Esther Wienese
Het Rotterdamse Dakenboek NIEUW GEBRUIK VAN DAK EN STAD
1
NAI010 UITGEVERS
Het Rotterdamse Dakenboek NIEUW GEBRUIK VAN DAK EN STAD
2
3
Esther Wienese nai010 uitgevers DIDDEN VILLAGE
4
5
TIMMERHUIS
Voorwoord
8
Het daklandschap van Rotterdam kent
Rotterdam durft. Wij zoeken de oplossingen
vergaderlocaties in combinatie met een
een bewogen geschiedenis. De meeste
niet alleen op de grond, maar ook in de lucht,
terras
van de tegenwoordige daken zijn ontstaan
op de daken van onze gebouwen. Rotterdam
Op het dak kun je wonen, werken en
tijdens of na de wederopbouwperiode na de
heeft meer platte daken dan welke stad dan
genieten. Er zijn nog genoeg ideeën om
Tweede Wereldoorlog. Die periode legde de
ook in Nederland. Met die platte daken
de vierkante meters op de Rotterdamse
kiem voor het stedelijk landschap zoals we
kunnen we alle kanten op. In een drukke
daken te vullen, zoals voor huisvesting
dat nu kennen. Ook op de daken.
stad met een hoge dichtheid biedt het
van studenten (dakdorpen), de aanleg van
Meer recentelijk was Rotterdam een van
daklandschap ruimte voor multifunctioneel
openbare parken (dakparken), sportdaken,
de eerste drie steden in Nederland die in
gebruik. Een potentieel dat erom vraagt
loungedaken, dakmoestuinen en daken
2008 met een programma voor groene
benut te worden.
waar evenementen kunnen worden ge-
daken startten, met de bedoeling daken
Daken benutten is ook een van de
houden. De mogelijkheden zijn ongekend.
aan te leggen met sedumplanten. In 2015
manieren om onze stad klimaatbestendig
trokken we de conclusie dat dergelijke
en veerkrachtig te maken. Inmiddels ligt
In september 2017 is het programma
daken bij lange na niet genoeg zijn voor de
er al meer dan 250.000 m2 groen dak
Multifunctionele
potentie die het Rotterdamse daklandschap
in Rotterdam en ligt er 75.000 m2 aan
genomineerd voor een C40-award in de
te bieden heeft. Daarom hebben we met de
zonnepanelen. Dat is slechts het begin.
categorie Cities4tomorrow. C40 is een
visie voor multifunctionele daken letterlijk
Dankzij de samenwerking met inwoners,
internationaal burgemeestersnetwerk van
de ruimte gecreëerd om de waarde van dit
bedrijven, zorginstellingen en faculteiten zal
92 wereldsteden, dat zich inzet tegen de
oppervlak te gebruiken. Een toevoeging
Rotterdam de kansen die het daklandschap
gevolgen van klimaatverandering. Uit de
voor werk-, woon- en leefgenot. De
te bieden heeft benutten om de stad
174 inzendingen is Rotterdam een van de
mogelijkheid om de stad duurzamer, meer
aantrekkelijk en leefbaar te houden.
25 finalisten: internationale erkenning dus
‘resilient’, veerkrachtig, te maken. Dat is
Op onze daken liggen volop kansen,
voor wat wij in onze stad aan het doen zijn!
vooral hartstikke leuk. De voorbeelden in
bijvoorbeeld voor waterberging, waarmee
Hopelijk inspireert dit alle Rotterdammers
dit boek zijn het bewijs.
wateroverlast
en ook de rest van de wereld om het
En dit is nog maar het begin. Voor Rotterdam
tegengegaan, voor het winnen van zonne-
geldt letterlijk ‘The sky is the limit’.
en windenergie, voor het creëren van
door
PEX LANGENBERG WETHOUDER MOBILITEIT, DUURZAAMHEID EN CULTUUR
DAKAKKER OP HET SCHIEBLOCK
piekbuien
wordt
voor
bewoners
en
bezoekers.
9
hogerop te zoeken.
Daken
in
Rotterdam
Leeswijzer
Indeling
Het Rotterdamse Dakenboek is opgebouwd uit drie elementen:
Inleiding
Rotterdamse dakenexperts hanteren deze
Overkoepelende visionaire verhalen over
functiekleuren en iconen sinds 2015.
de kansen voor en de noodzaak van het ontwikkelen van daken.
Elk hoofdstuk wordt ingeleid door twee visionairs. Binnen de hoofdstukken Groen
14
Hoofdstukken
en Rood zijn meerdere thema’s die telkens
De verhalen van de visionairs en de
door twee visionairs worden ingeleid.
voorbeelddaken
Na
zijn
verdeeld
over
hoofdstukken met vier functiekleuren. De
de
visionairs
volgen
bijpassende
voorbeelddaken.
kleur is vertaald naar een streepje aan de zijkant van de pagina. Voorbeelddaken
Doorkijkje naar de toekomst
verschillende
Voorbeelddaken laten zien wat er nu al in
Met twee nieuwegeneratievisionairs en een
invalshoeken over de rol van het dak in
de stad gebeurt op de daken van bewoners,
selectie van toekomstige dakenprojecten.
de toekomstige stad. Deze verhalen zijn
bedrijven
Deze verhalen worden geïllustreerd met
geïllustreerd met zwart-witportretfoto’s
daken zijn speciaal voor Het Rotterdamse
van Marieke Odekerken.
Dakenboek gefotografeerd:
Visionairs Experts
vertellen
vanuit
en
woningcorporaties.
- Panoramafoto’s
van
De
artist’s impressions.
Aandachtspunt:
de
voorbeelddaken
Blauw voor het bufferen van
hebben zelden slechts één functiekleur.
regenwater
De
meeste
daken
zijn
zogenoemde
multifunctionele daken met een combinatie
Groen voor daktuinen en
van functiekleuren.
natuur Chris
Aangevinkt
Bonis
tonen de daken met hun uitzicht op de
Rotterdamse skyline
Rood voor wonen, werken en
De voorbeelddaken zijn ondergebracht bij
recreëren
de functiekleur die het meest dominant is.
- Luchtfoto’s van Ossip van Duivenbode laten zien hoe de daken en de stad eruitzien van boven - Marieke Odekerken tekent voor de sfeerfoto’s.
Multifunctioneel
Bij elk voorbeelddak staan de iconen
Geel voor opwekking van
aangevinkt die van toepassing zijn op het
duurzame energie
dak.
15
ARNOUD MOLENAAR, CHIEF RESILIENCE OFFICER ROTTERDAM OVER DE TOEKOMSTBESTENDIGE STAD
‘In een “resilient” Rotterdam hoort een integraal dakenlandschap’ Een resilient city is een weerbare en
naar een nieuw niveau.’
veerkrachtige stad. Een stad die inspeelt op
nieuwe
meer
20
ontwikkelingen,
inwoners,
zoals
klimaatverandering,
Initiatieven
grootste opgave ligt. ‘De prognose is dat er
Dat project omvat een experimentendak,
steeds meer mensen naar de stad trekken
twee prijsvragen en drie dakenprojecten:
en in het centrum willen wonen, dus we kun-
de Peperklip op Zuid, een aantal daken in
Om de daken te ontwikkelen heeft de
nen de daken goed gebruiken voor allerlei
de Robert Fruinstraat in Middelland en
energietransitie en digitalisering. ‘Bij
gemeente
nodig.
stedelijke functies: we kunnen regenwater
gebouw De Heuvel aan het Grote Kerkplein.
zo’n stad hoort de ontwikkeling van
‘Het vastgoed in de stad is grotendeels
opvangen om wateroverlast in de straten
Daarnaast lopen er initiatieven voor de
multifunctionele daken. Rotterdam kijkt
van particulieren, Vve’s, bedrijven en
te voorkomen. We kunnen zonnepanelen
ontwikkeling van de daken van de Lijnbaan,
vanuit klimaatadaptatie al jaren naar
corporaties. Voor deze eigenaren wordt de
en windturbines op de daken leggen en
het Schouwburgplein en de Bijenkorf. ‘We
de daken om regenwater op te vangen.
ontwikkeling van hun daken pas interessant
daarmee gebouwen energieneutraal maken.
zien deze projecten als stepping stones.
Door de daken nu grootschalig integraal
als die aan vervanging toe zijn. Daarom is
We kunnen groen aanleggen op daken om
Mijn droom is een tweede stadslaag,
te ontwikkelen, evolueren we door. We
het zaak de komende tijd veel aandacht
fijnstof op te vangen, de luchtkwaliteit te
door daken met elkaar te verbinden. Dan
ruiken enorme kansen.’
te geven aan de kansen voor daken, want
verbeteren, de hitte te dempen, om van te
ontstaat er een dakenlandschap dat dienst
participatie heeft dus alles met timing
eten en om ontmoetingsplekken te maken
kan doen als wandelpromenade en zo nodig
de
Rotterdammers
van
te maken. Trouwens, onze ervaring leert
zoals parken. En we kunnen op daken wonen
zelfs als vluchtroute. Want ook veiligheid
de 100 resilient cities in de wereld.
dat het aantal initiatieven uit de stad niet
en recreëren. Daarmee worden de daken
hoort bij een resilient city. De kans op
De
Rotterdam
is
sinds
2014
een
heeft
meer bij te houden is. Als het gaat om de
echte eyecatchers die iets toevoegen aan de
een overstroming is in Rotterdam klein,
Rotterdam geselecteerd omdat de stad
ontwikkeling van daken, zijn alle initiatieven
binnenstad.’
maar niet nul. Als dat gebeurt, is verticaal
wereldwijd wordt gezien als koploper
van harte welkom, want daarmee bouwen
in
we samen aan een toekomstbestendige
Droom
stad.’
Voorjaar 2017 heeft de gemeente voor de
Rockefeller
klimaatadaptatie.
Foundation
Arnoud
Molenaar
is de chief resilience officer Rotterdam. Onder zijn leiding wordt de komende vijf
evacueren, dus omhoog naar de daken, dé oplossing.’
ontwikkeling van daken een flinke Europese
jaar een begin gemaakt met de integrale
Eyecatchers
ontwikkeling van 1 km2 plat dak in het
Resilient
de
programma. Daarmee gaat de gemeente
wederopgebouwde
‘Hiermee
ontwikkeling van de 1 km plat dak in het
samen met partners in de stad de komende
tillen we de resilience van de stad letterlijk
centrum omdat in dit deel van de stad de
vijf jaar aan de slag met Life@Urban Roofs.
stadshart.
Rotterdam
subsidie focust
op
2
gekregen
vanuit
het
LIFE-
‘Alle initiatieven voor daken zijn van harte welkom’
21
HET GROOTSTE STATIONSZONNEPANELENDAK VAN EUROPA
Centraal Station Een jaar na de start van de bouw van het station is besloten het regenwater van de sporenkap op te vangen in een infiltratiesysteem onder de rijwielstalling. Van daaruit loopt het regenwater in de ondergrond. Daarmee wordt het 48
riool ontlast en blijft het grondwater in de Provenierswjk op peil om de houten fundering van de huizen vochtig te houden. Het regenwater vanaf het stationsgebouw wordt wel afgevoerd naar het riool. Het station heeft het grootste stationszonnepanelendak van Europa. Van de 30.000 m2 glazen dak is 10.000 m2 benut voor zonnepanelen. De 130.000 zonnecellen leveren om en nabij de 340 megawattuur per jaar. Ruim voldoende voor de energievoorziening voor de roltrappen, de verlichting en de liften op het station. Het zonnedak zorgt voor een CO2reductie van ongeveer 8%.
49
BESTE DAK VAN NEDERLAND 2017
DakAkker
GROOTSTE STADSLANDBOUW DAK VAN EUROPA
Ontwerp: ontwerpbureau ZUS Ontwikkeling: ZUS in samenwerking met het Rotterdams Milieucentrum Bestaand pand: op het Schieblock Opdrachtgever: eigen initiatief Aanleg: Binder Groenprojecten Beheerder: Stichting DakAkker Ontsluiting: vanuit de bovenste etage van het Schieblock en via restaurant Op Het Dak
Officieel het beste dak van Nederland
Onderscheiding: winnaar Stadsinitiatief 2011; Rooftop Award 2017 tijdens het 74
ROEF Rooftopsymposium van Rooftoprevolution in Amsterdam
De DakAkker op het dak van het Schieblock was al het eerste oogstbare dak van Nederland én het grootste stadslandbouwdak van Europa. In september 2017 kwam daar een onderscheiding bij: het beste dak van Nederland. Dakboer Wouter Bauman is er beduusd van. ‘We hadden nooit kunnen bedenken dat dit dak zoveel aandacht zou krijgen.’ Wie? Wouter Bauman, dakboer Stichting DakAkker Waar? Schieblock Op het dak sinds? 2012 Wat? De grootste dakmoestuin van Europa
75
Proveniersstraat Ontwerp: Ard Buijssen van Artisan Architects Opdrachtgever: familie Van Liessum Bestaand pand: herenhuis uit
Een andere wereld
1895 Opbouw: een dakkamer van 18 m2, een terras van 24 m2 en van 12 m2 Materiaal: het terras en de bloembakken zijn van bamboe; de opbouw is van esdoorn; de schuif/kantelpuien zijn van aluminium (dezelfde puien als in 102
De Rotterdam en het Timmerhuis van dezelfde leverancier) Vergunning: via het vergunprogramma Architect aan zet van de gemeente (bestaat niet meer) Ontsluiting: een nieuwe trap Bouw: februari-mei 2015
Richard en Marjon van Liessum zochten vijf jaar geleden een gezinshuis met tuin in het centrum, maar die bleken dun gezaaid. Dus toen ze foto’s van dit 19e-eeuwse herenhuis zagen met hoge kamers en suite, glas-in-loodramen, zonder tuin maar met een balkon, gingen ze toch maar kijken. Ze vielen er als een blok voor, helemaal toen ze het platte dak zagen.
Aannemer: Javi Houtbouw van javihoutbouwbv.com; gevonden via de architect.
Wie? Richard, Marjon en hun zoon Sam van Liessum Wat doen ze: Richard is IT-ontwikkelaar en manager in de financiĂŤle sector, Marjon is docent biologie Waar? Proveniersstraat Op het dak sinds? 2015 Wat? Dakkamer en twee terrassen
103
‘De vraag is hoe je zonne-energie van je dak direct kunt benutten in je huis’ Stedin
174
telt
anno
2017
90.000
m2
elektriciteitsnet overbelast raken.’
meer huizenbezitters willen geld investeren
opgewekt. De stroomleveranciers kunnen
zonnepanelen op de Rotterdamse daken.
Zover is het nog niet, maar Stedin wil
in zonnedaken en zonnepanelen worden
straks helpen met dit “slimme laden”.
De netbeheerder van onder meer de
voorkomen dat het elektriciteitsnet enorm
ook steeds voordeliger. Vijf jaar geleden
Daarmee spreid je het gebruik over de dag
elektriciteitskabels
Randstad
moeten worden verzwaard. ‘Want wij
betaalde ik rond de € 6000 voor mijn
en voorkom je “filevorming” op de kabel.’
voorziet dat dat aantal gestaag verder
beheren het net met maatschappelijk geld,
zonnepanelen; nu zou dat de helft zijn.
zal groeien. Bij Stedin kijkt strateeg
dus de kosten voor onderhoud zien mensen
Esthetiek is ook geen reden meer om de
Accu
Henri Bontenbal naar de technologische
terug op hun elektriciteitsrekening.’
in
de
panelen alleen op de daken in de haven of
Een gemiddeld huishouden gebruikt 80%
ontwikkelingen in de energiesector. ‘De
op bedrijventerreinen te leggen; er komen
aardgas en 20% stroom aan energie. Op
daken gaan een belangrijke rol spelen bij
steeds mooiere zonnepanelen op de markt.’
zonnige
het verduurzamen van Nederland. Want
‘We moeten gaan spitsmijden op de stroomkabel’’
daken zijn een potentiële energiebron. Gelukkig zien we dat steeds meer huishoudens en bedrijven dit potentieel benutten.’ De zonne-energie die wordt opgewekt
HENRI BONTENBAL, STRATEEG BIJ STEDIN OVER HET EFFECT VAN HET GROEIEND AANTAL ZONNE-ENERGIEDAKEN
dagen
wekken
zonnepanelen
veel meer stroom op dan die 20%. Voor Slim
de tijdelijke opslag van dat overschot
Het is zaak de elektriciteitskabels op termijn
kijkt Stedin naar de accu’s van elektrische
niet te belasten met een stroomoverschot
auto’s. ‘Daarvan komen er steeds meer
aan zonne-energie. Henri kijkt naar nieuwe
in de straten, maar in de praktijk staan ze
mogelijkheden om de opgewekte zonne-
90% van de tijd stil. Dan kun je er prima een
energie op daken efficiënt te gebruiken in de
huishouden op laten draaien. En je hoeft je
op de daken, heeft direct invloed op de
Mooi
huishoudens. ‘We moeten gaan spitsmijden
geen zorgen te maken dat de accu leeg is als
elektriciteitskabels in de grond. Daarom
Begrijp hem niet verkeerd. Henri is blij
op de stroomkabel. ’s Ochtends zien we een
je de auto nodig hebt. Ook hier zorgt straks
houdt Henri de enorme groei van het aantal
met iedere particuliere dakeigenaar die
piek in het stroomverbruik als Nederland
een slimme app ervoor dat hij opgeladen
zonnepanelen op daken van huishoudens
zonne-energie oogst. ‘Stedin staat achter
ontwaakt en ’s avonds een piek als we koken
klaarstaat.’
goed in de gaten. ‘In mijn straat hebben
de afspraken voor CO2-reductie die zijn
en tv kijken. Onze eerste vraag aan deze
vier huizen zonnepanelen op het dak. Als
gemaakt in het klimaatakkoord van Parijs.
huishoudens zal zijn in die pieken minder
die op zonnige zomerse dagen veel stroom
Om daaraan te kunnen voldoen is de
energie te gebruiken. Bijvoorbeeld door
opwekken, gaat het overschot nu naar de
behoefte aan duurzame energieopwekking
een elektrische boiler, die veel elektriciteit
buren. Maar als er in bepaalde wijken te veel
groot. Daken – plat en schuin – zijn dé
gebruikt, buiten de piek op te laden als
zonnepanelen op het dak komen, kan het
producenten van zonne-energie. Steeds
er veel duurzame zonne-energie wordt
175
Het Rotterdams Daklandschap Op verzoek van de gemeente maakten De Urbanisten (zie pag. 26) in 2015 één
beeld
van
het
Rotterdams
Daklandschap met blauwe, groene, rode
en
gele
daken).
Wat
Een monument biedt ook mo-
Hoge daken bieden ruimte voor
Hoge daken zijn geschikt voor
Hoge daken zijn plekken voor
Een energielandschap volgt de
gelijkheden voor een duurzaam
afzondering en concentratie, uit-
biodiversiteit; ze zijn onbereik-
feest en vertier met de binnen-
stedenbouwkundige compositie
dak
zicht en inzicht
baar en bieden overzicht voor
stad als decor
van de naoorlogse stempelwijk
jachtdieren en beschutting voor
De
prooidieren
Urbanisten in dat beeld niet hebben gedaan is daken verbinden (oranje). Dirk van Peijpe: ‘Ik ben er erg voor om zoveel mogelijk van het openbare leven een plek te geven op straatniveau. 206
Zo’n samenhangende structuur op
207
hoogte vind ik geen interessante en ook geen aantrekkelijke gedachte. Waarom zou je het dak van het Groot Handelsgebouw willen verbinden met
Er is ruimte voor grootschalige
Hoge daken vangen veel wind,
Stevige daken krijgen nieuw
Grote daken van parkeergarages
Het 19e-eeuwse bouwblok heeft
het dak van de Doelen? Ik vind het
energieoogst
vooral als ze pal op het westen
leven met stadslandbouw
bieden ruimte voor sportland-
een veelkleurig en intensief
veel interessanter dat het dak van de
op de daken van loodsen in de
schappen
gebruikt daklandschap
Doelen straks een fijn dak is waar je
in
zonneakkers
zijn georiënteerd
haven
kunt komen voor het concert of na het concert of wat mij betreft zelfs als er geen concert is. En dan ga je over het Schouwburgplein, via het Kruisplein – wat een heel fijne route is over het net mooi ingerichte Stationsplein –naar het Groot Handelsgebouw en het Centraal Station. Dan heb je
een
architectuurwandeling
waarbij ook de straat ertoe doet.’ (Zie ook pag. 20, 90 en 190)
Er is ruimte voor grootschalige
Grote commerciële gebouwen
Esthetische
con-
Het blauwe dak weerspiegelt
De suburbane straat heeft een
dak-ecologie in de stenige logis-
worden verrijkt met publieke
trasteren met het stoere decor
de immer veranderende Rotter-
efficiënt daklandschap
tieke omgeving van de haven
dakparken
van de binnenstad
damse lucht
daktuinen
Colofon
210
Over de auteur
Auteur
Drukwerk
pag. 193
Esther Wienese (1965) is schrijver en
(Het uitzicht van… is haar vaste rubriek),
Esther Wienese
Veenman+
ZZDP Architecten – artist’s impressions
gids in Rotterdam. Sinds 2006 vraagt,
Onze Haven en De Buik van Rotterdam.
pag. 194, 196 en 197
schrijft, vertelt en verbindt zij in de stad
Daarnaast is zij enthousiast verteller.
Concept
Fotoverantwoording
De Urbanisten – artist’s impressions
die zij in haar hart heeft gesloten. Haar
Voor De Rotterdams Tours en Inside
Esther Wienese
Chris Bonis – panoramafoto’s en foto
pag. 198, 206 en 207
specialisatie is verhalen schrijven op
Rotterdam gidste zij in de Markthal, De
Marcel Jongmans
pag. 67
Arcadis – artist’s impression pag. 199
basis van interviews. Door te vragen
Rotterdam, het Timmerhuis, de stad en
Marieke Odekerken
Ossip van Duivenbode – cover, luchtfoto’s
MVRDV – artist’s impression pag. 200
en dóór te vragen maakt zij abstracte
de haven. In het theater van de Centrale
Arjen van Riel
en foto‘s pag. 2, 111, 113, 126, 146, 151,
Het Nieuwe Concept – artist’s impression
onderwerpen concreet, toegankelijk en
Bibliotheek leidt zij maandelijks het
212 en 214
pag. 201
menselijk. Als gids vertelt zij verhalen in
Bibliotheekcollege
Kühne & Co – artist’s impression
en over de stad.
sprekers. Zij organiseert op aanvraag
Projectmanager en producer
Marieke
Esther Wienese
visionairs en foto’s pag. 8, 32, 50, 59, 74,
pag. 202
77, 78, 81, 88, 97, 101, 104, 131, 132,
Studio Walden – artist’s impression
Voor Het Rotterdamse Dakenboek inter-
Sponsorwerving
134, 135, 152, 155 boven, 159, 166, 169
pag. 203
viewde Esther zo’n vijftig dakenexperts
Esther Wienese
en 211
LG architecten – artist’s impression
Odekerken
–
portretten
Arnoud Voet – historische foto’s
pag. 204
Tekstbijdragen
Peter Schmidt – foto pag. 38
Mei & WAX – artist’s impression
Martin Hanning – historie
Alain Gil Gonzales – foto pag. 87
pag. 205
Sigrid Schenk – businesscase
Frank Hanswijk – foto’s pag. 140, 172 en 178
Distributie
Eindredactie en correctie
Sander Stoepker – foto pag. 145
nai010 uitgevers
Frans Happel
The Suicide Club – foto pag. 155 onder
Mauritsweg 23 3012 JR Rotterdam
Wim van der Lee
Rutger van der Zwaag / Maurits Falkena,
www.nai010.com
Marcel Witvoet
Silver Motion Pictures – foto pag. 163 De Natuurlijke Stad – artist’s impression
Vormgeving
pag. 186
carenza*
Marit Haaksma – artist’s impressions
‘Op daken komt alles samen waar ik van hou: Rotterdam, mensen, uitzichten, water, natuur, energie, architectuur, wonen, werken, recreatie en innovatie’
spreekt daarover.
en dakeigenaren op locatie. Ze wierf
Esther is opgeleid aan de Utrechtse
de sponsors, produceerde het boek en
School voor de Journalistiek en werkte als
lanceerde het tijdens het Rotterdamse
bedrijfsjournalist, communicatieadviseur
Binnenstadsymposium 2017 met het
en woordvoerder voor onder meer
thema Daken. Tevens organiseert zij de
KEMA, NS, Ruimte voor Rivier en het
Engelse vertaling om Rotterdam ook
Nationale Deltaprogramma.
internationaal op de kaart te zetten als voorbeeldstad.
en innovatieve stadsontwikkeling voor onder meer de gemeente Rotterdam,
ISBN 978-94-6208-418-6
Rotterdamse
rondleidingen op Rotterdamse daken en
Esther schreef en schrijft over water ©Esther Wienese
met
Rotterdam Partners, Gers! magazine
Zie ook www.estherwienese.nl.
211
Het Rotterdamse Dakenboek Nieuw gebruik van dak en stad Rotterdam heeft de meeste platte da-
water (blauw), natuur (groen), wonen,
ken van Nederland. Dat is onder meer
werken en recreĂŤren (rood), en energie
een gevolg van de wederopbouw na het
(geel). Ook geeft het boek een doorkijkje
bombardement op 14 mei 1940. 14,5
naar toekomstige dakontwikkelingen.
miljoen m plat dak, waarvan 1 km in het 2
2
centrum, ligt smachtend te wachten op
De Rotterdamse schrijver en gids Esther
invulling.
Wienese, verdiept zich sinds 2016 in de wereld van de Rotterdamse daken. Voor
216
Het Rotterdamse Dakenboek is een in-
Het Rotterdamse Dakenboek sprak zij meer
formatief en inspirerend boek over wat
dan vijftig dakenexperts en dakeigenaren.
er allemaal al wordt gedaan met platte
De visionairs en daken liet zij prachtig fo-
daken in Rotterdam en wat de ambi-
tograferen door de Rotterdamse fotogra-
ties in de stad zijn. In het boek komen
fen Chris Bonis, Ossip van Duivenbode en
18 visionairs aan het woord over de
Marieke Odekerken. Het resultaat is een
rol van het dak in de toekomstige stad.
inspirerende rondleiding door het Rot-
Aan de hand van 37 voorbeelddaken
terdamse dakenlandschap die uitnodigt
laat het zien hoe Rotterdam nu al da-
massaal het dak op te gaan.
ken gebruikt voor opvang van regen-
nai010 uitgevers www.nai010.com
ISBN 978-94-6208-418-6
9 789462 084186