100 xronia –naftemporiki by naftemporikiGR

1924-2Ο24 ∞

XPONIA

info@naftemporiki.gr

Εκδότης - Μέτοχος: Γιώργος Μελισανίδης Γενικός Διευθυντής: Σπύρος Κτενάς Σύμβουλος Διοίκησης: Χριστίνα Χαφουσίδου Διευθυντής Έκδοσης και Σύνταξης: Πλάτων Τσούλος Διευθυντής Σχεδιασμού: Δημήτρης Νίκας Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 100+ ΧΡΟΝΙΑ 1924-2024∞ Υπεύθυνος Ειδικών Εκδόσεων: Γιάννης Σαραντόπουλος Σύνταξη Ύλης: Νίκος Γιαννάκης, Χρήστος Μαραβελίδης, Γιώργος Ψιάχος, Γιάννης Χιώτης Διόρθωση: Διονύσης Μάρρας, Ιουλία Σταματέλου, Σωτηρία Τσολάκου Εμπορική Διεύθυνση: Μαρία Μπαλικούρα Εμπορικό Τμήμα: Γκρατσιέλλα Κλάδη, Λίζα Γκεζέπογλου, Γιώργος Σακελλόπουλος, Ματίνα Γράψα, Ειρήνη Πολίτου Υπεύθυνη Ατελιέ: Μπέτυ Σπανού Σελιδοποίηση: Ελευθερία Κηρύκου, Μαρία Πασχαλίδου, Κάτια Ρώτα Επεξεργασία Εικόνας: Ελένη Κοντού, Χρήστος Μπουβής Φωτογραφικό Αρχείο: Κωνσταντίνα Παναγοπούλου

Αίσακος Α.Ε. Απαγορεύεται η ολική ή η μερική ανατύπωση, αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους της έκδοσης με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς την έγγραφη άδεια του Εκδότη.

- Έκδοση Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ Ακτή Κονδύλη 10, Πειραιάς, 185 45 τηλ.: 210

Διανέμεται δωρεάν στους συνδρομητές της «Ν»

Εκτύπωση:

Ιδιοκτησία

5198000 fax.: 210 5139905 www.naftemporiki.gr

1OO+ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΥΠΟΓΡΆΦΟΥΝ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜ ΙΆ Σ EUROPEAN NEWSPAPER OF THE YEAR XPONIA 1924-2Ο24 ∞

Τ Ο ΚΛΕΙΣΙΜΟ, φέτος, ενός αιώνα από την έκδοση του πρώτου φύλλου της «Ναυτεμπορικής», τότε ως «Ναυτικόν και Εμπορικόν Δελτίον Πειραιώς», σηματοδοτεί μία λαμπρή εκδοτική πορεία, μία σταθερά για τον ελληνικό Τύπο, που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξή του και επηρέασε τα τεκταινόμενα στον χώρο της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας. Η «Ναυτεμπορική» πρώτη έδωσε το στίγμα της καθημερινής, αντικειμενικής ενημέρωσης του αναγνώστη, πρώτη στάθηκε στην πρώτη γραμμή των γεγονότων, πρώτη ξεχώρισε ως κρίσιμο εργαλείο λήψης στρατηγικών αποφάσεων των πολιτικών και των επιχειρηματιών, πρώτη πέρασε το μήνυμα ότι η διαρκής αξιολόγηση και η τακτική μεταφορά της πληροφορίας στο ευρύ κοινό είναι από μόνη της μία άκρως υπεύθυνη, κοπιώδης, επιβαλλόμενη, σοβαρή υπόθεση, για την αγορά, την κοινωνία και, πρωτίστως, για τη δημοκρατία. Κάθε δημοκρατική χώρα έχει ανάγκη από μέσα ενημέρωσης τα οποία να υπηρετούν τον αναγνώστη, να καταγράφουν με νηφαλιότητα τα γεγονότα και να τα αποτυπώνουν με τρόπο που να μην επιδέχεται αμφισβήτηση. Η «Ναυτεμπορική» επί 10 συναπτές δεκαετίες ανέδειξε τα σημαντικότερα γεγονότα, δίχως να παρεκκλίνει από τις αρχές της. Στα πρώτα της χρόνια αξιοποιώντας τη μέθοδο της τυπογραφίας και εν συνεχεία κάθε προσφερόμενο τεχνολογικό μέσο. Σήμερα, συνεχίζει δυναμικά το έργο της. Μάχεται καθημερινά, αξιολογώντας, αναλύοντας, παρουσιάζοντας τις εξελίξεις με όλες τις δυνάμεις της, με όλα τα διαθέσιμα μέσα, εφημερίδα, ιστοσελίδα, τηλεόραση. Με παρεμβατικό λόγο, παραμένει αφοσιωμένη στο έργο της, συνεχίζει τη μακρόχρονη ιστορία της, έχοντας ως θεμέλιο λίθο τις αρχές των ιδρυτών της, του Πάνου και του Τζώρτζη Αθανασιάδη. Η οικογένεια Μελισανίδη, υποδεχόμενη τον δεύτερο αιώνα εκδοτικής πορείας, επενδύει στη «Ναυτεμπορική» και στα τρία μέσα της , με σεβασμό στον «διαβασμένο» αναγνώστη. Επενδύει στην ποιότητα της δημοσιογραφικής πληροφορίας, στη δύναμη του Τύπου, στην αξία της σφαιρικής ενημέρωσης. Επενδύει σε μια αγορά ταχύτατα εξελισσόμενη, άκρως απαιτητική. Επενδύει στον δημόσιο λόγο, στην καθαρή έκφραση και σας καλεί όλους να γίνετε συνοδοιπόροι σε ένα υπεραιωνόβιο, πλέον, ταξίδι, με οδηγό τη «Ναυτεμπορική»! ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ Επένδυση με σεβασμό στον αναγνώστη Tου Γιώργου Μελισανίδη Εκδότης - Μέτοχος

Μ ΙΑ οικονομία που αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς, που άφησε πίσω της το «αμαρτωλό» παρελθόν των σκληρών μνημονίων και των αντιαναπτυξιακών μέτρων και που βάζει σε τάξη τα δημοσιονομικά της, αξίζει τη στήριξη όλων των διαθέσιμων δυνάμεων προκειμένου να διασφαλίσει την αδιατάρακτη πορεία της. Οι γενναίες μεταρρυθμίσεις που υλοποιήθηκαν κατά την περίοδο της κρίσης χρέους της χώρας, αλλά και αυτές που υλοποιούνται μεταμνημονιακά, διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο για την οικονομία, προβάλλοντας την Ελλάδα στο εξωτερικό ως έναν πολλά υποσχόμενο επενδυτικό προορισμό. Προφανώς ο κυβερνητικός στόχος για περισσότερες άμεσες ξένες, όπως και εγχώριες επενδύσεις, χαρακτηρίζεται στρατηγικής σημασίας και δεν πρέπει να χαθεί. Προφανώς τα αρμόδια υπουργεία οφείλουν να δώσουν έμφαση στους τομείς των εξαγωγών, του τουρισμού, της αγροτικής οικονομίας, της ενέργειας και των νέων τεχνολογιών, προκειμένου το ελληνικό ΑΕΠ να κρατήσει την αναπτυξιακή του πορεία. Προφανώς και τα μεγάλα ιδιωτικά έργα και τα έργα υποδομών επιβάλλεται να συνεχιστούν και να ολοκληρωθούν εντός προθεσμιών. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι συγκεκριμένες πηγές χρηματοδότησης των επενδύσεων, με βασικότερη το Ταμείο Ανάκαμψης, σύντομα θα κλείσουν τον κύκλο τους και το κενό που θα αφήσουν θα απαιτήσει γρήγορη αναπλήρωση ώστε να μην υπάρξουν αστοχίες στη χρηματοδότηση της οικονομίας. Το μυστικό για την αδιάκοπη αναπτυξιακή πορεία της χώρας δεν είναι άλλο από την εξασφάλιση μιας πολυδιάστατης συμμετοχής στο ΑΕΠ. Η ελληνική οικονομία εμφανίζει σε βασικούς κλάδους της έντονα στοιχεία συγκέντρωσης, ακολουθώντας βέβαια τις γενικότερες διεθνείς τάσεις. Ωστόσο, η πολυσυμμετοχικότητα στην ανάπτυξη προϋποθέτει αντίβαρα, που θα μπορούσαν να προέλθουν μόνο από τα μεσαία και τα χαμηλότερα τμήματα του επιχειρείν. Το «αύριο» της οικονομίας εξαρτάται από όλους μας. Αποτελεί υπόθεση όλων μας. Για να έχει προοπτική η οικονομία θα πρέπει ο πλούτος να διαμοιράζεται σε όλες τις τάξεις της αγοράς, πάντα αναλογικά, ώστε να ανακυκλώνεται και να παράγεται νέος πλούτος. Η μετουσίωση σε πράξη της βασικής αυτής αρχής της οικονομίας βαραίνει ως ευθύνη την πολιτεία. Χρέος της είναι να φέρει με το μέρος της όλες τις δυνάμεις της αγοράς, ώστε σύσσωμες να παλέψουν προς την ίδια κατεύθυνση. Η «Ναυτεμπορική», στο επετειακό της τεύχος για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την έκδοση του πρώτου της φύλλου, «προσκάλεσε» πάνω από 100 ισχυρές προσωπικότητες της πολιτειακής, ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας, ζητώντας να «υπογράψουν» το μέλλον της οικονομίας, να χαράξουν την επόμενη μέρα της, γνωρίζοντας ότι το μέλλον εν μέρει προσδιορίζεται από τους ισχυρούς, συνδιαμορφώνεται όμως στην ολότητά του μέσα από ολιστικές διαδικασίες και με πνεύμα συνεργατικότητας. ΕDITORIAL Ανατροφοδότηση πλούτου Του Πλάτωνα Τσούλου Διευθυντής Έκδοσης - Σύνταξης

ΕΥΧΕΣ ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ Κατερίνα Σακελλαροπούλου 12 Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης 14 Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ρομπέρτα Μέτσολα 16 Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Τασούλας 18 Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Στέφανος Κασσελάκης 20 Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία Νίκος Ανδρουλάκης 22 Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ - Κινήματος Αλλαγής Δημήτρης Κουτσούμπας 24 Γενικός Γραμματέας της Κ.E. του ΚΚΕ Γιώργος Παπανδρέου 26 Πρώην Πρωθυπουργός, νυν Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ - ΚΙΝΑΛ Αντώνης Σαμαράς 28 Πρώην Πρωθυπουργός, νυν Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Αλέξης Τσίπρας 30 Πρώην Πρωθυπουργός Μαργαρίτης Σχοινάς 32 Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής Γιάννης Στουρνάρας 34 Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Νίκος Χατζηνικολάου 36 Πρόεδρος της ΕΙΗΕΑ Μαρία Αντωνιάδου 38 Πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ 71 ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΟΥΝ Κωστής Χατζηδάκης 43 Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Γιώργος Γεραπετρίτης 44 Υπουργός Εξωτερικών Κυριάκος Πιερρακάκης 46 Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Άδωνις Γεωργιάδης 48 Υπουργός Υγείας Χρήστος Σταϊκούρας 49 Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Θεόδωρος Σκυλακάκης 50 Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας 52 Υπουργός Ανάπτυξης Δόμνα Μιχαηλίδου 53 Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Δρ Λίνα Μενδώνη 54 Υπουργός Πολιτισμού Χρήστος Στυλιανίδης 56 Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Όλγα Κεφαλογιάννη 57 Υπουργός Τουρισμού Δημήτρης Παπαστεργίου 58 Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Βασίλης Κικίλιας 59 Υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Σταύρος Ν Παπασταύρου 60 Υπουργός Επικρατείας Νίκος Παπαθανάσης 61 Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κώστας Φραγκογιάννης 62 Υφυπουργός Εξωτερικών για την Οικονομική Διπλωματία και Εξωστρέφεια Γιάννης Μπρατάκος 64 Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ Θανάσης Κοντογεώργης 66 Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ Παύλος Μαρινάκης 68 Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Γιώργος Ι Πιτσιλής, Διοικητής της ΑΑΔΕ 70 Βασιλική Λαζαράκου, Πρόεδρος της Ε.Κ. 72 Γιάννος Κοντόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος του Χ.Α. 74 Κωνσταντίνος Μασσέλος, Πρόεδρος της ΕΕΤΤ 76 Δημήτρης Φραγκάκης, Γενικός Γραμματέας του ΕΟΤ 78 Γκίκας Χαρδούβελης, Πρόεδρος της ΕΕΤ 80 Παύλος Μυλωνάς, Διευθύνων Σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας Βασίλης Ψάλτης, CEO του Ομίλου Alpha Bank 82 Φωκίων Καραβίας, Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank 83 Χρήστος Μεγάλου, CEO της Τράπεζας Πειραιώς 84 Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Πρόεδρος του ΣΕΒ 86 Γιώργος Καρανίκας, Πρόεδρος της ΕΣΕΕ 87 Γιώργος Καββαθάς, Πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ 88 Γιάννης Παναγόπουλος, Πρόεδρος της ΓΣΕΕ 90 Μελίνα Τραυλού, Πρόεδρος της ΕΕΕ 92 Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος 94 Σίμος Παληός, Πρόεδρος Δ.Σ. της Diana Shipping 96 Πάνος Λασκαρίδης, Πρόεδρος της Laskaridis Shipping 97 Δρ Γεώργιος Δ Πατέρας, Πρόεδρος του ΝΕΕ 98 Χαράλαμπος Φαφαλιός, Πρόεδρος του Commitee 100 Δημήτρης Φαφαλιός, Πρόεδρος της INTERCARGO 102 Έλπη Πετράκη, Πρόεδρος της WISTA International 104 Λεωνίδας Δημητριάδης Ευγενίδης, Ίδρυμα Ευγενίδου 105 Χαράλαμπος Σημαντώνης, Πρόεδρος της ΕΕΝΜΑ 106 Διονύσης Θεοδωράτος, Πρόεδρος του ΣΕΕΝ 108 Αντώνης Αγαπητός, Πρόεδρος ΣΕΤΚ 109 Γιώργος Κουμπενάς, Πρόεδρος της ΕΕΚ & ΦΝ 110 Υu Zenggang, Πρόεδρος της ΟΛΠ Α.Ε. 112 Γιώργος Πλευράκης, Διευθ. Σύμβουλος του HEC Group 114 Ιωάννης Μασούτης, Πρόεδρος της ΚΕΕΕ 116 Σοφία Κουνενάκη-Εφραίμογλου, Πρόεδρος του ΕΒΕΑ 117 Βασίλης Κορκίδης, Πρόεδρος του ΕΒΕΠ 118 Γιώργος Στασινός, Πρόεδρος του ΤΕΕ 120 Αλέξανδρος Βασιλικός, Πρόεδρος του ΞΕΕ 121 Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου, Πρόεδρος της ΕΑΕΕ 122 Ιωάννης Χατζηθεοδοσίου, Πρόεδρος του ΕΕΑ 124 Χριστίνα Σακελλαρίδη, Πρόεδρος του ΠΣΕ 125 Αντώνης Κοντολέων, Πρόεδρος της ΕΒΚΕ 126 Αριστοτέλης Παντελιάδης, Πρόεδρος της ΕΣΕ 128 Γρηγόρης Αντωνιάδης, Πρόεδρος Δ.Σ. του ΣΔΕ 129 Λουκία Σαράντη, Πρόεδρος του ΣΒΕ 130 Συμεών Διαμαντίδης, Πρόεδρος του ΣΕΒΕ 132 Κρίστιαν Χατζημηνάς, Πρόεδρος της ΕΕΕ 134 Nικόλαος Μπακατσέλος, Πρόεδρος του ΕΕΕ 136 Βασίλειος Γούναρης, Πρόεδρος του ΕΓΕΒΕ 137 Laurent Thuillier, Πρόεδρος, Ελληνογαλλικό Επιμελ. 138 Άννα Καλλιάνη, Πρόεδρος, Ελληνοβρετανικό Επιμελ. 140 Κων/νος Ν Γιαννίδης, Πρόεδρος, Ελληνοκινεζικό Επιμελ. 141 Cav Ιωάν Τσαμίχας, Πρόεδρος, Ελληνοιταλικό Επιμελ. 142 Μιχαήλ Σφακιανάκης, Πρύτανης του ΠΑ.ΠΕΙ. 144 Χαράλαμπος Φείδας, Πρύτανης του ΑΠΘ 146 Κων/νος Μ Κωνσταντινίδης, Καθηγητής Χειρουργικής 147 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κωνσταντίνος

Μάνος

Γιάννης Ν Παράσχης,

Marcel Cobuz,

Paolo Gallo,

173

Martin Brandenburger, CEO της Lidl 174 Γιώργος

Lili Zigoslu,

BIANΕΞ

Prodea ΑΕΕΑΠ 184

Δημήτρης Αναγνωστάκης, Πρόεδρος της Boehringer 185

Δημήτρης Δέμος, Διευθ. Σύμβουλος της DEMO ΑΒΕΕ 186

Robert Gauci, CEO της Εθνικής Ασφαλιστικής 188

Φιλίππα Μιχάλη, Πρόεδρος της ΝΝ Hellas 189

Γιάννης Καντώρος, Διευθ. Σύμβουλος της Interamerican 190

Καλλίνικος Καλλίνικος, Eκτ. Αντιπρόεδρος της Goldair 192

Παναγιώτης

της Noval 193

Άβαξ 194

Δανιηλίδης, CEO της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας 196 Γιάννης Μπούρας, Deputy

ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 100 ΧΡΟΝΙΑ 'ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ' Κάθε μέρα ξεχωριστή, όχι μόνο στη γιορτή 208 ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Καθημερινά & εφήμερα με άρωμα χαρτιού και μελάνης 234 ΑΙ Λογισμικό λογοκλοπής με καλλιτεχνικό ψευδώνυμο... 236 ΕΙΚΟΝΕΣ Καρέ - καρέ η καταγραφή της ανθρώπινης ιστορίας 238 ΜΠΑΛΑ Τόσο μικρή με τόσο πολλούς θαυμαστές 240 ΜΑΤΙΑ ΑΝΟΙΧΤΑ Προαπαιτούμενο σχηματισμού ολοκληρωμένης άποψης 242 ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Ηχηρά μηνύματα μέσα από 200 έτη δημοσιονομικής ιστορίας 244 NEWSROOM Όλα είναι data και τίποτα δεν είναι δεδομένο 246 MEDIA Ο μαραθώνιος της αξιοπιστίας και το σπριντ των κλικ 248 ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ Η επιμονή στη σύνεση αποτελεί μονόδρομο 250 ΦΟΡΟΣ Ιστορία που κάνει κύκλους κάθε 30 χρόνια 251 ΠΡΟΣΤΙΜΑ Εξοντωτικά και ανείσπρακτα ή λελογισμένα και εισπράξιμα; 252 STATUS QUO Ο «νέος» κόσμος της εξαΰλωσης, της ανισορροπίας και του android 254 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Ταξίδι 148 ετών στην έδρα του καπιταλισμού 255 ΜΕΤΟΧΕΣ Από το χειρόγραφο στο ψηφιακό, δίχως να αλλάξει το... παραμικρό 256 ΒΟΥΗ Όλα αρχίζουν με τον ήχο της ανάσας του Ποσειδώνα 258 ΝΑΥΤΙΛΙΑ Αδιαμφισβήτητα το πιο ισχυρό «χαρτί» της Ελλάδας 260 BRANDING Η τέχνη που νικά ακόμη και τον... μεγάλο αδελφό 262 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Από τις φρυκτωρίες στην οπτική ίνα και το Metaverse 264 ΑΚΡΙΒΕΙΑ . Στα ύψη οι τιμές, στην αφάνεια το καταναλωτικό κίνημα 266 ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στον ξέφρενο ρυθμό της 4ης βιομηχανικής επανάστασης 267 ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ . Ένα μυστήριο της αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος 268 ΦΑΡΜΑΚΟ Στον αστερισμό της θεραπείας για ζωή με αξιοπρέπεια 270 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ Απόδειξη της ανθρώπινης επιθυμίας για φιλοξενία 271 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Υπαρκτό το momentum για μια νέα «χρυσή εποχή» 272 ΤΡΟΧΟΣ Η ανακάλυψη που άλλαξε την... τύχη του ανθρώπου 274 ΙΣΟΤΗΤΑ Ο θεσμός της οικογένειας παραμένει ισχυρός 275 ΑΝΤΙΔΟΤΟ Η επιστολική ψήφος κόντρα στην αποχή από την κάλπη 276 ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Βασική προϋπόθεση η έγκυρη ενημέρωση 278 ΑΜΥΝΑ Σύγχρονες Ένοπλες Δυνάμεις με διττό ρόλο 279 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Δέκα γράμματα χωρούν τέχνη, φιλοσοφία και επιστήμες 280 ΤΕΧΝΗ Κάποιες στιγμές, μια πάλη και ο άνθρωπος 282 ΣΙΝΕΜΑ Μεγάλη αγάπη με μια αναπόφευκτη «παρενέργεια» 283 ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ Η στρογγυλή θεά που κυριεύει κοινωνίες 284 ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Από την ουσία και τη φιλοσοφία στη φυσική και τη χημεία 286 ΤΥΠΟΣ Η φωνή, τα αυτιά και τα μάτια της κοινωνίας 287 ΓΡΑΦΗ Η αποτύπωση της σκέψης ως μέσο επικοινωνίας 288 ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ Από τον Γουτεμβέργιο στην ψηφιακή εποχή 289 ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ Αξίες και επιρροές στο πέρασμα ενός αιώνα 290 GAME CHANGER Η δημοσιογραφία των αλγορίθμων στην αίθουσα σύνταξης 291 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Μίλα απλά, γράφε ορθά, με σεβασμό και αξιοπιστία 292 ΦΩΣ Σταθερός οδηγός στην ανακάλυψη και κατανόηση του κόσμου μας 293 CONTROL Η μαγική λέξη που καθορίζει τη ζωή μας καθημερινά 294 41 ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΘΕΣΗ Ευάγγελος Μυτιληναίος, Πρόεδρος της Mytilineos 151 Γιώργος Στάσσης, Πρόεδρος του Ομίλου ΔΕΗ 152 Πέτρος Τζαννετάκης, Aν. Διευθ. Σύμβουλος της Motor Οil 154 Μιχάλης Τσαμάζ, Πρόεδρος του Ομίλου ΟΤΕ 156 Γιώργος Περιστέρης, Πρόεδρος του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ 157 Οδυσσέας Αθανασίου, Διευθ. Σύμβουλος

της Lamda Dev. 158

Νίκολιτς, Γεν.

Μαρία Αναργύρου

Διευθ. της Coca Cola 3Ε 160

Μανουσάκης, Πρόεδρος του ΑΔΜΗΕ

Χριστοφόρου, Αν. Διευθ. Σύμβουλος του ΟΠΑΠ

Χρήστος Μπαλάσκας,

161 Οδυσσέας

162

Πρόεδρος της Ελληνικός Χρυσός 164

Διευθ. Σύμβουλος της ΔΑΑ Α.Ε.

165

της Ε.Ε. του Ομίλου Τιτάν

Μπρουμίδης, Πρόεδρος της Vodafone Ελλάδας 168

Πρόεδρος

166 Χάρης

Διευθ. Σύμβουλος της Italgas 169

Μπίσαλας, Διευθ. Σύμβουλος της Sunlight 170 Αθανάσιος Παπανικολάου, Διευθ. Σύμβουλος της Vivartia 172 Νίκος Λαβίδας, Brand President της ΑΒ Βασιλόπουλος

Λάμπρος

Πρόεδρος της Παπαστράτος

Μαργώνης,

176

Γενική Διευθύντρια της

177 Αλέξανδρος Εξάρχου, Αντιπρόεδρος του Ομίλου Intrakat 178 Δημήτρης Γιαννακόπουλος, Πρόεδρος της

Α.Ε.

Ιουλία Τσέτη, Πρόεδρος του Ομίλου Τσέτη 181 Δημήτρης Χανής, Διευθ. Σύμβουλος του Ομίλου Ηρακλής 182 Άρις Καρυτινός, Διευθ.

JTI

180

Σύμβουλος της

Σύμβουλος

Χρήστος

Ομίλου

CEO,

197 Γιάννης Ρέτσος, Διευθ. Σύμβουλος των

198 Βασίλης Φουρλής, Πρόεδρος του

199 Γιάννης Καρύδας, CEO τομέα ΑΠΕ, Όμιλος Κοπελούζου 200 Δημήτρης Κουτσόπουλος, Διευθ. Σύμβουλος της Deloitte 201 Γιώργος Παπαδημητρίου, Διευθ. Σύμβουλος της ΕΥ 202 Παναγιώτης Αλαμάνος, Διευθ. Σύμβουλος της ΣΟΛ Crowe 203

Καπετανάκος, Διευθ.

Ιωάννου, Πρόεδρος του

Αλέξανδρος

Sarantis Group

Electra Hotels

Fourlis Group

11 Ι ΕΥΧΕΣ ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ

12 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΥΨΗΛΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ Κατερίνα Σακελλαροπούλου Πρόεδρος της Δημοκρατίας

13 Αν δημοσιογραφία σημαίνει να αφουγκράζεσαι τους τριγμούς του τροχού της ιστορίας και να τους μεταφέρεις στο χαρτί, όπως έγραψε ο Βίκτορ Ουγκό, η πορεία στον χρόνο της εκατονταετούς πλέον «Ναυτεμπορικής» φαίνεται να αποτελεί έμπρακτη εφαρμογή αυτής της ρήσης. Από το 1924, όταν κυκλοφόρησε το «Ναυτικόν και Εμπορικόν Δελτίον Πειραιώς» από τους αδελφούς Αθανασιάδη σηματοδοτώντας την εμφάνιση του οικονομικού Τύπου στην Ελλάδα, έως το 1948 που μετονομάστηκε σε «Ναυτεμπορική», και από τότε έως σήμερα, η εφημερίδα παραμένει ένας εξαιρετικά αξιόπιστος χάρτης πλοήγησης στον χώρο της οικονομίας, των επιχειρήσεων, της παραγωγικής δραστηριότητας, ένας πυλώνας σοβαρότητας και υπεύθυνης ενημέρωσης. Προσαρμοζόμενη στους καιρούς, στο νέο ψηφιακό περιβάλλον, στις πολυποίκιλες προκλήσεις της εποχής μας, διατηρεί τα χαρακτηριστικά της υψηλής δημοσιογραφίας, όπως έχουν περιγραφεί από τις απαρχές της: ακρίβεια, εντιμότητα, ανεξαρτησία, υπευθυνότητα, σεβασμό στην αλήθεια των γεγονότων. Εύχομαι στη «Ναυτεμπορική» να συνεχίσει το ταξίδι της με ούριους ανέμους, βασισμένη πάντοτε στις αρχές οι οποίες την κατέστησαν μια από τις εγκυρότερες ελληνικές εφημερίδες.

14 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΜΕ ΣΤΑΘΕΡΗ ΠΥΞΙΔΑ ΤΗΝ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ Κυριάκος Μητσοτάκης Πρωθυπουργός της Ελλάδας

15 Ένας από τους πιο σημαντικούς πυλώνες ενημέρωσης στην Ελλάδα συμπληρώνει, φέτος, 100 χρόνια ζωής. Και όταν η διαδρομή αυτή ταυτίζεται με την οικονομική πορεία της χώρας, τότε το γεγονός αποκτά ιστορική σημασία. Γιατί, πράγματι, η «Ναυτεμπορική» υπήρξε ανέκαθεν μία ψύχραιμη φωνή πληροφόρησης του επιχειρηματικού κόσμου. Συμμετέχοντας, έτσι, με τον δικό της ρόλο, και στη συνολική του εξέλιξη στον τόπο μας. Επί έναν αιώνα, σε περιόδους αναταραχής και κρίσης, όσο και σε στιγμές εθνικής ανάτασης και προόδου, η εφημερίδα έμεινε στιβαρός πόλος αντικειμενικού ρεπορτάζ και διεισδυτικής ανάλυσης. Και αυτό, ανεξάρτητα από τις μορφές που αποκτούσε μέσα στον χρόνο. Είτε ως το «Ναυτικόν και Εμπορικόν Δελτίον Πειραιώς» του 1924, είτε ως ο σύγχρονος πολυμεσικός κόμβος, όπως μετεξελίχθηκε και λειτουργεί σήμερα. Από τα πρώτα της βήματα στον απόηχο της Μικρασιατικής Καταστροφής, η «Ναυτεμπορική», με τον ιδρυτή της Πάνο Αθανασιάδη και, στη συνέχεια, με πρωταγωνιστή τον αδελφό του, Τζώρτζη, θεμελίωσαν τον οικονομικό Τύπο στην Ελλάδα. Καταγράφοντας πάντοτε με την ίδια ακρίβεια τις εξελίξεις στη ναυτιλία, στη βιομηχανία, στο εμπόριο και στο χρηματιστήριο. Αλλά και στην άμυνα, στη διπλωματία και στον πολιτισμό. Στην εποχή μας, οι σελίδες της αποτελούν ένα ζωντανό πεδίο ενημέρωσης και ανταλλαγής απόψεων. Η τηλεοπτική της εκδοχή διευρύνει το κοινό της. Ενώ η ψηφιακή της πλευρά δηλώνει τον διαρκή προσανατολισμό της στην καινοτομία. Όλα αυτά, ωστόσο, χωρίς να χάνει ποτέ τη σταθερή πυξίδα της εγκυρότητας. Με την ευκαιρία των γενεθλίων της, λοιπόν, εύχομαι η «Ναυτεμπορική» να απαντά στην παραπληροφόρηση και στα fake news, πάντα, με συνέπεια. Να εξακολουθήσει τα ταξίδια της στις ταραγμένες θάλασσες της ενημέρωσης, φτάνοντας, κάθε φορά, στα λιμάνια της αλήθειας. Με το αιωνόβιο, πλέον, σκάφος της γερό. Και με το πλήρωμά της, δημοσιογράφους, τεχνικούς και διοικητικά στελέχη, πάντα υγιές. Χρόνια πολλά σε όλους!

16 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ, ΔΙΚΑΙΑ ΚΑΙ ΑΜΕΙΛΙΚΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ Ρομπέρτα Μέτσολα Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

17 Η Ευρώπη χρειάζεται εφημερίδες όπως η «Ναυτεμπορική». Η Ελλάδα χρειάζεται εφημερίδες όπως η «Ναυτεμπορική». Ευτυχισμένα 100 χρόνια! Το 2024 θα είναι ένα αποφασιστικό έτος, καθώς μεγάλο μέρος του πληθυσμού θα κληθεί να ψηφίσει, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού λαού, συνολικά πάνω από 400 εκατομμύρια Ευρωπαίοι. Οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Το 2024 είναι επίσης μια σημαντική χρονιά για τη «Ναυτεμπορική», καθώς γιορτάζει τα 100 χρόνια από την πρώτη της έκδοση. Η ίδρυσή της σηματοδότησε την εμφάνιση του οικονομικού Τύπου στην Ελλάδα. Η ανάγκη για ποιοτική δημοσιογραφία παραμένει εξίσου επίκαιρη σήμερα όπως και τότε. Η ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία του Τύπου αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη δημοκρατία. Αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των θεμελιωδών αξιών που είναι κοινές για όλα τα κράτη μέλη και στις οποίες βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης να ελέγχουν τους κυβερνώντες είναι ζωτικής σημασίας. Είναι επιτακτική ανάγκη να είναι σε θέση να επιτελούν το καθήκον τους αποτελεσματικά, με ελευθερία. Τα μέσα ενημέρωσης -και οι δημοσιογράφοι, με τη σειρά τους-, πρέπει να είναι αντικειμενικά, δίκαια και αμείλικτα στην αναζήτηση της αλήθειας. Η Ευρώπη χρειάζεται εφημερίδες όπως η «Ναυτεμπορική». Η Ελλάδα χρειάζεται εφημερίδες όπως η «Ναυτεμπορική». Ευχές για τα 100 χρόνια!

18 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Κωνσταντίνος Τασούλας Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων

19 Ήταν 8 Μαρτίου 1924 όταν κυκλοφόρησε το πρώτο δαχτυλογραφημένο φύλλο με τίτλο «Ναυτικόν και Εμπορικόν Δελτίον Πειραιώς», για να μετονομαστεί αργότερα, στις 2 Αυγούστου 1948, σε «Ναυτεμπορική», «η αρχαιοτέρα εξ όλων των εκδοθεισών εις το είδος της εις ολόκληρον τον κόσμο, οικονομική, εμπορική, βιομηχανική και ναυτική εφημερίς». Αυτά τα 100 χρόνια η εφημερίδα «Ναυτεμπορική» αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του Τύπου αλλά και της ίδιας της Ελλάδας, με υπεύθυνη ενημέρωση βασισμένη σε σταθερές αρχές, ακόμη και σε χρόνια δύσκολα τόσο για τη χώρα όσο και για τα ΜΜΕ. Ακολουθώντας τις εξελίξεις της εποχής, επεκτάθηκε στους δρόμους του διαδικτύου και της τηλεόρασης, ενώ η αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος το 2021 και η συμβολική -κι όχι μόνο- επιστροφή της εφημερίδας στον Πειραιά έδωσαν όλα τα εχέγγυα για να συνεχίσει το υπέροχο ταξίδι της. Εύχομαι σε όλη την οικογένεια της «Ναυτεμπορικής», σε όσους αγωνίζονται καθημερινά για να μπορούμε να την ξεφυλλίζουμε τα πρωινά μας, να παραμείνουν αταλάντευτοι στις θέσεις και τις αξίες τους. Γιατί είναι κάτι που οι αναγνώστες αναγνωρίζουν και είμαι σίγουρος ότι, με αυτόν τον τρόπο, θα ακολουθήσουν πολύ περισσότερα χρόνια επιτυχημένης δημοσιογραφικής διαδρομής!

20 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ENA AΔΙΑΛΕΙΠΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΠΟΥ ΛΙΓΑ ΕΝΤΥΠΑ ΕΧΟΥΝ ΠΕΤΥΧΕΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ Στέφανος Κασσελάκης Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑΠροοδευτική Συμμαχία

21 Ο κόσμος αλλάζει ραγδαία και μαζί του αλλάζει και το τοπίο της ενημέρωσης, δυστυχώς όχι πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση. Κι όμως, μέσα σ' αυτόν τον ραγδαία εξελισσόμενο κόσμο, παραμένουν κάποιες σταθερές. «Η αρχαιοτέρα εξ όλων των εκδοθεισών εις το είδος της εις ολόκληρον τον κόσμο, οικονομική, εμπορική, βιομηχανική και ναυτική εφημερίς», η «Ναυτεμπορική», γιορτάζει τα 100 της χρόνια αγκαλιάζοντας τις ψηφιακές καινοτομίες, αλλά και κρατώντας σταθερά το τιμόνι της προσανατολισμένο στην έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση. Ως άνθρωπος του ναυτιλιακού κλάδου, γνωρίζω καλά τι σηματοδοτεί η «Ναυτεμπορική», ειδικά για τον κόσμο του εμπορίου, της ναυτιλίας, της παραγωγής. Γι’ αυτό σας εύχομαι ολόψυχα «καλές θάλασσες» στο νέο ταξίδι του δεύτερου αιώνα ζωής και κυκλοφορίας της «Ναυτεμπορικής». Να αντιμετωπίζετε πάντα τις «φουρτούνες» των καιρών με ψυχραιμία και αντικειμενικότητα.

22 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΩΓΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Νίκος Ανδρουλάκης Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ - Κινήματος Αλλαγής

23 Η διαδρομή της «Ν» συνδέεται άρρηκτα με την οικονομική ιστορία της χώρας. Ανάμεσα σε θριάμβους και καταστροφές, η «Ν» καταφέρνει εδώ και έναν αιώνα να ενημερώνει, να αναλύει και να εξελίσσεται στο πλευρό πάντα των παραγωγικών δυνάμεων, στηρίζοντας ουσιαστικά την προσπάθεια της χώρας για σταθερή, βιώσιμη και δίκαιη οικονομική ανάπτυξη. Στην κρίσιμη εθνική καμπή της δεκαετίας του 1920, λαμβάνει χώρα τον Μάρτιο του 1924 η έκδοση του πρώτου δακτυλογραφημένου φύλλου με τίτλο «ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ». Στη συνέχεια, τα δύσκολα πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης συμπίπτουν με τη μετονομασία της εφημερίδας σε «Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ». Έκτοτε, το ιστορικό αυτό φύλλο συνεχίζει την αδιάλειπτη πορεία του στο απαιτητικό πεδίο της οικονομικής ενημέρωσης, κάτι που ελάχιστα έντυπα παγκοσμίως έχουν πετύχει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Σήμερα, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων ζωής, η «Ν» διάγει δεύτερη νιότη. Καθημερινά, με την έντυπη - ψηφιακή - τηλεοπτική παρουσία της καλύπτει διεισδυτικά μια ευρεία γκάμα εξαιρετικά σύνθετων θεμάτων. Η ποιότητα των αναλύσεων που δημοσιεύει εμπλουτίζει τον δημόσιο διάλογο. Εύχομαι σε όλους τους συντελεστές της εφημερίδας να συνεχίσουν με τον ίδιο ζήλο τον αγώνα τους για υπεύθυνη και αξιόπιστη ενημέρωση.

24 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΡΗΚΤΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ Δημήτρης Κουτσούμπας Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ

25 Η συμπλήρωση ενός αιώνα από την έκδοση της «Ναυτεμπορικής», το 1924, είναι ασφαλώς μια σημαντική επέτειος για όλους τους ανθρώπους της εφημερίδας, που σε αυτή τη διαδρομή έχει τη δική της συμβολή στην ιστορία του Τύπου στη χώρα μας και ιδιαίτερα στην ειδησεογραφία των οικονομικών εξελίξεων. Ακόμη, να επισημάνουμε ότι η «Ναυτεμπορική», στα 100 αυτά χρόνια, έχει συνδεθεί άρρηκτα με την ελληνική ναυσιπλοΐα κι από αυτή τη σκοπιά επιφορτίζεται και με το καθήκον να προβάλλει τους αγώνες και τις διεκδικήσεις του ναυτεργατικού κινήματος, με τους ναυτεργάτες να βρίσκονται και σήμερα αντιμέτωποι με σημαντικά προβλήματα και με κινδύνους και για την ίδια τους τη ζωή, ευρισκόμενοι ακόμη και σε εμπόλεμες ζώνες. Με την αφορμή, λοιπόν, των 100ών γενεθλίων του ιστορικού τίτλου της «Ναυτεμπορικής» θέλουμε να επαναλάβουμε τη διαχρονική στήριξη του ΚΚΕ στις δίκαιες διεκδικήσεις των δημοσιογράφων και των εργαζομένων στα ΜΜΕ, για τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας, με σύγχρονα μισθολογικά κι ασφαλιστικά δικαιώματα, ώστε να μπορούν να συμβάλλουν απρόσκοπτα στη σημαντική υπόθεση της ολόπλευρης ενημέρωσης του λαού μας, της προβολής των αναγκών και των δικαιωμάτων του. Με αυτές τις σκέψεις, σας μεταφέρω τις ευχές του ΚΚΕ για καλή συνέχεια στις προσπάθειές σας, με υγεία και δύναμη.

26 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΘΥΣΙΑΣΕ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΙΔΑΝΙΚΑ Γιώργος Παπανδρέου Πρώην Πρωθυπουργός, νυν Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ - ΚΙΝΑΛ και επίτιμος Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς

27 Μία από τις παλαιότερες ελληνικές εφημερίδες, η «Ναυτεμπορική», συνεχίζει τη δημιουργική πορεία της, έχοντας το ενδιαφέρον των συντελεστών της στραμμένο προς το μέλλον. Και τούτο, γιατί οι αρθρογράφοι της έχουν επίγνωση της τεράστιας σημασίας που έχει η σφαιρική, πολύπλευρη παρουσίαση και αξιολόγηση των θεμάτων της επικαιρότητας, όπως και η ουσιαστική προσέγγιση των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, γιατί -καθώς φαίνεται- αξιοποιούν την εμπειρία της εκατοντάχρονης ιστορίας της εφημερίδας ως πολύτιμο οδηγό τους στο ταξίδι που κάνουν μαζί μας σε ένα αβέβαιο μέλλον. Γνωρίζουν ότι καμία δυσκολία, όπως οι πολλές που γνώρισε η εφημερίδα, ακόμη και με τη μοναδική διακοπή της έκδοσής της την κατοχική περίοδο, δεν είναι ικανή να αποσπάσει από τον στόχο του οποιονδήποτε θέτει πριν από οτιδήποτε άλλο αξίες και ιδανικά. Για μια οικονομική εφημερίδα, που ιδρύθηκε πριν ακόμη και από την Τράπεζα της Ελλάδος, αποτελεί προϋπόθεση της μακράς ύπαρξής της η κοινωνική προσέγγιση των οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων, κάτι που η «Ναυτεμπορική» έπραξε πάντα με σοβαρότητα και ευαισθησία. Εύχομαι σε όλους τους συντελεστές της εφημερίδας καλή συνέχεια, να πλέουν στις θάλασσες της ενημέρωσης με ούριο άνεμο και κάθε επιτυχία στη δημιουργική τους πορεία, μέσα σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από την απουσία ουσιαστικού δημόσιου διαλόγου και από τη συστηματική υπονόμευση της ανεξαρτησίας του Τύπου.

28 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΜΕ ΝΗΦΑΛΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΜΟ Αντώνης Σαμαράς Πρώην Πρωθυπουργός, νυν Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας

29 Η «Ναυτεμπορική» αποτέλεσε, από τη στιγμή της ιδρύσεώς της, σημείο αναφοράς στον ελληνικό Τύπο ως η πρώτη οικονομική εφημερίδα της χώρας. Σε αυτήν την εκατονταετή πια διαδρομή, η εφημερίδα διακρίθηκε από την πιστή κι έγκυρη καταγραφή κι ανάλυση των οικονομικών εξελίξεων και τάσεων καθώς και της πολιτικής ζωής της χώρας. Με νηφαλιότητα και έμφαση στην είδηση, κι όχι στον εντυπωσιασμό, η «Ναυτεμπορική» επιδίωκε πάντοτε την πολυεπίπεδη ενημέρωση. Ταυτόχρονα με μια σειρά από ειδικές εκδόσεις, οι οποίες αφορούν κλάδους της ελληνικής οικονομίας, επιχείρησε να προσφέρει εξειδικευμένα στοιχεία και πληροφορίες στο αναγνωστικό της κοινό. Η «Ναυτεμπορική» προσαρμόστηκε γρήγορα και με επιτυχία και στην εποχή της ηλεκτρονικής ενημέρωσης, όπως αποδεικνύει η πορεία της στο διαδίκτυο, τόσο της ιστοσελίδας όσο και της τηλεόρασής της. Στη σημερινή εποχή τα ΜΜΕ είναι απαραίτητα όσο ποτέ, υπό την προϋπόθεση ότι θα ενημερώνουν και δεν θα χειραγωγούν το κοινό. Η πληροφορία δεν είναι γνώση, αλλά προϋπόθεση της γνώσης είναι η πληροφορία. Η ελληνική κοινωνία έχει ανάγκη την εγκυρότητα της πληροφορίας ώστε να έχει πλήρη αίσθηση των γεγονότων κι έτσι να λαμβάνει εν γνώσει της τις αποφάσεις της για το μέλλον. Εύχομαι στη «Ναυτεμπορική» να συνεχίσει στον δρόμο που η ίδια άνοιξε πριν από 100 χρόνια, με καινοτομίες και πάντοτε με γνώμονα την ενημέρωση και την αλήθεια.

30 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΔΙΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑΣ Αλέξης Τσίπρας Πρώην Πρωθυπουργός

31 Ένας αιώνας ζωής είναι η αδιαμφισβήτητη απόδειξη αξιοπιστίας και σοβαρότητας της «Ναυτεμπορικής». Η εφημερίδα που ξεκίνησε το 1924, δύο μόλις χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αποτύπωσε αλλά και στήριξε με τον πιο έγκυρο και αισιόδοξο τρόπο την προσπάθεια της Ελλάδας να ξεφύγει από τον κλοιό της μιζέριας και της τραγωδίας. Διέσχισε τις δύσκολες δεκαετίες εμμένοντας στην ταυτότητα της ψύχραιμης και έγκυρης ενημέρωσης για τις οικονομικές και επιχειρηματικές εξελίξεις και επιβραβεύεται διαχρονικά από το αναγνωστικό κοινό, που την κρατάει στην πρώτη θέση της κυκλοφορίας των οικονομικών εφημερίδων. Δεν είναι τυχαίο ότι αναδείχτηκε σε διεθνή διαγωνισμό European Newspaper of the Year 2024. Η δημιουργία του naftemporiki.gr και του διαδικτυακού καναλιού NaftemporikiTV πιστοποιούν το δυναμικό πέρασμα στη νέα εποχή. Ο όμιλος πλέον της Ναυτεμπορικής, υπό τη διοίκηση της οικογένειας Μελισσανίδη, που διαδέχτηκε την οικογένεια Αθανασιάδη, έχει πολλαπλασιάσει την επιρροή του, καλύπτει μια ζωτική ανάγκη στον χώρο της οικονομίας και του επιχειρείν, και αποτελεί, με τη σταθερή προσήλωσή του στη σοβαρότητα και την ψύχραιμη ενημέρωση, την απόδειξη ότι η υπόκλιση στην ευτέλεια και τον κιτρινισμό, που δυστυχώς χαρακτηρίζει το καθεστώς της ενημέρωσης στη χώρα, δεν είναι μονόδρομος. Εύχομαι από καρδιάς ο επόμενος αιώνας της «Ναυτεμπορικής» να είναι ακόμα πιο δημιουργικός και πιο επιτυχημένος. Το χρειάζεται η οικονομία, η χώρα και η αλήθεια.

32 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΝΟΙΞΕ ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΑΜΠΟΥ Μαργαρίτης Σχοινάς Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής

33 1924-2024: 100 χρόνια «Ναυτεμπορική»100 χρόνια έγκυρης ενημέρωσης, με πληρότητα, αξιοπιστία, εξειδίκευση και αντικειμενικότητα. Με την ανοιχτή και κριτική ματιά στον κόσμο μας, η «Ναυτεμπορική» έχει πετύχει, εδώ και δεκαετίες, να προβάλλει με εγκυρότητα και υπευθυνότητα τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη, ιδιαίτερα στις δύσκολες στιγμής της οικονομικής κρίσης. Καταφέρατε να ανοίξετε παράθυρα προβληματισμού, χωρίς ταμπού, και να εδραιώσετε θεμελιώδεις αξίες, όπως ο πλουραλισμός, η πολυφωνία και η αδιαπραγμάτευτα κεντρική θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη. Σε έναν όλο και πιο αβέβαιο κόσμο και με τον κλάδο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης σε συνεχή μετάλλαξη, η εφημερίδα σας δεν σταμάτησε ποτέ να εξελίσσεται, πάντα με το βλέμμα στο μέλλον. Με πλήρη σεβασμό στους απαράβατους κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, εύχομαι η «Ναυτεμπορική» να συνεχίσει αδιάλειπτα την αποστολή της καταξίωσης στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού. Και στα επόμενα 100 χρόνια της «Ναυτεμπορικής»!

34 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΦΟΣΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Γιάννης Στουρνάρας Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος

35 Τα 100 χρόνια από την ιδρυτική έκδοση της εφημερίδας «Η Ναυτεμπορική» καταδεικνύουν τον ηγετικό ρόλο της στον ελληνικό οικονομικό Τύπο. Ο οικονομικός Τύπος αποτελεί πυλώνα προόδου και δημοκρατίας στην Ελλάδα, καθώς με την ανάδειξη και την αναλυτική κάλυψη των οικονομικών θεμάτων συμβάλλει στην ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στις οικονομικές διαδικασίες. Η εφημερίδα αυτή ιδρύθηκε κατά τη δεκαετία του 1920 από τους αδελφούς Αθανασιάδη και ανέδειξε τον εαυτό της ως παράθυρο της κοινωνίας στον κόσμο της ναυτιλίας, του εμπορίου και της οικονομίας. Μετά από δύσκολες περιόδους και εμπόδια, η «Ναυτεμπορική» παρέμεινε σταθερή στην αποστολή της να παρέχει αξιόπιστη και έγκυρη πληροφόρηση στο κοινό της. Με τη μετάβασή της στην ψηφιακή εποχή έγινε πρωτοπόρος στη διανομή ειδήσεων και κατοχύρωσε τον ρόλο της στην προώθηση της ελληνικής οικονομίας. Ο έπαινος και η τιμή για αυτό το επίτευγμα ανήκει στο προσωπικό και τους συνεργάτες της για τη διαχρονική αφοσίωσή τους στην προώθηση της οικονομικής ενημέρωσης.

36 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΕΧΤΙΣΕ ΔΙΑΡΚΗ ΣΧΕΣΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ Νίκος Χατζηνικολάου Πρόεδρος της ΕΙΗΕΑ

37 Απευθύνω θερμά συγχαρητήρια στη «Ναυτεμπορική» για τη συμπλήρωση ενός αιώνα κυκλοφορίας. Πρόκειται για σπουδαίο επίτευγμα, ειδικά δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο Τύπος τα τελευταία χρόνια. Η «Ναυτεμπορική» όμως είναι η ζωντανή απόδειξη ότι η διαχρονικά ποιοτική και έγκυρη ενημέρωση αποτελεί την ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη μακροημέρευση και την εξέλιξη των εφημερίδων. Εύχομαι η «Ναυτεμπορική» να συνεχίσει τη διαδρομή της, όπως πάντα, με αξιοπρέπεια, με υπευθυνότητα και σεβόμενη τις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, έτσι ώστε να ενδυναμώνεται διαρκώς η σχέση εμπιστοσύνης των πολιτών με τον κλάδο μας, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη και ευημερία του Τύπου.

38 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΕΓΚΥΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΙΩΝΑ ΖΩΗΣ Μαρία Αντωνιάδου Πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ

39 Η «Ναυτεμπορική», η εφημερίδα του Αθανασιάδη που σημάδεψε και όρισε τον οικονομικό Τύπο, κλείνει φέτος 100 χρόνια δημιουργίας και προσφοράς. Πρώτη σε κυκλοφορία και αναγνωσιμότητα, μεταξύ των ελληνικών οικονομικών εντύπων, με διεθνείς συνεργασίες, πρωτοποριακές εκδόσεις και ένθετα, εξακολουθεί να ενημερώνει έγκυρα και αποκαλυπτικά γύρω από τα οικονομικά ζητήματα. Η αρθρογραφία της, εκτός από την ενημέρωση, έχει επιπλέον παιδευτικό ρόλο, καθώς εισάγει τον αδαή αναγνώστη σε όρους άγνωστους, μιας και η ενασχόληση με τα οικονομικά αφορά, δυστυχώς, μικρό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Σε αυτό βοηθούν οι πολλές συνεργασίες με επιστήμονες και στελέχη της αγοράς, αλλά και η οργάνωση πλήθους σεμιναρίων. Μην ξεχνάμε ότι η οικονομική ενημέρωση και γνώση συμβάλλει στην ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου και τη λήψη των σωστών οικονομικών αποφάσεων τόσο σε συλλογικό και όσο σε ατομικό επίπεδο. Η τελευταία οικονομική κρίση, που έπληξε τη χώρα μας, ταρακούνησε συθέμελα και τη «Ναυτεμπορική». Ευτυχώς, το 2021 η εφημερίδα διασώθηκε και έκτοτε τόσο αυτή όσο και ο Όμιλος βρίσκονται σταθερά σε ανοδική και αναπτυξιακή πορεία. Είμαι σίγουρη ότι αυτή η πορεία θα συνεχιστεί και τον δεύτερο αιώνα ζωής, που μόλις ξεκινά. Εύχομαι στη διοίκηση, τα στελέχη, τους εργαζόμενους και τους συναδέλφους κάθε επιτυχία στη δύσκολη αλλά και γεμάτη συγκινήσεις αποστολή τους.

•Die Welt, Die Zeit, Frankfurter Allgemeine, Handelsblatt (Γερμανία) • The Guardian, Financial Times (Βρετανία) • The Mayo News (Ιρλανδία)

• De Volkskrant, Trouw, Het Parool (Ολλανδία) • El Periodico de Catalunya (Ισπανία) • Basler Zeitung (Ελβετία)

• Tageblatt (Λουξεμβούργο) • ARA (Ισπανία) • De Tijd, De Morgen (Βέλγιο) • Publico, Expresso (Πορτογαλία) • Politiken (Δανία)

Η «Ν» ανακηρύχθηκε «Έυρωπαϊκή Έφημερίδα της Χρονιάς» στον διαγωνισμό European Newspaper Award, ανάμεσα σε 136 εφημερίδες που εκδίδονται σε 22 χώρες TΟ ΣΧ ΟΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠ Η Σ «Η Ναυτεμπορική θεωρείται η πλέον σημαντική καθημερινή εφημερίδα στην Ελλάδα στους τομείς της Οικονομίας και της Ναυτιλίας. Έχει ένα σοβαρό και κομψό σχεδιασμό, ο οποίος ταιριάζει με τα θέματά της». «Η επιλογή των γραμματοσειρών, ο σχεδιασμός των σελίδων και η χρήση φωτογραφιών και γραφημάτων είναι σε άριστο επίπεδο». «Η Ναυτεμπορική είναι μια εξαιρετικά σχεδιασμένη οικονομική εφημερίδα». Στον διαγωνισμό αυτό έχουν συμμετάσχει οι σημαντικότερες και μεγαλύτερες εφημερίδες της Ευρώπης, όπως:

ΕΥΡΩΠΑΪΚ Η ΕΦΗΜΕΡ Ι ΔΑ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙ Α Σ

41 71 ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΟΥΝ ΙΙ

43 ΑΠΟΨΗ Σ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ της από το 1924 μέχρι σήμερα και ούσα, όχι μόνο από τα πρώτα, αλλά και από τα σημαντικότερα οικονομικά έντυπα, η «Ναυτεμπορική» έχει γίνει μάρτυρας όλων των οικονομικών γεγονότων των τελευταίων εκατό χρόνων. Από τις επιπτώσεις του Μεγάλου Κραχ και την πτώχευση του 1932 μέχρι την εφαρμογή του Σχεδίου Μάρσαλ. Και από την είσοδο της χώρας στην ΕΟΚ μέχρι την πρόσφατη δεκαετία της οικονομικής κρίσης. Στον αιώνα αυτό η πατρίδα μας είδε την οικονομία της πότε να ανεβαίνει ψηλά και πότε να φτάνει στο χείλος του γκρεμού. Είδε τις ελπίδες της πότε πανηγυρικά να επιβεβαιώνονται και πότε τραγικά να διαψεύδονται. Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς αν υπάρχει κάποιο δίδαγμα που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτόν τον αιώνα σύγχρονης οικονομικής ιστορίας. Κάποιο δίδαγμα για το οικονομικό μας μέλλον. Το δίδαγμα που εγώ θα επέλεγα ως πιο σημαντικό είναι ότι η οικονομική ευημερία δεν είναι ποτέ δεδομένη. Απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και δράση. Το πιο πρόσφατο σχετικό παράδειγμα είναι, βέβαια, η δεκαετία της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Η δεκαετία της εθνικής απελπισίας και των μνημονίων. Τότε που η Ελλάδα μετατράπηκε από ισότιμος εταίρος στην Ε.Ε. σε χώρα υπό επιτήρηση. Και στη συνέχεια ήρθαν εκείνοι που υπόσχονταν ότι μαγικά θα αντιμετώπιζαν τα προβλήματα, και τελικά τα έκαναν χειρότερα! Ακολούθησε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη. Η οποία τεσσεράμισι χρόνια τώρα -και παρά τις αλλεπάλληλες κρίσεις που αντιμετώπισε- βελτιώνει συστηματικά τις ζωές των Ελλήνων με μετρήσιμα αποτελέσματα: για τις επενδύσεις, για την ανάπτυξη, για τη μείωση της ανεργίας, για την αύξηση των μισθών. Μια κυβέρνηση που εστίασε λιγότερο στα μεγάλα λόγια και περισσότερο στην οικονομική αποτελεσματικότητα. Είπε τα αυτονόητα: Ότι για να δημιουργηθούν δουλειές και να αυξηθούν οι μισθοί, χρειάζονται επενδύσεις. Και ότι για να έρθουν επενδύσεις, πρέπει να κάνουμε την Ελλάδα φιλικότερη στο επιχειρείν. Και έτσι ακριβώς πράττουμε τεσσεράμισι χρόνια τώρα: Μειώνουμε τους φόρους και τις εισφορές. Απλοποιούμε το αδειοδοτικό περιβάλλον. Αξιοποιούμε στο έπακρο τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Προσαρμόζουμε την οικονομία μας στην ψηφιακή και στην πράσινη μετάβαση. Χάρη σε αυτές τις πολιτικές η χώρα πετυχαίνει εκεί που λίγα χρόνια πριν, εν τω μέσω της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, δεν θα μπορούσε κανείς ίσως να φανταστεί ότι θα πετύχαινε: Φτάσαμε να έχουμε τον τρίτο υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης στην Ευρωζώνη. Πετύχαμε μια από τις ταχύτερες μειώσεις δημόσιου χρέους. Ανακτήσαμε την επενδυτική βαθμίδα έπειτα από 13 χρόνια. Μειώσαμε την ανεργία στα προ κρίσης επίπεδα! Τι σημαίνουν, άραγε, όλα αυτά, για τη χώρα που μέχρι πριν από λίγα χρόνια έκανε τον γύρο του κόσμου μόνο ως αρνητική είδηση; Κατά τη γνώμη μου σημαίνουν ότι μόνο μια οικονομική πολιτική, η οποία στηρίζεται στην αλήθεια, στη σοβαρότητα και την αποτελεσματικότητα, αλλά και την ελεύθερη οικονομία, αποτελεί εγγύηση για το μέλλον! Και γι’ αυτόν τον λόγο είμαστε αποφασισμένοι αυτή την πολιτική να συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε και με το βλέμμα μας στην πυξίδα που «δείχνει» προς ένα μέλλον οικονομικής σταθερότητας και ευημερίας! Από το χείλος του γκρεμού στην πανηγυρική επιβεβαίωση των ελπίδων Του Κωστή Χατζηδάκη Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών

Ε ΑΦΟΡΜΗ τη συμπλήρωση 100 χρόνων κυκλοφορίας της εφημερίδας «Ναυτεμπορική», η οποία καταγράφει καθημερινά με έγκυρο και ποιοτικό τρόπο τα σημαντικότερα γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας μας, επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας το όραμα και τη βαθιά επιθυμία μου να είναι η Ελλάδα του αύριο μια χώρα στην οποία οι πολίτες θα αισθάνονται ασφαλείς για τον εαυτό τους και υπερήφανοι για την πατρίδα. Μια χώρα ισχυρή, που θα αντιμετωπίζεται με σεβασμό, θα συμμετέχει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων και θα συμβάλλει στην εξεύρεση οικουμενικών λύσεων. Αυτήν την Ελλάδα της αξιοπιστίας και της αυτοπεποίθησης επιχειρούμε να οικοδομούμε βήμα βήμα, ασκώντας εξωτερική πολιτική βασισμένη σε αρχές, αξίες και στην αυστηρή εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου. Που αντιτίθεται σε κάθε μορφής αναθεωρητισμό και χρήση βίας, που υπεραμύνεται της ειρήνης. Το μέσο για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού δεν είναι άλλο από την τήρηση διαβουλευτικής στάσης στις διμερείς και πολυμερείς μας σχέσεις και την ενεργή παρουσία μας στα διεθνή φόρα. Συνομιλούμε με όλα τα μέρη με ειλικρινή διάθεση εξεύρεσης λύσεων στις κοινές, διεθνείς και περιφερειακές, προκλήσεις, ενώ παράλληλα επιχειρούμε να επεκτείνουμε τις συνέργειές μας και να συμμετέχουμε σε μεγαλόπνοα σχέδια στρατηγικής σημασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο καθοριστικός ρόλος της χώρας μας ως κατώφλι του Διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής (IMEC) στην Ευρώπη, η σημασία του οποίου δεν εξαντλείται σε οικονομικά οφέλη, αλλά στο ότι προάγει την ειρήνη και γεφυρώνει πολιτισμούς. Αντιμετωπίζουμε δε τις υπαρκτές διαφορές με τους συνομιλητές μας με σύνεση και μεθοδικότητα. Έτσι και με την Τουρκία, διατηρώντας τις βασικές υποκείμενες θέσεις μας, αναζητούμε συνθέσεις και προσβλέπουμε στην εμπέδωση του κλίματος ηρεμίας με στόχο να μην ανάγεται κάθε διαφωνία σε κρίση. Η ελληνική κυβέρνηση είναι έτοιμη να λάβει όλες τις αποφάσεις που απαιτούνται για να γίνει το όραμα αυτό πραγματικότητα, έχοντας γνώμονα την ευημερία της πατρίδας μας για το παρόν και το μέλλον. ΑΠΟΨΗ Αναζητούμε συνθέσεις και προσβλέπουμε στην εμπέδωση του κλίματος ηρεμίας Του Γιώργου Γεραπετρίτη Υπουργός Εξωτερικών

Με σ ημαντική διεθνή παρουσία, 370 έργα σε εξέλιξη και 5 800 εργαζόμενους, ο Όμιλος Intrakat επαναπροσδιορίζει το τοπίο των κατασκευών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, παράγει αξία και συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη της Ελλάδας. ΔΗ Μ Ι ΟΥΡ ΓΟΥΜ Ε ΑΞΙ Α ΟΔΗΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Α Ν ΑΝΑΤΡΕΞΟΥΜΕ στα φύλλα των πρώτων ετών κυκλοφορίας της «Ναυτεμπορικής», είναι βέβαιο ότι θα εντοπίσουμε ειδήσεις και, ευρύτερα, έναν ζωηρό διάλογο σχετικά με τον χαρακτήρα, τον προσανατολισμό και τη στόχευση της Παιδείας. Θα διαπιστώσουμε, επίσης, ότι πολλά από τα θέματα που συζητάμε σήμερα βρίσκονται από τότε στην επικαιρότητα: ζητήματα λειτουργίας των πανεπιστημίων, αναβάθμιση επαγγελματικής εκπαίδευσης, εφόδια που παρέχει το σχολείο. Η ελληνική οικογένεια επενδύει το μέλλον των παιδιών της στην εκπαίδευση. Υπό αυτή την έννοια, η Παιδεία συνιστά ιμάντα κοινωνικής κινητικότητας, αλλά και κάτι περισσότερο: γεννήτρια του κοινού μας μέλλοντος. Και αυτό διότι είναι κοινή πεποίθηση ότι μέσα από τις περισσότερες γνώσεις και τις καλύτερες συνθήκες εκπαίδευσης δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τις επόμενες γενιές για καλύτερες συνθήκες ζωής, εργασίας και συνύπαρξης. Το γεγονός ότι η συνθήκη αυτή φτάνει μέχρι και τις ημέρες μας επιβεβαιώνει πόσο ψηλά παραμένει η Παιδεία στις προτεραιότητες των πολιτών. Ασφαλώς, το αίτημα για καλύτερη εκπαίδευση μετασχηματίζεται μέσα στον χρόνο, σύμφωνα με τις ανάγκες και τα δεδομένα κάθε εποχής. Και εναπόκειται στην εκάστοτε κυβέρνηση να μεταβολίσει το αίτημα και τις συνθήκες σε πράξεις, σε μεταρρυθμίσεις που θα δώσουν τη δυνατότητα στις νεότερες γενιές να απελευθερώσουν, μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, το σύνολο των δυνατοτήτων τους. Σε αυτή την αποστολή ανταποκρίνεται με συνέπεια από το 2019 η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αντιλαμβανόμαστε κάθε μεταρρύθμιση -πολλώ δε μάλλον την εκπαιδευτική- ως μια εξ ορισμού δυναμική διαδικασία: καλούμαστε να χτίζουμε πάνω στις προηγούμενες μεταρρυθμίσεις, προσθέτοντας κάθε φορά νέα στοιχεία, νέες αντιλήψεις και νέα δεδομένα. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες ευκαιρίες σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Και αυτό αντανακλάται στις μέχρι στιγμής πρωτοβουλίες μας -στον νόμο για την αναβάθμιση των δημόσιων Πανεπιστημίων και τη λειτουργία μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων ιδρυμάτων, αλλά και στον νόμο για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση που έχουμε ψηφίσει- και θα αποτυπωθεί ακόμα πιο ανάγλυφα μέσα στην τετραετία, όσο θα υλοποιούμε τον σχεδιασμό μας για το ανοιχτό σχολείο, αλλά και για την προσχολική και την ειδική αγωγή. Πεποίθησή μας αποτελεί ότι οι μεταρρυθμίσεις πετυχαίνουν όταν λειτουργούν πολλαπλασιαστικά, ως κομμάτια μιας συνολικής στρατηγικής που παράγουν προστιθέμενη αξία. Έχουμε εθνικό καθήκον να απελευθερώσουμε το συνολικό δυναμικό της χώρας μας. Αυτή είναι, εξάλλου, η ξεκάθαρη εντολή του εκλογικού σώματος: να θέσουμε τη χώρα σε κίνηση και να την πάμε μπροστά με όχημα την Παιδεία, να πατήσουμε γκάζι και όχι φρένο. Και αυτή την εντολή υλοποιούμε καθημερινά, με τους μαθητές, τους φοιτητές και τους εκπαιδευτικούς στο επίκεντρο της στρατηγικής μας. ΑΠΟΨΗ Με όχημα τη γεννήτρια του κοινού μας μέλλοντος Του Κυριάκου Πιερρακάκη Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού 46

Τ Ο ΕΘΝΙΚΟ Σύστημα Υγείας αντιμετώπισε, τα τελευταία χρόνια, εξαιρετικά μεγάλη πίεση λόγω της πανδημίας του Covid-19. Ωστόσο, κάποιες από τις προκλήσεις που αφορούσαν την Υγεία ήταν εμφανείς πολύ πριν από την έξαρση της πανδημίας. Η περίοδος αυτή τις έφερε στο προσκήνιο με τρόπο εμφατικό και συχνά δραματικό. Στην εποχή μας, οι ασθένειες και οι επιπτώσεις τους εντείνονται ταχύτατα. Η χώρα μας δυστυχώς γηράσκει με πολύ ταχύτερο ρυθμό σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες και η υγεία των ανθρώπων επηρεάζεται από παραμέτρους που στο παρελθόν δεν υπολογίζαμε, όπως η κλιματική αλλαγή και οι φυσικές καταστροφές. Σε αυτήν τη δύσκολη εξίσωση, οι φορείς που εμπλεκόμαστε στον κλάδο της Υγείας καλούμαστε να βρούμε άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις. Η γήρανση του πληθυσμού μας είναι ίσως η πιο σημαντική απ’ όλες τις προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως κοινωνία, φαινόμενο που επηρεάζει άμεσα το υγειονομικό μας σύστημα. Διότι ενώ ο πληθυσμός μας γηράσκει, ταυτόχρονα ζει περισσότερο, που σημαίνει ότι ο ίδιος πληθυσμός αυξάνει τις ανάγκες του σε παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Ως εκ τούτου, χρειάζονται περισσότεροι πόροι από το Εθνικό Σύστημα Υγείας για να μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε. Εάν καταφέρουμε μέσω των προγραμμάτων της πρόληψης να καθυστερήσουμε σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό την έναρξη που κάποιος συμπολίτης μας θα χρειαστεί τελικά τις υπηρεσίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας, αυτό συνολικά θα έχει ως αποτέλεσμα μικρότερες δαπάνες και θα μπορούσε να εξισορροπήσει την αύξηση δαπανών που η γήρανση του πληθυσμού αναπόφευκτα φέρνει. Συνολικά, μέχρι το 2025, επενδύονται πάνω από 200 εκατ. ευρώ για προγράμματα δευτερογενούς πρόληψης, που στην πλειονότητά τους προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ για κάποια αξιοποιούνται και κοινοτικά κονδύλια από το ΕΣΠΑ. Με αρωγό, λοιπόν, το Ταμείο Ανάκαμψης, γίνεται προσπάθεια για ένα συνολικό «screening» του πληθυσμού, και αυτό θα είναι ένας θησαυρός πληροφοριών για τη χώρα μας για το απώτερο μέλλον. Στη δευτερογενή πρόληψη στόχος του υπουργείου είναι η διενέργεια μαζικών προληπτικών εξετάσεων σε ολόκληρο τον πληθυσμό, όπως έγινε -για παράδειγμα- με το πολύ πετυχημένο πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά», μέσω του οποίου 20.000 γυναίκες σώθηκαν από έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Η επιδίωξη αφορά το να βοηθηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι συμπολίτες μας, ώστε να εντοπίσουν έγκαιρα τις επικρατέστερες μορφές νοσημάτων, όπως -για παράδειγμα- του καρκίνου, από πρώιμες εκδηλώσεις, οι οποίες υπάρχουν πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση συμπτωμάτων που θα οδηγούσε κάποιον ασθενή στον γιατρό. Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε και να επεκτείνουμε την προσπάθεια προληπτικών εξετάσεων, διότι με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο θα σώζουμε ανθρώπινες ζωές, το οποίο είναι πάνω από την όποια πολιτική ή ιδεολογική αντιπαράθεση, αλλά ταυτόχρονα θα «ελαφρύνουμε» το Εθνικό Σύστημα Υγείας μας με λιγότερες δαπάνες. ΑΠΟΨΗ «Θεραπεία» η πρόληψη για το Εθνικό Σύστημα Υγείας Του Αδώνιδος Γεωργιάδη Υπουργός Υγείας 48

49 ΑΠΟΨΗ Η ΕΛΛΑΔΑ αλλάζει, αναβαθμίζεται και επιστρέφει δυναμικά στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, με ισχυρή οικονομική μεγέθυνση και σταθερά δημόσια οικονομικά. Στόχος παραμένει η βιώσιμη ανάπτυξη, η δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, η τόνωση της κοινωνικής συνοχής και, σε τελική ανάλυση, η ολόπλευρη ισχυροποίηση της πατρίδας μας. Ο ρόλος του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών είναι σημαντικός για την επίτευξη αυτών των στόχων, με την υλοποίηση σημαντικών έργων και πρωτοβουλιών. Ενδεικτικά: 1ον: Μετρό Θεσσαλονίκης. Τον Νοέμβριο θα λειτουργήσει στη Θεσσαλονίκη το πιο σύγχρονο Μετρό στην Ευρώπη, με ενσωματωμένα τα πλέον καινοτόμα συστήματα και τις πιο απαιτητικές προδιαγραφές ποιότητας, λειτουργικότητας και ασφάλειας. 2ον: Οδικός άξονας Άκτιο - Αμβρακία. Ένα εμβληματικό έργο για τη Δυτική Ελλάδα παραδόθηκε στους πολίτες στα τέλη Ιανουαρίου. 3ον: Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδας Ε-65. Έως το Πάσχα αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί όλο το τμήμα από τη Λαμία έως την Καλαμπάκα. 4ον: Αυτοκινητόδρομος Πάτρα - Πύργος. Το 80% του έργου αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2024, ενώ η παράδοση όλου του νέου οδικού άξονα, μήκους 75 χιλιομέτρων, θα γίνει μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2025.

Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης. Έως το τέλος του 2024 θα υπάρχει ανάδοχος για το μεγαλύτερο τμήμα του αυτοκινητόδρομου Χανιά - Ηράκλειο.

Flyover στη Θεσσαλονίκη. Με την ολοκλήρωσή του, σε 3,5 χρόνια, στον περιφερειακό οδικό άξονα της πόλης θα κινούνται 10.000 αντί για 5.000 αυτοκίνητα την ώρα. 7ον: Αναδιάρθρωση του σιδηροδρομικού φορέα. Η μόνιμη αποκατάσταση των καταστροφών στη γραμμή Αθήνας - Θεσσαλονίκης θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2026. Παράλληλα, υλοποιούμε ένα ολιστικό σχέδιο, με έργα εκσυγχρονισμού του δικτύου, αλλά και τη διοικητική αναδιάρθρωση του σιδηροδρόμου. 8ον: Ανανέωση του στόλου των λεωφορείων. Τα πρώτα 250 ηλεκτρικά λεωφορεία, 140 στην Αθήνα και 110 στη Θεσσαλονίκη, αναμένεται να κυκλοφορήσουν στους δρόμους έως το τέλος Απριλίου του 2024. Ταυτόχρονα, 300 νέα λεωφορεία φυσικού αερίου αναμένονται μέσα στο 2025. Τέλος, μέσα στο 2024 ακολουθεί ένας νέος διαγωνισμός για την προμήθεια 750 επιπλέον λεωφορείων, αντιρρυπαντικής τεχνολογίας. 9ον: Ηλεκτροκίνηση. Η διείσδυση της ηλεκτροκίνησης στην αγορά αυξάνεται με ταχύτατο ρυθμό μετά και τις παρεμβάσεις που κάναμε επιταχύνοντας την καταβολή των επιδοτήσεων. Το 2023 πουλήθηκαν 15.219 αμιγώς ηλεκτρικά ή επαναφορτιζόμενα υβριδικά οχήματα, έναντι 8.320 οχημάτων το 2022. Ταυτόχρονα, αναπτύσσεται διαρκώς το δίκτυο των φορτιστών, ενώ σχεδιάζεται και η τρίτη φάση επιδότησης της ηλεκτροκίνησης. 10ον: Δημιουργούμε το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο και τον Οδικό Χάρτη για την εφαρμογή της Τεχνολογίας Μοντελοποίησης (ΒΙΜ), μέσω της οποίας συστηματοποιούνται οι διαδικασίες ανάθεσης μελετών, κατασκευών και συντήρησης έργων, και αναρτώνται σε δημόσια διαβούλευση μέσα στο 2024. Αναφέρθηκα, ενδεικτικά, σε δέκα πρωτοβουλίες του υπουργείου που αποδεικνύουν ότι, με σκληρή δουλειά, πολιτική βούληση, μεθοδικότητα και αποφασιστικότητα, δημιουργούμε νέες ανθεκτικές υποδομές και αναβαθμίζουμε τις μεταφορές. Δημιουργούμε ανθεκτικές υποδομές, αναβαθμίζουμε τις μεταφορές Του Χρήστου Σταϊκούρα Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών

5ον:

6ον:

50 ΗΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ διαχείριση της πράσινης μετάβασης και των τεράστιων και διαρκώς επιδεινούμενων για τα επόμενα χρόνια επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης, σε συνδυασμό με την επιδείνωση της παγκόσμιας γεωπολιτικής κατάστασης, αποτελεί την τεράστια, πολλαπλή πρόκληση που αντιμετωπίζουμε στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις και η επακόλουθη ενεργειακή κρίση που ζήσαμε οδήγησαν στις ισχυρές, πληθωριστικές πιέσεις που ασκούνται ακόμα στην οικονομία, που επηρεάζουν και σήμερα τον προϋπολογισμό των νοικοκυριών. Γι’ αυτό και ένας από τους βασικούς στόχους μας για το 2024 είναι η τόνωση του ανταγωνισμού στην αγορά της ενέργειας, προς όφελος του καταναλωτή. Με τη μεταρρύθμιση που υλοποιήσαμε στα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος απαντάμε στο δικαίωμα -και επιτακτική ανάγκη- του καταναλωτή να γνωρίζει ποιος είναι ο φθηνότερος πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας, για να μπορεί, εφόσον το θελήσει, να μεταβεί, άμεσα, σ’ αυτόν. Και από τα μέχρι τώρα δεδομένα φαίνεται πως ο ανταγωνισμός λειτουργεί, καθώς οι τιμές διαμορφώνονται σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από αυτά των τελευταίων μηνών του 2023, με τη βοήθεια βέβαια και των θετικών διεθνών εξελίξεων. Ταυτόχρονα, λαμβάνουμε μέριμνα και για τις επιχειρήσεις, καθώς έχουμε ανακοινώσει δράσεις (π.χ. «Αλλάζω συσκευή για τις επιχειρήσεις» και «Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης επιχειρήσεων του τριτογενούς τομέα») οι οποίες οδηγούν στη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης. Από εκεί και πέρα, αποτελεί στρατηγική επιλογή η επιτάχυνση των επενδύσεων στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, που αποτελούν τη βασική συνιστώσα της πράσινης μετάβασης, η οποία -με τη σειρά της- είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με την ενεργειακή μας ασφάλεια. Επιπρόσθετα, αναγνωρίζοντας πως το υπεράκτιο, αιολικό δυναμικό της Ελλάδας είναι «θησαυρός» -είναι το καλύτερο στην Ανατολική Μεσόγειο-, σκοπός μας είναι να το αναπτύξουμε από το χρονικό διάστημα 2028-2029 μέχρι το 2040-2045. Παράλληλα, εκτιμούμε πως θα δημιουργηθεί μια αλυσίδα αξίας, που σημαίνει ότι στοιχεία κατασκευής των υπεράκτιων αιολικών θα κατασκευάζονται εγχώρια. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η Ελλάδα θα πρωταγωνιστήσει και στη βιομηχανική παραγωγή, που θα συνδέεται με την πράσινη ενέργεια. Εξίσου μεγάλη έμφαση δίνουμε στην υλοποίηση περιβαλλοντικών μεταρρυθμίσεων. «Προμετωπίδα» τους είναι η πρωτοβουλία που λαμβάνουμε για την προστασία των δασών μας, που αποτελούν πολύ σημαντικό εναποθέτη του διοξειδίου του άνθρακα. Με τη δασική μεταρρύθμιση που προωθούμε, καθορίζεται το πλαίσιο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας. Επιπλέον, μέσω της πολεοδομικής μεταρρύθμισης που προωθούμε, στόχος μας είναι να τελειώσει, οριστικά και αμετάκλητα, το φαινόμενο της νέας αυθαίρετης δόμησης. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης προβλέπεται πως θα κατεδαφίζονται, κατά προτεραιότητα, όλες οι νέες αυθαίρετες κατασκευές και θα υλοποιούνται, ετησίως, επιπρόσθετες κατεδαφίσεις, που αντιστοιχούν σε παλαιότερα αυθαίρετα, για τα οποία υπάρχουν οριστικά πρωτόκολλα κατεδάφισης. Στην πολεοδομική μεταρρύθμιση εντάσσεται και το πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», με την υλοποίηση του οποίου όλοι οι δήμοι της χώρας θα αποκτήσουν ολοκληρωμένο χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Οι στόχοι που θέτουμε στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι φιλόδοξοι, αλλά ρεαλιστικοί. Οι δυσκολίες είναι υπαρκτές, αλλά με αποφασιστικότητα και σκληρή δουλειά θα τις αντιμετωπίσουμε. ΑΠΟΨΗ Οι μεγάλες προκλήσεις του 2024 για την ενέργεια και το περιβάλλον Του Θεόδωρου Σκυλακάκη Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Η ΕΛΛΑΔΑ καταγράφει σήμερα έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης ανάμεσα στις χώρες της Ευρωζώνης. Οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης επανέφεραν το αξιόχρεο της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα, ενώ για το 2023 ανακηρύχθηκε «χώρα της χρονιάς» από τον Economist. Η οικονομική πρόοδος που συντελείται τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται πλέον διεθνώς. Οι μισθοί σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα αυξάνονται και σκοπός μας είναι έως το τέλος της τετραετίας ο κατώτατος να φτάσει τα 950 ευρώ και ο μέσος μισθός τα 1.500. Η ανεργία, από το 12,2% τον Δεκέμβριο του 2022, έπεσε στο 9,2% έναν χρόνο μετά. Μόνο το 2023 δημιουργήθηκαν 102.000 νέες θέσεις εργασίας, ενώ από το 2019 ο αριθμός αυτός ανέρχεται σε 400.000. Η μεταρρυθμιστική πολιτική στο υπουργείο Ανάπτυξης εστιάζει σε δομικές παρεμβάσεις στο οικονομικό - παραγωγικό μοντέλο. Προχωράμε στην επαναβιομηχάνιση σε τομείς στρατηγικής σημασίας με εξαγωγικό προσανατολισμό και ένταση καινοτομίας, στη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας, καθώς και στην προσέλκυση επενδύσεων που δημιουργούν υψηλή προστιθέμενη αξία. Μετά από δεκαετίες η χώρα έχει εθνική στρατηγική για τη βιομηχανία και σκοπός είναι το 2030 η συμβολή της στο ΑΕΠ, από 10,7% σήμερα, να αυξηθεί στο 15%. Η χώρα μετατρέπεται σε logistic hub που καλύπτει τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Η ίδρυση του Θριάσιου Εμπορευματικού Κέντρου, ύψους 220 εκατ. ευρώ, και η δημιουργία του υπερσύγχρονου διεθνούς κέντρου διανομής προϊόντων στον Ασπρόπυργο, ύψους 70 εκατ. ευρώ, είναι μεγάλες επενδύσεις στρατηγικής σημασίας. Αναβαθμίζουμε και δημιουργούμε επίσης νέα πράσινα και έξυπνα Βιομηχανικά Πάρκα. Σε συνεργασία με την ΕΤΒΑ επενδύουμε πάνω από 70 εκατ. ευρώ σε όλη την περιφέρεια, όπως για το Πάρκο Φαρκαδόνας, 1.000 στρεμμάτων, στη Θεσσαλία. Επιπλέον, η τεράστια επένδυση της Microsoft με τη δημιουργία τριών Data Centers, ύψους 1 δισ. ευρώ, στα Σπάτα αποδεικνύει ότι η Ελλάδα μετατρέπεται και σε ψηφιακό hub. Η Ελλάδα είναι επίσης μεταξύ των πρώτων στην Ευρώπη που έχουν αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες για έρευνα και καινοτομία και θα διοχετεύσουμε 1,2 δισ. ευρώ έως το 2025. Στόχος μας είναι οι επενδύσεις να αυξηθούν κατά 70% έως το 2027 και θα τον επιτύχουμε μέσω του δραστικού περιορισμού της γραφειοκρατίας και της ψηφιοποίησης όλων των σταδίων αδειοδότησης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Οι περισσότερες επιχειρήσεις πλέον θα μπορούν να ιδρυθούν μέσω ενός υπολογιστή σε διάστημα που δεν θα ξεπερνά τα δέκα λεπτά. Μόνο το 2023, ιδρύονταν καθημερινά 220 νέες επιχειρήσεις. Δημιουργείται επομένως ένα υγιές και φιλικό περιβάλλον για το επιχειρείν. Σε αυτό το πλαίσιο, απλοποιούνται και διαδικασίες που αφορούν τις ενισχύσεις των στρατηγικών επενδύσεων. Τα τρία νέα καθεστώτα του Αναπτυξιακού Νόμου, συνολικού ύψους 450 εκατ. ευρώ, δίνουν ώθηση σε τομείς όπως η πράσινη μετάβαση, η κυκλική οικονομία, η μεταποίηση προϊόντων του πρωτογενούς τομέα, ο εναλλακτικός τουρισμός, αλλά και οι τεχνολογίες αιχμής, όπως οι ημιαγωγοί. Η κυβέρνηση υλοποιεί ένα φιλόδοξο αναπτυξιακό πρόγραμμα άνω των 70 δισ. ευρώ. Μετασχηματίζουμε την Ελλάδα σε μαγνήτη επενδύσεων πάνω σε ένα νέο υπόδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης και εφαρμόζουμε τολμηρές μεταρρυθμίσεις. Συνεχίζουμε να οικοδομούμε μια οικονομία ανθεκτική, όχι μόνο για την επόμενη μέρα, αλλά και για τις επόμενες γενιές. Χτίζουμε καθημερινά μια χώρα ευημερίας και προόδου, όπως αξίζει σε κάθε Ελληνίδα και κάθε Έλληνα. ΑΠΟΨΗ Μαγνήτης επενδύσεων με νέο υπόδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης Του Κώστα Σκρέκα Υπουργός Ανάπτυξης 52

53 ΑΠΟΨΗ Τ Α ΣΤΟΙΧΕΙΑ είναι αδιάσειστα. Ο δείκτης της ανεργίας βαίνει μειούμενος και νέες, καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας δημιουργούνται. Την ίδια στιγμή καταγράφεται σημαντική αύξηση των νέων θέσεων εργασίας. Τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαιώνουν με τον πιο σαφή και ξεκάθαρο τρόπο ότι οι ενεργητικές πολιτικές που εφαρμόζουμε, για περισσότερες και καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας και για μείωση της ανεργίας, αποδίδουν καρπούς. Όμως δεν επαναπαυόμαστε. Το στοίχημά μας για την τετραετία που διανύουμε είναι να ενισχυθούν τα εισοδήματα των πολιτών, προσεγγίζοντας και, γιατί όχι, ξεπερνώντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ήδη έχουμε κάνει σημαντικά βήματα. Μεταξύ των 21 ευρωπαϊκών χωρών που έχουν κατώτατο μισθό, η Ελλάδα από ουραγός βρίσκεται σήμερα στη 10η θέση. Και συνεχίζουμε. Η δέσμευσή μας ότι μπορούμε να πετύχουμε μέσο μισθό 1.500 ευρώ και κατώτατο μισθό 950 ευρώ ισχύει στο ακέραιο. Στο πλαίσιο αυτό ξεπαγώσαμε από την 1η Ιανουαρίου τις τριετίες στον ιδιωτικό τομέα, που ήταν σε αναστολή από το 2012. Αυτό στην πράξη σημαίνει πως χιλιάδες μισθωτοί εργαζόμενοι έχουν μια αύξηση της τάξεως του 10% για κάθε τριετή προϋπηρεσία και μέχρι 30% για προϋπηρεσία εννέα ετών και άνω. Με τον τρόπο αυτόν διασφαλίζουμε ότι πριν από την έναρξη της θερινής περιόδου, κατά τη διάρκεια της οποίας εργάζονται πάρα πολλοί συμπολίτες μας, θα καλυφθούν όσοι δεν καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις. Η νέα αύξηση είναι σημαντική, όχι μόνο για όσους αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, αλλά και για τους συμπολίτες μας που λαμβάνουν επιδόματα και κρατικές παροχές που συνδέονται με τον κατώτατο μισθό. Όμως δεν σταματάμε εδώ. Η νέα αύξηση στον κατώτατο μισθό αποτελεί μέρος των πολιτικών και των μεταρρυθμίσεων που εφαρμόζουμε στην αγορά εργασίας. Μια τέτοια μεταρρύθμιση είναι η Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας, που προστατεύει τους εργαζόμενους από την αδήλωτη και υποδηλωμένη εργασία και τους εργοδότες από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Με γνώμονα τα δημοσιονομικά όρια και λαμβάνοντας υπόψη τις αντοχές της οικονομίας και των επιχειρήσεων, συνεχίζουμε να οικοδομούμε ένα καλύτερο αύριο για όλους. Ωστόσο, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει, προκλήσεις υπάρχουν και μάλιστα αρκετές. Όπως η δημογραφική γήρανση, που είναι εδώ και πρέπει να την αντιμετωπίσουμε. Το εάν το ποτήρι είναι μισοάδειο ή μισογεμάτο εξαρτάται από τις απαντήσεις που ως πολιτεία και ως κοινωνία είμαστε έτοιμοι να δώσουμε. Απαντήσεις έχουμε! Η σύνδεση των προγραμμάτων επιμόρφωσης και επαγγελματικής κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας είναι μια από αυτές, που μπορεί να εξασφαλίσει καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Για όλα αυτά βέβαια απαιτείται να υπάρχει ένας ανοικτός διάλογος με την κοινωνία και σε αυτόν τον διάλογο σημαντική είναι η συμβολή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Άλλωστε, η ενημέρωση, η σωστή και εις βάθος ερευνητική δημοσιογραφία αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας μας. Η εφημερίδα «Ναυτεμπορική», όλα αυτά τα χρόνια, έχει συμβάλει τα μέγιστα μέσα από τις σελίδες της προς αυτή την κατεύθυνση. Η συμπλήρωση 100 χρόνων από την κυκλοφορία της είναι η καλύτερη απόδειξη αυτής της συμβολής. Λύσεις σε όλα τα προβλήματα μέσα από έναν ανοικτό διάλογο με την κοινωνία Της Δόμνας Μιχαηλίδου Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης

Τ Ο «ΝΑΥΤΙΚΟΝ και Εμπορικόν Δελτίον» κάνει την εμφάνισή του στους δρόμους και τα περίπτερα της Αθήνας το 1924. Για να εξελιχθεί μεταπολεμικά, υπό την εμπνευσμένη διεύθυνση και ιδιοκτησία του Τζώρτζη Αθανασιάδη, στη «Ναυτεμπορική», ένα από εγκυρότερα φύλλα του ελληνικού οικονομικού Τύπου, διαγράφοντας μία μοναδική πορεία, από την οποία δεν έλειψαν οι κλυδωνισμοί, και να περάσει από το χαρτί στο διαδίκτυο, με τον ιστότοπό της σταθερά στις πρώτες θέσεις επισκεψιμότητας. Η μακροβιότερη ελληνική οικονομική εφημερίδα κλείνει τώρα 100 χρόνια δημιουργικής ζωής και ανεκτίμητης προσφοράς στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου. Η ονομασία του ιστορικού φύλλου, κατά τη γέννηση και την ωρίμανσή του, δεν περιοριζόταν στο αντικείμενο της ύλης του. Υπαινισσόταν με σαφήνεια και κάτι ευρύτερο: Ότι η ναυτιλία και το εμπόριο συνιστούσαν τις κύριες πλουτοπαραγωγικές βάσεις της χώρας, τις κατ’ εξοχήν εξωστρεφείς της δραστηριότητες. «Η γεωργία, το εμπόριο και η ναυτιλία είναι οι τρεις πλουτοφόροι μαστοί της Ελλάδος», έγραφε την ίδια εποχή ο Μ. Καραγάτσης στη «Μεγάλη Χίμαιρα», απηχώντας την κοινή αντίληψη για τις παραγωγικές κατευθύνσεις της χώρας. Το αξίωμα αυτό, που υπηρετήθηκε με συνέπεια, επιβεβαιώθηκε και επιβεβαιώνεται. Όμως, στη μεγάλη ιστορική διαχρονία οι δύο αυτοί τομείς ήταν άμεσα συνυφασμένοι με έναν ακόμη, εξ ίσου ισχυρό τομέα, τον Πολιτισμό: Μέσω της ναυτιλίας και του εμπορίου διακινούνται πέρα από τα αγαθά, ιδέες, γνώσεις, εμπειρίες, πληθυσμοί, επέρχεται ώσμωση, προάγονται και δημιουργούνται νέοι «κόσμοι». Ο τρίτος αυτός τομέας, συν τω χρόνω, πλησιάζει ακόμη περισσότερο τους άλλους δύο, καθώς στοιχίζεται πλέον και στο πεδίο της οικονομικής δραστηριότητας. Η οικονομική διάσταση του Πολιτισμού, η Οικονομία του Πολιτισμού, αποτελεί πλέον διακριτή επιστήμη. Κάθε έργο πολιτισμού επιφυλάσσει, κατά την υλοποίησή του, και πολύ περισσότερο κατά τη λειτουργία του, ευεργετικότατες συνέπειες, έμμεσες και επαγωγικές, για την εθνική οικονομία. Λεπτομερείς μελέτες έχουν αποδείξει ότι κάθε ευρώ που επενδύεται σε έργα πολιτισμού, επιστρέφει στην εθνική οικονομία, σε ορίζοντα πενταετίας, 3,42 ευρώ. Αντιστοίχως, το ίδιο ποσό επιστρέφει 0,57 ευρώ σε μισθολογικές αποδοχές. Ενώ κάθε εκατομμύριο που επενδύεται σε έργα πολιτισμού δημιουργεί 48,78 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης. Με άλλα λόγια, ο πολιτισμός γεννά απασχόληση και ευημερία και συμβάλλει καθοριστικά στην επίτευξη βιώσιμης και μακροπρόθεσμα διατηρήσιμης ανάπτυξης. Ειδικά για τον Τουρισμό, οι επιπτώσεις των έργων Πολιτισμού στο παραγόμενο προϊόν του τουριστικού κλάδου -σε βάθος πενταετίας- ανέρχονται στο 30% των συνολικών επιπτώσεων. Με τις σκέψεις αυτές απευθύνω τις θερμές ευχές μου στη «Ναυτεμπορική» και στους ανθρώπους της, συντάκτες, τεχνικούς, διοικητικούς, για τα 100 χρόνια της. Εκφράζοντας, παράλληλα, την ελπίδα μου η αρχαία, πλέον, εφημερίδα να μακροημερεύσει και να ανοιχτεί, με όχημα τη βαριά και μακρόχρονη παράδοσή της και τον επαγγελματισμό του προσωπικού της, με αυτοπεποίθηση στον δεύτερο αιώνα της έκδοσής της, επεκτείνοντας το νήμα που ακολούθησε πιστά στα πρώτα της εκατό χρόνια: Τη συναρμογή της υπεύθυνης δημοσιογραφίας με το κατατοπιστικότατο ρεπορτάζ και την εμπεριστατωμένη ανάλυση, με σταθερή την υπηρέτηση του οράματος μιας γεωπολιτικά ισχυρής, οικονομικά εύρωστης και κοινωνικά ευαίσθητης και δυναμικής Ελλάδας. Χρόνια πολλά με χιλιάδες ακόμη φύλλα. ΑΠΟΨΗ Με το βλέμμα στη διακίνηση ιδεών, γνώσεων και εμπειριών Της δρ Λίνας Μενδώνη Υπουργός Πολιτισμού 54

ΑΘΩΣ γιορτάζουμε την επέτειο των 100 ετών από την κυκλοφορία της εφημερίδας «Ναυτεμπορική», είναι πολύ σημαντικό και χρήσιμο να επισημάνω τον ρόλο της ως πυλώνα πληροφόρησης στη ναυτιλιακή κοινότητα. Δεν είναι καθόλου υπερβολή αν σημειώσω ότι το πρώτο τεύχος της, πριν από έναν αιώνα, καθόρισε μία νέα εποχή, ανοίγοντας ένα παράθυρο στον κόσμο της ναυτιλίας. Η Ναυτιλία και η Νησιωτική Πολιτική αποτελούν ζωτικούς πυλώνες της οικονομίας μας και στον αιώνα που διανύουμε οι προκλήσεις είναι πολλές. Ένας από τους σημαντικότερους στόχους μας για το 2024 είναι η προώθηση της «πράσινης» ναυτιλίας. Το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ως γνωστόν, διαθέτει τη σπουδαία ευθύνη διαχείρισης ενός από τους πιο ξεχωριστούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας. Αυτόν της ναυτιλίας, της ναυτοσύνης γενικότερα. Το σχέδιό μας είναι σαφές, για τη νέα χρονιά: Πρώτη μας προτεραιότητα αποτελεί η ανάγκη δραστικής αναβάθμισης του τομέα της Ναυτικής Εκπαίδευσης, μια και είναι ο κρίσιμος κρίκος όλου του οικοδομήματος. Μέσω αυτής θα θωρακίσουμε τη ναυτιλία μας έναντι των επερχόμενων προκλήσεων και θα την ενισχύσουμε με το εξειδικευμένο εκείνο προσωπικό που της είναι αναγκαίο. Για τον σκοπό αυτό το 2024 έχει επονομαστεί έτος «Ναυτικής Εκπαίδευσης». Η μετάβαση σε μια βιώσιμη, ανταγωνιστική και τελικά «πράσινη» ναυτιλία, όπως προανέφερα, είναι κεντρικός μας στόχος, τόσο από τον ΙΜΟ όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και αποτελεί πραγματική προτεραιότητα αιχμής. Ένας στόχος απαιτητικός, αφού πρέπει να γίνει με ισορροπημένο και ορθολογικό τρόπο. Η επίτευξη της μέγιστης δυνατής ασφάλειας στο θαλάσσιο χώρο, με προτεραιότητα την προστασία της ανθρώπινης ζωής και ευρύτερα την εμπέδωση ενός αισθήματος ασφαλείας στην κοινωνία, αποτελεί για εμάς κατευθυντήρια αρχή. Γι’ αυτό ενισχύουμε το Λιμενικό Σώμα σε μέσα και τεχνικές δυνατότητες, αφήνοντας πίσω καθετί ξεπερασμένο. Κεφαλαιώδους σημασίας το έργο της ψηφιοποίησης, σε κάθε τομέα του υπουργείου μας, για εξάλειψη της γραφειοκρατίας και της ταλαιπωρίας κάθε συναλλασσόμενου με τις Υπηρεσίες μας. Για τον στόχο αυτό κινητοποιούμε όλους τους διαθέσιμους πόρους. Εργαζόμαστε για τον αποφασιστικό έλεγχο των μεταναστευτικών ροών στις θάλασσές μας, πράγμα που επιτυγχάνεται χάρη στις προσπάθειες των μελών του Λιμενικού μας Σώματος. Αισιοδοξούμε για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα, ιδίως μετά τις πρόσφατες εξελίξεις με την προσέγγιση με την Τουρκία και τη διαφαινόμενη βελτίωση του κλίματος μεταξύ μας. Τέλος, επιδιώκουμε την ανάπτυξη του νησιωτικού τουρισμού. Μέσω προγραμμάτων υποδομής και προώθησης βιώσιμων τουριστικών δραστηριοτήτων, προσδίδουμε νέα δυναμική στην τουριστική βιομηχανία των νησιών μας. Συνοψίζοντας, η «Ναυτεμπορική» είναι ένας ανεκτίμητος σύμμαχος στην πορεία και την προσπάθειά μας, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ενημέρωση και προώθηση της ναυτιλιακής κοινότητας και των ναυτιλιακών δρωμένων. Με πεποίθηση, αισιοδοξία, προσήλωση και σύνεση, συνεχίζουμε την πορεία μας προς την επίτευξη αυτών των στόχων. ΑΠΟΨΗ Παράθυρο στη νέα εποχή της ναυτιλιακής κοινότητας Του Χρήστου Στυλιανίδη Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής

57 ΑΠΟΨΗ Τ Ο 2023 αποτελεί μία χρονιά αναφοράς για τον ελληνικό τουρισμό, για την οποία καταγράφονται ρεκόρ αφίξεων και ταξιδιωτικών εισπράξεων, ενώ και τα μηνύματα που λαμβάνουμε για το έτος που διανύουμε είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Παρά τις διαδοχικές διεθνείς κρίσεις και προκλήσεις, ο ελληνικός τουρισμός επιδεικνύει ανθεκτικότητα και συνεχίζει να διαδραματίζει καίριο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη και στην ευημερία της ελληνικής κοινωνίας. Η κυβέρνηση έχει άλλωστε θέσει εξαρχής την ανάπτυξη του τουρισμού ως βασικού πυλώνα στην προσπάθεια ανάταξης της οικονομίας και στήριξης της κοινωνικής συνοχής. Πριν από δέκα χρόνια θέσαμε τις βάσεις που οδήγησαν σε θετικά αποτελέσματα. Σήμερα, έχουμε ξεκάθαρο όραμα και στόχο τη βιωσιμότητα των προορισμών και του τουριστικού προϊόντος, καθώς και τη διάχυση των οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών του τουρισμού στην ελληνική κοινωνία. Δίνουμε έμφαση στην ισόρροπη ανάπτυξη με παράλληλη εξασφάλιση ευκαιριών για όλους, με μέριμνα για το φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον, και με σεβασμό στον άνθρωπο και στις τοπικές κοινωνίες. Παράλληλα, με βάση ένα λεπτομερές σχέδιο, επιδιώκουμε τη διατήρηση και βελτίωση της υψηλής ζήτησης για τους ελληνικούς προορισμούς, με περαιτέρω αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων αλλά και της μέσης ταξιδιωτικής δαπάνης. Μέσω και της προώθησης ενός διαφοροποιημένου προϊόντος και των ειδικών μορφών τουρισμού, στοχεύουμε να ενισχύσουμε τη θέση της Ελλάδας ως προορισμού αντιθέσεων και εναλλαγών, που προσφέρει μοναδικές εμπειρίες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Για την επίτευξη των στόχων μας, έχουν δρομολογηθεί θεσμικές παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες που θα συμβάλουν στην ποιοτική αναβάθμιση της τουριστικής προσφοράς της χώρας μας, στην προσέλκυση επενδύσεων, και στην ενίσχυση της συνεργασίας και ενδυνάμωση της διακυβέρνησης, σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, σε τοπικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, στο υπουργείο Τουρισμού εργαζόμαστε για την αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων και ιδίως των πόρων που διατίθενται μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης κι Ανθεκτικότητας, με στόχο τον εμπλουτισμό του τουριστικού μας χαρτοφυλακίου και την επέκταση της τουριστικής δραστηριότητας πέραν των μηνών τουριστικής αιχμής. Τα έργα που έχουν δρομολογηθεί και υλοποιούνται, στοχεύουν, μεταξύ άλλων, στην αναβάθμιση υποδομών σε τουριστικούς λιμένες που θα συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού, υποδομών καταδυτικού τουρισμού αλλά και υποδομών χειμερινού τουρισμού και τουρισμού υγείας και ευεξίας, καθώς και στη βελτίωση της προσβασιμότητας σε παραλίες της χώρας μας. Επιπλέον, με άλλα έργα μεριμνούμε για την προώθηση της επανειδίκευσης και αναβάθμιση των δεξιοτήτων απασχολούμενων στον τουρισμό, αλλά και την ενίσχυση της προώθησης και προβολής του ελληνικού τουριστικού προϊόντος με μία νέα προσέγγιση και αξιοποίηση νέων εργαλείων. Στοχεύουμε, τελικά, στο να συνθέσουμε ένα τουριστικό προϊόν πρότυπο στο διεθνές περιβάλλον, που θα αναπτύσσεται με γνώμονα το μέτρο και τις αρχές της βιωσιμότητας, και στην εδραίωση της Ελλάδας ως προορισμού παγκόσμιας απήχησης, που θα διακρίνεται για την αυθεντικότητα, την υψηλή ποιότητα των υπηρεσιών και τις ξεχωριστές ταξιδιωτικές εμπειρίες.

η παγκόσμια απήχηση μέσω αυθεντικότητας και ποιότητας Της Όλγας Κεφαλογιάννη Υπουργός Τουρισμού

«Προορισμός»

58 ΑΠΟΨΗ

ΟΤΕ θα ολοκληρωθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους;», «πόσο μπορεί να επεκταθεί;», «ποιο είναι το επόμενο πεδίο ψηφιοποίησης;». Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που δέχομαι καθημερινά από πολίτες και δημοσιογράφους. Kαι δικαιολογημένα… Το άλμα στον ψηφιακό μετασχηματισμό των τελευταίων ετών έχει θετικό αντίκτυπο στη ζωή κάθε πολίτη. Και κάθε φορά που δέχομαι την ερώτηση, υπενθυμίζω ότι η ψηφιακή μετάβαση δεν είναι στατική διαδικασία. Είναι μια συνεχής πορεία ανόδου και εξέλιξης, βασισμένη σε όλα τα μέσα που παρέχει η τεχνολογία. Κάντε μια αναδρομή στο κοντινό παρελθόν. Λίγους μήνες πριν, πόσοι θα σκεφτόμασταν ότι θα ερχόταν σύντομα η μέρα που ο δημόσιος τομέας θα χρησιμοποιούσε τεχνητή νοημοσύνη; Και πράγματι, από τον περασμένο Νοέμβριο λειτουργεί το mAigov, η πρώτη εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης στη δημόσια διοίκηση. Οι πολίτες διαθέτουν ανά πάσα στιγμή έναν «ψηφιακό βοηθό», στον οποίο μπορούν να απευθύνονται σε φυσική γλώσσα για τα θέματα της δημόσιας διοίκησης και λαμβάνουν αυτομάτως πλήρεις και κατατοπιστικές απαντήσεις με βάση πληροφορίες τις οποίες αντλεί από το Gov.gr και το MITOS. Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε και θα παραμείνει στη δημόσια διοίκηση, διευρύνοντας τις δυνατότητές μας σε ένα ευρύ πεδίο τομέων. Ενδεικτικά μιλώντας, στη Δικαιοσύνη με εργαλεία που θα διευκολύνουν τους δικαστές, στην Πολιτική Προστασία με εξελιγμένα εργαλεία έγκαιρης πρόγνωσης φυσικών καταστροφών, στην οικονομία με τη συμβολή για ένα πιο δίκαιο φορολογικό σύστημα. Παράλληλα, συνεχίζουμε αναπτύσσοντας τις ψηφιακές υποδομές της Ελλάδας με δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις. Στο πλαίσιο της στρατηγικής επιλογής της κυβέρνησης για cloud-first policy, επενδύουμε πάνω από 300 εκατ. ευρώ σε data centers, ενώ προχωρούμε στην εγκατάσταση ενός από τα 500 μεγαλύτερα υπολογιστικά συστήματα του πλανήτη, του υπερυπολογιστή «Δαίδαλος». Αναβαθμίζουμε τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές της χώρας με έργα όπως το Ultra-Fast Broadband, το Smart Readiness, το Gigabit Voucher και το WiFi4Greece. Έως το 2027, το 94% της επικράτειας θα καλύπτεται με 5G και κάθε κτίριο με οπτική ίνα. Ταυτόχρονα, οι σύγχρονες τεχνολογικές μέθοδοι προσθέτουν νέα εργαλεία στη φαρέτρα εναντίον της γραφειοκρατίας. Αναβαθμίζοντας το Gov.gr Wallet, θα περιορίσουμε την έκδοση και τη διακίνηση πιστοποιητικών και συνεπώς και τη γραφειοκρατία, ακόμη και την ψηφιακή. Αντί να προσκομίζουμε ή να ανεβάζουμε σε πλατφόρμες έγγραφα, οι δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούν να αντλούν απευθείας τα στοιχεία μας εφόσον δώσουμε συγκατάθεση μέσω του Gov.gr Wallet. Η τεχνολογία καθημερινά μας παρέχει νέες δυνατότητες, αναπόφευκτα όμως δημιουργεί και κινδύνους. Είναι υποχρέωσή μας να αναβαθμίσουμε το επίπεδο ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Για αυτόν τον λόγο ιδρύσαμε την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας με βασική αποστολή την αποτελεσματική διαχείριση και την πρόληψη των κυβερνοεπιθέσεων. Είναι πλέον σαφές ότι ως χώρα τα τελευταία χρόνια βιώνουμε μια συνεχή πορεία ανάπτυξης και το ψηφιακό άλμα του κράτους παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή την επιτυχημένη προσπάθεια. Εξάλλου στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης στόχος μας παραμένει η απελευθέρωση δυνάμεων της κοινωνίας και της οικονομίας μέσω της χρήσης αναδυόμενων τεχνολογιών. Ο δρόμος για μια σύγχρονη Ελλάδα βαίνει παράλληλα με τον δρόμο για την ψηφιακή Ελλάδα.

πορεία εξέλιξης ο ψηφιακός μετασχηματισμός Του Δημήτρη Παπαστεργίου Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης

«Π

Δυναμική

ΑΠΟΨΗ Τ ΙΣ ΘΕΡΜΟΤΕΡΕΣ ευχές μου για τη συμπλήρωση των 100 χρόνων της «Ναυτεμπορικής», ενός πραγματικά ιστορικού εντύπου που βάζει πλώρη για τον δεύτερο αιώνα προσφοράς στην αξιόπιστη ενημέρωση των Ελλήνων αναγνωστών. Ειδικά για την πολιτική προστασία, η έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση των πολιτών από τα ΜΜΕ αποτελεί έναν πολύ κρίσιμο τομέα, καθώς έχει να κάνει με την προστασία ανθρώπινων ζωών και περιουσιών από καταστροφές, όπως πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί κ.ο.κ. Άλλωστε, είναι σαφές πλέον ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα είναι οι ολοένα και πιο συχνές, αλλά και πιο σφοδρές, φυσικές καταστροφές ως συνέπεια της κλιματικής κρίσης, με πολλούς επιστήμονες να κάνουν λόγο ακόμα και για κλιματική κατάρρευση. Δεν έχει περάσει πολύ καιρός από τότε που παρακολουθούσαμε καταστροφικούς τυφώνες, πρωτοφανείς πλημμύρες και πυρκαγιές να εξελίσσονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, θεωρώντας ότι στην Ευρώπη δεν θα αντιμετωπίζαμε ποτέ τέτοιου είδους κρίσεις λόγω του ήπιου κλίματος. Η πραγματικότητα, δυστυχώς, μας διέψευσε. Η κλιματική κρίση έχει επιπτώσεις σε όλη την υφήλιο, ενώ το 2023 ήταν η χρονιά που έδειξε το σκληρό της πρόσωπο και στη χώρα μας. Και ας μην έχουμε αυταπάτες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα του 2023 θα τα αντιμετωπίσουμε ξανά και μάλιστα σύντομα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλο τον κόσμο. Επομένως, δεν έχουμε καθόλου χρονικά περιθώρια. Πρέπει άμεσα να προετοιμαστούμε για να διαχειριστούμε τις φυσικές καταστροφές που αναπόφευκτα θα έρθουν. Τον περασμένο Δεκέμβριο περάσαμε στη Βουλή τον νέο νόμο για την αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας με κεντρικό άξονα την πρόληψη, καθώς είναι πλέον πρόδηλο ότι η πρόληψη είναι το κλειδί στη διαχείριση των σφοδρών φαινομένων που προκαλεί η κλιματική κρίση. Επίσης, με νόμο πλέον, επιτρέπεται το υπουργείο Περιβάλλοντος με τον ΔΕΔΔΗΕ και τον ΑΔΜΗΕ να κάνουν αντιπυρικές ζώνες δίπλα στα δίκτυα υψηλής τάσης, σε δασικές περιοχές που θεωρούμε ότι είναι επικίνδυνο να έχουμε πολύ μεγάλης έκτασης πυρκαγιές, όπως και περιμετρικά των στρατοπέδων μας. Ταυτόχρονα, με τον Ποινικό Κώδικα που έφερε στη Βουλή το υπουργείο Δικαιοσύνης αυστηροποιούνται οι ποινές από πλημμέλημα σε κακούργημα για τους καθ’ έξιν εμπρηστές, ακόμη και για εξ αμελείας. Μιλάμε για ποινές δεκαετούς κάθειρξης και πρόστιμα ύψους έως 200.000 ευρώ. Και βεβαίως, τρέχουμε με ταχείς ρυθμούς το πρόγραμμα «ΑΙΓΙΣ», ύψους 2,1 δισ. ευρώ που εξασφάλισε ο πρωθυπουργός για την εξοπλιστική αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας. Στα τέλη αυτού του μήνα αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί το σύνολο των διαγωνιστικών διαδικασιών για βαριά έργα, όπως αεροσκάφη, ελικόπτερα, οχήματα, πλωτά μέσα, τελευταίας τεχνολογίας συστήματα με βάση την τεχνητή νοημοσύνη, μετεωρολογικούς σταθμούς, ραντάρ, drones κ.ά., με κάποια από αυτά τα έργα να έχουν ήδη συμβασιοποιηθεί. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αποτελεί εθνική υπόθεση και πατριωτικό καθήκον όλων μας: Της κυβέρνησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού, της ακαδημαϊκής κοινότητας, των ιδιωτών, αλλά και του κάθε πολίτη. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αποτελεί εθνική υπόθεση Του Βασίλη Κικίλια Υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας 59

60 Ο20ός αιώνας χαρακτηρίστηκε από μεγάλα και μοναδικά γεγονότα, εμφύλιους, παγκόσμιους και ψυχρούς πολέμους, που σημάδεψαν και θεμελίωσαν τη σύγχρονη Ιστορία, δίνοντας τη σκυτάλη στα επόμενα 100 χρόνια, που -από νωρίς και ίσως πρόωρα- σημαδεύτηκαν από αισιοδοξία και αναπτυξιακή δυναμική. Το «τέλος της Ιστορίας», όμως, όπως το οραματίστηκε ο Fukuyama, δεν έμελλε να είναι οριστικό. Μια σειρά πολυκρίσεων, που γίνονται αφορμή για παγκόσμιο και περιφερειακό αναθεωρητισμό, εγκαινιάζουν μια νέα περίοδο ραγδαίων γεωπολιτικών εξελίξεων, διεθνούς αβεβαιότητας. Πυξίδα μέσα σε αυτή την αβεβαιότητα, που θα δοκιμάσει την ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα κάθε χώρας, είναι η πολιτική και δημοσιονομική σταθερότητα, ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και η κοινωνική συνοχή. Το αισιόδοξο είναι ότι η χώρα μας την τελευταία τετραετία έχει θεμελιώσει και τα τρία, και βαδίζει πλέον με σταθερό και μελλοντοστραφή βηματισμό, ως κινησιουργός δύναμη της Ευρώπης. Σε σύγκριση, λοιπόν, με αυτό το πρόσφατο παρελθόν, κατά κοινή ομολογία η Ελλάδα έχει σημειώσει θεαματική πρόοδο. Η οικονομική ανάπτυξη, ένας πρώτος δείκτης επιτυχούς πορείας, είναι ήδη ορατή: ισχυρός ρυθμός ανάπτυξης -τριπλάσιος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο-, εμβληματικές επενδύσεις, ανάκτηση επενδυτικής βαθμίδας, δημοσιονομική σταθερότητα και αξιοπιστία. Βασικός αποδέκτης όλων αυτών η ίδια η κοινωνία, οι πολίτες. Η ισχυρή ανάπτυξη οδηγεί σε ραγδαία μείωση της ανεργίας, σε μονοψήφια νούμερα για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες. Οι επενδύσεις σε δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και η διαρκής ενίσχυση των πιο αδύναμων ομάδων είναι πυρήνας του πολιτικού σχεδιασμού. Για πρώτη φορά στη χώρα μας σχεδιάζεται -και θα δημοσιοποιηθεί πολύ σύντομα- η Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024-2030, με στόχο τη διπλή σύγκλιση: αφενός στην άσκηση δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στη χώρα μας με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και αφετέρου στην άσκηση δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στη χώρα μας με αυτά των ατόμων χωρίς. Η συμπερίληψη αποτελεί, άλλωστε, βασική κυβερνητική πολιτική. Για τον λόγο αυτό, ο πολιτικός μας σχεδιασμός είναι ολιστικός, με ψηφιακό, ενεργειακό και τεχνολογικό μετασχηματισμό του κράτους. Αντίστοιχα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός οδήγησε σε δημιουργία άνω των 1.540 ψηφιακών υπηρεσιών και 1,2 δισεκατομμυρίου ψηφιακών συναλλαγών. Σχεδόν 9 εκατ. πολιτών έχουν κάνει έστω μία συναλλαγή μέσω gov.gr. Με σκληρή δουλειά, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη κατάφερε να αποκαταστήσει τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας μας. Ταυτόχρονα, κατάφερε να επαναφέρει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος και τους θεσμούς, ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή. Για να ανακτήσει η Ευρώπη την αξιοπιστία της στη συνείδηση των πολιτών, πρέπει να παύσει να παρατηρεί, αλλά να προλαμβάνει και να παρεμβαίνει έγκαιρα, σε δύσκολες στιγμές και πριν από αυτές. Γι’ αυτό χρειάζεται αφενός σχεδιασμός και όραμα, αφετέρου ενίσχυση των θεσμών, με απόλυτο σεβασμό στη δημοκρατική εκπροσώπηση και το κράτος δικαίου. Ο ελληνικός μακροπρόθεσμος σχεδιασμός μια τέτοια Ευρώπη προετοιμάζει. Που δίνει άμεσες λύσεις σε προβλήματα στη βάση αλληλεγγύης και κοινού οφέλους για όλους. Μια Ευρώπη που δεν ακολουθεί τις παγκόσμιες εξελίξεις, αλλά προετοιμάζεται για αυτές και τις οδηγεί. ΑΠΟΨΗ Μπροστά από τις εξελίξεις ως κινησιουργός δύναμη της Ευρώπης Του Σταύρου Ν Παπασταύρου Υπουργός Επικρατείας

61 ΑΠΟΨΗ Η ΕΛΛΑΔΑ από το 2019 έχει αλλάξει σελίδα. Έχοντας καλύψει με σταθερά και γοργά βήματα παθογένειες του παρελθόντος, σταδιακά, μετατρέπεται σε μια χώρα με βιώσιμη και ανθεκτική οικονομία. Μια χώρα με ρυθμούς ανάπτυξης από τους υψηλότερους στην Ευρώπη, πρωτογενή πλεονάσματα και σημαντική μείωση του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ. Μια χώρα με δημοσιονομική πειθαρχία που δημιουργεί χώρο για να αντιμετωπίζει εξωγενείς πτυχές των επάλληλων κρίσεων, που βάζει αναχώματα στις επιπτώσεις της ενεργειακής και της κλιματικής κρίσης στηρίζοντας την κοινωνία, ιδιαιτέρως τους πιο ευάλωτους. Μια χώρα που έχει την κοινωνική πολιτική στο επίκεντρο και αυξάνει τους πόρους για την Υγεία και την Παιδεία. Μια χώρα που παράγει μετρήσιμο αποτέλεσμα, αυξάνει τις εξαγωγές, δημιουργεί και εξασφαλίζει ένα φιλοεπενδυτικό περιβάλλον, με ρεκόρ άμεσων ξένων επενδύσεων και ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Μια χώρα που δημιουργεί περισσότερες και καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας για όλους τους συμπολίτες μας, πρωτίστως για τις νέες και τους νέους. Η διατήρηση της ανθεκτικότητας και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, μέσα από την ίδια δημοσιονομική σοβαρότητα, τις αναπτυξιακές πολιτικές, την προώθηση των μεταρρυθμίσεων και της κοινωνικής συνοχής, θα αποτελέσουν βασικές προτεραιότητές μας και για το 2024, του πρώτου έτους με επενδυτική βαθμίδα. Και οι ευρωπαϊκοί και εθνικοί πόροι που έχουμε εξασφαλίσει, θα συμβάλουν καταλυτικά στην επίτευξη αυτών των στόχων, καθώς αναμένεται ότι θα τροφοδοτήσουν πάνω από το 60% της προβλεπόμενης στον προϋπολογισμό ανάπτυξης της τάξεως του 2,9%. Για το 2024 προβλέπεται το μεγαλύτερο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων των τελευταίων 14 ετών, με 12,2 δισ. ευρώ και την ετήσια αύξηση των πόρων για τις Δημόσιες Επενδύσεις να ανέρχεται στο 9%-12% για τη διετία 2024-2026. Ήδη, στις αρχές του έτους, οι προσκλήσεις για το ΕΣΠΑ 2021-2027 ανέρχονται στο 1/3 του διαθέσιμου προϋπολογισμού, ενώ έχουν ενταχθεί έργα ύψους 5,4 δισ. ευρώ, κατατάσσοντας την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις μεταξύ των 27 κρατών-μελών. Με την ίδια σοβαρότητα ολοκληρώνουμε και τα επόμενα ορόσημα για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), που θα οδηγήσουν σε νέες εκταμιεύσεις κονδυλίων για την ανάπτυξη και τη δημιουργία επιπλέον θέσεων εργασίας. Το σύνολο των πόρων του ΕΣΠΑ και μεγάλο μέρος αυτών του ΤΑΑ και της ΕΑΤ κατευθύνονται στην ενίσχυση της μικρομεσαίας υγιούς επιχειρηματικότητας, με μεγάλη ανταπόκριση. Ενδεικτικά αναφέρω τα προγράμματα για την ενίσχυση της ίδρυσης και λειτουργίας νέων μικρομεσαίων επιχειρήσεων και νέων τουριστικών ΜμΕ. Αυτά για την ενίσχυση υφιστάμενων και για την ίδρυση και ενίσχυση νέων πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων στην Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας και Μεγαλόπολης. Τον νέο κύκλο του «Εξοικονομώ» και το «Εξοικονόμηση Ενέργειας - Αλλάζω συσκευή για τις επιχειρήσεις». Το ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ, στο πλαίσιο του οποίου θα λειτουργήσουν το Ταμείο Συγχρηματοδότησης και το Ταμείο Εγγυοδοσίας, μιας και στόχος μας είναι όχι μόνο η χορήγηση δανείων, αλλά και η διεύρυνση της περιμέτρου των ωφελούμενων υγιών επιχειρήσεων με τη διευκόλυνση των όρων δανεισμού τους. Συνεχίζουμε απαρέγκλιτα την υλοποίηση των μεγάλων αλλαγών που έχει ανάγκη η χώρα και των δεσμεύσεών μας προς τους πολίτες. Το σχέδιο για βιώσιμη ανάπτυξη και αύξηση των εισοδημάτων Του Νίκου Παπαθανάση Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ διάστημα, η ελληνική οικονομία και κατ’ επέκταση η χώρα βρίσκεται σε τροχιά ανάπτυξης και μάλιστα με ορίζοντα μακροπρόθεσμο. Το επιβεβαιώνουν τα οικονομικά στοιχεία και οι δείκτες για το 2023, αλλά και οι προβλέψεις για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας για το 2024. Η οικονομία αναπτύσσεται πολύ ταχύτερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, το χρέος μας σε σχέση με το ΑΕΠ μειώνεται με ρυθμό-ρεκόρ, για δύο διαδοχικά έτη (2022-2023) ο Economist μας τοποθέτησε στην κορυφαία θέση στην κατάταξή του για τις παγκόσμιες οικονομίες, ενώ οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης μας επιβράβευσαν επαναφέροντας το αξιόχρεο της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα. Ταυτόχρονα, η παρουσία της χώρας μας στη διεθνή σκηνή γίνεται όλο και πιο ενεργή και η συμμετοχή της Ελλάδας στη διαμόρφωση των διεθνών εξελίξεων όλο και πιο αποφασιστική. Στο τρέχον περιβάλλον γεωπολιτικής ανησυχίας και αβεβαιότητας, η Ελλάδα έχει καταστεί και αναγνωριστεί διεθνώς ως πυλώνας σταθερότητας και ευημερίας στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και ως αξιόπιστος συνομιλητής όλων των χωρών της ευαίσθητης αυτής γειτονιάς του κόσμου. Ρόλο-κλειδί στις εξελίξεις αυτές έπαιξε και εξακολουθεί να παίζει η εξωστρέφεια. Η εξωστρέφεια ως στρατηγική πολιτική επιλογή της κυβέρνησης, που ασκείται συστηματικά και στοχευμένα, από το 2019, σε όλους τους τομείς της κυβερνητικής δραστηριότητας. Στην οικονομική διπλωματία, η εξωστρέφεια, θεσμοθετημένη πια από το 2021 στο ετήσιο Στρατηγικό Σχέδιο Εξωστρέφειας, παίρνει σάρκα και οστά αφενός μέσα από την ενδυνάμωση της παρουσίας ελληνικών επιχειρήσεων και ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές και αφετέρου μέσα από την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων και επενδύσεων στην Ελλάδα. Με ατζέντα εξωστρέφειας λοιπόν, έχουμε καταστρώσει ένα γεμάτο πρόγραμμα επισκέψεων στο εξωτερικό, το 2024, για διμερείς επαφές και με επιχειρηματικές αποστολές. Ήδη τον Φεβρουάριο ολοκληρώσαμε δύο πολύ επιτυχημένες επιχειρηματικές αποστολές στην Κωνσταντινούπολη και στην Ινδία, με σταθμούς το Νέο Δελχί, τη Βομβάη και την Μπανγκαλόρ. Μέχρι το τέλος του έτους, φιλοδοξούμε να έχουμε προωθήσει ενεργά τις οικονομικές μας σχέσεις με χώρες της Ευρώπης (Γερμανία, Βαλτικές, Δυτικά Βαλκάνια), της Αφρικής (Αίγυπτο, Νιγηρία, Γκάνα), της Ασίας (Ινδονησία, Σιγκαπούρη, Κορέα, Ιαπωνία), της Μέσης Ανατολής (Σαουδική Αραβία, Ισραήλ, Λιβύη) και με τον Καναδά. Αυτό που έχει αξία να τονιστεί είναι ότι σε όλες μας τις δράσεις εξωστρέφειας πορευόμαστε από κοινού, πολιτεία και επιχειρηματικός κόσμος, προωθώντας πειστικά και αποτελεσματικά τη νέα εικόνα της Ελλάδας ως σύγχρονης, ανοιχτής και ανταγωνιστικής οικονομίας που στηρίζει συλλογικά τα εθνικά της συμφέροντα. Με ενθουσιασμό, δυναμισμό και αποφασιστικότητα, με τον επιχειρηματικό κόσμο μαζί μας και με τη στήριξη των θεσμικών φορέων της αγοράς, συνεχίζουμε, λοιπόν, και το 2024, στον εξωστρεφή δρόμο της ανάπτυξης και της προόδου, με φρέσκιες ιδέες και ανοιχτούς ορίζοντες, προς όφελος της χώρας και όλων ημών των πολιτών της. Στον ίδιο δρόμο, της ανάπτυξης και της προόδου, των φρέσκων ιδεών και των ανοιχτών οριζόντων, εύχομαι ολόψυχα να συνεχίσει και για άλλα 100 χρόνια η ιστορική οικονομική εφημερίδα της χώρας «Ναυτεμπορική» και οι άνθρωποί της! Στις λεωφόρους της εξωστρέφειας με φρέσκες ιδέες και ανοιχτούς ορίζοντες Του Κώστα Φραγκογιάννη Υφυπουργός Εξωτερικών για την Οικονομική Διπλωματία και Εξωστρέφεια ΑΠΟΨΗ

Net-Zero Banking Alliance.

alpha.gr ΕΝΑ ΜΗΔΕΝΙΚΟ ΜΕ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΑΞΙΑ Eίμαστε η πρώτη ελληνική Τράπεζα που συμμετέχει στην παγκόσμια πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών Ένα μηδενικό που γίνεται το πρώτο βήμα για μία θετική αλλαγή στη ζωή όλων μας. Στην Alpha Bank δεσμευόμαστε μέχρι το 2050 για μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, στο πλαίσιο της λειτουργίας μας. Γινόμαστε η πρώτη ελληνική Τράπεζα που προσυπογράφει την πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών, Net-Zero Banking Alliance, για την Κλιματική Ουδετερότητα στον τραπεζικό κλάδο. Ξεκινάμε, βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων μας, κατευθύνοντας κεφάλαια σε βιώσιμες επενδύσεις, στηρίζοντας τη μετάβαση των πελατών μας σε πρότυπα χαμηλών ρύπων με εξειδικευμένες χρηματοδοτικές λύσεις και συνάπτοντας συνεργασίες που προωθούν βιώσιμες πρακτικές, σε όλο το εύρος οικονομικής δραστηριότητας. Και συνεχίζουμε δυναμικά, με στόχο το μηδέν.

KX Net Zero 217x291 indd 1 KX_Net Zero_217x291.indd 7/3/24 12:07 PM

64 Α ΠΟΤΕΛΕΙ πλέον κοινή διαπίστωση ότι ο κόσμος σήμερα αντιμετωπίζει πρωτόγνωρες προκλήσεις. Εντεινόμενη κλιματική κρίση με δραματικές συνέπειες, ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη, επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης, ανακαλύψεις που φέρνουν νέες δυνατότητες. Βιώνει κοσμογονικές αλλαγές και τρέχει με πρωτόγνωρη ταχύτητα σε αχαρτογράφητα νερά. Απαιτείται κινητοποίηση για να αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις και να αξιοποιήσουμε τις νέες ευκαιρίες. Σε αυτό το ευμετάβλητο περιβάλλον, καλούμαστε να κινηθούμε με ενόραση και σχέδιο, για να χτίσουμε την Ελλάδα που όλοι θέλουμε. Αυτός είναι ο στόχος του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και της κυβέρνησής μας. Και για αυτόν εργαζόμαστε. Οραματιζόμαστε -και ήδη χτίζουμε- μια χώρα ασφαλή και υπερήφανη, με ισχυρά σύνορα και φωνή που ακούγεται δυνατά, έξω από αυτά. Μια χώρα πρωταγωνίστρια στις ευρωπαϊκές αποφάσεις και πυρήνα σταθερότητας και ειρήνης στην ευρύτερη γειτονιά μας. Η Ελλάδα που θέλουμε διατηρεί τη δημοσιονομική σταθερότητα και την αναπτυξιακή δυναμική που πετύχαμε, ξεπερνώντας τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους. Με τολμηρές μεταρρυθμίσεις, γίνεται πιο παραγωγική και ανταγωνιστική, φέρνει νέες επενδύσεις και δημιουργεί θέσεις εργασίας για όλους. Συρρικνώνει την ανεργία, μειώνει τους φόρους, αυξάνει τους μισθούς και πετυχαίνει σύγκλιση με τα ευρωπαϊκά εισοδήματα. Η Ελλάδα του μέλλοντος έχει αποτελεσματικό κράτος, δίπλα στον πολίτη, αρωγό και όχι χειραγωγό των δραστηριοτήτων του. Απαλλαγμένο από τις αγκυλώσεις, τις παθογένειες και τη γραφειοκρατία του παρελθόντος. Με πλήρη αξιοποίηση των ψηφιακών δυνατοτήτων και της τεχνητής νοημοσύνης. Με διαδικασίες που επιβραβεύουν την αξιοσύνη και εξασφαλίζουν αποτελεσματικότητα, ταχύτητα και διαφάνεια. Η Ελλάδα του αύριο έχει σύγχρονες οδικές και σιδηροδρομικές υποδομές, αναβαθμισμένα λιμάνια και αεροδρόμια. Αντιπλημμυρικά έργα και συστήματα αντιπυρικής προστασίας, που ανταποκρίνονται στα πιο ακραία καιρικά φαινόμενα. Ανανεωμένα δάση και περισσότερο πράσινο στις πόλεις μας. Λειτουργεί ως ενεργειακός και μεταφορικός κόμβος για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Αναδεικνύεται πρωταγωνίστρια στην προστασία του περιβάλλοντος και στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, εξασφαλίζοντας χαμηλότερο κόστος για όλους. Η Ελλάδα του αύριο έχει εκπαιδευτικό σύστημα με έμφαση στις δεξιότητες και στη Διά Βίου Μάθηση. Με δομές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία. Με πανεπιστήμια -κρατικά και μη κρατικά- που λειτουργούν υποδειγματικά, παρέχουν γνώσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των καιρών και αναδεικνύουν την πατρίδα μας σε κέντρο εκπαίδευσης, έρευνας και πολιτισμού. Η Ελλάδα του αύριο παρέχει δωρεάν ολοένα και πιο ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, για όλους, όπου κι αν ζουν. Με σύγχρονα Κέντρα Υγείας, άμεσα ανταποκρινόμενο ΕΚΑΒ, αναβαθμισμένα νοσοκομεία. Αλλά και με ουσιαστικές υπηρεσίες πρόνοιας για τους συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη, στήριξη στις οικογένειες με παιδιά, προγράμματα στέγασης με προτεραιότητα στα νέα ζευγάρια. Η Ελλάδα του αύριο είναι μια χώρα δυναμικής ανάπτυξης, συλλογικής προόδου και ατομικής προκοπής. Συνεκτική κοινωνικά, βιώσιμη περιβαλλοντικά και αναγεννημένη πολιτιστικά. Εθνικά υπερήφανη και ασφαλής. ΑΠΟΨΗ Με δυναμική ανάπτυξη, συλλογική πρόοδο, ατομική προκοπή στην Ελλάδα του αύριο Του Γιάννη Μπρατάκου Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ

66 Τ Α 100 χρόνια της «Ναυτεμπορικής» συμπίπτουν με έναν νέο ιστορικό κύκλο. Ο παλιός κόσμος, όπως τον γνωρίζαμε, αλλάζει. Ζούμε παγκόσμια γεγονότα. Η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η αστάθεια στη Μέση Ανατολή, η δημογραφική υποχώρηση στη Δύση σε συνάρτηση με το μεταναστευτικό και η οικονομική ανάπτυξη στον παγκόσμιο Νότο και στην Ανατολή, αλλά και η ανάγκη προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και στις προκλήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης απαιτούν υπερεθνικές συνεργασίες και αναζήτηση κοινών πολιτικών μέσα στη διεθνή κοινότητα. Κανείς δεν μπορεί μόνος του. Για τη χώρα μας αυτό σημαίνει επιμονή στον διαμορφωτικό ρόλο της στο διεθνές γίγνεσθαι, στην πρώτη ταχύτητα της νέας ευρωπαϊκής πραγματικότητας και στην αιχμή του ευρωατλαντικού άξονα. Σημαίνει ακόμα διατηρήσιμη ανάπτυξη σε ένα περιβάλλον ασφάλειας και ευημερίας για τους πολίτες. Μια χώρα ισχυρή, με εθνική αυτοπεποίθηση, που ετοιμάζεται με σχέδιο και αισιοδοξία για ένα μέλλον απαιτητικό. Μια κοινωνία που δεν εμφανίζεται ανήμπορη, αλλά συμμετέχει με θάρρος και αυτογνωσία σε ένα περιβάλλον δημοκρατίας και ελευθερίας. Για μια ισχυρή Ελλάδα δεν αρκεί μόνο μια επιδέξια εξωτερική πολιτική. Η δύναμη της χώρας μας είναι αποτέλεσμα της ικανότητάς της να ανταγωνιστεί στις αγορές με επιτυχία σ’ έναν κόσμο αλληλεξάρτησης. Στο πλαίσιο αυτό, ο πρωθυπουργός έχει θέσει ως πρώτο στόχο την επίτευξη ορατής σύγκλισης με τις προηγμένες ευρωπαϊκές κοινωνίες και οικονομίες. Ειδικότερα, έχουμε διαμορφώσει πλέον έναν αξιόπιστο δημοσιονομικό δρόμο, ανακτήσαμε την επενδυτική βαθμίδα και την οικονομική μας αυτοδυναμία, προχωρούμε στον διατηρήσιμο μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας, με έμφαση στην ανταγωνιστικότητα, στην εξωστρέφεια και στην προσέλκυση επενδύσεων με ταυτόχρονη φορολογική δικαιοσύνη. Ταυτόχρονα, φροντίζουμε για την ενεργειακή μας επάρκεια, επιμένοντας στον στόχο για τις ΑΠΕ για τις επόμενες δεκαετίες και ενισχύοντας τον διασυνδετικό μας ρόλο στους νέους ενεργειακούς διαδρόμους. Δουλεύουμε συστηματικά για την προσαρμογή της χώρας και της Ε.Ε. στην κλιματική κρίση. Με δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους εξασφαλίζουμε την ασφάλεια των πολιτών και την ανθεκτικότητα των κρίσιμων υποδομών. Η χώρα μας πρωτοστατεί με γενναίες πολιτικές αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στην ανάπτυξη με επίκεντρο την ενέργεια και το περιβάλλον, τις υποδομές και την ψηφιακή μετάβαση με κατάλληλη αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης. Παράλληλα, προτεραιοποιούμε την ενίσχυση των εισοδημάτων μέσω της διεύρυνσης του εργατικού δυναμικού και της ενίσχυσης της μισθωτής εργασίας. Κυρίως, όμως, χρειαζόμαστε μια διαφορετική κοινωνική πολιτική για την Ελλάδα του μέλλοντος, και αυτή οικοδομούμε σήμερα. Το νέο κοινωνικό κράτος που διαμορφώνουμε υπερβαίνει κατά πολύ τον παραδοσιακό ρόλο της βοήθειας προς τους αδύναμους. Επιδιώκει τη διαμόρφωση μιας κοινωνίας πιο δίκαιης, συνεκτικής, αλληλέγγυας. Η αναμόρφωση του κράτους πρόνοιας, ώστε να εξασφαλίζεται περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή, η ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, η δημόσια και μη κρατική παιδεία, η ουσιαστική ενίσχυση των δομών κοινωνικής αλληλεγγύης και κάθε πολιτική που αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τη φτώχεια, την ανεργία και τον κοινωνικό αποκλεισμό, περιορίζοντας τις ανισότητες, είναι οι προτεραιότητές μας για το επόμενο διάστημα. Στη νέα εποχή που ήδη διαμορφώνεται εργαζόμαστε συστηματικά για μια σύγχρονη και ισχυρή Ελλάδα, σε μια καλύτερη Ευρώπη και έναν ασφαλέστερο κόσμο. ΑΠΟΨΗ Επιμένοντας στην πρώτη ταχύτητα της νέας ευρωπαϊκής πραγματικότητας Του Θανάση Κοντογεώργη Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ

68 Α ΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ τη γενική τάση του ποσοστού ανεργίας των τελευταίων ετών, η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες για μια ακόμα φορά περαιτέρω μείωση της ανεργίας, η οποία, πλέον, μόλις ξεπερνά το 9%. Η ραγδαία αυτή αποκλιμάκωση της ανεργίας και η σημαντική αύξηση της απασχόλησης στους νέους και στις γυναίκες αποτελεί το αποτέλεσμα μιας έντονα αναπτυξιακής πολιτικής που εφαρμόζουμε από το 2019. Μια πολιτική η οποία βασίζεται στη διαμόρφωση ενός σταθερού μακροοικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος, που συνδυάζει τη δημοσιονομική σταθερότητα, ώστε να μην υποθηκεύει τις επόμενες γενιές, με την προσέλκυση νέων παραγωγικών επενδύσεων που αυξάνουν το εθνικό προϊόν, και με την ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, που δημιουργεί νέες, ποιοτικές θέσεις εργασίας, αυξάνει την απασχόληση και βελτιώνει σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών. Είναι, επομένως, δέσμευση αυτής της κυβέρνησης, όχι μόνο να θωρακίσει αυτό το ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον των τελευταίων ετών, αλλά και να ενισχύσει ακόμα περισσότερο τις αναπτυξιακές προοπτικές της οικονομίας μας, ώστε αυτές να έχουν θετικό αντίκτυπο στα εισοδήματα και την καθημερινότητα των πολιτών. Σε αυτό το πλαίσιο, συνεχίζουμε την πολιτική μείωσης φόρων για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, στο πλαίσιο ενός πιο δίκαιου και παραγωγικού συστήματος. Ταυτόχρονα, ενισχύουμε την επιχειρηματικότητα δίνοντας πρόσβαση σε 170.000 επιχειρήσεις σε 17 δισ. ευρώ φθηνού δανεισμού, με χαμηλά επιτόκια, για επενδύσεις πράσινου και ψηφιακού μετασχηματισμού, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης Ελλάδα 2.0. Ταυτόχρονα, υλοποιούμε σημαντικές μεταρρυθμίσεις σε όλα τα πεδία της κυβερνητικής πολιτικής: Στην Υγεία με την αναβάθμιση των υποδομών των νοσοκομείων της χώρας και με τομές όπως η ενιαία λίστα χειρουργείων που ενισχύουν τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Στην Παιδεία, με ένα εμβληματικό νομοσχέδιο για την ενίσχυση του δημόσιου Πανεπιστημίου και τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων ΑΕΙ, μη κρατικού μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, καθώς και με τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία προσαρμόζεται πια στις απαιτήσεις της αγοράς και στο αναπτυξιακό μοντέλο της εθνικής μας οικονομίας. Αλλά και με σημαντικές τομές στο δικαστικό μας σύστημα, που αποκαθιστούν το αίσθημα της δικαιοσύνης και της ασφάλειας δικαίου που επιζητούν οι επενδυτές για να κατευθύνουν νέους πόρους σε μεγάλες επενδυτικές δραστηριότητες. Παράλληλα, τονώνουμε τις ιδιωτικές επενδύσεις κινητοποιώντας εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους για την υλοποίηση 170 μεγάλων έργων Υποδομών, που διευκολύνουν την ανάπτυξη και τα οποία δημιουργούν περισσότερες από 178.000 νέες θέσεις εργασίας, σε όλη την επικράτεια. Κεντρικός πολιτικός στόχος της δεύτερης θητείας της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν και παραμένει η παραμονή σε τροχιά ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης που αυξάνουν την απασχόληση και βελτιώνουν το εισόδημα των πολιτών. Ώστε, τελικά, στην ολοκλήρωση της κυβερνητικής θητείας ο κατώτατος μισθός να φτάσει τα 950 ευρώ και ο μέσος μισθός να διαμορφωθεί στα 1.500 ευρώ. Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσα από πολλές ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά και από σημαντικές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη η χώρα. Από τις μεγάλες τομές που υλοποιούμε, οι οποίες καθιστούν τους ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας μακροχρόνια διατηρήσιμους. ΑΠΟΨΗ Μεγάλες τομές για μακροχρόνια και διατηρήσιμη ανάπτυξη Του Παύλου Μαρινάκη Υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος

70 Μ Ε ΑΦΟΡΜΗ τη συμπλήρωση 100 ετών από την ίδρυση της εφημερίδας «Ναυτεμπορική», θα είχε ενδιαφέρον να μελετηθεί, μέσα από τις σελίδες της, πώς αποτυπώνονται όσα έχουν αλλάξει στη λειτουργία των φορολογικών αρχών της χώρας. Πριν από λίγες ημέρες, υπάλληλός μας, που αποχαιρετήσαμε λόγω συνταξιοδότησής της μετά από 42 χρόνια υπηρεσίας, μου αφηγήθηκε ότι όταν πρωτοδιορίστηκε, συνάδελφοί της στην εφορία φορούσαν ακόμα επιμανίκια, για να μη φθείρονται τα πουκάμισά τους. Αντίστοιχα μακρινές, χάρη στην ψηφιοποίηση της υποβολής δηλώσεων, αλλά και μιας σειράς διαδικασιών που οδηγούσαν τους πολίτες στις ΔΟΥ, φαίνονται πλέον εικόνες ταλαιπωρίας, που διακωμωδήθηκαν σε γελοιογραφίες και ταινίες προηγούμενων δεκαετιών. Υπάρχουν, ωστόσο, ακόμα αρκετές διαδικασίες που χρειάζεται να απλοποιηθούν, να τυποποιηθούν και να ψηφιοποιηθούν, ώστε όλοι να εξυπηρετούνται άμεσα και ομοιόμορφα. Έχουμε όμως περισσότερα εργαλεία στα χέρια μας. Πρώτον, γνωρίζουμε πλέον ποιες είναι οι πιο συχνές διαδικασίες, για τις οποίες επικοινωνούν με εμάς οι πολίτες και μπορούμε να δώσουμε έμφαση στην απλοποίηση, τυποποίηση και ψηφιοποίηση αυτών των διαδικασιών. Δεύτερον, έχουμε την εμπειρία της ψηφιακής εμβάθυνσης που έχει ήδη συντελεστεί, ώστε τα επόμενα έργα μας να είναι ακόμα πιο αποτελεσματικά. Τρίτον, έχουμε τη βούληση και τον σχεδιασμό να προχωρήσουμε σε όλες τις αλλαγές που απαιτούνται, με σκοπό να οικοδομήσουμε μια πολιτοκεντρική φορολογική αρχή. Από τη σύσταση των πρώτων εφοριών, στα μέσα του 19ου αιώνα, οι φορολογικές μας υπηρεσίες παραμένουν κατακερματισμένες με βάση την τοπική τους αρμοδιότητα, με αποτέλεσμα ο πολίτης να χρειάζεται να επικοινωνήσει με συγκεκριμένη ΔΟΥ για να εξυπηρετηθεί. Πλέον, αλλάζουμε σελίδα, με ένα νέο μοντέλο παν-καναλικής (omnichannel) εξυπηρέτησης. Κεντρικοποιούμε τις υπηρεσίες μας στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη, ώστε να παρέχουν εξειδικευμένη εξυπηρέτηση μέσω πλατφόρμας, τηλεφώνου, αλλά και διά ζώσης, όπου απαιτείται. Εξελίσσουμε τις ΔΟΥ σε υπηρεσίες που υποδέχονται πολίτες χωρίς πρόσβαση σε ψηφιακά μέσα, συμβουλεύουν και παρέχουν υπηρεσίες σε οποιονδήποτε πολίτη, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς. Αναβαθμίζουμε το τηλεφωνικό μας κέντρο, δημιουργώντας ενιαίο δίκτυο για όλη τη χώρα και εισάγοντας τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (AI chatbot). Επενδύουμε στην επικοινωνία με τους πολίτες μέσω εφαρμογών κινητού, ώστε να ενημερώνονται και να τακτοποιούν τις υποχρεώσεις τους άμεσα, εύκολα και με ασφάλεια. Αντίστοιχα, απέναντι στη φοροδιαφυγή και το λαθρεμπόριο, οικοδομούμε ένα ψηφιακό οικοσύστημα συνεχούς παρακολούθησης των συναλλαγών. Η πλατφόρμα myDATA, μαζί με την εφαρμογή appodixi, συμπληρώνονται με τη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS και το ψηφιακό δελτίο αποστολής, για τον έλεγχο διακίνησης των αγαθών. Όσα έχουν γίνει, τροφοδοτούν τη βούλησή μας να κάνουμε ακόμα περισσότερα για να περάσουμε ολοκληρωτικά στην ψηφιακή εποχή. Με την ευχή η «Ναυτεμπορική» να συνεχίσει με την ίδια επιτυχία να ενημερώνει τους αναγνώστες της και να καταγράφει τις αλλαγές που θα έρθουν στο μέλλον, προς όφελος των πολιτών και του κοινωνικού συνόλου. ΑΠΟΨΗ Βούληση για ολοκληρωτικό πέρασμα στην ψηφιακή εποχή Του Γιώργου Ι Πιτσιλή Διοικητής της ΑΑΔΕ

72 Ξ ΕΚΙΝΩΝΤΑΣ θα ήθελα να συγχαρώ τη «Ναυτεμπορική» για την επίτευξη του ορόσημου της συμπλήρωσης 100 χρόνων παρουσίας στον οικονομικό Τύπο της Ελλάδας. Είναι ένα ασυνήθιστο για τα ελληνικά δεδομένα επίτευγμα, το οποίο αναδεικνύει την αξιοπιστία και την ποιότητα του ιστορικού αυτού Μέσου. Τα τελευταία χρόνια η ελληνική οικονομία παρουσιάζει εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάκαμψης σε όλους τους τομείς, ενώ σταθερά και συστηματικά οικοδομείται ένα ευρύτερο περιβάλλον το οποίο ευνοεί την προσέλκυση επενδύσεων από μεγάλους ξένους και εγχώριους επιχειρηματικούς ομίλους και συνακόλουθα τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Σε αυτό το νέο τοπίο, η ελληνική κεφαλαιαγορά έχει ουσιαστικό και ενεργό ρόλο για την περαιτέρω ενίσχυση της αναπτυξιακής τροχιάς της οικονομίας και την υποστήριξη των επιχειρηματικών προσπαθειών, με την άσκηση εποπτείας να έχει τη δική της σημασία. Ως Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (Ε.Κ.) δώσαμε ιδιαίτερη βαρύτητα στη δημιουργία ενός σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου αλλά και στη συνδιαμόρφωση ενός τέτοιου πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το οποίο και διασφαλίζει, όσο είναι αυτό δυνατόν, τη λειτουργία της αγοράς με όρους διαφάνειας, ισονομίας και δικαιοσύνης. Δύο χρόνια μετά την εφαρμογή του πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης, είμαστε στη διαδικασία αξιολόγησης του υφιστάμενου πλαισίου έχοντας λάβει και τις απόψεις των θεσμικών φορέων της κεφαλαιαγοράς και έχοντας ολοκληρώσει έναν απευθείας κύκλο συναντήσεων με μεγάλο αριθμό εισηγμένων εταιρειών. Στόχος είναι να προβούμε σε προτάσεις για περαιτέρω βελτίωση, λαμβάνοντας υπόψη και τις πρόσφατα αναθεωρημένες Αρχές Εταιρικής Διακυβέρνησης του ΟΟΣΑ. Δεδομένης της πρόσφατης αναθεώρησής τους από τον Οργανισμό, με την ενεργή συμμετοχή της Ε.Κ. στη συγκεκριμένη διαδικασία σε ανώτατο επίπεδο, είμαστε σε θέση να προτείνουμε νέες βελτιωτικές αλλαγές και επιμέρους τροποποιήσεις, προκειμένου να καταστεί το πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης ακόμη πιο αποτελεσματικό. Παράλληλα, η Ε.Κ. μετέχει και στη διαμόρφωση των ευρωπαϊκών κανονιστικών ρυθμίσεων στον τομέα του ESG, λαμβάνοντας μέρος στις ομάδες εργασίας της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) και συμβάλλοντας δραστικά στην εφαρμογή των βέλτιστων διεθνών πρακτικών από την εγχώρια κεφαλαιαγορά. Δραστηριοποιούμαστε έντονα και στο πεδίο της προληπτικής εποπτείας και αναφέρω ενδεικτικά πως, μόνο τα τρία τελευταία χρόνια, εκδώσαμε περισσότερες από 110 προειδοποιήσεις προς τους επενδυτές για ύποπτες υποθέσεις, που ενέχουν στοιχεία απάτης. Ταυτόχρονα, προχωράμε στον πλήρη ψηφιακό μετασχηματισμό της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ώστε να μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις πλέον σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες στην επιτέλεση του εποπτικού μας ρόλου. Επίσης, μεριμνούμε για τη διασφάλιση της ορθής και ενδεδειγμένης δημοσιοποίησης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων των εισηγμένων εταιρειών, προκειμένου όλοι οι επενδυτές να λαμβάνουν την επίσημη πληροφόρηση, με ισότιμο τρόπο και να μη διακινούνται φημολογίες που προκαλούν αναστάτωση στην αγορά. Η Ε.Κ. εργάζεται μεθοδικά και αποδοτικά για τη διασφάλιση της ομαλής και παραγωγικής λειτουργίας της ελληνικής κεφαλαιαγοράς, καθώς και για την αναβάθμισή της, προσπάθεια που θα συνεχίσουμε και στο μέλλον, με αποκλειστικό γνώμονα την παραγωγή προστιθέμενης αξίας για την αγορά και όλα τα εμπλεκόμενα σε αυτήν μέρη και συνεπώς για την ίδια την ελληνική οικονομία. ΑΠΟΨΗ Σύγχρονο πλαίσιο με διαφάνεια και ισονομία στην κεφαλαιαγορά Της Βασιλικής Λαζαράκου Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Μέλος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA), Μέλος του Δ.Σ. του Παγκόσμιου Οργανισμού Επιτροπών Κεφαλαιαγοράς (IOSCO) και Μέλος του Δ.Σ. της Επιτροπής Εταιρικής Διακυβέρνησης του ΟΟΣΑ

Τ Ο 2024 ξεκίνησε θετικά για το ελληνικό Χρηματιστήριο, το οποίο το 2023 βρέθηκε στη 2η θέση της κατάταξης των παγκόσμιων αγορών, με βάση την απόδοση του γενικού του δείκτη που άγγιξε το 40%. Παρότι το διεθνές περιβάλλον παραμένει ευμετάβλητο και υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα προκληθούν αναταράξεις από εξωγενείς παράγοντες, οι προοπτικές για το 2024 διαγράφονται ευοίωνες. Η σταθερή αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, η ενισχυμένη ρευστότητα και οι ελκυστικές αποτιμήσεις μεγάλης μερίδας μετοχών συνθέτουν για την ώρα τους βασικούς καταλύτες για συνέχιση του καλού κλίματος στην εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά. Για εμάς, η φετινή χρονιά ίσως αποδειχθεί κομβική και για έναν πρόσθετο λόγο: Nα περιληφθεί το Χρηματιστήριο σε watch list για την επιστροφή του στην κατηγορία των ανεπτυγμένων αγορών, μετά από 11 χρόνια παραμονής στις αναδυόμενες αγορές. Μία τέτοια εξέλιξη θα σημάνει και την τυπική επάνοδο του Χρηματιστηρίου μας στο κλαμπ των ισχυρών αγορών και θα αποτελέσει το επιστέγασμα μιας συστηματικής και συντονισμένης προσπάθειας δύο ετών. Άλλωστε, η αναβάθμιση και ενίσχυση της εξωστρέφειας του Χρηματιστηρίου Αθηνών αποτελεί για εμάς στρατηγικό στόχο με τελικό αποδέκτη την ανάδειξη των θετικών προοπτικών της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Η εγχώρια αγορά βρίσκεται πλέον στο ραντάρ των ξένων επενδυτών και αυτό αποτυπώνεται με τον πλέον σαφή τρόπο στα επενδυτικά συνέδρια που σταθερά διοργανώνουμε στο εξωτερικό τα τελευταία δύο χρόνια, σε συνεργασία με κορυφαίους διεθνείς επενδυτικούς οίκους. Η παγκόσμια επενδυτική κοινότητα εκφράζει πλέον ενδιαφέρον για τις ελληνικές εταιρείες, τις προοπτικές και τον αναπτυξιακό σχεδιασμό τους. Θεωρούμε πολύ σημαντικό οι επαφές αυτές των εταιρειών με τους ξένους επενδυτές να παραμείνουν και να ενισχυθούν σε τακτική βάση, ιδιαίτερα μετά τη διαπιστωμένη καθολική αναγνώριση από την πλευρά τους της δυναμικής τροχιάς που έχει αναπτύξει η ελληνική οικονομία και η χρηματιστηριακή αγορά. Για τον λόγο αυτό θα επαναλάβουμε και φέτος τη διοργάνωση αντίστοιχων επενδυτικών συνεδρίων στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη για τις εταιρείες μεγάλης κεφαλαιοποίησης, καθώς και άλλων σε ευρωπαϊκές πόλεις που θα στοχεύσουν στην προώθηση των εισηγμένων εταιρειών μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Η πρόσφατη είσοδος του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών στο Χρηματιστήριο αποτέλεσε μία ηχηρή υπόμνηση του δυναμικού ρόλου που αυτό μπορεί να διαδραματίσει και στις ιδιωτικοποιήσεις, τροφοδοτώντας παράλληλα τη ρευστότητα της αγοράς μας αλλά και την αναγνωρισιμότητα αυτής στον παγκόσμιο επενδυτικό χάρτη. Οι επόμενοι μήνες θα αποτελέσουν για όλους εμάς στο Χρηματιστήριο Αθηνών μεγάλη ευκαιρία αλλά και μία πρόκληση: Να πετύχουμε να μας αντιμετωπίζουν οι ξένοι επενδυτές ως μία ανεπτυγμένη αγορά, πριν ακόμα λάβουμε την τυπική πιστοποίηση της επιστροφής μας σε αυτή την κατηγορία. Mε τον τρόπο αυτό θα επιβεβαιώσουμε τον ρόλο μας ως δυναμικού πυλώνα ανάπτυξης της οικονομίας, συντελώντας στον βαθμό που μας αντιστοιχεί στην επιτάχυνση της αναπτυξιακής πορείας της χώρας μας,. Με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 χρόνων αδιάλειπτης έκδοσης της «Ναυτεμπορικής», της ιστορικής εφημερίδας με το ισχυρό αποτύπωμα συνεισφοράς σε όλο το φάσμα της οικονομικής ζωής της χώρας, εύχομαι επιτυχίες και στον επόμενο αιώνα, μαζί με υγεία και καλή δύναμη σε όλους τους συντελεστές της. ΑΠΟΨΗ Κορυφαίος στρατηγικός στόχος η επάνοδος στο κλαμπ των ισχυρών Του Γιάννου Κοντόπουλου Διευθύνων Σύμβουλος Ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών 74

ΨΗΦΙΑΚΟΣ μετασχηματισμός επιταχύνεται συνεχώς, φέρνοντας το μέλλον πιο γρήγορα κοντά μας, με την ευρυζωνική συνδεσιμότητα να είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών το 2021, 10% αύξηση στη διείσδυση της σταθερής ευρυζωνικότητας μπορεί να οδηγήσει σε 0,8% αύξηση του ΑΕΠ, ενώ 10% αύξηση στη διείσδυση της κινητής ευρυζωνικότητας δύναται να οδηγήσει σε 1,6% αύξηση του ΑΕΠ. Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ορίζοντα το 2030, όπως αποτυπώνεται στο Digital Decade Policy Programme, περιλαμβάνει δύο πολύ φιλόδοξους στόχους για τη συνδεσιμότητα: κάλυψη όλων των πολιτών της Ευρώπης με σταθερές συνδέσεις, ικανές να προσφέρουν ταχύτητες 1Gbps, και 100% κάλυψη όλων των κατοικημένων περιοχών με ασύρματα δίκτυα 5G ή ισοδύναμα. Σύμφωνα με το Digital Decade Country Report 2023 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. στους περισσότερους από τους επτά υποδείκτες της συνδεσιμότητας. Η κατάσταση, ωστόσο, βελτιώνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Το 2022 η κάλυψη με δίκτυα 5G έφτασε το 86% (πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. - 81%), ενώ η κάλυψη με δίκτυα πρόσβασης οπτικών ινών (FTTH) έφτασε το 28% (από 0% το 2018). Το βασικότερο πρόβλημα, ωστόσο, παραμένει η διείσδυση των σταθερών επικοινωνιών μεγάλων ταχυτήτων (>100 Mbps). Σημαντική βελτίωση βλέπουμε και στον τομέα των τιμών των ευρυζωνικών επικοινωνιών. Στις κινητές επικοινωνίες, από το 2017 έως και το πρώτο εξάμηνο του 2023, το μέσο κόστος του gigabyte μειώθηκε κατά 86%, ενώ ο μέσος όρος των τιμών ανά πάροχο, για σταθερές συνδέσεις των 100Mbps, έχει μειωθεί κατά 30% τα δύο τελευταία χρόνια. Παράλληλα, η Ελλάδα κερδίζει θέσεις σε συγκριτικές κατατάξεις ως προς τις τιμές των υπηρεσιών ευρυζωνικών επικοινωνιών. Πέρα, όμως, από τη σημαντική βελτίωση που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια, χρειάζεται ακόμα μεγάλη προσπάθεια για να πετύχουμε τους στόχους του ευρωπαϊκού Digital Decade Policy Programme για τη συνδεσιμότητα. Το στοίχημα δεν πρέπει να χαθεί για την Ελλάδα. Είναι απαραίτητο να εξασφαλίσουμε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα έχει ως στόχο: α) τη δημιουργία φιλικού περιβάλλοντος για επενδύσεις, β) τη μείωση του κόστους ανάπτυξης δικτύων και γ) την ενίσχυση της ζήτησης για να διασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητα των δικτύων και η πρόσβαση των πολιτών σε αυτά. Στον τομέα των σταθερών δικτύων πρόσβασης (FTTH) προτεραιότητά μας θα πρέπει να είναι η φθηνότερη, ευκολότερη και με τη μικρότερη αναστάτωση τελική σύνδεση των συνδρομητών σε δίκτυα 1 Gbps. Η τεχνολογική ουδετερότητα και η αξιοποίηση υπαρχουσών υποδομών καλωδίωσης είναι κομβικά σε αυτή την κατεύθυνση. Στον τομέα των δικτύων 5G πρέπει να δοθεί έμφαση στην πυκνή ανάπτυξη μικρών σταθμών βάσης που λειτουργούν σε υψηλές ζώνες συχνοτήτων (mmWave) και επιτρέπουν την αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία 5G. Τα δίκτυα του μέλλοντος θα πρέπει να είναι βιώσιμα - ενεργειακά, οικονομικά αλλά και κοινωνικά. Είναι απαραίτητο να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τις τηλεπικοινωνίες ως «παιχνίδι» αποκλειστικά κατανάλωσης και να τις δούμε ως ευκαιρία δημιουργίας αξίας και εσόδων, για την πλειονότητα των χρηστών τους. Με τον τρόπο αυτό θα γίνουν βιώσιμες, και τα τηλεπικοινωνιακά μας δίκτυα αντάξια του επιθέτου «μελλοντικά». ΑΠΟΨΗ Το στοίχημα της συνδεσιμότητας δεν πρέπει να χαθεί για την Ελλάδα Του Κωνσταντίνου Μασσέλου Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων 76

78 Τ Ο 2023 ήταν το νέο έτος ορόσημο για τον ελληνικό τουρισμό. Πετύχαμε αξιοσημείωτη αύξηση εσόδων και αφίξεων σε σχέση με κάθε άλλη χρονιά στο παρελθόν. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, 32,7 εκατ. τουρίστες επισκέφτηκαν την Ελλάδα, 17,6% περισσότεροι από το 2022. Τα ταξιδιωτικά έσοδα για τον ελληνικό τουρισμό ήταν 20,4 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 15,7% σε σχέση με το 2022. Η Ελλάδα δεν πέτυχε απλά την ανάκαμψη μετά την κρίση της πανδημίας, αλλά ξεπέρασε και κάθε προσδοκία, αυξάνοντας το μερίδιό της και ενισχύοντας το brand της στη διεθνή αγορά. Αυτά τα αποτελέσματα μόνο τυχαία δεν είναι. Αποτελούν επακόλουθο σκληρής και συστηματικής δουλειάς από την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και από όλους όσοι εμπλέκονται με τον τουρισμό τα τελευταία χρόνια: ιδιωτικό τομέα, αυτοδιοίκηση, θεσμικούς φορείς κ.ά. Για το 2024 κεντρική μας επιδίωξη είναι να διατηρήσουμε κατ’ αρχάς τη δυναμική της ζήτησης, που αποτυπώθηκε πέρυσι, αλλά και να αυξήσουμε τα τουριστικά έσοδα και να πετύχουμε επέκταση -χωρική και χρονική- του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Να αυξήσουμε το εισόδημα για τις τοπικές κοινωνίες σε ακόμα περισσότερες περιοχές της χώρας μας και για ακόμα μεγαλύτερα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας. Η μέχρι στιγμής ζήτηση δείχνει εξαιρετικά καλά σημάδια για το 2024, εφόσον δεν έχουμε απρόβλεπτα γεγονότα. Έχοντας όμως μπροστά μας όχι απλά το επόμενο έτος αλλά τα επόμενα χρόνια, οι δύο από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της επόμενης μέρας θεωρώ ότι είναι η προσαρμογή στην κλιματική κρίση και η ενίσχυση της συμβολής του τουρισμού μας στην κοινωνική συνοχή. Το πρώτο στοίχημα αφορά την ανθεκτικότητα αλλά και την ευελιξία μας στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται ορατές όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλη τη Μεσόγειο, επηρεάζοντας και τον τουρισμό. Άλλωστε, η προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων αποτελεί κρίσιμη συνθήκη επιβίωσης του τουριστικού μας προϊόντος. Εκεί ούτως ή άλλως βασίζεται ο τουρισμός μας, στο φυσικό μας περιβάλλον, στην ομορφιά του τόπου και στις ιδιαίτερες εμπειρίες που προσφέρει η χώρα μας. Το δεύτερο στοίχημα είναι η χωρική και χρονική επέκταση της τουριστικής δραστηριότητας. Δεν αναφέρομαι στην απλή επιμήκυνση των τουριστικών σεζόν, αλλά στην ευρύτερη διάχυση του τουρισμού σε ακόμα περισσότερες περιοχές της χώρας μας και για ακόμα περισσότερο χρονικό διάστημα. Η επιμήκυνση, άλλωστε, επιτυγχάνεται κάθε χρόνο και περισσότερο. Είμαστε όμως ακόμα στην αρχή και όχι στο τέλος του δρόμου. Στόχος είναι ο τουρισμός να συνεχίσει αλλά και να επεκτείνει ακόμη περισσότερο το εισόδημα που αποδίδει στις τοπικές κοινωνίες. Ο κόσμος ο οποίος ασχολείται με τον τουρισμό είναι πολύς, αλλά θα μπορούσε να γίνει περισσότερος. Οι καλές επιδόσεις και οι ευοίωνες μεσοπρόθεσμες προοπτικές μας δεν είναι αιτία ούτε για πανηγυρισμούς ούτε για εφησυχασμό. Αποτελούν σημείο αφετηρίας για τη νέα στρατηγική και τις νέες μακροπρόθεσμες επιδιώξεις του ελληνικού τουρισμού. Στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού βασική μας επιδίωξη είναι η διεθνής προβολή του τουριστικού μας προϊόντος, με έμφαση στην ποιότητα, την αυθεντικότητα και την αειφορία. Επιπλέον δίνουμε μεγάλη σημασία στα νέα καινοτόμα εργαλεία προώθησης, στην περαιτέρω ανάπτυξη συνεργασιών, στις συμπράξεις με τους πιο παρεμβατικούς παίκτες της τουριστικής αγοράς και στην ψηφιακή ενδυνάμωση των μηνυμάτων και του brand της χώρας. Το επακόλουθο της σκληρής και συστηματικής δουλειάς Του Δημήτρη Φραγκάκη Γενικός Γραμματέας του ΕΟΤ ΑΠΟΨΗ

08_40SELIDO_178x280mm_FOOD_24_09_ALL.indd 1 27/2/24 4:40 PM

80 ΗΕΛΛΗΝΙΚΗ οικονομία κατάφερε και ξεπέρασε σειρά διαδοχικών κρίσεων, τη διεθνή κρίση 2007-2009, την επακόλουθη ελληνική κρίση 2009-2017, την πανδημία του 2020-21 και, στη συνέχεια, τη γεωστρατηγικη ένταση στην περιοχή μας. Η απώλεια στο βιοτικό επίπεδο ήταν μεγάλη, αλλά σήμερα αναπτύσσεται με ρυθμό υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της Ευρωζώνης. Μεγάλη ώθηση στις επενδύσεις δίνουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), των οποίων η ορθή απορρόφηση /αξιοποίηση αποτελεί προτεραιότητα. Με τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας για το 2024-2025 ιδιαιτέρως ευοίωνες, θα ήταν μεγάλη παγίδα να θεωρηθεί η θετική πορεία της οικονομίας και για τα επόμενα χρόνια δεδομένη ή αυτονόητη και να υπάρξει εφησυχασμός. Οφείλουμε να μην επικεντρωνόμαστε μόνο στα βραχυπρόθεσμα ζητήματα και να μην αγνοούμε ή υποβαθμίζουμε μακροπρόθεσμα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, όπως η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους και το δημογραφικό. Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, μετά από περίπου 13 χρόνια, είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που ενισχύει τη δυναμική της οικονομίας. Η εμπιστοσύνη των αγορών και η γενικότερη αξιοπιστία της άσκησης οικονομικής πολιτικής είναι ιδιαίτερα κρίσιμοι παράγοντες για τη διατηρησιμότητα της δυναμικής της οικονομίας. Αν πληγούν από αστοχίες ή κακούς χειρισμούς, θα είναι δύσκολο να ανακτηθούν. Ιδιαίτερα κρίσιμης σημασίας είναι η διατήρηση σημαντικών πρωτογενών πλεονασμάτων, τα οποία, σε συνδυασμό με τους θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης, θα επιτρέψουν την ταχεία μείωση του δημοσίου χρέους και του κόστους εξυπηρέτησής του μεσοπρόθεσμα. Μείζονος σημασίας είναι, επίσης, και η ενίσχυση των επενδύσεων σε δραστηριότητες και τομείς υψηλής παραγωγικότητας, που να εστιάζουν σε προϊόντα και υπηρεσίες με ισχυρή διεθνή ανταγωνιστικότητα και να αυξάνουν την εξωστρέφεια και το αποτύπωμα της ελληνικής οικονομίας. Διατηρήσιμη άνοδος του βιοτικού επιπέδου επιτυγχάνεται με βελτίωση της παραγωγικότητας της οικονομίας, η οποία με τη σειρά της προϋποθέτει την υλοποίηση τολμηρών και εμπροσθοβαρών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τη βελτίωση της ελκυστικότητας της χώρας ως επενδυτικού προορισμού, την αύξηση της προστιθέμενης αξίας της παραγωγής, την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας, και τον μετασχηματισμό του παραγωγικού της μοντέλου. Η προσέλκυση των Ελλήνων που έφυγαν ώστε να επιστρέψουν πίσω στη χώρα (brain gain) γίνεται, έτσι, εφικτή. Σε αυτό το περιβάλλον, οι ελληνικές τράπεζες αλλάζουν σελίδα, αφού έχουν σχεδόν ολοκληρώσει το στάδιο εκκαθάρισης των ισολογισμών τους από τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματά τους (NPEs). Στρέφονται προς την πραγματική οικονομία, τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και την αύξηση της πιστωτικής επέκτασης. Ο ρόλος τους, επίσης, στην απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης είναι καθοριστικός. Οι τράπεζες έχουν υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια και άφθονη ρευστότητα. Είναι ισχυρές. Δανείζουν, όμως, τα κεφάλαια των καταθετών τους και γι’ αυτό είναι προσεκτικές. Η δεξαμενή των υγιών υποψηφίων δανειοληπτών, σε ένα περιβάλλον σχετικά υψηλών επιτοκίων, είναι πεπερασμένη. Όμως, η καθαρή πιστωτική επέκταση το επόμενο διάστημα ενισχύεται από σειρά θετικών παραγόντων, όπως η ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη, οι χρηματοδοτήσεις από το ΤΑΑ (RRF), η επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης, η ισχυρή δυναμική της αγοράς των ακινήτων, καθώς και επιδοτούμενα προγράμματα. ΑΠΟΨΗ Εφησυχασμός και αβελτηρία παγίδες προς αποφυγήν Του Γκίκα Χαρδούβελη Πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Τράπεζας, της ΕΕΤ και Ομότιμος Καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς

SFAIRA_GREEN_20_7x28.indd 1 28/2/24 2:14 PM

Η ΙΣΧΥΡΗ ανάπτυξη των προηγούμενων ετών, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και, βεβαίως, η εντυπωσιακή ανθεκτικότητα που επέδειξε η ελληνική οικονομία σε εξωτερικούς κινδύνους ενισχύουν αδιαμφισβήτητα τις θετικές προοπτικές και για το ορατό μέλλον. Η εκτίμηση είναι ότι η Ελλάδα θα διατηρήσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης που θα υπερβαίνουν σταθερά τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, χάρη στην ανθεκτική ιδιωτική κατανάλωση, ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών, και στην αύξηση των επενδύσεων. Η σημαντική αυτή δυναμική, ωστόσο, δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο εφησυχασμού, καθώς η ελληνική οικονομία έχει σημαντική απόσταση να καλύψει, ώστε να εξισορροπήσει τη σημαντική υποχώρηση των ετών της δημοσιονομικής κρίσης. Η επίτευξη διατηρήσιμης ανάπτυξης προϋποθέτει αφενός την επιμονή στην προώθηση του μεταρρυθμιστικού προγράμματος, αφετέρου τη σωστή προετοιμασία της χώρας μας για τη διαχείριση εξωγενών κρίσεων. Παρότι σημειώθηκε πρόοδος το 2023, η πρόκληση της αντιμετώπισης του πληθωρισμού παραμένει σημαντική, και πλέον η ΕΚΤ καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα σε μια μείωση επιτοκίων, που αν γίνει πολύ νωρίς μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του στόχου μείωσης του πληθωρισμού, ενώ αν γίνει με καθυστέρηση μπορεί να επιβραδύνει σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα. Επιπλέον, οι γεωπολιτικές εντάσεις και συγκρούσεις αποτελούν σημαντικές εστίες αβεβαιότητας για την οικονομία διεθνώς, καθώς στην πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προστέθηκε η σύρραξη στο Ισραήλ και, πλέον, η ένταση στους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους στη Μέση Ανατολή. Σε αυτό το ασταθές περιβάλλον, η ελληνική επιχειρηματικότητα πρέπει να επιβεβαιώσει την εξωστρέφεια που οικοδόμησε την περασμένη δεκαετία, ώστε να αναζητήσει νέες αγορές, ενώ η κυβέρνηση θα πρέπει να επιταχύνει το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα, χωρίς εκπτώσεις, και να επιμείνει στη δημοσιονομική σύνεση. Ήδη οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, όπως επιβεβαίωσε και η στρατηγική συνεργασία της Alpha Bank με την UniCredit, ωστόσο η συνέχιση και επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων στο Δημόσιο, τη Δικαιοσύνη και τη φορολογία αποτελούν τις προϋποθέσεις για να βελτιωθεί περαιτέρω η επενδυτική ελκυστικότητα της χώρας μας. Παράλληλα, ένα νέο πλαίσιο κινήτρων που θα δίνει ώθηση στις συνέργειες μεταξύ των επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με την ταχεία αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων με αιχμή το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), θα συνεισφέρει καθοριστικά στον μετασχηματισμό της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Η πορεία της χώρας μας προς μια ισχυρή οικονομία προϋποθέτει τη σύμπραξη πολιτείας και επιχειρήσεων, αλλά και την επίτευξη μιας νέας κοινωνικής συμφωνίας με έμφαση στη διαφάνεια, τη βιωσιμότητα και τη συμπερίληψη. Σε αυτόν τον στόχο, ο ρόλος Μέσων Ενημέρωσης κύρους και με βαθύ ιστορικό αποτύπωμα, όπως η «Ναυτεμπορική», είναι καθοριστικός. Από την πλευρά μας, διαμορφώνουμε μια Τράπεζα που πρωτοστατεί στην ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας και στην υλοποίηση επενδύσεων, προσελκύει το καλύτερο ταλέντο, στηρίζει ενεργά όσους έχουν ανάγκη και επιχειρεί να προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής αξίας, που θα ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες. Έτσι, στηρίζουμε την Πρόοδο στη Ζωή και την Επιχειρηματικότητα και συμβάλλουμε σε ένα καλύτερο αύριο. ΑΠΟΨΗ Με σύνεση και χωρίς εκπτώσεις στην ταχεία προς το αύριο Του Βασίλη Ψάλτη CEO του Ομίλου Alpha Bank 82

83 ΑΠΟΨΗ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ οικονομία έχει αλλάξει επίπεδο. Η αλλαγή της εικόνας έχει ισχυρά θεμέλια. Το δημόσιο χρέος παραμένει υψηλό, αλλά έχει ρυθμιστεί μακροπρόθεσμα και είναι σε σαφή πτωτική τάση. Υπάρχει καθαρός ορίζοντας και προβλεψιμότητα, με πολιτική σταθερότητα, δέσμευση στη δημοσιονομική σύνεση, κοινωνική αποδοχή της επιχειρηματικότητας, ένα υγιές τραπεζικό σύστημα, που μπορεί να χρηματοδοτεί υψηλή ανάπτυξη, και ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους άνω των 90 δισ. ευρώ για τα επόμενα 3 χρόνια. Η Ελλάδα ξεχωρίζει θετικά έναντι των αδύναμων επιδόσεων της Ευρωζώνης. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν εκλείψει οι προκλήσεις. Και η σημαντικότερη είναι η διασφάλιση μιας ανάπτυξης οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμης, που να μπορεί να διατηρηθεί. Ανάπτυξη είχαμε και στο παρελθόν - αλλά η στήριξή της στην κατανάλωση οδήγησε σε δραματικά αδιέξοδα. Σήμερα αναδεικνύεται σε πρώτο στόχο για την οικονομία η θεμελίωση της ανάπτυξης στις παραγωγικές επενδύσεις ως προϋπόθεση για την άνοδο της παραγωγικότητας, αλλά και τη διαχείριση του εξωτερικού ισοζυγίου. Κι εδώ υπάρχει ένα διπλό παράθυρο ευκαιρίας. 1ον, η αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων, κυρίως του ΤΑΑ. Η άμεση εμπλοκή του τραπεζικού τομέα στη διοχέτευση των δανειακών κεφαλαίων του έφερε αποτελέσματα πολύ καλύτερα σε σύγκριση με αντίστοιχη εμπειρία στο παρελθόν. 2ον, τα σημάδια επενδυτικής άνοιξης που βλέπουμε είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις έφτασαν το 2022 τα 7,2 δισ. ή 3,5% του ΑΕΠ και το πρώτο 9μηνο του 2023 τα 3,9 δισ. ή 2,3% του ΑΕΠ. Ωστόσο, το επενδυτικό κενό που κληροδότησε η κρίση είναι μεγάλο. Όπως είχαμε επισημάνει σε μελέτη το 2022 με τον επικεφαλής οικονομολόγο της Eurobank Τάσο Αναστασάτο, το κεφαλαιακό απόθεμα της χώρας έχει μειωθεί κατά περίπου 100 δισ. και για την αναπλήρωσή του απαιτείται μια μέση ετήσια πραγματική αύξηση των επενδύσεων στην περιοχή του 8% μέχρι το 2031. Μια εξαιρετικά σημαντική παράμετρος αφορά τη σύνθεση των επενδύσεων. Βλέπουμε ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον και δραστηριότητα στο σύνολο των κλάδων που είχαμε επισημάνει ως δυνητικούς πόλους έλξης κεφαλαίων στην ίδια μελέτη: όχι μόνο στον τουρισμό και στο real estate, αλλά και στη μεταποίηση (που αντικατοπτρίζεται στην ενίσχυση των εξαγωγών αγαθών κατά 20 δισ. ευρώ μεταξύ 2009-2022 ή από 8% του ΑΕΠ σε 20%) και σε τομείς όπου παραδοσιακά υστερούσε η χώρα, όπως η υψηλή τεχνολογία. Μεγάλες διεθνείς εταιρείες εγκαθιστούν στην Ελλάδα data centers, ερευνητικά κέντρα ή κέντρα αριστείας. Οι εγχώριες επενδύσεις σε κλάδους όπως η φαρμακοβιομηχανία είναι επίσης αξιοσημείωτες. Σε μια προηγούμενη φάση οικονομικής ανάπτυξης, η μονομέρεια αποδείχθηκε αχίλλειος πτέρνα. Πριν από την κρίση, το 2007, το 42% των επενδύσεων (10,8% του ΑΕΠ) ήταν στον κλάδο των οικιστικών ακινήτων. Σήμερα, το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόνο 14% (1,9% του ΑΕΠ). Η διαφοροποίηση αποτελεί θετικό χαρακτηριστικό του τρέχοντος αναπτυξιακού κύκλου. Όπως και η εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό, η οποία όμως είναι αλήθεια ότι εστιάζεται στον κλάδο των ακινήτων και στην αγορά υπαρχόντων ελληνικών περιουσιακών στοιχείων. Το στοιχείο αυτό θα πρέπει να ενσωματωθεί στην άσκηση της επενδυτικής πολιτικής, ευνοώντας την προσέλκυση επενδύσεων σε νέες δραστηριότητες (greenfield investments), που σήμερα αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό των συνολικών άμεσων ξένων επενδύσεων. Το αντίδοτο στην αχίλλειο πτέρνα των επενδύσεων Του Φωκίωνος Καραβία Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank

84 Ε ΧΟΝΤΑΣ καταγράψει ρυθμούς ανάπτυξης 8,4% το 2021, 5,6% το 2022 και προσδοκώμενη ανάπτυξη κοντά στο 2,5% το 2023, είναι τώρα η κατάλληλη στιγμή να εμβαθύνουμε στο θέμα του τύπου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας που θα πρέπει να επιδιώξουμε συστηματικά τα επόμενα χρόνια. Τα πράγματα κινούνται ήδη προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά είναι καθήκον μας, ως χρηματοδότες και οικονομικοί ηγέτες, να εντοπίσουμε τις νέες οικονομικές τάσεις και να επιταχύνουμε τη μετάβαση της Ελλάδας στο νέο αναπτυξιακό πρότυπο. Σήμερα, μπροστά στα μάτια μας, γίνεται μια «ψηφιακή» και «πράσινη» επανάσταση. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, ειδικά στον δημόσιο τομέα, ξεκίνησε με αργό ρυθμό, αλλά έχει καταφέρει να επιταχύνει τον βηματισμό του σημαντικά. Η ψηφιοποίηση δημόσιων αρχείων και υπηρεσιών είναι απαραίτητη όχι μόνο επειδή βελτιώνει την αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτών και κράτους, αλλά και επειδή επιτρέπει σε τράπεζες και εταιρείες να επεκτείνουν τη δική τους ψηφιακή προσφορά στους πελάτες. Στο «πράσινο» μέτωπο, το ύψος των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήταν πρωτοφανές και επέτρεψε στο ελληνικό κράτος να αναθεωρήσει προς τα πάνω τον στόχο για παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030. Το ενδεχόμενο η Ελλάδα να γίνει καθαρός εξαγωγέας ενέργειας στο εγγύς μέλλον, το οποίο μέχρι πριν από λίγα χρόνια αντιμετωπιζόταν ως «όνειρο», είναι σήμερα το βασικό σενάριο όλων. Επίσης, αξίζει να επισημανθεί ότι αργά αλλά σταθερά οι εξαγωγές, όχι μόνο υπηρεσιών όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία αλλά και βιομηχανικών αγαθών, αυξάνονται τόσο σε απόλυτα ποσά όσο και ως ποσοστά του ΑΕΠ για περισσότερο από μία δεκαετία. Σήμερα, ανέρχονται κοντά στο 50% του ΑΕΠ, γεγονός που με κάνει αισιόδοξο ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα θα φτάσουμε -εάν δεν ξεπεράσουμε- τη μέση εξαγωγική επίδοση της Ευρωζώνης, η οποία κυμαίνεται στα επίπεδα του 56% με στοιχεία 2022. Επιπλέον, η ελληνική οικονομία μπόρεσε να προσελκύσει ποσά ρεκόρ εισροών Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, που κατευθύνονται όχι μόνο σε ακίνητη περιουσία, αλλά σε ένα ευρύ φάσμα τομέων οικονομικής δραστηριότητας. Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, βιώνουμε την αναβίωση ορισμένων βιομηχανιών, που κάποτε κατείχαν εξέχουσα θέση στην ελληνική οικονομία, όπως ο κλάδος της ναυπηγικής και ναυπηγοεπισκευής. Όλα τα παραπάνω παρέχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η κατεύθυνση της οικονομικής δραστηριότητας αλλάζει. Όμως δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. Προκειμένου η Ελλάδα να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της, το νέο αναπτυξιακό πρότυπο απαιτεί σημαντικά ποσά επενδύσεων σε ένα ευρύ φάσμα τομέων. Χωρίς διάθεση υπερβολής, πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να γίνει περιφερειακός ενεργειακός κόμβος, κόμβος μεταφοράς δεδομένων, κόμβος logistics, καθώς και κόμβος ανώτατης εκπαίδευσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως ο κόμβος ενέργειας και μεταφοράς δεδομένων, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις στο δίκτυο και στις διεθνείς διασυνδέσεις. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως η εκπαίδευση, χρειαζόμαστε τις σωστές αλλαγές στο νομικό/θεσμικό πλαίσιο προκειμένου να απελευθερώσουμε πλήρως τις δυνατότητές μας. Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, δεν πρέπει να παραμελούμε τους καθιερωμένους οικονομικούς κλάδους, όπως ο τουρισμός, η γεωργία και οι βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων. Εκεί η πρόκληση είναι να περάσουμε από την ποσότητα στην ποιότητα, μια στροφή που θα διαφοροποιήσει την Ελλάδα έναντι του ανταγωνισμού και θα μας επιτρέψει μεγαλύτερη τιμολογιακή δύναμη. ΑΠΟΨΗ Δύο επαναστάσεις και ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο Του Χρήστου Μεγάλου CEO της Τράπεζας Πειραιώς

86 Ο Ι ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ σήμερα είναι τεκτονικές, ταχύτατες και απρόβλεπτες. Από τους πολέμους στη γειτονιά μας, μέχρι την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα ή τον μεταβαλλόμενο χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης, ο κόσμος μας αλλάζει. Την ίδια στιγμή, η τεχνολογία μετασχηματίζει εκ βάθρων τον τρόπο που ζούμε και δουλεύουμε, ενώ ολόκληρο το παραγωγικό υπόδειγμα ξαναστήνεται γύρω από μια νέα ενεργειακή πραγματικότητα, διαφορετική από αυτή που ξέραμε για σχεδόν δύο αιώνες. Η ασφάλεια και η ανθεκτικότητα εξελίσσονται στα θεμέλια όπου θα στηριχθεί η κοινή μας οικονομική και κοινωνική προοπτική και ευημερία. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα είναι, ασυνήθιστα, νησίδα σταθερότητας, με σαφώς θετική τροχιά και προοπτικές που είναι όχι μόνο καλές, αλλά καλύτερες του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικά για την Ευρώπη, η φθίνουσα ανταγωνιστικότητα που αντιμετωπίζει εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, φαίνεται να έχει μπει σε μια φάση επιτάχυνσης και επιδείνωσης, συνέπεια και των απανωτών κρίσεων των τελευταίων τεσσάρων ετών (πανδημία, ενεργειακή κρίση, πόλεμος στην Ουκρανία και κρίση ακρίβειας), αλλά και ενός παγκόσμιου οικονομικού τοπίου σκληρού διεθνούς ανταγωνισμού, που συμπεριλαμβάνει και τη σταδιακή αμφισβήτηση των ανοιχτών αγορών και των αξιών του Δυτικού πολιτισμού. Οι προκλήσεις είναι τέτοιες που πρέπει να κινηθούμε διαφορετικά, ώστε όχι μόνο η οικονομία, αλλά και η κοινωνία να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν χωρίς να μείνουν πίσω. Η Ευρώπη ηγείται (και σωστά) στην κλιματική φιλοδοξία, αλλά χρειάζεται πολιτικός, οικονομικός και κοινωνικός ρεαλισμός ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα κόστη της υφιστάμενης αποβιομηχάνισής της και να αποτραπεί η διαιώνισή της. Πρόκειται για σύνθετες, πολυδάπανες και χρονοβόρες προκλήσεις, για τις οποίες χρειάζεται σχέδιο και αποφασιστικότητα, όχι μόνο εδώ στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και έχει ιδιαίτερη σημασία η Ευρώπη να ξαναβρεί την αναπτυξιακή της πυξίδα απέναντι στις τεχνολογικές, κλιματικές, δημογραφικές και γεωπολιτικές προκλήσεις, αλλά και απέναντι στις ελλείψεις σε ανθρώπους και δεξιότητες που επηρεάζουν εργαζόμενους και επιχειρήσεις. Μπροστά μας έχουμε ένα συλλογικό παράθυρο ευκαιρίας. Οι επιχειρήσεις συνειδητοποιούν ξεκάθαρα πως πρέπει να εξελιχθούν πιο γρήγορα, να γίνουν προδραστικές και να προσαρμοστούν. Το κράτος επίσης βελτιώνεται, το βλέπουμε σε πολλούς δείκτες, αλλά πρέπει να κινηθεί πιο αποτελεσματικά και πιο τολμηρά σε μεταρρυθμίσεις που αφαιρούν στρεβλώσεις από τη λειτουργία του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Για να πετύχουμε τους στόχους της συμπεριληπτικής ανάπτυξης, η συνταγή δεν είναι καινοφανής: Χρειάζεται να επιταχύνουμε τις αλλαγές, και οι επιχειρήσεις και η δημόσια διοίκηση, με αποφασιστικότητα και διάθεση να κινηθούμε διαφορετικά, και να στηρίξουμε την ελληνική παραγωγή, τη μεταποίηση και τη βιομηχανία, ακόμα και αν δεν είναι πάντα ο εύκολος δρόμος. Είμαστε σε μια συγκυρία όπου, εφόσον επιταχύνουμε, είναι εφικτό ένα άλμα προς τα εμπρός και ο μετασχηματισμός του παραγωγικού μας μοντέλου που εδώ και μία δεκαετία συζητάμε, ώστε να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε την ανταγωνιστικότητα, την παραγωγικότητα, την καινοτομία, τη γνώση που χρειάζεται για να βελτιώσουμε το βιοτικό μας επίπεδο με τρόπο μακροχρόνιο και διατηρήσιμο. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη χώρα ήταν το πρώτο βήμα. ΑΠΟΨΗ Είναι εφικτό ένα άλμα προς τα εμπρός για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας Του Δημήτρη Παπαλεξόπουλου Πρόεδρος του ΣΕΒ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ οικονομία έχει αφήσει πίσω της τον ισχυρό αντίκτυπο της πανδημίας του Covid-19, που επηρέασε καθοδικά τις επιδόσεις της και είχε αρνητικό αποτύπωμα σε σημαντικούς της κλάδους (εμπόριο, εστίαση και τουρισμός). Παράλληλα, προσπαθεί να απορροφήσει τους κλυδωνισμούς της ενεργειακής κρίσης και της πληθωριστικής κλιμάκωσης, καταγράφοντας μεγέθυνση της τάξης του 2,2% για το πρώτο εννεάμηνο του 2023 και πληθωρισμό 3,5% για όλο το έτος. Επιπρόσθετα, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας απ’ όλους τους επενδυτικούς οίκους αποτελεί, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, ένα σημείο τομής, που δύναται να έχει σειρά θετικών συνεπειών για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Στο πλαίσιο αυτό εδράζονται οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών (ΔΝΤ, Ε.Ε. και ΟΟΣΑ) για υψηλότερο ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας συγκριτικά με την Ευρωζώνη το 2024. Ωστόσο, η ελληνική οικονομία συνεχίζει να αναζητά τον βηματισμό της προς την παραγωγική της ανασυγκρότηση εν μέσω των «πολλαπλών προκλήσεων» του διεθνούς περιβάλλοντος. Οι γεωοικονομικοί κατακερματισμοί και οι συγκρούσεις, οι ενδημικές κλιματικές κρίσεις (καύσωνες και ξηρασίες) και η διόγκωση των περιορισμών στο διεθνές εμπόριο, το οποίο έχει αξιοσημείωτο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, ενδέχεται να μεταφραστούν σε διεθνή οικονομική στασιμότητα, η οποία θα επηρεάσει και τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα, η υποχρέωση για πρωτογενές πλεόνασμα 2,1% φέτος συρρικνώνει τις δυνατότητες παροχών όταν η διατήρηση της συσταλτικής νομισματικής πολιτικής με τα υψηλά επιτόκια παρέμβασης καθιστά δυσχερή τόσο την εξυπηρέτηση των υφιστάμενων δανείων όσο και τη χορήγηση νέων, ιδιαίτερα για τις ΜμΕ. Την ίδια στιγμή, οι επενδύσεις συνεχίζουν να κατευθύνονται σε παραδοσιακούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας (τουρισμός, κατασκευές κ.λπ.). Από την άλλη πλευρά, οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δεν φαίνεται να χρηματοδοτούν τον παραγωγικό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας και τη μετάβαση σε ένα εξωστρεφές παραγωγικό υπόδειγμα που θα στηρίζεται στην πράσινη μετάβαση, στον ψηφιακό μετασχηματισμό και στην περιφερειακή και κοινωνική συνοχή. Κι όμως, οι πόροι μπορούν να συμβάλουν στην υποχώρηση του επενδυτικού κενού, το οποίο και αποτελεί ένα από τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Επιπρόσθετα, είναι κρίσιμης σημασίας η αναθεώρηση του ευρωπαϊκού δημοσιονομικού πλαισίου που θα επιτρέψει μια ηπιότερη μείωση του δημοσίου χρέους πέρα από την «επεκτατική λιτότητα», που καθήλωσε την ελληνική οικονομία για αρκετά χρόνια. Εν μέσω της «μεταβλητότητας» αυτής, ο κλάδος του εμπορίου συνεχίζει να διατηρεί τη σημαντική του θέση στην ελληνική οικονομία, σε όρους τόσο Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας όσο και απασχόλησης. Όμως, οι εμπορικές επιχειρήσεις, λόγω των «πολλαπλών κρίσεων», μοιάζει να έχουν εγκλωβιστεί μεταξύ πτώσης και στασιμότητας. Σύμφωνα με τα δεδομένα της Ετήσιας Έκθεσης Ελληνικού Εμπορίου 2023, το 49% δηλώνει στασιμότητα του κύκλου εργασιών του για το πρώτο εξάμηνο του 2023 σε σχέση με το αντίστοιχο του 2022. Το στοιχείο αυτό αποδεικνύει πως η πληθωριστική κλιμάκωση είχε ασύμμετρες συνέπειες, με έναν μεγάλο όγκο εμπορικών επιχειρήσεων να συμπιέζεται και να εξωθείται στην προτεραιοποίηση της βραχυπρόθεσμης βιωσιμότητας και όχι στον μακροπρόθεσμο μετασχηματισμό του. Αυτό το θέμα, μεταξύ άλλων, θα απασχολήσει τις εργασίες του Συνεδρίου της ΕΣΕΕ «Future of Retail». Οι «ανοιχτές προκλήσεις» της ελληνικής οικονομίας και ο κίνδυνος στασιμότητας Του Γιώργου Καρανίκα Πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ) ΑΠΟΨΗ

88 Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΣ κόσμος καλείται να λειτουργήσει και να επιβιώσει σε ένα οικονομικό περιβάλλον ευμετάβλητο και απρόβλεπτο. Η πανδημία, η ενεργειακή κρίση, η εκτίναξη του πληθωρισμού, αλλά και οι γεωπολιτικές εξελίξεις, ακόμα και η κλιματική αλλαγή, δημιουργούν νέα δεδομένα και απαιτούν νέο σχεδιασμό για να μπορέσει η οικονομία και οι επιχειρήσεις να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις που δημιουργούνται. Το 2023 ήταν μια δύσκολη χρονιά. Η πληθωριστική κρίση που ξέσπασε το 2022 και συνεχίστηκε με αμείωτο ρυθμό, έθεσε νέα δεδομένα, ανέτρεψε σχεδιασμούς και καθυστέρησε την επιστροφή στην κανονικότητα. Η άνοδος των τιμών δημιούργησε έναν φαύλο κύκλο ανατιμήσεων, που έπληξε και συνεχίζει να πλήττει επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ταυτόχρονα οι καταστροφές στον πρωτογενή τομέα -απόρροια οι περισσότερες των κλιματικών αλλαγών- αποτέλεσαν ένα ακόμα επίπονο γεγονός με επιβαρυντικές προεκτάσεις στο σύνολο της οικονομίας. Οι ελάχιστες ενισχυτικές κινήσεις από την πλευρά της κυβέρνησης, με τα διάφορα μέτρα επιδοματικής πολιτικής προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, δεν έδωσαν λύσεις, ούτε μπόρεσαν να δημιουργήσουν τις συνθήκες εκείνες ώστε να αλλάξει το κλίμα και να δημιουργηθεί αισιοδοξία για κάτι καλύτερο, καθώς οι συσσωρευμένες υποχρεώσεις των προηγούμενων ετών παραμένουν. Η τελευταία έρευνα του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) για το εισόδημα των νοικοκυριών το αποδεικνύει, δείχνοντας ταυτόχρονα και την απαισιοδοξία για τους επόμενους μήνες. Μάλιστα, τα αποτελέσματα είναι τα δυσμενέστερα που έχουν καταγραφεί σε έρευνα εισοδήματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. Συγκεκριμένα, 6 στα 10 νοικοκυριά (60,7%) δήλωσαν ότι το μηνιαίο εισόδημά τους δεν επαρκεί για όλον το μήνα. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τον βασικό πυλώνα επιχειρηματικότητας στη χώρα, μάταια παλεύουν να αυξήσουν τη ρευστότητά τους, που θα τους επιτρέψει να προχωρήσουν σε επενδύσεις, να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και να προσαρμοστούν στη νέα εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού και της πράσινης ανάπτυξης. Τα κεφάλαια που εισρέουν στην Ελλάδα από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ δυστυχώς δεν αφορούν τις μικρές επιχειρήσεις, ενώ και οι προεκλογικές υποσχέσεις της κυβέρνησης διαψεύδονται, με τα νέα φορολογικά και ασφαλιστικά μέτρα να φορτώνουν ακόμα περισσότερο τις ήδη επιβαρυμένες μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους. Η κυβέρνηση επέλεξε και υιοθέτησε μονοδιάστατες και μυωπικές πολιτικές, οι οποίες κυρίως εντάσσονται στο πλαίσιο μιας καθαρά εισπρακτικής λογικής. Η μικρή επιχειρηματικότητα βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς καλείται να αντιμετωπίσει την περιορισμένη ρευστότητα, την αύξηση του λειτουργικού κόστους και τις ληξιπρόθεσμες οφειλές που παραμένουν - και αυτά σε συνδυασμό με τη μείωση της ζήτησης και τη συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Η συνταγή είναι μία, εφόσον υπάρξει θέληση για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που εμφανίζονται. Η κυβέρνηση, αντί να εθελοτυφλεί, θα πρέπει να επανασχεδιάσει την πολιτική της και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις -ιδιαιτέρως τις μικρές και πολύ μικρές, που είναι και η πλειονότητα της επιχειρηματικότητας στη χώρανα επιβιώσουν, να αναπτυχθούν και να παραγάγουν πλούτο και νέες θέσεις εργασίας. Το μίγμα οικονομικής πολιτικής χρειάζεται άμεσα . . . redesign Του Γιώργου Καββαθά Πρόεδρος της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ) ΑΠΟΨΗ

90 Ο Ι ΧΩΡΟΙ εργασίας το 2024 είναι τόσο διαφορετικοί από ποτέ. Οι απομακρυσμένες και υβριδικές συνθήκες εργασίας αναμένεται να κανονικοποιηθούντουλάχιστον για τους εργαζόμενους στους τομείς της Γνώσης. Οι εργαζόμενοι, λοιπόν, προσπαθούν να ανταποκριθούν στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες στον απόηχο μιας «νέας κανονικότητας» μετά και την πανδημία, αλλά και των νέων τάσεων στην αγορά εργασίας, καθώς οι νεότερες γενιές εντάσσονται στην αγορά εργασίας φέρνοντας μαζί τους νέες αξίες και νέες κουλτούρες, που αποδέχονται περισσότερο τη διαφορετικότητα και που διαφέρουν πολύ από εκείνες στις οποίες εργάζονταν οι παλαιότερες γενιές - ίσως εκείνες που τώρα βρίσκονται λίγο πριν από τη συνταξιοδότηση. Ωστόσο, πλέον, μετά και την πανδημία, υπάρχουν και σοβαρότερες προκλήσεις για τον κόσμο της μισθωτής εργασίας. Η ακρίβεια που πυροδοτείται από τον πληθωρισμό της απληστίας κερδών είναι μία απ’ αυτές. Η υποβάθμιση στο βιοτικό μας επίπεδο οδηγεί σε μια νέα όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Στα συνδικάτα, καταβάλλουμε μεγάλη προσπάθεια το τελευταίο διάστημα να αντιδράσουμε περισσότερο αποτελεσματικά στις νέες συνθήκες. Τα φτωχότερα νοικοκυριά αναγκάζονται να μειώσουν την κατανάλωση βασικών αγαθών, δίχως να βλέπουμε συστηματικές και αποτελεσματικές προσπάθειες αποτροπής μιας γενικευμένης εκτίναξης των τιμών. Το μαχαίρι έφτασε πια στο κόκαλο. Η Ελλάδα είναι ουραγός στους μισθούς και πρωταθλήτρια στις τιμές και στην κερδοφορία στην Ευρώπη. Όπως οι ίδιοι οι συνάδελφοί μας λένε στους χώρους εργασίας, «η ακρίβεια είναι στον θεό και οι μισθοί στα τάρταρα». Για την αντιμετώπιση της κρίσης διαβίωσης που βιώνει η πλειονότητα των εργαζόμενων νοικοκυριών η ΓΣΕΕ και τα συνδικάτα προτείνουν να επαναπροσδιοριστεί αμέσως το μίγμα των μέτρων δημοσιονομικής, εισοδηματικής και κοινωνικής πολιτικής που θα μπορούσαν να ανακόψουν το κύμα της ακρίβειας και να προστατέψουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Θέλουμε ουσιαστικές αυξήσεις στους μισθούς, θέλουμε πίσω τις συλλογικές μας συμβάσεις εργασίας και τα θέλουμε ΤΩΡΑ! Για τον λόγο αυτό εκπονήσαμε ένα σχέδιο δράσης, κινητοποίησης και ευαισθητοποίησης του κόσμου της εργασίας, που ξεκινά άμεσα και θα εξελιχθεί τους επόμενους δυόμισι μήνες σ’ όλη τη χώρα, ενώ θα κορυφωθεί στις 17 Απρίλη με 24ωρη Πανελλαδική Απεργία που έχει προκηρύξει η ΓΣΕΕ. Κλιμάκια της Συνομοσπονδίας θα βρεθούν σε πάνω από 30 νομούς της χώρας, από άκρου σε άκρο, ανοίγοντας την προστατευτική ομπρέλα των συνδικάτων σε καθέναν και καθεμιά εργαζόμενο και εργαζόμενη. Και εδώ αξίζει να σημειώσω πόσο σημαντική είναι η συμβολή των Μέσων Ενημέρωσης και των ανθρώπων του Τύπου. Η «Ναυτεμπορική», με εκατόχρονη συμβολή στην ενημέρωση και εξειδίκευση σε οικονομικά ζητήματα, με συνέπεια παρουσιάζει διαχρονικά τα αιτήματα του κόσμου της μισθωτής εργασίας. Είναι μια εφημερίδα που κατέγραψε, αφηγήθηκε και ιστόρησε γεγονότα και δρώμενα ενός πολυτάραχου αιώνα, του πιο πολύκροτου και κοσμογονικού στην ανθρώπινη ιστορία. Παγκόσμιοι πόλεμοι, ένοπλες συγκρούσεις, επαναστάσεις, εκστρατείες, κινήματα, κατοχή, εθνικά οράματα, απελευθέρωση, πολιτική, δημοκρατία. Ως συνδικάτα ευχόμαστε στη «Ναυτεμπορική» να προχωρήσει μπροστά και σε θετική πορεία, να είναι χιλιόχρονη για να καταγράψει με αντικειμενικότητα και όλα τα επόμενα χρόνια όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Μεταβαλλόμενες συνθήκες και «νέα κανονικότητα» στα εργασιακά Του Γιάννη Παναγόπουλου Πρόεδρος της ΓΣΕΕ ΑΠΟΨΗ

92 Η«ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ» αποτελεί ιστορικό, κορυφαίο σύμβολο καθημερινής ενημέρωσης και εγκυρότητας. Εδώ και έναν αιώνα ανταποκρίνεται με αξιοπιστία στα γεγονότα κάθε εποχής, αποτελώντας διαχρονικό σημείο αναφοράς για την οικονομική και ναυτιλιακή ειδησεογραφία της χώρας. Η ηγετική της πορεία, τιμώντας με συνέπεια και κύρος την ιστορία της, αποτελεί παρακαταθήκη, έμπνευση, αλλά και οδηγό στο σύγχρονο περιβάλλον. Σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών σε όλα τα επίπεδα, οι προκλήσεις είναι πρωτόγνωρες, απαιτητικές και πολλαπλές. Οι γεωπολιτικές εντάσεις κυριαρχούν συνεχόμενα, η κλιματική αλλαγή διαμορφώνεται πλέον ως κλιματική κρίση και η τεχνολογική ανάπτυξη, με την τεχνητή νοημοσύνη να πρωταγωνιστεί, θέτουν νέα δεδομένα για όλους τους επιχειρηματικούς κλάδους. Με την αστάθεια να επηρεάζει πληθώρα εκφάνσεων της οικονομίας των κρατών και της καθημερινότητας των πολιτών. Βιώνουμε, λοιπόν, μια νέα εποχή όπου η μεταβλητότητα έχει γίνει ο κανόνας και το απροσδόκητο το βασικό στοιχείο που οδηγεί τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία. Οι προκλήσεις της οικονομίας, από εθνικές μετατρέπονται σε ευρωπαϊκές και διεθνείς. Άρα και οι λύσεις οφείλουν να είναι οικουμενικές, αλλά και ρεαλιστικές για τις εθνικές οικονομίες. Απαιτείται, λοιπόν, διακρατική προσέγγιση για τη διαχείριση και προστασία της ισορροπίας του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Η ουσιαστική πρόοδος απαιτεί νέα μοντέλα λειτουργίας και εργασίας, καθώς και την ορθολογική αξιοποίηση της υπάρχουσας, αλλά και της ταχύτατα αναπτυσσόμενης τεχνολογίας. Η επένδυση στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού, σε συνάρτηση και με την ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας αποτελούν βασικά στοιχεία για την ανταπόκριση στη νέα τάξη πραγμάτων. Το ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα εξέλιξης. Η υπεύθυνη επιχειρηματική δράση οφείλει να λειτουργεί με κοινό παρονομαστή τη βιωσιμότητα του κλάδου, αλλά και την ευημερία της κοινωνίας των πολιτών. Η ναυτιλία, κάτω και από αυτές τις συνθήκες, ενώνει τον κόσμο, αναδεικνύοντας με συνέχεια και συνέπεια την καθοριστική της συμβολή στην εύρυθμη λειτουργία της παγκόσμιας κοινότητας. Η ελληνική, ως ηγέτιδα, οδηγεί τις εξελίξεις με τεχνογνωσία και πίστη στις αξίες και τις αρχές μιας σύγχρονης, ανθρωποκεντρικής ναυτιλίας. Η ανθεκτικότητα, η προσαρμοστικότητα και η επιχειρηματική οξυδέρκεια και πρωτοπορία των Ελληνίδων και Ελλήνων εφοπλιστών αποτελούν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του ελληνικού εφοπλισμού, που τον κατατάσσει αναμφισβήτητο κυρίαρχο στον παγκόσμιο χάρτη. Η δύναμή μας, ως η ναυτιλία των Ελλήνων, είναι οι άνθρωποί μας. Αυτή είναι η ιστορική υπεροχή μας. Σήμερα, διακρινόμαστε για τον υπερσύγχρονο στόλο μας, πρωταγωνιστούμε στον τομέα της πράσινης μετάβασης, επενδύουμε σε ψηφιακές λύσεις και νέες τεχνολογίες και εστιάζουμε στα κατάλληλα πρότυπα ασφάλειας για τους ανθρώπους και τα πλοία μας. Ως Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών στηρίζουμε και ενισχύουμε έμπρακτα τη δύναμη της συνεργασίας στην αντιμετώπιση των σύγχρονων, πολυσύνθετων προκλήσεων. Η διατήρηση και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ναυτιλίας των Ελλήνων παραμένει κεντρική στρατηγική μας επιδίωξη. Η ελληνική ναυτιλία είναι ο ισχυρός εταίρος της οικονομίας μας. Παράλληλα, η προσφορά του ελληνικού εφοπλισμού προς την πατρίδα είναι διαχρονική, συνεπής και πολυεπίπεδη. Με πίστη στη δύναμη της ενότητας και της συνεργασίας, πορευόμαστε με στόχο έναν κόσμο καλύτερο, πιο ανθρώπινο, άρα και βιώσιμο για τις επόμενες γενιές. ΑΠΟΨΗ Το ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα εξέλιξης Της Μελίνας Τραυλού Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών

Ενημερωθείτε για το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας μας και ενός εκ των κορυφαίων στην Ευρώπη www.olp.gr

αλλάζει.

στη Μεσόγειο. Πρώτα δικό μας. και αξία για τους μετόχους του και την ελληνική κοινωνία Με συνεχείς επενδύσεις μεγάλης κλίμακας και εκσυγχρονισμό σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησής του, το λιμάνι αναβαθμίζεται σε έναν από τους σημαντικότερους κόμβους στη Μεσόγειο και την Ευρώπη.

Το Λιμάνι του Πειραιά

Πρωτοπόρο

94 Ε ΚΑΤΟ χρόνια ζωής, εκατό χρόνια προσφοράς, με έγκαιρη και κυρίως έγκυρη ενημέρωση. Αυτή είναι με δύο λόγια η αιωνόβια πορεία της «Ναυτεμπορικής», της εφημερίδας που αποτελεί όλον αυτό τον καιρό δίαυλο ναυτοσύνης, ναυτικής παράδοσης, αλλά και λιμάνι πληροφορίας και προσφοράς. Εκφράζω τα θερμά μου συγχαρητήρια σε όλους τους εργαζομένους, δημοσιογράφους και συνεργάτες της εφημερίδας για το αξιόλογο έργο και την προσφορά τους στη ναυτιλία. Και είναι ευχής έργο που το όνειρο το οποίο έκαναν πραγματικότητα ο Πάνος και ο Τζώρτζης Αθανασιάδης και συνέχισαν τα μέλη της οικογενείας τους, έχει περάσει σήμερα στα χέρια ανθρώπων της ναυτιλίας, οι οποίοι γνωρίζουν καλά ότι πήραν στα χέρια τους έναν θεσμό, που τον σέβονται και τον αναβαθμίζουν. Κατά κάποιον τρόπο, με αυτό το έντυπο, που ξεκίνησε ως «Messagerie Maritime», με τους αδελφούς Αθανασιάδη να μεταφέρουν οι ίδιοι ακόμη και τους τσίγκους στο τυπογραφείο, γαλουχήθηκαν τρεις γενιές στην Ακτή Μιαούλη και τα πέριξ, στον αγαπημένο μας Πειραιά, που αποτελεί σήμερα και την έδρα της «Ναυτεμπορικής» του φίλτατου Καπετάν Δημήτρη. Επιχειρηματίες, ναυλομεσίτες και ναυτικοί έχουν κοντά τους, να τους καθοδηγεί, έναν φάρο, που με τα χρόνια εξελίχθηκε σε μέντορα για τον δικό μας, τον θαυμαστό κόσμο της ναυτιλίας και τις επιδιώξεις της. Πάντα κατατοπιστική, αλλά και επιδραστική, παρέχοντας πολύτιμες συμβουλές πάντα με την επιμέλεια και τη φροντίδα των αειμνήστων ιδρυτών και των κατά καιρούς εκλεκτών συνεργατών της. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Πειραιάς αποτελούσε, περισσότερο απ’ ό,τι σήμερα, το ναυτιλιακό και επιχειρηματικό κέντρο της χώρας. Ας μην ξεχνάμε ότι, εκτός από τη ναυτιλία, ανθούσε τότε στον Πειραιά μια ακμάζουσα παραγωγική και αποτελεσματική βιομηχανία, η οποία προσέφερε τα μέγιστα στην εθνική οικονομία. Με το ξημέρωμα οι δρόμοι του Πειραιά γέμιζαν από εργαζομένους που έσπευδαν στους τόπους εργασίας τους, τόσο στα καπνεργοστάσια του Κεράνη και του Παπαστράτου όσο και στις βιομηχανίες του «Ρετσίνα», του «ΔΟΥΑΛ», της «ΕΛΣΑ» και άλλων μεγάλων επιχειρήσεων. Βέβαια, ξεχώριζε η ναυτιλία, που τότε απασχολούσε 150.000 Έλληνες ναυτικούς και ήταν η βιομηχανία εκείνη που εφοδίαζε και εξακολουθεί να εφοδιάζει με τα απαραίτητα προϊόντα και αναλώσιμα όλο το φάσμα της ελληνικής οικονομίας, όπως ακριβώς κάνει και σήμερα, αλλά με πολύ λιγότερους Έλληνες ναυτικούς. ΑΠΟΨΗ Φάρος για τον θαυμαστό κόσμο της ελληνικής ναυτιλίας Του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου

95 Είμαστε η πιο ναυτική χώρα του κόσμου και οι πιο πολλοί από εμάς δεν ξέρουν να γευτούν την ομορφιά της θάλασσας και τα πλουσιοπάροχα καλά της. Θα χρειαστεί να συστρατευτούμε, πολιτεία, θεσμικοί και κοινωνικοί φορείς της ναυτιλίας, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να πείσουμε τα Ελληνόπουλα να έρθουν στη θάλασσα. Σε αυτή την εθνική προσπάθεια πρέπει να συμμετέχουμε όλοι. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε κι εμείς ως Όμιλος εδώ και χρόνια με την ίδρυση και τη λειτουργία της Μαθητικής Στέγης «Το σπίτι της Μαρίας» στα Καρδάμυλα και του Πρότυπου Ιδιωτικού μη Κερδοσκοπικού Επαγγελματικού Λυκείου «Τσάκος Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Ναυτικών Σπουδών» στη Χίο, στο οποίο φοιτούν ετησίως περισσότεροι από 100 σπουδαστές. Και αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω τη «Ναυτεμπορική» και τους συνεργάτες της για το ενδιαφέρον με το οποίο περιβάλλουν αυτή μας την προσπάθεια. Ευελπιστούμε ότι αυτή την προσπάθεια θα τη μιμηθούν και άλλοι και ελπίζουμε ότι η πολιτεία θα βρει τον τρόπο με βιωματικές δράσεις από τα πρώτα μαθητικά χρόνια να φέρει τα Ελληνόπουλα πιο κοντά στη θάλασσα και στην ακμάζουσα ελληνική ναυτιλία. Είμαστε βέβαιοι ότι στην προσπάθεια αυτή θα βρει αμέριστους αρωγούς όλη τη ναυτιλιακή κοινότητα. Αν όλοι εργασθούμε με συνέπεια προς αυτή την κατεύθυνση, τα Ελληνόπουλα θα επιστρέψουν στη ναυτιλία, στον χώρο που σήμερα τους προσφέρει μια άνετη και απολύτως προσοδοφόρο εργασία και λαμπρή σταδιοδρομία. Εύχομαι λοιπόν η «Ναυτεμπορική», η οποία ακολουθεί με τον σωστό τρόπο τις εξελίξεις και τις αλλαγές στην καθημερινότητά μας, να συνεχίσει τη θετική και αποδοτική παρουσία της, να συνεχίσει να αποτελεί φάρο για όλους εμάς που μοχθούμε, επιχειρηματίες, ναυτικοί και παραναυτιλία, για να κρατήσουμε ζωντανή την ελληνική ναυτοσύνη, και να εξακολουθήσει η χώρα μας να σεμνύνεται για τη μεγάλη, την πρώτη, τη σπουδαία Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία. Χρόνια σας πολλά. Ελληνική ναυτοσύνη. Δυστυχώς, αυτή την εποχή δεν έρχονται αρκετοί Έλληνες στα βαπόρια και αυτή θα πρέπει να είναι η αγωνία μας. Ας μην αναζητήσουμε ποιος ακριβώς ευθύνεται για την κατάσταση αυτή. Όλοι κάναμε λάθη, καιρός είναι να αρχίσουμε να τα διορθώνουμε. Επιμένω και θα επιμένω να λέω ότι οι Έλληνες ναυτικοί είναι οι καλύτεροι του κόσμου. Επιμένω ότι αν εκλείψουν οι Έλληνες ναυτικοί, θα χαθεί η ελληνική ναυτοσύνη, την οποία σήμερα, αναπόφευκτα προσφέρουμε δωρεάν σε άλλους λαούς. Επιμένω και θα λέω πάντα ότι, όσο κι αν προχωρήσει η περίφημη τεχνητή νοημοσύνη, τα βαπόρια έχουν «ψυχή». Και την ψυχή τους την εμπιστεύονται μόνο σε ανθρώπους που μπορούν να την «αγγίξουν».

Π ΑΝΤΑ πίστευα στη σωστή και όσο πιο αντικειμενική ανασκόπηση της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής μου από το ξεκίνημά μου στη Χίο μέχρι σήμερα. Πολλά πρόσωπα στη ζωή μου επηρέασαν την πορεία μου, διαμορφώνοντας αξίες και στόχους που μάλλον δεν θα είχα καταφέρει να φτιάξω μόνος μου. Ανακαλώ συχνά τον παππού μου, τον πατέρα της μάνας μου, τον Λεωνίδα Κολάκη, ο οποίος ήταν εμποροπλοίαρχος και εφοπλιστής. Αυτόν τον έζησα πιο πολύ απ, όλους τους συγγενείς μου, αφού μέναμε στο σπίτι του όταν ταξίδευε ο πατέρας μου. Όταν ήμουν παιδί, μου έλεγε διαρκώς: «Να είσαι τίμιος, να είσαι σωστός. Όταν λες μια κουβέντα, αυτό να είναι». Η κουβέντα του εμποροπλοιάρχου τότε ήταν συμβόλαιο. Φυσικά ανακαλώ συνέχεια τον πατέρα μου και μάλιστα έχω στο γραφείο μου, σε περίοπτη θέση, τα ρούχα που φορούσε το απόγευμα της 5ης Σεπτεμβρίου 1944. Τότε το «Ιωάννης Φαφαλιός», το πλοίο στο οποίο ήταν καπετάνιος, τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο, βορειοδυτικά της Μαδαγασκάρης, 19:15 τοπική ώρα. Στίγμα 04-20 Νότιο και 43-58 Ανατολικό, πορεία 026, ταχύτητα 9 κόμβοι. Έχασαν τη ζωή τους πολλοί Έλληνες ναυτικοί. Μια βάρκα με ναυαγούς διασωθέντες και τον καπετάνιο Παντελή Παληό μετά από περιπλάνηση έξι ημερών έφτασε στις αφρικανικές ακτές. Έτσι επέζησε ο πατέρας μου, ώστε λίγο αργότερα να τον γνωρίσω, αφού μέχρι τότε δεν τον είχα δει ποτέ μου. Όμως, διαρκώς έχω στο μυαλό μου τη μάνα μου. Τα πρώτα χρόνια της ζωής μου ήταν και πατέρας, και μάνα για εμένα. Όταν την έχασα, χάθηκε ο μόνος άνθρωπος με τον οποίο μπορούσα να μιλάω για τη θάλασσα με πλήρη αντίληψη του τι λέγαμε. Και βέβαια, επειδή η τύχη παίζει καταλυτικό ρόλο στη ζωή κάθε ανθρώπου, θυμάμαι πάντα τον πρώτο τραπεζίτη με τον οποίο είχα συνεργασθεί, τον Τζέρι Χάρισον από την τράπεζα William Deacon. Με βοήθησε στα πρώτα μου βήματα χωρίς να είχα προς παρουσίαση και χρηματοδότηση κάποια σπουδαία δουλειά ή να ανήκω σε κάποια μεγάλη εταιρεία! Στη ναυτιλία, μέσα στους αιώνες, χρωστάει πολλά η Ελλάδα. Ο εφοπλιστής, μέσα από την ενασχόλησή του με τη διεθνή μεταφορά φορτίων, αποκτάει γνωριμίες και φιλίες με ανθρώπους που είναι κορυφαίοι στον τομέα τους και οι οποίοι επηρεάζουν, όχι μόνο την παγκόσμια οικονομία, αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις. Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμοι στην Ελλάδα σε διάφορα πεδία. Επίσης, επειδή οι σημερινοί εφοπλιστές χρωστάμε πολλά στη χώρα μας, θέλουμε μέσα από αυτές τις επαφές μας να προσφέρουμε όπως μπορούμε στην πατρίδα μας. Από καρδιάς να πω ότι οι Έλληνες εφοπλιστές έχουμε τεράστια επιθυμία για προσφορά στη χώρα μας. Όμως, να πω επίσης ότι το άλλο κορυφαίο κεφάλαιο στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας είναι οι Έλληνες επιστήμονες, εντός και κυρίως εκτός Ελλάδας, που διαπρέπουν σε όλους τους τομείς, με πρώτους τον ιατρικό και τον φαρμακευτικό κλάδο. Και σε αυτούς τους τομείς οι Έλληνες εφοπλιστές με τις διεθνείς συνεργασίες τους και τις γνωριμίες τους έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν επαφές και συνέργειες μεταξύ ξένων πανεπιστημίων και ελληνικών ιδρυμάτων, μεταξύ επιστημόνων, δίνοντας επιπλέον ώθηση στην επιστημονική κοινότητα. Με κάθε τρόπο θέλουμε και μπορούμε να συνεισφέρουμε στην πατρίδα μας. ΑΠΟΨΗ Πυξίδα εξωστρέφειας η ελληνική εφοπλιστική κοινότητα Του Σίμου Παληού Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Diana Shipping Inc. 96

97 ΑΠΟΨΗ Δ ΙΑΒΑΖΟΥΜΕ και ακούμε καθημερινά πολλές αναφορές που, δικαίως, κάνουν λόγο για τη Μεγάλη Ναυτιλία των Ελλήνων, που είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο και αυτό μας γεμίζει με μεγάλη χαρά και υπερηφάνεια. Δεν βλέπουμε όμως πολλές αναφορές στις μεγάλες προκλήσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ή πρόκειται να αντιμετωπίσει η ναυτιλία μας τα επόμενα κρίσιμα χρόνια. Αξίζει λοιπόν να αναφερθούμε σε αυτά εν συντομία: Το πρώτο είναι ο αφελληνισμός της ναυτιλίας μας και η εξαφάνιση των Ελλήνων ναυτικών. Όσες φιλότιμες προσπάθειες και αν γίνουν και όσες ρομαντικές αναφορές και αν ακούμε από μερικούς συναδέλφους μας, η πικρή αλήθεια είναι ότι οι νέοι μας δεν πάνε πια στη θάλασσα. Εδώ δεν πηγαίνουν να μαζέψουν τις ελιές και τα φρούτα από τα χωράφια τους, εμείς περιμένουμε να γίνουν ναυτικοί; Θα γίνει και εδώ ό,τι έγινε σε άλλες χώρες με μεγάλους πληθυσμούς ναυτικών, όπως στην Αγγλία, στη Νορβηγία, στην Ιαπωνία, στην Κορέα και σε άλλες. Το ίδιο θα γίνει και εδώ. Πρέπει λοιπόν να προσανατολιστούμε προς τους ξένους ναυτικούς, που ήδη χρησιμοποιεί η ναυτιλία μας σε ποσοστό 90%, να τους αγκαλιάσουμε, να τους εκπαιδεύσουμε και να τους «κάνουμε δικούς μας», τόσο για τα πλοία μας όσο και για τα γραφεία μας, όπως έχουν κάνει σήμερα όλες οι βόρειες χώρες της Ευρώπης. Σχετικό με το παραπάνω ζήτημα είναι το θέμα της χαμηλής ποιότητας της ναυτικής εκπαίδευσης. Παρωχημένα προγράμματα, κακοί και κακοπληρωμένοι συνταξιούχοι καθηγητές που δεν έχουν σχέση με την καινούργια τεχνολογία και μάταια περιμένουμε ότι θα διδάξουν τους νέους μας και θα τους προετοιμάσουν κατάλληλα για τα νέα και πανάκριβα πλοία. Οι φιλότιμες προσπάθειες μερικών (Ευγενίδειο, Π. Τσάκος κ.λπ.) δεν φτάνουν δυστυχώς, μιας και το κράτος μάλλον σαμποτάρει παρά βοηθά τη ναυτική εκπαίδευση με τις παλινωδίες του. Αντίστοιχα, το καλύτερο παράδειγμα των ανωτέρω είναι η συνεχής συρρίκνωση του αριθμού των πλοίων με ελληνική σημαία, που πλέον συντηρείται μόνο από τις διαθέσεις μερικών Ελλήνων εφοπλιστών που μετριούνται πια στα δάχτυλα του ενός χεριού. Αν αυτοί οι συνάδελφοι αποφασίσουν να διώξουν τα πλοία τους από την Ελληνική Σημαία, το Ελληνικό Νηολόγιο δεν θα υπάρχει πια. Οι προκλήσεις των νέων τεχνολογιών στα καύσιμα: Ορισμένοι, είτε με χρήματα άλλων (εισηγμένες) είτε με τεράστια υπερκέρδη (τακτικές γραμμές), παραγγέλνουν πλοία με δήθεν νέα καύσιμα ή ικανά απλά να χρησιμοποιήσουν καύσιμα νέας τεχνολογίας. Η απλή πραγματικότητα αποδεικνύει ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς και πολύ ριψοκίνδυνο για έναν ιδιώτη πλοιοκτήτη να αποφασίσει ποιο θα είναι το καύσιμο του μέλλοντος και να κτίσει ανάλογα πλοία. Τέλος, οι κάκιστες σχέσεις του εφοπλισμού με την Επιτροπή Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά από επανειλημμένες επιστολές και οχλήσεις της που εκφράζουν θεμελιώδεις αντιρρήσεις στο Ελληνικό Θεσμικό Πλαίσιο, κανένα καλό δεν προοιωνίζονται, όσο και αν προσπαθούμε να αποκρύψουμε την αλήθεια από τους συναδέλφους. Όταν έρθουν οι λογαριασμοί της άφρονος πολιτικής στις σχέσεις μας με την Ευρώπη, ίσως να είναι αργά να «μπαλώσουμε» τα πράγματα όπως κάνουμε μέχρι σήμερα. Μεγάλες προκλήσεις αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίσει η ελληνική ναυτιλία Του Πάνου Λασκαρίδη Πρόεδρος της

Laskaridis Shipping Company Ltd.

98 Ε ΠΕΤΕΙΟΙ όπως αυτή της «Ναυτεμπορικής» οδηγούν τη σκέψη μας στο διάστημα που μεσολάβησε από την έκδοση του πρώτου φύλλου του «Ναυτικού και Εμπορικού Δελτίου», το 1924, μέχρι το παρόν, αλλά και στις προσδοκίες μας για το μέλλον. Η ναυτιλία και γενικότερα η οικονομία επηρεάζουν και επηρεάζονται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, με άμεσες επιπτώσεις στην ευημερία και την ασφάλεια του ανθρωπίνου γένους. Δύο χρόνια μετά την καταστροφική αποτυχία στη Μικρά Ασία, σύμφωνα με έρευνα του καθηγητή κ. Κώστα Χλωμούδη, ο ελληνικός εμπορικός στόλος αποτελείτο από 1.118 ιστιοφόρα και 437 ατμοκίνητα πλοία. 307 ήταν φορτηγά, 117 επιβατηγά, ένα υπερωκεάνιο και 27 άλλων τύπων. Στην παγκόσμια κατάταξη ο ελληνικός στόλος κατείχε τη 10η θέση, 1,71% της παγκόσμιας χωρητικότητας. Το 68% του στόλου μας υπερέβαινε τα 20 χρόνια. Τα πλοία αυτά διαχειρίζονταν 271 επιχειρήσεις, από τις οποίες το 74,92% μονοβάπορες. Κατά 73,9% χρησιμοποιούσαν το κάρβουνο ως καύσιμο, ενώ 26,10% το πετρέλαιο. Μόλις το 5,92% του παγκόσμιου στόλου διέθετε μηχανές εσωτερικής καύσης. Το κόστος ναυπήγησης ήταν £ 9-12-6 ανά τόνο χωρητικότητας και η αξία πλοίου 7.500 τόνων £ 36.000. Ενώ η αργούσα χωρητικότητα του παγκόσμιου στόλου έφθανε το 5,2%, του ελληνικού ήταν 2,9%. Οι μισθοί των ναυτών στα ελληνικά πλοία (£ 7-00) υπερέβαιναν τους αντίστοιχους των ναυτών σε γερμανικά και νορβηγικά πλοία. Η παράθεση των στοιχείων αυτών αποσκοπεί στη σύγκριση των εποχών και στην ανάδειξη των αλλαγών που προκάλεσαν οι εξελίξεις στη ζωή των ανθρώπων και δεν στοχεύει στον κομπασμό για τη σταθερά ανοδική πορεία του στόλου ελληνικής διαχείρισης. Η παγκόσμια ναυτιλία είναι ο βασικός συντελεστής στη διευκόλυνση της ασφαλούς θαλάσσιας μεταφοράς, στηρίζοντας την προσβασιμότητα σε αγαθά σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε σήμερα και ποιες προκλήσεις θα αντιμετωπίσουμε. Οι καιροί είναι δύσκολοι, ειδικότερα για το κρίσιμο θέμα της πράσινης μετάβασης. Ενώ η διαμόρφωση ρεαλιστικών λύσεων, η εξέλιξη των τεχνολογιών, η παραγωγή και η διάθεση των νέων καυσίμων, η δυνατότητα αντικατάστασης ή συμπλήρωσης μηχανολογικού εξοπλισμού και η χρηματοδότηση μπορούν να αντιμετωπισθούν μεθοδικά και αποτελεσματικά, πολιτικές αποφάσεις παρεμποδίζουν την επίτευξη του στόχου της απανθρακοποίησης. Αποφάσεις που λαμβάνονται με δημαγωγικά κριτήρια και υπαγορεύονται από γραφειοκρατικά συστήματα και μηχανισμούς επιρροής. Όλοι στη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα πιστεύουμε ότι για μέτρα όπως το άστοχο EU ETS ουσιαστική βαρύτητα θα έπρεπε να είχαν οι απόψεις και προτάσεις της ναυτιλιακής βιομηχανίας θαλασσίων μεταφορών. Δυστυχώς, εκτιμούμε ότι σύντομα θα διαπιστωθεί η αναποτελεσματικότητα των επιπόλαιων αποφάσεων. Ανέκαθεν η ναυτιλία προσαρμοζόταν στις απρόβλεπτες γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα, επιδεικνύοντας άμεση προσαρμοστικότητα. Σημαντική πρόκληση για τα χρόνια που έρχονται είναι η παγκόσμια έλλειψη ναυτικών. Η ραγδαία μείωση των ναυτικών ατυχημάτων είναι αποτέλεσμα της ποιότητας των σημερινών ναυτικών, της χρηστής διαχείρισης και των νέων τεχνολογιών. Αυτή την πορεία οφείλουμε να διατηρήσουμε. Ελπίζω ο ιστορικός του μέλλοντος και το επετειακό τεύχος της «Ναυτεμπορικής» για τα 200 χρόνια να ανατρέξουν στην παρούσα έκδοση και να παρουσιάσουν τη συνέχιση της δημιουργικής πορείας της ναυτιλίας. ΑΠΟΨΗ Άμεσα αντανακλαστικά στις ξαφνικές «φουρτούνες» Του δρ Γεώργιου Δ Πατέρα Πρόεδρος του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος

100 Ε ΝΑΝ αιώνα πριν, ο κόσμος προσπαθούσε ακόμα να συνέλθει από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και να ξεχάσει τον πόνο και τις απώλειες που προκάλεσε η σύγκρουση αυτή. Όσον αφορά τη ναυτιλία, το Λονδίνο ήταν το επίκεντρο της παγκόσμιας ναυτιλιακής βιομηχανίας και έως τότε πολλές γνωστές ναυτιλιακές οικογένειες από την Κεφαλλονιά, την Κάσο, την Άνδρο και τη Χίο είχαν εγκατασταθεί στο Λονδίνο και στο Κάρντιφ. Ορισμένες εταιρείες, με μικρούς, αλλά αναπτυσσόμενους στόλους, είχαν κάνει ήδη τις πρώτες παραγγελίες για νεότευκτα. Τα πλοία υπό παραγγελία ήταν πλοία ξηρού φορτίου ή tweendeckers, όπως τότε ονομάζονταν, και ενίσχυαν τον αυξανόμενο στόλο των second hand πλοίων, τα οποία αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής ναυτιλίας. Παρότι το Μεγάλο Κραχ του 1929 έπληξε πολλές εταιρείες παγκοσμίως, πολλοί Έλληνες πλοιοκτήτες εκμεταλλεύθηκαν την ευκαιρία και κατάφεραν να αποκτήσουν πλοία στις αρχές της δεκαετίας του 1930 σε πολύ χαμηλότερο κόστος συγκριτικά με τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο θυσιάστηκαν πολλές ζωές ναυτικών και πλοία, καθώς ο ελληνικός στόλος παραχωρήθηκε στις συμμαχικές δυνάμεις για να συμμετάσχει στις πιο επικίνδυνες νηοπομπές που υπήρξαν. Χωρίς τη γενναιότητα των Ελλήνων ναυτικών και τα πλοία στα οποία υπηρετούσαν, οι συμμαχικές δυνάμεις πιθανόν να δυσκολεύονταν πολύ περισσότερο να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ενάντια στη σφοδρή επίθεση των δυνάμεων του Άξονα. Με το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο ελληνικός στόλος, ο οποίος είχε μειωθεί σε μεγάλο βαθμό, αναγεννήθηκε με τη βοήθεια των 100 πλοίων Liberty και δεξαμενόπλοιων Τ2. Από το 1948 ξεκίνησαν να δίνονται νέες παραγγελίες για δεξαμενόπλοια και πλοία ξηρού φορτίου. Για τα επόμενα 80 χρόνια, η ελληνική ναυτιλία, έχοντας βάση τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και, τέλος, τον Πειραιά, έφτασε σε σημείο να είναι η μεγαλύτερη ναυτιλιακή βιομηχανία στον κόσμο. Μέσα από τα πολλά σκαμπανεβάσματα των ναυλαγορών, γεννήθηκαν εταιρείες και άλλες χάθηκαν. Όμως, οι ελληνικές οικογενειακές ναυτιλιακές επιχειρήσεις, με την ευρηματικότητά τους, έδειξαν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και ικανότητα να επεκταθούν προσεκτικά σε κάθε τομέα της ωκεανοπόρου ναυτιλίας. Πίσω από αυτή την αξιοθαύμαστη φιλοδοξία και πρόοδο, ήταν η παρουσία των Ελλήνων ναυτικών, από τους καπετάνιους και πρώτους μηχανικούς μέχρι τους ικανότατους ναύτες, οι οποίοι με τον τρόπο τους βοήθησαν να πραγματοποιηθεί το θαύμα της ελληνικής ναυτιλίας. Η ευρηματικότητα και ο ανταγωνισμός μεταξύ διαφόρων εταιρειών οδήγησαν σε σημαντική αύξηση του μεγέθους των πλοίων, της ποιότητας και πολυπλοκότητάς τους και κυρίως της ικανότητάς τους να υπηρετούν το παγκόσμιο εμπόριο με τον πιο αποτελεσματικό και περιβαλλοντικά ευαίσθητο δυνατό τρόπο. Όντας μικρό έθνος, που βρίσκεται σε μια γεωπολιτικά πολύ ευαίσθητη περιοχή του κόσμου, πρέπει να είμαστε όλοι υπερήφανοι για το απίστευτο αυτό επίτευγμα και να βλέπουμε τα ελληνικά πλοία και τους ναυτικούς τους ως πρεσβευτές της περήφανης χώρας μας. Θα πρέπει να ξέρουμε ότι σε όποιο πλοίο κυματίζει η ελληνική σημαία στην πρύμη του, αντιπροσωπεύει ένα κομμάτι της ελληνικής επικράτειας σε μια μακρινή χώρα. ΑΠΟΨΗ Πρεσβευτές μιας μικρής χώρας αλλά και μιας παγκόσμιας ναυτιλιακής δύναμης Του Χαράλαμπου Φαφαλιού Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου

Ο μεγαλύτερος στόλος ταχύπλοων παγκοσμίως Σε 50 λιμάνια, 400 διασυνδέσεις στο Αιγαίο & στην Κρήτη Ταξιδεύουμε μαζί γρήγορα & άνετα

Seajets @seajets seajets.com

SeaJets seajetsgr

102 Σ ΗΜΕΡΑ, η απανθρακοποίηση της ναυτιλίας αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της ναυτιλιακής ατζέντας. Στα πλαίσια των συζητήσεων αυτών κύριο μέλημα της INTERCARGO είναι οι αποφάσεις για την απανθρακοποίηση να λαμβάνουν ως κύρια συνιστώσα την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής, του περιβάλλοντος και του πλοίου. Ο ναυτιλιακός μας τομέας, αυτός του ξηρού φορτίου, αντιμετώπιζε και αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις. Τα πλοία που μετέφεραν ξηρό φορτίο, τα bulk carriers, βυθίζονταν, οι ζωές των ναυτικών χάνονταν εξαιτίας κακής κατασκευής, ανεπαρκούς συντήρησης, ελλιπούς κατάρτισης των ναυτικών και δυσλειτουργικών λιμανιών φόρτωσης/εκφόρτωσης, ενώ τα dry bulk carriers ήταν σε «κατώτερη θέση» σε σύγκριση με τους άλλους ναυτιλιακούς τομείς, με βάση τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία. Παρά το γεγονός ότι ο στόλος των φορτηγών πλοίων αυξήθηκε από 4.700 πλοία το 1990 σε 13.000 και πλέον πλοία σήμερα, οι απώλειες μειώθηκαν δραστικά. Ενδεικτικά, το 1991 είχαμε 186 απώλειες ναυτικών, ενώ την τελευταία δεκαετία είχαμε μέγιστο 32 απώλειες ανά έτος (2017). Ο κλάδος της ναυτιλίας αντιμετώπισε και έλυσε με συστηματικό τρόπο ένα τεράστιο θέμα ασφάλειας και πάνω απ’ όλα οι ναυτικοί ταξιδεύουν με πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα θέματα ασφάλειας, οι οργανισμοί ICS, EEE και INTERCARGO συνεργάστηκαν με τις ρυθμιστικές αρχές IMO και IACS, επιτυγχάνοντας αλλαγές τόσο για τα νεόκτιστα πλοία χύδην φορτίου, αλλά και για τα υπάρχοντα εν ενεργεία πλοία. Συγκεκριμένα, οι πιο σημαντικές από τις αλλαγές αυτές αφορούν τη Διεθνή Σύμβαση για την Ασφάλεια της Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS) από το 1999 και τη δημιουργία των Goal Based Standards για tankers και bulk carriers που μπήκαν σε εφαρμογή το 2010, αλλά και βελτιώσεις στους κανονισμούς της κλάσης/ κατώτατα κατασκευαστικά πρότυπα (IACS), τους κοινούς δομικούς κανόνες για τα δεξαμενόπλοια διπλού κύτους για τα πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου (Common Structural Rules), οι οποίοι εγκρίθηκαν αρχικά τον Δεκέμβριο του 2005, αλλά και τις βελτιώσεις στο βάψιμο των δεξαμενών έρματος, που ενσωματώθηκαν στη SOLAS το 2008. Παράλληλα, σημαντικές αλλαγές εφαρμόστηκαν και στα υπάρχοντα εν ενεργεία dry bulk carriers με αλλαγές όπως το Πρόγραμμα Ενισχυμένης Επιθεώρησης (ESP) που ξεκίνησε το 1994, καθώς και την εφαρμογή του Κώδικα για την Ασφαλή Φόρτωση και Εκφόρτωση Οχημάτων Χύδην (BLU Code), που αναπτύχθηκε και μπήκε σε εφαρμογή το 1997, με στόχο την πρόληψη ατυχημάτων και απώλειας πλοίων που μεταφέρουν στερεά φορτία χύδην ως αποτέλεσμα ακατάλληλων πρακτικών φόρτωσης και εκφόρτωσης πλοίων για λιμάνια. Όλα τα παραπάνω ήταν ένα τεράστιο εγχείρημα που απαιτούσε ανάλυση των δεδομένων ατυχημάτων στα φορτηγά πλοία, επισταμένη μελέτη της λειτουργίας των bulk carriers, λεπτομερή τεχνική μελέτη της κατασκευής των πλοίων και, φυσικά, πρακτική εμπειρία στον σχεδιασμό, στη δομή και στη διαχείριση των bulk carriers. Η INTERCARGO με διπλωματία, τεχνική και διαχειριστική γνώση και μαζί με τη συλλογική συνεταιριστική δράση των διεθνών οργανισμών IMO, IACS, ICS, ΕΕΕ και άλλων φορέων παρήγαν απτά αποτελέσματα, αυξάνοντας την ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών, με την ελληνική ναυτιλία να συνδράμει σε μεγάλο βαθμό σε αυτή την προσπάθεια. ΑΠΟΨΗ Στο επίκεντρο η ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής, του περιβάλλοντος και των πλοίων Του Δημήτρη Φαφαλιού Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Εφοπλιστών Ξηρού Φορτίου - INTERCARGO

104 Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ 100 χρόνων της «Ναυτεμπορικής» είναι κοντά και με άλλες επετείους που σηματοδοτούν την πορεία των γυναικών στον κλάδο της ναυτιλίας - στον τομέα που πρωταγωνιστούν διεθνώς οι Έλληνες. Το 2023, η WISTA Hellas γιόρτασε τα 30 χρόνια λειτουργίας της στην Ελλάδα, τρεις δεκαετίες ενεργής συμβολής στην προσπάθεια των γυναικών να αποδείξουν ότι οφείλονται και σε εκείνες εύσημα για τις επιτυχίες των Ελλήνων ανά τους ωκεανούς και το ελληνικό ναυτιλιακό θαύμα, όπως καταμαρτυρείται διεθνώς πλέον. Το 2024, η WISTA International εορτάζει το ιωβηλαίο των 50 χρόνων από την ίδρυσή της, το 1974, στην Αγγλία, ενώ σήμερα μετρά πάνω από 4.500 μέλη σε 59 χώρες του πλανήτη, κατέχει consultative status στον ΙΜΟ, είναι εταίρος του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανισμών, ισότιμος συνομιλητής στα κέντρα λήψης αποφάσεων και στον δημόσιο διάλογο για το παρόν και το μέλλον της ναυτιλίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι επέτειοι για μένα είναι ευκαιρίες για αναστοχασμό, αξιολόγηση έργου, επανασχεδιασμό στόχων, αλλά και ευκαιρίες για αισθήματα ικανοποίησης από τα επιτεύγματα της μέχρι τώρα πορείας. Ο ρόλος των γυναικών που δραστηριοποιούνται στη ναυτιλία έχει σαφώς διαφοροποιηθεί - οι γυναίκες συμμετέχουν σε μεγαλύτερο βαθμό σε θέσεις ευθύνης, έχουν λόγο και ισότιμη αντιμετώπιση στις περισσότερες των περιπτώσεων. Η WISTA πέτυχε τον στόχο της ενδυνάμωσης των γυναικών στους τομείς της ναυτιλίας και του εμπορίου, κατέδειξε την αδιαμφισβήτητη συμβολή τους και αξιοποίησε την εμπειρία και τις γνώσεις των μελών της και για τη δική της εξέλιξη, αναδιοργάνωση και επανατοποθέτηση στη ναυτιλιακή αγορά, ενσωματώνοντας πάντα τις ιδρυτικές αξίες της στα χαρακτηριστικά που απαιτούν από τους εργαζόμενους οι σύγχρονες συνθήκες. Η μεγαλύτερη επιτυχία, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι η WISTA αντιλήφθηκε εγκαίρως τις επερχόμενες αλλαγές στο εργασιακό μοντέλο της ναυτιλίας, οπότε μπορεί πλέον να νιώθει ικανοποιημένη για τη μέχρι τώρα πορεία της. Η νέα μας δέσμευση είναι να συμβάλουμε ακόμη πιο ενεργά στη διαμόρφωση του σύγχρονου εργασιακού μοντέλου, όχι μόνον στη ναυτιλία, αλλά και σε άλλους κλάδους επίσης. Χρειάζονται νέες δεξιότητες όχι μόνον για να ανταποκριθούν οι εργαζόμενοι σε νέες τεχνικές απαιτήσεις που θέτουν η απανθρακοποίηση ή οι διεθνείς πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και για να διασφαλιστεί η προστιθέμενη αξία που καθένας ή καθεμιά προσφέρει στις εταιρείες ή τα πλοία. Και βεβαίως η προσέλκυση και διακράτηση ταλαντούχου δυναμικού είναι μείζονος σημασίας για τη ναυτιλία τις επόμενες δεκαετίες για να παραμείνει ανταγωνιστικός κλάδος στην αγορά εργασίας. Επιπροσθέτως, στους νέους και επικαιροποιημένους στόχους της WISTA είναι η συμβολή μας για εργασιακά περιβάλλοντα που θα χαρακτηρίζονται από συμπερίληψη, διαφορετικότητα, ισότιμες ευκαιρίες εξέλιξης, αντικειμενικά συστήματα αμοιβών, επιλογή εργαζομένων με κριτήρια εκτός του φύλου, της εθνικότητας, της θρησκείας, κ.ά. στερεοτύπων που ακόμη υφίστανται σε μεγάλο βαθμό. ΑΠΟΨΗ Ευκαιρίες για αναστοχασμό, αξιολόγηση έργου και επανασχεδιασμό στόχων Της Έλπης Πετράκη Πρόεδρος της WISTA International, Β’ Αντιπρόεδρος της ΕΕΝΜΑ, Operations, Chartering & Business Development Manager

Management INC.

ENEA

105 ΑΠΟΨΗ Σ Ε ΕΝΑ έντονα μεταβαλλόμενο και εύθραυστο διεθνές περιβάλλον, τόσο σε γεωπολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, οι συντελούμενες εξελίξεις δεν είναι δυνατόν να αφήσουν ανεπηρέαστη την παγκόσμια ναυτιλία. Το 2024, ο ρυθμός παγκόσμιας ανάπτυξης προβλέπεται να είναι χαμηλότερος του αναμενομένου. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να πρωτοστατούν χάρη στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και την κυβερνητική στήριξη σε τομείς όπως η καινοτομία, η τεχνολογία και η υγεία, ενώ η Κίνα αγωνίζεται μέσω επεκτατικής πολιτικής να αντισταθμίσει την πτώση τόσο της χρηματοοικονομικής αγοράς όσο και της αγοράς ακινήτων. Την ίδια στιγμή η Ευρώπη παλεύει με τον πληθωρισμό, δημιουργώντας σημαντική αβεβαιότητα. Προφανώς και η μεγαλύτερη αισιοδοξία αφορά την αμερικανική οικονομία, όπως αυτή αντικατοπτριζόταν στην απόδοση των αγορών. Λαμβάνοντας όμως υπόψη τις γεωπολιτικές διαμάχες μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και την αβεβαιότητα των αποτελεσμάτων των επικείμενων εκλογών, προκαλούνται προβληματισμοί και σκέψεις, που δεν αφήνουν αλώβητη τη ναυτιλία. Η ναυτιλία εξακολουθεί να παραμένει ζωογόνος στρατηγικός εταίρος του παγκόσμιου οικονομικού γίγνεσθαι, μεταφέροντας ενέργεια, πρώτες ύλες, προϊόντα και ανθρώπους απ’ άκρου εις άκρον της γης με ιδιαίτερα χαμηλό επιβαρυντικό αποτύπωμα σε σύγκριση με τους περισσότερους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ναυτιλιακή δραστηριότητα έχει σχεδόν διπλασιαστεί, ενώ οι εκπομπές της σε CO2 σε όρους παγκόσμιας παραγωγής έχουν μειωθεί από 2,9% σε 2,2% περίπου, παράγοντας λιγότερο από το 1/15 των εκπομπών της χώρας με τις μεγαλύτερες εκπομπές στον πλανήτη. Όλοι οι φορείς της ναυτιλιακής βιομηχανίας, θεσμικοί και μη, ομονοούν ότι πρέπει να πράξουμε περισσότερα, αγκαλιάζοντας όλο και πιο φιλόδοξους στόχους, όπως αυτοί συμφωνήθηκαν στη στρατηγική - ορόσημο του 2023 για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Για τον λόγο αυτό απαιτείται η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων, προκειμένου ο κλάδος να διατηρήσει και να αναπτύξει περαιτέρω τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα. Γι’ αυτό και η αποδοτικότητα του κόστους της βιομηχανίας πρέπει να διαφυλαχθεί με κάθε τρόπο, προς όφελος των καταναλωτών όλου του πλανήτη. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η πράσινη μετάβαση και η εφαρμογή των κανόνων πρέπει να γίνουν με τρόπο που να προστατεύει τη βιωσιμότητα του κλάδου μας, χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία των πολιτών. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας τα προτεινόμενα μέτρα μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου να λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των διαφόρων τομέων της ναυτιλίας, διαφυλάσσοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Ταυτόχρονα, επίκεντρο όλων των προσπαθειών μετασχηματισμού του κλάδου, καθώς και της διατήρησης της ασφαλούς και αδιάλειπτης λειτουργίας του, παραμένει ο ανθρώπινος παράγοντας. Είναι αυτονόητο, αλλά και χρήσιμο να τονιστεί ότι χωρίς τους ναυτικούς μας η ναυτιλία δεν μπορεί να αναπτυχθεί, να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην κοινωνία, αλλά και να μετασχηματιστεί. Οι προσπάθειες πρέπει να εστιαστούν προπαντός στην ασφάλεια των πληρωμάτων (ιδιαιτέρως αυτήν την περίοδο), καθώς επίσης στη διά βίου ενίσχυση των δεξιοτήτων τους. Προφανώς, στις παραπάνω προσπάθειες καίριο ρόλο καλείται να διαδραματίσει η παρεχόμενη ναυτική εκπαίδευση, η οποία οφείλει να εκσυγχρονίζεται συνεχώς. Σε αυτήν την τόσο απαιτητική, αλλά και ενδιαφέρουσα συγκυρία θα ήταν παράλειψη να μην αναδειχθεί ο ρόλος της «Ναυτεμπορικής», η οποία συνεχίζει να καλύπτει με συνέπεια τις εξελίξεις. Ζωογόνος στρατηγικός εταίρος του διεθνούς οικονομικού γίγνεσθαι Του Λεωνίδα Δημητριάδη Ευγενίδη Πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου και Ναυτιλιακός Πρέσβης Καλής Θελήσεως του ΙΜΟ στην Ελλάδα

106 ΗΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ναυτιλία διαδραματίζει διαχρονικά στρατηγικό ρόλο στην προστασία και την ευημερία των ευρωπαϊκών οικονομιών και κοινωνιών και θεωρώ πως, τα τελευταία πέντε χρόνια, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη έχει κατανοήσει τη ζωτική σημασία του κλάδου για την ασφάλεια, την ευημερία και την ενεργειακή ανεξαρτησία της ηπείρου και των πολιτών της. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν πως το εξωτερικό εμπόριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στηρίζεται στη ναυτιλία σε ποσοστό πάνω από 72%, ενώ το 60% του ευρωπαϊκού στόλου είναι ελληνόκτητος. Ταυτόχρονα, περίπου το 90% του παγκόσμιου εμπορίου διεξάγεται μέσω θαλάσσης. Τα μεγέθη είναι συντριπτικά, εάν αναλογιστούμε πως, σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ναυτιλίας σε παγκόσμια κλίμακα ευθύνεται για λιγότερο από το 3% των παγκόσμιων εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων. Οι νέοι περιβαλλοντικοί κανονισμοί που υιοθετεί η Ε.Ε. εξελίσσονται σε εξίσωση για δυνατούς λύτες, ενώ ταυτόχρονα ο κλάδος ταλανίζεται από ανομοιογενές ρυθμιστικό πλαίσιο, που ενέχει τον κίνδυνο άστοχων επενδύσεων, οι οποίες θα αποδυναμώσουν τις μικρομεσαίες ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Στην περίπτωση του ελληνικού shortsea τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται, αφού μέσα στη γενικότερη αβεβαιότητα προστίθεται και η απροθυμία της ελληνικής πολιτείας για εναρμόνιση του κανονιστικού πλαισίου με τα διεθνή πρότυπα. Το ελληνικό shortsea πλοίο υποχρεώνεται να λειτουργεί μέσα σε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο με κανονισμούς απαρχαιωμένους, που απευθύνονται σε πλοία τεχνολογίας της δεκαετίας του ’50, τη στιγμή που έχουμε φτάσει στο σημείο να συζητάμε για αυτόνομα πλοία. Ο στρατηγικός ρόλος της shortsea ναυτιλίας στην Ελλάδα μπορεί εύκολα να γίνει κατανοητός, εάν αναλογιστεί κανείς τα νησιά μας και την ανάγκη διασύνδεσής τους με τον ηπειρωτικό κορμό της χώρας. Το μέλλον της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ευημερία των πολιτών, την κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Ταυτόχρονα, κομβική σημασία για την εξέλιξη της ναυτιλίας έχει η προσέλκυση νέων στα επαγγέλματα της θάλασσας. Η εμπειρία, η τεχνογνωσία, αυτό που όλοι εμείς αποκαλούμε ναυτοσύνη του Έλληνα ναυτικού είναι το βασικό συστατικό της επιτυχημένης πορείας της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Τα τελευταία χρόνια το ναυτικό επάγγελμα δεν είναι στις επιλογές του επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων και δυστυχώς η οπτική που έχει η κοινή γνώμη για το επάγγελμα παραμένει εγκλωβισμένη σε στερεότυπα του παρελθόντος. Η κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί, σε συνδυασμό με τη διαχρονική απαξίωση των ΑΕΝ, δημιουργεί τεράστιο έλλειμμα Ελλήνων ναυτικών. Ο κλάδος αντιλαμβάνεται πως η έλλειψη Ελλήνων ναυτικών αποτελεί μείζον πρόβλημα και συντεταγμένα, με βασικό εκπρόσωπο το ΝΕΕ, καταθέτει προτάσεις για την αναδιαμόρφωση του τρόπου λειτουργίας των ΑΕΝ και την ταυτόχρονη ενημέρωση των νέων για την εξέλιξη του επαγγέλματος, τις επικρατούσες συνθήκες, τις απολαβές και τις προοπτικές. Οι μεγάλες προκλήσεις λοιπόν που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή ναυτιλία πρέπει να αντιμετωπιστούν με στόχο τη διατήρηση και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της. Στην περίπτωση αυτή οι προκλήσεις μπορεί να μετατραπούν σε ευκαιρίες. Με ρεαλιστικές και ολιστικές προσεγγίσεις, σε χρόνους που είναι εφικτοί, θα μπορούσε η ναυτιλιακή βιομηχανία να εκσυγχρονιστεί και να καταστεί ο κλάδος πρωτοπόρος στην πράσινη μετάβαση, ενισχύοντας τη θέση της shortsea ναυτιλίας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. ΑΠΟΨΗ Οι προκλήσεις μπορεί να μετατραπούν σε ευκαιρίες Του Χαράλαμπου Σημαντώνη Πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων

108 Κ ΑΤΑΡΧΗΝ, επιτρέψτε μου να σας συγχαρώ για τα 100 χρόνια έντυπης παρουσίας σας, ενός εκδοτικού άθλου που καθιστά τη «Ναυτεμπορική» πρότυπο αναφοράς στον ελληνικό Τύπο, θέτοντας τον πήχη της ναυτιλιακής και οικονομικής ενημέρωσης στο επίπεδο που απαιτούν οι προσδοκίες όλων και επιτάσσουν οι ανάγκες της εποχής. Η πορεία αυτή τυγχάνει να είναι χρονικά παράλληλη με αυτήν του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, που στα 104 χρόνια από την ίδρυσή του έχει προσφέρει έργο μεγάλης σημασίας για τον κλάδο της ακτοπλοΐας, για τη βελτίωση των θαλάσσιων συγκοινωνιών και την εν γένει αναβάθμισή τους στο πέρασμα των δεκαετιών. Η ελληνική ακτοπλοΐα ήταν, παραμένει και θα συνεχίσει να είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας. Μην ξεχνάμε ότι τα κατοικημένα νησιά στη χώρα μας φτάνουν τα 227. Εάν προσθέσει κανείς και τις γραμμές της Αδριατικής, η ελληνική ακτοπλοΐα είναι μία από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Ο κλάδος, με σύγχρονο ως επί το πλείστον στόλο, διαχειρίζεται ποσοστό περίπου 18% της ευρωπαϊκής ακτοπλοϊκής κίνησης σε σχέση με το 2% του πληθυσμού της χώρας μας έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνδέει, επίσης, περίπου 115 νησιά με την ηπειρωτική χώρα σε καθημερινή βάση, ενώ εκτελεί και όλες τις ενδονησιωτικές ακτοπλοϊκές συνδέσεις. Εξυπηρετεί, τέλος, το 95% της κίνησης του ακτοπλοϊκού δικτύου μεταφορών με δρομολογήσεις πλοίων χωρίς καμία κρατική ενίσχυση, υπό τη μορφή επιχορήγησης ή επιδότησης. Μετά το 2009 ο κλάδος βρέθηκε αντιμέτωπος με ισχυρές προκλήσεις, όπως τις γεωπολιτικές εντάσεις, την παγκόσμια κρίση, τα μνημόνια, την πανδημία, το ενεργειακό κόστος και το δυσχερές κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, με επακόλουθο την κατακόρυφη πτώση της επιβατικής κίνησης. Η συρρίκνωση του κύκλου εργασιών συνδυάστηκε με σημαντικές αυξήσεις των λειτουργικών εξόδων, οδηγώντας σε μεγάλες ζημιές. Οι ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις, όμως, με ίδιους πόρους και με τη συμβολή της πολιτείας (κατά τη διάρκεια της πανδημίας), ανέπτυξαν ένα δίκτυο σταθερών, σύγχρονων και ασφαλών θαλάσσιων μεταφορών υποστήριξης της νησιωτικότητας, του τουρισμού και του εμπορίου, μέσω της βιώσιμης διακίνησης επιβατών, οχημάτων και εμπορευμάτων, ενισχύοντας την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών των νησιών και την εθνική οικονομία. Η ανάπτυξη του ακτοπλοϊκού στόλου μέχρι σήμερα στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες ξεπέρασαν το 1 δισ. ευρώ τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, για την ανανέωση του στόλου και για την προσαρμογή στους νέους ευρωπαϊκούς κανονισμούς της απανθρακοποίησης των πλοίων, στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων του «Fit for 55», απαιτούνται νέες επενδύσεις, που είναι αναγκαίο να συγχρηματοδοτηθούν από ευρωπαϊκά ή/και κρατικά προγράμματα. Ο ΣΕΕΝ αντιλαμβάνεται τα ζητήματα της πράσινης μετάβασης και της γαλάζιας οικονομίας και στο πλαίσιο αυτό στηρίζει και συμμετέχει με σταθερή στρατηγική και με συγκεκριμένες προτάσεις. Αυτές συνοψίζονται κυρίως σε τέσσερις θεματικές ενότητες για την εφαρμογή δέσμης μέτρων αντιμετώπισης των άμεσων προκλήσεων της ακτοπλοΐας: α) χρηματοδότηση των επενδύσεων απανθρακοποίησης του ακτοπλοϊκού στόλου, β) λιμενικές υποδομές στήριξης της πράσινης μετάβασης, γ) προσέλκυση των νέων και εκπαίδευση για στελέχωση των πλοίων και δ) εφαρμογή δημοσιονομικών μέτρων στήριξης και αποκατάστασης της ανταγωνιστικότητας. ΑΠΟΨΗ Τα «κλειδιά» για μια ακτοπλοΐα με ακόμη ισχυρότερη πρόωση Του Διονύση Θεοδωράτου Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας

109 ΑΠΟΨΗ ΟΡΟΛΟΣ της ακτοπλοΐας σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τα χαρακτηριστικά της πολυνησίας, είναι ζωτικής σημασίας. Στην πάροδο των δεκαετιών, υπήρξαν πολλές ημερομηνίες σταθμοί. Η σημαντικότερη για τη σύγχρονη ακτοπλοΐα ήταν ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 3577/92, ο οποίος προέβλεπε ότι εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάτες και αγαθά μεταφέρονται ελεύθερα. Όχι μόνο μεταξύ κρατών-μελών της Ε.Ε., αλλά και σε προορισμούς μιας χώρας. Μια κοινοτική ακτοπλοϊκή εταιρεία ή μια κοινοτική εταιρεία που εκτελεί κρουαζιέρες μπορούσε να εκτελεί ενδομεταφορές και να παραλαμβάνει επιβάτες από και προς ελληνικούς λιμένες. Στην Ελλάδα, ο Κανονισμός δεν εφαρμόστηκε άμεσα. Ζητήσαμε και πήραμε δεκαετή παράταση. Πέτυχε όμως η απόφαση αυτή να ενισχύσει τους κλάδους της κρουαζιέρας και της ακτοπλοΐας στη χώρα μας; Ας δούμε την περίπτωση της κρουαζιέρας. Παρά τη βαριά ιστορία της, τελικά χάθηκε. Οι εταιρείες θεώρησαν τότε ότι θα πετύχουν να αναπτυχθούν αν συνεχίσουν να έχουν όλο το πεδίο δραστηριοποίησης δικό τους. Ο στόχος όμως δεν επετεύχθη. Είναι γνωστή η ιστορία του πλοίου «Achille Lauro» το οποίο έσπασε το καμποτάζ. Γιατί συνέβη αυτό; Γιατί το καμποτάζ δημιούργησε μια παθογένεια. Οι εταιρείες επαναπαύθηκαν, δεν ανανέωσαν τους στόλους τους, δεν κατάφεραν να προστατευτούν. Όσον αφορά την ακτοπλοΐα, και εκεί είχαμε παθογένειες. Γιατί τις γραμμές τις καθόριζε το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, τότε, μέσω του συστήματος των αδειών σκοπιμότητας. Επίσης, το υπουργείο καθόριζε και τους ναύλους των εισιτηρίων επιβατών και οχημάτων. Και φυσικά σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου τα πάντα τα καθόριζε η ελληνική διοίκηση, δεν θα υπήρχε ενδιαφέρον από άλλες κοινοτικές εταιρείες να δραστηριοποιηθούν στο Αιγαίο. Και από τις ελληνικές να επενδύσουν μακρόπνοα. Αυτό το περιβάλλον το ονομάζω παθογένεια. Γιατί δεν υπήρχε ελεύθερος και υγιής ανταγωνισμός. Η πρώτη παθογένεια όμως δημιούργησε ακόμα μία. Οι τράπεζες μέσω των ομολογιακών δανείων εξελίχθηκαν σε μεγαλομέτοχους των εταιρειών. Η ελληνική ακτοπλοΐα δεν χάθηκε όπως η κρουαζιέρα, αλλά οι τράπεζες -των οποίων ο ρόλος είναι η χρηματοδότηση της επιχειρηματικότητας- εκ των πραγμάτων αναγκάστηκαν να μετατραπούν, από χρηματοδότες, λόγω των μετατρέψιμων ομολογιακών δανείων, σε μετόχους. Συμπερασματικά, ούτε την ακτοπλοΐα τη βοήθησε το καμποτάζ. Όταν πέρασε η δεκαετία κατά την οποία η χώρα μας είχε πάρει παράταση για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού, καταρτίστηκε και ψηφίστηκε ο νόμος 2932/2001, ο οποίος ισχύει μέχρι σήμερα. Σήμερα αυτός ο νόμος είναι ξεπερασμένος σε πολλά σημεία. Για παράδειγμα, τα ταχύπλοα, τα οποία διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο Αιγαίο, τότε δεν υπήρχαν. Επίσης, οι ανάγκες στελέχωσης έχουν αλλάξει και αυτές δραματικά. Και ειδικά στην ακτοπλοΐα, όπου εργάζεται η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων στις βοηθητικές υπηρεσίες. Δηλαδή, ένας απόφοιτος ανώτατης οικονομικής σχολής χρειάζεται τρία χρόνια πραγματικής θαλάσσιας υπηρεσίας για να γίνει οικονομικός αξιωματικός, ενώ θα μπορούσε αυτό να γίνει σε τρία εξάμηνα, ώστε να λειτουργήσει ως κίνητρο για την προσέλκυση των νέων στο ναυτικό επάγγελμα. Τα παραδείγματα αυτά μας δείχνουν πόσο σημαντικό είναι για τη μελλοντική ανάπτυξη ενός κλάδου της οικονομίας το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας. Και πόσο σημαντικό είναι, για το μέλλον της ακτοπλοΐας στη χώρα μας, ο νόμος αυτός είτε να αλλάξει είτε να εμπλουτιστεί, ούτως ώστε να είναι επαρκής για την επόμενη δεκαετία, προκειμένου να επιτρέψει την ανάπτυξη του κλάδου. «Βίρα τις άγκυρες» για ένα θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας Του Αντώνη Αγαπητού Πρόεδρος του Συνδέσμου Εφοπλιστών Ταχυπλόων και Κρουαζιέρας

110

ΕΛΛΗΝΙΚΗ κρουαζιέρα ξεκίνησε τα πρώτα βήματά της το 1954, όταν ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού εγκαινίασε τις πρώτες κρουαζιέρες στα ελληνικά νησιά με την εταιρεία Ηπειρωτική, της οικογένειας Ποταμιάνου. Μέσα στη δεκαετία του ’50 δραστηριοποιήθηκαν στον χώρο και άλλες ελληνικές εταιρείες, οι οποίες συνέχισαν να αναπτύσσονται τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, χρησιμοποιώντας, κυρίως, μετασκευασμένα πλοία γραμμής ή υπερωκεάνια. Τα ελληνικά κρουαζιερόπλοια ταξίδευαν αρχικά στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά στη συνέχεια επέκτειναν τα δρομολόγιά τους σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τα κρουαζιερόπλοια αυτά, έχοντας κυρίως ελληνική σημαία και σχεδόν αμιγώς Έλληνες αξιωματικούς και πληρώματα, αποτελούσαν τους καλύτερους πρεσβευτές της ελληνικής φιλοξενίας. Η κρουαζιέρα προσέφερε τον καλύτερο τρόπο για να γνωρίσει κανείς τα ελληνικά νησιά, απασχολούσε έναν σημαντικό αριθμό ναυτικών και συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της ναυπηγοεπισκευής στη χώρα μας με πολύπλοκες μετασκευές και αναβαθμίσεις πλοίων από εγχώρια συνεργεία. Η ανάπτυξη της σημαντικής αυτής μορφής ναυτιλίας συνεχίστηκε τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, όπου είχαμε και νεότευκτα ελληνικά κρουαζιερόπλοια από τη Royal Cruise Line, τη Royal Olympic Cruises και από τη μέχρι τότε ακόμη ελληνικής ιδιοκτησίας Celebrity Cruises. Η τεχνογνωσία των Ελλήνων στην κρουαζιέρα μεταφέρθηκε και στην Αμερική, συμβάλλοντας στην ίδρυση και ανάπτυξη των μεγάλων εταιρειών του χώρου. Δυστυχώς, όμως, η ελληνική κρουαζιέρα, λόγω πολλαπλών παραγόντων, δεν ακολούθησε την αλματώδη ανάπτυξη των άλλων μορφών ναυτιλίας στη χώρα μας. Μετά την πτώχευση της Royal Olympic Cruises έγινε μια σημαντική προσπάθεια από τη Louis Hellenic Cruises για την αναβίωση της ελληνικής σημαίας στην κρουαζιέρα, η οποία κατέληξε άδοξα, αφού το τελευταίο κρουαζιερόπλοιό της υπέστειλε την ελληνική σημαία το 2011, μετά την άρση του cabotage, η οποία δημιούργησε συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Έτσι φτάσαμε στις μέρες μας, όπου πλέον μιλάμε μόνο για κρουαζιέρα στην Ελλάδα, αλλά όχι για ελληνική κρουαζιέρα, αφού, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως η Celestyal Cruises, αλλά και η Variety Cruises με μικρότερα σκάφη, δεν υπάρχουν εταιρείες διαχείρισης αυτού του τύπου πλοίων στη χώρα μας. Από την άλλη πλευρά, τα μεγέθη της βιομηχανίας της κρουαζιέρας, τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας, αναπτύσσονται συνεχώς. Το 2023 ήταν μια εξαιρετική χρονιά όσον αφορά τον αριθμό των επιβατών, αλλά και τις προσεγγίσεις στα ελληνικά λιμάνια. Ταυτόχρονα, όμως, ανέδειξε τις ελλείψεις στις απαραίτητες υποδομές. Για να αξιοποιηθούν πλήρως οι προοπτικές της Ελλάδας, σε συνδυασμό με το ιδιαίτερα θετικό κλίμα, θα πρέπει να καταρτιστεί ένα εθνικό σχέδιο για την κρουαζιέρα με γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη των προορισμών ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Επίσης θα πρέπει να γίνουν ενέργειες για την ανάπτυξη των υποστηρικτικών δραστηριοτήτων της κρουαζιέρας, όπως ο εφοδιασμός των πλοίων, οι επισκευές κ.ά. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε την έλλειψη της ελληνικής σημαίας, που αποτελεί απαραίτητο κρίκο για τη διατήρηση της τεχνογνωσίας και τη στενότερη σύνδεση αυτής της ιδιαίτερης μορφής ναυτιλιακής και τουριστικής δραστηριότητας με τη χώρα μας. Άλλωστε, όπως είναι γνωστό και από τις άλλες μορφές ναυτιλίας, τα μέγιστα οφέλη έρχονται από την εγκατάσταση εταιρειών και τη διαχείριση των πλοίων, προσφέροντας με πολλούς τρόπους στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. ΑΠΟΨΗ Σήμερα μιλάμε για κρουαζιέρα στην Ελλάδα, αλλά όχι ελληνική… Του Γιώργου Κουμπενά Πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Κρουαζιερόπλοιων και Φορέων Ναυτιλίας

112 ΗΝΑΥΤΙΛΙΑ αποτελεί τον πιο εξωστρεφή κλάδο της ελληνικής οικονομίας. Η κρίσιμη γεωπολιτική και γεωστρατηγική θέση της χώρας στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, τα πολυάριθμα νησιά, η ελληνόκτητη ναυτιλία και τα σημαντικά έργα λιμενικών υποδομών και εκσυγχρονισμού των τελευταίων ετών συνέβαλαν στην ανάδειξη της Ελλάδας σε ένα παγκόσμιο ναυτιλιακό και διαμετακομιστικό κέντρο, καθώς και σε ισχυρό παράγοντα τουρισμού και εμπορίου. Η χώρα γίνεται σημείο αναφοράς μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με το μεγαλύτερο λιμάνι της, το λιμάνι του Πειραιά, να βρίσκεται ανάμεσα στα κορυφαία ναυτιλιακά κέντρα του κόσμου, καταλαμβάνοντας το 2023 την 8η θέση παγκοσμίως, σύμφωνα με τον διεθνή Δείκτη Ναυτιλιακών Κέντρων Xinhua-Baltic (ISCD). Ένα αποτέλεσμα που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στις επενδύσεις υψηλής κλίμακας από τον μεγαλύτερο μέτοχο του λιμένα, την COSCO Shipping, τα κρίσιμα έργα μετασχηματισμού, τον διεθνοποιημένο προσανατολισμό, τη συνεργατική κουλτούρα, καθώς και την έμφαση σε νέες τεχνολογίες και πράσινη ανάπτυξη. Η Ελλάδα γίνεται κύρια πύλη εμπορίου μεταξύ Ευρώπης και Ασίας μέσα από τις εξαιρετικές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες παγκόσμιας κλάσης που παρέχει, αλλά και τις σημαντικές προσπάθειες προώθησης των συνδυασμένων μεταφορών με έργα που συνδέουν τις λιμενικές υποδομές με το σιδηροδρομικό δίκτυο, και απευθείας με τα αεροδρόμια και τις μεγάλες οδικές αρτηρίες του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών. Η επιβατική ναυτιλία, η κρουαζιέρα, η διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων και οχημάτων, η ναυπηγοεπισκευή αποτελούν σήμερα κρίσιμους τομείς της λιμενικής βιομηχανίας και πηγή ανάπτυξης, εισοδημάτων, θέσεων εργασίας και κοινωνικής ευημερίας για την Ελλάδα, με σημαντική επίδραση στο ΑΕΠ της χώρας. Ακόμη, το λιμάνι του Πειραιά αναδεικνύεται σε ένα διεθνώς επιτυχημένο παράδειγμα συνεργασίας Ελλάδας - Κίνας και ειδικότερα υπό την ομπρέλα του «Belt and Road Initiative» (BRI), την κινεζική πρωτοβουλία στην οποία συμμετέχει η Ελλάδα μαζί και με την πρωτοβουλία «Cooperation between China and Central and Eastern European Countries-CEEC», που έχουν ως σκοπό την προώθηση των επενδύσεων στους τομείς των υποδομών, της συνδεσιμότητας, και τη γενικότερη οικονομική συνεργασία. Η Ελλάδα είναι σήμερα μία υπολογίσιμη δύναμη στην παγκόσμια βιομηχανία λιμένων. Αυτό επιβεβαιώνεται άλλωστε από τις επιδόσεις της και τις κορυφαίες θέσεις που καταλαμβάνει στη Μεσόγειο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε κάθε λιμενικό τομέα, καθώς και από τους μεγάλους αριθμούς που σημειώνει σε φορτία, επιβάτες και κρουαζιερόπλοια. Το 2024 μας βρίσκει εν μέσω νέων σημαντικών προκλήσεων και πιέσεων - γεωπολιτικών, περιβαλλοντικών και τεχνολογικών. Για να διατηρήσει ο κλάδος το πλεονέκτημά του και στο μέλλον απαιτείται συνεχής ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης με όχημα την καινοτομία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Η πρόοδος και η εξέλιξη αποτελεί μία από τις βασικές αξίες και κινητήριο μοχλό λειτουργίας της λιμενικής βιομηχανίας της χώρας και σε αυτό το πλαίσιο η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση είναι μονόδρομος. Το όραμα όλων, ωστόσο, αλλά και πυξίδα για το μέλλον θα πρέπει να είναι οι πράσινοι και έξυπνοι λιμένες και μία ανάπτυξη που υλοποιείται σε αρμονία με τη ζωή του τόπου, στηρίζοντας την κοινωνία και λειτουργώντας ως πυλώνας ευημερίας, σταθερότητας και βιωσιμότητας για εμάς σήμερα και τις επόμενες γενεές. ΑΠΟΨΗ Γεωπολιτική και γεωστρατηγική η θέση της Ελλάδας μεταξύ τριών ηπείρων

Υu Zenggang Πρόεδρος της ΟΛΠ Α.Ε.

Του

114 Δ ΥΟ χρόνια μετά το ναυάγιο του Τιτανικού και τη δημόσια κατακραγή, το Ηνωμένο Βασίλειο συγκάλεσε την πρώτη διάσκεψη SOLAS. Την 20ή Ιανουαρίου 1914, τα σημαντικότερα ναυτικά κράτη χειροκρότησαν την υπογραφή της πρώτης σύμβασης για την Ασφάλεια της Ζωής στη Θάλασσα, σηματοδοτώντας μια μακρά σειρά εξελίξεων για τη ναυτιλία. Μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους η SOLAS και η ανάγκη για κανονιστική διευθέτηση -σε διεθνές επίπεδο- ενός κλάδου εγγενώς διεθνούς ήταν ζωντανές. Την ίδρυση του ΟΗΕ ακολούθησε αυτή του Παγκόσμιου Οργανισμού Ναυτιλίας το 1948. Αργότερα ήρθαν η Διεθνής Σύμβαση για τα Πρότυπα Εκπαίδευσης, Πιστοποίησης και Τήρησης Φυλακών των Ναυτικών (STCW), η Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας και η Διεθνής Σύμβαση για την Πρόληψη της Ρύπανσης από Πλοία (MARPOL). Οι τεχνολογικές εξελίξεις ήταν καθοριστικές για τη λειτουργία και το χτίσιμο των πλοίων. Οι συγκολλήσεις, ξεκινώντας από τη δεκαετία του ’30, καθιερώθηκαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κι έκαναν τις κατασκευές ταχύτερες, οικονομικότερες και ασφαλέστερες. Τέκνο αυτής της αλλαγής ήταν και τα Liberty Class Ships, που έφεραν μια νέα εποχή ελληνικής κυριαρχίας στις θάλασσες. Η μηχανή του Ρούντολφ Ντίζελ είχε φέρει επανάσταση ήδη από τον 19ο αιώνα και το πρώτο ποντοπόρο πλοίο που την αγκάλιασε ήταν το Selandia τo 1913. Οι ντιζελομηχανές θα αντικαθιστούσαν σταδιακά την τεχνολογία που έδωσε ζωή στη βιομηχανική επανάσταση, τον ατμό. Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα έχουν πλήρως επικρατήσει. Εξελίξεις στη ναυτιλιακή τεχνολογία υποστήριξαν την αλματώδη μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη. Τη δεκαετία του ’50 ξεκίνησε η χρήση των containers και καθιερώθηκαν στα 70s, δημιουργώντας μια τελείως καινούργια αγορά. Οι παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες αυξάνονταν με ρυθμό περίπου 7% ετησίως. Η ναυτιλία αντέδρασε στην ευκαιρία κατασκευάζοντας πλοία υγροποιημένων αερίων (GAS Carriers). Τo 1967 το «Torrey Canyon» προκάλεσε ανυπολόγιστη περιβαλλοντική καταστροφή και μετά από μια σειρά αντίστοιχων περιστατικών ο ΙΜΟ εκδίδει την MARPOL, ενώ το ναυάγιο του «Exxon Valdez» και αργότερα του «Erika» επέβαλε τα δεξαμενόπλοια διπλού κελύφους. Η δεκαετία του 2010 έφερε σημαντικότατους κανονισμούς σε θέματα κλιματικής αλλαγής, για τη θαλάσσια ρύπανση από κατάλοιπα, τον κίνδυνο μεταφοράς επεκτατικών βιολογικών ειδών, τη ρύπανση της ατμόσφαιρας από θείο και τα οξείδια του αζώτου. Η παγκόσμια ναυτιλία μεταφέρει το 90% το παγκόσμιου εμπορίου, ενώ εκπέμπει το 3% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ακολουθεί τις καμπύλες ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, οι οποίες έχουν ευθεία σχέση με την κατανάλωση ενεργειακών πόρων που είναι 85% ορυκτά καύσιμα υψηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Η ναυτιλία καλείται να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% το 2030, 70% το 2040 και να γίνει ανθρακικά ουδέτερη το 2050, αναφορικά με το 2008. Είμαστε προ των πυλών του πιο κρίσιμου σημείου καμπής. Σύντομα θα έχουμε μια ποικιλία ενεργειακών λύσεων, καινούργιες αγορές ενεργειακών φορτίων και πρώτων υλών για την ενεργειακή μετάβαση (από βιοκαύσιμα μέχρι υδρογόνο), «έξυπνους» κανονισμούς, ψηφιακά εργαλεία, καινοτομίες σε λιμάνια και υποδομές. Ήδη σε κάποιους κλάδους τα πρώτα βήματα προς τη διαμόρφωση καινούργιων αξιακών αλυσίδων έχουν γίνει. Η ναυτιλία προσφέρει διαχρονικά προστιθέμενη αξία στην παγκόσμια αξιακή αλυσίδα. Ακλόνητη στις προκλήσεις και ευπροσάρμοστη, παράγει πλούτο αθόρυβα. ΑΠΟΨΗ Ακλόνητη και ευπροσάρμοστη, η ναυτιλία παράγει πλούτο αθόρυβα Του Γιώργου Πλευράκη Διευθύνων Σύμβουλος του HEC Group

Π ΑΡΑ τις συνεχιζόμενες προκλήσεις εξαιτίας του διεθνούς πληθωρισμού και των αυξημένων επιτοκίων, οι ελληνικές επιχειρήσεις συνέχισαν να κινούνται σε θετική τροχιά και να στηρίζουν τους αναπτυξιακούς στόχους της χώρας. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μία νέα εποχή, με την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας να συμβολίζει την έξοδο από μια δύσκολη και μακρά περίοδο προσαρμογής. Για πρώτη φορά, δεν χρειάζεται να βλέπουμε με απαισιοδοξία το μέλλον, αλλά μπορούμε να συζητούμε για τη δυνατότητα ευημερίας και ουσιαστικής κοινωνικής προόδου, η οποία συμβαδίζει με την ανάπτυξη. Η πορεία αυτή αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις νέες επενδύσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται σε όλους τους τομείς της οικονομίας από τις επιχειρήσεις μέλη μας, με την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης - το συνολικό ποσό που ήδη έχουμε αξιοποιήσει ξεπερνά τα 14,7 δισ. ευρώ. Οι νέες προκλήσεις αφορούν την πράσινη μετάβαση, την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, αλλά και την αντιμετώπιση του σοβαρού προβλήματος του πληθωρισμού. Γεγονός αποτελεί ότι κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες δεν έχουν βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στην αντιπληθωριστική πολιτική, τη στήριξη της εργασίας και της απασχόλησης και μία νέα αναπτυξιακή δυναμική. Σε αυτό το μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, η ελληνική επιχειρηματικότητα ήδη δοκιμάζει δρόμους ανανέωσης και αλλαγής, με προορισμό ένα νέο δυναμικό αναπτυξιακό υπόδειγμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΓΕΜΗ, οι συστάσεις επιχειρήσεων όλων των μορφών ήταν για μια ακόμη χρονιά σχεδόν τριπλάσιες από τις διαγραφές. Τα μηνύματα από τον τουρισμό, το εμπόριο, την εστίαση, τη μεταποίηση, τις υπηρεσίες, τις εξαγωγές είναι θετικά. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε. Οι επιχειρήσεις θα είναι σε θέση να δημιουργούν πλούτο, θέσεις εργασίας και αξία. Χρειάζονται, όμως, πολιτικές οι οποίες να συντελούν στην άρση των εμποδίων και την επίλυση των ζητημάτων τα οποία προκύπτουν. Η επιχειρηματική κοινότητα αναμένει μείωση του κόστους του χρήματος και το άνοιγμα των πιστώσεων για τις επιχειρήσεις. Αναμένει να υπάρχουν πολιτικές αντιμετώπισης εξωγενών κρίσεων, οι οποίες επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, καθώς και όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή. Είναι δύσκολο να παραμένουν απροστάτευτες οι επιχειρήσεις σε αυξήσεις των τιμών των ενεργειακών προϊόντων και των βασικών πρώτων υλών. Σε κάθε περίπτωση, η Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος βρίσκεται δίπλα σε όλες τις μορφές των επιχειρήσεων, από άκρη σε άκρη της χώρας, αλλά και δίπλα σε κάθε επιχειρηματία. Η διοίκηση της ΚΕΕΕ θέλει να μεταφέρει στη νέα κυβέρνηση όλα τα ανοιχτά ζητήματα, ώστε να προωθηθεί δυναμικά η επιχειρηματικότητα και να δοθεί επιπλέον ώθηση στο ελληνικό επιχειρείν. Όραμά μας είναι να μπορέσουμε να κάνουμε αυτό που κάνουμε μοναδικά όλα αυτά τα χρόνια: να συνεχίσουμε να επενδύουμε και να επιχειρούμε για το καλό της χώρας, των εργαζομένων και της κοινωνίας. ΑΠΟΨΗ Τα προαπαιτούμενα για δυναμική προώθηση της επιχειρηματικότητας Του Ιωάννη Μασούτη Πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος 116

117 Τ Α ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ χρόνια, παρά τις διαδοχικές εξωγενείς κρίσεις, η ελληνική οικονομία ακολουθεί σταθερή πορεία ανάκαμψης από την κρίση χρέους της προηγούμενης δεκαετίας. Το ΑΕΠ αυξάνεται ταχύτερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, οι επενδύσεις ενισχύονται, η ανεργία αποκλιμακώνεται. Το οικονομικό κλίμα βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας 15ετίας και επιταχύνεται σταθερά ο ρυθμός δημιουργίας νέων επιχειρήσεων. Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας επισφράγισε την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε συνθήκες κανονικότητας. Οι εκτιμήσεις παραμένουν θετικές και για τη φετινή χρονιά, ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπουμε μια σειρά από αβεβαιότητες και παράγοντες κινδύνου, που μπορούν να επηρεάσουν την οικονομία. Η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία και η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή εντείνουν το περιβάλλον γεωπολιτικής αστάθειας, ενώ νέους κινδύνους δημιουργούν οι εντάσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, έναν από τους βασικούς διαύλους ναυσιπλοΐας και διακίνησης εμπορευμάτων ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Η ασθενέστερη ανάπτυξη στις χώρες της Ευρωζώνης αναμένεται ότι θα συνεχίσει να ασκεί πιέσεις στο εξωτερικό ισοζύγιο, ενώ πρόβλημα παραμένει η αργή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και η διατήρηση των επιτοκίων σε υψηλά επίπεδα. Πέρα, όμως, από τους εξωτερικούς κινδύνους, υπάρχουν και σημαντικά εσωτερικά ζητήματα, διαρθρωτικού χαρακτήρα. Παρά το ότι το πρόβλημα της ακρίβειας είναι σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενο, αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό τις αδυναμίες της παραγωγικής βάσης της χώρας, την υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές ενέργειας και την ασθενέστερη λειτουργία του ανταγωνισμού σε κάποιες αγορές. Επιβεβαιώνεται, επομένως, η ανάγκη για αλλαγή των δομικών χαρακτηριστικών της ελληνικής οικονομίας, προκειμένου η ανάπτυξη να είναι ισχυρή, αλλά και διατηρήσιμη μακροχρόνια. Είναι πιο επιτακτική από ποτέ η στροφή σε ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα. Πέρα από την ανάπτυξη του τουρισμού, των ακινήτων και του κατασκευαστικού τομέα, χρειάζεται περαιτέρω ενίσχυση της συμμετοχής στο ΑΕΠ τομέων, όπως η μεταποίηση, που ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες και αναβαθμίζουν τη συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας. Ζητούμενο για τη χώρα είναι να αυξήσει μεσοπρόθεσμα τις επενδύσεις και τις εξαγωγές της σε επίπεδα μεγαλύτερα της κατανάλωσης. Χρειάζεται, παράλληλα, να προχωρήσουμε ακόμη πιο αποφασιστικά για την αύξηση της αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα, για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και της διαφάνειας στη λειτουργία των αγορών, για την αναβάθμιση της υγείας και της εκπαίδευσης, για την αντιμετώπιση της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού -εξειδικευμένου όσο και ανειδίκευτου-, καθώς και για την αναβάθμιση κρίσιμων υποδομών της χώρας, με προδιαγραφές που λαμβάνουν υπόψη τα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του νέου ΕΣΠΑ συνιστούν μοναδική ευκαιρία για επιτάχυνση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, σε όλους αυτούς τους τομείς. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να την αφήσουμε να χαθεί. Γνωρίζουμε καλά ότι η εισροή πόρων στην οικονομία δεν εξασφαλίζει από μόνη της όρους ανάπτυξης. Δεν μας αρκούν μερικά χρόνια ισχυρής μεγέθυνσης του ΑΕΠ, με όχημα την εύκολη ρευστότητα. Η Ελλάδα χρειάζεται ανάπτυξη με διάρκεια και ποιότητα, στηριγμένη στην παραγωγικότητα, στην εξωστρέφεια, στην καινοτομία. Μια ανάπτυξη δυναμική, αλλά και κοινωνικά δίκαιη, με ευκαιρίες και όρους ευημερίας για τους πολλούς. Η ευκαιρία που δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάσουμε Της Σοφίας ΚουνενάκηΕφραίμογλου Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (EBEA), Πρόεδρος του Εθνικού Επιμελητηριακού Δικτύου Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηματιών (ΕΕΔΕΓΕ) και Εκτελεστική Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού ΑΠΟΨΗ

118 ΗΕΛΛΑΔΑ έχει επιστρέψει δυναμικά στο επενδυτικό πεδίο και στην κατόπτευση διεθνών φορέων με μακροπρόθεσμη στόχευση, έχοντας αποδείξει με απτά παραδείγματα ότι είναι πλέον μία χώρα φιλική προς τις επενδύσεις, τόσο από την εσωτερική όσο και από την εξωτερική αγορά. Η ελληνική οικονομία έχει επιδείξει μια πρωτοφανή ανθεκτικότητα σε μια χρονική συγκυρία όπου οι εξωτερικές προκλήσεις και το ρευστό διεθνώς οικονομικό κλίμα θα μπορούσαν να τρενάρουν τον ρυθμό ανάπτυξης. Έχει χαρακτηριστεί ως η «έκπληξη» για την ευρωπαϊκή οικονομία το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία πλέον αναπτύσσεται πολύ ταχύτερα, καθώς αναμένουμε διπλάσια ανάπτυξη από την Ευρωζώνη το 2024, ενώ οι επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν στο 15,1%, από 7,1% το 2023. Σημαντικό στοίχημα για την κυβέρνηση αποτελεί η ανάπτυξη, με τον πήχη να έχει τεθεί στο 2,9%. Ωστόσο, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας αποτελεί ευκαιρία για την περαιτέρω βελτίωση των επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας, που πρέπει να αξιοποιηθεί, καθώς είχε σταθεροποιητική επίδραση τόσο στον τραπεζικό τομέα όσο και στην πραγματική οικονομία. Βασικό ζήτημα, αλλά και ζητούμενο, οι επενδύσεις. Και το τρέχον έτος πρέπει να εφαρμοστεί «πιστά» η επιτυχημένη «συνταγή» του συνδυασμού ταχύρρυθμων μεταρρυθμίσεων και αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας, ώστε να διαπλατύνει το πεδίο ευκαιριών ανάπτυξης για τη χώρα. Στο πεδίο των μεταρρυθμίσεων σημαίνουσα σημασία παρουσιάζει η προσπάθεια περαιτέρω περιστολής της γραφειοκρατίας. Εκείνης που προσδιορίζει τον ορίζοντα έναρξης της υλοποίησης μιας επένδυσης, άρα και της οικονομικής απόδοσης αυτής καθαυτής της επένδυσης. Είναι γνωστό ότι το τέρας της γραφειοκρατίας, αν δεν καταπολεμηθεί με το «φάρμακο» της ψηφιοποίησης, θα συνεχίσει να αποτελεί «φόβητρο» για τους επενδυτές, αλλά και «δικαιολογία» για να προσπεράσουν επενδύσεις προς όφελος ανταγωνιστριών οικονομιών. Οι αποκρατικοποιήσεις του τελευταίου 7μήνου, αλλά και αυτές που ολοκληρώνονται με τα περιφερειακά λιμάνια και αεροδρόμια, στηρίζουν την επενδυτική δυναμική και έχουμε τελευταία τρανταχτά παραδείγματα, όπως η περίπτωση εισαγωγής του Διεθνούς Αεροδρομίου Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος» στο ελληνικό Χρηματιστήριο. Στα «στοιχήματα» και η πορεία που θα έχει η απορρόφηση των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης. Τη χρονιά που διανύουμε ευελπιστούμε να έχουμε και παραπάνω επενδύσεις. Υπολογίζουμε μια αύξηση 15%, χάρη κυρίως στο Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ οφείλουμε, μεταξύ των άλλων, να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση και στις εξαγωγές μας. Στο πεδίο των προκλήσεων-προσδοκιών, και αυτή τη χρονιά, είναι η αξιοποίηση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο των ευρωπαϊκών κονδυλίων, που είναι ένα καθοριστικό εργαλείο για την αναπτυξιακή προοπτική της Ελλάδας. Προσδοκούμε, ευχόμαστε, ελπίζουμε ότι η επιχειρηματικότητα, που άντεξε, πάλεψε και νίκησε το δύσκολο 2023, θα συνεχίσει να παλεύει νικηφόρα και το 2024, το οποίο «κληρονόμησε» από το 2023 τις γεωπολιτικές εντάσεις σε Μ. Θάλασσα, Ανατολική Μεσόγειο και Μ. Ανατολή, τις πληθωριστικές πιέσεις και το ενεργειακό. Προσδοκούμε ότι η κυβέρνηση υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη θα συνεχίσει να κρατά στιβαρά το «πηδάλιο» στη ρότα της ανάπτυξης σε ένα ταραγμένο διεθνώς οικονομικό γίγνεσθαι. Δεν είναι ώρα να επαναπαυθούμε, αλλά το κατάλληλο «timing» να επιταχύνουμε. Χρόνια πολλά στην αιωνόβια «Ναυτεμπορική», του Εμπορίου, της Βιομηχανίας, της Ναυτιλίας, του Πειραιά και όλης της επιχειρηματικής Ελλάδας! ΑΠΟΨΗ Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να κερδηθεί το στοίχημα Του Βασίλη Κορκίδη Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά (ΕΒΕΠ) και Πρόεδρος του Περιφερειακού Επιμελητηριακού Συμβουλίου Αττικής (ΠΕΣΑ)

120

ΠΡΟΣΤΑ στις αλλαγές που προκαλεί η κλιματική κρίση και στις αποφάσεις για το μέλλον μας, οι κρισιμότεροι παράγοντες σήμερα πιστεύω ότι είναι δύο και αλληλένδετοι πλέον: ο χρόνος που θα υλοποιήσουμε όσα σχεδιάζουμε και η ανθεκτικότητα στον σχεδιασμό μας. Είναι πλέον αναγκαιότητα να κάνουμε την οικονομία μας, τις λειτουργίες, την καθημερινότητα, τις υποδομές, τα κτίρια και τα έργα μας ανθεκτικά. Να κάνουμε εντέλει την πατρίδα και την κοινωνία Ανθεκτική. Ώστε όσα σχεδιάζονται και υλοποιούνται να αντέχουν στον χρόνο, να είναι χρήσιμα και αποδοτικά σήμερα και αύριο, ανεξαρτήτως συνθηκών ή συμβάντων. Αντοχή στον χρόνο και τις προκλήσεις, σήμερα και αύριο: αυτή είναι η μία πλευρά του χρόνου. Η άλλη είναι το πόσο γρήγοροι και αποτελεσματικοί είμαστε όταν σχεδιάζουμε και υλοποιούμε. Πιστεύω βαθιά ότι η εποχή των αιώνιων συζητήσεων και των ατελείωτων σχεδιασμών έχει παρέλθει από καιρό. Σημασία έχει να πράττουμε σύντομα και αποτελεσματικά. Σημασία έχει η δράση. Διότι, εν τέλει, και η αδράνεια είναι ευθύνη… Δράση λοιπόν σημαίνει να είμαστε προσηλωμένοι στη δουλειά μας, να ολοκληρώνουμε το έργο που αναλαμβάνουμε, ο καθένας στον τομέα ευθύνης του - και γρήγορα. Μεγάλη σημασία έχει λοιπόν το πόσο αποτελεσματικοί είμαστε. Για να πετύχουμε αποτελεσματικότητα, πρέπει να στηριχθούμε σε συνεχή, ποιοτική συνεργασία και δημιουργική συμπόρευση σε κάθε κλάδο. Αλλά και μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Για να συμβεί αυτό πρέπει αφενός ο δημόσιος τομέας να σχεδιάζει, να επιβλέπει και να πληρώνει εγκαίρως και αφετέρου ο ιδιωτικός τομέας να υλοποιεί με ταχύτητα και ποιότητα. Ξέρουμε να το κάνουμε σωστά, το έχουμε αποδείξει ως τεχνικός κλάδος. Πρέπει να βοηθήσουμε και το Δημόσιο να ανταποκριθεί στις ευθύνες του, με τις αναγκαίες θεσμικές αλλαγές. Αλλά πρέπει και εμείς, ο ιδιωτικός τομέας, να αποκτήσουμε αίσθημα ευθύνης, όχι μόνο πρόσκαιρου κέρδους. Να επενδύσουμε δηλαδή στην ταχεία μελέτη και υλοποίηση των έργων. Να ασχοληθούμε με την καρδιά της δουλειάς μας, όχι με τη συγκέντρωση συμβάσεων και ανεκτέλεστων έργων, αλλά με την πραγματική παραγωγή. Και έχουμε μπροστά μας πολλές ευκαιρίες και προκλήσεις για να παράγουμε πραγματικά, με προστιθέμενη αξία: εξοικονόμηση ενέργειας, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηλεκτροκίνηση, νέες μορφές ενέργειας όπως το υδρογόνο. Με ανθεκτικές υποδομές σε: βιώσιμη κινητικότητα, διαχείριση αποβλήτων και λυμάτων, αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της διάβρωσης των ακτών, φυσικές καταστροφές. Με νέα ζητούμενα σε: παραγωγή και βιομηχανία, ψηφιακό μετασχηματισμό, νέα δίκτυα, έξυπνες πόλεις, νέες τεχνολογίες, έρευνα και καινοτομία. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε όλες τις προκλήσεις με συνολικό σχεδιασμό και έργα ουσίας. Σε συγκεκριμένο χρόνο που να φέρνει αποτελέσματα, ορατά στους πολίτες. Ο χρόνος, σήμερα, είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας. Όχι μόνο για τα χρονοδιαγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ή του ΕΣΠΑ, που είναι σημαντικά και μπροστά μας. Αλλά για να πετύχουμε στην πράξη την Ανθεκτικότητα και να δώσουμε όφελος στην κοινωνία. Πιστεύω ειλικρινά ότι μπορούμε. Αν συνεργαστούμε τα επόμενα λίγα χρόνια για να πετύχουμε τους στόχους. Όλοι μαζί. Δημόσιος και ιδιωτικός τομέας. Σε μια συνολική προσπάθεια. Για την προκοπή όλων. ΑΠΟΨΗ Η ανθεκτικότητα και ο χρόνος κρισιμότεροι παράγοντες για το αύριο Του Γιώργου Στασινού Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος

121 ΑΠΟΨΗ Ζ ΟΥΜΕ τη μεγάλη μετάβαση σε όλα τα επίπεδα. Ο κόσμος ολόκληρος βρίσκεται σε μετάβαση λόγω της κλιματικής κρίσης και των ενεργειακών προκλήσεων, αλλά και από τον γεωπολιτικό αντίκτυπο δύο πολέμων σε εξέλιξη, στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μετάβαση. Βγήκαμε από το σπιράλ μιας παρατεταμένης κρίσης και τώρα έχουμε τον καθαρό διάδρομο για να αξιοποιήσουμε το θετικό momentum για την οικονομία της χώρας, ώστε τα συγκριτικά πλεονεκτήματά μας και το επενδυτικό ενδιαφέρον να γίνουν πυλώνες για μια σταθερή, βιώσιμη και συμπεριληπτική ανάπτυξη, με δίκαια οφέλη ευημερίας για όλους. Η ευκαιρία όμως δεν είναι δεδομένη μέσα σε ένα περιβάλλον αβεβαιοτήτων και γι’ αυτό δεν επιτρέπεται κανένας εφησυχασμός, όταν πλέον έχουμε δει να αλλάζουν τα πάντα από τη μια μέρα στην άλλη, όπως συνέβη με την περιπέτεια της πανδημίας. Σε μετάβαση βρίσκεται και ο τουρισμός. Είδαμε και στον δικό μας κλάδο τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και είναι αναγκαίο να προβληματιστούμε σοβαρά για το πώς μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες και να μεγιστοποιήσουμε τυχόν οφέλη που ενδέχεται να προκύψουν. Ταυτόχρονα αλλάζουν οι παγκόσμιες τάσεις, αλλάζουν ραγδαία τα χαρακτηριστικά της ζήτησης κι αυτό πρέπει να συνεπάγεται τον διαρκή εμπλουτισμό του προϊόντος μας. Μέσα λοιπόν σε αυτή τη μεγάλη μετάβαση που βιώνει ο κόσμος, η χώρα και ο κλάδος μας, είμαστε υποχρεωμένοι την ίδια στιγμή που διαχειριζόμαστε το «τώρα», να κοιτάμε κατάματα και τις προκλήσεις του μέλλοντος. Είναι μια ανάγκη, πολύ περισσότερο επιτακτική απ’ όσο έχει υπάρξει στο παρελθόν. Πρέπει να είμαστε με το ένα πόδι στο σήμερα και με το άλλο στο αύριο, ώστε να αλλάζουμε εν κινήσει. Με στρατηγικές προτεραιότητες τη βιωσιμότητα, την ανθεκτικότητα, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Ο ξενοδοχειακός κλάδος δείχνει τον δρόμο μέσα από τις επιτυχίες του ελληνικού τουρισμού. Τίποτα δεν γίνεται τυχαία και καμία επιτυχία δεν πέφτει από τον ουρανό. Το κλειδί της εξέλιξης είναι η προσαρμογή. Κι αυτό είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίζεται διαρκώς όχι μόνο από τον ιδιωτικό αλλά και από τον δημόσιο τομέα. Στον βαθμό που μπορέσουμε να πετύχουμε με ακόμη ταχύτερους ρυθμούς αυτή την οριζόντια προσαρμογή στις τάσεις και τις ανάγκες μιας νέας εποχής, τότε ο τουρισμός μπορεί να γίνει ο καταλύτης της μετάβασης σε μια πραγματικά νέα Ελλάδα. Την Ελλάδα της αυτοπεποίθησης, της εξωστρέφειας και των μεγάλων επιτυχιών.

και μεγάλων επιτυχιών Του Αλέξανδρου Βασιλικού Πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας

Καταλύτης εξωστρέφειας

122 Ο Ι ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ γύρω μας είναι καταιγιστικές, αλλάζοντας πολλά πράγματα που θεωρούμε δεδομένα. Την τελευταία 15ετία έχουμε ζήσει την οικονομική κρίση και τα μνημόνια, την πανδημία Covid-19, γεωπολιτικές εντάσεις, ενεργειακή κρίση, άνοδο πληθωρισμού και πολλά άλλα. Πέραν αυτών, κύριος παράγοντας μεταβολών και εξέλιξης αυτή τη στιγμή είναι η τεχνολογία, η οποία προχωρά με θαυμαστούς πραγματικά ρυθμούς, επαναπροσδιορίζοντας τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε, κοινωνικοποιούμαστε και εν γένει λειτουργούμε. Την ίδια στιγμή, η κλιματική κρίση παραμένει ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα και γίνεται εμφανής με συχνές και σφοδρές φυσικές καταστροφές σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Έτσι, η χώρα μας, ως τμήμα ενός κόσμου που μεταβάλλεται συνεχώς, βιώνει την αβεβαιότητα και την αύξηση των κινδύνων, που απειλούν καθημερινά τις ελληνικές οικογένειες και επιχειρήσεις. Μολονότι αυτή η κρίση έδειξε με περίτρανο, μάλλον, τρόπο τη δυσκολία του κράτους να προσφέρει πλήρη κάλυψη, ιδίως από τη δημοσιονομική κρίση και μετά, το κενό προστασίας παραμένει σε εκτεταμένο βαθμό εντός της ελληνικής κοινωνίας. Ένα μεγάλο ποσοστό πολιτών παραμένει ανασφάλιστο σε ευαίσθητους τομείς όπως η υγεία, οι φυσικές καταστροφές και η συμπληρωματική συνταξιοδοτική αποταμίευση. Καθώς οι ισορροπίες και οι ανάγκες αλλάζουν λόγω του δημογραφικού, το θέμα του συστήματος υγείας και του συνταξιοδοτικού θα πρέπει να μπει σε άλλες βάσεις στο εγγύς μέλλον. Η Ιδιωτική Ασφάλιση αποτελεί αναγνωρισμένο μέρος των συστημάτων αυτών στη συντριπτική πλειοψηφία των ανεπτυγμένων χωρών, καθώς έχει βιώσιμες λύσεις, τεχνογνωσία και εμπειρία. Το ίδιο ισχύει και για το θέμα της κλιματικής κρίσης και των συνακόλουθων φυσικών καταστροφών. Τα κράτη συνειδητοποιούν ότι το βάρος της αποκατάστασης των οικονομικών ζημιών θα πρέπει είτε να μοιραστεί με την ασφαλιστική αγορά είτε να μεταφερθεί σε αυτή, ενώ ταυτόχρονα έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην πρόληψη και στην ενημέρωση της κοινωνίας για τους κινδύνους που διατρέχει και τα μέτρα που πρέπει να λάβει για να προστατεύσει τη ζωή και την περιουσία των μελών της. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την καλπάζουσα ανάπτυξη της τεχνολογίας θεωρώ ότι θα διαμορφώσουν το μέλλον της χώρας και τον ρόλο της Ιδιωτικής Ασφάλισης σε αυτό. Οι ανάγκες και προτιμήσεις των καταναλωτών μεταβάλλονται και η εμπειρία στο online περιβάλλον καθορίζει τη σχέση με την ασφαλιστική εταιρεία. Ο κλάδος επενδύει σε νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η ανάλυση δεδομένων, προκειμένου να προσφέρει εξατομικευμένες και προσιτές λύσεις στους πελάτες και τον σχεδιασμό καινοτόμων προϊόντων. Και βέβαια όλη αυτή η επένδυση και εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας δεν έχει μόνο θετικό αποτύπωμα, καθώς κρύβει κινδύνους και φέρνει το θέμα του cyber security στο προσκήνιο. Άλλος ένας τομέας ο οποίος θα παίξει σημαντικό ρόλο στην επόμενη ημέρα της ασφαλιστικής αγοράς. Σημαντικός επίσης για το μέλλον θεωρώ ότι θα είναι και ο ρόλος των ασφαλιστικών επιχειρήσεων ως θεσμικών επενδυτών. Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις, προετοιμαζόμαστε, συζητάμε με την πολιτεία και εργαζόμαστε για το αύριο. Μπορεί να μη γνωρίζουμε τι θα φέρει το μέλλον, αλλά ξέρουμε με βεβαιότητα ότι η Ιδιωτική Ασφάλιση θα είναι μέρος του. ΑΠΟΨΗ Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» και το κενό προστασίας Του Αλέξανδρου Σαρρηγεωργίου Πρόεδρος της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος

E-mail: info@ath.boehringer-ingelheim.com | www.boehringer-ingelheim.gr

Η βελτίωση της υγείας ανθρώπων και ζώων είναι ο σκοπός μας. Life forward

Ingelheim Ελλάς Μονοπρόσωπη Α.Ε, Αριθμός ΓΕΜΗ: 122178501000, Λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 340, 176 73 Καλλιθέα. Τηλ.: 210 89 06 300 Γραφείο Μακεδονίας - Θράκης: Αντώνη Τρίτση 15-17 & Μαρίας Κάλλα ς 6, Πυλαία. 555 35 Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310 424 618.

Boehringer

124 ΗΤΕΛΕΥΤΑΙΑ τετραετία έχει σημαδευτεί από διαδοχικές διεθνείς κρίσεις. Η ελληνική οικονομία φαίνεται μέχρι τώρα να αντέχει στις πιέσεις, παρουσιάζοντας υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ωστόσο, παρά το ότι μια σειρά από μακροοικονομικούς δείκτες ευδοκιμούν, η κατάσταση στην κοινωνία και στην αγορά γίνεται όλο και πιο ασφυκτική. Η ακρίβεια, ιδιαίτερα στα τρόφιμα και στα βασικά αγαθά, παραμένει φλέγον πρόβλημα, που επηρεάζει αρνητικά το σύνολο της οικονομίας. Δεν είναι τυχαίο ότι στην τελευταία έρευνα του ΕΕΑ το 95% των ερωτηθέντων απάντησε ότι είναι το νούμερο 1 πρόβλημα. Μετά και τη νέα ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή και την επέκτασή της, με τις επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, ο κίνδυνος για νέες πληθωριστικές πιέσεις αυξάνεται. Τα μέτρα που έχει εφαρμόσει μέχρι τώρα η κυβέρνηση ως ανάχωμα, δεν έχουν φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Η ανθεκτικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων δοκιμάζεται σκληρά, εξαιτίας της ταυτόχρονης εκτίναξης του λειτουργικού τους κόστους, της αύξησης του κόστους του χρήματος και της μείωσης των τζίρων τους, καθώς οι δαπάνες των νοικοκυριών περιορίζονται στην κάλυψη βασικών αναγκών. Στις επιπτώσεις της ακρίβειας έχουν προστεθεί πλέον και τα νέα φορολογικά βάρη, τα οποία επωμίζονται από φέτος οι μικρομεσαίοι, ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι, εξαιτίας του νέου συστήματος φορολόγησης. Παραμένει, επίσης, άλυτο το πρόβλημα του αποκλεισμού της συντριπτικής πλειονότητας των μικρών επιχειρήσεων από τον τραπεζικό δανεισμό και τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους. Για να συνεχίσουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να λειτουργούν, να στηρίζουν θέσεις εργασίας και να συνεισφέρουν στα κρατικά έσοδα, έχουν ανάγκη από ένα βιώσιμο και ευνοϊκό για την ανάπτυξή τους περιβάλλον. Η συγκράτηση της ακρίβειας παραμένει ζήτημα προτεραιότητας. Σε ό,τι αφορά τα εξωγενή αίτια, είναι σημαντικό να υπάρξουν πρωτοβουλίες σε παγκόσμια κλίμακα, ώστε να αποκλιμακωθούν οι εντάσεις και να μετριαστεί η γεωπολιτική αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή. Χρειάζεται, όμως, αποφασιστική καταπολέμηση και των εσωτερικών παραγόντων που τροφοδοτούν την ακρίβεια, με έμφαση στην πάταξη της αισχροκέρδειας και στη μείωση έμμεσων φόρων, προκειμένου να μπει φρένο στις αυξήσεις των τιμών σε βασικά αγαθά. Η Ελλάδα οφείλει, επίσης, να διεκδικήσει από την Ε.Ε. την εφαρμογή πολιτικών στήριξης των πολιτών και της εσωτερικής αγοράς, ενάντια στις πληθωριστικές πιέσεις. Κρίσιμο ζητούμενο είναι η τόνωση της ρευστότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με διεύρυνση της πρόσβασης στον τραπεζικό δανεισμό και ανακατεύθυνση πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ. Θα πρέπει, παράλληλα, να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην απλοποίηση των διαδικασιών, καθώς και σε δράσεις ενημέρωσης και υποστήριξης, ώστε να μπορέσουν να επωφεληθούν περισσότερες μικρές επιχειρήσεις. Αναμένουμε, επίσης, δράσεις που θα συμβάλουν στη διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης με αξιοποίηση εναλλακτικών σχημάτων, όπως είναι οι συνεταιριστικές τράπεζες, αλλά και στην υποστήριξη και ενίσχυση θεσμών όπως οι μικροπιστώσεις. Απαιτείται, τέλος, η προώθηση θεσμικών παρεμβάσεων και πολιτικών με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και τη διασφάλιση όρων ισονομίας. Είναι ώρα να σχεδιάσουμε και να εφαρμόσουμε μια νέα Εθνική Στρατηγική, η οποία θα φέρει τη μικρομεσαία επιχείρηση στο επίκεντρο της αναπτυξιακής προσπάθειας. ΑΠΟΨΗ Σχεδιάζοντας το ιδανικό βιώσιμο περιβάλλον για τις μικρομεσαίες Του Ιωάννη Χατζηθεοδοσίου Πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθήνας (ΕΕΑ) και Επίτιμος Διδάκτορας ΠΑ.ΠΕΙ.

125 ΑΠΟΨΗ Σ Ε «ΑΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΤΑ ύδατα» κινούνται και πάλι οι διεθνείς αγορές, με την αβεβαιότητα να κυριαρχεί και να επισκιάζει την επενδυτική στρατηγική των επιχειρήσεων. Οι ταυτόχρονες και συνεχείς κρίσεις φαίνεται να αποτελούν τη νέα πραγματικότητα, αφού καινούργιες εστίες έντασης εμφανίζονται διαρκώς και -εντελώς αναπάντεχα- στο προσκήνιο. Εκπλήσσοντας δυσάρεστα όσους ελπίζουν σε ομαλοποίηση της κατάστασης, ύστερα από μια μακρά περίοδο αναταράξεων που «εγκαινίασε» η έναρξη της πανδημίας του Covid-19. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς πυροδότησε την πολεμική σύρραξη στην Ερυθρά Θάλασσα, με τις επιθέσεις των Χούθι σε εμπορικά πλοία να απειλούν με εκτροχιασμό της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Ναυτιλιακές αναγκάζονται να αλλάξουν ρότα και να παρακάμψουν τη Διώρυγα του Σουέζ. Οι παρενέργειες γίνονται ήδη αισθητές στο μεταφορικό κόστος, με τα ναύλα να καταγράφουν αλματώδη άνοδο και να απειλούν με κύκλο ανατιμήσεων τα τελικά προϊόντα. Σοβαρές επιπτώσεις αντιμετωπίζει και η μεταποίηση, καθώς κρίσιμες πρώτες ύλες και εξαρτήματα εισάγονται από τις χώρες της Ασίας. Πηγή έντονου προβληματισμού αποτελεί και η νομισματική σύσφιγξη που ακολουθούν οι κεντρικές τράπεζες, σε μια προσπάθεια να αναχαιτίσουν τον υψηλό πληθωρισμό. Τα μηνύματα που εκπέμπονται από τους επικεφαλής των ΕΚΤ και Fed δεν επιτρέπουν αισιοδοξία σχετικά με την άμεση μείωση των επιτοκίων. Κάτι που θα έδινε «ανάσα» στο κόστος χρηματοδότησης των επιχειρήσεων. Στον αντίποδα, υπάρχουν μια σειρά από λόγοι που επιτρέπουν συγκρατημένη αισιοδοξία στην εγχώρια επιχειρηματική κοινότητα. Ως αντίβαρο στο δυστοπικό διεθνές περιβάλλον λειτουργούν οι θετικές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας. Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που φλερτάρουν με την ύφεση και την αναιμική ανάπτυξη, η Ελλάδα συνεχίζει να καταγράφει αύξηση του ΑΕΠ και τα ελληνικά assets, με επίκεντρο τις συστημικές τράπεζες, αλλά και εμβληματικές επιχειρήσεις, όπως ο ΔΑΑ, να γίνονται «πόλος έλξης» για κολοσσιαία επενδυτικά σχήματα. Από «μαύρο πρόβατο» στα πέτρινα χρόνια των μνημονίων, η χώρα μας πλέον χαρακτηρίζεται ως μια ιστορία επιτυχίας και θεωρείται παράδειγμα προς μίμηση. Αποδείξαμε πως πήραμε το μάθημά μας… Έχουμε, ωστόσο, αρκετό ακόμη δρόμο να διανύσουμε, προκειμένου να οικοδομήσουμε ένα απολύτως φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον. Γενναίες παρεμβάσεις απαιτούνται πρωτίστως στην ταχύτητα έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων, ένα ζήτημα που θέτουν μόνιμα οι ξένοι επενδυτές, ενώ περισσότερη ρευστότητα χρειάζεται να απελευθερωθεί προς τις υγιείς μικρομεσαίες εταιρείες. Εκ των ων ουκ άνευ αποτελεί η μόνιμη και διαρκής ενίσχυση των Ελλήνων εξαγωγέων. Είναι κρίσιμο, όχι μόνο να μη χαλαρώσει η στήριξη που απολαμβάνουν οι εξαγωγικές επιχειρήσεις, αλλά αντίθετα να ενταθεί, καθώς οι προκλήσεις πολλαπλασιάζονται. Η προσπάθεια αλλαγής του αναπτυξιακού μοντέλου με έμφαση στην εξωστρέφεια δεν πρέπει επ’ ουδενί να ατονήσει. Όπως έχει αποδειχθεί, άλλωστε, τα οφέλη των εξαγωγών υπερβαίνουν τα στενά σύνορα της οικονομίας (θέσεις εργασίας, έσοδα και φόροι στα δημόσια ταμεία) και αγγίζουν το σύνολο της κοινωνίας. Το «αντίδοτο» στις κρίσεις και το πάθημα που έγινε… μάθημα Της Χριστίνας Σακελλαρίδη Πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ)

126 ΗΠΡΟΣΦΑΤΗ ενεργειακή κρίση, αποτέλεσμα εν πολλοίς των γεωπολιτικών εντάσεων και ανακατατάξεων, έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη των βιομηχανιών έντασης ενέργειας να βρουν αξιόπιστες λύσεις αντιστάθμισης του κινδύνου από τις απότομες μεταβολές των τιμών ενέργειας, οι οποίες αναμένεται να συνεχιστούν και τα επόμενα χρόνια, ως αποτέλεσμα των πολύ φιλόδοξων στόχων της πράσινης μετάβασης. Την ίδια στιγμή, η εμπειρία της πανδημίας έδειξε περίτρανα την ανάγκη για διεύρυνση και ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας στο πλαίσιο μιας πιο ισορροπημένης παραγωγικής ανάπτυξης της οικονομίας. Για να μπορέσει, όμως, η εγχώρια βιομηχανία να ανταγωνιστεί με ίσους όρους τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές, είναι αναγκαίο η κυβέρνηση να προχωρήσει άμεσα στη διαμόρφωση μιας συνεκτικής πολιτικής με στόχο τη διασφάλιση ανταγωνιστικού κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για τις βιομηχανίες έντασης ενέργειας. Οι αρμόδιοι επιμένουν, ακόμη και σήμερα, που διαφαίνεται η πτωτική τάση των τιμών, ότι η πιο πρόσφορη λύση για να διασφαλίσουν οι βιομηχανίες ανταγωνιστικό κόστος τα επόμενα έτη είναι η σύναψη μακροχρόνιων συμβάσεων αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με παραγωγούς ΑΠΕ (ΡΡΑ) με σταθερή τιμή για τις ώρες που παράγεται πράσινη ενέργεια (pay as produced, όχι base load). Πλην, όμως, τα ΡΡΑ, στις τιμές που προσφέρονται σήμερα και δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέρριψε το αίτημα της χώρας μας για έγκριση μηχανισμού επιδότησης της βιομηχανίας για μέρος του κόστους που προκύπτει από την προσαρμογή της καμπύλης παραγωγής ενός φωτοβολταϊκού στην καμπύλη λειτουργίας μιας βιομηχανίας (Green Pool), εμπεριέχουν τεράστιο επιχειρηματικό ρίσκο. Και τούτο διότι είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος κανιβαλισμού των τιμών της αγοράς λόγω της βίαιης διείσδυσης των φωτοβολταϊκών, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από την αντίστοιχη αύξηση της ζήτησης στο σύστημα ή τη σημαντική αύξηση των εξαγωγών. Η σημαντική αύξηση των ΑΠΕ στο μίγμα παραγωγής πιέζει μεν τις τιμές προς τα κάτω στο χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας, πλην όμως προκαλεί τη σημαντική αύξηση άλλων χρεώσεων, όπως τα τέλη χρήσης των δικτύων και το κόστος της αγοράς εξισορρόπησης, που συμμετέχουν στο τελικό κόστος για τον καταναλωτή. Εν κατακλείδι, η ελληνική βιομηχανία πρέπει και μπορεί να προσφέρει πολύ περισσότερα στην ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας, αρκεί να στηριχθεί από την πολιτεία υιοθετώντας τις πρακτικές που ακολουθούν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να υιοθετηθούν κατ’ αρχήν και στη χώρα μας στο σύνολό τους οι μηχανισμοί επιδότησης, οι οποίοι προβλέπονται από το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο (κατευθυντήριες γραμμές) ή εφαρμόζονται στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Και προφανώς η λήψη των μέτρων πρέπει να συνοδεύεται από την έγκαιρη εξασφάλιση της χρηματοδότησης των ανωτέρω μηχανισμών. Είναι χαρακτηριστικό το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί με τον μηχανισμό της αντιστάθμισης του κόστους CO2, όπου για την περίοδο του 2024 το ποσό που έχει προβλεφθεί υπολείπεται κατά 100 εκατ. ευρώ σε σύνολο 300 εκατ. ευρώ. Ως εκ τούτου, βάσει των ανωτέρω, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, που να εξασφαλίζουν ανταγωνιστικό κόστος ενέργειας για τις βιομηχανίες της χώρας, πολλές από αυτές, ατενίζοντας με αβεβαιότητα το άμεσο μέλλον, θα αναγκαστούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο περαιτέρω μείωσης της παραγωγής τους. Οι καιροί ου μενετοί. ΑΠΟΨΗ Οι καιροί ου μενετοί για την ενεργοβόρο βιομηχανία Του Αντώνη Κοντολέοντος Πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας

128 Τ Ο ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ τροφίμων θα αντιμετωπίσει μια σειρά προκλήσεων τα επόμενα χρόνια, πολλές από τις οποίες συνδέονται με την κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της. Όσο πιο έγκαιρα προετοιμαστούμε να τις αντιμετωπίσουμε, τόσο περισσότερο θα καταφέρουμε να τις περιορίσουμε. Ξεκινώ με το προφανές: Οι υποδομές μας πρέπει να ανασχεδιαστούν, ώστε να αντέχουν απέναντι στα έντονα φυσικά φαινόμενα. Θυελλώδεις άνεμοι, έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες απαιτούν κτίρια αναβαθμισμένων προδιαγραφών. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες το καλοκαίρι αντιμετωπίζονται με ισχυρότερα κλιματιστικά συστήματα, τόσο στα κτίρια όσο και στα φορτηγά μεταφοράς τροφίμων. Η Ευρώπη στρέφεται στην πράσινη ενέργεια και πράττει πολύ ορθά, αλλά καλό είναι να γνωρίζουμε ότι αυτή η μετάπτωση κοστίζει: Θα αργήσουμε πολύ να ξαναδούμε το χαμηλό κόστος ενέργειας της προηγούμενης δεκαετίας. Καθώς τα σούπερ μάρκετ είναι μεγάλοι καταναλωτές ενέργειας, οφείλουμε να φροντίσουμε αφενός τη μείωση των αναγκών μας και αφετέρου να στραφούμε κατά ένα μέρος σε αυτοπαραγωγή. Το πρώτο σημαίνει ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, ψυγεία νέας τεχνολογίας και οχήματα χωρίς ορυκτά καύσιμα, ενώ ο φωτισμός χαμηλής κατανάλωσης θεωρείται πλέον δεδομένος παντού. Η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών, τόσο στις στέγες καταστημάτων όσο και σε συμβεβλημένα με PPA πάρκα, σε συνδυασμό με τη χρήση μπαταριών για την εξισορρόπηση του χρόνου παραγωγής και κατανάλωσης, μειώνει το ρίσκο που συνδέεται με το κόστος ενέργειας. Καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς μας απέναντι στη φύση, αρχίζουμε επιτέλους να τη σεβόμαστε περισσότερο. Η Ευρώπη είναι αποφασισμένη να ανακυκλώνει ό,τι είναι εφικτό να ανακυκλωθεί. Τα οργανικά απορρίμματά μας θα αξιοποιούνται, ενώ όλα τα πλαστικά μπουκάλια και τα κουτιά αλουμινίου θα χρεώνονται με εγγυοδοτικό αντίτιμο και θα επιστρέφονται σε ένα τεράστιο δίκτυο μηχανημάτων που θα στηθεί σε κάθε σημείο της χώρας, μέσα στα σούπερ μάρκετ και σε δημόσιους χώρους. Αυτό απαιτεί προσαρμογή των συνηθειών όλων μας. Οι φυσικές καταστροφές, οι ακραίες θερμοκρασίες και η αυξημένη ξηρασία πλήττουν την αγροτική παραγωγή. Το κόστος των προϊόντων, εγχώριων και εισαγόμενων, αυξάνεται και ολόκληρη η αλυσίδα παραγωγής τροφίμων επηρεάζεται καθοριστικά, από τις ζωοτροφές μέχρι τα τυποποιημένα τρόφιμα. Οι καλλιέργειες πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες κάθε τόπου, αλλά αυτό θέλει χρόνο, εκπαίδευση και κίνητρα. Προσωρινές ελλείψεις λόγω εκτεταμένων καταστροφών παραγωγής θα αποτελούν μάλλον σύνηθες φαινόμενο, το οποίο θα οδηγεί σε απότομες αυξήσεις τιμών και θα αντιμετωπιστεί με επίδειξη μεγαλύτερης ευελιξίας και προσαρμοστικότητας των διατροφικών συνηθειών μας. Η Ευρώπη πρωτοπορεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και των αιτίων της, εκδίδοντας συνεχώς νέες Οδηγίες και Κανονισμούς προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτή η πολιτική, που βασίζεται στις καλύτερες προθέσεις και έχει καταρχάς τη στήριξη κάθε σκεπτόμενου πολίτη, θέλει πολλή προσοχή στην αντιμετώπιση των δευτερογενών επιπτώσεων που μπορεί να έχει: Δεν πρέπει να καταστήσει τα ευρωπαϊκά προϊόντα ακριβότερα από τα εισαγόμενα στην Ένωση. Δεν πρέπει επίσης να διώξει τις βιομηχανίες έξω από την ήπειρο, καθώς αυτό θα έχει μηδενική ή αρνητική επίπτωση στο πλανητικό περιβάλλον και σίγουρα αρνητική επίπτωση στην ευημερία του Ευρωπαίου πολίτη. Δεν είναι πολύ εύκολος ο δρόμος, αλλά αν σχεδιάσουμε σοφά την πορεία μας, μπορούμε να τα καταφέρουμε. ΑΠΟΨΗ Συνδεδεμένες με το κλίμα οι προκλήσεις για το λιανεμπόριο Του Αριστοτέλη Παντελιάδη Πρόεδρος της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ)

129 ΑΠΟΨΗ Η ΑΓΟΡΑ της επικοινωνίας, όπου συναντιούνται οι διαφημιζόμενοι, τα ΜΜΕ και οι διαφημιστικές εταιρείες, υπόκειται ιστορικά σε συνεχείς αλλαγές -συχνά ραγδαίες- και προκλήσεις, οι οποίες οδηγούν αλλά και οδηγούνται από έναν ολοένα εξελισσόμενο αποδέκτη των υπηρεσιών τους, τους πολίτες. Τα παραδοσιακά Μέσα, όπως η ελεύθερη τηλεόραση, το ραδιόφωνο και κυρίως ο Τύπος, υφίστανται εδώ και χρόνια πίεση για δομική μετεξέλιξη από τις ψηφιακές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως οι Google, Facebook, Χ, Instagram (που με τη σειρά τους υφίστανται πλέον την έντονη πίεση του TikTok), αλλά και από πλατφόρμες video sharing όπως το YouTube, από ελληνικές και διεθνείς συνδρομητικές πλατφόρμες streaming και άλλα διαδικτυακά Μέσα. Παράλληλα, σχεδόν όλες οι εταιρείες της αγοράς τεχνολογίας ήδη επιδίδονται σε έναν αγώνα κυριαρχίας, επενδύοντας τεράστια ποσά στη νέα πρόκληση, την -αρρύθμιστη ακόμα- τεχνητή νοημοσύνη, που αναμένεται να επιφέρει τεκτονικές αλλαγές, όχι μόνο στο marketing και την επικοινωνία, αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη, όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα. Όπως πολύ εύστοχα ανέφερε ο Jensen Huang, CEO της Nvidia, η οποία, λόγω της μεγάλης ζήτησης για τα τσιπ τεχνητής νοημοσύνης, ξεπέρασε -έστω και στιγμιαία- την Amazon και έγινε η τέταρτη πιο πολύτιμη εταιρεία στην Αμερική και η πέμπτη παγκοσμίως, «η στιγμή του iPhone της τεχνητής νοημοσύνης έχει ξεκινήσει». Σε αυτό το τόσο δυναμικό περιβάλλον, προστατευτικές πολιτικές που στόχο έχουν να περιχαρακώσουν τη βιωσιμότητα εθνικών ΜΜΕ έχουν περιορισμένη και κυρίως βραχυχρόνια αποδοτικότητα, καθυστερώντας, όχι όμως αποτρέποντας την αλλαγή που έρχεται. Παράλληλα, καθώς το περιβάλλον αυτό είναι τόσο απρόβλεπτο, εκείνο που κυρίως προβληματίζει είναι οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει η «επόμενη μέρα» της επικοινωνίας στο κοινό, κυρίως στα παιδιά και τους νέους, στην κοινωνική συνοχή και τις θεμελιώδεις αξίες και αρχές της δυτικής δημοκρατίας. Εθνικές και υπερεθνικές αρχές, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση με το νέο νομοθετικό πλαίσιο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) και τη σύσταση του Γραφείου Τεχνητής Νοημοσύνης (AI Office) μέσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καλούνται να ρυθμίσουν το νέο περιβάλλον, για το οποίο όμως κανείς δεν μπορεί προς το παρόν να έχει πλήρη εικόνα. Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος των αρχών θα είναι καθοριστικός, ώστε τα νέα μοντέλα της επικοινωνίας να λειτουργήσουν ως μοχλός αντικειμενικής ενημέρωσης, προόδου και εξασφάλισης της βιωσιμότητας των κοινωνιών. Είναι ζωτικής σημασίας να περιορίσουμε την παραπληροφόρηση, το ψέμα, την προπαγάνδα, τον εξτρεμισμό και το μίσος και να απελευθερώσουμε τις θετικές δυνάμεις με τις οποίες η επικοινωνία μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην επιστημονική τεκμηρίωση της γνώσης, στη διάχυση της καινοτομίας, την αύξηση της παραγωγικότητας και την καλλιέργεια μιας δημιουργικής και υπεύθυνης στάσης των πολιτών απέναντι στις προκλήσεις του αύριο.

κυριαρχίας εν όψει τεκτονικών αλλαγών Του Γρηγόρη Αντωνιάδη Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου Διαφημιζομένων Ελλάδος

Αγώνας

Ε ΔΩ και 100 χρόνια η «Ναυτεμπορική», μια ιστορική εφημερίδα με ιδιαίτερη βαρύτητα στον κόσμο του επιχειρείν, συμβάλλει καταλυτικά στην προβολή της επιχειρηματικότητας και την ανάπτυξη της οικονομίας. Οι ελληνικές βιομηχανίες και επιχειρήσεις, παρά τις διαδοχικές εγχώριες και διεθνείς κρίσεις, κατόρθωσαν να αντέξουν. Τώρα, που η χώρα μας επιστρέφει δυναμικά σε τροχιά ανάπτυξης, καλούνται να αντιμετωπίσουν και πάλι σημαντικές προκλήσεις, σε ένα περιβάλλον δραστηριοποίησης που μεταβάλλεται συνεχώς. Η βιομηχανία πρέπει να βρίσκεται ψηλά στο νέο παραγωγικό μοντέλο, δεδομένου ότι σήμερα συμμετέχει στο 10,7% του ΑΕΠ με στόχο το 15% μέχρι το 2030, δημιουργεί καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και στηρίζει έμπρακτα την ελληνική κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό η εφαρμογή της «Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιομηχανία» είναι υποχρεωτική και απαραίτητη, καθώς θα συμβάλει καταλυτικά στην τόνωση του εξαγωγικού δυναμισμού των βιομηχανιών. Για να τελεσφορήσει όμως αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να γίνουν ορισμένα βήματα για τη ρεαλιστική προσέγγιση και αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων. Η πλέον καθοριστική παράμετρος για την προσέλκυση και διευκόλυνση των επενδύσεων είναι οι σύγχρονες υποδομές. Ως ΣΒΕ έχουμε προτείνει λύσεις, όπως η ενίσχυση της αναβάθμισης και χωρητικότητας του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η αναβάθμιση των υποδομών internet υψηλών ταχυτήτων, η αναβάθμιση των υποδομών των λιμένων και των σιδηροδρόμων. Πρέπει να τονίσουμε τη μεγάλη σημασία των συνδυασμένων μεταφορών και την αδήριτη ανάγκη για εμπορικό σιδηροδρομικό δίκτυο και τη διασύνδεσή του με τα λιμάνια της χώρας μας, ένα ζήτημα που θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τον κυβερνητικό σχεδιασμό. Η σημασία της καινοτομίας είναι επίσης καταλυτική στη στήριξη της εξωστρέφειας και στη θωράκιση της οικονομίας έναντι κάθε πιθανής εξωγενούς κρίσης. Η χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας, το brain gain και η συμμετοχή μελών της επιχειρηματικότητας σε εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα αποτελούν βήματα που θα δώσουν ώθηση στις επιχειρήσεις για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Παράλληλα, θα πρέπει να σημειώσουμε την επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία ενός φιλικού ρυθμιστικού περιβάλλοντος επιχειρηματικότητας, που θα επιτευχθεί με την ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης και την ψηφιοποίηση των κρατικών υπηρεσιών. Βέβαια, το μεγάλο αγκάθι που απασχολεί όλες τις επιχειρήσεις είναι η αδυναμία εξεύρεσης κατάλληλου προσωπικού, ένα φαινόμενο που στην περιφέρεια είναι ακόμη πιο έντονο. Η ορθή διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, η επαναξιολόγηση του Εθνικού Συστήματος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και η παροχή κινήτρων για την ανάσχεση του κύματος αστυφιλίας είναι ζωτικής σημασίας. Στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης, οι βιομηχανίες πρέπει να εναρμονιστούν στο παραγωγικό μοντέλο της κυκλικής οικονομίας, μειώνοντας το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Χρειάζονται δυνατότητες χρηματοδότησης, παροχή κινήτρων και ανάλογες καμπάνιες ενημέρωσης, ώστε οι επιχειρήσεις να εφαρμόσουν αυτό το νέο επιχειρηματικό πρότυπο. Το στοίχημα, λοιπόν, για την Ελλάδα στον 21ο αιώνα θα πρέπει να είναι η περαιτέρω ανάπτυξη της βιομηχανίας. ΑΠΟΨΗ Εναρμόνιση με το παραγωγικό μοντέλο της κυκλικής οικονομίας Της Λουκίας Σαράντη Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) 130

NAYTEMPORIKI_21,7x29,1cm.pdf 1

6/3/24 12:18 PM

132 Σ ΤΗΝ ΕΚΑΤΟΧΡΟΝΗ λειτουργία της η «Ναυτεμπορική» μάς προσφέρει μια αδιαμφισβήτητη ευκαιρία αποτίμησης της ουσιαστικής της προσφοράς, όχι μόνο στην ενημέρωση, αλλά και στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας. Συμπληρώνοντας 100 χρόνια ζωής, προσφέρει ένα λαμπρό παράδειγμα έγκαιρης και έγκυρης ενημέρωσης στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι, αλλά και γενικότερα. Ο ΣΕΒΕ, αναγνωρίζοντας την πολύτιμη συνεισφορά της «Ναυτεμπορικής», έχει αναπτύξει μακροχρόνια συνεργασία προς όφελος της εξωστρέφειας, αλλά και της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Οι προσδοκίες των Ελλήνων εξαγωγέων εμφανίζονται υψηλές για τα επόμενα χρόνια. Αυτή την αισιοδοξία θα πρέπει να υποστηρίξουμε, καθώς έχουμε αποδείξει ότι ο κλάδος των εξαγωγών (προϊόντων και υπηρεσιών) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, αφού κάθε τέσσερις μονάδες αύξησης των εξαγωγών συνεπάγονται μία μονάδα αύξησης του ΑΕΠ, δηλαδή 2,2 δισ. ευρώ περισσότερα στην Κεντρική Διακυβέρνηση να μειώσει φόρους και να βοηθήσει αυτούς που έχουν ανάγκη, χωρίς να δανειστεί παραπάνω. Ακόμη, η αύξηση των εξαγωγών σημαίνει δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αύξηση των προσλήψεων με παράλληλη μείωση της ανεργίας και τελικά αύξηση του εισοδήματος των εργαζομένων. Το 80% των ελληνικών εξαγωγών γίνεται από το 20% των επιχειρήσεων, δηλαδή τις μεγάλες επιχειρήσεις. Ισχύει σε αυτήν την περίπτωση ο νόμος του Pareto. Στον ΣΕΒΕ, ένας από τους σημαντικότερους στόχους που έχουμε θέσει είναι η στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ως προς την εξωστρέφειά τους. Να διευρύνουμε την εξαγωγική μας βάση, υποστηρίζοντας εσωστρεφείς μικρομεσαίες επιχειρήσεις να αναπτυχθούν μέσω της εισχώρησής τους στις διεθνείς αγορές. Έτσι θα μπορέσουμε να μειώσουμε περαιτέρω το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, που αποτελεί τροχοπέδη για την περαιτέρω ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν λόγω του διεθνούς κλίματος, οι εξαγωγές αποτελούν μονόδρομο για την υγιή επιχειρηματική ανάπτυξη μιας επιχείρησης. Το βήμα αυτό θα πραγματοποιηθεί με στρατηγική και ανθρώπινο κεφάλαιο. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που μπορούν να κάνουν τη διαφορά στις επιχειρήσεις και ειδικότερα στην ανάπτυξη της εξαγωγικής τους δραστηριότητας. Οι επιχειρήσεις του κλάδου μας, όμως, αντιμετωπίζουν προβλήματα στην εύρεση κατάλληλου προσωπικού, εξειδικευμένου ή όχι. Ένα ακόμα σημαντικό όπλο για την ανάπτυξη της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων είναι η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην εξαγωγική δραστηριότητα. Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του επιχειρείν και ειδικότερα του εξαγωγικού επιχειρείν, και αν δεν προσαρμοστούν οι επιχειρήσεις στις διεθνείς τάσεις, υπάρχει κίνδυνος συρρίκνωσης. Στον ΣΕΒΕ υποστηρίζουμε ενεργά τα μέλη μας για την ανεύρεση νέων συνεργατών, αλλά και το εξαγωγικό ξεκίνημά τους σε νέες αγορές. Η ανάπτυξη και ενδυνάμωση των συνεργειών ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, καθώς και η περαιτέρω σύνδεση με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη στήριξη των εξαγωγικών επιχειρήσεων. Ας συμβάλουμε όλοι στην ουσιαστική στήριξη της εξωστρέφειας και εκφράζουμε την πεποίθησή μας ότι η «Ναυτεμπορική» θα συνεχίσει να πρωτοστατεί στην επιχειρηματική ενημέρωση της χώρας μας! ΑΠΟΨΗ Στρατηγικές για ουσιαστική στήριξη της εξωστρέφειας Του Συμεών Διαμαντίδη Πρόεδρος του Συνδέσμου Εξαγωγέων - ΣΕΒΕ

134 Ω Σ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ένωση Επιχειρηματιών πιστεύουμε πως πρέπει να επενδύσουμε στην επαναβιομηχονοποίηση της χώρας, η οποία, ούσα στοίχημα και ταυτόχρονα ευκαιρία για την Ελλάδα, μπορεί να αποτελέσει στρατηγικό πυλώνα, αλλά και να λειτουργήσει ως κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη της εγχώριας οικονομίας. Οι σύγχρονες προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, μεταξύ άλλων η πανδημία, οι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Λωρίδα της Γάζας, έκαναν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη να αποκτήσουμε έναν βαθμό ανεξαρτησίας, να επιτύχουμε δηλαδή στρατηγική αυτάρκεια σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας, ώστε να μπορούμε στο μέλλον να αντιμετωπίσουμε ανάλογες προκλήσεις αποτελεσματικότερα. H επαναβιομηχανοποίηση της χώρας μπορεί να γίνει με σημερινούς όρους, δηλαδή παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, όπως φάρμακα, λογισμικό, προϊόντα μικροηλεκτρονικής, ηλεκτρομηχανικής, σύνθετα υλικά, βιοτεχνολογίας κ.λπ. Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η είσοδος ψηφιακών δεξιοτήτων στον τομέα του τουρισμού και της ναυτιλίας, τομείς που η Ελλάδα παραδοσιακά έχει συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες χώρες της περιοχής μας. Αντιλαμβανόμαστε την αξία της Τεχνητής Νοημοσύνης και τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Η χρήση αυτής της νέας τεχνολογίας έχει φέρει στο προσκήνιο το θέμα της ηθικής και κατά τη γνώμη μας θα πρέπει να είναι απόλυτα ελεγχόμενη. Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό, καθώς προκύπτουν κι άλλοι κίνδυνοι. Για παράδειγμα, ο συνδυασμός της Τεχνητής Νοημοσύνης με τα Data Analytics θα μπορούσε σε λίγα χρόνια να υποδεικνύει το επάγγελμα των παιδιών μας, γεγονός όχι τόσο καλό, δεδομένου πως η μαγεία της ανθρώπινης φύσης έγκειται στη μη προβλεψιμότητα και στην τυχαιότητά της. Είναι καίριας σημασίας η δημιουργία ενός κανονιστικού πλαισίου για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η ελληνική επιχειρηματικότητα χρειάζεται μια σειρά από μεταρρυθμίσεις προκειμένου να μπορέσει να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική. Προς αυτή την κατεύθυνση καίριας σημασίας κρίνεται η μεταρρύθμιση στον τομέα της Δικαιοσύνης, ώστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση νομοθετεί περί συγχωνεύσεων και εξαγορών έχοντας ως ζητούμενο να οδηγηθούμε σε πολυμετοχικά σχήματα. Θα πρέπει να ληφθεί όμως υπόψη το κατά πόσο ο Έλληνας επιχειρηματίας έχει τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε τέτοια σχήματα. Η εμπειρία δείχνει πως συνήθως αποτελεί τη μειοψηφία και είναι αναγκαστικά υπόλογος στην πλειοψηφία. Γι’ αυτό τον λόγο, μόνο η νομοθεσία και η γρήγορη απονομή δικαιοσύνης μπορούν να σταθούν ως ασπίδα των συμφερόντων αυτής της μειοψηφίας. Καθοριστικής σημασίας για την ενίσχυση της ελληνικής επιχειρηματικότητας είναι επίσης η αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού. Θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικό να δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις για την ψηφιακή κατάρτιση των υπαλλήλων τους, καθώς επίσης και να βρεθούν τρόποι επιβράβευσης των εργοδοτών που έχουν αυξήσει τις θέσεις εργασίας και έχουν επενδύσει στις ψηφιακές δεξιότητες μέσω της μείωσης του μη μισθολογικού κόστους. Θωρακίζοντας την ελληνική επιχειρηματικότητα, την καθιστούμε πιο ανταγωνιστική στο διεθνές οικονομικό στερέωμα και της δίνουμε την ευκαιρία να ατενίζει με περισσότερη σιγουριά το μέλλον σε αγορές εντός και εκτός συνόρων. Μετάβαση στην επόμενη πίστα με παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας Του Κρίστιαν Χατζημηνά Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Επιχειρηματιών ΑΠΟΨΗ

136 Κ ΑΘΩΣ γιορτάζουμε την εκατονταετηρίδα της «Ναυτεμπορικής», ενός καταξιωμένου θεσμού στην ελληνική οικονομική δημοσιογραφία, είναι πραγματικά ενδιαφέρον να αναλογιστούμε τι επηρέασε, πόσο άλλαξε και πώς διαμορφώθηκε το οικονομικό τοπίο μέσα στις τελευταίες δεκαετίες. Από την άνοδο της εκβιομηχάνισης έως την ψηφιακή επανάσταση, σε κάθε εποχή αναδεικνύονται ξεχωριστές και πολύ διαφορετικές ευκαιρίες και προκλήσεις, με αποκορύφωμα τα τελευταία χρόνια, όπου έχουμε βιώσει άνευ προηγουμένου αλλαγές. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας έχει επηρεάσει σε τεράστιο βαθμό το εμπόριο και τις χρηματαγορές, μιας και έχει επιταχύνει τον ρυθμό των συναλλαγών και έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και συμμετέχουμε στο εμπόριο και αλληλοεπιδρούμε. Επιπλέον, η εμφάνιση νέων τάσεων και εργαλείων, όπως το fintech, το blockchain και η ταχεία είσοδος της τεχνητής νοημοσύνης σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, έχει διαταράξει τα παραδοσιακά μοντέλα, φωτίζοντας νέες προοπτικές. Το παγκόσμιο οικονομικό τοπίο, επίσης, έχει μεταμορφωθεί. Λόγω της παγκοσμιοποίησης και της διευρυμένης και ταχύτατης διασύνδεσης των εθνών κανένα φαινόμενο δεν είναι πλέον τοπικό και μεμονωμένο. Οι επιμέρους προκλήσεις, είτε πρόκειται για πολέμους και απρόβλεπτα φαινόμενα, όπως η πρόσφατη αρχικά τοπική επιδημία του κορονοϊού, είτε για χρηματοπιστωτικές κρίσεις και γεωστρατηγικές ανακατατάξεις, δημιουργούν παγκόσμιους κυματισμούς, που επηρεάζουν τόσο τις τοπικές οικονομίες όσο και τον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Η δε ανθεκτικότητα και γρήγορη ανάκαμψη των τοπικών οικονομιών απέναντι στις αλλεπάλληλες αντιξοότητες υπογραμμίζει τη δυναμική φύση του διασυνδεδεμένου κόσμου μας. Βρισκόμαστε πραγματικά σε σημείο καμπής της παγκόσμιας ιστορίας και ως εκ τούτου είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε τη συμβιωτική σχέση μεταξύ των εθνών και να αντιληφθούμε τον ρόλο και τη θέση μας ως μέρος ενός ευρύτερου οικονομικού μωσαϊκού. Εν μέσω όλων αυτών των αλλαγών και των ανακατατάξεων, μια σταθερά παραμένειο απαραίτητος ρόλος της πληροφορίας. Σε μια εποχή που ορίζεται από την αμεσότητα των δεδομένων, η ικανότητα λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων στηρίζεται στη βάση έγκαιρων και αξιόπιστων πληροφοριών. Γι' αυτόν τον λόγο η «Ναυτεμπορική», με τη δέσμευσή της για διαφάνεια, ακεραιότητα και αμερόληπτη πληροφόρηση, αποδείχτηκε πολύτιμος οδηγός μέσα στον αιώνα της λειτουργίας της. Κοιτάζοντας μπροστά, οι προκλήσεις μοιάζουν να πυκνώνουν και να θεριεύουν. Η απειλητική κλιματική αλλαγή, η ρευστή γεωπολιτική δυναμική και ο συχνά βίαιος τεχνολογικός μετασχηματισμός θέτουν δυσκολίες που απαιτούν συλλογική αντιμετώπιση και προσαρμοστικότητα. Οι πολίτες του κόσμου, οι επιχειρήσεις, οι οργανισμοί με μεγάλη απήχηση, όπως το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, έθνη και κυβερνήσεις, όλοι μας φέρουμε την ευθύνη να αντιμετωπίζουμε αυτές τις προκλήσεις και ταυτόχρονα να συμβάλλουμε στη βιώσιμη ανάπτυξη της διασυνδεδεμένης παγκόσμιας κοινότητάς μας και του πλανήτη μας. Η επέτειος των 100 χρόνων της «Ναυτεμπορικής» δεν είναι απλώς ένας εορτασμός ενός αιώνα που πέρασε, αλλά μια έκκληση να αναλογιστούμε τα λαμπρά επιτεύγματά μας, να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας και να διαμορφώσουμε την πορεία μας από εδώ και στο εξής. Οι σημερινές μας αποφάσεις διαμορφώνουν άλλωστε τον κόσμο στον οποίο θα ευδοκιμήσουν οι μελλοντικές γενιές. ΑΠΟΨΗ Συλλογική αντιμετώπιση, προσαρμοστικότητα σε προκλήσεις που πυκνώνουν και θεριεύουν Του Nικόλαου Μπακατσέλου Πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου

137 ΑΠΟΨΗ ΗΑΝΑΠΤΥΞΗ της ελληνικής οικονομίας, της πραγματικής οικονομίας, σε βάσεις ανθεκτικές, βιώσιμες, με μακρόπνοο ορίζοντα και διεισδυτικότητα στην κοινωνία και την αγορά, δεν μπορεί παρά να βασίζεται σε τρεις δομικούς πυλώνες: Την εξωστρέφεια, τον πρωτογενή τομέα και τις υπηρεσίες. Στον βαθμό που πολιτεία και επιχειρηματική κοινότητα επενδύσουν ανθρώπινους πόρους και κεφάλαια με προνοητικότητα, αίσθημα απόλυτης δικαιοσύνης και διορατικότητα και το πράξουν σε βάθος χρόνου, δίχως εκπτώσεις και πισωγυρίσματα ή παλινδρομήσεις, είναι βέβαιο ότι το αποτέλεσμα θα αποζημιώσει τους πάντες. Εξάλλου, στο σύγχρονο επιχειρείν, όπως και στην πολιτική, κερδίζουν οι οραματιστές, που πείθουν το κοινό για τις προθέσεις τους και με ομαδικό πνεύμα επιμένουν σε έναν κοινό στόχο. Η διατήρηση της οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά προφανώς και αποτελεί κοινό όραμα για την πολιτεία και την αγορά. Μόνο που, σήμερα, η ευρωπαϊκή οικονομία, μέρος της οποίας είναι και η ελληνική, βρίσκεται αντιμέτωπη με σειρά σοβαρότατων προκλήσεων, τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει ώστε να προληφθούν τα χειρότερα. Στο ευμετάβλητο αυτό διεθνές κλίμα, η Ελλάδα αποτελεί φωτεινό παράδειγμα, με την οικονομία της να διατηρείται σχεδόν αλώβητη από τις γεωπολιτικές προκλήσεις. Το δημόσιο ταμείο βρίσκεται σε «τάξη», οι επενδύσεις τρέχουν με υψηλό ρυθμό, οι μεταρρυθμίσεις παραμένουν στην πρώτη γραμμή του κυβερνητικού ενδιαφέροντος και η ψηφιοποίηση αγοράς και Δημοσίου αλλάζουν σταδιακά και προς το θετικότερο τη συνολική εικόνα της χώρας. Στον βαθμό που και τα επόμενα χρόνια δεν θα χαθεί το ελπιδοφόρο αυτό «τέμπο», το ενδιαφέρον της επιχειρηματικής κοινότητας θα πρέπει να στραφεί στη σε βάθος αναδόμηση του πρωτογενούς τομέα, στη σταθερή και όχι συγκυριακή αύξηση των εξαγωγών, όπως και στη δυναμικότερη παρουσία και ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών, ιδιαίτερα στο πεδίο της τεχνολογίας. Ήδη βήματα και προς τις τρεις αυτές κατευθύνσεις γίνονται, ωστόσο το στοιχείο το οποίο θα κάνει τη διαφορά είναι η χάραξη ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, που θα υπηρετήσουν όλοι και με όλες τις δυνάμεις τους. Πρόκειται για έναν αγώνα κοπιώδη, για έναν μαραθώνιο, με πλούσια στοιχεία δημιουργικότητας, αυτοσχεδιασμού και διαφοροποίησης, ο οποίος στη λήξη του θα έχει μόνο κερδισμένους. Στην προσπάθεια αυτή, ένα δεν θα πρέπει να λείψει: Τα επενδυτικά κεφάλαια, εγχώρια και εισαγόμενα. Η χρήση τους οφείλει να είναι ορθολογική και η διάχυσή τους ευρύτερη, με τη ρευστότητα να φθάνει σε όλα τα στρώματα της οικονομίας, ώστε η παραγόμενη υπεραξία να πηγάζει από κάθε «πόρο» της επιχειρηματικής κοινότητας και να ανακυκλώνεται ολιστικά στην παραγωγή -πρωτογενή και δευτερογενή-, το εμπόριο, τις υπηρεσίες. Μόνο η δίκαιη διάθεση των τραπεζικών, κοινοτικών, ιδιωτικών κεφαλαίων μπορεί να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης, διότι διαμοιράζει το ρίσκο συνολικά στην οικονομία. Ας γίνουμε λοιπόν άπαντες κοινωνοί του ρίσκου, συμβάλλοντας ισότιμα και στο όραμα της ανάπτυξης. Ας γίνουμε άπαντες κοινωνοί του ρίσκου και του οράματος Του Βασίλειου Γούναρη Πρόεδρος του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου

138 Τ Ι ΔΙΑΔΡΟΜΗ! Οι πρόσφατες θετικές αξιολογήσεις και οικονομικές επιδόσεις της Ελλάδας σηματοδοτούν την οριστική επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στον παγκόσμιο επενδυτικό χάρτη. Η Ελλάδα κατέχει πλέον περίοπτη θέση ως οικονομικός εταίρος, ενώ αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού των ομότιμων χωρών. Αναμφισβήτητα, η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει μια εκπληκτική διαδρομή τα τελευταία έτη, έχοντας αφήσει πίσω την κρίση χρέους της περασμένης δεκαετίας, στοχεύοντας στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, στην προσέλκυση ξένων επενδυτών, στην ενίσχυση της οικονομίας, στην καλύτερη απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων και διατηρώντας την ίδια στιγμή τις ευρωπαϊκές της ρίζες, τις ιδιαιτερότητές της και την ψυχή της. Ένα εξαιρετικό μάθημα αντοχής και ισχυρής βούλησης. Τα αποτελέσματα είναι εδώ: αύξηση του ΑΕΠ, συρρίκνωση της ανεργίας, μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα, μεγάλα έργα στο πλαίσιο του προγράμματος Greece 2.0 και ανάκτηση της στρατιωτικής κυριαρχίας μέσω ad-hoc επενδύσεων. Πληθώρα νέων έργων υλοποιούνται στους τομείς της ναυτιλίας, του Διαστήματος, των κατασκευών, των υποδομών, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, του ψηφιακού και του πράσινου μετασχηματισμού. Ο τουρισμός συνεχίζει την ανοδική του πορεία, ήδη πριν από την πανδημία. Είναι σαφές ότι η ελκυστικότητα της χώρας έχει ενισχυθεί σημαντικά. Ωστόσο, μια σειρά διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων παραμένουν στο τραπέζι, προκειμένου να βελτιωθεί η διοικητική αποτελεσματικότητα και να ενισχυθεί η μακροπρόθεσμη αποδοτικότητα του δικαστικού, νομοθετικού και κανονιστικού συστήματος. Ο δυναμισμός και η υψηλή τεχνογνωσία, που επιδεικνύουν οι ΜμΕ και οι μικρές και μεσαίες βιομηχανίες -θεμέλιος λίθος της ελληνικής βιομηχανίας-, πρέπει να συνοδευτούν από μια καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, προκειμένου να ενισχυθεί η κεφαλαιοποίηση, ενίοτε ανεπαρκής για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα. Η Γαλλία και οι γαλλικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά διαδραμάτισαν και εξακολουθούν να διαδραματίζουν έναν ρόλο ζωτικής σημασίας στο οικονομικό γίγνεσθαι, πάντα στο πλευρό των Ελλήνων εταίρων και φίλων μας. Η Γαλλία εξέφρασε συστηματικά την υποστήριξή της προς την Ελλάδα για την αποφυγή ενός «Grexit», για τη σύσφιγξη των δεσμών και την ενίσχυση της προσήλωσης της χώρας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα και τη διευκόλυνση στη χορήγηση ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης και της περιόδου μετά Covid. Οι πρόσφατες συμφωνίες που υπογράφηκαν, η «Κοινή Δήλωση προθέσεων για ενίσχυση της συνεργασίας στον οικονομικό τομέα», η «Εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια», οι αποστολές τεχνικής βοήθειας, καθώς και τα πολυάριθμα συμβόλαια, στο πλαίσιο τόσο των συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα όσο και των εξωχρηματιστηριακών συμβάσεων, συνιστούν απτές αποδείξεις. Η Ελλάδα παραμένει περισσότερο από ποτέ μια χώρα ευκαιριών. Τα πολλαπλά πλεονεκτήματά της, η γεωστρατηγική της θέση, η ικανότητά της να αναδειχθεί σε περιφερειακό κόμβο ενέργειας και logistics, επιβεβαιώνουν τις θετικές προοπτικές για την οικονομία και ειδικότερα για το μέλλον των ελληνογαλλικών σχέσεων. Το Ελληνογαλλικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο -μια κοινότητα 400 γαλλικών και ελληνικών εταιρειών-μελών, προερχόμενων από όλους τους τομείς- παραμένει στο πλευρό όλων των επιχειρηματιών, οι οποίοι αποτελούν τη δύναμη αυτής της χώρας. ΑΠΟΨΗ Η Ελλάδα παραμένει περισσότερο από ποτέ μια χώρα ευκαιριών Του Laurent

Πρόεδρος του Ελληνογαλλικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου

Thuillier

140 Τ Ο 2023, καθώς και η έναρξη του 2024 χαρακτηρίζονται από αντιθέσεις, διεθνείς γεωπολιτικές και οικονομικές προκλήσεις, πιέσεις στις κοινωνίες. Παράλληλα, η διεξαγωγή εκλογών το 2024 σε σημαντικές χώρες του πλανήτη, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, αποτελεί επιπρόσθετο παράγοντα αβεβαιότητας, που θα καθορίσει τις μελλοντικές πολιτικές δυναμικές και ενδέχεται να μετατοπίσει τις ισορροπίες σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Η Ελλάδα, μέσα σε αυτό το ευμετάβλητο και δύσκολο διεθνές περιβάλλον, αποτελεί θετικό παράδειγμα, γεγονός που αποτυπώνεται τόσο από την πρόσφατη ανάδειξή της ως χώρα της χρονιάς από το Economist, αλλά και από την πρόσφατη ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας έπειτα από 13 χρόνια. Αυτές οι επιτυχίες αναδεικνύουν το αποτέλεσμα της μεγάλης προσπάθειας της ελληνικής κυβέρνησης τα τελευταία χρόνια να προχωρήσει στην υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που όχι μόνο θα της επιτρέψουν να λειτουργήσει σε ένα πλαίσιο δημοσιονομικής ισορροπίας, αλλά και θα βάλουν τα θεμέλια για τον μετασχηματισμό της οικονομίας της χώρας μας και του παραγωγικού της μοντέλου. Αποτελεί μονόδρομο να επιταχυνθούν με αποδοτικό τρόπο οι μεταρρυθμίσεις, η ψηφιοποίηση, ο εκσυγχρονισμός του κράτους -με σημαντικά βήματα να έχουν υλοποιηθεί, αλλά και πολλά βήματα ακόμη που πρέπει να γίνουν- και η αποδοτικότερη λειτουργία της Δικαιοσύνης, που θα συμβάλουν στην περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας διεθνώς. Είναι δε αξιοσημείωτες οι προσπάθειες για την ενθάρρυνση της καινοτομίας, της έρευνας και της τεχνολογίας, καθώς και της καινοτόμου επιχειρηματικότητας - κάτι το οποίο αποτυπώνεται από την ανάδειξη αρκετών νεοφυών επιχειρήσεων με μεγάλες διεθνείς προοπτικές. Αντιλαμβανόμαστε τους δύσκολους συσχετισμούς που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Πρέπει όμως να πορευθούμε ώστε να βρούμε λύσεις για τα μεγάλα θέματα που επηρεάζουν τη δική μας χώρα, αλλά είναι και διεθνής: - Πώς να είμαστε προετοιμασμένοι και να μετριάζουμε τις διαφορετικές κρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών καταστροφών. - Πώς στους ιλιγγιώδεις ρυθμούς με τους οποίους μετασχηματίζεται ο κόσμος να διαφυλάξουμε τον πολιτισμό, την παράδοση και τις αξίες μας, αλλά και να μετριάσουμε τις επιπτώσεις που επιφέρουν αναπόφευκτες διαταραχές. Οι άμεσες οικονομικές προκλήσεις είναι ευρύτερες: - Ο πληθωρισμός, η διατήρηση υψηλού επιπέδου τιμών, τα υψηλά επιτόκια δανεισμού, με συνέπεια τη μείωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών. - Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών. - Το ενεργειακό κόστος. - Η ανισορροπία ζήτησης και προσφοράς εργασίας σε αρκετούς κλάδους. Σε όλο αυτό το πλαίσιο, κρίσιμος παράγοντας στη διαμόρφωση της κοινωνίας μας, αλλά και για την επίτευξη της προόδου και ανάπτυξης της χώρας μας είναι η παιδεία με την ευρύτερη έννοια και η εκπαίδευση. Ιδιαίτερα στην ιστορική καμπή που ζούμε, με τον επανακαθορισμό των δεξιοτήτων και την απαιτούμενη συνεχή εκπαίδευση. Οφείλουμε να έχουμε συνείδηση και να δείχνουμε υπευθυνότητα στην κρισιμότητα των καιρών μας, να διαμορφώσουμε με στρατηγική και κριτική σκέψη το πλαίσιο που θα οδηγήσει τη χώρα μας στο μέλλον σε έναν θετικό, διατηρήσιμο δρόμο. Η δυναμική που έχει αποκτήσει η Ελλάδα αποτελεί μοναδική ευκαιρία. ΑΠΟΨΗ Μοναδική ευκαιρία η δυναμική που έχει αποκτήσει η χώρα Της Άννας Καλλιάνη Πρόεδρος του Ελληνοβρετανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου

141 ΑΠΟΨΗ

ΕΛΛΑΔΑ και η Κίνα έχουν μια μακροχρόνια και ισχυρή οικονομική σχέση. Το έργο που τη σηματοδοτεί είναι η απόκτηση του πλειοψηφικού πακέτου μετοχών του λιμανιού του Πειραιά από την Cosco. Το μεγάλο λιμάνι της χώρας, λόγω της στρατηγικής του θέσης στην Ανατολική Μεσόγειο, δέχεται μεγάλες πιέσεις από την πρόσφατη κλιμάκωση των επιθέσεων κατά της εμπορικής ναυτιλίας στην Ερυθρά Θάλασσα και την εκτροπή των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μέσω του Ακρωτηρίου Καλής Ελπίδας, με καθυστερήσεις που φτάνουν έως και τις 27 ημέρες. Η κινεζική διοίκηση, αξιολογώντας ως επιτυχημένη τη μεγαλύτερη επένδυση που έχει κάνει σε λιμάνι εκτός Κίνας, σκοπεύει να στηρίξει το μεγάλο λιμάνι της χώρας να κρατήσει τις δυνάμεις του. Φαίνεται ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για να βελτιώσουμε και τις εμπορικές μας σχέσεις, ώστε να εισέλθουν περισσότερα ελληνικά προϊόντα στην κινεζική αγορά, διεκδικώντας δυναμικά ένα μεγαλύτερο μερίδιο των εισαγωγών της Κίνας. Επίσης στον τομέα του τουρισμού η Ελλάδα θα μπορούσε να ωφεληθεί με προσέλκυση Κινέζων τουριστών, φτάνοντας στα προπανδημικά επίπεδα με 200.000 επισκέπτες το 2019 και συνυπολογίζοντας ότι πρόκειται για ταξιδιώτες με υψηλή δαπάνη ανά ταξίδι. Επίσης, στο ρεκόρ αιτήσεων για golden visa του 2023, ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών προέρχεται από την Κίνα με 7.385 αιτήσεις, που αντιπροσωπεύουν το 80% των αγοραστών ακινήτων. Παρά την ύφεση στον τομέα των ακινήτων από το πλεόνασμα αποθέματος σε κατοικίες και τις πιεσμένες επιδόσεις των εξαγωγών της Κίνας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τον Νοέμβριο του 2023 αναθεώρησε θετικά τις εκτιμήσεις του για την κινεζική οικονομία, εκτιμώντας ότι η ασιατική χώρα θα αναπτυχθεί κατά 5,4%, αντανακλώντας την απόφαση της Κίνας για έκδοση κρατικών ομολόγων ύψους 1 τρισεκατομμυρίου γιουάν (137 δισεκατομμύρια δολάρια). Για το 2023 το ΑΕΠ της χώρας ανήλθε στα 126 τρισ. γιουάν με μία αύξηση 5,2% από την προηγούμενη χρονιά, σημειώνοντας έναν μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6,2% για τα τελευταία 10 έτη. Πολύ σημαντικό γεγονός για την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας είναι ότι επιβεβαιώνεται ως μια βιομηχανική δύναμη στον κλάδο των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, εξάγοντας στην E.E. οχήματα με κόστος πολύ χαμηλότερο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών. Επίσης η Κίνα κατέχει δεσπόζουσα θέση στην παραγωγή οξειδίων σπάνιων γαιών, που συνδέονται με τεχνολογίες σχετικές με τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθιστώντας την τον μεγαλύτερο εταίρο για την Ε.Ε. Ιδιαίτερη αξία έχει η πολιτιστική σχέση μεταξύ των δύο χωρών. Η αρχαία ιστορία της Ελλάδας και η αντίστοιχη της Κίνας είναι σχεδόν παράλληλες και αποτελούν τις πηγές του δυτικού και του ανατολικού πολιτισμού. Αμοιβαία αναγνωρίζουν τη σημασία η μία της άλλης και έχουν πολλά να μοιραστούν με τον κόσμο, βελτιώνοντας το επίπεδο πολιτιστικής συνεργασίας μεταξύ τους. Με τις εμπορικές συναλλαγές Ελλάδας - Κίνας το 2023 να ανέρχονται στα 96,2 δισ. γιουάν, σημειώνοντας ετήσια αύξηση 5% και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι ανάγκη η ισχυρή συνεργασία των χωρών για την αντιμετώπιση μεγάλων προκλήσεων, την προσέλκυση επενδύσεων και την αξιοποίηση νέων ευκαιριών ανάπτυξης που θα ωφελήσουν αμοιβαία και τις δύο χώρες. Σχέσεις ανάλογες δύο μεγάλων και αρχαίων πολιτισμών Tου Κωνσταντίνου Ν Γιαννίδη Πρόεδρος του Ελληνοκινεζικού Εμπορικού Βιομηχανικού Τουριστικού και Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου

142

Ε ΤΙΣ ΑΙΣΙΟΔΟΞΕΣ προβλέψεις για ανάπτυξη 2,9% και τις συγκρατημένες για 2% το 2024, η πορεία της ελληνικής οικονομίας επηρεάζεται από την επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης στις ευρωπαϊκές οικονομίες, τη σφιχτή νομισματική πολιτική που ακολουθεί η ΕΚΤ, τις εν εξελίξει πολεμικές συγκρούσεις στην ευρύτερη γειτονιά μας και φυσικά από το ενδεχόμενο αναβίωσης της ενεργειακής κρίσης. Βασικό ζητούμενο παραμένουν πάντα οι επενδύσεις. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έχει θέσει έναν μεγαλεπήβολο στόχο για επενδυτικές δαπάνες 12,17 δισ. ευρώ το 2024 από 10,822 δισ. ευρώ το 2023, αύξηση δηλαδή κατά 15%! Το 2022 οι άμεσες ξένες επενδύσεις στη χώρα σημείωσαν ρεκόρ 20ετίας, ξεπερνώντας τα 7 δισ. ευρώ, με την πλειονότητα να αφορά εξαγορές ή ιδιωτικοποιήσεις ήδη υφιστάμενων επιχειρήσεων και επενδύσεις στην αγορά ακινήτων. Οι νέες παραγωγικές επενδύσεις ή greenfield investments, ωστόσο, εξακολουθούν να αποτελούν μικρό ποσοστό των συνολικών επενδύσεων. Αυτές είναι οι επενδύσεις που χρειάζεται η Ελλάδα όμως, καθώς έχουν πραγματικό αντίκτυπο στην οικονομία και την κοινωνία. Αυξάνουν την παραγωγική ικανότητά της, αναβαθμίζουν το παραγωγικό μοντέλο, συμβάλλοντας καθοριστικά στην πολυπόθητη μετάβαση από χώρα-καταναλωτή σε χώρα-παραγωγό, εκτοξεύοντας τις εξαγωγές και ως εκ τούτου βελτιώνοντας την ευημερία όλων. Το πού πρέπει να στοχεύσουμε για την προσέλκυσή τους, ώστε να βελτιώσουμε την ανταγωνιστική θέση μας, είναι ξεκάθαρο: βελτίωση ανθρώπινου κεφαλαίου, προώθηση υψηλής τεχνολογίας, στήριξη φιλικών προς το περιβάλλον μορφών ενέργειας και φυσικά σταθερό φορολογικό σύστημα και εξάλειψη της γραφειοκρατίας. Το επιχειρηματικό ρίσκο καραδοκεί, ωστόσο έφτασε ο καιρός για τολμηρές επενδύσεις. Οι ιταλικές επιχειρήσεις έχουν αποδείξει ότι ο τολμών νικά, καθώς ψηφίζουν σταθερά Ελλάδα. Η Ιταλία, και για το 2023, αποτελεί την κορυφαία αγορά για τις ελληνικές εξαγωγές. Πρόκειται, άλλωστε, για τον σημαντικότερο διαχρονικά οικονομικό εταίρο της Ελλάδας. Στην Ιταλία κατευθύνεται το 12% των ελληνικών εξαγωγών, ενώ βρίσκεται ψηλά, στην πρώτη τετράδα, και στη λίστα των εισαγωγών (2022). Το επενδυτικό ενδιαφέρον των ιταλικών επιχειρήσεων συγκεντρώνεται ολοένα και πιο δυναμικά στον τομέα της ενέργειας και δη της πράσινης ενέργειας. Οι ιταλικοί όμιλοι Edison, Enel Green Power και Italgas, μεταξύ άλλων, δραστηριοποιούνται περισσότερα από 10 χρόνια στην ελληνική αγορά και φαίνεται ότι στα σχέδιά τους περιλαμβάνεται επέκταση των επενδύσεων στην πράσινη ενέργεια, τις ΑΠΕ, π.χ. χερσαία και ιδιαίτερα υπεράκτια αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά πάρκα και στο φυσικό αέριο. Η Edison μαζί με τη ΔΕΠΑ εργάζονται για την προώθηση του αγωγού EastMed, με την Edison να τονίζει ότι το έργο εντάσσεται στη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξής της στο πλαίσιο και της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ οι ιταλικοί όμιλοι Renco SpA και Sicilsaldo-Nuova Ghizzoni έχουν επίσης εκφράσει ενδιαφέρον για συμμετοχή στην κατασκευή του αγωγού. Η συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας εκτιμάται ότι θα ενταθεί το προσεχές διάστημα, προσφέροντας μία μοναδική ευκαιρία στη χώρα μας να αναδειχθεί σε ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο και καταλύτη για την επίτευξη του στόχου net zero της Ε.Ε. έως το 2050, ενισχύοντας συνολικά τη δυναμική της ελληνικής οικονομίας. ΑΠΟΨΗ Η ελληνοϊταλική συνεργασία καταλύτης για τον στόχο του net zero στην Ε .Ε . Του Cav Ιωάννη Τσαμίχα Πρόεδρος του Ελληνοϊταλικού Επιμελητηρίου Αθήνας

Ένα πλήθος σπουδαίων έργων, από τον Πύργο Πειραιά - το πρώτο πολυώροφο κτήριο στην Ελλάδα που στοχεύει στην πιστοποίηση LEED Platinum, έως και το project Skyline - τη μεγαλύτερη μεταβίβαση χαρτοφυλακίου ακινήτων στην ελληνική αγορά κατά τα τελευταία χρόνια. Ο όμιλος DIMAND πρωτοπορεί, μετατρέποντας κτήρια τοπόσημα σε μοντέρνους βιοκλιματικούς χώρους εργασίας και διαβίωσης. dimand.gr Νερατζιωτίσσης 115, 151 24 Μαρούσι T: 210 8774200 | E: info@dimand.gr Δημιουργούμε τις πόλεις που θέλουμε να ζούμε C M Y CM MY CY CMY K

Π 144

ΟΧΛΟΣ για την ανάπτυξη της Ελλάδας είναι η παιδεία. Με βάση αυτό το πρόταγμα ιδρύθηκε το 1938, με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων και Βιοτεχνών και του Συνδέσμου Ανωνύμων Εταιρειών της Ελλάδος, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, ως Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών. Στόχος, να συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας, έναν στόχο που υπηρετεί σταθερά στα 86 χρόνια της λειτουργίας του. Σήμερα, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς αποτελείται από τέσσερις Σχολές, δέκα ακαδημαϊκά τμήματα, 27.000 ενεργούς προπτυχιακούς φοιτητές, 5.000 μεταπτυχιακούς φοιτητές, 469 υποψήφιους διδάκτορες και 190 μέλη Διοικητικού Ερευνητικού Προσωπικού. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο της οικονομικής ζωής της χώρας. Διαθέτει το παλαιότερο Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών και το πρώτο πανεπιστημιακό Τμήμα Τουριστικών Σπουδών που ιδρύθηκε στη χώρα (2017). Επιπλέον, θεραπεύει, πέραν της διοίκησης επιχειρήσεων, την οικονομική, στατιστική, ασφαλιστική, χρηματοοικονομική επιστήμη, τη βιομηχανική διοίκηση και τεχνολογία, τις διεθνείς σχέσεις, αλλά και επιστήμες αιχμής όπως η πληροφορική και τα ψηφιακά συστήματα. Εξελίσσεται συνεχώς και βρίσκεται σταθερά μπροστά από τις απαιτήσεις της κοινωνίας. Έμφαση δίνεται τα τελευταία χρόνια και στις μεταπτυχιακές σπουδές. Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς προσφέρει σήμερα 46 ελληνόφωνα και αγγλόφωνα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στην οικονομία, την πληροφορική, την τεχνητή νοημοσύνη, τις διεθνείς και ευρωπαϊκές σχέσεις κ.ά. Υλοποιεί μια στρατηγική εξωστρέφειας μέσα από επιλεκτικές συνεργασίες με πανεπιστήμια του εξωτερικού, στην Αμερική και την Ευρώπη κατά κύριο λόγο (περισσότερα από 100 πανεπιστήμια σε περισσότερες από 60 χώρες), για κοινά μεταπτυχιακά προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, για ξένους φοιτητές. Αλληλεπιδρώντας με ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα διεθνώς, ενισχύεται το διεθνές προφίλ του Πανεπιστημίου, αποκτά προστιθέμενη αξία, δημιουργεί τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις για την οικοδόμηση του πανεπιστημίου του μέλλοντος. Για να μεγιστοποιηθεί η εξωστρέφειά του, αξιοποιεί μια σειρά από δράσεις όπως αυτή του θεσμού του επίτιμου διδάκτορα, όπου διακεκριμένες προσωπικότητες από τον επιχειρηματικό, ακαδημαϊκό και πολιτικό χώρο λειτουργούν συμβουλευτικά αλλά και ως πρότυπο για τους αποφοίτους του. Η σύμπραξη με επιφανείς alumni επιπλέον, οδηγεί σε μια δυναμική και ουσιαστική στήριξη των αποφοίτων του. Στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς λειτουργούν, σε σταθερή βάση, μικτές επιτροπές από ακαδημαϊκούς και στελέχη της αγοράς, με στόχο την επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών, διασφαλίζοντας έτσι τη συμβατότητά τους με τις εκάστοτε ανάγκες της αγοράς, χωρίς φυσικά να μειώνεται η ακαδημαϊκότητα. Όλα τα παραπάνω συμβάλλουν αποφασιστικά στη δημιουργία ικανών αποφοίτων, με συγκριτικά πλεονεκτήματα και υψηλό αίσθημα ευθύνης, η ποιότητα των οποίων ανοίγει επαγγελματικούς δρόμους στο εθνικό αλλά και διεθνές επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, από τη δημιουργία του και μέχρι σήμερα οδηγείται προς το μέλλον, υπηρετώντας πιστά την αντίληψη της περιόδου «γέννησής» του που αποτυπώνεται στο: «Μορφωμένος και ικανός επαγγελματίας, υπερήφανος διότι συμμετέχεις εις την παραγωγήν, καλός και άξιος Έλλην, με πλήρη συνείδησιν των υποχρεώσεών σου προς το Έθνος, φωτισμένος οδηγός και πιστός υπηρέτης του Λαού, χρήσιμος και αξιοπρεπής άνθρωπος, φίλος της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης». ΑΠΟΨΗ Βαδίζοντας προς το μέλλον με τις αξίες του παρελθόντος Του Μιχαήλ Σφακιανάκη Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πειραιώς

146 Τ Α ΕΛΛΗΝΙΚΑ δημόσια πανεπιστήμια αποτέλεσαν από συστάσεως του ελληνικού κράτους βασικό πυλώνα εκπαίδευσης, επιστημονικής έρευνας και γνώσης και σημαντικό συντελεστή της κοινωνικής, οικονομικής αλλά και πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της χώρας. Ένας ρόλος ιδιαίτερα σημαντικός για τη χώρα, αν και όχι τόσο γνωστός στην ευρύτερη κοινωνία. Τα πανεπιστήμια έχουν ως βασική αποστολή να παρέχουν υψηλής ποιότητας ανώτατη εκπαίδευση, να παράγουν και να μεταδίδουν τη γνώση μέσω της διδασκαλίας και της έρευνας, και να καλλιεργούν και να προάγουν τις επιστήμες, τις τέχνες, τα γράμματα και τον πολιτισμό. Αποτελούν πνευματικούς φάρους, συμβάλλοντας στην πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου. Στόχος της ανώτατης εκπαίδευσης, όμως, δεν είναι μόνο η παροχή εξειδικευμένης γνώσης και η ανάπτυξη δεξιοτήτων σε ένα στενό επιστημονικό πεδίο. Ο απώτερος στόχος της εκπαίδευσης είναι η ηθικοπνευματική καλλιέργεια και τελικά η μόρφωση, δηλαδή η πνευματική ωριμότητα και ολοκλήρωση της προσωπικότητας. Το πανεπιστημιακό πτυχίο εξακολουθεί να αποτελεί ένα μέσο κοινωνικού μετασχηματισμού, καθώς με αυτό ένας νέος άνθρωπος μπορεί να ξεχωρίσει και να ανελιχθεί κοινωνικά και οικονομικά. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση, όμως, εκτός από κοινωνικό και πολιτιστικό σκοπό έχει και οικονομική αξία. Η ανώτατη εκπαίδευση αποτελεί βασικό στοιχείο για την οικονομική ανάπτυξη και την οικονομία της γνώσης, συμβάλλοντας με εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό στην παραγωγική διαδικασία και στη διάχυση της νέας τεχνολογίας. Ταυτόχρονα, το πανεπιστήμιο ως κέντρο έρευνας συμβάλλει με νέα επιστημονική γνώση στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας και στη δημιουργία νέων μεθόδων παραγωγής. Είναι σε όλους γνωστή η συμβολή ενός πανεπιστημίου στην τοπική οικονομία και κοινωνία με την αύξηση του ΑΕΠ, του εισοδήματος και της απασχόλησης. Για παράδειγμα, η λειτουργία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχει εκτιμηθεί ότι δημιουργεί με άμεσο και έμμεσο τρόπο συνολικό ΑΕΠ αλλά και εισόδημα στην ευρύτερη περιοχή της τάξης του 1 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 7,7% του ΑΕΠ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, και θέσεις εργασίας που ξεπερνούν τις 4.000, εξαιρουμένης της απασχόλησης των νέων ερευνητών. Ο στόχος της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας μας συνδέεται άμεσα με τη μαζική πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση που εξασφάλισαν από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους τα δημόσια πανεπιστήμια. Σήμερα, όμως, τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια καλούνται να αναζητήσουν τον βηματισμό τους σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα, με διαρκείς ανακατατάξεις και σημαντικές προκλήσεις, επιδεικνύοντας προσαρμοστικότητα, οξυδέρκεια και οραματισμό. Για να επιτελέσουν τον ρόλο τους τα δημόσια πανεπιστήμια και να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το νέο τοπίο που φαίνεται να διαμορφώνεται στην ανώτατη εκπαίδευση με τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων, απαιτείται η οικονομική ενίσχυση των δημόσιων πανεπιστημίων, η ενίσχυσή τους με στελεχιακό δυναμικό και η ενδυνάμωση του αυτοδιοίκητου και της αυτονομίας τους μέσω ενός λιτού και λιγότερο υπερυθμιστικού θεσμικού πλαισίου λειτουργίας, ώστε να είναι ανταγωνιστικά και ευέλικτα και να απελευθερωθούν όλες οι δυνάμεις τους. «Φάροι» εξειδικευμένης γνώσης και ηθικοπνευματικής καλλιέργειας Του Χαράλαμπου Φείδα Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΑΠΟΨΗ

MD, PhD, FACS, MAMSE

Καθηγητής

European University of Cyprus, School of Medicine

Πρόεδρος, Clinical Robotic Surgery Association, (CRSA)

Προσ. Καθηγητής

Ohio State University, USA Διευθυντής,

Τακτικό

Academy of Master Surgeon Educators, American College of Surgeons, MAMSE

Governor, American College of Surgeons, Greek Chapter (ACS-GC)

147 ΗΡΟΜΠΟΤΙΚΗ τεχνολογία ήρθε στα χέρια των χειρουργών για να αντικαταστήσει τη λαπαροσκοπική χειρουργική, προσφέροντας αρκετές βελτιώσεις αλλά και καινούργιες δυνατότητες. Πλέον, τα περισσότερα νοσοκομεία της Ευρώπης και της Αμερικής κατέχουν αρκετά ρομποτικά συστήματα για να αντεπεξέλθουν στη συνεχώς αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας από τους χειρουργούς και τη ζήτηση από τους ασθενείς. Για να καταλάβουμε το πόσο έχει γίνει κομμάτι της χειρουργικής καθημερινότητας η ρομποτική, αξίζει να γνωρίζουμε πως κάθε 8 δευτερόλεπτα ξεκινά μία νέα ρομποτική χειρουργική επέμβαση κάπου στον κόσμο. Η ρομποτική πλατφόρμα παρέχει στον χειρουργό τεράστιας ανάλυσης σταθερή τρισδιάστατη εικόνα. Ο χειρουργός κάθεται αναπαυτικά στην κονσόλα του ρομποτικού συστήματος μειώνοντας δραματικά την κούραση και το stress και αυξάνοντας κατακόρυφα την εργονομία, ιδιαίτερα σε πολύωρες επεμβάσεις. Στη συνέχεια, οι ρομποτικοί βραχίονες προσφέρουν απαράμιλλη ακρίβεια στις χειρουργικές κινήσεις, ιδίως σε δύσκολες περιοχές της κοιλίας. Η γκάμα των εργαλείων του ρομποτικού συστήματος είναι τεράστια και ικανή να βοηθήσει τον χειρουργό σε κάθε δύσκολο χειρισμό. Χρειάζονται μόνο 4 μικρές τομές των 8 χιλιοστών στο δέρμα. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά έχουν καταστήσει τη Ρομποτική μέθοδο εκλογής στις περισσότερες επεμβάσεις γενικής χειρουργικής στην κοιλιακή χώρα. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι ασθενείς επωφελούνται από λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο, καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα, γρηγορότερη επάνοδο στην καθημερινότητα και μικρότερη διάρκεια νοσηλείας στο νοσοκομείο σε σύγκριση με την κλασική ανοικτή και τη λαπαροσκοπική χειρουργική. Όμως η ρομποτική τεχνολογία κοστίζει περισσότερο ως αρχικό κόστος σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μεθόδους. Για μια δίκαιη σύγκριση των διάφορων τεχνικών θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας τα χρήματα που εξοικονομούνται από ένα πλήθος ιατρικών υπηρεσιών που μπορεί να χρειαστεί μετά από μια επέμβαση ο ασθενής. Με τη ρομποτική χειρουργική οι ασθενείς σπανίως χρειάζονται παραμονή στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας έπειτα από πολύ βαριές επεμβάσεις. Επιστρέφουν γρηγορότερα στην εργασία τους και λόγω του μικρότερου μετεγχειρητικού πόνου χρειάζονται λιγότερα αναλγητικά φάρμακα και κυρίως λιγότερα ή καθόλου οπιοειδή. Τέλος, οι ενδοκοιλιακές συμφύσεις που δημιουργούνται είναι λιγότερες και οι τομές μικρότερες σε σχέση με τις υπόλοιπες μεθόδους, με αποτέλεσμα να είναι λιγότερες και οι πιθανότητες για λοίμωξη χειρουργικού τραύματος, μετεγχειρητική κήλη και συμφυτικό ειλεό. Έτσι, με τη Ρομποτική μειώνονται τα χρήματα που θα επιβαρυνθεί ένα κρατικό ταμείο ή μια ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία για μια συγκεκριμένη επέμβαση σε σχέση με τις υπόλοιπες χειρουργικές μεθόδους. Αν στα παραπάνω συνυπολογίσουμε και τη λιγότερη σωματική καταπόνηση που υφίσταται ο ίδιος ο χειρουργός, τότε μπορούμε να καταλάβουμε τα συνολικά οφέλη και τη θετική επίδραση της ρομποτικής χειρουργικής όχι μόνο στην υγεία του ασθενούς, αλλά και στον ιατρό του, καθώς και στην οικονομία. Η ρομποτική χειρουργική στην υπηρεσία του ανθρώπου και της οικονομίας Του Κωνσταντίνου Μ Κωνσταντινίδη,

Κλινικής Χειρουργικής,

Χειρουργικής,

Κλινική Γενικής, Λαπαροσκοπικής, Ογκολογικής και Ρομποτικής Χειρουργικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών Επιστημονικός Διευθυντής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Μέλος,

ΑΠΟΨΗ

149 42 ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΘΕΣΗ ΙΙΙ

151 ΑΠΟΨΗ Ο Ι ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής οφείλουν να είναι εθνικές και ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Μαζί φυσικά με τις πολιτικές για την ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, την πρόοδο και την καινοτομία. Τι γίνεται όμως όταν οι πολιτικές για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής προτάσσονται άκριτα, δημιουργώντας αυτοματισμούς για κάθε παραγωγικό μοντέλο; Τι γίνεται όταν υποβαθμίζεται κάθε φορέας ανάπτυξης εντός Ε.Ε. στο όνομα ενός πανάκριβου «πράσινου» μοντέλου, που αγνοεί κάθε έννοια κοινωνικής δικαιοσύνης; Μήπως τελικά αυτές οι πολιτικές είναι μία κοντόφθαλμη προσέγγιση δήθεν για το μέλλον του πλανήτη, ενώ στην ουσία καταβαραθρώνουν το πάλαι ποτέ ευρωπαϊκό, βιομηχανικό πλεονέκτημα, αφήνοντας ζωτικό χώρο στην από Ανατολάς επέλαση, που διόλου δεν νοιάζεται για το κλίμα ή για τον άνθρωπο; Η πραγματικότητα σήμερα, που έγινε ακόμα πιο ζοφερή με την ενεργειακή κρίση, είναι ότι συλλήβδην όλοι οι κλάδοι της πραγματικής οικονομίας γονατίζουν από μία «πράσινη» σταυροφορία με άδηλο μέλλον και χωρίς κανέναν προσανατολισμό. Δεν εξηγείται αλλιώς αυτή η βίαιη προσπάθεια προσαρμογής σε μη υπολογισμένες πολιτικές που απειλούν την ανάπτυξη. Από τα μπλόκα των αγροτών μέχρι τα βιομηχανικά λουκέτα, οι κραυγές απόγνωσης φτάνουν παντού, εκτός από τα κλειστά γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των λόμπι που τη λυμαίνονται. Κλείνοντας τα αυτιά σε πρακτικές greenwashing, ανταμείβοντας τον ESG ζήλο, χωρίς πρόνοια για ενεργειακή ασφάλεια ή για μείωση του ενεργειακού κόστους, σε μία Ευρώπη που βλέπει τελικά το τρένο της προόδου να απομακρύνεται. Μία εστέτ αντίληψη, μη ρεαλιστική, σχεδόν εκδικητική για κάθε προσπάθεια παραγωγικής ανασυγκρότησης με όχημα τη βιομηχανία και μάλιστα από μία Ευρώπη που αναδύθηκε οικονομικά ακριβώς μέσα από την εκβιομηχάνισή της. Και ταυτόχρονα, με βαθιά υποκρισία, προτάσσει την κλιματική αλλαγή ως φόβητρο, κλείνοντας τα μάτια στον λαϊκισμό και στην αποστροφή στις ευρωπαϊκές αξίες που φέρνουν η οικονομική και ενεργειακή φτώχεια. Φοβάμαι πως στις επερχόμενες ευρωεκλογές θα δούμε πρωτόγνωρα αποτελέσματα, που θα εκπορεύονται αποκλειστικά και μόνο από αυτές τις πολιτικές. Τι ζητάμε λοιπόν από το κονκλάβιο των Βρυξελλών; Όχι μόνο ρεαλισμό, αλλά και όραμα. Η «πράσινη» ανάπτυξη χρειάζεται τα υλικά της βιομηχανίας. Αλουμίνιο για τις ανεμογεννήτριες, λίθιο για την αποθήκευση ενέργειας, φυσικό αέριο ως καύσιμο-γέφυρα για το μέλλον. Και αυτά είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα. Πίστη στο παραγωγικό μοντέλο που φέρνει ασφάλεια και ευημερία για όλους. Από την παραγωγή ενέργειας και την αγροτική παραγωγή μέχρι την κτηνοτροφία και την αλιεία, οι ευρωπαϊκές πολιτικές πρέπει να δώσουν χώρο στην ανάπτυξη. Και δυστυχώς, με δύο πολέμους στην ευρωπαϊκή γειτονιά, μια σοβαρή αμυντική βιομηχανία, που ευτυχώς για την Ευρώπη την κάνει ισχυρή εντός ΝΑΤΟ. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι απολύτως αναγκαίο να δούμε και την ελληνική βιομηχανική αμυντική συμπαραγωγή να ανθίζει ξανά, καθώς η ελληνική τεχνογνωσία μπορεί να δώσει προστιθέμενη αξία στην ευρωπαϊκή άμυνα. Είναι σημαντικό να βλέπουμε ότι ανοίγει ουσιαστικά αυτή η κουβέντα εν όψει των ευρωπαϊκών εκλογών, που θα δώσει νέα ώθηση στην ανάπτυξη και από αυτή τη βιομηχανία. Ναι, οφείλουμε να παραδώσουμε ένα καλύτερο μέλλον στα παιδιά μας. Ένα μέλλον όμως ανυπόκριτο και αναπτυξιακό. Βιομηχανία ισχυρής ανάπτυξης για την Ελλάδα και την Ευρώπη Του Ευάγγελου Μυτιληναίου Πρόεδρος της Eurometaux, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Mytilineos

152 Β ΓΑΙΝΟΝΤΑΣ από μία υπερδεκαετή οικονομική κρίση που αποκάλυψε τις παθογένειες της ελληνικής οικονομίας, αλλά και από μία διετή ενεργειακή κρίση που κατέδειξε τις εξαρτήσεις της ευρωπαϊκής οικονομίας, μπορούμε για πρώτη φορά μετά από αρκετά χρόνια να κοιτάμε μπροστά με συγκρατημένη αισιοδοξία. Η ενεργειακή κρίση μάς έδειξε ότι η μόνη πραγματική απάντηση στο ενεργειακό τρίλημμα (ασφάλεια, οικονομικότητα και βιωσιμότητα) είναι η καθαρή ενέργεια. Είναι μια πραγματικά ισχυρή υπενθύμιση ότι η απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα και η ενεργειακή ασφάλεια είναι δύο έννοιες πολύ στενά συνδεδεμένες. Όμως, η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι απλά μία ευθεία που θα ακολουθήσουμε. Έχει πολλές προκλήσεις που θα πρέπει να ξεπεράσουμε. Αν τα καταφέρουμε, τα οφέλη θα είναι πολλά και για όλους: το περιβάλλον, τους πολίτες, τους καταναλωτές, την εθνική οικονομία, τις εταιρείες και την Ευρώπη ως σύνολο. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να εξασφαλίσουμε είναι ότι θα εγκαταστήσουμε γρήγορα νέες μονάδες παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές. Όποιος έχει χρειαστεί να κατασκευάσει οτιδήποτε στην Ελλάδα, ξέρει ότι αυτό δεν είναι ούτε δεδομένο ούτε απλό. Το δεύτερο που πρέπει να εξασφαλίσουμε είναι τα δίκτυα μεταφοράς στα οποία θα συνδεθούν οι νέες μονάδες και θα μεταφέρουν τον καθαρό ηλεκτρισμό στα σπίτια και τις επιχειρήσεις. Το γεγονός ότι οι ΑΠΕ δεν είναι συγκεντρωμένες σε συγκεκριμένα σημεία (όπως ήταν π.χ. ο λιγνίτης) δημιουργεί την ανάγκη για νέα δίκτυα που πρέπει να ακολουθούν σε ταχύτητα υλοποίησης την ταχύτητα ανάπτυξης των νέων έργων ΑΠΕ. Το τρίτο που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι η στοχαστικότητα των ΑΠΕ, το γεγονός δηλαδή ότι η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από αυτές έχει μεταβολές τόσο χρονικά όσο και ποσοτικά και δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια. Λύσεις όπως οι μονάδες αποθήκευσης με μπαταρίες, η αντλησιοταμίευση και η απόκριση ζήτησης μπορούν να αντισταθμίσουν μερικώς το πρόβλημα, αλλά και εδώ χρειάζεται να δημιουργηθούν νέα έργα και να υπάρξει συνεννόηση. Το τέταρτο στοίχημα είναι να εξηγήσουμε στους καταναλωτές τι σημαίνει για τους ίδιους η πράσινη μετάβαση και ο νέος εξηλεκτρισμός, ώστε να επωφεληθούν από το κύμα της αλλαγής και να βρουν τη νέα τους θέση στο νέο ενεργειακό σύστημα. Οι καταναλωτές μπορούν να γίνουν prosumers παράγοντας ηλεκτρισμό από φωτοβολταϊκά στις στέγες τους, καθώς και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα με αντλίες θερμότητας, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και οικιακές μπαταρίες. Όλο αυτό χρειάζεται μία αλλαγή νοοτροπίας και προσέγγισης από πλευράς πολιτών. Και βέβαια, όλα τα παραπάνω χρειάζονται επενδύσεις. Από όλους. Που όπως όλες οι επενδύσεις έχουν ρίσκο. Όμως για τη χώρα μας, για την εθνική οικονομία, για τις εταιρείες του κλάδου, για τους καταναλωτές, η πράσινη μετάβαση έχει οφέλη που κάνουν την προσπάθεια να αξίζει. Ενεργειακή μετάβαση σημαίνει φθηνότερη και καθαρή ενέργεια και σταθερότερες τιμές. Η παραγωγή γίνεται στην Ελλάδα με «ελληνικές» πρώτες ύλες, άρα η χώρα μας μπορεί να μειώσει σημαντικά την ενεργειακή της εξάρτηση και να γίνει εξαγωγέας ενέργειας (εφόσον υπάρχουν οι υποδομές διασυνδέσεων προς το εξωτερικό). Η πράσινη μετάβαση δεν αφορά μόνο την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, έχει πλέον επιχειρηματική, καταναλωτική και γεωστρατηγική λογική. ΑΠΟΨΗ Τα πέντε «must» για μια επιτυχή ενεργειακή μετάβαση στην χώρα Του Γιώργου Στάσση Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου ΔΕΗ

154 Τ ΟΝ ΜΙΣΟ αιώνα ιστορίας ενός μεγάλου και ιστορικού Ομίλου, με το πρώτο ιδιωτικό και εξαγωγικό διυλιστήριο της χώρας, όταν τα ορυκτά καύσιμα και η διύλισή τους μονοπωλούσαν το ενεργειακό μίγμα μαζί με τα παραδοσιακά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, γινόμαστε μάρτυρες και -τολμώ να πω- καταλύτες της ενεργειακής ιστορίας του τόπου μας. Πρόκειται για μια διαδρομή που περνά από τη μονοπωλιακή δημόσια παραγωγή και διάθεση των ενεργειακών προϊόντων στη δυναμική ιδιωτική πρωτοβουλία που άλλαξε τον χάρτη του ενεργειακού πλουραλισμού και της εξασφάλισης της αυτάρκειας, τόσο σε επίπεδο βιομηχανικής ανάπτυξης όσο και σε επίπεδο δυνατοτήτων κάθε καταναλωτή στη χώρα. Τίποτα από αυτά δεν ήταν μια αυτονόητη εξέλιξη. Απαιτήθηκαν προσαρμοστικότητα και επιμονή, αλλά και διάθεση κεφαλαίων που μόνο με ισχυρή θέληση, γενναίες αποφάσεις και ελεγχόμενο ρίσκο θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν στο σήμερα. Οι ενεργειακοί Όμιλοι στην Ελλάδα αναλαμβάνουν στην παρούσα συγκυρία μια τεράστια ευθύνη και ένα μεγάλο στοίχημα. Να παραμείνουν ισχυροί και αταλάντευτοι σε ένα περιβάλλον ανατροπών και διεθνών κλυδωνισμών, και ταυτόχρονα να μπολιάσουν τη λειτουργία και την προοπτική τους με νέες μορφές παραγωγής, αποθήκευσης και διάθεσης ενέργειας. Αυτό εμπεριέχει -κυρίως- και απαιτεί επέκταση σε νέες μορφές ενέργειας και κυρίως σημαντικές επενδύσεις στο πλαίσιο πάντα ενός αποδοτικού αλλά και προσεκτικού σχεδιασμού. Απαιτεί και κάτι ακόμα: ταχύτητα προσαρμογής αλλά και στοχευμένες επιλογές. Ο ρόλος που αναλαμβάνουμε ως μέλη της ευρωπαϊκής κοινότητας για το παρόν και το μέλλον, μπορεί εν πολλοίς να είναι δυσανάλογος της ευθύνης παγκοσμίως, είναι όμως μια δέσμευση και πρωτοπορία που είμαι σίγουρος ότι θα επιφέρει ενεργειακή δικαιοσύνη και αυτονομία στη νέα σκακιέρα οικονομικών και γεωστρατηγικών συμφερόντων. Αυτός ο νέος κόσμος, ο μέγας, για να παραφράσω λίγο τον ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη, δημιουργεί τεράστιες δυνατότητες και πολλά υποσχόμενες προοπτικές. Οι ουσίες του Αιγαίου, ο ήλιος και ο αέρας, γίνονται ολοένα και περισσότερο τροφοδότες καθαρής ανανεώσιμης ενέργειας για περισσότερους. Όσα έχει παραγάγει ο πολιτισμός μας και για χρόνια παρέμεναν αναξιοποίητα, με οδηγό τη νέα κυκλικότητα γίνονται πολύτιμη «δευτερογενής ύλη» για εναλλακτικές μορφές ενέργειας και βιοκαύσιμα. Οι νέες τεχνολογίες μάς ανοίγουν δρόμους διαφοροποιημένων μορφών παραγωγής, εξελιγμένων βιομηχανικών και ενεργειακών υποδομών. Μια παλέτα αλλαγών και ανάπτυξης, που δίνει ώθηση στην οικονομία, σε μια νέα ενεργειακή κουλτούρα. Σε αυτό το περιβάλλον, χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ τους σταθερούς αρωγούς της ελληνικής οικονομίας για να οδηγήσουν και αυτήν τη μετάβαση, όπως έκαναν και στο παρελθόν. Με γρηγορότερο βηματισμό, όπως απαιτούν οι συνθήκες του σύγχρονου κόσμου. Με προσήλωση στην αειφόρο ανάπτυξη για τον Άνθρωπο, την Κοινωνία, την Οικονομία και το Μέλλον των επόμενων γενιών. Έναν σημαντικό ρόλο θα επιτελέσουν σε αυτό και όσοι θα συνεχίσουν να διαχέουν την άρτια και αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών, όπως κάνει και το ιστορικό φύλλο της «Ναυτεμπορικής», έτσι ώστε και τα επόμενα πολλά χρόνια η είδηση να είναι και το μήνυμα και η ουσία. ΑΠΟΨΗ Παλέτα αλλαγών και ανάπτυξης για μια νέα ενεργειακή κουλτούρα Του Πέτρου Τζαννετάκη Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος της Motor Oil

ΗΕΙΚΟΝΑ της Ελλάδας έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Παρά το ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, την κλιματική κρίση, τις πληθωριστικές πιέσεις και το disruption στις εφοδιαστικές αλυσίδες, η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε σταθερά ανοδική τροχιά. Σε αυτό έχει παίξει σημαντικό ρόλο και η τεχνολογία, ως βασικό όχημα αντιμετώπισης κάθε κρίσης. Είναι πλέον ξεκάθαρο πως ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί μονόδρομο για την ανάπτυξη της χώρας. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, πολλά σημαντικά βήματα προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα. Οι πολίτες βλέπουν στην καθημερινότητά τους τις θετικές επιδράσεις της ψηφιακοποίησης. Από τις συνδιαλλαγές τους με τις δημόσιες υπηρεσίες, την ψηφιακή έκδοση εγγράφων και την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, μέχρι τις χρήσιμες εφαρμογές για smartphones. Με τον ίδιο τρόπο η τεχνολογία μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο τη δικαιοσύνη, την παιδεία, τη ναυτιλία, τον τουρισμό κ.λπ., δημιουργώντας ακόμη πιο πρόσφορο έδαφος για διεθνείς επενδύσεις και ανοίγοντας νέους ορίζοντες για την ανάπτυξη της χώρας. Αντίστοιχα και για τις επιχειρήσεις που κάνουν πράξη τον ψηφιακό τους μετασχηματισμό, τα οφέλη σε κόστος, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα γίνονται άμεσα ορατά. Αξιοποιώντας λύσεις τεχνολογίας, μπορούν να ανταποκρίνονται ταχύτερα στις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των πελατών τους και να βρίσκουν νέους τρόπους για να τους προσφέρουν ακόμα καλύτερη εμπειρία, μέσα από ψηφιακά κανάλια. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα να ξεπεράσουν τα στενά γεωγραφικά τους όρια και να απευθυνθούν σε ολόκληρο τον κόσμο, ενισχύοντας την εξωστρέφειά τους. Η εξέλιξη δεν σταματά. Νέες τεχνολογίες αιχμής αναδύονται συνεχώς, δημιουργώντας πολλές ευκαιρίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τεχνητή νοημοσύνη, που δεν είναι απλά το μέλλον. Είναι ήδη εδώ. Μπορεί να έχει εφαρμογή σε πάρα πολλές πτυχές της καθημερινότητάς μας και να συνδιαμορφώσει την ψηφιακή κοινωνία του αύριο. Και αυτό δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε. Για να μπορούμε όμως να συζητάμε για το μέλλον, θα πρέπει πρώτα να φροντίσουμε ότι αυτός ο πλανήτης θα υπάρχει και τότε, χωρίς να υποθηκεύουμε το μέλλον της νέας γενιάς. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τις επιχειρήσεις να λειτουργούν με υπεύθυνο τρόπο, τοποθετώντας τη βιώσιμη ανάπτυξη στον πυρήνα της στρατηγικής τους. Δεν είναι τυχαίο που ολοένα και περισσότερο τα επενδυτικά κεφάλαια κατευθύνονται προς βιώσιμες επενδύσεις, ενώ τα κριτήρια ESG για το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση αποκτούν αυξανόμενη σημασία, θέτοντας τα θεμέλια για τη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος. Τον τελευταίο αιώνα που έχει διανύσει η ανθρωπότητα, παρά τις προκλήσεις και τις αντιξοότητες, έχουμε καταφέρει σημαντική πρόοδο στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο άνθρωπος και η κοινωνία, χάρη στον καταλυτικό ρόλο της τεχνολογίας. Εστιάζοντας στις ευκαιρίες και χωρίς φόβο για συνεχείς αλλαγές, οι δυνατότητες για πρόοδο και οι ευκαιρίες για ανάπτυξη είναι πολλές. Για να γίνει η χώρα μας παράδειγμα ψηφιακού μετασχηματισμού και εξέλιξης, πρέπει να συνεχίσουμε με ακόμα υψηλότερο ρυθμό, όχι από ανάγκη, αλλά από επιλογή. Είναι στο χέρι μας να το καταφέρουμε, δημιουργώντας έναν κόσμο καλύτερο για όλους. ΑΠΟΨΗ Η τεχνολογία ανοίγει νέους ορίζοντες για έναν καλύτερο κόσμο Του Μιχάλη Τσαμάζ Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου ΟΤΕ 156

157 ΑΠΟΨΗ ΟΚΟΣΜΟΣ μας βρίσκεται σε κατάσταση γεωπολιτικής και κοινωνικής αναταραχής, αντιμετωπίζοντας παράλληλα μια κλιματική κρίση πρωτόγνωρων διαστάσεων. Καλούμαστε να προσαρμόσουμε και να εξελίξουμε το μίγμα ενέργειας, τις μεταφορές μας, τις οικονομίες μας, τα παγκόσμια μοτίβα εμπορίου, τις πόλεις μας, την καθημερινότητά μας. Υποδομές Ενέργειας, Μεταφορών και Δικτύων αλλάζουν εξ ολοκλήρου υπό το πρίσμα της απανθρακοποίησης και των ψηφιακών τεχνολογιών. Η αυξημένη παγκόσμια κίνηση θέτει υπό πίεση λιμένες και αεροδρόμια, παλιούς αυτοκινητόδρομους και σιδηροδρομικές δομές. Παράλληλα, διαμορφώνονται νέοι δρόμοι για το εμπόριο στην ξηρά, στον αέρα και στο νερό λόγω γεωπολιτικών αιτίων και νέες συνδέσεις μεταφορών χρειάζονται για να υποστηρίξουν στρατηγικές περιοχές, όπως π.χ. η πρόσφατη αναθεώρηση των σχεδίων ανάπτυξης και χρήσης του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια μεγάλοι καταναλωτές ειδικά στον κλάδο των μεταφορών, όπως λιμάνια, αεροδρόμια και αυτοκινητόδρομοι, αναζητούν τρόπο να καλύψουν εξ ολοκλήρου τις ενεργειακές ανάγκες τους με πράσινη ενέργεια, ενώ η εντεινόμενη τάση εξηλεκτρισμού των μεταφορών δημιουργεί μεγαλύτερη ανάγκη για ηλεκτρική ενέργεια, που τα δίκτυα ηλεκτρισμού δυσκολεύονται να καλύψουν άμεσα. Τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής δεν διαθέτουν την ικανότητα να εξυπηρετήσουν τις νέες ανάγκες. Η καθαρή ενέργεια παραμένει εν πολλοίς αναξιοποίητη λόγω των ελλιπών υποδομών διασυνδέσεων και αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας. Οι παγκόσμιες τάσεις που αναδύονται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, το οποίο διέπεται από διχαστική γεωπολιτική ρητορική και βαθιά οικονομική αβεβαιότητα, αναδιαμορφώνουν σημαντικά τις επενδύσεις στις υποδομές. Ταυτόχρονα, ωστόσο, είναι αυτά τα αβέβαια περιβάλλοντα αγοράς που μπορούν να προσφέρουν ενδιαφέρουσες ευκαιρίες για τους επενδυτές, ιδιαίτερα στον τομέα των υποδομών. Η ανθεκτικότητα των επενδύσεων στις υποδομές επιβεβαιώνεται τα τελευταία χρόνια, με πιο πρόσφατα παραδείγματα ήδη μέσα στο 2024 την εξαγορά από την BlackRock -τον μεγαλύτερο διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων στον κόσμο- της Global Infrastructure Partners, με συνολικό τίμημα περίπου 12 δισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά και μετοχές, αλλά και την ανακοίνωση της Macquarie Asset Management ότι έχουν δεσμευτεί πάνω από 8 δισεκατομμύρια ευρώ στο Macquarie European Infrastructure Fund 7 (MEIF7), το έβδομο δηλαδή κατά σειρά επενδυτικό κεφάλαιο υποδομών που έχει συστήσει. Τα assets στον τομέα των υποδομών αποτελούν μακροπρόθεσμες επενδύσεις, με σταθερές ταμειακές ροές και ωφέλιμη οικονομική ζωή, που συνήθως ξεπερνά τα 20 χρόνια. Οι θεμελιώδεις αρχές του κλάδου των υποδομών παραμένουν υγιείς, λόγω της ισχυρής ανάκαμψης μετά την πανδημία, της υποστήριξης από κεντρικές πολιτικές και του γεγονότος ότι οι περισσότερες επενδύσεις στις υποδομές παρέχουν βασικές και αναγκαίες υπηρεσίες με προκαθορισμένο αντίτιμο και προβλέψιμη απόδοση. Η επένδυση σε περιουσιακά στοιχεία και εταιρείες που παρέχουν βασικές υπηρεσίες στον κλάδο των υποδομών, και ειδικά στις μεταφορές, δύναται να αποτελέσει αντίβαρο στις πληθωριστικές πιέσεις και μπορεί να λειτουργήσει ως ήρεμο καταφύγιο για μακροπρόθεσμους επενδυτές σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας. Οι υποδομές ως επενδυτικό καταφύγιο σε αβέβαιους καιρούς Του Γιώργου Περιστέρη Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

158 Π ΡΙΝ ΑΠΟ ΜΕΡΙΚΑ χρόνια ήταν έντονα διαδεδομένο στην εγχώρια, αλλά και τη διεθνή αγορά ότι στην Ελλάδα το κλίμα δεν είναι ιδιαίτερα φιλικό απέναντι στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Η αλήθεια είναι ότι φαινόμενα γραφειοκρατίας, δυσλειτουργίας του Δημοσίου, η υψηλή φορολόγηση, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και η δυσπιστία της κοινής γνώμης για την ιδιωτική πρωτοβουλία δημιουργούσαν ένα αντιαναπτυξιακό μίγμα. Τα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων ανέδειξαν με βίαιο τρόπο τις παθογένειες του εγχώριου οικονομικού μοντέλου. Δοκίμασαν τα όρια αντοχής της ελληνικής κοινωνίας και οδήγησαν σε μια σταδιακή, αλλά αναγκαία προσαρμογή της χώρας μας στα όσα ισχύουν στις άλλες χώρες της Ευρώπης για την επιχειρηματική δραστηριότητα. Πολλά έχουν αλλάξει. Η βελτίωση των συνθηκών για την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα και την προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό είναι πλέον εμφανής, και σε πολλά επίπεδα. Εξίσου εμφανή όμως είναι και τα βήματα που πρέπει ακόμα να γίνουν, καθώς οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η επιχειρηματικότητα συνδέονται και με έκτακτα, μη προβλέψιμα γεγονότα. Στη χώρα μας τα πρώτα μεγάλα βήματα για την ανάκαμψη της οικονομίας συνέπεσαν χρονικά με την εκδήλωση της πανδημίας, τα συνεχή lockdowns, την αναστολή κάθε εμπορικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα τη μείωση των εσόδων και τη σημαντική ύφεση της οικονομίας. Συγχρόνως ο πόλεμος στην Ουκρανία, που ξεκίνησε το 2022 και βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, οδήγησε σε εκτόξευση της τιμής της ενέργειας, σοβαρά προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και αύξηση του κόστους στις κατασκευές. Η αστάθεια και η αβεβαιότητα, που αποτελούν τα τελευταία χρόνια κεντρικά χαρακτηριστικά στο διεθνές περιβάλλον είναι αυτονόητο ότι λειτουργούν ανασταλτικά στην επιχειρηματική δραστηριότητα σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Το γνωστό σε όλους μας butterfly effect είχε αρκετές απτές αποδείξεις αλληλουχίας γεγονότων στον παγκόσμιο χάρτη. Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί κομβικό παράγοντα για τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της νέας εποχής του ψηφιακού μετασχηματισμού, της πράσινης ανάπτυξης και της τεχνητής νοημοσύνης. Πρόκειται για τους πυλώνες πάνω στους οποίους θα πρέπει να επενδύσει η χώρα, αλλά και οι επιχειρήσεις, Tα χρόνια της κρίσης η χώρα μας βίωσε την «αιμορραγία» του brain drain. Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία ερευνών, φαίνεται ότι περισσότεροι από 500.000 Έλληνες, στην πλειονότητά τους υψηλού μορφωτικού επιπέδου, μετανάστευσαν από το 2009 και μετά στο εξωτερικό. Όσο κι αν η τάση αυτή έχει ανακοπεί, δεν φαίνεται να έχει εξαλειφθεί πλήρως, με άμεσες συνέπειες στις επιχειρήσεις που επιθυμούν την προσαρμογή του λειτουργικού τους μοντέλου στις νέες ανάγκες της βιωσιμότητας, της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών. Γίνεται αντιληπτό ότι τα ισχυρά αντανακλαστικά, οι νέες ιδέες και φυσικά η πρόβλεψη αποτελούν μονόδρομο για την αντιμετώπιση προβλημάτων και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας, της ανθεκτικότητας και της αναπτυξιακής τροχιάς των επιχειρήσεων. Είναι τα συστατικά εκείνα που οχυρώνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα απέναντι σε απρόβλεπτα γεγονότα, αλλά και τις επιπτώσεις ενός διαρκώς μεταβαλλόμενου διεθνούς περιβάλλοντος. Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον. Όλα μπορούμε να τα καταφέρουμε όταν υπάρχει όραμα, θέληση και πίστη στον στόχο, και η μεγαλύτερη επιβεβαίωση όλων αυτών είναι το μεγάλο έργο του Ελληνικού. ΑΠΟΨΗ Με αντανακλαστικά και νέες ιδέες κόντρα στο butterfly effect Του Οδυσσέα Αθανασίου Διευθύνων Σύμβουλος της Lamda Development

160 Δ ΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ συνεργάτης της εστίασης, του τουρισμού και της εμπορικής δραστηριότητας, ο κλάδος των ποτών είναι ζωτικός κλάδος της εθνικής μας οικονομίας. Η αλυσίδα αξίας των επιχειρήσεων που συνιστούν αυτό το οικοσύστημα περιλαμβάνει χιλιάδες τοπικούς προμηθευτές πρώτων υλών και υλικών συσκευασίας, καθώς και μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις ανά την Ελλάδα που διαθέτουν τα σχετικά προϊόντα, συμβάλλοντας στο ΑΕΠ της χώρας πάνω από 1 δισ. ευρώ και στηρίζοντας περισσότερες από 50 χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας (ΙΟΒΕ, 2021). Ακόμη και στην περίοδο της πανδημίας ο κλάδος κατάφερε να παραμείνει ανταγωνιστικός, δείχνοντας ανθεκτικότητα, ευελιξία και προσαρμοστικότητα και απέδειξε ότι μετατρέπει τις προκλήσεις σε ευκαιρίες για την επόμενη μέρα, με κύριους πυλώνες ανάπτυξης την εξωστρέφεια και την καινοτομία. Η ανάπτυξη και η εξέλιξη του κλάδου στη χώρα μας πρέπει να μας κάνουν περήφανους. Παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια να εντείνονται οι επενδύσεις σε παραγωγικές μονάδες και νέες τεχνολογίες, οι εξαγωγές, η υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών στην παραγωγή και τη συσκευασία, η έρευνα και η ανάπτυξη νέων προϊόντων, καθώς και οι καινοτομίες στη συσκευασία. Η ιδιαίτερη θέση της χώρας μας στον τουρισμό και το υψηλό επίπεδο του κλάδου HoReCa κινητοποιούν επίσης την ανάπτυξη νέων ή premium προϊόντων, με διεθνή απήχηση. Ο δυναμισμός του κλάδου φαίνεται και με μια απλή ματιά στο εύρος των διαθέσιμων επιλογών σε κατηγορίες και προϊόντα για κάθε περίσταση κατανάλωσης, αλλά και στην ανταπόκρισή του σε νέες διατροφικές τάσεις και διατροφικές συνήθειες για πιο υγιεινή διατροφή. Η αύξηση των προϊόντων με χαμηλή ή μηδενική περιεκτικότητα σε ζάχαρη και ευρύτερα των προϊόντων που απαντούν στις τάσεις για υγεία και ευεξία είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Η ευελιξία που επιδεικνύει ο κλάδος φαίνεται, όχι μόνο στην ανάπτυξη νέων, υψηλής ποιότητας προϊόντων, αλλά και στην ταχύτατη ανταπόκρισή του τόσο στις παγκόσμιες τάσεις όσο και στις προκλήσεις, όπως ο πληθωρισμός, τα αυξημένα κόστη ή οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Σε αυτό το ρευστό περιβάλλον, η βιομηχανία διαχειρίστηκε με υπευθυνότητα τον αντίκτυπο και στήριξε την κοινωνία, θωρακίζοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητά της και στηρίζοντας το ανθρώπινο δυναμικό της, επενδύοντας στην εκπαίδευση και στην ανάπτυξή του. Οι προκλήσεις δεν πρόκειται να σταματήσουν. Κορυφαίο στοίχημα για τον κλάδο μας είναι η ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, ικανών να οδηγήσουν την ανάπτυξη μέσα από το νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται, με τον τεχνολογικό μετασχηματισμό, την ενσωμάτωση λύσεων τεχνητής νοημοσύνης και τη μετάβαση των παραγωγικών επιχειρήσεων στην 4η βιομηχανική επανάσταση. Εκτός από την αλλαγή του περιβάλλοντος εργασίας και του τρόπου λήψης αποφάσεων, θέματα όπως η καθαρή ενέργεια, η επισιτιστική επάρκεια και η μείωση της σπατάλης τροφίμων, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα προϊόντων, καθώς και το νέο θεσμικό περιβάλλον για τις συσκευασίες είναι άμεσες προτεραιότητες, που θα κληθούμε να διαχειριστούμε. Για πολλά από τα παραπάνω ζητήματα δεν υπάρχουν ακόμη εύκολες διαθέσιμες λύσεις. Βλέποντας όμως το όραμα, τις επενδύσεις, την προσήλωση στην καινοτομία και την τεχνογνωσία του ανθρώπινου δυναμικού στον κλάδο των ποτών της χώρας, πιστεύω ότι έχουμε κάθε λόγο να είμαστε αισιόδοξοι για το αύριο και τον ρόλο του κλάδου μας στη βιώσιμη ανάπτυξη, στην καινοτομία και στην κοινωνική ευημερία. ΑΠΟΨΗ «Κοκτέιλ» ανάπτυξης με δυναμισμό, προσαρμοστικότητα & καινοτομία Της Μαρίας Αναργύρου Νίκολιτς Γενική Διευθύντρια Ελλάδας - Κύπρου, Coca-Cola Τρία Έψιλον

«Ν

161

O TRANSMISSION, No Transition»: Το σύνθημα αυτό, που αναλύεται στο ότι χωρίς δίκτυα ηλεκτρισμού πιο ανθεκτικά και πιο μεγάλα από τα υφιστάμενα οι στόχοι της ενεργειακής μετάβασης δεν θα επιτευχθούν, αντικατοπτρίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι Διαχειριστές των Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ευρώπη το επόμενο διάστημα. Μέχρι πρότινος, η σημασία των ηλεκτρικών δικτύων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης -που «περνά» από την περαιτέρω αύξηση του μεριδίου των καθαρών πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμαδεν είχε γίνει επαρκώς αντιληπτή στον δημόσιο διάλογο. Το τελευταίο διάστημα, όμως, αυτό άλλαξε. Ενδεικτικό της αυξημένης έμφασης που δίνεται πλέον στα δίκτυα είναι το Σχέδιο Δράσης που παρουσίασε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που προβλέπει επενδύσεις 584 δισ. ευρώ έως το τέλος της δεκαετίας, προκειμένου τα δίκτυα να μπορούν να λειτουργούν με ασφάλεια και ευστάθεια σε συνθήκες υψηλής διείσδυσης ΑΠΕ και αυξημένης ζήτησης για ηλεκτρισμό, στη βάση των σεναρίων για εξηλεκτρισμό σειράς δραστηριοτήτων. Πρόκειται για τεράστιο στοίχημα για τον κλάδο μας, διότι τα δίκτυα είχαν σχεδιαστεί για να εξυπηρετούν τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας που παραγόταν κατά κύριο λόγο από λίγες συμβατικές μονάδες ορυκτών καυσίμων. Τώρα καλούμαστε να λειτουργήσουμε δίκτυα που θα βασίζονται στη διεσπαρμένη και στοχαστική παραγωγή των σταθμών ΑΠΕ, ενώ η δυνατότητα αποθήκευσης είναι ακόμα περιορισμένη. Δίκτυα που θα πρέπει να αξιοποιούν στο μέγιστο την πράσινη ηλεκτροπαραγωγή με τις ελάχιστες δυνατές περικοπές και παραμένοντας σε ισορροπία ανά πάσα στιγμή. Για να γίνει αυτό, απαιτείται «έξυπνη» διαχείριση, αναβάθμιση των πληροφοριακών συστημάτων και εγκατάσταση νέων υποδομών για καλύτερο έλεγχο των μονάδων ΑΠΕ. Απαιτούνται επίσης παρεμβάσεις και στη συντήρηση των «πράσινων» δικτύων, με αξιοποίηση όλων των τεχνολογικών δυνατοτήτων και των ψηφιακών εργαλείων. Στο φόντο της κλιματικής κρίσης, βασική προτεραιότητα για τα επόμενα χρόνια είναι και η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δικτύων. Με αλλαγές στον σχεδιασμό, λαμβάνοντας υπόψη τον βαθμό κινδύνου εκδήλωσης ακραίων φαινομένων κατά τη χωροθέτηση των έργων και λύσεις «out of the box» για τη θωράκιση των κρίσιμων στοιχείων εξοπλισμού. Την ίδια στιγμή, καθώς η ηλεκτρική αγορά της Ευρώπης ενοποιείται όλο και περισσότερο και το πράσινο σύστημα πρέπει να είναι και σταθερό και ασφαλές, ζητούμενο για τα επόμενα χρόνια είναι η κατασκευή νέων μεγάλων διασυνοριακών -και σε πολλές περιπτώσεις διηπειρωτικών- ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Έργων που υπηρετούν την ανάγκη να βρει η Ευρώπη εναλλακτικούς προμηθευτές -καθώς απεξαρτάται από τη Ρωσία- καλύπτοντας τις ανάγκες της με πράσινη ενέργεια από τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Αλλά και τον εθνικό στόχο να αναδειχθεί η Ελλάδα σε εξαγωγέα πράσινης ενέργειας - αξιοποιώντας στον μέγιστο βαθμό και το πλούσιο υπεράκτιο αιολικό δυναμικό της. Απαιτείται δηλαδή ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικών διασυνδέσεων για να ενισχυθεί η ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά και για να έχουμε ευσταθή ηλεκτρικά συστήματα. Και η συζήτηση για την ανάπτυξη αυτού του δικτύου πρέπει να γίνει τώρα ώστε να κατασκευαστούν εγκαίρως οι μεγάλες διασυνδέσεις που θα καταστήσουν εφικτή τη μεταφορά ενέργειας μεταξύ διαφορετικών περιοχών της Ευρώπης και μεταξύ χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χωρών εκτός αυτής. Πώς θα κάνουμε με επιτυχία το άλμα στο πράσινο αύριο Του Μάνου Μανουσάκη Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ ΑΠΟΨΗ

162 Σ ΤΑ ΤΕΛΗ της δεκαετίας του 1950, το Δημόσιο κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να βρεθούν πόροι για την αναβάθμιση του ελληνικού αθλητισμού και των υποδομών του. Στο πλαίσιο αυτό -και με βάση το πρότυπο της Ιταλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών- γεννήθηκε η ιδέα της διεξαγωγής παιχνιδιών προγνωστικών αγώνων ποδοσφαίρου, τα έσοδα από τα οποία θα αξιοποιούνταν προς όφελος του αθλητισμού. Κάπως έτσι, από το 1958 και μετά, οι Κυριακές των φιλάθλων απέκτησαν άλλο χρώμα, ενώ ταυτόχρονα μπήκαν οι βάσεις για τη διαμόρφωση του κλάδου των τυχερών παιχνιδιών. Στα μετέπειτα χρόνια, οι Έλληνες αγκάλιασαν αυτή τη νέα συνήθεια, ενώ τα κονδύλια που συγκεντρώθηκαν συνέβαλαν στη δημιουργία γηπέδων και αθλητικών εγκαταστάσεων σε όλη τη χώρα. Παράλληλα, δόθηκε ώθηση στον ελληνικό αθλητισμό και υποστηρίχθηκαν οι σημαντικές επιτυχίες που καταγράφηκαν σε ατομικά και ομαδικά αθλήματα. Όπως είναι λογικό, στις έξι και πλέον δεκαετίες που έχουν μεσολαβήσει, έχουν λάβει χώρα πολλές οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές, οι οποίες έχουν αλλάξει εκ βάθρων την αγορά των τυχερών παιχνιδιών. Σήμερα, τα τυχερά παιχνίδια αποτελούν έναν ιδιαίτερα δυναμικό και συνεχώς εξελισσόμενο κλάδο, που αποτελείται από τους εξής βασικούς τομείς: αριθμοπαιχνίδια, αθλητικό στοιχηματισμό, παιγνιομηχανήματα (VideoLotteryTerminals), λαχεία και στιγμιαία τυχερά παίγνια, καζίνο, διαδικτυακά (online) παίγνια και αμοιβαίο ιπποδρομιακό στοίχημα. Συνολικά, δε, ο κλάδος στηρίζει χιλιάδες θέσεις εργασίας, βρίσκεται στην αιχμή των νέων τεχνολογιών, πραγματοποιεί μεγάλες επενδύσεις, υλοποιεί σημαντικές κοινωνικές πρωτοβουλίες και προσφέρει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στα δημόσια έσοδα. Έχοντας ξεπεράσει με επιτυχία μια δύσκολη περίοδο, με πολλαπλές προκλήσεις λόγω της πανδημίας του κορονοϊού και άλλων κρίσεων που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος των τυχερών παιχνιδιών καλείται πλέον να προετοιμάσει το μέλλον. Ένα μέλλον στο οποίο κυριαρχούν οι έννοιες της βιώσιμης ανάπτυξης και του ψηφιακού μετασχηματισμού. Η ψηφιοποίηση αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την εξέλιξη του επιχειρηματικού μοντέλου των εταιρειών του κλάδου. Είτε μιλάμε για τις επίγειες είτε για τις online δραστηριότητες, η ψηφιοποίηση και οι νέες τεχνολογίες είναι βασικό όχημα για την καλύτερη κατανόηση των πελατών και των προσδοκιών τους, την παροχή αναβαθμισμένων και προσωποποιημένων εμπειριών και την προώθηση καινοτομιών. Από την άλλη, η εστίαση στη βιώσιμη ανάπτυξη είναι αναγκαία για μια σειρά σημαντικών ζητημάτων, όπως η μετάβαση στην κυκλική οικονομία, η στήριξη της κοινωνίας και το Υπεύθυνο Παιχνίδι. Απαιτούνται, λοιπόν, δράσεις με θετικό αντίκτυπο για την κοινωνία και ιδιαίτερα τη νέα γενιά. Επίσης, μια συνεπής και ολοκληρωμένη προσέγγιση για το Υπεύθυνο Παιχνίδι, την προστασία των παικτών και του κοινωνικού συνόλου είναι σημαντικότερη από ποτέ. Τέλος, είναι αναγκαία η προώθηση βέλτιστων πρακτικών για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Το κυνήγι της τύχης, η κοινωνική προσφορά και το υπεύθυνο παιχνίδι Του Οδυσσέα Χριστοφόρου Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΠΑΠ ΑΠΟΨΗ

Vice President, Commercial, Growth and External Relations, Eldorado Gold

164 Δ ΙΑΝΥΟΝΤΑΣ μία διαρκώς μεταβαλλόμενη περίοδο, με την παγκόσμια οικονομία να σηκώνει το βάρος της γεωπολιτικής αβεβαιότητας, η αγορά των μετάλλων εμφανίζεται με σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης, κυρίως λόγω της αναγκαιότητάς τους για την επίτευξη των στόχων της πράσινης μετάβασης. Η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ηλεκτροκίνηση έχει οδηγήσει σε αυξανόμενη ζήτηση των ορυκτών πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία ηλεκτρικών οχημάτων και την αποθήκευση ενέργειας. Ως εκ τούτου, η αύξηση τιμών των βασικών μετάλλων αποτελεί αναπόφευκτο φαινόμενο, ενώ ειδικά για τον χαλκό, που αποτελεί ταυτόχρονα κρίσιμο μέταλλο για την πράσινη μετάβαση, αναμένεται κατακόρυφη αύξηση των τιμών έως το 2025, λόγω της υψηλής ζήτησης που καταγράφει για την κατασκευή ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Για να ανταποκριθούν οι εταιρείες του μεταλλευτικού κλάδου σε αυτήν την αυξημένη ζήτηση, καλούνται να αντιμετωπίσουν μια σειρά προκλήσεων, όπως η εντατικοποίηση της παραγωγής, του εφοδιασμού, των επενδύσεων στην έρευνα για νέα εξορυκτικά πεδία και η βελτιστοποίηση των διαδικασιών. Ωστόσο, ο κλάδος, προκειμένου να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της πράσινης μετάβασης, έχει να αντιμετωπίσει θεσμικά, λειτουργικά, κοινωνικά ζητήματα, και κάθε διαδικασία πρέπει να πραγματοποιείται στη βάση των αρχών της υπεύθυνης μεταλλευτικής δραστηριότητας. Νέα μεταλλευτικά έργα εντός ευρωπαϊκών συνόρων και δη στην Ελλάδα θα συνεισφέρουν στη στρατηγική αυτονομία της χώρας και κατ’ επέκταση της Ευρώπης, με την προϋπόθεση ότι υλοποιούνται με τα πλέον αυστηρά κριτήρια βιώσιμης ανάπτυξης. Στην Ελλάδα υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα, όπως αυτό στη ΒΑ Χαλκιδική, που θα καταστήσουν τη χώρα μας ένα σημαντικό παραγωγό χαλκού και μάλιστα επί ευρωπαϊκού εδάφους. Επενδύοντας σε τέτοιου βεληνεκούς έργα, μπορούμε, ως μεταλλευτική βιομηχανία, να μειώσουμε την ευαλωτότητα στις εξωτερικές διακυμάνσεις της αγοράς και να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα και την ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις που σχετίζονται με την ταχέως εξελισσόμενη παγκόσμια οικονομία. Έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμη, αλλά θεωρούμε ότι είμαστε στη σωστή κατεύθυνση. Με την Πράξη για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει το πλαίσιο για την οχύρωση των κρίσιμων αλυσίδων εφοδιασμού πρώτων υλών, τον μετριασμό των κινδύνων διαταραχών και την προώθηση της κυκλικότητας. Παράλληλα, κρίσιμης σημασίας για την επιτυχή έκβαση τέτοιων επενδύσεων είναι η παράμετρος της κοινωνικής αποδοχής της εξορυκτικής δραστηριότητας. Η διαχρονική αντίσταση της κοινής γνώμης -κατά βάση λόγω ανεπαρκούς επικοινωνίας για την αξία που δημιουργεί- αποτελεί κεντρικό ζήτημα για τον κλάδο, κάτι που έχει διαπιστωθεί σε όλες του τις εκφάνσεις. Μέσω της εφαρμογής υπεύθυνων πρακτικών και της συνεργασίας με την πολιτεία και τις τοπικές αρχές, η εξορυκτική βιομηχανία έχει γυρίσει σελίδα. Ένα από τα βασικά συστατικά της στρατηγικής μας προς αυτή την κατεύθυνση είναι η αφοσίωση στην ανοιχτή, συστηματική επικοινωνία με τις τοπικές κοινότητες. Προωθώντας τον ειλικρινή διάλογο και τη συνεργασία με τους κοινωνικούς μας εταίρους, ακούμε και λαμβάνουμε υπόψη στον σχεδιασμό μας τους προβληματισμούς και τις προτάσεις των τοπικών κοινωνιών και μεριμνούμε ώστε τα μακροπρόθεσμα οφέλη του έργου να γίνονται αντιληπτά, διασφαλίζοντας ένα μέλλον με ενότητα και ευημερία για όλους.

με κρίσιμες πρώτες ύλες για την ευημερία Του Χρήστου Μπαλάσκα

«Πακτωλός»

Πρόεδρος της Ελληνικός Χρυσός ΑΠΟΨΗ

165 ΗΙΣΤΟΡΙΑ του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών (ΔΑΑ) ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1996. Το όραμα για την κατασκευή ενός νέου και σύγχρονου αεροδρομίου για την Αθήνα πήρε μορφή μέσα από μια πρωτοπόρο -για την εποχή- σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία του πρώτου αεροδρομίου στην Ευρώπη που αναπτύχθηκε από μηδενική βάση. Από τον Μάρτιο του 2001, το αεροδρόμιό μας συνδέει καθημερινά την Ελλάδα με ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα, ο ΔΑΑ έχει αναδειχθεί ως μια ανθεκτική, αποδοτική και κερδοφόρος εταιρεία διαχείρισης και λειτουργίας του μεγαλύτερου αεροδρομίου στη χώρα μας, στην καρδιά μιας μεγάλης αεροδρομιακής κοινότητας, που αποτελείται από 300 επιχειρήσεις και φορείς και συνολικά 16.000 εργαζόμενους. Σταθερός στόχος της εταιρείας είναι να συγκαταλέγεται στους κορυφαίους του αεροπορικού κλάδου και να ξεχωρίζει για το επίπεδο λειτουργιών και υπηρεσιών, δημιουργώντας αξία για την Ελλάδα, τους μετόχους, τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις της αεροδρομιακής κοινότητας. Η επιμονή στον στόχο της επιχειρησιακής και επιχειρηματικής αριστείας μάς επέτρεψε να οικοδομήσουμε ένα από τα περισσότερο βραβευμένα αεροδρόμια της Ευρώπης. Οι προκλήσεις σε αυτό το ταξίδι δεν ήταν λίγες, με σημαντικότερες τη διεθνή οικονομική κρίση το 2009, την ελληνική μακροοικονομική κρίση στη συνέχεια, και την πανδημία το 2020, που υπήρξε η πιο σκληρή δοκιμασία για το σύνολο της οικονομίας και της κοινωνίας, με τις δριμύτερες επιπτώσεις στις αερομεταφορές και στον τουρισμό. Χάρη στην αφοσίωση των ανθρώπων μας, καταφέραμε να αντεπεξέλθουμε στις προκλήσεις αυτές και η προσήλωση στους στόχους μας οδήγησε στην εντυπωσιακή ανάκαμψη που ξεκίνησε το 2022 και συνεχίστηκε θεαματικά το 2023, έχοντας ως αποτέλεσμα ρυθμούς ανάπτυξης πολύ υψηλότερους από εκείνους πολλών ευρωπαϊκών αεροδρομίων. Σημαντικές ήταν οι παράλληλες εταιρικές εξελίξεις, με κομβικό σταθμό για την «εταιρική ζωή» του αεροδρομίου μας την ανανέωση -το 2019- της σύμβασης παραχώρησης για 20 επιπλέον χρόνια, από το 2026 έως το 2046, σε συνδυασμό με το master plan για την επέκταση των εγκαταστάσεων του αεροδρομίου, η οποία θα αποτελέσει τη βάση πάνω στην οποία ο ΔΑΑ θα προχωρήσει στην αύξηση της χωρητικότητάς του, αρχικά σε 33 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως. Ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, το μοναδικό αεροδρόμιο στην Ελλάδα με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα ήδη από το 2016, συνεχίζει τη διαδρομή της βιώσιμης ανάπτυξης με την ιδιαίτερα φιλόδοξη πρωτοβουλία «Route 2025», για την επίτευξη μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα (Net Zero Carbon) χωρίς αντισταθμιστικά έως το 2025πολύ πριν από τον στόχο του 2050 που ανακοίνωσαν τα ευρωπαϊκά αεροδρόμια. Στις 7 Φεβρουαρίου 2024 ξεκίνησε η διαπραγμάτευση της μετοχής του ΔΑΑ στο Χρηματιστήριο Αθηνών μετά την επιτυχή ολοκλήρωση μιας Δημόσιας Συνδυασμένης Προσφοράς προς το ελληνικό επενδυτικό κοινό, καθώς και προς θεσμικούς επενδυτές εκτός Ελλάδας. Η εισαγωγή του ΔΑΑ στο Χρηματιστήριο Αθηνών, με την εκδήλωση της ισχυρής ζήτησης της επενδυτικής κοινότητας εντός κι εκτός Ελλάδας, αποτελεί εξέλιξη-σταθμό για την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, δίνοντας παράλληλα ένα σημαντικό μήνυμα εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, στην εταιρεία και στα αναπτυξιακά σχέδιά της. Σε υψηλή πτήση παρά τις δύσκολες περιόδους αναταράξεων Του Γιάννη Ν Παράσχη Διευθύνων Σύμβουλος (CEO) της «Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών Α.Ε.» ΑΠΟΨΗ

Του Marcel Cobuz

166 Σ Ε ΕΝΑΝ κόσμο που αλλάζει, ο κλάδος των δομικών υλικών καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία των λύσεων και τεχνολογιών του αύριο, για ένα ασφαλές, βιώσιμο, ευχάριστο, δομημένο περιβάλλον. Τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος των κατασκευών στην Ελλάδα σημειώνει ισχυρό ρυθμό ανάπτυξης, που αναμένεται να συνεχιστεί βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα. Ο ρυθμός αυτός αποδίδεται στην επανεκκίνηση μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών έργων υποδομής, όπως η Γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας, το Αεροδρόμιο Καστελίου και το Ελληνικό. Την ανάπτυξη της αγοράς των δομικών υλικών οδηγεί επίσης ο πολλαπλασιασμός των μικρομεσαίων δημόσιων και ιδιωτικών έργων, συμπεριλαμβανομένων δημόσιων έργων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και ιδιωτικών έργων χωροταξίας και στέγασης. Για να εκπληρώσουν τον ρόλο τους, οι επιχειρήσεις του κλάδου των δομικών υλικών δεν αρκεί να απαντούν στις ανάγκες της αγοράς, πρέπει να τις προβλέπουν. Πρέπει ακόμη να βοηθήσουν τους πελάτες τους να πλοηγηθούν στο νέο περιβάλλον, προσφέροντάς τους μια ευρύτερη παλέτα προϊόντων και υπηρεσιών που δημιουργούν πραγματική αξία και καλύπτουν όλο και πιο περίπλοκες ανάγκες. Η κλιματική αλλαγή και η έλλειψη πόρων καλούν τις επιχειρήσεις του κλάδου τσιμεντοειδών υλικών να μετασχηματίσουν την αλυσίδα αξίας τους. Βελτιώνοντας την ενεργειακή αποδοτικότητα της διαδικασίας παραγωγής τους, χρησιμοποιώντας περισσότερα εναλλακτικά καύσιμα και συμπληρωματικά τσιμεντοειδή υλικά και εφαρμόζοντας νέες λύσεις, όπως η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, οι επιχειρήσεις του κλάδου μειώνουν το δικό τους αποτύπωμα άνθρακα, αλλά και ανταποκρίνονται στη ζήτηση για πράσινα προϊόντα. Αυτή η ζήτηση αυξάνεται μεταξύ τελικών πελατών αλλά και κυβερνήσεων, τόσο λόγω των κινήτρων της Ε.Ε. για αύξηση της χρήσης πράσινων υλικών όσο και λόγω μεγάλων ιδιωτικών έργων με τους δικούς τους φιλόδοξους στόχους μείωσης αποτυπώματος άνθρακα. Στο σημείο τομής της μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα και της καινοτομίας, κορυφαίες επιχειρήσεις του κλάδου των δομικών υλικών επενδύουν σε νέας γενιάς τσιμεντοειδή υλικά χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα, αποθήκευση ενέργειας και πολλά άλλα και συνεργάζονται με δυναμικές νεοφυείς επιχειρήσεις που μπορούν να υποστηρίξουν την επιτάχυνση των προσπαθειών τους σε επίπεδο καινοτομίας. Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση φέρνει εξελίξεις στη συνδεσιμότητα, την επιστήμη των δεδομένων, την τεχνητή νοημοσύνη και την αλληλεπίδραση ανθρώπου-μηχανής, που δεν μεταμορφώνουν μόνο τον τρόπο παραγωγής των δομικών υλικών, ενισχύοντας τους οικονομικούς και σχετικούς με την παραγωγικότητα δείκτες. Αναδιαμορφώνουν ολόκληρη την αλυσίδα αξίας των επιχειρήσεων του κλάδου, μέχρι την αλυσίδα εφοδιασμού, τα logistics και τα σημεία επαφής με τους πελάτες. Χάρη στις ψηφιακές πλατφόρμες, τα διαφορετικά στάδια της αλυσίδας αξίας μπορούν πλέον να ενοποιηθούν και οι κύριοι παράγοντες κάθε σταδίου, όπως παραγωγοί υλικών, πάροχοι logistics, εργολάβοι και τελικοί πελάτες, επωφελούνται από μια άνευ προηγουμένου ποσότητα και ποιότητα δεδομένων. Χάρη στην πρόοδο της μηχανικής, οι επιχειρήσεις του κλάδου των δομικών υλικών με προσανατολισμό στην ανάπτυξη μπορούν να εισέλθουν σε νέες, δυναμικές επιχειρηματικές δραστηριότητες και να φέρουν στην αγορά καινοτόμες λύσεις όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση. ΑΠΟΨΗ Δημιουργώντας νέες αγορές με θεμέλιο λίθο την καινοτομία

Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ομίλου Τιτάν

Η ΕΛΛΑΔΑ έχει μπει τα τελευταία χρόνια σε ένα ψηφιακό fast forward, αγκαλιάζοντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως στρατηγική ευκαιρία για την οικοδόμηση μιας πιο ανταγωνιστικής και ανθεκτικής οικονομίας και κοινωνίας. Ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών βρίσκεται, από την πρώτη στιγμή, στην εμπροσθοφυλακή αυτής της προσπάθειας, ενώνοντας τις δυνάμεις του, ώστε να διασφαλίσουμε ότι πολίτες, επιχειρήσεις και Δημόσιο θα επωφεληθούν τα μέγιστα από τη μεγάλη αλλαγή που φέρνει η ψηφιοποίηση. Στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται, η τεχνολογία και το απαραίτητο συστατικό της, η συνδεσιμότητα, διαθέτουν τη δυναμική ώστε να δώσουν λύσεις στις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν η κοινωνία, οι επιχειρήσεις, η οικονομία και το κράτος. Υπό αυτά τα δεδομένα, το ψηφιακό προβάδισμα αποτελεί την αναγκαία συνθήκη, που θα επιτρέψει σε πολίτες και επιχειρήσεις να επωφεληθούν από ένα βιώσιμο ψηφιακό μέλλον, προσφέροντας ευημερία και έχοντας τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Σε αυτό το όραμα της ψηφιακής μετάβασης, με ανθρωποκεντρική προσέγγιση, οι εταιρείες του κλάδου των ψηφιακών τεχνολογιών έχουμε επιστρατεύσει όλο το δυναμικό μας, σε μια προσπάθεια να εκμεταλλευτούμε -ως χώρα- την ιστορική ευκαιρία και να αλλάξουμε το παραγωγικό μας μοντέλο. Αντιλαμβανόμαστε τον μετασχηματισμό με ψηφιακά εργαλεία ως μια τεράστια πρόκληση, ώστε όχι μόνο να καλύψει η Ελλάδα το χαμένο έδαφος, αλλά και να πρωταγωνιστήσει στον νέο ψηφιακό κόσμο. Γι’ αυτό, ως κλάδος έχουμε επιταχύνει τον επενδυτικό μας βηματισμό, προκειμένου, με την πολύτιμη συνδρομή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης, να συνεχίσουμε σε θέση οδηγού προς την ψηφιοποίηση της χώρας. Με επενδύσεις σε δίκτυα νέας γενιάς υπερυψηλών ταχυτήτων, με την ενίσχυση της καινοτομίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, την επιτάχυνση του ψηφιακού κράτους και την ένταξη νέων τεχνολογικών εργαλείων στην καθημερινότητα όλων, κερδίζουμε το στοίχημα για το βασικό διακύβευμα: να λειτουργήσει η ψηφιοποίηση οριζόντια, ως επιταχυντής ανάπτυξης για το σύνολο της εθνικής οικονομίας. Σε αυτό το μονοπάτι θα συνεχίσουμε να κινούμαστε με στόχο μια βιώσιμη ψηφιακή κοινωνία, με ίσες ευκαιρίες για όλους, μια κοινωνία όπου η τεχνολογία τίθεται στην υπηρεσία της ανταγωνιστικότητας, της κοινωνικής ευημερίας, της υγείας, της εκπαίδευσης, της εργασίας, της καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης. Δεν μπορούμε, βέβαια, να μιλάμε για την πράσινη μετάβαση και την αυτονομία της Ευρώπης χωρίς τα «κλειδιά» της συνδεσιμότητας και της ψηφιοποίησης, που αποτελούν κινητήριες δυνάμεις και πολλαπλασιαστές για κάθε κλάδο της οικονομίας. Ξεδιπλώνεται μπροστά μας μια ευκαιρία ανάπτυξης που αγγίζει το 1 τρισ. ευρώ για την Ευρώπη, σύμφωνα με πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα. Σύμφωνα με την τελευταία, αν όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. επιτύγχαναν βαθμολογία 90 στον δείκτη DESI έως το 2027, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ένωσης θα ήταν κατά 7,2% υψηλότερο, το οποίο αντιστοιχεί σε συνολική αύξηση άνω του 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ στο ΑΕΠ της Ε.Ε. Κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί διά μαγείας. Η Ευρώπη πρέπει επειγόντως να υιοθετήσει ριζικές μεταρρυθμίσεις, που θα τονώσουν τις επενδύσεις σε σύγχρονες ψηφιακές υποδομές και θα εξασφαλίσουν τη συστηματική καλλιέργεια ψηφιακών δεξιοτήτων, αμφότεροι καθοριστικοί παράγοντες για να γεφυρωθεί το ψηφιακό χάσμα με τον υπόλοιπο κόσμο. ΑΠΟΨΗ Σε ρόλο επιταχυντή για την ελληνική οικονομία το ψηφιακό fast forward Του Χάρη Μπρουμίδη Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Vodafone Ελλάδας 168

Tου Paolo Gallo

169 Α ΓΑΠΗΤΟΙ φίλοι στη «Ναυτεμπορική», με μεγάλη μου χαρά συμμετέχω στον εορτασμό της επετείου της εφημερίδας σας. Αν και βρισκόμαστε στην Ελλάδα μόνο λίγα χρόνια, έχουμε αναγνωρίσει την εγκυρότητα της «Ναυτεμπορικής» ως αποτέλεσμα μιας διαδρομής γεμάτης επαγγελματισμό και ζήλο, που κρατάει πάντα το κοινό ενημερωμένο και εμπλουτίζει τον διάλογο στη χώρα. Είναι προνόμιο να γιορτάζουμε μαζί σας το ιστορικό ορόσημο των 100 χρόνων της παρουσίας σας. Ένας ξεχωριστός εορτασμός, που συμπίπτει με μια πολύ συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας της Ευρώπης, που καλεί τις χώρες μας, με αφορμή τα τρέχοντα γεγονότα και τις διεθνείς εντάσεις, να συνεργάζονται με άλλα μέλη της Ε.Ε. ώστε να επιτύχουν τον φιλόδοξο στόχο μιας οικονομίας μηδενικών εκπομπών. Αυτή είναι αναμφίβολα μια δύσκολη προσπάθεια, η οποία θα χρειαστεί χρόνο για να ολοκληρωθεί, όμως μπορούμε πλέον να φανταστούμε ότι θα επιτύχουμε, χάρη σε μια έξυπνη προσέγγιση που αξιοποιεί στο έπακρο τις διαθέσιμες τεχνολογίες. Όλες οι τεχνολογίες, χωρίς να αποκλείεται καμία, και υπερβαίνοντας τις ιδεολογικές προσεγγίσεις. Ακόμη και σήμερα, υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω του απόλυτου εξηλεκτρισμού. Αντίθετα, πιστεύω ακράδαντα ότι μια περιβαλλοντικά και οικονομικά αποτελεσματική και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, που διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των ενεργειακών μας πηγών και την εφοδιαστική αλυσίδα και διατηρεί την οικονομική βιωσιμότητα τόσο για την οικονομία όσο και για τα νοικοκυριά, απαιτεί μια στρατηγική διαφοροποίησης των πηγών. Ενώ ο ηλεκτρισμός παίζει σίγουρα κεντρικό ρόλο, δεν θα πρέπει να είναι ο μοναδικός στόχος εστίασης. Στο πλαίσιο αυτό, η αξιοποίηση των υφιστάμενων και η περαιτέρω ανάπτυξη των νέων υποδομών φυσικού αερίου θα είναι κομβικής σημασίας. Το αέριο, το οποίο σήμερα είναι ορυκτό καύσιμο, θα γίνει ανανεώσιμο αύριο, διατηρώντας σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό τοπίο των χωρών μας. Αν και η προέλευση και η σύνθεση θα διαφέρουν: η χρήση βιομεθανίου είναι ήδη πραγματικότητα σε πολλές χώρες και σύντομα θα είναι και στην Ελλάδα, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του αγροτικού τομέα, με περαιτέρω οφέλη για την κυκλική οικονομία. Θα έχουμε επίσης συνθετικό μεθάνιο και, στο εγγύς μέλλον, υδρογόνο, όταν το κόστος παραγωγής θα φτάσει σε ανταγωνιστικά επίπεδα. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να συνεχίσουμε να επενδύουμε στην τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη δικτύων διανομής, καθιστώντας τα σταδιακά ψηφιακά, ευέλικτα και έξυπνα. Χάρη σε αυτές τις σημαντικές υποδομές, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα μπορούν να επιλέξουν την καταλληλότερη πηγή ενέργειας για τις ανάγκες τους. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα θα εξοπλιστεί με ένα δίκτυο τεχνικής αρτιότητας και αριστείας, που θα της επιτρέψει να αντιμετωπίσει τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και του λιγνίτη με μεγαλύτερη ασφάλεια. Βρισκόμαστε στη μέση ενός πολύ σημαντικού ταξιδιού τεχνολογικής καινοτομίας, ενός νέου κεφαλαίου της βιομηχανικής επανάστασης που βασίζεται κυρίως στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Με αυτή την επέτειο, η «Ναυτεμπορική» απέδειξε την ικανότητά της να αξιοποιεί αποτελεσματικά τα εργαλεία της τεχνολογικής εξέλιξης. Σε αυτά τα πρώτα 100 χρόνια, μπόρεσε να εξελιχθεί χωρίς να παρεκκλίνει από την αποστολή της να ενημερώνει το κοινό. Σε αυτό το όραμα, τόσο της διοίκησης όσο και των συντακτών, στέλνω τις καλύτερες ευχές μου. Στη μέση ενός πολύ σημαντικού ταξιδιού τεχνολογικής καινοτομίας

Διευθύνων Σύμβουλος της Italgas ΑΠΟΨΗ

170 Η ΧΩΡΑ έχει πια εισέλθει σε έντονη αναπτυξιακή πορεία, που αντανακλάται στην ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και αποτυπώνεται και στα οικονομικά της μεγέθη. Μετά από μια μακρά περίοδο κατά την οποία η ελκυστικότητα της χώρας για επενδύσεις ήταν υπό αμφισβήτηση, σήμερα βλέπουμε την Ελλάδα να μπαίνει στο «παιχνίδι», να αναδεικνύεται ως πόλος επενδύσεων και να συνδέεται πιο στενά με την ανάπτυξη τεχνολογίας. Εξέλιξη που ξαναβάζει τη χώρα στον παγκόσμιο επενδυτικό χάρτη και επηρεάζει θετικά ολόκληρο το επιχειρείν και ειδικά τεχνολογικές εξωστρεφείς εταιρείες που συστηματικά οραματίζονται, επενδύουν και αναπτύσσονται. Η χώρα χρειάζεται εταιρείες τεχνολογίας με πολυεθνικά χαρακτηριστικά και δραστηριότητα, που υλοποιούν ένα μεγαλόπνοο επιχειρηματικό πλάνο για να καταστούν παγκόσμιοι ηγέτες σε κλάδους αιχμής, όπως οι μπαταρίες βιομηχανικής ηλεκτροκίνησης και τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας ιόντων λιθίου και μολύβδου - οξέος. Σε αυτό το ταξίδι μετασχηματισμού της χώρας μας σε επενδυτικό προορισμό, δεν πρέπει σε καμία στιγμή να θεωρούμε την ανάπτυξη δεδομένη, ούτε ότι θα προκύψει από μόνη της. Σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς και συχνότερα σε σχέση με το παρελθόν, με συνεχείς γεωπολιτικές εντάσεις, ανακατατάξεις στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, χρειάζεται διαρκής επαγρύπνηση και ευελιξία για την αξιοποίηση κάθε ευκαιρίας που αναδεικνύεται στη νέα πραγματικότητα. Για παράδειγμα, μια ιστορική ευκαιρία διαμορφώνεται από την ενεργειακή μετάβαση και τη διάδοση της ηλεκτροκίνησης, που αναμένεται να ευνοήσει όσους κινηθούν έγκαιρα και δυναμικά για να την αξιοποιήσουν και να καταξιωθούν σε έναν διεθνώς αναπτυσσόμενο κλάδο. Είναι απαραίτητο να συντελούνται συνεχείς και τολμηρές μεταρρυθμίσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο της χώρας, προκειμένου να επιταχύνει επενδύσεις και να βάλει τις βάσεις για τη διάχυση της ανάπτυξης στην κοινωνία και στην οικονομία. Μεταρρυθμίσεις που θα ωφελούν την «εισαγωγή» επενδύσεων, αλλά κυρίως θα υποστηρίζουν το εγχώριο κεφάλαιο να παραμείνει στην Ελλάδα και να συμβάλει εξίσου στην αναπτυξιακή πορεία της. Στην παρούσα συγκυρία, εκτός από την ονομαστική αξία των επενδύσεων, είναι ώρα να αρχίσουμε να συνυπολογίζουμε και τη δυναμική τους για την παραγωγή υπεραξίας και να στηριχθούμε σε ένα παραγωγικό μοντέλο με έμφαση στην τεχνολογία και την παραγωγή και όχι κυρίως στις υπηρεσίες. Η σύγχρονη, εξωστρεφής βιομηχανία αποτελεί κατ’ εξοχήν κλάδο με υψηλή οικονομική επίδραση, καθώς και δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Η Ελλάδα μπορεί να μπει σε κεντρική θέση στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα της αποθήκευσης ενέργειας. Μια τέτοια ενέργεια θα έχει ισχυρά πολλαπλασιαστικά οφέλη για την εθνική και τοπική οικονομία, καθώς θα κινητοποιηθεί νέα βιομηχανική παραγωγή από προμηθευτές που θα εγκατασταθούν στην ευρύτερη περιοχή ενός μεγάλου βιομηχανικού project. Ας μην ξεχνάμε ότι η δημιουργία ενός ισχυρού εγχώριου τομέα κατασκευής μπαταριών για την κάλυψη των σύγχρονων αναγκών της οικονομίας θα μειώσει την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές, ενισχύοντας έτσι την ενεργειακή ασφάλεια και την ανθεκτικότητά της σε διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού. Επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα θα ενισχύσουν την καινοτομία και την τεχνολογική ανάπτυξη, τοποθετώντας την Ελλάδα ως ηγέτιδα στις αναπτυσσόμενες αγορές ηλεκτροκίνητων οχημάτων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. ΑΠΟΨΗ Η ενεργειακή μετάβαση «φορτίζει» τη δυναμική των επενδύσεων Του Λάμπρου Μπίσαλα Διευθύνων Σύμβουλος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Δ.Σ. της Sunlight Group

800 ΝΕΕΣ για εισπνεόµενα και στερεές µορφές

Σ Ε ΕΝΑ παγκόσμιο περιβάλλον πολυπλοκότητας και αβεβαιότητας, η έννοια της οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας αναδεικνύεται πλέον σε ανάγκη και προτεραιότητα. Από την οικονομική κρίση στη δυναμική ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή και από την πανδημία στις γεωπολιτικές αναταράξεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, οι συνεχείς ανατροπές καθιστούν απαραίτητη την αλλαγή της νοοτροπίας και τη συγκροτημένη δράση από την πλευρά των επιχειρήσεων. Σε αυτό το τοπίο, η ενσωμάτωση των αρχών της βιωσιμότητας στην επιχειρησιακή στρατηγική είναι μονόδρομος. Η υστέρηση στην επίτευξη των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, που αποτυπώνουν τις συλλογικές ανάγκες σε οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό επίπεδο, επιβάλλει στις επιχειρήσεις να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Ειδικά στον κλάδο των τροφίμων, η επισιτιστική ανασφάλεια, που μπορεί να εξελιχθεί σε κρίση, απαιτεί παρεμβάσεις για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων, την επένδυση σε βιώσιμες πρακτικές παραγωγής και, φυσικά, τη δραστική μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος. Σε αυτή την κατεύθυνση, η εκπαίδευση πρέπει να είναι μοχλός δράσης, ενώ η επένδυση σε έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία θα φέρει αλλαγή του οικονομικού μοντέλου συνολικά, με σημαντικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Για την Ελλάδα, ο τουρισμός και οι εξαγωγές αποτελούν μοχλούς ανάπτυξης και εσόδων, συνεισφέροντας σημαντικά στο ελληνικό ΑΕΠ, ενώ παράλληλα λειτουργούν ως κορυφαίοι πρεσβευτές των ελληνικών προϊόντων διεθνώς. Οι επιχειρήσεις καλούνται να ανταποκριθούν σε αυτήν την ευκαιρία ανεβάζοντας τον πήχη της ποιότητας των προϊόντων και επενδύοντας σε βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες. Η προσπάθεια αυτή, όμως, γίνεται ακόμα μέσα σε περιβάλλον προκλήσεων: το κόστος ενέργειας, που παρά τις κρατικές παρεμβάσεις και την αποκλιμάκωση του τελευταίου έτους δεν έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 2019, οι τιμές πρώτων υλών και μεταφορικών που παραμένουν υψηλές εδώ και τουλάχιστον μία διετία και η διαρκής αύξηση του εργατικού κόστους παράλληλα με σημαντικές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, είναι οι σημαντικότερες από αυτές. Τα κυβερνητικά μέτρα στήριξης έναντι της ενεργειακής και της πληθωριστικής κρίσης συνεισφέρουν σημαντικά ώστε ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις αλλά και καταναλωτές να προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα. Ωστόσο, καθώς οι προκλήσεις παραμένουν πολλαπλές οι παρεμβάσεις του κράτους θα πρέπει να συνεχίσουν να εστιάζουν στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και του υγιούς ανταγωνισμού. Είναι βέβαιο ότι η περαιτέρω μείωση του μη μισθολογικού κόστους αποτελεί κίνητρο αύξησης του ποσοστού της απασχόλησης αλλά και των αμοιβών των εργαζομένων. Όμως, κρίνεται απαραίτητη και η μείωση φορολογικών συντελεστών, όπως του ΦΠΑ, ιδίως στα βασικά προϊόντα που συνδέονται με τον πρωτογενή τομέα. Επιπλέον, η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής μέσω του εκσυγχρονισμού των ελεγκτικών μηχανισμών θα περιορίσει τα φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού, αρκεί τα νέα εργαλεία να είναι άρτια σχεδιασμένα και να λαμβάνουν υπόψη την καθημερινότητα των επιχειρήσεων. Η οικονομική βιωσιμότητα ως κεντρικός πυλώνας της δημιουργίας μακροπρόθεσμης αξίας και της βιώσιμης ανάπτυξης εν γένει, προϋποθέτει συντονισμό και συνεργασία. Είναι στο χέρι μας να μετατρέψουμε τις προκλήσεις σε ευκαιρίες ανάπτυξης! ΑΠΟΨΗ Οι συνεχείς παγκόσμιες ανατροπές απαιτούν την αλλαγή νοοτροπίας Του Αθανασίου Παπανικολάου Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Vivartia 172

173 ΑΠΟΨΗ Τ Ο ΛΙΑΝΙΚΟ εμπόριο μετασχηματίζεται, καθώς οι τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις διαμορφώνουν ένα νέο περιβάλλον. Οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, αλλά και η ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές αλληλεπιδρούν με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Τρεις είναι οι κρίσιμοι παράγοντες που καθορίζουν το μέλλον του κλάδου μας: 1) η ευκολία του καταναλωτή, 2) η εξατομίκευση στις αγορές και 3) η κλιματική κρίση. Ο χρόνος είναι λίγος και έτσι οι καταναλωτές αναζητούν εύκολες και γρήγορες λύσεις στα ψώνια τους. Τα μικρά καταστήματα γειτονιάς διευκολύνουν τους καταναλωτές που ζουν στα αστικά κέντρα. Το μοντέλο Franchise είναι κάτι που εξυπηρετεί αυτήν την ανάγκη και θα δούμε να επεκτείνεται στην αγορά, προσφέροντας ευκαιρίες σε επιχειρηματίες και νέες θέσεις εργασίας, διατηρώντας την ίδια αγοραστική εμπειρία. Την ίδια στιγμή, η εγγύτητα στις αγορές με άμεση παράδοση μέσω των online αγορών αποτελεί ένα πεδίο όπου υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης και θα εξελίξει σημαντικά τον κλάδο μας. Μαζί με την ευκολία τους, οι καταναλωτές αναζητούν εξατομικευμένες λύσεις. Η τεχνολογία έχει φέρει μια πραγματική επανάσταση στο λιανεμπόριο. Η εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) στη διαχείριση των logistics βελτιώνει τη λειτουργία όλης της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ συμβάλλει καθοριστικά στη μετάβαση σε μια νέα πραγματικότητα, κατά την οποία οι καταναλωτές λαμβάνουν εξατομικευμένες προσφορές. Από την αναβάθμιση των καταστημάτων με τεχνολογίες αιχμής μέχρι τη διαρκή εξέλιξη των ψηφιακών πλατφορμών, στο λιανεμπόριο διασφαλίζουμε μια εξαιρετική αγοραστική εμπειρία, προσαρμοσμένη στις προτιμήσεις του καταναλωτή. Η κλιματική κρίση είναι εδώ και απαιτείται να πάρουμε θέση. Με γνώμονα τον περιορισμό των παγκόσμιων αερίων του θερμοκηπίου και την προστασία του περιβάλλοντος, όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις οφείλουν να δεσμευτούν για μηδενικό αποτύπωμα μέχρι το 2050. Η δέσμευση αυτή από όλους θα φέρει άλλα δεδομένα στον κλάδο μας, αλλά και στην εφοδιαστική αλυσίδα. Συμπερασματικά, οι εξελισσόμενες προσδοκίες των καταναλωτών αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους του νέου τοπίου. Αγκαλιάζοντας αυτούς τους παράγοντες, τα σούπερ μάρκετ ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του σύγχρονου αγοραστή, προσφέροντας εξατομικευμένες εμπειρίες, απρόσκοπτα ενσωματωμένες στον ψηφιακό κόσμο, και βιώσιμα προϊόντα για τις πραγματικές ανάγκες του καταναλωτή. Η AI δημιουργεί τη νέα εποχή στο λιανικό εμπόριο Του Νίκου Λαβίδα Brand President της ΑΒ Βασιλόπουλος

Του Martin Brandenburger CEO Lild

174 Δ ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ πλέον καμία αμφιβολία ότι αυτό που στο παρελθόν περιγράφαμε «θεωρητικά» ως πρόκληση της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον γεγονός, είναι κρίση και τη ζούμε όλες και όλοι στην καθημερινότητά μας. Από το πιο απλό καιρικό φαινόμενο μέχρι τις φυσικές καταστροφές που βιώνουμε τα δύο τελευταία χρόνια, καταλαβαίνουμε ότι το κλίμα και οι επιπτώσεις του στο περιβάλλον αγγίζουν τα όρια του ανεξέλεγκτου. Με ευθύνη όλων μας, κυρίως όμως με την ευθύνη όσων παίρνουν τις κρίσιμες αποφάσεις. Το 2015 οι παγκόσμιοι ηγέτες δεσμεύτηκαν να περιορίσουν τη μακροχρόνια άνοδο της θερμοκρασίας στον 1,5C°. Πριν από λίγες ημέρες και σύμφωνα με την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής του Ευρωπαϊκού Συστήματος Copernicus, καταγράφηκε η μακρύτερη μέχρι σήμερα περίοδος παγκόσμιας θέρμανσης. Από τον Φεβρουάριο του 2023 μέχρι τον Ιανουάριο του 2024 η θερμοκρασία έφτασε στον 1,52C° πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, συνθήκη που οι ειδικοί περιγράφουν ως μη αποδεκτή. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε όχι μόνον τις μακροπρόθεσμες αλλά και τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις του φαινομένου στην πρωτογενή παραγωγή διαφόρων γεωγραφικών περιοχών της Ελλάδας. Η σταθερή άνοδος της θερμοκρασίας θα επηρεάσει την περίοδο της σοδειάς και το είδος των προϊόντων που μπορούν να παραχθούν. Για παράδειγμα, τόσο η καλλιέργεια του αμπελιού και της ελιάς στις νοτιότερες περιοχές της Ελλάδας, στην Κρήτη ή την Πελοπόννησο, όσο και η ποιότητα των καρπών θα επηρεαστούν σε πολύ μεγάλο βαθμό. Είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί ευρύτερη αναπροσαρμογή του εθνικού παραγωγικού μοντέλου. Ταυτόχρονα, θα επηρεαστεί τόσο το εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων όσο και το κόστος τους, με προφανείς αρνητικές συνέπειες για τον μέσο καταναλωτή. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μένουμε πίσω στον αγώνα δρόμου για την αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά και της ανταγωνιστικότητας στον πρωτογενή τομέα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία 8 χρόνια οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων αυξήθηκαν 62%. Εξίσου σημαντικό είναι ότι η αξία των προϊόντων ονομασίας προέλευσης αντιπροσωπεύει μόνον το 1,3% του συνολικού τζίρου των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. Για την Ιταλία, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 33%. Πού οφείλεται αυτό; Μα προφανώς στις πολιτικές που ασκούμε και στις προτεραιότητες που επιλέγουμε. Και το πρόβλημα ξεπερνά πλέον τα εθνικά σύνορα. Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να επιβραδύνει την εφαρμογή της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής 2023-2027 σε τομείς όπως η αγρανάπαυση και η μείωση των φυτοφαρμάκων. Η πράσινη αγροτική πολιτική κάνει βήματα πίσω γιατί δεν υπήρξαν αρκετές πρόνοιες έτσι ώστε να γίνει μια δίκαιη κατανομή της νέας πράσινης γεωργικής πολιτικής. Οι βασικοί της στόχοι είναι σωστοί. Οι γεωργοί στηρίζονται όταν η παραγωγική τους δραστηριότητα ωφελεί το κλίμα και το περιβάλλον. Η πρωτογενής παραγωγή στην Ελλάδα βρίσκεται σ’ ένα κρίσιμο κατώφλι. Πρέπει όλοι μαζί, πολιτεία, παραγωγοί, μεταποιητικός τομέας, λιανεμπόριο τροφίμων, να αποφασίσουμε για το ποια αγροτική οικονομία θέλουμε. Να συμφωνήσουμε πόσο πράσινη μπορεί να είναι, ποιους ρυθμούς πράσινης μετάβασης μπορούμε να αντέξουμε και με ποια μέσα. Και ας μη γελιόμαστε, οι αποφάσεις που θα πάρουμε θα επηρεάσουν την ποιότητα της ζωής μας αλλά και το κόστος των προϊόντων που την ορίζουν για πολλά χρόνια. ΑΠΟΨΗ Κρίσιμες αποφάσεις για τον έλεγχο του ανεξέλεγκτου

176 Σ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ της ρευστότητας έχει μεγάλη σημασία να αναγνωρίζονται οι σταθερές, εκείνες που χάρη στον διαχρονικό χαρακτήρα τους αποτελούν ορόσημα της συλλογικής μας ζωής. Εάν επιχειρήσει κανείς μια αναδρομή στην ελληνική επιχειρηματική ιστορία, θα βρει μια διόλου αμελητέα λίστα από ονόματα τα οποία όχι απλά επιβιώνουν στην πάροδο του χρόνου αλλά εξακολουθούν να πρωταγωνιστούν. Ποιο στοιχείο, όμως, διαφοροποιεί τις επιχειρήσεις που γίνονται αιωνόβιες και υπεραιωνόβιες; Η απάντηση βρίσκεται στην ικανότητά τους να ξαναγράφουν οι ίδιες την ιστορία τους. Να αξιοποιούν την ιστορικότητά τους ως όχημα εξέλιξης και προόδου. Να μην επαναπαύονται εξαιτίας της αλλά, έχοντας πλήρη συναίσθηση του βάρους της, να εξελίσσονται. Ακόμη κι όταν η εξέλιξη σημαίνει ανατροπή. Η σημερινή εγχώρια και διεθνής συγκυρία είναι μια καλή αφορμή για να ξαναδούμε το μέλλον και τις προοπτικές του ελληνικού επιχειρείν μέσα από ένα σύγχρονο πρίσμα: από τη μια οι θετικοί δείκτες οικονομικής ανάπτυξης και από την άλλη ένα ταραγμένο και αβέβαιο γεωπολιτικό περιβάλλον με πολλαπλές επιπτώσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιχειρήσεις οφείλουν να ηγούνται κάθε συλλογικής προσπάθειας. Να δημιουργούν οι ίδιες νέες προοπτικές και ευκαιρίες για την ελληνική οικονομία. Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, η προσέλκυση μεγάλων ξένων επενδύσεων, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους και η μείωση της ανεργίας αποτελούν σημαντικές εξελίξεις που μας γεμίζουν αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση για το αύριο. Ωστόσο, προκειμένου να αξιοποιήσουμε στην πράξη αυτή τη θετική δυναμική, χρειάζεται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να εργαστούν, με πλάνο και συνέπεια, για την προώθηση της καινοτομίας και την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, με γνώμονα τη βιωσιμότητα και την ευημερία. Με το βλέμμα στραμμένο στο αύριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη ως στρατηγική, κάθε ελληνική επιχείρηση πρέπει να βάζει το δικό της στοίχημα. Και να το κερδίζει κάθε μέρα. Ακόμα κι αν αυτό απαιτεί στροφή 180 μοιρών. Κάπως έτσι, σε έναν από τους πιο παραδοσιακούς κλάδους της χώρας, την καπνοβιομηχανία, το 2017 ένας εταιρικός μετασχηματισμός σηματοδότησε τη ριζική αλλαγή και εξέλιξη ολόκληρου του κλάδου. Και μπορούμε σήμερα να μιλάμε για επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ για την παραγωγή νέων, καινοτόμων, μη καιόμενων προϊόντων, δυνητικά μειωμένου ρίσκου, που συνεισφέρουν ενεργά στην επίτευξη του στόχου για μια Ελλάδα χωρίς τσιγάρο. Και τα μηνύματά μας να βρίσκουν ολοένα και μεγαλύτερη ανταπόκριση. Η διαχρονικότητα, επομένως, είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής μιας επιχείρησης στις ραγδαίες μεταβολές και εξελίξεις του εκάστοτε κλάδου, της αφοσίωσής της στην καινοτομία και τη διαρκή βελτίωση των προϊόντων και υπηρεσιών που παρέχει. Είναι, τελικά, αυτός ακριβώς ο συνδυασμός της ικανότητας να παραμένει μια επιχείρηση επίκαιρη και αποτελεσματική με την ταυτόχρονη διατήρηση των ιστορικών στοιχείων της ταυτότητάς της που προσδίδουν το στοιχείο της διαχρονικότητας. Ας έχουμε, όμως, υπ’ όψιν το σημαντικότερο: Ακόμη κι αν η διαχρονικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων αξιολογηθεί και επιβεβαιωθεί όχι από εμάς, αλλά από τα κοινά του μέλλοντος, ο αγώνας για την «κατάκτησή» της δίνεται, με καθημερινές πράξεις, στο παρόν. Στο σήμερα. Και το σήμερα είναι στα δικά μας χέρια. ΑΠΟΨΗ Η αξία της ιστορικής σταθεράς ως οδηγού για την επόμενη μέρα Του Γιώργου Μαργώνη Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Παπαστράτος

Της Lili Zigoslu

177 ΑΠΟΨΗ

ΕΛΛΑΔΑ είναι στην πρώτη γραμμή των χωρών της Ευρώπης που υποδέχονται τα τεχνολογικά καινοτόμα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού, ακολουθώντας τον σύγχρονο δρόμο στα καπνικά είδη. Ο κλάδος έχει μακρά πορεία στη χώρα και έχει αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις και η επιλογή των επενδύσεων, ειδικά στην ακριτική Θράκη, δεν ήταν καθόλου αυτονόητη. Ο κλάδος της καπνοβιομηχανίας στοχεύει στη βιωσιμότητα και αυτό επιβεβαιώνεται με την είσοδο στην αγορά των νέων καπνικών προϊόντων δυνητικά μειωμένου κινδύνου, παράλληλα όμως με τη στήριξη των Ελλήνων καπνοκαλλιεργητών και την προμήθεια των υψηλής ποιότητας ελληνικών καπνών. Πρόκειται για επενδυτικό άλμα στη δυναμική και αναπτυσσόμενη αγορά των προϊόντων θερμαινόμενου καπνού, που ενδυναμώνει το επιχειρηματικό αποτύπωμα και στοχεύει στην περαιτέρω συμβολή του κλάδου στα δημόσια έσοδα και στην απασχόληση, με νέες θέσεις εργασίας, ακολουθώντας και εδώ τη διεθνή στρατηγική προς την κατεύθυνση της βιωσιμότητας και της καινοτομίας. Πρόκειται για μια δέσμευση προς τους ενήλικες καταναλωτές να απολαμβάνουν ποιοτικά προϊόντα, συνδυάζοντας τη μακρά και εδραιωμένη παράδοση της καπνοβιομηχανίας που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα με την προσφορά σύγχρονων προϊόντων νέας γενιάς. Τα προϊόντα μειωμένου κινδύνου είναι το μέλλον της βιομηχανίας και έχουν αρχίσει να μπαίνουν στη ζωή πολλών μέχρι τώρα συμβατικών καπνιστών. Οι καπνιστές παγκοσμίως υπολογίζονται σε 1 δισεκατομμύριο άτομα και οι «ατμιστές» σε μερικά εκατομμύρια, ωστόσο αναμένεται ότι ο αριθμός των δεύτερων θα αυξηθεί, αποδεικνύοντας τη δυναμική του κλάδου. Τα στοιχεία δείχνουν αυτή τη δυναμική. Όσο για το τι είναι αυτό που τα κάνει να ξεχωρίζουν από τα συμβατικά τσιγάρα, το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι, δυνητικά, μειώνουν τους κινδύνους που σχετίζονται με το κάπνισμα. Η απουσία καύσης είναι αυτό που τα καθιστά δυνητικά λιγότερο επιβλαβή και ικανοποιούν τις προσωπικές, αλλά και τις κοινωνικές ανάγκες. Βέβαια, παρά τη μεγάλη στροφή που παρατηρείται σε αυτό το είδος καπνίσματος, τα συμβατικά τσιγάρα και τα προϊόντα δυνητικά μειωμένου κινδύνου θα συνυπάρχουν για πολύ καιρό ακόμη. Αύξηση της παραγωγής, επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, νέα προϊόντα και εξαγωγές μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της θέσης της Ελλάδας στον διεθνή οικονομικό χάρτη με την αρωγή της καπνοβιομηχανίας. Τα μέχρι τώρα χρόνια πορείας της καπνοβιομηχανίας έχουν διδάξει ότι, παρά τις προκλήσεις που παρουσιάζονται κατά καιρούς, η Ελλάδα αναπτύσσεται και συνεχίζει τη δυναμική της πορεία στον σύγχρονο κόσμο. Η παροχή προϊόντων υψηλής ποιότητας από τη μια πλευρά και από την άλλη η εξισορρόπηση των ευθυνών των εταιρειών απέναντι στους καταναλωτές, τους εργαζομένους και τους εταίρους, καθώς και η «επιστροφή» στην κοινωνία με προγράμματα επένδυσης στην κοινότητα, αποτελούν τον χάρτη στρατηγικής της καπνοβιομηχανίας. Η οποία λειτουργεί με επίκεντρο τον καταναλωτή και ακλόνητη πεποίθηση στο δικαίωμα επιλογής του ενημερωμένου ενήλικου καταναλωτή. Το μέλλον της καπνοβιομηχανίας περιλαμβάνει και ελληνικό χαρμάνι

Γενική Διευθύντρια της JTI σε Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα

178

ΕΤΑ από μια υπερδεκαετή κρίση, η Ελλάδα επανέρχεται στο προσκήνιο. Έχοντας εξυγιάνει τα δημοσιονομικά της, και παρά τη μεγάλη πρόκληση της πανδημίας, η χώρα κάνει δυναμικά βήματα προς το αύριο, που της προσφέρουν την ευκαιρία να αναβαθμιστεί οικονομικά και να μετατραπεί σε ένα επιχειρηματικό κέντρο στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό είναι ένα στοίχημα που δεν πρέπει να χαθεί. Παρά τη διεθνή αστάθεια και τη στασιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, η Ελλάδα έχει διαμορφώσει με το σπαθί της ένα ευνοϊκό οικονομικό περιβάλλον, το οποίο κινητοποιεί ευρύτερους επενδυτικούς σχεδιασμούς. Οι ευκαιρίες είναι εκεί έξω και τις βλέπουμε καθημερινά: Στο Χρηματιστήριο, στις Κατασκευές, στον Τουρισμό, στο Real Estate, στην ψηφιοποίηση και στην πράσινη μετάβαση. Και η πραγματικότητα είναι ότι χρειαζόμαστε άλλους τόσους πυλώνες ανάπτυξης ώστε να καλύψουμε το μεγάλο επενδυτικό χάσμα που μας χωρίζει από την υπόλοιπη Ευρωζώνη. Το momentum της ελληνικής οικονομίας είναι -για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια- εξαιρετικό. Έχοντας εξασφαλίσει πολιτική σταθερότητα, η Ελλάδα υλοποιεί επιτέλους πολιτικές φιλικές προς τις επενδύσεις, που έχουν αποτύπωμα στην ανάπτυξη. Δεν είναι τυχαίο ότι η χώρα κινείται δυναμικά σε μια Ευρώπη όπου πολλά κράτη-μέλη της αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις για πρώτη φορά μετά από χρόνια. Πιστεύουμε ότι οι προσπάθειες της Ελλάδας να αξιοποιήσει τη σπάνια αυτή συγκυρία, η οποία ίσως και να είναι η καλύτερη των τελευταία δεκαετιών, θα φέρουν απτά αποτελέσματα τα επόμενα χρόνια. Και στηρίζουμε τη βεβαιότητά μας αυτή σε ορισμένους καταλυτικούς παράγοντες: Τα εν εξελίξει και τα επικείμενα μεγάλα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης θα λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές στην οικονομία, φέρνοντας νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη και εργασία, ενώ η δημιουργία του 5ου τραπεζικού πυλώνα θα ανοίξει την αγορά του δανεισμού για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες σήμερα αντιμετωπίζουν δυσκολία στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Και οι νέες αυτές ευκαιρίες θα συμβάλουν με τη σειρά τους στη συνέχιση μιας θετικής ροής επενδύσεων, σε συνέχεια της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας. Δεν θα ήταν υπερβολή να χαρακτηρίσουμε την ευκαιρία αυτή χρυσή και μια από αυτές που εμφανίζονται μία φορά μόνο σε κάθε γενιά. Όπως και πολλοί άλλοι επενδυτές, έτσι κι εμείς δεν θα αναλαμβάναμε το ρίσκο να επενδύσουμε στην Ελλάδα, εάν δεν πιστεύαμε βαθιά στις προοπτικές της χώρας, η οποία μπορεί απερίσπαστα να προχωρήσει στα μεταρρυθμιστικά άλματα που δεν τόλμησε να κάνει τη δεκαετία του 2000 για τον εκσυγχρονισμό της. Γιατί αυτή είναι η ανάγκη, οι μεγάλες αλλαγές. Στον κατασκευαστικό τομέα, όπου δραστηριοποιούμαστε, είναι ώρα να δούμε μεταρρυθμίσεις, που θα επιτρέψουν την επιτάχυνση των μεγάλων έργων, συμβάλλοντας στη μεγέθυνση της οικονομίας. Ενώ στην ενέργεια, όπου επενδύουμε με συνέπεια, θα πρέπει να δούμε μεγάλες αλλαγές, που θα στηρίξουν την ενεργειακή μετάβαση της χώρας και τις επενδύσεις στις ΑΠΕ. Μετά από χρόνια, η Ελλάδα έχει τη σπάνια πολυτέλεια να βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν και μόνο αντίπαλο: τον κακό της εαυτό. Με λίγη αποφασιστικότητα κι επιμονή, είμαι αισιόδοξος ότι θα τον κερδίσει. Η Ελλάδα να κερδίσει τον μεγάλο της αντίπαλο, τον κακό της εαυτό Του Αλέξανδρου Εξάρχου Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Intrakat, Πρόεδρος του Δ.Σ. και Διευθύνων Σύμβουλος της Άκτωρ και Partner της Thrivest Holdings ΑΠΟΨΗ

180 Τ Α ΕΚΑΤΟ χρόνια ζωής της «Ναυτεμπορικής», της αρχαιότερης οικονομικής εφημερίδας της Ελλάδας, αποτελούν ορόσημο για την Ιστορία του Τύπου στη χώρα μας. Το 2024 αποτελεί, επίσης, μία εμβληματική, εορταστική χρονιά και για τον Όμιλο ΒΙΑΝΕΞ. Φέτος, συμπληρώνεται ένας αιώνας δραστηριοποίησης της οικογένειας Γιαννακόπουλου στο ελληνικό φάρμακο. Έχουμε διανύσει μια επιτυχημένη πορεία εκατό χρόνων σε έναν κλάδο σύνθετο λόγω της φύσης του, ξεκινώντας από το ίδιο το προϊόν που παράγουμε. Το φάρμακο έχει μια κοινωνική διάσταση, είναι μέσο διατήρησης και βελτίωσης της υγείας των ανθρώπων, ενώ μπορεί να είναι ακόμα και σωτήριο για την ίδια τη ζωή, με τρόπο μοναδικό και αναντικατάστατο. Από εδώ πηγάζει μια σημαντική ευθύνη για τις εταιρείες, που είναι η διασφάλιση της ποιότητας και της ασφάλειας των προϊόντων που παράγουν. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία δεσμεύεται στην ευθύνη αυτή υιοθετώντας τα υψηλότερα standards ασφάλειας και τις βέλτιστες βιομηχανικές πρακτικές, ενώ εξελίσσεται συνεχώς τεχνολογικά. Με ένα ευρύ επενδυτικό πρόγραμμα, τα επόμενα χρόνια η εγχώρια φαρμακευτική παραγωγή θα ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, έχοντας διασφαλίσει την επάρκεια φαρμάκων για τους Έλληνες πολίτες. Το αποτύπωμα του κλάδου στην εθνική οικονομία είναι ισχυρό, καθώς η συνολική συνεισφορά του σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε 6,2 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 3,4% του ΑΕΠ, με βάση στοιχεία του 2021. Ο σχεδιασμός των φαρμακευτικών εταιρειών στοχεύει να απαντά πρωτίστως στις ανάγκες της φαρμακευτικής περίθαλψης των Ελλήνων, αλλά και στις προκλήσεις που αναδύονται στον χώρο της υγείας. Η επέκταση των ψηφιακών εργαλείων και εφαρμογών στην έρευνα, η όλο και μεγαλύτερη σύνδεση των φαρμακευτικών εταιρειών με startups και βιοτεχνολογικές πλατφόρμες μέσω συνεργειών, είναι εξελίξεις που παρακολουθούμε στενά. Ο κλάδος, όμως, βρίσκεται αντιμέτωπος εδώ και πολλά χρόνια με την ανεπαρκή χρηματοδότηση του προϋπολογισμού του φαρμάκου, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να επιβαρύνονται με υπέρμετρες εκπτώσεις και επιστροφές. Πλέον, η συνεισφορά της φαρμακοβιομηχανίας στη φαρμακευτική δαπάνη ξεπερνά αυτήν του κράτους. Ο δημόσιος προϋπολογισμός του φαρμάκου θα πρέπει να αυξηθεί άμεσα. Ήδη έχουν διατυπωθεί προτάσεις από τη φαρμακοβιομηχανία και η πολιτεία θα πρέπει να προχωρήσει σε ουσιαστικές παρεμβάσεις. Ο στόχος είναι κοινός, γιατί ισχυρή παραγωγή φαρμάκου στην Ελλάδα σημαίνει καλύτερη υγεία για τους πολίτες. ΑΠΟΨΗ Ισχυρή παραγωγή φαρμάκου σημαίνει καλύτερη υγεία για τους πολίτες Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΒΙΑΝΕΞ Α.Ε.

181 ΑΠΟΨΗ ΗΠΑΓΚΟΣΜΙΑ πρωτοβουλία για την εταιρική βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί κινητήριο δύναμη για την οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος, καθώς και κεντρικό άξονα για το σύγχρονο επιχειρείν και τη βιομηχανία. Σε μία εποχή έντονων και απρόβλεπτων προκλήσεων, η εστίαση στη βιώσιμη ανάπτυξη δεν αφορά μόνο τις περιβαλλοντικές κρίσεις, αλλά συνεπάγεται και την προσαρμογή των επιχειρηματικών μοντέλων σε συνθήκες κοινωνικής δικαιοσύνης και άρσης των ανισοτήτων, οικονομικών και κοινωνικών. Το όραμά μου για το UN Global Compact Network Greece -του οποίου έχω την τιμή να προεδρεύω ως επικεφαλής του Ελληνικού Δικτύου- είναι να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την εταιρική βιωσιμότητα στην Ελλάδα, ενεργοποιώντας τις ελληνικές επιχειρήσεις -ανεξαρτήτως μεγέθους, κλάδου και ωριμότητας-, ενισχύοντας τη δέσμευσή τους απέναντι σε οικουμενικές αξίες, όπως κλιματική δικαιοσύνη, βιώσιμη επιχειρηματική ανάπτυξη, ισότητα, αποδοχή της διαφορετικότητας και συμπερίληψη. Στον χώρο της βιομηχανίας ειδικότερα, ο ρόλος της βιώσιμης ανάπτυξης είναι κρίσιμος. Ήδη, εταιρείες από διαφορετικούς κλάδους αναζητούν νέους τρόπους παραγωγής, που να μειώνουν τις εκπομπές των ρύπων, ενσωματώνοντας ένα πιο «πράσινο» και αποτελεσματικό μοντέλο ανάπτυξης. Επιπλέον, μέσω της έρευνας και της καινοτομίας, οι επιχειρήσεις αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες που είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον και πιο αποδοτικές σε επίπεδο πόρων. Το στοιχείο εκείνο, ωστόσο, που με προβληματίζει βαθιά τα τελευταία χρόνια, είναι η συστηματική αποβιομηχάνιση που παρατηρούμε σχεδόν απαθείς στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να χάνονται κάθε χρόνο πολύτιμα άυλα και υλικά κεφάλαια. Ταυτόχρονα, βιώνουμε τη συνεχή αποβιομηχάνιση και της Ευρώπης σε επίπεδο παραγωγής πρώτων υλών και υλικών συσκευασίας. Μία τάση η οποία, συνδυαστικά με την απαξίωση καθιερωμένων φαρμάκων, ως απότοκο των συστημάτων τιμολόγησης, οδηγεί με καταστροφική συνέπεια στην πρόκληση ελλείψεων σε προϊόντα τεράστιας και αποδεδειγμένης θεραπευτικής αξίας που αποτελούν λύση πρώτης γραμμής. Αυτό που χαρακτηρίζει μία χώρα οικονομικά είναι κυρίως η παραγωγική της ικανότητα, η αυτάρκεια και επάρκεια πρώτων υλών, καθώς και οι συνεχείς επενδύσεις των βιομηχανιών της. Οι προκλήσεις των τελευταίων ετών, οι οποίες θα συνεχιστούν, δείχνουν τον δρόμο για δομικές αλλαγές και συντονισμένη δράση, αναφορικά με τη θεμελίωση ενός νέου παραγωγικού και βιώσιμου μοντέλου, το οποίο θα δώσει ανάσα στις επιχειρήσεις, στους εργαζομένους και σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα. Ταυτόχρονα, όλη μας η έμφαση θα πρέπει να εστιαστεί στην αξιοποίηση της ελληνικής βιοποικιλότητας, της μεταμόρφωσης της χώρας μας σε Κόμβο Καινοτομίας, Τεχνογνωσίας και Αριστείας, καθώς και μίας ρήτρας συνυπευθυνότητας μεταξύ πολιτείας και επιχειρήσεων, ώστε οι νέοι άνθρωποι να αποφασίσουν να παραμείνουν στην Ελλάδα, δημιουργώντας μία χώρα προόδου και ευημερίας! Να μεταμορφώσουμε τη χώρα σε κόμβο καινοτομίας, τεχνολογίας, αριστείας Της Ιουλίας Τσέτη Πρόεδρος & CEO του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη, φαρμακοποιός MSc, Επίτιμη Δρ Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ, Γ.Γ. Δ.Σ. του ΣΕΒ, Πρόεδρος UN Global Compact Network Greece.

182 ΗΚΛΙΜΑΤΙΚΗ αλλαγή είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη και απειλεί το περιβάλλον, την οικονομία και τη ζωή όλων μας, με άμεσες συνέπειες και στον κατασκευαστικό κλάδο, αφού θα πρέπει αφενός να πραγματοποιηθούν επενδύσεις που υποστηρίζουν την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (αντιπλημμυρικά έργα, αναβάθμιση λιμενικών υποδομών, έργα για παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, π.χ. ανεμογεννήτριες, κ.λπ.) και αφετέρου να αναβαθμιστεί περαιτέρω ενεργειακά το κτιριακό περιβάλλον στις πόλεις (για παράδειγμα, με τη χρήση ψυχρών δομικών υλικών), με προτεραιότητα στις θερμικά επιβαρυμένες περιοχές, που κατά κανόνα είναι και οι φτωχότερες. Η δημιουργία καινοτόμων δομικών υλικών χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα θα αποτελεί στο μέλλον τον πυρήνα της βιώσιμης κατασκευαστικής δραστηριότητας. Με τον τρέχοντα ρυθμό αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ θα πρέπει να καταναλώσουμε 2,5 πλανήτες έως το 2040, ενώ ήδη κάθε μήνα παράγεται κατασκευαστικό έργο αντίστοιχο με την οικοδόμηση μιας πόλης στο μέγεθος της Νέας Υόρκης. Είναι σαφές πως η υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών στην κατασκευαστική δραστηριότητα είναι επιτακτική ανάγκη, με βασικό καταλύτη αυτής της μετάβασης τις πόλεις. Οι πόλεις αφενός μεγαλώνουν ταχύτατα (το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις έως το 2050) αφετέρου έχουν άμεση πρόσβαση σε πλήθος ανακυκλωμένων υλικών. Διαθέτουν συνεπώς την κρίσιμη μάζα και τις προϋποθέσεις που μπορούν να σηματοδοτήσουν τη διαφορά. Η βιώσιμη κατασκευή βασίζεται στην υποκατάσταση φυσικών πρώτων υλών με ανακυκλωμένα υλικά, ενισχύοντας παράλληλα τη βιοποικιλότητα και μειώνοντας τη χρήση νερού, ενώ είναι σημαντικότατη συνιστώσα της προσπάθειας για κλιματική ουδετερότητα. Ο κλάδος των δομικών υλικών και συγκεκριμένα η βιομηχανία παραγωγής τσιμέντου, ως βασικός πυλώνας της, οφείλει να επενδύσει περαιτέρω στην αξιοποίηση εναλλακτικών καυσίμων, βιομάζας και εναλλακτικών πρώτων υλών, καθώς και στη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών και πρακτικών για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και την απανθρακοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας. Η αξιοποίηση εναλλακτικών πρώτων υλών και καυσίμων στην παραγωγή τσιμέντου αποτελεί διεθνώς εξαιρετικό δείγμα βιομηχανικής συμβίωσης και μια επωφελή λύση στο πρόβλημα διαχείρισης αποβλήτων. Αποτελεί ένα κρίσιμο στάδιο του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας που συνολικά προωθεί τη μείωση των αποβλήτων, αλλά και την επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακύκλωση και ανάκτηση υλικών και ενέργειας. Η αξιοποίηση σε ευρεία κλίμακα αστικών και εμποροβιομηχανικών υπολειμμάτων αποβλήτων και παραπροϊόντων βιομηχανικών διεργασιών επιτυγχάνει εξοικονόμηση φυσικών πόρων, μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, ορθολογική διαχείριση και εκτροπή από την ταφή υλικών που δύνανται να αξιοποιηθούν ενεργειακά. Η αγορά δομικών υλικών δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από τις εξελίξεις της ψηφιακής μετάβασης στον χώρο των κατασκευών. Η αυξανόμενη χρήση ψηφιακών «οικοσυστημάτων», όπως η μοντελοποίηση κατασκευαστικών πληροφοριών (ΒΙΜ), η ρομποτική και η χρήση drones, θα προσφέρει στο μέλλον, μεταξύ άλλων, ορθότερο σχεδιασμό και εξεύρεση βελτιστοποιημένων λύσεων, ακριβέστερη και συνεπώς οικονομικότερη κοστολόγηση του προς κατασκευή έργου, καλύτερη οργάνωση στην προδιαγραφή και επιλογή δομικών υλικών, καθώς και βελτιωμένο ενεργειακό αποτύπωμα έργου. ΑΠΟΨΗ Οικοδομώντας βιώσιμες πρακτικές για κλιματική ουδετερότητα Του Δημήτρη Χανή Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Ηρακλής

Hellix (Digital Realty), Google, Amazon Web Services και Lancom.

184 Τ Α ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ χρόνια η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε μια σταθερά ανοδική πορεία, παρά τις προκλήσεις και τη σύνθετη διεθνή συγκυρία. Προϋπόθεση της ανάπτυξης και της προσέλκυσης μεγάλων επενδυτών είναι η ύπαρξη των κατάλληλων υποδομών που θα υποδεχτούν, θα στεγάσουν και θα δώσουν ώθηση στις δραστηριότητές τους. Σε αυτό το πλαίσιο αναγνωρίζεται η διαχρονική συνεισφορά του κλάδου ακινήτων, με τις επενδύσεις σε αυτόν να έχουν κατ’ εξοχήν παραγωγική διάσταση, καθώς συμβάλλουν στην ανάπτυξη τριών καθοριστικών κλάδων της οικονομίας: των υπηρεσιών, που θεωρούνται η βάση των σύγχρονων οικονομιών, των logistics, που αποτελούν τμήμα των εθνικών υποδομών, αξιοποιώντας τα γεωπολιτικά δεδομένα της χώρας, και βέβαια των ξενοδοχείων, τα οποία έχουν πρωτίστως εξαγωγική συμβολή. Είναι ενδεικτικό ότι, από τις ξένες επενδύσεις στη χώρα, το 1/3 αφορά επενδύσεις στο real estate. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ελληνικής αγοράς ακινήτων, κυρίως των εμπορικών, είναι η ανθεκτικότητα που επιδεικνύει ακόμα και σε δύσκολες περιόδους της οικονομίας. Αυτή τη στιγμή, σε μια περίοδο κάμψης για άλλες χώρες της Ευρώπης, η συγκεκριμένη αγορά στη χώρα μας, στο πλαίσιο της ισχυρής δυναμικής που δημιουργεί η επενδυτική βαθμίδα, διατηρεί το θετικό της πρόσημο. Πρωταγωνιστές είναι τα logistics και βέβαια ο χώρος του τουρισμού, με τα σχέδια για νέες ξενοδοχειακές μονάδες να ξεπερνούν τα 600 εκατ. ευρώ, ενώ η χώρα μας ενεργά προωθεί τον στόχο να γίνει ένα διεθνές hub δεδομένων και έως το 2025 αναμένονται μεγάλες επενδύσεις σε data centers, κυρίως από εταιρείες όπως οι Microsoft,

Στον χώρο των γραφείων, το βασικό χαρακτηριστικό είναι η έλλειψη σύγχρονου έτοιμου επενδυτικού προϊόντος. Οι τοπικοί θεσμικοί επενδυτές προβαίνουν όλο και πιο συχνά στην ανάπτυξη του δικού τους προϊόντος ή στην ανάπλαση του υφιστάμενου αποθέματος και την ίδια στιγμή οι ξένοι επενδυτές φαίνεται να αποφεύγουν τα green field έργα και να προτιμούν την απόκτηση υφιστάμενων ακινήτων και την αναβάθμιση και εκμετάλλευσή τους. Η ένταση των διεθνών προκλήσεων και κρίσεων απαιτεί διαρκή εγρήγορση και αξιόπιστη στρατηγική εξεύρεσης λύσεων προκειμένου να διατηρηθεί η θετική προοπτική και να συνεχίσει ο κλάδος του real estate να λειτουργεί ως μια από τις «ατμομηχανές» της οικονομίας, επηρεάζοντας τη δυναμική πολλών ακόμη κλάδων της. Το ελληνικό real estate είναι σήμερα μια υγιής αγορά, με πολύ καλύτερες επιδόσεις από αυτές των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών. Το μέλλον της συνδέεται άρρηκτα με την πορεία της οικονομίας της χώρας μας, που απαιτεί σημαντικές διαρθρωτικές βελτιώσεις σε θεσμικό πλαίσιο και υποδομές κάθε είδους. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να αποτελέσουμε πόλο έλξης για ξένες επιχειρήσεις και επενδυτές που θα προσδώσουν μεγαλύτερο βάθος και ποιότητα στο ελληνικό real estate, αναδεικνύοντάς το σε μια σημαντική και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή αγορά.

έτσι θα αποτελέσουμε πόλο έλξης ξένων επενδύσεων Του Άρι Καρυτινού Διευθύνων Σύμβουλος της Prodea ΑΕΕΑΠ ΑΠΟΨΗ

Lamda

Μόνο

185 ΑΠΟΨΗ ΗΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ στην Ελλάδα αποτελεί έναν βιομηχανικό κλάδο ο οποίος διαχρονικά συμβάλλει ενεργά στην ανάπτυξη της χώρας. Η συνεισφορά αυτή έγκειται στην ισότιμη με τους Ευρωπαίους πρόσβαση του Έλληνα ασθενή στο καινοτόμο φάρμακο, και στην παραγωγή και διάθεση ποιοτικών γενοσήμων, όπως και στη διαχρονική συμβολή της στην εθνική οικονομία. Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΟΒΕ, η φαρμακοβιομηχανία δαπανά σημαντικά ποσά για Έρευνα & Ανάπτυξη, καθώς αντιπροσωπεύει το 8% της συνολικής ιδιωτικής δαπάνης για Ε&Α στην Ελλάδα, ενώ για την περίοδο 2002-2022 διεξήχθησαν 3.830 κλινικές μελέτες ανεξαρτήτως τύπου και φάσης (2.250 ολοκληρωμένες). Σημαντικός είναι ο ρόλος του φαρμακευτικού κλάδου στο συνολικό εξωτερικό εμπόριο, καθώς οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων ανήλθαν το 2022 σε 2,6 δισ. ευρώ και αντιστοιχούν στο 4,7% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών όλων των αγαθών για το έτος. Η Ευρώπη χρειάζεται την εξασφάλιση ισχυρής φωνής στην παγκόσμια σκηνή, με την προώθηση προτύπων ποιότητας, αποτελεσματικότητας και ασφάλειας υψηλού επιπέδου. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο όταν η γηραιά ήπειρος καταφέρει να παραμείνει ανεξάρτητη στο θέμα της Υγείας. Και αυτή η ανεξαρτησία μπορεί να γίνει πράξη όταν η έρευνα ισχυροποιηθεί και προστατευτεί στα κράτη-μέλη, αλλά και όταν η παραγωγή επιστρέψει και διατηρηθεί στην Ευρώπη. Για να υλοποιήσει η Ευρώπη τους στόχους αυτούς, πέρα από την ύπαρξη ολοκληρωμένου σχεδίου, χρειάζεται παραδείγματα που να αποδεικνύουν ότι το σχέδιο είναι εφικτό. Και η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει το φωτεινό παράδειγμα, μέσω πολιτικών στήριξης της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας και της βιωσιμότητας της φαρμακευτικής βιομηχανίας και της ανάπτυξης υψηλής ποιότητας, ασφαλών, αποτελεσματικών και πιο πράσινων φαρμάκων από τα εργοστάσια παραγωγής της. Αξιοποιώντας το άρτια εκπαιδευμένο και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, την εδραιωμένη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη της Έρευνας & Ανάπτυξης, καθώς και τις εγκατεστημένες μονάδες παραγωγής φαρμάκων, η φαρμακευτική βιομηχανία στην Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει ακόμα μεγαλύτερο πόλο έλξης επενδύσεων. Αυτό μπορεί να προσδώσει στη φαρμακοβιομηχανία εξαιρετική δυναμική ανάπτυξης, μέσω της ενίσχυσης των εξαγωγών γενοσήμων αλλά και καινοτόμων φαρμάκων. Η διασφάλιση ποιότητας και επάρκειας της φαρμακοβιομηχανίας στην Ελλάδα στην παραγωγή και εξαγωγή φαρμάκων θα συμβάλει στην ενίσχυση των μηχανισμών ετοιμότητας και αντιμετώπισης κρίσεων, και στην αντιμετώπιση των θεμάτων ασφάλειας του εφοδιασμού της Ευρώπης - και πέρα από αυτήν. Οι περισσότερες διεθνείς φαρμακευτικές διεξάγουν κλινικές δοκιμές στην Ελλάδα και κάνουν επενδύσεις συνεργαζόμενες με τις εθνικές υποδομές Έρευνας & Ανάπτυξης. Η νομοθεσία για κλινικές δοκιμές δημιουργεί το πλαίσιο για την προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων έρευνας στην Ελλάδα. Περαιτέρω παροχή κινήτρων θα μπορέσει να δώσει τη βάση για να γίνει η Ελλάδα κόμβος διεξαγωγής κλινικών δοκιμών στην ευρύτερη περιοχή. Η φαρμακοβιομηχανία της Ελλάδας μπορεί να γίνει το παράδειγμα δημιουργίας καινούργιων οικοσυστημάτων, στα οποία θα μπορούν να συναντώνται πολυεθνικές και ελληνικές βιομηχανίες, ερευνητές, startup εταιρείες, και δημόσιοι πάροχοι, σε περιβάλλοντα που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τα πιο προχωρημένα κέντρα των ανεπτυγμένων χωρών. Παράδειγμα προς μίμηση το οικοσύστημα της φαρμακοβιομηχανίας Του Δημήτρη Αναγνωστάκη Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Boehringer Ingelheim Ελλάς, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. του ΣΦΕΕ

Ε ΙΝΑΙ γεγονός πως πλέον έχει ανοίξει νέο κεφάλαιο για τη χώρα μας. Εξερχόμαστε από μια μακρά περίοδο κρίσης. Οικονομικές, κοινωνικές και πρωτόγνωρες υγειονομικές συνθήκες, που επηρέασαν, συνεπώς, και τον κλάδο μας, του φαρμάκου. Έναν κλάδο που δοκιμάστηκε όσο ποτέ τα τελευταία χρόνια και κλήθηκε να προσαρμοστεί σε άδικα μέτρα, όπως αυτό του clawback. Προκλήσεις τις οποίες αντιμετώπισε και σήμερα, με μια ισχυρή παρακαταθήκη 90 χρόνων και σύγχρονα όπλα που αναπτύχθηκαν την τελευταία πενταετία σε συνεργασία με το κράτος, μέσω του νόμου εκκαθάρισης clawback με επενδύσεις, είναι έτοιμος να πρωταγωνιστήσει, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις επιπτώσεις της πανδημίας και στην κατάρρευση της εφοδιαστικής αλυσίδας φαρμάκων. Η Ε.Ε. συνειδητοποίησε πως η στρατηγική των τελευταίων 20 ετών, που πριμοδοτούσε την καινοτομία και την εξοικονόμηση πόρων μέσω της αγοράς γενοσήμων από τρίτες χώρες, οδήγησε στο κλείσιμο πολλών ευρωπαϊκών παραγωγικών μονάδων και τη μεταφορά τους, κυρίως, στην Ινδία. Έτσι, άνοιξε η μεγάλη συζήτηση από αξιωματούχους της Ε.Ε. για παραγωγική επάρκεια σε φάρμακα εντός της Ευρώπης, ενώ αναδείχθηκε η ανάγκη για επανασχεδιασμό της ευρωπαϊκής φαρμακευτικής πολιτικής. Χάρη στην ισχυρή τοπική φαρμακοβιομηχανία, στην Ελλάδα, όχι μόνο δεν αντιμετωπίσαμε το πρόβλημα που είχε όλη η υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά στηρίξαμε και τα συστήματα υγείας των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών. Φτάνοντας στο σήμερα, σε αυτήν τη μεγάλη στροφή της Ευρώπης για την ενίσχυση της φαρμακευτικής παραγωγής, διαθέτουμε ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των εταίρων μας. Βρισκόμαστε στις 5 χώρες της Ευρώπης με τον μεγαλύτερο αριθμό βιομηχανικών μονάδων φαρμάκων. Αποτελούμε μόλις το 2% του ευρωπαϊκού πληθυσμού, ωστόσο κατέχουμε το 10% των μονάδων παραγωγής γενοσήμων της Ευρώπης. Μέσα από την παραγωγική συνεργασία ανάμεσα στο κράτος και την ελληνική φαρμακοβιομηχανία και με τη συνετή αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων -όπως το RFF-, τα τελευταία 5 χρόνια η ελληνική φαρμακοβιομηχανία προχωράει σε επενδύσεις-ρεκόρ για τα τελευταία 30 χρόνια. Από το 2019, η φαρμακοβιομηχανία έχει προγραμματίσει επενδύσεις ύψους 1,2 δισ. ευρώ, ενώ με τον νέο κύκλο προκήρυξης που αναμένουμε για τα έτη 2024-2025 υπολογίζεται ότι θα αυξηθούν κατά 400 εκατομμύρια ευρώ. Τώρα, στην Ελλάδα διαθέτουμε 72 μονάδες παραγωγής και 27 ερευνητικά κέντρα, που μέχρι το τέλος του 2025 θα έχουν φτάσει τις 107 μονάδες παραγωγής και τα 41 ερευνητικά κέντρα, δημιουργώντας 5.500 νέες θέσεις εργασίας. Το γεωγραφικό αποτύπωμα των επενδύσεων του κλάδου είναι τέτοιο που θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας σε όλη τη χώρα, από τις Σάππες έως την Τρίπολη. Ανοίγουμε έναν νέο κλάδο για την Ελλάδα, της παραγωγής πρώτων υλών. Παράλληλα, «ξεκλειδώνουμε» και τις απεριόριστες δυνατότητες της βιοτεχνολογίας, με σημαντικές επενδύσεις και σε αυτόν τον τομέα. Σήμερα, ο κλάδος της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας βιώνει μια άνθηση άνευ προηγουμένου και μαζί του παίρνει την ελληνική οικονομία, την τοπική κοινωνία και τη νέα γενιά. Έχουμε τη μοναδική ευκαιρία να καταστήσουμε την Ελλάδα κόμβο της ευρωπαϊκής φαρμακοβιομηχανίας. ΑΠΟΨΗ Η Ελλάδα σε ρόλο πρωταγωνιστή της ευρωπαϊκής φαρμακοβιομηχανίας Του Δημήτρη Δέμου Διευθύνων Σύμβουλος της DEMO ABEE 186

188 Ο ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΣ κλάδος έχει τη δυνατότητα και τα εχέγγυα να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, με άμεση επιρροή στη λειτουργία όλων των υπόλοιπων κλάδων, αφού ασφαλίζοντας τις νέες επενδύσεις προσφέρει σταθερότητα και αισιοδοξία τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για την οικονομία συνολικότερα. Η σημασία του κλάδου αναδείχτηκε ακόμα περισσότερο το 2023, καθώς ανάμεσα σε συνθήκες κοινωνικής αστάθειας και φυσικών καταστροφών, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και υποστήριξαν τους ασφαλισμένους τους. Οι δυνατότητες ανάπτυξης του ασφαλιστικού κλάδου στην Ελλάδα είναι υψηλές, αλλά ακόμα είμαστε αρκετά μακριά από την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής ασφαλίστρων, με την αύξηση των ασφαλίσεων κατά ζημιών κατά 12,1% και των ασφαλίσεων ζωής κατά 5,7%, η ελληνική ασφαλιστική αγορά εξακολουθεί να συμμετέχει με εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό στο ΑΕΠ της χώρας, συγκεκριμένα με μόλις 2,5%, σε σχέση τον μέσο όρο των χωρών στην Ευρώπη, που κυμαίνεται στο 7,43%. Αυτό το χαμηλό ποσοστό οφείλεται κυρίως στη χαμηλή ασφαλιστική συνείδηση του μέσου Έλληνα πολίτη αναφορικά με τις ασφαλιστικές υπηρεσίες και προϊόντα και με τον τρόπο που μπορούν να τον βοηθήσουν να προστατεύσει την περιουσία του. Εάν όμως θέλουμε να δούμε ουσιαστική αλλαγή στην ελληνική νοοτροπία αναφορικά με την ασφάλιση, χρειάζεται η συνέργεια όλων των εμπλεκόμενων. Η παροχή κινήτρων από το κράτος, για παράδειγμα, αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αύξηση της ασφαλιστικής συνείδησης των Ελλήνων και τη δημιουργία μιας ασφαλιστικής κουλτούρας γενικότερα. Οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν όχι μόνο την ηθική υποχρέωση να εμπνέουν εμπιστοσύνη και να παρέχουν απλές και ουσιαστικές λύσεις στους καταναλωτές, αλλά και να δημιουργήσουν το πλαίσιο αυτό που θα προάγει τη βιώσιμη ανάπτυξή τους. Σε αυτό το πλαίσιο είναι απαραίτητο να προχωρήσουν σε μετασχηματισμό της επιχειρηματικής λειτουργίας τους, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των πελατών, καθώς και στις αυξανόμενα ασταθείς συνθήκες, ενώ είναι αναγκαίο να μπουν δυναμικά και στο κομμάτι της πρόληψης. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, η απλοποίηση των διαδικασιών τους, οι επενδύσεις σε νέα εργαλεία και υποδομές που συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα και καλύτερη εξυπηρέτηση, είναι εξίσου σημαντικά με τη δημιουργία νέων προϊόντων με μια νέα οπτική. Σκοπός πλέον είναι η ανάπτυξη σωστών, εξατομικευμένων, λύσεων για τον κάθε πελάτη. Ως ασφαλιστικές πρέπει να ξαναμάθουμε από την αρχή τον πελάτη μας και να κατανοήσουμε εις βάθος τις ανάγκες του, ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε σε αυτές. Προχωρώντας στη δημιουργία οικοσυστημάτων προϊόντων, ο ασφαλιστικός κλάδος θα μπορέσει να εξαπλωθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προλήψεων και λύσεων. Ο ασφαλιστικός κλάδος πρέπει να έχει τη βιώσιμη ανάπτυξη στο επίκεντρο της λειτουργίας του, αφού δημιουργώντας αξία για την κοινωνία και τους πολίτες, δημιουργεί το πλαίσιο για την επιτυχία και την περαιτέρω ανάπτυξή του. ΑΠΟΨΗ Οι ασφαλιστικές εταιρείες να ξανασυστηθούν στον πολίτη

CEO της Εθνικής Ασφαλιστικής

Του Robert Gauci

189 ΑΠΟΨΗ Ο ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΣ κλάδος αποτελεί βασικό πυλώνα κάθε οικονομίας, με δυνητικά ισχυρό και πολύπλευρο αποτύπωμα στη σταθερότητα και την ευημερία των κοινωνιών και των επιχειρήσεων. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ το 2022 για το οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα της Ιδιωτικής Ασφάλισης, ο κλάδος αποτελεί τον μεγαλύτερο μακροπρόθεσμο θεσμικό επενδυτή, με σημαντική επίδραση στην οικονομία, την απασχόληση και την κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μετά την πανδημία και τις εμφανείς, πια, επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αναδεικνύεται η ενισχυμένη ανάγκη για πρόληψη, προστασία και θωράκιση απέναντι σε απρόβλεπτα γεγονότα και κινδύνους. Τα ασφαλιστικά προγράμματα κερδίζουν ολοένα και περισσότερο την εμπιστοσύνη και την προτίμηση των καταναλωτών, όπως αποδεικνύεται και από τη συνολική παραγωγή ασφαλίστρων που καταγράφεται στην αγορά μας, με αύξηση πάνω από 34% τα τελευταία τρία χρόνια. Ωστόσο, οι Έλληνες συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να είναι υπασφαλισμένοι, με το χάσμα στην ασφαλιστική διείσδυση μεταξύ Ελλάδας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών να παραμένει σημαντικό, καθώς στη χώρα μας η ασφαλιστική παραγωγή είναι μόλις 2,4% του ΑΕΠ, όταν στην Ευρώπη κυμαίνεται στο 7,5%. Αυτό το δεδομένο μας κάνει περισσότερο ευάλωτους σε απρόβλεπτα γεγονότα αλλά και στις προκλήσεις του μέλλοντος. Μία τέτοια πρόκληση που καλούμαστε ως χώρα αλλά και ως Ευρώπη να θέσουμε στο επίκεντρο της συζήτησης είναι η αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Αυτή η θετική -κατά τα άλλα- προοπτική οδηγεί αυτομάτως στην ανάγκη προετοιμασίας για μια μακρόχρονη ζωή. Σύμφωνα με έρευνα που έχει διενεργήσει ο Όμιλος ΝΝ, οι Έλληνες οραματίζονται τη ζωή τους να είναι πρωτίστως ποιοτική, δηλαδή με υγεία, ευεξία, οικονομική ευημερία, καθώς και θωρακισμένη από τις απρόβλεπτες αλλαγές που μας επιφυλάσσει το μέλλον. Παρ’ όλα αυτά, μόνο το 50% δηλώνει ότι είναι προετοιμασμένο για αυτή την προοπτική. Συγχρόνως, την ίδια στιγμή που το ηλικιακό προσδόκιμο βελτιώνεται, η υπογεννητικότητα αυξάνεται, έχοντας ως αποτέλεσμα τη σημαντική συρρίκνωση των ομάδων που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία και κατ’ επέκταση αρνητικές συνέπειες στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν να αναδείξουμε ταυτόχρονα τόσο το θέμα της μακροζωίας όσο και το θέμα της υπογεννητικότητας. Ως κλάδος και ως πολιτεία, θα πρέπει να παραμείνουμε συντονισμένοι και προσανατολισμένοι στη νέα γενιά, αφού η όποια θεμελιώδης αλλαγή ξεκινά πρωτίστως από αυτή. Έχοντας τα παραπάνω υπόψη, οφείλουμε σήμερα να λάβουμε αποτελεσματικά μέτρα για τη στήριξη της οικογένειας, την ενδυνάμωση των παιδιών μας, των νέων και των νεαρών γυναικών. Να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθησή τους για το μέλλον, να τους δώσουμε τις γνώσεις, την οικονομική εκπαίδευση, την πρόσβαση σε σύγχρονες και εξελιγμένες δομές υγείας και συνολικά όλα εκείνα τα εφόδια που χρειάζονται, προκειμένου να εξελιχθούν σε ένα περιβάλλον ασφαλές, ισότιμο και συμπεριληπτικό, που θα τους δίνει από νωρίς τον έλεγχο των επιλογών τους στη ζωή. Επιπλέον, είναι αναγκαία η εφαρμογή στρατηγικών και πολιτικών που θα αυξήσουν τα φορολογικά κίνητρα και θα εφαρμόσουν δραστικά μέτρα για τη μείωση του κενού προστασίας, ώστε να εξασφαλιστεί η προστασία των δικαιωμάτων και της ασφάλειας για όλους τους πολίτες. Με αυτόν τον τρόπο, θα διασφαλιστεί η δημιουργία ενός πιο δίκαιου και ισότιμου κοινωνικού περιβάλλοντος για όλους. Πώς θα διασφαλιστεί ένα πιο δίκαιο και ισότιμο κοινωνικό περιβάλλον Της Φιλίππα Μιχάλη Πρόεδρος Δ.Σ. και Διευθύνουσα Σύμβουλος της NN Hellas

190 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ οικονομία βρίσκεται σε μια σταθερή τροχιά ανάπτυξης, κατά τη μεταπανδημική περίοδο. Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα των τελευταίων ετών είναι αναμφίβολα ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ, ο οποίος υπερβαίνει τον μέσο όρο της Ε.Ε., ενώ παρατηρείται και μια σημαντική πτώση του ποσοστού ανεργίας, κάτω από το 10%, μετά από σχεδόν 15 έτη. Επίσης, η διαρθρωτική μεταβολή στη σύνθεση του ΑΕΠ, προς όφελος κυρίως του σκέλους των επενδύσεων και του μίγματος των εξαγωγών, συμβάλλει δραστικά στην οικονομική ανάκαμψη. Εξάλλου, μόνο τυχαία δεν είναι η συνεχής αύξηση των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, η οποία δημιουργεί μια ισχυρή δυναμική ανόδου της χώρας μας στην κορυφαία πεντάδα ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Επιπλέον, η ελληνική οικονομία δέχεται, αναλογικά με το ΑΕΠ της, από τα υψηλότερα ποσοστά οικονομικών ενισχύσεων, στο πλαίσιο της αξιοποίησης των χρηματοδοτικών εργαλείων της Ε.Ε., όπως είναι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το ΕΣΠΑ. Ακόμα, η αναβάθμιση της χώρας μας σε καθεστώς επενδυτικής βαθμίδας μετά από 13 χρόνια πιστοποιεί έμπρακτα την αποκατάσταση της εικόνας της στο εξωτερικό. Την ίδια στιγμή, μια ακλόνητη απόδειξη ότι η ελληνική οικονομία κερδίζει το στοίχημα της εμπιστοσύνης των διεθνών επενδυτών είναι το γεγονός ότι τα επιτόκια των δεκαετών ομολόγων κινούνται σε επίπεδα χαμηλότερα σε σύγκριση με χώρες που διαθέτουν υψηλότερη πιστοληπτική διαβάθμιση. Παρά την πλειάδα των θετικών εξελίξεων, υπάρχουν και ορισμένες απαιτητικές προκλήσεις, οι οποίες θα έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην ελληνική οικονομία την προσεχή δεκαετία. Ειδικότερα, η εξέλιξη του δημογραφικού, σε συνδυασμό με τις βασικές δαπάνες στους τομείς της υγείας και της σύνταξης, αποτελεί ένα φλέγον ζήτημα. Επιπρόσθετα, υπάρχει ανάγκη για την περαιτέρω ανάπτυξη των έργων ΣΔΙΤ -ένα πεδίο το οποίο μας αφορά άμεσα ως εταιρεία, σε επίπεδο παροχής σχετικών κινήτρων, αλλά και υποχρεωτικοποίησης του κλάδου αυτού- με γνώμονα την αντιμετώπιση πολυσύνθετων προβλημάτων, όπως είναι οι φυσικές καταστροφές. Παράλληλα, οι καταιγιστικές γεωπολιτικές εξελίξεις υπαγορεύουν την ενίσχυση των κονδυλίων στα πεδία της άμυνας και των εξοπλισμών, γεγονός που πρακτικά σημαίνει ότι ενδέχεται να επηρεάσει τις κοινωνικές δαπάνες προς αυτήν την κατεύθυνση. Το κενό που θα δημιουργηθεί, ωστόσο, θα μπορούσε να καλυφθεί από τον ιδιωτικό τομέα και τον κλάδο της ασφάλισης, μέσω των κατάλληλων συμπράξεων και συνεργειών. Ταυτόχρονα, παρατηρούνται καθυστερήσεις στην υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων, όπως είναι η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών και η αξιοποίησή τους προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας (γρήγορο Internet, ψηφιοποίηση), η ενίσχυση των δεσμών βιομηχανίας-πανεπιστημίων, καθώς και η ανάπτυξη σημαντικών πυλώνων της ελληνικής οικονομίας, που μπορούν να αναδείξουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της. Τέτοιοι είναι ο τουρισμός, η ναυτιλία, οι επισκευές-μετασκευές, η αγροτική παραγωγή, αλλά και η ανώτατη εκπαίδευση, με έμφαση στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Εν συνόλω, η μεγάλη πρόοδος της ελληνικής οικονομίας είναι αναντίρρητη, με τη χώρα μας να κατατάσσεται πλέον στους σημαντικότερους επενδυτικούς προορισμούς σε παγκόσμια κλίμακα. Από την άλλη πλευρά, δεν μπορούν να παραγνωριστούν σημαντικές προκλήσεις και αδυναμίες, οι οποίες χρήζουν ολιστικής και δραστικής αντιμετώπισης απ’ όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. ΑΠΟΨΗ Τα σημαντικά επιτεύγματα και τα μεγάλα διακυβεύματα Του Γιάννη Καντώρου Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Interamerican

192

ΑΝ κάτι διακρίνεται με μεγάλη ευκολία μέσα από μια γρήγορη ματιά στην ιστορία της ελληνικής οικονομίας τα 100 τελευταία χρόνια, είναι η ευρεία μεταβλητότητα των βασικών οικονομικών της μεγεθών, καθώς και η ριζική αλλαγή της ταχύτητας του χρόνου μέσα στον οποίο λαμβάνουν χώρα όλες αυτές οι μεταβολές. Η ιστορία της ελληνικής οικονομίας έχει επίσης δείξει ότι η πορεία μας δεν είναι προδιαγεγραμμένη, μονογραμμική εξέλιξη προς την πρόοδο και δυστυχώς οι τελευταίες αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις (χρέους, πληθωρισμού κτλ.) μας έχουν καταστήσει όλους κοινωνούς σε βίαιες και ταχείες μεταβολές χωρίς προειδοποίηση. Τα παραπάνω θα μπορούσαν να είναι μια απλή ιστορική καταγραφή εάν όλοι, επιχειρήσεις, πολιτεία και πολίτες per se, δεν όφειλαν να αντλήσουν πολύτιμα διδάγματα για την οικοδόμηση μιας μόνιμα ανταγωνιστικής, βιώσιμης και ανθεκτικής οικονομικής δομής, ενός παραγωγικού μοντέλου, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται, που θα μπορεί να προσδώσει οικονομική αυτάρκεια και αυτοτέλεια σε σημαντικούς και κρίσιμους τομείς της οικονομίας, αλλά που θα επιτρέψει και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας, την αξιοποίηση της σημαντικής γεωστρατηγικής της θέσης και τη δημιουργία σημαντικών οικονομικών υπεραξιών, οι οποίες αποτελούν το βασικό υπόστρωμα της οικονομικής ευημερίας των αναπτυγμένων οικονομιών του πλανήτη. Ο τομέας των logistics είναι μια σημαντική, σταθερή και εμμένουσα παραγωγική δραστηριότητα, που αξιοποιεί τη γεωστρατηγική μας θέση, δημιουργεί διεθνείς συνεργασίες και μετατρέπει την Ελλάδα σε «αποθετήριο» οικονομικών υπεραξιών, σε κόμβο διαμεταφοράς και εμπορίου. Σήμερα, ο τομέας των logistics ανταγωνίζεται, σε συνεισφορά στο ΑΕΠ, τη μεταποίηση, δηλαδή την αμιγώς βιομηχανική δραστηριότητα της χώρας, η οποία, παρά τη διαδεδομένη αντίθετη αντίληψη, βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Επιπλέον, ο τομέας των logistics επιδεικνύει διεθνώς μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις οικονομικές κρίσεις, απαιτεί σημαντικές επενδύσεις και η ανάκαμψή του είναι ταχεία, καθώς η πορεία του δεν ορίζεται αμιγώς και μονοσήμαντα από την εγχώρια αγορά, αλλά είναι μέρος μιας πιο ευρείας και ανθεκτικής παγκόσμιας οικονομικής αλυσίδας. Το ισχυρό χαρτοφυλάκιο ελληνικών εταιρειών, τόσο σε συνεργασίες όσο και σε έργα, που έχουν στη φαρέτρα τους, δημιουργεί αισιοδοξία για το μέλλον, καθώς βλέπουν σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης σε όλους τους τομείς δραστηριότητάς τους. Οι εταιρείες του κλάδου, με σημείο αναφοράς τη χώρα μας, επεκτείνονται διαρκώς σε νέες αγορές, επενδύουν σε νέες υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις, με αιχμή της επενδυτικής δυναμικής την κατασκευή και λειτουργία εμπορευματικών κέντρων, όπως το Θριάσιο Εμπορευματικό Κέντρο, και προσβλέπουν στη διαρκώς βελτιούμενη οικονομική πορεία της χώρας και στην ευρωπαϊκή οικονομική δυναμική για την περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικής μας θέσης. Το οικονομικό μέλλον της χώρας μας μπορεί να είναι αξιόλογο. Εμείς, οι Έλληνες, θεωρώ πως διαθέτουμε τη βούληση και την επιθυμία να κάνουμε τη χώρα μας την καλύτερη του κόσμου. Μένει στην πολιτεία να βρει το σχέδιο και τις πολιτικές για να κάνει πραγματικότητα αυτό που όλοι μας θέλουμε και που μπορούμε. ΑΠΟΨΗ Hub υπεραξίας ο τομέας των logistics για την οικονομία Του Καλλίνικου Καλλίνικου Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Ομίλου Goldair

193 ΑΠΟΨΗ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα, μετά από μια περίοδο σημαντικών προκλήσεων και δυσχερειών, έχουν ανακάμψει δυναμικά τα τελευταία χρόνια και έχουν επανέλθει σε αναπτυξιακούς ρυθμούς. H θετική αποτύπωση των διεθνών οίκων αξιολόγησης, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και η εμπιστοσύνη που δείχνουν, πλέον, οι ξένοι επενδυτές στη χώρα μας, έχουν αναμορφώσει ριζικά το ευρύτερο οικονομικό τοπίο και υποδεικνύουν τη μακροοικονομική ανθεκτικότητα τόσο της χώρας όσο και του κλάδου των ακινήτων συγκεκριμένα. Η Ελλάδα, εκτός από την αναπτυξιακή της δυναμική, και λόγω της μακράς της ιστορικής και πολιτιστικής παράδοσης, της προνομιακής γεωγραφικής της θέσης, της πλούσιας γεωμορφολογίας της και των ευνοϊκών κλιματολογικών χαρακτηριστικών της, αποτελεί σταθερά πόλο έλξης για την υλοποίηση καινοτόμων επενδύσεων στον κλάδο των ακινήτων. Ταυτόχρονα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εγχώριας αγοράς, συμπεριλαμβανομένου του χαμηλότερου πληθωρισμού σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, της περιορισμένης οικοδομικής δραστηριότητας των τελευταίων ετών και της χαμηλής προσφοράς έναντι της εξαιρετικά υψηλής ζήτησης για περιβαλλοντικά πιστοποιημένα κτίρια, είναι μεταξύ των βασικών παραγόντων που αντικατοπτρίζουν την ανοδική τροχιά της ελληνικής αγοράς ακινήτων. Επιπλέον, μια σειρά μεταρρυθμιστικών αλλαγών όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους, η δημιουργία κινήτρων για την υλοποίηση σύνθετων έργων και αστικών αναπλάσεων, καθώς και η συνεχής προσπάθεια για βελτίωση και αναβάθμιση του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου με την εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών, είναι ζωτικής σημασίας για τη διαρκή ανάπτυξη και τη δυναμική προοπτική του κλάδου στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να θέτουν ως κοινό στόχο τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα ενθαρρύνει τη βιώσιμη ανάπτυξη και θα προωθεί την οικονομική ευρωστία και παράλληλα την κοινωνική ευημερία της χώρας. Οι σύγχρονες εταιρείες διαχείρισης και ανάπτυξης ακινήτων, εφαρμόζοντας τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού κατά την υλοποίηση των έργων τους και θέτοντας στο επίκεντρο της δράσης τους τον άνθρωπο και τις σύγχρονες ανάγκες του, μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για τη μετεξέλιξη του αστικού τοπίου, αλλά και για την οικοδόμηση ενός πιο βιώσιμου μέλλοντος για όλους. Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και στην προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης, ως κλάδος ακινήτων προχωράμε στη δημιουργική και παράλληλα διαχρονική ανάπλαση ακινήτων μεγάλης εμπορευσιμότητας, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην πρόοδο και την περαιτέρω ενδυνάμωση του κλάδου. Η ελληνική αγορά ακινήτων παρουσιάζει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης και εμφανίζει μια αναμφίβολα ισχυρή δυναμική, χωρίς να παραβλέπουμε τις προκλήσεις που παρουσιάζονται. Με έμφαση στη συνεχή ενίσχυση και θωράκιση του σχετικού ρυθμιστικού πλαισίου, αλλά και στη στήριξη νέων καινοτόμων επενδύσεων, η αγορά ακινήτων είναι σε θέση να καταστεί κινητήριος δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη και τη μετάβαση της χώρας προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Η αγορά ακινήτων ως κινητήριος δύναμη για μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον Του Παναγιώτη Καπετανάκου Διευθύνων Σύμβουλος της Noval Property, θυγατρική της Viohalco

194 Γ ΙΑ ΚΡΑΤΗ με τα χαρακτηριστικά της Ελλάδας, τα μεγάλα projects υποδομών αποτελούν έργα-σημαία για τη χώρα και τη ζωή των κατοίκων της και η υλοποίησή τους βρίσκεται συνήθως σε ευθεία αντιστοίχιση με τον οικονομικό κύκλο που διάγουν τα δημόσια οικονομικά. Ωστόσο, οι μεγάλες παραδοσιακές εταιρείες στον χώρο των κατασκευών δεν μπορούν να εξαρτώνται από τους οικονομικούς κύκλους. Η εξωστρέφεια και η προσαρμογή στα διεθνή δεδομένα είναι έννοιες συνυφασμένες με τα μεγέθη και την ιστορική πορεία των μεγάλων ομίλων. Αρκεί η εξωστρέφεια; Η εξωστρέφεια δεν αποτελεί αυτοσκοπό αλλά το μέσο για τη διατήρηση ή τη διεύρυνση των εργασιών. Οι διεθνείς αναταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα με την αύξηση των εμπόλεμων ζωνών στην ευρύτερη περιοχή μας και την επακόλουθη αύξηση των τιμών καθιστούν απαραίτητο τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης αναδόχου και πελάτη. Μια σχέση που πρέπει να διέπεται από σταθερούς κανόνες, διαφάνεια, σύγχρονους τρόπους μελέτης, εκτέλεσης και πληρωμής των έργων. Παράλληλα, οι σύγχρονες και πιο αυστηρές επιταγές στην κατασκευή των έργων δεν είναι απειλή και τροχοπέδη, αλλά ευκαιρία για δημιουργία νέων πεδίων δραστηριοποίησης στη βάση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Με έμφαση σε έργα με εναλλακτικές επαναλαμβανόμενες πηγές εσόδων, μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά και παραχωρήσεων. Στο σημείο αυτό, όμως, υπεισέρχεται ίσως ο πιο κρίσιμος παράγοντας για τους κατασκευαστικούς ομίλους: το ανθρώπινο δυναμικό. Οι ελλείψεις αφορούν σχεδόν όλες τις αγορές, αλλά η Ελλάδα πληρώνει τη δεκαετία της ακινησίας με ακριβό τρόπο. Διακρατικές συμφωνίες είναι απαραίτητες σήμερα, προκειμένου να ανοίξει εκ νέου η κατασκευαστική βιομηχανία. Αρκούν οι συμφωνίες αυτές; Είναι γεγονός ότι οι διακρατικές συμφωνίες δεν είναι αρκετές αν δεν συνοδεύονται από την προθυμία του κρατικού μηχανισμού να άρει γραφειοκρατικά εμπόδια και δαιδαλώδεις διαδικασίες προκειμένου να διευκολύνει το εργατικό δυναμικό να έρθει στη χώρα μας. Πάντως, όμιλοι με ισχυρές ρίζες και ιστορική πορεία βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση, καθώς έχουν διατηρήσει το στελεχιακό δυναμικό τους. Για μια κατασκευαστική εταιρεία αυτό που μετράει περισσότερο από τον όγκο εργασιών είναι το know how και η δυνατότητα να σχεδιάζει και να εκτελεί εξειδικευμένα και περίπλοκα έργα σε συνθήκες εξωστρέφειας και βιώσιμης ανάπτυξης. Πολλές εταιρείες μπορούν να κτίζουν με επιτυχία δρόμους και κτίρια, λίγες όμως μπορούν να δώσουν ολοκληρωμένες λύσεις σε έργα LNG, μετρό, αγωγούς και σε σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Αυτήν την εποχή, ζητούμενο για τους πελάτες είναι η επιλογή ενός εργολάβου, ο οποίος μπορεί να φέρει εις πέρας τη δουλειά αξιόπιστα και στον σωστό χρόνο. Οι προτάσεις που εδράζονται αποκλειστικά στη συμπίεση του κόστους, σήμερα αποτελούν πολυτέλεια. Εν κατακλείδι, με τα συγχαρητήριά μου για τα 100 χρόνια της «Ναυτεμπορικής», θα ήθελα να τονίσω ότι οι κατασκευές, όπως και η επιχειρηματικότητα στο σύνολό της, είναι υπόθεση διαρκείας. Οι προοπτικές θα εξακολουθήσουν να είναι θετικές όσο η στρατηγική μας συντίθεται από συνέπεια, γνώση, καινοτομία, αποφασιστικότητα και σκληρή δουλειά. Στην έως τώρα πορεία μας έχουμε καταλάβει ότι πρέπει να κτίζεις πραγματική αξία και know how, ώστε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, κατασκευαστές και πελάτες, να είναι τελικά περήφανοι για το εκτελεσμένο έργο. ΑΠΟΨΗ Υπόθεση διαρκείας οι επενδύσεις στις κατασκευές Του Χρήστου Ιωάννου Πρόεδρος του Ομίλου Άβαξ

C M Y CM MY CY CMY K kx TOP EMPLOYERS 217x291 2024.pdf 1 28/2/24 8:29 AM

196 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ζυθοποιία είναι ένας κλάδος που αποδεικνύεται ιδιαίτερα ανθεκτικός, παρά τις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια. Η κατηγορία της μπίρας στην Ελλάδα δείχνει περαιτέρω περιθώρια ανάπτυξης, με ένα ιδιαίτερα σημαντικό αποτύπωμα στην οικονομία και στην κοινωνία. Πάνω από 70 ζυθοποιίες και μικροζυθοποιίες δραστηριοποιούνται αυτή την περίοδο στη χώρα μας, σε σχέση με τις μόλις 9 που υπήρχαν πριν από 15 χρόνια. Ο κλάδος απασχολεί άμεσα περίπου 2.000 εργαζόμενους πανελλαδικά, ενώ επηρεάζει έμμεσα πάνω από 60.000 θέσεις εργασίας μέσω του συνόλου της εφοδιαστικής αλυσίδας, από την παραγωγή έως τα σημεία κατανάλωσης, συνδεόμενος στενά με το λιανεμπόριο, την εστίαση, τον τουρισμό, αλλά και τον πρωτογενή τομέα. Η μπίρα είναι ένα προϊόν που συνδέεται ουσιαστικά με την ελληνική γη, καθώς πρώτη ύλη της αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα προϊόντα που μας προσφέρει πλουσιοπάροχα η χώρα μας, το κριθάρι. Σε μια περίοδο που στον δημόσιο διάλογο επικρατεί συναίνεση ως προς τη σημασία της στήριξης του πρωτογενούς τομέα στην Ελλάδα, η κατηγορία της μπίρας το κάνει πράξη, απορροφώντας ένα σημαντικό ποσοστό της συνολικής παραγωγής κριθαριού ετησίως (πάνω από 20%) και προωθώντας αποδοτικότερες και αειφόρες μεθόδους καλλιέργειας. Ο κλάδος της μπίρας αποτελεί ουσιαστικά έναν από τους μεγάλους «αιμοδότες» της ελληνικής οικονομίας, καθώς το προϊόν που παράγουμε έχει διαχρονικά υψηλή προστιθέμενη αξία, ενώ παράλληλα λόγω της υψηλής του φορολογίας -5ος υψηλότερος Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης στην Ε.Ε.- συνεισφέρει σημαντικά στα φορολογικά έσοδα της χώρας. Πέρα από το ύψος του ΕΦΚ, η πολιτεία οφείλει να αναγνωρίσει συγκεκριμένες στρεβλώσεις που παρατηρούνται στην εφαρμογή του και να τις εξομαλύνει, δημιουργώντας συνθήκες για την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου. Παράλληλα, ενδεικτικό της δυναμικής που εμφανίζει η κατηγορία της μπίρας και της μεγάλης συμβολής της στην ελληνική οικονομία είναι η διαρκώς ανοδική πορεία των εξαγωγών, με αποτέλεσμα τα στοιχεία τα τελευταία χρόνια να δείχνουν πως έχει διαμορφωθεί ένα θετικό εμπορικό ισοζύγιο εισαγωγών - εξαγωγών για τη χώρα μας (εξαγωγές υπερδιπλάσιες των εισαγωγών) και πως η μπίρα που παράγεται στην Ελλάδα «ταξιδεύει» πλέον και στις διεθνείς αγορές. Μέσα σε ένα περιβάλλον διαρκών αλλαγών, βλέπουμε τον κλάδο μας να απαντά σε νέες αγοραστικές τάσεις των καταναλωτών, καθιερώνοντας και στη χώρα μας την κατηγορία της μπίρας χωρίς αλκοόλ, προσφέροντας μια ποιοτική εναλλακτική για ένα ευρύ φάσμα περιστάσεων, υποστηρίζοντας εμπράκτως την υπεύθυνη κατανάλωση. Σε υψηλή θέση στις προτεραιότητες του κλάδου βρίσκεται παράλληλα και η προσαρμογή των επιχειρήσεων στα νέα δεδομένα που έχει διαμορφώσει η κλιματική κρίση, με τις επενδύσεις που αφορούν τη βιωσιμότητα και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος να βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο των πλάνων για τα επόμενα χρόνια. Η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας απαιτεί συγκεκριμένες δράσεις και μετρήσιμες δεσμεύσεις, χωρίς όμως να χάνουμε την εστίασή μας στην ολιστική Βιωσιμότητα: Κοινωνική, Περιβαλλοντική και Οικονομική. Συμπερασματικά, ο κλάδος της ζυθοποιίας στην Ελλάδα αποτελεί έναν πραγματικά πολυδιάστατο πυλώνα της οικονομίας, ο οποίος συνδέει τον πρωτογενή τομέα με τη μεταποίηση και το εμπόριο, παράγοντας ταυτόχρονα πολλαπλασιαστικά οφέλη και για την κοινωνία. ΑΠΟΨΗ Ουσιαστική σύνδεση με τη γη και τον ελληνικό πρωτογενή τομέα Του Αλέξανδρου Δανιηλίδη Διευθύνων Σύμβουλος της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας

197 Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ επιχειρηματικός κόσμος, αφήνοντας πίσω μια δεκαετή κρίση, καλείται να χαράξει μια νέα στρατηγική κατεύθυνση προς την υγιή, βιώσιμη ανάπτυξη και την ευημερία. Η ελληνική οικονομία ήδη βρίσκεται σε ανοδική τροχιά, βρίσκεται όμως και στο μεταίχμιο εκείνο που απαιτείται να μπουν γερές βάσεις που θα εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την ασφάλειά της. Ως κομβικοί αναπτυξιακοί πυλώνες αναδεικνύονται η προσέλκυση επενδύσεων, ο μετασχηματισμός των επιχειρήσεων και η τεχνολογική τους αναβάθμιση, και η εξωστρέφεια, επενδυτική και εξαγωγική. Στόχος μίας επιχείρησης οφείλει πρωτίστως να είναι η παροχή ποιοτικών προϊόντων και υψηλού επιπέδου υπηρεσιών, που κάνουν τη διαφορά στην καθημερινότητα των καταναλωτών, καθώς και η δημιουργία αξίας για όλους: καταναλωτές, συνεργάτες, επενδυτές και μετόχους, τους ανθρώπους της, τις κοινωνίες στις οποίες δραστηριοποιείται και το περιβάλλον. Έτσι, με δυναμικά business plans και προσεκτικό στρατηγικό σχεδιασμό, οι επιχειρήσεις οφείλουν να κινούνται προς τις παραπάνω κατευθύνσεις με όχημα τη βελτιστοποίηση του χαρτοφυλακίου τους, τη διεύρυνση του γεωγραφικού τους αποτυπώματος στη διεθνή αγορά, αλλά και την ενδυνάμωση της επιχειρησιακής τους βάσης και την ενίσχυση της οργανωσιακής τους ικανότητας. Αξιοποιώντας τη δυναμική τους στην αγορά, οι επιχειρήσεις ωφελούνται επενδύοντας στοχευμένα σε υποστηρικτικές ενέργειες και καινοτομίες για τη βελτίωση και τον εμπλουτισμό όσων προσφέρουν. Εφόσον μιλάμε για επιχειρήσεις με πολυεθνική παρουσία, η υλοποίηση πρωτοβουλιών αξίας σε όλες τις χώρες παρουσίας τους και η προσαρμογή των στρατηγικών τους στις ανάγκες και τις απαιτήσεις κάθε αγοράς και κοινωνίας είναι μονόδρομος για την εδραίωσή τους σε αυτές. Πρακτικά, η κάθε εταιρεία οφείλει να επενδύει συστηματικά στην ισχυροποίηση μιας κερδοφόρας αλυσίδας για όλους σε κάθε οικοσύστημά της, ώστε όχι μόνο να παραμένει ανταγωνιστική και κερδοφόρα, αλλά και να συντηρεί ή και να δημιουργεί τις απαραίτητες συνθήκες για την ύπαρξή της. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις οφείλουν να ισχυροποιούν διαρκώς την επιχειρηματική τους βάση, διερευνώντας ευκαιρίες ανάπτυξης -μέσω εξαγορών για παράδειγμα- και απλοποιώντας ταυτόχρονα τις εσωτερικές τους διαδικασίες και λειτουργίες, προκειμένου να γίνουν πιο ανθεκτικές, ευέλικτες και αποτελεσματικές. Η εξέλιξη των ανθρώπων τους και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους θα πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα, όπως και η δημιουργία ενός δίκαιου, αμερόληπτου και συμπεριληπτικού περιβάλλοντος. Σε κάθε περίπτωση, η σφαιρική κατανόηση και η εις βάθος ανάλυση όλων των παραμέτρων που επηρεάζουν την επιτυχία και την κερδοφορία μιας επιχείρησης, ανεξαρτήτως μεγέθους, αποτελεί κομβικό «άξονα πλοήγησης». Η υιοθέτηση των προαναφερθεισών βέλτιστων πρακτικών θέτει τα θεμέλια για την υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη μιας επιχείρησης, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην ουσιαστική ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας. Επιτακτική προτεραιότητα του επιχειρηματικού κόσμου οφείλει να είναι η υγιής και βιώσιμη ανάπτυξη, όχι μόνο της οικονομίας, αλλά και της κοινωνίας. Η ηγετική θέση του επιχειρηματικού κλάδου στην προσπάθεια αυτή είναι αδιαμφισβήτητη, με την κοινωνική ευθύνη να αποτελεί τον αδιαπραγμάτευτο οδηγό σε κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα. Κομβικός «άξονας πλοήγησης» η κατανόηση και η ανάλυση Του Γιάννη Μπούρα

ΑΠΟΨΗ

Deputy CEO, Sarantis Group

198 Τ Ο 2024 αποτελεί ακόμα μια χρονιά ορόσημο για τον ελληνικό τουρισμό, σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει και παράλληλα αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες κρίσεις σε πολλά επίπεδα. Μέσα σε αυτό το πολύπλοκο περιβάλλον, ο παγκόσμιος αλλά και ο ελληνικός τουρισμός καλούνται να αντέξουν, να προσαρμοστούν, να αναπτυχθούν, με νέους όρους και σε νέες συνθήκες. Στην Ελλάδα, η οικονομία πορεύεται σε σταθερή τροχιά, μέσα σε ένα κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας. Παρά τις αλλεπάλληλες κρίσεις που επηρεάζουν την τουριστική αγορά παγκοσμίως, η χώρα μας ισχυροποιείται, αυξάνει τη δυναμική της, παγιώνει τη θέση της παγκοσμίως στους προορισμούς με τη μεγαλύτερη ζήτηση. Όλα τα προηγούμενα χρόνια λοιπόν ο τουρισμός κατάφερνε, πάρα τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε, να κάνει άλματα ανάπτυξης. Δεν αναφέρομαι μόνο σε μεγέθη, αλλά κυρίως σε μια στρατηγική ανάπτυξης που αλλάζει σταδιακά την εικόνα του τουριστικού τομέα στην ευρύτερη κοινωνία. Σε αυτό το περιβάλλον προκλήσεων, ο ιδιωτικός τομέας έδειξε την ωριμότητά του, χαράσσοντας τις κατάλληλες στρατηγικές κατευθύνσεις, πάντα σε συνεργασία με την πολιτεία. Άποψή μου ήταν και είναι πως στόχο μας πρέπει να αποτελεί η διατήρησή μας στην ελίτ του παγκόσμιου τουρισμού. Αυτό δεν είναι μόνο επιτυχία. Είναι ταυτόχρονα και μια μεγάλη ευθύνη. Διότι εξίσου δύσκολο με το να κατακτήσεις την κορυφή είναι και να την κρατήσεις. Όσο καλά και αν είναι τα αποτελέσματα το 2023 -νέο ιστορικό ρεκόρ εσόδων- και πιθανά και το 2024, δεν θα πρέπει να υπάρχει εφησυχασμός. Ούτε για τον ιδιωτικό τομέα ούτε για την πολιτεία. Ο τουρισμός δεν συγχωρεί ολιγωρίες. Δουλειά μας είναι, μεμονωμένα και συλλογικά, να διατηρηθούμε στην κορυφή, για να μπορεί έτσι η ελληνική κοινωνία και η οικονομία μας, σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο, να επωφελείται τα μέγιστα από τον τουρισμό. Και για να γίνει αυτό, θα πρέπει να εξελισσόμαστε διαρκώς, χωρίς να θεωρούμε τίποτα δεδομένο. Να αναγνωρίζουμε τα προβλήματα, να αντιλαμβανόμαστε τις αλλαγές, να δρούμε για το συνολικό συμφέρον. Σήμερα, όλο και πιο δυνατά, ακούγεται από πολλές πλευρές η φωνή για έλεγχο στον κορεσμό, σεβασμό στη φέρουσα αναπτυξιακή ικανότητα και πιστή εφαρμογή της αρχής της βιωσιμότητας στην τουριστική ανάπτυξη. Αυτή τη φωνή δεν θα πρέπει να την αγνοήσουμε. Οφείλουμε να την ακούσουμε με μεγάλη προσοχή και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποτρέψουμε τους κινδύνους από μια στρεβλή και άναρχη ανάπτυξη. Γιατί βιώσιμος τουρισμός σημαίνει οικονομική, περιβαλλοντική, κοινωνική βιωσιμότητα. Σημαίνει μακροχρόνια ανάπτυξη προς όφελος των πολλών. Αυτά είναι τα κρίσιμα σημεία που πρέπει να πέσει το βάρος μας, αν θέλουμε να παραμείνουμε στην κορυφή που έχουμε τη χαρά να απολαμβάνουμε τα τελευταία χρόνια. Αυτές θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητές μας, πριν από τις εισπράξεις και τις αφίξεις. Σταθερός μας στόχος πρέπει να παραμείνει ένας τουρισμός με ισχυρό κοινωνικό αποτύπωμα. Μια σημαντική πηγή θέσεων εργασίας και πρωταρχικός κλάδος συμβολής στο εθνικό ΑΕΠ. Με την κερδοφορία να συμβαδίζει με την αειφορία. Με συγκεκριμένη στρατηγική ανάπτυξης. Με συνολικές πολιτικές που δίνουν μόνιμες λύσεις σε προβλήματα και όχι αποσπασματικές ενέργειες. ΑΠΟΨΗ Οι στόχοι της επόμενης μέρας πέρα από εισπράξεις και αφίξεις Του Γιάννη Ρέτσου Διευθύνων Σύμβουλος και εκ των βασικών μετόχων των Electra Hotels & Resorts, Μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας της Ελλάδος και τέως Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων

199 ΑΠΟΨΗ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ αγορά λιανικής βρίσκεται σήμερα σε μια μεταβατική φάση. Ισορροπεί με επιφύλαξη ανάμεσα στις παραδοσιακές πρακτικές και το γενικότερο εκσυγχρονιστικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε λόγω της πανδημίας. Η προσαρμογή-σοκ στις προκλήσεις και τις ανάγκες που δημιούργησαν τα lockdowns οδήγησε τις περισσότερες επιχειρήσεις σε νέες επιχειρηματικές πρακτικές. Προτεραιότητα δόθηκε στην οργάνωση, την εφοδιαστική αλυσίδα και στην αξιοποίηση της τεχνολογίας. Η φιλοσοφία «multichannel» κυριαρχεί πλέον οριζόντια στην αγορά λιανικής, καθώς οι «online» πελάτες επιζητούν να εξισορροπήσουν τη διαδικτυακή ευκολία με την εμπειρία του φυσικού καταστήματος. Από την άλλη πλευρά, τα πληθωριστικά κύματα που ακολούθησαν, σε συνδυασμό με την ενεργειακή κρίση ανέβασαν ακόμα πιο ψηλά το στοίχημα της βιώσιμης ανάπτυξης για το σύνολο των «παικτών» που δραστηριοποιούνται με όρους υγιούς επιχειρηματικότητας. Στο ίδιο πλαίσιο εντάχθηκαν και εμπορικές πρακτικές που εστιάζουν στη διάθεση προϊόντων με βέλτιστη σχέση ποιότητας - τιμής. Παράλληλα, οι πρωτοβουλίες ESG βρίσκονται πλέον καθημερινά στο τραπέζι του διαλόγου. Αφορούν και εμπλέκουν όλο και περισσότερους stakeholders, συνθέτοντας μια δυναμική αλυσίδα ευθύνης στα επιμέρους επιχειρηματικά οικοσυστήματα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το εμπόριο παραμένει ο μεγαλύτερος εργοδότης και σημαντικός «αιμοδότης» της οικονομίας μας. Με κύκλο εργασιών που υπερβαίνει τα 169,4 δισ. ευρώ, 227.000 ενεργές επιχειρήσεις και πάνω από 700.000 απασχολούμενους, ο κλάδος του εμπορίου αποτελεί διαχρονική ατμομηχανή προόδου. Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα από το 2019 παρατηρούμε σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης, παρά την αρνητική παρένθεση της πανδημίας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εφαρμογή πολιτικών που δημιουργούν φιλικό επενδυτικό περιβάλλον. Οι μειώσεις στην άμεση φορολογία και τις εισφορές, οι συγκρατημένες αλλά κρίσιμες αυξήσεις στα μισθολόγια ιδιωτικού και δημόσιου τομέα δρομολόγησαν, πάντα κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, προοπτικές αύξησης της κατανάλωσης. Οι θετικές συνθήκες ενθάρρυναν και την είσοδο νέων διεθνών παικτών λιανικής στη χώρα. Τα προηγούμενα χρόνια η παρατεταμένη ελληνική κρίση είχε βγάλει «έξω» από το ραντάρ της επεκτατικής πολιτικής μεγάλο αριθμό νέων ανερχόμενων παικτών. Εταιρείες leaders του value retailing, εταιρείες όπως π.χ. η LC Waikiki, Pepco, Sinsay (LPP Group) άρχισαν να εξετάζουν την ελληνική αγορά με μεγάλο ενδιαφέρον. Πολλές από αυτές ήδη δραστηριοποιούνται με θετικό πρόσημο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ένοπλη σύρραξη στην Ουκρανία δημιούργησε αναστάτωση στα αναπτυξιακά πλάνα σημαντικών εταιρειών λιανικής. Πολλές από αυτές αναγκάστηκαν να διακόψουν τη λειτουργία των δικτύων τους στις δύο εμπλεκόμενες χώρες, δημιουργώντας σημαντικό κενό στους προγραμματισμένους ρυθμούς ανάπτυξής τους. Ταυτόχρονα προκλήθηκε και μεγάλη ανάγκη άμεσης διάθεσης των προγραμματισμένων αποθεμάτων για αυτές τις δύο χώρες σε νέες αγορές με ουσιαστικές προοπτικές ανάπτυξης. H Ελλάδα επομένως επιστρέφει δυναμικά στον χάρτη του διεθνούς λιανικού εμπορίου. Την ίδια στιγμή, πλήθος εταιρειών αναζητά εμπορικούς χώρους προς ενοικίαση, με τις προδιαγραφές που ακολουθούν στις χώρες της Κεντρικής και ΝΑ Ευρώπης. Και είναι βέβαιο ότι οι επιχειρήσεις που θα συνδυάσουν μεγάλα εμπορικά πάρκα με σύγχρονα δίκτυα logistic, ενοποιώντας τα φυσικά σημεία πώλησης με την ψηφιακή διάθεση, θα αποκτήσουν ηγετικό ρόλο. Ανάμεσα σε παραδοσιακές πρακτικές και ένα εκσυγχρονιστικό περιβάλλον Του Βασίλη Φουρλή Πρόεδρος του Fourlis Group

200 Μ ΕΣΑ σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου οι γεωπολιτικές αναταράξεις είναι πλέον έντονες και συνεχείς, και με την παγκόσμια κοινότητα να αναζητεί τρόπους για να αντιμετωπίσει τη συνεχιζόμενη κλιματική κρίση, η Ελλάδα μπορεί να αναδειχθεί σ’ έναν στρατηγικής σημασίας παράγοντα στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο στόχος της πράσινης μετάβασης ωθεί τις κυβερνήσεις στην υιοθέτηση ακόμα πιο φιλόδοξων στόχων, όπως συνέβη στην τελευταία Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, στην COP 28, όπου 124 χώρες συμφώνησαν στον τριπλασιασμό της εγκατεστημένης δυναμικότητας Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) παγκοσμίως σε τουλάχιστον 11.000 GW έως το 2030. Σε εθνικό επίπεδο, με την ενεργειακή μετάβαση να αποτελεί βασικό κορμό της πολιτικής της σημερινής κυβέρνησης, έχουν ήδη γίνει σημαντικά βήματα αλλά και αξιοσημείωτες επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια. Χρειάζεται, όμως, να κάνουμε και άλλα, μεγαλύτερα και ταχύτερα βήματα αλλά και επενδύσεις, τόσο στις παραδοσιακές μορφές ενέργειας όσο και σε νέες. Στην προσπάθεια αυτή, κομβικής σημασίας είναι η επιτάχυνση των επενδύσεων σε συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, στα υπεράκτια αιολικά πάρκα, σε εφαρμογές ενεργειακής απόδοσης, στον εξηλεκτρισμό των μεταφορών, της βιομηχανίας και των κτιρίων, και σε τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων και τεχνολογιών αρνητικών εκπομπών ρύπων. Παράλληλα, θα πρέπει να εστιάσουμε και στη χρήση καθαρού υδρογόνου και άλλων καυσίμων χαμηλών εκπομπών, σε συνάρτηση με τις τεχνολογικές εξελίξεις και εφόσον οι τελευταίες μάς επιτρέψουν βιώσιμες και ασφαλείς εμπορικές εφαρμογές. Σε αυτά προσθέτω και την ανάγκη για ψηφιοποίηση, αναβάθμιση και επέκταση του ηλεκτρικού δικτύου, μαζί με όσα μπορεί να μας προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη. Το βέβαιο είναι πως η Ελλάδα πρέπει να εκμεταλλευτεί το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που της προσφέρει η γεωγραφική της θέση. Όχι μόνο τον άπλετο άνεμο και ήλιο, αλλά και τη γειτνίαση με χώρες που διαθέτουν μεγάλες ανεκμετάλλευτες εκτάσεις με υψηλό δυναμικό για ΑΠΕ και εξωστρεφή πολιτική, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με την Αίγυπτο. Με αυτό τον τρόπο και μέσα από διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις θα συνδράμουμε στην επίλυση του προβλήματος της ανεπάρκειας κατάλληλης γης στην Ευρώπη για την υλοποίηση των μονάδων ΑΠΕ. Είμαι πεπεισμένος πως η χώρα μας, υλοποιώντας διεθνείς διασυνδέσεις με τρίτες χώρες, μπορεί να «επεκτείνει» τα ενεργειακά σύνορα της Ευρώπης και μεταφέροντας πράσινη ενέργεια, να βοηθήσει αποφασιστικά στην ταχύτερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθώς και στην ενδυνάμωση της ενεργειακής ασφάλειας εφοδιασμού και την αύξηση ευστάθειας του συστήματος, οδηγώντας και σε μείωση των τιμών της ενέργειας προς όφελος των καταναλωτών. Με το δίπτυχο αυτό, δηλαδή μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ στην Ελλάδα και υλοποίηση διεθνών διασυνδέσεων, η Ελλάδα μπορεί να καταστεί σημαντικός κόμβος πράσινης ενέργειας στην περιοχή και εξαγωγέας της πράσινης ενέργειας που δεν θα καταναλώνεται στην ελληνική αγορά. Η γρήγορη, λοιπόν, υλοποίηση της στρατηγικής αυτής δεν θα προσφέρει μόνο οικονομικά, ενεργειακά και περιβαλλοντικά, αλλά και σημαντικά γεωπολιτικά οφέλη για τη χώρα μας, ενισχύοντας την εθνική μας ασφάλεια. Στο χέρι μας είναι, λοιπόν, να εκμεταλλευτούμε το 2024 τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, βάζοντας τις βάσεις για την υλοποίηση αυτού του οράματος για μια ισχυρή Ελλάδα. Καθοριστικό το 2024 για τη μετατροπή της χώρας σε κόμβο πράσινης ενέργειας Του Γιάννη Καρύδα Διευθύνων Σύμβουλος της επιχειρησιακής μονάδας ΑΠΕ και Αποθήκευσης Ενέργειας του Ομίλου Κοπελούζου ΑΠΟΨΗ

201 ΑΠΟΨΗ Σ ΗΜΕΡΑ η Ελλάδα έχει κατορθώσει να είναι μια χώρα ανταγωνιστική και ελκυστική στον διεθνή χάρτη των επενδύσεων. Αποτελεί μια οικονομία ανθεκτική, που πατά σταθερά και μπορεί να σχεδιάζει το μέλλον της. Το πέτυχε επιδεικνύοντας αξιοθαύμαστη αφοσίωση και δυναμισμό στην εφαρμογή μιας σειράς μεταρρυθμίσεων, εν μέσω συνεχών προκλήσεων και διαφορετικών κρίσεων. Η χώρα μας παρουσιάζει ρυθμούς ανάπτυξης ταχύτερους από τους αντίστοιχους στην Ευρωζώνη, ενώ έχει δημιουργηθεί ασφάλεια και εμπιστοσύνη στην πορεία της οικονομίας. Οι επιχειρήσεις της χώρας έχουν επιδείξει υψηλή προσαρμοστικότητα, προχωρούν με γρήγορους ρυθμούς την ψηφιακή τους μετάβαση και υλοποιούν σημαντικές επενδύσεις σε νέες διαδικασίες και οργάνωση. Όχι τυχαία, προσελκύονται σημαντικές νέες επενδύσεις μεγάλων διεθνών εταιρειών τεχνολογίας στη χώρα μας, στοιχείο που επιταχύνει ακόμα περισσότερο τη σύγκλιση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων με αυτήν των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας σήμανε το «καμπανάκι» για τη μετάβαση της οικονομίας μας στην επόμενη φάση. Τι μπορούμε, όμως, να περιμένουμε για τη συνέχεια; Η εξέλιξη αυτή θα συνεχίσει να ενισχύεται, κάτι που αναμένουμε να επιδράσει θετικά στην επενδυτική δραστηριότητα και την επιχειρηματικότητα. Η συνέχεια, όμως, δεν θα έρθει νομοτελειακά. Απαιτεί πρωτοβουλίες και δέσμευση σε μεταρρυθμίσεις που αφορούν κρίσιμους τομείς, όπως η υγεία, οι μεταφορές, η αγορά εργασίας, αλλά και ο περαιτέρω εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης. Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια πραγματοποίησε σημαντικές παρεμβάσεις. Ωστόσο, η μεταρρυθμιστική ατζέντα πρέπει να προχωρήσει με γρηγορότερους ρυθμούς. Η επιτάχυνση των παρεμβάσεων σε τομείς που όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχει υστέρηση σε σχέση με την Ε.Ε. (π.χ. απονομή δικαιοσύνης, πάταξη γραφειοκρατίας, φοροδιαφυγή, υγεία, παιδεία, βελτίωση των υποδομών, αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής) είναι κομβική στην εθνική προσπάθεια για ανασυγκρότηση του παραγωγικού της μοντέλου. Στην προσπάθειά μας για παραμονή σε θετική τροχιά, απαιτείται και η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, που θα αποτελέσουν αναπτυξιακό μοχλό για τα επόμενα έτη. Σε αυτούς μπορούμε να προσθέσουμε και τους πόρους από το REPowerEU, που θα συμβάλουν στη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης. Το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί καταλύτη αλλαγής για την Ελλάδα. Ο συνδυασμός των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, καθώς και των άμεσων ξένων επενδύσεων, μπορεί να δημιουργήσει ένα εξαιρετικά ευνοϊκό πλαίσιο. Σε αυτήν τη βάση, πρωταρχικό στοίχημα παραμένει η απορροφητικότητα, με στόχο την ουσιαστική αναβάθμιση των υποδομών της χώρας και των υπηρεσιών προς τους πολίτες. Μπορούμε να αναμένουμε και περαιτέρω αύξηση της ανταγωνιστικότητας όλων των ελληνικών επιχειρήσεων, μεγάλων και μικρομεσαίων, μέσα από την πρόσβαση σε δανεισμό με επιτόκια αντάξια των ευρωπαϊκών. Πέρα από την ανάκαμψη τομέων που παραδοσιακά έχουν μεγάλη βαρύτητα για την οικονομία μας (αγορά ακινήτων, τουρισμός, πρωτογενής τομέας, μεταφορές), οφείλουμε να εργαστούμε συστηματικά προς τους κλάδους της πράσινης οικονομίας, αλλά και της υψηλής τεχνολογίας (τηλεπικοινωνίες, big data, ΑΙ). Η εποχή που η ελληνική οικονομία κλήθηκε να «παίξει άμυνα» έχει ολοκληρωθεί. Τώρα «βγαίνει στην επίθεση», με στόχο να καλύψει το χαμένο έδαφος και να βαδίσει σε μια σταθερή αναπτυξιακή τροχιά. Η οικονομία πρέπει να περάσει από την άμυνα στην επίθεση Του Δημήτρη Κουτσόπουλου Διευθύνων Σύμβουλος της Deloitte Greece

202 Χ ΩΡΙΣ αμφιβολία, η θετικότερη εξέλιξη στο μέτωπο της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια είναι η ανάκαμψη των επενδύσεων και η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Μετά από μια υπερδεκαετή περίοδο προκλήσεων, τα τελευταία χρόνια οι επενδύσεις αυξάνονται εντυπωσιακά. Ειδικότερα, οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) στη χώρα μας άγγιξαν τα 7,2 δισ. ευρώ το 2022, σημειώνοντας ρεκόρ τριακονταετίας. Την ίδια χρονιά, μάλιστα, σύμφωνα με την ετήσια έρευνα της ΕΥ, Attractiveness Survey Ελλάδα 2023, οι ΑΞΕ που οδηγούν στη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων και θέσεων εργασίας (greenfield projects) αυξήθηκαν κατά 57%. Βλέπουμε να βελτιώνεται, επίσης, η ποιοτική σύνθεση των επενδύσεων, που κατευθύνονται πλέον, σε μεγάλο βαθμό, σε δραστηριότητες έντασης γνώσης με υψηλή προστιθέμενη αξία, με το 40% των ΑΞΕ το 2022 να αφορούν τον κλάδο λογισμικού και υπηρεσιών πληροφορικής. Επιπλέον, 40% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα της EY το 2023 -από 28% το 2019- σχεδίαζαν να επενδύσουν ή να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στη χώρα μας τους επόμενους μήνες. Παράλληλα, 67% -το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη- εκτιμούν ότι η ελκυστικότητα της χώρας θα βελτιωθεί περαιτέρω κατά την επόμενη τριετία. Η ίδια έρευνα, ωστόσο, ανέδειξε, μαζί με τα ισχυρά χαρτιά της χώρας, και τομείς όπου πρέπει να δώσουμε ακόμη μεγαλύτερη έμφαση. Τα βασικά κριτήρια κατά τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων έχουν μεταβληθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια, αντανακλώντας τις παγκόσμιες τάσεις που διαπερνούν τον πλανήτη. Σήμερα, οι επενδυτές αξιολογούν υψηλά, κυρίως, τη διαθεσιμότητα και τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού, τη διείσδυση των νέων τεχνολογιών και τις πολιτικές για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Στους τομείς αυτούς η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου, όμως υπάρχουν σαφή περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης. Για παράδειγμα, έχουμε ένα καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, αλλά συχνά οι δεξιότητές του δεν ευθυγραμμίζονται με τις ανάγκες της αγοράς. Αντίστοιχα, η ψηφιοποίηση του δημόσιου τομέα προχώρησε με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, ωστόσο χρειάζεται να επιταχύνουμε ακόμη περισσότερο, ενώ ιδιαίτερα οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δεν επενδύουν αρκετά στην τεχνολογία και την καινοτομία. Στο μέτωπο της κλιματικής αλλαγής, η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται, αλλά απέχουμε ακόμη από τους στόχους που πρέπει να πετύχουμε. Οι διαπιστώσεις αυτές οδηγούν και στην επιτακτική ανάγκη του μετασχηματισμού της οικονομίας μας και των ελληνικών επιχειρήσεων. Ένας οργανισμός, για να παραμείνει χρήσιμος και να δημιουργεί αξία, οφείλει να προσαρμόζεται και να εξελίσσεται δυναμικά, σύμφωνα με τις μεταβολές του ευρύτερου περιβάλλοντός του. Και όταν μιλάμε για μετασχηματισμό δεν εννοούμε απλώς τη βελτίωση του υπάρχοντος μοντέλου λειτουργίας, αλλά τη ριζική επανεξέτασή του - από τις τεχνολογικές υποδομές έως την εταιρική κουλτούρα. Αναφέρομαι σε μια ολιστική προσέγγιση, μέσω της οποίας ένας οργανισμός θέτει τον άνθρωπο στο επίκεντρο των αλλαγών, ενσωματώνει με ταχείς ρυθμούς νέες τεχνολογίες, όπως η GenAI, και προωθεί την καινοτομία σε ευρεία κλίμακα. Η προσέγγιση αυτή αφορά τόσο τις ιδιωτικές επιχειρήσεις όσο και τον δημόσιο τομέα. Επενδύοντας στο ανθρώπινο κεφάλαιο, την τεχνολογία και την καινοτομία, οι επιχειρήσεις θα επιταχύνουν την ανάπτυξη, θα δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες και αξία, και θα συμβάλουν παράλληλα στην προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων. ΑΠΟΨΗ Επιτακτική ανάγκη να επενδύσουμε στον μετασχηματισμό μας Του Γιώργου Παπαδημητρίου Διευθύνων Σύμβουλος της EY Ελλάδος

203 ΑΠΟΨΗ Μ ΕΣΑ από τη μακρά και ιστορική της διαδρομή, η «Ναυτεμπορική», η οποία φέτος γιορτάζει τα 100 χρόνια από τη δημιουργία της, έχει καταφέρει να αποτυπώσει στις σελίδες της, διαχρονικά και έγκυρα, την εξέλιξη της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. H επέτειος αυτή έρχεται σε μια θετική συγκυρία για την ελληνική οικονομία, η οποία, μετά από μια παρατεταμένη περίοδο κρίσεων, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε μια σταθερή τροχιά ανάπτυξης. Το 2023 αποτέλεσε ένα έτος που χαρακτηρίστηκε από σχετικά υψηλή αβεβαιότητα στο διεθνές περιβάλλον λόγω των αρνητικών γεωπολιτικών εξελίξεων, αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό τους κινδύνους για την ευρωπαϊκή οικονομία. Επιπρόσθετα, η διατήρηση του υψηλού πληθωρισμού και η στροφή της νομισματικής πολιτικής προς μια περισσότερο αυστηρή κατεύθυνση ανέκοψαν τον ρυθμό ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας, δημιουργώντας εκ των πραγμάτων μια περισσότερο αρνητική παρά θετική συγκυρία. Σε αυτό το περιβάλλον, η ελληνική οικονομία επέδειξε ιδιαίτερη ανθεκτικότητα, καταγράφοντας το 2023 έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανοδική πορεία της πιστοποιείται από την πρώτη θέση που κατέλαβε, για δεύτερη συνεχή χρονιά, μεταξύ 35 κρατών στη βελτίωση των επιδόσεών της σε πέντε οικονομικούς και χρηματοοικονομικούς δείκτες. Ωστόσο, το ζητούμενο για την ελληνική οικονομία είναι η δημιουργία των σταθερών βάσεων εκείνων που θα εντείνουν την ανθεκτικότητά της, τόσο στις εξωτερικές κρίσεις και διακυμάνσεις της παγκόσμιας οικονομίας όσο και σε αντίστοιχες εσωτερικές, έτσι ώστε η ανάπτυξη να αποκτήσει σημαντικά στοιχεία βιωσιμότητας. Για να το επιτύχει αυτό καλείται να διαχειριστεί θετικά τις προϋποθέσεις ανάπτυξης μέσα από επενδύσεις σε τομείς όπως οι μεταφορές και η ενέργεια, τις μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και τη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας, καθώς και να στηρίξει την ουσιαστική βελτίωση της εκπαίδευσης και της έρευνας για την παραγωγή και παροχή καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων. Επιπλέον χρειάζεται να υποστηρίξει και να επιταχύνει τον μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, οι οποίες εκ των πραγμάτων ορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ικανότητά της να καταγράφει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Για να είναι ανταγωνιστικές οι ελληνικές επιχειρήσεις, δημιουργώντας προοπτικές ανάπτυξης, πρέπει και αυτές με τη σειρά τους να επενδύσουν στην έρευνα για τη δημιουργία καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, ενσωματώνοντας σύγχρονες τεχνολογίες και επιτυγχάνοντας την ψηφιακή τους μετάβαση. Επίσης, καλούνται να ενισχύσουν την κατάρτιση του προσωπικού τους, διατηρώντας τα ταλέντα και προσελκύοντας νέα, τη βελτίωση των διαδικασιών εργασίας και την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών σε όλα τα επίπεδα της επιχείρησης, καθώς και την ανάπτυξη συνεργασιών και συνεργειών με άλλες επιχειρήσεις, ερευνητικά ιδρύματα και τον δημόσιο τομέα. Σε κάθε περίπτωση, είναι αναγκαίο για τις ελληνικές επιχειρήσεις σήμερα να πραγματοποιήσουν τις δικές τους δομικές αλλαγές και σε πολλές περιπτώσεις αλλαγές στην ίδια την κουλτούρα τους. Βασικοί πυλώνες σε αυτή την προσπάθεια, συνδυαστικά με την υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, θα είναι οι αυξημένοι πόροι χρηματοδότησης και στήριξης, αποτέλεσμα της ανάκτησης επενδυτικής βαθμίδας και της εξασφάλισης επιπλέον πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ζητούμενο οι σταθερές βάσεις που θα εντείνουν την ανθεκτικότητα Του Παναγιώτη Αλαμάνου Διευθύνων Σύμβουλος της ΣΟΛ Crowe

205 'Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ' ΙV ENΑΣ ΑΙΩΝΑΣ

1940

1983

1981

1970

1962

1924 1945 O Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει. Το κράτος αναδιοργανώνεται. Επανακυκλοφορεί το ΔΕΛΤΙΟΝ στον Πειραιά. 206 1924 Ο Μικρασιάτης Πάνος Αθανασιάδης κυκλοφορεί το «ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ», που αργότερα θα πάρει το όνομα «Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ».

Δημιουργείται σειρά ηλεκτρονικών PREMIUM SERVICES αποκλειστικά για τους συνδρομητές της εφημερίδας. 2001 Η «Τhe Wall Street Journal Europe» αποτελεί τον επόμενο σταθμό διεθνούς συνεργασίας για ταυτόχρονη δημοσίευση θεμάτων της εφημερίδας.

8 Μαρτίου, ημέρα των γενεθλίων της, η «Ναυτεμπορική» ανεβαίνει στο ταμπλό του Χ.Α.

Το ΔΕΛΤΙΟΝ μετά από 2.527 φύλλα παίρνει τη μορφή ημερήσιας εφημερίδας. Η κυκλοφορία του διευρύνεται και σε άλλες πόλεις. O Πάνος έχει πλέον έναν αφοσιωμένο συνεργάτη, τον αδελφό του Τζώρτζη.

2003

2000

1933

Η εφημερίδα διακόπτει την έκδοσή της. Στο μεταξύ έχει κηρυχθεί ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και ο Τζώρτζης Αθανασιάδης πολεμά στην Αλβανία. 1995 Δημιουργείται η ιστοσελίδα naftemporiki.gr. Πρωτοπορία για τον ελληνικό Τύπο και σημείο αναφοράς στον ειδησεογραφικό κυβερνοχώρο. 1994 Αρχίζει η συνεργασία με τη «FINANCIAL TIMES» για αποκλειστική και ταυτόχρονη δημοσίευση των σημαντικότερων θεμάτων της βρετανικής εφημερίδας. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Η «ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ» μετακομίζει σε ιδιόκτητο κτίριο στην Πειραιώς 9-11, όπου συστεγάζεται με την εφημερίδα «ΒΡΑΔΥΝΗ», ιδιοκτησίας Αθανασιάδη.

Έχοντας γραφεία πλέον και στη Θεσσαλονίκη, αρχίζει η ετήσια ειδική έκδοση για τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.

Το «στρατηγείο» της «Ν» μεταφέρεται στο ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Λένορμαν 205. Η χρονιά στιγματίζεται από την τραγική απώλεια του ιδρυτή Πάνου Αθανασιάδη.

Κεραυνός εν αιθρία η δολοφονία του εκδότη Τζώρτζη (Γεωργίου) Αθανασιάδη. Τη σκυτάλη στην ηγεσία αναλαμβάνει η οικογένειά του, με ζέση και αγωνιστικότητα.

1950

2004

2007

2023

2022

2009

207

Με όραμα προόδου, νέα διοίκηση υπό την οικογένεια Μελισσανίδη αναλαμβάνει δυναμικά τα ηνία της «ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ», ενώ το «αρχηγείο» μεταφέρεται σε σύγχρονο μέγαρο στον Πειραιά.

2024 2021

Το ιστορικό brand αποκτά παρουσία και στη μικρή οθόνη, με το Naftemporiki TV να αποτελεί νέο σημείο οικονομικής -και όχι μόνο- ενημέρωσης.

Μια νέα συμφωνία ανέτειλε, αυτή τη φορά με τον κινεζικό όμιλο μέσων ενημέρωσης «ECONOMIC DAILY». Η χρονιά κλείνει με το naftemporiki.gr να κερδίζει περί τους 10 εκατ. μοναδικούς χρήστες τον μήνα. 2024 Οι προσπάθειες της νέας διοίκησης και των εργαζομένων της επιβραβεύονται. Η εφημερίδα αναδεικνύεται κορυφαία στην Ευρώπη κατακτώντας το European Newspaper Award.

Πραγματοποιείται το 1ο Ναυτιλιακό Forum της «ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ», με το οποίο εγκαινιάζεται ένας νέος κύκλος συνεδρίων υψηλού επιπέδου.

2015

Κάνουν την εμφάνισή τους στον κυβερνοχώρο η ιστοσελίδα ευρέσεως εργασίας careernet.gr και ο διαδικτυακός οδηγός πόλης clickatlife.gr.

Ολοκληρώνεται η κατασκευή και αρχίζει η λειτουργία της νέας εκτυπωτικής μονάδας στο Κορωπί.

Τα ΕΛΤΑ εκδίδουν συλλεκτικό γραμματόσημο για την επέτειο 80 χρόνων της «ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ».

Κυκλοφορεί η «Κυριακάτικη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ».

Στις 2 Αυγούστου η εφημερίδα μετονομάζεται σε «Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ». «Η αρχαιοτέρα εξ όλων των εκδοθεισών εις το είδος της εις ολόκληρον τον κόσμο».

Τα γραφεία της μεταφέρονται στην Αθήνα (Πειραιώς 50), για να βρίσκεται κοντά στις πηγές των γεγονότων.

Ο παλμός της δημοσιογραφικής δημιουργίας χτυπάει στην οδό Δραγατσανίου 4 σε νέες, σύγχρονες εγκαταστάσεις.

1948

1949

1954

ΧΡΟΝΙΑ

‘ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚ Η’

Edward R . Murrow

H ΙΣΤΟΡΙΑ 208 H ΙΣΤΟΡΙΑ

να είσαι πειστικός πρέπει να είσαι πιστευτός. Για να είσαι πιστευτός πρέπει να είσαι αξιόπιστος. Για να είσαι αξιόπιστος πρέπει να είσαι αληθινός».

«Για

Αμερικανός δημοσιογράφος (1908-1965), που έγινε ευρύτερα γνωστός από την ταινία «Καληνύχτα και Καλή Τύχη» του 2005 Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη

ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΣΤΗ ΓΙΟΡΤ Η Κ ΑΘΕ ΜΕΡΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤ Η, 100 Φωτογραφίες: Πλάτων Τσούλος

209

ΔΙΑΡΚΕΙΑ

210 H ΙΣΤΟΡΙΑ Ε ΙΣΑΙ το πρωί εγελιανός; Έχουν περάσει πάνω από διακόσια χρόνια απ’ όταν ο Hegel αποφαινόταν ότι η ανάγνωση της εφημερίδας είναι η πρωινή προσευχή του πολίτη. Από τότε, μειώθηκαν οι πιστοί στο χαρτί, με την ισχυροποίηση του οπτικού πολιτισμού άλλαξαν πολλά, μα το δικαίωμα στην ενημέρωση παραμένει σταθερά. Της δημοκρατίας. Μετρώντας έναν αιώνα ζωής η «Ν», γεννημένη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, έχει καταγράψει, με μικρά αναγκαστικά διαλείμματα, τα εκατό από τα 203 χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία, τα πενήντα χρόνια από τη Μεταπολίτευση. Έχει καταστεί πηγή της οικονομικής Ιστορίας και της εθνικής Ιστορίας. Η εφημερίδα, όπως και τα γεγονότα, όμως, ζει στο παρόν. Ορίζεται από τη στιγμή, γι’ αυτό και είναι φαινομενικά παράδοξο σε θεσμό να έχει μετατραπεί. Σε μια διαδρομή, που δεν ήταν ούτε αποστειρωμένη ούτε γραμμική. Η διάρκεια, η παράδοση και η εγκυρότητα δίνουν στο εφήμερο ταυτότητα, η οποία πρέπει να επιβεβαιώνεται σε κάθε φύλλο. Από μια καθημερινή παράσταση που μόλις ανεβαίνει, προβάρει την επομένη, τι βγαίνει; Φύλλα εκατό ετών. Σε πείσμα των καιρών και των ρωγμών, το οξύμωρο του εφήμερου με το συνεχές έχει αντοχές. Όσο και αν έχουν διατυπωθεί απαισιόδοξες προβλέψεις για τον Τύπο, η αντοχή περικλείει σημαντική δυναμική. Μια εφημερίδα ιστορική, αλλά που αναμφίβολα αλλάζει, μαζί με τον κόσμο γύρω της, για να διασφαλίσει τη συνέχειά της με όλες τις ανανεώσεις και προσαρμογές που επιβάλλει η τεχνολογία, η κοινωνία, η σχέση εμπιστοσύνης με τον αναγνώστη -της έντυπης και της ηλεκτρονικής- πλέον και θεατή. Μια εφημερίδα ιστορική, σαν υπενθύμιση επιμονής, σε εποχές μεγάλης αναταραχής, αλλάζει, μεγαλώνει από το χαρτί στις λεωφόρους του Διαδικτύου και το Naftemporiki ΤV, το νέο εγχείρημα, που βγήκε στον αέρα το φθινόπωρο του 2022 κι έτυχε αποδοχής. Και ξανά από την αρχή. 100 χρόνια «Ναυτεμπορική». Τιμητικό παρελθόν. Οδηγός για ένα αύριο καταιγιστικό. 100 χρόνια «Ναυτεμπορική» δείχνουν τον δρόμο για τα επόμενα εκατό. Αναλαμβάνουμε την ευθύνη και συνεχίζουμε. Πλεύσεις σε κάθε καιρό. Με το βάρος της ηλικίας, που έχει μιαν αυταξία, ολοκληρώνουμε τον πρώτο αιώνα, βάζοντας πλώρη για τον επόμενο. Η αρχή Το φύλλο που κρατάτε ή διαβάζετε από οθόνη ηλεκτρονικής συσκευής έρχεται από μακριά, από χώματα ματωμένα, αγαπημένα. Από τις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας το 1899, όπου γεννήθηκε ο Πάνος Αθανασιάδης, στην Κωνσταντινούπολη του 1912, όπου άρχισε να ξετυλίγεται το νήμα της ζωής του Τζώρτζη Αθανασιάδη. Στου χρόνου το υφάδι μπήκε κι άλλο σημάδι, καθώς και η νέα, από τον Σεπτέμβριο του 2021, ιδιοκτησία, η οικογένεια Μελισσανίδη, έχει ρίζες από ένα ακριβό κομμάτι του Ποντιακού Ελληνισμού. Μετά τα εθνικά τραύματα άρχισε το εκδοτικό ταξίδι. Από το μεγάλο λιμάνι, τον Πειραιά,

ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΔΙΝΟΥΝ ΣΤΟ ΕΦΗΜΕΡΟ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Με το βάρος της ηλικίας που έχει μιαν αυταξία, σ' έναν κόσμο αταξίας, σαλπάραμε για τον δεύτερο αιώνα κυκλοφορίας Ο Πάνος Αθανασιάδης με δύναμη από τις Κυδωνίες

211 H ΙΣΤΟΡΙΑ με την ισχυρή παρουσία προσφύγων. Η Ελλάδα προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί. Η Μεγάλη Ιδέα αλλάζει μορφή από εδαφική σε αναπτυξιακή. Χρειάζεται εξειδικευμένη ενημέρωση για τους παραγωγικούς φορείς. Στις 8 Μαρτίου 1924 κυκλοφορεί το πρώτο δαχτυλογραφημένο φύλλο με τίτλο «ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ», που πήρε στις 2 Αυγούστου 1948 το όνομα «Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ». Με κατάπλους και απόπλους. Όνομα πλοίου, σημαία, ιδιοκτήτης/πράκτορας του πλοίου, προέλευση/προορισμός, φορτίο σε τόνους. Με εξαγωγές. Ποσόν, είδος εμπορεύματος, προορισμός, ατμόπλοιον, φορτωτής, όπου και διακρίνουμε εμβληματικές εμπορικές επωνυμίες, Μεταξάς, Καμπάς, Μπαρμπαρέσος, Παπαστράτος. Κονιάκ εις φιάλας και καπνός εις φύλλα σε λιμάνια ξένα. Με εισαγωγές από αυτοκίνητα λελυμένα, φάρμακα, σιδηρικά και δέρματα μέχρι όρυζα, βακαλάο, φασόλια, ροβύθια, κρόμμυα και πίτυρα. Οι αλλαγές γίνονται χειρόγραφα στο φύλλο, που ο ίδιος ο Πάνος Αθανασιάδης διανέμει στα ναυτιλιακά και εμπορικά γραφεία. «Η αρχαιοτέρα εξ όλων των εκδοθεισών εις το είδος της εις ολόκληρον τον κόσμο, οικονομική, εμπορική, βιομηχανική και Στις 8 Μαρτίου 1924 κυκλοφορεί το πρώτο δαχτυλογραφημένο φύλλο με τίτλο «ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ»

H ΙΣΤΟΡΙΑ ναυτική εφημερίς» πιάνει το σφυγμό της αγοράς και της εποχής. Ο Πάνος Αθανασιάδης, με σπουδές στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης, μεταφέρει στην πατρώα γη, με την αναγκαία προσαρμογή, το δελτίο στην αγγλική και γαλλική γλώσσα για τις θαλάσσιες μεταφορές, που εξέδιδε στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από 2.527 φύλλα, το «ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ» αποκτά νέα μορφή. Η ύλη εμπλουτίζεται για να καλύπτει τα ενδιαφέροντα μεγαλύτερου αναγνωστικού κοινού. Ώρα εκσυγχρονισμού. Οι αδελφοί Αθανασιάδη αγοράζουν ένα μικρό πιεστήριο, βρίσκουν μερικές κάσες με στοιχεία και στήνουν τυπογραφείο επί της οδού Φίλωνος 70 στον Πειραιά. Ήταν 19 Απριλίου 1933, όταν εκδίδεται με την ίδια ονομασία το πρώτο τυπωμένο φύλλο με τη μορφή καθημερινής εφημερίδας, με εμπορικές και οικονομικές ειδήσεις, γνωμοδοτήσεις και οδηγίες. Οι σελίδες αυξάνονται, η κυκλοφορία επεκτείνεται σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλο, Αίγιο και αρχίζει η διαφημιστική προβολή. 800 δραχμές η ετήσια συνδρομή Πειραιώς, Αθηνών και Επαρχιών. Με τον Τζώρτζη Αθανασιάδη από το 1937 διευθυντή συνεχίζει το ταξίδι του το «ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ» μέχρι και τον Δεκέμβριο του 1940, οπότε η έκδοση αναστέλλεται. Πόλεμος εντέλλεται. Η πρώτη σελίδα του Δελτίου στις 30 Οκτωβρίου καταλαμβάνεται από την εμπορική κίνηση και την κίνηση των κλήριγκ (συμψηφισμοί), ενώ οι κατάπλοι εκ του εξωτερικού είναι λιγοστοί. Τα γραφεία έχουν από τους βομβαρδισμούς υποστεί ζημιά και ο διευθυντής είναι από τον Νοέμβριο του 1940 στο μέτωπο, έφεδρος λοχίας του πυροβολικού. Πέντε χρόνια σιωπής, ένα Αργυρούν Αριστείον Ανδρείας, μέρες καρτερίας για τη δοκιμασία της Κατοχής. Επανακυκλοφορεί στις 8 Μαρτίου 1945 το «ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ», τετρασέλιδο. Κερδίζει την πρώτη ημέρα δύο συνδρομητές και 135 τον πρώτο μήνα. Ενώ ο Εμφύλιος μαίνεται, οι αδελφοί Αθανασιάδη τολμούν το επόμενο βήμα. Μετονομασία της εφημερίδας στις 2 Αυγούστου 1948 σε ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ. Ήταν η πρώτη στον ελλαδικό χώρο από το πρώτο της φύλλο σε σχήμα πρακτικό. Στην πρωτεύουσα Τον Μάιο του 1949 ο κύριος κορμός μεταφέρεται στην οδό Πειραιώς 50, χωρίς όμως να αποδυναμωθεί το γραφείο στον Πειραιά. Η εφημερίδα έχει καθιερωθεί, απολαμβάνει υπολήψεως και τιμής, την επικαλούνται στα δικαστήρια ως «όργανον του Τύπου ουδέτερον», αλλά κυρίως οι παραγωγικοί φορείς αναζητούν τις προτάσεις και τις παρεμβάσεις της. «Αι πολιτικές ειδήσεις του 24ωρου εν συντομία» είναι η νέα στήλη του 1953, αν και η εφημερίδα από τα πρώτα της βήματα δεν θέλησε να αναμιχθεί στην πολιτική. Με πυξίδα οικονομική διατυπώνει θέση. Η εφημερίδα μεταφέρεται το 1954 σε σύγχρονες εγκαταστάσεις με νέες λινοτυπικές μηχανές στην οδό Δραγατσανίου 4, καθιερώνεται από το 1955 η πρωτοχρονιάτικη ειδική έκδοση, προπομπός πληθώρας ειδικών εκδόσεων και εβδομαδιαίων ενθέΜετά από 2 527 φύλλα, το Δελτίον εκσυγχρονίζεται 212

213 H ΙΣΤΟΡΙΑ Όλα ξεκίνησαν μ' αυτή τη γραφομηχανή στον Πειραιά .

214 H ΙΣΤΟΡΙΑ των, που θα κυκλοφορήσουν τα επόμενα χρόνια, όπως η ετήσια για τη ΔΕΘ, που ξεκίνησε το 1970. Το 1962 οι εκδότες αγοράζουν τη «Βραδυνή» και το κτίριο επί της οδού Πειραιώς 9-11, όπου μεταφέρεται και η «Ν», «ο απαραίτητος σύμβουλος κάθε επιχειρηματία». Τα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας η εφημερίδα συνεχίζει, παρά τα δεσμά της λογοκρισίας, από την οποία ενίοτε ξέφευγε με έξυπνο τρόπο γραφής. Το καθεστώς «εξαπέλυσε εναντίον της Βραδυνής πρωτοφανή οικονομικό πόλεμο, που επεξετάθη και στην αδελφή της εφημερίδα, την "Ναυτεμπορική"[...] Η "Βραδυνή" και η "Ναυτεμπορική" πέρασαν στη μαύρη λίστα του καθεστώτος και στερήθηκαν του δικαιώματος της καταχωρήσεως των κρατικών και ημικρατικών δημοσιευμάτων, ενώ στην επιχείρηση απαγορεύθηκε, μετά από λίγο καιρό, ακόμη και η προεξόφληση γραμματίων! Ο πόλεμος όμως προσέλαβε ιδιαίτερη οξύτητα το 1973». Για τον Τζώρτζη κλείνει το κεφάλαιο της ανωμαλίας με την κατάθεσή του στις 11 Αυγούστου του 1975 στη δίκη των πρωταίτιων της δικτατορίας. Πνέει άνεμος δημιουργίας και αυξημένης προσδοκίας. Τα αδέλφια Αθανασιάδη στήνουν το κτίριο στην οδό Λένορμαν 205 και από τις αρχές του 1981 μεταφέρουν εκεί την εφημερίδα. Περνούν στη φωτοσύνθεση και το ταχυπιεστήριο, γεγονός που τους επιτρέπει να αυξήσουν τις σελίδες και τις ειδικές εκδόσεις. Η «Ν» γίνεται κομψή με συνεργασία ευρωπαϊκή, του έγκυρου «Economist». Ανανέωση, αλλά και ματαίωση. Στις 15 Ιουλίου 1981 πεθαίνει ο ιδρυτής, Πάνος, και ύστερα από δύο χρόνια, δοΜέσα στην αποπνικτική απριλιανή ατμόσφαιρα, υπόσχεση για συνέχιση στήριξης των παραγωγικών τάξεων .

215 H ΙΣΤΟΡΙΑ

216 H ΙΣΤΟΡΙΑ λοφονείται ο Τζώρτζης, στις 19 Μαρτίου 1983. Τη διοίκηση αναλαμβάνει μέχρι το 1992 ο πρώτος εξάδελφος του εκλιπόντος, Νίκος Αθανασιάδης, και στη συνέχεια το πηδάλιο κρατούν οι τρεις κόρες του Τζώρτζη, Ειρήνη, Μαριέττα και Αγγέλα. Το 1994 επανεκκίνηση δυναμική, με συνεργασία με τους «Financial Times», σταδιακή αύξηση των ειδικών εκδόσεων, στον καιρό των ευρωπαϊκών συγκλίσεων, ενώ χαράζει η ψηφιακή εποχή. Η «Ναυτεμπορική» είναι η πρώτη ελληνική οικονομική εφημερίδα που δημιουργεί ιστοσελίδα. Το www.naftemporiki.gr σύντομα θα γίνει σημείο αναφοράς στον ειδησεογραφικό κυβερνοχώρο. Το «μιλένιουμ» η «Ν» γιόρτασε τα 76α γενέθλιά της στο ταμπλό της Σοφοκλέους, με την έναρξη διαπραγμάτευσης της μετοχής της. Το 2001 επεκτείνεται κτιριακά και δημιουργικά. Η χρονιά του ευρώ είναι και χρονιά ολοκλήρωσης αγοράς έκτασης 13 στρεμμάτων στη βιομηχανική ζώνη Παιανίας, για την ανέγερση υπερσύγχρονης εκτυπωτικής μονάδας, που αρχίζει να λειτουργεί από το 2007. Μόλις δύο χρόνια μετά, η χρηματοοικονομική καταιγίδα ξεσπά. Η «Ν» προσπαθεί με νηφαλιότητα να καταγράψει τα εκρηκτικά γεγονότα, ενώ προσκαλεί τους ηλεκτρονικούς της αναγνώστες να συνδεθούν με τη δυναμική ιστοσελίδα ευρέσεως εργασίας careernet.gr και τον διαδικτυακό οδηγό πόλης clickatlife.gr. Το 2015 το 1ο Ναυτιλιακό Forum εγκαινιάζει έναν κύκλο συνεδρίων υψηλού επιπέδου στην Αθήνα, σε μια εποχή εξαιρετικά εύθραυστη. Η εφημερίδα ραγίζει, αλλά συνεχίζει. Με ψυχραιμία, κρατώντας τις παραδοσιακές αρχές της δημοσιογραφίας. Στον Πειραιά ξανά Στις 7 Απριλίου 2021, μέσω δημόσιου πλειοδοτικού διαγωνισμού, η «Ν» περνά στην ιδιοκτησία εταιρείας συμφερόντων της οικογένειας Μελισσανίδη. Έξι μήνες αργότερα, τόσο η έντυπη όσο και η ηλεκτρονική έκδοση μετακόμισαν στην Ακτή Κονδύλη 10, σε σύγχρονες εγκαταστάσεις. Νέα αρχή στο σημείο εκκίνησης, τον Πειραιά. Η «Ν» ανανεώνεται, τόσο σχεδιαστικά όσο και από άποψη περιεχομένου, αναβαθμίζοντας τις υπηρεσίες που παρέχει στο αναγνωστικό της κοινό. Λίγο πριν εκπνεύσει το 2023, ανακηρύχθηκε «Ευρωπαϊκή Εφημερίδα της Χρονιάς 2024» στον 25ο διαγωνισμό European Newspaper Award. Το site naftemporiki.gr ενισχύεται κι από τον Νοέμβριο του 2022 επανασυστήνεται, γίνεται πιο εύχρηστο και διαδραστικό. Αλλάζει, με εμπλουτισμένα multimedia, newsletters, live blogs, διατηρώντας το DNA της έντιμης ενημέρωσης. Με αυτήν την ταυτότητα συστήνεται στις 10 Σεπτεμβρίου 2022, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, και το κανάλι της Ναυτεμπορικής, προσανατολισμένο στην οικονομία, αλλά και σε ό,τι την προσδιορίζει, την επιχειρηματικότητα, τη γεωπολιτική, την πολιτική, το διεθνές περιβάλλον. Από τις νεόδμητες εγκαταστάσεις στον Περισσό, με σύγχρονη υλικοτεχνική υποδομή, το Naftemporiki ΤV εκπέμπει διαδικτυακά και μέσω της συνδρομητικής πλατφόρμας Cosmote TV και NOVA. Εσείς, που μας τιμάτε καθημερινά, και εμείς, που κουβαλάμε και όσους χάθηκαν στη διαδρομή, συνδεόμαστε με λόγο τιμής. Αυτός κάνει τη διαδικασία ξεχωριστή. Κάθε μέρα, όχι μόνο στη γιορτή. Με το DNA της έντιμης ενημέρωσης το naftemporiki gr έγινε πιο εύχρηστο και διαδραστικό Το Naftemporiki ΤV εκπέμπει διαδικτυακά και μέσω των συνδρομητικών Cosmote TV και NOVA

217 H ΙΣΤΟΡΙΑ

218

H ΙΣΤΟΡΙΑ 12 ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ 219

220 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1924

221 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1930

222 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1940

223 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1950

224 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1960

225 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1970

226 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1980

227 H ΙΣΤΟΡΙΑ 1990

228 H ΙΣΤΟΡΙΑ 2000

229 H ΙΣΤΟΡΙΑ Ραγδαίες εξελίξεις σε επίπεδο Ευρωζώνης δρομολογεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, μετά τη χθεσινή κοινή πρωτοβουλία Μέρκελ-Ολάντ για σύγκληση έκτακτης συνόδου των ηγετών της Ευρωζώνης αύριο στις Βρυξέλλες. Οι πολίτες της χώρας με συντριπτική πλειοψηφία, 61,3%, απέρριψαν την πρόταση των δανειστών. Συγκεκριμένα, με ενσωματωμένο πάνω από το 97% των ψηφοφόρων, υπέρ του ΟΧΙ στη συμφωνία των δανειστών ψήφισε το 61,3%, ενώ υπέρ του ΝΑΙ το 38,7%. Σήμερα συνεδριάζει και η Ομάδα Εργασίας του Εurogroup όπου θεωρείται βέβαιο ότι θα συζητηθούν από τεχνοκρατικής πλευράς τα σενάρια της επόμενης μέρας, ενώ το Eurogroup θα συγκληθεί εντός της εβδομάδας. Σε ασφυξία θα παραμείνουν οι ελληνικές τράπεζες, καθώς η ΕΚΤ φαίνεται να απορρίπτει το ελληνικό αίτημα για αύξηση του ELA.>3 - 6 O I K O N O M I K H K A I E Π I X E I P H M A T I K H E Φ H M E P I Δ A Ετος: 91o• Aριθμός φύλλου:25.816 Δευτέρα 6 Ιουλίου 2015 / τιμή: 1,30www.naftemporiki.gr σήμεραστη Με κατάρρευση απειλείται ο προϋπολογισμός Προς εκτροχιασμό οδεύει ο κρατικός προϋπολογισμός, καθώς οι πληρωμές φόρων και τελών τις μέρες που είναι κλειστές οι τράπεζες είναι ελάχιστες και οι τρέχουσες υποχρεώσεις συσσωρεύονται στους επόμενους μήνες, οι οποίοι είναι ήδη φορτωμένοι. Ωστόσο, πηγές του ΥΠΟΙΚ ανέφεραν ότι τις τελευταίες μέρες παρατηρούνται πληρωμές φόρων μέσω του web banking, από επιχειρήσεις βασικά, αλλά και από φυσικά πρόσωπα, υπό τον φόβο της φημολογίας για «κούρεμα» των καταθέσεων. >7 Πώς θα υπολογίζεται το τέλος επιτηδεύματος Αναλογικά για τους μήνες λειτουργίας εντός της διαχειριστικής χρήσης θα επιβάλλεται το τέλος επιτηδεύματος. Η διευκρίνιση του υπουργείου Οικονομικών αφορά σε περιπτώσεις λειτουργίας νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων για ορισμένους μήνες μέσα στη χρήση. >7 Logistics: Η απόγνωση στο «κόκκινο» Με το βλέμμα στραμμένο στη σημερινή απόφαση της ΕΚΤ, από την οποία θα εξαρτηθεί αν ο ΕLA θα αυξήσει τη ρευστότητα των ελληνικών τραπεζών, βρίσκεται η ελληνική αγορά της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η έλλειψη ρευστότητας, εκτιμούν παράγοντες της αγοράς των Logistics, θα φέρει την τρέχουσα εβδομάδα μια από τις ισχυρότερες πιέσεις. >10 Σε αδιέξοδο βρίσκονται οι ακτοπλοϊκές εταιρείες Σε αδιέξοδο βρίσκονται οι ακτοπλοϊκές εταιρείες, οι οποίες βλέπουν τα πλοία να ταξιδεύουν με πληρότητες που δεν ξεπερνούν το 50% της δυναμικότητάς τους, σε μια περίοδο που δεν θα έπρεπε να «πέφτει καρφίτσα» από την κίνηση. Το γεγονός αυτό προβληματίζει τα στελέχη του κλάδου που ανησυχούν για το τι μέλλει γενέσθαι, ιδιαίτερα τον χειμώνα, που οι εταιρείες συνήθως στηρίζονται στα έσοδα του καλοκαιριού προκειμένου να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη εξυπηρέτηση των νησιών. >12 Executive: Μονόδρομος η αναθεώρηση στρατηγικών Η παρατεταμένη οικονομική κρίση και οι ακραίες συνθήκες που επικράτησαν το τελευταίο διάστημα στην ελληνική αγορά θέτουν τους CEOs εμπρός στην πρόκληση για έναν νέο κύκλο μετασχηματισμού των επιχειρήσεων που διοικούν. Τουλάχιστον 9 στους 10 CEOs στην Ελλάδα εκφράζουν φόβους για το μέλλον μετά την επιδείνωση της τρέχουσας κατάστασης. >14 Σαρωτικές εξελίξεις μετά το ηχηρό «όχι» Συμβούλιο πολιτικών αρχηγών σήμερα - Σύνοδος Κορυφής της Ευρωζώνης αύριο [Αντώνης Σαμαράς] Αλλαγή σελίδας στη Νέα Δημοκρατία «Τέλος εποχής» για την παρουσία του Αντώνη Σαμαρά στην ηγεσία της Ν.Δ. σήμανε χθες μετά τη νέα συντριπτική ήττα του κόμματος στο δημοψήφισμα, καθώς ο πρόεδρος της γαλάζιας παράταξης ανέλαβε την πλήρη ευθύνη του αποτελέσματος και ανακοίνωσε την παραίτησή του έπειτα από εξαετή θητεία. Τη διαδικασία διαδοχής στο κόμμα θα κινήσει πλέον ο Ευάγγελος Μεϊμαράκης, ο οποίος ανέλαβε μεταβατικός πρόεδρος με απόφαση του κ. Σαμαρά. >19 Σε αχαρτογράφητα νερά χωρίς πυξίδα και, το χειρότερο, με… σβηστές τις μηχανές βρέθηκε η εγχώρια αγορά την περασμένη εβδομάδα, με δεδομένη την επιβολή των capital controls. Στον βιομηχανικό τομέα σταμάτησαν οι προμήθειες πρώτων υλών, στο χονδρικό εμπόριο πολλοί επιχειρηματίες είπαν «κλειστόν μέχρι νεωτέρας», στη λιανική ο τζίρος ήταν κυριολεκτικά ανύπαρκτος, πέρα από τα τρόφιμα και τα καύσιμα που κινήθηκαν «εκρηκτικά» τις πρώτες κυρίως ημέρες. Οι εξαγωγείς βρήκαν «τοίχο» στους διεθνείς πελάτες τους, οι οποίοι προειδοποιήθηκαν για own risk και οι εισαγωγές «πάγωσαν». >9 [capital controls] Δραματική η εικόνα της αγοράς το περασμένο επταήμερο - «Πάγωσαν» οι εισαγωγές [επιχειρήσεις] Υποχρεώσεις πάνω από 160 δισ. το 2015 Ασφαλή συμπεράσματα για τη δραματική κατάσταση από το πάγωμα της αγοράς εξάγονται αναλύοντας τα μεγέθη των επιχειρήσεων που δημοσιεύονται για τη χρήση 2014. >13 Εβδομάδα των παθών για το εμπόριο Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ενισχυμένος από το 61% των πολιτών που ενέκριναν την πρότασή του και την πρόσκλησή του να ψηφίσουν «Οχι», ζήτησε χθες από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο να συγκαλέσει για σήμερα το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών, τους οποίους θα ενημερώσει για τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης και θα ακούσει τις προτάσεις τους. Βαρυχειμωνιά βιώνει ο τουρισμός Στενεύουν επικίνδυνα τα χρονικά περιθώρια για τον ελληνικό τουρισμό, ο οποίος βλέπει μεσούντος του καλοκαιριού να περιορίζονται διαρκώς τόσο ο ρυθμός κρατήσεων από τους τουρίστες όσο και το απόθεμα προμηθειών, ως αποτέλεσμα του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων που επεβλήθη στις τράπεζες. >11 n Στο 61,3% το «Οχι» n «Κληρώνει» για τις τράπεζες n Τι θα ισχύσει με τις θυρίδες n Πιέσεις στο ευρώ {4 Ζαν Κλοντ Γιούνκερ πρόεδρος της Κομισιόν Τηλεδιάσκεψη σήμερα για το ελληνικό ζήτημα Ζίγκμαρ Γκάμπριελ αντικαγκελάριος της Γερμανίας Ο Αλ. Τσίπρας κατέστρεψε την τελευταία γέφυρα {3 {4 Γερούν Ντέισελμπλουμ πρόεδρος του Eurogroup Πολύ λυπηρή απόφαση για το μέλλον της Ελλάδας 2010

Double score

231 H ΙΣΤΟΡΙΑ Η Mαριάννα Μάμου, Head Advice Beyond Investing, UBS Global Wealth Management's CΙΟ, γράφει για τη γεφύρωση του συνταξιοδοτικού χάσματος ανάμεσα στα δύο φύλα. 14 ΓΔ ΧΑ 1.425,44 (-0,53%) t | FTSE 100 7.692,46 (0,17%) s | DAX 30 17.842,85 (0,71%) s | CAC 40 8.016,22 (0,77%) s | ΧΡΥΣΟΣ 2.166,20 s | ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ 79,41 s | ΕΥΡΩ/ΔΟΛΑΡΙΟ 1,093 s | BITCOIN $67.456 s 9 772529 029152 10 naftemporiki.gr Παρασκευή 8 Μαρτίου 2024 Έτος 100ό • Β' περίοδος Αρ. φύλλου 28.344 Τιμή: 1,30€ AΦΙΕΡΩΜΑ Τέσσερις κύκλοι στην αλυσίδα του χρόνου • Οικονομία • Χρηματιστήρια • Νομίσματα • Τεχνολογία ΧΡΟΝΙΑ NEWSPAPER OF THE YEAR 4 έως 13 Δεσμεύσεις ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ φύλλο της «Ναυτεμπορικής» σηματοδοτεί το πέρασμα της ιστορικής αυτής εφημερίδας στον δεύτερο αιώνα ζωής. Όλοι έχουμε λόγο να είμαστε περήφανοι για αυτό. Αναγνώστες, δημοσιογράφοι, εν γένει οι εργαζόμενοι, αλλά και η οικογένειά μου, που επενδύει στην ποιοτική ενημέρωση χωρίς συμβιβασμούς. Ως εκδότης δεσμεύομαι ότι θα παραμείνουμε, με όλα τα Μέσα της «Ν» -εφημερίδα, ιστοσελίδα, τηλεόραση- στην ίδια γραμμή πλεύσης, όπως και στην πρώτη γραμμή των γεγονότων, με συνέπεια, πληρότητα, ακρίβεια, παρεμβατικότητα, αξιοποιώντας κάθε εργαλείο που μας προσφέρει η σύγχρονη εποχή. Κυρίως, όμως, θα σταθούμε πιστοί στις παραδοσιακές αρχές της αντικειμενικής ενημέρωσης. Γιώργος Μελισανίδης ΠΟΙΝΙΚ Ο Σ Κ Ω ΔΙΚΑΣ Το ποινολόγιo για φορολογικές παραβάσεις 18, 31 2024 35 Μέρισμα 20% θα διανείμει η Alpha Bank 2023 36 Με κέρδη 1,14 δισ. η Eurobank Ε ΚΔΟΣΗ ΤΡ. ΠΕΙΡΑΙ Ω Σ 34 Κέρδισαν... πόντους οι ιδιώτες επενδυτές «ΠΡΌΣΩ ΌΛΌΤΑΧΩΣ» στις ναυπηγήσεις πλοίων έχουν βάλει τους τελευταίους 12 μήνες οι Έλληνες εφοπλιστές. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, από τα τέλη Φεβρουαρίου 2023 μέχρι και τα τέλη Φεβρουαρίου 2024 έχουν καταθέσει παραγγελίες για 205 πλοία, όλων των τύπων, ενώ οι ανταγωνιστές Ιάπωνες και Κινέζοι είναι αρκετά πίσω, με 116 και 94 πλοία αντίστοιχα. Μάλιστα, η διαφορά στο επενδυτικό ενδιαφέρον για νεότευκτα είναι τεράστια σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα 2023-2022, αφού οι Έλληνες πλοιοκτήτες είχαν καταθέσει περίπου 84 παραγγελίες. Τους τελευταίους 12 μήνες έχουν γίνει παραγγελίες για περισσότερα από 100 τάνκερ, αλλά και πάνω από 65 bulk carriers. Χαμηλά είναι οι παραγγελίες για containers, ενώ σε πλοία μεταφοράς αερίων (Gas) είναι στα 28. 23 ΜΕ ΔΙΠΛΑΣΙΕΣ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ «ΤΡΕΧΟΥΝ» ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΦΟΠΛΙΣΤΕΣ

«Greeks» στις ναυπηγήσεις Έλληνες Ιάπωνες Κινέζοι ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΠΛΟΙΩΝ 205 116 94 Πώς θα κριθεί η μείωση των επιτοκίων 32 ΡΑΝΤΕΒΟΎ ΤΟΝ ΙΟΎΝΙΟ EKT SOCIET y THE Του Γ. Λιάνη Η Γυναίκα είναι η Ζωή 16-17 ΜΕ ΑnΟΙΧΤΑ ΠΑΝΙΑ 2024

των

90.000

400.680

154.960

1.270.240

Η 'Ν' ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ 232

ΛΕΞΕΙΣ/ΕΚΔΟΣΗ 399.000 ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΤΣΙΓΚΟΙ

5 4 5 0 1 2

ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΙ -ΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΔΙΑΚΗΡΥΞΕΙΣ - ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ

ΑΓΓΕΛΙΕΣ

ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ

ΔΙΑΝΟΜΕΙΣ ΕΦΗΜΕΡ Ι ΔΑ 8 REDESIGNS EYΡΩΠΑΪΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2024 28.326 ΦΥΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ 15.960.000.000 ΣΕΛΙΔΕΣ

233 767.292 ΛΕΠΤΑ LIVE ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 46.792.528 VIEWS ΣΤΟ YOUTUBE ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ THΛΕΟΡΑΣΗ 950.000 ΑΡΘΡΑ 910 LIVE ΚΑΛΥΨΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ 28 ΧΡΟΝΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ / ΜΗΝΑ 9.990.195 37.998.081 ΠΡΟΒΟΛΕΣ / ΜΗΝΑ FOLLOWERS ΣΤΑ SOCIAL MEDIA 526.983 ΒΡΑΒΕΙΑ & ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ 14 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 1.825 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟ STUDIO 1.000+ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ (KAI ΣΤΑ ΤΡΙΑ ΜΕΣΑ) 160 83 ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ 13 ΤΕΧΝΙΚΟΙ 33 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ 31 ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ TV ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 87 73

Εφημερίδα… Στο ταξί, στην τσάντα, στο διπλανό κάθισμα… Κλεφτή ματιά στον καθισμένο συνεπιβάτη του λεωφορείου που διαβάζει προσηλωμένος Στο ρυμουλκό στον Πειραιά, δίπλα στο τρανζίστορ Στο καραβάκι της γραμμής Πέραμα - Σαλαμίνα, Εφημερίδα, στο πλούσιο γραφείο του εφοπλιστή, τυλιγμένη, σερβίρεται στον δίσκο με τον πρωινό καφέ και μπισκότα Στον από κάτω όροφο, στο γραφείο τoυ Broker Στον πιο κάτω όροφο στο λογιστήριο Στον φύλακα της εισόδου Εφημερίδα Κατάλληλη για τον καθαρισμό γυάλινων επιφανειών Πρώτη άμυνα στον ήλιο ή τη βροχή Προσεχτικά τοποθετημένη στον διάδρομο, έξω απ’ το δωμάτιο του ξενοδοχείου Στο κλασικό καφέ του Παγκρατίου Στο τραπεζάκι του ζαχαροπλαστείου Στο ράφι μαζί με άλλες του ίδιου μήνα, του ίδιου χρόνου Σκουριασμένα πρωτοσέλιδα, όμορφες λαμπερές κυρίες που τώρα ζουν στη φθορά του χρόνου Εφημερίδα μαυρισμένη κάτω από έναν τηλεφωνικό κατάλογο στο μηχανουργείο Στο γραφείο του χρηματιστή, στο τιμόνι του χειριστή, στο κοντρόλ του ελεγκτή, στην ταμειακή του εμπόρου, στον πάγκο του βιοτέχνη, του μανάβη, και του μπακάλη Εφημερίδα κάτω απ’ τη συνταγή με τα φάρμακα Κάτω απ’ το πουλόβερ στο στήθος του ντελιβερά Εφημερίδα που περιμένει να μπει στο αρχείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Κι αυτή που περιμένει τον θυρωρό του υπουργείου να την πάει στο γραφείο του υπουργού Του τμηματάρχη, του περιφερειάρχη, του ταγματάρχη Εφημερίδα που ήρθε πρωί πρωί να κάνει παρέα στη χθεσινή και οι δυο μαζί στην προχθεσινή Στοίβα από εφημερίδες βδομάδων - μηνών… στα γραφεία των δημοσιογράφων σε προ ίντερνετ εποχές Στοίβες σκονισμένες, κιτρινισμένες, σε αποθήκες Εφημερίδα στο Χρηματιστήριο, στο καπνιστήριο, στο γυμναστήριο Στην αναμονή του γιατρού, του πλυντηρίου, του συνεργείου, του ανταλλακτηρίου Στο γραφείο του ναυλομεσίτη και του μεσίτη Εφημερίδα, το πιο φτηνό χαρτί περιτυλίγματος Εφημερίδα χωνί στο κεφάλι του εργάτη, εφημερίδα στο ιχθυοπωλείο, στο κουρείο Εφημερίδα ρεπορτάζ και σύσκεψη Εφημερίδα «ποιο πάμε πρώτο - δεύτερο - τρίτο θέμα» Εφημερίδα «αυτό στην πρώτη, αυτό στη δεύτερη, αυτό σαλόνι, κόψε το σεντόνι» Εφημερίδα πρακτορείο - φωτογραφίες - λεζάντες - λέξεις - τίτλοι ΘΕΜΑ Του Λάμπη Ταγματάρχη 234

ΚΑΙ ΜΕΛΑΝΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ & ΕΦΗΜΕΡΑ ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΧΑΡΤΙΟΥ

235 ανάλυση, έρευνα Μια σελίδα στο γραφείο του δημοσιογράφου, μια σελίδα στον υπεύθυνο της ύλης, μετά στον αρχισυντάκτη, στον διευθυντή, στον διορθωτή, στο τυπογραφείο, στο φορτηγό… Εφημερίδες σε πάκα δεμένα με κάτι που με μοιάζει με σχοινί, πλαστικό άσπρο Εφημερίδες Μελάνι, τσίγκος, φωτοσύνθεση Εφημερίδες πρώτη ύλη στις τηλεοράσεις, στα ραδιόφωνα και τα site Εφημερίδα για το αρχείο Εφημερίδα προσάναμμα Εφημερίδα στο περίπτερο Διάβασμα της πρώτης σελίδας με το κεφάλι ν’ ατενίζειΚρεμασμένες στα μανταλάκια ειδήσεις Εφημερίδα κόπος - χρόνος - δημιουργικότητα - αποκλειστικότητα Εφημερίδα - πύργος από άμμο που γκρεμίζεται κάθε μέρα άμμος οι ειδήσεις -πύργος το εφήμεροΔημοσιογράφοι στο κυνήγι της επικαιρότητας - των ειδήσεων Δημοσιογράφοι - κυνηγοί του χρόνου και χρονογράφοι Δημοσιογραφία - η ιστορία σήμερα Εφημερίδα - υπογραφές - υπερβολές - ειδήσεις - σκάνδαλα - αναλύσεις - έρευνεςστατιστικές - βιβλία - σινεμά - φαρμακεία - αθλητικά - σταυρόλεξα Μουντζουρωμένα χέρια, κυριακάτικες - καθημερινές - βιβλία δώρα - CD δώρατσάντες - δώρα ταξίδια - δώρα κουπόνια - λαμπιόνια - προκηρύξεις Εφημερίδα - κηδείες και μνημόσυνα Κι ευχαριστήρια και συγχαρητήρια και μικρές αγγελίες και μεγάλες αγγελίες Και ένθετα και βινιέτες και αφιερώματα κι ανταποκρίσεις, και διαφημίσεις Το σώμα των εφημερίδων Εφημερίδες Ενδιαφέρουσες κι αδιάφορες - πιστές και μη - συνεπείς και μη - τίμιες και μηκομψές και άκομψες - όμορφες κι άσχημες - ευγενικές κι αγενείς - πλούσιες και φτωχές - ιστορικές και νεότευκτες - πρότυπες και δημιουργικές, αποκαλυπτικές Εφημερίδες κομματικά όργανα - επιχειρηματικά εργαλείαΕφημερίδες σε διατεταγμένη υπηρεσία - σε άτακτη υπηρεσία, σε αδιάφορη υπηρεσία Αυτόνομες, άναρχες, συλλογικές, συνεταιριστικές Εφημερίδες πετάμενες στο πάτωμα, πριν αρχίσει το βάψιμο του δωματίου Εφημερίδες οικονομικές - πολιτικές - αθλητικές - σκανδαλοθηρικές Εφημερίδες εν υπνώσει κι εφημερίδες εν εγρηγόρσει… Εφημερίδα, Ψυχή και σώμα μια εποχής. Εφημερίδες που τις σκόρπισε ο χρόνος Εφημερίδες που νίκησαν τον χρόνο Ένας αιώνας - 100 χρόνια - κοντά στα 30.000 φύλλα Εφημερίδα είναι αυτό που θέλει η ίδια να είναι.

ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗΣ

ΘΕΜΑ 236

O 63% των βίντεο στο TikTok που σχετίζονται με το χρηματιστήριο είναι γεμάτο λανθασμένες πληροφορίες, αντιπαραγωγικές συμβουλές ή ακόμα και προτροπές για δόλιες πρακτικές! Επιπλέον, το 95% των βίντεο που δημοσιεύονται δεν περιέχει καμία προειδοποίηση ότι η επένδυση των χρημάτων σας εμπεριέχει κινδύνους. Αυτά είναι τα συμπεράσματα παγκόσμιας έρευνας που δημοσιεύθηκε στη χρηματιστηριακή πλατφόρμα WallStreetZen. Η συμβουλή μάλιστα που παρέχει η αμερικανική Ρυθμιστική Χρηματοοικονομική Αρχή (FINRA) είναι απλή: Εάν θέλετε να βελτιστοποιήσετε τις επενδύσεις σας, «μην πηγαίνετε στο YouTube ή στο TikTok. Να μιλάτε με πραγματικά και αξιόπιστα πρόσωπα» και να μην πιστεύετε τυφλά όλα όσα δημοσιεύονται στο διαδίκτυο. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι γεμάτα με λογαριασμούς στους οποίους διάφοροι «ειδικοί» παρέχουν συμβουλές για το πώς, τελικά, θα αποκτήσουμε σταδιακά πρόσβαση στον κόσμο του εύκολου χρήματος. Όλα αυτά συμβαίνουν μάλιστα καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) εξαπλώνεται με εκπληκτική ταχύτητα. Είναι όλο και πιο δύσκολο να βρεθεί ένας κοινωνικός τομέας που να μην επηρεάζεται από τις συνέπειες αυτών των νέων εργαλείων. Η AI έχει καθιερωθεί ως μια από τις πιο υποσχόμενες και ανατρεπτικές τεχνολογίες της ψηφιακής εποχής, βασικός μοχλός της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Αλλά η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης είναι ακόμα στα σπάργανα. Υπάρχουν ακόμα πολλά στοιχεία που πρέπει να γνωρίζουμε. Ο ολοένα και πιο γρήγορος ρυθμός ανάπτυξης της τεχνολογίας συχνά δεν μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πλήρως τη φύση των αλλαγών που λαμβάνουν χώρα, να κατανοήσουμε πλήρως το εύρος τους. Ποιες είναι οι δυνατότητες και οι ποιοι κίνδυνοι; Τι αλλαγές επιφέρει στους διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής (εργασία, εκπαίδευση, οικονομία, σχέσεις); Η τεχνητή νοημοσύνη θα υπονομεύσει ή θα ενισχύσει τις ανθρώπινες ικανότητες και δεξιότητες; Όσο περνάει ο καιρός, τόσο μεγαλώνουν οι ερωτήσεις, αλλά οι απαντήσεις δεν γίνονται απαραίτητα πιο ξεκάθαρες. Ο διάσημος γλωσσολόγος Νόαμ Τσόμσκι έγραψε τον Μάρτιο του 2023 στους ΝΥΤ: «Όσο χρήσιμα κι αν είναι αυτά τα προγράμματα σε ορισμένους τομείς, δεν υπάρχει περίπτωση η μηχανική μάθηση όπως είναι σήμερα να ανταγωνιστεί το ανθρώπινο μυαλό». «Ο ανθρώπινος νους δεν είναι όπως το ChatGPT και τα παρόμοιά του, μια λαίμαργη στατιστική μηχανή για την αναγνώριση δομών, που καταπίνει εκατοντάδες terabytes δεδομένων και αρπάζει την πιο εύλογη απάντηση σε μια συνομιλία ή την πιο πιθανή σε μια επιστημονική ερώτηση… Περιορίζεται μόνο από ένα σύνολο ηθικών αρχών, οι οποίες καθορίζουν το τι πρέπει και τι δεν πρέπει… Αντίθετα, τα συστήματα μηχανικής μάθησης μπορούν να μάθουν και ότι η Γη είναι επίπεδη, αλλά και ότι η Γη είναι στρογγυλή», σημειώνει ο Τσόμσκι. «Γι’ αυτόν τον λόγο», καταλήγει, «οι προβλέψεις των συστημάτων μηχανικής μάθησης θα είναι πάντα επιφανειακές και αμφίβολες. Ας σταματήσουμε να μιλάμε για "Τεχνητή Νοημοσύνη" και ας την ονομάσουμε αυτό που είναι: "Λογισμικό λογοκλοπής"».

ΜΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ...

τεχνητή νοημοσύνη θα υπονομεύσει ή θα ενισχύσει τις ανθρώπινες ικανότητες και δεξιότητες; Όσο περνάει ο καιρός, τόσο μεγαλώνουν οι ερωτήσεις, αλλά οι απαντήσεις δεν γίνονται απαραίτητα πιο ξεκάθαρες.

Μιχάλη Ψύλου ΑΙ

Του

ΕΙΚΟΝΕΣ

ΘΕΜΑ Ε ΙΝΑΙ η πρώτη εικόνα του Χίτλερ ως Γερμανού καγκελάριου το ’33, είναι οι εικόνες της φρίκης από το Περλ Χάρμπορ, είναι οι εικόνες της αποκάλυψης από τη Χιροσίμα. Είναι και η εικόνα του Τσόρτσιλ, σ’ εκείνη την εμβληματική ομιλία τον Μάη του ’40, όταν υποσχόταν στους συμπατριώτες του «τίποτε άλλο εκτός από αίμα, πόνο, δάκρυα και ιδρώτα» - είναι και η εικόνα του Μπλιντζ που χαμογελούσε μπροστά στον θάνατο, όταν τον εκτελούσαν οι ναζί. Είναι η εικόνα του Φράνκο να μπαίνει στη Μαδρίτη τον Μάρτη του ’39, είναι και η τελευταία εικόνα του Σαλβαντόρ Αλιέντε με το κράνος και το όπλο στα χέρια στα σκαλιά του Προεδρικού Μεγάρου της Χιλής. Είναι η εικόνα των Δίδυμων Πύργων την 11η Σεπτεμβρίου, όταν κατέρρευσε η Αμερική και μαζί κατέρρευσαν και όλες οι βεβαιότητες ενός κόσμου κι ενός αιώνα. Είναι οι εικόνες του Μάη του ’68 από το Παρίσι και από τα πιο μεγάλα όνειρα μιας χαρισματικής γενιάς. Είναι η εικόνα του κορμοράνου του Περσικού που σκότωσε την είδηση στον βάλτο της προπαγάνδας - είναι και η εικόνα της Νταϊάνας, με ένα τιρκουάζ μαγιό σε ένα γιοτ στο Πόρτο Φίνο, λίγο πριν σκοτωθεί το πιο αγαπημένο ίσως βασιλικό παραμύθι του πλανήτη. Είναι η εικόνα του Άρμστρονγκ στο πρώτο βήμα του ανθρώπου στο φεγγάρι, είναι η εικόνα του Σουμάν τον Μάη του ’50, όταν τα φλας άστραφταν πάνω στη διακήρυξη της Ενωμένης Ευρώπης - είναι κι η εικόνα του Ομπάμα που φώναζε «yes, we can» και όλοι μαζί πιστέψαμε ότι ναι, ίσως και να μπορούσαμε. Είναι η εικόνα του τανκ στην πύλη του Πολυτεχνείου, είναι η εικόνα του Νίκου Μπελογιάννη με το γαρίφαλο, είναι και η εικόνα του Παύλου Φύσσα, που έβαλαν να αναμετρηθούν το φως και το σκοτάδι. Είναι η εικόνα του Ελύτη κι ενός Νόμπελ που λύτρωσε μια χώρα, είναι η εικόνα του Πύρρου κάτω από την μπάρα, είναι και οι εικόνες του φευγιού της Μελίνας και του Μάνου, που πήραν μαζί τους κάτι από τα καλύτερά μας χρόνια. Είναι η φωτογραφία, το πλάνο, το βίντεο στα social media - μια στιγμή που δεν θα ξανάρθει ποτέ, μια ριπή ιστορίας, μια σεκάνς από τη ζωή μας. Εικόνες πότε στο χαρτί, πότε στο τηλεοπτικό γυαλί, πότε στην οθόνη του tablet και του κινητού. Διότι, a propos, την σήμερον ημέρα εάν δεν έχεις tik tok, μπορεί και να μην έχεις λόγο ύπαρξης. Έχεις όμως πάντα το ίδιος δέος απέναντι στη δύναμη της εικόνας. Ίσως γιατί ψάχνεις τον καθρέφτη του εαυτού σου. 'Η γιατί, όπως λέει και ο Τζον Μπέργκερ, ο σπουδαίος κριτικός τέχνης, ποιητής και ζωγράφος, «η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων: Το παιδί βλέπει και αναγνωρίζει πριν μπορέσει να μιλήσει». Και λέει ακόμη ότι «ποτέ δεν κοιτάμε μόνον ένα πράγμα, κοιτάμε πάντα τη σχέση ανάμεσα στα πράγματα και τον εαυτό μας». Δίπλα θα έχεις πάντα και την εικόνα που τσακώνεται με τη γραφή - πόσο πνεύμα, πόση ψυχή και πόση ελευθερία, λέει, μπορεί να χωράνε σε ένα καρέ; Είναι η εικόνα - δυνάστης, η εικόνα που χειραγωγείται και χειραγωγεί, η εικόνα που μοντάρει την πραγματικότητα, που φυλακίζει συνειδήσεις και νεκρώνει το μυαλό.

Η ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Δεν φταίει η εικόνα για την ιστορία μας. Εικόνα της ιστορίας μας είμαστε όλοι και της μοιάζουμε. Και στο τέλος της ημέρας, και του αιώνα, είμαστε πάντα η εικόνα που εμείς φτιάχνουμε. Της Νικόλ Λειβαδάρη

ΚΑΡΕ - ΚΑΡΕ

238

ΜΙΚΡΗ

ΘΕΜΑ 240 Ε ΙΝΑΙ στρογγυλή. Είναι θεά. Είναι πουτάνα (το είπε ο Όσιμ, σπουδαίος προπονητής του Παναθηναϊκού). Έκανε τον μουγκό και μίλησε, όπως είπε ο Δημήτρης Μελισσανίδης. Συγκινεί δισεκατομμύρια ανθρώπους. Έχει κοινωνική υπόσταση και τεράστια απήχηση. Η Διεθνής των διανοουμένων την αποκαλούσε το όπιο των λαών. Ανάμεσά τους και ο Ζαν Πολ Σαρτρ. Όμως ο Αλμπέρ Καμί, που υπήρξε και ποδοσφαιριστής ο ίδιος, την υπερασπιζόταν με πάθος. Ο μέγας Σαλονικιός ποιητής Μανώλης Αναγνωστάκης μού ζητούσε προσκλήσεις σχεδόν κάθε Κυριακή για να δει τον Κούδα. «Γιατί τον Κούδα;» του έλεγα. «Γιατί είναι ποιητής», μου απαντούσε, «και αυτά που κάνει στο γήπεδο είναι ποιήματα». Το ποδόσφαιρο προκαλεί δέος, συντριβή, οδηγεί σε ακραία γεγονότα, ακόμα και σε φόνους και σε πολέμους. Έχουν γραφεί ύμνοι και λίβελοι για το ποδόσφαιρο, αλλά, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Βάθκεθ Μονταλμπάν, «το ποδόσφαιρο είναι μια θρησκεία σε αναζήτηση Θεού». Θεοί του ποδοσφαίρου για εμένα, και τους καταγράφω αξιολογικά, υπήρξαν οι: Πελέ, Μαραντόνα, Κρόιφ, Ντι Στέφανο, Πούσκας, Μπεκενμπάουερ, Γκαρίντσα, Ματσόλα κ.λπ. Από τους σύγχρονους, ο Ρονάλντο, ο Μέσι, ο Νεϊμάρ, ο Ζιντάν, ο Πλατινί, και οι Βραζιλιάνοι Ρονάλντο και Ροναλντίνιο. Έλληνες θεοί στο ποδόσφαιρο υπήρξαν ασφαλέστατα, πάλι αξιολογικά, οι: Χατζηπαναγής, ένα φαινόμενο που αν παιζόταν το ποδόσφαιρο στη θάλασσα, θα περιπατούσε επί της θαλάσσης. Λουκανίδης, ο πληρέστερος Έλληνας ποδοσφαιριστής. Δομάζος, ο ηγέτης. Νεστορίδης, ο πιο μεγάλος γκολτζής. Κούδας, Μπέμπης, Σιδέρης, Μανωλάς, Σαραβάκος κ.ά. Το ποδόσφαιρο έχει χίλια πρόσωπα. Αγγελικά και δαιμονικά. Ο Μίκης Θεοδωράκης το 2003, όταν ήμουν υφυπουργός Αθλητισμού, μου ζήτησε να συναντήσει τους μεγάλους Έλληνες ποδοσφαιριστές και τους βετεράνους στο Χίλτον. Ήταν μια καταπληκτική γιορτή. Ο Μίκης, ενθουσιασμένος, πήρε κάποια στιγμή το μικρόφωνο και τραγούδησε. Οι παίχτες ενθουσιάστηκαν και όταν τελείωσε τους είπε: «Αγαπώ το ποδόσφαιρο με πάθος. Υπήρξα ποδοσφαιριστής, οπαδός, φίλαθλος. Το ποδόσφαιρο είναι η βάση της κοινωνίας. Πρώτα παίζεις μπάλα και μετά γίνεσαι οτιδήποτε: γιατρός, δικηγόρος, δημοσιογράφος, μουσικός. Αυτή είναι μια από τις πιο ευτυχισμένες ημέρες της ζωής μου γιατί γνώρισα εσάς όλους που ο ελληνικός λαός σάς λατρεύει». Ήταν βραδιά ανυπολόγιστης αξίας. Οι παίχτες ήταν αγκαλιασμένοι όλοι. Χόρευαν και τραγουδούσαν και ο μέγας Μίκης έμεινε κοντά τους πέντε ώρες. Πολλοί ολοκληρωτικοί ηγέτες για να επιβάλουν το καθεστώς που ήθελαν, προσπάθησαν να χειραγωγήσουν το ποδόσφαιρο. Ο Βιντέλα στη Αργεντινή, ο Φράνκο στην Ισπανία, αλλά και η ελληνική χούντα με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ασλανίδη. Το ίδιο περίπου συνέβη στην Ουγγαρία και τη Σοβιετική Ένωση. Ένας πολύ μεγάλος Άγγλος ποδοσφαιριστής, ο Σερ Στάνλεϊ Μάθιους, έλεγε: «Το ποδόσφαιρο παίζεται με την ψυχή, το μυαλό και τα πόδια, αλλά όχι με την τσέπη!». Δεν μπορώ να κλείσω διαφορετικά παρά μιλώντας για το γκολ. Το γκολ είναι ο οργασμός του ποδοσφαίρου. Το ποδόσφαιρο προκαλεί δέος, συντριβή, οδηγεί σε ακραία γεγονότα, ακόμα και σε φόνους και σε πολέμους, γι’ αυτό έχουν γραφεί ύμνοι και λίβελοι, ενώ θεοί του είναι οι μεγάλοι παίχτες των μεγάλων ομάδων. Του Γιώργου Λιάνη

ΜΠΑΛΑ

ΤΟΣΟ

ΜΕ ΤΟΣΟ ΠΟΛΛΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΤΕΣ

ΘΕΜΑ 242

ΑΤΙΑ ανοιχτά, με το βλέμμα να κυκλώνει τον πλανήτη σαν δορυφόρος. Για να έχεις την καλύτερη δυνατή γνώση των γεγονότων σ’ ολόκληρη τη Γη. Για να διαμορφώνεις σφαιρική άποψη για τα τεκταινόμενα στο εξωτερικό. Για αυτά που θα επηρεάσουν και τις δικές μας ζωές εδώ. Έστω και με μικρή καθυστέρηση μερικές φορές. Και είναι πολλά αυτά που συνέβησαν όλα αυτά το χρόνια. Το χρηματιστηριακό κραχ στη Γουόλ Στριτ τον Οκτώβριο του 1987. H πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989. O πόλεμος στον Κόλπο το 1991. H φούσκα του dot-com το 2000. H επίθεση στους Δίδυμους Πύργους το 2001. H κρίση της Lehman Brothers το 2008. Oι μαραθώνιες συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Εurogroup στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης από το 2010 έως και το 2015. To δημοψήφισμα υπέρ του Brexit το 2016. H πανδημία του κορονοϊού το 2020. O πόλεμος στην Ουκρανία το 2022. Όλα αυτά τα γεγονότα είχαν ένα κοινό: Η ειδησεογραφία που προηγήθηκε -με ελάχιστες εξαιρέσεις- μπορούσε να σε προετοιμάσει για όσα ακολούθησαν. Αρκεί να είχες τα «μάτια ανοιχτά». Να μπορείς να δεις τη μεγάλη εικόνα. Το δάσος και όχι το δέντρο. Να σχηματίζεις ολοκληρωμένη άποψη και όχι αποσπασματική. Kαι βεβαίως όλα αυτά τα γεγονότα είχαν τεράστια επίδραση στη διαμόρφωση νέων πολιτικών, μέτρων, κανονισμών και σχέσεων πάνω στην παγκόσμια οικονομία, τα χρηματιστήρια, τις επιχειρήσεις και τον γεωπολιτικό χάρτη. Οι περισσότερες από αυτές τις παγκόσμιες κρίσεις προκάλεσαν βίαιες αλλαγές στην κατανομή του πλούτου, ενώ η δυναμική εμφάνιση των αναπτυσσόμενων οικονομιών από την Ασία άλλαξε τις γεωπολιτικές και οικονομικές ισορροπίες. Ο κόσμος μας έχει αλλάξει θεαματικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και η ταχύτητα των αλλαγών εκτιμάται πως θα είναι ακόμη πιο γρήγορη στο μέλλον. Η ταχύτητά τους θα καθορίζεται από την ταχύτητα των εξελίξεων στην τεχνολογία. Γι’ αυτό και τα μάτια πρέπει πλέον να είναι ορθάνοιχτα, όχι απλά ανοιχτά. Στο παρελθόν, το πρόβλημα της ενημέρωσης ήταν η έλλειψη αρκετών πηγών πληροφόρησης. Η εμπειρία και σε αρκετές περιπτώσεις το ένστικτο αρκούσαν για να βρει κανείς την είδηση. Εδώ και αρκετά χρόνια, ωστόσο, το «πρόβλημα» είναι εντελώς αντίθετο: είναι η υπερπληροφόρηση και οι κίνδυνοι που δημιουργήθηκαν από την επανάσταση του Ίντερνετ: κυρίως τα fake news. Η διασταύρωση μιας είδησης είναι πολύ πιο δύσκολη υπόθεση σήμερα απ’ ό,τι στο παρελθόν και τα πράγματα μπορεί να γίνουν ακόμη δυσκολότερα τώρα με την εμφάνιση της τεχνητής νοημοσύνης, μιας τεχνολογίας που έχει ήδη καταφέρει να δημιουργήσει νέες μορφές απειλών. Δεν είναι απλά ο κίνδυνος ενός fake news, αλλά ο κίνδυνος φωνητικής ή εικονικής απάτης. Κοιτώντας μπροστά, το έργο της διάγνωσης της επόμενης κρίσης παραμένει η μεγάλη πρόκληση για τον τομέα ενημέρωσης. Όμως θα χρειαστεί προσπάθεια ώστε οι πηγές πληροφόρησης να παραμείνουν διαφανείς και η εργασία της καταγραφής, διασταύρωσης, ανάλυσης μιας είδησης να συνεχίζει να γίνεται με γνώμονα την ανάγκη της τήρησης της αξιοπιστίας και της υπευθυνότητας. ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ

ΑΠΟΨΗΣ Ο κόσμος μας έχει αλλάξει θεαματικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και η ταχύτητα των αλλαγών εκτιμάται πως θα είναι ακόμη πιο γρήγορη στο μέλλον. Του Αθανάσιου Αδαμόπουλου

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ

ΜΑΤΙΑ ΑΝΟΙΧΤΑ

SUPERIOR

ARCHITE DESIGN

CTURAL

Περισσότεροι από 400 εργαζοµένοι Περισσότερα από 50 εκθεσιακά που ανήκουν σε κατασκευαστές αλουµινίου του EUROPA CLUB Παρουσία σε περισσότερα από 2000 σηµεία κατασκευαστών αλουµινίου σε όλη την επικράτεια 6 εταιρικά εκθεσιακά κέντρα Περισσότερα από 50 πιστοποιηµένα προϊόντα Παρουσία προϊόντων σε περισσότερες από 25 χώρες σε 5 ηπείρους www.europaprofil.com Europa Profil Αλουµίνιο Α.Β.Ε. 56ο χλµ. Εθνικής Οδού Αθηνών - Λαµίας, 32011, Οινόφυτα Βοιωτίας. Τ: (+30) 22624 40000, F: (+30) 22620 31570, info@europaprofil.com 50 χρόνια εµπειρίας, σηµαίνει ποιότητα, σηµαίνει εµπιστοσύνη, σηµαίνει Europa… Μια για Πάντα!

ΘΕΜΑ 244 Π ΡΙΝ από 201 χρόνια ακριβώς, τον Απρίλιο του 1823, ενώ ήταν σε εξέλιξη η Επανάσταση απέναντι στον τουρκικό ζυγό, καταρτίστηκε ο πρώτος Κρατικός Προϋπολογισμός της Ελλάδας, που σήμανε την έναρξη της δημοσιονομικής ιστορίας του ελληνικού κράτους. Λόγω των συνθηκών δεν μπορούσε παρά να είναι ένα σκαρίφημα δημοσιονομικής πολιτικής, αλλά τόσο αυτός όσο και ο δεύτερος προϋπολογισμός έστειλαν τα μηνύματα στις επόμενες γενιές. Η Ελλάδα εκείνη την περίοδο επιχειρούσε να αποκτήσει κρατική οντότητα, εν μέσω αβεβαιοτήτων, εσωτερικών επειδή λίγο μετά την Επανάσταση ενέσκηψε η διχόνοια, και εξωτερικών καθώς ο πόλεμος με τους Τούρκους ήταν σε εξέλιξη και η έκβασή του δεν ήταν βέβαιη. Εν μέσω των συνθηκών αυτών και μέχρι την έλευση του Ιωάννη Καποδίστρια, ανατέθηκε η σύνταξη του πρώτου προϋπολογισμού σε μια επιτροπή αποτελούμενη αρχικά από έξι πολιτικούς και έξι στρατιωτικούς, ενώ κατόπιν διευρύνθηκε με νέα μέλη, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Η επιτροπή είχε δύσκολο έργο, καθώς δαπάνες υπήρχαν και μάλιστα πολλές, αλλά όχι έσοδα. «Τα έσοδα ως προς τα έξοδα δεν είναι το ουδέν» ήταν η πρώτη διαπίστωση της έκθεσης. Η αγωνία της επιτροπής για να ισοσκελίσει τον πρώτο Προϋπολογισμό του Ελληνικού Κράτους αποτυπώνεται στη φράση «…όσο για τα έξοδα πλησιάζομεν εις την αλήθειαν». Μια «αλήθεια» την οποία οι συντάκτες των μετέπειτα Κρατικών Προϋπολογισμών εξακολουθούν να την ψάχνουν. Επειδή ο λογαριασμός δεν έβγαινε, μέλη της επιτροπής διαπίστωσαν πως «όσο και αν αυξάνονταν τα έσοδα με πιέσεις στις αγωνιζόμενες ελληνικές επαρχίες, δεν θέλει εξισάσουν ποτέ με τα έξοδα, χωρίς να ληφθώσιν άλλα μέτρα παρά του Έθνους». Ποια ήταν τα έσοδα; Οι δωρεές και οι προσφορές σε λάδι, κρασί, χαρούπια, σταφίδες, φρούτα κ.λπ. Τελικά ο πρώτος προϋπολογισμός καταρτίστηκε, με ισοσκελισμένα μεγέθη εσόδων και δαπανών στα 12.846.220 γρόσια, προφανώς με υπερεκτίμηση εσόδων και υποεκτίμηση δαπανών, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια. Ο επόμενος Κρατικός Προϋπολογισμός καταρτίστηκε πολύ αργότερα, το 1930, από τον Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά με μέθοδο που θα ζήλευαν οι επόμενες γενιές των τεχνοκρατών επί των δημοσιονομικών και την οποία (μέθοδο) αποφεύγουν οι πολιτικοί προϊστάμενοί τους. Πριν από την κατάρτιση του δεύτερου προϋπολογισμού, ο Καποδίστριας ανέθεσε σε επιτροπή να καταγράψει από τον Ιανουάριο του 1828 έως και τις 30 Απριλίου 1829 τα έσοδα και τις δαπάνες του κράτους. Κατόπιν, έχοντας αυτά τα δεδομένα, κατήρτισε προϋπολογισμό για το δωδεκάμηνο, από 1ης Μαΐου 1829 έως 30 Απριλίου 1830. Η πρωτοβουλία του Καποδίστρια να καταγράψει τα προσδοκώμενα έσοδα και τις προβλεπόμενες δαπάνες πριν καταρτίσει τον προϋπολογισμό, αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα, το οποίο αγνοήθηκε στη συνέχεια. Διότι, όταν οι δαπάνες υπερβαίνουν τα έσοδα, προκύπτει έλλειμμα, το οποίο καλύπτεται με δανεισμό. Έτσι εξηγείται η διαχρονική διόγκωση του δημοσίου χρέους της χώρας, το οποίο σήμερα, είναι μεν «βιώσιμο» σύμφωνα με τις αγορές και τους δανειστές, αλλά είναι τεράστιο και προσεγγίζει τα 410 δισ. ευρώ. Και όταν ο δανεισμός συνεχίζεται επί μακρόν, μετά έρχονται η τρόικα και τα μνημόνια... ΗΧΗΡΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Ο Κρατικός Προϋπολογισμός που καταρτίστηκε το 1930 από τον Ιωάννη Καποδίστρια έγινε με μέθοδο που θα ζήλευαν οι επόμενες γενιές των τεχνοκρατών επί των δημοσιονομικών.

Πάνου Φ Κακούρη

200 ΕΤΗ

Του

ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

13 ΘΕΜΑ 246 Π ΟΙΑ είναι η πιο «τρομακτική» στιγμή που έχεις ζήσει στο newsroom; Είχα θέσει την ερώτηση αυτή προ ετών σε νεαρό συνάδελφο, περιμένοντας να μου περιγράψει τη διαχείριση ενός έκτακτου, σοβαρού γεγονότος. Ενός ισχυρού σεισμού, που ταρακουνούσε ακόμη το γραφείο του, ενώ έγραφε για αυτόν. Του θανάτου ενός σπουδαίου προσώπου, που δεν μπορούσε να πιστέψει ότι έφυγε από τη ζωή. Μιας πολιτικής κρίσης ή μιας αιφνίδιας εξέλιξης, που απαιτούσε ταχύτητα, αλλά και εμπειρία στη μετάδοση. Η απάντηση με ξάφνιασε, με έκανε να γελάσω, αλλά ήταν η αλήθεια του: «Η μέρα που έπεσαν οι υπηρεσίες και εφαρμογές της Google» μου είπε. «Βλέπαμε τον Chrome να "φορτώνει" περιστρεφόμενος ατελείωτα, έπρεπε να αλλάξουμε browser και να βάλουμε τους κωδικούς από την αρχή για να μπούμε στα πρακτορεία, για να ανεβάσουμε ειδήσεις. Δεν μπορούσαμε να λάβουμε τίποτα στο Gmail, ούτε να κατεβάσουμε αρχεία από το drive, δεν ανέβαιναν βίντεο στο YouTube. Ήταν μία τρέλα». Όταν εμφανίζεται στην οθόνη το μήνυμα «404 - Ουπς, υπάρχει πρόβλημα» ο πανικός στο newsroom ενός digital μέσου δεν αργεί να έρθει. Όσο δε εξελίσσονται τα online εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας, τόσο μεγαλώνει η εξάρτηση. Οι δημιουργοί web περιεχομένου έχουν πια απεριόριστες δυνατότητες για τον τρόπο και την ταχύτητα με την οποία θα ενημερώσουν το κοινό τους. Αλλά δεν παύουν να μοιάζουν «αβοήθητοι» στις μίνι διαδικτυακές κρίσεις (που ευτυχώς σπανίως έχουν μεγάλη διάρκεια). Οι «πονοκέφαλοι» για τεχνικά προβλήματα σίγουρα ταλαιπωρούσαν και τους πρωτοπόρους των online δημοσιογραφικών μέσων. Ένας από τους προδρόμους των διαδικτυακών ειδήσεων ήταν το project της Knight-Ridder το 1983. Το 1988, ο πάροχος Διαδικτύου Prodigy πρόσφερε ενημερώσεις ειδήσεων απευθείας στους οικιακούς υπολογιστές των συνδρομητών κάθε φορά που συνδέονταν. Αλλά η πραγματική επανάσταση ήρθε στις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας του 1990 με την εμφάνιση του Παγκόσμιου Ιστού. CNN, Chicago Tribune, New York Times, μέσα ενημέρωσης που κάλυπταν ιστορικά ένα ευρύ φάσμα θεμάτων σε έντυπη μορφή, άρχισαν να επικεντρώνονται σε πιο στοχευμένα θέματα στον Ιστό. Έως τις αρχές του 21ου αιώνα, όλες οι μεγάλες εφημερίδες είχαν παρουσία και online. Και μετά ήρθε η επανάσταση του multimedia περιεχομένου και της διαδραστικότητας. Και ξαφνικά αρχίσαμε να διαβάζουμε ειδήσεις όχι μόνο στην οθόνη του υπολογιστή, αλλά στο tablet και στο κινητό μας. Και λίγο αργότερα εισέβαλαν στη ζωή και την ενημέρωσή μας τα social media. Από τα πρώτα βήματα της online δημοσιογραφίας, πριν από πάνω από 3 δεκαετίες, έως σήμερα, η τεχνολογία έχει κάνει άλματα, τα πάντα μοιάζουν να έχουν αλλάξει. Εκτός από τη βασική αρχή ότι το «περιεχόμενο είναι ο βασιλιάς». Και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία είναι εκεί για να το «υπηρετούν». Όσο για το τι περιμένουμε στο μέλλον; Δύσκολο να προβλέψει κανείς τα όσα θα δούμε στον μαγικό κόσμο του Διαδικτύου. Σε αυτόν όλα είναι data και τίποτα δεν είναι... δεδομένο. Οι εξελίξεις τρέχουν. Και εμείς θα είμαστε εδώ να τις παρακολουθούμε και να τις «επικοινωνούμε» στο κοινό μας σε πραγματικό χρόνο και online.

ΚΑΙ

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΕΔΟΜΕΝΟ Από τα πρώτα βήματα της online δημοσιογραφίας έως σήμερα, η τεχνολογία έχει κάνει άλματα, τα πάντα μοιάζουν να έχουν αλλάξει. Εκτός από τη βασική αρχή ότι το «περιεχόμενο είναι ο βασιλιάς». Της Νατάσας Στασινού NEWSROOM

ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ DATA

ΤΙΠΟΤΑ

ΘΕΜΑ 248 Α Ν ΣΤΑ ΤΕΛΗ των 80s, όταν στην Ελλάδα δεν υπήρχε ακόμα ιδιωτική τηλεόραση, ένας δημοσιογράφος έβλεπε μέσα από τη… γυάλινη σφαίρα του μέλλοντος έναν συνάδελφό του τρεις δεκαετίες μετά να ανεβάζει σε κάποιο μέσο μια είδηση με κείμενο, φωτογραφία και βίντεο, με δυνητική ανάγνωση από εκατομμύρια άτομα σε όλον τον κόσμο, μέσα από υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα, το λιγότερο θα έμενε έκπληκτος. Η σαρωτική εισβολή του διαδικτύου ανέτρεψε τα δεδομένα σε πολλούς τομείς και η ενημέρωση βρέθηκε ανάμεσά τους. Με τη ραγδαία ανάπτυξη και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διαμορφώθηκε ένα αχανές πεδίο, όπου πληροφορίες πάσης φύσεως πέφτουν ασταμάτητα και με καταιγιστικό ρυθμό από παντού. Σε αυτό το χαοτικό σκηνικό, τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης επιδίδονται σε ακατάπαυστο αγώνα ταχύτητας, με έπαθλο τα κλικ. Κάθε φορά οι γρηγορότεροι παίρνουν τα περισσότερα και οι αργοπορημένοι τιμωρούνται με φτωχές επιδόσεις από τον υπέρτατο κριτή, τα google analytics. Και όταν η τροφή από τα κλικ γίνεται ανεπαρκής, το μέσο υποσιτίζεται. Το ερώτημα που τίθεται εύλογα είναι αν σε αυτό το διαρκές ενημερωτικό σπριντ η αξιοπιστία έχει θέση ή είναι περιττή, αχρείαστη. «Το έγραψε η Ναυτεμπορική», «το άκουσα στην ΕΡΤ», ήταν σε προ internet εποχές οι εκφράσεις επιβράβευσης του μέσου για την εγκυρότητά του από τον πολίτη, ο οποίος ωστόσο στον σημερινό διαδικτυακό κυκεώνα έχει φυσιολογικά μεγάλη δυσκολία εντοπισμού της προέλευσης της είδησης. Η απάντηση προκύπτει από τα ευρήματα έρευνας του 2023 της Focus Bari με τίτλο «Δεδομένα και τάσεις στον ελληνικό Τύπο». Στο ερώτημα «Από πού ενημερώνεστε», πρώτα είναι τα sites/ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων, που έχουν έντυπη μορφή, ακολουθούν τα social media, ενώ τρίτα είναι τα ενημερωτικά sites/portals που δεν έχουν σχέση με εφημερίδες. Και γιατί ενημερώνονται πρώτα από τα «News Brands» οι αναγνώστες στην Ελλάδα; Επειδή υπερέχουν σε ευθύνη του περιεχομένου τους, ενυπόγραφη αρθρογραφία και πρωτογενές ρεπορτάζ. Σε αυτά, δύσκολα θα συναντήσεις fake news. Συνεπώς, η αξιοπιστία μετράει πολύ, ακόμα και στον ενημερωτικό χώρο, όπου πρωταγωνιστεί η ταχύτητα. Και η αξιοπιστία βασίζεται σε έναν θεμελιώδη κανόνα της δημοσιογραφίας. Στον έλεγχο της ακρίβειας της πληροφορίας μέσα από τη διασταύρωση και την επιλογή δοκιμασμένων, έγκυρων πηγών. Εν τέλει, οι αρχές δεοντολογίας, που έρχονται από πολύ παλιά, αποτελούν και την ασπίδα των δημοσιογράφων έναντι της επόμενης «επανάστασης», δηλαδή της... εισβολής της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία βρίσκεται προ των πυλών. Αυτός είναι ο δικός μας «αλγόριθμος» απέναντι στην επέλαση των ρομπότ. Και καθώς οι ειδήσεις παράγονται από ανθρώπους, έχουμε ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, που επιβάλλεται να αξιοποιήσουμε στη νέα μάχη.

ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ TO ΣΠΡΙΝΤ ΤΩΝ ΚΛΙΚ Οι αρχές δεοντολογίας, που έρχονται από πολύ παλιά, αποτελούν και την ασπίδα των δημοσιογράφων έναντι της επόμενης «επανάστασης», δηλαδή της... εισβολής της τεχνητής νοημοσύνης. Του Δημήτρη Κυριακόπουλου

MEDIA

ΜΟΝΟΔΡΟΜΟ

ΔΗΜΟΣΙΟ

ΘΕΜΑ 250 Ο Ι ΧΩΡΕΣ δεν χρεοκοπούν από το ύψος του χρέους που τις βαραίνει αλλά από την αδυναμία τους να το εξυπηρετήσουν. Αυτό το μάθαμε στην Ελλάδα με τον σκληρότερο τρόπο στις αρχές του 2010, όταν η έκρηξη των λεγόμενων «δίδυμων ελλειμμάτων» έφερε το τσουνάμι των υποβαθμίσεων από τους οίκους αξιολόγησης, την εκτόξευση του κόστους δανεισμού και τελικώς το κλείσιμο της πρόσβασης στις αγορές, δηλαδή τη χρεοκοπία της χώρας, με τα επακόλουθα να είναι γνωστά και στον τελευταίο πολίτη. Αν οι προοπτικές για τη διαχείριση του ελληνικού χρέους κρίνονται ως ευοίωνες στην παρούσα συγκυρία και ύστερα από 13-14 «πέτρινα» χρόνια, είναι γιατί το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων του Δημοσίου μπορεί να διατηρηθεί σε λογικά επίπεδα σε βάθος χρόνου και ανεξαρτήτως συγκυρίας. Το σταθερά χαμηλό επιτόκιο που έχει εξασφαλίσει η Ελλάδα με τα δάνεια που χορηγήθηκαν από τον επίσημο τομέα, οι κινήσεις «θωράκισης» του υπόλοιπου χρέους που έχει κυμαινόμενο επιτόκιο με τα swaps, αλλά και τα υψηλά ταμειακά διαθέσιμα της χώρας λειτουργούν ως «εγγύηση» για τις αγορές και ουσιαστικά εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη πρόσβαση στις αγορές και μάλιστα με ευνοϊκούς όρους. Ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους έχει τη δυνατότητα να κρατήσει σταθερή τη δαπάνη για τους τόκους στα επίπεδα των 5-6 δισ. ευρώ σε βάθος χρόνου και να ελέγξει και τον όγκο των χρεολυσίων μέσα από την αξιοποίηση των ταμειακών διαθεσίμων για την πρόωρη αποπληρωμή οφειλών. Το έκανε τα προηγούμενα δύο-τρία χρόνια, μπορεί να το κάνει και τα επόμενα. Υπό δύο βασικές προϋποθέσεις. Ότι οι κυβερνήσεις δεν θα αποκλίνουν από τον βασικό στόχο παραγωγής πρωτογενών πλεονασμάτων, ικανών να καλύπτουν τουλάχιστον τη δαπάνη για τους τόκους. Και δεύτερον, την εμπιστοσύνη των αγορών. Όλοι οι ελεγκτικοί οίκοι στηρίχτηκαν στις καλές δημοσιονομικές επιδόσεις για να επιστρέψουν την επενδυτική βαθμίδα στην Ελλάδα και θα στηριχτούν σε αυτές για να αποφασίσουν αν θα κάνουν περαιτέρω αναβαθμίσεις ή όχι στα χρόνια που έρχονται. Μην ξεχνιόμαστε: Στο «Α» ήταν η Ελλάδα το 2009 όταν ξεκίνησε η κατρακύλα και αυτή τη στιγμή έχει εξασφαλίσει το ελάχιστο «επενδυτικό σκαλί». Πού θα μας βγάλει αυτή η στρατηγική; Με «λογικούς» ρυθμούς ανάπτυξης της τάξεως του 1,5% με 2%, αλλά και ένα προβλέψιμο πληθωρισμό στα επίπεδα που θέλει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Ελλάδα θα πάψει πολύ σύντομα να είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία χρέους ως προς το ΑΕΠ και θα απολέσει και στατιστικά τον ρόλο του «μαύρου προβάτου». Όταν, δε, θα φτάσουμε στο κομβικό 2032 (είναι η χρονιά της απότομης αύξησης της αναλογίας το χρέους προς το ΑΕΠ εξαιτίας της κεφαλαιοποίησης τόκων που δεν τους καταβάλλουμε λόγω περιόδου χάριτος), ουδείς θα προβληματιστεί, ουδείς θα αιφνιδιαστεί και ουδείς θα αμφισβητήσει τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Τι χρειάζεται με δύο λόγια; Επιμονή στη σύνεση… Η ΕΠΙΜΟΝΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙ

Υπό προϋποθέσεις η Ελλάδα θα πάψει πολύ σύντομα να είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία του χρέους ως προς το ΑΕΠ και θα απολέσει και στατιστικά τον ρόλο του «μαύρου προβάτου».

Θάνου Τσίρου

Του

ΧΡΕΟΣ

251 Η ΤΑΝ φθινόπωρο του 1993, πριν από 30 και πλέον χρόνια, όταν αναλάμβανε ξανά τη διακυβέρνηση της χώρας το ΠΑΣΟΚ, υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Αμέσως μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του ως υπουργός Εθνικής Οικονομίας ο Γιώργος Γεννηματάς, βρέθηκε αντιμέτωπος με την υποχρέωση να μαζέψει άρον άρον τα δυσθεώρητα -και τότε- δημοσιονομικά ελλείμματα και το υπέρογκο δημόσιο χρέος. Αναπόφευκτα, το πρώτο πρόβλημα το οποίο εκλήθη να διαχειριστεί ήταν -και τότε- το φαινόμενο στη συντριπτική τους πλειονότητα οι μικρομεσαίες εμπορικές επιχειρήσεις, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών και οι ελεύθεροι επαγγελματίες (οι αυτοαπασχολούμενοι) να δηλώνουν ετήσια εισοδήματα πενιχρά, κάτω από το τότε αφορολόγητο όριο εισοδήματος του 1.000.000 δραχμών (σημερινά 3.000 ευρώ περίπου). Η απώλεια φορολογικών εσόδων που διαπιστώθηκε -και τότε- ήταν τεράστια, καθώς ήταν προφανές ότι το φαινόμενο αυτό υπέκρυπτε ευρείας έκτασης φοροδιαφυγή. Και το σχέδιο που αποφασίστηκε -τότε- να εφαρμοστεί, για την άμεση αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, που δεν ήταν πρωτόγνωρο ούτε τότε, ήταν η καθιέρωση ενός συστήματος τεκμαρτού προσδιορισμού των φορολογητέων εισοδημάτων όλων αυτών των επιχειρήσεων και επαγγελματιών. Αποφασίστηκε δηλαδή να εφαρμοστεί ένα σύστημα αντικειμενικών κριτηρίων φορολόγησης, το οποίο προσδιόριζε ελάχιστα ποσά καθαρού φορολογητέου εισοδήματος για κάθε ΜΜΕ και ελεύθερο επαγγελματία. Το σύστημα αυτό νομοθετήθηκε την άνοιξη του 1994 με τον νόμο 2214/1994 και ίσχυσε από τα εισοδήματα του έτους εκείνου, με τις φορολογικές δηλώσεις του 1995. Το αποτέλεσμα ήταν να εκτοξευτούν στα ύψη οι φόροι εισοδήματος που εκλήθησαν να πληρώσουν οι φορολογούμενοι. Το σύστημα αυτό εφαρμόστηκε επί 5 συναπτά έτη, μέχρι το 1999. Τότε, ενώ πλησίαζαν οι... κρίσιμες εκλογές του Απριλίου του 2000, η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ -υπό τον Κ. Σημίτη πλέον- ανήγγειλε θριαμβευτικά την κατάργηση των αντικειμενικών κριτηρίων, με τον ισχυρισμό ότι επετεύχθη πια η προσδοκώμενη φορολογική συμμόρφωση και θα έπρεπε πλέον ο προσδιορισμός των φορολογητέων εισοδημάτων να γίνεται και πάλι λογιστικά (έσοδα μείον έξοδα). Σήμερα, 30 χρόνια μετά, βρισκόμαστε πάλι ενώπιον του ίδιου προβλήματος: δήλωση πενιχρών εισοδημάτων από την πλειονότητα των αυτοαπασχολουμένων. Και συμβαίνει όλο αυτό ενώ έχουν μεσολαβήσει 3 μνημόνια σκληρής λιτότητας και... μεταρρυθμίσεων, αλλά και αλματώδης τεχνολογική πρόοδος στα μέσα που χρησιμοποιούν οι αρχές για να ελέγχουν τους φορολογούμενους. Κι όμως, το πρόβλημα αυτό επιμένει και, όπως όλα δείχνουν, επιδιώκεται να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο που είχε αντιμετωπιστεί το 1994! Με αντικειμενικά κριτήρια φορολόγησης. Λέτε να πέσω έξω αν διακυνδεύσω την... προφητεία ότι λίγο πριν από τις εκλογές του 2027 θα αναγγελθεί και πάλι πανηγυρικά -από τη νυν κυβέρνηση της Ν.Δ.- ότι η φορολογική συμμόρφωση επετεύχθη και ως εκ τούτου το σύστημα των αντικειμενικών κριτηρίων δεν χρειάζεται πλέον και πρέπει να καταργηθεί; ΘΕΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ ΚΥΚΛΟΥΣ ΚΑΘΕ 30 ΧΡΟΝΙΑ Όταν η ευταξία των δημοσιονομικών και η φορολογική δικαιοσύνη θυσιάζονται από τους πολιτικούς ηγέτες στον βωμό της εκλογικής νίκης. Του Γιώργου Παλαιτσάκη ΦΟΡΟΣ

ΕΞΟΝΤΩΤΙΚΑ

ΘΕΜΑ Η ΠΟΙΝΗ του προστίμου είναι ένα «αναγκαίο κακό» που επιβάλλεται από την πολιτεία με σκοπό τη γενική και ειδική συμμόρφωση των παραβατών της φορολογικής και όχι μόνο νομοθεσίας. Τα αισθήματα φυσικά που δημιουργεί ποικίλα, αφού όλα εξαρτώνται από το ύψος του ποσού. Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν προκαλεί… χαρά! Με βάση τη νομική ερμηνεία του όρου, πρόστιμο είναι η ποινή καταβολής χρηματικού ποσού, που επιβάλλεται από δικαστική ή διοικητική αρχή για παραπτώματα ή παραβάσεις. Τα πρόστιμα, από αρχαιοτάτων χρόνων, επιβάλλονται με διάφορες μορφές. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα, στη Γαλλία αλλά και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, οι «ένοχοι» είχαν να επιλέξουν μεταξύ προστίμου και ακρωτηριασμού. Για παράδειγμα, για το αδίκημα της κλοπής υπήρχε η επιλογή ή 12 σόλιδοι, ή ένα αυτί και 6 σόλιδοι. Στην πορεία του Μεσαίωνα, ουσιαστικά, το πρόστιμο και ο ακρωτηριασμός μπαίνουν στην ίδια «ζυγαριά». Δηλαδή εξισώνονται, ή, πιο σωστά, ένα πρόστιμο μπορείς να το μειώσεις μόνο με ακρωτηριασμό. Ευτυχώς, στη μετέπειτα πορεία οι λαοί αντιλήφθηκαν ότι η εξίσωση του προστίμου με τον ακρωτηριασμό αντέβαινε σε όλες τις αρχές ή αξίες της ανθρώπινης ύπαρξης και έτσι οι ποινές, οι τιμωρίες, τα πρόστιμα δεν αγγίζουν πλέον το ανθρώπινο σώμα. Παρ’ όλα αυτά, τα πρόστιμα, όχι μόνο στη χώρα μας, παρέμειναν εξοντωτικά, που μόνο αντίδραση δημιουργούσαν και ούτε καν σωφρονισμό. Δεν είναι, άλλωστε, πολλά τα χρόνια που και στην Ελλάδα τα πρόστιμα, ειδικά για ορισμένες φορολογικές παραβάσεις, ήταν όχι εξοντωτικά, αλλά αδιανόητα. Ο νομοθέτης, δηλαδή, γνώριζε εκ των προτέρων ότι ουδέποτε κανείς θα καταφέρει να τα εξοφλήσει, εφόσον υποπέσει σε μια συγκεκριμένη παράβαση, αλλά και ούτε θα τον αποτρέψουν από το να αποφύγει και πάλι να πληρώσει κάποιον φόρο. Τυχαία, εξάλλου, τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο έχουν εκτιναχθεί σε τόσο δυσθεώρητα ύψη, πάνω από 106 δισ. ευρώ; Κάθε άλλο. Αυτό είναι απόρροια των «εξοντωτικών» προστίμων, που ποτέ κανείς δεν πλήρωνε και όλοι αδιαφορούσαν, ακόμη και η διοίκηση, καθώς γνώριζαν ότι δεν θα εισπραχθούν. Πέρασαν αρκετές δεκαετίες για να φτάσουμε στο σημερινό «καθεστώς», που για κάθε παράβαση προβλέπεται ένα λελογισμένο, όσο εφικτό είναι αυτό, πρόστιμο. Όλοι, εξάλλου, έχουν κατανοήσει ότι τη φοροδιαφυγή δεν τη «φρενάρουν» τα υψηλά πρόστιμα, το αντίθετο. Τη μεγάλη και εκ προθέσεως φοροδιαφυγή μπορεί να την «μπλοκάρει» μόνο η «παραδειγματική τιμωρία», όπως τα λουκέτα, ή ακόμη και οι ποινικές διώξεις, που εφαρμόζονται όμως χωρίς «παράθυρα». Φυσικά, ούτε οι «απλές» φορολογικές παραβάσεις -και όχι εκ του «πονηρού»- θα εκλείψουν ποτέ. Απλά, με λελογισμένα πρόστιμα και παροχή διευκολύνσεων εξόφλησης μπορεί να επιτευχθεί όχι μόνο η είσπραξή τους, αλλά πρωτίστως η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ φορολογουμένων και φορολογικών αρχών. Επί της ουσίας, τα πρόστιμα δεν πρέπει να σε «γδέρνουν», αλλά η διοίκηση, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις οικονομικές δυνατότητες κάθε πολίτη, να τα προσαρμόζει στην εκάστοτε περίπτωση, ώστε να είναι δυνατή η εξόφλησή τους χωρίς να «πνίγει» τον υπόχρεο.

ΚΑΙ ΑΝΕΙΣΠΡΑΚΤΑ 'Η ΛΕΛΟΓΙΣΜΕΝΑ ΚΑΙ ΕΙΣΠΡΑΞΙΜΑ; Η επιβολή κυρώσεων υπέρμετρου χαρακτήρα κατά το παρελθόν οδήγησε σε αντίδραση και όχι σε φορολογική συμμόρφωση. Τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο έχουν εκτιναχθεί πάνω από τα 106 δισ.

Γιώργου Κούρου 252 ΠΡΟΣΤΙΜΑ

Του

STATUS QUO

ΘΕΜΑ 254

«ΝΕΑ» οικονομία, ο «νέος» άνθρωπος, η «νέα» τράπεζα. Αναρωτιέμαι συχνά αν όλα αυτά συμβαίνουν επειδή σχεδιάστηκαν και άρα φτάνουμε σε κάποιον στόχο, ή θα μας μείνει το ταξίδι... Ένα ταξίδι που δεν το λες και πηγαιμό προς την Ιθάκη. Να ’ναι άραγε αποτελεσματικότερος ο «νέος» άνθρωπος μέσα σε μια «νέα» οικονομία; Να ’ναι άραγε ο σχεδιασμός της «νέας» τράπεζας αυτό που αναζητούσε ο μέσος πολίτης, ή απλώς εκείνο που βόλεψε και το οποίο υπέδειξε το καινούργιο status quo; Ένα status quo που υπαγόρευσε η πανδημία, η τηλεργασία και η εγκαθίδρυση μιας μάλλον προβληματικής κουλτούρας. Η νέα τάση απαρνείται όλο και περισσότερο την ύλη, μα και την αντιύλη. Συστήνει αποφυγή της κοινωνικής επαφής, συστήνει το εκ του μακρόθεν και δημιουργεί ένα «αφαιρετικό καινούργιο» μέχρι που από την πολλή αφαίρεση το καινούργιο να ταυτίζεται μόνο με το άυλο και τα εκατομμύρια πίξελ. Και o παράγων άνθρωπος; Πού χωράει μέσα στην πάλη της ύλης και της αντιύλης; Τι θα έλεγε ο Μαρξ για αυτό; Θα είχε φανταστεί ποτέ ο Αϊνστάιν την εξαΰλωση του «νέου» ανθρώπου, του «νέου» εργαζόμενου; Η «νέα» οικονομία, αυτή της ανισορροπίας, σύντομα δεν θα παράγει -πρωτογενώς τουλάχιστον- γιατί δεν θα μπορεί. Θα της το καταστήσει αδύνατο η κλιματική αλλαγή στον «νέο» κόσμο. Φαντάζομαι να ’ρχονται τα υποκατάστατα κατανάλωσης, αφού νωρίτερα μας χτύπησαν την πόρτα τα υποκατάστατα σκέψης. Ειδικότητα τραπεζική και εδώ θα μείνω... Για λίγο. Ένα μικρό κομμάτι σε έναν μεγάλο Γολγοθά ενός μέσου άυλου ανθρώπου. Η καινούργια τράπεζα είναι ένα μηχάνημα εξυπηρέτησης συναλλαγών ή σωστότερα μια «ιδέα». Οι άνθρωποι λιγότεροι, έχουν ειδικευτεί σε ρυθμίσεις και προμήθειες. Και σε κάτι άλλο: Σε άυλα κέρδη. Σε κέρδη συγκυρίας που δεν τα ψέγω, καλά είναι και αυτά. Μόνον που πιστεύω πως δεν φτάνουν. Και σε κάτι ακόμη: Στα κουτάκια, στα άπειρα excel που κλείνουν μεγάλους και μικρούς σχεδιασμούς. Για να μπεις στην τράπεζα απαιτείται ραντεβού. Αν θες μια προσωπική σχέση και διαθέτεις και κάποιο κεφάλαιο, υπάρχει πάντα ο προσωπικός σου τραπεζίτης στην οθόνη. Οι παλιοί εμπιστεύονται πια τις περιουσίες τους στους νεότερους και αποξενώνονται σταδιακά από αυτές, μιας και το android δεν τους είναι τόσο οικείο. Αυτός είναι ο «νέος» κόσμος, σε αυτόν θα ζήσουμε και σε αυτόν θα ζήσουν και τα παιδιά μας. Και για κάποιους δεν είναι χειρότερος, αλλά καλύτερος από τον παλιό. Ωστόσο, αν κάτι λείπει περισσότερο από τον «νέο» αυτό κόσμο, είναι ο «νέος» ηγέτης. Η ιστορία δεν γράφτηκε χωρίς ηγέτες, ούτε υπήρξε ποτέ πρόοδος χωρίς αυτούς. Μου λείπουν, λοιπόν, τα χαρακτηριστικά του «νέου» ηγέτη, όχι του ανθρώπου, αλλά της έννοιας. Eκείνου που θα μπορέσει να κατανοήσει τον «νέο» κόσμο και να τον σπρώξει βήματα μπροστά, που θα μας οριοθετήσει το ταξίδι, που θα μας στείλει στην Ιθάκη. Όταν νιώσω πως αυτός ο «νέος» κόσμος μπορεί να αναδείξει προσωπικότητες, πως δεν ισοπεδώνει προσωπικότητες, πως αφήνει χώρο όχι για την επιβίωση, αλλά για την ανάδειξη της διαφορετικότητας, θα συμφιλιωθώ με την ύπαρξή του. Προς το παρόν μόνον τον υπηρετώ... γκρινιάζοντας!

«ΝΕΟΣ» ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΞΑΫΛΩΣΗΣ, ΤΗΣ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ANDROID Η νέα τάση απαρνείται όλο και περισσότερο την ύλη. Συστήνει αποφυγή κοινωνικών επαφών, συστήνει το εκ του μακρόθεν και δημιουργεί ένα «αφαιρετικό καινούργιο» που ταυτίζεται με το άυλο και εκατομμύρια πίξελ. Της Ειρήνης Σακελλάρη

255 Σ Ε ΔΥΟ χρόνια από σήμερα το Χρηματιστήριο Αθηνών θα συμπληρώσει 150 χρόνια ζωής! Ακριβώς ενάμισης αιώνας λειτουργίας για έναν θεσμό που υποστηρίζει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Η φετινή χρονιά είναι κομβική για την αγορά μετοχών, καθώς το Χ.Α. προετοιμάζεται για να επανέλθει στο club των ανεπτυγμένων αγορών μετά από 11 χρόνια στην εξορία των αναπτυσσόμενων. Η επίσημη ιστορία του Χ.Α. αρχίζει στις 30/9/1876, επί κυβέρνησης του Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου. Η πρώτη του στέγη βρισκόταν στον χώρο του Κεντρικού Ταχυδρομείου. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην οικία Αργυροπούλου, στη βορειοδυτική γωνία των οδών Αιόλου και Σοφοκλέους και το 1885 εγκαταστάθηκε σε κτίριο επί της οδού Σοφοκλέους 11, που είχε ανεγερθεί από την ανώνυμη χρηματιστηριακή εταιρεία «Ο Ερμής». Η χρηματιστηριακή εταιρεία, όμως, διαλύθηκε και έτσι η μετέπειτα Εμπορική Τράπεζα ανάγκασε το Χρηματιστήριο σε νέα εύρεση στέγης. Τελικά το 1891 το Χρηματιστήριο στεγάστηκε σε κτίριο στην οδό Πεσμαζόγλου 1. Οι παρακάτω τράπεζες ήταν οι πρώτες που οι μετοχές τους διαπραγματεύθηκαν στο Χ.Α:  Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος: Ιδρύθηκε το 1841, με αρχικό κεφάλαιο 5.000.000 δραχμές και άρχισε τις εργασίες της στις 22 Ιανουαρίου 1842.  Ναυτική Τράπεζα «Ο Αρχάγγελος»: Ιδρύθηκε το 1870 και με αρχικό κεφάλαιο 4.000.000 φράγκα (20.000 μετοχές). Ξεκίνησε ως τράπεζα, αλλά περισσότερο λειτούργησε ως ανώνυμη ασφαλιστική.  Γενική Πιστωτική Τράπεζα: Προήλθε από την εντός τριών ημερών αστραπιαία συνένωση δύο τραπεζών, που ίδρυσαν το 1872 αντίστοιχες ομάδες ομογενών. Το κεφάλαιο ανερχόταν σε 14.000.000 δραχμές

Πίστεως: Ιδρύθηκε το 1873, στην ακμή της «μεταλλομανίας», με αρχικό κεφάλαιο 5.000.000 φράγκα (50.000 μετοχές). Τον Νοέμβριο του 1934 η Εθνική Τράπεζα προσφέρει στην επιτροπή του Χρηματιστηρίου ένα καινούργιο κτίριο στην οδό Σοφοκλέους 10. Στα χρωματιστά μάρμαρα και μωσαϊκά του νέου κτιρίου γράφτηκαν ίσως τα μεγαλύτερα γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής οικονομίας. Σήμερα το Χρηματιστήριο στεγάζεται σε σύγχρονο κτιριακό συγκρότημα επί της Λ. Αθηνών. Οι 76 ανώνυμες εταιρείες που διαπραγματεύονταν το 1924, στα μέσα της δεκαετίας του ’60 έγιναν 124, ενώ η κορύφωση καταγράφηκε την περίοδο 1999-2001, με περισσότερες από 350 εταιρείες. Εν συνεχεία οι περιπέτειες της ελληνικής οικονομίας προκάλεσαν τη συρρίκνωση των εισηγμένων, ωστόσο τους τελευταίους μήνες η τάση αναστρέφεται, έστω και αργά, με τις εισηγμένες να φθάνουν τις 153 στην αρχή του 2024. Η οδός Σοφοκλέους ταυτίστηκε με την οικονομία και την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Το ιστορικό κτίριο του Χρηματιστηρίου στην οδό Σοφοκλέους θα θυμίζει στις επόμενες γενιές από οικονομικές πτωχεύσεις και κατοχικούς πληθωρισμούς μέχρι την εκτόξευση του Γενικού Δείκτη στις 6.355 μονάδες τον Σεπτέμβριο του 1999, αλλά και την είσοδο της Ελλάδας στο ευρώ το 2002… ΘΕΜΑ ΤΑΞΙΔΙ 148 ΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΔΡΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Από την ίδρυσή του, το 1876, έως σήμερα το Χ.Α. έχει γράψει τη δική του ξεχωριστή σελίδα στην ελληνική οικονομία με κορυφαία στιγμή το ρεκόρ των 6.355 μονάδων του 1999 αλλά και πολλές μεταπτώσεις. Του Ανέστη Ντόκα ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

(56.000 μετοχές).  Τράπεζα Βιομηχανικής

ΘΕΜΑ 256 Τ Ι ΣΗΜΑ Ι ΝΕΙ για κάποιον ο όρος «μετοχή»; Για άλλον σημαίνει αποταμίευση. Για άλλον αξία, ρευστότητα, κέρδη, αλλά και «χασούρα». Για άλλον σημαίνει τζόγος κ.ο.κ. Για τον καθένα ξεχωριστά, η λέξη μετοχή σημαίνει κάτι διαφορετικό - ανάλογα με την οπτική που έχει για τα πράγματα ή την εμπειρία που διαθέτει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κρύβει μια πλούσια και γοητευτική ιστορία, η οποία «ταξιδεύει» μέσα στον χρόνο, διανθισμένη με συναισθήματα χαράς, ενθουσιασμού, ικανοποίησης ή λύπης, απογοήτευσης, δυσαρέσκειας. Όμως, πέρα από αυτά, η λέξη μετοχή είναι συνυφασμένη με τις επιχειρήσεις, την οικονομία, τα χρηματιστήρια και εντέλει την ίδια τη ζωή στον σύγχρονο βιομηχανοποιημένο κόσμο. Κι αυτό ισχύει ήδη από τον 17ο αιώνα, όταν στην τότε Ολλανδική Αυτοκρατορία γεννήθηκε η ιδέα πάνω στην οποία «χτίστηκε» ό,τι γνωρίζουμε σήμερα γύρω από τον κόσμο των αγορών. Η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, η οποία ιδρύθηκε το 1602, ήταν η πρώτη εταιρεία η οποία αποφάσισε να εκδώσει μετοχές, με στόχο να αντλήσει ρευστότητα για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές της, οι οποίες αφορούσαν το εμπόριο με τις ολλανδικές αποικίες στην Ασία. Κάπως έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε η ιδέα της μετοχής. Δηλαδή ότι ορισμένοι ιδιώτες μπορούν να αποκτήσουν μερίδιο ιδιοκτησίας σε μια εταιρεία, προκειμένου να ωφεληθούν από την κερδοφορία και την ανάπτυξή της. Και ταυτόχρονα, η εταιρεία βρίσκει έναν νέο τρόπο χρηματοδότησης, παρακάμπτοντας τις παραδοσιακές πηγές ρευστότητας. Και ενώ οι πρώτες μετοχές αποτελούσαν επί της ουσίας χειρόγραφα έγγραφα, τα οποία αντιπροσώπευαν το μερίδιο του κάθε επενδυτή και τα οποία άλλαζαν χέρια σε δημόσιους χώρους, όπως καφενεία και πλατείες, σταδιακά έρχεται και ο παράγοντας εξέλιξη. Από το χαρτί και το μολύβι, πηγαίνουμε στη γραφομηχανή, στα κομπιουτεράκια, στα φαξ, στα τηλέφωνα και πλέον στο… διαδίκτυο. Η ουσία, βέβαια, είναι ακριβώς ίδια, παραμένοντας αναλλοίωτη στον χρόνο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια μετοχή δεν σημαίνει μόνο κέρδη, σημαίνει και «χασούρα». Το αποτέλεσμα είναι οι μετοχές, πέρα από το να δημιουργούν περιουσίες, είναι ικανές να προκαλούν και το ακριβώς αντίστροφο. Τα περιοδικά χρηματιστηριακά κραχ, όπως αυτά που συνέβησαν το 1929 και το 2007 στη Wall Street, ή όπως αυτό που έλαβε χώρα το 1999 στην Ελλάδα, εξαΰλωσαν αξίες, οδήγησαν ανθρώπους στην απόγνωση και κατέστρεψαν σπίτια, υπονομεύοντας τον θεσμό της μετοχής. Όμως, για να είμαστε απολύτως δίκαιοι, διαχρονικά οι μετοχές συνδέονται περισσότερο με το κέρδος, την ανάπτυξη και άλλες παρόμοιες θετικές έννοιες. Τα κατά καιρούς ράλι στις αγορές μετοχών δημιουργούν υπεραξίες, φτιάχνουν περιουσίες και γεμίζουν με ρευστότητα τις επιχειρήσεις, επιτελώντας ακριβώς τον ρόλο που τους ανατέθηκε. Να κατανέμουν τα οφέλη από την ανάπτυξη μιας εταιρείας σε όσους περισσότερους ανθρώπους είναι δυνατόν και εφικτό. ΑΠΟ ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ, ΔΙΧΩΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΟ... ΠΑΡΑΜΙΚΡΟ Ένα ταξίδι στον μαγικό κόσμο των χρηματιστηρίων και στις αγορές κινητών αξιών που άρχισε τον 17ο αιώνα από την Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών και συνεχίζεται έως τις μέρες μας. Του Γεράσιμου Χιόνη

ΜΕΤΟΧΕΣ

www.ergohellas.gr

Και τι δεν θα έδινες για να μη χαλάσουν κάτι τέτοιες στιγμές!

Με την ασφάλιση κατοικίας ERGO My Home ασφαλίζεις τα πάντα, χωρίς να δώσεις τα πάντα! Mε την ERGO Aσφαλιστική αποκτάς πλήρη κάλυψη για φυσικά και καιρικά φαινόµενα και άλλες µικρές ή µεγάλες ζηµιές. Επωφελήσου από 10% έκπτωση στον ΕΝΦΙΑ και προστάτευσε εύκολα το σπίτι σου µε τη σιγουριά µιας παγκόσµιας ασφαλιστικής δύναµης. Επειδή το σπίτι σου είναι πολύτιµο για σένα… Ώρα για Έργο! * Η τιµή είναι ενδεικτική για ασφάλιση διαµερίσµατος 100 τ.µ., στην Αθήνα, κατασκευής 1990, µε κάλυψη κτιρίου 150.000€. Ισχύουν όροι και προϋποθέσεις. Aπό 12€* τον μήνα

ΒΟΥΗ

ΘΕΜΑ 258 Π ΑΙΔΑΚΙ ήμουν ακόμη όταν τη συνάντησα. Ο πατέρας μου είπε ότι δεν τη φοβήθηκα ούτε μια στιγμή. Της δόθηκα με την πρώτη, αφέθηκα να με τυλίξει και σε χρόνο ελάχιστο είχα μάθει να την κουμαντάρω. Έτσι τουλάχιστον νόμιζα. Αργότερα, κατάλαβα ότι ποτέ δεν μπορείς να την κουμαντάρεις, αν δεν θέλει κι εκείνη! Όταν άρχισα να απαντώ στην ερώτηση «τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;», δεν καθόμουν να σκεφθώ και απαντούσα αμέσως: «Καπετάνιος»! Καθώς μεγάλωνα δεν μπορούσα να καταλάβω τι ακριβώς με τραβούσε τόσο δυνατά στον κόρφο της. Το χρώμα της ή εκείνη η περίεργη «βουή»... Όταν την απάτησα, δικαιολόγησα τον εαυτό μου, αλλά έλεγα την αλήθεια. Είχα ερωτευθεί «δυο μάτια που της έμοιαζαν». Κι εκείνα ήταν που δεν με άφησαν να πάω κοντά της. Εκείνα με κράτησαν στη στεριά και ξέχασα το «καπετανιλίκι». Δηλαδή δεν το ξέχασα, το άφησα να υποφώσκει και ψαχνόμουν ανάμεσα σε νότες, παρτιτούρες, Διοικητικό και Αστικό Δίκαιο, Πολιτική Ιστορία και Οικονομική Γεωγραφία. Αλλά μόλις έβρισκα ευκαιρία, έπεφτα στην αγκαλιά της. Καλοκαίρια και χειμώνες, δεν υπολόγιζα καιρικές συνθήκες, αρκεί να με τύλιγε και να την ένιωθα! Κι έτσι πορευτήκαμε, μέχρι που βρέθηκα, από κάποιο φινιστρίνι, στη Ναυτιλία. Και ένιωσα σαν να γύριζα σπίτι μου! Τελικά, δεν ήταν τόσο το χρώμα και η αγκαλιά της, όσο εκείνη η «βουή» που με τραβούσε. Για κάποια χρόνια, μέχρι να αποκτήσουμε το δικό μας σπίτι, μείναμε στην παραλία, πλάι στο κύμα. Και, κυρίως τον χειμώνα, με έπαιρνε ο ύπνος στον καναπέ του σαλονιού, ακούγοντας τον παφλασμό, το σπάσιμο των κυμάτων στα βράχια! Μετρούσα κύματα μέχρι να με πάρει ο ύπνος και το πρωί, χειμώνα-καλοκαίρι, κατέβαινα στην παραλία, έπεφτα στο νερό και ανοιγόμουν μέχρι να κουραστώ. Δεν υπήρξε περίοδος στη ζωή μου που να αισθάνθηκα μεγαλύτερη ισορροπία και ευεξία... Καθώς γνωριζόμουν «εκ των έσω» με τον κόσμο της Ναυτιλίας, καταλάβαινα πόσο λάθος εικόνα είχα σχηματίσει, όσο τα έβλεπα όλα από τη βιτρίνα. Θυμόμουν τα βράδια που γύριζα, μετά από κάποιο ξενύχτι, απολαμβάνοντας έναν περίπατο από τον Άγιο Νικόλαο μέχρι τη Ζωοδόχο Πηγή κι ύστερα έβγαινα στο ανηφοράκι για να κατηφορίσω την Χατζηκυριακού, όπου το παλιό μας σπίτι. Ποτέ δεν έσβηναν τα φώτα στα μεγάλα κτίρια των «Ναυτιλιακών». Και απορούσα «τι κάνουν όλη νύχτα ετούτοι»... Διαβάζοντας, γράφοντας και παρακολουθώντας, έμπαινα πιο βαθιά στον κόσμο της Ναυτιλίας, έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό από εκείνον που είχα γνωρίσει μέχρι τότε. Έναν κόσμο με τους δικούς του κανόνες και συνήθειες. Αλλά πάντα με ακολουθούσε πιστά και επίμονα εκείνη η «βουή», ο ήχος του κύματος που ξεψυχάει στην ακτή. Μέχρι και τώρα, που έχω τόσα χρόνια κοντά της, κάθε βράδυ θα κοιμηθώ αφήνοντας τη «βουή» να με οδηγεί στα μονοπάτια του Μορφέα. Κι έχω πλέον πεισθεί ότι δίχως τη «βουή» η θάλασσα δεν υπάρχει! Δίχως αυτή τη «βουή», δεν θα υπήρχε και η Ναυτιλία! Είναι αυτός ο ατέρμων ήχος που σε κρατά πάντα σε εγρήγορση. Αυτή η αδιάκοπη δημιουργική «βουή». Η ανάσα του Ποσειδώνα... ΟΛΑ

ΜΕ ΤΟΝ ΗΧΟ ΤΗΣ ΑΝΑΣΑΣ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ Καθώς γνωριζόμουν «εκ των έσω» με τον κόσμο της Ναυτιλίας, καταλάβαινα πόσο λάθος εικόνα είχα σχηματίσει, όσο τα έβλεπα όλα από τη βιτρίνα.

Δημήτρη Καπράνου

ΑΡΧΙΖΟΥΝ

Του

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΟΡΑΣΗ / ΘΕΡΜΙΚΑ MULTISENSOR ΦΟΡΗΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΟΡΑΣΗ ΘΕΡΜΙΚΑ Πρωτοπόρος κατασκευαστής συστημάτων Night Vision & Thermal για εφαρμογές στην άμυνα και την ασφάλεια

στην Αεροδιαστημική, Άμυνα & Ασφάλεια Το EFA GROUP αποτελείται από εταιρίες που κατέχουν ηγετική θέση στις διεθνείς αγορές στους τομείς της αεροδιαστημικής, άμυνας, ασφάλειας και βιομηχανικών συνεργασιών. Με 35 χρόνια εμπειρίας, έχει εδραιωθεί ως ηγέτης στον τομέα του, σε περισσότερες από 20 χώρες παγκοσμίως. Ομήρου 10 & Στρατήγη 7 / 15451 Νέο Ψυχικό - Αθήνα, Ελλάδα / T +30 210 6728610 / info@efagroup.eu Ι. Μεταξά 57 / 19441 Κορωπί - Αθήνα, Ελλάδα / T +30 210 6641420 / info @theon.com www.efagroup.eu | Follow EFA GROUP www.theon.com | Follow THEON INTERNATIONAL Το THEON GROUP σχεδιάζει και παράγει πρωτοποριακά συστήματα νυχτερινής όρασης, θερμικής απεικόνισης και ηλεκτρο-οπτικών συστημάτων ISR για εφαρμογές άμυνας και ασφάλειας με παγκόσμιο αποτύπωμα. Το GROUP διαθέτει διεθνή παρουσία με γραφεία στην Ελλάδα, την Κύπρο, τις ΗΠΑ, τα ΗΑΕ, την Ελβετία και τη Σιγκαπούρη, και 3 εγκαταστάσεις παραγωγής στην Αθήνα, το Wetzlar (Γερμανία) και το Plymouth (ΗΠΑ). Απασχολεί περισσότερους από 300 εργαζόμενους παγκοσμίως, ενώ οι εξαγωγές του εκτείνονται σε 68 χώρες, 24 από τις οποίες ανήκουν στο ΝΑΤΟ. Μέχρι το 2023 είχε κατασκευάσει και διαθέσει περισσότερα από 150.000 συστήματα σε όλο το κόσμο. Διεθνής Πάροχος Βιομηχανικών Συνεργασιών, Logistics και Συναφών Τεχνικών Υπηρεσιών Συστήματα Τακτικής Διοίκησης, Επικοινωνίας Ελέγχου, Ζεύξης Δεδομένων, Εξομοίωσης, Λύσεις Διαλειτουργικότητας Ολοκληρωμένα Συστήματα Αισθητήρων που βασίζονται κυρίως στην τεχνολογία MEMS & IoT UAS για την Άμυνα, την Ασφάλεια & Εμπορικές Εφαρμογές Target Drones, Ελαφρά Αεροσκάφη, Πτητικές Δοκιμές H μοναδική διεθνώς Β2Β διαδικτυακή πύλη για τον χώρο της Αεροδιαστημικής, Άμυνας και Νέων Τεχνολογιών (ADHT)

Οδηγώντας τις Εξελίξεις

ΑΔΙΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΑ

260 Ε ΙΝΑΙ συνηθισμένο όλοι οι υπουργοί που παίρνουν το χαρτοφυλάκιο της ελληνικής ναυτιλίας, επιστρέφοντας από τα πρώτα ταξίδια στο εξωτερικό και τα διεθνή fora, να δηλώνουν εντυπωσιασμένοι από την αντιμετώπιση που είχαν από τους ξένους. Δεν συμβαίνει πάντα και παντού οι Έλληνες αξιωματούχοι να επιστρέφουν εντυπωσιασμένοι από την αντιμετώπιση που είχαν στα διεθνή fora. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, ο ρόλος τους είναι πρωταγωνιστικός. Κάτι σαν ενεργό μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, αλλά για τα ναυτιλιακά θέματα. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η πρώτη θέση της χώρας μας, εκτός από την έκταση του στόλου, και στις τάξεις του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Το γιατί το απάντησε πρόσφατα ο Μητροπολίτης Χίου Ψαρών και Οινουσσών, Μάρκος, παραφράζοντας τους στίχους του Ελύτη. «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις», έγραψε ο τιμημένος με Νόμπελ λογοτεχνίας Έλληνας ποιητής. «Και ένα καράβι φτάνει», ανέφερε ο Μητροπολίτης σε μια βραδιά αφιερωμένη σε δύο Έλληνες που πρωταγωνιστούν στο σύγχρονο θαύμα της ελληνικής ναυτιλίας, τον καπετάν Παναγιώτη Τσάκο και τον Σίμο Παληό. Για να φτάσουμε στο σήμερα και στην κορυφή της σύγχρονης ιστορίας έχουν προηγηθεί 10.000 χρόνια ναυτικής ιστορίας. Άλλωστε, μόνο σε αυτόν τον τόπο με τα αμέτρητα νησιά συναντά κανείς τη διάσημη στο εξωτερικό λέξη «ναυτοσύνη». Κάτι σαν το φιλότιμο ένα πράμα. «Για εμάς τους Έλληνες η ναυτοσύνη, ως παράδοση, είναι ένας μεταφυσικός δεσμός πεπρωμένου ενός έθνους με τη θάλασσα. Ένας δεσμός ακατάλυτος και καταλυτικός. Είναι σε όλους μας γνωστό ότι οι ναυτικές δραστηριότητες και επιδόσεις αιώνων δημιούργησαν το κύρος της ελληνικής ναυτιλίας και την ελληνική ναυτική παράδοση, στοιχεία τα οποία σέβεται και τιμά η παγκόσμια κοινότητα», σημειώνει ακόμα ένας σύγχρονος της ναυτιλίας, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου, Λεωνίδας Δημητριάδης Ευγενίδης. Η συγκεκριμένη έννοια μπορεί να περιγραφεί σε μόλις πέντε λέξεις. Ταξιδεύοντας περίπου 2.500 χρόνια στο παρελθόν, διαβάζουμε στον Θουκυδίδη: «Μέγα το της θαλάσσης κράτος». Ο Θεμιστοκλής πάλι το έλεγε κάπως έτσι: «Έχουμε γη και πατρίδα όσο έχουμε πλοία στη θάλασσα». Ο μεγάλος Αθηναίος στρατηγός όμως έμεινε στην Ιστορία για μια άλλη του ιδέα. «Τα ξύλινα τείχη θα σώσουν τας Αθήνας», έλεγε ο χρησμός του Μαντείου των Δελφών για τη σύγκρουση με τους Πέρσες. Και ο Θεμιστοκλής έπεισε τους Αθηναίους ότι τα ξύλινα τείχη ήταν τα πολεμικά πλοία. «Χρησμός» που αποδείχθηκε σωστός, με τη συντριπτική νίκη επί των Περσών στη διάσημη ναυμαχία της Σαλαμίνας, που καθόρισε ίσως και τη σύγχρονη δυτική Ιστορία. Το δόγμα αυτό υιοθέτησαν πολύ αργότερα και οι Βρετανοί, όταν είχαν πετύχει να δημιουργήσουν τη μεγαλύτερη σε έκταση αυτοκρατορία όλων των εποχών. «Όποιος ελέγχει τη θάλασσα, ελέγχει το εμπόριο, συνεπώς τον πλούτο της υφηλίου και κατ’ επέκταση την υφήλιο ολόκληρη»,

ΤΟ ΠΙΟ ΙΣΧΥΡΟ «ΧΑΡΤΙ» ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΘΕΜΑ «Όποιος ελέγχει τη θάλασσα, ελέγχει το εμπόριο, συνεπώς τον πλούτο της υφηλίου και κατ' επέκταση την υφήλιο ολόκληρη», έλεγε ο σερ Γουόλτερ Ράλεϊ τον 17ο αιώνα. Των Αντώνη Τσιμπλάκη, Πάρη Τσιριγώτη, Γιώργου Γεωργίου ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Ανατολής και Αφρικής στο χρηματιστήριο

Νέας Υόρκης: «Σήμερα, η Ελλάδα παραμένει η νούμερο ένα ναυτιλιακή χώρα στον κόσμο.

Μόνο στις ΗΠΑ το 2021 η ναυτιλι-

ακή οικονομία συνεισέφερε 6 τρισ.

δολάρια, από τα οποία 1 τρισ.

προήλθε

261 έλεγε ο σερ Γουόλτερ Ράλεϊ τον 17ο αιώνα. Τα πρώτα ευρήματα ναυτικής ιστορίας στη χώρα, μας γυρίζουν πίσω στην όγδοη χιλιετία π.Χ. Στο σπήλαιο Φράγχθι, της Αργολίδας, ανακαλύφθηκε το 1967, σε στρώμα εδάφους χρονολογημένο εκείνη την περίοδο, μια σκληρή πέτρα, της οποίας η προέλευση όμως ήταν από τη Μήλο, άρα είχε μεταφερθεί με πλωτό μέσο. Τα στοιχεία που υπάρχουν για τις χιλιετίες που ακολούθησαν δεν δίνουν μια σαφή εικόνα για την τεχνολογική εξέλιξη της ναυτιλίας στην Ελλάδα, μέχρι την ανάδειξη του Μινωικού πολιτισμού, περί το 2.500 προ Χριστού. Ο πιο γνωστός ναυτικός μηχανισμός της αρχαιότητας πάντως χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο, και είναι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ανακαλύφθηκε το 1901 στο ναυάγιο ενός αρχαίου πλοίου στα Αντικύθηρα. Οι αρχαίοι Έλληνες πέτυχαν, ίσως πριν από όλους τους άλλους λαούς, να εξερευνήσουν με τα πλοία τους θάλασσες, να φτάσουν σε νέες στεριές, να δημιουργήσουν μεγάλους πολιτισμούς, αλλά και να αλληλεπιδράσουν με άλλους. Με την παράδοση αυτή, το ναυτικό DNA, όπως το ονομάζουμε στις μέρες μας, η ναυτιλία δεν θα μπορούσε να είναι απούσα στις μεγάλες προκλήσεις της χώρας. Μια από αυτές ο αγώνας για την ελευθερία. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά σε ανάλυση του πολιτικού επιστήμονα και διπλωμάτη, πρώην υπουργού, Γιώργου Κουμουτσάκου: «Οι Έλληνες νησιώτες και ο στόλος που είχαν δημιουργήσει, μαζί με τη ναυτική τους δεινότητα τόσο για εμπόριο όσο και για μάχες στη θάλασσα, είχαν καταστεί ένας ιδιαίτερα υπολογίσιμος παράγοντας ισχύος και επιρροής στην Ανατολική Μεσόγειο... Η καταφυγή στην ελεύθερη θάλασσα ήταν ανάγκη βιοτική αλλά και ανάγκη ελευθερίας. Ταξίδεψαν, με ρόλους συχνά εναλλασσόμενους, ως καραβοκύρηδες, έμποροι, κουρσάροι, πειρατές, καπεταναίοι και ναύτες... Τα πλούτη που συγκέντρωσαν με την τολμηρή και κερδοφόρα δραστηριότητά τους επέτρεψαν, όταν έφτασε η ώρα, την οικονομική ενίσχυση του ναυτικού αγώνα. Έτσι, τις παραμονές της ελληνικής Επανάστασης ο ελληνόκτητος στόλος ήταν ιδιαίτερα υπολογίσιμος, με σημαντικές βάσεις σε όλα τα μέτωπα του αγώνα». Τα πλοία, τα «παπόρια» για τους Χιώτες και τη ναυτομάνα Χίο, είναι και σήμερα τα «ξύλινα τείχη» της Ελλάδος. Μέσα στον 20ό αιώνα, και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου ο ελληνικός στόλος καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς, οι Έλληνες καραβοκύρηδες βάζουν τις βάσεις για να έχουμε τη σημερινή παγκόσμια πρωτιά. Εξαπλώνονται πρώτα στις ΗΠΑ και μετά στην Αγγλία. Στήνουν παγκόσμια δίκτυα και γραφεία σε όλο τον κόσμο. Είναι αυτοί που δίνουν πρώτοι δουλειά στα ιαπωνικά ναυπηγεία, σε μια εποχή που η Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου προσπαθεί να ορθοποδήσει μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ίδιο κάνουν αργότερα και στη Νότια Κορέα. Ονόματα με παγκόσμια αίγλη, όπως ο Ωνάσης και ο Νιάρχος, κυριαρχούν. Και άλλα, λιγότερα γνωστά στην παγκόσμια κοινότητα, αλλά το ίδιο σημαντικά, όπως μεταξύ πολλών άλλων τα πέντε αδέλφια της οικογένειας Κουλουκουντή. Οι γενιές αυτές έβαλαν τις βάσεις για το σύγχρονο ελληνικό ναυτιλιακό θαύμα και είχαν άξιους συνεχιστές. Ένα θαύμα το οποίο μπορεί και να υπολογιστεί στο ακέραιο. Ο ελληνικών συμφερόντων στόλος σήμερα διαθέτει τη μεγαλύτερη μεταφορική ικανότητα στον κόσμο. Μεταφέρει την πλειονότητα των πρώτων υλών και της ενέργειας που χρειάζονται οι μεγάλες οικονομίες του κόσμου, ενώ οι Έλληνες εφοπλιστές αποτελούν και τους καλύτερους πελάτες των μεγαλύτερων ναυπηγείων της Κίνας, της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας. Η δυναμική σε ποσά Αν θέλει κανείς να μεταφράσει τη δυναμική του στόλου σε ποσά, μπορεί να σταθεί στα όσα δήλωσε το 2023 ο κ. Erick Diaz, επικεφαλής των Αγορών Κεφαλαίων Ευρώπης, Μέσης

της

άμεσα ή έμμεσα από την ελληνική ναυτιλιακή βιομηχανία, διαδραματίζοντας ζωτικό ρόλο για την αμερικανική οικονομία». Ο πιο γνωστός ναυτικός μηχανισμός της αρχαιότητας, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο

BRANDING

262 Ε ΝΑ σημάδι από κάψιμο κατάφερε να αλλάξει τον κόσμο. Πάνω σε αυτό το απλό σημάδι πλέον χτίζονται και γκρεμίζονται αγορές, πολιτικές, ηθικές και πρακτικές. Το σημάδι του brand έχει εισχωρήσει εδώ και αιώνες στην καθημερινότητα και από τη σωστή διαχείρισή του εξαρτάται η επιτυχία και για κάποιους ακόμα και η ίδια η ευτυχία. Αυτό το σημάδι ορίζει και καθορίζει το μέλλον. Αυτό το σημάδι συνεχώς μετεξελίσσεται και απεχθάνεται τη στασιμότητα. Αυτό είναι το σημάδι που «κουβαλάει» ο όρος brand και η «τέχνη» που το ακολουθεί, δηλαδή το επονομαζόμενο branding. Η ιστορία του brand μετράει πάνω από 7.000 χρόνια, καθώς έκανε το «ντεμπούτο» του στις εμποροζωοπανηγύρεις και στα σκλαβοπάζαρα. Τα εμπορικά σήματα ήταν σύμβολα και χαράξεις που χρησιμοποιούσαν οι τεχνίτες στην Κίνα, στην Ινδία, στην Ελλάδα, στη Ρώμη και στη Μεσοποταμία για να διαφοροποιούν τα έργα τους. Αντίστοιχα η δερματοστιξία αποτελούσε μια δημοφιλή πρακτική στα σκλαβοπάζαρα (η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα στην παράνομη διακίνηση ανθρώπων, που λειτουργεί ως «ταυτοποίηση» του διακινητή). Λίγους αιώνες αργότερα, στον πολιτισμό στην κοιλάδα του Ινδού, υιοθετήθηκε ο όρος brandr (μτφ «καίω»), που αναφέρεται στην πρακτική του μαρκαρίσματος των ζώων. Αυτό εξελίχθηκε σε υδατοσήματα κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και σε προσωπική σήμανση με υπογραφές καλλιτεχνών κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης. Ωστόσο, η πιο σημαντική αλλαγή συνέβη κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης, όταν αναδύθηκε μια νέα κατηγορία: το μαζικό μαρκάρισμα. Οι καταναλωτές παραδοσιακά αγόραζαν τοπικά προϊόντα από τοπικούς εμπόρους, εμφανίζοντας έντονο σκεπτικισμό για την ποιότητα των ειδών μαζικής παραγωγής σε σχέση με τα τοπικά χειροποίητα. Έτσι, τα εργοστάσια «δανείστηκαν» μια τακτική από τους οινοπαραγωγούς, που επέγραφαν λογότυπα στα βαρέλια που χρησιμοποιούσαν για τη μεταφορά των προϊόντων τους. Σύντομα, άρχισαν επίσης να σημαδεύουν μεμονωμένα προϊόντα, ανοίγοντας τον δρόμο για εμβληματικές μάρκες, όπως η Coca-Cola, τα δημητριακά Kellogs, η σούπα Campbell's. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οι εταιρείες χρειάζονταν έναν τρόπο να προστατεύουν αυτές τις επενδύσεις σε εμπορικά σήματα από τους ανταγωνιστές. Και το 1875 θεσπίστηκε ο νόμος για την καταχώριση εμπορικών σημάτων στη Βρετανία. Πλέον το brand δεν ήταν μια αφηρημένη έννοια, αλλά απέκτησε υπόσταση και αξία και αναδείχθηκε σε μια σπουδαία επένδυση, η οποία υποθηκεύει υψηλές αποδόσεις στο όνομα της «πιστότητας» που μπορεί να εξασφαλίζει και κυρίως της «υπόσχεσης» που δίνει στον καταναλωτή. Στο πέρασμα των καιρών η σημασία του brand εξαπλώθηκε στον κόσμο της τέχνης, της πολιτικής, της ίδιας της κοινωνίας. Από τα πλέον ισχυρά brands του κόσμου που εξειδικεύεται στην παραγωγή του ονείρου είναι η Disney, ενώ όλες οι εταιρείες τεχνοΗ ΤΕΧΝΗ ΠΟΥ ΝΙΚΑ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΤΟΝ... ΜΕΓΑΛΟ ΑΔΕΛΦΟ ΘΕΜΑ Η αξία μιας μάρκας είναι πλέον το άθροισμα των μερών της. Είναι οι ιστορίες, οι σχέσεις, τα χρονικά της ορόσημα, τα προϊόντα, οι άνθρωποι και τα συναισθήματα που συνοδεύουν το όνομα και την οπτική της ταυτότητα. Της Δανάης Αλεξάκη

263 λογίας μέσα από την «αναβάθμιση» της καθημερινότητας δημιουργούν νέες ανάγκες και αγορές. Ένα από τα πιο ισχυρά και αποτελεσματικά παραδείγματα για τη δυναμική που μπορεί να αποκτήσει μια εταιρεία μέσα από τη σωστή αξιοποίηση του brand εξελίχθηκε κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος του Super Bowl XVIII στις 22 Ιανουαρίου 1984 στις ΗΠΑ, όταν οι θεατές είδαν για πρώτη φορά το διαφημιστικό σποτ «1984» της Apple. Σκηνοθέτης της διαφήμισης ήταν ο Ridley Scott, ο οποίος είχε σκηνοθετήσει το 1982 την καθοριστική για το είδος της δυστοπική ταινία επιστημονικής φαντασίας «Blade Runner». Το διαφημιστικό σποτ της Apple ήταν σε παρόμοιο ύφος με το «Blade Runner» απεικονίζοντας ένα ζοφερό και μονόχρωμο μέλλον, όπου ένα πλήθος φαλακρών κομπάρσων -πολλοί από τους οποίους ήταν πραγματικοί skinheads από τους δρόμους του Λονδίνου- στέκονταν μπροστά σε μια τεράστια οθόνη που εξέπεμπε ένα μήνυμα συμμόρφωσης. Μία δρομέας εισέρχεται, καταδιωκόμενη από την αστυνομία της σκέψης, και εκσφενδονίζει μια βαριοπούλα στην οθόνη στην οποία φιγουράρει ο Μεγάλος Αδελφός, ο οποίος κηρύττει για την «ενοποίηση της σκέψης», καταστρέφοντάς την ακριβώς τη στιγμή που ακούγονται οι λέξεις «Θα επικρατήσουμε!». Το κείμενο στο τελευταίο πλάνο καθιστά σαφείς τις αναφορές στον Τζορτζ Όργουελ: «Στις 24 Ιανουαρίου η Apple Computer θα παρουσιάσει το Macintosh. Και θα δείτε γιατί το 1984 δεν θα είναι σαν το "1984"». Εκείνη τη στιγμή η Apple άλλαξε τα πάντα γύρω από το branding. Η εξαιρετικά επιτυχημένη διαφήμισή της αφηγήθηκε μια ιστορία φορτισμένη από συναισθήματα. Οι θεατές γνώρισαν επίσης τον υπολογιστή Macintosh - αλλά όχι μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο του σποτ. Αντ' αυτού, η διαφήμιση αφορούσε αποκλειστικά τη μάρκα και το πώς αυτή ήθελε να κάνει τους πελάτες να νιώσουν. Η διαφήμιση πέτυχε το όνειρο κάθε εταιρείας να γίνει η ίδια είδηση και ταυτόχρονα προανήγγειλε μια νέα εποχή για την Apple, την καταναλωτική τεχνολογία και τη διαφήμιση. Παράλληλα, εδραίωσε τη φήμη της Apple ως ανατρεπτικής και προοδευτικής εταιρείας, μια εικόνα που αποτελεί κεντρικό στοιχείο της μάρκας της έκτοτε. Αφηγούμενο μια υψηλών συναισθηματικών τόνων ιστορία και αναφέροντας ελάχιστα το προϊόν που πουλούσε -δεν εμφανίζονται υπολογιστές στη διαφήμιση-, το σποτ κατάφερε να συνδέσει το σημαινόμενο με το σημαίνον, προσθέτοντας μια μοναδική υπεραξία στην εταιρεία που αφορά το συνειδησιακό αποτύπωμα που αφήνει στους καταναλωτές. Τέσσερις δεκαετίες μετά ο αριθμός των brands έχει εκτοξευθεί. Ως αποτέλεσμα, η στρατηγική ανάγκη για ένα ισχυρό εμπορικό σήμα έχει μετατοπιστεί. Η αξία μιας μάρκας είναι πλέον το άθροισμα των μερών της. Είναι οι ιστορίες, οι σχέσεις, τα χρονικά της ορόσημα, τα προϊόντα, οι άνθρωποι και τα συναισθήματα που συνοδεύουν το όνομα και την οπτική της ταυτότητα. Το εμπορικό «σημάδι» έχει αποκτήσει έναν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνία και καλείται να παραδώσει ό,τι ακριβώς υπόσχεται: ένα συγκεκριμένο σύνολο χαρακτηριστικών, παροχών και υπηρεσιών με συνέπεια. Και μέσα απ’ αυτήν τη συνέπεια το κάθε brand αναλαμβάνει και τη μεγάλη ευθύνη που του αναλογεί: αυτήν των αναγκών που δημιουργεί και υπόσχεται ότι θα καλύψει. Διαρκής επιβεβαίωση. «Τα πάντα είναι branding και όλοι κάνουμε branding» διατείνονται εδώ και χρόνια οι άνθρωποι του marketing και ειδικά στους σύγ-

από

προϊόν

βαθμό- στη σημασία της διαφορετικότητας μέσα από το οξύμωρο της στόχευσης στη μαζική αποδοχή του εκάστοτε εμπορικού σήματος. Το εμπορικό «σημάδι» καλείται να παραδώσει ό,τι ακριβώς υπόσχεται: ένα συγκεκριμένο σύνολο χαρακτηριστικών, παροχών και υπηρεσιών με συνέπεια

χρονους καιρούς επιβεβαιώνονται κάθε στιγμή. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το «χτίσιμο» του brand

ένα

μέχρι και μια προσωπικότητα έχει εξελιχθεί σε επικρατούσα τάση, γαλουχώντας γενιές ολόκληρες -ακούσια σε μεγάλο

Ε ΧΟΥΝ περάσει περισσότερα από 3.200 χρόνια από τότε που το μήνυμα για την πτώση της Τροίας έφτασε στις Μυκήνες μέσω των φρυκτωριών. Με το άναμμα πυρσών (φρυκτών) εγκατεστημένων για την εξυπηρέτηση αναγκών επικοινωνίας, από βουνό σε βουνό, οι αρχαίοι Έλληνες, σύμφωνα με τον Αισχύλο, μετέδωσαν την είδηση για τον τερματισμό ενός πολέμου που ακόμα μνημονεύουμε. Σήμερα, το κάθε τι που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο μεταδίδεται ζωντανά την ίδια στιγμή με κάθε λεπτομέρεια και ο καθένας μας έχει μάθει να επικοινωνεί με όποιον επιθυμεί σε δευτερόλεπτα, κάτι δεδομένο με την κινητή τηλεφωνία από τη δεκαετία του ’90. Η ανάγκη για επικοινωνία προφανώς έγινε επιτακτική από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν οργανωμένα σε μεγάλες κοινότητες και να ταξιδεύουν. Η φωτιά, ο καπνός και οι αγγελιοφόροι ήταν μερικά από τα πρώτα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία εποχή. Μεσολάβησαν αιώνες μέχρι ο Samuel Morse (1854) και ο Graham Bell (1876) να θέσουν τα θεμέλια για τις σύγχρονες Τηλεπικοινωνίες, ενώ μόλις τη δεκαετία του 1950 αρχίζει η ηλεκτρονική επεξεργασία της πληροφορίας. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη της τεχνολογίας των Επικοινωνιών με την ευρύτερη έννοια «τρέχει» με εκθετικό ρυθμό, σε σημείο που δύσκολα μπορεί κανείς να προβλέψει την εξέλιξη. Ποιος μπορεί να αποκλείσει π.χ. ότι τις δουλειές που κάνει σήμερα ένα τηλέφωνο δεν θα τις κάνει ένα μικροσκοπικό τσιπάκι που θα είναι δυνατόν να «φυτευτεί» στο σώμα μας ώστε να μη χρειάζεται να κουβαλάμε καν το κινητό. Ή -κάτι που θα ήθελα πολύ να ζήσω- ένα τσιπάκι εμφύτευμα που μόνο με τη σκέψη μας θα ενεργοποιεί το «ψαχτήρι» και θα μας δίνει ό,τι πληροφορία χρειαζόμαστε, σε κλάσματα δευτερολέπτου. Η ραγδαία πρόοδος στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) κάπου εκεί οδηγεί! Με τη χρήση της τεχνολογίας της Εικονικής Πραγματικότητας (Virtual Reality) οι χρήστες μπαίνουν σ’ ένα εικονικό περιβάλλον και αλληλοεπιδρούν με τρισδιάστατους κόσμους, ενώ με την Επαυξημένη Πραγματικότητα (Augmented Reality) η εμπειρία εμπλουτίζεται με τις δυνατότητες της οθόνης, του ήχου, του κειμένου και των εφέ που παράγονται από υπολογιστή. Το Ίντερνετ των Πραγμάτων (Internet of Things), το Blockchain, η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence) και άλλες τεχνολογίες οδηγούν στο μετασύμπαν (Metaverse), ένας συνδυασμός του πραγματικού με τον ψηφιακό μας κόσμο. Κυρίαρχο μέσο στη σύγχρονη μετάδοση της πληροφορίας και της Επικοινωνίας είναι οι οπτικές ίνες. Κατασκευασμένες από πλαστικό ή γυαλί, μεταδίδουν ψηφιακά δεδομένα (τηλεφωνία, Internet και άλλα) υπό τη μορφή και την ταχύτητα (σχεδόν) του φωτός. Η σύγχρονη έκδοση των οπτικών ινών χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για τη δημιουργία του γαστροσκοπίου στα μέσα του 20ού αιώνα. Tο πρώτο διατλαντικό καλώδιο οπτικών ινών συνέδεσε Ευρώπη με Βόρεια Αμερική το 1988. H Επικοινωνία διαχρονικά είναι απολύτως αναγκαία για την επιβίωση του ανθρώπινου γένους σε πρακτικό και φιλοσοφικό επίπεδο. Το ζητούμενο, πριν και τώρα, κάθε εποχή, είναι να μην υπάρχουν αποκλεισμοί, κάτι που δεν το λες και δεδομένο. ΘΕΜΑ Η φωτιά, ο καπνός και οι αγγελιοφόροι ήταν μερικά από τα πρώτα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για να επικοινωνούν οι άνθρωποι, ενώ στις μέρες μας άλματα έχει κάνει η τεχνολογία σε αυτόν τον τομέα. Της Τέτης Ηγουμενίδη 264 ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΙΝΑ ΚΑΙ ΤΟ METAVERSE ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΘΕΜΑ 266 Ε ΙΝΑΙ αλήθεια αυτό που ισχυρίζονται αρκετοί, ότι το πρόβλημα της ακρίβειας στην Ελλάδα οφείλεται και στην έλλειψη καταναλωτικού κινήματος. Και ακόμη μεγαλύτερη αλήθεια είναι πως από τη θεσμοθέτηση των καταναλωτικών οργανώσεων στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και παρά την ίδρυση δεκάδων ενώσεων, ουδέποτε υπήρξε μια αξιοσημείωτη αντίδραση των καταναλωτών στα όσα έχουν γίνει έως τώρα. Οι αφορμές στη διάρκεια των χρόνων ήταν αρκετές, αλλά οι αντιδράσεις ολιγάριθμες και υποτονικές. Γιατί, όμως, λείπει από την Ελλάδα ένα παρεμβατικό καταναλωτικό κίνημα; Γιατί δεν βλέπουμε αντίστοιχες παρεμβάσεις, όπως στις ΗΠΑ ή σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπου οι καταναλωτές πολλές φορές αντιδρούν άμεσα με μποϊκοτάζ σε επιχειρηματικές πρακτικές αισχροκέρδειας, τα οποία -όπως έχει αποδειχτεί- τις περισσότερες φορές είναι αποτελεσματικά; Διότι το πλαίσιο λειτουργίας των καταναλωτικών οργανώσεων στην Ελλάδα είναι πιο στρεβλό και από αυτό της αγοράς. Ούτε η πολιτεία φρόντισε να διαμορφώσει τις συνθήκες για τη δημιουργία ενός αξιοπρεπούς καταναλωτικού κινήματος, ούτε οι δεκάδες καταναλωτικές οργανώσεις που συστάθηκαν έλαβαν σοβαρά τον ρόλο τους, καθώς επέλεξαν να λειτουργούν ως «οργανώσεις - σφραγίδα». Οι καταναλωτικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι δεν έχουν επαρκή χρηματοδότηση και γι’ αυτό δεν μπορούν να παρέμβουν ουσιαστικά. Όντως η χρηματοδότηση από την πολιτεία είναι ανεπαρκής. Όπως ανεπαρκής είναι και η αναγνώρισή τους, παρότι εδώ και αρκετά χρόνια γίνονται δήθεν παρεμβάσεις (από πλευράς πολιτείας) για τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου και την αναγνώριση των οργανώσεων που πληρούν τις προϋποθέσεις λειτουργίας. Είναι σίγουρο ότι η ελληνική πολιτεία δεν έχει σε ιδιαίτερη εκτίμηση τις καταναλωτικές οργανώσεις. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι σχεδόν ποτέ δεν ζητάει τη γνώμη τους για θέματα νομοθέτησης, ακόμα και όταν αυτά αφορούν την προστασία του καταναλωτή. Ενδεικτικό, άλλωστε, είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλέον ούτε αυτόνομη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή στο υπουργείο Ανάπτυξης. Στην παρούσα φάση, τα θέματα του καταναλωτή τα «επιβλέπει» ο γενικός γραμματέας Εμπορίου. Τι να θέσει σε προτεραιότητα; Τα συμφέροντα των εμπόρων ή των καταναλωτών; Πέρα, όμως, από την εσκεμμένη ή μη ολιγωρία της πολιτείας, οι ευθύνες που βαραίνουν τις καταναλωτικές οργανώσεις είναι πολλές, καθώς μάλλον «επέλεξαν» να μην τους γνωρίζει ο κόσμος. Δεν είναι παλαιά, άλλωστε, η έρευνα του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Καταναλωτικών Οργανώσεων «Η Παρέμβαση», σύμφωνα με την οποία «λιγότεροι από 4 στους 10 γνωρίζουν την ύπαρξη και λειτουργία των ενώσεων καταναλωτών, ποσοστό αρκετά χαμηλό σε σύγκριση με τη διαδρομή στον χρόνο αυτών των οργανώσεων». Γιατί, όμως, η πλειονότητα των καταναλωτών δεν γνωρίζει την ύπαρξη των ενώσεων καταναλωτών; Προφανώς, διότι η δράση τους δεν είναι ανάλογη με αυτήν που απαιτείται για να γίνουν γνωστές. Το έλλειμμα παρουσίας και δράσης συνεπάγεται και έλλειμμα αναγνώρισης. ΣΤΑ ΥΨΗ ΟΙ ΤΙΜΕΣ, ΣΤΗΝ ΑΦΑΝΕΙΑ ΤΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ Το έλλειμμα παρουσίας και δράσης ενώσεων καταναλωτών στην Ελλάδα συνεπάγεται και έλλειμμα αναγνώρισης, καθώς λιγότεροι από 4 στους 10 πολίτες γνωρίζουν την ύπαρξη και τη λειτουργία τους. Του Σταμάτη Ζησίμου

ΑΚΡΙΒΕΙΑ

267 ΘΕΜΑ Η ΑΛΜΑΤΩΔΗΣ εξέλιξη της τεχνολογίας σηματοδοτεί την 4η Βιομηχανική Επανάσταση τόσο στην Ελλάδα όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργώντας νέα δεδομένα και στην αγορά εργασίας. Το προφίλ των θέσεων απασχόλησης αλλάζει. Είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι θα χαθούν θέσεις εργασίας, οι οποίες θα αναπληρωθούν με αισθητά λιγότερες. Είναι προφανές, επίσης, ότι θα δημιουργηθούν νέες θέσεις απασχόλησης, που μέχρι πριν από μερικά χρόνια δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα υπήρχαν. Η τεχνολογία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τον εργαζόμενο, κάτι που συνιστά ευκαιρία, αλλά και πρόκληση. Ασφαλώς και το «στοίχημα» της επόμενης μέρας είναι η ποιότητα αυτών των χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας που θα δημιουργηθούν, καθώς και η νέα σύνθεση του εργατικού δυναμικού. Η 1η Βιομηχανική Επανάσταση οριοθετείται χρονικά την περίοδο από το 1760 έως το 1860, δηλαδή σε εύρος 100 ετών. Κάτι που στις μέρες μας μοιάζει με τεράστια χρονική περίοδο, την οποία το τεχνολογικό άλμα έχει ξεπεράσει. Μπορεί και τότε η ανάπτυξη των εργοστασίων να ήταν κάτι ριζοσπαστικό σε σχέση με το παρελθόν, μέσα από την πρόοδο στα μέσα παραγωγής, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθεί με τη σημερινή περίοδο. Η 2η Βιομηχανική Επανάσταση ακολούθησε αμέσως μετά (1870-1914) και καθορίστηκε από τη δημιουργία τηλεγραφικών και σιδηροδρομικών δικτύων, που επέτρεψε μία άνευ προηγουμένου έως τότε μετακίνηση ανθρώπων. Παράλληλα εμφανίστηκαν η ηλεκτρική ενέργεια και τα τηλέφωνα και κορυφώθηκε με την ηλεκτροδότηση των εργοστασίων και τη δημιουργία της γραμμής παραγωγής. Η 3η Βιομηχανική Επανάσταση έλαβε χώρα σχετικά πιο πρόσφατα, ξεκινώντας το 1970 και περιελάμβανε την αυτοματοποίηση της παραγωγής, τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγική διαδικασία, την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς και την ηλεκτρονική διεκπεραίωση μιας σειράς θεμάτων. Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση, όμως, αλλάζει εντελώς τα δεδομένα, με κύριο χαρακτηριστικό το τεχνολογικό άλμα στην πληροφορική και την εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ). Λογισμικά, προγράμματα και αναδυόμενες τεχνολογίες φέρνουν σαρωτικές αλλαγές και κάνουν τον καταρτισμένο εργαζόμενο του σήμερα έναν πολύ μέτριο επαγγελματία του είδους αύριο! Γι’ αυτό και ο τομέας της συνεχούς κατάρτισης και εκπαίδευσης είναι το «κλειδί» για να απορροφηθούν ομαλά οι κραδασμοί από την 4η Βιομηχανική Επανάσταση στην αγορά εργασίας. Ο νέος πια θα πρέπει να σκέφτεται τη θέση του και ως μη μισθωτός εργαζόμενος, ως ελεύθερος επαγγελματίας, ως επιχειρηματίας ή ακόμα και ως επενδυτής. Θα αποτελεί στόχο, δηλαδή, να καταφέρει να παραγάγει δραστηριότητα και υπεραξία μέσα από το επιχειρείν. Η προσαρμογή των κοινωνιών στα νέα δεδομένα θα κριθεί επίσης στον τομέα της ταχύτητας, της καινοτομίας και της ποιότητας των θέσεων εργασίας που θα παραχθούν. Εκεί θα φανεί εάν οι κοινωνίες θα προχωρήσουν στον ρυθμό που θα δώσει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση ή αν θα μείνουν πίσω. ΣΤΟΝ ΞΕΦΡΕΝΟ ΡΥΘΜΟ ΤΗΣ 4 ης ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ Το «στοίχημα» για το εργατικό δυναμικό της νέας εποχής μέσα από την ταχύτατη ανάπτυξη της καινοτομίας και το άλμα τεχνολογίας πληροφοριακών συστημάτων με την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης. Του Βασίλη Αγγελόπουλου ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ

Του

ΘΕΜΑ 268 Τ ΙΜΟΛΟΓΙΑ Πρόκειται για μια λέξη που συνοδεύει την ενεργειακή επικαιρότητα από τις απαρχές της, όταν το ενεργειακό ρεπορτάζ στη χώρα μας περιοριζόταν στις διακυμάνσεις των χρεώσεων της πάλαι ποτέ κραταιάς ΔΕΗ, που κατείχε τη μερίδα του λέοντος -σε ποσοστά 80% και 90%- στη λιανική αγορά ρεύματος. Μετά από «σαράντα κύματα» ακολούθησε η περιβόητη «απελευθέρωση της αγοράς», με νέους παίκτες να εισέρχονται στη λιανική μετά τη δεκαετία του 2000 και νέα τιμολόγια να εμφανίζονται, για να φτάσουμε σήμερα να μετράμε 16 διαφορετικές εταιρείες προμήθειας, εκ των οποίων οι 8 δεν συγκεντρώνουν ούτε 1% σε μερίδιο αγοράς. Την ίδια στιγμή, το μερίδιο των εναλλακτικών προμηθευτών έχει φτάσει να ανταγωνίζεται σχεδόν το μερίδιο της «δεσπόζουσας επιχείρησης» ΔΕΗ, με την αναλογία, ενδεικτικά, τον μήνα Φεβρουάριο του 2024 να κυμαίνεται σε 48,11% έναντι 51,89%, εικόνα που συνιστά μια ριζικά διαφορετική κατάσταση στην αγορά προμήθειας εν συγκρίσει με μερικά χρόνια πίσω. Εντούτοις, όπως αποδείχθηκε περίτρανα και κατά την πρόσφατη ενεργειακή κρίση, η εγγύτητα του κλάδου της προμήθειας με τον καταναλωτή παραμένει ερωτηματικό, πράγμα που εντοπίζεται και εστιάζει στο κομμάτι των τιμολογίων. Τα τιμολόγια διαχρονικά και ίσως πολύ περισσότερο σήμερα, συνεχίζουν να συνιστούν κάτι δυσνόητο για τους καταναλωτές, που αδυνατούν να κατανοήσουν κατά απόλυτο τρόπο πώς χρεώνονται. Ενδεικτικό είναι ότι ακόμη και μετά την αποκλιμάκωση της ενεργειακής κρίσης και την κατηγοριοποίηση των τιμολογίων σε τέσσερα βασικά χρώματα, οι «υποθέσεις» που απευθύνονται στον «Ενεργειακό Διαμεσολαβητή» της ΡΑΑΕΥ αφορούν κυρίως διαφορές καταναλωτών με προμηθευτές ή διαχειριστές σχετικά με τις χρεώσεις στα τιμολόγια ή τους όρους των συμβάσεων. Διαχρονικά επίσης και με μεγαλύτερη ένταση τα τελευταία χρόνια, έχουν υπάρξει σημαντικές πρωτοβουλίες από τη Ρυθμιστική Αρχή προκειμένου να «διαλευκανθεί» και να οριοθετηθεί το τοπίο, δηλαδή μέτρα και ρυθμίσεις που αφενός προάγουν τη διαφάνεια και αφετέρου εμποδίζουν την παραπλάνηση των καταναλωτών. Ένα τέτοιο δείγμα αποτελεί κι ο λεγόμενος «Ενεργειακός Διαμεσολαβητής» μεταξύ άλλων μέτρων. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει συγκέντρωση της συντριπτικής πλειονότητας των καταναλωτών (70% και πάνω) στο ειδικό τιμολόγιο του ΥΠΕΝ στις αρχές του χρόνου, απορρίπτοντας τουλάχιστον σε πρώτη φάση τα επιμέρους τιμολόγια των εταιρειών. Μια πιο προσεκτική «ανάγνωση» δείχνει ακριβώς την επιφυλακτικότητα που χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά των καταναλωτών, γεγονός που τους στρέφει είτε προς τη δεσπόζουσα επιχείρηση κατά καιρούς, είτε στην επικρατούσα τυποποιημένη «φόρμουλα», όπως συνέβη με το πράσινο τιμολόγιο. Σημειώνεται ότι κάτι ανάλογο είχε καταγραφεί παλιότερα στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, πράγμα που βέβαια υποχώρησε προϊόντος του χρόνου με την περαιτέρω ωρίμανση της αγοράς. Αν και έχουν γίνει βήματα, ωστόσο, όπως δείχνει και το πρόσφατο παράδειγμα με τα «χρωματιστά» τιμολόγια, παραμένει ζητούμενο η «οικειότητα» του μέσου καταναλωτή με τις «ενεργειακές εξισώσεις» που περιλαμβάνει ένας λογαριασμός ρεύματος.

ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ Αν και έχουν γίνει βήματα, παραμένει ζητούμενο η «οικειότητα» του μέσου καταναλωτή με τις «ενεργειακές εξισώσεις» που περιλαμβάνει ένας λογαριασμός ρεύματος.

ΕΝΑ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

Μιχάλη Μαστοράκη

Μ ΙΑ ΑΠΟ τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του ανθρώπου είναι το φάρμακο, καθώς αποτέλεσε το κύριο μέσο για την αποκατάσταση της υγείας του και την καλυτέρευση της ζωής του. Τα πρώτα φάρμακα ο άνθρωπος τα ανακάλυψε με τη βοήθεια του ενστίκτου και στόχος ήταν εκτός από την ασθένεια του σώματος να μπορούν να θεραπεύσουν και την ασθένεια της ψυχής, γιατί οι αρχαίοι πίστευαν ότι η ασθένεια έχει ψυχή. Ο αρχαιότερος λαός, αυτός της Μεσοποταμίας (4000 π.Χ - 2225 π.Χ.), πίστευε ότι οι αστερισμοί συσχετίζονταν με την εμφάνιση επιδημιών και τα φάρμακα χορηγούνταν ανάλογα με την ανατολή ή τη δύση διαφόρων άστρων. Πληροφορίες ιατροφαρμακευτικού περιεχομένου βρέθηκαν σε πήλινες πλάκες με σφηνοειδή γραφή, που αναφέρουν για φάρμακα τα: νιτρικό κάλιο, κάσσα, θυμάρι, δέρμα φιδιού κ.ά. Τη σκυτάλη πήραν Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Εβραίοι, Φοίνικες, Μήδοι - Πέρσες, Ινδοί, Κινέζοι και Ιάπωνες, με κάποιους εξ αυτών να πιστεύουν στη θεοκρατική, εμπειρική, ή διαιτητική θεραπεία. Στην αρχαία Ελλάδα το φάρμακο αποτέλεσε θεραπεία σε 3 περιόδους: Προϊπποκρατική (3000 π.Χ.-5ο αιώνα π.Χ.), Ιπποκρατική (5ος-3ος αιώνας π.Χ.), Αλεξανδρινή ή Ελληνιστική (3ος αιώνας π.Χ.-πρώτοι μεταχριστιανικοί αιώνες). Η λέξη φάρμακο είναι κατά βάση ομηρική και σημαίνει «βότανο», δηλαδή φυτό με βιολογική δράση, που μπορεί να είναι θεραπευτική, τοξική ή δηλητηριώδης. Ποιος δεν γνωρίζει τη γνωστή διδαχή του Ιπποκράτη: «Η τροφή πρέπει είναι το φάρμακό σου και το φάρμακο να είναι η τροφή σου». Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν φυτικές, ζωικές δρόγες, ορυκτά και ανόργανα συστατικά. Στη Ρωμαϊκή περίοδο η Κρήτη προμήθευε τη Ρώμη με πολλά φάρμακα, ενώ στη Βυζαντινή εποχή φαίνεται ότι η φαρμακολογία ήταν απλά μια αναπαραγωγή των δεδομένων και της ονοματολογίας έργων των Διοσκουρίδη και Γαληνού. Η μεγαλύτερη τομή στο φάρμακο επετεύχθη στα μέσα του 19ου αιώνα με την αλματώδη ανάπτυξη της οργανικής χημείας και της βιομηχανίας. Από τα φυτικά φάρμακα περάσαμε στις χημικές ενώσεις. Στις μεγαλύτερες επιτυχίες όλων των εποχών είναι η εύρεση των: μορφίνης το 1806 από τον Friedrich Sertürner, πενικιλίνης το 1928 από τον Αλέξανδρο Φλέμινγκ, ακετυλοσαλικυλικού οξέος (ασπιρίνη) το 1853 και της πρώτης ινσουλίνης το 1921. Η τεχνογνωσία οδήγησε στην εισαγωγή νέων σκευασμάτων, των οποίων οι φαρμακοτεχνικές μορφές έχουν επιτευχθεί χάρις στην πρόοδο πολλών επιστημών. Φτάσαμε να ανακαλύπτουμε εξελιγμένα φάρμακα και να έχουμε την πολυτέλεια της εξατομικευμένης θεραπείας, ωστόσο, παρά την εντυπωσιακή πρόοδο της επιστήμης και της έρευνας, το φάρμακο δεν μπορεί να καλύψει προβλήματα υγείας που μαστίζουν τη σύγχρονη κοινωνία και σχετίζονται με το περιβάλλον, τον τρόπο ζωής, τους πολέμους, τις εξαρτήσεις, τις επικίνδυνες ιδεολογίες... Ο κόσμος μας έχει μετατραπεί σε αρένα συγκρούσεων, όπου κάθε σεβασμός για τη ζωή έχει χαθεί. Και για τη θεραπεία μιας άρρωστης κοινωνίας μοναδικό φάρμακο αποτελεί η κοινωνική συνοχή και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια! ΘΕΜΑ Κάθε νέο βήμα στον τομέα του φαρμάκου ανοίγει ένα ακόμη «παράθυρο» στον φωτεινό κόσμο της επιβίωσης και της ζωής με ποιότητα και αξιοπρέπεια.

Ανθής Αγγελοπούλου 270 ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΓΙΑ ΖΩΗ ΜΕ

Της

ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΦΑΡΜΑΚΟ

271 Τ Α ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ έχουν μια συναρπαστική ιστορία που χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πίσω. Η έννοια της φιλοξενίας και της παροχής καταλυμάτων στους ταξιδιώτες υπάρχει από την αρχαιότητα. Στην αρχαία Ελλάδα, οι άνθρωποι άνοιγαν τα σπίτια τους στους ταξιδιώτες, προσφέροντάς τους ένα μέρος για να ξεκουραστούν και να ανανεωθούν. Οι Ρωμαίοι έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των ξενοδοχείων, με την κατασκευή πανδοχείων και ξενώνων. Κατά τον Μεσαίωνα, τα μοναστήρια ήταν αυτά που φιλοξενούσαν προσκυνητές και ταξιδιώτες. Καθώς τα ταξίδια έγιναν πιο δημοφιλή τον 18ο και τον 19ο αιώνα, τότε ήταν που η σύγχρονη ξενοδοχειακή βιομηχανία άρχισε να διαμορφώνεται. Ένα από τα παλαιότερα σύγχρονα ξενοδοχεία, που έγραψε τη δική του ιστορία και άφησε το στίγμα του, ήταν το City Hotel στη Νέα Υόρκη, το οποίο άνοιξε το 1794. Αυτό σηματοδότησε και την αρχή μιας νέας εποχής στη φιλοξενία, με ξενοδοχεία να κάνουν την εμφάνισή τους σε μεγάλες πόλεις σε όλο τον κόσμο. Ο 20ός αιώνας γνώρισε έκρηξη στην κατασκευή ξενοδοχείων, με εμβληματικά ακίνητα, όπως το The Ritz στο Παρίσι και το Waldorf Astoria στη Νέα Υόρκη, να γίνονται συνώνυμα της πολυτέλειας και της κομψότητας. Η εφεύρεση του αυτοκινήτου και η ανάπτυξη των αεροπορικών ταξιδιών τροφοδότησαν περαιτέρω την επέκταση της ξενοδοχειακής βιομηχανίας, οδηγώντας στη δημιουργία μεγάλων αλυσίδων ξενοδοχείων και θερέτρων που εξυπηρετούσαν κάθε τύπο ταξιδιώτη. Καθώς ο χρόνος περνούσε, η σύγχρονη ξενοδοχειακή βιομηχανία στην Ελλάδα άρχισε να διαμορφώνεται τον 19ο αιώνα, με την άνοδο του τουρισμού. Τα πρώτα πολυτελή ξενοδοχεία χτίστηκαν στα νησιά Ύδρα και Σπέτσες για να φιλοξενήσουν πλούσιους ταξιδιώτες που εξερευνούν τη Μεσόγειο. Ακολούθησαν η Ρόδος, η Κρήτη και η Κέρκυρα, με μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες. Με το πέρασμα των χρόνων, τα ελληνικά ξενοδοχεία έχουν εξελιχθεί για να εξυπηρετούν ένα ευρύ φάσμα επισκεπτών, από ταξιδιώτες με σακίδιο που δεν έχουν συγκεκριμένο budget, μέχρι τουρίστες που αναζητούν την πολυτέλεια. Σήμερα, η Ελλάδα διαθέτει μια μεγάλη ποικιλία από ξενοδοχεία, θέρετρα και μπουτίκ καταλύματα, που αναδεικνύουν τη μοναδική κουλτούρα, τη φιλοξενία και τα εκπληκτικά τοπία της χώρας. Τα ελληνικά ξενοδοχεία συνεχίζουν να διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην τουριστική βιομηχανία της χώρας, προσφέροντας στους επισκέπτες μια άνετη και αξέχαστη διαμονή για να εξερευνήσουν την ομορφιά και την ιστορία αυτής της αρχαίας γης. Σήμερα, σε παγκόσμια κλίμακα, υπάρχουν πολλών ειδών ξενοδοχεία. Από οικονομικά μοτέλ έως πολυτελή θέρετρα πέντε αστέρων, που προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα ανέσεων και υπηρεσιών για να καλύψουν τις διαφορετικές ανάγκες των επισκεπτών. Η ιστορία των ξενοδοχείων, άλλωστε, είναι μια απόδειξη της διαρκούς ανθρώπινης επιθυμίας για άνεση, ηρεμία και φιλοξενία. ΘΕΜΑ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΓΙΑ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ Τα ελληνικά ξενοδοχεία συνεχίζουν να διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην τουριστική βιομηχανία της χώρας, προσφέροντας στους επισκέπτες μια άνετη και αξέχαστη διαμονή. Της Μαρκέλλας Σαράιχα ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ

ΘΕΜΑ 272 Σ ΥΜΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑ στο Βυζάντιο, «Συμπρωτεύουσα» στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, αν και με πολύ βραδύτερους ρυθμούς από πλευράς πολιτείας στην υλοποίηση των αναγκαίων αναπτυξιακών μεγάλων έργων σε σύγκριση με την Αθήνα. Υπάρχει, όμως, άραγε αυτό το πολύτιμο και υποσχόμενο ανάπτυξη «ΣΥΝ» στη σημερινή συγκυρία που να προδιαγράφει μια νέα «χρυσή εποχή» για τη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή;  Το λιμάνι της, όπως και το αεροδρόμιό της, αναβαθμίζονται καθημερινά χάρη στις επενδύσεις που έγιναν ή «τρέχουν» επί του παρόντος μέσω ιδιωτικοποίησης.  Η Ε.Ε. δρομολογεί μεγάλα οδικά και σιδηροδρομικά έργα, που επί της ουσίας θα «καταργήσουν» τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας, την ίδια ώρα που εξ Ανατολών, συγκεκριμένα τόσο από τη Σαουδική Αραβία όσο και από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αλλά και από την Ινδία, καταγράφεται έντονο ενδιαφέρον για απόκτηση «πυλών»-logistics centers για τις εξαγωγές τους προς την Ευρώπη.  Κάποια έστω, επίσης, από τα μεγάλα έργα που επί σειρά πολλών ετών «βάδιζαν» με ρυθμούς χελώνας, όπως το Μετρό, βαίνουν αισίως προς ολοκλήρωση, ενώ η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας μετά την πολύχρονη οικονομική κρίση και την πανδημία και ο θεσμός της Τιμώμενης Χώρας στη ΔΕΘ έχουν φέρει την τελευταία τριετία επενδύσεις από αμερικανικές και ευρωπαϊκές hi-tech πολυεθνικές.  Παράλληλα αναβιώνουν -βέβαια με εμπορικές πλέον χρήσεις- μέσω μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων βιομηχανικά συγκροτήματα-κουφάρια, που επί δεκαετίες πλήγωναν αισθητικά με την παρακμή τους την πόλη, όπως το πρώην «ΦΙΞ» στη δυτική είσοδο της πόλης και τα «Κεραμεία Αλλατίνη» στην ανατολική, αλλά και υλοποιούνται ή βρίσκονται στα σκαριά μεγάλες επενδύσεις σε logistics και σε χώρους γραφείων.  Με πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα, που στηρίζεται και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η περιοχή της δυτικής εισόδου (περιοχή πρώην Σφαγείων και Λαχαναγοράς) αρχίζει να αλλάζει πρόσωπο, με όραμα να εξελιχθεί σε ένα μικρότερο μεν αλλά σύγχρονο «City» όπως εκείνο του Λονδίνου, ενώ επίσης η πόλη έχει θέσει ως μια από τις βασικές της προτεραιότητες την ενοποίηση του πολύτιμου -πλην αναξιοποίητου σε μεγάλο βαθμό- παραλιακού της μετώπου.  Η Εγνατία Οδός έχει ξαναβρεί την αίγλη της αρχαιότητας και αναμένεται η ολοκλήρωση της παραχώρησής της. Όλες οι παραπάνω εξελίξεις φαίνεται να σηματοδοτούν ένα νέο momentum, για μια νέα και δυναμική σελίδα στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, αρκεί βέβαια να αποδειχθεί στην πράξη η ύπαρξη πολιτικής βούλησης. Σε κάθε περίπτωση, για όποιον κάνει οικονομικό-επιχειρηματικό ρεπορτάζ στην περιοχή επί ακριβώς 30 χρόνια, το ποτήρι σίγουρα είναι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Την τελευταία τριετία γίνονται βήματα, γίνονται επενδύσεις, ξεκολλάνε σιγά σιγά τελματωμένες καταστάσεις και στον ορίζοντα της Ανάπτυξης φαίνεται πως έχει αρχίσει να χαράζει.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ «ΧΡΥΣΗ ΕΠΟΧΗ» Την τελευταία τριετία γίνονται βήματα, γίνονται επενδύσεις, ξεκολλάνε σιγά σιγά τελματωμένες καταστάσεις και στον ορίζοντα της Ανάπτυξης φαίνεται πως έχει αρχίσει να χαράζει. Της Βάσως Βεγίρη

ΥΠΑΡΚΤΟ ΤΟ MOMENTUM

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΤΡΟΧΟΣ

ΘΕΜΑ 274 Μ ΙΑ ΑΠΟ τις μεγαλύτερες εφευρέσεις όλων των εποχών στην ανθρώπινη ιστορία θεωρείται ο τροχός, καθώς άλλαξε αποφασιστικά και για πάντα την πορεία του πολιτισμού. Η επίδραση του τροχού στην κοινωνία είναι τόσο μεγάλη, ώστε η πρόοδος των λαών μπορεί να μετρηθεί με γνώμονα την ανάπτυξη των μεταφορών. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η ανακάλυψη του τροχού αποτελεί σημείο αναφοράς για να αναδείξουμε την αξία ενός γεγονότος... μιας κατάστασης... «Σιγά… δεν ανακάλυψες και τον τροχό!», συνηθίζουμε να λέμε για να μειώσουμε το μέγεθος μιας ανθρώπινης ενέργειας. Η ανακάλυψη του τροχού (πέτρινου αρχικά) ανάγεται στην 5η με 4η χιλιετία π.Χ. στη Μεσοποταμία, δίνοντας μια καινούργια δυναμική στις μετακινήσεις του πρωτόγονου ανθρώπου. Η επινόηση των τροχών ήταν το πρώτο βήμα για τη δημιουργία όλων των δίτροχων και αμαξιδίων που άρχισαν αργά μέσα στους αιώνες να κάνουν την εμφάνισή τους μετά από σπουδαίες εφευρέσεις. Με τον τροχό να πρωταγωνιστεί με την καθιέρωσή του ως απαραίτητο μέσο ανάπτυξης του εμπορίου, η μεταφορά αποτέλεσε επιπλέον τον ακρογωνιαίο λίθο για την επαφή διαφορετικών μεταξύ τους πολιτισμών. Διαχρονικά και σταδιακά, οι μεταφορές πέρασαν στη συνείδηση των λαών ως απαραίτητο στοιχείο του διαμετακομιστικού εμπορίου, της ναυτιλίας, αλλά και των ανταλλαγών προϊόντων γειτονικών κοινοτήτων. Στον Μεσαίωνα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της καθεστηκυίας τάξεως των πραγμάτων, ενώ κατά την Αναγέννηση σπουδαία ήταν η συνεισφορά τους για την πρόοδο επιστημών και τεχνών. Αλλά και αργότερα, στη βιομηχανική εποχή, δικαιούνται τη «μερίδα του λέοντος» όσον αφορά τη βοήθεια που πρόσφεραν για την έγκαιρη προμήθεια των πρώτων υλών που απαιτούσαν οι εκάστοτε ανάγκες της παραγωγής. Στις πόλεις και τα μεγάλα αστικά κέντρα, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, η μεταφορά έλαβε και ένα επιπλέον χαρακτηριστικό, εκείνο της κοινωνικής εξυπηρέτησης, αλλά ήταν και μία από τις απαραίτητες συνιστώσες για τον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας, από την καθαρά αγροτική στη νέα της μορφή. Εμβληματική φυσιογνωμία όλης αυτής της μακράς πορείας αποτέλεσε η δυναμική φιγούρα του μεταφορέα, ενός ηλιοκαμένου βιοπαλαιστή που πάλευε, συχνά μέσα στις πιο αντίξοες καταστάσεις, για τον επιούσιο. Ο τροχός πρέπει να αξιολογηθεί ως ο μεγαλύτερος τεχνικός θρίαμβος τον ανθρώπου. Δεν υπήρχε τίποτα παρόμοιο στη φύση για να το αντιγράψει ή να το προσαρμόσει. Έπρεπε να τον δημιουργήσει ολόκληρο με ένα γιγαντιαίο άλμα της φαντασίας του. Ωστόσο... «Κάθε εφεύρεση περιέχει τις δυνατότητες και την αναγκαιότητα νέων εφευρέσεων, κάθε επιθυμία μας που εκπληρώνεται γεννά χίλιες άλλες επιθυμίες και κάθε θρίαμβός μας πάνω στη φύση μάς σπρώχνει για νέες και μεγαλύτερες επιτυχίες. Η ψυχή αυτού του αρπακτικού είναι αχόρταγη και η θέλησή του δεν ικανοποιείται ποτέ. Τέτοια είναι η κατάρα που βαραίνει αυτόν τον τρόπο ζωής, αλλά και το μεγαλείο του πεπρωμένου της». ΟΣΒΑΛΝΤ ΣΠΕΝΓΚΛΕΡ Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΗΝ... ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Με τον τροχό να πρωταγωνιστεί με την καθιέρωσή του ως απαραίτητο μέσο ανάπτυξης του εμπορίου, η μεταφορά αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για την επαφή διαφορετικών μεταξύ τους πολιτισμών. Tου Φάνη Ζώη

ΘΕΜΑ 275 Κ ΑΤΑ τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αποποινικοποίησε τη μοιχεία (1982), καθιέρωσε τον πολιτικό γάμο (1982) και επέτρεψε τη δυνατότητα τεχνητής διακοπής της κύησης υπό προϋποθέσεις (1986). Και στις τρεις περιπτώσεις η αξιωματική αντιπολίτευση της εποχής, η Νέα Δημοκρατία, καταψήφισε στη Βουλή, παρά το γεγονός ότι οι σχετικές ρυθμίσεις είχαν εισαχθεί στη χώρα με καθυστέρηση σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη και σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, με αρκετούς συμβιβασμούς. Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, τη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης της Ν.Δ. για την καθιέρωση ισότητας στον γάμο και την τεκνοθεσία, ανεξαρτήτως φύλου, υπερψήφισαν στην Ολομέλεια της Βουλής μόλις 175 βουλευτές. Ως γνωστόν, δεν τη στήριξε το 1/3 των βουλευτών της Ν.Δ., συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Επικρατείας, το 1/3 των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ, ο συντονιστής των τομεαρχών του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ταυτόχρονα καταψήφισαν τέσσερα κοινοβουλευτικά κόμματα (ΚΚΕ, Ελληνική Λύση, Σπαρτιάτες και Νίκη). Σήμερα η ελληνική κοινή γνώμη εύλογα διερωτάται τι μπορεί να σκέφτονταν τις μέρες του 1980 οι εκπρόσωποι του έθνους που αντιτάχθηκαν σε ρυθμίσεις για ατομικά δικαιώματα και οι οποίες αναγνωρίζονται από τους περισσότερους ως αυτονόητες. Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, πάντως, οι περισσότεροι διαφωνούντες προειδοποιούσαν τότε ότι θα καταστρεφόταν ο θεσμός της οικογένειας. Κάτι αντίστοιχο, δηλαδή, με τις ιερεμιάδες που ακούστηκαν πριν από λίγο καιρό στη Βουλή κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο. To 1996 δημοσκόπηση της εταιρείας Gallup κατέγραψε ότι μόνο το 27% των Αμερικανών πίστευε πως τα ομόφυλα ζευγάρια θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα ετερόφυλα σε ό,τι αφορά τον γάμο. Το 2023 το ποσοστό υποστήριξης του γάμου των ομοφύλων είχε εκτοξευθεί στις ΗΠΑ στο 71%, βάσει έρευνας της έγκυρης εταιρείας. Στη σημερινή Ελλάδα, η πλειονότητα των πολιτών εκφράζει ήδη θετική στάση για την ισότητα στον γάμο σε επίπεδα που φτάνουν το 57,4% (About People) ή ακόμη και το 62% (Metron Analysis). Ταυτόχρονα, το σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών που ψηφίστηκε το 2015 επί διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, εν μέσω αντίστοιχου ηθικού πανικού, αναγνωρίζεται πλέον από όλους ότι ήταν ένα απαραίτητο βήμα εκσυγχρονισμού. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, ιδιαίτερη πολιτική ή κοινωνιολογική φαντασία για να προβλέψει κανείς ότι σε τέσσερις δεκαετίες (αν όχι σε τέσσερα χρόνια) η ελληνική κοινή γνώμη δεν θα είναι καθόλου «διχασμένη», όπως διατείνονται ορισμένοι. Αντίθετα, είναι βέβαιο ότι θα πασχίζει να καταλάβει τι ακριβώς είχαν στο μυαλό τους εκείνοι που διαφωνούσαν. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το επιμύθιο όλων των παραπάνω είναι πως οι πραγματικές ανάγκες των πολιτών αναγκάζουν αργά ή γρήγορα το πολιτικό σύστημα να αντιληφθεί τι συμβαίνει γύρω του. Μια λιγότερο αισιόδοξη οπτική θα παρατηρούσε πως πολύ συχνά η ελληνική πολιτεία αρνείται να αναγνωρίσει προφανή δικαιώματα προτού καταστεί πλειοψηφικό το κοινωνικό ρεύμα που τα υποστηρίζει. Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΙΣΧΥΡΟΣ Μεγάλες κοινωνικές αλλαγές έχουν γίνει στην Ελλάδα στον τομέα της ισότητας των πολιτών χωρίς διακρίσεις φύλου, φυλής ή σεξουαλικού προσανατολισμού και παρ’ όλα αυτά ο θεσμός της οικογένειας παραμένει ισχυρός. Του Μιχάλη Χατζηκωνσταντίνου ΙΣΟΤΗΤΑ

276

ΑΚΡΟΧΡΟΝΙΟΙ ήταν οι αγώνες για να αποκτήσουν όλοι οι πολίτες το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι και να μπορούν να συμμετέχουν έτσι στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων που αφορούν το μέλλον τους. Μάλιστα, χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1952 για να περάσει ο νόμος που έδινε στις γυναίκες το δικαίωμα της ψήφου σε βουλευτικές εκλογές. Και ήταν το 1953 όταν η Ελένη Σκούρα εξελέγη πρώτη γυναίκα βουλευτής. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται υψηλά ποσοστά αποχής, κάτι βέβαια που σε καμία περίπτωση δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Να σημειωθεί εδώ πως υπάρχουν και διακυμάνσεις: Για παράδειγμα, στις εθνικές εκλογές του Μαΐου το ποσοστό συμμετοχής ήταν 61,76%, αλλά στη δεύτερη αναμέτρηση, του Ιουνίου, διαμορφώθηκε στο 53,74%. Χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής καταγράφηκαν στις αυτοδιοικητικές εκλογές το φθινόπωρο, γεγονός που έδειξε πως το πρόβλημα της αποχής δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί. Τώρα είναι μπροστά οι ευρωεκλογές του Ιουνίου και το μεγάλο ζητούμενο είναι να μην αυξηθεί ο αριθμός των ψηφοφόρων που επιλέγουν να παρακολουθούν από το σπίτι τους τα τεκταινόμενα στην πολιτική σκηνή και να μη φτάνουν μέχρι την κάλπη. Δεδομένο είναι πως η απάντηση στο ερώτημα γιατί καταγράφονται υψηλά ποσοστά αποχής στις εκλογικές αναμετρήσεις είναι σύνθετη και δεν σχετίζεται μόνο με το θέμα της εκκαθάρισης των εκλογικών καταλόγων. Άλλωστε, είναι εμφανές πως δεν πρόκειται για ένα συγκυριακό φαινόμενο, καθώς τα τελευταία δώδεκα χρόνια το ποσοστό της αποχής στις βουλευτικές εκλογές παραμένει σταθερά πάνω από το 35%. Ένα ακόμα κρίσιμο ερώτημα που ζητά απάντηση είναι πώς θα μπορούσαν να αυξηθούν τα ποσοστά συμμετοχής στις εκλογές. Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Τώρα, με την καθιέρωση της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές -μέτρο που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά τον Ιούνιο- στόχος είναι να αυξηθούν τα ποσοστά της συμμετοχής. Σε περίπτωση που τα σημάδια είναι ενθαρρυντικά, σε δεύτερο χρόνο θεωρείται πιθανόν να ανοίξει η συζήτηση και για την επέκταση του μέτρου τις εθνικές εκλογές. Βέβαια, σε μια τέτοια περίπτωση απαιτούνται ευρύτερες συναινέσεις μεταξύ των κομμάτων. Επομένως είναι μια ευκαιρία για την κυβέρνηση αλλά και για τα κόμματα της αντιπολίτευσης να συζητήσουν και να βρουν κοινά σημεία, καθώς τα όλο και υψηλότερα ποσοστά αποχής αφορούν ολόκληρο το πολιτικό σύστημα. Δεν αποτελεί μυστικό πως οι πολιτικοί καλούνται να βρουν και έναν πιο σύγχρονο τρόπο επικοινωνίας με τους ψηφοφόρους, προκειμένου να μπορέσουν να παρουσιάσουν τις θέσεις τους. Με τη νέα γενιά να μη διατηρεί σε σημαντικό βαθμό «παραδοσιακούς» δεσμούς με τα κόμματα, αναζητούνται «φρέσκοι» τρόποι προσέγγισης των 20άρηδων. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν βέβαια να παίξουν έναν σημαντικό ρόλο στην προσέγγιση ενός νεότερου κοινού και αυτό είναι κάτι που το αντιλαμβάνονται όλο και εντονότερα οι πολιτικοί σήμερα. Τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας, για μεγαλύτερη ενεργοποίηση της Generation Ζ στην πολιτική, μένει βέβαια να φανούν. ΘΕΜΑ Πώς θα προσελκυσθούν περισσότεροι νέοι ψηφοφόροι να βρουν τον δρόμο για την κάλπη; Πώς θα επανέλθουν όσοι καταγράφονται στα ποσοστά αποχής από τις εκλογές; Κρίσιμα προβλήματα, που απαιτούν λύσεις. Της Κατερίνας Κοκκαλιάρη Η ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΗ ΨΗΦΟΣ ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΧΗ

ΤΗΝ ΚΑΛΠΗ

ΑΠΟ

ΑΝΤΙΔΟΤΟ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

ΘΕΜΑ 278 Κ ΑΛΑ, ποιος ασχολείται με τις ευρωεκλογές; Αυτό είναι ένα ερώτημα που ακούγεται πολύ τελευταία, ιδιαιτέρως σε μια χώρα με συμμετοχή 53,74% στις εθνικές εκλογές του 2024. Οι ευρωεκλογές, που φέτος θα διεξαχθούν στις 9 Ιουνίου (και σε κάποιες χώρες της Ε.Ε. στις 6 Ιουνίου), συχνά περνούν σε δεύτερη μοίρα. Ωστόσο, το 70% των κανόνων που εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο έρχεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Το Ευρωκοινοβούλιο είναι το μόνο σώμα που οι εκπρόσωποί του εκλέγονται απευθείας από τον λαό. Οι πρώτες ευρωεκλογές διεξήχθησαν στις 7-10 Ιουνίου 1979, δηλαδή 45 χρόνια πριν (στην Ελλάδα από το 1981). Έως τότε, κάθε κράτος-μέλος όριζε τους εκπροσώπους του. Κανένα άλλο θεσμικό όργανο της Ε.Ε., ούτε δηλαδή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ούτε η Κομισιόν, δεν εκλέγεται από τον λαό. Οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται άμεσα από τους ψηφοφόρους σε όλα τα κράτη-μέλη, «για να εκπροσωπούν τα συμφέροντα των πολιτών σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων εκ μέρους της Ε.Ε. και για να διασφαλίζουν ότι τα άλλα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. λειτουργούν δημοκρατικά». Σε μια κομβική για το μέλλον της Ε.Ε. εκλογική αναμέτρηση, σε μια δύσκολη γεωπολιτική και οικονομική συγκυρία, με μια ραγδαία άνοδο ακροδεξιάς και λαϊκισμού, οι πολίτες έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν οι ίδιοι τους 720 (πλέον) ευρωβουλευτές. Η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να εκλέγει 21. Έρχεται, ίσως μοιραία, ίσως και όχι, το ερώτημα: τι μπορούν να κάνουν τα ΜΜΕ για αυτό; Πώς θα παρουσιαστεί το θέμα, μια κορυφαία δημοκρατική διαδικασία, που δεν αφορά τη «φούσκα» των Βρυξελλών μόνο, αλλά όλους τους πολίτες και στα 27 κράτη-μέλη; Μπροστά σε μια εμπόλεμη περίοδο, οι πολίτες θα πρέπει να προσέλθουν στις κάλπες για το κορυφαίο δημοκρατικό δικαίωμα. Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, σε μια περίοδο που οι ισορροπίες είναι δύσκολες και αξίες δοκιμάζονται. Ένα μεγάλο πρόβλημα στην ψηφιακή δημοσιογραφία είναι οι πηγές και η διασταύρωσή τους. Ναι, σίγουρα, αυτό ισχύει για όλη την ενημέρωση, αλλά ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα είναι στο διεθνές ρεπορτάζ: τι διαβάζεις, από πού το διαβάζεις, ποιος το γράφει, γιατί το γράφει κ.λπ. Πώς θα το διασταυρώσει ο/η δημοσιογράφος; Η διαδικτυακή ενημέρωση θεωρείται από πολλούς «ευκολότερη» λόγω όχι μόνο της αμεσότητας, αλλά και της αλληλεπίδρασης και της χρήσης διαφόρων μέσων, όπως το κείμενο, ο ήχος και το βίντεο. Εδώ λοιπόν έρχεται το ζήτημα της αξιοπιστίας. Σε μια περίοδο αυξανόμενης παραπληροφόρησης, εύκολης «χειραγώγησης» περιεχομένου, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαφυλάξει το δικαίωμά μας σε αξιόπιστες ειδήσεις και πληροφορίες. Το βασικό συστατικό της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης που βασίζεται στο δικαίωμα στην ενημέρωση. Τις βασικές δηλαδή προϋποθέσεις της Δημοκρατίας...

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ Η ΕΓΚΥΡΗ

ΒΑΣΙΚΗ

Σε μια περίοδο αυξανόμενης παραπληροφόρησης, εύκολης «χειραγώγησης» περιεχομένου, πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να διαφυλάξει το δικαίωμά μας σε αξιόπιστες ειδήσεις και πληροφορίες.

Ελίζας Καραγιώργη

Της

279 ΘΕΜΑ Α ΛΛΑΖΟΥΝ όλα στην άμυνα και οι αλλαγές αφορούν πρώτα τους πολίτες και μετά τους στρατιωτικούς. Ο τομέας της Εθνικής Άμυνας βρίσκεται σε φάση μεταρρύθμισης, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις, γεωπολιτικές, περιφερειακές συγκρούσεις, υπό το πρίσμα των τεχνολογικών εξελίξεων, αλλά και των υβριδικών απειλών. Μπορεί οι σχέσεις με την Τουρκία να έχουν εισέλθει σε μια νέα ήρεμη φάση, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν εξακολουθεί να θεωρείται υπ' αριθμόν ένα κίνδυνος, καθώς δεν έχουν εκλείψει οι αμφισβητήσεις της εθνικής κυριαρχίας, ενώ η γειτονική χώρα γιγαντώνεται σε εξοπλιστικό επίπεδο με όπλα δικής της παραγωγής. Παράγονται από drones, πολεμικά πλοία έως και αεροσκάφη 5ης γενιάς, που ταυτόχρονα ορισμένα εξάγονται, καθιστώντας την Άγκυρα παράγοντα επιρροής και στα εξοπλιστικά. Έτσι, το εξοπλιστικό πρόγραμμα βρίσκεται υπό αναθεώρηση για να αντιμετωπίσει τις νέες πιθανές απειλές συνδυαστικά με την αναδιοργάνωση της δομής των Ενόπλων Δυνάμεων. Στόχος είναι η δημιουργίας ενός σύγχρονου, ευέλικτου σχήματος, με επαρκή στελέχωση και εξοπλισμό ικανό να μπορεί να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε απειλή. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται και αναβάθμιση της ελληνικής «πολεμικής» βιομηχανίας για την παραγωγή πολεμικών πλοίων, όπως δήλωσε πρόσφατα στη «Ν» ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας, μια αναβάθμιση που θα προσφέρει και στην ελληνική οικονομία. Ο εκσυγχρονισμός των επικοινωνιών, με εντατικοποίηση της χρήσης των δορυφορικών επικοινωνιών για παράδειγμα, όπως και η ίδρυση νέου κλάδου καινοτομίας και αμυντικής τεχνολογίας, εφόσον προχωρήσουν, θα προσφέρουν στη χώρα αυτόματα συστήματα αεράμυνας (όπως antidrone θόλο) αλλά και αυτόματα χερσαία και υποβρύχια συστήματα. Μη επανδρωμένα αυτοματοποιημένα συστήματα επιτήρησης ή/και άμυνας που θα μπορούσαν να σχεδιαστούν και παραχθούν στην Ελλάδα, αποτελούν το στοίχημα όχι μόνο για τη νυν πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, αλλά συνολικά για τη χώρα. Και όλα αυτά με το βλέμμα στραμμένο στην Τεχνητή Νοημοσύνη και την ενσωμάτωσή της στον σχεδιασμό και την υλοποίηση συστημάτων. Θα κατασκευάζονται δηλαδή πρωτότυπα σε συνεργασία με μεγάλες πλατφόρμες όπως και με χώρες και εφόσον καλύπτουν τις ανάγκες των Ε.Δ. θα χρηματοδοτούνται στη συνέχεια για να μπαίνουν στη γραμμή παραγωγής με προτεραιότητα από την εγχώρια βιομηχανία. Στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης οι Ε.Δ. θα προσφέρουν και σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και στις ανάγκες της Πολιτικής Προστασίας. Ο διττός ρόλος του στρατού θα είναι να προσφέρει και σε περίοδο πολέμου, αλλά και σε περίοδο ειρήνης. Σε αυτό το πλαίσιο θα αναδιοργανωθεί με βάση το φινλανδικό μοντέλο και θα γίνει ο «στρατός των πολιτών», όπου θα συμμετέχουν εθελοντικά και γυναίκες ως δόκιμοι αξιωματικοί αρχικά, ενώ οι οπλίτες θα αποκτούν και δεξιότητες κατά τη διάρκεια της θητείας τους που θα είναι πιστοποιημένες τις οποίες θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν μετά το στρατό. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΕ ΔΙΤΤΟ ΡΟΛΟ Με νέο, ευέλικτο μοντέλο και σύγχρονο εξοπλισμό οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά κάθε πιθανή απειλή. Της Νικολέτας Πετανίδου ΑΜΥΝΑ

ΔΕΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

280 Π ΟΛΙΣ: Ας ξεκινήσουμε από τον ορισμό και ας θυμηθούμε πως η λέξη περιγράφει το πιο μικρό κέντρο ενός μεγαλύτερου οικιστικού συνόλου, έναν μόνιμο οικισμό όπου ζει και αλληλεπιδρά ο πληθυσμός. Ξέρουμε ήδη πως οι πόλεις δημιουργήθηκαν προκειμένου να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες, εξ ου και είναι έτσι δομημένες ώστε να εξυπηρετούν τη συλλογική ζωή. Το πέρασμα από τους κυνηγούς και τους συλλέκτες της Παλαιολιθικής εποχής, δηλαδή από τη νομαδική ζωή στην αστικοποίηση, υπήρξε μακρύ και πολύπλοκο. Για την αναζήτηση των πρώτων ψηγμάτων του άστεως (ο πανάρχαιος όρος περιγράφει την πόλη ως αστική μονάδα) και του μεταγενέστερου «πόλις» (ως πολιτική και θρησκευτική κοινότητα) ταξιδεύουμε στο τέλος της εποχής των Παγετώνων, πριν από 12.000 χρόνια. Κατόπιν, οι καλλιέργειες διευρύνθηκαν, τα ζώα εξημερώθηκαν και η γραφή ήρθε να συμπληρώσει το «κατασκεύασμα», εξασφαλίζοντας διόδους για συστηματικότερη ανταλλαγή ιδεών. Και από εκεί ξεκινά μια ακολουθία εξελίξεων που καθιστούν την αστική εγκατάσταση μήτρα εννοιών όπως πολιτεία, πολίτης, πολίτευμα και, φυσικά, πολιτισμός. Αρχικά ο ελληνιστικός όρος δήλωνε τη δημόσια διοίκηση, το 1810 όμως ο Αδαμάντιος Κοραής την ανανοηματοδότησε προκειμένου να αποδώσει στη γλώσσα μας τη λέξη civilization. Στα δέκα αυτά γράμματα περιελήφθησαν η υψηλή τέχνη, η φιλοσοφία και οι επιστήμες. Και από τότε έχουν συμβεί πολλά, οδηγώντας μας στο σήμερα, όπου η συζήτηση επικεντρώνεται στο παρόν και το μέλλον του πολιτισμού στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση αναγνωρίζεται ως καταλύτης στη διαμόρφωση της εθνικής κουλτούρας. Μεταξύ των αλλαγών που επιφέρει, πανίσχυρη είναι εκείνη που ακούει στο όνομα «ποπ κουλτούρα» και που φαίνεται να δρα σαρωτικά. Ειδικά στον χώρο της Τέχνης, για κάποιους προσφέρει τη δυνατότητα εμπλουτισμού και επιτρέπει το όραμα ενός «παγκόσμιου χωριού» πολιτιστικής ευημερίας και διαρκούς ανάπτυξης. Η ίδια οπτιμιστική θεωρία βλέπει την παγκοσμιοποίηση ως δυνατότητα πρόσβασης σε ένα αστείρευτο πολιτιστικό σύμπαν. Ο αντίλογος περιγράφει την παγκοσμιοποίηση ως ισοπεδωτή των πολιτισμικών διαφορών υπέρ μιας παγκόσμιας κουλτούρας που επιβάλλεται από συμφέροντα οικονομικά. Κάνει λόγο για ένα φαινόμενο ικανό να επισκιάσει τα επιμέρους χαρακτηριστικά ενός πολιτισμού-έθνους, μια απειλή που αλλοιώνει. Και αναρωτιέται: Πώς προστατεύονται οι αναπτυσσόμενες χώρες; Ποια είναι η τύχη της τοπικής κουλτούρας, της παράδοσης ως κομματιού του εθνικού πολιτισμού, η μοίρα της γλώσσας, των παραδοσιακών πολιτιστικών αγαθών, των στοιχείων του άυλου πολιτισμού; Η αλήθεια δεν μπορεί να στριμωχτεί σε απόψεις που φέρουν αποκλειστικά τα αντίθετα χρώματα. Το βέβαιο είναι πως ο πολιτισμός δεν χάνεται. Είναι αειθαλής και επιβεβαιωτικός της ηρακλείτειας αρχής. Ποιο θα είναι το πολιτισμικό μέλλον του πλανήτη δεν το γνωρίζουμε, υποθέτουμε όμως με ασφαλή βεβαιότητα πως πάντα θα υπάρχει ένα εσωτερικό, εθνικό αντίβαρο που θα συμβάλλει ακριβώς σε αυτή τη χαμαιλεοντική διάσταση του πολιτισμού. ΘΕΜΑ Η αλήθεια δεν μπορεί να στριμωχτεί σε απόψεις που φέρουν αποκλειστικά τα αντίθετα χρώματα. Το βέβαιο είναι πως ο πολιτισμός δεν χάνεται. Είναι αειθαλής και επιβεβαιωτικός της ηρακλείτειας αρχής. Της Χριστίνας Χρυσανθοπούλου

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΧΩΡΟΥΝ ΤΕΧΝΗ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

282 Π ΡΙΝ από 40.000 χρόνια, χέρια υψώνονται σε τοιχώματα σπηλαίων. Μια πρώιμη μορφή της Τέχνης ταξιδεύει κι από τα αχανή βάθη του παρελθόντος αναδύεται στο σήμερα, δηλώνοντας την ιστορική της παρουσία και τη θέση της στην εξελικτική αλυσίδα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, μέσα από λεπτομερείς απεικονίσεις ζώων, απλούς, λιτούς σχηματισμούς ανθρώπων και αποτυπώματα χεριών. Προϊστορικές τοιχογραφίες σπηλαίων είναι διαθέσιμες στο οπτικό πεδίο της σύγχρονης όρασης. Από τις αρχαιότερες τοιχογραφίες που έχουν βρεθεί είναι αυτές του σπηλαίου Μάρος στο ινδονησιακό νησί Σουλαέζι (ηλικίας 40.000 ετών) και του σπηλαίου Σοβέ στη Νότια Γαλλία (ηλικίας περίπου 32.000 ετών). Στο Σοβέ -χαρακτηρισμένο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την Ουνέσκο το 2014- έχουν καταγραφεί εκατοντάδες τοιχογραφίες ζώων. Πέρα από τα γνωστά φυτοφάγα ζώα που κυριαρχούν στην παλαιολιθική τέχνη των σπηλαίων, όπως άλογα, σαύρες και μαμούθ, οι τοιχογραφίες του περιλαμβάνουν πολλά αρπακτικά, όπως λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, αρκούδες, ύαινες. Εδώ, επίσης, χρησιμοποιήθηκαν καινοτόμες τεχνικές - όπως καθαρισμός και λείανση των τοιχωμάτων πριν χρησιμοποιηθούν. Εξαιρετική για την εποχή είναι και η αποτύπωση στιγμιότυπων με ζώα να ζωγραφίζονται σε αλληλεπίδραση - όπως ένα ζευγάρι μαλλιαρών ρινόκερων που απεικονίζονται να χτυπούν τα κέρατά τους, σε μια μάχη κυριαρχίας εδάφους ή ζευγαρώματος. Εκτός του μεγάλου μεγέθους του, ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει το δίκτυο σπηλαίων Λασκό της νοτιοδυτικής Γαλλίας -ενταγμένο στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της Ουνέσκο από το 1979- και λόγω της αισθητικής σημασίας των καλά διατηρημένων τοιχογραφιών του, που απεικονίζουν έγχρωμες εικόνες και χαρακτικά ζώων, και βρίσκονται σε μεγάλο ύψος. Βάσει επιστημονικών υπολογισμών, πριν από 17.000 χρόνια, η διαφορετική εδαφική διαμόρφωση επέτρεπε στον προϊστορικό καλλιτέχνη να ζωγραφίζει τα -σήμερα δυσπρόσιτα- τοιχώματα. Δεν είναι τυχαίο πως το Λασκό έχει χαρακτηριστεί η «Καπέλα Σιστίνα των τοιχογραφιών». Στην Καπέλα Σιστίνα -το παρεκκλήσι του Αποστολικού Παλατιού, της επίσημης κατοικίας του Πάπα, στην πόλη του Βατικανού-, αρχές του 16ου αιώνα, ο Μιχαήλ Άγγελος ολοκλήρωσε, σε διάρκεια τεσσάρων ετών, τις τοιχογραφίες της οροφής, που εξιστορούν τη δημιουργία του κόσμου. Μια επιφάνεια χιλίων τετραγωνικών, κοσμήθηκε με περισσότερες από 300 βιβλικές φιγούρες και παραστάσεις και μαζί της, καθηλωτικά, αριστουργηματικά, θεϊκά, κοσμήθηκαν η παντοτινή Τέχνη και η Ζωή. Από κάθε εποχή, από κάθε κοινωνία αναδύεται Τέχνη που την εκφράζει, την περιγράφει, την εκπροσωπεί. Και η Τέχνη αυτή επιστρέφει ξανά στην καρδιά της κοινωνίας· την αφυπνίζει, την ξεσηκώνει, την ευαισθητοποιεί, την ψυχαγωγεί, την παρηγορεί και τη συνοδεύει στο επόμενό της βήμα. Κι είναι αυτή, η αέναη πορεία της Τέχνης. Κι είναι αυτή, η αέναη πορεία της Ζωής. Κι είναι και κάποιες Στιγμές Τέχνης που αιωρούνται πάνω από την πορεία της Τέχνης, πάνω από την πορεία της Ζωής. Κι είναι αυτές, Στιγμές διάρκειας παντοτινών αιώνων. Στιγμές που ανυψώνουν τον Άνθρωπο στο βάθρο του νικητή· νικητή στην Αέναη Πάλη του. ΘΕΜΑ Από κάθε εποχή, από κάθε κοινωνία αναδύεται Τέχνη που την εκφράζει, την περιγράφει, την εκπροσωπεί. Και η Τέχνη αυτή επιστρέφει ξανά στην καρδιά της κοινωνίας. Του Γιώργου Σ Κουλουβάρη

ΣΤΙΓΜΕΣ, ΜΙΑ ΠΑΛΗ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ TEXNH

ΚΑΠΟΙΕΣ

283 ΘΕΜΑ Σ ΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ της πρώτης κινηματογραφικής ταινίας (την «Άφιξη του τρένου στο σταθμό της Λιόν») το κοινό έτρεξε πανικόβλητο προς την έξοδο: Είχαν πειστεί πως το τρένο ερχόταν στ' αλήθεια καταπάνω τους. Βεβαίως, τότε το φιλμ ήταν... ασπρόμαυρο, ακατέργαστο, βωβό και γεμάτο κόκκο. Η ψευδαίσθηση όμως λειτουργούσε, μέχρι που σταδιακά ο καταναλωτής φιλμικών εικόνων έδειχνε να απαιτεί μια ολοένα και εντονότερη κινηματογραφική εμπειρία, πρόθυμος να πληρώσει και ένα λίγο πιο «τσιμπημένο» εισιτήριο κάθε φορά. Έτσι, ήρθε ο ήχος, ενώ στη συνέχεια το φιλμ έγινε έγχρωμο, πανοραμικό (σινεμασκόπ) και τρισδιάστατο. Το Χόλιγουντ μάλιστα αγαπά ιδιαίτερα τις τρισδιάστατες ταινίες, μιας και είναι απόρθητες στις διαθέσεις των εκάστοτε «πειρατών», καθώς καμιά κρυμμένη βιντεοκάμερα, όσο καλή κι αν είναι, δεν θα μπορέσει να καταγράψει το θαύμα που μόνο τα μάτια σας μπορούν να δουν. Τι είναι άλλωστε ο κινηματογράφος χωρίς το Θέαμα; Θυμάμαι τώρα πως, σε μια παλαιότερη συνέντευξή του, ο ηθοποιός Μάικλ Κέιν είπε στον γράφοντα τα εξής λόγια: «Ποτέ δεν ρίχνω την παραμικρή ματιά στο έξτρα υλικό των dvd όπου σου αποκαλύπτουν πώς γύρισαν τις επικίνδυνες σκηνές, επειδή δεν θέλω να ξέρω. Η μαγεία αυτή πρέπει να διατηρηθεί». Οφείλουμε λοιπόν να ζούμε «μέσα» στο φιλμ, για το φιλμ και μόνο. Αν και, μαζί με το φιλμ, προέκυψε ιστορικά και μια «αναπόφευκτη παρενέργεια»: αυτή του κριτικού κινηματογράφου. Ο κριτικός που υπογράφει αυτό το κείμενο δεν «έπιασε» τότε τι εννοούσε ο Μάικλ Κέιν, αλλά τώρα που κατάλαβε είναι πια αργά: Όλοι πλέον ξέρουμε πως οι περίτεχνες σκηνές κατασκευάζονται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, από τους μεγάλους μέχρι τα εγγόνια τους. Οπότε ποια μαγεία μένει; Αυτή της συλλογικής εμπειρίας - αυτή που ούτε καν ο κορονοϊός δεν μπόρεσε να χτυπήσει: Το κοινό δείχνει να επιστρέφει ξανά στις μεγάλες αίθουσες. Στη χώρα μας, σκηνοθέτες όπως ο Βέντερς και ο Καουρισμάκι κόβουν ξανά δεκάδες χιλιάδες εισιτήρια, δίπλα στα εμπορικά μεγαθήρια. Και οι θεατές ρίχνονται ξανά στις μεγάλες οθόνες, όπως ο παραθεριστής στις καλοκαιρινές θάλασσες. Και, ξέρετε, δεν πιστεύω στην αντίληψη που θέλει τους κριτικούς «επαγγελματίες θεατές». Ο κριτικός δεν βρίσκεται στην αίθουσα για να διασκεδάσει αλλά για να προσφέρει στο κοινό μια σοβαρή γνώμη πάνω στην ταινία που παρακολουθεί. Βέβαια, αν ήταν έτσι, όλες οι λίστες με τα κορυφαία φιλμ όλων των εποχών θα ήταν πάνω κάτω ίδιες. Κι όμως, αυτό δεν συμβαίνει ποτέ: Ακόμη κι όταν κάνουμε εξαρχής τον διαχωρισμό ανάμεσα σε «αγαπημένες» και «καλύτερες» ταινίες, πάλι θα διαφωνήσουμε, θα λογοφέρουμε, θα τα βάλουμε μέχρι και με τους εαυτούς μας. Κι όλα αυτά γιατί; Τελικά, για λόγους προσωπικούς. Γιατί κάθε φορά που ξεκινάει μια ταινία, σώνονται τα ψέματα. Βλέπετε, η αλήθεια τελικά είναι πως γράφουμε για το σινεμά, ξεθάβουμε «χαμένες» ταινίες και στήνουμε ανθολογίες, αναζητώντας στους άλλους το θεώρημα που κουβαλάμε, θαρρείς από πάντα. Αυτό που λέει πως οι σκοτεινές αίθουσες παραμένουν η καλύτερη απόδειξη που έχουμε για την ύπαρξη του φωτός. ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΑΠΗ ΜΕ ΜΙΑ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΗ «ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΑ» Δεν πιστεύω στην αντίληψη που θέλει τους κριτικούς «επαγγελματίες θεατές». Ο κριτικός δεν βρίσκεται στην αίθουσα για να διασκεδάσει αλλά για να προσφέρει μια σοβαρή γνώμη πάνω στην ταινία. Του Άκη Καπράνου ΣΙΝΕΜΑ

ΘΕΜΑ 284 Ε ΧΕΙ χαρακτηριστεί «κοινωνικό φαινόμενο», «βασιλιάς των σπορ» και του έχει αποδοθεί πλήθος επιθέτων για να υπογραμμιστεί η ευρύτατη αποδοχή της οποίας τυγχάνει το δημοφιλέστερο των αθλημάτων. Σε κάθε περίπτωση, το ποδόσφαιρο είναι πολύ περισσότερο από ένα απλό παιχνίδι: πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο, ένα καταλυτικό μέσο που ενώνει διαφορετικούς πολιτισμούς, εθνότητες και κοινότητες, έναν τρόπο επίλυσης ακόμα και πολιτικών ζητημάτων. Η αποδοχή του δεν περιορίζεται στο πλαίσιο της πλατιάς μάζας, αλλά επεκτείνεται σε πολλαπλά πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας: την πολιτική, τις τέχνες, τη διανόηση, τη λογοτεχνία... Στην Οδύσσεια (Ζ’, 99-100) περιγράφεται σκηνή στην οποία η Ναυσικά με τις φίλες της παίζουν με τη «σφαίρα» στην ακροποταμιά: «Και σα χαρήκανε θροφή, κι αυτή κι οι παρακόρες, βγάλαν τη μπόλια κι έπαιξαν τη σφαίρα ανάμεσά τους» (μετάφραση Αργύρης Εφταλιώτης). Ο διάσημος Ιταλός σκηνοθέτης Πιερ Πάολο Παζολίνι, που υπήρξε και παίκτης της Καζάρσα (Φρίουλι), είχε γράψει πως «το ποδόσφαιρο είναι η τελευταία ιερή παράσταση των καιρών μας. Κατά βάθος πρόκειται για ιεροτελεστία…». Ο Αλμπέρ Καμί συνήθιζε να λέει πως «έχοντας δοκιμάσει αμέτρητες εμπειρίες, μπορώ να πω με σιγουριά ότι όσα ξέρω σχετικά με την ανθρώπινη ηθική τα οφείλω στο ποδόσφαιρο». Η αλήθεια, όμως, πού βρίσκεται; Αποτελεί όντως το ποδόσφαιρο κοινωνικό «ναρκωτικό» και μέσο προπαγάνδας ή παραπέμπει ευθέως στην αρχέγονη χαρά του παιχνιδιού και την επιθυμία για συμμετοχή σε ένα σύνολο που μοιράζεται κοινούς στόχους και οράματα, συνεγείροντας ακόμη και κολοσσούς του πνεύματος; Οι Καμί (συγγραφέας, εκτός των υπολοίπων, του δοκιμίου «Εγκώμιον ποδοσφαίρου») και Σάμουελ Μπέκετ υπήρξαν τερματοφύλακες ομάδων Β’ και Γ’ εθνικής κατηγορίας, ο Χούλιο Κορτάσαρ κεντρικός κυνηγός... Ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε περιγράφει σε ένα ποίημά του πως «... η τροχιά της μπάλας δείχνει στους παίκτες τον τόπο ενός καινούργιου ονείρου...» και ότι αυτοί για να τη φτάσουν «γίνονται χορευτές», ενώ ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν συνέγραψε τα μυθιστορήματα «Ο σέντερ φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο» και «Ποδόσφαιρο: Μια θρησκεία σε αναζήτηση θεού». Ο Φερνάντο Αραμπάλ αποκαλεί τον Ερίκ Καντονά «μοναχικό και ποιητή, βάρβαρο και φιλόσοφο», ενώ για να τονίσει την καθολικότητα του αθλήματος ο Μπρομπερζέ σημειώνει ότι «η FIFA έχει περισσότερα κράτη-μέλη από τον ΟΗΕ». «Το ποδόσφαιρο είναι μια μεταφορά της ζωής» είχε πει ο Ζαν Πολ Σαρτρ, «η ζωή είναι μια μεταφορά του ποδοσφαίρου» αντέτεινε ο φιλόσοφος Σέρτζιο Τζιβόνε. Ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε το «Αιώνιο πάθος - μπαλάντα για τον Τζορτζ Μπεστ», ο Ηλίας Λάγιος ύμνησε τον Μαραντόνα με την «Μπαλάντα στον απερχόμενο ντριπλέρ του καιρού τούτου», ο Δημήτρης Χουλιαράκης έγραψε τη «Σουπέργκα», ο Νίκος Χουλιαράς «Αυτά τα παιδιά οι Βραζιλιάνοι» και ο Βασίλης Καλαμαράς τον «Ροζέ Μιλά του Νίκου Καρούζου». Το ποδόσφαιρο δεν πρέπει να εκτιμάται μόνο ως άθλημα, όχι: από τις απλούστερες κοινότητες έως τις μεγάλες παγκόσμιες σκηνές διαδραματίζει ρόλο στη διαμόρφωση του κόσμου και την εξέλιξη του ανθρώπου, προσφέροντας μια προοπτική για ενότητα και ειρήνη. Η ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΘΕΑ ΠΟΥ ΚΥΡΙΕΥΕΙ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Το δημοφιλέστερο σπορ στον κόσμο ενώνει διαφορετικούς πολιτισμούς και εθνότητες, ενώ η αποδοχή του, πέρα από τις πλατιές μάζες, επεκτείνεται στην πολιτική, στις τέχνες, στη διανόηση, στη λογοτεχνία... Του Παναγιώτη Κουμάνταρου ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ

ΘΕΜΑ Σ ΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ ο Αχιλλέας έψηνε κομμάτια κρέατος στη θράκα, ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές έκανε αναφορά στον κάνδαυλο, που ήταν ψητό κρέας και συνδυαζόταν με πίτα, και στη μυκηναϊκή γαστρονομία μάλλον είχαν ιδιαίτερη αγάπη στο έδεσμα που θυμίζει το σημερινό σουβλάκι, χρησιμοποιώντας πήλινες σχάρες, όπου έψηναν το κρέας τους σε καλαμάκια. Το ψωμί κριθαρένιο, τα σύκα και οι ελιές σε πρώτο ρόλο, το κρασί νερωμένο και οι άντρες χωριστά από τις γυναίκες, με τους άντρες να γευματίζουν πρώτοι, και τις γυναίκες, αφού τους σέρβιραν, να ακολουθούν στη συνέχεια. Οι κρασοκατανύξεις στα Συμπόσια της Αθήνας δεν είχαν σταματημό, με τους ενήλικες άντρες να γευματίζουν με κρασί και τραγήματα σε ανάκλιντρα και η γαστρονομία με τη φιλοσοφία να μπλέκονται και να αλληλοσυμπληρώνονται, η μία σαν συνοδευτικό της άλλης. Μερικές χιλιάδες χρόνια μετά, στο παιχνίδι της φιλοσοφίας και της γαστρονομίας μπαίνουν δυναμικά και η φυσική με τη χημεία και το πιάτο μας γεμίζει με αφρό λεμονιού, μους φέτας, κακαβιές σε σφαίρα, ζελέ κόκκινου κρασιού και κρέμα χωριάτικης, σε ένα «παιχνίδι» όπου σάκχαρα, σταθεροποιητές, φυγοκεντρήσεις, συσκευές υγρού αζώτου σε high end εστιατόρια που «αστράφτουν» με αστέρια Michelin και απαιτούν ίσια πλάτη, κερδίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Κάτι τέτοιο ίσως είχε σκεφτεί ο Nicholas Kurti, όταν στην παρουσίασή του το 1969 με τίτλο «Ο φυσικός στην κουζίνα» χρησιμοποίησε τον προσφάτως εφευρεθέντα φούρνο μικροκυμάτων, προκειμένου να φτιάξει το αντίστροφο του Baked Alaska (επιδόρπιο με παγωτό και επικάλυψη μαρέγκας), το οποίο ονομάστηκε Frozen Florida και ουσιαστικά ήταν ένα παγωμένο κέλυφος από μαρέγκα, που στο εσωτερικό του έκρυβε ζεστό λικέρ. Οι πρακτικές μοριακής γαστρονομίας κερδίζουν έδαφος και μέχρι το 2010 έχουν μπει δυναμικά στην εστίαση. Κι εκεί που μια αρκετά μεγάλη μερίδα κόσμου τρόμαξε ότι η ανοίκεια φουτουριστική ταυτότητα της γαστρονομίας θα μας στερήσει τις παραδοσιακές υφές και θα οδηγήσει στο πιάτο μας αφρούς και σφαίρες, που διατηρούν μεν τη νοστιμιά, αλλά μας στρέφουν την προσοχή στο στιλιζάρισμα και ίσως πιο μακριά από την ουσία, η επιστροφή στη φύση, στο παραδοσιακό, το απτό και το καλοδουλεμένο κερδίζει και πάλι έδαφος. Πολλοί διακεκριμένοι σεφ μιλούν πλέον για τη σημασία των αγνών και απλών γεύσεων, για την αξία της ποιοτικής και καθαρής πρώτης ύλης που οδηγεί συνεχώς σε ολοένα και περισσότερο from farm-to-table μενού, με πιο «καθαρές» γεύσεις, με έμφαση στη βιωσιμότητα και επίκεντρο την ανάγκη τού να καταλαβαίνουμε τι τρώμε κι όχι να το ψάχνουμε. Να μην απασχολούμαστε τόσο με το τι ήταν ο αφρός και η σφαίρα στο πιάτο μας, που πρέπει να «σκάσει» στον ουρανίσκο για να εντρυφήσουμε στη γεύση. Να μη βάζουμε ενοχικά ψηλά στο βάθρο της γαστρονομικής τελειότητας τον αποδομημένο μουσακά και την πέρλα ελαιόλαδου, κρίνοντας μόνο το φαίνεσθαι. Να διατηρήσουμε την ταυτότητα της κάθε κουζίνας, με τις υφές να φανερώνονται από την πρώτη ματιά. Για να μπλέξουμε με πιο αυθεντικό τρόπο, χωρίς αποπροσανατολισμούς, ξανά το φαγητό με λίγη φιλοσοφία και (καθόλου νερωμένο) κρασί.

ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Η αξία της ποιοτικής και καθαρής πρώτης ύλης επιστρέφει στις γαστρονομικές τάσεις μετά από μια μακρά περιπέτεια των σύγχρονων σεφ σε δαιδαλώδεις ατραπούς της φυσικής και της χημείας.

Τζούλια Τασώνη

ΑΠΟ

Της

286

«Κ

287 ΘΕΜΑ

ΑΝΕΝΑΣ δεν αγαπάει έναν αγγελιοφόρο κακών ειδήσεων», είχε πει ο Σοφοκλής. Όμως, όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να επικοινωνήσουν και να ενημερωθούν για ό,τι συμβαίνει γύρω τους και τα τεκταινόμενα αναφανδόν καθορίζουν τη ζωή τους. Από την Αρχαία Ελλάδα, οι άνθρωποι ενημερώνονταν ή επικοινωνούσαν με μηνύματα χαραγμένα πάνω σε λίθους και βράχους, με ταχυδρομικά περιστέρια, αγγελιοφόρους, ηλιακά σήματα, ήχους, φρυκτωρίες ή κερωμένες πινακίδες. Η πρώτη ουράνια αγγελιοφόρος των θεών του Ολύμπου που μετέφερε ειδήσεις ήταν η Ίριδα. Από τις πρώτες ωστόσο υπαρκτές μεθόδους μετάδοσης πληροφοριών και μηνυμάτων ήταν οι ημεροδρόμοι ή αγγελιοφόροι, άνθρωποι που διέσχιζαν μεγάλες αποστάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πασίγνωστος ο Φειδιππίδης, που μετέφερε στην Αθήνα το μήνυμα της νίκης του Μαραθώνα το 490 π.Χ. σε μια απόσταση 39 χλμ., την οποία διέσχισε χωρίς να σταματήσει, αναφωνώντας τη γνωστή φράση «νενικήκαμεν». Την πρώτη ουσιαστική μορφή εφημερίδας της αρχαιότητας την έχουμε στα χρόνια του Περικλή, με τους ξύλινους πίνακες, γνωστούς ως «λευκώματα», που αναρτώντο μπροστά στον βωμό των επώνυμων ηρώων στην Αρχαία Αγορά. Εκεί οι Αθηναίοι πολίτες πήγαιναν για να ενημερωθούν για τις προτάσεις νέων νόμων, τις δημόσιες τιμητικές διακρίσεις, τις επικείμενες δίκες και τα ονόματα των πολιτών προς στρατολόγηση. Η Αρχαία Αγορά ήταν ο τόπος που πήγαινε ο πολίτης για να μάθει τα νέα. Εκεί συναντιούνταν και αυτοί που είχαν επίσημα αξιώματα και ο απλός πολίτης, σε μια συνεχή «ζύμωση». Και ο πρώτος βεβαίως δημοσιογράφος της αρχαιότητας ήταν ο Θουκυδίδης, ο οποίος περιγράφει την καταστροφή των δύο μεγαλύτερων πόλεων της αρχαίας Ελλάδας. Μένει ουδέτερος, πηγαίνει στα πεδία των μαχών, καταγράφει τα γεγονότα, βλέπει ο ίδιος Σπαρτιάτες και Αθηναίους να μονομαχούν, παίρνει τη γνώμη τους και την τοποθετεί αυτούσια στο κείμενο, γι' αυτό και θεωρείται ο πατέρας του ρεαλισμού. Περίφημες ήταν και οι «βασίλειοι εφημερίδες» του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπου καταγράφονταν σε καθημερινή βάση οι δραστηριότητές του. Στα ρωμαϊκά χρόνια, γύρω στο 48 π.Χ., η πρώτη μορφή δημοσιογραφίας ήταν το «Άκτα Ντιούρνα», είδος ημερολογίου που κάλυπτε καθημερινά σημαντικά γεγονότα, όπως ομιλίες, και τοποθετούνταν σε εμφανή κεντρικά σημεία. Πιο σημαντική και από τη σύνταξη των ειδήσεων ήταν η εργασία αντιγραφής. Εκεί δημοσιεύονταν τα πρακτικά δικών, οι αγγελίες γάμων και θανάτων, οι κηδείες, τα διαζύγια, ανέκδοτα, σκάνδαλα, παιχνίδια ξιφομάχων, ακόμη και κριτικές γεγονότων και ατόμων. Ο καθένας μπορούσε να τα διαβάσει δωρεάν και να τα αντιγράψει για να τα στείλει σε απομακρυσμένες περιοχές της αυτοκρατορίας. Έτσι όμως δημιουργήθηκε και ο «ιός» των ψευδών ή ανακριβών ειδήσεων, τα σημερινά «social media». Γι’ αυτό και ο δημοσιογράφος πρέπει να γράφει με αξιοπιστία και αλήθεια, να γίνεται η φωνή, τα μάτια και τα αυτιά της κοινωνίας. Η ΦΩΝΗ, ΤΑ ΑΥΤΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ «Βάλ’ το μπροστά τους με συντομία ώστε να το διαβάσουν, ξεκάθαρα ώστε να το καταλάβουν, με εικόνες ώστε να το θυμούνται και με ακρίβεια ώστε να καθοδηγούνται από το φως του». Τζόζεφ Πούλιτζερ Της Έφης Τριήρη TYΠΟΣ

288 ΗΓΡΑΦΗ . δεν είναι τίποτε άλλο από τη σκέψη του ανθρώπου, γι’ αυτό και από την πρώτη στιγμή αναζήτησε τα κατάλληλα εργαλεία για να την αποτυπώσει. Εάν ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο, ακόμη και 30.000 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, οι βραχογραφίες δεν ήταν διακόσμηση για τον προϊστορικό άνθρωπο των σπηλαίων αλλά μηνύματα και εικόνες από την καθημερινή ζωή του, όπως σκηνές κυνηγιού, δηλαδή μια πρώιμη μορφή επικοινωνίας. Εγχάρακτα γραπτά μηνύματα βρέθηκαν και σε οστά ζώων. Οι Σουμέριοι, λαός της Μεσοποταμίας (σημερινό Ιράκ), δημιούργησαν το 3500 π.Χ. γραφή εικονογραφική με σύμβολα, που εν συνεχεία τα έκαναν πιο τριγωνικά, σαν σφήνες, γι’ αυτό και ονομάστηκε σφηνοειδής γραφή. Τα πρώτα γραπτά κείμενα θεωρείται ότι ήταν τα σουμεριακά, τα οποία ουσιαστικά σηματοδοτούν την εφεύρεση της γραφής από τον άνθρωπο. Οι Κινέζοι γύρω στο 1600 π.Χ. εφηύραν ένα εικονογραφικό σύστημα γραφής, που τελειοποιήθηκε με το πέρασμα των αιώνων και φθάνει έως τις μέρες μας με τα ιδεογράμματα. Οι Αιγύπτιοι τελειοποίησαν τις εικόνες που χάραζαν με τα περίφημα ιερογλυφικά, καθιερώνοντας και το επάγγελμα του γραφέα. Τα ιερογλυφικά που χρησιμοποιούνταν σε αρχαία θρησκευτικά κείμενα σώθηκαν στην περίφημη Στήλη της Ροζέτας που βρέθηκε σε ναό τον 2ο αιώνα π.Χ. Στον ελλαδικό χώρο, οι πρώτες γραφές ήταν κι αυτές ιερογλυφικές, σύμφωνα με τη γραφή στον Δίσκο της Φαιστού και τη Γραμμική Α, που μέχρι σήμερα δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί, παρά τις διάφορες εικασίες. Ελληνική γραφή είναι και η Γραμμική Β, που έχει όμως αποκρυπτογραφηθεί και είναι συλλαβική. Οι Φοίνικες, εμπορικός λαός της ΝΑ Μεσογείου που άκμασε το 1000 π.Χ., επινόησαν μια γραφή με 22 γράμματα χωρίς φωνήεντα για τη διευκόλυνση των συναλλαγών τους, σε μια επαναστατική στιγμή για την ιστορία της γραφής, γιατί πλέον η γραφή απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Οι αρχαίοι Έλληνες πήραν τη γραφή αυτή, την προσάρμοσαν και προσέθεσαν φωνήεντα, αποτυπώνοντας κάθε ήχο της ανθρώπινης λαλιάς, παρότι το ελληνικό αλφάβητο δεν διαμορφώθηκε μονομιάς. Η γραφή των αρχαίων Ελλήνων ήταν με κεφαλαία, όπως τη βλέπουμε σε επιγραφές και σε αγγεία, με κατεύθυνση αρχικά από δεξιά προς τ’ αριστερά. Με τους Ρωμαίους καθιερώθηκε η γραφή από αριστερά και το λατινικό αλφάβητο, που χρησιμοποιείται στις κυριότερες γλώσσες του Δυτικού κόσμου και θεωρείται ότι δημιουργήθηκε στις ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας. Η μικρογράμματη γραφή υιοθετήθηκε από τους καλόγερους - αντιγραφείς κειμένων του Βυζαντίου. Στη νεότερη Ιστορία, το 1976 υιοθετήθηκε η δημοτική ως επίσημη γλώσσα του ελληνικού κράτους και το 1982 γίνεται μονοτονική. Σήμερα ωστόσο η ελληνική γλώσσα, τόσο η προφορική όσο και η γραπτή, «κακοποιείται», υποβαθμίζεται και συχνά παραποιείται, γι’ αυτό και είναι ευθύνη όλων μας να τη διαφυλάξουμε. Γιατί είναι πολιτιστική παρακαταθήκη, μια τεράστια δύναμη που σου δίδει τη δυνατότητα να πάρεις κάτι στιγμιαίο, τη σκέψη, και να τη μετατρέψεις με παραστατικό και γλαφυρό τρόπο σε κάτι αθάνατο, που δεν φθείρεται και δεν πεθαίνει. Και αυτό αυτομάτως την ανάγει σε κορυφαία τέχνη... Η ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΘΕΜΑ Εάν ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο, ακόμη και 30.000 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, οι βραχογραφίες δεν ήταν διακόσμηση αλλά μηνύματα και εικόνες από την καθημερινή ζωή του. Της Έφης Τριήρη

ΓΡΑΦΗ

289 ΘΕΜΑ * Πληροφορίες για την ιστορία της τυπογραφίας αντλήσαμε από τους ιστότοπους:

Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Γουτεμβέργιος (1400-1468), Γερμανός σιδηρουργός, χρυσοχόος, τυπογράφος και εκδότης, θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης τυπογραφίας στην Ευρώπη. Παρόλο που δεν εφηύρε ο ίδιος τη μηχανική εκτύπωση με κινητά στοιχεία, ήταν ο πρώτος που την αξιοποίησε για να θεμελιώσει τελικά τη μέθοδο της μαζικής εκτύπωσης βιβλίων. Η τυπογραφική μέθοδος του Γουτεμβέργιου θεωρείται ως η πιο σημαντική εφεύρεση της δεύτερης χιλιετίας. Στο τέλος του περασμένου αιώνα το περιοδικό «Time» αναγνώρισε την κοινωνική και πολιτιστική σημασία της εφεύρεσης της τυπογραφίας και τη χαρακτήρισε ως το κρισιμότερο γεγονός της χιλιετίας. Η εποχή της έντυπης επικοινωνίας διακρίνεται σε τέσσερις περιόδους:  Την Α’ περίοδο (από τα μέσα του 15ου αιώνα έως τα μέσα του 19ου αιώνα), κατά την οποία, αν και η εκτύπωση γίνεται με μηχανικό τρόπο, η στοιχειοθεσία και η κατασκευή της πλάκας για την αναπαραγωγή των εικόνων γίνεται με χειρωνακτικές διαδικασίες.  Τη Β’ περίοδο (από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τα μέσα του 20ού αιώνα), κατά την οποία επικρατεί η εκμηχάνιση όλων των διαδικασιών παραγωγής.  Την Γ’ περίοδο (από τα μέσα του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1980), κατά την οποία περάσαμε από τη στοιχειοθεσία θερμού μετάλλου στη φωτοστοιχειοθεσία και στην απόσυρση των μεταλλικών τυπογραφικών στοιχείων.  Την Δ’ περίοδο (από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα), κατά την οποία όλες οι διαδικασίες ψηφιοποιούνται, το φιλμ αποσύρεται και νέες μέθοδοι εκτύπωσης εφευρίσκονται. Η εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο το 1455, η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 και η φυγή αρκετών λόγιων Ελλήνων στη Δύση, ιδιαίτερα στην Ιταλία, αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία γεννήθηκε και αναπτύχθηκε η ελληνική τυπογραφία. Η λατινική και η γερμανική γραφή ήταν οι πρώτες που χαράχθηκαν σε κινητά τυπογραφικά στοιχεία και ακολούθησε η ελληνική γραφή. Το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο ιδρύθηκε στη Βενετία από τον Λαόνικο τον Κρήτα ή Νικόλαο Καββαδάτο και τον επίσης κρητικής καταγωγής Αλέξανδρο (γιο του πρωτοπαπά Χάνδακος Γεωργίου του Αλεξάνδρου). Με την εξέλιξη της τυπογραφίας έρχεται και η ανάπτυξη των εφημερίδων. Ο προεπαναστατικός Τύπος, μάλιστα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης και του επαναστατικού πνεύματος, που αποτέλεσαν προϋποθέσεις για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821. Υπόβαθρο για την εμφάνιση των πρώτων ελληνικών εφημερίδων προ και μετά της Επανάστασης του 1821 ήταν τα πολυάριθμα τυπογραφεία των Ελλήνων της διασποράς. Από το 1828 αρχίζουν να δημιουργούνται ιδιωτικά τυπογραφεία σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και η ελληνική τυπογραφία εδραιώνεται στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.

ΓΟΥΤΕΜΒΕΡΓΙΟ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ Η επανάσταση της τυπογραφίας έφερε και την έκρηξη της ενημέρωσης, με την έντυπη δημοσιογραφία να αποτελεί για δεκαετίες τη ναυαρχίδα των ΜΜΕ. Του Μωυσή Λίτση ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ

www.graphicanews.gr/articles.php?article=12&page=2 www.ascsa.edu.gr/research/gennadius-library-gr/history-of-greek-printing-gr/history-of-greek-printing-details-gr

ΑΠΟ ΤΟΝ

ΘΕΜΑ 290 Τ Α ΠΡΩΤΑ εκατό χρόνια είναι δύσκολα. Κάποιοι κάνουν χιούμορ, στον εορτασμό συγκεκριμένων εορτών και επετείων. Και όμως υπάρχουν περιπτώσεις που αυτά τα εκατό χρόνια πέρασαν. Άλλοτε πολύ δύσκολα, σε πολλές περιπτώσεις απλά υποφερτά, σε σημαντικά λιγότερες εύκολα. Από εκείνο το πρώτο πρωτοσέλιδο, που δεν χρειάστηκε πολύς κόπος για να φτιαχτεί, αρκούσε η ιδέα ενός ταλαιπωρημένου και ξεριζωμένου Έλληνα επιχειρηματία, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Άλλοτε τα πρωτοσέλιδα είναι εύκολα γιατί υπάρχει ορυμαγδός ειδήσεων, που δεν ξέρεις ποια να πρωτοδιαλέξεις και ποια να αφήσεις για τις «πίσω» σελίδες. Άλλοτε γιατί μόνη της μια είδηση είναι αυτή που «επιλέγει» και δεν επιλέγεται για να είναι πρώτη. Και σε αρκετές περιπτώσεις απαιτείται πολλή σκέψη για να «φτιάξεις» την πρώτη σελίδα. Γιατί όταν μια εφημερίδα κρέμεται από τα μανταλάκια πρωί πρωί στην πλατεία της Ομόνοιας ή στο ταμπλό της ΕΒΓΑ της γειτονιάς στην Κυψέλη, οφείλει να είναι ελκυστική. Και ελκυστική δεν την έκανε το μήκος και το πλάτος -φθάσαμε κάποτε στο σημείο να το δούμε και αυτό- ούτε αν είχε χρώματα. Ελκυστική την έκανε το πρωτοσέλιδο. Αυτή η είδηση που επέλεγε ο διευθυντής με τους αρχισυντάκτες για να «ζήσει» 24 ώρες ως πρωτοσέλιδο. Και ήταν αυτή η είδηση που λειτουργούσε και λειτουργεί ως «κράχτης» για να πληρώσει κάποιος, πολλές φορές και από το υστέρημά του, για να αγοράσει την εφημερίδα. Γιατί καλά είναι τα σχόλια, οι αναλύσεις, τα χρονογραφήματα. Όμως, χωρίς ελκυστικό πρωτοσέλιδο, μπορεί ο καθημερινός κόπος δεκάδων ανθρώπων να πάει στράφι. Και όταν την άλλη μέρα έφθανε το δελτίο κυκλοφορίας να υπήρχε απογοήτευση, κατήφεια και στεναχώρια. Η αναζήτηση ευθυνών, που άρχιζε από τον διευθυντή και έφθανε στον αρμόδιο συντάκτη, είχε πολλές φορές ολέθριες συνέπειες. Και ας την «πλήρωναν» σε αρκετές περιπτώσεις άνθρωποι που δεν είχαν ευθύνη. Γιατί δεν «πούλησαν» την είδηση όπως έπρεπε και δεν εκτιμήθηκε αρμοδίως για να γίνει πρωτοσέλιδο. Και σιγά σιγά τα πράγμα άλλαξαν. Στα 50 χρόνια ήρθε η Μεταπολίτευση. Ο ανταγωνισμός αγρίεψε. Τα πρωτοσέλιδα έπρεπε να γίνουν ακόμη πιο ελκυστικά. Πολλές φορές να λειτουργούν ως «δόλωμα» για να «τσιμπήσει» ο υποψήφιος αγοραστής. Και ήρθε το ραδιόφωνο και αργότερα η τηλεόραση. Και πολύ αργότερα τα sites και το ίντερνετ. Τα τελευταία χρόνια τα social media. Τα πρωτοσέλιδα έχασαν τον λόγο ύπαρξής τους. Όλες οι ειδήσεις μπορούν να γίνουν «πρώτες». Αρκεί να εξυπηρετούν τον λόγο που «βγήκαν» στον αέρα. Και αυτός μπορεί να είναι συμφέροντα, μπορεί να είναι μέτρηση των αντιδράσεων της κοινής γνώμης, μπορεί να είναι προσπάθεια επηρεασμού. Σήμερα, όλες οι ειδήσεις είναι εν δυνάμει πρώτες. Τα ταπεινά μονόστηλα και δίστηλα άλλων εποχών σήμερα παίρνουν την εκδίκησή τους. Η φράση του Άντι Γουόρχολ, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, «κάθε άνθρωπος στο μέλλον θα είναι διάσημος για 15 λεπτά», βρίσκει σήμερα εφαρμογή σε πολλά επίπεδα. Και τα πρωτοσέλιδα δεν διαρκούν 24 ώρες. Μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους ακόμα και αν επιζήσουν του άγριου και αδυσώπητου πολλές φορές ανταγωνισμού για λίγα μόλις λεπτά.

ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΕΝΟΣ

Τα πρωτοσέλιδα δεν διαρκούν 24 ώρες. Μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους ακόμα και αν επιζήσουν του άγριου και αδυσώπητου πολλές φορές ανταγωνισμού για λίγα μόλις λεπτά. Του Νίκου Κατσαρού ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ

ΑΞΙΕΣ

ΑΙΩΝΑ

ΘΕΜΑ

ΣΧΕΣΗ ανθρώπου και τεχνολογικών επιτευγμάτων είναι αρχέγονη και καθοριστική. Η επίτευξη της σύζευξης του ανθρώπινου μυαλού και των υπολογιστών αποτέλεσε στόχο για την κοινότητα των ειδικών του χώρου της τεχνολογίας προκειμένου να εξελιχθούν αρχικά σε υψηλού επιπέδου βοηθήματα και κατόπιν σε ανθρώπινα υποκατάστατα. Το σημαντικό και αξιοθαύμαστο πάντως σε όλη αυτή την προσπάθεια είναι η μίμηση του ανθρώπινου μυαλού. Τι σημαίνει όμως η τεχνητή νοημοσύνη (AI) ειδικά για τη δημοσιογραφία στον νέο αιώνα; Σύμφωνα με τη συμβατική απάντηση, σημαίνει την παρουσία ενός παράγοντα που ανασχηματίζει τη δημοσιογραφία σε σύγκριση με τη μορφή που μέχρι τώρα ξέραμε. Σίγουρα είναι ένας παράγοντας αλλαγών, ένας game changer. Σε αυτή την έντονη διάδραση ανθρώπων-μηχανών είναι κρίσιμο το θέμα της αντίληψης του κοινού σχετικά με το περιεχόμενο της δημοσιογραφίας που παράγεται από αλγόριθμους. Σε αυτό το πλαίσιο ο δημοσιογράφος του παρόντος και του μέλλοντος οφείλει να δώσει έμφαση στο ρεπορτάζ, στη μόρφωσή του, στην κριτική σκέψη και στην υψηλή ποιότητα των θεμάτων που προσφέρει στο κοινό, εκπαιδεύοντάς το στην κατανόηση των διαφορών του παραγόμενου προϊόντος από αλγορίθμους και bots. Κατά πόσο απειλείται η δημοσιογραφία από την τεχνητή νοημοσύνη και εάν τα ρομπότ μπορούν να υποκαταστήσουν τους δημοσιογράφους, οι απόψεις διαφέρουν. Σύμφωνα με κάποιους, τα ρομπότ θα καταλάβουν σταδιακά μεγάλο μέρος των θέσεων εργασίας, μεταξύ των οποίων και τις θέσεις των δημοσιογράφων. Υπάρχει και η άποψη σύμφωνα με την οποία η τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ χρειάζονται τη βοήθεια των ανθρώπων. Και τονίζουν πως το κλειδί στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις αίθουσες σύνταξης των μέσων ενημέρωσης δεν είναι η αντικατάσταση των ανθρώπων από τους αλγόριθμους, αλλά η απελευθέρωσή τους από τετριμμένες διαδικασίες. Η εμπιστοσύνη στο περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης παράλληλα με τη δυνατότητα διαχωρισμού της ψεύτικης (fake) είδησης από την αληθινή -fake news που πληθαίνουν ακριβώς λόγω της διευρυμένης εμπλοκής της τεχνολογίας στη δημοσιογραφική διαδικασία- είναι μία από τις προκλήσεις-απειλές της ύπαρξης της τεχνητής νοημοσύνης στις αίθουσες σύνταξης. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι σίγουρα ένα εργαλείο που μπορεί να καταστεί πολύ αποτελεσματικό στα χέρια ικανών δημοσιογράφων. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της τεχνητής νοημοσύνης σε δύο βασικούς τομείς που είναι απαραίτητοι για τη δημοσιογραφία: Σύνθετη επικοινωνία και εξειδικευμένη σκέψη. Ρεπορτάζ, έρευνα, διασταύρωση πηγών, αποτελούν μερικά από τα απαραίτητα δημοσιογραφικά καθήκοντα, επαυξημένης ανθρώπινης δυνατότητας. Δίπλα σε αυτά τα προσόντα οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της ταχύτητας και της κλίμακας των ειδήσεων, στη βελτιστοποίηση και εξατομίκευση του δημοσιογραφικού περιεχομένου, στη δημιουργία υβριδικών ροών ειδήσεων. Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΑΛΓΟΡΙΘΜΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) εισέρχεται πλέον έμμεσα ή άμεσα σε κάθε τομέα ως αποτελεσματικό εργαλείο. Αυτό θα συμβεί και στην ενημέρωση. Το πώς και τα αποτελέσματά του μένει να τα δούμε... Της Λέττας Καλαμαρά GAME CHANGER 291

ΘΕΜΑ Δ ΥΣΚΟΛΟ δεν είναι να γράψεις κάτι που θα σχολιαστεί ποικιλοτρόπως. Δύσκολο είναι να γράψεις αυτό που θα αναγνωστεί και θα αφήσει αποτύπωμα και αλήθεια, και να το μεταφέρεις αξιόπιστα, χωρίς δημοσιογραφικές σκοπιμότητες και αλισβερίσια. Παραφράζοντας κάπως αυθαίρετα τον νομπελίστα Αλμπέρ Καμί και το περίφημο απόφθεγμά του «αυτοί που γράφουν ξεκάθαρα έχουν αναγνώστες, αυτοί που γράφουν δυσνόητα, έχουν σχολιαστές», γεννάται το ερώτημα εάν ισχύει η παραφρασμένη ρήση στη σύγχρονη ελληνική ενημερωτική πραγματικότητα, που βρίθει από πεινασμένους για ενημέρωση αμνούς, αλλά οδηγείται από αδηφάγους λύκους. Ο νομπελίστας λογοτεχνίας του 1967 πιθανότατα αναφερόταν στους κάθε λογής γραφιάδες και δημοσιολογούντες. Και προφανώς δεν είχε παραστάσεις από τα επόμενα χρόνια και τον ορυμαγδό της πληροφορίας που ήρθε με τις νέες τεχνολογίες. Εντούτοις έθεσε -πιθανώς αυθαίρετο το συμπέρασμα- τον κυρίαρχο κανόνα, όχι μόνο της λογοτεχνίας, αλλά και της αναγκαιότητας η μεταφορά της είδησης να γίνεται αξιόπιστα και με γνώμονα την αντικειμενική ενημέρωση. Όπερ σημαίνει, αλήθεια, αξιοπιστία και μηδενισμός του κινδύνου η ειδησεογραφία να μετατρέπεται σε προπαγανδιστικό υλικό και ολιστικό ψεύδος. Ο κανόνας της αξιοπιστίας στα μέσα ενημέρωσης είναι εξάλλου το σωσίβιο που δεν αφήνει το «πλήρωμα» της ενημέρωσης να βουλιάξει. Οι παραπάνω λίγες σκέψεις πιθανότατα να παραβιάζουν τον «κανόνα» του Αλμπέρ Καμί και να φαντάζουν περισσότερο άξιες σχολιασμού χωρίς να αφήνουν αποτύπωμα κλασικής σκέψης και ανάγνωσης. Εντούτοις φιλοξενούνται στις σελίδες ενός μέσου, που όχι μόνο δεν γυρνά την πλάτη στην αξιοπιστία και τη σωστή πληροφόρηση, αλλά ως αιωνόβιος «πλάτανος» κρατά όρθια τη βασική αρχή της λογικής στα δημοσιογραφικά «στέκια», όπως τουλάχιστον τη διάβαζαν οι παλιές γενιές. Μίλα απλά, γράφε ορθά, ενημέρωνε σωστά, με σεβασμό και αξιοπιστία. Σαν ένας πολυμαθής σοφός, που μετά από 100 χρόνια ζωής έχει τουλάχιστον κατακτήσει το αναφαίρετο δικαίωμα να μεταφέρει στους αναγνώστες του άποψη, πληροφορία και επικαιρότητα, χωρίς να αμφισβητείται αφενός η εγκυρότητά του και αφετέρου η αξιοπιστία του στους όρους της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και πραγματικότητας. Είναι σημαντικό, εξάλλου, στο τέλος της ημέρας, όταν μεταφερθεί η είδηση, να μην αμφισβητείται, να κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, που ενδεχομένως όχι φωναχτά, αλλά πιθανώς ενδόμυχα σκεφτεί... για να το γράφει αυτός έτσι θα είναι. Είναι εξάλλου μια ειδικότητα που κατακτήθηκε όχι εν στρατεύματι, όπως λεγόταν παλαιότερα, αλλά σε βάθος 100 ετών με τον κόπο, τον ιδρώτα και τη δημοσιογραφική επάρκεια όλων όσων πέρασαν και άφησαν το αποτύπωμά τους. Και προφανώς με την ικανότητα επιτελών που οδήγησαν το καράβι μέσα από φουρτούνες και μπουνάτσες, καταιγίδες και λιακάδες σε απάγκιο λιμάνι. Κι αν κάπου υπήρξαν αστοχίες σε αυτά τα 100 χρόνια, υπάρχουν άλλα 100 για να διορθωθούν και να συνεχίσει να πορεύεται με αξιοπιστία.

ΓΡΑΦΕ ΟΡΘΑ, ΜΕ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ Είναι σημαντικό, όταν μεταφερθεί η είδηση, να μην αμφισβητείται, να κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, που ενδεχομένως σκεφτεί... για να το γράφει αυτός έτσι θα είναι.

Κώστα Καλέτσιου 292

ΜΙΛΑ ΑΠΛΑ,

Του

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

293 ΘΕΜΑ Τ Ο ΦΩΣ είναι αυτό που αναδεικνύει την πολυπλοκότητα των διαστάσεων στην κοινωνία. Όταν οι προβολείς ανάβουν, η σιωπή διακόπτεται. Είναι σαν ένας πίνακας ζωντανός, όπου τα φώτα πειραματίζονται με το περιβάλλον τους. Είναι σαν να ξυπνάνε τις ιστορίες που κρύβονται στο παρασκήνιο, αποκαλύπτοντας έναν κόσμο που πολλές φορές παραμένει αθέατος. Φέρνοντας στην επιφάνεια αλήθειες που κρύβονταν στο σκοτάδι. Το Φως, άλλωστε, είναι συνώνυμο της διαφάνειας. Αναδεικνύει όψεις που μπορεί να παραμερίζονται. Φωτίζει σκιές που παραπλανούν, πτυχές που αλλοιώνουν την πραγματικότητα! Φέρνοντας εγγύτερα, όσο είναι ανθρώπινο, το υποκειμενικό με το αντικειμενικό! Το ίδιο το Φως, όμως, μοιάζοντας ορατό και αληθινό, μπορεί να παραπλανήσει τις αισθήσεις. Σε ένα θολό περιβάλλον, η φωτεινή πηγή μπορεί να δημιουργήσει σκιές και σχήματα που να μοιάζουν διαφορετικά απ’ ό,τι πραγματικά είναι. Μπορεί να δημιουργήσει οπτικές απάτες, παραμορφώνοντας την εικόνα κι οδηγώντας μας σε λανθασμένα συμπεράσματα. Παρ’ όλα αυτά, είναι το Φως αυτό που αναδεικνύει τους πρωταγωνιστές, που κάνει τους ανθρώπους γνωστούς, που τους δίνει μια θέση στο προσκήνιο. Είτε επιστήμονες, είτε καλλιτέχνες, είτε πολιτικά πρόσωπα, είτε πρόσωπα που συνεισφέρουν με τον τρόπο τους στην εξέλιξη της κοινωνίας. Χωρίς το Φως θα ήταν απλώς αφανείς. Τους γνωρίσαμε σχεδόν πάντοτε μέσα από ένα δημοσιογραφικό κείμενο. Τους συναντήσαμε στις σελίδες μιας εφημερίδας ή στις γραμμές μιας ιστοσελίδας. Εξοικειωθήκαμε μαζί τους ακόμη περισσότερο μέσα από την τηλεοπτική οθόνη. Από το Φως που συλλαμβάνει ο τηλεοπτικός φακός. Αυτός που μας συνδέει με τον κόσμο γύρω μας και διαμορφώνει τη συλλογική εμπειρία. Το πολυμορφικό τηλεοπτικό Φως. Στην τηλεόραση, οι παλμοί του Φωτός μετατρέπονται σε εικόνες, αναπαριστώντας τον κόσμο μπροστά στα μάτια μας. Το Φως που μπορεί εύκολα να ξεγελάσει. Να αποτυπώσει την αλήθεια, αλλά την ίδια ώρα και να παραπλανήσει. Μεταφέροντας στον θεατή μια εμπειρία που είναι ταυτόχρονα απόλυτη και αινιγματική. Η τηλεόραση εδώ και έναν αιώνα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Από την εποχή που το Φως της τηλεοπτικής οθόνης μοιραζόταν μεταξύ του άσπρου και του μαύρου μέχρι την εποχή της υψηλής ανάλυσης και των streaming υπηρεσιών, η τηλεόραση παραμένει ένα πολυδιάστατο μέσο επικοινωνίας. Παρά τον ανταγωνισμό από τα νέα τεχνολογικά μέσα, η τηλεόραση παραμένει ισχυρή και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα με εκπληκτικό τρόπο. Το Φως αποτελεί και θα συνεχίσει να κάνει τον οδηγό στην ανακάλυψη και κατανόηση του κόσμου μας. Παραμένει ένα ανοικτό παράθυρο, πρωταγωνιστώντας στη διαμόρφωση του πολιτισμού μας, αναπόσπαστα συνδεδεμένο με την ύπαρξη της ανθρωπότητας. Από τις απαρχές, όταν το Φως ήταν ένας από τους πρώτους συμπαντικούς οδηγούς, παρέχοντας τη θερμότητα και την ασφάλεια της νύχτας, μέχρι σήμερα που το Φως είναι σύμβολο γνώσης, ενέργειας και προόδου. ΣΤΑΘΕΡΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ Από την εποχή που το Φως της τηλεοπτικής οθόνης μοιραζόταν μεταξύ του άσπρου και του μαύρου, μέχρι την εποχή της υψηλής ανάλυσης, η τηλεόραση παραμένει ένα πολυδιάστατο μέσο επικοινωνίας. Του Τάκη Σπηλιόπουλου ΦΩΣ

Η ΜΑΓΙΚΗ λέξη που τη συναντάμε παντού στη ζωή μας, στην καθημερινότητά μας, στη δουλειά μας, στις σχέσεις μας, στη διασκέδασή μας: control. Αλήθεια, πώς θα ήμασταν εάν δεν υπήρχε αυτός ο όρος; Και δεν αναφέρομαι μόνο στη θεωρητική του έννοια, αλλά και στην πρακτική του πλευρά: Μπορείτε να φανταστείτε να μην είχε ανακαλυφθεί το κοντρόλ για την τηλεόραση; Να σηκωνόμαστε κάθε φορά για να αλλάζουμε κανάλι, να αυξομειώνουμε την ένταση, να κλείνουμε και να ανοίγουμε τη συσκευή; Κοντρόλ για το κλιματιστικό, για το ηχοσύστημα, για τον συναγερμό, για το γκαράζ, αλλά και… κοντρόλ στα οικονομικά μας, σε έσοδα - έξοδα, στις δαπάνες, αλλά και κοντρόλ στα νεύρα μας. Από το control room ρυθμίζονται και βγαίνουν τα πάντα στον τηλεοπτικό μας δέκτη. Τα δελτία, οι εκπομπές, οι σειρές, τα τηλεπαιχνίδια, τα σόου, η μετάδοση των αγώνων, οι ζωντανές συνδέσεις, οι συνεντεύξεις, τα ρεπορτάζ. Πολύ απλά, χωρίς control room δεν θα φτάνει το σήμα στους δέκτες μας, δεν θα μεταδίδονται στις προγραμματισμένες ώρες οι εκπομπές και τα δελτία ειδήσεων. Δεν θα είχαμε, δηλαδή, την τηλεόραση που έχουμε σήμερα, η ιστορία της οποίας άρχισε το 1926, όταν έγινε πειραματικά η πρώτη τηλεοπτική μετάδοση, με το σήμα να εκπέμπεται σε απόσταση 705 χλμ. μεταξύ Λονδίνου - Γλασκώβης. Την αμέσως επόμενη χρονιά έγινε η πρώτη υπερατλαντική τηλεοπτική μετάδοση, από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη, και έτσι εμφανίστηκαν οι πρώτες τηλεοράσεις. Σχετικά γρήγορα, αλλά πάντα με control, μέχρι το 1929 η τηλεόραση είχε φτάσει σε Γερμανία και Γαλλία. Στην αρχή οι συσκευές ήταν στην ουσία ένα τροποποιημένο ραδιόφωνο, ήταν είδος πολυτελείας και απευθυνόταν μόνο στους πολύ πλούσιους. Το 1929 πουλήθηκε η πρώτη τηλεόραση, που με σημερινή αναλογία χρημάτων κόστισε στον αγοραστή 12 χιλιάδες δολάρια. Ξεκινήσαμε με ασπρόμαυρες εικόνες και πολύ μικρές οθόνες, αλλά στην πορεία -και με απόλυτα κοντρολαρισμένα βήματα- φτάσαμε σε περίπου τρεις δεκαετίες στην εμφάνιση της πρώτης έγχρωμης τηλεόρασης. Από κει και πέρα η διαδρομή είναι γνωστή και under control. Και η τηλεοπτική ζωή συνεχίζεται και εμπλουτίζεται. Και για να παραμείνουμε στη μαγική μας λέξη control, που τη χρειαζόμαστε και την έχουμε ανάγκη σχεδόν παντού στη ζωή μας: Από το control room ρυθμίζονται τα πάντα για τις πτήσεις των αεροπλάνων, απογείωση, πορεία, προσγείωση, δηλαδή η ασφάλειά μας. Από το control room ρυθμίζεται η διανομή ρεύματος, η τάση, οι διακοπές, οι βλάβες, δηλαδή η λειτουργικότητα και η ευκολία στην καθημερινότητά μας. Από το control room ρυθμίζεται η λειτουργία του χρηματιστήριου, δίνονται οι εντολές για αγορές και πωλήσεις, δηλαδή ασφαλέστερη χρηματοοικονομική λειτουργία. Και μια σειρά ακόμη control rooms καθορίζουν τις ζωές μας, την πορεία μας, το μέλλον μας, την ασφάλειά μας. Τι θα κάναμε εάν δεν υπήρχε το control στη ζωή μας; Ειλικρινά δεν μπορώ να το φανταστώ, ακόμη και για την πιο light εκδοχή, δηλαδή να μην είχαμε control για την τηλεόρασή μας και να έπρεπε κάθε τρεις και λίγο να σηκωνόμαστε για να αλλάξουμε κανάλι ή να αυξομειώσουμε την ένταση! ΘΕΜΑ Για όλα στις μέρες μας υπάρχει σύστημα ελέγχου. Κοντρόλ για την τηλεόραση, το κλιματιστικό, το ηχοσύστημα, τον συναγερμό, το γκαράζ, αλλά και… κοντρόλ στα οικονομικά μας, μέχρι και κοντρόλ στα νεύρα μας. Του Φίλιππου Φιλιππακόπουλου 294 Η ΜΑΓΙΚΗ ΛΕΞΗ ΠΟΥ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ CONTROL