Annual Report, 2014 by National Bank of Georgia

wliuri angariSi, 2014

საქართველო, თბილისი 0114, sanapiros 2 tel.: (995 32) 240 6488, faqsi: (995 32) 240 6577 ცხელი ხაზი: (995 32) 240 6406 ელ-ფოსტა: info@nbg.ge; www.nbg.ge

saqarTvelos erovnuli banki

wliuri angariSi 2014

yovelwliuri publikacia

ISSN 1512-1739 foto: giorgi SermazanaSvili

sarCevi Sesavali................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..........8 1. makroekonomikuri garemo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . .....17 1.1 msoflio ekonomika............................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................ . . . . . . . 18 1.2 ekonomikuri zrda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 21 1.3 samomxmareblo fasebis cvlileba. . . . ................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 24 1.4 sagareo seqtori da sagadasaxdelo balansi....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 29 2. fulad-sakredito da savaluto politika. . . .................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 38 2.1 fulad-sakredito politika....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...................... . . 39 2.2 fulad-sakredito politikis instrumentebi....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 47

2.2.1 refinansirebis sesxebi. . . . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 48

2.2.2 erTdRiani sesxebi da erTdRiani depozitebi....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

2.2.3 fasiani qaRaldebi. . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 53

2.2.4 minimaluri sarezervo moTxovnebi....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 56

2.3 savaluto politika da saerTaSoriso rezervebis marTva....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 3. sabanko seqtori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 66 3.1 sazedamxedvelo CarCos ganviTareba....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 67 3.2 mflobelobis struqtura. . . . . . . . . . . . . .......... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 71 3.3 sakredito riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 71 3.4 momgebianobis riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 86 3.5 sabazro riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 90

3.5.1 savaluto riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 90

3.5.2 saprocento riski. . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 91

3.6 likvidobis riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 92

3.6.1 likviduri aqtivebis struqtura....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 92

3.6.2 valdebulebebis struqtura. . . . ................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 94

3.6.3 sabiTumo dafinanseba. . . . . . . . . . . . ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 97

3.6.4 likvidobis riskis regulireba....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 98

3.7 kapitalis adekvaturoba. . . . . . . . . . . . . . ......... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 98 3.8 saoperacio riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 99 3.9 makroprudenciuli riskebi. . . . . . . . . . . ............ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 103 3.10 momxmarebelTa uflebebis dacva. . . . ................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 106 4. arasabanko seqtori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 110 4.1 fasiani qaRaldebis bazari. . . . . . . . . . . . ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 111 4.2 sxva finansuri institutebi. . . . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 115

4.2.1 mikrosafinanso organizaciebi. ...................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 115

5. sagadaxdo sistemebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 120 6. sainformacio teqnologiebis ganviTareba....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 128 7. eleqtronuli xelmowera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 133 8. sakaso-saemisio samuSaoebis organizacia....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 140 9. Sida auditi, riskebis marTva da buRaltruli aRricxva....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 10. sazogadoebasTan urTierToba da saerTaSoriso TanamSromloba ....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 11. adamianuri resursebis marTva da ganviTareba....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 156 12. normatiul-samarTlebrivi bazis ganviTareba....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 160 13. statistikuri saqmianoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 163 14. finansuri angariSgeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 167

diagramebi diagrama N 1.1 mTliani Sida produqtis realuri zrda msoflioSi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 diagrama N 1.2 sfi inflacia msoflioSi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 diagrama N 1.3 ZiriTadi sasaqonlo produqtebis fasis indeqsebi, 2005 = 100.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 diagrama N 1.4 naerTi biujetis deficiti (mln lari) da mSp-sTan Tanafardoba.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 diagrama N 1.5 mSp-s zrda danaxarjebis mixedviT.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 diagrama N 1.6 mTliani da sabazo inflaciebi (2009-2014 wlebi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 diagrama N 1.7 sawvavis da sursaTis wvlili mTlian inflaciaSi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 diagrama N 1.8 importirebuli da adgilobrivi saqonlis inflacia.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 diagrama N 1.9 wliuri inflaciis maCveneblebis cvlileba sxvadasxva xangrZlivobis

moxmarebis saqonlisa da momsaxurebisaTvis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

diagrama N 1.10 mimdinare angariSis komponentebis fardoba mSp-sTan.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 diagrama N 1.11 turizmis eqsportidan miRebuli Semosavlebi (2010-2014).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 diagrama N 1.12 mimdinare angariSis deficitis dafinansebis wyaroebi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 diagrama N 1.13 umsxvilesi saeqsporto sasaqonlo jgufebi 2013-2014 wlebSi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 diagrama N 1.14 eqsportis moculoba regionebis mixedviT (2008-2014).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 diagrama N 1.15 importis moculoba sasaqonlo jgufebis mixedviT (2009-2014).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 diagrama N 1.16 umsxvilesi importirebuli sasaqonlo jgufebi (2013-2014).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 diagrama N 1.17 importis moculoba umsxvilesi importiori qveynebis mixedviT (2013-2014).. . . . . . . . . . . . . . 37 diagrama N 2.1 monetaruli politikis ganakveTi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 diagrama N 2.2 depozitebisa da sesxebis larizacia, 2004-2014 ww... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 diagrama N 2.3 fuladi bazris saprocento ganakveTebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 diagrama N 2.4 Semosavlianobis spredi politikis ganakveTTan SedarebiT.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 diagrama N 2.5 saxazino fasiani qaRaldebis da sadepozito sertifikatebis

naSTebis dinamika 1999-2014 wlebSi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

diagrama N 2.6 bankTaSorisi fuladi bazari.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 diagrama N 2.7 refinansirebis sesxebis moculoba 2011-2014 wlebSi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 diagrama N 2.8 moklevadiani saprocento ganakveTebis meryeoba.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 diagrama N 2.9 sadepozito sertifikatebis portfelis moculoba 2010-2014 wlebSi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 diagrama N 2.10 saxazino valdebulebebisa da saxazino obligaciebis portfeli 2013-2014 wlebSi. . . . . . 55 diagrama N 2.11 fasiani qaRaldebis meoradi bazris dinamika 2012-2014 wlebSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

diagrama N 2.12 minimaluri sarezervo moTxovnebis norma narCeni vadianobis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 diagrama N 2.13 savaluto bazris dinamika 2003-2014 wlebSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 diagrama N 2.14 laris realuri da nominaluri efeqturi gacvliTi kursebis indeqsebi

(dek. 2009=100). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

diagrama N 2.15 saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso rezervebi 1997-2014. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 diagrama N 3.1 mTliani sasesxo portfelis dinamika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 diagrama N 3.2 sakredito portfelis Tvis SigniT gacemul sesxebze arsebuli saSualo

Sewonili saprocento ganakveTi segmentebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

diagrama N 3.3 procikluri seqtorebis wili jamur sakredito portfelSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 diagrama N 3.4 sacalo produqtebis ganawileba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 diagrama N 3.5 valutizacia segmentebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 diagrama N 3.6 sacalo produqtebis valutizaciis dinamika (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . . . . . . . . . 76 diagrama N 3.7 90 da meti dRiT vadagadacilebuli sesxebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 diagrama N 3.8 cvlad ganakveTiani sesxebis moculoba da Tanafardoba (wminda). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 diagrama N 3.9 portfeli xarisxobrivi maCveneblebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . . . . . 79 diagrama N 3.10 sesxebis SesaZlo danakargebis rezervis mTlian portfelTan Tanafardoba. . . . . . . . . . . . . . 79 diagrama N 3.11 mTliani sasesxo portfelis dinamika wminda Camowerili sesxebis aRdgenis efeqtiT. . . . . . . . 80 diagrama N 3.12 sesxebis Camowera da amoReba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 diagrama N 3.13 problemuri aqtivebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 diagrama N 3.14 dasakuTrebuli aqtivebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 diagrama N 3.15 ukugeba kapitalsa da aqtivebze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 diagrama N 3.16 mogebis zrdis dekompozicia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 diagrama N 3.17 saprocento spredi da masze moqmedi faqtorebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 diagrama N 3.18 sabanko sistemis wminda saoperacio mogeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 diagrama N 3.19 komerciuli bankebis sabalanso da krebsiTi savaluto poziciebi

sazedamxedvelo kapitalTan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

diagrama N 3.20 saprocento xasiaTis aqtivebiT valdebulebebis gadafarva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 diagrama N 3.21 likviduri aqtivebis done. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 diagrama N 3.22 likvidobis koeficientebi valutebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 diagrama N 3.23 likvidobis gepi: 1 Tvemde aqtivebis Tanafardoba 1 Tvemde valdebulebebTan. . . . . . . . . . . 93 diagrama N 3.24 likviduri aqtivebis moculoba da struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 diagrama N 3.25 valdebulebebis struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 diagrama N 3.26 arasabanko depozitebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 diagrama N 3.27 ararezidenti klientebis depozitebis wili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 diagrama N 3.28 ararezidentebis depozitebis struqtura (2014 wlis dekemberi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 diagrama N 3.29 ararezidentebis depozitebi qveynebis WrilSi (2014 wlis dekemberi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 diagrama N 3.30 mTliani sesxebis Sefardeba arasabanko depozitebTan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 diagrama N 3.31 kapitalis adekvaturobis koeficientebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 diagrama N 3.32 2013-2014 wlebis mTliani danakargebis dinamika (lari). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 diagrama N 3.33 sabanko sistemis 2014 wlis mTliani danakargebi movlenaTa kategoriebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 diagrama N 3.34 sesxebis mSp-sTan Tanafardobis gepi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

diagrama N 3.35 komerciul bankebSi dafiqsirebuli pretenziebi, romelTa ganxilva

dasrulebulia (wlebis mixedviT). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

diagrama N 4.1 sabrokero kompaniebis mTliani aqtivebis, valdebulebebis, kapitalis monacemebi da

aqtivebSi klientis portfelis procentuli wilis dinamika wlebis mixedviT (2009-2014). . . . . 112

diagrama N 4.2 vaWrobis ZiriTadi maCveneblebi (savaWro sesiebze dadebuli da birJaze

dafiqsirebuli garigebebi) 2007-2014. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

diagrama N 4.3 savaWro sesiebze da birJaze dafiqsirebuli garigebebis raodenoba wlebis

mixedviT (2007-2014 ww). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

diagrama N 4.4 centralur depozitarSi deponirebuli fasiani qaRaldebi wlebis

mixedviT (2008-2014). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

diagrama N 4.5 centralur depozitarSi deponirebuli fuladi saxsrebi wlebis

mixedviT (2008-2014). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

diagrama N 4.6 mikrosafinanso organizaciebis mTliani aqtivebi, valdebulebebi, kapitali

da mTliani valdebulebebis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

diagrama N 4.7 wminda sesxebis zrdis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 diagrama N 4.8 mTliani portfelis struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 diagrama N 4.9 nasesxebi saxsrebis struqtura, ararezidenti organizaciebidan da

fizikuri pirebidan moziduli resursebis dinamika.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

diagrama N 4.10 mikrosafinanso organizaciebis momgebianobis parametrebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 diagrama N 5.1 RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2014 weli). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 diagrama N 5.2 RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2002-2014 ww). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 diagrama N 5.3 gadaxdis operaciebi sagadaxdo sistemebisa da maTi Sesrulebis sxva

saSualebebis mixedviT (2014 w.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

diagrama N 5.4 unaRdo gadaxdebis ganawileba sagadaxdo davalebis inicirebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . 124 diagrama N 5.5 gamoSvebuli sagadaxdo baraTebi 2010-2014 ww.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 diagrama N 5.6 qveynis SigniT qarTuli baraTebiT ganxorcielebuli operaciebi (2010-2014 ww). . . . . . . . 126 diagrama N 5.7 sagadaxdo baraTebis mimRebi mowyobilobebis dinamika (dekemberi, 2011-2014 ww.). . . . . . . 126 diagrama N 8.1 mimoqcevaSi TiToeuli nominalis xvedriTi wili (31.12.2014). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 diagrama N 8.2 naRdi fuli mimoqcevaSi 2013-2014 wlebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 diagrama N 8.3 2014 wels gamovlenili yalbi laris banknotebi da monetebi (procenti). . . . . . . . . . . . . . . . . 144 diagrama N 8.4 yalbi laris banknotebis raodenoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 diagrama N 8.5 yalbi monetebis raodenoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 diagrama N 11.1 erovnuli bankis TanamSromlebis raodenobrivi da xarisxobrivi maCveneblebi. . . . . . . . . . 157

cxrilebi cxrili N 1.1

mTliani Sida produqti dargobriv WrilSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

cxrili N 1.2

inflaciis (sfi) maCveneblebi calkeuli komponentebis mixedviT (procenti), maTi

wona samomxmareblo kalaTaSi (procenti) da zegavlena sfi-ze (procentuli punqti). . . 29

cxrili N 1.3

sagadasaxdelo balansi 2010-2014 wlebSi (mln aSS dolari). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

cxrili N 2.1

realuri efeqturi gacvliTi kursis wliuri cvlileba 2014 wels. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

cxrili N 3.1

mTliani sakredito portfeli segmentebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . 72

cxrili N 3.2

sakredito portfelis seqtoruli ganawileba (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . . . . . . . 73

cxrili N 3.3

sacalo produqtebis cvlileba, ganawileba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

cxrili N 3.4

portfelis xarisxi segmentebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

cxrili N 3.5

sasesxo portfelis kategoriebi da formirebuli rezervi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

cxrili N 3.6

koeficientebi seqtorebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

cxrili N 3.7

sabiTumo dafinansebis gare wyaroebi da maTi dafarvis grafiki 2014 wlis

31 dekembris mdgomareobiT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

cxrili N 4.1

obligaciebis sajaro emisia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

cxrili N 4.2

aqciebis sajaro emisia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

cxrili N 4.3

sabrokero kompaniebis aqtivoba (2014w). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

cxrili N 4.4

krebsiTi informacia savaWro sesiebze dadebuli da birJaze dafiqsirebuli

maCveneblebis mixedviT (2012-2014 ww). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

cxrili N 8.1

2014 wels Semotanili saeWvo fulis niSnebis eqspertizis Sedegebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

CanarTebi CanarTi N 1

refinansirebis sesxebi da moklevadiani saprocento ganakveTi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

CanarTi N 2

aqtivebis klasifikaciisa da SesaZlo danakargebis rezervebis Seqmnisa da

gamoyenebis wesSi cvlilebebis proeqti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

CanarTi N 3

laris simbolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

â&#x20AC;&#x192;

Sesavali

mimarTulebebis dokumentis mixedviT mizno-

aqarTvelos erovnuli bankis 2014 wlis

romelic 2017 wlisaTvis 4 procentamde Sem-

wliuri angariSi momzadebulia „saqarT-

cirdeba.

velos erovnuli bankis Sesaxeb“ organuli

2014 wlis ganmavlobaSi inflaciis maCve

kanonis me-60 da 61-e muxlebis Sesabamisad

nebeli 2-4 procentis farglebSi meryeobda

da moicavs fulad-sakredito, savaluto da

sazedamxedvelo politikis mimoxilvas da au-

erovnuli bankis miznobriv maCvenebels. 2013

ditirebul finansur angariSgebas.

wels dafiqsirebuli deflaciuri procesebis

brivi inflacia gansazRvrulia 5 procentiT,

Sesabamisad,

CamorCeboda

saqarTvelos

dokumentSi warmodgenilia is priorite

Semdgom, 2014 wlis dasawyisSi fasebis saerTo

tuli mimarTulebebi, romliTac saangari-

donis cvlilebis indikatori matebis tenden-

So periodSi xelmZRvanelobda qveynis cen-

ciiT xasiaTdeboda, Tumca wlis meore naxe-

traluri banki. angariSSi asaxulia agreTve

varSi inflaciis maCvenebeli kvlav Semcirda,

erovnuli

rac sawyis etapze miwodebis mxares arsebuli

mis farglebs gareT mimdinare im procese-

faqtorebis uaryofiTi zewolidan momdinare-

bze, romlebic 2014 wlis ganmavlobaSi ar-

obda. amasTan, gazafxulze geopolitikuri

sebiT gavlenas axdenda saqarTvelos ekono-

riskebi gamoikveTa, romelTa Semdgomma real-

mikis mdgomareobasa da erovnuli bankis mier

izaciam negatiuri gavlena moaxdina sagareo

dasaxuli amocanebis Sesrulebaze.

moTxovnaze da uaryofiTi asaxva hpova Sida

bankis

Sefasebebi

qveyanaSi

2014 wels saqarTvelos erovnuli banki

moTxovnazec. amaze miuTiTebda sabazo in-

monetaruli politikis SemuSavebisas xel

flaciis maCvenebelis dinamika, romelic wlis

mZRvanelobda „saqarTvelos erovnuli bankis

ganmavlobaSi dabal doneze narCundeboda.

Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanonis me-3

inflaciis Semcirebis tendencia jer kidev

muxliT gansazRvruli ZiriTadi amocanebiTa

2011 wlis Semodgomidan daiwyo, rac umTavre-

da funqciebiT, romlis mixedviTac erovnu-

sad miwodebis faqtorebiT iyo ganpirobebuli.

li bankis ZiriTadi amocana aris fasebis

2012 wlis meore naxevridan miwodebis mxridan

stabilurobis

amasTanave,

fasebze uaryofiT zemoqmedebas erToblivi

erovnulma bankma unda uzrunvelyos finan-

moTxovnis Semcirebac daerTo. miuxedavad

suri sistemis stabiluroba da gamWvirvaloba

imisa, rom 2013 wlis ganmavlobaSic inflacia

da xeli Seuwyos qveyanaSi mdgrad ekonomikur

dabal niSnulze narCundeboda, wlis bolodan

zrdas ise, rom safrTxe ar Seeqmnas misi Ziri-

SeiniSneboda ekonomikis gajansaRebis ten-

Tadi amocanis Sesrulebas.

denciebi. ekonomikur zrdas sagareo moTxov-

uzrunvelyofa.

erovnuli banki monetaruli politikis

nasTan erTad, Sida moTxovnis gaaqtiurebamac

gansazRvrisas inflaciis TargeTirebis re-

Seuwyo xeli. inflaciis maCvenebelmac zrdis

Jims eyrdnoba. erovnuli bankis inflaciis

dinamika miiRo. im droisTvis arsebuli in-

grZelvadiani miznobrivi maCvenebeli 3 pro-

formaciiT, mosalodneli iyo, rom dadebiTi

cents Seadgens. imis gaTvaliswinebiT, rom am-

tendenciebi 2014 welsac gagrZeldeboda, rac

Jamad saqarTvelo warmoadgens ganviTarebad

xels Seuwyobda inflaciis maCveneblis zrdas

ekonomikas da msgavsi tipis ekonomikisTvis

miznobriv donemde. arsebuli prognozebis

damaxasiaTebelia inflaciis da ekonomikuri

gaTvaliswinebiT, 2014 wlis TebervalSi mone

zrdis ufro maRali tempi, 2015-2016 wlebi-

taruli politikis komitetma miiCnia, rom

saTvis fulad-sakredito politikis ZiriTadi

aRar arsebobda mniSvnelovnad Serbilebuli monetaruli politikis SenarCunebis saWiroe-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

ba da, Sesabamisad, politikis ganakveTi 0.25

fasurebis fonze, fiqsirdeboda laris nomi-

procentuli punqtiT 4 procentamde gazarda.

naluri efeqturi gacvliTi kursis gamyare-

aRniSnuli nabijiT erovnulma bankma Serbile-

ba. Sedegad, importirebuli samomxmareblo

buli monetaruli politikidan gamosvlis

saqonlis fasebis zrdis tempi SedarebiT Sem-

procesi daiwyo.

cirda da wlis bolosTvis misi wvlili mini-

2014 wlis gazafxulze regionSi geopoli-

maluri iyo.

tikurma riskebma iCina Tavi, rac gaurkvev-

aRniSnul miwodebis faqtorebTan erTad,

lobis Semcveli iyo ekonomikisTvis. kiTxvis

wlis bolosken gaZlierda inflaciis maCvene

niSnis qveS dadga rogorc sagareo, ise Sida

belze moTxovnis mxridan moqmedi faqtore-

moTxovnis gajansaRebis procesis gagrZeleba.

bic.

yovelive es ki inflaciis maCvenebelze Semci

viTarebis da savaWro partnior qveynebSi ar-

rebis

gavlenas.

asaxarbielo ekonomikuri tendenciebis gav-

aRniSnul riskebs Tan daerTo kargi mosavlis

lena ukve saqarTvelos ekonomikazec aisaxa da

Sedegad, saerTaSoriso bazrebze sursaTis

sagareo moTxovnis Sesusteba gamoiwvia. eqs-

fasebis saerTo donis Semcirebis tendencia,

portis klebasTan erTad mniSvnelovani Sem-

rac sursaTis fasebis mniSvnelovan klebas

cireba dafiqsirda fulad gzavnilebSi, moik-

ganapirobebda. aRwerili faqtorebis gaTva

lo turistuli Semosavlebis zrdis tempma.

liswinebiT, martisa da maisis Sexvedrebze

Sesustebul sagareo moTxovnas nawilobriv

monetaruli politikis komitetma politikis

abalansebda investiciebisa da adgilobrivi

ganakveTi

miuxeda-

moxmarebis mateba. Tumca aman ver uzrunve-

vad Serbilebuli monetaruli politikidan

lyo qveynis erToblivi moTxovnis sakmarisi

etapobrivad gamosvlis saWiroebisa, misi tem-

mateba, rogorc es wlis dasawyisisTvis iyo

pi damokidebuli iyo ekonomikuri aqtivobisa

navaraudevi.

mimarTulebiT

ucvlelad

moaxdenda

SeinarCuna.

da moTxovnis gajansaRebis siswrafeze.

regionSi

gamwvavebuli

politikuri

zemoaRwerili sagareo Sokebis fonze, sayu

2014 wlis meore naxevridan gaZlierda in-

radReboa aseve savaluto bazarze ganviTare-

flaciis maCvenebelze Semcirebis mimarTule-

buli movlenebi. aSS-Si dadebiTi ekonomikuri

biT

arsebuli

tendenciebisa da molodinebis paralelurad,

faqtorebi. sursaTze fasebis dabali donis

2013 wlis bolodan federalurma sarezervo

paralelurad, saerTaSoriso bazrebze navTo-

sistemam

bis fasebis mkveTri vardna dafiqsirda, rac

Semcireba da sabolood 2014 wlis oqtomberSi

etapobrivad aisaxa sawvavis fasebze saqar

miiRo gadawyvetileba misi dasrulebis Sesa

TveloSic. samomxmareblo kalaTaSi sursaTi-

xeb. aRniSnuli movlenebis fonze, aSS dola-

sa da navTobis maRali wonis Sesabamisad, wlis

rma gamyareba daiwyo. Sedegad, 2014 wlis da-

meore naxevridan inflaciis maCvenebeli mniS-

sawyisidan msoflios valutebi mniSvnelovnad

vnelovnad Semcirda.

gaufasurda aSS dolaris mimarT. Tumca laris

moqmedi

2014

wlis

miwodebis

mxares

ganmavlobaSi

daiwyo

raodenobrivi

Serbilebis

samomxmareblo

gacvliT kursze am procesebis gavlena ufro

fasebis dinamikaze mniSvnelovan gavlenas ax-

mogvianebiT _ wlis bolos _ aisaxa, vinaidan

denda savaWro partnior ekonomikebSi arse-

pirveli sami kvartalis ganmavlobaSi qveyanaSi

buli inflacia da maTi valutebis gacvliTi

ucxouri valutis zomieri Semodinebebi fiq-

kursis cvlileba. wlis pirvel naxevarSi im-

sirdeboda. aseve, unda aRiniSnos, rom aSS do-

portuli inflacia zrdis tendenciiT xasi

laris gamyareba pirvel rigSi im qveynebis va-

aTdeboda. Tumca, wlis meore naxevridan,

lutebze aisaxa, sadac finansuri bazari ufro

partniori qveynebis valutaTa sagrZnobi gau

ganviTarebulia. saqarTveloSi ki es procesi,

mogvianebiT, partniori qveynebis valutebis

alod 9 procentiT izrdeboda, meoTxe kvar-

gaufasurebis Sedegad sagadasaxdelo balan-

talSi 6.9 procentiani vardna dafiqsirda.

sis mimdinare angariSis gauaresebiT gadmoeca

ZiriTad savaWro partnior qveynebSi gar-

(saqonlis savaWro deficitis g 足 aRrmaveba, fu-

Tulebuli ekonomikuri mdgomareoba nega-

ladi gzavnilebis Semcireba da turistuli

tiurad aisaxa sxva sferoebzec. eqsportis

Semosavlebis zrdis Seneleba).

paralelurad, meoTxe kvartalSi Seferxda tendenciebma

qveyanaSi vizitorTa da ucxoeTidan fulad

gazarda ekonomikis CamorCena potenciuri

gzavnilTa nakadebi, rasac uaryofiTi gavlena

donidan, Seanela inflaciis maCveneblis da足

hqonda metnaklebad yvela dargze da Sesa-

axloeba miznobriv maCvenebelTan da gaaxangr-

bamisad ekonomikur zrdaze.

gamokveTilma

uaryofiTma

Zliva Serbilebuli monetaruli politikidan

wina wlisagan gansxvavebiT, ekonomikur zr-

gamosvlis procesi. aseT pirobebSi, inflaciis

das, ZiriTadad, Sida moTxovna ganapirobebda,

prognozebisa da makroekonomikuri analizis

rasac mniSvnelovani biZgi erovnuli bankis

Sesabamisad,

banki

Serbilebulma monetarulma politikam misca.

monetaruli politikis ganakveTs ucvlelad

mniSvnelovnad gaizarda saboloo moxmarebis

inarCunebda. 2014 wlis Tebervlis Sexvedris

wvlili, momatebuli Sida moTxovnis da gaum-

Semdeg, komiteti kidev Svidjer Seikriba, sa-

jobesebuli molodinebis sapasuxod Seivso

dac miRebuli iyo gadawyvetileba ganakveTis

wina wlis susti moTxovnis Sedegad Semcire-

ucvlelad

SesanarCuneblad.

buli maragebi da investiciebma dadebiTi wv-

wlis bolosTvis samomxmareblo fasebis wli-

lili Seitana ekonomikur zrdaSi. mTeli wlis

urma zrdam 2 procenti Seadgina.

manZilze rogorc moxmarebis dakmayofileba,

saqarTvelos

procentze

erovnuli

2014 wels mTliani Sida produqtis re-

aseve kapitalis formireba ZiriTadad impor-

alurma zrdam 4.8 procenti Seadgina. wlis

tis xarjze xdeboda. wina welTan SedarebiT

manZilze ekonomikuri zrdis tempi araTana-

adgilobrivi moTxovnis zrdis paralelurad,

bari iyo. pirveli sami kvartalis ganmavloba-

mimdinare angariSis deficitis gaRrmaveba

Si SedarebiT maRali zrda fiqsirdeboda. am

mosalodneli iyo, Tumca 2014 wlis meore nax-

periodSi ekonomikuri zrda 5.9 procents

evarSi gamokveTilma sagareo Sokebma kidev

Seadgenda. meoTxe kvartalSi mSp-s zrda sa-

ufro metad Seuwyo xeli mimdinare angariSis

grZnoblad, 1.8 procentamde Semcirda. me-

deficitis gaRrmavebas, romelic 2013 welTan

oTxe kvartalSi ekonomikuri zrdis tempis

SedarebiT 4 procentuli punqtiT gai足 zarda.

Semcireba nawilobriv sabazo efeqtiTac aris

absolutur gamosaxulebaSi 2014 wels mim-

gamowveuli, radgan wina wlis Sesabamis peri-

dinare angariSis deficiti 681 mln aSS do-

odSi ekonomikuri zrdis tempi maRali iyo.

lariT gauaresda da 1.6 mlrd aSS dolari

Tumca sabazo efeqtis gaTvaliswinebiTac, me-

Seadgina. mimdinare angariSis deficitis gaR-

oTxe kvartalSi ekonomikuri aqtivobis kle-

rmaveba ZiriTadad saqonliT vaWrobis balan-

ba dafiqsirda, rac regionSi gauaresebuli

sis gauaresebiT aris ganpirobebuli. saqon-

ekonomikuri mdgomareobis Sedegad sagareo

liT vaWrobis deficitis fardobam mTlian

moTxovnis SemcirebiT aixsneba. qveynis saeqs-

Sida produqtTan 25.6 procenti Seadgina, rac

porto produqciaze Semcirebulma moTxovnam

3.9 procentuli punqtiT aRemateba wina wlis

gavlena iqonia damamuSavebel mrewvelobaze,

maCvenebels. Tumca aseve kleba dafiqsirda

sadac

saeqsporto

momsaxurebiT vaWrobidan miRebuli Semosav-

produqtebi. Tu pirveli sami kvartalis gan-

lebSic, rac umeteswilad turistuli Semodi足

mavlobaSi damamuSavebeli mrewveloba saSu-

nebebis zrdis tempis Semcirebis Sedegia.

iwarmoeba

tradiciuli

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

turistulma Semosavlebma, romelic momsax-

saerTaSoriso safinanso institutebis mier

urebis eqsportis ZiriTad nawils Seadgens,

adgilobriv bazarze fasiani qaRaldebis gamo

2014 wels 1.8 mlrd aSS dolari Seadgina, rac

Sveba. am mxriv aRsaniSnavia 2014 wels evro-

4.0 procentiT aRemateba wina wlis analogiur

pis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankis

maCvenebels. aRniSnuli zrdis tempi mkveTrad

(EBRD) mier lariT denominirebuli bondebis

CamorCeba wina wlis maCvenebels, romelic 22

gamoSveba adgilobriv bazarze (50 mln lari).

procents Seadgenda.

2015 wlis dasawyisSi lariT denominirebu-

2014 wlis ganmavlobaSi wminda saerTaSori-

li bondebis emisia ganaxorcieles aseve sxva

so rezervebi 124 mln aSS dolariT Semcirda.

saerTaSoriso

finansurma

institutebmac.

savaluto intervenciebis meSveobiT erovnul-

aRniSnuli procesi xels Seuwyobs kapitalisa

ma bankma 100 mln aSS dolari miawoda sava

da meoradi bazrebis gaaqtiurebas da waaxa

luto bazars. aRsaniSnavia, rom gasul wels

lisebs adgilobrivi korporatiuli fasiani

saerTaSoriso savaluto fondis kreditebis

qaRaldebis bazris ganviTarebas.

wminda dafarvam 136 mln aSS dolari Sead-

monetaruli politikis efeqtianobis gaz-

gina. saboloo jamSi 2014 wlis bolosaTvis

rdis mizniT, wlis ganmavlobaSi mniSvnelova-

mTlianma saerTaSoriso rezervma 2.7 mlrd

ni yuradReba eqceoda komunikaciis arsebuli

aSS dolari Seadgina.

arxebis ganviTarebasa da axali saSualebe

2010 wlidan erovnuli banki aqtiurad

bis danergvas. inflaciis TargeTirebis re-

muSaobs monetaruli politikis efeqtiano-

Jimis pirobebSi komunikacia gansakuTrebul

bis zrdis mimarTulebiT, romlis ZiriTadi

mniSvnelobas iZens, vinaidan mniSvnelovani

Semaferxebeli faqtori saqarTveloSi ekono-

xdeba sazogadoebrivi molodinebis sworad

mikis larizaciis dabali donea. am wlebis gan-

Camoyalibeba da warmarTva. 2014 wlis gan-

mavlobaSi gatarebulma RonisZiebebma dadeb-

mavlobaSi am kuTxiT mniSvnelovani nabijebi

iTi Sedegi gamoiRo. 2014 wlis ganmavlobaSi

gadaidga. martSi erovnulma bankma warad-

depozitebisa da sesxebis larizaciis maCvene

gina monetaruli politikis strategiis do-

blis zrda dafiqsirda, Tumca imis gaTvalis

kumenti. monetaruli politikis strategiaSi

winebiT, rom wlis ganmavlobaSi gacvliTi

aRwerilia saqarTveloSi moqmedi inflaciis

kursi

xasiaTdeboda,

TargeTirebis reJimi (romelic saqarTveloSi

depozitebis

2009 wels amoqmedda), misi upiratesobani da

SemTxve vaSi larizaciis maCvenebeli 1.7 pro-

Tu ra pirobebi unda Sesruldes am reJimis

centiT gaumjobesda da 39.8 procenti Sead-

warmatebulad

gina; sesxebis SemTxvevaSi ki 3.3 procentiT

mentSi xazgasmulia, rom erovnuli bankis in-

gaizarda 39.2 procentamde (gacvliTi kursis

flaciis grZelvadiani miznobrivi maCvenebeli

cvlilebis efeqtis gamoricxviT).

3 procents Seadgens. monetaruli politikis

gazrdili

zrda

meryeobiT

mokrZalebuli

iyo.

funqcionirebisaTvis.

doku-

larizaciis waxalisebis procesSi mniSvne

gadawyvetilebebis formulirebis procesSi

lovani roli Seasrula erovnuli bankis mier

gansakuTrebuli mniSvneloba saprognozo in-

bolo wlebSi ganxorcielebulma reformebma,

flacias eniWeba, vinaidan erovnuli bankis

romlebic mimarTuli iyo kapitalis bazrebis

mier monetaruli politikis instrumentis

ganviTarebisaken. erovnuli bankis mier refi-

cvlileba ekonomikas gadaecema garkveuli

nansirebis sesxebis giraos bazis gafarToebam

droiTi lagiT da gavlenas axdens momaval in-

da masSi saerTaSoriso safinanso instituteb-

flaciaze.

is mier gamoSvebuli lariT denominirebuli

2014

sasesxo fasiani qaRaldebis CarTvam waaxalisa

wlis

ganmavlobaSic

grZeldeboda

ana litikosebTan regularuli prezentacia-

Sexvedrebis praqtika monetaruli politikis

riskebze. rig sakiTxebSi daskvnis dokumentSi

komitetis mier miRebuli gadawyvetilebebisa

xazgasmulia, rom erovnuli bankis midgomebi

da maTi miRebis procesSi arsebuli progno-

warmoadgens Zalze mowinave praqtikas, rac

zebis Sesaxeb detaluri informaciis misawode-

SeiZleba magaliTs warmoadgendes sxva ganvi

blad. garda amisa, informaciis gavrcele bis

Tarebuli

da swori molodinebis Camoyalibebis kuTxiT,

aR saniSnavia erovnuli bankis mier danergi-

mniSvnelovania erovnuli bankis mier samecni-

li mowinave sazedamxedvelo instrumentebi,

ero-analitikuri Jurnalis „ekonomika da sa-

sakredito riskis zedamxedvelobis praqtika,

banko saqme“ gamocemebi. aRniSnuli Jurnali

makroprudenciuli zedamxedvelobis CarCo da

bazars sTavazobs maRali xarisxis statiebs

sxva. angariSSi aRniSnulia, rom zedamxedvel-

saqarTvelos ekonomikisa Tu msofliosTvis

ebis kvalifikacia STambeWdavia, rac reforme-

aqtualur sakiTxebze.

bisa da dRis wesrigSi arsebuli kompleqsuri

bolo wlebis ganmavlobaSi sabanko zedam xedvelobis

mniSvnelovani

gansakuTrebiT

sakiTxebis efeqtiani ganxorcielebis winapirobaa.

cvlilebebi ganxorcielda, rac arsebuli sa

2014 wels saqarTvelos erovnuli banki

zedamxedvelo praqtikis momavalze da riske-

bazelis sabanko zedamxedvelobis komitetis

bze orientaciis daxvewas isaxavda miznad.

(BCBS) bazelis sakonsultacio jgufis (Basel

sabanko sistemis stabilurobis gansamtki

Consultative Group, BCG) wevri gaxda. am jgu-

ceblad, mikroprudenciuli regulirebis pa-

fis wevrobis farglebSi, 2015 wlis ianvri-

ralelurad, makroprudenciul regulirebas

dan saqarTvelos erovnuli banki aqtiurad

eqceoda gazrdili yuradReba.

CaerTo bazelis ZirTadi komitetis zedamxedmimarTulebiT

velobis danergvis jgufis (Supervision and Im-

wingadadgmuli nabijebis profesiuli aRiare-

plementation Group) saqmianobaSi, romelic saer-

bisaTvis, gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo

TaSoriso sazedamxedvelo politikis mowinave

saerTaSoriso savaluto fondisa da msoflio

midgomebis danergvaze muSaobs da romlis

bankis erToblivi misiis mier ganxorcielebu-

mier SemuSavebuli zedamxedvelobis princi-

li „finansuri seqtoris Sefasebis programa

pebic saerTaSoriso standarts warmoadgens.

(FSAP)“. misiam daaskvna, rom mniSvnelovani re-

saqarTvelo aRniSnuli donis samuSao jgufSi

formebisa da konservatiuli midgomebis Sena-

gamocdilebis gasaziareblad pirvelad mii-

rCunebis Sedegad, erovnulma bankma danerga

wvies.

sabanko

mimarTulebiT

qveynebisTvisac.

zedamxedvelobis

yovlismomcveli, mowinave da riskebze ori-

amasTanave, bazelis sabanko zedamxedvelo-

entirebuli sazedamxedvelo CarCo, romelic

bis komitetma saqarTvelos erovnuli bankis

orientirebulia

fazaze

TanamSromlebi sazedamxedvelo Sesabamisobis

identificirebasa da resursebis yvelaze efeq-

Sefasebis programis (RCAP - Regulatory Consist-

tianad ganawilebaze. angariSSi Semfaseblebi

ency Assessment Program) gundSi eqspertebad

aRniSnaven, rom CarCo aris yovlismomcveli,

miiwvia. mocemuli programa moqmedebs mx-

radgan masSi fasdeba yvela potenciuri sa-

olod bazelis komitetis wevr qveynebSi da is

banko riski; momavalze orientirebuli, rad-

bazel III-is danergvis procesis monitoringis

gan moicavs yvela iseT elements, rogoricaa

da erTgvarovnebis Sefasebis ZiriTad instru-

stres-testebi, biznes modeli, korporaciuli

ments warmoadgens. 2015 wels ukve igegmeba

marTva, kapitalisa da krizisuli situaciebis

bazelis komitetis wevr qveyanaSi adgilze

marTvis gegmebi; riskebze orientirebuli,

viziti, sadac mocemuli programis fargleb-

radgan aqcents akeTebs yvelaze mniSvnelovan

Si, bazelis komitetisaTvis sazedamxedvelo

riskebis

adreul

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

CarCos Sefasebas saqarTvelos erovnul banks TanamSromeli moaxdens.

moqmedi normebis daxvewis, srulyofisa da riskebis marTvis Tvisebrivad axal etapze ga-

sazedamxedvelo gamocdilebis gaziarebis

dasvlis miznebisaTvis, saqarTvelos erovnu-

mizniT, saerTaSoriso organizaciebis reko-

li bankis mier momzadda cvlilebebis proeqti

mendaciiT, 2014 wels stumrad imyofebod-

„aqtivebis klasificirebisa da SesaZlo dana-

nen sxvadasxva qveynebis delegaciebi. stum-

kargebis formirebis“ maregulirebeli CarCos

rebisTvis gansakuTrebuli interesis sferos

kuTxiT. aRniSnuli aris 2014 wels erovnuli

warmoadgenda saqarTvelos erovnuli bankis

bankis organizebiT Catarebuli saerTaSori-

mier bazel II/III-ze gadasvlis kuTxiT ganxor-

so konferenciis „sakredito standartebis“

cielebuli

konsolidirebuli

farglebSi Catarebuli samuSaos gagrZeleba

zedamxedvelobis CarCos, stres-testebis me-

da Semdgomi etapi. konferencia exeboda efeq-

Todologiis, sakredito aqtivebis xarisxis

turi sakredito standartebis Sesaxeb bazris

analizisa da riskebze dafuZnebuli zedamxed-

monawileTa Sexedulebebisa Tu mosazrebebis,

velobis farglebSi ganxorcielebuli sxva

aseve, sakontrolo wertilebis saWiroebis

reformebis gacnoba.

ganxilvasa da gaanalizebas. cvlilebebis pro-

procesebis,

2014 wels srulyofilad amoqmedda bazel

eqti iTvaliswinebs e.w. „standartuli tipis“

II/III-ze dafuZnebuli kapitalis adekvaturobis

sesxebis identificirebisa da gansazRvrisT-

CarCos 1-li da me-2 pilaris komponentebi.

vis konkretuli xarisxobrivi parametrebis

jer kidev moqmedi, bazel I-iT gaTvaliswineb-

SemoRebas. meTodologia dafuZnebulia saer-

uli minimaluri moTxovnebi uaxloesi sami

TaSoriso sareitingo saagentoebis Sefasebis

wlis ganmavlobaSi etapobrivad Semcirdeba

meTodebze da iTvaliswinebs bazrebze arse-

da sruliad Canacvldeba bazel II/III-is Car-

bul empiriul maCveneblebs.

CoTi. bazel II/III-is me-2 pilaris farglebSi

finansuri angariSgebis xarisxis amaRleb-

komerciuli bankebi sakuTari riskis profi-

is mizniT, saqarTvelos erovnulma bankma,

lis gaTvaliswinebiT axdenen maTTvis materi-

saerTaSoriso

aluri riskebis identificirebas da iTvlian

daiwyo muSaoba sakredito instrumentebis

saWiro kapitalis odenobas.

gaufasurebis meTodologiis SemuSavebisaT-

praqtikis

gaTvaliswinebiT,

2014 wels aseve ZalaSi Sevida riskebis Se-

vis, romelic samuSao doneze ganxilul iqna

fasebis saerTo programis (GRAPE) moqmedebis

wamyvan auditorul kompaniebTan. aRniSnuli

wesi, romlis mizans warmoadgens komerciuli

regulaciis mizania bass 39-is farglebSi

bankebis riskebze orientirebuli zedamxed-

daakonkretos

velobis procesis formalizacia. masSi moce-

gau fasurebis gaangariSebis da gamJRavnebis

mulia riskebze dafuZnebuli zedamxedvelobis

meTodebi, rac xels Seuwyobs komerciuli

uwyveti ciklis sxvadasxva komponentis aRwera

bankebis mier sesxebisa da sxva sakredito

da pasuxismgebeli struqturuli erTeulebi.

instrumentebis

riskebis saerTo Sefasebis programa aerTian-

adekvatur asaxvas finansur angariSgebebSi.

ebs riskebis identifikaciis, sxvadasxva etape-

aRniSnuli agreTve warmoadgens „fass 9“-is

bze maTi analizisa da Sefasebis, perioduli

danergvisken wingadadgmul nabijs.

jamuri Sefasebebisa da sazedamxedvelo qme-

sakredito

instrumentebis

gaufasurebis

droul

2014 wlis dasawyisSi ramdenime cvlileba

debebis etapebs. programis ganuyofel nawils

ganxorcielda

likvidobis

sazedamxedvelo

warmoadgens me-2 pilaris farglebSi bankebis

moTxovnebTan dakavSirebiT: ufro detalurad

Sida kapitalis adekvaturobis Sefaseba da

gaiwera likviduri aqtivebis calkeuli kate

stres-testebi.

goriebi, gamkacrda moTxovnebi ararezident

bankebSi ganTavsebul resursebze, dawesda

ratiul da mcire da saSualo kompaniebze gace-

SeRavaTi grZelvadian sadepozito sertifi-

muli sesxebis Semosavlianoba mniSvnelovnad

katebze, repo operaciebis bazris ganviTare-

Semcirebulia.

bis xelSewyobis mizniT dazustda likvidobis

portfelis istoriulad maRali sakredito

poziciaSi misi gaTvaliswinebis midgomebi.

danakargebisa,

miuxedavad masze

korporatiuli

SeTavazebuli

sapro-

SemuSavebulia da saboloo kalibraciis1

cento ganakveTebi rekordulad dabalia. sa-

Semdeg amoqmeddeba bazel III-is axali LCR

banko sistemis momgebianobaze pozitiurad

moTxovna likvidobis riskebisaTvis. LCR-is

imoqmeda aqtivebis zrdam da masStabis gamo

danergva mniSvnelovnad gaaumjobesebs pru-

efeqtianobis gaumjobesebam. mniSvnelovnad

denciul zedamxedvelobas, Tumca gasaTval-

gaizarda sacalo sesxebis wili, romelic

iswinebelia, rom is ar moicavs likvidobis

Semosavlianobis

riskis regulirebis iseT ganuyofel nawils,

maRali saprocento ganakveTiT xasiaTdeba.

rogoricaa,

valdebulebebis

Tumca aRsaniSnavia, rom sacalo sesxebi ufro

gadaxdebis koncentracia, realurad moqmedi

met saoperacio xarjebTan da aseve, mosal-

dafinansebis sagangebo gegma da sxva, rasac

odnel (koleqtiuri gaufasureba) sakredito

likvidobis riskis Sefasebebisas yuradReba

riskebis xarjebTan aris dakavSirebuli, rac

eTmoba.

momdevno periodSi realizdeba da spredis

magaliTad,

amasTan,

grZelvadiani

likvido-

bis regulirebis gasaumjobeseblad, LCR-is

TvalsazrisiT,

SedarebiT

gazrdil sargebels Seamcirebs.

moTxovnis amoqmedebis Semdeg igegmeba wminda

saqarTvelos sabanko sistema 2014 wlis bo-

stabiluri dafinansebis koeficientis (NSFR)

losaTvis inarCunebs kapitalizaciis maRal

SemuSaveba.

dones. „bazel I“-iT daTvlili pirveladi ka-

2014

wels

ZalaSi

saqarTvelos

pitalis koeficienti 13.6 procents aWarbebs,

erovnuli bankis saoperacio riskebis de-

xolo sazedamxedvelo kapitalis koeficien-

buleba.

principe-

ti 17.4 procents aRwevs. aseve, pozitiurad

bze orientirebul normatiul aqts, romel-

aris Sefasebuli kapitalis zrdis resursebi

ic srulad iTvaliswinebs bazelis sabanko

rogorc aqcionerTa siZlieris, aseve momge-

zedamxedvelobis komitetis moTxovnebs. de-

bianobis kuTxiT. amasTan, bazel II/III-is daner

bulebis farglebSi, komerciuli bankebisTvis

gvis farglebSi ufro meti aqcenti gakeTdeba

pirvelad amoqmedda biznes uwyvetobis marT-

ekonomikuri kapitalis Sefasebaze da bankis

vis (m.S. testirebis), sainformacio sistemebis

mier mis marTvaze.

debuleba

Sevida

warmoadgens

auditis Catarebisa da auTsorsingis riskis

makroprudenciuli riskebis identificire-

marTvis moTxovnebi. damatebiT, 2014 wels

bis farglebSi xdeboda sistemuri faqtore-

komerciuli bankebisTvis ZalaSi Sevida saop-

bis

eracio riskebis kapitalis moTxovnebi bazel

riskebis Sefasebisas. zogad makroekonomikur

2-is sabanko standartebis Sesabamisad.

parametrebTan erTad, agreTve xorcieldeba

identificireba

uSualod

calkeuli

2014 wlis manZilze aseve gagrZelda wina

calkeuli seqtoris tendenciebis gaTval-

wlebis tendencia sesxebze saprocento ga-

iswineba. sabanko momsaxurebis stabilur mi-

nakveTebis

mniS-

wodebaSi safrTxeebis gamosavlenad aqtiurad

sistemaSi

gamoiyeneboda stres-testebi, maT Soris re-

konkurenciis zrdam. aRsaniSnavia, rom korpo-

gionis qveynebidan da zogadad sagareo seq-

vnelovnad

Semcirebis ganapiroba

kuTxiT, sabanko

rac

1. Sedegebis winaswari gazomva. 2. auTsorsingis riski warmoadgens saoperacio riskis erT-erT nairsaxeobas. auTsorsingis riski uSualod ukavSirdeba organizaciis mier konkretuli biznes procesis an procesebis organizaciis farglebs gareT gatanas.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

toridan gamomdinare riskebis mniSvnelobis

ganviTarebisTvis.

mimdinareobda

intensi-

Sesafaseblad. stress-testebis makro model-

uri konsultaciebi investorebTan da baz-

is ganviTarebisaTvis gamoyenebul iqna FSAP

ris rogorc moqmed, aseve potenciur monawi-

gundis rCevebic. damatebiT, stress-testebi-

leebTan sferos Semdgom ganviTarebaSi maTi

saTvis ufro momavalze orientirebuli xasi-

da erovnuli bankis erToblivi wvlilis Se-

aTis misacemad, komerciul bankebTan koordi-

tanis TvalsazrisiT. wina wlebTan SedarebiT,

naciiT ganxorcielda mikro stres-testebis

saangariSo weli gamoirCeoda sasesxo fasiani

danergvis samuSaoebi.

qaRaldebis bazris gaaqtiurebiT da inves-

arsebuli SefasebebiT, sabanko seqtori

torTa dainteresebiT. siaxle ganxorcielda

mdgradia mSp-s zrdis tempis Semcirebis, gacv-

safondo birJazec misi ganviTarebis da mod-

liTi kursis gaufasurebisa da saeqsporto

ernizaciis kuTxiT.

bazrebze moTxovnis vardnis mimarT. Tumca,

saqarTvelos sagadaxdo sistema moicavs

unda aRiniSnos, rom 2015 wels sakmaod mate-

infrastruqturas

rialuri negatiuri efeqti aris mosalodne-

sacalo gadaxdebisaTvis. bolo wlebSi ganx-

li.

orcielebuli mniSvnelovani sakanonmdeblo

momxmarebelTa uflebebis dacvis kuTxiT bankebTan

erTad

grZeldeboda

rogorc

msxvili,

aseve

da infrastruqturuli reformebis Sedegad

momsaxure-

gaumjobesda gadaxdis operaciis efeqtianoba

bis gamWirvalobis mxriv samuSaoebi. aseve,

da Semcirda mis SesrulebasTan dakavSire-

erovnulma bankma daiwyo finansuri ganaTleb-

buli riskebi. aRniSnuli reformebis ganx-

is koncefciis strategiul dokumentze muSa-

orcielebis Semdeg, erovnulma bankma didi

oba. dokumenti ganxiluli iqneba rogorc adg-

yuradReba dauTmo sagadaxdo sistemis (ker-

ilobriv, aseve saerTaSoriso eqspertebTan

Zod ki, erovnuli bankis RTGS da CSD siste-

ganaTlebis, ekonomikisa da finanasebis mima-

mebis) biznes uwyvetobis da informaciuli

rTulebiT. erovnuli banki imedovnebs, rom

usafrTxoebis mimarTulebebs. saerTaSoriso

procesSi CaerTvebian adgilobrivi samTav-

savaluto fondisa da msoflio bankis erTo-

robo da arasamTavrobo, aRmasrulebeli da

blivi misiis „finansuri seqtoris Sefasebis

sakanonmdeblo xelisuflebis organoebi.

programis (FSAP)“ 2014 wlis angariSSi aRiniS-

arasabanko dawesebulebebis mniSvnelovani

na, rom „saqarTvelos erovnulma bankma myari

da mzardi warmomadgenelia mikrosafinanso

saZirkveli Cauyara saqarTvelos erovnul sa-

seqtori. misma aqtivebma erT miliard lars

gadaxdo sistemas. amJamad arsebobs naTlad

gadaaWarba, rac sabanko sistemis aqtivebis 4.8

Camoyalibebuli samarTlebrivi da maregu-

procents Seadgens. aqtivebis zrdis fonze,

lirebeli struqtura. garda amisa, funqcion-

aseve izrdeba sakredito portfeli.

irebs saqarTvelos sagadaxdo da angariSs-

miuxedavad

imisa,

rom

kanonmdeblobis

worebis sistema - qveynis ZiriTadi sagadaxdo

mixedviT, mikrosafinanso organizaciebi ar

infrastruqtura, romelic dainerga oTxi

eqceva erovnuli bankis regulirebis far-

wlis win. sistema aris imdenad efeqturi da

glebSi, saqarTvelos erovnuli banki aqti-

qmedunariani, rom mis Sesaswavlad xSirad Ca-

urad muSaobs seqtoris momxmarebelTa inter-

modian warmomadgenlebi msoflios sxvadasx-

esebis dacvisa da informirebulobis xarisxis

va centraluri bankidan“. erovnuli bankis

amaRlebis kuTxiT.

sagadaxdo

angariSsworebis

sistemebis

saangariSo wlis ganmavlobaSi erovnuli

danergvis gamocdilebis gaziarebis mizniT,

banki ganagrZobda im kurss, romelic wina

erovnul banks 10-ze meti qveynis centraluri

wlebSi daisaxa fasiani qaRaldebis bazris

bankis warmomadgeneli estumra.

2014 wlis ganmavlobaSi aqtiurad xor-

Sesabamisad, eleqtronuli dokumentbrunviT

te-

yvela im operaciaze, romelTa eleqtronu-

qnologiebis srulyofis mimarTulebiT. 2014

li formiT Sesruleba daSvebulia moqmedi

wlis 6-7 noembers, q. TbilisSi gamarTul

kanonmdeblobiT. eleqtronuli xelmoweris,

kiberusafrTxoebisa da informaciuli te-

rogorc iuridiuli Zalis mqone instrumen-

qnologiebis ganviTarebis rigiT me-7 region-

tis gamoyenebis aucilebloba, ualternativo

alur konferenciaze (GITI 2014), saqarTvelos

instrumentia qaRaldze operaciebis Sesru

erovnulma bankma sam nominaciaSi gaimarjva _

lebis praqtikidan etapobrivi amoRebisTvis.

„yvelaze farTod gamoyenebadi eleqtronuli

xolo

servisi“, romelic iTvaliswinebs sabanko se-

eleqtronulze gadasvla, biznes-procesebis

cieldeboda

samuSaoebi

sainformacio

qtorSi qaRaldze Sesrulebuli operaciebis Canacvlebas

„ganviTarebuli

eleqtronuli

xelmoweris“ gamoyenebiT Seqmnili eleq tro nuli dokumentiT; „informaciuli usafrTxo ebis saukeTeso menejmenti“, romlis farglebSic erovnul bankSi dainerga saerTaSoriso ISO27001 standartis Sesabamisi informaciuli usafrTxoebis marTvis sistema, xolo uaxloes momavalSi erovnuli banki gegmavs aRniSnuli standartiT sertificirebas, rac iqneba

saqarTveloSi

pirveli

ISO27001-iT

sertificireba da „yvelaze warmatebuli infrastruqturuli gadawyvetileba“, romlis

materialuri

formidan

moqnilobis da optimizaciis upirobo saSualebaa. Tanamedrove korporatiuli mmarTvelobis gamowvevebisa da sxvadasxva centraluri bankebis moqmedi praqtikis gaTvaliswinebiT, erovnulma bankma gansakuTrebuli mniSvneloba mianiWa riskebis marTvis sistematizaciis aucileblobas. Sesabamisad, 2014 wlis noemberSi Seiqmna riskebis centralizebuli marTvis departamenti, romelsac daevala riskebis efeqturi marTvis sistemis SemuSaveba da danergva erovnul bankSi, romelic integrirebuli iqneba erovnuli bankis procesebTan, miznebTan da erTian strategiasTan.

farglebSi erovnul bankSi, pirvelad sajaro

2014 wels dasrulda statistikuri bi-

seqtorSi, dainerga monacemTa sanaxis fed-

znes-procesis - sebstatis- sabanko sistemaSi

erirebuli virtualizatori, ramac server-

danergva da gaaqtiurda muSaoba sebstatis

ul centrebs Soris gadarTvis drois xan

saboloo statistikuri produqtebis avtoma-

grZlivoba nulamde Seamcira.

tizebuli damuSavebis mimarTulebiT. aqtiur

2014 wels iuridiuli Zala mieniWa erovnu-

fazaSia erovnuli bankis statistikis saboloo

li bankis kidev erT inovaciur proeqts,

momxmareblisaTvis monacemebze Seuferxebeli

romelic

wvdomis mizniT komfortuli garemos Seqmnaze

sabanko

seqtorSi

eleqtronuli

xelmoweris danergvas gulisxmobs. es aris

muSaoba.

pirveli modeli, ara marto saqarTvelos

2014 wels, saqarTvelos erovnulma bankma

sabanko seqtorSi, aramed regionSic. proeq-

reformebis eqsportis ganxorcieleba daiwyo.

ti, romelic evroregulaciebis Sesabamisad

aRsaniSnavia, rom erovnuli bankis mier bolo

kvalificirdeba „ganviTarebul eleqtronul

periodSi danergili reformebis gacnobisa da

xelmowerad“ (Advanced electronic signature), da-

gamocdilebis gaziarebis survili araerTma

myarebulia cifrul sertifikatze da iyen-

qveyanam gamoTqva. am mizniT, saqarTvelos

ebs

monacemebs.

erovnul banks stumrobdnen aziis, afrikis,

eleqtronuli xelmoweris praqtikaSi gamoye

aRmosavleT evropis, dsT-s araerTi qveynis

neba gulisxmobs saqarTvelos sabanko seq-

oficialuri delegaciebi, romelTa umrav-

torSi qaRaldze Sesrulebuli xelmoweris

lesoba saqarTveloSi msoflio bankis reko-

Canacvlebas eleqtronuli xelmoweriTa da

mendaciiT imyofeboda.

xelmomweris

biometriul

dokumentis

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

I makroekonomikuri garemo

1.1 msoflio ekonomika

kis mier ganxorcielebuli monetaruli Serbileba arasakmarisi aRmoCnda samomxmareb lo

lobaluri

ekonomikuri

aqtivoba

2014

biznes

ganwyobebis

gasaumjobeseb lad.

wels mniSvnelovani meryeobiT xasiaTde

gacilebiT ukeTesi mdgomareoba SeiniSnebo-

boda. sa e rTaSoriso bazrebze ZiriTad va

da aSS-sa da gaerTianebul samefoSi, rasac

Wrobad

(navTobi,

xe li Seuwyo Serbilebulma monetarulma po

sursaTi, liTonebi) fasebis Semcirebis tende

litikam da mzardma investiciebma uZravi

ncia, gamZafrebuli geopolitikuri krizisebi

qonebis bazarze. saqarTvelos mzard da gan-

da globaluri finansuri krizisis mZime mem-

viTarebad savaWro partniorTa ekonomikuri

kvidreoba arsebiT zegavlenas axdenda ro-

pers peq tiva mniSvnelovnad gauaresda 2014

gorc ganviTarebuli, aseve mzardi da ganvi-

wels _ ruseTsa da ukrainaSi mimdinare geo-

Tarebadi qveynebis ekonomikebze. evrozonis

politikuri k rizisidan da Tanmdevi ekonomi-

mraval qveyanaSi kvlavac SenarCunda maRali

kuri Sedegebidan gamomdinare. saerTaSoriso

umuSevroba, investorTa negatiuri gan wyoba

savaluto fondis (ssf) SefasebiT, 2014 wlis

da struqturuli problemebi, rac 2014 wels

globaluri eko nomikuri zrda 3.3 procents

mosalodnelze nakleb ekonomikur zrdaze

gautolda, rac TiTqmis ar gansxvavdeba 2013

aisaxa. aseve, mosalodnelze naklebi ekono-

wlis maCveneblisgan3 (ixileT diagrama N 1.1).

mikuri zrda dafiqsirda iaponiaSic, sa dac,

rac Seexeba pro gnozs, 2015 da 2016 wlebSi

Sesustebuli sagareo moTxovnisa da gazr

globaluri eko no mi ka 3.5 procentiTa da 3.7

dili gadasaxadebis fonze, centralu ri ba n

procentiT gaizrdeba, Sesabamisad.

sasaqonlo

produqtebze

diagrama N 1.1 mTliani Sida produqtis realuri zrda msoflioSi 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% 2006

2007

msoflio

2008

2009

evrozona

2010

2011

aSS

2012

2013

2014

2015

2016

mzardi da ganviTarebadi qveynebi

wyaro: saerTaSoriso savaluto fondi

saerTaSoriso bazrebze ZiriTad vaWrobad

sust inflacias ganapirobebs (ixileT diagra-

sasaqonlo produqtebze (navTobi, sursaTi,

ma N 1.2). 2014 wlis meore naxevarSi brent-

liTonebi) fasebis Semcirebis tendencia da

navTobze fasebi radikalurad Semcirda _

gamoSvebis uaryofiTi gapi mraval qveyanaSi

barelze 105 aSS dolaridan daaxloebiT 55

3. wyaro: ssf, WEO Update, Jan-2015

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

aSS dolaramde. klebis gamomwvevi mizezi

wevr-saxelmwifoTa gadawyvetileba, ar daeT-

ramdenimea. upirveles yovlisa, aRsaniSnavia,

moT sabazro wili (gasayidi fasis mkveTri

Sesustebuli globaluri moTxovnis fonze,

Sekvecis xarjze) da aSS dolaris gamyareba

mosalodnelze maRali miwodebis efeqti, rac,

sxva valutebTan mimarTebaSi (rac bunebrivia

Tavis mxriv, aSS-Si fiqlis navTobis (shale oil)

damatebiT amcirebs moTxovnas navTobze ener-

mopovebis gazrdilma tempma ganapiroba. amas

gomatareblebis importior qveynebSi).

Tan daerTo damatebiT ori faqtori: OPEC-is

diagrama N 1.2 sfi inflacia msoflioSi 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% 2005

2006

2007

msoflio

2008

2009

2010

evrozona

2011

aSS

2012

2013

2014

2015

2016

mzardi da ganviTarebadi qveynebi

wyaro: saerTaSoriso savaluto fondi

Warbi miwodebis pirobebSi, 2014 wels fa足

pirobebiTa da Sualeduri danaxarjebis Sem-

sebis mniSvnelovani kleba dafiqsirda saer-

cirebiTaa gamowveuli. Semcirebis trendi hqon-

TaSoriso bazrebze vaWrobadi sursaTis Ziri-

da liTonebis fasebsac, gamomdinare CineTsa da

Tad saxeobebzec (marcvleuli, Saqari, rZis

sxva mzard ekonomikebSi nedleulze Semcirebu-

produqtebi, soio), rac xelsayreli klimaturi

li moTxovnidan (ixileT diagrama N 1.3).

diagrama N 1.3 ZiriTadi sasaqonlo produqtebis fasis indeqsebi, 2005 = 100 260 220 180 140

sasaqonlo produqtebis fasis saerTo indeqsi

liTonebis fasis indeqsi

sursaTis fasis indeqsi

energomatareblebis fasis indeqsi

noe/14

dek/14

oqt/14

seq/14

agv/14

ivl/14

ivn/14

mai/14

apr/14

mar/14

Teb/14

ian/14

dek/13

noe/13

oqt/13

seq/13

agv/13

ivl/13

ivn/13

mai/13

apr/13

mar/13

Teb/13

ian/13

dek/12

100

wyaro: saerTaSoriso savaluto fondi

aSS-is mTliani Sida produqti 2014 wels

aseve saqarTvelos sxva mniSvnelovani savaWro

mosalodnelze metad _ 2.4 procentiT gaiz-

partniorebisTvis. ruseTze dawesebul ekono-

arda. eko足 nomikuri aqtivobis zrda Serbile-

mikur sanqciebs 2014 wlis bolos navTobis

bulma monetarulma da fiskalurma politikam

globaluri fasis kleba daemata, rac ener-

ganapiroba, rasac Tan daerTo gajansaRebuli

gomatareblebis eqsportze orientirebuli

uZravi qonebis bazari da navTobis fasebis

ekonomikisTvis mZime dartyma aRmoCnda. savaW-

Semcirebis Sedegad gazrdili realuri Se-

ro pirobebis gauareseba ver daakompensira

mosavlebi. umuSevrobis done mniSvnelovnad

rusuli rublis aSS dolarTan mimarTebaSi

Semcirda (daaxloebiT 6 procentamde), rac

85 procentiT gaufasurebam. sanacvlod, ga-

qmnis monetaruli Serbilebis fazidan gamosv-

ufasureba maRal inflaciasa da Semcirebul

lis niadags, Tumca, navTobis fasis klebisa da

realur SemosavlebSi aisaxa, ramac mniSvnelo-

aSS dolaris gamyarebis Sedegad, wlis bolos

vani uaryofiTi zegavlena iqonia mezobeli

Sesustebuli inflacia politikis gamkacre-

qveynebis eqsportze da ruseTidan fulad

bis nel da etapobriv xasiaTs ganapirobebs.

gzavnilebze. mosalodnelia, rom negatiuri

saerTaSoriso savaluto fondis prognoziT,

tendencia SenarCundeba uaxloes momavalSic

aSS-is ekonomika 2015-2016 wlebSi Sesabamisad

_ yvelaze optimisturi SefasebiT, ruseTis

3.6 procentiTa da 3.3 procentiT gaizrdeba .

mSp 2015 wels daaxloebiT 3-5 procentiT Sem-

2014 wels evrozonis mraval qveyanaSi kv-

cirdeba6.

lavac SenarCunda maRali umuSevroba, inves-

rac Seexeba ukrainas, qveynis ekonomika

torTa uaryofiTi molodinebi da struqtu-

daaxloebiT 8 procentiT Semcirda 2014 wels,

ruli problemebi. erTiani monetaruli zonis

xolo adgilobrivi valuta aSS dolarTan 98

mTliani Sida produqti mxolod 0.8 pro-

procentiT gaufasurda. samxedro konfliqtis

centiT gaizarda, rac safrangeTSi, germaniasa

axal fazaSi Sesvlis gaTvaliswinebiT, mosa-

da italiaSi mosalodnelze naklebi realuri

lodnelia, rom krizisi ukrainaSi xangrZliv

ekonomikuri zrdiT iyo ganpirobebuli. kvla-

recesiaSi gadaizrdeba da 2015 wels mTliani

vac aramdgradi politikuri da ekonomikuri

Sida produqti 5 procentiT Semcirdeba7.

viTareba SenarCunda saberZneTSi, Tumca, ev-

gauaresda somxeTis, saqarTvelos mniSvnelo-

ropis sxva qveynebSi, kerZod, espaneTsa da

vani savaWro partnioris, perspeqtivac, rac

irlandiaSi, gajansaRebis aSkara niSnebi SeimC-

ZiriTadad gan足 pirobebulia mWidro ekono-

neva. evrozonis inflacia, susti moTxovnisa

mikuri urTierTobebiT ruseTTan da aisaxa

da navTobze fasis Semcirebis zegavleniT,

adgilobrivi valutis aSS dolarTan 17 pro-

miznobrivze dabal doneze narCundeboda 2014

centiT gaufasurebasa da ruseTidan fuladi

welsac. ssf-is prognoziT, evrozonis mSp

gzavnilebis arsebiT SemcirebaSi. arsebuli

2015 wels 1.2 procentiT gaizrdeba, xolo

prognozebiT8, 2015 wels somxeTis ekonomikas

2016 wels ki _ 1.4 procentiT5.

0 procentiani zrda eqneba. regionSi arsebu-

ukrainasa da ruseTs Soris arsebuli geo-

li sirTuleebi isaxeba azerbaijanis ekono-

politikuri konfliqti da Tanmdevi ekono-

mikazec, Tumca, energomatareblebis eqspor-

mikuri Sedegebi, negatiur perspeqtivas qm-

tiori qveynisaTvis gacilebiT mniSvnelovani

nis gamoSvebis zrdisTvis am qveynebisTvis da

navTobze globaluri fasebis kleba gaxda, ramac 2015 wlis ekonomikuri zrdis perspeqtiva

4. wyaro: ssf, WEO Update, Jan-2015 5. wyaro: ssf, WEO Update, Jan-2015 6. wyaro: EBRD-isa (Regional Economic Prospects, Jan-2015) da IMF-is

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

Sefaseba (WEO Update, Jan-2015) 7. wyaro: EBRD-is Sefaseba. Regional Economic Prospects, Jan-2015 8. wyaro: EBRD-is Sefaseba. Regional Economic Prospects, Jan-2015

gaauaresa. regionis doneze SedarebiT ukeT-

ravebeli dargebi iyo mSenebloba (wliuri

esi perspeqtiva ikveTeboda TurqeTSi, sadac

zrda 13.5 procenti, wvlili zrdaSi 0.8 pro-

2014 wels ekonomika 2.9 procentiT gaizarda.

centi) da vaWroba (wliuri zrda 6.1procen-

arsebuli prognoziT, TurqeTis mSp-s zrda

ti, wvlili zrdaSi 0.9 procenti). mSeneblo-

2015 wels 3.0 procenti iqneba .

bis zrda dafiqsirda rogorc saxelmwifo,

inflaciis riskebTan gasamklaveblad, re-

aseve kerZo seqtorSi. wina welTan SedarebiT,

gionis centralurma bankebma mkacri monetaru-

SeiniSneba

li politika gaatares 2014 wels _ ru足seTisa

pro足eqtebis gamococxleba, xolo mSeneblobaSi

da ukrainis SemTxvevaSi politikis ZiriTadma

kerZo seqtoris gaaqtiurebas mniSvnelovnad

ganakveTma wlis bolos 17 procenti da 14

Seuwyo xeli komerciuli bankebis mier gace-

procenti Seadgina, Sesabamisad. radikalurad

mulma monetaruli politikis ganakveTze mib-

gansxvavebuli mdgomareoba narCundeboda ev-

mulma,

rozonaSi, sadac centraluri bankis mizani kv-

SesaZenad gankuTvnilma sesxebma. 2013 wlis 10.5

lavac, moTxovnisa da investiciebis wasaxal-

procentiani vardnis fonze, 2014 wels mSene-

iseblad, sakredito pirobebis maqsimalurad

blobis maRali zrda gamowveulia aseve saba-

Semsubuqeba iyo. amerikis SeerTebul Stateb-

zo efeqtiTac. erovnuli bankis Serbilebuli

Sic Serbilebuli monetaruli politika Sena-

monetaruli politika swrafad aisaxa yvelaze

rCunda miuxedavad Serbilebuli monetaruli politikidan gamosvlis Sesaxeb federaluri sarezervo sistemis gancxadebisa.

1.2 ekonomikuri zrda

mTavrobis

infrastruqturuli

dabalprocentianma,

uZravi

qonebis

msxvil dargze, vaWrobaze (zrda 6.1 procenti). bankebis sakredito portfelis mniSvnelovani matebis Sesabamisad, 10 procentiani zrda dafiqsirda safinanso saqmianobaSi. meoTxe kvartalSi ekonomikuri zrdis mkveTri Semcirebis ZiriTadi mizezi uaryofiTi sagareo faqtorebia. qveynis saeqsporto

014 wels mTliani Sida produqtis realur-

produqciaze Semcirebulma moTxovnam gavle-

ma zrdam 4.8 procenti Seadgina. wlis man-

na iqonia damamuSavebel mrewvelobaze, sadac

Zilze ekonomikuri zrdis tempi araTanabari

iwarmoeba tradiciuli saeqsporto produqte-

iyo. pirveli sami kvartalis ganmavlobaSi Se-

bi. Tu pirveli sami kvartalis ganmav足 lobaSi

darebiT maRali zrda fiqsirdeboda. am peri-

damamuSavebeli mrewveloba saSualod 9 pro-

odSi ekonomikuri zrda 5.9 procents Seadgen-

centiT izrdeboda, meoTxe kvartalSi 6.9

da. meoTxe kvartalSi mSp-s zrda sagrZnoblad

procentiani vardna aCvena. ZiriTad savaWro

Semcirda da mxolod 1.8 procenti Seadgina.

partnior qveynebSi garTulebuli ekonomi-

meoTxe kvartalSi ekonomikuri zrdis tempis

kuri

Semcireba nawilobriv sabazo efeqtiTac aris

sferoebzec. eqsportis paralelurad, meoTxe

gamowveuli, radgan wina wlis Sesabamis peri-

kvartalSi Seferxda qveyanaSi vizitorTa da

odSi ekonomikuri zrdis tempi maRali iyo.

ucxoeTidan fulad gzavnilTa nakadebi, rasac

Tumca sabazo efeqtis gaTvaliswinebiTac, me-

uaryofiTi gavlena hqonda metnaklebad yvela

oTxe kvartalSi ekonomikuri aqtivobis kle-

dargze da Sesabamisad ekonomikur zrdaze.

mdgomareoba

negatiurad

aisaxa

sxva

ba dafiqsirda, rac regionSi gauaresebuli

aRsaniSnavia soflis meurneobis mokrZale-

ekonomikuri mdgomareobis Sedegad sagareo

buli Sedegebi. soflis meurneoba 2014 wels

moTxovnis SemcirebiT aixsneba.

mxolod 1.5 procentiT gaizarda da mTlian

2014 wlis manZilze zrdis mTavari mamoZ-

zrdaSi misi wvlili 0.1 procenti iyo.

9. wyaro: EBRD-is Sefaseba. Regional Economic Prospects, Jan-2015

cxrili N 1.1 mTliani Sida produqti dargobriv WrilSi 2012

2013

2014

realuri zrda

wvlili zrdaSi

realuri zrda

wvlili zrdaSi

realuri zrda

wvlili zrdaSi

-3.7%

-0.3%

11.3%

0.8%

1.5%

0.1%

6.6%

0.1%

2.8%

0.0%

1.8%

0.0%

13.2%

1.1%

8.6%

0.8%

3.9%

0.4%

0.7%

0.0%

5.1%

0.1%

-2.1%

-0.1%

produqciis gadamuSaveba Sinameurneobebis mier

-2.6%

-0.1%

6.8%

0.2%

1.1%

0.0%

mSenebloba

18.2%

1.1%

-10.5%

-0.7%

13.5%

0.8%

7.1%

1.0%

5.4%

0.8%

6.1%

0.9%

11.4%

0.2%

4.6%

0.1%

5.6%

0.1%

soflis meurneoba, nadiroba da satyeo meurneoba, meTevzeoba da TevzWera samTomopovebiTi mrewveloba damamuSavebeli mrewveloba eleqtroenergiis, bunebrivi airisa da wylis warmoeba da ganawileba

vaWroba; avtomobilebis, sayofacxovrebo nawarmisa da piradi sargeblobis sagnebis remonti sastumroebi da restornebi transporti

7.0%

0.5%

3.2%

0.2%

6.4%

0.4%

kavSirgabmuloba

10.1%

0.3%

0.9%

0.0%

7.1%

0.2%

safinanso saqmianoba

14.8%

0.3%

7.0%

0.2%

10.0%

0.3%

operaciebi uZravi qonebiT, ijara da komerciuli momsaxureba

5.3%

0.2%

9.6%

0.5%

8.5%

0.4%

sakuTari sacxovrisis gamoyenebis pirobiTi renta

3.7%

0.1%

3.1%

0.1%

2.6%

0.1%

saxelmwifo mmarTveloba

3.3%

0.3%

2.2%

0.2%

2.6%

0.2%

ganaTleba

3.1%

0.1%

2.4%

0.1%

2.1%

0.1%

janmrTelobis dacva da socialuri momsaxureba

2.9%

0.2%

0.0%

2.2%

0.1%

komunaluri, socialuri da personaluri momsaxureba

7.1%

0.3%

1.6%

0.1%

0.0%

Sinamosamsaxuris saqmianoba da Sinameurneobebis saqmianoba, dakavSirebuli saqonlisa da momsaxurebis warmoebasTan sakuTari moxmarebisTvis

6.7%

0.0%

-0.6%

0.0%

-4.9%

0.0%

10.2%

-0.1%

11.6%

-0.1%

11.9%

-1.0%

7.2%

1.0%

1.1%

0.2%

5.7%

0.8%

-0.5%

0.0%

14.2%

-0.1%

0.1%

0.0%

finansuri Suamavlobis momsaxurebis arapirdapiri Sefaseba gadasaxadebi produqciaze (+) subsidiebi produqciaze (-) mSp sabazro fasebSi

6.40%

3.3%

4.8% wyaro: saqstati

moTxovna

sami kva足 r足 talis manZilze SesamCnevad moimata

wina welTan SedarebiT, 2014 wels m足Sp-s

samomxmareblo saqonlis importma (19 pro-

zrdis struqtura danaxarjebis mixedviT sa足

centi). Sualedurma saqonlis importma 11

grZnoblad Seicvala. am wels mSp-s zrdas

procentiT, xolo sainveticio mxolod 1 pro-

metwilad Sida moTxovna ganapirobebda, rasac

centiT gaizarda. meoTxe kvartalSi ekono-

mniSvnelovani biZgi erovnuli bankis Serbile-

mikuri zrdis tempis Senelebis miuxedavad

bulma monetarulma politikam misca.

moxmareba matulobda, Tumca samomxmareblo

wina welTan SedarebiT, 2014 wels mniSmoxmarebis

(0.1 procenti). es faqti, erTi mxriv, sabazo

wvlili mSp-s zrdaSi (3 procenti). pirveli

efeqtiT (2013 wlis meoTxe kvartalSi samomx-

vnelovnad

saqonlis importi TiTqmis aRar gazrdila

gaizarda

saboloo

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

mareblo saqonlis importma 28 procentiT

daSi (7.1 procenti).

moimata), xolo, meore mxriv, SeiZleba imiT

Sida moTxovnis formirebis mniSvnelovan

aixsnas, rom moTxovnis dakmayofileba wina

wyaros fiskaluri seqtori warmoadgens. 2014

Tveebis manZilze gazrdili maragebis xarjze

wels biujetis deficitma 3.2 procenti Sead-

xdeboda.

gina, rac 0.6 procentuli punqtiT nakle足 bia

momatebuli

Sida

moTxovnis

gaum-

dagegmil maCvenebelze (ixileT diagrama N1.4).

jobesebuli molodinebis sapasuxod Seivso

2013 welTan SedarebiT ki deficiti 0.6 pro-

wina wlis susti moTxovnis Sedegad Semcire-

centuli punqtiT gaizarda. aRsaniSnavia, rom

buli maragebi. Sedegad, gazrdilma maragebma,

2014 wels wina welTan SedarebiT naerTi biu-

mSeneblobaSi kerZo seqtoris mier gazrdil-

jetis xarjebi 884 mln lariT (11 procentiT)

ma sabinao fondma da infrastruqturulma

gaizarda. xarjebis zrda ZiriTadad Seexo mim-

proeqtebma Sesabamisi asaxva hpova kapitalis

dinare xarjebs (975 mln lari), xolo kapita-

formirebaze. wina wlisgan gansxvavebiT inves-

luri xarjebi da wminda dakrediteba 91 mln

ticiebma dadebiTi wvlili Seitana mSp-s zr-

lariT Semcirda.

diagrama N 1.4 naerTi biujetis deficiti (mln lari) da mSp-sTan Tanafardoba

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

0.00%

(225)

-1.25%

(450)

-2.50%

(675)

-3.75%

(900)

-5.00%

(1,125)

-6.25%

(1,350)

-7.50%

(1,575)

-8.75%

(1,800)

-10.00%

naerTi biujetis deficiti (marcxena RerZi)

mSp-sTan Tanafardoba (marjvena RerZi)

wyaro: saqarTvelos finansTa saministro

mTeli wlis manZilze rogorc moxmarebis

saqonlisa da momsaxurebis eqsportis mkve-

dakmayofileba, aseve kapitalis formireba

Tri Semcirebis fonze sagrZnoblad gaRrma-

ZiriTadad importis xarjze xdeboda. saqon-

vda savaWro deficiti. 2014 wels wminda eqs-

lis importis zrdis tempi uswrebda eqspor-

portma wina wlisgan gansxvavebiT uaryofiTi

tisas. es gansakuTrebiT meoTxe kvartalSi

wvlili Seitana mSp-s zrdaSi _ 5.4 procenti).

gamoikveTa. uaryofiTi sagareo zegavleniT,

diagrama N 1.5 mSp-s zrda danaxarjebis mixedviT 20.0% 15.0%

7.5% 3.9%

4.5%

6.5%

4.8%

2.9%

3.5%

-6.1%

-6.5%

2011

2012

10.0% 10.0%

5.0% 0.0%

-4.2%

-5.0%

0.3% 7.7% 0.7% -3.2% -1.8%

7.1% 3.0% -5.6%

-7.1% -10.0% -15.0%

2010

moxmareba

investiciebi

2013

2014

saqonlisa da momsaxurebis eqsporti

saqonlisa da momsaxurebis importi

wyaro: saqstati

1.3 samomxmareblo fasebis cvlileba

diani periodisaTvis 5 procents Seadgens10. 2013 wels dafiqsirebuli deflaciuri procesebis Semdeg, 2014 wlis dasawyisSi fasebis saerTo donis cvlilebis indikatori matebis

aqarTvelos

erovnuli

bankis

ZiriTad

tendenciiT xasiaTdeboda, Tumca wlis meore

amo足canas qveyanaSi fasebis stabilurobis

naxevarSi inflaciis maCvenebeli kvlav Sem-

uz足 runvelyofa warmoadgens. 2014 wlis gan-

cirda da wlis bolosTvis 2 procenti Sead-

mavlobaSi inflaciis maCvenebeli 2-4 pro-

gina. zrdis tendenciiT xasiaTdeba sabazo

centis farglebSi meryeobda da Sesabamisad,

inflaciis maCvenebeli (sursaTisa da ener-

CamorCeboda saqarTvelos erovnuli bankis

gomatareblebis gareSe), romelic dekembris

miznobriv maCvenebels, romelic saSualova-

bolosTvis 2.9 procents gautolda.

10. inflaciis miznobrivi maCvenebeli 5 procentamde 2015 wlidan mcirdeba, xolo 2014 wels _ 6 procents Seadgenda. Tumca imis gaTvaliswinebiT, rom monetaruli politika fasebze droiTi lagiT aisaxeba, 2014 wels monetaruli politikis formireba 5 procentiani samizne maCveneblis Sesabamisad xdeboda.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 1.6 mTliani da sabazo inflaciebi (2009-2014 wlebi) 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4%

seq-14

noe-14

mai-14

ivl-14

ian-14

mar-14

seq-13

noe-13

mai-13

ivl-13

ian-13

sabazo inflacia (arasasursaTo, energomatareblebis gareSe)

mar-13

seq-12

noe-12

mai-12

ivl-12

ian-12

mar-12

seq-11

noe-11

mai-11

ivl-11

ian-11

mar-11

seq-10

noe-10

mai-10

ivl-10

ian-10

mar-10

seq-09

noe-09

mai-09

ivl-09

ian-09

mar-09

-6%

mTliani inflacia

wyaro: saqstati da seb-is gaangariSebebi

samomxmareblo fasebis indeqsis dinamikas

biT 4 procentiT Semcirda. aRniSnuli Soke-

da wliuri inflaciis miznobrivi maCvenebli-

bis fonze, miuxedavad wlis dasasrulisaTvis

dan gadaxras ganapirobebs ekonomikaSi ro-

dafiqsirebuli dolaris mimarT gacvliTi

gorc miwodebis, ise moTxovnis mxridan moq-

kursis gaufasurebisa, dekembris monaceme-

medi faqtorebi.

biT samomxmareblo kalaTaSi Semavali sursa-

iseve rogorc sxva dabalSemosavlian qve足

Tis wliuri inflacia mxolod 2.7 procents,

ynebSi, saqarTveloSic sursaTis xvedriTi

xolo misi gavlena inflaciis mTlian maCven-

wili

ebelze 0.8 procentul punqts Seadgenda.

samomxmareblo

kalaTaSi

SedarebiT

maRalia da Sesabamisad, maRalia inflaciis

garda sursaTisa, mniSvnelovani iyo saw-

maCveneblis mgrZnobeloba sursaTis fasebis

vavis

fasebis

dinamikis

gavlena

qveyanaSi

cvlilebis mimarT. 2014 wlis ganmavlobaSi,

fasebis saerTo donis cvlilebaze. saer-

sursaTis fasebi dabali tempebiT izrdeboda,

TaSoriso bazrebze navTobze fasebis mkveTri

rac gamowveuli iyo rogorc Sida, aseve sa-

vardnis fonze, 2014 wlis meore naxevridan

gareo faqtorebiT. mimdinare wels, adgilo-

Semcireba daiwyo sawvavis fasebma adgilobriv

brivad uxvi mosavlis gamo, sursaTis fasebma

bazarze. aRniSnulma, samomxmareblo kalaTaSi

mniSvnelovnad iklo. paralelurad, meore

sawvavis maRali wonis Sesabamisad, mniSvnelo-

kvartalidan sursaTze fasebis saerTo donis

vanad ganapiroba inflaciis saerTo maCven-

Semcirebis procesi dafiqsirda saerTaSoriso

ebelis kleba. 2014 wlis bolosaTvis benzinsa

bazrebzec, rasac gaerTianebuli erebis sur-

da dizelze fasebis wliurma klebam 5-6 pro-

saTisa da soflis meurneobis organizaciis

centi Seadgina da Sesabamisi wvlili fasebis

(FAO) statistikac mowmobs, romlis mixedviT

saerTo donis cvlilebaze _0.3 procentul

sursaTis fasebis indeqsi 2014 wels daaxloe-

punqts gautolda.

diagrama N 1.7 sawvavis da sursaTis wvlili mTlian inflaciaSi 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2%

sursaTi

sawvavi

dek-14

noe-14

oqt-14

seq-14

agv-14

ivl-14

ivn-14

mai-14

apr-14

mar-14

ian-14

Teb-14

dek-13

noe-13

oqt-13

seq-13

agv-13

ivl-13

ivn-13

mai-13

apr-13

mar-13

ian-13

Teb-13

-3%

danarCeni

wyaro: saqstati da seb-is gaangariSebebi

miwodebis faqtorebidan, agreTve aRsan-

da wlis pirvel naxevarSi mzardi tendenci-

iSnavia, samomxmareblo kalaTaSi Semaval im-

iT xasiaTdeboda. Tumca Semdgom periodebSi,

portirebul saqonelze dafiqsirebuli fa足

savaWro partnior qveynebSi valutebis mniS-

sebis

samomxmareblo

vnelovanma gaufasurebam laris nominaluri

ka足 laTis sakmaod mniSvnelovani nawili im-

efeqturi gacvliTi kursis gamyareba gana-

portirebuli produqciisgan Sedgeba. aqedan

piroba. Sedegad, importirebuli samomxmare-

gamomdinare, inflaciis importi qveyanaSi da-

blo saqonlis fasebis zrdis tempi SedarebiT

bali inflaciis donis erT-erTi ganmsazRvre-

Senelda. ivlisis TvesTan mimarTebaSi, 2014

li faqtori xdeba. 2014 wlis dasawyisidan,

wlis bolo monacemebiT importirebuli in-

mTavar savaWro partnior qveynebSi dafiq-

flacia 2.1 procentuli punqtiT, 1.1 procen-

sirebuli maRali inflaciebis Sesabamisad,

tamde Semcirda, xolo misi gavlena wliuri

importirebul

inflaciis mTlian maCvenebelze 0.2 procen-

cvlilebis

dinamika.

saqonelze

fasebis

saerTo

donis cvlilebis maCvenebeli dadebiTi gaxda

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

tul punqts utoldeba.

diagrama N 1.8 importirebuli11 da adgilobrivi saqonlis inflacia 20%

15%

10%

ivl-14

oqt-14

ian-14

apr-14

ivl-13

oqt-13

ian-13

apr-13

ivl-12

oqt-12

ian-12

apr-12

ivl-11

oqt-11

ian-11

apr-11

ivl-10

adgilobrivi

oqt-10

ian-10

apr-10

ivl-09

oqt-09

ian-09

importirebuli

apr-09

ivl-08

oqt-08

ian-08

apr-08

oqt-07

apr-07

-10%

ivl-07

-5%

sul

wyaro: saqstati da seb-is gaangariSebebi

rogorc aRiniSna, inflaciis dabal maCven-

ticiebis da adgilobrivi moxmarebis matebis

ebels, miwodebis mxridan moqmed faqtorebTan

Sesabamisad, ekonomikaSi sakredito aqtivoba

erTad, moTxovnis mxares arsebulma faqtoreb-

zomier zrdas ganagrZobs.

mac Seuwyo xeli. 2014 wlis meore naxevarSi,

erToblivi moTxovnis mxridan fasebze ze

geopolitikuri riskebi gamoikveTa, rac uary-

moqmedebis dakvirvebisTvis sainteresoa va

ofiTad aisaxa sagareo moTxovnaze. Semcirda

Wrobadi12 da aravaWrobadi saqonlis fasebis

rogorc eqsporti, ise fuladi gzavnilebi.

dinamika. zogadi makroekonomikuri garemodan

mniSvnelovnad moiklo turistuli Semosav-

gamomdinare, bolo wlebSi aravaWrobadi se-

lebis

moTxovnaze

qtoris fasebi dabali tempebiT izrdeboda

Senelebis mimarTulebiT moqmedma faqtorebma

(rig periodebSi deflaciasac ki hqonda ad-

uaryofiTi Warbi moTxovnis gaRrmaveba gana-

gili). 2014 wels, moTxovnis zomieri zrdis

piroba, ramac samomxmareblo fasebis zrdis

fonze, aravaWrobadi saqonlis inflaciam Se-

tempze klebis mimarTulebiT moaxdina ze-

darebiT moimata da 2-3 procentis farglebSi

wola da inflaciis maCveneblis samizne niS-

meryeobda.

zrdis

tempma.

sagareo

nulTan daaxloeba gaaxangrZliva. rac Seexeba

calkeuli sasaqonlo jgufebis mixedviT

Sida moTxovnas, Serbilebuli monetaruli

fasebis cvlilebis ganxilva gviCvenebs, rom

politikis fonze aRsaniSnavia, rom inves-

2014 wlis „sursaTisa da ualkoholo sasme-

11. importirebuli da adgilobrivi saqonlis inflacia gaiangariSeba erovnuli bankis mier statistikis departamentidan miRebuli samomxmareblo kalaTis calkeuli komponentebis indeqsebis mixedviT. 12. saqoneli da momsaxureba, romlis realizaciac SesaZlebelia warmoebis adgilidan moSorebiT.

lebis“ kategoriaSi Semaval produqtebze fa

aRsaniSnavia, rom fasebis kleba dafiqsirda

sebis saerTo donis wliurma cvlilebam 2.7

ramdenime jgufSi: 2013 welTan SedarebiT 5.5

procenti Seadgina. daaxloebiT igive tempiT

procentiT Semcirda „tansacmlisa da fex-

Seicvala fasebi (2.5 procentiT) „alkohol-

sacmlis“ kategoriaSi. 1.6 procentiT iklo

uri sasmelebis da Tambaqos“ jgufSi. fasebis

„transportis“ seqtorSi Semavali saqonlisa

saerTo donis mateba dafiqsirda „janmrTelo-

da momsaxurebis fasebma. kidev ufro dabali

bis dacvis“ da „avejis, saojaxo nivTebis da

tempiT, 0.8 procentiT Semcirda „kavSirgabmu-

mowyobilobis, saxlis movla-SekeTebis“ kate-

lobis“ sferos saqonelisa da gaweuli momsax-

goriebSi Semaval saqonelsa da gaweul momsax-

urebis fasebi.

urebaze, sadac fasebis done Sesabamisad 6.7

saqonlis moxmarebis xangrZlivobis mixed-

procentiT da 4 procentiT gaizarda. Sedare-

viT fasebis cvlilebis ganxilva gviCvenebs,

biT naklebi inflaciis maCvenebeli dafiqsir-

rom 2014 wlis ganmavlobaSi samomxmareblo

da „sastumroebis, kafeebis da restornebis“,

fasebis saerTo done Semcirda saSualo xan-

„ganaTlebis“ da „sacxovrebeli saxli, wyali,

grZlivobis moxmarebis saqonelze, xolo xan

eleqtroenergia, airi da saTbobis sxva sax-

mokle da xangrZlivi moxmarebis saqonelsa da

eebis“ sasaqonlo jgufebis SemTxvevaSi (3.9

aseve samomxmareblo kalaTaSi Semaval momsa

procenti, 1.9 procenti da 1 procenti Sesa-

xurebaze, saangariSo periodis bolosaTvis,

bamisad). fasebis saerTo donis zrdis fonze

samomxmareblo fasebi gaizarda.

diagrama N 1.9 wliuri inflaciis maCveneblebis cvlileba sxvadasxva xangrZlivobis moxmarebis saqonlisa da momsaxurebisaTvis 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6%

xanmokle moxmarebis saqoneli

xangrZlivi moxmarebis saqoneli

saSualo xangrZlivobis moxmarebis saqoneli

momsaxureba

dek-14

noe-14

oqt-14

seq-14

agv-14

ivl-14

ivn-14

mai-14

apr-14

mar-14

Teb-14

ian-14

dek-13

noe-13

oqt-13

seq-13

agv-13

ivl-13

ivn-13

mai-13

apr-13

mar-13

Teb-13

ian-13

-8%

wyaro: saqstati

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

cxrili N 1.2 inflaciis (sfi) maCveneblebi calkeuli komponentebis mixedviT (procenti), maTi wona samomxmareblo kalaTaSi (procenti) da zegavlena sfi-ze (procentuli punqti) 2013 wlis dekembris wonebi

inflacia

wvlili

inflacia

wvlili

100.0%

2.0%

3.1%

sul

dek14/dek13

ian14 dek14/ian13 dek13

sursaTi da ualkoholo sasmelebi

30.2%

2.5%

0.8%

5.1%

1.5%

sursaTi

27.4%

2.7%

0.8%

5.5%

1.5%

puri da purproduqtebi

7.3%

0.5%

0.0%

-0.4%

0.0%

xorci da xorcis produqtebi

5.1%

2.7%

0.1%

-0.1%

0.0%

Tevzeuli

0.1%

3.2%

0.0%

2.9%

0.0%

rZe, yveli da kvercxi

5.3%

3.9%

0.2%

5.0%

0.3%

zeTi da cximi

1.7%

-1.3%

0.0%

-4.1%

-0.1%

xili, yurZeni

1.2%

21.2%

0.3%

1.9%

0.0%

bostneuli, baRCeuli, kartofilis da sxva bolqvovanebis CaTvliT

3.1%

0.3%

0.0%

27.7%

0.7%

Saqari, jemi, Tafli, vaJinebi, Sokoladi, sakonditro nawarmi

2.9%

3.4%

0.1%

2.5%

0.1%

kvebis sxva produqtebi

0.7%

7.1%

0.0%

2.1%

0.0%

ualkoholo sasmelebi

2.9%

0.7%

0.0%

0.5%

0.0%

alkoholuri sasmelebi, Tambaqo

5.1%

2.5%

0.1%

5.2%

0.3%

tansacmeli da fexsacmeli

2.9%

-5.5%

-0.2%

-5.4%

-0.2%

sacxovrebeli saxli, wyali, eleqtroenergia, airi da saTbobis sxva saxeebi

8.4%

1.0%

0.1%

4.2%

0.3%

aveji, saojaxo nivTebi da mowyobiloba, saxlis movla-SekeTeba

6.2%

4.0%

0.2%

1.7%

0.1%

janmrTelobis dacva

10.1%

6.7%

0.7%

5.5%

0.6%

transporti

11.8%

-1.6%

-0.2%

0.8%

0.1%

kavSirgabmuloba

3.6%

-0.8%

0.0%

-0.8%

0.0%

dasveneba, garToba da kultura

6.6%

0.9%

0.1%

0.7%

0.0%

ganaTleba

5.4%

1.9%

0.1%

1.1%

0.1%

sastumroebi, kafeebi da restornebi

5.0%

3.9%

0.2%

3.5%

0.2%

sxvadasxva saqoneli da momsaxureba

4.7%

0.8%

0.0%

-0.3%

0.0% wyaro: saqstati

1.4 sagareo seqtori da sagadasaxdelo balansi

deficiti 681 mln aSS dolariT gaRrmavda da 1.6 mlrd aSS dolari Seadgina. 2014 wels wina welTan SedarebiT adgilobrivi moTxovnis zrdis paralelurad mimdinare angariSis def-

014 wels mimdinare angariSis deficitma

icitis gaRrmaveba mosalodneli iyo, Tumca

mTliani Sida produqtis 9.7 procenti

2014 wlis meore naxevarSi gamokveTilma sa-

Seadgina, rac wina wlis analogiur maCvene足

gareo Sokebma kidev ufro metad Seuwyo xeli

bels 4.0 procentuli punqtiT aRemateba. ab-

mimdinare angariSis deficitis gaRrmavebas.

solutur ganzomilebaSi mimdinare angariSis

diagrama N 1.10 mimdinare angariSis komponentebis fardoba mSp-sTan 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% 2008

2009

2010

2011

2012

saqonliT vaWroba

momsaxurebiT vaWroba

mimdinare transferebi

mimdinare angariSi

2013

2014

Semosavali

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wels deficitis gaRrmaveba ZiriTadad

lisa da momsaxurebis importi gaizarda 13.4

saqonliT vaWrobis balansis gauaresebiT aris

procentiT. wlis meore naxevarSi saqonlisa

ganpirobebuli. saqonliT vaWrobis deficitis

da momsaxurebis importma zrda ganagrZo (+2.4

fardobam mTlian Sida produqtTan 25.6 pro-

procenti), maSin rodesac am periodSi eqspor-

centi Seadgina, rac 3.9 procentuli punqtiT

ti 8.6 procentiT Semcirda, ramac wlis meore

aRemateba wina wlis maCvenebels. absolutur

naxevarSi saqonliTa da momsaxurebiT vaWro-

gamosaxulebaSi saqonliT vaWrobis deficiti

bis deficitis mkveTri gauareseba gamoiwvia.

2014 wels 733 mln aSS dolariT gauaresda, Tumca aRsaniSnavia, rom saqonliT vaWrobis deficitis zrda wlis ganmavlobaSi araTanabrad xdeboda. saqonliT vaWrobis deficitis zrdis 35.8 procenti movida wlis pirvel naxevarze, xolo 64.2 procenti _ wlis meore naxevarze. 2014 wlis meore naxevarSi vaWrobis deficitis mkveTrad gauareseba ganapiro-

2014 wlis ganmavlobaSi wina welTan SedarebiT 4.6 procentiT Semcirda momsaxurebiT vaWrobidan miRebuli Semosavlebi da 1.34 mlrd aSS dolari Seadgina. 2014 wels am tipis Semosavlebis Semcireba umeteswilad ganpirobebuli

iyo

rogorc

turistuli

Semodinebebis zrdis tempis SemcirebiT, aseve

ba saqarTvelos mTavar savaWro partnior

satransporto momsaxurebiT vaWrobis balan-

qveynebSi ganviTarebulma krizisulma movle-

sis gauaresebiT. turistulma Semosavlebma,

nebma, rac qarTul eqsportze uaryofiTad

romelic momsaxurebis eqsportis ZiriTad

aisaxa. 2014 wlis pirvel naxevarSi saqonlisa

nawils Seadgens, 2014 wels 1.79 mlrd aSS do-

da momsaxurebis eqsporti gaizarda wliurad

lari Seadgina, rac 3.9 procentiT aRemateba

7.4 procentiT, xolo amave periodSi saqon-

wina wlis analogiur maCvenebels.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 1.11 turizmis eqsportidan miRebuli Semosavlebi (2010-2014) 700

mln aSS dolari

600 500

2010 2011

400

2012 300

2013 2014

200 100 0

kv1

kv2

kv3

kv4

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wels turistuli Semosavlebis far-

miuxedavad gaumjobesebisa igi kvlav Semosav-

dobam mSp-sTan 10.8 procenti Seadgina, rac

lis angariSis umsxviles negatiur komponents

0.2 procentuli punqtiT metia wina wlis

warmoadgens. amasTan 2014 wels wliurad 5.1

maCvenebelTan SedarebiT. turistuli Semod-

procentiT gaumjobesda muSakTa Sromis anaz-

inebebis zrdis tempis Semcireba gamowveuli

Raurebis balansi da 662.8 mln aSS dolari

iyo vizitorTa raodenobis dabali zrdis tem-

Seadgina. Sedegad, Semosavlis angariSis defi-

piT (1.9 procenti), rac ZiriTadad ganapiroba

citi 2014 wels wina welTan SedarebiT mniS-

TurqeTidan vizitorebis odenobis klebam

vnelovnad gaumjobesda da 158.5 mln aSS do-

(-10.1 procenti). vizitorTa raodenobis kle-

lari Seadgina.

ba gansakuTrebiT gamoikveTa 2014 wlis meoTxe

mimdinare transfertebis saxiT miRebuli

kvartalSi, rodesac wliurad vizitorTa Sem-

wminda Semosavali, romelsac savaWro defici-

cireba dafiqsirda ukrainidan (-11 procenti), poloneTidan (-23 procenti) da iranidan (-81 procenti). amave periodSi, wina welTan SedarebiT ucvleli darCa ruseTidan Semomsvlel vizitorTa odenoba, ramac saerTo jamSi turistuli Semodinebebis zrdis tempis Semcireba gamoiwvia. 2014 wels mcirediT gaumjobesda Semosav-

tis dafinansebaSi turistul SemodinebebTan erTad mniSvnelovani wili ukavia, 2014 wlis ganmavlobaSi wliurad 2.3 procentiT Semcirda da 1.43 mlrd aSS dolari Seadgina. gzavnilebi, romelic mimdinare transfertebis umsxviles komponents warmoadgens, 3.2 procentiT Semcirda. gzavnilebis Semcireba gansakuTrebiT gamoikveTa 2014 wlis meoTxe kvartalSi, rodesac ruseTsa da ukrainaSi

lis angariSi, Tumca igi kvlav deficituria

ganviTarebuli movlenebis gamo, muSakTa gza-

da uaryofiT zegavlenas axdens mimdinare an-

vnilebi wliurad 15.1 procentiT Semcirda.

gariSis deficitze. 2014 wels 12.5 procentiT

2014 wels mimdinare angariSis deficitis

gaumjobesda sainvesticio Semosavlis defi-

dafinansebis ZiriTad wyaros, wina wlebis

citi da 821.3 mln aSS dolari Seadgina, Tumca

msgavsad, pirdapiri ucxouri investiciebi

warmoadgenda. pirdapirma ucxourma inves-

64 procentiT gaizarda da 640.5 mln aSS do-

ticiebma saqarTveloSi 2014 wels 1.3 mlrd

lari Seadgina, investiciebis zrda ZiriTadad

aSS dolari Seadgina, rac 34.8 procentiT

gamoiwvia niderlandebidan da didi britaneT-

aRemateba wina wlis analogiur maCvenebels.

idan investirebis zrdam. dsT-is qveynebidan

pirdapiri

zrda

investiciebma 353.0 mln aSS dolari Seadgina,

didwilad ganapiroba investiciebis zrdam

rac 168 procentiT aRemateba wina wlis maCven-

samSeneblo seqtorSi. 2013 welTan Sedar-

ebels. dsT-is qveynebidan investiciebis zrda

ebiT aRniSnul seqtorSi pirdapiri ucxouri

umeteswilad azerbaijanidan (+269 procenti)

investiciebi TiTqmis 5-jer gaizarda, rac

investiciebis zrdam ganapiroba. azerbaija-

ZiriTadad

olimpiadisaTvis

nidan investiciebis moculobis zrda ZiriTa-

mosamzadebel mSeneblobebs ukavSirdeboda.

dad ukavSirdeboda BP (British Petroleum)-is mier

2014 wels aseve mniSvnelovnad gaizarda in-

axali gazsadenis mSeneblobaSi investirebas.

vesticiebi

kavSirgabmu-

danarCeni qveynebidan investiciebis odenoba 5

lobis (+145 procenti), uZravi qonebis (+106

procentiT gaizarda, ZiriTadad CineTidan in-

procenti), damamuSavebeli mrewvelobis (+74.5

vesticiebis zrdis xarjze. 2013 wlisagan gan-

procenti) da soflis meurneobis (+61 pro-

sxvavebiT, 2014 wels aseve mniSvnelovani iyo

centi) seqtorebSi. 2014 wels evrokavSiris

portfeluri da sxva tipis investiciebis wili

qveynebidan Semosuli pirdapiri investiciebi

mimdinare angariSis deficitis dafinansebaSi.

ucxouri

investiciebis

axalgazrduli

transportisa

diagrama N 1.12 mimdinare angariSis deficitis dafinansebis wyaroebi 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% -10.0% -20.0% -30.0% 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

mimdinare angariSi

kapitalis angariSi

pirdapiri investiciebi

portfelis investiciebi

sxva investiciebi

sarezervo aqtivebi

2014

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014

wels

portfelurma

investiciebma

investiciebis zrdaSi umTavresi wvlili sa-

247 mln aSS dolari Seadgina, rac wina wlis

banko seqtoris mier mozidulma ucxourma ka-

maCvenebels 289 mln aSS dolariT aRemateba

pitalma Seitana.

(2013 wels portfeluri investiciebis 43 mil-

mimdinare angariSis deficitis dafinanse-

ioniani gadineba dafiqsirda). portfeluri

baSi 2013 welTan SedarebiT gaizarda sxva

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

investiciebis wvlili. 2014 wels sxva in-

odenobiT. 2014 wels aseve Semcirda erovnuli

vesticiebis wminda Semodinebam 218 mln aSS

bankis vali ssf-is mimarT 70 mln aSS dolaris

dolari Seadgina. sxva investiciebis zrda

odenobiT.

ZiriTadad ganpirobebuli iyo samTavrobo

2014 wels oficialuri sarezervo aqtivebi

seqtoris mier moziduli sesxebiT. 2014 wels

124.2 mln aSS dolariT Semcirda da 2.7 mlrd

sesxis saxiT saqarTvelos mTavrobam 568.1 mln

aSS dolari Seadgina, rac ZiriTadad savalu-

aSS dolari moizida, aqedan 118 mln aSS do-

to bazarze intervenciebma ganapiroba. wlis

lari warmoadgens saerTaSoriso savaluto

bolosaTvis

fondis sesxs. amasTan, 2014 wels mTavrobam

wlis saprognozo importis gadafarvis koe-

gadafara ssf-is vali 184.0 mln aSS dolaris

ficienti 3.7 Tves Seadgens.

saerTaSoriso

rezerviT

2015

cxrili N 1.3 sagadasaxdelo balansi 2010-2014 wlebSi (mln aSS dolari) dasaxeleba

2010

2011

2012

2013

2014

mimdinare angariSi

-1,193

-1,841

-1,855

-930

-1,611

saqoneli

-2,590

-3,494

-4,216

-3,493

-4,225

eqsporti

2,462

3,254

3,502

4,246

4,073

importi

-5,052

-6,748

-7,718

-7,738

-8,299

momsaxureba

513

747

1,101

1,405

1,341

krediti

1,599

2,008

2,544

2,964

3,019

659

955

1,411

1,720

1,787

-1,085

-1,261

-1,443

-1,559

-1,678

-215

-423

-147

-308

-158

-252

-311

-395

-377

-375

1,098

1,329

1,408

1,466

1,432

aqedan: turistuli Semosavlebi debeti Semosavlebi (wminda)

aqedan: daricxuli procenti transferti (wminda) aqedan: saxelmwifo seqtori

174

144

118

aqedan: gzavnilebi, krediti

417

618

712

786

761

aqedan: sxva kerZo transferti, krediti

534

583

587

600

636

kapitalis angariSi

206

153

134

115

finansuri angariSi

1,019

1,672

1,744

824

1,546

679

902

614

829

1,077

814

1,048

911

949

1,279

250

133

848

-37

210

pirdapiri investiciebi (wminda) aqedan: pirdapiri investiciebi saqarTveloSi portfelis investicia (wminda) finansuri warmoebulebi (wminda) sxva investiciebi (wminda) aqedan: saxelmwifo seqtori sarezervo aqtivebi wminda Secdomebi da gamotovebebi

-2

297

1,205

314

-12

218

336

278

398

490

355

-208

-572

-38

-33

-23

-28

-50

3.4

3.7

3.4

3.7

mniSvnelovani koeficientebi sarezervo aqtivebi momavali wlis importis TveebSi (Tve) eqsporti/importi (saqoneli da momsaxureba)

-66.2%

-65.7%

-66.0%

-77.5%

-71.1%

mimdinare angariSi / mSp (procenti)

-10.2%

-12.7%

-11.7%

-5.8%

-9.7%

pirdapiri investiciebi / mSp (procenti)

5.8%

6.2%

3.9%

5.1%

6.5%

turistuli Semosavlebi / mSp (procenti)

5.7%

6.6%

8.9%

10.7%

10.8%

fuladi gzavnilebi / mSp (procenti)

9.0%

8.8%

8.4%

9.2%

8.7%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wels registrirebuli saqonlis eqs-

Semcirda spirtiani sasmelebis (-4.7 pro-

porti wina welTan SedarebiT 1.7 procentiT

centi), foladis naxevarfabrikatebis (-24.5

Semcirda da 2.86 mlrd aSS dolari Seadgina.

procenti), oqros (-46.3 procenti), msxvil-

amasTan 9.2 procentiT, 8.6 mlrd aSS dola-

fexa rqosani pirutyvis (-36.8 procenti) da

ramde gaizarda registrirebuli saqonlis

satvirTo avtomobilebis eqsporti. zemoT

importi. 2014 wels wina welTan SedarebiT

aRniSnuli sasaqonlo jgufebis eqsportis

savaWro brunva 6.2 procentiT

gaizarda da

kleba garkveulwilad daabalansa feroSe-

mSp-is 69 procenti Seadgina, rac wina wlis

nadnobebis (+24.3 procenti), spilenZis kon-

analogiur maCvenebelze 2 procentuli pun-

centratebis (+53.5 procenti), Txilis (+10.0

qtiT metia.

procenti), Rvinoebis (+41.4 procenti), miner-

calkeuli sasaqonlo jgufebidan aRsaniS-

aluri wylebis (+28.3 procenti), samkurnalo

navia msubuqi avtomobilebis eqsportis 26.4

saSualebebis (+76.8 procenti), teqstilis na-

procentiani Semcireba. amavdroulad umsx-

warmis (+76.2 procenti) da eleqtroenergiis

vilesi saeqsporto sasaqonlo jgufebidan

(+114.9 procenti) eqsportis zrdam.

diagrama N 1.13 umsxvilesi saeqsporto sasaqonlo jgufebi 2013-2014 wlebSi 800 mln aSS dolari

700 600 500 400 300 200 100

2013

foladis naxSirbadiani wnelebi

samkurnalo saSualebebi

spirti

mineraluri wylebi

sasuqebi

Rvinoebi

kakali da Txili

spilenZis koncentrantebi

feroSenadnobebi

msubuqi avtomobilebi

2014

wyaro: saqstati

aRsaniSnavia, rom eqsportis zrda calkeu-

naxevarSi mxolod 3.2 procentiT gaizarda

li saeqsporto produqciis SemTxvevaSi ara-

mineraluri wylebis importi. 152.4 procenti-

Tanabrad

gan-

dan 1.7 procentamde Semcirda Rvinis eqspor-

savaWro

tis wliuri zrda 2014 wlis meore naxevarSi pi-

partniori qveynebis valutis gaufasureba,

rvel naxevarTan SedarebiT. aseve, wlis pirvel

ruseTisa da ukrainis krizisi gansakuTrebiT

naxevarSi dafiqsirebuli 9 procentiani zrdis

negatiurad aisaxa zogierTi tipis saqonlis

Semdeg, 13.9 procentiT Semcirda spirtiani

eqsportze. kerZod, wlis pirvel naxevarSi

sasmelebis eqsporti wlis meore naxevarSi.

mavlobaSi.

iyo

gadanawilebuli

wlis

meore

wlis

naxevarSi

63.7 procentiani zrdis Semdeg, wlis meore

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

rac Seexeba eqsportis geografias, 2014

wels eqsportma 2.1 procentiT imata evrokav-

eqsportis klebiT. amavdroulad, miuxedavad

Siris mimarTulebiT da 620.8 mln aSS do-

bolo TveebSi mkveTri Semcirebisa, wliurad

lari Seadgina. eqsporti 9.6 procentiT Sem-

44.5 procentiT gaizarda eqsporti ruseTis

cirda dsT-s mimarTulebiT, rac ZiriTadad

mimarTulebiT. sxva qveynebSi eqsportis zr-

ganpirobebuli iyo azerbaijanSi (-23.3 pro-

dam 13.9 procenti Seadgina, ZiriTadad Tur-

centi), ukrainaSi (-27.3 procenti), somxeTsa

qeTSi (+30.9), aSS-sa (+52.1) da CineTSi (+166.9

(-8.7 procenti) da moldovaSi (-67.5 procenti)

procenti) gazrdili eqsportis xarjze.

diagrama N 1.14 eqsportis moculoba regionebis mixedviT (2008-2014) 1,800 1,600

mln aSS dolari

1,400 1,200 1,000 800 600 400 200 0

2008

2009

evrokavSiris qveynebi

2010 dsT-s qveynebi

2011

2012

2013

2014

danarCeni qveynebi

wyaro: saqstati

miuxedavad eqsportis Semcirebisa, saqarT-

aSS dolari Seadgina. importis zrda ZiriTa-

velos umsxviles saeqsporto bazrebad kvlav

dad ganpirobebuli iyo samomxmareblo (13.1

azerbaijani da somxeTi rCebian. saeqsporto baz-

procenti) da Sualeduri tipis saqonlis im-

rebis sameulSi 2014 wels adgili daikava ruseT-

portis wliuri zrdiT (+9.1 procenti). aseve

mac, romelmac sameulSi ukraina Caanacvla.

2 procentiT gaizarda sainvesticio saqonlis

2014 wels registrirebuli saqonlis importi 9.1 procentiT gaizarda da 8.6 mlrd

importi, Tumca misi wvlili saerTo importis zrdaSi mokrZalebuli iyo.

diagrama N 1.15 importis moculoba sasaqonlo jgufebis mixedviT (2009-2014) 5,000

mln aSS dolari

4,000

3,000

2,000

1,000

2009

2010

sainvesticio

2011

Sualeduri

2012

2013

2014

samomxmareblo

wyaro: saqstati

2014 wels wina welTan SedarebiT 3.8 procentiT

Semcirda

umsxvilesi

centiT gaizarda 715.1 mln aSS dolaramde.

importuli

sxva ZiriTadi importirebuli produqciidan

saqonlis _ navTobproduqtebis importi da

gaizarda navTobis airebis (+22.6 procenti),

918.3 mln aSS dolari Seadgina. navTobpro足

samkurnalo saSualebebis (+12.1 procenti),

duqtebis

ZiriTadad

telefonebis (+28.6 procenti), spilenZis kon-

msoflio bazarze navTobis fasis Semcirebam

centratebis (+46.2 procenti), sigaretis (+20.7

ganapiroba. miuxedavad avtomobilebis reeqs-

procenti),

portis Semcirebisa (wliurad -26.4 procenti),

procenti) da Savi liTonis konstruqciebis

am kategoriis importi 2014 wels 0.6 pro-

(+38.7 procenti) importi.

importis

Semcireba

gamomTvleli

manqanebis

(+15.5

diagrama N 1.16 umsxvilesi importirebuli sasaqonlo jgufebi (2013-2014)

mln aSS dolari

1,200 1,000 800 600 400

gamomTvleli manqanebi da maTi blokebi

sigareti

xorbali

spilenZis koncentrantebi

telefonebi

samkurnalo saSualebebi

navTobis airebi

2014

metalokonstruqciebi Savi liTonebisagan da maTi nawilebi

2013

msubuqi avtomobilebi

navTobproduqtebi

200

wyaro: saqstati

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

saqarTveloSi importior qveynebs Soris

CineTma saqarTveloSi importis moculobiT

kvlav liderobs TurqeTi. 2014 wels Tur足

azerbaijans gadaaswro da meore umsxvilesi

qeTidan importma 1.7 mlrd aSS dolari Sead-

importiori qveyana gaxda mTliani importis

gina, rac wina wlis maCvenebels 22.6 pro-

8.5 procentiT. importis moculoba Semcirda

centiT aRemateba da saqarTvelos mTliani

azerbaijanidan da ruseTidan Sesabamisad 2.3

importis 20.1 procents Seadgens. 2014 wels

procentiT da 1.7 procentiT.

diagrama N 1.17 importis moculoba umsxvilesi importiori qveynebis mixedviT (2013-2014) 2,000 1,800 mln aSS dolari

1,600 1,400 1,200 1,000 800 600 400 200 italia

aSS

iaponia

rumineTi

germania

CineTi

2014

ruseTi

azerbaijani

2013

ukraina

TurqeTi

wyaro: saqstati

importis

regionalur

WrilSi

analizi

Seadgina, rac mTliani importis 24.7 procen-

gvi足 Cvenebs, rom 2014 wels evrokavSiris qve足

tia. importis mniSvnelovani zrda dafiqsirda

ynebidan importi 4.3 procentiT gaizarda da

danarCeni qveynebidan (+14.7 procentia), Ziri-

2.4 mlrd aSS dolari Seadgina, rac mTliani

Tadad CineTidan, TurqeTidan da aSS-dan im-

importis 27.6 procentia. importma 2.4 pro-

portis zrdis xarjze. saerTo jamSi am qve足

centiT iklo dsT-is qveynebidan da abso-

ynebis jgufidan importma mTliani importis

lutur ganzomilebaSi 2.1 mlrd aSS dolari

47.7 procents miaRwia.

II fulad-sakredito da savaluto politika

2.1 fulad-sakredito politika

bebSi. inflaciis miznobrivi maCveneblis Semdgomi Semcireba 2017 wlidan igegmeba da 4 procents gautoldeba. 2014 wels saqarTvelos erovnuli bankis

aqarTvelos

„

erovnuli

Sesaxeb“

monetaruli politika xorcieldeboda mak-

mixed-

roekonomikuri garemos, msoflio bazrebze

viT, saqarTvelos erovnuli bankis ZiriTad

mimdinare procesebisa da qveynis SigniT poli-

amocanas

tikur-ekonomikuri

saqarTvelos fasebis

organuli

bankis kanonis

stabilurobis

uzrunve-

viTarebis

kompleqsuri

lyofa warmoadgens. amasTan, unda aRiniSnos,

analizis safuZvelze. mxedvelobaSi miiRe-

rom kanoni avaldebulebs erovnul banks „uz-

boda saqarTvelos ZiriTad savaWro part-

runvelyos safinanso sistemis stabiluroba

nior qveynebSi arsebuli fasebis dinamika,

da gamWvirvaloba da xeli Seuwyos qveyanaSi

mTavrobis fiskaluri politika, safinanso da

mdgrad ekonomikur zrdas Tu es SesaZlebelia

savaluto bazrebze arsebuli tendenciebi,

ise, rom safrTxe ar Seeqmnas misi ZiriTadi

saerTaSoriso sasaqonlo bazrebze fasebis

amocanis Sesrulebas“.

dinamika,

2014 wels saqarTvelos erovnuli bankis

samomxmareblo

monetaruli

fasebis

gadacemis

kalaTisa

Taviseburebani,

mier ganxorcielebuli monetaruli politi-

rac inflaciis molodinis formirebasa da

ka SesabamisobaSi modioda saqarTvelos par-

erovnuli valutisadmi sazogadoebis ndobis

lamentis dadgenilebasTan „2014-2016 wlebis

amaRlebas ganapirobebda. aRsaniSnavia, rom es

fulad-sakredito da savaluto politikis

periodi gamoirCeoda sagareo SokebiT, rom-

ZiriTadi mimarTulebebis Sesaxeb“. aRniSnul

lebmac mniSvnelovani gavlena iqonies qveynis

dokumentSi mocemulia erovnuli bankis mier

SigniT mimdinare ekonomikur procesebze.

dadgenili inflaciis miznobrivi maCvenebeli,

2014 wlis ganmavlobaSi inflacia mizno-

romelic 2014 wlisTvis 6 procents, xolo

briv maCvenebelze dabla narCundeboda. in-

2015-2016 wlebisaTvis 5 procents Seadgens. im

flaciis Semcirebis tendencia jer kidev 2011

SemTxvevaSi, Tu inflaciis saprognozo maCven-

wlis Semodgomidan daiwyo, rac umTavresad

ebeli

saqarTvelos

miwodebis faqtorebiT iyo ganpirobebuli.

erovnuli banki gaamkacrebs monetarul poli-

2012 wlis meore naxevridan miwodebis mxridan

tikas, xolo Tu inflaciis saprognozo maCven-

fasebze uaryofiT zemoqmedebas erToblivi

ebeli miznobrivze naklebia, erovnuli banki

moTxovnis Semcirebac daerTo. miuxedavad

Serbilebis politikas mimarTavs. saqarTvelos

imisa, rom 2013 wlis ganmavlobaSic inflacia

erovnuli bankis inflaciis grZelvadiani miz-

dabal niSnulze narCundeboda, wlis bolodan

nobrivi maCvenebeli 3 procents Seadgens. gr-

SeiniSneboda ekonomikis gajansaRebis ten-

Zelvadian periodSi, saqarTvelos ekonomikis

denciebi. ekonomikur zrdas sagareo moTxov-

ganviTarebul qveynebTan daaxloebis parale-

nasTan erTad, Sida moTxovnis gaaqtiurebamac

lurad, etapobrivad Semcirdeba inflaciis

Seuwyo xeli. inflaciis maCvenebelmac zrdis

optimaluri done da Sesabamisad, saqarTve-

dinamika miiRo. im droisTvis arsebuli in-

los erovnuli bankis inflaciis miznobri-

formaciiT, mosalodneli iyo, rom dadebiTi

vi maCvenebeli Semcirdeba mis grZelvadian

tendenciebi 2014 welsac gagrZeldeboda, rac

donemde. swored aqedan gamomdinare, mizno-

xels Seuwyobda inflaciis maCveneblis zrdas

brivi maCvenebeli 2015 wlidan 5 procentamde

miznobriv donemde. arsebuli tendenciebis

Semcirdeba, rac asaxulia fulad-sakredito

gaTvaliswinebiT, 2014 wlis TebervalSi mone-

da savaluto politikis ZiriTadi mimarTule-

taruli politikis komitetma mizanSewonilad

aRemateba

miznobrivs,

miiCnia, rom aRar arsebobda mniSvnelovnad

etapobrivad aisaxa sawvavis fasebze saqarT-

Serbilebuli monetaruli politikis Senar-

veloSic. samomxmareblo kalaTaSi sursaTisa

Cunebis saWiroeba da Sesabamisad politikis

da navTobis maRali wonis Sesabamisad, wlis

ganakveTi 0.25 procentuli punqtiT 4 procen-

meore naxevridan inflaciis maCvenebeli mniS-

tamde gaizarda. aRniSnuli nabijiT erovnul-

vnelovnad Semcirda.

ma bankma daiwyo Serbilebuli monetaruli

wlis

ganmavlobaSi

samomxmareblo

fasebis dinamikaze mniSvnelovan gavlenas ax-

politikidan gamosvlis procesi. 2014 wlis gazafxulze regionSi geopoli-

denda savaWro partnior ekonomikebSi arsebu-

tikurma riskebma iCina Tavi, rac gaurkvev-

li inflaciebi da maTi valutebis gacvliTi

lobis Semcveli iyo ekonomikisTvis. kiTxvis

kursebis cvlileba. wlis pirvel naxevarSi

niSnis qveS dadga sagareo moTxovnis gajan-

importuli inflacia zrdis tendenciiT xa-

saRebis dinamika, rac eqsportis SemcirebaSi

siaTdeboda. Tumca wlis meore naxevridan

SeiZleba asaxuliyo. amasTan, sagareo riske-

partniori qveynebis valutebma sagrZnobi ga-

bis

Sida

ufasureba ganicada, rac laris nominaluri

fuladi

gacvliTi kursis gamyarebaSi aisaxa. Sede-

gzavnilebis Semcirebisa da investorTa gan-

gad, importirebuli samomxmareblo saqonlis

wyobis gauaresebis gziT. yovelive es ki in-

fasebis zrdis tempi SedarebiT Semcirda da

flaciis maCvenebelze Semcirebis mimarTule-

wlis bolosTvis misi wvlili minimaluri iyo.

biT moaxdenda gavlenas. aRniSnul riskebs

zemoaRweril miwodebis faqtorebTan er-

Tan daerTo saerTaSoriso bazrebze sursaTis

Tad, wlis bolosken gaZlierda inflaciis

fasebis saerTo donis Semcirebis tendencia,

maCvenebelze

rac, 2014 wels kargi mosavlis gaTvaliswine-

faqtorebic. regionSi gamwvavebuli politi-

biT, sursaTis fasebis mniSvnelovan klebas

kuri viTarebis da savaWro partnior qveynebSi

ganapirobebda. 2014 wlis ganmavlobaSi, in-

arasaxarbielo ekonomikuri tendenciebis gav-

flaciis dinamika da miznobrivi maCvenebli-

lena ukve saqarTvelos ekonomikazec aisaxa

dan CamorCena ZiriTadad swored sursaTze

da sagareo moTxovnis Sesusteba gamoiwvia.

dafiqsirebuli

Sedegi

eqsportis klebasTan erTad mniSvnelovani

iyo. aRwerili faqtorebis gaTvaliswinebiT,

Semcireba dafiqsirda fuladi gzavnilebiT

mi足uxedavad adgilobrivi ekonomikuri aqtivo-

Semodinebebzec. aseve moiklo turistuli

bis gamococxlebisa, martisa da maisis Sex-

Semosavlebis zrdis tempma. Sesustebul sa-

vedrebze monetaruli politikis komitetma

gareo

politikis ganakveTi ucvlelad SeinarCuna.

investiciebisa da adgilobrivi moxmarebis

miuxedavad imisa, rom arsebobda Serbilebuli

mateba. Tumca aman ver uzrunvelyo qveynis

monetaruli politikidan etapobrivad gamos-

erToblivi moTxovnis sakmarisi mateba, ro-

vlis saWiroeba, tempi damokidebuli iqneboda

gorc es wlis dasawyisisTvis iyo navaraudevi.

ekonomikuri aqtivobisa da moTxovnis gajan-

zemoaRwerili sagareo Sokebis fonze, say-

realizeba

moTxovnazec,

gavlenas

upirveles

fasebis

moaxdenda yovlisa

cvlilebis

moTxovnis

moTxovnas

mxridan

nawilobriv

moqmedi

abalansebda

uradReboa aseve savaluto bazarze ganviTare-

saRebis siswrafeze.

2014

2014 wlis meore naxevridan gaZlierda in-

buli movlenebi. aSS-Si dadebiTi ekonomikuri

flaciis maCvenebelze Semcirebis mimarTule-

tendenciebisa da molodinebis paralelurad,

biT

2013 wlis bolodan federalurma sarezervo

moqmedi

miwodebis

mxares

arsebuli

fa足 q足 torebi. sursaTze dabali inflaciis pa-

sistemam

ralelurad, saerTaSoriso bazrebze navTo-

Semcireba da sabolood 2014 wlis oqtomb-

bis fasebis mkveTri vardna dafiqsirda, rac

erSi miiRo gadawyvetileba misi dasrulebis

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

daiwyo

raodenobrivi

Serbilebis

Sesaxeb. aRniSnuli movlenebis fonze, aSS

icdida. es ki akavebda importuli inflaciis

dolarma gamyareba daiwyo. Sedegad, msof-

zrdas da mTliani inflacia miznobriv doneze

lios valutebma mniSvnelovani gaufasureba

dabla rCeboda.

ganicada aSS dolaris mimarT 2014 wlis da-

gamokveTilma uaryofiTma tendenciebma ga

sawyisidan. Tumca laris gacvliT kursze am

axangrZliva Serbilebuli monetaruli poli

procesebis gavlena ufro mogvianebiT _ wlis

tikidan gamosvlis procesi. wlis dasawyisSi

bolos _ aisaxa, vinaidan pirveli sami kvarta-

warmoSobili sagareo riskebis realizebis

lis ganmavlobaSi qveyanaSi ucxouri valutis

fonze, sagareo da saSinao moTxovnas wlis me-

zomieri Semodinebebi fiqsirdeboda. aseve,

ore naxevridan Semcirebis mimarTuleba hqon-

unda aRiniSnos, rom aSS dolaris gamyareba

da, ramac gaaRrmava ekonomikuri aq tivobis

pirvel rigSi im qveynebis valutebze aisaxa,

CamorCena potenciuri donidan (mSp-is gepi).

sadac finansuri bazari ufro ganviTarebu-

Sesabamisad, Senelda inflaciis maCveneblis

lia. saqarTveloSi ki es procesi mogvianebiT

daaxloeba miznobriv 5 procentian donesTan.

partniori qveynebis valutebis gaufasurebis

aseT pirobebSi, inflaciis prognozebisa da

Sedegad sagadasaxdelo balansis mimdinare

makroekonomikuri analizis Sesabamisad, sa

angariSis gauaresebiT gadmoeca (saqonlis

qarTvelos erovnuli banki monetaruli poli-

eqsportis Semcireba, fuladi gzavnilebis

tikis ganakveTs ucvlelad inarCunebda. 2014

Semcireba da turistuli Semosavlebis zrdis

wlis Tebervlis Sexvedris Semdeg, komiteti

Seneleba). miuxedavad laris gacvliTi kur-

kidev Svidjer Seikriba, Tumca monetaruli

sis gaufasurebisa aSS dolaris mimarT, la-

politikis Semdgomi cvlilebis gadawyvetile-

ris nominaluri efeqturi gacvliTi kursi

ba ar miRebula da ganakveTi 4 procentze

myardeboda, vinaidan partniori ekonomike-

rCeboda. wlis bolosTvis ki samomxmareblo

bis valutebi ufro maRal devalvacias gan-

fasebis wliurma zrdam 2 procenti Seadgina.

diagrama N 2.1 monetaruli politikis ganakveTi 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4%

dek-14

oqt-14

ivn-14

agv-14

apr-14

dek-13

Teb-14

oqt-13

ivn-13

agv-13

apr-13

dek-12

Teb-13

oqt-12

ivn-12

agv-12

apr-12

dek-11

Teb-12

oqt-11

ivn-11

agv-11

apr-11

dek-10

Teb-11

oqt-10

ivn-10

agv-10

apr-10

dek-09

Teb-10

oqt-09

ivn-09

agv-09

apr-09

dek-08

Teb-09

oqt-08

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

efeqtiani monetaruli politikis sawar-

nu li valutiT, sesxi ki ucxouri valutiT

moeblad da misi cvlilebis ekonomikaze ga-

aqvT aRebuli. aseT SemTxvevaSi izrdeba ko

dacemis gasaZliereblad, mniSvnelovania fu-

merciuli

ladi bazris ganviTareba da gafarToeba. wlis

riski, rac kreditorebis valutebis disba

ganmavlobaSi komerciuli bankebis mxridan

lansiT, anu arahejirebuli sesxebiT aris

refinansirebis sesxebze moTxovna maRali iyo.

ganpirobebuli

aRniSnuli instrumentis gamoyenebiT, erovnu-

Sedegad, laris kursis cvlilebas aSS dolaris

li bankis kontrolis qveS iyo moklevadiani

mimarT SeiZleba seriozuli gavlena hqondes

saprocento ganakveTebi, rac aucilebel wina-

komerciuli bankebis sakredito portfelze.

pirobas warmoadgens monetaruli politikis

amdenad, erovnuli bankis erT-erTi amocana

gadacemis meqanizmis efeqtianad funqcion-

swored larizaciis zrdaa. Tumca aRsaniSna-

irebisaTvis.

via, rom larizacia es aris xangrZlivi pro-

bankebis

portfelis

sakredito

(Currency Induced Credit Risk).

wina wlebis msgavsad, 2014 welsac erovnuli

cesi, vinaidan ekonomikur agentTa qcevis

bankis saqmianobis erT-erTi mTavari amo cana

Secvla moiTxovs ganviTarebuli finansuri

iyo monetaruli politikis efeqtianobis gaz-

bazrisa da mdgradi ekonomikuri stabiluro-

rda, romlis ZiriTadi Semaferxebeli faqtori

bis arsebobas wlebis ganmavlobaSi. 2014 wels,

saqarTveloSi ekonomikis dabali larizaciis

wina wlis msgavsad, erovnuli bankis politi-

donea. maRali dolarizaciis pirobebSi Se-

ka mimarTuli iyo laris fuladi bazris gan-

sustebulia saprocento ganakveTis gadacemis

viTarebisken da erovnuli valutiT gasesx-

meqanizmi, radgan ekonomikisTvis fulis mi-

ebis waxalisebisken. 2010 wlidan moyolebuli

wodebis mniSvnelovani nawili aris ucxouri

erovnuli banki aqtiurad muSaobs monetaruli

valutiT, romelzec saprocento ganakveT-

politikis efeqtianobis zrdis mimarTule-

ebi ganisazRvreba sxva qveynebis centraluri

biT. am wlebis ganmavlobaSi gatarebulma Ron-

bankebis mier maT qveynebSi arsebuli ekono-

isZiebebma dadebiTi Sedegi gamoiRo. 2014 wlis

mikuri ciklebis Sesabamisad da scildeba

ganmavlobaSi depozitebisa da sesxebis lari-

erovnuli bankis kontrolis sferos. dabali

zaciis maCveneblis zrda dafiqsirda, Tumca

larizaciis pirobebSi gacvliTi kursis cvli-

imis gaTvaliswinebiT, rom wlis ganmavlobaSi

leba ufro metad gadaecema inflacias, rac

gacvliTi kursi gazrdili meryeobiT xasiaT-

aferxebs gacvliTi kursis moqnilobas. garda

deboda, es zrda mokrZalebuli iyo. depoz-

amisa, dabali larizaciis dros mniSvnelova-

itebis SemTxvevaSi larizaciis maCvenebeli

nia gacvliTi kursis riski kursis meryeo-

1.7 procentiT gaumjobesda da 39.8 procenti

bisgan daucveli ekonomikuri agentebisTvis,

Seadgina; sesxebis SemTxvevaSi ki 3.3 procentiT

gansakuTrebiT ki bankebis msesxeblebisTvis,

gaizarda 39.2 procentamde (gacvliTi kursis

romelTa Semosavlebi denominirebulia erov

cvlilebis efeqtis gamoricxviT).

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 2.2 depozitebisa da sesxebis larizacia, 2004-2014 ww.13 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15%

depozitebis larizacia

ivl-14

ian-14

ivl-13

ian-13

ivl-12

ian-12

ivl-11

ian-11

ivl-10

ian-10

ian-09

ivl-09

ivl-08

ian-08

ivl-07

ian-07

ivl-06

ian-06

ivl-05

ian-05

ivl-04

ian-04

10%

sesxebis larizacia

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

larizaciis

waxalisebis

procesSi

mniS-

vnelovani roli Seasrula erovnuli bankis

poratiuli fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebas.

mier bolo wlebSi ganxorcielebulma re-

monetaruli politikis efeqtianobis gaz-

formebma, romlebic mimarTuli iyo savaluto

rdis mizniT, wlis ganmavlobaSi mniSvnelova-

da finansuri bazrebis ganviTarebis xelSewyo-

ni yuradReba eqceoda komunikaciis arsebuli

bisaken. erovnuli bankis mier refinansirebis

arxebis ganviTarebasa da axali saSualebebis

sesxebis giraos bazis gafarToebam da masSi

danergvas. inflaciis TargeTirebis reJimis

saerTaSoriso safinanso institutebis mier

pirobebSi komunikacia gansakuTrebul mniS-

gamoSvebuli lariT denominirebuli sasesxo

vnelobas iZens, vinaidan mniSvnelovani xdeba

fasiani qaRaldebis CarTvam waaxalisa saer-

sazogadoebrivi molodinebis sworad Camoya-

TaSoriso safinanso institutebis adgilobriv

libeba da warmarTva. erovnuli bankis drou-

bazarze fasiani qaRaldebis gamoSveba. am mxriv

li da efeqtiani komunikacia misi miznebis,

aRsaniSnavia 2014 wels evropis rekonstruqci-

strategiisa da ekonomikuri mdgomareobis ana-

isa da ganviTarebis bankis (EBRD) mier lariT

lizis Sesaxeb zrdis monetaruli politikis

denominirebuli bondebis gamoSveba adgilo-

gadawyvetilebis prognozirebadobas. amrigad,

briv bazarze (50 mln lari). 2015 wlis dasaw-

komunikaciis arxebis daxvewa da gamravalfer-

yisSi lariT denominirebuli bondebis emisia

ovneba saqarTvelos erovnuli bankisTvis erT-

ganaxorcieles aseve sxva saerTaSoriso fi-

erT prioritetul sakiTxs warmoadgens. 2014

nansurma institutebmac. aRniSnuli procesi

wlis ganmavlobaSi am kuTxiT mniSvnelovani

xels Seuwyobs kapitalisa da meoradi bazrebis

nabijebi gadaidga. martSi erovnulma bankma

gaaqtiurebas da waaxalisebs adgilobrivi kor-

waradgina monetaruli politikis strategiis

13. larizaciis maCvenebeli gaangariSebulia gacvliTi kursis cvlilebis efeqtis gareSe.

dokumenti. monetaruli politikis strategia-

bazars sTavazobs maRali xarisxis statiebs

Si aRwerilia saqarTveloSi moqmedi inflaciis

saqarTvelos ekonomikisa Tu msofliosTvis

TargeTirebis reJimi (romelic saqarTveloSi

aqtualur sakiTxebze. Jurnali xels Seuwyobs

2009 wels amoqmedda), misi upiratesobani da

axalgazrda mkvlevarebsa da mecnierebs, rom-

Tu ra pirobebi unda Sesruldes am reJimis

lebic konkretul ekonomikur Tu finansur

warmatebulad

Tematikaze muSaoben.

funqcionirebisaTvis.

doku-

mentSi xazgasmulia, rom erovnuli bankis inflaciis grZelvadiani miznobrivi maCvenebeli

meqanizmis

3 procents Seadgens. monetaruli politikis

lia, rom saprocento ganakveTebis cvlileba

gadawyvetilebebis

procesSi

gadaeces ufro grZelvadian saprocento ga-

gansakuTrebuli mniSvneloba saprognozo in-

nakveTebs da saboloo jamSi _ gasesxebis ga-

flacias eniWeba, vinaidan erovnuli bankis mier

nakveTebs. sxvadasxva vadianobis saprocento

monetaruli politikis instrumentis cvli-

ganakveTebs Soris kavSirs aCvenebs saprocento

leba ekonomikas gadaecema garkveuli droiTi

ganakveTebis mrudi (diagrama 2.4). politikis

lagiT da gavlenas axdens momaval inflaciaze.

efeqtianobisaTvis gansakuTrebiT mniSvnelo-

garda amisa, erovnuli bankis monetaruli

vania bazarze swori molodinebis formireba.

politikis prognozirebadobis gazrdis kuTx-

rogorc zemoT aRiniSna, 2014 wlis Teber-

iT mniSvnelovani iyo pres relizebiT momaval-

valSi erovnulma bankma daiwyo Serbilebuli

Si mosalodneli politikis ganakveTis komuni-

monetaruli politikidan gamosvlis procesi

kaciis dawyeba, e.w. „forward guidance”. aRniSnuli

da refinansirebis ganakveTi 0.25 procentu-

praqtika erovnulma bankma monetaruli poli-

li punqtiT gazarda. Tumca finansur bazre-

tikis komitetis agvistos Sexvedris Semdgom

bze saprocento ganakveTebis zrda jer kidev

danerga.

politikis gadawyvetilebis miRebamde dafiq-

formulirebis

2013 wels dainerga analitikosebTan regu-

funqcionirebisTvis

aucilebe-

sirda, vinaidan bazarze arsebobda monetaruli

praqtika

politikis ganakveTis cvlilebis molodini.

monetaruli politikis komitetis mier miRe-

sabolood, wlis pirvel naxevarSi Semosav-

buli gadawyvetilebebisa da maTi miRebis pro-

lianobis zrda dafiqsirda sxvadasxva vadiano-

cesSi arsebuli prognozebis Sesaxeb detaluri

bis saxelmwifo fasian qaRaldebze (diagrama

informaciis misawodeblad. aRniSnuli Ron-

2.3). Tumca Semdgom periodSi ganviTarebul-

isZiebebi 2014 wlis ganmavlobaSic grZelde-

ma Sokebma Secvala molodinebi saprocento

boda. garda amisa, informaciis gavrcelebis

ganakveTebis zrdasTan dakavSirebiT da Se-

da swori molodinebis Camoyalibebis kuTxiT

mosavlianobebis Semcirebasac hqonda adgili.

mniSvnelovania erovnuli bankis mier samecni-

rac Seexeba sesxebis saprocento ganakveTebs,

ero-analitikuri Jurnalis „ekonomika da sa-

miuxedavad politikis ganakveTis gazrdisa, is

banko saqme“ gamocemebi. aRniSnuli Jurnali

kvlav Semcirebis dinamikiT xasiaTdeboda.

laruli

rogorc cnobilia, monetaruli politikis

prezentacia-Sexvedrebis

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 2.3 fuladi bazris saprocento ganakveTebi 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%

1 wliani

5 wliani

2 wliani

10 wliani

seq-14

noe-14

mai-14

ivl-14

ian-14

mar-14

seq-13

noe-13

mai-13

ivl-13

ian-13

mar-13

seq-12

noe-12

ivl-12

mai-12

ian-12

mar-12

seq-11

noe-11

mai-11

ivl-11

mar-11

ian-11

noe-10

seq-10

ivl-10

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

bolo wlebis ganmavlobaSi fuladi baz-

Semosavlianobis mrudis daxrilobis etapo-

ris mniSvnelovani gaRrmaveba SeiniSneba, rac

briv SemcirebaSi. garda amisa, mniSvnelovani

aisaxa Semosavlianobis mrudis daxrilobis

gavlena moaxdina 2010 wlidan monetaruli

SemcirebaSi. gasuli wlebis ganmavlobaSi Se-

politikis axali instrumentebis amoqmedebam,

mosavlianobis mruds sakmaod didi daxriloba

erovnuli bankis komunikaciis gaumjobesebam,

hqonda, vinaidan gansxvaveba sxvadasxva vadi-

politikis ganakveTis zomierma cvlilebebma

anobis saprocento ganakveTebs Soris maRali

da monetaruli politikis gadawyvetilebebis

iyo da es sxvaoba moicavda, moklevadiani sap-

prognozirebadobis

rocento ganakveTis cvlilebis riskis garda,

politikis gadacemis meqanizmis efeqtianobis

saoperacio da likvidobis riskebs. saqarT-

zrdaze miuTiTebs, vinaidan moklevadiani ga-

veloSi fuladi bazris gafarToebasTan er-

nakveTis cvlilebis molodinebi aisaxeba gr-

Tad Semcirda likvidobis riski, rac gamoixata

Zelvadian ganakveTebzec.

zrdam.

monetaruli

diagrama N 2.4 Semosavlianobis spredi politikis ganakveTTan SedarebiT

18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% O/N

1W dek-00

6M dek-05

dek-10

dek-14

10Y

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

gasuli wlebis ganmavlobaSi saqarTvelos

erTad, finansuri bazris ganviTarebisaTvis

erovnuli bankis mier gatarebulma RonisZie-

mniSvnelovania meoradi bazris gaaqtiureba,

bebma (axali instrumentebis amoqmedeba, fi-

rac kidev ufro gazrdis bazris likvidobas.

nansuri tranzaqciebis warmoebis gamartiveba)

2014 wlis ganmavlobaSi mniSvnelovnad gaaqti-

mniSvnelovani gavlena moaxdina saqarTvelos

urda repo operaciebiT dadebuli garigebebi.

fuladi da kapitalis bazris gaaqtiurebasa

aRniSnuli segmentis ganviTarebas xeli Seuwyo

da ganviTarebaze. bolo wlebis ganmavlobaSi

fasiani qaRaldebis moculobis zrdam. Sede-

mniSvnelovani zrda dafiqsirda saxazino fa-

gad, gaizarda komerciuli bankebisTvis xelmi-

siani qaRaldebiT vaWrobis moculobebze pir-

sawvdomi resursi giraoTi uzrunvelyofili

velad bazarze. saangariSo wels, 2010 welTan

operaciebis gansaxorcieleblad da aRniSnuli

SedarebiT, 3-jer gaizarda mimoqcevaSi arse-

bazari ufro mimzidveli gaxda. 2013 wels mx-

buli saxazino fasiani qaRaldebis naSTi, 2013

olod 4 repo garigeba dafiqsirda, maSin rode-

wlis bolosTan SedarebiT ki zrdam 80 procen-

sac 2014 wels aRniSnuli maCvenebeli 86-mde

ti Seadgina. pirveladi bazris gaRrmavebasTan

gaizarda.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

mar-14

oqt-14

ian-13

agv-13

ivn-12

noe-11

seq-10

apr-11

Teb-10

ivl-09

mai-08

0.0% dek-08

0 mar-07

0.7% oqt-07

200 ian-06

1.4%

agv-06

2.1%

400

ivn-05

2.8%

600

noe-04

800

seq-03

3.5%

apr-04

1,000

Teb-03

4.2%

ivl-02

4.9%

1,200

mai-01

5.6%

1,400

dek-01

1,600

mar-00

6.3%

oqt-00

7.0%

1,800

ian-99

2,000

agv-99

mln lari

diagrama N 2.5 saxazino fasiani qaRaldebis da sadepozito sertifikatebis naSTebis dinamika 1999-2014 wlebSi

sadepozito sertifikatebis naSTi (mln lari) saxazino fasiani qaRaldebis naSTi (mln lari) mSp-sTan Tanafardoba (marjvena RerZi)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

rogorc ukve aRiniSna, 2014 wlis ganmav-

yenebis midgomebis erTobliobas. saqarTvelos

lobaSi inflacia miznobriv maCvenebels Camor-

erovnuli bankis saoperacio CarCo Sedgeba Sem

Ceboda. inflaciis dinamikaze gansakuTrebiT

degi monetaruli instrumentebisagan: refinan-

mniSvnelovani iyo sagareo miwodebis faqtore-

sirebis sesxebi, erTdRiani sesxebi, erTdRiani

bi. amave dros fasebze arasakmarisi zewola

depozitebi, sadepozito sertifikatebi da

iyo Senelebuli moTxovnis mxridanac, rac gan-

minimaluri sarezervo moTxovnebi.

sakuTrebiT gamwvavda wlis meore naxevridan

saqarTvelos erovnuli bankis mier gata

Cveni regionis TiTqmis yvela qveyanaSi ekono-

rebuli politikis Sedegad, 2014 wlis ganmav

mikuri mdgomareobis gauaresebis Sedegad.

2.2 fulad-sakredito politikis instrumentebi

onetaruli operaciebis mizania bankTaSoris bazarze arsebuli ganakveTebi iyos stabi-

luri da axlos saqarTvelos erovnuli bankis monetaruli politikis komitetis mier gansazRvruli monetaruli politikis ganakveTTan.

lobaSi saprocento ganakveTis gadacemis meqa nizmi wina wlebTan SedarebiT kidev ufro ga aq tiurda.

moimata

komerciuli

aqtiurobam

bankTaSoris

fulad

bankebis bazarze.

erovnuli valutiT ganxorcielebuli garigebebis moculoba 39 procentiT gaizarda da 18.9 mlrd lari Seadgina. saqarTvelos erovnuli bankis monetaruli politikis ganakveTi, 2014 wels stabilurad 4 procents Seadgenda. monetaruli politikis instrumentebis meSveobiT

saoperacio orientiris misaRwevad gamoiyene-

bankTa Sorisi saprocento ganakveTebic mon-

boda saoperacio CarCo, romelic warmoadgens

etaruli politikis saprocento ganakveTTan

monetaruli instrumentebisa da maTi gamo

axlos moZraobda.

diagrama N 2.6 bankTaSorisi fuladi bazari 9%

250

8% 200

150

5% 4%

100

3% 2%

mln lari

1% 0%

TIBR1 moculoba (marjvena RerZi) REPO operaciebis moculoba politikis ganakveTi (marcxena RerZi) erTdRiani depozitebis ganakveTi (marcxena RerZi)

noe-14

seq-14

ivl-14

mai-14

mar-14

ian-14

noe-13

seq-13

ivl-13

mai-13

mar-13

ian-13

noe-12

seq-12

ivl-12

mai-12

mar-12

ian-12

TIBR7 moculoba (marjvena RerZi) TIBR1 (marcxena RerZi) erTdRiani sesxi (marcxena RerZi)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2.2.1 refinansirebis sesxebi sabanko sistemis moklevadiani likvidobiT

glebSi da sabanko sistemaSi likvidobis mok-

uzrunvelyofis mizniT, saqarTvelos erovnu-

levadiani prognozis safuZvelze saqarTvelos

li banki 2014 wlis ganmavlobaSi yovelkvireu-

erovnuli banki gansazRvravda refinansirebis

lad iyenebda 2008 wlidan amoqmedebul refi-

sesxebis yovelkvireul moculobas. erovnuli

nansirebis sesxis instruments. refinansirebis

banki am process marTavda im kuTxiT, rom auq-

sesxebis saSualebiT sabanko seqtorisaTvis

cionze dafiqsirebuli saSualo saprocento

xelmisawvdomi iyo moklevadiani likvidobis

ganakveTi yofiliyo monetaruli politikis

miRebis saimedo da dabalriskiani wyaro, ramac

ganakveTis siaxloves.

dadebiTad imoqmeda fulad bazarsa da finan-

sabanko sistemaSi aucilebeli likvidobis

sur stabilurobaze. refinansirebis instru-

moTxovnebis dakmayofilebisa da refinansire-

mentis mizania bankTaSoris bazarze moklevadi-

bis sesxis instrumentisadmi finansuri bazris

ani saprocento ganakveTis marTva. erovnuli

monawileTa ndobis kidev ufro gaRrmavebis

banki aris laris bazarze moklevadiani likvi-

mizniT, 2014 wels saqarTvelos erovnuli ban-

dobis erTaderTi mimwodebeli, amdenad mas aqvs

ki aseve iyenebda mudmivmoqmedi refinansire-

saSualeba refinansirebis instrumentiT miaR-

bis sesxis instruments, romelic gaicema auq-

wios bankTaSoris bazarze misTvis sasurvel

cionis gareSe. mudmivmoqmedi refinansirebis

saprocento ganakveTs. auqcionis meSveobiT

sesxis instrumentiT bankebs hqondaT likvi-

gacemuli refinansirebis sesxebis saprocento

dobis saWiroebis dafinansebis garantirebuli

ganakveTi efuZneboda saqarTvelos erovnuli

meqanizmi. bankebs saSualeba hqondaT esargeb-

bankis monataruli politikis ganakveTs.

laT refinansirebis sesxebiT im SemTxvevaSic

saqarTvelos erovnuli bankis monetaruli

politikis komitetis gadawyvetilebebis far-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

ki, Tu isini ver axerxebdnen refinansirebis

auqcionidan sesxis aRebas. mudmivmoqmedi re-

2014 wels bankebis mxridan ar gazrdila da

finansirebis

ganakveTi

wina wlis analogiurad iSviaTad gamoiyenebo-

winaswar aris dadgenili saqarTvelos erovnu-

da. 2014 wlis ganmavlobaSi auqcionis gareSe

li bankis monetaruli politikis komitetis

refinansirebis sesxi gaica 4-jer (aseve 4-jer

mier da ganisazRvreba rogorc monetaruli

iqna gacemuli 2013 wels).

sesxis

saprocento

politikis ganakveTs plius erTi procentuli

2014 wels monetaruli operaciebis giraos

punqti. auqcionis gareSe refinansirebis sesx-

bazaSi Sedioda saqarTvelos erovnuli bankis

is vadianoba da Sesabamisad sesxis aRebisa da

sadepozito sertifikatebi, saqarTvelos mTav-

dafarvis TariRebi identuria auqcionis wesiT

robis fasiani qaRaldebi, komerciuli bankebis

refinansirebis sesxis TariRebisa.

sasesxo aqtivebi, saerTaSoriso safinanso in-

wina wlebis analogiurad, 2014 wlis gan-

stitutebis mier gamoSvebuli lariT denomin-

mavlobaSi maRali iyo sabanko seqtoris dain-

irebuli fasiani qaRaldebi da saerTaSoriso

tereseba refinansirebis sesxis instrumentis

sabanko garantiebi. sesxis uzrunvelyofis Ti-

mimarT, rac gamoixateboda maTi aqtiurobiT

Toeuli aseTi saxeobis aqtivebze erovnuli

refinansirebis sesxis auqcionebze. vinaidan

bankis mier gansazRvruli iyo Sesabamisi kri-

bankebi moklevadian likvidobas ZiriTadad

teriumebi. saqarTvelos erovnul bankTan mon-

iRebdnen bankTaSoris fulad bazarze da re-

etaruli operaciebis warmoebisaTvis, giraos

finansirebis sesxebis auqcionze politikis

am saxeobebidan komerciuli bankebi 2014 wlis

ganakveTTan

ga-

ganmavlobaSi ZiriTadad iyenebdnen saqarT-

nakveTebiT, politikis ganakveTTan erTi pro-

velos erovnuli bankis sadepozito serti-

centuli punqtiT ufro maRali mudmivmoqmedi

fikatebs da saqarTvelos mTavrobis fasian

refinansirebis sesxis instrumentze moTxovna

qaRaldebs.

miaxloebuli

saprocento

diagrama N 2.7 refinansebis sesxebis moculoba 2011-2014 wlebSi 800 700 600 500 400 300 200 100

mai-11 ivn-11 ivn-11 ivl-11 agv-11 seq-11 oqt-11 noe-11 dek-11 ian-12 Teb-12 mar-12 apr-12 apr-12 mai-12 ivn-12 ivl-12 agv-12 seq-12 oqt-12 noe-12 noe-12 dek-12 ian-13 Teb-13 mar-13 apr-13 mai-13 ivn-13 ivl-13 agv-13 seq-13 oqt-13 oqt-13 noe-13 dek-13 ian-14 Teb-14 mar-14 apr-14 mai-14 ivn-14 ivl-14 agv-14 seq-14 oqt-14 oqt-14 noe-14 dek-14

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

CanarTi N1 refinansirebis sesxebi da moklevadiani saprocento ganakveTi saqarTvelos erovnuli bankis mTavar mizans fasebis stabilurobis uzrunvelyofa warmoadgens. monetaruli politikis mTavar instruments ki moklevadiani saprocento ganakveTi, romelic saboloo jamSi gavlenas axdens fasebis dinamikaze. saoperacio kuTxiT centraluri bankebis mTavar funqcias moklevadiani saprocento ganakveTebis stabiluroba warmoadgens, rac Tavis mxriv komerciuli bankebis mier moklevadiani likvidobis efeqtiani marTviT miiRweva. bankTaSoris bazarze saWiro likvidobis miwodebas/Warbis amoRebas erovnuli

banki

axorcielebs refinansirebis sesxebisa da sxva Ria bazris operaciebis meSveobiT. komerciuli bankebi Warb fulad resursebs aTavseben likvidur aqtivebSi (ZiriTadad mTavrobisa da erovnuli bankis fasiani qaRaldebi), rasac saWiroebis SemTxvevaSi kvlav fulad aqceven. es SeiZleba moxdes bankTaSoris fulad bazarze sxva komerciuli bankidan repo operaciiT an sistemuri likvidobis saWiroebis dros erovnul bankTan refinansirebis operaciiT. imis gaTvaliswinebiT, rom moklevadian periodSi sabanko sistemis likvidobaze sxvadasxva faqtorebi axdens gavlenas, is didi meryeobebiT xasiaTdeba. imisaTvis, rom es ar aisaxos saprocento ganakveTebis ryevebSi, saWiroa, rom likvidobis miwodeba Seesabamebodes likvidobaze moTxovnas. amdenad refinansirebis sesxebis moculobis cvlileba unda Seesabamebodes likvidobis miwodebis sxva faqtorebis cvlilebas. refinansirebis sesxebis moculobis adekvaturi cvlilebiT erovnuli banki uzrunvelyofs bazarze saprocento ganakveTebis stabilurobas. winaaRmdeg SemTxvevaSi Semcirdeboda larze moTxovna, rac, Tavis mxriv, an ekonomikis Semcirebas an kursis gaufasurebas gamoiwvevda. anu refinansirebis sesxebis efeqtiani instrumenti ekonomikis zrdasTan erTad, kursis grZelvadian stabilurobasac uwyobs xels. rac Seexeba likvidobis miwodebis ganmsazRvrel faqtorebs, moklevadian periodSi, esenia: mTavrobis operaciebi, naRdi fuli mimoqcevaSi, savaluto bazarze intervenciebi, mTavrobisa da erovnuli bankis fasiani qaRaldebi14. TiToeuli aRniSnuli faqtori gavlenas axdens sabanko sistemis likvidobis mdgomareobaze. magaliTad, fasiani qaRaldebi emisiebi amcirebs likvidobas; mTavrobis xarjebi zrdis likvidobas maSin, rodesac mTavrobis Semosavlebi (gadasaxadebi) piriqiT _ amcirebs. mimoqcevaSi arsebuli naRdi fulis zrda ki amcirebs safinanso sistemis likvidobas da refinansirebis sesxebze zrdis mimarTulebiT moqmedebs. CamoTvlili elementebi moklevadian periodSi sagrZnobi meryeobebiT xasiaTdeba. magaliTad, gadasaxadebis (dRg, mogebis gadasaxadi) amoRebis dReebSi sagrZnoblad mcirdeba likvidoba, rac zrdis refinansirebis sesxebze moTxovnas. biujetis danaxarjebic aseve sezonurobiT xasiaTdeba da gazrdili xarjebis periodSi mcirdeba refinansirebis instrumentze moTxovna. dResaswaulebis periodSi, gansakuTrebiT saaxalwlod da saaRdgomod, mkveTri zrdiT xasiaTdeba mimoqcevaSi arsebuli naRdi fuli, rac umcirebs komerciul bankebs likvidur saxsrebs da Sesabamisad matulobs refinansirebis sesxebze moTxovna. garda amisa, ekonomikis zrdis paralelurad, grZelvadian periodSi naRdi fulis moculoba zrdis dinamikiT xasiaTdeba. sxva Tanabar pirobebSi, etapobrivad

14. detaluri informacia moklevadiani likvidobis prognozirebis Sesaxeb ixileT saqarTvelos erovnuli bankis veb gverdze https://www.nbg.gov.ge/index.php?m=563

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

es likvidobaze finansuri sistemis moTxovnas zrdis. refinansirebis instrumentis gamarTuli funqcionireba aucilebelia dabali saprocento ganakveTebis arsebobisaTvis, gacvliTi kursis grZelvadiani stabilurobisaTvis, safinanso seqtoris ganviTarebisa da stabiluri grZelvadiani ekonomikuri zrdisaTvis. sabanko sistemaSi arasakmarisi likvidoba seriozuli krizisis gamomwvevi SeiZleba iyos. magaliTad, 2008 wlis msoflio finansuri krizisi â&#x20AC;&#x17E;likvidobis sistemuri krizisiTâ&#x20AC;&#x153; daiwyo, risi mizezic giraoSi gamoyenebuli aqtivebis xarisxis mkveTri gauareseba (Rirebulebis gaurkvevloba) iyo. erovnuli bankis refinansirebis sesxebi gaicema auqcionis sistemiT, sadac monawileobis miReba nebismier banks SeuZlia. auqcionebi tardeba yovelkvireulad. monawileTa raodenoba yovel auqcionze gansxvavebulia. rac Seexeba raodenobas da saprocento ganakveTs15, amas gansazRvravs Tavad komerciuli banki mis mier gakeTebul ganacxadSi. gamocxadebuli auqcionis moculobis farglebSi kmayofildeba yvelaze maRali saprocento ganakveTis mqone gancxadebebi, rigiTobis mixedviT. moklevadiani likvidobisTvis aucilebeli moculobis Tanxis prognozs akeTebs erovnuli banki da refinansirebis sesxebis auqcionze Sesabamisi odenoba gamoaqvs. likvidobis prognozi efuZneba sabanko sistemaSi moklevadiani likvidobis zemoT CamoTvlili moTxovna-miwodebis elementebis analizs. im SemTxvevaSi, Tu komerciuli banki ver SeZlebs refinansirebis sesxebis auqcionze moTxovnis dakmayofilebas, mas SeuZlia saWiro likvidoba miiRos mudmivmoqmedi refinansirebis sesxis instrumentiT Sesabamisi uzrunvelyofis sanacvlod. mudmivmoqmedi refinansirebis sesxi TamaSobs erTgvari dazRvevis rols komerciuli bankebisTvis, rac zrdis bankebis ndobas refinansirebis instrumentisadmi da Sesabamisad bankebi ufro aqtiurad da efeqtianad marTaven moklevadian likvidobas. finansuri seqtoris ganviTarebisa da gaRrmavebis paralelurad, droTa ganmavlobaSi gaizrdeba komerciuli bankebis mier moziduli saxsrebis moculoba, rac avtomaturad iwvevs safinanso sistemis mier grZelvadian likvidobaze moTxovnis zrdas. aRniSnulis dasabalanseblad erovnuli banki, sxva centraluri bankebis msgavsad, momavalSi fulis miwodebis grZelvadian instrumentebsac gamoiyenebs. rogorc aRvniSneT, refinansirebis instrumentis mizania finansur seqtorSi likvidobis marTva, rac warmoadgens centraluri bankebis funqcias. Sesabamisad, likvidobis marTvis instruments iyenebs yvela damoukidebeli monetaruli politikis mqone centraluri banki, maT Soris saqarTvelos erovnuli bankic. likvidobis marTvis daxvewili sistema exmareba komerciul bankebs gascen laris grZelvadiani sesxebi. erovnuli bankis mier likvidobis marTvis sistemis gaumjobesebis Sedegia, rom dRes bazarze arsebobs laris grZelvadiani SedarebiT dabalprocentiani sesxebi, romelic ar iyo xelmisawvdomi ramdenime wlis ukan. Sesabamisad refinansirebis sesxebis an sxva likvidobis marTvis instrumentis cvlileba/ SezRudva sabanko seqtors daabrunebs im periodSi, roca bazarze mxolod ucxouri valutis sesxebi iyo xelmisawvdomi da kidev ufro gazrdis mosaxleobis savaluto riskebs da gacvliT kursze gaufasurebis zewolas.

15. minimalur procents monetaruli politikis ganakveTi warmoadgens.

2.2.2 erTdRiani sesxebi da erTdRiani depozitebi fuladi bazris ganviTarebis xelSewyobis, bankTaSorisi saprocento ganakveTis meryeobis Semcirebisa da fuladi bazris aqtivobis gazrdis mizniT, 2014 wels bankTaSoris bazarze msoflioSi miRebuli saukeTeso praqtikis Sesabamisad, saqarTvelos erovnuli banki agrZelebda saprocento ganakveTis derefnis gamoyenebas, rac xels uwyobda bankTaSorisi bazris saprocento ganakveTis stabilur CarCoebSi moqcevas. saprocento ganakveTis derefani ganisazRvra rogorc monetaruli politikis ganakveTidan TanabarmniSvnelovani gadaxrebi saprocento ganakveTebis zeda da qveda zRvris formirebisaTvis. zeda saprocento ganakveTi gamoiyeneboda saqarTvelos erovnuli bankis erTdRiani sesxebisaTvis, xolo qveda saprocento ganakveTi gamoiyeneboda saqarTvelos erovnuli bankis erTdRiani depozitisaTvis. 2014 wels saprocento ganakveTis derefani Seadgenda 3 procents, monetaruli politikis ganakveTs plius/minus 1.5 procenti. saprocento ganakveTis derefnis gamoyeneba amcirebs bankTaSoris bazarze saprocento ganakveTebis mkveTr meryeobas da, Tavis mxriv, xels uwyobs bankTaSorisi saprocento ganakveTis daaxloebas politikis ganakveTTan.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

saqarTvelos erovnuli bankis erTdRiani sesxebi sabanko seqtorisaTvis warmoadgens myisieri likvidobis miRebis yvelaze swraf saSualebas, Tumca sabazro saprocento ganakveTTan SedarebiT ufro maRali fasiT. es, Tavis mxriv, bankebs ubiZgebs fulad bazarze finansuri resursebis ukeTesi fasiT moZiebisaken da Sesabamisad am instrumentze didi moTxovna ar iyo. likvidobis samarTavad bankebi ZiriTadad refinansirebis sesxebs iyenebdnen, rac sabanko seqtorisaTvis moklevadiani likvidobis marTvis gacilebiT ufro moqnili da srulyofili saSualebaa. erTdRiani sesxebisaTvis moqmedebda giraos igive baza, rac refinansirebis sesxebisaTvis. 2014 wels aqtiurad gamoiyeneboda erTdRiani depozitebis mudmivmoqmedi instrumenti, romelic moqmedebs 2010 wlis aprilidan. erTdRiani depozitebis instrumentiT, komerciul bankebs aqvT SesaZlebloba sakorespondento angariSze arsebuli Warbi larebi dRis bolos ganaTavson saqarTvelos erovnul bankSi erTdRian depozitze, romelic Semdgomi samuSao dRis dasawyisSive ubrundebodaT sakorespondento angariSze. saprocento ganakveTis derefnis arsebobam 2014 wels arsebiTi roli iTamaSa bankTaSoris bazarze saprocento ganakveTebis stabilizaciisaTvis.

diagrama N 2.8 moklevadiani saprocento ganakveTebis meryeoba16 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% 0.5%

Teb-14 apr-14 ivn-14 agv-14 oqt-14 dek-14

Teb-08 apr-08 ivn-08 agv-08 oqt-08 dek-08 Teb-09 apr-09 ivn-09 agv-09 oqt-09 dek-09 Teb-10 apr-10 ivn-10 agv-10 oqt-10 dek-10 Teb-11 apr-11 ivn-11 agv-11 oqt-11 dek-11 Teb-12 apr-12 ivn-12 agv-12 oqt-12 dek-12 Teb-13 apr-13 ivn-13 agv-13 oqt-13 dek-13

0.0%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2.2.3 fasiani qaRaldebi

rocento ganakveTebs Soris wlis ganmavlobaSi

sadepozito sertifikatebi

mcirdeboda, rac bazris efeqtianobis zrdaze

2014 wels saqarTvelos erovnuli banki

miuTiTebda.

ganagrZobda sakuTari fasiani qaRaldebis _

2014 wels saqarTvelos erovnuli bankis

sadepozito sertifikatebis emisias. aRniS-

mier gamoSvebuli iyo 3-Tviani da 6-Tviani va-

nuli fasiani qaRaldebi finansTa saminis-

dianobis sadepozito sertifikatebi. es fasiani

tros saxazino valdebulebebTan da saxazino

qaRaldebi sabanko seqtoris mier gamoyenebu-

obligaciebTan erTad komerciuli bankebidan

li iyo rogorc likvidobis marTvis yvelaze

maRali moTxovniT sargeblobda. sadepozi-

mimzidveli da efeqtiani moklevadiani instru-

to sertifikatebi mimoiqceoda 3-Tviani da

menti. Sesabamisad, sadepozito sertifikateb-

6-Tviani vadianobis segmentze, xolo mTavro-

is ganTavsebis koeficientma, romelic asaxavs

bis fasiani qaRaldebi _ 1-wliani, 2-wliani,

faqtobrivi ganTavsebis Sefardebas dagegmil

5-wliani da 10-wliani vadianobis segmentze.

emisiasTan, Seadgina 1.0, xolo moTxovnis koe-

aRniSnulma fasianma qaRaldebma xeli Seuwyo

ficientma, romelic aCvenebs moTxovnis far-

Semosavlianobis stabiluri mrudis Camoya-

dobas gamocxadebul emisiasTan, 2.7 Seadgina.

libebas. Semosavlianobis mrudi iZleoda mniS-

2014 wlis 31 dekembris mdgomareobiT, mi-

vnelovan informacias sxvadasxva vadianobis

moqcevaSi arsebul 505 mln laris sadepozito

saprocento ganakveTebis Sesaxeb, aseve finan-

sertifikatebs flobda 9 komerciuli banki.

suri bazris monawileTa molodinebis Sesaxeb.

sadepozito sertifikatebis meorad bazarze

Semosavlianobis mrudis mixedviT, spredebi

2014 wels daido 5 garigeba saerTo TanxiT 66.5

(gansxvaveba) grZlevadian da moklevadian sap-

mln lari.

16. meryeoba gazomilia 3 dRiani standartuli gadaxriT.

diagrama N 2.9 sadepozito sertifikatebis portfelis moculoba 2010-2014 wlebSi 900 800 700

mln lari

600 500 400 300 200 100

seq-14

noe-14

mai-14

ivl-14

ian-14

mar-14

noe-13

seq-13

mai-13

ivl-13

ian-13

mar-13

seq-12

noe-12

mai-12

ivl-12

ian-12

mar-12

noe-11

seq-11

mai-11

ivl-11

ian-11

mar-11

noe-10

seq-10

mai-10

ivl-10

mar-10

ian-10

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

ligaciebis emisias. emisia xdeboda erovnuli

saxelmwifo obligaciebi 2014

wlis

dekembris

mdgomareobiT,

saqarTvelos erovnuli banki flobda 80 mln

fasiani

laris nominaluri Rirebulebis saxelmwifo

aris 1,000 lari. saxazino valdebulebebisa da

obligaciebs, romelic wlis ganmavlobaSi ar

saxazino obligaciebis gayidva xorcieldeba

iyo gamoyenebuli Ria bazris operaciebisaT-

saqarTvelos erovnuli bankis mier auqcionis

vis. rac Seexeba sabanko seqtorSi mimoqcevad

meSveobiT, mravali fasis meTodiT, „blumber-

saxelmwifo obligaciebs, 2014 wlis 31 dekem-

gis“ savaWro sistemis gamoyenebiT. auqcionSi

bris mdgomareobiT, 52 mln laris nominaluri

monawileobis

Rirebulebis saxelmwifo obligaciebis mflo-

erovnuli bankis mier licenzirebul komer-

belebi arian 2 komerciuli banki da erTi ara-

ciul bankebs da maTi meSveobiT nebismier iu-

sabanko investori. 2014 wels meorad bazarze

ridiul da fizikur pirs. fasian qaRalds Sesa-

am fasiani qaRaldebiT ganxorcielda 2 garige-

Zloa hyavdes nominaluri mflobeli – bazris

ba (2013 wels iyo 21 garigeba).

Suamavali, romelsac mesakuTre xelSekrule-

saxazino valdebulebebi da saxazino obligaciebi laris fuladi bazris ganviTarebis xelSewyobisTvis, mniSvnelovani iyo saqarTvelos fi-

valutiT, aramaterializebuli formiT. erTi qaRaldis

nominaluri

miReba

SeuZlia

Rirebuleba

saqarTvelos

biT aniWebs reestrSi saxazino valdebulebebis da obligaciebis Tavis saxelze aRricxvis da maTi gankargvis, yidva-gayidvis da dagiravebis uflebas.

nansTa saministros mier saxazino valdebule-

mimoqcevaSi arsebuli saxazino valdebule-

bebisa da saxazino obligaciebis gamoSvebis

bebisa da saxazino obligaciebis portfelma

gagrZeleba. 2014 wels saqarTvelos finansTa

2014 wlis bolosaTvis sul Seadgina 1.3 mil-

saministro axdenda 1-wliani vadianobis dis-

iardi lari, rac mSp-s 4.5 procents Seadgens.

konturi fasiani qaRaldebis _ saxazino valde-

aRsaniSnavia, rom bazarze mimoqcevadi saxazi-

bulebebisa da 2-wliani, 5-wliani da 10-wliani

no fasiani qaRaldebis moculoba ekonomikis

kuponuri fasiani qaRaldebis _ saxazino ob-

zomasTan SedarebiT jer kidev mcirea.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

saxazino valdebulebebi

noe-14

dek-14

oqt-14

seq-14

agv-14

ivn-14

ivl-14

mai-14

apr-14

mar-14

Teb-14

ian-14

dek-13

noe-13

oqt-13

seq-13

agv-13

ivn-13

ivl-13

mai-13

apr-13

mar-13

Teb-13

ian-13

1000 950 900 850 800 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

dek-12

mln lari

diagrama N 2.10 saxazino valdebulebebisa da saxazino obligaciebis portfeli 2013-2014 wlebSi

saxazino obligaciebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

monetaruli gadacemis meqanizmis efeqtia足

2014 wlis ganmavlobaSi, fasiani qaRaldebis

fasiani

meorad bazarze dilinguri operaciebis kuTx-

qaRaldebis likviduri meoradi bazris arse-

iT saxazino valdebulebebze ganxorcielda

boba. wina wlebTan SedarebiT, fasiani qaRal-

8 garigeba jamuri nominaluri RirebulebiT

debis meorad bazarze 2014 wels gaaqtiurda

35.4 mln lari (2013 wels 22 garigeba, 56 mln

bankTaSorisi repo operaciebi, romlis gamoc

lari), xolo saxazino obligaciebze ganxor-

mniSvnelovnad Semcirda dilinguri opera-

cielda 10 garigeba jamuri nominaluri Rire-

ciebis aqtivoba. ZiriTadad fasiani qaRal-

bulebiT 21.5 mln lari (2013 wels 67 garigeba,

debis meoradi bazris ufro gaaqtiurebis

248.9 mln lari).

nobis

zrdisaTvis

mniSvnelovania

erT-erT ZiriTad Semaferxebel garemoebas mimoqcevaSi fasiani qaRaldebis arasakmarisi moculoba warmoadgens.

diagrama N 2.11 fasiani qaRaldebis meoradi bazris dinamika 2012-2014 wlebSi 40

200 180

160

mln lari

140

120 100

20 0

tranzaqciebis raodenoba (marjvena RerZi)

noe-14

dek-14

seq-14

oqt-14

agv-14

ivl-14

mai-14

ivn-14

apr-14

mar-14

Teb-14

noe-13

dek-13 ian-14

seq-13

oqt-13

agv-13

ivl-13

mai-13

ivn-13

apr-13

mar-13

ian-13

Teb-13

noe-12

dek-12

seq-12

oqt-12

agv-12

ian-12 Teb-12 mar-12 apr-12 mai-12 ivn-12 ivl-12

moculoba (marcxena RerZi)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

fasiani qaRaldebis meoradi bazris gaaq saqarTvelos

qtika da infrastruqtura iZleva fasiani

erovnuli banki agrZelebda misi materialuri

qaRaldebis meoradi bazris Semdgomi gaaqti-

da inteleqtualuri investiciebiT Seqmnili

urebis karg safuZvels, rasac unda mohyves

Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisi „saxelm-

fasiani qaRaldebis bazris likvidobis zrda.

tiurebis

wifo

xelSewyobisaTvis,

fasiani

qaRaldebis

angariSsworebis

(CSD) sistemisa“ da sxvadasxva urTierTintegrirebuli sistemebis srulyofili funqcionirebis mxardaWeras da uzrunvelyofas.

fasiani qaRaldebis bazarze arsebuli pra

2.2.4 minimaluri sarezervo moTxovnebi minimaluri

sarezervo

moTxovnebis

in-

strumentis meSveobiT saqarTvelos erovnul

2014 wels mniSvnelovnad gaaqtiurda bank-

banks hqonda saSualeba gavlena moexdina fu-

TaSorisi repo bazari, romelic efuZneba

lis multiplikatoris marTvaze. minimaluri

saqarTvelos erovnuli bankis iniciativiT

sarezervo moTxovnebis instrumentiT saqarT-

da komerciuli bankebis TanxmobiT Seqmnil

velos erovnuli banki qmnis danarCeni mone-

saerTaSoriso praqtikaSi aprobirebul re

taruli instrumentebis efeqtiani gamoyeneb-

po garigebebis CarCo xelSekrulebas. repo

is winapirobas. saqarTvelos erovnuli bankis

ga rigebebis dadebisaTvis bankebi iyenebdnen

monetaruli

„blumbergis“ savaWro sistemas da „saxelmwifo

laris fuladi bazris ganviTarebis xelSew-

fasiani qaRaldebis angariSsworebis (CSD) sis-

yobisa da larizaciis zrdis tendenciebis

temas“. aRniSnuli sistemebis gamoyenebiT 2014

gagrZelebis mizniT, 2014 wels komerciuli

wels komerciul bankebs Soris ganxorcielda

bankebis mier erovnuli valutiT mozidul

86 repo garigeba 1184 mln laris nominaluri

saxsrebze minimaluri sarezervo moTxovnebis

Rirebulebis saxelmwifo fasiani qaRaldebiT,

norma Seadgenda 10 procents (1 welze meti

roca 2013 wels sul iyo 5 mln laris nominal-

narCeni vadianobis nasesxebi saxsrebisaTvis

uri Rirebulebis 4 garigeba.

sarezervo norma 0 procents Seadgens), xolo

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

politikis

gasaaqtiureblad,

ucxouri valutiT mozidul saxsrebze _ 15

spondento angariSze ganTavsebul saSualod

procents (narCeni vadianobebiT ucxouri va-

moziduli saxsrebis 5 procentis Sesabamis

lutiT 1 wlidan 2 wlamde vadianobis nas-

Tanxas aricxavs erovnuli bankis monetaruli

esxebi saxsrebisaTvis sarezervo norma iyo

politikis ganakveTis odenobis procents. aSS

5 procenti, xolo 2 welze meti vadianobis

dolariT da evroTi formirebul minimalur

nasesxebi saxsrebisaTvis sarezervo norma 0

rezervebs erovnuli banki aricxavda Sesabami-

procents Seadgens). saqarTvelos erovnul

si centraluri bankis (aSS federaluri sarez-

bankSi komerciuli bankebis mier ganTavsebul

ervo sistemis da evropis centraluri bankis)

minimalur rezervebs erovnuli banki aricxavs

politikis ganakveTs minus 0.5 punqtiT Sem-

Sesabamis procentebs. kerZod, salare sakore-

cirebul procents, magram aranakleb nulisa.

diagrama N 2.12 minimaluri sarezervo moTxovnebis norma narCeni vadianobis mixedviT 20%

15%

10%

0-1 wlamde

1 weli

1-2 wlamde

ucxouri valutiT moziduli saxsrebi

2 weli

2 welze meti

erovnuli valutiT moziduli saxsrebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2.3 savaluto politika da saerTaSoriso rezervebis marTva

Ti kursis yvelaze optimalur reJimad iseT mcire zomis Ria ekonomikebisTvis, rogoric saqarTveloa. aseTi ekonomikebisTvis mcuravi gacvliTi kursi asrulebs Sokebis mSTanTqav funqcias, ramdenadac sagareo Sokis SemTx-

014 wels saqarTvelos erovnuli bankis

vevaSi gacvliTi kursis cvlileba asustebs

savaluto politikis mTavar prioritete-

aRniSnuli Sokis negatiur gavlenas realur

bad rCeboda kurswarmoqmnis sabazro princ-

ekonomikaze _ ekonomikur zrdasa da infla-

ipebis xelSewyoba, savaluto bazris ganvi-

ciaze.

Tareba, saerTaSoriso rezervebis adekvatur doneze SenarCuneba.

amasTan, kapitalis Tavisufali mobilobis pirobebSi, inflaciis TargeTirebis reJimi

saqarTveloSi moqmedebs mcuravi gacvliTi

moiTxovs mcuravi gacvliTi kursis arsebobas,

kursis reJimi, romelic miCneulia gacvli-

rac gansazRvrulia saqarTvelos erovnuli

bankis monetaruli politikis strategiiT.

mxolod garkveul SemTxvevebSi: Tu adgili

mcuravi gacvliTi kursis pirobebSi, gacv-

aqvs Warbi kapitalis droebiT Semodinebas,

liTi kursis gansazRvra xdeba savaluto

romelic kursis mkveTr moklevadian ryevas

bazarze arsebuli moTxovna-miwodebis mixed-

gamoiwvevs; saerTaSoriso rezervebis Sesavs-

viT, romlebzec, Tavis mxriv, gavlenas axdens

ebad; saxelmwifo sagareo operaciebis dasa-

fundamenturi

ekonomikuri

faqtorebi

aseve, droebiTi movlenebi. aRniSnuli reJimis pirobebSi savaluto bazari xasiaTdeba moklevadiani ryevebiT. aseTi ryevebi kidev ufro didia saqarTvelos msgavs patara da Ria ekonomikis, maRali dolarizaciis mqone qveynebSi, rac ukavSirdeba savaluto baz-

balanseblad. 2014 wlis ganmavlobaSi savaluto bazarze erovnuli bankis mier intervenciebis ganxorcielebis instruments warmoadgenda savaluto

auqcionebis

meqanizmi.

sul

wlis

ganmavlobaSi erovnulma bankma 18-jer ganax-

ris mcire moculobasa da kapitalis meryev

orciela savaluto intervencia. aRsaniSnavia,

nakadebs. erovnuli bankis savaluto poli-

rom wina welTan SedarebiT, savaluto bazris

tika iTvaliswinebs intervencias savaluto

ganviTarebis paralelurad, erovnuli bankis

bazarze savaluto auqcionebis saSualebiT

savaluto intervenciebis sixSire Semcirda.

diagrama N 2.13 savaluto bazris dinamika 2003-2014 wlebSi savaluto auqcionebis SemoReba

1,800

1,400

1,200

1,000

seq-14

apr-14

noe-13

ian-13

ivn-13

agv-12

mar-12

mai-11

oqt-11

dek-10

ivl-10

seq-09

Teb-10

apr-09

noe-08

ian-08

ivn-08

agv-07

mar-07

mai-06

oqt-06

0 dek-05

0 ivl-05

200

seq-04

Teb-05

400

apr-04

noe-03

600

ian-03

800

ivn-03

mln aSS dolari

1,600

brunva, marcxena RerZi erovnuli bankis wili mTlian brunvaSi, marcxena RerZi intervenciis raodenoba saSualod TveSi, marjvena RerZi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

gasuli wlis dasawyisSi, laris gacvliT

gazrdili moculobebi. aRniSnuli fuladi na-

kursze gaufasurebis zewola fiqsirdeboda,

kadebi gamyarebis mimarTulebiT axdenda gav-

rac droebiTi faqtorebiT iyo gamowveuli.

lenas laris kursze da aneitralebda gaufas-

kerZod, 2013 wlis bolo kvartalSi rogorc

urebis wnexs.

kerZo, aseve saxelmwifo moxmarebis gaaqtiu-

amasTan, unda aRiniSnos rom aSS dolaris

rebam gazarda moTxovna importze da Sede-

gamyareba pirvel rigSi im qveynebis valute-

gad kursze zewola warmoSva. droebiTi Sokis

bze aisaxa, sadac finansuri bazari ufro gan-

dros erovnul banks aqvs SesaZlebloba sav-

viTarebulia. saqarTveloSi ki es procesi

aluto intervenciebiT Tavidan aicilos gacv-

mogvianebiT partniori qveynebis valutebis

liTi kursis imgvari ryeva, romelic inflaci-

gaufasurebis Sedegad sagadasaxdelo balan-

is molodinebis zrdas gamoiwvevda. inflaciis

sis mimdinare angariSis gauaresebiT gadmoeca.

molodinebis SesaboWad erovnulma bankma ian-

Sedegad, laris nominaluri gacvliTi kur-

varSi ganxorcielebuli savaluto interven-

sis

ciiT 220 mln aSS dolari gayida. Tebervlisa

Sesustda wlis bolosaTvis, romelzec gar-

da Semdeg agvistos TveSi erovnuli banki sav-

da msoflio bazrebze aSS dolaris gamyare-

aluto intervenciebs axorcilebda Sesyidvis

bis tendenciisa, mniSvnelovani roli iTamaSa

mimarTulebiT, rac ZiriTadad savaluto rez-

saqarTvelos

ervis Sevsebas emsaxureboda.

ganviTarebulma ekonomikurma tendenciebma.

gaufasurebis

Semakavebeli

savaWro

partnior

faqtorebi

qveynebSi

2014 wlis ganmavlobaSi saqarTvelos da

kerZod, msoflio bazarze navTobis fasebis

mTlianad Cveni regionis savaluto bazrebze

mkveTri kleba uaryofiTad aisaxa ruseTisa

aSS dolaris globaluri gamyarebis proce-

da azerbaijanis ekonomikur zrdebze, riTac

si dominirebda. aSS-Si 2013 wlis oqtomber-

Semcirda saqarTvelos saeqsporto moTxovna.

Si, federalurma sarezervo sistemam, miiRo

ruseTis SemTxvevaSi amas daemata dasavleTis

gadawyvetileba 2008 wlis noemberSi dawye-

qveynebis mier dawesebuli ekonomikuri san-

buli

etapobri-

qciebi. mWidro savaWro ekonomikuri kavSire-

vad dasrulebis Sesaxeb, ramac gaamyara aSS

bis Sedegad ruseTis ekonomikis problemebma

dolaris poziciebi mTel msoflioSi. aRniS-

mniSvnelovnad imoqmeda somxeTis ekonomikis

nuli movlenebis Sedegad, aSS dolarma gam-

dasustebazec. amasTan, ruseT-ukrainis kon-

yareba daiwyo sxvadasxva qveynis, maT Soris

fliqtma damatebiT Seasusta eqsporti. eqs-

Cveni savaWro partniori qveynebis, valutebis

portis zrdis tempma kleba daiwyo 2014 wlis

mimarT. laris gacvliT kursze am procesebma

dasawyisidan, xolo agvistodan uaryofiTi

SedarebiT gvian, wlis bolo TveebSi daiwyo

zrda dafiqsirda. amavdroulad, importi zr-

asaxva. aRniSnuli ganapiroba, pirveli sami

das ganagrZobda. aRniSnul dinamikas xels uw-

kvartalis ganmavlobaSi qveyanaSi ucxouri

yobda savaWro partniori qveynebis valutebis

valutis

kerZod,

mimarT laris nominaluri efeqturi kursis

gansakuTrebiT aRsaniSnavia maRali pirdapi-

gamyareba. savaWro deficiti gansakuTrebiT

ri ucxouri investiciebis Semodineba mesame

noember-dekemberSi gaRrmavda.

raodenobrivi

zomierma

Serbilebis

Semodinebebma.

kvartalSi (507.5 mln aSS dolaris odenobiT)

gacvliTi

kursis

gaufasurebaze

mniS-

da zafxulis turistul sezonTan dakavSire-

vnelovan zewolas qmnida aseve, qveyanaSi fu-

biT ucxouri valutis Semodinebis sezonurad

ladi gzavnilebis Semodinebis Semcireba. 2014

wlis dasawyisidanve, wina welTan SedarebiT,

aRniSnul periodSi erovnulma bankma mxolod

mniSvnelovnad iyo Semcirebuli fuladi gza-

ori

vnilebis zrdis tempebi, bolo kvartalSi

bazarze, rac ZiriTadad bazrisTvis signalis

ki wliurad kleba dafiqsirda. amas daemata

miwodebas emsaxureboda, rom kursis aRniSnu-

turizmidan miRebuli Semosavlebis zrdis

li ryeva ar iyo kontrolidan gamosuli pro-

Senelebac.

cesis Sedegi.

intervencia

ganaxorciela

savaluto

aRniSnulma faqtorebma, romelTac umTav足

aSS dolaris mimarT laris gacvliTi kur-

resad sagareo movlenebi ganapirobebdnen,

sis gaufasurebis miuxedavad, gasuli wlis

warmoqmna gacvliT kursze gaufasurebis ze-

ganmavlobaSi gamyarebis tendencia hqonda

wola saangariSo wlis bolosaTvis. mcuravi

rogorc realur, aseve nominalur efeqtur

gacvliTi kursis reJimis dros sagareo Soke-

gacvliT kursebs. 2014 wlis dekemberSi wina

bis Sedegad gacvliTi kursis gaufasureba

wlis dekemberTan SedarebiT realuri efeq-

aris bazris bunebrivi reaqcia. aseT dros

turi gacvliTi kursi 4.8 procentiT gamyarda,

centraluri bankis mxridan ganxorcielebuli

xolo nominaluri efeqturi gacvliTi kursi

savaluto intervencia aris kontrproduq-

8.8 procentiT gamyarda. realuri efeqturi

tiuli, radgan es, erTi mxriv, xels uSlis

gacvliTi kursis nominalurTan SedarebiT

ekonomikaSi warmoqmnili sagareo disbalansis

naklebi gamyareba ganpirobebulia imiT, rom

gasworebas, xolo, meore mxriv, xels uwyobs

gasuli wlis ganmavlobaSi saqarTveloSi mis

spekulaciuri molodinebis gaCenas. aqedan

savaWro partnior qveynebTan SedarebiT ufro

gamomdinare,

savaluto

dabali inflacia fiqsirdeboda. aRsaniSnavia,

politika mimarTuli iyo bazarze minimaluri

rom 2014 wels realuri efeqturi gacvliTi

Carevisken, raTa SeZlebisdagvarad swrafad

kursis gamyareba SesabamisobaSia misi grZel-

momxdariyo sagareo disbalansis gasworeba.

vadiani trendis dinamikasTan.

erovnuli

bankis

cxrili N 2.1 realuri efeqturi gacvliTi kursis wliuri cvlileba 2014 wels NEER wliuri cvlileba, % efeqturi gacvliTi kursi TurqeTi

REER wliuri cvlileba, %

wvlili REER-Si

8.8

4.9

0.8

-5.0

-1.1

evrozona

1.0

2.7

0.4

ukraina

76.9

44.4

5.1

somxeTi

3.3

0.7

0.0

aSS

-9.1

-8.0

-0.5

ruseTi

51.7

38.9

3.2

azerbaijani

-9.1

-7.2

-1.3

danarCeni

1.4

1.8

-1.1 wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 2.14 laris realuri da nominaluri efeqturi gacvliTi kursebis indeqsebi (dek. 2009=100) 125 120 115 110 105 100 95 90 85

dek-09 ian-10 Teb-10 mar-10 apr-10 mai-10 ivn-10 ivl-10 agv-10 seq-10 oqt-10 noe-10 dek-10 ian-11 Teb-11 mar-11 apr-11 mai-11 ivn-11 ivl-11 agv-11 seq-11 oqt-11 noe-11 dek-11 ian-12 Teb-12 mar-12 apr-12 mai-12 ivn-12 ivl-12 agv-12 seq-12 oqt-12 noe-12 dek-12 ian-13 Teb-13 mar-13 apr-13 mai-13 ivn-13 ivl-13 agv-13 seq-13 oqt-13 noe-13 dek-13 ian-14 Teb-14 mar-14 apr-14 mai-14 ivn-14 ivl-14 agv-14 seq-14 oqt-14 noe-14 dek-14

nominaluri efeqturi gacvliTi kursis indeqsi realuri efeqturi gacvliTi kursis indeqsi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saerTaSoriso rezervebis marTva

2014 wlis 31 dekembris mdgomareobiT saqarT-

2014 wels saqarTvelos erovnuli bankis

velos erovnuli bankis saerTaSoriso rezerveb-

prioritets ar warmoadgenda saerTaSoriso

is mo culobam 2.7 mlrd aSS dolari Seadgina.

rezervebis dagroveba, aramed aqcenti keTde-

2013 wlis analogiur monacemTan SedarebiT (2.8

boda maTi donis sasurvel niSnulze SenarCu-

mlrd aSS dolari), 2014 wels saerTaSoriso re

nebaze. imavdroulad rezervebis marTva xde-

zervebis moculoba Semcirda 124.23 mln aSS do

boda metad arasasurvel sagareo pirobebSi,

lariT, rac procentulad 4.40 procentian kle

gazrdili riskebis da Semcirebuli saimedo

bas gulisxmobs.

sain vesitcio

SesaZleblobebis

pirobebSi.

diagrama N 2.15 saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso rezervebi 1997-2014 3,500 2,829 2,873 2,823

mln aSS lari

3,000 2,500

2,110

2,699

2,264

2,000 1,361

1,500 931

1,000 500

1,480

200

128

136

112

162

202

196

387

479

0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saerTaSoriso rezervebis moculobis cv-

vili dafarvebiT, rac iwvevda saerTaSori-

lilebaze 2014 wlis ganmavlobaSi, tradiciu-

so rezervebis moculobis Semcirebas. wlis

lad, ramdenime ZiriTadi faqtori moqmedeb-

ganmavlobaSi saqarTvelos erovnuli bankis

da: saqarTvelos erovnuli bankis savaluto

savaluto gadaxdebma sagareo valis momsax-

auqcionebi, saqarTvelos mTavrobis xarjebi

urebisaTvis 429.4 mln aSS dolari Seadgina

da saerTaSoriso organizaciebidan miRebuli

(ZiriTadi Tanxa da procenti), aqedan saer-

kreditebi da grantebi. 2014 wlis ganmavloba-

TaSoriso savaluto fondis sesxis momsax-

Si savaluto auqcionebiT erovnuli bankis

urebisTvis _ 254.2 mln, xolo sxva

wminda gayidvebma 100 mln aSS dolari Sead-

wifos valis momsaxurebisTvis _ 175.2 mln.

gina. rac Seexeba qveynis mier saerTaSoriso

mTavrobis sxva konvertaciebma gasul wels

safinanso organizaciebidan da donori sax-

171.1 mln aSS dolari Seadgina.

saxelm-

elmwifoebidan miRebul sesxebs da grantebs

aRsaniSnavia, rom erovnulma bankma saer-

- 2014 wlis ganmavlobaSi sxvadasxva programe-

TaSoriso savaluto fondis `stendbai~ kred-

bis dasafinanseblad sesxebma da grantebma

itis sakuTari wili mTlianad dadgenil va足

jamSi 188.4 mln aSS dolari Seadgina (evrokav-

debSi _ 2014 wels _ dafara. miuxedavad amisa

Siri _ 18.8 mln, msoflio banki _ 92.1 mln,

saerTaSoriso rezervebis adekvatur doneze

aziis ganviTarebis banki _ 73.5, sxva _ 4.0 mln),

SenarCuneba moxerxda.

xolo proeqtebisTvis gamoyofilma sesxeba da

2014 wels msoflio finansur bazrebze

grantebma _ 238.4 mln aSS dolari (msoflio

kvlav rTuli situacia iyo SenarCunebuli,

banki 54.4 mln, evropis sainvesticio banki

rac moqmedebda saqarTvelos erovnuli bank-

75.5 mln, iaponiis saxelmwifo 47.8 mln, aziis

ganviTarebis banki 17.8 mln, sxva 42.9 mln).

mosavlebis moculobaze. msoflio wamyvani

gasuli weli gansakuTrebiT aRsaniSnavia seb-

qveynebi

isa da qveynis mTavrobis davalianebebis msx-

nulovan niSnulTan axlos inarCunebdnen da

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

saerTaSoriso rezervebidan misaRebi SeTavianT

saprocento

ganakveTebs

ZiriTad sarezervo valutebze, rogorebi-

eboda ekonomikuri zrdis Seneleba, daZabuli

caa aSS dolari, evro, girvanqa sterlingi

geopolitikuri situacia sufevda ukrainasa

da iaponuri ieni, Semosavlianoba istoriu-

da ruseTSi, rac eWvis qveS ayenebda global-

lad dabal doneze iyo. aSS-is federaluri

uri ekonomikuri zrdis perspeqtivas.

sarezervo sistema agrZelebda grZelvadiani

evrozonaSi centralurma bankma uprec-

obligaciebis SeZenas. rigiT me-4 „raodeno-

edento zomebs mimarTa da saprocento ga-

brivi Semsubuqebis“ saxeliT cnobili pro-

nakveTebi uaryofiTi gaxada. 2014 wels ev-

grama federalurma sarezervo sistemam 2013

rozonaSi kvlav deflaciuri foni sufevda,

wlis ianvridan daiwyo da yovelTviurad jam-

xolo ekonomikuri zrdis maCvenebeli 1 pro-

Si 85 mlrd aSS dolaris nominalis saxazino

centsac ver aRwevda. ekonomikuri aqtivobis

obligaciebis SeZenas gulisxmobda. am pro-

tempi Zalzed dabali iyo da, amasTan, umu-

gramam saerTo jamSi misi balansi 3.7 trln

Sevrobis done regionSi wlis bolosaTvis

aSS dolaris nominalis aqtivebiT gazarda. am

11.4 procents utoldeboda. mniSvnelovani

nabijiT fed-i miznad isaxavda fuladi masis

koreqtireba mo xda aseve gacvliT kursTan

zrdis xarjze ekonomikuri zrdis waxalise-

mimarTebaSi _ 2014 wlis ganmavlobaSi ev-

basa da, amave dros, inflaciis donis stim-

ros gacvliTi kursi aSS dolaris mimarT 12

ulirebas. federaluri sarezervo sistemis

procentiT gaufasurda. 2014 wels evropis

qmedebebma xeli Seuwyo grZelvadiani saxelm-

centralurma bankma 10-10 sabaziso punqtiT

wifo obligaciebis fasebis mniSvnelovan zr-

2-jer Seamcira refinansirebis ganakveTi 0.25

dasa da aqedan gamomdinare, fasian qaRalde-

procentidan 0.05 procentamde, xolo

bze Semosavlianobebis koreqtirebas klebis

epozito ganakveTi (ECB Deposit Facility) ivnissa

mimarTulebiT. 2014 wlis ganmavlobaSi aSS-

da seqtemberSi Semcirda 0 procentidan jamu-

is saxazino obligaciebze ganakveTebi kvlav

rad 20 sabaziso punqtiT. 2014 wlis bolosaT-

minimalur doneze, nulTan axlos iyo Sena-

vis zemoaRniSnuli negatiuri gaxda da _0.20

rCunebuli da erTi wlis vadianobis obli-

procents gautolda. uaryofiTi sadepozito

gaciebis Semosavlianoba 0.05 procenti -0.25

ganakveTis SemoRebiT, evropis centraluri

procentis farglebSi mimoiqceoda. 2014 wlis

bankis mizans warmoadgenda centraluri bank-

oqtombris TveSi aSS-Si dadebiTi makroe-

is angariSebze deponirebuli evros saxsrebis

konomikuri statistikis gamoqveynebis fonze,

ekonomikaSi gadatana, rac Sesabamisad evro-

romlis Tanaxmadac Semcirda umuSevroba da

zonis regionSi investiciebis waxalisebasa da

SeimCneoda inflaciisa da samomxmareblo da-

amiT ekonomikur zrdas Seuwyobda xels. ev-

naxarjebis tempis zrda, federalurma sarez-

ropis centraluri bankis nabijebis Sedegad,

ervo sistemam daasrula aRniSnuli programis

2014 wlis TiTqmis mTeli wlis ganmavlobaSi

ganxorcieleba. aSS-s umuSevrobis done kleb-

evrozonis qveynebis fasiani qaRaldebis Se-

is paralelurad SedarebiT gaumjobesda sit-

mosavlianobebi uaryofiT zonaSi imyofeboda,

uacia uZravi qonebis bazarze da izrdeboda

rac Sesabamisad saqarTvelos erovnuli bankis

mosaxleobis

danaxarjebis

saerTaSoriso rezervebis evros nawilis inve-

done, Tumca, aSS-s garda, danarCen msoflioSi

stirebis SesaZleblobebze negatiurad moqme-

kvlav rTuli situacia iyo. CineTSi da sxva

debda da praqtikulad SeuZlebels xdida mas.

ganviTarebadi qveynebis ekonomikebSi grZel-

2014 wlis ganmavlobaSi saqarTvelos ero

samomxmareblo

sad-

vnuli bankis sainvesticio politika kvlavin-

2014 wlis dasawyisSi dasrulda saqarTve-

deburad konservatiuli iyo da sakredito

los erovnuli bankis saerTaSoriso rezerveb-

riskebis

orientirebuli.

is axal struqturaze gadasvla, rac gulisx-

saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso

mobda rezervebis dayofas 3 tranSad (samuSao

rezervebi ganTavsebuli iyo aSS-s, evrozonis

kapitalis, likvidobisa da sainvesticio) da

qveynebis, avstraliisa da kanadis saxelmwifo,

TiToeuli tranSis moculobis, miznebisa da

saxelmwifo saagentoebisa da supranacion-

daniSnulebis gaTvaliswinebiT, mis marTvas

aluri safinanso institutebis maRallikvi-

saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso

dur fasian qaRaldebSi da maRali sakredito

rezervebis marTvis strategiiT dadgenili

reitingis mqone saerTaSoriso sabanko dawese-

„benCmarkis“ indeqsebis mimarT.

Semcirebaze

iyo

bulebebSi. 2014 wlis ganmavlobaSi saqarT-

2014 wlis bolos saqarTvelos erovnuli

velos erovnuli bankis saerTaSoriso rez-

banki aseve CaerTo saerTaSoriso angariSs-

ervebis marTvidan miRebulma Semosavlebma

worebis bankis (BIS) sainvesticio programa

19.76 mln lari Seadgina, rac saerTaSoriso

BIS Investment Pool (BISIP)-Si. erovnuli banki am

bazrebze arsebuli dabali saprocento ga-

bankis klientia 1999 wlidan da nayofierad

nakveTebis zegavleniT iyo gamowveuli da 2013

TanamSromlobs sabanko zedamxedvelobisa da

wels miRebul Semosavlebze 23.4 procentiT

saerTaSoriso rezervebis marTvis sferoebSi.

naklebia.

saerTaSoriso angariSsworebis banks safinan-

2014 wels saqarTvelos erovnuli banki

so seqtorSi 85 wliani gamocdileba aqvs da am

ganagrZobda TanamSromlobas msoflio bank-

droisaTvis daaxloebiT 140 centraluri banks,

Tan suverenuli investiciebis partnioro-

agreTve sxva saerTaSoriso institutebs ex-

bis programis farglebSi, romlis wevric

mareba saerTaSoriso rezervebis marTvaSi. igi

saqarTvelos erovnuli banki 2009 wels gaxda.

aris centraluri bankebis centraluri banki

programa iTvaliswinebs saerTaSoriso rez-

da Sesabamisad misi saqmianoba centraluri

ervebis marTvis sferos Semdgomi ganviTare-

bankebisa da sxvadasxva saerTaSoriso finan-

bis mizniT teqnikuri mxardaWeris aRmoCenas,

suri organizaciebis mxardaWeras moicavs. BI-

erovnul bankSi Sesabamisi infrastruqturis

SIP portfeli imarTeba SerCeuli „benCmarkis“

Seqmnisa da codnis dagrovebis kuTxiT. pro-

indeqsis mimarT saqarTvelos erovnul banksa

grama moicavs portfelisa da riskebis marT-

da saerTaSoriso angariSsworebis banks So-

vis, angariSsworebis, buRaltruli aRricxvis,

ris SeTanxmebuli sainvesticio strategiis

samarTlebriv da sainformacio teqnologieb-

farglebSi. gamocdilebis gaziarebis mizniT,

is sferoebSi msoflio bankis mier sakuTari

saqarTvelos erovnuli bankisa da saerTaSor-

gamocdilebis gaziarebas erovnuli bankisaT-

iso angariSsworebis bankis TanamSromlebs

vis. programis farglebSi xdeboda saqarT-

Soris

velos erovnuli bankis TanamSromlebisTvis

konferenciebi, sadac detalurad ganixileba

saerTaSoriso re zervebis marTvis kuTxiT

TiToeuli investiciis daniSnuleba da saWi-

gamocdilebis gaziareba. msoflio bankTan

roeba. wlis ganmavlobaSi saerTaSoriso an-

TanamSromlobis farglebSi wlis ganmavloba-

gariSsworebis

Si aseve mimdinareobda muSaoba axali finan-

programis

suri instrumentebis aTvisebaze.

arebsa da treiningebs awyobs, sadac monawi-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

tardeba

yovelTviuri

banki

monawile

BISIP-is

satelefono

sainvesticio

qveynebisTvis

semin-

leebs uSualod uziarebs portfelis marTv-

saqarTvelos erovnulma bankma daiwyo kidev

asTan dakavSirebul Teoriul da praqtikul

erTi axali proeqtis ganxorcieleba, romlis

gamocdilebas. BISIP-is programa aseve moicavs

mizania aqtivebis strategiuli alokaciis axa-

rezervebis marTvis sferoSi sxva tipis dax-

li programuli uzrunvelyofis SemuSaveba da

marebis gawevasa da gamocdilebis gaziarebas.

danergva. aseTi tipis programebi aqtiurad

2014 wels gaformda urTierTgagebis mem-

gamoiyeneba

msoflios

wamyvan

centra lur

orandumi saqarTvelos erovnul banksa da

bankebsa

braziliis centralur banks (bcb) Soris. me

(msoflio banki, BIS, braziliis centraluri

morandumi

banki da a.S.) da saSualebas iZleva, rom raode-

iTvaliswinebs

TanamSromlobas

rezervebis marTvis, kerZod ki riskebis marTis sferoebSi. amave periodSi ganxorcielda braziliis centraluri bankis delegaciis pirveli viziti saqarTvelos erovnuli bankSi, romlis drosac ganxilul iqna strategiuli aqtivebis alokaciis procesis gansaxorcieleblad aucilebeli teqnikuri sakiTxebi,

saerTaSoriso

organizaciebSi

nobrivi finansuri modelirebis meSveobiT SemuSavebul iqnas optimaluri sainvesticio portfeli, romelic Seefereba organizaciis miznebsa da aqvs optimaluri Semosavlianobisa da riskianobis profili. aRniSnul safinanso institutebTan TanamSromloba iZleva

agreTve Seswavlil iqna bcb-s mier SemuSave-

SesaZleblobas, rom zemoTaRniSnuli pro-

buli „Zeus“-s modulis funqcionaloba da

grama

daigegma momavali TanamSromlobis perspeq-

raodenobrivi

tiuli mimarTulebebi.

meTo dologias. momavalSi sakuTari sistemis

iTvaliswinebdes

msoflioSi

modelirebis

wamyvan

midgomebsa

msoflio bankTan, saerTaSoriso angariSs-

da meTodologiis gaziarebas erovnuli banki

worebis bankTan da braziliis centralur

sxva ganviTarebadi qveynebis centraluri ba

bankTan TanamSromlobis farglebSi 2014 wels

nkebisTvisac gegmavs.

III sabanko seqtori

3.1 sazedamxedvelo CarCos ganviTareba

kapitalis adekvaturobis Sefasebis (ICAAP) Sedegebi, romelic eqvemdebareba saqarTvelos erovnuli bankis mxridan sazedamxedvelo ganxilvisa da Sefsebis process.

014 wels srulyofilad amoqmedda bazel II/

2014

wels

erovnulma

bankma

SeimuSava

III-ze dafuZnebuli kapitalis adekvaturo-

bankebisaTvis individualuri kapitalis mo足

bis CarCos 1-li da me-2 pilaris komponente-

T足 xo足 vnebis gansazRvris instruqcia, romelic

bi. ganaxlebuli regulacia 2013 wels Sevida

mimdinare wlis ganmavlobaSi gamoyenebuli

ZalaSi da sawyisi etapisaTvis is iTvaliswineb-

iqneba angariSgebisa da kalibraciisaTvis18.

da mxolod angariSgebis valdebulebas, xolo

aRniSnuli instruqciis mixedviT jamuri kapi-

2014 wlis meore naxevridan misi moTxovnebis

talis moTxovna ganisazRvreba 1-li pilaris

dacva savaldebuloa saqarTveloSi moqmedi

minimaluri moTxovnisa da 1-li da me-2 pi-

yvela komerciuli bankisaTvis.

laris buferebis saxiT. aseTebs miekuTvneba

bazel II/III-is 1-li pilari ufro metadaa

koservaciis, kontrcikluri, sistemurobis,

riskebze dafuZnebuli bazel I-is dokumentTan

stres-testebis, koncentraciis buferebi da

SedarebiT. mis farglebSi komerciul bankebs

riskebis Sefasebis saerTo programis far-

moeTxovebaT minimaluri kapitali sakredito,

glebSi gansazRvruli damatebiTi moTxovnebi.

sabazro da saoperacio riskebisaTvis da mxed-

2014 wels aseve ZalaSi Sevida riskebis Se-

velobaSi iRebs mitigaciis17 maRali xarisxis

fasebis saerTo programis (GRAPE) moqmedebis

instrumentebs. komerciuli bankebi mocemuli

wesi, romlis mizans warmoadgens komerciuli

etapisaTvis axorcieleben angariSgebas ga-

bankebis riskebze orientirebuli zedamxed-

naxlebuli da arsebuli CarCoebis fargleb-

velobis procesis formalizacia. masSi moce-

Si. bazel I-iT gaTvaliswinebuli minimaluri

mulia riskebze dafuZnebuli zedamxedvelo-

moTxovnebi uaxloesi sami wlis ganmavlobaSi

bis uwyveti ciklis sxvadasxva komponentis

etapobrivad Semcirdeba da sruliad Canacv-

aRwera da pasuxismgebeli struqturuli er-

ldeba bazel II/III-is CarCoTi.

Teulebi. riskebis saerTo Sefasebis programa

bazel

II/III-is

me-2

pilaris

farglebSi

aerTianebs riskebis identifikaciis, sxvadasx-

komerciuli bankebi sakuTari riskis profi-

va etapebze maTi analizisa da Sefasebis, peri-

lis gaTvaliswinebiT axdenen maTTvis materi-

oduli jamuri Sefasebebisa da sazedamxedve-

aluri riskebis identificirebas da iTvlian

lo qmedebebis etapebs. programis ganuyofel

saWiro kapitalis odenobas. 1-li pilarisgan

nawils warmoadgens me-2 pilaris farglebSi

gansxvavebiT, romelic yvela bankisaTvis erT-

bankebis Sida kapitalis adekvaturobis Se-

gvarovan meTodologias warmoadgens, me-2

faseba da stres-testebi. programis far-

pilari iZleva ekonomikuri kapitalis gaan-

glebSi zedamxedveli gansazRvravs riskebze

gariSebis saSualebas, romelic kidev ufro

dafuZnebul sazedamxedvelo qmedebebs.

metad aris morgebuli bankis uSualo riske-

sazedamxedvelo

CarCos

ganviTarebasTan

bze da maTi materilaizaciis SemTxvevaSi,

erTad saqarTvelos erovnuli bankisaTvis

iZleva zaralis dafarvisaTvis saWiro ka-

mniSvnelovania

pitalis gaangariSebis SesaZleblobas. 2014

sazedamxedvelo reformebisa da arsebuli

wels komerciulma bankebma warmoadgines Sida

praqtikis mizanSewonilobisa da saerTaSor-

mis

mier

ganxorcielebuli

17. riskis Semsubuqeba. 18. Sedegebis winaswari gazomva.

iso

saukeTeso

Sesabamisobis

dRis wesrigSi arsebuli kompleqsuri sakiTx-

Sefaseba. aRniSnuli kuTxiT 2014 wels gan-

ebis efeqtiani ganxorcielebis winapirobaa.

sakuTrebiT mniSvnelovani iyo saerTaSoriso

Tumca, anazRaurebis kvlevaze dayrdnobiT,

savaluto fondisa da msoflio bankis erTo-

sabanko seqtorSi arsebuli maRalkonkuren-

blivi misiis mier ganxorcielebuli „finan-

tuli anazRaureba erovnuli bankisaTvis mniS-

suri seqtoris Sefasebis programa (FSAP)“.

vnelovan gamowvevad rCeba. gundis SefasebiT,

programis

praqtikasTan

farglebSi

detalu-

Zlieri zedamxedvelobisa da regulirebis

rad Seafasa saqarTvelos erovnuli bankis

CarCos SenarCunebisaTvis, aucilebelia sax-

sazedamxedvelo midgomebi da daaskvna, rom

elfaso ganakveTebi SesabamisobaSi movides

mniSvnelovani reformebisa da konservatiuli

saqarTvelos erovnuli bankis Sesaxeb organ-

midgomebis SenarCunebis Sedegad, erovnulma

uli kanonis im normasTan, romlis Tanaxmadac

bankma danerga yovlismomcveli, mowinave da

„bankis TanamSromelTa Sromis anazRaurebis

riskebze orientirebuli sazedamxedvelo Car-

odenoba unda Seesabamebodes saqarTvelos sa-

Co, romelic orientirebulia riskebis adreul

banko sistemaSi arsebul Sromis anazRaurebis

fazaze

dones“ (muxli 19. erovnuli bankis personalis

identificirebasa

misiam

resursebis

yvelaze efeqtianad alokaciaze. Sedegad, mis-

Sromis anazRaureba).

iis Tanaxmad, saqarTvelos erovnuli bankis

ganxorcielebul reformebTan erTad misia

sazedamxedvelo praqtika maRali xarisxiT

dadebiTad afasebs erovnuli bankis mimdi-

Seesabameba bazelis komitetis „efeqtiani sa-

nare saqmianobasa da xedvebs, romelTa ganx-

banko zedamxedvelobis ZiriTad principebs.“

orcielebac xels Seuwyobs seqtorSi riskebis

angariSSi Semfaseblebi aRniSnaven, rom CarCo

marTvis kidev ufro gaZlierebas. saqarTve-

aris yovlismomcveli, radgan masSi fasdeba

los erovnuli banki gamoxatavs mzadyofnas

yvela potenciuri sabanko riski; momavalze

sazedamxedvelo

orientirebuli, radgan moicavs yvela iseT

da Semdgomi gaZlierebis kuTxiT. maT Soris,

elements, rogoricaa stres-testebi, biznes

iseT sakiTxebSi, rogorebicaa zedamxedvelo-

modeli, korporaciuli marTva, kapitalisa

bis meti resursebiT uzrunvelyofa da bazel

da krizisuli situaciebis marTvis gegmebi;

II/III-is danergvis farglebSi, komerciul banke-

riskebze orientirebuli, radgan aqcents ake

bSi riskebis marTvis Semdgomi gaumjobeseba

Tebs yvelaze mniSvnelovan riskebze.

da sxva.

aRsaniSnavia, rom misiam dadebiTad Seafa-

CarCos

mudmivi

daxvewisa

saerTaSoriso savaluto fondisa da mso

sa sxvadasxva sferoSi erovnuli bankis mier

flio

danergili inovaciuri praqtika. kerZod, rig

sa qarTvelos erovnulma bankma ukve gana

sakiTxebSi daskvnis dokumentSi xazgasmulia,

xorciela rigi sakanonmdeblo cvlilebebi.

rom erovnuli bankis midgomebi warmoad-

damtkicda axali redaqciiT Camoyalibebuli

gens Zalian mowinave praqtikas, rac SeiZleba

magaliTs warmoadgendes sxva ganviTarebuli

„komerciuli

qveynebisTvisac.

aRsaniSna-

komerciuli bankebis gareauditoruli Semow-

via, erovnuli bankis mier danergili mowinave

mebis Catarebis wesSi“ Sesuli cvlilebebiT

sazedamxedvelo

sakredito

erovnuli bankisa da gare auditors Soris

riskis zedamxedvelobis praqtika, makropru-

TanamSromloba Seesabama arsebul saukeTeso

denciuli zedamxedvelobis CarCo da sxva.

praqtikas. SemuSavda da damtkicda ganaxlebu-

gansakuTrebiT instrumentebi,

bankis

rekomendaciebis

saerTaSoriso

praqtikasTan

bankebis

Sesabamisad,

Sesabamisi

licenzirebis

wesi“.

misiis Tanaxmad, zedamxedvelebis kvali-

li „interesTa konfliqtis marTvis debuleba“,

fikacia STambeWdavia, rac reformebisa da

romelic uzrunvelyofs komerciuli bankebis

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

mier dakavSirebul mxareebTan tranzaqciebze

plementation Group) saqmianobaSi, romelic saer-

adekvaturi zedamxedvelobisa da kontrolis

TaSoriso sazedamxedvelo politikis mowinave

sistemebis danergvas interesTa konfliqtis

midgomebis danergvaze muSaobs da romlis

maqsimalurad

mier SemuSavebuli zedamxedvelobis princi-

aridebisaTvis.

Sidaaudito-

ruli saqmianobisadmi moTxovnebis Sesaxeb

pebic

debulebaSi Setanili cvlilebebi aseve xels

gens. saqarTvelo aRniSnuli donis samuSao

uwyobs zedamxedvelsa da Sida auditors So-

jgufSi gamocdilebis gasaziareblad pirve-

ris TanamSromlobas saukeTeso saerTaSoriso

lad miiwvies. aRsaniSnavia, rom Tanamedrove

praqtikis Sesabamisad.

midgomebis ganviTarebasTan erTad saqarT-

saerTaSoriso

standarts

warmoad-

normatiul-samarTlebrivi bazis ganviTa足

velos erovnul banks gansakuTrebiT didi

rebasTan erTad gadaidga nabijebi komerciul

gamocdileba daugrovda aqtivebis xarisxis

bankebSi korporaciuli marTvisa da riske-

riskebis Sefasebis mimarTulebiT. saqarT-

bis marTvis CarCos saukeTeso saerTaSoriso

velos erovnuli banki mzadyofnas acxadebs

praqtikis danergvis xelSewyobisaTvis. aRniS-

aqtiurad CaerTos saerTaSoriso praqtikis

nuli mimarTulebiT erovnuli banki gegmavs

ganviTarebaSi riskebis marTvis mudmivi gaum-

korporaciuli marTvis saxelmZRvanelos Se-

jobesebis xelSewyobis mizniT.

muSavebas, romelic dafuZnebuli iqneba ara mxolod

struqturul/organizaciul

amasTanave, bazelis sabanko zedamxedvelo-

moT足

bis komitetma saqarTvelos erovnuli bankis

xovnebze, aramed asaxavs saqarTvelos erovnu-

TanamSromlebi sazedamxedvelo Sesabamisobis

li bankis Sinaarsobrivi da qceviTi (behavioral)

Sefasebis programis (RCAP - Regulatory Consist-

praqtikis molodinebs. gasuli wlis manZilze

ency Assessment Program) gundSi eqspertebad

saqarTvelos erovnulma bankma aseve daiwyo

miiwvia. mocemuli programa moqmedebs mx-

komerciuli bankebis mier gajansaRebisa da

olod bazelis komitetis wevr qveynebSi da is

gegmebis SemuSavebis xelSewyo-

bazel III-is danergvis procesis monitoringis

ba, rac saerTaSoriso praqtikis Sesabamisad

da erTgvarovnebis Sefasebis ZiriTad instru-

sabanko

erT-erT

ments warmoadgens. 2015 wels ukve igegmeba

mniSvnelovan komponents warmoadgens. ker-

bazelis komitetis wevr qveyanaSi adgilze

Zod, komerciuli bankebi valdebuli iqnebian,

viziti, sadac mocemuli programis fargleb-

SeimuSavon praqtikuli qmedebebis detaluri

Si, bazelis komitetisaTvis sazedamxedvelo

gegmebi garkveuli stresuli scenarebisaTvis,

CarCos Sefasebas saqarTvelos erovnuli bank-

rac maT daexmareba aseTi scenarebis dadgomis

is TanamSromeli moaxdens.

rezoluciis

seqtoris

stabilurobis

SemTxvevaSi droul gajansaRebasa Tu reorganizaciaSi.

2014 wels saqarTvelos erovnul banks msoflio bankis rekomendaciiTa da dafi-

2014 wels saqarTvelos erovnuli banki

nansebiT gamocdilebis gasaziareblad stum-

bazelis sabanko zedamxedvelobis komitetis

robdnen tajikeTis, yirgizeTisa da yazax-

(BCBS) bazelis sakonsultacio jgufis (Basel

eTis centraluri bankebis delegaciebi. maT

Consultative Group, BCG) wevri gaxda. am jgu-

ZiriTad amocanas sabanko zedamxedvelobis

fis wevrobis farglebSi, 2015 wlis ianvri-

kuTxiT gatarebuli reformebis gacnoba da

dan saqarTvelos erovnuli banki aqtiurad

gamocdilebis gaziareba warmoadgenda. stum-

CaerTo bazelis ZirTadi komitetis zedamxed-

rebisTvis gansakuTrebuli interesis sferos

velobis danergvis jgufis (Supervision and Im-

warmoadgenda saqarTvelos erovnuli bankis

19. bankis restruqturizacia misi ZiriTadi funqciebis uwyvetobisaTvis da finansuri stabilurobis SenarCunebisaTvis.

mier bazel II/III-ze gadavlis kuTxiT ganxor-

nakargebis (incurred loss) modelisgan. fass 9

cielebuli

konsolidirebuli

aseve moicavs mniSvnelovan meTodologiur

zedamxedvelobis CarCos, stres-testebis me-

cvlilebebs finansuri instrumentebis klas-

Todologiis, sakredito aqtivebis xarisxis

ificirebis da gamJRavnebis nawilSi. saer-

analizisa da riskebze dafuZnebuli zedamxed-

TaSoriso finansuri institutebis winaswari

velobis farglebSi ganxorcielebuli sxva

SefasebiT, fass 9-is danergva saSualod 2-3

reformebis gacnoba.

wliani procesia da saWiroebs kompleqsur cv-

procesebis,

lilebebs, rogorc meTodologiur aseve infinansuri angariSgeba da gamWvirvaloba

formaciuli sistemebis mimarTulebiT. axali

finansuri seqtoris gamWvirvaloba saqarT-

standartis umtkivneulo danergvis mizniT,

velos erovnuli bankis erT-erTi mniSvnelo-

saqarTvelos erovnuli banki aqtiurad iTan-

vani prioritetia da saqarTvelos erovnuli

amSromlebs bankebTan da gare auditorebTan.

banki ganagrZobs aRniSnuli miznis uzrunve-

maRali xarisxis auditi finansuri angariS-

lyofisaTvis reformebis gatarebas.

gebis sandoobis mniSvnelovani winapirobaa.

2014 wlis ganmavlobaSi komerciuli banke-

sabanko seqtoris aqtivebisa da kompleqsuro-

bis fass angariSgebis Sefasebisas gansakuTre-

bis zrdis kvalobaze sabanko zedamxedvel-

buli yuradReba daeTmo finansuri instru-

ebi da gare auditorebi saerTo gamowvevebis

mentebis gaufasurebis meTodebs da finansuri

winaSe dganan. amdenad, mniSvnelovania infor-

riskebis gamJRavnebis xarisxs. Sedegad, finan-

maciis gacvla da TanamSromloba rogorc

suri angariSgebis xarisxis amaRlebis mizniT,

sazedamxedvelo, ise auditoruli saqmianobis

saqarTvelos erovnulma bankma, saerTaSoriso

ufro efeqtianad da xarisxianad warmarTvi-

praqtikis gaTvaliswinebiT, daiwyo muSaoba

saTvis, gansakuTrebiT ki iseT garemoSi, sa-

sakredito instrumentebis gaufasurebis me-

dac profesiuli momsaxureba TviTregulire-

Todologiis SemuSavebisaTvis, romelic sam-

bad industrias warmoadgens. Sesabamisad, 2014

uSao doneze ganxilul iqna wamyvan audito-

wels saqarTvelos erovnulma bankma gaaR-

rul

regulaciis

rmava TanamSromloba komerciuli bankebis

mizania bass 39-is farglebSi daakonkretos

gare auditorebTan. gaimarTa sammxrivi Sex-

sakredito instrumentebis gaufasurebis gaan-

vedrebi saqarTvelos erovnul banks, komer-

gariSebis da gamJRavnebis meTodebi, rac xels

ciul bankebsa da maT gare auditorebs Soris

Seuwyobs komerciuli bankebis mier sesxebisa

wliuri finansuri angariSgebebis xarisxisa da

da sxva sakredito instrumentebis gaufasure-

gamWvirvalobis amaRlebis mizniT.

kompaniebTan.

aRniSnuli

bis droul da adekvatur asaxvas finansur an-

TanamSromlobis farglebSi, 2014 wlis oq-

gariSgebebSi. aRniSnuli agreTve warmoadgens

tomberSi saqarTvelos erovnulma bankma au-

„fass 9“-is danergvisken wingadadgmul nabijs.

ditorul kompaniebs erovnuli bankis mier

fass 9 moicavs finansuri instrumentebis

danergili „riskebze dafuZnebuli sazedamxed-

aRricxvis principebs, romelic 2018 wlidan

velo midgomis“ ZiriTadi CarCo gaacno, sadac

Caanacvlebs arsebul bass 39 standarts. aRniS-

gansakuTrebuli aqcenti sakredito riske-

nuli standartis mixedviT finansuri instru-

bis Sefasebis principebze, konsolidirebuli

mentebis gaufasurebis daangariSebis prin-

zedamxedvelobisa da kapitalis adekvaturo-

cipi daefuZneba mosalodneli danakargebis

bis sakiTxebze gakeTda.

(expected loss) models, gansxvavebiT bass 39-is

2014 wlis ganmavlobaSi saqarTvelos erov

mixedviT moqmedi ukve ganxorcielebu li da-

nulma bankma daiwyo muSaoba komerci uli

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

bankebis sazedamxedvelo miznebisTvis anga

vatbankis“ 100 procentiani wilis Sesyidvis

riS gebis srulad fass-ze gadayvanis pro

Sedegad, igegmeba am ukanasknelis Serwyma ss

eq tze, ris Sedegadac komerciuli bankebis

„saqarTvelos bankTan“.

fass-is

mixedviT

angariSgeba

mudmivi

daefuZneba

sazedamxedvelo

evrokavSirSi

aRsaniSnavia, rom 2014 wels londonis sa-

dam-

fondo birJaze saqarTveloSi moqmedi kidev

kvidrebuli angariSgebis formas (FINREP).

erTi komerciuli bankis _ ss „Tibisi bankis“

aRniSnuli xels Seuwyobs gamWvirvalobisa

aqciebis pirveladi SeTavazeba ganxorcielda.

da efeqtianobis zrdas, radgan angariSgeba

Sedegad,

daefuZneba saerTaSoriso standartebsa da

velos sabanko seqtoris TiTqmis naxevari

aridebuli iqneba ormagi angariSgebis tvirTi.

londonis birJaze ivaWreba. mniSvnelovania,

Tumca, amavdroulad saqarTvelos erovnuli

rom safondo birJis moTxovnebi xels uwyobs

banki SeinarCunebs mis xelT dRes arsebul

gamWvirvalobis zrdasa da dadebiTad aisax-

yvela prudenciul filtrs konservatiuli

eba investorebis dainteresebaze. amasTan, sa

da riskebze dafuZnebuli zedamxedvelobis

qarTvelos sabanko seqtorSi kvlav rCebian

politikis Seuferxeblad gagrZelebisaTvis.

mimdinare

mdgomareobiT

saqarT-

msxvili saerTaSoriso da regionuli investorebi. saqarTvelos erovnuli banki kvlav

3.2 mflobelobis struqtura

014 wlis 31 dekembris mdgomareobiT, sa qarTvelos sabanko seqtori 21 komerci-

uli bankiT iyo warmodgenili. ararezidenti mesakuTreebis monawileoba bankebis aqtivebSi, saboloo mflobelobis mixedviT Seadgenda 87

aqtiurad axorcielebs saqarTveloSi warmodgenili saerTaSoriso sabanko jgufebis mSobel qveynebSi ganviTarebuli procesebis monitorings mflobelobis struqturis Sefasebis mizniT.

3.3 sakredito riski

procents, xolo saaqcio kapitalSi 84 procents. 2014 wels ganxorcielebuli tranzaqciebiT daigegma ori Serwymis operacia. kerZod,

014 wlis 31 dekembrisTvis sabanko siste mis mTlianma sakredito portfelma 13

miliard lars gadaaWarba.20 gacvliTi kursis

2015 wlis ianvarSi dasrulda ss „banki kon-

efeqtis gareSe erT wlian intervalSi zrdam

stantas“ ss „Tibisi bankTan“ iuridiuli da

18.6 procenti Seadgina. dakreditebis kuTx-

saoperacio Serwymis procesi. amasTan, 2015

iT 2014 weli sabanko sistemisTvis SedarebiT

wels ss „saqarTvelos bankis“ mier ss „pri-

zomieri aqtivobiT gamoirCeoda.

20. bakTaSorisi sesxebis gareSe 12 966 milioni lari.

diagrama N 3.1 mTliani sasesxo portfelis dinamika 14,000

mln lari

12,000 10,000 8,000 6,000 4,000

dek-05 Teb-06 apr-06 ivn-06 agv-06 oqt-06 dek-06 Teb-07 apr-07 ivn-07 agv-07 oqt-07 dek-07 Teb-08 apr-08 ivn-08 agv-08 oqt-08 dek-08 Teb-09 apr-09 ivn-09 agv-09 oqt-09 dek-09 Teb-10 apr-10 ivn-10 agv-10 oqt-10 dek-10 Teb-11 apr-11 ivn-11 agv-11 oqt-11 dek-11 Teb-12 apr-12 ivn-12 agv-12 oqt-12 dek-12 Teb-13 apr-13 ivn-13 agv-13 oqt-13 dek-13 Teb-14 apr-14 ivn-14 agv-14 oqt-14 dek-14

2,000

sesxebi (sabalanso)

sesxebi (sabalanso) 1/2005 TariRis fiqsirebuli kursiT

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

segmentebis WrilSi, bankTaSorisi sesxebis

wels, aseve 2014 wels yvelaze didi moculo足

garda, 2014 wels sakredito portfelis seg-

biT gaizarda sacalo sesxebis segmenti, ro足

mentebis mixedviT kompozicia materialurad

melsac mohyveba korporatiuli da mcire da

ar Secvlila. zrdis kuTxiT, rogorc 2013

saSualo sesxebis segmenti.

cxrili N 3.1 mTliani sakredito portfeli segmentebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda) segmenti (bankTaSorisi sesxebis garda) - zrda gacvliTi kursis efeqtis gareSe (2013-is wlis bolos arsebuli kursiT)

dekemberi 2013 mln lari

dekemberi 2014 mln lari

cvlileba procenti

cvlileba Tanxa

korporatiuli

4,028

38%

4,616

37%

15%

588

sesxebi mcire da saSualo biznesi

2,051

20%

2,300

18%

12%

249

sacalo sesxebi

4,400

42%

5,541

44%

26%

1,141

10,480

100%

12,457

100%

19%

1,977

sul:

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wlis manZilze aseve gagrZelda wina

Semcirebis kuTxiT, rac mniSvnelovnad gana-

wlebis tendencia saprocento ganakveTebis

piroba sabanko sistemaSi konkurenciis zrdam.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 3.2 sakredito portfelis Tvis SigniT gacemul sesxebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTi segmentebis mixedviT

25% 23% 21% 19% 17% 15% 13% 11%

korporatiuli sesxebi

sesxebi mcire da saSualo biznesze

dek-14

oqt-14

ivn-14

agv-14

apr-14

dek-13

Teb-14

oqt-13

ivn-13

agv-13

apr-13

Teb-13

dek-12

oqt-12

ivn-12

agv-12

apr-12

Teb-12

dek-11

oqt-11

ivn-11

agv-11

apr-11

dek-10

Teb-11

oqt-10

ivn-10

agv-10

apr-10

Teb-10

sacalo sesxebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

sakredito portfelis seqtoruli gana

vaWroba, xangrZlivi moxmarebis samomxmare-

wileba (bankTaSorisi sesxebis garda) sakmaod

blo produqciis warmoeba da vaWroba, avto-

diversificirebulia.

manZilze

mobilebis dilerebi) wili sabanko sistemis

procikluri seqtorebis (uZravi qo nebis de

sakredito portfelSi misaReb doneze dasta-

ve lopmenti, uZravi qonebis menejmenti, sa

bilurda.

2014

wlis

mSe neblo masalebis mopoveba, warmoeba da

cxrili N 3.2 sakredito portfelis seqtoruli ganawileba (bankTaSorisi sesxebis garda) wili mTlian portfelSi

sesxis naSTi

rezervi

sesxis rezervi / portfeli

saxelmwifo organizaciebi

0.6%

2.0%

safinanso institutebi

1.3%

166

3.9%

lombarduli sesxebi

3.4%

435

2.5%

uZravi qonebis developmenti

1.9%

249

17.0%

uZravi qonebis menejmenti

4.1%

537

5.7%

samSeneblo kompaniebi (ara developerebi)

1.9%

247

16.8%

samSeneblo masalebis mopoveba, warmoeba da vaWroba

2.0%

254

6.5%

samomxmareblo saqonlis vaWroba

4.7%

606

6.2%

samomxmareblo saqonlis warmoeba

4.0%

513

5.0%

xangrZlivi moxmarebis samomxmareblo produqciis warmoeba da vaWroba

1.4%

183

6.7%

fexsacmlis, tansacmlis da teqstilis warmoeba da vaWroba

1.1%

141

4.8%

vaWroba (sxva)

4.1%

528

4.3%

warmoeba (sxva)

1.2%

158

6.1%

seqtori bankTaSorisi sesxebis garda (milioni lari)

(gagrZeleba) wili mTlian portfelSi

sesxis naSTi

rezervi

sesxis rezervi / portfeli

sastumroebi da turizmi

3.4%

446

3.6%

restornebi, barebi, kafeebi da swrafi kvebis obieqtebi

1.1%

142

7.1%

mZime mrewveloba

3.3%

431

11.2%

benzingasamarT sadgurebsa da banzinis importiorebze gacemuli sesxebi

1.4%

180

9.9%

energetika

3.2%

412

2.7%

avtomobilebis dilerebi

1.2%

156

8.8%

jandacva

2.7%

353

3.8%

farmacevtika

0.7%

11.3%

telekomunikacia

1.8%

231

16.6%

servisi

4.9%

632

8.3%

soflis meurneobis seqtori

4.6%

596

4.2%

sxva (jarTis biznesis CarTviT)

1.6%

202

3.8%

sacalo produqtebi

38.6%

4,999

259

5.2%

avto-sesxebi

0.4%

7.5%

samomxmareblo sesxebi

16.5%

2,135

101

4.7%

momentaluri ganvadeba

2.8%

369

6.1%

overdraftebi

0.5%

7.9%

sakredito baraTebi

4.3%

564

10.7%

sesxebi binis remontisaTvis

1.8%

232

3.2%

ipoTekuri sesxebi

12.2%

1,577

3.7%

sul:

100.0%

12,966

787

6.1%

seqtori bankTaSorisi sesxebis garda (milioni lari)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.3 procikluri seqtorebis wili jamur sakredito portfelSi

19.0% 17.0% 15.0% 13.0% 11.0% 9.0%

oqt-14 dek-14

ivn-14

agv-14

apr-14

oqt-13 dek-13 Teb-14

ivn-13

agv-13

apr-13

dek-12

Teb-13

oqt-12

ivn-12

agv-12

apr-12

dek-11

Teb-12

oqt-11

ivn-11

agv-11

apr-11

dek-10

Teb-11

oqt-10

ivn-10

agv-10

apr-10

dek-09

Teb-10

oqt-09

ivn-09

agv-09

apr-09

dek-08

Teb-09

7.0%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

sacalo

sakredito

sesxebis

segmentis

ganvadebebi. momentaluri ganvadebebis wli-

zrdis mTavari mamoZravebeli iyo ipoTekuri,

urma zrdis tempma gacvliTi kursis efeqtis

sa足 mom足 xmareblo sesxebi, aseve momentaluri

gareSe 63 procenti Seadgina.

diagrama N 3.4 sacalo produqtebis ganawileba

avto-sesxebi samomxmareblo sesxebi

32%

momentaluri ganvadeba

43%

overdraftebi sakredito baraTebi

sesxebi binis remontisaTvis

11%

ipoTekuri sesxebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.5 valutizacia segmentebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda)

0.0% 1.9%

100%

0.0% 4.1%

0.0% 1.0%

0.0% 0.5%

90% 80%

40.8%

70%

58.9%

60%

72.6%

74.1%

50% 40% 30%

58.7%

20%

39.2%

10%

23.3%

24.8%

korporatiuli

mcire da saSualo

0% mTliani

sxva

evro

dolari

sacalo

lari

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.6 sacalo produqtebis valutizaciis dinamika (bankTaSorisi sesxebis garda) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40%

lari

dolari

evro

dek-14

noe-14

seq-14

oqt-14

agv-14

ivl-14

ivn-14

mai-14

apr-14

mar-14

Teb-14

ian-14

dek-13

noe-13

oqt-13

seq-13

agv-13

ivl-13

mai-13

ivn-13

apr-13

mar-13

Teb-13

ian-13

dek-12

30%

sxva

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

cxrili N 3.3 sacalo produqtebis ganawileba milioni lari - zrda gacvliTi kursis efeqtis gareSe (2013-is wlis bolos arsebuli kursiT)

cvlileba — procenti

cvlileba — Tanxa

100%

26%

991

-15%

-9

dek-2013

wili

dek-2014

wili

3,871

100%

4,862

samomxmareblo sesxebi

1,706

44%

2,106

43%

23%

400

momentaluri ganvadeba

226

368

63%

142

overdraftebi

sakredito baraTebi

503

13%

562

12%

sesxebi binis remontisaTvis

172

219

28%

1,141

29%

1,489

31%

30%

348

sacalo produqtebi avto-sesxebi

ipoTekuri sesxebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

sabanko sistemis sakredito portfelis

procents Seadgens da 2013 wlis analogiuri

xarisxi 2014 wlis bolosTvis damakmayofile-

maCveneblis tolia, rac Sesadaris qveynebs

blad gamoiyureba. umoqmedo sesxebis wili

Soris erT-erTi saukeTeso maCvenebelia.

mTlian sakredito portfelSi praqtikulad

segmentebis mixedviT portfelis xarisxi

ar Secvlila, Tumca Semcirda negatiuri

mniSvnelovnad

sesxebis wili. Sedarebis miznebisTvis, saer-

aRi niSnos, rom portfelis zrdis tempis Se

TaSorisod aRiarebuli 90 da meti dRiT vada-

nelebis paralelurad, mosalodnelia mci re,

gadacilebuli sesxebis wili mTliani sakred-

saSualo da sacalo segmentebSi portfelis

ito portfelis (bankTaSorisis garda) 3.1

xarisxis gauareseba.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

gansxvavdeba.

amasTan,

unda

cxrili N 3.4 portfelis xarisxi segmentebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda) segmenti

negatiuri sesxebi

korporatiuli

umoqmedo sesxebi

saSualo rezervi

21.1%

13.9%

8.0%

mcire da saSualo

8.1%

4.2%

4.6%

sacalo

7.2%

3.8%

4.9% wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.7 90 da meti dRiT vadagadacilebuli sesxebi estoneTi TurqeTi saqarTvelo belorusi poloneTi latvia slovakeTi CexeTi ruseTi somxeTi kosovo litva makedonia moldova rumineTi slovenia bosnia hercogovina ungreTi yazaxeTi xorvatia ukraina tajikeTi saberZneTi kviprosi 0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%

40.0%

45.0%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

portfelis

damakmayofilebeli

xarisxis

li analizis nawilSi.

pa足ralelurad, sistemaSi samive segmentis kuT足

2013 wlidan sabanko sistemaSi aqtiurad

xiT SeiniSneba msesxebelTa finansuri tvirTis

daiwyo cvladganakveTiani sesxebis gacema;

zrda. aRniSnuli ganapiroba rogorc komer-

aRniSnulma 2014 wlis bolosaTvis mTliani

ciuli bankebis mier dafinansebis miRebis san-

sakredito portfelis (wminda) 16 procenti

acvlod moTxovnebis SedarebiT Serbilebam,

Seadgina. saerTaSoriso saprocento ganakveT-

aseve wlis bolosken laris gacvliTi kur-

ebis istoriulad dabal doneze arsebobam,

sis cvlilebam (aSS dolarSi valdebulebebis

romelic umTavresad exeba londonis bank-

mqone msesxeblebisaTvis). miuxedavad imisa,

TaSorisi SeTavazebis ganakveTs (LIBOR), Sesa-

rom msgavsi praqtika saerTaSoriso donezec

Zloa Seqmnas damatebiTi tvirTi biznes msesx-

arsebobs, am kuTxiT valis tvirTis zrda

ebelTa valis momsaxurebis nawilSi. calke

arasasurvelia. gacvliTi kursis cvlileb-

unda aRiniSnos, rom bankebis mxridan cvlad-

is zegavlena da sesxebis dagrZelvadianebis

ganakveTiani sesxebis riskis marTva saWiroebs

efeqti detalurad ixileT makroprudenciu-

srulyofas.

diagrama N 3.8 cvladganakveTiani sesxebis moculoba da Tanafardoba (wminda) 2,500

18% 16%

12% 1,500

10% 8%

1,000

milioni lari

2,000

14%

6% 4%

500

2% dek-11 ian-12 Teb-12 mar-12 apr-12 mai-12 ivn-12 ivl-12 agv-12 seq-12 oqt-12 noe-12 dek-12 ian-13 Teb-13 mar-13 apr-13 mai-13 ivn-13 ivl-13 agv-13 seq-13 oqt-13 noe-13 dek-13 ian-14 Teb-14 mar-14 apr-14 mai-14 ivn-14 ivl-14 agv-14 seq-14 oqt-14 noe-14 dek-14

wminda cvladganakveTiani sesxebis moculoba wminda cvladganakveTiani sesxebis wili mTlian sakredito portfelSi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

bolo periodSi gamoikveTa ramdenime say-

miwodebis siWarbe SeiniSneba saSualovadi-

uradRebo seqtori, romelic erovnuli bankis

an perspeqtivaSi sastumroebis nawilSic tu-

mxridan damatebiT Seswavlasa da aqtiur moni-

ristuli kuTxiT or umTavres qalaqSi _ Tbi-

torings moiTxovs. xsenebul seqtorebs gane-

lissa da baTumSi, maSin, rodesac 2014 wels

kuTvneba uZravi qonebis menejmenti, develop-

Senelda ucxo qveynebidan vizitorTa zrda. sacalo produqtebis kuTxiT, valis tvir-

menti da sastumroebi da turizmi. uZravi qonebis menejmentisa da developmen-

Tis zrda ganapiroba Semosavlis dadasture-

tis seqtorebSi saSualovadian perspeqtivaSi

bis moTxovnebis gaiolebam da samomxmareblo

SeiniSneba miwodebis zrda rogorc komerciu-

sesxebis kidev ufro dagrZelvadianebam. bolo

li da saofise, aseve sacxovrebeli farTebis

periodis analizma aCvena, rom sagrZnoblad

nawilSi. amasTan, aRniSnulis paralelurad,

gaaqtiurebulia e.w. â&#x20AC;&#x17E;portirebisâ&#x20AC;&#x153; aqciebi, ax-

wlis bolosken SeiniSneba arasaxarbielo ten-

ali potenciuri sacalo msesxeblebis zrdis

denciebi uZrav qonebaze dadebuli garigebeb-

gareSe.

is nawilSi. cxrili N 3.5 sasesxo portfelis kategoriebi da formirebuli rezervi kategoria (bankTaSorisi sesxebis garda)

Tanxa (milioni lari)

wili

rezervi

standartuli

11,339

87.5%

negatiuri sesxebi

1,627

12.5%

33%

639

4.9%

11%

sayuradRebo umoqmedo sesxebi

988

7.6%

48%

arastandartuli

535

4.1%

30%

saeWvo

252

1.9%

51%

201

1.6%

93%

12,966

100%

uimedo sul:

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 3.9 portfeli xarisxobrivi maCveneblebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda) 18.0% 16.0% 14.0% 12.0% 10.0% 8.0% 6.0% 4.0% 2.0% dek-14

noe-14

oqt-14

seq-14

agv-14

ivl-14

ivn-14

mai-14

apr-14

mar-14

Teb-14

ian-14

dek-13

noe-13

oqt-13

seq-13

agv-13

ivl-13

ivn-13

mai-13

apr-13

mar-13

Teb-13

ian-13

dek-12

0.0%

90 da meti vadagadacilebuli sesxebi (bankTaSorisi sesxebis garda) umoqmedo sesxebi

negatiuri sesxebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.10 sesxebis SesaZlo danakargebis rezervis mTlian portfelTan Tanafardoba 25.0% 20.0% 15.0% 10.0% 5.0%

dek-05 mar-06 ivn-06 seq-06 dek-06 mar-07 ivn-07 seq-07 dek-07 mar-08 ivn-08 seq-08 dek-08 mar-09 ivn-09 seq-09 dek-09 mar-10 ivn-10 seq-10 dek-10 mar-11 ivn-11 seq-11 dek-11 mar-12 ivn-12 seq-12 dek-12 mar-13 ivn-13 seq-13 dek-13 mar-14 ivn-14 seq-14 dek-14

0.0%

rezervi/sesxebi (sabalanso) rezervi/sesxebi (sabalanso) 2005 wlidan wminda Camowerili sesxebis aRdgenis efeqtiT

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.11 mTliani sasesxo portfelis dinamika wminda Camowerili sesxebis aRdgenis efeqtiT 16,000

milioni lari

14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 dek-05 mar-06 ivn-06 seq-06 dek-06 mar-07 ivn-07 seq-07 dek-07 mar-08 ivn-08 seq-08 dek-08 mar-09 ivn-09 seq-09 dek-09 mar-10 ivn-10 seq-10 dek-10 mar-11 ivn-11 seq-11 dek-11 mar-12 ivn-12 seq-12 dek-12 mar-13 ivn-13 seq-13 dek-13 mar-14 ivn-14 seq-14 dek-14

sesxebi (sabalanso) wminda Camowerili sesxebis aRdgenis efeqtiT sesxebi (sabalanso) wminda Camowerili sesxebis aRdgenis efeqtiT 12/2005 TariRis fiqsirebuli kursiT

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.12 sesxebis Camowera da amoReba 70

milioni lari

60 50 40 30 20 10

sesxebis Camowera

Camowerili sesxebis amoReba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 3.13 problemuri aqtivebi 45.0%

3,500

40.0%

3,000

milioni lari

35.0% 2,500

30.0%

2,000

25.0%

1,500

20.0% 15.0%

1,000

10.0% 500

5.0%

0 dek-14

ivn-14

seq-14

mar-14

dek-13

ivn-13

seq-13

mar-13

dek-12

ivn-12

seq-12

mar-12

dek-11

ivn-11

seq-11

mar-11

dek-10

ivn-10

seq-10

mar-10

seq-09

dek-09

ivn-09

mar-09

dek-08

ivn-08

seq-08

mar-08

dek-07

0.0%

negatiuri investiciebi dasakuTrebuli qoneba wminda Camowerili sesxebi umoqmedo sesxebi sayuradRebo sesxebi negatiuri portfeli / mTliani sakredito portfeli (negatiuri portfeli + negatiuri investiciebi) / (mTliani sakredito portfeli + mTliani investiciebi)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.14 dasakuTrebuli aqtivebi 4.0%

350

3.5%

300

3.0%

200

2.0% 150

1.5%

100

1.0%

0.0%

0 dek-05 mar-06 ivn-06 seq-06 dek-06 mar-07 ivn-07 seq-07 dek-07 mar-08 ivn-08 seq-08 dek-08 mar-09 ivn-09 seq-09 dek-09 mar-10 ivn-10 seq-10 dek-10 mar-11 ivn-11 seq-11 dek-11 mar-12 ivn-12 seq-12 dek-12 mar-13 ivn-13 seq-13 dek-13 mar-14 ivn-14 seq-14 dek-14

0.5%

mulioni lari

250

2.5%

dasakuTrebuli qoneba, marjvniv rezervi dasakuTrebul qonebaze, marjvniv dasakuTrebuli qoneba (mTliani sesxebi + dasakuTrebuli qoneba), marcxniv

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

moqmedi normebis daxvewis, srulyofisa

trebi umeteswilad aris zogadi da tovebs

da risk-menejmentis Tvisebrivad axal etap-

interpretaciis did saSualebas. rac Seex-

saqarTvelos

eba raodenobrivi, vadagadacilebuli dReebis

erovnuli bankis mier momzadda cvlilebebis

raodenobaze dafuZnebuli Sefasebis midgome-

proeqti „aqtivebis klasificirebisa da Sesa-

bs, aRniSnuli araadekvaturad unda Sefasdes

Zlo danakargebis formirebis“ maregulire-

bankebis

beli CarCos Sesaxeb. aRniSnuli proeqti 2014

zaciis praqtikis aqtiurad gamoyenebis gamo.

wels erovnuli bankis organizebiT Catare-

msesxeblis gadamxdelunarianobis detaluri

buli saerTaSoriso konferenciis „sakredito

analizi aris is erTaderTi da swori gza,

standartebis“ farglebSi Catarebuli sam-

romelic maqsimalurad samarTlianad da adek-

uSaos Semdgomi etapia. konferencia exeboda

vaturad gansazRvravs SesaZlo danakargis

efeqturi sakredito standartebis Sesaxeb

moculobas. gadamxdelunarianobis analizi ki

bazris monawileTa Sexedulebebisa Tu mosaz-

umTavresad unda efuZnebodes msesxeblis fi-

rebebis, aseve, sakontrolo wertilebis saWi-

nansuri mdgomareobis da ara vadagadacile-

roebis ganxilvasa da gaanalizebas. warmodge-

buli dReebisa da sxva msgavsi faqtorebis Se-

nili

iTvaliswinebs

fasebas. warmodgenili cvlilebebis proeqti

e.w. „standartuli tipis“ sesxebis identi-

dafuZnebulia saerTaSoriso sareitingo saa-

ficirebisa da gansazRvrisTvis konkretu-

gentoebis meTodologiebze, safinanso Suama-

SemoRebas.

vlobis mixedviT mowinave bazrebze arsebul

aRniSnuli cvlilebebis proeqtis mixedviT,

faqtobriv maCveneblebsa da sxva msgavsi tipis

dakreditebis kuTxiT saqarTvelos erovnuli

wyaroebze. aseve, gaTvaliswinebulia adgilo-

banki gansazRvravs im minimalur xarisxobriv,

brivi koniunqtura, magaliTad: arsebuli sap-

finansur

rocento ganakveTebi, sxvadasxva seqtorebis

gadasvlis

miznebisaTvis,

cvlilebebis

xarisxobrivi

proeqti

parametrebis

koeficientebs,

romelic

msesxe-

belma unda daakmayofilos, raTa bankis mxridan klasificirdes rogorc „standartuli“.

refinansireba/restruqturi-

faqtobrivi maxasiaTeblebi da sxva. cvlilebebis mocemuli proeqti ar aris

CarCos

saboloo versia. saboloo versia warmodge-

farglebSi iyenebs xarisxobriv da raodeno-

nili da damtkicebuli iqneba bazris monawi-

briv, umTavresad vadagadacilebul dReebze

leTa SeniSvnebisa Tu mosazrebebis saboloo

dafuZnebul praqtikas. xarisxobrivi parame-

ganxilva-Sejerebis Semdeg.

zogierTi

mier

qveyana

sazedamxedvelo

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

CanarTi N2 aqtivebis klasifikaciisa da SesaZlo danakargebis rezervebis Seqmnisa da gamoyenebis wesSi cvlilebebis proeqti individualurad Sesafasebeli biznes sesxebi aqtivebis klasifikaciis maregulirebel debulebaSi gansazRvruli moTxovnebis garda, biznes sesxis standartulad klasificirebisTvis, msesxeblis saSualo finansuri maCveneblebi unda akmayofilebdes Semdeg kriteriumebs: • procentis gadafarvis koeficienti _ mogeba procentis da gadasaxadebis gadaxdamde / saprocento xarjebi >=3 (EBIT / Interest Expenses); • saprocento xasiaTis valdebulebebi / mogeba procentis, gadasaxadebis, cveTis da amortizaciis xarjebamde <=3 (DEBT / EBITDA); • sakuTari kapitali / mTliani aqtivebi >=30% (Equity / Assets); • „saxelmwifo organizaciebi“, „safinanso institutebi“ _ sakuTari kapitali / mTliani aqtivebi >=20% (Equity / Assets); • lombarduli sesxebi _ sesxi / uzrunvelyofis Rirebuleba <90% (LTV). a. „Zvirfasi liTonebiT da qvebiT uzrunvelyofili sesxebi“ aRniSnuli saSualo maCveneblebi SesaZloa gansxvavdebodes industriebisTvis damaxasiaTebeli specifikuri faqtorebis gaTvaliswinebiT. warmodgenili koeficientebi ar iqneba erTaderTi argumenti, romelic gansazRvravs msesxeblis „standartulad klasificirebis“ sakiTxs. warmodgenili finansuri koeficientebis arseboba bankebis mxridan ar unda iyos interpretirebuli imgvarad, rom msesxebelTa Sefaseba daefuZnos mxolod saqarTvelos erovnuli bankis saorientacio wertilebs da riskis marTvis funqcia gaxdes meqanikuri. msesxeblis Sefasebisas, srulyofili sakredito analizis CarCos farglebSi, yuradReba unda mieqces sxva mniSvnelovan maCveneblebsac. warmodgenili saorientacio maCveneblebidan gadaxvevis SemTxvevaSi, sesxisaTvis stan dartuli kategoriis miniWebisaTvis banks unda gaaCndes myari da konkretuli argumentebi biznes da finansuri riskebis kuTxiT. msgavsi sesxebis sia da standartulad klasificirebis argumentebi komerciulma bankebma unda warmoadginon saqarTvelos erovnul bankSi. risk-seqtorebis mixedviT bankis mier msesxeblis analizisas gamoyenebuli unda iyos Semdegi koeficientebi. cxrili N 3.6 koeficientebi seqtorebis mixedviT vali / EBITDA

EBIT / saprocento xarjebi

uZravi qonebis developmenti

2.50

3.50

samSeneblo masalebis mopoveba, warmoeba da vaWroba

2.75

3.25

avtomobilebis dilerebi

2.75

3.25

samSeneblo kompaniebi (ara developerebi)

2.50

3.25

uZravi qonebis menejmenti

3.00

samomxmareblo saqonlis warmoeba

3.00

sastumroebi da turizmi

3.00

soflis meurneoba

3.00

risk seqtorebi

(gagrZeleba) vali / EBITDA

EBIT / saprocento xarjebi

servisi

3.00

jandacva

3.00

xangrZlivi moxmarebis samomxmareblo produqciis warmoeba da vaWroba

2.75

3.00

vaWroba (sxva)

2.75

3.00

fexsacmlis, tansacmlis da teqstilis warmoeba da vaWroba

3.25

2.75

farmacevtika

3.25

2.75

samomxmareblo saqonlis vaWroba

3.25

2.75

benzingasamarTi sadgurebi da benzinis importiorebi

3.00

2.75

telekomunikacia

3.00

2.75

mZime mrewveloba

2.75

energetika (regulirebadi seqtorebi)

3.50

2.50

warmoeba (sxva)

2.75

3.25

sxva (jarTis biznesis CarTviT)

2.75

3.25

risk seqtorebi

LTV - sesxi/uzrunvelyofis

mcire da saSualo sakredito portfelSi arsebuli biznes sesxebisaTvis seqtorebis gaTvaliswinebiT saprocento xasiaTis valdebulebebi / mogeba procentis, gadasaxadebis, cveTis da amortizaciis xarjebamde unda iyos 20 procentiT ufro naklebi, xolo mogeba procentis da gadasaxadebis gadaxdamde / saprocento xarjebi 20 procentiT ufro meti. mikro sesxebis portfelSi arsebul msesxeblebTan mimarTebaSi, SesaZlebelia gansxvavebuli midgomebis gamoyeneba, romlebic unda SeTanxmdes erovnul bankTan. „saxelmwifo organizaciebi“ _ aRniSnul seqtorSi warmodgenili kompaniebi unda Sefasdes Sesabamisi seqtoris moTxovnebis gaTvaliswinebiT. leverijis maCvenebeli (kapitali/ aqtivebTan) unda iyos gamoyenebuli iseT iuridiul pirebTan mimarTebaSi, romlebic awvdian sajaro serviss. Tuki seqtorSi arsebul sameurneo erTeulze warmodgenilia saxelmwifos upirobo (finansTa saministro) garantia, xsenebuli sameurneo erTeulis finansuri kuTxiT Sefasebas SesaZloa daeTmos naklebi yuradReba. „lombarduli sesxebi“ _ Zvirfasi liTonebiT uzrunvelyofili sasesxo portfelisTvis mniSvnelovania LTV koeficienti. msesxebeli ver iqneba standartulad klasificirebuli, Tuki misi uzrunvelyofa adekvaturad ver faravs arsebul sesxebs. LTV koeficientis daTvlisas gaTvaliswinebul unda iqnas uzrunvelyofis uaxlesi sabazro Rirebuleba. „proeqtebis finansireba“ _ proeqtebis dafinansebisas, rodesac sawyisi wlebis manZilze proeqti SesaZloa ar iyos momgebiani, bankma saorientacio koeficientebi unda gaiTvaliswinos proeqtiT gansazRvruli gasaSualoebuli maCveneblebis Sesabamisad. „sasaqonlo produqtebiT vaWroba“ _ sasaqonlo produqtebiT (saqoneli, romelic iva Wreba aqtiurad da fasi ganisazRvreba saerTaSoriso bazrebze) vaWrobisas, rodesac xdeba konkretuli savaWro operaciis dafinanseba, msesxebelma SesaZloa ver daakmayofilos mTavari saorientacio koeficientebi. msgavs SemTxvevebTan mimarTebaSi banks unda gaaCndes Sida politika-procedurebi, romliTac ganisazRvreba adekvaturi moculobis marJa fasebis SesaZlo cvlilebis Sedegad gamowveuli zaralis mitigaciisTvis.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

individualurad Sesafasebeli sesxebis gradacia aRniSnuli debulebis miznebisTvis individualurad Sesafasebeli biznes sesxebi unda daiyos Semdeg segmentebad: mikro, mcire da saSualo da korporatiuli. TiToeuli komerciuli banki valdebulia iqonios Sida politika-procedurebi, romliTac ganisazRvreba warmodgenili segmentebis maxasiaTeblebi, romelic unda SeTanxmdes saqarTvelos erovnul bankTan. amasTanave, savaldebuloa, rom politika-procedurebi iTvaliswinebdes sul mcire Semdeg or parametrs: sesxebis moculoba da brunva-gayidvebi. rogorc wesi, sesxebis moculoba, urTierTdakavSirebuli jgufis doneze, segmentebis mixedviT mosalodnelia iyos Semdeg zRvrebTan miaxloebuli: 1.

<=250,000 lari _ mikro sesxebi;

2. >250,000 _ <=2,500,000 lari _ mcire da saSualo sesxebi; 3.

>2,500,000 lari _ korporatiuli sesxebi.

standartuli sesxis damatebiTi zogadi parametri sesxis standartulad klasificirebisTvis aucilebelia, rom msesxebels gaaCndes sesxis Semdgomi dagrZelvadianebis unari, rac mas miscems saSualebas miiRos mniSvnelovani SeRavaTi gadasaxdelebTan mimarTebaSi. granularuli portfeli (sacalo, biznesi) arasruli istoriuli monacemebis arsebobis fonze, koleqtiurad Sesafasebeli granularuli portfelis SesaZlo danakargebis rezervebi ar unda iyos dafuZnebuli mxolod istoriul monacemebze, radgan istoriuli monacemebi SesaZloa ar iyos adekvaturi mimdinare periodisaTvis. istoriuli statistikuri monacemebis paralelurad, bankma unda gaiTvaliswinos portfelis swrafi zrdis tempi (rogorc biznes, aseve sacalo sesxebTan mimarTebaSi) da misi Tanmdevi efeqti, aseve, yvela SesaZlo faqtori, ramac SesaZloa zegavlena moaxdinos portfelis SesaZlo danakargebis rezervze. bankma maqsimalurad unda gaiTvaliswinos aRniSnuli informacia. msgavsi riskis ganmsazRvreli faqtorebi moicavs da ar Semoifargleba: •

cvlilebebi granularuli portfelis riskis profilSi;

o gadaxdebis fardoba SemosavalTan (Payment / Income), sesxi / uzrunvelyofis

Rirebuleba (LTV) da sxva; •

cvlilebebi politika-procedurebSi;

•

koncentraciis riski;

•

restruqturizaciebi, Camowerebi da sakontraqto pirobebis modifikaciebi;

•

portfelSi arsebuli tendenciebis cvlilebebi;

o vadagadacilebebi, umoqmedo sesxebi da sxva.

•

ekonomikuri garemos cvlileba;

•

sxva faqtorebi.

zemoT warmodgenil faqtorebTan mimarTebaSi banks SesaZloa ar hqondes zusti maCveneblebi, romlis drosac gamoyenebuli unda iqnes profesiuli da konservatiuli gansjis elementebi. granularul portfelSi gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces iseT SemTxvevebs, romlis drosac daqiravebiT momuSave msesxeblis, Tanamsesxeblis, Tavdebis da misi sao-

jaxo meurneobis yovelTviuri gadasaxdelebisa da yovelTviuri wminda Semosavlebis Tanafardoba aRemateba qvemoT warmodgenil zRvrebs: sesxebze yovelTviuri gadasaxdelebi / yovelTviuri wminda Semosavali ‒ maqsimaluri maCvenebeli

yovelTviuri wminda Semosavlis moculoba (lari)

30%

1000<

35%

1000-2000

40%

2000-4000

45%

>4000

koleqtiurad Sesafasebel portfelSi moxvedrili biznes msesxeblebis Sefasebisas gamoyenebuli unda iqnes individualurad Sesafasebeli biznes sesxebisaTvis warmodgenili moTxovnebi da amasTan ufro konservatiuli. standartulad sesxis klasificirebisaTvis bankma unda gaiTvaliswinos, msesxeblis/ jgufisTvis Semosavlis minimaluri moculoba. sesxis standartulad klasificirebisaTvis mniSvnelovania, rom msesxebels gaaCndes sesxis Semdgomi dagrZelvadianebis meqanizmi, rac mas miscems saSualebas miiRos mniSvnelovani SeRavaTi yovelTviur gadasaxdelebTan mimarTebaSi. arauzrunvelyofili samomxmareblo miznobriobiT gacemuli sesxebis (garda sakredito baraTebisa) vada ar unda aRematebodes 48 Tves. aseve, SeZlebisdagvarad gaTvaliswinebul unda iqnes samomxmareblo produqtis sicocxlis xangrZlivobisa da sesxis vadianobis Tanafardoba. gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos uZravi qonebiT uzrunvelyofil sesxebs, romelTa LTV aRemateba: •

75%-80% Tbilisis, quTaisis, baTumisa da rusTavis.

•

65%-70% sxva dasaxlebebis SemTxvevaSi.

sesxi/uzrunvelyofis Rirebuleba koeficientis warmodgenili zRvrebidan gadaxvevisas, gaTvaliswinebul unda iqnes uzrunvelyofis saSualebis likvidurobis sakiTxi.

3.4 momgebianobis riski

014 wels ukugebam saSualo aqtivebsa da kapitalze 2.6

da 14.8 procenti Seadgi-

na, rac wina wlis Sesabamisi maCveneblebisgan mniSvnelovnad ar gansxvavdeba. sabanko sistemis momgebianobis maCvenebeli bolo wlebSi stabilurobiT xasiaTdeba da mTlianobaSi dauaxlovda kapitalze aqcionerisTvis misaReb ukugebas.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 3.15 ukugeba kapitalsa da aqtivebze 20.0% 15.0% 10.0% 5.0% 0.0% -5.0% -10.0% -15.0% 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

ukugeba aqtivebze ukugeba kapitalze

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

sabanko sistemis momgebianobaze pozitiu足 rad imoqmeda aqtivebis zrdam da masStabis

anobaze mcirea. mniSvnelovnad gaizarda sacalo sesxebis

gamo efeqtianobis gaumjobesebam. mTliani aq足

wili,

tivebis da mTliani sesxebi Sesabamisad 19.8

risiT, SedarebiT maRali saprocento ganakveT-

da 22.5 procentiani21 zrdis pirobebSi ar-

iT xasiaTdeba. Tumca aRsaniSnavia, rom sacalo

asaprocento xarjebi mxolod 9.8 procentiT

sesxebi ufro met saoperacio xarjebTan da

gaizarda.

miuTiTebs

aseve mosalodnel (koleqtiuri gaufasureba)

xarjebis SemosavlebTan Tanafardobis koefi-

sakredito riskebis xarjebTan aris dakavS-

cientis 52.5 procentidan 49.6 procentamde

irebuli, rac momdevno periodSi realizdeba

kleba. meore mxriv, momgebianobis gaumjobese-

da spredis gazrdil sargebels Seamcirebs.

baze negatiurad moqmedebda is garemoeba, rom

damatebiT,

2014 wels Semcirda saprocento spredi, rac

standartebi sakmaod gaiolebulia da Sedegad

depozitebTan SedarebiT sesxebze saprocento

mosalodnelia, rom saSualovadian periodSi

ganakveTebis metad Semcirebis Sedegs war-

misaRebi momgebianobis nawili garkveulwilad

moadgenda. aseve, aqtivebTan SedarebiT arasak-

Semcirdes. swrafi zrdis tempTan dakavSire-

marisad gaizarda arasaprocento Semosavlebi

buli mosalodneli sakredito danakargebis

da Semcirda likviduri aqtivebis momgebiano-

riskis sakiTxi aseve aqtualuria mcire da saSu-

ba bankTaSoris angariSebsa da depozitebze

alo biznesis dakreditebis mimarTulebiTac.

daricxuli saprocento Semosavlebis, sad-

momavalze

epozito sertifikatebisa da saxazino valde-

midgomebis farglebSi saqarTvelos erovnuli

bulebebis Semosavlianobis klebis Sedegad.

banki bankebTan erTad aqtiurad muSaobs am

Tumca, aRniSnuli efeqtis gavlena momgebi-

xarvezebis aRmosafxvrelad.

efeqtianobis

zrdaze

romelic,

Semosavlianobis

seb-is

SefasebiT,

orientirebuli

Tvalsaz-

sakredito

sazedamxedvelo

21. kursis efeqtis CaTvliT.

aRsaniSnavia, rom sacalo segmentisgan gan-

iciebi Searyios. aqedan gamomdinare, riskebze

sxvavebiT, korporatiul da mcire da saSualo

orientirebuli zedamxedvelobis principebis

kompaniebze gacemuli sesxebis Semosavliano-

gaTvaliswinebiT, 2014 wlis ganmavlobaSi kv-

ba mniSvnelovnad Semcirebulia. miuxedavad

lav ufro meti dro eTmoboda bankebis momge-

am portfelis istoriulad maRali sakred-

bianobis saprognozo maCveneblebis ganxilvas.

ito danakargebisa, masze SeTavazebuli sap-

yuradReba maxvildeboda iseT sakiTxebze, ro-

rocento ganakveTebi rekordulad dabalia.

goricaa masStabis efeqti, bazris niSis an/da

aRniSnulis ZiriTadi mizezi sabanko siste-

sxva konkurentuli upiratesobis arseboba da

maSi arsebuli konkurenciaa, ramac SesaZloa

saprognozo sakredito danakargebis SeZlebis-

SemdgomSi calkeuli bankebis sabazro poz-

dagvarad Sefaseba.

diagrama N 3.16 mogebis zrdis dekompozicia milioni lari 175

sasesxo portfelis zrda

125 79.2

masStabis gamo efeqtianobis zrda

75 12.3

54.5

(14.8) -25

aqtivebis xarisxis gaumjobeseba

(22.2) (0.2) (23.1)

spredis zrda likviduri aqtivebis Semosavlianobis cvlileba sxva arasaprocento Semosavlebis cvlileba

-75

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 3.17 saprocento spredi da masze moqmedi faqtorebi 18% 16% 14% 12% 10%

saprocento spredi

8% 6%

aqtivebis Semosavlianoba

4% 2% 0% dek-14

ivn-14

seq-14

mar-14

seq-13

dek-13

ivn-13

mar-13

dek-12

ivn-12

seq-12

mar-12

seq-11

dek-11

ivn-11

mar-11

dek-10

saxsrebis Rirebuleba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.18 sabanko sistemis wminda saoperacio mogeba22 900 800

milioni lari

700 600 500 400 300 200 100 0 dek-08

dek-09

dek-10

dek-11

dek-12

dek-13

dek-14

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

22. mogeba darezervebamde da erTjerad Semosaval/xarjebamde.

3.5 sabazro riski

Tu arsebuli meTodologiiT daangariSebul savaluto pozicias ganvixilavT, is sakmaod dabalansebulia. Tumca, radgan aRniSnuli po-

3.5.1 savaluto riski

aqarTvelos sabanko sistemis mgrZnobiaroba savaluto riskis mimarT maRalia, rad-

gan finansuri bazris valdebulebebis struqturis gaTvaliswinebiT, sesxebis larizacia, gaumjobesebis

miuxedavad,

jerac

dabalia

(fizikuri pirebis sesxebis 50 procentze meti da mTliani sesxebis 40 procenti). saqarTvelos erovnuli banki agrZelebs muSaobas savaluto riskis marTvis mimdinare midgomebis srulyofis

mimarTulebiT.

gansakuTrebuli

yuradReba eqceva rogorc ucxouri valutis aqtivebis rezervis gadafasebasa da struqturul poziciasTan dakavSirebuli safrTxeebis Sefasebas, aseve bankebis Sida modelebis daxvewas. wlis bolosTvis, regionis qveynebis valutebis gazrdili meryeobis fonze, es procesi kidev ufro mniSvnelovani gaxda.

ziciis daTvlisas aqtivebSi gaiTvaliswineba mTliani sesxebi (da ara wminda) da sesxebis SesaZlo danakargebis rezervi Seqmnilia larSi, bankebis realuri pozicia moklea. Sedegad, gaufasurebisas rezervebis gadafasebis gaTvaliswinebiT, jamurad bankebi zaraloben. damatebiT, radgan saaqcio kapitali larSia denominirebuli, gaufasurebis gamo riskis mixedviT Sewonili aqtivebis gadafaseba mniSvnelovnad amcirebs bankis kapitalis adekvaturobis koeficientebs. aseve, Tu mxedvelobaSi miviRebT sabanko

sistemis

struqturas,

mflobelobis

dividendebis

arsebul

konvertirebisas

ararezidenti aqcionerebi sakmaod daucvelni arian savaluto riskis mimarT. calke sakiTxia kursis meryeobiT gamowveuli sakredito riski, romelic amave TavSia vrclad mimoxiluli.

diagrama N 3.19 komerciuli bankebis sabalanso da krebsiTi savaluto poziciebi sazedamxedvelo kapitalTan 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3%

sabalanso savaluto pozicia

dek-14

noe-14

oqt-14

seq-14

agv-14

ivl-14

ivn-14

mai-14

apr-14

mar-14

Teb-14

ian-14

dek-13

-4%

krebsiTi savaluto pozicia

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

3.5.2 saprocento riski

sirebul

saprocento

ganakveTebs.

sapro-

amJamad, saqarTveloSi moqmed bankebs sa

cento riskis ufro siRrmiseuli Sefasebi-

vaWrod sakuTrebaSi arsebuli fasiani qaRal

saTvis saqarTvelos erovnuli bankma danerga

debi TiTqmis ar gaaCniaT, amitomac, saze

saprocento gepis23 axali forma, romelSic

damxedvelo miznebisaTvis bankebis mTlian

saprocento xasiaTis aqtivebi da valdebule-

balansze

gaTvaliswi

bebi ufro dawvrilebiTaa CaSlili savaluto

nebuli midgomebi gamoiyeneba. miuxedavad ami-

da vadianobis WrilSi da, agreTve, imis gaT-

sa, saqarTvelos erovnuli banki avaldebulebs

valiswinebiT, saxsrebi mozidulia Sida Tu

bankebs, romelTac savaWro wigni gaaCniaT,

ucxouri wyaroebidan. am formis saSualebiT

SeimuSaon Sesabamisi procedurebi da saqarT-

saqarTvelos erovnuli banki afasebs, Tu ra

velos erovnul bankSi warmoadginon angariS-

gavlena SeiZleba moaxdinos saprocento ga-

geba. monitoringis Sedegad portfelis mniS-

nakveTebis cvlilebam bankebis ekonomikur

vnelovani zrdis SesaZleblobis gamovlenisas,

Rirebulebaze. grZeldeba modelis kalibra-

moxdeba savaWro wignis riskis marTvisaTvis

cia. misi srulyofa dakavSirebulia iseT sir-

gankuTvnili regulaciis amoqmedeba.

TuleebTan, rogoricaa bankebis aqtivebisa da

sabanko

wignisaTvis

sxva Tanabar pirobebSi, Tu bankebis sapro-

valdebulebebis realuri vadianobis dadgena,

cento xasiaTis aqtivebsa da valdebulebebze

sargeblianobis grZelvadiani mrudis ageba da

ganakveTebis 300 sabazo punqtiT zrdis stress

sxva. Tumca, arsebuli SefasebiT, lariT 400,

davuSvebT, erTi wlis ganmavlobaSi sistemis

xolo ucxouri valutiT 200 sabazo punqtiT

masStabiT miRebuli zarali iqneba 46.1 mil-

saprocento ganakveTebis zrdis Sedegi aRniS-

ioni lari, xolo sazedamxedvelo kapitalis

nul maCvenebelze marTvadia da mniSvnelovnad

adekvaturobis koeficienti Semcirdeba 17.4

CamorCeba saerTaSoriso standartebiT da

procentidan 17.1 procentamde.

wesebul sazedamxedvelo kapitalis 20-prosabalanso

centiani zRvris niSnuls. Sesabamisad, es

efeqts saaRricxvo periodSi. aseve sayu

sistemis mdgradobas safrTxes ar uqmnis.

radReboa stresis gavlena ekonomikur Rire-

SedarebiT maRali saprocento riskis mqone

bulebaze, romelic mogeba-zaralze pirdapir

calkeul

ar aisaxeba, Tumca gavlenas axdens bankis sa-

sazedamxedvelo RonisZiebebi. mimdinare peri-

bazro Rirebulebaze. am mxriv, saprocento

odSi riskis analizisas koncentrireba xdeba

riskis ufro zust Sefasebas rigi faqtorebi

ganakveTebis zrdis stresze, gansakuTrebiT

arTulebs, maT Soris, konkurenciis xelSew-

imis gaTvaliswinebiT, rom arsebuli ganakveT-

yobisaTvis saqarTvelos erovnuli bankis mier

ebi sakmaod dabal niSnulzea.

aRniSnuli

Sedegi

moicavs

bankebTan

tardeba

mitigaciis

SemoRebuli sesxis winswrebiT dafarvis sa-

amasTan, axali bazel II/III-is kapitalis Car-

komisios 2-procentiani limiti, adgilobriv

Cos farglebSi, bankebma sazedamxedvelo ganx-

da ucxour bazrebze erTsa da imave ucxouri

ilvisaTvis warmoadgines saprocento riskis

valutiT moziduli saxsrebis Rirebulebas

TavianTi gaTvlebi, rogorc Sida kapitalis

Soris gansxvaveba da xelSekrulebebSi arse-

adekvaturobis marTvis procesis nawili. am

buli Canawerebi, romlis mixedviTac, bazre-

mimarTulebiT

bze saprocento ganakveTebis mniSvnelovani

procesi dasrulebulia da igegmeba saqarT-

cvlilebis SemTxvevaSi, bankebs aqvT ufleba

velos erovnuli bankis poziciebis bankebTan

gadaxedon xelSekrulebis mixedviT dafiq-

komunikacia.

msxvili

bankebis

Sefasebis

23. erTnairi vadianobis aqtivebsa da valdebulebebs Soris sxvaoba.

diagrama N 3.20 saprocento xasiaTis aqtivebiT valdebulebebis gadafarva 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% 1 Tvemde

dek 2013

1-3 Tvemde

3-6 Tvemde

6-12 Tvemde

1 welze meti vadiT

dek 2014

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

3.6 likvidobis riski 3.6.1 likviduri aqtivebis struqtura

014 wlis ganmavlobaSi likviduri aqtivebis moculoba mcire meryeobiT xasiaTde-

boda da maRal dones inarCunebda. likviduri aqtivebi mTliani aqtivebis 22 procents aRwevs, rac sakmarisia arasabanko depozitebis 39 procentis dasafarad.

diagrama N 3.21 likviduri aqtivebis done 60% 50% 40% 30% 20% 10%

dek-14

noe-14

seq-14

oqt-14

agv-14

ivl-14

mai-14

ivn-14

apr-14

mar-14

ian-14

Teb-14

dek-13

noe-13

oqt-13

seq-13

agv-13

ivl-13

ivn-13

mai-13

apr-13

mar-13

Teb-13

ian-13

dek-12

likviduri aqtivebi/mTliani aqtivebi likviduri aqtivebi/arasabanko depozitebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

sayuradReboa, rom miuxedavad mTliani

monitorings valutebis WrilSi.

li足 kvidobis koeficientis mniSvnelobis sta-

likviduri aqtivebis struqtura mniSvne足

bilurobisa, valutebis mixedviT likvido-

lovnad ar Secvlila. wlis bolos naRdi

ba mniSvnelovani meryeobiT xasiaTdeboda.

fulisa da savaldebulo rezervebze ganTavs-

zogadad,

likvidobis

ebuli saxsrebis wilis zrda ZiriTadad kur-

koeficienti ucxouri valutis analogiur

sis efeqtma ganapiroba. ucxour valutaSi 1

maCvenebels aWarbebs, rac ZiriTadad dakavS-

Tvemde gepis klebis ZiriTadi mizezi gace-

irebulia laris valdebulebebis moklevadi-

muli sesxebis zrdis gamo ucxouri valutis

anobasTan da aseve, laris likviduri aqtiveb-

likvidobis Semcireba gaxda, Tumca istoriul

is maRal SemosavlianobasTan. saqarTvelos

WrilSi es maCvenebeli kvlav misaReb doneze

erovnuli banki kvlav agrZelebda likvidobis

rCeba.

erovnuli

valutis

diagrama N 3.22 likvidobis koeficientebi valutebis mixedviT 60.0% 55.0% 50.0% 45.0% 40.0% 35.0% 30.0%

20.0%

ian-12 Teb-12 mar-12 apr-12 mai-12 ivn-12 ivl-12 agv-12 seq-12 oqt-12 noe-12 dek-12 ian-13 Teb-13 mar-13 apr-13 mai-13 ivn-13 ivl-13 agv-13 seq-13 oqt-13 noe-13 dek-13 ian-14 Teb-14 mar-14 apr-14 mai-14 ivn-14 ivl-14 agv-14 seq-14 oqt-14 noe-14 dek-14

25.0%

lari

ucx. valuta

sul

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.23 likvidobis gepi: 1 Tvemde aqtivebis Tanafardoba 1 Tvemde valdebulebebTan 115% 110% 105% 100% 95% 90% 85% 80% 75%

lari

ucx. valuta

dek-14

ivl-14

Teb-14

seq-13

apr-13

noe-12

ivn-12

ian-12

70%

sul

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.24 likviduri aqtivebis moculoba da struqtura 100% 90% 80%

likviduri fasiani qaRaldebi

70% 60%

depozitebi komerciul bankebSi

50%

nostro angariSebi komerciul bankebSi

40% 30%

fuladi saxsrebi saqarTvelos erovnul bankSi

20% 10%

naRdi fuli dek-14

ivl-14

Teb-14

seq-13

apr-13

noe-12

ivn-12

ian-12

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

3.6.2 valdebulebebis struqtura

ar CavTvliT vadiani depozitebis wilis mci足

valdebulebis struqturaSi mniSvnelova足

rediT zrdas. amasTan, bankebi inarCuneben

ni Tvisebrivi cvlilebebi ar momxdara, Tu

val足debulebis struqturis riskebis Sesabamis likviduri aqtivebis adekvatur dones.

diagrama N 3.25 valdebulebebis struqtura 2013

2014

mimdinare da moTxovnamde depozitebi, 38%

mimdinare da moTxovnamde depozitebi, 37%

vadiani depozitebi, 29%

vadiani depozitebi, 31%

sxva valdebulebebi, 8%

nasesxebi saxsrebi, 20%

subordinirebuli valdebulebebi, 5%

subordinirebuli valdebulebebi, 4%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

2014 wlis ganmavlobaSi depozitebi 1.92

pozitarebis struqturis mixedviT, fizikuri

gaizarda da

da iuridiuli pirebis depozitebis zrdam Se-

mlrd lariT (20 procentiT)

dekembrisaTvis 11.6 mlrd lari Seadgina. de-

sabamisad 21.2 da 18.6 procenti25 Seadgina.

diagrama N 3.26 arasabanko depozitebi 6.0 5.5

mlrd lari

5.0 4.5 4.0 3.5 3.0 2.5

dek-14

ivl-14

Teb-14

seq-13

apr-13

noe-12

ivn-12

ian-12

2.0

iuridiuli pirebi

fizikuri pirebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 3.27 ararezidenti klientebis depozitebis wili 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%

dek-14

ivl-14

Teb-14

seq-13

apr-13

noe-12

ivn-12

ian-12

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

24. gacvliTi kursis efeqtis gareSe 14.9 procenti. 25. gacvliTi kursis efeqtis gareSe, Sesabamisad, 15 da 14.9 procenti.

ararezidenti klientebis depozitebis wi足

Sesabamisad gamoixata 2014 wlis ganmavlobaSi

li mTlian arasabanko depozitebSi 2014 wlis

ararezidentebis depozitebis wilis dastabi-

ganmavlobaSi mniSvnelovnad ar gazrdila da

lurebaSi.

dekembrisTvis 15.9 procents Seadgens. warmo足

im argumentiT, rom ararezidenti klien-

Sobis qveynebis mixedviT es depozitebi sak-

tebis nawili, realurad qarTvelebi, arian

maod

dadebiTi

ucxouri pasportiT, rigma bankebma gamoTqves

faqtoria riskianobis kuTxiT. amasTan maRal-

mzadyofna gamijnon aseTi depozitarebi da

ia vadiani depozitebis wili, rac gadinebis

maTze ar gavrceldes likvidobis gamkacrebu-

risks mniSvnelovnad amcirebs. 2014 wlis gan-

li moTxovna. Sinaarsobrivad, es faqtori ise-

mavlobaSi gagrZelda ararezidentebis vadiani

dac gaTvaliswinebulia aRniSnuli moTxovnis

depozitebis nawilis gadatana gamouTxovad

SemuSavebis dros gakeTebul kalibraciaSi,

sadepozito sertifikatebSi, rac stabiluri

amitom, ar igegmeba arsebuli midgomis ma-

dafinansebis wyaros warmoadgens. amis miuxe-

terialuri cvlileba. Tumca, saqarTvelos

davad, am tipis dafinansebaze Warbi damok-

erovnuli banki miesalmeba bankebis iniciati-

idebulebis prevenciis mizniT, saqarTvelos

vas, kvlavac agrZelebs dakvirvebas bankebis

erovnuli bankis mier 2013 wlidan dawesebulia

mier likvidobis riskis profilze, aseT de-

garkveuli SezRudva. aRniSnuli midgoma iT-

pozitebsa da saerTod fondirebul struq-

valiswinebs damatebiTi likvidobis moTxov-

turaze da pozitiuri dinamikis SemTxvevaSi,

nas im bankebisaTvis, romlebSic ararezidenti

SesaZloa gadaixedos arsebuli moTxovnebi.

depozitebis wili mTliani arasabanko depoz-

Tavis mxriv, bankebis mier ararezidentebT-

itebis 10 procents aWarbebs. arareziden-

an dakavSirebuli gadinebis riskebis ukeT

tebis maRali wilis mqone bankebSi damatebiTi

Seswavla zedamxedvelis mier maT Sefasebaze

likvidobis saWiroeba amcirebs am tipis de-

dadebiTad imoqmedebs.

diversificirebulia,

rac

pozitebis portfelis mozidvis stimuls, rac

diagrama N 3.28 ararezidentebis depozitebis struqtura (2014 wlis dekemberi) 2,000 1,800

mln lari

1,600 1,400 1,200 1,000 800 600

sxva qveynebi, 54% israeli (IL), 15% ruseTi (RU), 12% didi britaneTi (GB), 14% germania (DE), 5%

400 200 0

depozitari

produqti

fizikuri, 1272

vadiani, 1187

iuridiuli, 575

moTxovnamde, 294 mimdinare, 366

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

sabiTumo dafinansebis gare wyaroebidan diagrama N 3.29 ararezidentebis depozitebi qveynebis WrilSi (2014 wlis dekemberi)

miRebuli Tanxebi sakmaod diversificirebulia rogorc kreditorebis tipis, ise da2,000

farvis narCeni vadianobis mixedviT. 24-36 Tvi-

1,800

an periodSi koncentrirebulia evrobondebis

mln lari

1,600

Ziri valdebulebebis gadaxda. mosalodnelia,

1,400

rom vadis amowurvamde moxdeba am Tanxebis

1,200

refinansireba. Tumca, iqedan gamomdinare,

1,000

sxva qveynebi, 54% israeli (IL), 15%

800

rom erT-erT msxvili qarTuli kompaniis ev-

600

robondebis vadianobac daaxloebiT igive pe-

400

riodSi iwureba, saqarTvelos erovnuli banki

200

yuradRebiT ganixilavs yvela SesaZlo sce-

nars da potenciur gavlenas sistemis depozitari produqti fondi-

ruseTi (RU), 12%

rebaze.

vadiani, 1187

fizikuri, 1272

didi britaneTi (GB), 14%

sabiTumo dafinansebis 30 procenti saer-

iuridiuli, 575

germania (DE), 5%

moTxovnamde, 294

TaSoriso safinanso institutebze modis, 13 mimdinare, 366

procenti _ mSobel/dakavSirebul kompaniebze, xolo 57 procenti _ sxva kerZo insti-

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

tutebze. dabal riskad SeiZleba Sefasdes saerTaSoriso safinanso institutebis maRa-

3.6.3 sabiTumo dafinanseba

li wili da dafarvis grZelvadiani grafiki.

2014 wlis ganmavlobaSi sesxebis depozi足

TavisTavad, regularulad mimdinareobda Se足

tebTan Tanafardobis koeficienti stabilu足

sabamisi kovenantebis26 monitoringi da maTi

robas inarCunebda.

stres-testebis ukve axal CarCoSi asaxva.

diagrama N 3.30 mTliani sesxebis Sefardeba arasabanko depozitebTan 1.95 1.85 1.75 1.65 1.55 1.45 1.35 1.25 1.15

dek-14

seq-14

ivn-14

mar-14

dek-13

seq-13

ivn-13

mar-13

dek-12

seq-12

ivn-12

mar-12

dek-11

seq-11

ivn-11

mar-11

dek-10

seq-10

ivn-10

mar-10

dek-09

seq-09

ivn-09

mar-09

dek-08

1.05

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

26. sasesxo xelSekrulebiT dawesebuli SezRudvebi.

cxrili N 3.7 sabiTumo dafinansebis gare wyaroebi da maTi dafarvis grafiki 2014 wlis 31 dekembris mdgomareobiT Tve

1–3

3–6

6–12

12–24

24–36

36–60

>60

jami

5.17%

1.64%

5.34%

13.09%

13.21%

34.32%

15.16%

12.06%

100%

saerTaSoriso safinanso institutebi

1.03%

0.45%

1.18%

2.57%

5.48%

5.27%

7.98%

5.88%

29.84%

dakavSirebuli/mSobeli finansuri institutebi

1.15%

0.38%

1.44%

3.78%

0.76%

1.49%

3.36%

1.10%

13.46%

sxva kerZo dafinanseba

2.99%

0.80%

2.72%

6.75%

6.97%

27.56%

3.82%

5.08%

56.69%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

3.6.4 likvidobis riskis regulireba 2014 wlis dasawyisSi ramdenime cvlileba ganxorcielda

likvidobis

sazedamxedvelo

moTxovnebTan dakavSirebiT: ufro detalurad gaiwera likviduri aqtivebis calkeuli kat-

LCR-is moTxovnis amoqmedebis Semdeg igegmeba wminda stabiluri dafinansebis koeficientis (NSFR) SemuSaveba.

3.7 kapitalis adekvaturoba

egoriebi, gamkacrda moTxovnebi ararezident bankebSi ganTavsebul resursebze, dawesda SeRavaTi grZelvadian sadepozito sertifikatebze, repo operaciebis bazris ganviTare-

losaTvis inarCunebs kapitalizaciis maRal

dones. „bazel I“-iT daTvlili pirveladi ka-

bis xelSewyobis mizniT dazustda likvidobis

pitalis koeficienti 13.6 procents aWarbebs,

poziciaSi misi gaTvaliswinebis midgomebi.

xolo sazedamxedvelo kapitalis koeficien-

2014 wlis ganmavlobaSi kvlav mimdinare-

ti 17.4 procents aRwevs, rac saqarTvelos

obda bazel III-is likvidobis koeficientis ka-

erovnuli bankis

libraciis da sabanko sistemaSi misi danergvis

minimalur moTxovnebze Sesabamisad 5.6 da 5.4

procesi, rac moklevadiani (30 dRemde) likvi-

procentuli punqtiT metia. amdenad, maRalia

dobis marTvis mimarTulebiT Tanamedrove da

martivi leverijis koeficientic (kapitali/

efeqtur midgomas warmoadgens da iZleva am

aqtivebTan), romlis mniSvneloba 17.4 pro-

tipis riskebis ufro srulyofili identifi-

cents aRwevs, xolo maRali likvidurobis

kaciis, Sefasebis, monitoringisa da kontro-

gamo, wminda sesxebis kapitalTan Tanafardoba

lis saSualebas.

3.41-is tolia. aqve unda aRiniSnos, rom bazel

LCR-is

danergva

mniSvnelovnad

kapitalis

adekvaturobis

gaaum-

II/III-is danergvis Sedegad mocemuli „bazel

jobesebs prudenciul zedamxedvelobas. Tum-

I“-ze dafuZnebuli kapitalis adekvaturobis

ca gasaTvaliswinebelia, rom is ar moicavs

moTxovnebi etapobrivad Semcirdeba yovelw-

likvidobis riskis regulirebis iseT ganuy-

liurad, 2017 wels mis srul gauqmebamde. 2015

ofel nawils, rogoricaa, magaliTad, valde-

wlidan „bazel I“-ze dafuZnebuli minimaluri

bulebebis gadaxdebis koncentracia, realu-

moTxovnebi ukve 7.6

rad moqmedi dafinansebis sagangebo gegma da

cents Seadgens.

sxva, rasac likvidobis riskis Sefasebebisas yuradReba

aqarTvelos sabanko sistema 2014 wlis bo-

eTmoba.

amasTan,

procents da 11.4 pro-

komfortulia kapitalis adekvaturoba ga-

grZelvadiani

naxlebuli bazel II/III-is CarCos farglebSic.

likvidobis regulirebis gasaumjobeseblad,

kerZod, pirveladi kapitalis koeficienti

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

Seadgens 13.1 procents, xolo sazedamxedve-

aseve, pozitiurad aris Sefasebuli ka-

lo kapitalis koeficienti _ 16.5 procents,

pitalis zrdis resursebi rogorc aqcion-

rac

minimalur

erTa siZlieris, aseve momgebianobis kuTxiT.

moTxovnebze Sesabamisad 4.6 da 6 procentuli

amasTan, rogorc zemoT aRiniSna, bazel II/III-

punqtiT metia.

is danergvis farglebSi ufro meti aqcenti

kapitalis

adekvaturobis

gakeTdeba ekonomikuri kapitalis Sefasebaze.

diagrama N 3.31 kapitalis adekvaturobis koeficientebi 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%

pirveladi kapitali (kk1)

sazedamxedvelo kapitali (kk2)

kk1-is limiti

kk2-is limiti

dek-14

ivl-14

Teb-14

seq-13

apr-13

noe-12

ivn-12

ian-12

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

3.8 saoperacio riski

valiswinebs bazelis sabanko zedamxedvelobis komitetis moTxovnebs. debulebis farglebSi,

014 wels kvlav grZeldeboda saoperacio

komerciuli bankebisTvis pirvelad amoqmedda

riskebis marTvis CarCos ganviTareba sa-

biznes uwyvetobis marTvis (m.S. testirebis),

banko seqtoris masStabiT. wlis pirvel naxe-

sainformacio sistemebis auditis Catarebisa

varSi damtkicda saqarTvelos erovnuli bank-

da auTsorsingis riskis28 marTvis moTxovnebi.

is saoperacio riskebis debuleba27, romelic

damatebiT, 2014 wels komerciuli bankebisTvis

ZalaSi Sevida 2014 wlis 1 seqtembers. de-

ZalaSi Sevida saoperacio riskebis kapitalis

buleba warmoadgens principebze orientire-

moTxovnebi bazel II-is sabanko standartebis

bul normatiul aqts, romelic srulad iT-

Sesabamisad.

27. debulebis sruli dasaxelebaa â&#x20AC;&#x17E;komerciul bankebSi saoperacio riskebis marTvis debulebaâ&#x20AC;&#x153;. dokumenti xelmisawvdomia Semdeg misamarTze: https://www.nbg.gov.ge/uploads/legalacts/supervision/2014/saop_risk_20_06_14.pdf 28. auTsorsingis riski warmoadgens saoperacio riskis erT-erT nairsaxeobas. auTsorsingis riski uSualod ukavSirdeba organizaciis mier konkretuli biznes procesis an procesebis organizaciis farglebs gareT gatanas.

aseve, 2014 wels saqarTvelos erovnul

0.5 procents Seadgenda, Tanxobrivad _ 7.96

banks ewvia saerTaSoriso savaluto fondis

milioni lars. mTliani danakargi im saxis

misia,

danakargs

romelmac

finansuri

stabilurobis

warmoadgens,

romelic

saopera-

Sefasebis programis farglebSi aRniSna is

cio movlenasTan dakavSirebul Tavdapirvel

progresi, rac saoperacio riskebis marTvam

Tanxobriv maCvenebels iTvaliswinebs Tanxis

ganicada fondis wina periodis (2006 wlis) Se-

yovelgvar anazRaureba/dabrunebamde.

fasebasTan SedarebiT.

dafiqsirda saoperacio danakargis 9,138 movlena. saSualo danakargis moculoba 870.82

saoperacio riskebis angariSgeba

lariT ganisazRvra.

2014 wels dafiqsirebuli jamuri wliuri

diagrama N 3.32 asaxavs

saoperacio riskebis mTliani danakargebis di-

mTliani danakargebis Sefardeba bazel II-

namikas 2013-2014 wlebisTvis.

is mixedviT daTvlil mTlian SemosavalTan

diagrama N 3.32 2013-2014 wlebis mTliani danakargebis dinamika (lari) 3000000

2500000

2000000

1500000

1000000

500000

2014

dek

noe

oqt

seq

agv

ivl

ivn

mai

apr

mar

Teb

ian

2013

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saoperacio danakargebi ZiriTadad fiqsirdeba

danakargebis 29 procenti) klientebis, pro

sabanko

duqtebisa da biznes saqmianobis kategoriaze

momsaxurebis biznes xazSi. sacalo sabanko

modis xolo sididiT meore kategorias (27

momsaxurebis biznes xazi, uSualod sacalo

procenti) procesebis menejmenti warmoadgens.

sabanko momsaxurebasTan erTad, aseve moicavs

zemoaRniSnuli monacemebi gansxvavdeba 2013

sagadaxdo baraTebTan dakavSirebul saopera-

wlis monacemebisgan, sadac procesebis marT-

cio danakargebsac.

vas ekava pirveli adgili, xolo mas mosdevda

aseve,

sacalo

sabanko

garkveulwilad,

momsaxurebis

komerciul

Tu saoperacio riskebis danakargebs movlenaTa

100

da nakargebis yvelaze didi wili (mTliani

kategoriebis

mixedviT

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

davyofT,

gare TaRliToba. „procesebis marTvis“ danakargebis kategoriaSi Sedis iseTi movlenebi,

romlebic umeteswilad adamianebis, kerZod,

fik N2-Si. Tu 2014 wlis saqarTvelos saban

TanamSromlebis daudevroba/uyuradRebobasa

ko sistemis mTlian saoperacio danakargebs

da savaldebulo angariSgebis Seusruleblo-

globalur monacemebs29 SevadarebT, saqarT-

bisagan gamowveul danakargebs ukavSirdeba.

veloSi dafiqsirebuli mTliani danakargebi

2014 wels, sididiT mesame yvelaze msxvil

umeteswilad TanxvedraSia saerTaSoriso ma

movlenaTa kategorias gare TaRliToba (26

CveneblebTan, sadac danakargebis yvelaze msx-

procenti) warmoadgenda. 2014 wlis saopera-

vil kategorias klientebi, produqtebi da bi

cio danakargebis struqtura asaxulia gra

znes saqmianoba warmoadgens.

diagrama N 3.33 sabanko sistemis 2014 wlis mTliani danakargebi movlenaTa kategoriebis mixedviT Sida TaRliToba 15%

gare TaRliToba

27% prof. saqmianoba, samuSao garemo

26%

klientebi, produqtebi da biznes saqmianoba fizikuri aqtivebisTvis miyenebuli ziani

1% saqmianobis/operaciebis Seferxeba 29% 0%

procesebis menejmenti

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

auTsorsingi

gaformdeba auTsorsinguli xelSekruleba.

rogorc zemoT aRvniSneT, 2014 wels amo-

Sesabamisad, imisaTvis, rom moxdes auTsorsin-

qmedda saqarTvelos erovnuli bankis saopera-

gul/ofSoringul sqemebTan30 dakavSirebuli

cio riskebis debuleba. mocemuli dokumentis

riskebis zomier da dasaSveb farglebSi moqce-

farglebSi, saqarTvelos sabanko seqtorisT-

va, grZeldeba saqarTvelos sabanko sistemaSi

vis ZalaSi Sevida auTsorsingis riskis mar-

mocemuli saxis riskebis proaqtiuli Seswav-

Tvis

la da gamovlenili mniSvnelovani sisusteebis

moTxovnebi.

saqarTvelos

erovnulma

bankma aqtiurad daiwyo komerciuli bankebis

mitigacia.

auTsorsingis riskis Sefaseba. auTsorsingis riskis marTvis farglebSi seb-ma danerga axa-

sizustis riski

li riskebis Sefasebis midgoma, romlis mixed-

2014 wels, saqarTvelos erovnulma bankma

viTac komerciuli bankebs evalebaT riskebis

ganagrZo da gaafarTova komerciuli banke-

Sefasebis procesis ganxorcieleba manam, sanam

bis

sxvadasxva

sazedamxedvelo

angariSge

29. globalur monacemebSi igulisxmeba saerTaSoriso saangariSsworebo bankis (BIS) mier Catarebuli kvlevebi saoperacio danakargebTan mimarTebaSi. zemoaRniSnuli kvlevebi moicavda mraval komerciul banks msoflio masStabiT (Tumca ara yvelas), xolo monacemebi mTliani danakargebis Sesaxeb komerciuli bankebis mier iyo wardgenili da Semdgom anonimizirebuli saerTaSoriso saangariSsworebo bankis mier. (http://www.bis.org/publ/bcbs160a.pdf) 30. ofSoringuli sqema warmoadgens auTsorsingis erT-erT formas, sadac organizaciis biznes procesi gadis qveynis farglebs gareT, magram biznes procesi rCeba imave organizaciaSi (SesaZloa kompaniis jgufis donezec), romlis nawilsac warmoadgens arsebuli organizacia.

101

bis formebis sizustis riskis Semowmeba. da足 iwyo axali proeqti, romelic ukavSirdeba

sabanko sistemis sxva seqtorebze damokidebuleba

sazedamxedvelo kapitalTan dakavSirebuli

ekonomikis sxvadasxva seqtori erTmaneT-

angariSgebis da Sesabamisi monacemebis sizus-

Tan mWidrod aris dakavSirebuli. sabanko

tis riskis Sefasebas. ganxorcielda angariS-

sistemac ar SeiZleba ganixilebodes rogorc

gebebis nawilis detaluri analizic, maT So-

izolirebuli sistema, romelic ar aris da-

ris, dakavSirebuli sainformacio sistemebis

mokidebuli ekonomikis sxva seqtorebze. Se-

adekvaturobisa da xarisxis TvalsazrisiTac.

sabamisad, kvlav aqtualuri rCeba im riske-

paralelurad, erovnuli banki yuradRebas

bis Sefaseba, romlebic uSualod ukavSirdeba

aqcevs komerciuli bankebis sainformacio

qveynis sabanko sistemis sxva seqtorebze da-

sistemebis avtomatizaciisa da kompleqsuro-

mokidebulebas. aseTi seqtorebia: energetika,

bis dones. aRsaniSnavia, rom am mimarTule-

sainformacio teqnologiebi, transporti da

biT aucilebelia bankebma gamoyon saTanado

komunikacia. sasurvelia damyardes mWidro

resursi da ganaviTaron e.w. damxmare aqtivebi

urTierTobebi kritikuli seqtorebis warmo-

sainformacio teqnologiebis mimarTulebiT.

madgenlebTan imisaTvis, rom ganxorcieldes sabanko sistemis mocemul seqtorebze damok-

sainformacio sistemebis auditi

idebulebidan gamomdinare riskebis saTanado

sainformacio sistemebis auditi warmoad-

marTva.

gens auditis erT-erT nairsaxeobas, romelic uaRresad mniSvnelovan rols TamaSobs Tanamedrove komerciuli bankebis riskebis marTvis

organizaciebisTvis gaziareba

procesSi da, Tavis mxriv, moicavs komerci-

aRsaniSnavia, rom saqarTvelos erovnuli

uli bankebis kiber-usafrTxoebis sakiTxsac.

bankis saoperacio riskebisa da informaciis

2014 wels pirvelad dainerga sainformacio

damuSavebis ganyofileba miiwvies niderland-

sistemebis auditis kriteriumebi, romlebic

ebis bankis mier gamarTul eqspertTa panelze,

gaTvaliswinebulia saoperacio riskebis axa-

romelic q. amsterdamSi gaimarTa. zemoaRniS-

li debulebiT. aRsaniSnavia, romsaqarTvelos

nul RonisZiebaze saqarTvelos erovnul bankma

erovnuli bankis saoperacio riskebis marTvis

kolegebs gauziara gamocdileba biznes uwy-

debuleba komerciul bankebs avaldebulebs

vetobisa da kiber-SetevebTan dakavSirebiT.

sainformacio sistemebis regularuli au-

konferencias eswrebodnen evropis sxvadasxva

ditis Catarebas. wlis bolos, saqarTvelos

qveynis wamyvani eqspertebi sainformacio da

erovnul bankma daiwyo muSaoba komerciul

sakomunikacio teqnologiebis zedamxedvelo-

bankebTan sainformacio sistemebis auditis

bis mimarTulebiT.

Catarebis mimarTulebiT. mimdinare etapze,

2014 wlis manZilze, saqarTvelos erovnu-

msxvil komerciul bankebs moeTxovaT sain-

li bankis saoperacio riskebisa da infor-

formacio sistemebis auditis ganxorcieleba

maciis damuSavebis ganyofilebam sakuTari

gare auditoruli kompaniebis meSveobiT. ama-

gamocdileba gauziara yirgizeTisa da tajike-

vdroulad, mcire zomis bankebs eZlevaT Sesa-

Tis centraluri bankebis warmomadgenlebsac.

Zlebloba, rom sainformacio sistemebis au-

gamocdilebis gaziarebis farglebSi Catarda

diti Catardes finansuri auditis farglebSi,

treiningebi; gansakuTrebuli yuradReba gamax-

sainformacio

vilda biznes uwyvetobis marTvis sakiTxebze,

teqnologiebis

generaluri

kontrolebis sruli Sefasebis pirobiT.

102

saoperacio riskebis marTvis praqtikis sxva

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

kiber-usafrTxoebaze, auTsorsingTan dakavS-

irebuli riskebis mitigaciaze da komerciul bankebSi sainformacio sistemebis (teqnologiuri) auditis Catarebis mniSvnelobaze. momavalSi gasatarebeli RonisZiebebi saqarTvelos erovnuli bankis mizania, rom 2015 wlis bolomde yvela moqmed komerciul

3.9 makroprudenciuli riskebi

aqarTvelos erovnuli banki agrZelebs dakvirvebas sistemuri riskebis iseT maCven-

eblebze, romlebmac SeiZleba materialuri

banks gaaCndes srulyofili biznes uwyvetobis

gavlena iqonios sabanko sistemaze. sistemuri

gegma. biznes uwyvetobis marTvis efeqtiani

riskebis identificireba da monitoringi Zi

meqanizmebis arseboba warmoadgens Tanamed-

riTadad Temebis mixedviT specializebul

rove sabanko saqmianobis erT-erT ZiriTad

jgufebSi xorcieldeba, xolo Semdeg, zedam

qvakuTxeds. Sesabamisad, momdevno wels mniS-

xedvelebTan erTad xdeba im bankebis moni-

vnelovani yuradReba daeTmoba biznes uwy-

toringi,

vetobis testirebis sakiTxs.

ris kisadmi sisuste gaaCniaT. aseTi riskebis

arsebul etapze, sainformacio sistemebis auditis Sesaxeb cnobierebis done zogadad

romelTac

mocemuli

sistemuri

nawilis Sesaxeb informacia mocemulia winamdebare angariSis sxvadasxva seqciaSi.

sabanko sistemaSi ar aris maRali. uaRresad

uSualod riskebis Sefasebisas, zogad mak-

mniSvnelovania sainformacio sistemebis au-

roekonomikur parametrebTan erTad, gaiT-

ditis Sesaxeb cnobierebis donis amaRleba da

valiswineba calkeuli seqtoris tendenciebi.

Semdgomi RonisZiebebis gatareba. 2015 wels

magaliTad,

gaaqtiurdeba muSaoba komerciuli bankebis

maRali klasis sastumroebis mSeneblobis mkve-

mier sainformacio sistemebis auditis Ca-

Tri zrda, ramac regionSi arsebuli situaci-

tarebis mimarTulebiT.

is gamo, turistebis Semodinebis Senelebis

mimdinare

periodSi

SeiniSneba

amasTan, didi roli eniWeba saoperacio

paralelurad, SesaZloa am tipis momsaxure-

riskebis Sesaxeb seminarebisa da treiningebis

bis zedmeti miwodeba da sastumroebis dabali

Catarebas, Tumca am mimarTulebiT sasurve-

datvirTuloba gamoiwvios. aseve, 2015-2016

lia, rom mniSvnelovnad gaizardos Catare-

wlebSi dagegmilia axalaSenebuli sacxovre-

buli RonisZiebebis raodenoba. saqarTvelos

beli

erovnuli bankisTvis prioritets warmoad-

bankebis mier am seqtoris dafinanseba Sez-

gens 2015 wels zemoaRniSnuli RonisZiebebis

Rudulia, Tumca wlis bolos qiris klebis,

Catareba. damatebiT, iqidan gamomdinare, rom

yidva-gayidvis tranzaqciebis Semcirebis, la-

saqarTveloSi jerjerobiT ar arsebobs er-

ris gaufasurebisa da ekonomikuri aqtivo-

Tiani saoperacio danakargebis movlenebis

bis mosalodneli Senelebis gaTvaliswinebiT,

monacemTa baza, saWiroa axlo momavalSi er-

binebis fasebze meti dawola gazrdis uZravi

Tiani danakargebis bazis Seqmna. sxvadasxva

qonebiT uzrunvelyofiT gacemuli sesxebis

saxis SeRavaTebTan erTad, erTiani monacemTa

sakredito riskebs.

binebis

maRali

miwodeba.

marTalia,

baza komerciul bankebs SesaZleblobas mis-

momavalze orientirebuli sazedamxedvelo

cems gamoiyenon monacemTa bazaSi Seyvanili

midgomebis farglebSi, swored aseT Sefasebe-

danakargebis Sesaxeb informacia saoperacio

bze dayrdnobiT xdeba finansuri riskebisa da

riskebis marTvis midgomebis dasaxvewad.

makroprudenciuli politikis ganyofilebis

103

mier stres-testebis ZiriTadi parametrebis

bankebis mier SerCeuli rigi midgomebi dasax-

perioduli gadaxedva da maTi bankebisTvis

vewia

gacnoba. komerciul bankebTan koordinaciiT

xarisxi da avtomatizacia, ris Taobazec ec-

ganxorcielda mikro stres-testebis danerg-

nobaT Sesabamis institutebs. mimdinare peri-

vis samuSaoebi. aseve, bolo gaangariSebebSi

odSi uSualod makro stresis scenaris cvli-

aisaxa regionSi mimdinare arastabilurobisa

leba ar momxdara, radgan miuxedavad laris

da valutebis gaufasurebis scenarebi; gakeT-

gacvliTi kursis meryeobisa, arsebuli re-

da gaTvlebi rogorc makro modelirebiT, ise

aluri kursi kvlav wonasworobis farglebSia.

tranzaqciis doneze calkeuli bankebis bal-

meore mxriv, lari nominalurad gaufas-

dolarTan,

angariSgebis

ansis elementebis dastresviT da Sedegebis

urda

agregirebiT. arsebuli SefasebiT, sabanko

irebulia bankebis sasesxo portfelis nax-

sistemis doneze umoqmedo sesxebisa da sesx-

evarze meti. kontrcikluri sazedamxedvelo

ebis SesaZlo danakargebis rezervis (sSdr)

midgomebis farglebSi, radgan am kuTxiT ris-

elastiuroba gacvliTi kursis mimarT daax-

ki nawilobriv ukve realizda, saqarTvelos

loebiT 2.0-3.2 zRvarSia .

erovnuli banki ganixilavs ucxouri valutis

aSS

gasaumjobesebelia

romelSic

denomin-

sxvadasxva albaTuri stres-scenarebis ana-

sesxebze damatebiT sabazro riskis mixedviT

liziT sabanko sistema jamurad inarCunebs

Sewonvis arsebuli ganakveTis Semcirebis Sesa-

kapitalis

sazedamxedvelo

Zleblobas, raTa ar Semcirdes realuri se-

normasTan axlos. amasTan, mniSvnelovania sa-

qtoris dakrediteba. cxadia, mniSvnelovania

operacio momgebianobisa da restruqturi-

paralelurad zaralis realizebasa da sesx-

zaciis faqtorebTan erTad, arsebuli mflo-

ebis zrdaze dakvirveba, ris gamoc ar xdeba

belobis

aseTi instrumentis myisierad amoqmedeba.

adekvaturobas

struqturisa

ganviTarebaze safinanso

sakredito ciklebis monitoringis miz-

mxardaWeridan

niT grZeldeba bazelis meTodologiiT gaan-

gamomdinare bankebis mier kapitalis zrdis

gariSebuli sesxebi/mSp-sTan gepze dakvirveba.

unari. aRniSnulis gaTvaliswinebiT, sistemis

statistikurad, es indikatori kargad aRw-

mdgradobasa Tu romelime bankis gadaxdisu-

ers bankebis aqtivobas da swor gamafrTxile-

narianobas safrTxe ar eqmneba.

bel signals iZleva, Tumca dolarizebuli

orientirebuli institutebis

saerTaSoriso mosalodneli

mniSvnelovania, rom scenarebis analiz-

ekonomikebisTvis gamousadegari xdeba kursis

ma moicva, maT Soris, regionis qveynebidan

meryeobisas. am SemTxvevaSic, meoTxe kvartal-

ekonomikuri problemebis gadmodebis Sesa-

Si gepis zrda ZiriTadad ganapiroba kursis

Zleblobebi. am mxriv, bankebs sesxebi Tu sxva

efeqtma. jamurad wlis ganmavlobaSi sakredi-

pirdapiri riskis pozicia ar gaaCniaT, arapir-

to aqtivoba normis farglebSi fiqsirdeboda,

dapir, am qveynebTan savaWro da sxva ekonomi-

SedarebiT maRali zrdiT sacalo segmentSi.

kuri kavSirebis mqone kompaniebis dafinanseba

ufro sayuradReboa, rom am mxriv SeiniSnebo-

ki daaxloebiT mTliani sakredito portfe-

da sakredito standartebis Semsubuqeba, rac

lis 3.7 procentia.

gasul wlebSi iqna identificirebuli. Sesa-

stres-testebi da CarCos ganviTarebisa

bamisad, bankebTan komunikaciiT mimdinareobs

da danergvis samuSaoebi kvlav gagrZeldeba.

muSaoba makroprudenciul instrumentebze,

31. ekonomikuri literaturis mixedviT, finansuri seqtoris dolarizaciisa da saSualo valis tvirTis gaTvaliswinebiT, msgavsia sxva qveynebis gamocdileba. meore mxriv, naklebad mkacria bankebis Sida Sefasebebi. aseve, jamurad ufro dabal gavlenas prognozirebs â&#x20AC;&#x17E;finansuri seqtoris Sefasebis programisâ&#x20AC;&#x153; farglebSi saerTaSoriso savaluto fondis mier qarTuli finansuri seqtorisTvis Seqmnili modeli. miuxedavad amisa, saqarTvelos erovnuli banki inarCunebs konservatiul midgomas da metad eyrdnoba sakuTar Sefasebas.

104

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

maT Soris, rogorc sesxis gacemisas dasacav

ar miewodeba sakredito sainformacio bi-

rig koeficientebze (ix. CanarTi N 2 sakredi-

uros. Sedegad, banki ver axerxebs klientis

to riskebis seqciidan), aseve mTlianad saca-

realuri gadaxdisunarianobis Sefasebas. am

lo (ipoTekebis garda) dakreditebis zrdis

problemis aRmosafxvrelad igegmeba sakanon-

tempis SezRudvaze. saqarTvelos erovnuli

mdeblo cvlilebebze muSaoba, raTa sakredito sainformacio biurom maqsimalurad moic-

banki daakvirdeba Semdgom dinamikas mimdinare

vas arasabanko seqtori, maT Soris, rogorc

wlis dasawyisSi da gadawyvets am instrumen-

saqarTvelos erovnuli bankis mier aralicen-

tis gamoyenebis mizanSewonilobas. mniSvnelo-

zirebuli sakredito institutebi.

vania, rom samomxmareblo sesxebis dabali

aseve

zrda sasurvelia makro kuTxiTac, savaWro

mniSvnelovania,

rom

saqarTvelos

erovnul bankSi Seiqmna finansuri stabiluro-

balansis gaumjobesebis mxriv.

bis komiteti, romlis mTavari amocanaa fi-

gaaqtiurda analitikuri samuSaoebi ara-

nansuri stabilurobis politikis SemuSaveba

sabanko finansuri seqtoris mimarTulebiT.

da ganxorcieleba. rogorc komitetis muSa-

araformalur finansur organizaciebsa da

obasTan dakavSirebuli sakiTxebi, aseve fi-

lombardebze Catarebul kvlevebze dayrd-

nansuri stabilurobis ZiriTadi gamowvevebi

nobiT gamoikveTa, rom am segments sabanko

ganxiluli iqneba finansuri stabilurobis

sistemis msesxeblebis jamuri valis tvirTze

yovelwliur angariSSi, romlis ganaxlebu-

materialuri gavlena aqvs maSin, roca xSir-

li versiac 2015 wlis meore naxevarSi gamo-

ad klientis am davalianebebze informacia

qveyndeba.

diagrama N 3.34 sesxebis mSp-sTan Tanafardobis gepi 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5%

sesxebi mSp

seq-14

dek-13

mar-13

ivn-12

seq-11

dek-10

mar-10

ivn-09

seq-08

dek-07

mar-07

ivn-06

seq-05

dek-04

mar-04

ivn-03

seq-02

dek-01

mar-01

tendencia

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

105

3.10 momxmarebelTa uflebebis dacva

2011 wlis ivnisi _ 2014 wlis dekembris periodSi bankebSi dafiqsirebuli da dRevandeli mdgomareobiT ganxiluli pretenziebis 39 procenti bankebma safuZvlianad miiCnies da

014 weli saintereso da mniSvnelovani iyo

momxmareblis sasargeblod gadawyvites, xolo

momxmarebelTa

mima-

60 procenti usafuZvlo aRmoCnda. amasTan,

rTulebiT. SenarCunda sabanko seqtoris mier

aRsaniSnavia, rom miuxedavad imisa, rom wina

momxmarebelTa interesebis

gaTvaliswinebis

welTan SedarebiT 2014 wels pretenziebis

tendencia. aseve, bankebi gaaqtiurdnen momx-

raodenoba daaxloebiT 8 procentiT gaizarda,

marebelTa finansuri ganaTlebis donis amaR-

safuZvliani pretenziebis wili kvlav dabali

lebis kuTxiT.

iyo da 33 procenti Seadgina. aRniSnuli, erTi

uflebebis

dacvis

garda zemoaRniSnulisa, sacalo finansur

mxriv, bankebis mimarT pretenziebis dafiq-

bazarze gaaqtiurdnen mcire moculobis mok-

sirebis meqanizmis arsebobis Sesaxeb cnobado-

levadiani sesxis gamcemi organizaciebi. momx-

bis zrdas cxadyofs, xolo meore mxriv, momx-

mareblebis mxridan miRebulma informaciam

marebelTa pretenziebis Sedegad komerciuli

msgavsi safinanso institutebis momxmarebel-

bankebis mier identificirebuli teqnikuri da

Ta uflebebis dacvis kuTxiT regulirebis

momsaxurebis xarisxis mxriv arsebuli xarve-

saWiroebac cxadyo.

zebis droulad aRmofxvras mianiSnebs.

diagrama N 3.35 komerciul bankebSi dafiqsirebuli pretenziebi, romelTa ganxilva dasrulebulia (wlebis mixedviT) 3000 2500 2000

bankebis mier miCneul iqna usafuZvlod

1500

bankebis mier miCneul iqna safuZvlianad

1000 500 0 2012

2013

2014

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

106

2014 wels erovnuli bankis momxmarebelTa

piradad gvestumra, xolo 28 momxmarebelma (3

uflebebis dacvis ganyofilebaSi sul 878

procenti) eleqtronuli fostiT mogvmarTa.

pretenzia dafiqsirda, rac wina wlis maCven-

wina wlebis msgavsad, 2014 wels aseve gagrZel-

ebels daaxloebiT 9 procentiT aRemateba.

da momxmarebelTa mier dafiqsirebuli pre-

pretenziebis umravlesoba _ 719 (82 procenti)

tenziebis Sesabamis finansur institutebTan

_ telefoniT dafiqsirda, miviReT 90 (10 pro-

da erovnuli bankis sxva struqturul er-

centi) werili, 41 momxmarebeli (5 procenti)

TeulebTan detalurad ganxilvisa da momx-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

marebelTan Semdgomi komunikaciis praqtika,

momxmareblis

keTildReobaze

Sedegad,

maTTvis kvalificiuri konsultaciis gawevis

misi SesaZlo gavlena finansur institutebze.

mizniT.

gaimarTa diskusia iseT sakiTxebze, rogoricaa finansuri ganaTlebis dabali donis amaR-

finansuri ganaTleba

lebisken mimarTuli RonisZiebebi, daintere-

finansuri ganaTleba erT-erTi seriozuli

sebuli mxareebis roli, maTi pasuxismgebloba

gamowvevaa mTeli msofliosTvis. es sakiTxi

da a.S.

saqarTvelosTvisac sakmaod problematuria,

konferenciis monawileebs sakuTari gamoc

vinaidan sakuTari biujetis da finansebis

dileba britanelma da germanelma saer Ta

sworad dagegmva swored saSualo da dabali

Soriso eqspertebma gauziares. maT konfe

Semosavlis mqone mosaxleobisTvisaa kritiku-

ren ciis monawileebs gaacnes saerTaSoriso

lad mniSvnelovani. kvlevebi adasturebs pir-

gamocdileba finansuri ganaTlebis amaRlebi-

dapir kavSirs finansuri ganaTlebis donesa

sken mimarTul RonisZiebebTan dakavSirebiT.

da mosaxleobis valis tvirTs Soris. dabali

konferenciaSi

monawileobdnen

moqmedi

finansuri ganaTlebis mqone moqalaqeebs, ro-

komerciuli bankebis, saqarTvelos bankebis

gorc wesi, „ZviradRirebuli“ qceva axasi-

asociaciis, mikrosafinanso organizaciebis

aTebT, anu, konkretuli finansuri momsaxu

ganviTarebisa

rebiT sargeblobis an produqtis SeZenisas,

saqar Tvelos ganaTlebisa da mecnierebis sa

isini arainformirebul da Sesabamisad, „Zvir“

ministros warmomadgenlebi, aseve saerTaSor-

gadawyvetilebebs iReben. finansuri ganaTleb-

iso safinanso institutebi, arasamTavrobo

is problemebze zrunva aris finansuri seqto-

organizaciebi da damoukidebeli eqspertebi.

ris, ekonomikisa da qveynis interesi. finansur

ganaTlebasTan

dakavSirebuli

problemebis ganxilvisa da maTze reagirebis mizniT, 2014 wels erovnuli bankis mier ganxorcielda Sesabamisi RonisZiebebi.

•

mxardaWeris

asociaciis,

saswavlo masalebi

momxmarebelTa uflebebis dacvis saswavlo programa germanuli Semnaxveli bankebis fondis da finansebiTa da saqarTvelos erovnuli bankisa

• saerTaSoriso konferencia „finansuri ganaTleba _ gamowvevebi da perspeqtivebi“ 30 seqtembers, sastumro „holidei inSi“,

da bankebis asociaciis mxardaWeriT, asociaciis trening centris mier daiwyo komerciul bankebSi

momxmarebelTa

dacvis

saqarTvelos erovnuli bankis organizebi-

Te masTan

Ta da germanuli Semnaxveli bankebis fondis

da praqtikuli samuSao rveulis SemuSaveba,

mxardaWeriT, gaimarTa saerTaSoriso konfer-

romlis dasrulebac 2015 wlis gazafxulisT-

encia „finansuri ganaTleba _ gamowvevebi da

vis igegmeba. aRniSnuli masalebi warmoadgens

perspeqtivebi“.

pirvel mcdelobas Seiqmnas momxmarebelTa

konferencia miznad isaxavda finansur ganaTlebasTan

dakavSirebuli

uflebebis

saxelmZRvanelosa

uflebebis dacvis sakiTxebTan dakavSirebu-

problemebis

li saswavlo masala, romelsac praqtikuli

iden tifikaciasa da finansuri institutebis

gamoyeneba eqneba finansuri momsaxurebis mim-

mier am kuTxiT ukve ganxorcielebuli da

wodeblebis TanamSromelTa mxridan. garda

samo mavlod

RonisZie-

saswavlo masalisa, asociaciis trening cen-

bebis Sesaxeb informaciis, aseve, sxvadasxva

trma damatebiT Seqmna Sesabamisi trening

dainteresebuli mxaris Sexedulebebis gazi-

programa, romelic finansuri produqtebisa

arebas. Sexvedraze ganxiluli iyo finansuri

da momsaxurebis mimwodeblebis TanamSrom-

ganaTlebis dabali donis negatiuri efeqti

lebs daexmareba ukeT gaecnon da praqtikaSi

gansaxorcielebeli

107

gamoiyenon momxmarebelTa uflebebis dacvis

robo da arasamTavrobo, aRmasrulebeli da

kuTxiT

sakanonmdeblo

arsebuli

maregulirebeli

CarCos

organoebi.

strategiul dokumentze muSaobis dasruleba

ZiriTadi moTxovnebi da principebi.

2015 wlisTvis aris dagegmili.

broSurebi evropuli

xelisuflebis

fondis

samxreT-aRmosavleT

evropisTvis (EFSE) mxardaWeriT, erovnulma

â&#x20AC;˘

globaluri fulis kvireuli

saqarTvelos

erovnuli

bankis

organi-

bankma daiwyo muSaoba saswavlo masalebze

zebiT, 2014 wels pirvelad saqarTveloSi

fizikuri pirebisa da mcire da saSualo bi-

globaluri fulis kvireuli aRiniSna. fu-

znesisTvis. fizikuri pirebisTvis gankuTvni-

lis kvireuli msoflios mraval qveyanaSi yo-

li broSura momxmareblebs daexmareba miiRon

velwliurad, martis Tvis pirvel naxevarSi

informirebuli

ipoTekuri

imarTeba, romlis mTavari mizania xeli Seu-

kreditiT sargeblobisas, xolo mcire da

wyos axalgazrda Taobis CarTulobas fulis

saSualo biznesis warmomadgenlebs _ biznes

dazogvis, ekonomikuri sistemis cvlilebisa

sesxiT sargeblobisas. masala moicavs sesxiT

da finansuri momavlis Sesaxeb diskusiaSi. es

sargeblobasTan dakavSirebuli riskebis Se-

RonisZieba aseve exmareba axalgazrda Taobas

fasebas, dafarvis sxvadasxva tipis grafikebis

finansuri SesaZleblobebis gaZlierebaSi.

gadawyvetileba

Sedarebasa da praqtikul rCevebs momxmare-

fulis

kvireulis

farglebSi

saqarTve-

blebisTvis. masalebis dabeWdva igegmeba 2015

los erovnulma bankma saganmanaTleblo turi

wlis pirvel naxevarSi.

socialurad daucveli da mravalSviliani

finansuri ganaTlebis koncefcia

ojaxebis bavSvebisaTvis moawyo. axalgazrde-

2014 wlis seqtemberSi Catarebulma saer-

bi erovnuli bankis fulis muzeums ewvivnen

â&#x20AC;˘

safinanso

yvarelSi da qarTuli fulis Sesaxeb infor-

araerTxel

macia miiRes. kvireulis farglebSi axalgaz-

gamarTulma Sexvedrebma cxadyo, rom finan-

rdebma yvarlis ilia WavWavaZis saxelmwifo

suri ganaTlebis kuTxiT qveyanaSi arsebuli

muzeumic daaTvalieres.

TaSoriso

konferenciam,

aseve

seqtoris

warmomadgenlebTan

problemebis dasaZlevad finansuri seqto-

globaluri fulis kvireulis yovelwli-

ris warmomadgenlebisa da sxvadasxva dain-

urad aRniSvna kidev erTi saSualebaa ufro

teresebuli mxaris mier ganxorcielebuli

met bavSvsa da axalgazrdas miewodos infor-

calkeuli RonisZiebebi sakmarisi ar aris da

macia fulisa da misi istoriis, dazogvis

saWiroa

dokumen-

kulturisa da piradi finansebis marTvis mniS-

tis SemuSaveba. aRniSnulma dokumentma unda

vnelovnebis Sesaxeb, rac, Tavis mxriv, finan-

gansazRvros ZiriTadi principebi da mima-

suri ganaTlebis donis amaRlebisa da finan-

rTulebebi, romelTa Sesruleba da ganxor-

suri CarTulobis erT-erTi winapirobaa.

Sesabamisi

strategiuli

cieleba momxmarebelTa finansuri ganaTlebis

108

donis amaRlebasa da Sedegad maTi finansuri

msoflio dazogvis dRe

mdgomareobis

xelSewyobis

2014 wlis oqtomberSi saqarTveloSi ukve

winapirobad unda iqces. am mizniT, erovnulma

mesamed aRiniSna msoflio dazogvis dRe,

bankma daiwyo finansuri ganaTlebis koncef-

romelsac didi istoria aqvs da msoflios

ciis strategiul dokumentze muSaoba. doku-

mraval qveyanaSi sxvadasxva RonisZiebiT 1925

menti ganxiluli iqneba rogorc adgilobriv,

wlidan aRiniSneba. 2014 wlis msoflio dazog-

aseve saerTaSoriso eqspertebTan ganaTlebis,

vis dRe saqarTveloSi wina wlebTan SedarebiT

ekonomikisa da finanasebis mimarTulebiT.

ufro masStaburi iyo. pirvelad, komerciul-

procesSi CaerTvebian adgilobrivi samTav-

ma bankebma da saqarTvelos erovnulma bank-

gaumjobesebis

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

ma saerTo RonisZiebebi gamarTes Tbilissa

swrafi sesxebi

da quTaisSi. bavSvebisa da maTi mSoblebisT-

erovnuli bankis momxmarebelTa uflebebis

vis RonisZieba TbilisSi, riyis parkSi, xolo

dacvis ganyofileba regularulad axorciel-

quTaisSi, mesxiSvilis Teatris win mdebare

ebs sacalo safinanso bazris monitorings

centralur moedanze Sedga. bavSvebs orive

momxmarebelTa uflebebis dacvis kuTxiT ar-

qalaqSi kompania „multi pultis samyarom"

sebuli problemebisa da arasasurveli sabaz-

specialuri gasarTobi programiT umaspinZla, romelic

moicavda

speqtaklebs

zRaprebis

gmirebis monawileobiT, sxvadasxva saxis TamaSobebs, Sejibrebebs, iumoristul da SemecnebiT nawils. RonisZiebaze aseve warmodgenili iyvnen monawile komerciuli bankebi, romlebmac gaavrceles broSurebi, da aseve, bankis filialebSi, bankomatebze, vebgver-

ro praqtikebis identificirebis mizniT. 2014 wels gamoikveTa sacalo bazarze e.w. onlain sesxebis gamcemi organizaciebis gaaqtiureba, romlebic

Semosavlebis

dadasturebis

ga-

reSe gascemen mcire moculobis moklevadian kreditebs. msgavsi biznes saqmianoba mTels msoflioSi

farTod

aris

gavrcelebuli.

debsa da socialur qselebSi ganaTavses video

amasTan, zogierT qveyanaSi, saqarTvelosgan

msoflio dazogvis dRis qarTul simbolos _

gansxvavebiT, am organizaciebis saqmianoba

„grovias" monawileobiT.

regulirebulia, zogierT qveyanaSi ki _ akr-

specialurad am dRisTvis Seqmnil veb

Zaluli.

gverds www.grovia.com.ge daemata sxvadasxva

2014 wlis ganmavlobaSi erovnuli banki

saxis informacia sabanko produqtebisa da

regularulad akvirdeboda aRniSnuli bazris

momsaxurebebis, aseve momxmarebelTa ufle-

ganviTarebis dinamikas SesaZlo regulirebis

bebis dacvis Sesaxeb.

SemoRebis

aucileblobis

gansazRvrisTvis.

dazogvis dRis farglebSi dagegmili kam-

am etapze ar aris cnobili msgavsi kompanieb-

pania miznad isaxavda mosaxleobis finansuri

is sakredito portfelis masStabi. Tumca,

informirebulobis donis gazrdas. am dRis

erovnuli bankis dakvirvebiT, swrafi sesxeb-

aRniSvna kidev erTxel swored imis Sexsen-

is onlain gamcemi kompaniebis momxmarebelTa

ebaa, rom TiToeulma adamianma kargad unda

finansuri mdgomareobis gaTvaliswinebiT, am

iswavlos sakuTari Semosavlebisa da xarjebis sworad ganawileba. Sesabamisi RonisZiebis Catareba aseve xels uwyobs sxvadasxva finansuri organizaciis, erovnuli bankis, akademiebisa da asociaciebis monawileobiT finansuri seqtorisadmi mosaxleobis ndobis amaRlebas. msoflio dazogvis dRis aRniSvna mosaxleobasa da komerciul bankebs Soris arsebuli barieris gadalaxvis kargi saSualebacaa.

kompaniebis saqmianobis gaaqtiurebam SesaZloa negatiurad

imoqmedos

momxmarebelTa

so-

cialur mdgomareobaze. amdenad, saerTaSoriso gamocdilebis gaTvaliswinebiT, erovnuli banki gegmavs safinanso seqtoris warmomadgenlebTan, aseve, saerTaSoriso organizaciebTan da eqspertebTan Sesabamisi maregulirebeli CarCos SemuSavebis Sesaxeb diskusiis dawyebas.

109

IV arasabanko seqtori 110

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

4.1 fasiani qaRaldebis bazari

saangariSo weli gamoirCeoda savalo fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebiT da am sferoSi investorTa interesebis gazrdiT. aRsaniSnavia, rom is reformebi da investorze

014 wlis bolosTvis saqarTvelos fasiani

orientirebuli regulaciebi, romlebic wina

qaRaldebis bazarze saqmianobda 1 safondo

wlebSi gatarda bazris ganviTarebis wasaxal-

birJa, 1 fasiani qaRaldebis centraluri de-

iseblad, produqtiuli aRmoCnda da sabolood

pozitari, 8 sabrokero kompania da 3 fasiani

gamoiRo is Sedegi, rac reformebis gatarebis

qaRaldebis

damoukidebeli

dawyebis periodSi iyo gaTvaliswinebuli. 2014

registratori.

wlis ganmavlobaSi sami kompaniis mier 5-jer

8 sabrokero kompaniidan 2 ar iyo safondo

ganxorcielda obligaciebis emisia, romlebic

birJis wevri. 2013 welTan SedarebiT erTiT

ganTavsda sajaro SeTavazebis gziT. sajaro

Semcirebulia moqmedi sabrokero kompaniebis

SeTavazebiT ganTavsebuli obligaciebis ja-

raodenoba. registratorebis mier iwarmoebo-

murma Rirebulebam Seadgina 30 milioni aSS

da 818 saaqcio sazogadoebis aqciaTa reestri,

dolari. aseve, 2014 wlis ganmavlobaSi saja-

rac 36 saaqcio sazogadoebiT metia wina wel-

ro SeTavazebis gziT ganxorcielda aqciebis

Tan SedarebiT.

erTi emisia RirebulebiT 11 milioni lari.

cxrili N 4.1 obligaciebis sajaro emisia #

emitenti

valuta/moculoba

vadianoba (weli)

nominali

saprocento ganakveTi(%)

ss M2

dolari/5,000,000

dolari/1,000

9.50

ss M2

dolari/10,000,000

dolari/1,000

8.42

Sps Tibisi krediti -arasabanko sakredito organizacia

dolari/2,500,000

dolari/10,000

9.00

ss saqarTvelos salizingo kompania

dolari/10,000,000

dolari/1,000

8.75

Sps Tibisi krediti -arasabanko sakredito organizacia

dolari/2,500,000

dolari/10,000

9.00

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

cxrili N 4.2 aqciebis sajaro emisia #

emitenti

moculoba

nominali (lari)

ss viTibi banki jorjia

lari/11,000,000

1 wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

111

savalo fasiani qaRaldebis bazris gaaqti-

tiT aris gazrdili.

urebam gavlena iqonia bazris Suamavlebis

2014 wlis monacemebiT klientebis port-

aqtivobis zrdazec. 2014 wlis 31 dekembrisT-

felma (fuladi saxsrebi da fasiani qaRaldebi)

vis moqmedi sabrokero kompaniebis aqtivebis

sabrokero kompaniebis mTliani aqtivebis 13

saerTo moculobam 33.7 milioni lari Sead-

procenti Seadgina da misi odenoba 4.39 mln

gina, rac 11 procentiT metia wina wlis mo

lariT ganisazRvra, rac 17 procentiT metia

nacemTan SedarebiT. 37 procentiT gaizarda

wina wlis monacemTan SedarebiT. aRsaniSnavia,

da 8.4 mln lari Seadgina valdebulebebis

rom klientebis portfelis mTlian aqtivebT-

saerTo moculobam. kapitalis saerTo mocu-

an Tanafardobis wilobrivi maCvenebeli bolo

lobam 25.3 mln lari Seadgina, rac 2013 wlis

wlebis ganmavlobaSi arsebiTad ar Secvlila.

analogiur monacemTan SedarebiT 5 procen

diagrama N 4.1 sabrokero kompaniebis mTliani aqtivebis, valdebulebebis, kapitalis monacemebi da aqtivebSi klientis portfelis procentuli wilis dinamika wlebis mixedviT (2009-2014) 50

25%

Rirebuleba (milioni lari)

45 20.3%

20%

15.0%

35 30

12.8%

15%

13.0%

12.4%

10% 7.6%

15 10 5 0

5% 35 12 23

35 23 12

45 14 31

47 18 29

2009

2010

2011

2012

aqtivebi valdebulebebi

6 24

2013

2014

kapitali mibarebuli portfelis wili mTlian aqtivebSi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

cxrili N 4.3 sabrokero kompaniebis aqtivoba (2014 w)

sabrokero kompaniis dasaxeleba ss „galt end Tagarti“ Sps „Tibisi brokeri“ Sps „liberTi siqiuriTiz“

moculoba (fasiani qaRaldebis raodenoba)

Rirebuleba (lari)

82,398,754 2,441,322 32,953,557

388,996,863 52,408,108 3,402,515

409,079

2,162,877

1,213

49,349

Sps „abbi aset menejmenti“

Sps „stoqs“

ss sabrokero kompania „kaukazus kapital jgufi“ Sps „qarTu brokeri“

Sps „kaukazus fainenSial servisis“ sul

118,203,925

447,019,71232

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

32. aRniSnulis Rirebulebis mniSvnelovani nawili ukavSirdeba saerTaSoriso bazarze ganxorcielebul operaciebs.

112

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

sabrokero kompaniebis mier sabirJo da

cali fasiani qaRaldi). 2013 wlis analogiur

arasabirJo garigebaTa Rirebulebam 447 mln

monacemebTan SedarebiT Rirebuleba 1.11-jer,

lari Seadgina (118.2 mln cali fasiani qaRal-

xolo moculoba 2.96-jer Semcirda. aqedan,

di). aqedan birJis savaWro sesiebze daido 1

birJis savaWro sesiaze daido 0.9 mln la-

mln laris garigeba (16.7 mln cali fasiani

ris garigeba, xolo birJaze dafiqsirebuli

qaRaldi), xolo birJis gareT 446 mln laris

garigebebis Rirebulebam 46.5 mln lari Se足

garigeba (101.5 mln cali fasiani qaRaldi).

adgina. amis garda, registratorebis mier

2014 wlis 31 dekembris monacemebiT, sa足

war足 moebul reestrebSi aisaxa is garigebebi,

qarTvelos safondo birJis savaWro sistemaSi

romlebic moqmedi kanonmdeblobiT ar eqvem-

daSvebuli iyo 128 emitentis fasiani qaRal-

debareba safondo birJaze dafiqsirebas (mem-

di. saangariSo periodSi savaWro sesiebze da

kvidreobiT gadacema, Cuqeba da sxva). 2014

birJaze dafiqsirebul garigebaTa saerTo Ri-

wlis ganmavlobaSi ganxorcielda 86 aseTi ga足

rebulebam 47.4 mln lari Seadgina (85.4 mln

rigeba 770 aTas fasian qaRaldze.

3,500

800

3,000

700 600

2,500

500

2,000

400 1,500

300

1,000

200

500

Rirebuleba (milioni lari)

moculoba (milioni cali)

diagrama N 4.2 vaWrobis ZiriTadi maCveneblebi (savaWro sesiebze dadebuli da birJaze dafiqsirebuli garigebebi) 2007-2014

100 0

0 2007

2008

2009

moculoba

2010

2011

2012

2013

2014

Rirebuleba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

cxrili N 4.4 krebsiTi informacia savaWro sesiebze dadebuli da birJaze dafiqsirebuli maCveneblebis mixedviT (2012-2014 ww) garigebis raodenoba

fasiani qaRaldebis moculoba (cali)

fasiani qaRaldebis Rirebuleba (lari)

weli

2014

2013

2014

2013

2014

2013

sabirJo

131

283

12,122,547

27,170,709

881,234

530,493

dafiqsirebuli

115

230

73,306,185

225,508,802

46,549,015

51,955,237

sul

246

513

85,428,732

252,679,511

47,430,249

52,485,730

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

113

diagrama N 4.3 savaWro sesiebze da birJaze dafiqsirebuli garigebebis raodenoba wlebis mixedviT (2007-2014 ww) 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 0 2007

2008

2009

dafiqsirebuli

2010

2011

2012

2013

2014

sabirJo

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wels centralur depozitarSi de-

Si fasian qaRaldebze tranzaqciebis raode-

ponirebuli iyo 32.96 mln fasiani qaRal-

noba gazrdilia 23 procentiT, xolo brunva

di da 11.39 mln lari. wina wlis analogiur

48 procentiT.

monacemTan SedarebiT centralur depozitar-

diagrama N 4.4 centralur depozitarSi deponirebuli fasiani qaRaldebi wlebis mixedviT (2008-2014). 110

1,000

900 800

700

70 630

60 50

600 500

400

249

30 227

20 18

17 110

2008

2009

brunva

2010

2011

2012

200

2013

100

0 2007

300

raodenoba (cali)

Rirebuleba (milioni lari)

1,100

1,047

100

2014

0 2015

tranzaqciebis raodenoba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

114

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

nobas, wina wlis maCvenebelTan mimarTebaSi

saangariSo wels centralur depozitarSi

dafiqsirebulia 26 procentiani kleba.

10.9 mln lariT Semcirda fuladi saxsrebis brunva. rac Seexeba tranzaqciebis raode-

diagrama N 4.5 centralur depozitarSi deponirebuli fuladi saxsrebi wlebis mixedviT (2008-2014) 140 900

895

120

800

Rirebuleba (milioni lari)

127

763

100

700 637

600

499

500

469

400

393

348

300

11 200

0 2007

2008

brunva

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

tranzaqciebis raodenoba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

4.2 sxva finansuri institutebi

4.2.1 mikrosafinanso organizaciebi mikrosafinanso

seqtoris

ganviTarebisa

da zrdis tendencia 2014 welsac SenarCunda. 2013 wlis monacemebTan SedarebiT, mTliani

014 wlis 31 dekembrisaTvis safinanso sfe

aqtivebis odenoba 36 procentiT gaizarda da

ros sxva monawileebs warmoadgenda 17 sa

1.1 miliardi lari Seadgina. mateba Tanabar-

kredito kavSiri, 70 mikrosafinanaso organi

proporciulad ganxorcielda valdebulebeb-

zacia, 1116 valutis gadamcvleli punqti da

isa da kapitalis xarjze, ramac Sesabamisad 836

51 fuladi gzavnilebis ganmaxorcielebeli

mln lari da 271 mln lari Seadgina. aqtivebis

piri.

zrdis 2014 wlis maCvenebeli (36 procenti) arsebiTad ar CamorCeba wina wlebis aqtivebis zrdis tempis saSualo monacems, romelic daaxloebiT 42 procents utoldeboda.

115

diagrama N 4.6 mikrosafinanso organizaciebis mTliani aqtivebi, valdebulebebi, kapitali da mTliani valdebulebebis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi 1,200

80.0%

1,000

74.9%

75.0%

74.9%

1,107

70.0% 836

1,010

271

65.0% 254

235

218

203

755

938 703

853 635

812 609 171

444 316 128

310 228 82

679

400 200

75.5%

71.1%

600

508

milioni lari

75.0%

73.6%

800

74.8%

74.5%

60.0% 2010

2011

2012

2013 IV

mTliani aqtivebi

2014 I

2014 II

2014 III

2014 IV

mTliani kapitali

mTliani valdebulebebi

mT. vald. dinamika aqtivebTan mimarTebaSi (marjvena RerZi)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wlis monacemebiT wminda sesxebis ode-

fardobis wilobrivi maCvenebeli bolo wleb-

noba 841.4 mln lariT ganisazRvra da mTliani

is ganmavlobaSi arsebiTad ar Secvlila. sesx-

aqtivebis 76 procenti Seadgina. aRsaniSnavia,

ebis zrdis tempi TiTqmis identuria mTliani

rom wminda sesxebis mTlian aqtivebTan Tana-

aqtivebis zrdisa da 37 procents Seadgens.

diagrama N 4.7 wminda sesxebis zrdis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi 1,200

2010

2011

mTliani aqtivebi

1,107 755

1,010

712

938 655

615

679 513

346

227

200

444

400

853

812

600

841

800

310

milioni lari

1,000

2012

2013 IV

2014 I

2014 II

2014 III

2014 IV

wminda sesxebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

116

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

2014 wlis monacemebiT mikrosafinanso seqtoris mTlianma sakredito portfelma 852.2 milioni lari Seadgina. igi ZiriTadad war-

lari (portfelis 20 procenti); 2. soflis meurneoba da metyeveoba _ 187.6 mln lari (portfelis 22 procenti); 3. samomxmareblo sesxebi _ 427.9 mln

modgenilia sami seqtoriT: 1. vaWroba da momsaxureba _ 170.2 mln

lari (portfelis 50 procenti).

diagrama N 4.8 mTliani portfelis struqtura

1,000 50% 67

milioni lari

800

600

67 59 276

400 49 200

102

72 299

40% 428

333

351

30%

177

188

143

146

154

169

175

105

140

131

136

144

155

170

2011

2012

2013 IV

2014 I

2014 II

2014 III

2014 IV

20%

10%

sxva

samomxmareblo sesxebis wili mTlian sesxebSi (marjvena RerZi)

samomxmareblo sesxebi

vaWroba da momsaxurebis wili mTlian sesxebSi (marjvena RerZi)

soflis meurneoba da metyeveoba

soflis meurneobis da metyeveobis wili mTlian sesxebSi (marjvena RerZi)

vaWroba da momsaxureba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama N 4.8-is mixedviT, 2014 wlis ganmavlobaSi samomxmareblo sesxebis xvedriTi wilis matebis fonze, fiqsirdeba soflis

soflis meurneobis dakreditebis tendencia narCundeba. gasuli

wlebis

maCveneblebis

msgavsad,

meurneobis seqtorze gacemuli sesxebis wilis

aqtivebis dafinansebis mTavar wyaros (saSual-

kleba, Tumca mikrosafinanso seqtoris mier

od 68 procenti) nasesxebi saxsrebi Seadgens.

117

diagrama N 4.9 nasesxebi saxsrebis struqtura, ararezidenti organizaciebidan da fizikuri pirebidan moziduli resursebis dinamika. 70%

900

mln lari

800 700 600 91

300 58

200 100 0

106 44

13 2009

2010

67 139 82 2011

152

255

247

223

234

255

270

288

2013 IV

2014 I

2014 II

2014 III

2014 IV

275

285

328

2012

40% 30%

230 145

60% 50%

110

500 400

124

166

20% 10%

sxva

sesxebi fizikuri pirebidan

sesxebi ararezidenti finansuri institutebidan da iuridiuli pirebidan

ararezidenti fin. ins. da iuridiuli pirebidan moz. sesxebis wili (marjvena RerZi) fiz. pirebidan moziduli sesxebis wili (marjvena RerZi)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wlis ganmavlobaSi SenarCunda ararezidenti finansuri institutebidan miRe-

dinare welsac grZeldeba.

buli saxsrebis zrdis tendencia. aRsaniSna-

ucxouri institucionaluri dafinansebis

via, rom saqarTvelos mikrosafinanso bazriT

zrdisa da sacalo investorebTan dakavSire-

dainteresdnen mniSvnelovani saerTaSoriso

biT erovnuli bankis mier gatarebuli mizan-

investorebi (m.S. Triodos, AccesHolding, responsA-

mimarTuli qmedebebis fonze, 2014 wels miso-

bility, da sxva), romelTac mikrosafinanso seq-

ebis valdebulebebis struqturaSi fizikuri

toris dafinansebis mravalwliani gamocdile-

pirebidan moziduli saxsrebis xvedriTi wili

ba aqvT.

Semcirda. diagrama N 4.9-is mixedviT, sacalo

2014 wels kidev ufro gaaqtiurda muSaoba

investorebisgan moziduli saxsrebis mniS-

im mikrosafinanso organizaciebTan, romlebic

vnelovani nawili erovnuli bankis mier kvali-

izidavdnen resursebs naklebad informire-

ficiur sakredito institutad aRiarebuli

buli sacalo investorebisgan. aRniSnulma

mikrosafinanso organizaciis valdebulebebs

organizaciebma gamoxates mzadyofna biznes

warmoadgens.

modelis cvlilebasTan dakavSirebiT da war-

118

nawilobriv 2014 wels ganxorcielda da mim-

mikrosafinanso

organizaciebis

momsax-

moadgines samoqmedo gegma, romelic iTval-

urebis momxmarebelTa interesebis dacvis,

iswinebs fizikuri pirebisgan SedarebiT mcire

informirebulobis xarisxis amaRlebisa da

odenobis moziduli saxsrebis Semcirebas da

mikrosafinanso organizaciisaTvis nebadar-

sacalo segmentidan etapobriv gasvlas. geg-

Tuli saqmianobis dakonkretebis aucileblo-

mis Sesabamisad, aRniSnulma organizaciebma

bis mizniT, 2014 wels seb-is mier SemuSavda

Sewyvites fizikuri pirebidan saxsrebis moz-

da sakanonmdeblo iniciativis wesiT saqarT-

idvis kuTxiT warmoebuli sareklamo kampania

velos parlamentSi warsadgenad saqarTvelos

da daiwyes sacalo msesxeblebis kvalifici-

mTavrobas gaegzavna â&#x20AC;&#x17E;mikrosafinanso organi-

uri investorebiT Canacvlebis procesi, rac

zaciebis Sesaxebâ&#x20AC;&#x153; saqarTvelos kanonSi Sesata-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

ni cvlilebebisa da damatebebis kanonis pro-

mikrosafinanso

eqti. amasTan mniSvnelovania, rom naklebad

erovnuli bankis mier, Sesabamisad saqarTve-

in足 formirebuli

saxsrebis

los erovnuli banki ar axorcielebs sesxebis

momzidvel organizaciebze sazedamxedvelo

SesaZlo danakargebis rezervebis adekvaturo-

CarCos morgebis mizniT, aqtiurad mimdinare-

bis inspeqtirebas. 2014 wlis ganmavlobaSi

obs saerTaSoriso praqtikis Seswavla, maT So-

safinanso bazarze saprocento ganakveTebis

ris fizikuri pirebidan mozidul saxsrebze

klebis tendenciam Sesabamisi gavlena iqonia

qveda zRvris (magaliTad 100,000 laris ode-

mikrosafinanso seqtoris momgebianobis para-

nobiT) da damatebiTi sazedamxedvelo moT足

metrebze (ROE, ROA). Tumca, aqtivebis zrdisa

xovnebis dawesebis mimarTulebiT.

da bazrisaTvis SeTavazebul produqtebze ar-

investorebisgan

mikrosafinanso seqtori maRali momgebianobiT xasiaTdeba. gasaTvaliswinebelia, rom

seqtori

regulirdeba

sebuli maRali marJebis fonze, maCveneblebi mainc STambeWdavia.

diagrama N 4.10 mikrosafinanso organizaciebis momgebianobis parametrebi

40.0%

10.0% 8.8% 7.6%

35.0%

33.1%

6.7%

6.2%

8.3%

33.7% 33.2%

8.0% 6.0%

30.0% 4.0%

27.1% 25.0%

2.0%

24.1% 22.2%

0.0%

20.0% 2009

2010

2011

ROE (marcxena RerZi)

2012

2013

2014

ROA (marjvena RerZi)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

aRsaniSnavia, rom 2014 wlis ganmavlobaSi

egulirebeli normatiuli bazis daxvewas da

erovnuli banki kvlavac ganagrZobda muSaobas

mikrosafinanso organizaciebis momsaxurebis

sakanonmdeblo iniciativebze, romelic miz-

momxmarebelTa interesebis dacvas.

nad isaxavs seqtoris ganviTarebas, misi mar-

119

V sagadaxdo sistemebi

120

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

saqarTvelos sagadaxdo sistema moicavs infrastruqturas

rogorc

msxvili,

worebis sistemebs, sagadaxdo sistemebis mar-

aseve

egulirebel samarTlebriv bazas, regulire-

sacalo gadaxdebisaTvis. bolo wlebSi ganx-

bas daqvemdebarebuli pirebis angariSgebis

orcielebuli mniSvnelovani sakanonmdeblo

warmoebas, sagadaxdo sistemebis regulire-

da infrastruqturuli reformebis Sedegad

bisa da zedamxedvelobis sxva aspeqtebs.

gaumjobesda gadaxdis operaciis efeqtianoba

2014 wels gagrZelda muSaoba sagadaxdo

da Semcirda mis SesrulebasTan dakavSirebuli

sistemebis sferos regulirebis mimarTule-

riskebi. aRniSnuli reformebis ganxorciel-

biT _ „sagadaxdo sistemisa da sagadaxdo

ebis Semdeg, erovnuli bankis mxridan didi

mo m saxurebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT

yuradReba daeTmo sagadaxdo sistemis (ker-

miniWebuli uflebamosilebis farglebSi saga

Zod ki, erovnuli bankis RTGS da CSD siste-

daxdo sistemis operatorebisa da sagadaxdo

mebis) biznesis uwyvetobis da informaciuli

momsaxurebis

usafrTxoebis mimarTulebebs. am mxriv unda

procesis srulyofis, maregulirebeli nor-

aRiniSnos, rom 2014 wels drois realur re-

matiuli aqtebis SemuSavebisa da angariSgebis

JimSi angariSsworebis (RTGS) sistemis uwyve

formebis daxvewis mxriv. dagegmilia siste-

tobis maCvenebeli Seadgenda 99.9 procents.

murad mniSvnelovani sagadaxdo sistemisa da

provaiderebis

registraciis

saerTaSoriso savaluto fondisa da msof-

sagadaxdo momsaxurebis mniSvnelovan prova

lio bankis erToblivi misiis „finansuri se-

iderad aRiarebis Sesabamisi kriteriumebis

qtoris

Sefasebis

programis

(FSAP)“

2014

wlis angariSSi aRiniSna, rom „saqarTvelos

gansazRvra da aseTi pirebis mimarT damatebi Ti moTxovnebis daweseba.

erovnulma bankma myari saZirkveli Cauyara saqarTvelos erovnul sagadaxdo sistemas. amJamad

arsebobs

naTlad

Camoyalibebuli

RTGS sistemaSi ganxorcielebuli operaciebis statistika

samarTlebrivi da maregulirebeli struqtu-

2014 wlis ganmavlobaSi, drois realur

ra. garda amisa, funqcionirebs saqarTvelos

reJimSi angariSsworebis (RTGS) sistemaSi ga

sagadaxdo da angariSsworebis sistema _ qvey-

nxorcielda 15.2 mln gadaxdis operacia, Ta

nis

infrastruqtura,

n xobrivi maCvenebliT 131 miliardi lari.

romelic dainerga oTxi wlis win. sistema aris

gadaricxvebis brunvis saSualo dRiuri maCve

imdenad efeqturi da qmedunariani, rom mis

nebeli Seadgenda 61 aTas sabuTs, xolo Tan

Sesaswavlad xSirad Camodian warmomadgenlebi

xobrivad 525.5 mln lars. 2013 welTan Sedar-

msoflios sxvadasxva centraluri bankidan“ .

ebiT RTGS sistemaSi gadaricxvebis raodenoba

saqarTvelos erovnuli bankis reformebis

gaizarda 2.4 milioniT (18.7 procentiT), xolo

eqsportis farglebSi sagadaxdo sistemebis

Tanxobrivi maCvenebeli gaizarda 1.4 miliardi

kuTxiT ganxorcielebul programebs Soris,

lariT (1.1 procentiT).

ZiriTadi

sagadaxdo

aRsaniSnavia tajikeTis centraluri bankis

drois realur reJimSi angariSsworebis si

warmomadgenlebisTvis momzadebuli seminare-

stemis statistikuri monacemebi ixileT qve

bi, romlebic faravdnen sagadaxdo sistemebis

moT warmodgenil diagrama N 5.1-ze da diagra

yvela mimarTulebas. kerZod, erovnuli bankis

ma N 5.2-ze.

sagadaxdo da fasiani qaRaldebis angariSs-

33. erovnuli bankis sagadaxdo da angariSsworebis sistemebis danergvis gamocdilebis gaziarebis mizniT, erovnul banks 10-ze meti qveynis centraluri bankis warmomadgeneli estumra.

121

2,000

1,800 1,600

1,400

1,200

1,000

800 600

aTasi operacia

miliardi lari

diagrama N 5.1 RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2014 weli)

400

dekemberi

noemberi

oqtomberi

seqtemberi

agvisto

ivlisi

ivnisi

maisi

ianvari

Tanxa

aprili

0 marti

200

0 Tebervali

raodenoba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

140

120

14 12

100

8 60

milioni operacia

miliardi lari

diagrama N 5.2 RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2002-2014 ww)

0 2002

2003 Tanxa

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

raodenoba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

122

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

2014 wels RTGS sistema inarCunebda umniS-

mniSvnelovani saSualebaa.

vnelovanes rols rogorc maRali Tanxobrivi

2014 wels mniSvnelovnad gaizarda sabaraTe

moculobis, aseve mcire moculobis (saca-

tranzaqciebis wili unaRdo gadaxdebis saer-

lo) gadaxdebis kuTxiT. 2013 wlis msgavsad,

To raodenobaSi da Seadgina 44.6 procenti

saqarTveloSi ganxorcielebuli tranzaqcieb-

(2013 wels _ 33 procenti). damuSavebuli ga

is saerTo brunvaSi (Tanxobrivi sididiT)

daxdebis raodenobrivi maCveneblebis mxriv,

erovnuli bankis RTGS sistemiT damuSavebuli

aseve, mniSvnelovani wili bankis Sida gada

tranzaqciebis wilma Seadgina 74.2 procenti

ricxvebs (38 procenti) da RTGS sistemiT ga-

(2013 wels iyo 75.7 procenti). aRniSnuli sul

daricxvebs (17 procenti) ukavia.

mcire 4-jer aRemateba unaRdo gadaxdebisaT-

aRsaniSnavia, rom saqarTvelos teritori

vis saqarTveloSi gamoyenebul nebismier sxva

aze ucxouri valutiT ganxorcielebuli una

sistemas/saSualebas34 da amgvarad finansuri

Rdo gadaxdebi tradiciulad umniSvnelo ro

resursebis Seuferxebeli moZraobis yvelaze

ls TamaSobs.

diagrama N 5.3 gadaxdis operaciebi sagadaxdo sistemebisa da maTi Sesrulebis sxva saSualebebis mixedviT (2014 w.)

Tanxobrivad

raodenobrivad

0.75% 3.27%

6.92%

0.05%

0.53%

0.21% 44.63%

14.30%

0.02% 38.01%

74.24%

17.09%

gadaxdebi RTGS sistemiT bankebis sakor. gadaxdebi lariT

bankebis Sida gadaxdebi lariT ucxouri valutiT gadaricxvebi

gadaxdebi sabaraTe sistemebiT

ucxouri valutiT ararez. bankebis gamoyenebiT

SeniSvna: ucx. valutiT ararez. bankebis gamoyenebiT gadaricxva moicavs rezidenti bankebis klientebs Soris gadaricxvas, romlis mixedviTac bankebs Soris saboloo angariSsworeba ganxorcielda ararezident bankebSi arsebuli sakorespondento angariSebiT. wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

eleqtronuli sagadaxdo instrumentebi

deba. momxmareblebis mier gamoyenebuli sa-

saqarTveloSi

damokide-

gadaxdo instrumentebidan wamyvan rols Ta-

buleba eleqtronuli gadaxdis saSualebebis

maSobs sagadaxdo baraTebi. 2014 wels kidev

(sagadaxdo baraTebis, internet-bankingis da

ufro gaizarda baraTebiT ganxorcielebuli

sxva) mimarT 2014 wlis ganmavlobaSic kvlav

gadaxdis operaciebis raodenobis wili mTlian

tradiciulad dadebiTi tendenciiT xasiaT-

unaRdo gadaxdebSi da Seadgina 57.5 procenti

momxmareblis

34. garda qveyanaSi arsebuli sagadaxdo sistemebisa, bankebi saWiroebis SemTxvevaSi unaRdo gadaxdebisaTvis/angariSsworebisaTvis aseve iyeneben pirdapir sakorespondento urTierTobebsac. gansakuTrebiT es exeba ucxouri valutiT gadaricxvebs.

123

(2013 wels _ 49.8 procenti). aseve mniSvnelo-

procenti (2013 wels _ 16.6 procenti; 2012

vania internet-bankis meSveobiT ganxorciel-

wels _ 21.4 procenti; 2011 wels _ 27.1 pro-

ebuli tranzaqciebis wilic, romelmac wlis

centi). Tanxobrivi maCveneblebiT internet-

jamuri SedegebiT Seadgina 21.3 procenti

bankiT inicirebuli davalebis safuZvelze

(2013 wels _ 24.8 procenti). aRsaniSnavia,

ganxorcielebuli gadaxdebi unaRdo gadaxdis

rom klientis mier uSualod bankSi qaRaldiT

operaciebs Soris udavo lideria (2014 wels

wardgenili sakredito sagadaxdo davalebebis

misi wili Seadgenda 64.6 procents, rac 3.6

wili ukanaskneli 4 wlis ganmavlobaSi stabi-

procentuli punqtiT metia 2013 wlis maCven-

lurad mcirdeba da 2014 wels Seadgina 13.8

ebelze).

diagrama N 5.4 unaRdo gadaxdebis ganawileba sagadaxdo davalebis inicirebis mixedviT Tanxobrivad

raodenobrivad

64.6%

21.3%

2.8%

2.6%

57.5% 13.8%

26.9% 2.2% 0.9%

4.4%

2.7% 0.3% internet bankingi telefoni/mobiluri bankingi

sagadaxdo baraTi sxva eleqtr. saSualeba

qaRaldiT sakredito sagadasaxado davaleba

sadebeto davaleba

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

sagadaxdo baraTebi

dekembris Tvis Sesabamis maCvenebelze.

2014 wlis bolosaTvis saqarTveloSi moq-

unda aRiniSnos, rom sakredito baraTebis

medi komerciuli bankebis mier gamoSvebuli

raodenoba gasuli wlis Sesabamis periodTan

baraTebis raodenobam Seadgina 7.7 mln baraTi.

SedarebiT gaizarda 7 procenti, Tumca sade-

es maCvenebeli 29 procentiT metia 2013 wlis

beto baraTebis zrdis maCvenebeli gacilebiT

bolos monacemTan SedarebiT. 10 sul mosax-

didi iyo (36 procentiT), ramac gamoiwvia sul

leze daaxloebiT gamoSvebulia 17 baraTi (4

gamoSvebul baraTebSi sakredito baraTebis

baraTiT meti gasuli wlis Sesabamis maCven-

wilis Semcireba.

ebelTan SedarebiT). 2014 wlis bolosaTvis gamoSvebuli bara Tebis 19 procenti aris sakredito, rac 4 procentuli punqtiT naklebia wina wlis

124

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

aqve

2010-2014 wlebis ganmavlobaSi qveyanaSi ga moSvebuli sagadaxdo baraTebis dinamika naC venebia diagrama N 5.5-ze.

diagrama N 5.5 gamoSvebuli sagadaxdo baraTebi 2010-2014 ww. 8

mln baraTi

sakredito

sadebeto

2014

2013

2012

2011

2010

sul

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

gamoSvebuli baraTebis 50 procenti aris

sagadaxdo

baraTebiT

pos-terminalebSi

Visa-s brendis, 25 procenti _ MasterCard-is,

Ses rulebuli gadaxdis operaciebi Seadgens

xolo 23 procenti _ lokaluri baraTebi. Visa

sul Sesrulebuli operaciebis 48 procents

baraTebis wili gamoSvebul baraTebSi wina

raodenobrivad da 17 procents Tanxobrivad,

welTan SedarebiT Semcirda 16 procentuli

danarCeni naRdi fulis gatanis operaciebia.

punqtiT, MasterCard-is wili gaizarda 5 pro-

Tu SevadarebT 2013 wlis Sesabamis maCvene-

centuli punqtiT, xolo lokaluri baraTebis

blebs, naRdi fulis gatanis operaciebi gaiz-

10 procentuli punqtiT. sul gamoSvebu

arda raodenobrivad 15 procentiT da Tanx-

li Visa baraTebis raodenoba wina wlis Sesa

obrivad 19 procentiT, maSin roca baraTiT

ba mis maCvenebelTan SedarebiT Semcirda 1

gadaxdis

procentiT, xolo MasterCard da lokaluri ba

pos-terminalebSi

raTebis raodenoba gaizarda 65 procentiT da

raodenobrivad da 33 procentiT Tanxobrivad.

133 procentiT Sesabamisad.

internet-gadaxdebis wilma sul Sesrulebul

operaciebi

savaWro/momsaxurebis

gaizarda

procentiT

2014 wlis ganmavlobaSi qarTuli sagadax-

pos-gadaxdebSi Seadgina 31 procenti raode-

do baraTebiT sul Sesrulda 90.8 mln opera-

nobrivad da 27 procenti Tanxobrivad. sul

cia Tanxobrivad 10.8 mlrd lari. aRniSnuli

2014 wlis ganmavlobaSi qarTuli baraTebiT

raodenobis 96 procenti da Tanxis 93 procen-

Sesrulda 13.5 mln internet operacia, Tanxo-

ti Sesrulda qveynis SigniT, xolo danarCeni

brivad 489 mln lari.

_ qveynis gareT. Sesrulebuli tranzaqcieb-

qveynis SigniT qarTuli sagadaxdo baraTe-

is raodenobrivi maCvenebeli 31 procentiT,

biT ganxorcielebuli operaciebis dinamika

xolo Tanxobrivi 21 procentiT metia wina

2010-2014 ww-Si gamosaxulia Semdeg diagra

wlis Sesabamis maCveneblebTan SedarebiT.

maze:

125

100

milioni operacia

miliardi lari

diagrama N 5.6 qveynis SigniT qarTuli baraTebiT ganxorcielebuli operaciebi (2010-2014 ww)

0 2010

2011

2012

2013

2014

gadaxdebi savaWro/momsaxurebis obieqtebSi (raodenoba)

naRdis gatana (raod)

gadaxdebi savaWro/momsaxurebis obieqtebSi (Tanxa)

naRdis gatana (Tanxa)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

viTardeba

sagadaxdo

baraTebis

mimRe-

ialebsa da servis-centrebSi _ 1,963. gasuli

bi mowyobilobebis infrastruqturac. 2014

wlis Sesabamis periodTan SedarebiT banko-

wlis bolosTvis saqarTveloSi bankomatebis

matebis raodenoba gaizarda 6 procentiT,

raodenobam Seadgina 2,192; pos-terminalebis

xolo savaWro/momsaxurebis obieqtebSi arse-

raodenoba savaWro-momsaxurebis obieqtebSi

buli pos-terminalebis raodenoba _ 26 pro-

iyo 17,108 da pos-terminalebi bankis fil-

centiT.

diagrama N 5.7 sagadaxdo baraTebis mimRebi mowyobilobebis dinamika (dekemberi, 2010-2014 ww.) 2010

2011

2012

2013

2014

-27 % +6 % -8 % +25 %

7,164 1,500

bankomati

+5 %

2,681

2,525

2,742

+2 6 %

2,191 +24 %

8,914

1,568

POS savaWro obieqtSi

+2 5 %

+23 %

1,963

11,119

1,933

+2 2 %

13,565

+7 %

2,065

+6 %

17,108

2,192

POS bankis filialSi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

126

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

2014 wels saqarTveloSi funqcionirebda

do momsaxurebis provaiderebi mniSvnelovan

sagadaxdo baraTebis 5 saprocesingo centri,

rols TamaSoben mcire moculobis (sacalo)

romelTagan 3 aris komerciuli bankis Sig-

gadaxdebis ganxorcielebaSi. kerZod, regis-

niT moqmedi (in house), xolo 2 _ saqarTvelos

trirebuli provaiderebis mier ganxorciele-

erovnul bankSi daregistrirebuli sagadaxdo

buli gadaxdebis raodenobam 2014 wlis jamuri

sistemis operatori.

monacemebiT Seadgina 475 milioni tranzaqcia (18 procentiani zrda 2013 welTan SedarebiT).

sagadaxdo momsaxurebis provaiderebi

am maCvenebliT is 2013 wlis msgavsad 31-jer

2014 wlis 31 dekembrisaTvis, saqarTve-

aRemateba RTGS sistemiT ganxorcielebuli

los erovnul bankSi registrirebuli iyo 19

gadaxdebis raodenobriv maCvenebels. aRsan-

sagadaxdo momsaxurebis provaideri, maT So-

iSnavia, rom registrirebuli provaiderebis

ris xuTis registracia ganxorcielda 2014

mier Sesrulebuli gadaxdebis ZiriTadi wili

wels.

mravalferovan

rogorc raodenobrivad, aseve Tanxobrivad

sagadaxdo momsaxurebas sTavazoben, rogori-

TviTmomsaxurebis kioskebze modis. amis miz-

caa TviTmomsaxurebis kioskebis meSveobiT

ezi qveynis masStabiT TviTmomsaxurebis ki-

gadaxdebis miReba, sagadaxdo baraTebis ga-

oskebis kargad ganviTarebuli qselia da amave

moSveba, eleqtronuli fulis gamoSveba da

dros is faqtoric, rom isini sxva sagadaxdo

misi meSveobiT gadaxdis operaciebis ganxor-

momsaxurebis provaiderebTan (garda komer-

cieleba. amasTan, erT-erTi eleqtronuli fu-

ciuli bankebisa) SedarebiT, ufro xangrZlivi

lis meSveobiT SesaZlebelia Tbilisis trans-

periodis ganmavlobaSi arseboben saqarTve-

portSi (metro, mikroavtobusebi, avtobusebi)

los bazarze. Tumca unda aRiniSnos, rom wina

gadaxdebis ganxorcieleba. aRsaniSnavia, rom

welTan SedarebiT 2014 wels mniSvnelovnad

xSir

provaiderebi

Semcirda TviTmomsaxurebis kioskebis pro-

momxmarebels erTdroulad ramdenime saxis

vaiderebis gadaxdebis wili registrirebu-

sagadaxdo momsaxurebas sTavazoben, rac di-

li sagadaxdo momsaxurebis provaiderebis

versificirebuls xdis maT bizness, zrdis

mTlian gadaxdebSi (11 procentuli punqtiT

bazarze konkurencias da aumjobesebs momsax-

raodenobrivad da 8 procentuli punqtiT

urebis xarisxs.

Tanxobrivad). gadaxdebis saerTo raodenoba-

isini

momxmareblebs

SemTxvevaSi

calkeuli

2014 wels mniSvnelovnad gaizarda saqarT-

Si wilis Semcireba ZiriTadad ganpirobebu-

velos erovnul bankSi registrirebuli sa-

lia eleqtronuli fuliT ganxorcielebuli

gadaxdo momsaxurebis provaiderebis bazari.

gadaxdebis swrafi zrdiT (48 procentiani

maT mier ganxorcielebuli sagadaxdo momsax-

zrda 2013 welTan). amasTan, am zrdaSi udide-

urebis

Tanxobrivma

maCvenebelma

Seadgina

wili

modis

transportSi

gamoyenebul

2.9 miliardi lari, rac wina welTan Sedar-

eleqtronul fulze. rac Seexeba Tanxobriv

ebiT 60 procentiT aris gazrdili, Tumca

gamoxatulebaSi, eleqtronuli fuliT gan足

komerciuli bankebis mier ganxorcielebuli

xorcielebul tranzaqciebs, 2013 wlis msgavs-

gadaxdebis jer kidev umniSvnelo nawils (1.8

ad, registrirebuli sagadaxdo momsaxurebis

procents) Seadgens. miuxedevad amisa, sagadax-

provaiderebis bazris 3 procenti ukaviaT.

127

VI sainformacio teqnologiebis ganviTareba

128

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

aangariSo periodSi xorcieldeboda samu

sistemis danergva erovnul banks aZlevs imis

Saoebi sainformacio teqnologiebis sru-

saTanado rwmunebas, rom sistemis gavrcelebis sferosTan dakavSirebuli informaciuli

lyofis mimarTulebiT. 2014 wlis 6-7 noembers, q. TbilisSi gamar-

usafrTxoebis riskebi imarTeba adeqvaturad.

Tul kiberusafrTxoebisa da informaciuli

standartis

teqnologiebis ganviTarebis rigiT me-7 re-

frTxoebis marTvis sistemis SeqmniT, danerg-

gionalur konferenciaze (GITI 2014), saqarT-

viTa da operirebiT erovnul bankSi Catarda

velos

nominaciaSi

iseTi mniSvnelovani samuSaoebi, rogoricaa

gaimarjva _ „yvelaze farTod gamoyenebadi

sistemis gavrcelebis sferos gansazRvra; in-

eleqtronuli

iTval-

formaciuli aqtivebis reestris Seqmna, riske-

iswinebs sabanko seqtorSi qaRaldze Sesrule-

bis Sefasebis da riskebTan mopyrobis proce-

buli operaciebis Canacvlebas „ganviTarebuli

sis da Tavsebadobis ganacxadis Camoyalibeba

eleqtronuli xelmoweris“ gamoyenebiT Seqm-

(SoA); kontrolebis efeqtianobis gazomva,

nili eleqtronuli dokumentiT; „informaci-

Canawerebis marTva, angariSgeba, incidentebis

uli usafrTxoebis saukeTeso menejmenti“,

marTva, politikebis da procedurebis Seqm-

romlis farglebSic erovnul bankSi dainerga

na da damtkiceba, auditi; riskebis Sefaseb-

saerTaSoriso ISO27001 standartis Sesabamisi

is, riskebis marTvis gegmis da Tavsebadobis

informaciuli usafrTxoebis marTvis sistema,

ganacxadis danergva. warmatebulad serti-

xolo uaxloes momavalSi erovnuli banki geg-

ficirebisaTvis aseve saWiroa danergili in-

mavs aRniSnuli standartiT sertificirebas,

formaciuli usafrTxoebis marTvis sistemiT

rac iqneba saqarTveloSi pirveli ISO27001-iT

saTanado operireba, raTa Seiqmnas Sesabamisi

sertificireba da „yvelaze warmatebuli in-

proceduruli Canawerebi.

erovnulma

bankma

servisi“,

sam

romelic

Sesabamisi

informaciuli

usa-

frastruqturuli gadawyvetileba“, romlis

zemoaRniSnuli samuSaoebi dasrulda gasu-

farglebSi erovnul bankSi, pirvelad sajaro

li wlis bolos da SeiZleba iTqvas, rom amJam-

seqtorSi, dainerga monacemTa sanaxis fed-

ad erovnuli banki ukve mzad aris Sesabamisi

erirebuli virtualizatori, ramac server-

saerTaSoriso sertificirebisaTvis, romelic

ul centrebs Soris gadarTvis drois xangr-

igegmeba 2015 wlis pirvel naxevarSi.

Zlivoba nulamde Seamcira. Tanamedrove organizaciaSi informaciuli

ISO27001 saerTaSoriso standartiT sertificireba niSnavs imas, rom erovnul bankSi

aqtivi erT-erTi yvelaze Rirebuli aqtivia,

informaciuli

romelsac saTanado mopyroba Wirdeba. gamom-

cieldeba saerTaSoriso standartis da msof-

dinare aqedan, standartizaciis saerTaSori-

lio saukeTeso praqtikis Sesabamisad, rac

so organizaciis (ISO-s) mier SemuSavebulia in-

dadasturebulia saerTaSorisod akreditire-

formaciuli usafrTxoebis marTvis sistemis

buli damoukidebeli auditoris mier maser-

saerTaSoriso standarti ISO27001, romelic

tificirebeli auditisas. aqedan gamomdinare,

miznad isaxavs informaciis konfidencialo-

bankis faseuli informaciuli aqtivebis dacva

bis, mTlianobis da xelmisawvdomobis saTan-

xdeba maRal doneze, informaciis konfiden-

ado uzrunvelyofas. standarti moicavs 113

cialoba, mTlianoba da xelmisawvdomoba aris

kontrolis meqanizms, romlebic gaerTianebu-

uzrunvelyofili. sertifikatiT aseve xdeba

lia 14 jgufSi.

demonstrireba faqtisa, rom informaciuli

aRniSnuli saerTaSoriso standartis Sesabamisi informaciuli usafrTxoebis marTvis

usafrTxoebis

marTva

xor-

usafrTxoebis yvela kontroli gamarTulad funqcionirebs.

129

ISO27001 sertificireba erovnuli bankis reputaciis mniSvnelovan zrdasac Seuwyobs

gamomdinare,

xels. kerZod, izrdeba momxmareblebisa da

mdgradobis kidev ufro gaumjobesebis miz-

partniorebis ndoba bankis servisebisadmi in-

niT, 2013 wlis bolos miRebul iqna arsebuli

formaciuli usafrTxoebis kuTxiT.

infrastruqturis daxvewis da srulyofis

saqmianobis

uwyvetobisa

gasul wels sakmaod mniSvnelovani proce-

gadawyvetileba, rac gamoixata monacemTa Sen-

durul-teqnikuri nabijebi gadaidga erovnu-

axvis diskuri sistemebis aqtiv-pasiv reJimi-

li bankis eleqtronuli informaciis dacvis

dan aqtiv-aqtiv reJimze gadasvlaSi.

kuTxiT. kerZod, dainerga Sifraciis progra-

aqtiv-aqtiv konfiguracia gulisxmobs imas,

muli uzrunvelyofa, romelic gankuTvnilia

rom erT serverul centrSi arsebuli diskuri

personaluri kompiuterebis myari diskis da

sistemis dazianebis SemTxvevaSi, teqnolo-

eleqtronuli fostis daSifvrisaTvis. ze-

giurad unda iyos SesaZlebeli avtomaturad

moaRniSnuli sistemis ZiriTadi daniSnulebaa

da myisierad moxdes sistemis gadarTva meore

ucxo pirebisaTvis myar diskze an eleqtronul

serverul centrSi arsebul monacemTa Senax-

gzavnilSi

vis diskur sistemaze. biznes uwyvetobis gegmis

arsebul

informaciaze

wvdomis

sruli SezRudva.

130

tikulia qveynis stabilurobisaTvis. aqedan

SemuSavebis farglebSi, ucxoeli konsultan-

veb usafrTxoebis amaRlebis mizniT, 2014

tebis mier gaweul iqna analogiuri rekomen-

wlis bolos, erovnul bankis mier SeZenil

dacia monacemTa Senaxvis diskur sistemebs

iqna axali Taobis internet momxmareblebis

Soris gadarTvis drois Semcirebis Taobaze

Sida da gare qselTan (internetTan) kavSiris

kontrolisa da dacvis programuli uzrunve-

konfiguraciiT Secvlaze, rac geografiulad

lyofa, romelic gankuTvnilia veb filtraci-

daSorebuli monacemTa Senaxvis diskuri sis-

is, qselis trafikis SezRudvis da internet

temis klasterul teqnologiaze gadasvlas

aplikaciebis kontrolisaTvis. amJamad mim-

gulisxmobs. yovelive amas ki monacemTa Sen-

dinareobs zemoaRniSnuli sistemis danergvis

axvis diskuri sistemebis ganawilebuli (fed-

samuSaoebi.

erirebuli) virtualizatori uzrunvelyofs.

aqtiv-pasiv

konfiguraciis

aqtiv-aqtiv

rogorc cnobilia, erovnul banks gaaC-

sistema geografiulad daSorebul monacemTa

nia ori erTmaneTisgan moSorebuli identuri

Senaxvis or diskur sistemas virtualurad

ZiriTadi da sarezervo monacemTa damuSavebis

aerTianebs erT sistemaSi, rac uzrunvelyofs

centri (serveruli centri), saidanac xdeba

imas, rom yoveli aplikaciisa da servisisaT-

bankSi arsebuli yvela sainformacio sistemis

vis monacemTa Senaxvis sistema warmodgenilia

operireba. serveruli centris erT-erTi Zir-

rogorc erTi virtualuri sistema, miuxeda-

iTadi komponentia monacemTa Senaxvis diskuri

vad imisa, geografiulad romel serverul

sistema. aRniSnuli sistema aris sakmaod mniS-

centrSi mdebare diskuri sistema aris fizi-

vnelovani da kritikuli ara marto erovnuli

kurad aqtiuri. es ki Tavis mxriv uzrunvely-

bankisaTvis, aramed mTlianad qveynis finan-

ofs servisebis maRal saimedoobas da gadarT-

suri seqtorisaTvis, radgan maTi gamoyenebiT

vis avtomatizacias.

xdeba erovnuli bankis yvela sistemis, maT

aRsaniSnavia, rom erovnuli banki warmoad-

Soris qveynis angariSsworebis sistemis da

gens saqarTveloSi pirvel sajaro dawese-

saerTaSoriso rezervebis marTvis sistemis

bulebas, sadac dainerga zemoaRniSnuli Tan-

muSaobis uzrunvelyofa. Sesabamisad, maTi

amedrove teqnologia _ monacemTa sanaxis

stabiluri, mdgradi da uwyveti muSaoba kri-

fe足de足rirebuli virtualizatori, ris Sedega-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

dac erovnuli bankis aqtiur-pasiuri server-

da programuli uzrunvelyofis sarezervo

uli centrebi gaxda aqtiur-aqtiuri, rac

aslebis marTvis politika. rezervireba daiyo

mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia.

sistemebis kritikulobis xarisxis mixedviT,

aqtiv-aqtiv serveruli centrebis mTavari

sxvadasxva sistemebisaTvis ganisazRvra rez-

upiratesoba tradiciul aqtiv-pasiv midgo-

ervirebis sixSire, sarezervo aslebis Senax-

masTan SedarebiT aris is, rom erTi serveruli

vis vadebi da ganisazRvra media, razec xdeba

centris dazianebis SemTxvevaSi, IT servisebis

sarezervo aslebis Senaxva. aseve yoveli sis-

meore serverul centrSi gadarTva xdeba av-

temisaTvis ganisazRvra rezervirebis tipebi.

tomaturad da myisierad. monacemTa federi-

saangariSo periodSi SemuSavda da eqsplu-

rebuli virtualizatoris danergvis Semdeg,

ataciaSi Sevida fulis gaTeTrebisa da spe-

TiTqmis yvela IT servisisaTvis biznes uwy-

cialuri inspeqtirebis programuli uzrunve-

vetobis ZiriTadi parametri e.w. RTO (Recovery

lyofa „AML-Search“, romelic miznad isaxavs

Time Objective), romelic gansazRvravs maqsi-

adgilze Semowmebis procesSi Sesamowmebeli

malur dasaSveb drois xangrZlivobas, rom-

organizaciebis mier eleqtronuli formatiT

lis ganmavlobaSic unda aRdges incidenti-

mowodebuli informaciis damuSavebis xelSew-

sas dazianebuli servisi, gaxda nulis toli.

yobas. mocemul saZiebo sistemas aseve gaaCnia

adre arsebuli infrastruqturuli arqite-

saqarTvelos

qturiT, servisebis erTi centridan meoreSi

daqvemdebarebuli, danawevrebuli operacieb-

gadarTvas Wirdeboda garkveuli dro, rac

is gamovlenis SesaZlebloba.

kanonmdeblobiT

monitorings

iwvevda aplikaciebis wyvetas da Sesabamisad

gasul wels dasrulda muSaoba da eqs-

muSaobis Seferxebas gansazRvruli droiT.

pluataciaSi Sevida saqarTvelos erovnuli

aseve, gadarTva saWiroebda adamianur Care-

bankis sabanko zedamxedvelobis angariSgebis

vas, rac zrdida operaciul riskebs. axali

eleqtronuli miRebis sistema. zemoaRniS-

teqnologiis danergvis Semdeg mniSvnelovnad

nuli

gaizarda servisebis xelisawvdomobis xarisxi,

daxurul virtualur qselSi da misi saSuale-

radgan yvela IT servisi erTdroulad orive

biT komerciul bankebs usafrTxod SeuZliaT

serverul centrSia xelmisawvdomi.

atvirTon saqarTvelos erovnul bankSi war-

2014 wlis ganmavlobaSi xorcieldeboda saqarTvelos

sabanko

seqtorSi

specialuri

portali

ganTavsebulia

sadgeni eleqtronuli angariSgebebi, romel-

ganviTare-

ic Tavis mxriv cifrulad aris xelmowerili.

buli eleqtronuli xelmoweris danergva (ix.

aRniSnuli sistemis ganvrcobam etapobrivad

Tavi 7, eleqtronuli xelmowera). 2014 wels

unda gamoricxos erovnul bankSi warsadgeni

serverul centrebs da monacemTa Senaxvis

eleqtronuli

diskur sistemebs Soris arsebuli optikuri

fostiT mowodeba, rac mniSvnelovani winga-

kavSiris siCqaris, saimedoobisa da infor-

dadgmuli nabijia.

dokumentebis

eleqtronuli

maciis daculobis xarisxis gazrdis mizniT,

2014 wlis bolos, realur reJimSi eqspl-

ganxorcielda arsebuli optikuri qselis in-

uataciaSi gasaSvebad momzadda saqarTvelos

frastruqturis cvlileba da axali optikuri

erovnuli bankis erTiani finansuri, makroe-

qselis komutatorebis implementacia.

konomikuri da statistikuri informaciuli

saangariSo periodSi ganaxlda da saqarTvelos erovnuli bankis prezidentis gankar-

sistema _ „sebstati“ (ix. Tavi 13, statistikuri saqmianoba).

gulebiT oficialurad damtkicda saqarT-

erovnuli bankis klientebis momsaxurebis

velos erovnuli bankis monacemTa bazebisa

gaumjobesebis uzrunvelsayofad, xorcield-

131

eboda

distanciuri

sabanko

momsaxurebis

ganxorcieleba.

programis danergvis da testirebis procesi.

saqarTvelos

rogorc

inovaciuri

efeqturobisa da moxerxebulobis gazrdas,

erT-erTi lideri saxelmwifo dawesebuleba,

saoperacio xarjebis Semcirebasa da klient-

momavalSic gaagrZelebs Tanamedrove teqnol-

Ta momsaxurebis xarisxis gaumjobesebas. pro-

ogiebis danergvas, sainformacio infrastruq-

gramam unda uzrunvelyos klientTa sabanko

turis daxvewas da misi mdgradobis amaRlebas,

momsaxureba distanciurad, maT Soris maTi sa-

raTa IT servisebis miwodebis saimedooba mud-

muSao adgilidan daculi gziT eleqtronuli

mivad iyos maRal doneze da amave dros xde-

davalebebis miReba da maT safuZvelze Ziri-

bodes biznes procesebis gaumjobeseba.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

proeqtebis

banki,

igi miznad isaxavs momxmarebelTa saoperacio

Tad sabanko sistemaSi Sesabamisi Canawerebis

132

erovnuli

ganmaxorcielebeli

VII eleqtronuli xelmowera

133

013 wels erovnuli bankis iniciativiT

eleqtronuli xelmoweris gamoyenebis usa-

da iwyo sabanko seqtorSi eleqtronuli

frTxoebis politikis safuZvelze konkre-

xelmoweris danergvis proeqti . eleqtrouli

tuli sabanko momsaxurebis gawevis dros

xelmoweris praqtikaSi gamoyeneba gulisxmobs

gamoyenebul eleqtronul xelmoweras aqvs

saqarTvelos

materialur dokumentze piradi xelmoweris

sabanko

seqtorSi

qaRaldze

Sesrulebuli xelmoweris Canacvlebas ele Sesabamisad,

proeqtis ganxorcielebisas, eleqtronuli

eleqtronuli dokumentbrunviT yvela im ope

xelmoweris iuridiuli statusis garda aqtu-

raciaze, romelTa eleqtronuli formiT Ses-

aluri gaxda misi teqnikuri modelis gansaz-

ruleba daSvebulia moqmedi kanonmdeblobiT.

Rvra, xelmoweris daculobis da gamoyenebis

sabanko seqtoris ganviTarebis masStabma

sando garemos uzrunvelyofa, aseve, sabanko

dRis wesrigSi daayena eleqtronuli bizne-

seqtorSi gamoyenebuli eleqtronuli do-

sis stimulirebisTvis iseTi garemos Seqmna,

kumentbrunvis usafrTxo garemos Seqmna. sa-

romelic uzrunvelyofs tranzaqciis dacu-

banko seqtorSi eleqtronuli xelmoweris

lobas, rac Tavis mxriv pirdapir ukavSirdeba

im modelis gamoyeneba, romelsac eqneba ma-

procesis monawile mxareebis nebis gamoxatvas.

terialur dokumentze piradi xelmoweris

eleqtronuli xelmoweris, rogorc iuridi-

Tanabari iuridiuli Zala, pirvel rigSi gami-

uli Zalis mqone instrumentis gamoyenebis

jnuli iqna momxmarebelTan pirispir an dis-

aucilebloba, ualternativo instrumentia

tanciurad momsaxurebis miwodebis mixedviT.

qaRaldze operaciebis Sesrulebis praqtikidan

momsaxurebis aRniSnuli formebis Sesabamisad

etapobrivi amoRebisTvis. xolo dokumentis

aqtualuri gaxda xelmoweris gansxvavebuli

materialuri formidan eleqtronulze gadas-

modelis danergva, magram xelmoweris sando

vla, biznes procesebis moqnilobis da opti-

da daculi garemos uzrunvelsayofad, orive

mizaciis upirobo saSualebaa. eleqtronuli

modelis SemTxvevaSi savaldebulod iqna miC-

dokumentbrunvis gamoyeneba gamarTlebulad

neuli xelmoweris cifruli sertifikatis

iqna miCneuli mxolod da mxolod im SemTx-

gamoyeneba.

qtronuli

134

Tanabari iuridiuli Zala“.

xelmoweriTa

vevaSi, Tu daculia dokumentis da masze arse-

mimdinare etapze sabanko seqtorSi daner-

buli xelmoweris avTenturoba da es yovelive

gili eleqtronuli xelmowera iTvaliswinebs

aRiarebuli iqneba mesame mxaris mier.

momxmarebelTan pirispir momsaxurebisas op-

mimdinare proeqtma dRis wesrigSi daay-

eraciebis qaRaldze Sesrulebis Canacvlebas

ena im tipis eleqtronuli xelmoweris gamoy-

eleqtronuli dokumentiT, romelic damow-

eneba, romelic Tavisi iuridiuli bunebiT

mebuli iqneba rogorc klientis, aseve bankis

gauTanabrdeba materialur dokumentze pirad

eleqtronuli xelmoweriT. amasTanave, dan-

xelmoweras. sabanko seqtorSi eleqtronuli

ergili modeli vargisia nebismieri potenci-

xelmoweris danergviT dainteresebul komer-

uri xelmomwerisTvis, miuxedavad imisa, momx-

ciul banks, „komerciuli bankebis saqmianobis

mareblis savaldebulo identifikacias banki

Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-19 muxlis

ganaxorcielebs piradobis axali mowmobiT Tu

me-4 punqtis Tanaxmad, eniWeba ufleba Tavad

mis gareSe; momsaxurebis es formati saSuale-

Seqmnas eleqtronuli xelmoweris danergvis

bas aZlevs sabanko seqtors eleqtronul do-

mTavari safuZveli _ usafrTxoebis politika,

kumentbrunvaze gadaiyvanos momxmarebelTan

xolo amave punqtis Sesabamisad, „komerciuli

pirispir momsaxurebis sruli segmenti. aseve,

bankis mier erovnul bankTan SeTanxmebuli

sabanko seqtorSi eleqtronuli xelmoweris

konkretuli sabanko momsaxurebis gawevisas

gamoyeneba ar gulisxmobs sabanko saqmianobaSi

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

qaRaldze Sesrulebuli materialuri xelmow-

banki xelmZRvanelobs evrokavSirSi an/da mis

eris gamoyenebis amoRebas. komerciuli banki,

mier sandod miCneul sakanonmdeblo sivrceSi

romelic erovnul bankTan SeTanxmebuli usa-

arsebuli regulaciebiT, standartebiT da

frTxoebis politikis Sesabamisad konkretul

rekomendaciebiT. aseve proeqti calsaxad gan-

sabanko operaciaze danergavs eleqtronul

sazRvravs eleqtronuli xelmoweris gamoyen-

xelmoweras,

ebas Ria/daxuruli gasaRebis principis, asi-

tipis operaciaze qaRaldze Sesrulebuli ma-

metriuli kriptografiisa da sertifikatze

terialuri xelmoweris gamoyenebis SesaZle-

damyarebuli

bloba.

dacvas. Ria gasaRebis infrastruqtura pub-

valdebulia

uzrunvelyos

xelmoweris

(PKI) principebis

proeqtis ganxorcielebis pirveli etapi

lic key infrastructure (SemdgomSi PKI) ganixileba

dasrulda 2013 wlis dekemberSi, roca erovnu-

rogorc momsaxurebis, standartebis, pro-

li bankis mier SemuSavebuli da miRebul iqna

tokolebis da programuli uzrunvelyofis

sabanko seqtorSi eleqtronuli xelmoweris

komponentebis erToblioba, romelic saSu-

gamoyenebis sazedamxedvelo CarCo. damtkicda

alebas iZleva gamoyenebul iqnes Ria gasaRe-

„eleqtronuli xelmoweris danergvis proeq-

bis Sifraciis teqnologia. PKI aseve gage-

tis aRwera“, romelic warmoadgens sabanko

bulia rogorc Ria gasaRebis sertifikatze

seqtorSi eleqtronuli xelmoweris danerg-

damyarebuli sando ierarqia. sxva SemTxvevaSi

vis principebsa da ganmartebebs monawile mxa-

SesaZloa, aseve gagebul iqnes, rogorc Si-

reebis funqcionaluri CarTvisTvis, aRwers

fraciisa da cifruli sertifikatis momsax-

gamoyenebul sabaziso midgomebsa da regu-

urebis miwodeba. PKI aseve, miCneulia garemod,

laciebs, aseve exeba samarTlebriv aspeqtebs

romelic axorcielebs Ria gasaRebis marTvas

eleqtronuli xelmoweris legaluri aRiareb-

sertifikatis gamcemi uflebamosili piris,

isTvis. garda aRniSnuli dokumentisa, damt-

Certification Authorities (SemdgomSi CA) mier ga-

kicda „eleqtronuli xelmoweris meTodolo-

moSvebuli cifruli sertifikatis meSveobiT,

giuri

miiReba

rac momxmarebels saSualebas aZlevs aRniS-

rogorc sabanko seqtorSi eleqtronuli xel-

nul garemoSi ganaxorcielos daculi komuni-

moweris gamoyenebisTvis sando da daculi

kacia da operaciebi.

saxelmZRvanelo“,

romelic

garemos Seqmnis saxelmZRvanelo dokumenti,

sabanko seqtorSi danergili eleqtronuli

rac asve warmoadgens eleqtronuli xelmow-

xelmoweris praqtikaSi marTebulad gagebis

eris danergvis meTodologiur safuZvels

mizniT, erovnuli bankis mier damtkicebu-

sabanko seqtorSi ganviTarebuli eleqtronu-

li regulaciebiT ganisazRvra eleqtronu-

li xelmoweris gamoyenebis mizniT bankis

li xelmoweris CarCo-modeli, rac gulisx-

usafrTxoebis

SemuSavebisTvis.

mobs evroparlamentisa da evropuli sabWos

„eleqtronuli xelmoweris meTodologiuri

N910/2014 regulaciiT _ „eleqtronuli iden-

saxelmZRvanelo“ SemuSavebulia saqarTvelos

tifikacia da sando servisebi eleqtronuli

kanonmdeblobis moTxovnaTa da evrokavSiris

tranzaqciebisTvis“ (romelmac Secvala di-

sivrceSi moqmedi regulaciebis gaTvaliswine-

reqtiva 1999/93/EC) _ gansazRvrul „ganvi-

biT da eyrdnoba evrokavSiris regulaciebiT

Tarebul eleqtronul xelmoweras“ (an ufro

gansazRvrul eleqtronuli identifikaciis,

Zlieri dacvis mqone xelmoweras), romelic

auTenTifikaciisa da xelmoweris teqnikur,

saWiroa

procedurul da xarisxobriv moTxovnebs.

gansazRvrul

politikis

akmayofilebdes moTxovnas.

amave

direqtiviT

„ganviTarebuli

eleqtronuli xelmoweris sando da dacu-

eleqtronuli xelmoweris“ ganmartebis zog-

li garemos uzrunvelyofis mizniT, erovnuli

adi da „teqnologiurad neitraluri“ bune-

135

bidan gamomdinare, praqtikaSi misi gamoyeneba

amisa, xelmoweris Sesrulebis dro dadas-

gulisxmobs xelmomweris identificirebisT-

turebulia mesame mxaris „drois aRniSvniT“.

vis saWiro monacemebis Sifracias, am monacemebis xelmosawer dokumentTan dakavSirebasa

banko seqtorSi

da sertifikatze damyarebuli xelmoweris

ganviTarebuli eleqtronuli xelmoweris

ganxorcielebisas asimetriul Sifracias re-

gamoyenebisTvis uzrunvelyofil iqna iseTi

komendirebuli algoriTmebiT da PKI-s sxva

sando da daculi garemo, sadac daculia in

principebis gamoyenebiT.

frastruqturuli da usafrTxoebis minima

Sedegad, danergili „ganviTarebuli ele

luri moTxovnebi, romlebic gaTvaliswineb-

qtro nuli xelmoweris“ gamoyeneba, sabanko

uli unda iqnes sistemis monawile mxareebis

seqtorSi eleqtronuli komerciis efeqtu

mier. aRniSnuli minimaluri moTxovnebis Zir-

robisa da efeqtianobis zrdis mizniT mini-

iTadi komponentebia:

mum niSnavs: biznes procesis avtomatizacias,

• xelmomweri flobs xelmoweris Seqmnis mow-

momsaxurebis xarisxis gaumjobesebas, momsax-

yobilobas da aqvs erTpirovnuli kontro-

urebis xarjebis Semcirebas, sainformacio

li masze;

usafrTxoebis zrdas, momsaxurebis drois Semcirebas, monacemebis xarisxisa da eleqtronuli arqivirebis zrdis SesaZleblobas.

• garantirebulia dokumentis mTlianoba da ucvleloba; • uzrunvelyofilia sando CSP-s da mowinave

erovnuli bankis zemoT aRniSnuli regu-

teqnologiebis gamoyenebiT aRWurvili xe

laciis Sesabamisad eleqtronuli xelmowera

lmoweris Seqmnis mowyobilobis gamoyeneba;

danerga „prokredit bankma“, rasac safuZv-

• uzrunvelyofilia dokumentze drois aR

lad daedo 2014 wlis TebervalSi erovnu-

niSvnis gamoyeneba momsaxurebis gamwevi sa

li bankis mier gamocemuli individualur-

ndo piris mier;

administraciuli aqti sabanko operaciebSi eleqtronuli xelmoweris gamoyenebaze ufle-

• daculia xelmomweris biometriuli mona cemebi;

bamosilebis miniWebis Sesaxeb. amave wlis de-

• daculia momxmareblis uflebebi, rac mini-

kemberSi, aRniSnul gankargulebaSi Sesuli

mum gamoixateba eleqtronuli xelmoweris

cvlilebis safuZvelze „prokredit bankma“

legaluri

miiRo uflebamosileba eleqtronuli xel-

bulobasa, xelmoweramde dokumentis gac-

mowera gamoiyenos saqarTvelos teritori-

nobasa da dokumentis originalze xelmi-

aze arsebul yvela filialSi momxmarebelTan

sawvdomobaSi;

pirispir sabanko operaciis ganxorcielebis dros. eleqtronuli xelmoweris is modeli,

136

ganviTarebuli eleqtronuli xelmowera sa-

efeqtis

Sesaxeb

informire-

• uzrunvelyofilia eleqtronuli dokumentis (dedani) daculi gziT xelmomwerisTvis miwodeba;

romelsac 2014 wlis TebervalSi mieniWa iu-

• uzrunvelyofilia xelmoweris sadavod an/

ridiuli Zala da dainerga sabanko seqtorSi,

da saeWvod cnobis SemTxvevaSi eqspertizis

pirveli modelia ara marto saqarTvelos sa-

Catarebis SesaZlebloba.

banko seqtorSi, aramed qveyanaSi da regionSic

eleqtronuli xelmoweris gamoyenebis ga

ki, romelic evroregulaciebis Sesabamisad

re moSi CarTuli arian Semdegi monawile

kvalificirdeba „ganviTarebul eleqtronul

mxareebi:

xelmowerad~ (Advanced electronic signature), dam-

• erovnuli banki _ gansazRvravs eleqtronu-

yarebulia cifrul sertifikatze da iyenebs

li xelmoweris Seqmnis usafrTxoebis mini-

xelmomweris biometriul monacemebs. garda

malur zRvars da uflebas aZlevs komer-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

ciul banks gamoiyenos usafrTxoebis am

dakavSirebul sxva nebismier momsaxurebas.

modeliT Seqmnili eleqtronuli xelmow-

erovnulma bankma, Tavisi uflebamosilebis

era;

farglebSi gansazRvra misTvis misaRebi sando

• komerciuli banki _ SeimuSavebs usafrTx

da daculi garemos SeqmnisTvis momsaxure-

ebis politikas da SesaTanxmeblad warudg-

bis gamwevis, gamoyenebuli produqtis usa-

ens erovnul banks;

frTxoebis donis, riskebis marTvis da momx-

• xelmoweris Seqmnis mowyobilobis momwo

marebelTa uflebebis dacvis savaldebulo

debeli _ uzrunvelyofs mowyobilobisa da

done. aRniSnuli da sxva eleqtronuli xel-

Sesabamisi programuli uzrunvelyofis mo

moweris gamoyenebasTan dakavSirebuli sakiTx-

wodebas;

ebi, romlebic warmodgenilia zemoT dasax-

• sertifikatis gamcemi uflebamosili piri _ gascems xelmoweris sertifikats;

elebul, erovnuli bankis mier damtkicebul regulaciebSi, aseve komerciuli bankis mier,

• drois aRniSvnis mimwodebeli _ piri, rome

usafrTxoebis politikis Sesabamisad gamoy-

lic komerciul banks awvdis am momsaxure-

enebuli eleqtronuli xelmoweris Sesaxeb

bas;

informacia qveyndeba erovnuli bankis Sesa-

• eleqtronuli

xelmoweris

biometriuli

bamis

veb-gverdze

https://www.nbg.gov.ge/index.

monacemebis Sifraciis gasaRebis wyvilis

php?m=623. amave misamarTze qveyndeba erovnu-

generirebisa da marTvis funqciis Sem

li bankis mier „sando servisis mimwodeblad“

srulebeli organo _ uzrunvelyofs xel-

aRiarebuli da sabanko seqtorSi daSvebuli

momweris biometriuli monacemebis Sifra

institutebi.

ciisTvis aucilebeli gasaRebis wyvilis generirebas da mis marTvas;

eris gamoyenebisas daculi unda iqnes mini-

• eqspertiza _ iRebs saeqsperto masalas eleqtronuli

xelmoweris

sabanko seqtorSi eleqtronuli xelmow-

biometriuli

mum Semdegi teqnikuri moTxovnebis Sesabamisi donis usafrTxoeba da teqnikuri parametrebi:

monacemebis Sifraciis gasaRebis wyvilis generirebisa da marTvis funqciis Sem-

Ria gasaRebis sertifikatis formati

X.509

gasaRebis tipi

RSA

• xelmomweri.

gasaRebis zoma

2048 biti

erovnuli bankis mier „sando servisis mim-

kriptografiuli heS funqcia

SHA-256

drois aRniSvnis protokoli

RFC 3161

srulebeli organosgan da axorcielebs eleqtronuli xelmoweris eqspertizas;

wodeblad“ aRiarebuli da daSvebuli unda iqnes sabanko seqtorSi xelmoweris procesSi monawile Semdegi erTeulebi: • xelmoweris Seqmnis mowyobilobis mwarmoe-

xelmosaweri dokumentis formati

PDF A/ - 1a; PDF A/ - 2a

beli; • sertifikatis gamcemi uflebamosili piri;

fizikuri da iuridiuli piris xelmowera

• eleqtronuli

rogorc zemoT iyo aRniSnuli, sabanko

xelmoweris

biometriuli

mo na cemebis Sifraciis gasaRebis wyvilis

seqtorSi

gamoyenebuli

„ganviTarebuli

generirebisa da marTvis funqciis Semsru

eleqtronuli xelmowera“ emyareba xelmow-

lebeli organo;

eris biometriul monacemebs, rac warmoad-

• drois aRniSvnis servisis mimwodebeli;

gens xelmomweris personalur informacias

• sxva „sando servisis mimwodebeli“, romelic

uzrunvelyofs eleqtronul xelmowerasTan

gamoiyeneba

misi

identificirebisTvis.

biometriuli monacemebis miReba xorcield-

137

eba xelmoweris mowyobilobis meSveobiT. imisTvis,

rom

identificirebisTvis

xelmoweris biometriuli monacemebi esaa

vargisi

eleqtronuli xelmoweris Seqmnis monaceme-

biometriuli monacemebi iqnes gamoyenebuli

bis Semadgeneli nawili, kerZod statikuri da

xelmoweraSi, bankebs moeTxovebaT daicvan

dinamiuri monacemebis erToblioba, romelic

standartizaciis saerTaSoriso organizaci-

dakavSirebulia eleqtronul xelmowerasTan,

is, International Organization for Standardization (ISO/

unikaluria TiToeuli xelmomweri pirisT-

IEC 19794-7:2007(E) sainformacio teqnologiebi _ biometriuli monacemebis gacvlis formati, Information technology _ Biometric data interchange formats) standartis

moTxovnebi,

romelic

vis, romliTac SesaZlebelia am piris identificireba da SesaZloa Seicavdes eleqtronuli xelmoweris Seqmnis mowyobilobis mier gansazRvrul sxva, damatebiT monacemebs. eleqtronuli xelmoweris Seqmnis stati-

gansazRvravs biometriuli monacemebis mini-

kuri da dinamiuri monacemebis kategoriebi

malur xarisxobriv moTxovnebs.

warmodgenilia Semdegi saxiT:

statikuri gamosaxuleba

dinamiuri niSnebi

moZraoba zemoT

moqmedebis dasawyisi da dasasruli

kveTa mrudebi da Semoxazulobebi

droze miniSneba da dawola

SemosazRvruli zonebi

aCqareba siCqare

138

Sesabamisad, sabanko seqtoris momxmare-

moT aRniSnuli evro regulaciis teqnolo-

beli fizikuri piri, iuridiuli piris war-

giurad neitraluri buneba, rac saSualebas

momadgeneli

warmomadgeneli,

iZleva PKI-s principebis Sesabamisad daSve-

romelic gamodis sabanko operaciis ganxor-

bul iqnes cifruli sertifikatis gamoyen-

cielebisas xelmomweris rolSi, „ganviTare-

ebiT Sesrulebuli xelmowera, romelic sru-

bul eleqtronul xelmoweras“ Seasrulebs

lad daakmayofilebs aRniSnuli regulaciis

aRniSnuli xarisxis maidentificirebeli (bi-

moTxovnebs. es niSnavs, rom „iuridiuli piris

ometriuli) monacemebiTa da PKI infrastruq-

xelmowera“ iyenebs asimetriul kriptografi-

turis, erovnuli bankis mier gansazRvruli

aze dafuZnebul cifruli xelmoweras; xolo

minimaluri moTxovnebis Sesabamisad.

iuridiuli piris identifikacia xorcield-

da/an

bankis

sabanko saqmianobaSi operaciebis moqnilo-

eba CA-is mier, romelic identificirebul

bis, sabanko saqmianobis optimizaciisa da

pirze gascems cifrul xelmoweris sertifi-

efeqtianobis zrdis mizniT, erovnuli bankis

kats. erovnuli banki gansazRvravs im sabanko

mier gansazRvruli iqna da Sesabamisi gankar-

operaciebs, romelTa ganxorcielebis dros

gulebis gamocemis Semdeg iuridiuli Zala

SesaZlebelia

eniWeba e.w. „iuridiuli piris xelmoweras“,

iqnes ara xelmoweris biomertiul monaceme-

sadac xelmomwerad ganixileba komerciuli

bze dayrdnobili ganviTarebuli eleqtronu-

banki rogorc iuridiuli piri. xelmoweris

li xelmowera, aramed cifruli sertifikatis

am modelis gamoyenebas safuZvlad daedo ze-

gamoyenebiT Sesrulebuli iuridiuli piris

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

bankis

mxridan

gamoyenebul

xelmowera, romelic aseve kvalificirdeba

eleqtronuli Stampi

rogorc „ganviTarebuli eleqtronuli xel-

kidev erTi siaxle, romelic sabanko seq-

mowera“.

torSi Seqmnil eleqtronul dokumentze iqne-

aqve unda aRiniSnos, rom rogorc fizi-

ba gamoyenebuli, esaa „eleqtronuli Stampi“.

kuri piris, aseve iuridiuli piris xelmow-

eleqtronuli Stampi warmoadgens komerci-

eras daedeba damoukidebeli mesame mxaris

uli bankis mier Sesrulebul eleqtronul da-

serveridan miRebuli kriptografiuli drois

dasturebas, romelic mibmulia eleqtronul

aRniSvna. drois aRniSvna gamoiyeneba cifrul

dokumentze da adasturebs am komerciuli

xelmoweraze drois dafiqsirebisTvis, raTa

bankis mier eleqtronuli dokumentis momza

SesaZlebeli iyos dadastureba imisa, rom ci-

debas. iseve rogorc iuridiuli piris xelmow-

fruli xelmowera warmoiqmna uSualod moce-

era, eleqtronuli Stampi iyenebs PKI princi-

mul konkretul momentamde. Ria gasaRebis

pebis Sesabamisad asimetriul kriptografiaze

sertifikatis gauqmebis SemTxvevaSi, drois

dafuZnebul cifrul xelmoweras.

aRniSvnis arseboba saSualebas aZlevs verifikaciis

ganmxorcielebels

rogorc sabanko seqtorSi daSvebuli „„san-

gansazRvros

do servisis mimwodebeli“, nebismieri xel-

xelmowera Sesrulda Tu ara sertifikatis

moweris, rogorc fizikuri piris, aseve iu-

ga uqmebamde an/da sertifikatis moqmedebis

ridiuli piris xelmowerisa da eleqtronuli

periodSi.

Stampis Sesasruleblad gamoyenebuli cifruli sertifikatis gamcemi (CA) aRiarebuli unda iqnes erovnuli bankis mier.

139

VIII sakaso-saemisio samuSaoebis organizacia

140

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

ulis

niSnebiT

ekonomikis

moTxovnis

bis gaumjobesebas, mimoqcevisTvis uvargisi

Seuferxebeli dakmayofilebis uzrunv-

laris banknotebis ganadgurebasa da norma-

elsayofad, saangariSo periodSi xorcield-

tiuli bazis daxvewas.

eboda samuSaoebi, romelic miznad isaxavda

2014 wlis 31 dekembris mdgomareobiT, mi-

fulis niSnebis damzadebis, Semotanis, Sen-

moqcevaSi arsebuli naRdi fulis odenobam

axvis da emisiasTan dakavSirebuli saqmiano-

2.46 mlrd lari Seadgina. maT Soris bank-

bis regulirebas, mimoqcevaSi arsebuli bank-

notebma _ 2.39 mlrd lari, xolo monetebma

notebisa da monetebis xarisxis amaRlebas,

_ 69.9 mln lari (mTlian mimoqcevaSi bankno

saemisio laris banknotebis/monetebis da mi-

tebis calkeuli nominalis da monetebis xved

moqcevidan amoRebuli fulis niSnebis dadge-

riT wi ls Tanxebis mixedviT gviCvenebs dia-

nili wesiT damuSavebas, eqspertizis saqmiano-

grama N 8.1).

diagrama N 8.1 mimoqcevaSi TiToeuli nominalis xvedriTi wili (31.12.2014) 2.84%

0.13%

3.07%

2.67%

4.83%

1 lari

11.53%

2 lari 5 lari 53.86%

20.94%

10 lari 20 lari 50 lari 100 lari 200 lari monetebi

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saangariSo periodSi, mimoqcevaSi naRdi fulis moculoba wlis dasawyisTan SedarebiT

110.6 mln lariT, anu 4.7 procentiT gaizarda (diagrama N 8.2).

141

diagrama N 8.2 naRdi fuli mimoqcevaSi 2013-2014 wlebi 3,000 2,500 2,098

2,131

2,115

2,160

2,164

2,209

2,264

1,749

1,715

1,746

aprili

1,500

marti

mln lari

2,000 1,804

1,760

1,822

2,317

2,295

1,998

1,885

2,462

2,265 2,221

2,066

2,109

2,137

2,352

1,000 500

2013

dekemberi

noemberi

oqtomberi

seqtemberi

agvisto

ivlisi

ivnisi

maisi

Tebervali

ianvari

2014

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 wlis ganmavlobaSi mimoqcevaSi banknotebis raodenoba 103.7 mln lariT gaizarda

cents Seadgenda).

da mimoqcevaSi arsebuli fulis mTlian moc-

saangariSo periodSi, mimoqcevaSi naRdi

ulobaSi misma xvedriTma wilma 97.2 procen-

fu lis zrdis paralelurad gaizarda mo Zve

ti Seadgina. aRniSnul periodSi mimoqcevaSi

lebuli da Sesabamisad ganadgurebuli ban

maRali nominalis (50 da 100 laris nominalis)

knotebis xvedriTi wili. kerZod, fulis gad-

banknotebze moTxovna 7.6 procentiT gaiz-

amTvlel-damxarisxebeli

arda. gansakuTrebiT aRsaniSnavia, 100 laris

avtomatur reJimSi ganadgurda 32.7 mln fur

nominalis banknotze mimoqcevis moTxovnis

celi sxvadasxva nominalis laris banknoti,

11.1 procentiani (132 mln lari) zrda, romlis

rac saqarTvelos erovnul bankSi komerciuli

xvedriT wils mTlian mimoqcevaSi 53.9 pro-

bankebidan Semosuli banknotebis 20.5 pro-

centi ukavia. saangariSo periodSi 3.2 procen

cents Seadgens. 2013 wels es maCvenebeli 15.7

tiT (15,3 mln lariT) Semcirda mimoqcevaSi 5,

procentis Seadgenda.

10 da 20

laris nominalis banknotebis rao

agregatebis

mier

naRdi fuliT qveynis ekonomikis Seufer-

de noba, xolo 1 da 2 laris nominalis ban

xebeli

knotebis raodenoba _ 1.2 procentiT. rac

boda samuSaoebi erovnuli bankis sarezervo

Se exeba

mimoqcevaSi 1 da 2 laris nominalis

maragebis laris banknotebiTa da monetebiT

monetebis odenobas, saangariSo periodSi igi

Sesavsebad. aseve, 2014 wels daiwyo muSaoba 1,

11.6 procentiT gaizarda da wlis bolos 44.2

5 da 10 unciani oqros sainvesticio moneteb-

mln lari Seadgina.

is, evropis XIII axalgazrduli olimpiuri fes-

dakmayofilebis

mizniT,

grZelde-

2013 welTan SedarebiT, mimoqcevaSi ero

tivalisadmi da „laris“ mimoqcevaSi gaSvebis

vnuli valutis xurda fulis _ „TeTris“ Tanx-

20 wlis iubilesadmi miZRvnili sakoleqcio

obrivi raodenoba 9.6 procentiT gaiza rda.

daniSnulebis monetebis dasamzadeblad.

(2013 wels mimoqcevaSi xurda fulis zrdis

142

maCvenebeli 2012 welTan SedarebiT 10.6 pro-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

gasul welTan SedarebiT, gaizarda naRdi

fulis brunvebi. kerZod, erovnuli valutiT

nisis gankargulebiT dadgenili periodulo足

Semosulma naRdma fulma 4.2 mlrd lari Sead-

biT xorcieldeboda banknotebis gadaTvla-

gina, rac 16.7 procentiT aRemateba wina wlis

damuSavebis

maCvenebels, xolo gasulma naRdma fulma _ 4.3

fu足 lis niSnebis daxarisxebis gamarTulobis

mlrd lari, rac 7 procentiT aRemateba wina

Se足mowmeba.

wlis maCvenebels. ucxouri valutiT gasulma

teqnikuri

saangariSo

periodSi

saSualebebis

grZeldeboda

mier

fu-

naRdma fulma 100 aTasi aSS dolari Seadgina.

lis niSnebis eqspertizis samuSaoebi. kerZod,

fizikuri pirebis momsaxurebis salaros mier

saqarTvelos erovnuli bankis sakaso centris

gacvlil iqna 465.1 aTasi lari, 185.1 aTasi

salaroebidan, komerciuli bankebidan, valu-

evro da 4.1 aTasi dolaris odenobis naRdi

tis sagadamcvlelo sferodan, saqarTvelos

fuli.

Sinagan saqmeTa saministrodan, saqarTvelos

fulis niSnebis gadaTvla-damuSavebis te-

finansTa saministros sagamoZiebo samsaxuri-

qnikuri saSualebebis gamarTulad funqcion-

dan gamogzavnil da fizikuri pirebis mier

irebisa da fulis niSnebis daxarisxebis dadge-

Semotanil 15,531 cal saeWvo fulad niSanze

nili donis uzrunvelsayofad, saqarTvelos

Catarebuli eqspertizis Sedegad gamovlinda:

erovnuli bankis prezidentis 2010 wlis 3 iv足

cxrili N 8.1 2014 wels Semotanili saeWvo fulis niSnebis eqspertizis Sedegebi saeWvo

yalbi

namdvili

argadaxdiTi

laris banknotebi

4 186

3 684

326

176

laris monetebi

10 315

5 142

5 172

aSS dolari

843

684

159

evro

sxva ucxouri valuta

116

15 531

9 633

5 721

177

sul

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2014 welSi gamovlenili yalbi laris bank-

doba mocemulia diagrama N 8.3-ze.

notebis da monetebis procentuli Tanafar-

143

diagrama N 8.3 2014 welSi gamovlenili yalbi laris banknotebi da monetebi procentulad 0.01% 24.63%

1.62%

0.01%

0.02% 0.06% 15.76%

12.57%

6.07% 33.58%

1 lari 2 lari 5 lari 10 lari 20 lari 50 lari 100 lari 200 lari 20 TeTri 50 TeTri (1993 w) 1 lariani moneta 2 lariani moneta 10 lariani moneta

5.33% 0.02%

0.32%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

gamovlenili

yalbi

laris

banknotebis

Seexeba 50 TeTris nominalis yalbi moneteb-

raodenoba 2013 welTan SedarebiT 5.5 pro-

is raodenobas, 2013 welTan SedarebiT gaiz-

centiT gaizarda, yalbi aSS dolarebis raode-

arda 1.2-jer, xolo 1 laris nominalis yalbi

noba _ 28.3 procentiT, xolo yalbi evros

monetebis raodenoba _ 3-jer (nominalebis

banknotebis raodenoba â&#x20AC;&#x201C; 42.5 procentiT.

mixedviT 2013-2014 wlebSi gamovlenili yalbi

sxva ucxouri yalbi valutebis raodenoba

laris banknotebisa da monetebis raodenobas

anaÂ logiur periodSi gaizarda 2.1-jer. rac

gviCvenebs diagramebi N8.4 da N8.5).

diagrama N 8.4 yalbi laris banknotebis raodenoba 2500

2000

1919

1500

cali

1391 1109 912

1000

470

536 500 243 2

277

143

117

1 lari 2013

2 lari

5 lari

10 lari

20 lari

50 lari

100 lari

200 lari

2014

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

144

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

diagrama N 8.5 yalbi monetebis raodenoba 3500 2964

3000 2402

cali

2500

2174

2000 1500 1000

721

500 2

20 TeTri 2013

50 TeTri (1993 w)

1 lariani moneta

2 lariani moneta

10 lariani moneta

2014

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saangariSo periodSi, saqarTvelos erovnu-

ros sertifikatisaTvis gankuTvnili oq ros

li banki meTodologiur daxmarebas uwevda

zodebis garda), TanxiT _ 44.7 aTasi lari;

komerciul bankebsa da valutis gadamcvlel

xolo numizmatikuri da sxva faseuloba _

punqtebs, aseve iuridiul da fizikur pirebs

20,873 erTeuli, TanxiT _ 103.8 aTasi lari.

kadrebis kvalifikaciis amaRlebis saqmeSi.

qarTuli fulis istoriisa da saqarTvelos

kerZod, dainteresebuli pirebisaTvis fulis

erovnuli bankis rogorc qveynis centraluri

niSnebis damcavi meqanizmebis swavlebis, laris

bankis ganviTarebisa da misi ZiriTadi saqmi-

banknotebisa da monetebis vargisianobis gan-

anobis gacnobis mizniT, erovnuli bankis fu-

sazRvrisa da zogadad naRd fulTan muSaobis

lis muzeumi aqtiurad sTavazobda sazoga-

kvalifikaciis amaRlebis mizniT swavleba Cau-

doebas saganmanaTleblo-SemecnebiT kursebs.

tarda 357 pirs.

muzeums estumra 3,778 vizitori (2013 welTan

mimdinareobda rogorc sakoleqcio da oq

SedarebiT 1,019 vizitoriT meti). gasul wels

ros zodebis, ise numizmatikuri da sxva da

fulis muzeumSi Catarda 115 saganmanaTleb-

niSnulebi produqciis realizacia. realize-

lo-SemecnebiTi turi (eqskursia), romelic

bulma faseulobam Seadgina 25,067 erTeuli

moicavda qarTuli numizmatikis mimoxilvas da

_ TanxiT 640 aTasi lari (yvarlis muzeumis

uSualod eqsponatebis daTvalierebas. kursi

mier realizebul iqna 94 erTeuli, Tbilisis

moismina 1,845 moswavlem da 172 pedagogma

zarafxanis mier _ 65 erTeuli, sakaso cen-

(rac 2013 welTan SedarebiT 706 msmeneliT

tris fizikuri pirebis momsaxurebis salaros

metia). amasTan, saangariSo periodSi fulis

mier _ 24,846 erTeuli da onlain maRaziis

muzeumSi Catarda leqciebi Temaze „qarTuli

meSveobiT _ 62 erTeuli). maT Soris: sakoleq-

fulis istoria, saqarTvelos erovnuli bank-

cio monetebi _ 4,125 erTeuli, TanxiT 491.5

is funqcia-movaleobebi“.

aTasi lari; oqros zodebi _ 69 erTeuli (oq

145

IX Sida auditi, riskebis marTva da buRaltruli aRricxva

146

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

ida auditis profesiuli saqmianobis sae

znesis uwyvetobis procedurebis SemuSavebis

rTaSoriso standartebis moTxovnaTa Se

kuTxiT.

bankis

saangariSo periodSi grZeldeboda marw-

saangariSo

munebeli momsaxurebis procesSi gaweuli re-

wels ganaxorciela saqmianobis dagegmvis me-

komendaciebis implementaciis procesis moni-

Todologiis ganaxleba, romlis mixedviTac

toringi. aseve, xorcieldeboda sxvadasxva

gadamuSavda moqmedi auditis obieqtebis nusxa

gare mxareebis (gare auditoruli kompania,

(„saqmianobis auditis universi“). erovnuli

sa erTaSoriso

bankis saqmianobis sainformacio teqnologi-

is centraluri banki) mier erovnuli bankis

ur garemoSi, bolo periodSi ganxorcielebu-

struqturuli erTeulebisaTvis gaweuli re-

li mniSvnelovani cvlilebebis, axali progra-

komendaciebis Sesrulebis monitoringi da

muli sistemebis danergvis gaTvaliswinebiT,

konsolidirebuli saangariSgebo informaciis

ganaxlebuli midgomebiT ganxorcielda in-

momzadeba.

sabamisad,

saqarTvelos

Sidaauditorulma

erovnuli

samsaxurma

savaluto

fondi,

holandi-

formaciuli teqnologiebis auditis dageg-

warmoebda TanamSromloba ssf-s „usafr

mvac. kritikulad mniSvnelovani da arsebiTi

Txoebis meqanizmebis Sefasebis“ misiis mier

saqmianobis sferoebis, procesebisa da siste-

2014 wels ganxorcielebuli samuSao vizitis

mebis mxedvelobaSi miRebiT, SemuSavda bankis

farglebSi.

informaciuli teqnologiebis sferosTan da

momzadebul Sesabamis angariSSi, mimdinare

kavSirebuli auditis potenciuri obieqtebis

sakiTxebis garda, ganxilul iqna wina misiis

nusxa („informaciuli teqnologiebis auditis

farglebSi

universi“).

rulebis mdgomareobac da erovnuli bankis

samwlian auditorul ciklze dafuZnebuli marwmunebeli momsaxurebis grZelvadiani

aRsaniSnavia,

gaweuli

rom

misiis

rekomendaciebis

mier

Ses-

mier am kuTxiT gaweuli saqmianoba pozitiurad Sefasda.

saprognozo gegmis safuZvelze, Camoyalibda

Sidaauditoruli saqmianobis xarisxis uz-

2014 wlis samoqmedo gegma, romelic SeTanxme-

runvelyofisa da gaumjobesebis programis

bul iqna auditis komitetTan da damtkicda

Tanaxmad, 2014 welsac ganaxorcielda Sidaau-

erovnuli bankis sabWos mier. aRniSnuli geg-

ditoruli samsaxuris Sida perioduli Se-

mis Sesabamisad, saangariSo periodSi, marw-

faseba, romlis ZiriTad mizans warmoadgenda

munebeli momsaxurebis kuTxiT, ganxorcielda

samsaxuris saqmianobis Sida auditis profe-

30 Tematuri Semowmeba da mimoxilva, romlis

siuli praqtikis saerTaSoriso standartebi-

farglebSic momzadda Sesabamisi auditoru-

sa da eTikis kodeqsis moTxovnebTan Sesabam-

li Sefasebebi calkeuli biznes procesebis

isobis xarisxis dadgena. mniSvnelovania, rom

mixedviT, riskebis marTvis, Sida kontrolis

saangariSo periodis ganmavlobaSi miRweul

meqanizmebis

maregla-

iqna xarisxis gaumjobesebisa da uzrunvely-

mentirebeli normatiuli bazis moTxovnebTan

ofis programiT gansazRvruli „benCmarkebis“

Sesabamisobis Taobaze.

_ Sidaauditoruli samsaxuris saqmianobis

adekvaturobisa

amavdroulad, Sidaauditoruli samsaxuri, damkvidrebuli praqtikis Sesabamisad, kvlav agrZelebda

sakonsultacio

momsaxurebis

yvela miznobrivi maCveneblebis Sesruleba. saqarTvelos erovnul bankSi informaciuli usafrTxoebis marTvis sistemis danergvis

gawevas erovnuli bankis struqturuli er-

proeqtis

konsultantebTan

TanamSromlo-

TeulebisaTvis, operaciuli menejmentis sx-

biT, momzadebul iqna meTodologiuri doku-

vadasxva proeqtebis mixedviT, maT Soris bi-

menti _ „informaciuli usafrTxoebis marT-

147

vis sistemis Sida auditis saxelmZRvanelo“,

strategiul, finansur da saoperacio riske-

romelic SesaZlebels xdis informaciuli us-

bis kategoriebad.

afrTxoebis marTvis sistemis farglebSi, Sida

erovnuli banki aqtiurad TanamSromlobs

auditTan dakavSirebuli yvela mniSvnelovani

holandiisa da germaniis centralur banke-

etapis, procesisa da proceduris formali-

bTan riskebis centralizebuli marTvis Car-

zebas.

Cos koncefciaze. ukve miRweuli Sedegebis

Tanamedrove korporatiuli mmarTvelo-

da saukeTeso praqtikis gaziarebis safuZv-

bis gamowvevebisa da sxvadasxva centraluri

elze, erovnulma bankma miznad daisaxa saer-

bankebis moqmedi praqtikis gaTvaliswinebiT,

TaSoriso standartebis organizaciis mier

2014 wels erovnulma bankma gansakuTrebuli

SemuSavebuli riskebis marTvis standartis _

mniSvneloba mianiWa riskebis marTvis sistema-

ISO 31000 danergva, romelic srulad iqneba

tizaciis

integrirebuli erovnuli bankis miznebTan da

aucileblobas.

Sesabamisad,

2014

wlis noemberSi Seiqmna riskebis centralize-

erTian strategiasTan.

buli marTvis departamenti, romelsac dae-

grZeldeboda muSaoba buRaltruli aR-

vala riskebis efeqturi marTvis sistemis Se-

ricxvis da angariSgebis Semdgomi srulyofisa

muSaveba da danergva erovnul bankSi.

da ganviTarebis mimarTulebiT. kerZod, aRniS-

riskebis centralizebuli marTvis depar-

nuli saqmianoba ZiriTadad fokusirebuli

tamentma, sxvadasxva qveynebis centraluri

iyo finansuri angariSgebisa da mmarTvelo-

bankebis saukeTeso praqtikis gaTvaliswine-

biTi aRricxvisaTvis saWiro angariSgebebis

biT, daiwyo riskis marTvis procesebis pi-

ganviTarebaze. dasmuli amocanis gadawyvetis

rveladi identificireba. saangariSo peri-

farglebSi SemuSavda „Cost accounting“ modelis

odSi, struqturuli qvedanayofebis doneze

koncefcia, romelic iTvaliswinebs finansuri

aRweril iqna ZiriTadi procesebi, Tanmdevi

Sedegebis formirebas erovnuli bankis Ziri-

riskebi da arsebuli kontrolis meqanizmebi,

Tadi funqciebis mixedviT, aseve momzadda Se-

aseve klasificirebul iqna arsebuli riskebi

sabamisi angariSgebebi.

148

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

X sazogadoebasTan urTierToba

da saerTaSoriso TanamSromloba

149

aqarTvelos erovnuli bankis saqmianobis

eleq tro nuli da beWdviTi gamocemebisa Tu

maqsimaluri gamWvirvalobis uzrunvely-

masobrivi informaciis sxva saSualebebis meS-

ofis mizniT, sazogadoebasTan urTierToba

veobiT maqsimalurad xelmisawvdomi gaexada

warimarTeboda

infor-

informacia fulad da savaluto bazrebze

maciis, ise komunikaciis sxva saSualebebis

mimdinare tendenciebis Sesaxeb, warmoeCina

gamoyenebiT. saangariSo periodSi, erovnuli

sakuTari xedva am sakiTxebTan dakavSirebiT

banki operatiulad avrcelebda presrelizeb-

da aexsna ama Tu im gadawyvetilebis miRebis

sa da statistikur monacemebs, regularulad

motivebi.

rogorc

masobrivi

marTavda Sesabamis Temebze preskonferen-

saqarTvelos erovnuli banki yovelTvi

ciebs, konferenciebs, brifingebs, seminarebs,

urad gamoscemda „Tvis mimoxilvas“, yovel

prezentaciebsa da Sexvedrebs.

kvartalurad gamoscemda „inflaciis mimoxilvas“, operatiulad aqveynebda statistikur monacemebs da monetaruli politikis komitetis presrelizebs. amasTan, erovnulma bankma 2014 wels moamzada da stamburi wesiT gamosca „saqarTvelos erovnuli bankis wliuri angariSi, 2013“. gamovida samecniero-analitikuri Jurnalis „ekonomika da sabanko saqmis“ oTxi nomeri, romelmac mkiTxvels yvelaze aqtualur Temebze mniSvnelovani statiebi SesTavaza. saqarTvelos erovnuli bankis ga mocemaTa eleqtronuli versiebi xelmisawvdo mia bankis oficialur internet gverdze _ www.nbg.ge

erovnuli bankis warmomadgenlebi marTa vdnen

periodul

Sexvedrebs

beWdviTi

eleqtronuli mediis muSakebTan. gansakuTrebuli

mniSvneloba

saerTaSoriso TanamSromloba eniWeba

garemoebas, rom sazogadoebas esmodes ekono-

150

2014 weli mniSvnelovani iyo saerTaSoriso TanamSromlobis TvalsazrisiT.

mikaSi mimdinare procesebi da mosalodneli

saqarTvelos erovnuli bankis „monetaru-

Sedegebi, aseve naTeli iyos saqarTvelos

li politikis strategias“ saerTaSoriso kon-

erovnuli bankis mier gatarebuli politika

ferencia mieZRvna, romelSic monawileoba

da misi gavlena ekonomikaze. am TvalsazrisiT,

miiRes saerTaSoriso savaluto fondis Sua

sxva wamyvani qveynebis centraluri banke-

aRmosavleTisa da centraluri aziis depar-

bis mier aprobirebuli praqtikis Sesabami

tamentis direqtorma masud ahmedma, ssf-is

sad, sa qarTvelos erovnuli banki cdilobda

misiis xelmZRvanelma mark grifitsma, Cex-

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

eTis centraluri bankis yofilma mmarTv-

ficientebi, maTi istoriuli da mimdinare

elma zdeniek tumam da sxva maRali rangis

doneebi da sakredito xarisxze zemoqmedeba.

momxseneblebma. saerTaSoriso safinanso or-

yuradReba aseve gamaxvilda msesxeblebis sav-

ganizaciebis warmomadgenlebma ganixiles sa

aluto da saprocento riskebze.

qa rTveloSi, CexeTsa da sxva ganviTarebad

2014 wlis 19-21 noembers, sastumroSi „re-

qveynebSi monetaruli politikis ganviTare-

disonSi“, saqarTvelos erovnuli bankisa da

bis etapebi. konferenciaze saerTaSoriso sav-

aziis ganviTarebis bankis organizebiT, sav-

aluto fondis warmomadgenlebma dadebiTad

aluto rezervebis marTvis meoTxe regionuli

Seafases saqarTvelos erovnuli bankis mon-

forumi Catarda. aRniSnuli tipis forumis

etaruli da gacvliTi kursis politika. maTi

organizeba kavkasiis regionSi pirvelad mox-

gancxadebiT, saqarTvelos erovnuli banki

da da mis ZiriTad daniSnulebas warmoadgenda

axorcielebs swor da Tanmimdevrul politi-

codnisa da praqtikuli gamocdilebis gazi-

kas. swored amdagvari politikis Sedegad aR-

areba sxvadasxva qveynis finansuri sferos

weven qveynebi makroekonomikur da finansur

eqspertebs Soris, aseve msoflio finansur

stabilurobas, xelmisawvdom da iaf sabanko

bazrebze mimdinare tendenciebisa da pro-

produqtebs, aRniSnes gamomsvlelebma.

cesebis ganxilva da sxvadasxva WrilSi gaanalizeba. saqarTvelos erovnuli bankis dakveTiT, saerTaSoriso auditorulma kompaniam KPMG sabanko produqtebis kvlevis angariSi warmoadgina. kvlevis Sedegebis ganxilva 2014 wlis 11 marts, sastumro „qorTiard mari otSi“ gaimarTa, romelsac eswrebodnen sa qar TveloSi

moqmedi

xelmZRvanelebi,

komerciuli

saerTaSoriso

banke bis safinanso

or ganizaciebis, sabanko da mikrosafinanso saqarTvelos erovnuli bankis organizebiT, sakredito standartebis Temaze saerTaSoriso konferencia gaimarTa, romlis muSaobaSi

organizaciaTa asociaciebis warmomadgenle bi, eqspertebi. KPMG-is kvlevis mizani iyo Seedarebina sxvadasxva qveynebSi sasesxo pro duqtebze arsebuli saprocento ganakveTebi.

monawileobdnen erovnuli bankis, komerciuli

kvlevam

bankebis, saerTaSoriso savaluto fondisa da

kavkasiis da centraluri aziis qveynebi moic-

sxva saerTaSoriso safinanso institutebis,

va. Sedegi aris is, rom saqarTveloSi, sasesxo

finansTa da ekonomikis saministroebis, msx-

produqtebis absolutur umravlesobaze sap-

vili auditoruli kompaniebis warmomadgen-

rocento ganakveTebi ufro naklebia, vidre

lebi da ekonomikis eqspertebi. konfereciis

yazaxeTSi, serbeTSi, Cvens mezobel azerbai-

monawileebis winaSe prezentaciiT warsdgnen

jansa da somxeTSi da ufro meti, vidre polo-

saerTaSoriso sareitingo kompania „Standards

neTsa da ufro ganviTarebul aRmosavleT-ev-

and Poor’s“-is, saerTaSoriso finansuri korpo-

ropul qveynebSi.

balkaneTis,

aRmosavleT

evropis,

raciis (IFC) warmomadgenlebi. konferenciis

„finansuri ganaTleba _ gamowvevebi da

mizani dakreditebis standartebTan dakavS-

perspeqtivebi“ _ am saxelwodebiT, gasuli

irebiT finansuri seqtoris warmomadgenelTa

wlis 30 seqtembers, sastumro „holidei inSi“,

xedvebis gaziareba iyo. Sexvedraze ganixiles

saqarTvelos erovnuli bankis organize biT

korporatiuli da sacalo produqtebis koe-

da germanuli Semnaxveli bankebis fondis

151

152

mxardaWeriT saerTaSoriso konferencia ga足

ismgebloba da a.S. konferenciis monawileebs

imarTa. konferenciis mizani iyo sxvadasxva

sakuTari gamocdileba britanelma da ger-

dainteresebuli mxaris Sexedulebebis gazi-

manelma saerTaSoriso eqspertebma Son mun-

areba finansuri ganaTlebis problemasTan

dim da ania daincerma gauziares. konferen-

dakavSirebiT. Sexvedraze ganixiles finan-

ciaSi monawileobdnen moqmedi komerciuli

suri ganaTlebis dabali donis negatiuri

bankebis, saqarTvelos bankebis asociaciis,

efeqti momxmareblis keTildReobaze da Se-

mikrosafinanso organizaciebis ganviTarebisa

degad, misi SesaZlo gavlena finansur insti-

da mxardaWeris asociaciis, saqarTvelos ga-

tutebze. gaimarTa diskusia iseT sakiTxebze,

naTlebisa da mecnierebis saministros warmo-

rogoricaa

dabali

madgenlebi, aseve saerTaSoriso safinanso in-

donis amaRlebisken mimarTuli RonisZiebebi,

stitutebi, arasamTavrobo organizaciebi da

dainteresebuli mxareebis roli, maTi pasux-

damoukidebeli eqspertebi.

finansuri

ganaTlebis

reformebis eqsporti

specialistTa

gadamzadebaze.

aRsaniSnavia,

2014 wels, saqarTvelos erovnulma bankma

rom tajikeTis centralurma bankma arCevani

reformebis eqsportis ganxorcieleba daiwyo.

saqarTvelos erovnuli bankis warmatebul

aRsaniSnavia, rom erovnuli bankis mier bolo

gamocdilebaze SeaCera. saswavlo programa sa-

periodSi danergili reformebis gacnobisa da

gadaxdo sistemebis Temaze gaimarTa, romelic

gamocdilebis gaziarebis survili araerTma

moicavda sagadaxdo sistemebis sferoSi ro-

qveyanam gamoTqva. am mizniT, saqarTvelos

gorc samarTlebrivi garemos gacnobas, ise am

erovnul banks stumrobdnen aziis, afrikis,

sferos zedamxedvelobis sakiTxebsac.

aRmosavleT evropis, postsabWoTa sivrcis

saqarTvelos erovnuli bankis inovaciuri

araerTi qveynis oficialuri delegaciebi,

proeqtebis gacnobis da gamocdilebis gazi-

romelTa umravlesoba saqarTveloSi msof-

arebis mizniT, 2014 wlis aprilSi, saqarT-

lio bankis rekomendaciiT imyofeboda.

velos erovnul banks kongos centraluri

saqarTvelos erovnuli banki tajikeTis

bankis delegacia ewvia. stumarTa mxridan gan-

centralur banks sagadaxdo sistemebis gan-

sakuTrebuli interesis sagans saqarTvelos

viTarebis proeqtis danergvaSi daexmareba.

erovnul bankSi angariSsworebis maRalte-

am mizniT, erovnul banks tajikeTis cen-

qnologiuri sistemebis adgilze gacnoba war-

traluri bankis warmomadgenlebi ewvivnen.

moadgenda, romelic finansur institutebs

proeqtis ganxorcielebas tajikeTSi msof-

saSualebas aZlevs swrafad da usafrTxod ga-

lio banki afinansebs, romelic aseve izrunebs

naxorcielon gadaricxvebi.

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

saerTaSoriso rezervebis marTvis sfer-

baijanis centraluri bankis delegacia ewvia.

oSi gatarebuli reformebis gacnobisa da

stumrebma

gamocdilebis

gasaumjobeseblad gamocdileba qarTveli ko-

gaziarebis

mizniT,

ivlisSi,

erovnul banks yirgizeTis centraluri bankis

sagareo

seqtoris

statistikis

legebisagan miiRes.

delegacia ewvia. mniSvnelovania, rom rez-

gasuli wlis bolos ki, saqarTvelos ero

ervebis marTvis Tanamedrove sistemebis dan-

vnul banks yirgizeTis respublikis erovnuli

ergvamde,

bankma

bankis delegacia ewvia bankis prezidentis

war-

tolkunbek abdigulovis meTaurobiT. vizitis

yirgizeTis

centralurma

arCevani saqarTvelos erovnuli bankis matebul reformaze SeaCera.

mTavari mizani saqarTvelos erovnuli bankis

qarTuli sazedamxedvelo modelis gasac-

warmatebuli gamocdilebis gaziareba iyo.

nobad, saqarTvelos erovnul banks tajike

stumarTa gansakuTrebuli interesis sagans

Tisa da yazaxeTis centraluri bankebis de

erovnuli bankis sakaso centri warmoadgenda,

legaciebi ewvivnen. Sexvedrebis farglebSi

romelic erTaderTia dsT-s sivrceSi, usa-

stumrebi gaecnen erovnuli bankis mier dan-

frTxoebis Tanamedrove teqnologiebiTaa aR-

ergil riskebze dafuZnebul sazedamxedvelo

Wurvili da srul SesabamisobaSia saerTaSor-

midgomis ZiriTad principebs da CarCos, maT

iso standartebTan.

Soris, konsolidirebuli zedamxedvelobis,

stres-testebis meTodologiasa da sakredito aqtivebis xarisxis analizis sakiTxebs. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos erovnuli bankis

„cota xnis win oficialuri vizitiT gaxldiT Sveicariis centralur bankSi, maT mirCies menaxa saqarTvelos erovnu-

sagareo seqtoris statistikis mimarTule-

li bankis sakaso centri, romelic Zalian swrafad aSenda da srulad Seesabameba evrokavSiris maRal standartebs. TiTqmis naxevari dRe gavatare sakaso centrSi da davaTvaliere es Senoba. Cveni vizitis mizania gaviziaroT saqarTvelos gamocdileba da ukve yirgizeTSi SevecadoT ganvaxorcieloT msgavsi proeqti“...

biT gatarebuli reformebis gacnobisa da

tolkunbek abdigulovi

gamocdilebis gaziarebis mizniT, 2014 wlis

yirgizeTis erovnuli bankis prezidenti

sazedamxedvelo midgomebis mimarT interesi gansakuTrebiT mas Semdeg gaizarda, rac saerTaSoriso savaluto fondisa da msoflio bankis erToblivma misiam „finansuri seqtoris Sefasebis programis“ (FSAP) farglebSi pozitiuri daskvna gamoaqveyna.

noemberSi saqarTvelos erovnul banks azer-

153

CanarTi N3 laris simbolo msoflioSi arsebuli praqtikis mixedviT, valutis imijis erT-erT mniSvnelovan komponents misi simbolo warmoadgens. laris simbolos Seqmnaze muSaoba saqarTvelos erovnulma bankma 2013 wlis bolos daiwyo. Seiqmna droebiTi komisia, romlis SemadgenlobaSi Sediodnen erovnuli bankis, parlamentis safinansosabiujeto komitetis, heraldikis saxelmwifo sabWos, ganaTlebisa da mecnierebis saministrosa da samxatvro akademiis warmomadgenlebi. konkursSi Semosuli nimuSebidan, gamarjvebulis gamovlenis dros komisiam upiratesoba qarTuli mxedruli damwerlobidan erTTaRiani „lasi-sTvis“ ori vertikaluri xazis arasrulad Camosmis koncefciiT warmodgenil nimuSebs mianiWa. simbolos SerCevis dros komisia koncefciis garda yuradRebas amaxvilebda Semdeg kriteriumebze: dizaini, Sesabamisoba qarTul damwerlobasTan, simboloze valutis aRmniSvneli elementebis arseboba, xeliT advilad moxazvis SesaZlebloba, aseve konkursis wesebiT gansazRvruli moTxovnebisa da rekomendaciebis dacva. gamocxadebuli konkursis Sedegad SerCeul iqna simbolo, romelic saqarTvelos ero vnuli bankis sabWos mier damtkicda 2014 wlis 7 ivliss. laris simbolo efuZneba qarTuli erT TaRiani aso „lasis“ grafikul moxazulobas. msoflio praqtikis mixedviT, sxvadasxva simbolos SemTxvevaSi valutis dasaxelebis pirveli simbolo gadaxazulia erTi an ori paraleluri xaziT. aRsaniSnavia, rom mTeli rigi valutis simboloebis SemTxvevaSi, paraleluri xazebis arseboba emsaxureba mxolod aso-niSnis simbolod gardasaxvas. laris aRmniSvnel simboloSi ki, qarTuli „lasis“ vertikaluri ori xazi asos organuli nawilia. aseve, simbolos aucilebel atributs warmoadgens „lasis“ egreTwodebuli fexi, romelic horizontaluri xaziTaa warmodgenili da zeda dinamiur rkals monumentalur statikas sZens. dizainSi aso-niSnis moxazuloba garkveulwilad siluetiTa da simboluri datvirTviT ganzrax transformirebulia, rac gaaadvilebs misi, rogorc valutis aRmniSvnel simbolod aRqmas da mis damkvidrebas. gamarjvebuli simbolos avtori profesiiT mxatvar-keramikosi malxaz SveliZea. laris simbolos damtkicebis Semdeg, misi eleqtronul sistemebSi adaptaciis uzrunvelsayofad, erovnulma bankma ganacxadi Seitana unikodis konsorciumSi simbolos registraciis Taobaze. registracia xangrZlivi procesia da moicavs saerTaSoriso standartebis organizaciaSi (ISO) registraciasac. amasTan, simbolos popularizaciisa da praqtikaSi gamoyenebis

mizniT, erovnulma

bankma daiwyo muSaoba sxvadasxva organizaciebTan, maT Soris saqarTvelos erovnul bankSi registrirebul sagadaxdo sistemebis operatorebTan da sagadaxdo momsaxurebis pro-

154

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

vaider kompaniebTan. adaptaciis procesis gasamartiveblad, erovnulma bankma SeimuSava specialuri saxelmZRvanelo _ â&#x20AC;&#x17E;laris simbolos danergvis principebi da damxmare saxelmZRvaneloâ&#x20AC;&#x153;. aseve Seiqmna simbolos stilizebuli variantebi sxvadasxva popularuli SriftebisaTvis. simbolos gamoyeneba aqtiurad daiwyo bevrma organizaciam, xolo zogierT maTganSi kvlav mimdinareobs misi adaptaciis procesi. laris simbolos gamoyeneba ufro praqtikuls gaxdis qarTuli fulis ricxviT mniSvnelobasTan miTiTebis process rogorc xeliT werisas, aseve eleqtronul sistemebSi sxvadasxva Sriftebis gamoyenebiT beWdvisas. amgvari simbolos SemoRebiT aseve amaRldeba erovnuli valutis mimarT sazogadoebrivi ndoba.

155

XI adamianuri resursebis marTva da ganviTareba

156

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

tatistikuri informacia TanamSromelTa

38 weli. TanamSromelTa 90 procenti umaR-

raodenobis Sesaxeb

lesi ganaTlebiTaa. TanamSromelTa mTliani

2014 wlis bolos erovnul bankSi muSaobda

raodenobis 44 procents qalebi Seadgendnen.

343 TanamSromeli, romelTa saSualo asakia

diagrama N11.1 erovnuli bankis TanamSromlebis raodenobrivi da xarisxobrivi maCveneblebi 308

moxele (243) damxmare mosamsaxure (50)

243

StatgareSe mosamsaxure (50) qali (152)

191

kaci (191)

152

moxeleebis saSualo asaki (39)

damxmare mosamsaxureebis saSualo asaki (43) 39

StatgareSe mosamsaxureebis saSualo asaki (34) umaRlesi ganaTlebiT (308)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

struqturuli optimizacia

TanamSromlis samuSao garemosTan adaptaciis

2014 wels samuSao procesebis Tvisebrivi

xelSewyoba. garda amisa, dainerga erovnuli

cvlilebebis gamo, ganxorcielda erovnuli

bankidan TanamSromlis wasvlis procedura,

bankis struqturis optimizacia da Seiqmna

rac dawesebulebas exmareba organizaciuli

riskebis centralizebuli marTvis departa-

codnis marTvaSi.

menti. misi ZiriTadi amocanaa riskebis efeq-

evropis partniori qveynebis centraluri

turi marTvis sistemis SemuSaveba da danerg-

bankebis

va erovnul bankSi, romelic integrirebuli

Seswavlis safuZvelze SemuSavdeba saqarTve-

iqneba erovnuli bankis procesebTan, miznebT-

los erovnuli bankis TanamSromelTa saqmi-

an da erTian strategiasTan.

anobis Sefasebis sistema da misi pilotireba

adamianuri resursebis marTvis Tanamedro

saqmianobis

Sefasebis

sistemebis

2015 wels ganxorcieldeba.

ve praqtikebis danergva 2014 wels erovnul bankSi dainerga tre-

umaRles saganmanTleblo saswavleblebTan

ningebis saWiroebebis analizis procedura,

TanamSromloba

romlis mizansac warmoadgens TanamSromelTa

erovnuli

banki

yovelwliurad

aZlevs

profesiuli codnis donis amaRleba saqmiano-

stu dentebs SesaZleblobas gaecnon erovnu-

bis efeqtianobis zrdisaTvis. aseve SemuSavda

li bankis specifikas, gaiaron staJireba da

TanamSromlis orientaciis procedura, rom-

gamoimuSavon praqtikuli unarebi, rac maT

lis mizansac warmoadgens axlad ayvanili

profesionalebad CamoyalibebaSi daexmareba.

157

am mizniT umaRles saganmanaTleblo dawesebulebebTan gaformebuli „urTierTTanamSro

TanamSromelTa profesiuli ganviTareba

mlobis Sesaxeb memorandumis“ safuZvelze ay-

2014 wels erovnuli banki agrZelebda

vanili iqna 40 staJiori, romelTagan dRes 8

Tavis TanamSromelTa profesiul ganviTare-

erovnuli bankis TanamSromelia.

baze zrunvas. TanamSromelTa profesiuli

garda amisa, erovnuli banki SesaZleblobas

saqmianobis efeqtianobis amaRlebis mizniT,

aZlevs qarTvel studentebs, romlebic saz-

germaniis

RvargareT swavloben, gaiaron sazafxulo

tralur bankSi, italiis centralur bankSi,

staJireba da gaecnon erovnuli bankis saqmi-

niderlandebis bankSi, latviis centralur

anobis specifikas. aRniSnuli miznad isaxavs

bankSi, poloneTis erovnul bankSi, Sveicariis

qarTveli studentebisaTvis erovnuli bankis

centralur bankSi, CexeTis erovnul bankSi,

mimarT interesis gaRvivebas, raTa maT swavlis

avstriis erovnul bankSi, aseve msoflio bank-

dasrulebis Semdeg saqarTveloSi dabruneba

Si, saerTaSoriso savaluto fondsa da sxva

gadawyviton da miRebuli codna saqarTvelo-

qveynebis centralur bankebSi swavleba gaiara

Si gamoiyenon. 2014 wels staJireba gaiara 6-ma

erovnuli bankis 93-ma specialistma, xolo

studentma.

saqarTveloSi arsebul saswavlo dawesebule-

erovnuli banki aseve zrunavs socialurad daucveli studentebis dasaqmebaze. am mizniT

bundesbankSi,

safrangeTis

cen-

bebSi swavleba gaiara erovnuli bankis 127-ma specialistma.

2014 wels gaformda memorandumi erovnul

2014 wels erovnul bankSi Catarda Si

banks, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnier-

da treningebi, romlis mizansac warmoad-

ebis saministrosa da mikrosafinanso organi-

genda erovnul bankSi dagrovili codnisa da

zaciebis asociacias Soris. aRniSnuli memo-

gamocdilebis dainteresebuli TanamSromleb-

randumis

socialurad

isaTvis gaziareba. aRniSnul Sidatreningebs

daucveli studentebisaTvis mikrosafinanso

saserTifikato swavlebis xasiaTi hqonda da

organizaciebSi profesiuli staJirebis or-

masSi monawileoba 81-ma TanamSromelma miiRo.

ganizeba. memorandumis farglebSi Catarda

2014 wlis 21-25 maiss saqarTvelos erovnul

staJirebis ori nakadi: 2014 wlis pirvel naxe-

banks estumra niderlandebis centraluri

varSi sxvadasxva mikrosafinanso organizacia-

bankis delegacia, romlebmac samuSao Sexve-

Si staJireba gaiara 51-ma studentma, 5-ma maT-

drebi gamarTes erovnuli bankis yvela depar-

ganma staJirebis dasrulebis Semdeg muSaoba

tamentis TanamSromelTan. samuSao Sexvedrebi

daiwyo mikrosafinanso organizaciebSi, xolo

moicavda 2009 wels micemuli rekomendaciebis

2014 wlis noembris Tvidan staJireba daiwyo

Sesrulebis ukukavSirs, aseve vizitis Sedegad

32-ma staJiorma.

SemuSavda saqarTvelos erovnuli bankisaTvis

mizans

warmoadgens

erovnuli bankis erT-erTi prioriteti finansur ganaTlebaze zrunvaa. am mimarTulebiT banki ramdenime proeqts axorcielebs, maT

158

li bankis sxvadasxva proeqtebis Sesaxeb.

samomavlo samoqmedo gegmis rekomendaciebi. finansuri seqtoris TanamSromelTa profesiuli ganviTareba

Sorisaa umaRles saswavleblebTan TanamSrom-

erovnuli banki aseve xels uwyobs sabanko

loba. am mizniT 2014 wels erovnuli bankis

seqtoris TanamSromelTa profesiul ganvi-

saTavo ofiss, sakaso centrsa da fulis muze-

Tarebas. am mizniT 2014 wlis seqtembersa da

ums studentebis araerTi nakadi ewvia. isini

noemberSi ucxoeli partniorebis mxardaWer-

gaecnen erovnuli bankis saqmianobis specifi-

iT, luqsemburgis safinanso teqnologiebis ga-

kas da miiRes amomwuravi informacia erovnu-

dacemis kvleviTi saagentos eqspertebis mier

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

erovnul bankSi Catarda 2 seminari, romelSic

Te maze seminari gamarTa, romelsac daeswro

monawileoba miiRes rogorc erovnuli bankis,

30 monawile.

aseve komerciuli bankebis TanamSromlebma.

erovnuli banki amave mizniT TanamSrom-

amave mizniT erovnul bankSi saerTaSori-

lobs gare auditorebTan. gamocdilebis gazi-

so auditorulma kompaniam didi oTxeulidan

arebisaTvis erovnulma bankma didi oTxeulis

_ EY-ma, saqarTvelos erovnuli bankisa da

auditorebisaTvis gamarTa samuSao Sexvedra

komerciuli bankebis warmomadgenlebisaTvis

da auditorebs erovnuli bankis mier daner-

finansebisa da buRaltruli aRricxvis saer-

gili „riskebze dafuZnebuli sazedamxedvelo

TaSoriso standartebis (fass 9) _ finansuri

midgomis“ ZiriTadi CarCo gaacno.

instrumentebi, (IFRS 9 _ Financial instruments)

159

XII normatiul-samarTlebrivi bazis ganviTareba

160

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

aangariSo periodSi xorcieldeboda nor

torTa Sesaferisobis kriteriumebis Sesaxeb“,

matiul-samarTlebrivi

srulyo

„komerciuli bankebis mier aqtivebis klasifi-

fis samuSaoebi. kerZod, SemuSavda da saka

kaciisa da SesaZlo danakargebis rezervebis

no n mdeblo iniciativis wesiT saqarTvelos

Seqmnisa da gamoyenebis wesi“, „eleqtronuli

parlamentSi

xelmoweris danergvis meTodologiuri sax-

bazis

warsadgenad

saqarTvelos

mTav robas gaegzavna mniSvnelovani sakanonm-

elmZRvanelo“ da a.S.

deblo cvlilebebis proeqtebis paketi. maT

2014 wels xorcieldeboda saqarTvelos

Soris „saqarTvelos erovnuli bankis Sesaxeb“

erovnuli bankis informaciuli usafrTxoebis

saqarTvelos organul kanonSi, „komerciuli

sistemis danergvis proeqtis samarTlebrivi

bankebis saqmianobis Sesaxeb“, „sagadaxdo sis-

mxardaWera,

temisa da sagadaxdo momsaxurebis Sesaxeb“,

ganizaciaSi informaciuli aqtivebis dacvis

„mikrosafinanso

Sesaxeb“,

meqanizmebis Camoyalibebas. erovnuli banki

„gadaxdisuunarobis saqmiswarmoebis Sesaxeb“

aRmoCnda pirveli administraciuli orga-

saqarTvelos kanonebSi, aseve samoqalaqo sap-

no, romelmac moaxdina informaciuli usa-

roceso kodeqsSi cvlilebebis Setanis Sesaxeb

frTxoebis politikis, sistemisa da proce-

kanonproeqtebi.

durebis danergva.

organizaciebis

aRniSnuli

kanonproeqteb-

romelic

iTvaliswinebda

or-

is SemuSavebis mizania axali, saerTaSoriso

saangariSo periodSi warmoebda komerciul

praqtikisa da direqtivebis Sesabamisi samarT-

bankebSi eleqtronuli xelmoweris gamoyen-

lebrivi regulaciebisa da berketebis Seqmna,

ebis proeqtis danergva. aRniSnuli proeqtis

rac uzrunvelyofs erovnuli bankis, rogorc

farglebSi, komerciul bankebs eZlevaT ufle-

safinanso seqtoris sazedamxedvelo organos

bamosileba „komerciuli bankebis saqmianobis

mier stabilurobis SenarCunebasa da momx-

Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-19 muxlis

marebelTa uflebebis interesebis maqsimalur

me-4 punqtis Sesabamisad, erovnul bankTan Se-

dacvas. metad mniSvnelovania, rom SemuSave-

Tanxmebuli usafrTxoebis politikis safuZ-

buli proeqtis Sesabamisad, sabanko sistemaSi

velze,

momsaxurebis gawevis dros SesaZlebeli xdeba

gamoiyenon konkretuli eleqtronuli xel-

eleqtronuli/cifruli xelmoweris gamoyen-

mowera. aRniSnuli eleqtronuli xelmoweris

eba, xolo eleqtronuli xelmoweriT damowme-

gamoyenebiT xelmoweril dokuments aqvs ig-

bul/dadasturebul eleqtronul dokuments

ive iuridiuli Zala, rac materialur doku-

eniWeba mtkicebulebis Zala.

ments. erovnuli banki aqtiur samarTlebriv

klientebis

momsaxurebis

procesSi

2014 wels momzadda saqarTvelos erovnu-

mxardaWeras uwevda aRniSnul proeqts da misi

li bankis 51 normatiuli aqtis proeqti, uz

TanamSromlebis mier xdeboda yvela im doku-

runvelyofil iqna maTi moqmed kanonmdeblo

mentis Seswavla, romelsac komerciuli banki

basTan SesabamisobaSi moyvana.

eleqtronuli xelmoweris gamoyenebis Sesaxeb

saanalizo periodSi SemuSavebul iqna da

usafrTxoebis politikis SeTanxmebis far-

miRebulia mniSvnelovani samarTlebrivi aqte-

glebSi warmoadgens. paralelurad, erovnuli

bi. maT Soris: „komerciuli bankebis licen-

banki aqtiurad monawileobda im meTodolo-

zirebis wesi“, erovnuli bankis sabWos dadge-

giuri saxelmZRvanelo dokumentebis Sedge-

nileba

konfidencialurad

naSi, romelTa moTxovnebis dacviTac unda

miCnevis, misi gacemis wesis da konfidencial-

moxdes komerciuli bankis mier Sesabamisi usa-

uri informaciis nusxis damtkicebis Taobaze“,

frTxoebis politikis SemuSaveba.

„informaciis

debuleba „komerciuli bankebis administra-

eleqtronuli xelmowerebis komerciul ba

161

n kebSi danergvasTan dakavSirebiT, erovnuli

Se muSavebul iqna „saxelmwifo saidumloebis

bankis mier 2014 wels daiwyo specialuri por-

Sesaxeb“ axali kanonproeqti. am kanonproeq-

talis SemuSaveba. aRniSnuli portalis meS-

tis ganxilvis farglebSi, xorcieldeboda

veobiT SesaZlebeli iqneba klientebma miiRon

erovnuli bankis interesebis warmodgena da

maT mier komerciul bankSi eleqtronulad

kanonpreqtSi erovnuli bankisaTvis saWiro

xelmowerili nebismieri eleqtronuli doku-

debulebebis da normebis gawera.

menti. portali Seqmnilia uSualod erovnuli bankis mier da masSi CaerTveba nebismieri

aqtebis

zedamxedvelobas daqvemdebarebuli is sub-

bankma unda miiRos „saxelmwifo saidumloebis

ieqti, romelic Tavis saqmianobaSi gamoiyen-

Sesaxeb“ axali kanonproeqtis amoqmedebis Sem-

ebs eleqtronul xelmoweras. paralelurad

deg. axali regulaciebiT mTlianad icvleba

mimdinareobda

erovnul bankSi saxelmwifo saidumloebaze

aqtiuri

muSaoba

portalis

proeqtebi,

romlebic

mopyrobis

aRiarebis mizniT. aRniSnuli portalis far-

van siaxles warmoadgens is faqti, rom laris

glebSi erovnuli banki aqtiur monawileobas

banknotebis da monetebis damzadeba, gadazid-

iRebda portalis funqcionirebisTvis auci-

va da aRricxvasTan dakavSirebuli saxelm-

lebeli samarTlebrivi dokumentebis, am por-

wifo

talSi bankebis da mesame pirebis CarTvisaTvis

iarsebebs ukve eleqtronuli formiTac da

saWiro xelSekrulebebis da memorandumebis

samarTlebrivi aqtiT gaiwera is aucilebeli

momzadebaSi.

dacviTi meqanizmebi, romliTac unda moxdes

nawileobda

saxelmwifo

saidumloebasTan

da kav Sirebuli sakiTxebis regulirebis procesSi. kerZod, saqarTvelos parlamentis mier

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

principebi.

saidumloebis

kerZod,

erovnulma

mesame pirebis (saxelmwifo organoebis) mier

saangariSo periodSi erovnuli banki mo

162

2014 wels momzadda im kanonqvemdebare

Semcveli

mniSvnelo-

informacia

eleqtronulad arsebuli saxelmwifo saidumloebis Semcveli informaciis Senaxva, mimocvla da dacva.

XIII statistikuri saqmianoba

163

inansuri da sagareo seqtorebis statis-

da misi gamoyenebis wesi, rac saWiroa statis-

tikaze momxmarebelTa mzardi moTxov

tikuri

nebis dakmayofilebis mizniT, saqarTvelos

optimizaciis da centralizaciisaTvis. aRniS-

erovnuli banki saangariSo periodSi axorci

nuli algoriTmis gamoyenebiT monacemebze

elebda saqmianobas finansuri da sagareo se-

moTxovnis formireba erovnuli bankis mier,

qtorebis

xarisxis

finansuri institutebis mier am monaceme-

ama Rlebisa da monacemTa warmoebis biznes

bis generireba da erovnuli bankisaTvis mi-

procesis optimizaciis mimarTulebiT.

wodeba internetze dafuZnebuli veb-aplika-

amsaxveli

informaciis

axal fazaSi Sevida axali inovaciuri sta

gamoyenebiT,

standartizaciis,

monacemTa

kontroli

tistikuri biznes-procesis _ sebstatis dan-

maTi formirebis, gadacemisa da damuSaveb-

ergvis proeqti. kerZod, 2014 wels dasrul-

is yvela etapze, monacemTa damuSaveba da

da sabanko sistemaSi misi danergvis procesi

droiTi mwkrivebis formireba xorcieldeba

da gaaqtiurda muSaoba sebstatis saboloo

av tomaturad. garda imisa, rom droisa da

statistikuri produqtebis _ seqtoruli bal-

sxva resursebis ekonomias ganapirobebs, seb-

ansebis, monetaruli mimoxilvebisa da finan-

stati mniSvnelovnad aumjobesebs monacemTa

suri angariSebis avtomatizebuli damuSaveb-

xarisxs, amaRlebs operatiulobas da amcirebs

is mimarTulebiT. aqtiur fazaSia erovnuli

saangariSgebo tvirTs.

bankis statistikis saboloo momxmareblisaT-

momwodeblebTan komunikaciis meTodebis

vis monacemebze Seuferxebeli wvdomis mizniT

srulyofam mniSvnelovnad ganapiroba sebsta-

komfortuli garemos Seqmnaze muSaoba.

tis danergvis proeqtis warmateba. am axali

rogorc cnobilia, monacemTa Segrovebis

164

ciebis

biznes-procesis

inovaciuri

statistikuri

biznes-procesis

mkacrad gansazRvruli unificirebuli wesi ar

danergvis Taobaze komerciuli bankebis war-

arsebobs. sxvadasxva qveyana, Tu statistikuri

momadgenelTa azris gamokvleviT, romelic

organo am sakiTxs wyvets individualurad,

2014 wlis bolos Catarda, dadginda, rom:

damkvidrebuli

praqtikidan,

• gamokiTxulTa absoluturi umravlesoba

arsebuli resursebis raodenobidan da kval-

TanamSromlobas saqarTvelos erovnul ba

ifikaciidan gamomdinare. erovnuli bankis

nkTan sebstatis danergvis procesSi Tvlis

statistikuri biznes-procesis axali modelis

Zalian sasargeblod;

statistikuri

arsi da misi konceptualuri arqiteqturis in-

• gamokiTxulTa umravlesobas miaCnia, rom

ovaciuri gadawyveta mdgomareobs imaSi, rom

se bstatis danergvis organizaciuli da

SemuSavebul iqna saWiro monacemTa struq-

meTodologiuri aspeqtebi kargad iyo or-

turis gansazRvris universaluri algoriTmi

ganizebuli:

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

kiTxva: rogor SeafasebT sebstatis daner足gvis organizaciul da meTodologiur aspeq足tebs? (1 - sruliad ar veTanxmebi; 5 - sruliad veTanxmebi). 4.8

seb-is sebstati jgufi mzadaa (gaxsnilia) Semdgomi TanamSromlobisTvis

4.6

amocana dasmuli iyo gasagebad sebstatis meTodologia aris srulyofili da gasagebi

4.4

seb-is mier SemoTavazebuli meTodologia iyo sasargeblo da sruliad sakmarisi

4.4

sebstati sasargeblo gamocdilebis gaziarebisTvis

4.1

sebstatis meTodologia dagvexmara monacemTa bazebis srulyofaSi

4.1

seb-is mier SemoTavazebuli praqtikuli masalebi iyo sasargeblo

4.1

seb-is da kom. bankebis eqspertTa saswavlo-samuSao Sexvedrebi iyo efeqtiani

4.0

kiTxvaze, Tu ramdenad Secvala saangariS-

adekvaturi resursebi gaaCndaT maT finan-

gebo tvirTi sebstatis danergvam, gamokiTx-

suri da statistikuri monacemebis warmoebi-

ulTa 63 procentma upasuxa, rom igi mniS-

saTvis sebstatis danergvamde da Tu Seicvala

vnelovnad Semsubuqda.

resursebis mdgomareoba aRniSnuli sistemis

aRsaniSnavia, rom respodentebisTvis dasmuli iyo SekiTxva imis Sesaxeb, Tu ramdenad

danergvis Semdeg. respodentTa pasuxebi sakmaod pozitiurad gadanawilda:

kiTxva: rogor Seicvala resursebis adekvaturoba proeqtis dasawyisTan SedarebiT? gaumjobesda 76%

iyo adekvaturi 89%

ar Secvlila 24%

gauaresda 0%

komerciuli bankebis adamianuri da sainformacioteqnologiuri resursebi

gaumjobesda 50% ar iyo adekvaturi 11%

ar Secvlila 50%

gauaresda 0%

165

gavrcelebis

gansaxorcielebeli grZelvadiani proeqtebi

politika kvlavac orientirebulia momxmare-

finansuri angariSis informaciuli uzrun-

belTa mzard moTxovnebze da SesabamisobaSia

velyofis Taobaze. finansTa saministrosTan

am sferoSi saerTaSoriso doneze aRiarebul

mWidro TanamSromlobis Sedegad, erovnuli

standartebTan. 2014 wlis ganmavlobaSi gr-

banki regularulad iRebs yvela saWiro in-

Zeldeboda muSaoba finansuri stabilurobis

formacias samTavrobo seqtoris operaciebis

indikatorebis

Sesaxeb.

statistikuri

informaciis

Semdgomi

srulyofis

mima-

ganmavlobaSi,

erovnuli

amasTan, saqarTvelos erovnulma bankma,

gamoqveynda

finansuri

2014 wlidan, sagadasaxdelo balansisa da

stabilurobis indikatorebTan dakavSirebu-

saerTaSoriso sainvesticio poziciis statis-

li 150-ze meti droiTi mwkrivi da Sesabamisi

tikis warmoeba daiwyo saerTaSoriso sav-

meta-monacemebi, rac mniSvnelovani xelis-

aluto fondis mier 2009 wels gamoSvebuli

Semwyobi faqtoria qveyanaSi finansuri sta-

„sagadasaxdelo balansisa da saerTaSoriso

bilurobisa da makroprudenciuli analizis

sainvesticio

ganviTarebisaTvis.

(BPM6) me-6 gamocemis Sesabamisad. saangariSo

rTulebiT. bankis

wlis

veb-gverdze

saxelmZRvanelos“

erovnuli bankis statistikur saqmianobaSi

wlis sagareo seqtoris statistikis monace-

saangariSo weli aseve aRsaniSnavi iyo imiT,

mebi gamoqveynebulia orive formatSi: me-5

rom daiwyo aqtiuri muSaoba qveynis finan-

(„sagadasaxdelo balansis saxelmZRvanelo“,

suri angariSis Sedgenis mimarTulebiT. es

1993 wlis gamocema) da me-6 redaqciebis („sa-

ukanaskneli,

ekonomikur

gadasaxdelo balansisa da sainvesticio po-

seqtorebsa da am seqtorebsa da sazRvar-

ziciis saxelmZRvanelo“, 2009 wlis gamoce-

gareTs Soris finansuri nakadebis Semswav-

ma) Sesabamisad. aseve, gadaisinja dinamikuri

leli mniSvnelovani statistikuri instru-

mwkrivebic 2000 wlidan da 2014 wels maTi

menti,

gamoqveynebac

rogorc

seriozuli

qveynis

gamowvevaa

sferoSi

orive

meTodologiis

Sesa-

saerTaSoriso statistikuri meTodologiisa

bamisad ganxorcielda. aqve unda aRiniSnos,

da gamocdilebis Seswavlis, erovnul da saer-

rom sagadasaxdelo balansis

TaSoriso

gafar-

aSi, me-5 redaqciasTan SedarebiT konceptu-

Toebisa da gaumjobesebis, TanamSromelTa

aluri sakiTxebi darCa ucvleli, xolo zo-

kvalifikaciis

gierTi muxlis dasaxeleba, prezentaciisa da

doneze

TanamSromlobis

amaRlebisa

profesiuli

unar-Cvevebis daxvewis TvalsazrisiT. daigegma statistikis erovnul samsaxurTan erTad

166

poziciis

saqarTvelos erovnuli banki / wliuri angariSi / 2014 w.

formirebis wesi Seicvala.

me-6 redaqci-

XIV finansuri angariSgeba 2014 wlis 31 dekembris dasrulebuli wlisaTvis

167

sarCevi xelmZRvanelobis pasuxismgeblobis angariSi 2014 wlis 31 dekembriT dasrulebuli wlisaTvis warmodgenili finansuri angariSgebis momzadebasa da damtkicebaze.......... . . . . . . . . ......... . ............. . ............. . ..............................................169 damoukidebeli auditoris daskvna.... .....................................................................170

finansuri angariSgeba 2014 wlis 31 dekembriT dasrulebuli wlisaTvis mogeba an zaralis da sxva sruli Semosavlis angariSgeba.....................................171-172 finansuri mdgomareobis angariSgeba...............................................................173-174 kapitalSi cvlilebebis angariSgeba. ....................................................................175 fuladi saxsrebis moZraobis angariSgeba..........................................................176-177 finansur angariSgebasTan TandarTuli SeniSvnebi......................... . . . . . . . . . . . . . . . ......178-230

168

finansuri angariSgeba

საქართველოს ეროვნული ბანკი ხელ მძღვანელ ობის პასუხისმგებლ ობის ანგარიში 2014 წლ ის 31 დეკემბრით დასრულ ებულ ი წლ ისათვის წარმოდგენილ ი ფინანსური ანგარიშგების მომზადებასა და დამტკიცებაზე ხელმძღვანელობა პასუხისმგებელია ფინანსური ანგარიშგების მომზადებაზე, რომელიც სამართლიანად ასახავს საქართველოს ეროვნული ბანკის (,,ბანკი”) ფინანსურ მდგომარეობას 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით, მის საოპერაციო საქმიანობის შედეგებს, ფულადი სახსრების მოძრაობასა და კაპიტალში ცვლილებებს ამავე თარიღით დასრულებული წლისათვის, ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების (,,ფასს”) შესაბამისად. ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისას ხელმძღვანელობა პასუხისმგებელია: • • •

•

მართებული ბუღალტრული პრინციპების არჩევასა და მათ თანმიმდევრულ შესრულებაზე; ინფორმაციის წარდგენაზე, ბუღალტრული პოლიტიკის ჩათვლით, რომელიც უზრუნველყოფს შესაბამის, საიმედო, შესადარის და აღქმად ინფორმაციას; დამატებითი ინფორმაციის წარდგენის უზრუნველყოფაზე, იმ შემთხვევაში, თუ ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების სპეციფიური მოთხოვნები არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ მომხმარებელმა გააანალიზოს კონკრეტული გარიგების, სხვა მოვლენებისა და პირობების გავლენა ბანკის ფინანსურ მდგომარეობასა და ფინანსურ შედეგებზე; ბანკის მიერ ფუნქციონირებადი საწარმოს დაშვების პრინციპის საფუძველზე მუშაობის უნარის შეფასებაზე.

ხელმძღვანელობა აგრეთვე პასუხისმგებელია: • •

• • •

ბანკში ეფექტური და მყარი შიდა კონტროლის სისტემის შემუშავებაზე, დანერგვასა და შენარჩუნებაზე; ისეთი ბუღალტრული ჩანაწერების წარმოებაზე, რომელიც წარმოადგენს და განმარტავს ბანკის გარიგებებს და ნებისმიერ დროს უზრუნველყოფს ბანკის ფინანსური მდგომარეობის საკმარისი სიზუსტით წარდგენას და ფინანსური ანგარიშგების ფასს-ის მოთხოვნებთან შესაბამისობას; სავალდებულო ბუღალტრული ჩანაწერების წარმოებაზე საქართველოს კანონმდებლობისა და ბუღალტრული სტანდარტების შესაბამისად; ბანკის აქტივების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად საჭირო ქმედებების განხორციელებაზე; და თაღლითობისა და სხვა დარღვევების თავიდან აცილებასა და აღმოჩენაზე.

2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის წარმოდგენილი ფინანსური ანგარიშგება საქართველოს ეროვნული ბანკის საბჭოს მიერ დამტკიცებულია გამოსაშვებად 2015 წლის 14 აპრილს. ბანკის საბჭოს სახელ ით:

გიორგი ქადაგიძე

_________________________________ ფინანსებისა და ბუღალ ტრულ ი აღრიცხვის დეპარტამენტის უფროსი სალ ომე სხირტლ აძე

14 აპრილი 2015 თბილისი, საქართველო

14 აპრილი 2015 თბილისი,საქართველო

__________________________________ საბჭოს თავმჯდომარე

169

შპს KPMG Georgia ბესიკის ქ. 4, მე-2 სართ. თბილისი, 0108 საქართველო

ტელეფონი ფაქსი ვებ-გვერდი

+995 (32) 2935695 +995 (32) 2935713 www.kpmg.ge

დამოუკიდებელ ი აუდიტორის დასკვნა საქართველოს ეროვნული ბანკის საბჭოს ჩვენ ჩავატარეთ საქართველოს ეროვნული ბანკის (შემდგომში ,,ბანკი”) თანდართული ფინანსური ანგარიშგების აუდიტორული შემოწმება, რომელიც მოიცავს ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებას 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით, და მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებას, კაპიტალში ცვლილებებს და ფულადი სახსრების მოძრაობას ამავე თარიღით დასრულებული წლისათვის, და ძირითადი სააღრიცხვო პოლიტიკის მიმოხილვასა და სხვა ახსნითი ხასიათის ინფორმაციის შემცველ განმარტებით შენიშვნებს.

ხელმძღვანელობის პასუხისმგებლობა ფინანსურ ანგარიშგებაზე ბანკის ხელმძღვანელობა პასუხისმგებელია ფინანსური ანგარიშგების მომზადებასა და სამართლიან წარდგენაზე ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად და ისეთი შიდა კონტროლის სისტემის უზრუნველყოფაზე, რომელიც ხელმძღვანელობის მიერ მიიჩნევა აუცილებლად ისეთი ფინანსური ანგარიშგების მოსამზადებლად, რომელიც არ შეიცავს თაღლითობითა და შეცდომით გამოწვეულ არსებით უზუსტობას.

აუდიტორთა პასუხისმგებლობა ჩვენი პასუხისმგებლობაა ჩვენს მიერ ჩატარებულ აუდიტზე დაყრდნობით გამოვთქვათ მოსაზრება ამ ფინანსურ ანგარიშგებაზე. ჩვენ აუდიტი ჩავატარეთ აუდიტის საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად. ეს სტანდარტები მოითხოვს, რომ ჩვენი სამუშაო შეესაბამებოდეს ეთიკის ნორმებს და აუდიტის იმგვარად დაგეგმვასა და ჩატარებას, რომ მივიღოთ უტყუარი რწმუნება იმისა, რომ ფინანსური ანგარიშგება არ შეიცავს არსებით უზუსტობას. აუდიტი მოიცავს გარკვეული პროცედურების ჩატარებას ფინანსურ ანგარიშგებაში წარმოდგენილ თანხებსა და განმარტებით შენიშვნებთან მიმართებაში აუდიტორული მტკიცებულების მოსაპოვებლად. შერჩეული პროცედურები დამოკიდებულია აუდიტორის პროფესიულ მსჯელობაზე, რომელიც მოიცავს ფინანსურ ანგარიშგებაში თაღლითობის ან შეცდომის შედეგად წარმოქმნილი არსებითი უზუსტობის რისკის შეფასებას. ასეთი რისკების შეფასებისას არსებული გარემოებების შესაფერისი აუდიტორული პროცედურების შემუშავებისთვის, მაგრამ არა ბანკის შიდა კონტროლის ეფექტურობაზე დასკვნის გაკეთების მიზნით, აუდიტორი ითვალისწინებს შიდა კონტროლის სისტემებს, რომლებიც საჭიროა ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისა და სამართლიანი წარდგენისათვის. აუდიტი ასევე ითვალისწინებს გამოყენებული ბუღალტრული პოლიტიკისა და ხელმძღვანელობის მიერ გაკეთებული ბუღალტრული დაშვებების შესაფერისობისა და ფინანსური ანგარიშგების წარდგენის შეფასებას მთლიანობაში. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ მტკიცებულებები, რომლებიც აუდიტის მსვლელობისას მოვიპოვეთ, წარმოადგენს საკმარის და მართებულ საფუძველს წარმოადგენს ჩვენი აუდიტორული დასკვნისთვის.

დასკვნა ჩვენი აზრით, ფინანსური ანგარიშგება, ყველა არსებითი ასპექტის გათვალისწინებით, სამართლიანად ასახავს ბანკის ფინანსურ მდგომარეობას 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით, მისი საქმიანობის შედეგებსა და ფულადი სახსრების მოძრაობას მოცემული თარიღით დასრულებული წლისათვის ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად.

განმარტებითი პარაგრაფი ბანკის ფინანსური ანგარიშგება 2013 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის აუდირებული იყო სხვა აუდიტორების მიერ, რომელთა დასკვნა, 2014 წლის 3 აპრილით დათარიღებული, გამოხატავდა უპირობო დადებით დასკვნას იმ ანგარიშგებაზე. 14 აპრილი, 2015 შპს „KPMG Georgia“ შპს KPMG Georgia, kompania registrirebuli saqarTvelos kanonmdeblobis

Sesabamisad,

KPMG -is

qselis

damoukidebeli wevri firmebis wevri, romelic erTiandeba Sveicarul organizaciaSi KPMG International Cooperative (“KPMG International”).

170

finansuri angariSgeba

საქართველოს ეროვნული ბანკი მოგება ან ზარალ ისა და სხვა სრულ ი შემოსავლ ის ანგარიშგება 2014 წლ ის 31 დეკემბრით დასრულ ებულ ი წლ ისათვის (ათასი ლარი) დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2014 შენიშვნები

დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2013

1,781

2,589

1,186 14,489 339 17,795

56 663 18,592 296 22,196

18,398 5,712 24,110

10,029 2,908 12,937

26,938 70 27,008 68,913

29,338 78 29,416 64,549

(22,032)

(37,922)

(9,505)

(9,146)

(31,537)

(47,068)

(2,698)

(8,419)

(34,235) 34,678

(55,487) 9,062

(74)

275

34,604

9,337

103,894 832 1,409 (1,281)

147,471 (1,215) 1,249 (1,057)

3,667

3,801

(2,073)

(113)

379

(83)

1,266 108,093

1,901 151,954

საპროცენტო შემოსავალი საერთაშორისო რეზერვების მართვა მოთხოვნები საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა მონეტარული პოლიტიკის ოპერაციები მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა საპროცენტო შემოსავალი დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები სხვა სულ საპროცენტო შემოსავალი საპროცენტო ხარჯი მონეტარული პოლიტიკის ოპერაციები გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ სხვა საპროცენტო ხარჯები ვალდებულებები საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ სულ საპროცენტო ხარჯი წმინდა საპროცენტო შემოსავალი სხვა აქტივების გაუფასურების დანაკარგების რეზერვის (ხარჯი)/აღდგენა წმინდა საპროცენტო შემოსავალი გაუფასურების დანაკარგების შემდეგ წმინდა მოგება/(ზარალი) უცხოური ვალუტით განხორციელებულ ოპერაციებიდან -საკურსო სხვაობებიდან -სავაჭრო ოპერაციებიდან საკომისიო შემოსავლები საკომისიო ხარჯები წმინდა მოგება რეალიზებული გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივებიდან წმინდა ზარალი რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქივებისა, მოგებასა ან ზარალში ასახვით. წმინდა არარეალიზებული მოგება/(ზარალი) რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქივებისა, მოგებასა ან ზარალში ასახვით. სხვა შემოსავლები არასაპროცენტო შემოსავალი

4 4

მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების

171

საქართველოს ეროვნული ბანკი მოგება ან ზარალ ისა და სხვა სრულ ი შემოსავლ ის ანგარიშგება 2014 წლ ის 31 დეკემბრით დასრულ ებულ ი წლ ისათვის (ათასი ლარი)

შენიშვნები 6 6

თანამშრომლებზე გაწეული ხარჯები საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები ფულის ბეჭდვის ხარჯი ცვეთა და ამორტიზაცია ზარალი ძირითადი საშუალებების გასვლიდან სხვა ხარჯები არასაპროცენტო ხარჯი

წლის მოგება სხვა სრული შემოსავალი მუხლები, რომლებიც შეიძლება შემდგომში რეკლასიფიცირდეს მოგება ან ზარალში: წმინდა არარეალიზებული მოგება/((ზარალი) გასაყიდად არსებული ინვესტიციების გადაფასებიდან წლის განმავლობაში წმინდა რეალიზებული მოგება გასაყიდად არსებული ინვესტიციებიდან რომლებიც რეკლასიფიცირდა მოგება ან ზარალში სულ სრული შემოსავალი/(ზარალი) სულ სრული შემოსავალი

დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2014 (13,141) (6,168) (2,467) (6,203) (44) (28) (28,051)

დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2013 (12,169) (6,346) (4,146) (5,965) (11,199) (67) (39,892)

114,646

121,399

1,034

(2,808)

(93)

(3,558)

941 115,587

(6,366) 115,033

ფინანსური ანგარიშგება რომელ იც წარმოდგენილ ია 171-230 გვერდებზე დამოწმებულ ია ხელ მძღვანელ ობის მიერ 2015 წლ ის 14 აპრილ ს და ხელ მოწერილ ია ბანკის საბჭოს სახელ ით:

ბანკის საბჭოს სახელ ით: ________________________ საბჭოს თავმჯდომარე

_______________________________ ფინანსებისა და ბუღალ ტრულ ი აღრიცხვის დეპარტამენტის უფროსი სალ ომე სხირტლ აძე

გიორგი ქადაგიძე

172

finansuri angariSgeba

საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგება 2014 წლ ის 31 დეკემბრით დასრულ ებულ ი წლ ისათვის

(ათასი ლარი) 31 დეკემბერი 2014 შენიშვნები

31 დეკემბერი 2013

აქტივები: აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები: ფული და ფულის ექვივალენტები

1,725,028

1,514,181

SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში

388,675

385,345

წარმოებული ფინანსური აქტივები

2,835

669

სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები

494,071

413,916

გასაყიდად არსებული ინვესტიციები

2,422,291

2,588,841

სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ

სხვა აქტივები

766

5,032,904

4,903,776

აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ

712,500

400,200

გასაყიდად არსებული ინვესტიციები

80,776

42,735

დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები

442,094

482,207

საინვენსტიციო ქონება

2,173

2,618

გასაყიდად გამიზნული აქტივები

415

ძირითადი საშუალებები

58,547

61,334

არამატერიალური აქტივები

2,514

3,640

სხვა აქტივები

4,102

6,730

სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში

სულ აქტივები

1,303,121

999,464

6,336,025

5,903,240

ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების

173

(ათასი ლარი) 31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

2,462,111

2,351,552

გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები

500,688

684,635

ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ

1,866,629

1,495,583

ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ

172,276

141,947

ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ

595,735

488,335

ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ

468,489

585,181

ვალდებულებები კლიენტების მიმართ

1,046

1,135

სხვა ვალდებულებები

10,179

11,587

6,077,153

5,759,955

შენიშვნები ვალდებულებები და კაპიტალი: ვალდებულებები: მიმოქცევაში გაშვებული ფული

მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები

ვალდებულებები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ

სულ ვალდებულებები კაპიტალი: საწესდებო კაპიტალი

15,000

სარეზერვო ფონდი

10,373

უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვი

229,602

125,708

გასაყიდად არსებული ინვესტიციების გადაფასების რეზერვი

3,518

2,577

სხვა გადაფასების რეზერვი

379

258,872

143,285

6,336,025

5,903,240

სულ კაპიტალი სულ ვალდებულებები და კაპიტალი

ფინანსური ანგარიშგება რომელ იც წარმოდგენილ ია 171-230 გვერდებზე დამოწმებულ ია ხელ მძღვანელ ობის მიერ 2015 წლ ის 14 აპრილ ს და ხელ მოწერილ ია ბანკის საბჭოს სახელ ით: _____________________________ საბჭოს თავმჯდომარე

გიორგი ქადაგიძე

___________________________________ ფინანსებისა და ბუღალ ტრულ ი აღრიცხვის დეპარტამენტის უფროსი სალ ომე სხირტლ აძე

174

finansuri angariSgeba

საქართველოს ეროვნული ბანკი კაპიტალ ში ცვლ ილ ებების ანგარიშგება 2014 წლ ის 31 დეკემბრით დასრულ ებულ ი წლ ისათვის (ათასი ლარი)

1 იანვარი 2013 სულ სრული შემოსავალი წლის მოგება სხვა სრული შემოსავალი მუხლები, რომლებიც შეიძლება შემდგომში რეკლასიფიცირდეს მოგება ან ზარალში: გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივების რეალური ღირებულების წმინდა ცვლილება გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივების გადაფასების წმინდა ცვლილება გადატანილი მოგება ან ზარალში სულ სხვა სრული შემოსავალი სულ წლის სრული შემოსავალი კაპიტალში, პირდაპირ ასახული ოპერაციები უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში გადატანა (შენიშვნა 24) 31 დეკემბერი 2013 სულ სრული შემოსავალი წლის მოგება სხვა სრული შემოსავალი მუხლები, რომლებიც შეიძლება შემდგომში რეკლასიფიცირდეს მოგება ან ზარალში: გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივების რეალური ღირებულების წმინდა ცვლილება გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივების გადაფასების წმინდა ცვლილება გადატანილი მოგება ან ზარალში მთლიანი სხვა სრული შემოსავალი სულ წლის სრული შემოსავალი კაპიტალში პირდაპირ ასახული ოპერაციები სარეზერვო ფონდში გადატანა (შენიშვნა 24) უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში გადატანა (შენიშვნა 24) სხვა გადაფასების რეზერვში გადაცემა (შენიშვნა 24) სულ კაპიტალში პირდაპირ ასახული ოპერაციები 31 დეკემბერი 2014

საწესდებო სარეზერვო ფონდი კაპიტალი 15,000 -

უცხოური ვალუტის გადაფას ების რეზერვი 4,309

სხვა გადაფას ების რეზერვი -

გასაყიდად არსებული ინვესტიციების სულ გადაფასების გაუნაწილებელი მოგება კაპიტალი რეზერვი 8,943 28,252

121,399

(2,808)

(3,558)

(6,366) (6,366)

121,399

(6,366) 115,033

121,399

(121,399)

15,000

125,708

2,577

143,285

114,646

1,034

(93)

941 941

114,646

941 115,587

10,373

(10,373)

103,894

(103,894)

379

(379)

10,373

103,894

379

(114,646)

15,000

10,373

229,602

379

3,518

258,872

ფინანსური ანგარიშგება რომელიც წარმოდგენილია 3-62 გვერდებზე დამოწმებულია ხელმძღვანელობის მიერ 2015 წლის 14 აპრილს და ხელმოწერილია ბანკის საბჭოს სახელით:

________________ საბჭოს თავმჯდომარე გიორგი ქადაგიძე

___________________________________ ფინანსებისა და ბუღალტრული აღრიცხვის დეპარტამენტის უფროსი სალომე სხირტლაძე

კაპიტალში ცვლილებების ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების

175

საქართველოს ეროვნული ბანკი ფულ ადი სახსრების მოძრაობის ანგარიშგება 2014 წლ ის 31 დეკემბრით დასრულ ებულ ი წლ ისათვის (ათასი ლარი)

შენიშვნები ფულადი სახსრების მოძრაობა საოპერაციო საქმიანობიდან: მიღებული პროცენტი გადახდილი პროცენტი მიღებული საკომისიო შემოსავალი გადახდილი საკომისიო ხარჯები საინვესტიციო ფასიანი ქაღალდებიდან მიღებული წმინდა მოგება წმინდა რეალიზებული მოგება/(ზარალი) უცხოური ვალუტით განხორციელებული სავაჭრო ოპერაციებიდან სხვა მიღებული შემოსავალი თანამშრომლებზე გადახდილი ხარჯები ფულის ბეჭდვაზე გადახდილი ხარჯი სხვა გადახდილი საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები ფულადი სახსრების მოძრაობა საოპერაციო საქმიანობიდან, საოპერაციო აქტივებისა და ვალდებულებების ცვლილებამდე

დასრულებული წლისათვის 31დეკემბერი 2014

დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2013

96,888

103,328

(28,539)

(45,568)

1,409

1,249

(1,281)

(1,057)

2,073

114

832

(1,215)

752

1,176

(13,141)

(12,169)

(2,467)

(4,146)

(4,294)

(6,571)

52,232

35,141

(312,440)

(8,673)

1,210

357

(2,166)

(483)

(79,958)

(211,796)

332

749

110,559

433,493

334,143

241,394

102,318

(475,896)

(89)

206,141

14,366

წმინდა (ზრდა)/კლება საოპერაციო აქტივებში: მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში აქტივები დაკავშირებული წარმოებულ ინსტრუმენტებთან სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები სხვა აქტივები

წმინდა ზრდა/(კლება) საოპერაციო ვალდებულებებში: მიმოქცევაში გაშვებული ფული ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ ვალდებულებები კლიენტების მიმართ ფულადი სახსრების წმინდა შემოდინება საოპერაციო საქმიანობიდან

ფულადი სახსრების მოძრაობის ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების

176

finansuri angariSgeba

შენიშვნა

დასრულებული წლისათვის 31დეკემბერი 2014

დასრულებული წლისათვის 31დეკემბერი 2013

(2,036)

(2,525)

ფულადი სახსრების მოძრაობა საინვესტიციო საქმიანობიდან: ძირითადი საშუალებების შესყიდვა

(269)

(346)

დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციების დაფარვიდან მიღებული შემოსავლები

არამატერიალური აქტივების შესყიდვა

10,712

გასაყიდად არსებული ინვესტიციების შესყიდვა

(5,207,306)

(3,173,131)

5,420,105

3,401,204

210,494

235,914

1,449,021

2,103,869

გასაყიდად არსებული ინვესტიციების დაფარვიდან მიღებული შემოსავლები ფულადი სახსრების წმინდა შემოდინებასაინვესტიციო საქმიანობიდან ფულადი სახსრების მოძრაობა საფინანსო საქმიანობიდან: სავალო ფასიანი ქაღალდების გამოშვება სავალო ფასიანი ქაღალდების დაფარვა

(1,636,777)

საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ ვალდებულებების დაფარვა ფულადი სახსრების წმინდა გადინება საფინანსო საქმიანობიდან ფულსა და ფულის ექვივალენტებზე უცხოური ვალუტის გაცვლითი კურსის ცვლილების ეფექტი წმინდა ზრდა ფულსა და ფულის ექვივალენტებში

(1,987,478)

(122,758)

(401,928)

(310,514)

(285,537)

104,726

75,066

210,847

39,809

ფული და ფულის ექვივალენტები, წლის დასაწყისში

1,514,181

1,474,372

ფული და ფულის ექვივალენტები, წლის ბოლოს

1,725,028

1,514,181

_________________________ საბჭოს თავმჯდომარე

გიორგი ქადაგიძე

_____________________________ ფინანსებისა და ბუღალ ტრულ ი აღრიცხვის დეპარტამენტის უფროსი სალ ომე სხირტლ აძე

177

188 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 1.

ორგანიზაცია საქართველოს ეროვნული ბანკი (შემდგომში ,,ბანკი”) წარმოადგენს საქართველოს ცენტრალურ ბანკს და საქართველოს მთავრობის ბანკირსა და ფისკალურ აგენტს. იგი საკუთარ საქმიანობას ახორციელებს ,,საქართველოს ეროვნული ბანკის” შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის საფუძველზე, რომელიც ძალაში შევიდა 2009 წლის 1 დეკემბერს (შემდგომში ,,კანონი.“) და სრულად ჩაანაცვლა 1995 წლის 24 ოქტომბრით დათარიღებული კანონი. ბანკის ძირითადი ამოცანები და ფუნქციებია ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა, ფინანსური სექტორის სტაბილურობა და ეფექტურობა, ეროვნული ვალუტის ემისია და საერთაშორისო რეზერვების მართვა. ეს ფუნცქიები განიხილება ქვემოთ აღწერილი ფუნქციების შემადგენელ ნაწილად. მონეტარული პოლიტიკა საქართველოს ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის ძირითადი მიზანია ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა. ფასების სტაბილურობა გულისხმობს ზომიერი და პროგნოზირებადი ინფლაციის განაკვეთს, რომელიც გრძელვადიანი ეკონომიკური ზრდის აუცილებელი პირობაა. გარდა ამისა, ეროვნული ბანკი ახორციელებს ფინანსური სისტემის სტაბილურობის მხარდაჭერას და ხელს უწყობს ქვეყნის ეკონომიკურ ზრდას თუ ამ უკანასკნელი მიზნების განხორციელება თანხვედრაშია მთავარ მიზანთან ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფასთან. მონეტარული და გაცვლითი კურსის პოლიტიკა მიზნად ისახავს ეროვნული ვალუტის მსყიდველობითი უნარის, მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდის პოტენციალისა და საინვესტიციო გარემოს გაუმჯობესებას. ზედამხედველობა და ფინანსური სტაბილურობა მთავარ მიზანს წარმოადგენს საქართველოს საფინანსო სისტემის სტაბილურობისა და ეფექტიანობის უზრუნველყოფა. ამ მიზნის განხორციელებისთვის ეროვნულ ბანკს გააჩნია საზედამხედველო და მარეგულირებელი უფლებამოსილება ფინანსური და ფასიანი ქაღალდების ბაზრების სხვადასხვა წარმომადგენლების - კომერციული ბანკების, საკრედიტო კავშირების, მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების, ფულადი გზავნილებების განმახორციელებელი პირების, ვალუტის გადამცვლელი პუნქტებისა და ფასიანი ქაღალდების ბაზრის მიმართ. ვალუტა მხოლოდ ეროვნულ ბანკს აქვს მიმოქცევისათვის განკუთვნილი ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების დამზადებისა და საქართველოს ტერიტორიაზე მათი ემისიის უფლება. ბანკი განსაზღვრავს ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების დიზაინს, მასალასა და სხვა მახასიათებლებს, ბანკნოტების ბეჭდვა და მონეტების დამზადება ხდება წამყვანი ევროპული დამამზადებელი კომპანიების მიერ. საერთაშორისო რეზერვების მართვა ბანკის მიერ საერთაშორისო რეზერვების ფლობის ძირითად დანიშნულებას წარმოადგენს სავალუტო პოლიტიკისა და ოპერაციების მხარდაჭერა, რაც გამოიხატება, მაგალითად ფინანსური კრიზისის პერიოდში საგარეო შოკების ზეგავლენის თავიდან ასაცილებლად შესაბამისი ლიკვიდობის უზრუნველყოფით, საქართველოს მთავრობისათვის და ასევე ბანკის, უცხოური ვალუტით გადახდების შეუფერხებელად განხორციელების ხელშეწყობისთვის.

178

finansuri angariSgeba

189 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

საგადახო სისტემები ბანკი ახორციელებს ქვეყანაში ყველაზე დიდი საგადახდო სისტემის - ,,დროის რეალურ რეჟიმში ანგარიშსწორების სისტემ“-ის (RTGS) საქმიანობას, რომელიც ახორციელებს ბანკთშორის ანგარიშსწორებას და საქართველოს მთავრობის გადახდებს ეროვნულ ვალუტაში. 2014 და 2013 წლების 31დეკემბრის მდგომარეობით შედგება შემდეგი წევრებისაგან:

საქართველოს ეროვნული ბანკის საბჭო

წევრი წევრი წევრი წევრი წევრი

სახელი (2014) გიორგი ქადაგიძე (მმართველი) არჩილ მესტვირიშვილი ოთარ ნადარაია ლაშა ჯუღელი ნიკოლოზ გონგლიაშვილი ვაჟა ჯანყარაშვილი

სახელი (2013) გიორგი ქადაგიძე (მმართველი) არჩილ მესტვირიშვილი ოთარ ნადარაია ლაშა ჯუღელი ნიკოლოზ გონგლიაშვილი ვაჟა ჯანყარაშვილი

წევრი

ნიკოლოზ ყაველაშვილი

არჩილ მამათელაშვილი

თანამდებობა თავმჯდომარე

ბანკის სათავო ოფისი მდებარეობს შემდეგ მისამართზე: სანაპიროს ქუჩა 2, 0114, თბილისი, საქართველო. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკს გააჩნია ერთი საკასო მომსახურების ცენტრი. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკში დასაქმებული იყო შესაბამისად 351 და 328 თანამშრომელი. 2.

ფინანსური ანგარიშგებების წარდგენის საფუძველი შესაბამისობა წინამდებარე ფინანსური ანგარიშგება მომზადებულია ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად (,,ფასს”). ფინანსური ანგარიშგება წარმოდგენილია ეკონომიკური და ბუღალტრული აღრიცხვის ფარგლებში, რომელიც სამართლიანად ასახავს ბანკის ფინანსურ მდგომარეობას და ამავდროულად ხელს უწყობს ბანკის ოპერაციების ეკონომიკურ ანალიზს. აქედან გამომდინარე, საერთაშორისო რეზერვებისა და მონეტარული პოლიტიკის ეკონომიკური კონცეფცია შესაბამისად ნაჩვენებია, საერთაშორისო რეზერვებისა და მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებში. წარდგენის პრინციპები უკანასკნელი კონცეფციის თანახმად პირველად გამოიყენება 2014 წელს. ასევე წარმოდგენილია შესადარისი ინფორმაცია მიმდინარე წლის წარდგენის ცვლილებების შესაბამისად. შეფასების საფუძველი წინამდებარე ფინანსური ანგარიშგება მომზადებულია ისტორიული ღირებულების საფუძველზე, გარდა რეალური ღირებულებით მოგება ან ზარალში ასახვით აღრიცხული ფინანსური ინსტრუმენტებისა და ასევე რეალური ღირებულებით აღრიცხული, გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივებისა.

179

190 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

სამუშაო და ანგარიშგების ვალუტა ვინაიდან ბანკის ძირითადი ამოცანაა ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა, რომელიც გულისხმობს ღია ბაზრის ოპერაციების მნიშვნელოვან როლს მონეტარული პოლიტიკის განხორციელებაში, შესაბამისად, მისი ძირითადი საქმიანობა არის ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების გამოშვება. რომელიც წარმოადგენს სამუშაო და ფინანსური ანგარიშგების ვალუტას. მაშასადამე, ყველა ნაშთი და ოპერაცია, რომელიც ასახულია ლარის გარდა სხვა ვალუტაში განიხილება როგორც „უცხოური ვალუტა“. ფინანსური ანგარიშგება წარმოდგენილია ათას ლარში, თუ სხვაგვარად არ არის მითითებული. ფინანსური ინფორმაცია წარმოდგენილია ლარში, დამრგვალებულია უახლოეს ათასამდე. 3.

ძირითადი სააღრიცხვო პოლიტიკა ქვემოთ მოცემული სააღრიცხვო პოლიტიკა არის გამოყენებული ამ ანგარიშგებებში წარმოდგენილი ყველა პერიოდისათვის და ბანკი მას იყენებს თანმიმდევრულად. ფინანსური ინსტრუმენტები ფინანსური ინსტრუმენტი არის ნებისმიერი ხელშეკრულება, რომელიც წარმოშობს როგორც ერთი მხარის ფინანსურ აქტივს, ასევე მეორე მხარის ფინანსურ ვალდებულებას ან წილობრივ ინსტრუმენტს. ბანკის ფინანსურ ინსტრუმენტებში წარმოდგენილია ეროვნული ვალუტით ფასიანი ქაღალდები, უცხოური ქვეყნების მთავრობების, საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების (სუპრანაციონალური) და სახელმწიფო სააგენტოების მიერ ემიტირებული ფასიანი ქაღალდები, საპროცენტო განაკვეთების ფიუჩერსული კონტრაქტები, საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან (სსფ) ანგარიშები. ფული და ფულის ექვივალენტები, მოთხოვნები საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების მიმართ, ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროსა და ადგილობრივი კომერციული ბანკების მიმართ. და სხვა ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები. ბანკი ფინანსურ ინსტრუმენტებს აღრიცხავს ბასს 39 ,,ფინანსური ინსტრუმენტები: aRiareba და შეფასება“ და წარადგენს ამ ინსტრუმენტებს ფასს 7- ,,ფინანსური ინსტრუმენტები განმარტებითი შენიშვნები“ და ფასს 13 ,,რეალური ღირებულებით შეფასება“ შესაბამისად. ბანკი ფინანსური აქტივების კლასიფიკაციას ახდენს შემდეგ კატეგორიებად: რეალური ღირებულებით მოგება ან ზარალში ასახვით, დაფარვის ვადამდე ფლობილი და გასაყიდად არსებული. კლასიფიკაცია განისაზღვრება შეძენის მიზნებიდან გამომდინარე. ფინანსური აქტივების კლასიფიკაციას განსაზღვრავს მენეჯმენტი მათი საწყისი აღიარებისას. ფინანსური აქტივებისა და ფინანსური ვალდებულებების საწყისი აღიარება ბანკი ფინანსურ აქტივებს და ვალდებულებებს აღიარებს ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში, როდესაც ის ხდება ინსტრუმენტის საკონტრაქტო პირობების მონაწილე. ფინანსური აქტივის ჩვეულებრივი ყიდვის ან გაყიდვის აღიარება ან აღიარების შეწყვეტა, როგორც შესაფერისია, ხდება გარიგების დღის ან განაღდების დღის მდგომარებით აღრიცხვის გამოყენებით.

180

finansuri angariSgeba

191 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ფინანსური აქტივებისა და ფინანსური ვალდებულებების თავდაპირველი აღიარება ხდება რეალური ღირებულებით პლუს (ფინანსური აქტივისა და ფინანსური ვალდებულების შემთხვევაში, რეალური ღირებულება არა მოგება ან ზარალში ასახვით) ის დანახარჯები რომლებიც უშუალოდ მიეკუთვება ფინანსური აქტივის შეძენას ან ფინანსური ვალდებულების ემისიას. გარიგების დანახარჯები, რომელიც პირდაპირ უკავშირდება მოგება ან ზარალში ასახვით რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების შესყიდვასა და გამოშვებას, მაშინვე აღიარდება მოგება ან ზარალში. მათი შემდგომი შეფასების სააღრიცხვო პოლიტიკა წარმოდგენილია შესაბამისი ინსტრუმენტების სააღრიცხვო პოლიტიკებში ქვემოთ ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების აღიარების შეწყვეტა ფინანსური აქტივები ბანკი ფინანსური აქტივების აღიარებას წყვეტს, როდესაც აქტივიდან ფულადი სახსრების, მიღების უფლების ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვადა ამოიწურება, ან თუ ის სხვა საწარმოს გადასცემს ფინანსურ აქტივებს და შესაბამისად აქტივის ფლობასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან რისკებს და სარგებელს ან თუ ბანკი არ გადასცემს საკუთრებასთან დაკავშირებულ რისკებს და სარგებელს და არ ინარჩუნებს კონტროლს ფინანსურ აქტივზე. თუ ბანკი არც გადასცემს და არც იტოვებს აქტივის ფლობასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან რისკებსა და სარგებელს და აგრძელებს გადაცემული აქტივის კონტროლს, იგი აღიარებს აქტივში შენარჩუნებულ მონაწილეობას და მასთან დაკავშირებულ ვალდებულებას შესაძლო გადასახდელი თანხის ოდენობით. იმ შემთხვევაში თუ ბანკი იტოვებს გადაცემულ ფინანსურ აქტივთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან რისკებსა და სარგებელს, იგი აგრძელებს ფინანსური აქტივის და მიღებული ფულადი სახსრებით უზრუნველყოფილი სესხების აღიარებას. ფინანსური აქტივის მთლიანად აღიარების შეწყვეტისას სხვაობა აქტივის საბალანსო ღირებულებასა და მიღებული და მისაღები ანაზღაურების და სხვა სრულ შემოსავლებში აღიარებული და კაპიტალში დაგროვილი მოგება ან ზარალის ჯამს შორის აღიარებას მოგება ან ზარალში. ფინანსური აქტივის აღიარების შეწყვეტისას, გარდა მთლიანი შეწყვეტისა (მაგალითად, როდესაც ბანკი ინარჩუნებს უფლებას გამოისყიდოს გადაცემული აქტივის ნაწილი), ბანკი ანაწილებს ფინანსური აქტივის ადრინდელ საბალანსო ღირებულებას იმ ნაწილზე, რომლის აღიარებაც გრძელდება მონაწილეობის პროპორციულად და იმ ნაწილზე, რომლის აღიარებაც უკვე შეწყდა, ამ ნაწილების გადაცემის განხორციელების დღისათვის არსებულ რეალურ ღირებულებაზე დაყრდნობით. მოგებაში ან ზარალში აღიარდება სხვაობა აღიარება შეწყვეტილ ნაწილზე გადანაწილებულ საბალანსო ღირებულებასა და აღიარება შეწყვეტილ ნაწილზე მიღებული კომპენსაციისა და ნებისმიერი აკუმულირებული შემოსულობის ან ზარალის ჯამს შორის, რომელიც გადანაწილებულია სხვა სრულ შემოსავალში აღიარებულ ნაწილზე. აკუმულირებული შემოსულობა ან ზარალი, რომელიც აღიარებული იყო სხვა სრულ შემოსავალში, გადანაწილდება იმ ნაწილებს შორის, რომელთა აღიარებაც გრძელდება და რომელთა აღიარებაც უკვე შეწყდა ამ ნაწილების შესაბამის რეალურ ღირებულებებზე დაყრდნობით. ფინანსური ვალდებულებები ბანკი ფინანსური ვალდებულებების აღიარებას წყვეტს მხოლოდ და მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ბანკის ვალდებულება დაიფარება, გაუქმდება, ან ვადა გაუვა. სადაც არსებული ფინანსური ვალდებულება ენაცვლება იმავე მსესხებლისაგან მეორეს, არსებითად განსხვავებული პირობებით, ან არსებული ვალდებულების პირობები არსებითად იცვლება, ამგვარი ცვლილება ან მოდიფიკაცია განიხილება, როგორც თავდაპირველი ფინანსური ვალდებულების ანულირება და ახალი ფინანსური ვალდებულების აღიარება. სხვაობა ფინანსური ვალდებულების საბალანსო ღირებულებას და მიღებულ ან გადახდილ თანხას შორის აისახება მოგებაში ან ზარალში.

181

192 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

რეალური ღირებულების შეფასების პრინციპები რეალური ღირებულება არის თანხა, რომელიც მიღებული იქნება აქტივის გაყიდვიდან ან იქნება გადახდილი ვალდებულებების გადაცემისას ჩვეულებრივი გარიგებების ფარგლებში ბაზრის მონაწილეებს შორის შეფასების თარიღისათვის ძირითად ან მისი არარსებობის შემთხვევაში უფრო საიმედო ბაზარზე, რომელიც ბანკისათვის ხელმისაწვდომია მოცემული დღისათვის. ვალდებულების რეალური ღირებულება ასახავს მისი გადაუხდელობის რისკს. თუ ეს ხელმისაწვდომია, ბანკი ინსტრუმენტის რეალურ ღირებულებას აფასებს ამ ინსტრუმენტისათვის აქტიურ ბაზარზე კოტირებული ფასების გამოყენებით. ბაზარი არის აქტიური, თუ გარიგებები წარმოებს საკმარისი სიხშირით და მოცულობით, რომელიც უზუნველყოფს ფასების შესახებ ინფორმაციის რეგულარულად მიღებას. იმ შემთხვევაში, როდესაც არ არის კოტირებული ფასები აქტიურ ბაზარზე, ბანკი იყენებს შეფასების მეთოდებს, რომლებიც მაქსიმალურად იყენებენ შესაბამისი ბაზრის მონაცემებს და მინიმალურად ეყრდნობიან არადაკვირვებად მონაცემებს. შერჩეული შეფასების ტექნიკა ითვალისწინებს ყველა ფაქტორს, რომელსაც ბაზრის მონაწილეები გაითვალისწინებდნენ არსებულ პირობებში. ფინანსური ინსტრუმენტის თავდაპირველი აღიარებისას ფინანსური ინსტრუმენტების რეალური ღირებულების საუკეთესო მტკიცებულება არის გარიგების ღირებულება, ანუ მიღებული და გადახდილი თანხების რეალური ღირებულება. თუ ბანკი მიიჩნევს, რომ საწყისი აღიარებისას რეალური ღირებულება განსხვავდება გარიგების ღირებულებისაგან და რეალური ღირებულების დადგენა ვერ ხერხდება ვერც კოტირებული ფასების საშუალებით აქტიურ ბაზარზე იდენტური აქტივის ან ვალდებულებისათვის, ვერც შეფასების ტექნიკის გამოყენებით, რომელიც ეყრდნობა დაკვირვებადი ბაზრის მონაცემებს, ფინანსური ინსტრუმენტი თავდაპირველად აღიარდება რეალური ღირებულებით და სხვაობა გარიგების ღირებულებასა და რეალურ ღირებულებას შორის გადავადდება. შემდგომში ეს სხვაობა აღიარდება მოგება ან ზარალში ფინანსური ინსტრუმენტის სიცოცხლის ვადის განმავლობაში, მაგრამ არაუგვიანეს მომენტისა როდესაც შესაძლებელი გახდება შეფასება ან ტრანზაქცია დაიხურება. ამორტიზებული ღირებულება ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების ამორტიზებული ღირებულება არის ღირებულება, რომლითაც შეფასებულია ფინანსური აქტივი ან ვალდებულება თავდაპირველი აღიარების დროს, მინუს ძირითადი გადასახდელი თანხები, პლიუს ან მინუს აკუმულირებული ამორტიზაცია თავდაპირველ ღირებულებასა და დაფარვის დროინდელ ღირებულებას შორის ნებისმიერ სხვაობაზე ეფექტური საპროცენტო მეთოდის გამოყენებით და მინუს გაუფასურების ზარალი. პრემია და დისკონტი, საწყისი ხარჯების ჩათვლით, ჩართული არის შესაბამისი ინსტრუმენტის საბალანსო ღირებულებაში და მისი ამორტიზაცია ხდება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთით.

ფინანსური აქტივები ფული და ფულადი ექვივალენტები ფული და ფულის ექვივალენტები მოიცავს ფულს სალაროში, თავისუფალ სახსრებს საკორესპოდენტო ანგარიშებზე, გაცემის დღიდან ოთხმოცდაათ დღემდე დაფარვის საწყისი ვადის მქონე იმ ვადიან დეპოზიტებსა და იმ მოთხოვნებს ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ, რომლებსაც არ გააჩნიათ საკონტრაქტო ვალდებულებები. ფული და ფულის ექვივალენტები შეფასებიან ამორტიზებული ღირებულებით

182

finansuri angariSgeba

193 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და სხვა საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების წევრობა ორგანული კანონის მე-5 მუხლის შესაბამისად ბანკი მოქმედებს, როგორც საქართველოს მთავრობის შუამავალი საერთაშორისო ფინანსურ ინსტიტუტებში (საერთასორისო სავალუტო ფონდი, მსოფლიო ბანკი) საქართველოს წევრობასთან დაკავშირებულ ოპერაციებთან მიმართებაში, რაც ასევე მოიცავს ამ ორგანიზაციებისათვის საწევრო შენატანების გადახდას. სესხები და მოთხოვნები ჩვეული საქმიანობის პროცესში ბანკი სესხებისა და დეპოზიტების სახით განსხვავებული ვადებით განათავსებს სახსრებს სხვადასხვა ფინანსურ ინსტიტუტებში. მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ და სხვა ფინანსური აქტივები განხილულია ამ კატეგორიაში. სესხები და მოთხოვნები წარმოადგენს არაწარმოებულ ფინანსურ ინსტრუმენტებს, რომლებიც არ არის კოტირებული მოქმედ ბაზარზე. ისინი არ წარმოიქმნება დაუყოვნებელი, ან მოკლევადიანი გადაყიდვის მიზნით და არ კლასიფიცირდება როგორც სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები, ან გასაყიდად არსებული ინვესტიციები. სესხები და მოთხოვნები თავდაპირველად რეალური ღირებულებით აისახება, ხოლო შემდგომში ამორტიზებული ღირებულებით ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდის გამოყენებით. სესხები და მოთხოვნები აისახება გაუფასურების დანაკარგების გამოკლებით. მოგება და ზარალი აისახება მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში, როდესაც ადგილი აქვს სესხებისა და მოთხოვნების აღიარების შეწყვეტას ან გაუფასურებას, ან ამორტიზაციას სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგებასა ან ზარალში ასახვით არის ვაჭრობისათვის გამიზნული ფინანსური აქტივები. ფინანსური აქტივი კლასიფიცირდება ამ კატეგორიაში, თუ იგი შეძენილია მხოლოდ გაყიდვის ან გამოსყიდვის მიზნით უახლოეს ვადებში. წარმოებული ინსტრუმენტები ასევე კლასიფიცირდება ვაჭრობისათვის გამიზნულად, გარდა იმ წარმოებული ინსტრუმენტებისა, რომლებიც ჰეჯირების ინსტრუმენტებად არის მიჩნეული. ვაჭრობისათვის გამიზნული კატეგორია მოიცავს საერთაშორისო რეზერვების ნაწილს, რომელიც გადაცემულია სამართავად გარე მენეჯერისათვის– მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო ანგარიშსწორების ბანკისათვის (,,BIS”) ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგებაში ან ზარალში ასახვით აღირიცხება რეალური ღირებულებით. ნებისმიერი მოგება ან ზარალი გადაფასებიდან აისახება ფასიანი ქაღალდებიდან და წარმოებული ინსტრუმენტებიდან მიღებული არარეალიზებული მოგება/ზარალის მუხლით მოგების ან ზარალის და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. რეალური ღირებულება განისაზღვრება შენიშვნა 27–ში აღწერილი წესის შესაბამისად. წარმოებული ფინანსური ინსტრუმენტები ბანკი უცხოური ფასიანი ქაღალდების პორტფელის საპროცენტო რისკის მართვისათვის იყენებს საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსულ კონტრაქტებს. საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსული კონტრაქტები არის შეთანხმება მომავალში, განსაზღვრული თარიღისათვის, სპეციფიური ფასებით ფასიანი ქაღალდების შეძენა/გაყიდვაზე. საპროცენტო განაკვეთების ფიუჩერსები ბასს 39-ის მიხედვით კლასიფიცირდება, როგორც ,, რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგებაში ან ზარალში ასახვით“. წარმოებული ინსტრუმენტები თავდაპირველად აღიარდება რეალური ღირებულებით კონტრაქტის დადების თარიღისათვის და შემდგომ ანგარიშგების ყოველი თარიღისათვის გადაფასდება რეალური ღირებულებით. ანგარიშგების თარიღისათვის რეალური ღირებულება ეფუძნება ბლუმბერგით

183

194 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

მიღებულ მიწოდების ფასებს და მიღებული გადაფასების მოგება ან ზარალი აისახება ფასიანი ქაღალდებიდან და წარმოებული ინსტრუმენტებიდან მიღებული არარეალიზებული მოგება/ზარალის მუხლით მოგება ან ზარალის და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. წარმოებული ინსტრუმენტები ასახულია აქტივებად თუ მისი რეალური ღირებულება დადებითია და ვალდებულებებად, თუ რეალური ღირებულება უარყოფითია. გასაყიდად არსებული ინვენსტიციები გასაყიდად არსებული ინვენსტიციები წარმოადგენს არაწარმოებულ აქტივებს, რომლებიც ან გასაყიდად არის გამიზნული ,ან არ კლასიფიცირდება სხვა კატეგორიაში. ბანკის გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივები მოიცავს საქართველოს და უცხო ქვეყნების მთავრობების, საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების და უცხოური სახელმწიფო სააგენტოების მიერ ემიტირებულ სავალო ფასიან ქაღალდებს. გასაყიდად არსებული ინვესტიციები თავდაპირველად აისახება რეალური ღირებულებით. შემდგომში ფასიანი ქაღალდების შეფასება ხდება რეალური ღირებულებით და გადაფასების შედეგი აისახება პირდაპირ კაპიტალში, გარდა გაუფასურების დანაკარგებისა, უცხოური ვალუტის გადაფასებიდან მიღებული მოგება-ზარალისა და ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდით დარიცხული საპროცენტო შემოსავლისა, რომლებიც პირდაპირ აისახება მოგება-ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. გაყიდვის შედეგად კაპიტალის კლასში ადრე აღიარებული მოგება ან ზარალი ხდება რეალიზებული და აისახება მოგება ან ზარალში, გარდა უცხოური ვალუტის გაცვლითი კურსით წარმოშობილი სხვაობისა, რომელიც აღირიცხება ზემოთ პარაგრაფში აღწერილის შესაბამისად. გასაყიდად არსებული ინვენსტიციების რეალური ღირებულების დასადგენად ბანკი იყენებს კოტირებულ საბაზრო ფასებს. კოტირებული საბაზრო ფასები საერთაშორისო ფასიანი ქაღალდებისათვის მიიღება ყოველდღიურად ბლუმბერგის სისტემიდან და ეფუძნება მიმდინარე მიწოდების ფასებს. ბანკის ხელმძღვანელობის აზრით, ეს ფასები საკმარისად ასახავენ ფასიანი ქაღალდების ღირებულებას საერთაშორისო ბაზრებზე მიმდინარე მომენტისათვის არსებულ საბაზრო ინფორმაციაზე დაყრდნობით და სრულად შეესაბამება ბანკის ხელმძღვანელობის მიერ განსაზღვრულ სააღრიცხვო პოლიტიკას. თუ არ არსებობს აქტიური ბაზარი ინვესტიციებისთვის, ბანკი რეალურ ღირებულებას განსაზღვრავს წმინდა ფულადი ნაკადების დისკონტირებული ღირებულების ანალიზისა და შეფასების სხვა სათანადო შეფასების მეთოდების საშუალებით, შეფასების ტექნიკა გულისხმობს საფონდო ბირჟაზე გათვითცნობიერებულ და სურვილის მქონე მხარეებს შორის დადებული უკანასკნელი გარიგებების გამოყენებას , თუ შესაძლებელია , რომ განისაზღვროს თითქმის მსგავსი სხვა ინსტრუმენტის მიმდინარე რეალური ღირებულება, დისკონტირებული ფულადი სახსრების ანალიზი, რომელიც მაქსიმალურად იყენებს საბაზრო მონაცემებს და მინიმალურად ეყრდნობა საწარმოს სპეციფიკურ მონაცემებს. დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვენსტიციები დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები წარმოადგენს სავალო ფასიან ქაღალდებს განსაზღვრადი ან ფიქსირებული გადახდებით და ფიქსირებული დაფარვის ვადით, რომელთა დაფარვის ვადამდე ფლობის სურვილი და პოტენციური შესაძლებლობა გააჩნია ბანკს. ასეთი ფასიანი ქაღალდების ასახვა ხდება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდზე დაფუძნებული ამორტიზებული ღირებულებით გაუფასურების დანაკარგების გამოკლებით. დაფარვის ვადამდე ფლობილი სავალო ფასიანი ქაღალდების მიხედვით ნებისმიერი დისკონტის ან პრემიუმის ამორტიზაცია გამოიანგარიშება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდით და

184

finansuri angariSgeba

195 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

მოგება ან ზარალის და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში აღიარდება ,,დაფარვის ვადამდე ფლობილ ინვესტიციებზე“ დარიცხული საპროცენტო შემოსავლების მუხლში. ეფექტური საპროცენტო მეთოდი იყენებს განაკვეთს, რომელიც ზუსტად ადისკონტებს მომავალში მისაღებ ან გადასახდელ სავარაუდო ფულად სახსრებს, ფინანსური ინსტრუმენტის მოსალოდნელი მომსახურების ვადის განმავლობაში იმგვარად, რომ ახდენს საპროცენტო შემოსავლების და ხარჯების შესაბამის პერიოდში თანაბარ განაწილებას. დაფარვის ვადამდე ფლობილ ფასიან ქაღალდებად კლასიფიცირებული არის საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები. ფინანსური აქტივების გაუფასურების დანაკარგების რეზერვი ფინანსური აქტივი გაუფასურებულია, თუ მისი საბალანსო ღირებულება აღემატება შეფასებულ ანაზღაურებად ღირებულებას.

მის

(ა) ფინანსური აქტივები ამორტიზებული ღირებულებით ფინანსური აქტივების გაუფასურების მტკიცებულებების განსაზღვრას ბანკი ახდენს ყოველი საანგარიშგებო თარიღისათვის. ფინანსური აქტივი გაუფასურებულია და გაუფასურების ზარალი წარმოშობილია მხოლოდ მაშინ, თუ არსებობს გაუფასურების ობიექტური მტკიცებულება, გამოწვეული აქტივის საწყისი შეფასების შემდეგ მომხდარი ერთი ან რამდენიმე მოვლენის შედეგად (,,ზარალის გამომწვევი მოვლენა“) და თუ ამ მოვლენამ გავლენა იქონია ფინანსური აქტივიდან სავარაუდი მომავალ ფულად ნაკადებზე, რომელთა საიმედოდ განსაზღვრა შესაძლებელია, ფაქტორები, რომლებსაც ბანკი აფასებს გაუფასურების ზარალის წარმოშობის ობიექტური მტკიცებულების განსაზღვრისათვის მოიცავს: ემიტენტის ან მოვალის საკრედიტო რეიტინგი; მოვალის ან ემიტენტის ლიკვიდურობა; მოვალის ან ემიტენტის მოკლევადიანი გადახდისუნარიანობა; ბიზნესისა და ფინანსური რისკები; მსგავსი ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების გადაუხდელობის ტენდენციები;  ეროვნული და ადგილობრივი ეკონომიკის ტენდენციები და მდგომარეობა;  უზრუნვეყოფის და გარანტიების რეალური ღირებულება;

    

ხარისხი

და

აღნიშნული და სხვა ფაქტორები, ინდივიდუალური ან ჯგუფურად, საკმარის ობიექტურ საფუძველს წარმოადგენს ფინანსური აქტივის ან ფინანსური აქტივის ჯგუფის გაუფასურების ზარალის აღიარებისათვის. თუ არსებობს ამორტიზებული ღირებულებით შეფასებული ფინანსური აქტივის გაუფასურებით წარმოშობილი ზარალის რეალური ნიშნები ზარალის ოდენობა უნდა შეფასდეს, როგორც აქტივის საბალანსო ღირებულებასა და ფინანსური აქტივის თავდაპირველი ეფექტური საპროცენტო განაკვეთით დისკონტირებული მომავალი სავარაუდო ფულადი ნაკადების მიმდინარე ღირებულებას შორის სხვაობა. აქტივის საბალანსო ღირებულება შემცირდება და ზარალის თანხა აღიარდება მოგება ან ზარალში. ცვლადი საპროცენტო განაკვეთის მქონე სესხებისა და მოთხოვნებისათვის გაუფასურების დანაკარგების ზარალის შეფასებისათვის დისკონტირების განაკვეთი იქნება მიმდინარე ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი კონტრაქტის პირობების შესაბამისად. თუ შემდგომ პერიოდში გაუფასურების ზარალი მცირდება და შემცირება შეიძლება ობიექტურად დაკავშირებულ იქნეს მოვლენასთან, რომელიც წარმოიშვა გაუფასურების ზარალის აღიარების შემდეგ, როგორიცაა საკრედიტო რეიტინგის გაუმჯობესება, მოხდება ადრე აღიარებული გაუფასურების ზარალის უკუგატარება და ასახვა მოგება ან ზარალში.

185

196 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ბ) ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით ბანკი ყოველი საანგარიშგებო თარიღისათვის აფასებს არის თუ არა რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქტივები გაუფასურებული. გასაყიდად არსებული ინვესტიციებისათვის რეალური ღირებულების მნიშვნელოვანი ან ხანგრძლივი შემცირება მის საბალანსო ღირებულებასთან შედარებით განსაზღვრავს მის გაუფასურებას. თუ არსებობს რეალური ნიშნები, რომ გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივები გაუფასურდა აკუმულირებული ზარალი, შეფასებული როგორც შეძენის ღირებულებასა (ყველა ძირითადი გადასახდელი თანხისა და ამორტიზაციის გამოკლებით) და მიმდინარე ღირებულებას შორის სხვაობას, გამოკლებული მოგება ან ზარალში ადრე აღიარებული გაუფასურების ზარალი., ამოიღება სხვა სრული შემოსავლიდან და აღიარდება მოგება ან ზარალში. თუ შემდგომ პერიოდში გასაყიდად არსებული ინვესტიციების რეალური ღირებულება გაიზრდება და გაზრდა შეიძლება რეალურად დაკავშირებულ იქნეს მოვლენასთან, რომელიც წარმოიშვა გაუფასურების ზარალის აღიარების შემდეგ, რომელიც მოხვდა მოგებაში ან ზარალში, ხდება ადრე აღიარებული გაუფასურების ზარალის უკუგატარება მოგება ან ზარალში. ამასთან შემდგომ პერიოდში გაუფასურებული აქტივის რეალური ღირებულების აღდგენა აღიარდება სხვა სრულ შემოსავალში. ფინანსური ვალდებულებები

ფინანსური ვალდებულებები ამორტიზებული ღირებულებით გამოშვებული ფინანსური ინსტრუმენტები ან მათი კომპონენტები კლასიფიცირდება, როგორც ვალდებულებები, როდესაც საკონტრაქტო მოთხოვნების გამო ბანკს აქვს ვალდებულება გადასცეს ნაღდი ფული ან სხვა ფინანსური აქტივები ფინანსური ინსტრუმენტის მფლოებელს ან გადაცვალოს ნაღდი ფულის ფიქსირებული ოდენობა ან სხვა ფინანსური აქტივები საკუთარი კაპიტალის ინსტრუმენტებში. ასეთი ინსტრუმენტები მოიცავენ ვალდებულებებს მთავრობის, რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების და კლიენტების მიმართ, გამოშვებულ ფასიან ქაღალდებს, ვალდებულებებს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ და სხვა ფინანსურ ვალდებულებებს. ისინი თავდაპირველად აისახება მიღებული სახსრების რეალური ღირებულებით გარიგებასთან დაკავშირებული ხარჯების გამოკლებით. პირველადი ასახვის შემდგომ ეს ფინანსური ინსტრუმენტები აღირიცხება ამორტიზებული ღირებულებით ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდის გამოყენებით. მიმოქცევაში გაშვებული ფული მიმოქცევაში გაშვებული ფული წარმოადგენს ბანკის მიერ კანონისა და ცენტრალური ბანკის ფუნქციის ფარგლებში გამოშვებულ ბანკნოტებსა და მონეტებს. მიმოქცევაში გაშვებული ბანკნოტები და მონეტები ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში აისახება ნომინალური ღირებულებით, შემცირებული ბანკის სალაროში ნაღდი ფულის ოდენობით. ბანკნოტებისა და მონეტების დამზადების ხარჯები აისახება ხარჯებში მათი გაწევისთანავე. როდესაც კომერციული ბანკები უბრუნებენ ბანკს ბანკნოტებს, ხდება მათი მიმოქცევაში არსებული ფულადი სახსრებიდან ამოღება და მათი მდგომარეობიდან ან სტატუსიდან გამომდინარე, ხდება მათი ან განადგურება, ან ბანკის სარეზერვო ფონდებში შენახვა, რომელიც არ აისახება ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში.

186

finansuri angariSgeba

197 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ანარიცხები (წარმოდგენილი სხვა ვალდებულებებში) ანარიცხების აღიარება ხდება მაშინ, როდესაც ბანკს აქვს მიმდინარე იურიდიული ან კონსტრუქციული ვალდებულებები, რომლებიც წარმოიქმნა წარსული მოვლენების შედეგად და სავარაუდოა, რომ ვალდებულების დასაფარად საჭირო იქნება ეკონომიკურ სარგებელში განივთებული რესურსების გასვლა და შესაძლებელია ვალდებულების თანხის საიმედოდ შეფასება. საპენსიო და სხვა ვალდებულებები თანამშრომელთა მიმართ (წარმოდგენილია სხვა ვალდებულებებში) მომუშავის მოკლევადიანი გასამრჯელოს ვალდებულებები ფასდება არადისკონტირებულ საფუძველზე და ხარჯებში აისახება. მათი გაწევისას ვალდებულება აღიარდება გადასახდელი თანხის ოდენობით, თუკი ბანკს აქვს ამ თანხის გადახდის მიმდინარე იურიდიული ან კონსტრუქციული ვალდებულება წარსული მომსახურების შედეგად და ვალდებულება შეიძლება იქნეს საიმედოდ შეფასებული. საპენსიო სქემის ვალდებულებები ფინანსური მდგომარეობის შესახებ ანგარიშგებაში წარმოადგენს 2009 წლის 29 მაისს გაუქმებული საპენსიო სქემის მიხედვით გადასახდელ ვალდებულებებს (შენიშვნა 18). ამ საპენსიო პროექტის ფარგლებში ბანკი საკუთარი თანამშრომლებისაგან იღებდა საპენსიო შენატანებს და საპენსიო ასაკის მიღწევის შემდეგ დაგროვილი თანხიდან უხდიდა თანამშრომლებს პენსიას წინასწარ შეთანხმებული გრაფიკის მიხედვით. ძვირფასი ლითონები (წარმოდგენილი სხვა აქტივებში) ოქროს სამახსოვრო მონეტები და ოქროს ზოდები აღიარებას და შემდგომ შეფასებას ექვემდებარება ბასს 2 ,, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები“ –ს შესაბამისად. ოქროს სამახსოვრო მონეტები და ოქროს ზოდები თავდაპირველად აღიარდება თვითღირებულებით დამზადების, ტრანსპორტირებისა და სხვა პირდაპირი ხარჯების გათვალისწინებით. შემდგომში მათი შეფასება ხდება თვითღირებულებასა და ნეტო სარეალიზაციო ღირებულებას შორის უმცირესი თანხით. სამახსოვრო მონეტების და ზოდების გაყიდვისას წარმოშობილი მოგება ან ზარალი აისახება მოგება ან ზარალი და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. სხვა სამახსოვრო მონეტებზე გაწეული ხარჯები აღიარებას გადახდისთანავე ექვემდებარება როგორც მიმდინარე ხარჯები და აისახება მოგება ან ზარალი და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. საინვესტიციო ქონება საინვესტიციო ქონება (ასეთი მიზნებისთვის მშენებარე ობიქტების ჩათვლით) არის ქონება, რომელსაც ფლობენ საიჯარო შემოსავლების მიღების ან კაპიტალის ღირებულების ზრდის ან ორივე მიზნით და არ გამოიყენება ჩვეულებრივი საქმინაობის პროცესში გაყიდვისთვის, საქონლის წარმოების ან მიწოდების, მომსახურების გაწევის ან ადმინისტრაციული მიზნებისათვის. საინვესტიციო ქონება თავდაპირველად ფასდება თვითღირებულებით გარიგების ხარჯების ჩათვლით. თავდაპირველი აღიარების შემდეგ საინვესტიციო ქონება წარმოდგენილია ისტორიული ღირებულებით დაგროვილი ცვეთის და აღიარებული გაუფასურების ზარალის გამოკლებით. ცვეთის გაანგარიშება წარმოებს წრფივი მეთოდით აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადაზე. გასაყიდად გამიზნული ძირითადი საშუალებები გრძელვადიან აქტივს მიენიჭება გასაყიდად გამიზნულის კლასიფიკაცია, თუ მისი საბალანსო ღირებულება ანაზღაურდება გაყიდვის გარიგებით და არა მისი გამოყენების გაგრძელებით, და თუ აქტივის (ან სარეალიზაციო ჯგუფის) გაყიდვა შესაძლებელია დაუყოვნებლივ მის არსებულ

187

198 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

მდგომარეობაში. ხელმძღვანელობა მხარს უნდა უჭერდეს გაყიდვას გარდა ამისა, ამ გაყიდვის აღიარება დასრულებულ გაყიდვად შესაძლებელი უნდა იყოს კლასიფიცირების დღიდან ერთი წლის განმავლობაში გასაყიდად გამიზნული გრძელვადიანი აქტივების შეფასება ხდება საბალანსო ღირებულებასა და გაყიდვის ხარჯით შემცირებულ რეალურ ღირებულებას შორის უმცირესი თანხით. იმ შემთხვევაში, თუ გასაყიდად გამიზნული აქტივების რეალური ღირებულება გაყიდვის ხარჯების გამოკლებით ნაკლებია საბალანსო ღირებულებაზე, გაუფასურების დანაკარგები აისახება მოგება ან ზარალისა და სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში, როგორც ზარალი გასაყიდად გამიზნულ გრძელვადიან აქტივებზე. აქტივების გაყიდვის ხარჯების გამოკლებით რეალური ღირებულების შემდგომი ზრდა აღიარებას ექვემდებარება მთლიან სრულ სხვა შემოსავალში დაგროვილი გაუფასურების დანაკარგების თანხით, რომელიც უკვე აისახა ამ კონკრეტულ აქტივთან მიმართებაში. ძირითადი საშუალებები ძირითადი საშუალებები წარმოდგენილია ისტორიული ღირებულებით დაგროვილი ცვეთისა და გაუფასურების ზარალის გამოკლებით, ასეთის არსებობის შემთხვევაში. მიწა არ ექვემდებარებიან ცვეთას. თუ ძირითადი საშუალებების რომელიმე კომპონენტს აქვს განსხვავებული სასარგებლო მომსახურების ვადა, მაშინ იგი აღირიცხება ძირითადი საშუალებების ცალკე ქვემუხლში. ძირითადი საშუალებების ცვეთა გამოიქვითება მათი ისტორიული ღირებულებიდან და გამოიყენება აქტივების ჩამოსაწერად მათი სასარგებლო მომსახურების ვადის განმავლობაში. აქტივზე ცვეთის დარიცხვა იწყება მისი შეძენის დღიდან ან საკუთარი ძალებით შექმნილი აქტივისათვის იმ მომენტიდან როდესაც აქტივი შექმნა დასრულებულია და ის მზად არის გამოყენებისთვის. ცვეთის დარიცხვა წარმოებს წრფივი მეთოდით შემდეგი წლიური განაკვეთების გამოყენებით: % შენობები კომპიუტერები, საოფისე მოწყობილობა და ავეჯი ტრანსპორტი და სხვა

2 10-20 20

რემონტისა და გაუმჯობესების ხარჯები აისახება გაწევისთანავე და მიეკუთვნება საოპერაციო ხარჯებს, გარდა შემთვევებისა როდესაც ის ექვემდებარება კაპიტალიზაციას. ძირითადი საშუალებების საბალანსო ღირებულების გადახედვა ხდება თითოეული საანგარიშგებო თარიღისათვის, რათა დადგინდეს აღემატება თუ არა მათი საბალანსო ღირებულება მათ ანაზღაურებად ღირებულებას. ანაზღაურებადი ღირებულება წარმოადგენს უდიდეს გაყიდვის ხარჯებით შემცირებულ რეალურ ღირებულებასა და არსებულ გამოყენების ღირებულებას შორის. ძირითადი საშუალებების საბალანსო ღირებულების ანაზღაურებად ღირებულებაზე გადამეტების შემთხვევაში, აქტივები ექვემდებარება შემცირებას მათ ანაზაღაურებად ღირებულებამდე. გაუფასურებით მიღებული დანაკარგების აღიარება ხდება შესაბამის საანგარიშგებო პერიოდში და აისახება მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. გაუფასურებით გამოწვეული დანაკარგების ასახვის შემდეგ, ხდება ძირითადი საშუალებების ცვეთის კორექტირება შემდგომ პერიოდებში, იმისათვის, რომ გაანგარიშებული აქტივების საბალანსო ღირებულება ნარჩენი ღირებულების გამოკლებით (თუ ასეთი არსებობს) სისტემატურად გადანაწილდეს დარჩენილ სასარგებლო მოხმარების პერიოდზე.

188

finansuri angariSgeba

199 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

არამატერიალური აქტივები არამატერიალური აქტივები მოიცავს კომპიუტერულ პროგრამებს და ლიცენზიებს. ცალკე შესყიდული არამატერიალური აქტივები ინდივიდუალურად აღირიცხება და თვითღირებულებით აისახება თავდაპირველი აღიარებისას. თავდაპირველი აღიარების შემდგომ აღირიცხება თვითღირებულებით, დაგროვილი ამორტიზაციისა და გაუფასურების გამოკლებით. არამატერიალური აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადა ფასდება როგორც შეზღუდული, ან განუსაზღვრელი ვადის მქონე. შეზღუდული ვადის მქონე არამატერიალური აქტივები ამორტიზებულია 5 წლიანი სასარგებლო მოხმარების ვადის განმავლობაში და მათი შემოწმება გაუფასურებაზე ხდება გაუფასურების ნებისმიერი მაჩვენებლის არსებობისას. შეზღუდული ვადის მქონე არამატერიალური აქტივების ამორტიზაციის პერიოდისა და მეთოდების გადახედვა ხორციელდება ყოველი ფინანსური წლის ბოლოს. საგადასახადო დაბეგვრა ბანკის აქტივები, ქონება და შემოსავალი, ისევე როგორც მისი საქმიანობა და ოპერაციები არ ექვემდებარება დაბეგვრას და სხვა მოსაკრებლების გადახდას. პირობითი აქტივები და ვალდებულებები პირობითი ვალდებულებები არ აღიარდება ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში, მაგრამ აისახება შენიშვნებში, ანგარიშსწორებისას სახსრების ნებისმიერი გადინების შესაძლებლობის არსებობამდე. პირობითი აქტივი ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში არ აღიარდება, მაგრამ აისახება შენიშვნებში იმ შემთხვევაში, თუ ეკონომიკური სარგებლის მიღება ივარაუდება. შემოსავლებისა და ხარჯების აღიარება ამონაგების აღიარება ხდება მაშინ, როდესაც მოსალოდნელია, რომ ბანკი მიიღებს ეკონომიკურ სარგებელს და შესაძლებელია მისი ოდენობის საიმედოდ შეფასება.

საპროცენტო და მასთან გათანაბრებული შემოსავლები და ხარჯები ამორტიზებული ღირებულებით შეფასებული და ვაჭრობისათვის გამიზნული საპროცენტო შემოსავლის მქონე ფასიანი ქაღალდებისათვის, საპროცენტო შემოსავლები და ხარჯები აღირიცხებიან ეფექტური საპროცენტო განაკვეთით, რომელიც ზუსტად ახდენს მომავალში მისაღები ან გადასახდელი სავარაუდო ფულადი სახსრების დისკონტირებას ფინანსური ინსტრუმენტის მოსალოდნელი მომსახურების ვადის ამოწურვამდე ან უფრო მოკლე ვადაში როდესაც შესაფერსია, ფინანსური აქტივისა თუ ვალდებულების წმინდა საბალანსო ღირებულებამდე. ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის გამოანგარიშების დროს გაითვალისწინება ფინანსური ინსტრუმენტის ყველა საკონტრაქტო პირობა (მაგ.წინასწარი გადახდები) და მოიცავს ფინანსურ ინსტრუმენტთან პირდაპირ დაკავშირებულ ყველა საკომისიო და სხვა ხარჯებს, რომლებიც წარმოადგენს ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის განუყოფელ ნაწილს, მაგრამ არ ითვალისწინებს მომავალ საკრედიტო დანაკარგებს. მისაღები ან გადასახდელი თანხების გადახედვის შემთხვევაში სწორდება ფინანსური აქტივის ან ფინანსური ვალდებულების საბალანსო ღირებულება. გადახედილი საბალანსო ღირებულების თანხა გაიანგარიშება თავდაპირველი ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის საფუძველზე და საბალანსო ღირებულების ცვლილების თანხა აღიარდება როგორც საპროცენტო შემოსავლები ან ხარჯები.

189

200 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

მას შემდეგ რაც, ფინანსური აქტივი ან მსგავსი ფინანსური აქტივების ჯგუფი ჩამოიწერება გაუფასურების შედეგად მიღებული დანაკარგების გამო, საპროცენტო შემოსავლის აღიარება გრძელდება თავდაპირველი ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის გამოყენებით ახალი საბალანსო ღირებულების მიმართ. საკომისიო შემოსავლები და ხარჯები ბანკი გამოიმუშავებს გასამრჯელოს და საკომისიო შემოსავლებს კონტრაგენტებისათვის სხვადასხვა სახის მომსახურების გაწევის საფუძველზე. გასამრჯელო და საკომისიო შემოსავლები მოიცავს ნაღდი ფულით განხორციელებულ ოპერაციებს და გადარიცხვების საკომისიოს, რომლებიც აღიარდება შემოსავლად მათი გაწევისთანავე. გასამრჯელო და საკომისო ხარჯები მიოცავს ნაღდი ფულით ოპერაციებს ანგარიშსწორების საკომისიო ხარჯებს და გარე მენეჯერისათვის გადახდილ საკომისიოს, რომლებიც აღიარდება როგორც კი სერვისი გაიწევა. უცხოური ვალუტის გადაყვანა ფინანსური ანგარიშგება წარმოდგენილია ლარში, რომელიც ბანკის სამუშაო ვალუტა და წარსადგენი ვალუტაა. გარიგებები უცხოურ ვალუტაში თავდაპირველად აისახება სამუშაო ვალუტაში, გარიგების თარიღისათვის მოქმედი გაცვლითი კურსის შესაბამისად. უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული ფულადი აქტივებისა და ვალდებულებების ეროვნულ ვალუტაში გადაფასება ხდება ანგარიშგების თარიღისათვის დაფიქსირებული სამუშაო ვალუტის გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში ისტორიული ღირებულებით წარმოდგენილი არაფულადი ერთეულების გადაფასება ხორციელდება თავდაპირველი გარიგებისათვის არსებული გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში რეალური ღირებულებით წარმოდგენილი არაფულადი ერთეულების გადაფასება ხორციელდება რეალური ღირებულების განსაზღვრის თარიღისათვის არსებული გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში განხორციელებული ოპერაციების გაცვლით გამოწვეული მოგება ან ზარალი "მოგება ან ზარალი და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში" აისახება უცხოური ვალუტით განხორციელებული ოპერაციებიდან მიღებულ წმინდა მოგებაშიგადაფასების საკურსო სხვაობებში სხვაობა კონტრაქტით გათვალისწინებულ უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული გარიგებების გაცვლით კურსებსა და ბანკში გარიგების თარიღისათვის არსებულ კურსებს შორის აისახება წმინდა მოგებაში/(ზარალში) უცხოურ ვალუტაში განხორციელებული სავაჭრო ოპერაციებიდან. გაცვლითი კურსები გაცვლითი კურსები, რომლებიც ბანკმა გამოიყენა ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისას წლის ბოლოს არის შემდეგი: 31 დეკემბერი 2014 ლარი/1 აშშ დოლარი ლარი/1 ევრო ლარი/1 ავსტრალიური დოლარი ლარი/1 კანადური დოლარი ლარი/1 SDR

1.8636 2.2656 1.5218 1.6021 2.6992

31 დეკემბერი 2013 1.7363 2.3891 1.5403 1.6209 2.6739

190

finansuri angariSgeba

201 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების ურთიერთგადაფარვა ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები ურთიერთგადაიფარება და ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში აისახება ნეტო თანხით იმ შემთხვევაში, თუ ბანკს აქვს კანონმდებლობით მინიჭებული უფლება განახორციელოს აღიარებული თანხების ურთიერთგადაფარვა და ვარაუდობს რომ დაფარვა განახორციელოს ნეტო საფუძველზე, ან აქტივის რეალიზაცია და ვალდებულების დაფარვა ერთდროულად განახორციელოს. ისეთი ფინანსური აქტივის გადაცემის აღრიცხვის დროს, რომელიც არ აკმაყოფილებს აღიარების შეწყვეტის კრიტერიუმებს, ბანკს არა აქვს გადაცემული აქტივისა და დაკავშირებული ვალდებულებების ურთიერთგადაფარვის უფლება ფინანსური აქტივების რეკლასიფიკაცია იმ შემთხვევაში, თუ სავაჭროდ არსებული ფინანსურ აქტივებად კლასიფიცირებული არაწარმოებული ფინანსური აქტივების გაყიდვა ახლო მომავალში აღარ იგეგმება, შესაძლებელია მათი რეკლასიფიკაცია მოგება ან ზარალში რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქტივების კატეგორიებიდან შემდეგ შემთხვევებში: -

ფინანსური აქტივები, რომლებიც დააკმაყოფილებდნენ ზემოთ მოცემულ სესხებისა და მოთხოვნების განმარტებას, შეიძლება რეკლასიფიცირდნენ სესხებსა და მოთხოვნებში, თუ ბანკს გააჩნია სურვილი და პოტენციური შესაძლებლობა ფლობდეს ამ აქტივებს ახლო მომავალში ან დაფარვის ვადამდე; სხვა ფინანსური აქტივების რეკლასიფიკაცია გასაყიდად არსებულ, ან დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინსტრუმენტების კატეგორიებში შესაძლებელია მხოლოდ იშვიათ შემთხვევებში.

გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივი, რომელიც დააკმაყოფილებდა სესხებისა და მოთხოვნების განმარტებას, იმ შემთხვევაში რეკლასიფიცირდება სესხებისა და მოთხოვნების კატეგორიაში, თუ ბანკს აქვს სურვილი და პოტენციური შესაძლებლობა მას ახლო მომავალში, ან დაფარვის ვადამდე. ფინანსური აქტივების რეკლასიფიკაცია ხორციელდება მათი რეალური ღირებულებით რეკლასიფიკაციის თარიღის მდგომარეობით. მოგება ან ზარალში უკვე აღიარებული მოგებისა და ზარალის რეზერვის აღდგენა არ ხორციელდება. ფინანსური აქტივის რეკლასიფიკაციის თარიღის მდგომარეობით რეალური ღირებულება ხდება მისი ახალი თვითღირებულება, ან თუ მართებულია მისი ამორტიზებული ღირებულება. არ მომხდარა რეკლასიფიკაცია საანგარიშგებო პერიოდისათვის. ხელმძღვანელობის მსჯელობების სფეროები და შეფასებების არასარწმუნოობის წყარო ბანკის ფინანსური ანგარიშგების მომზადების პროცესი მოითხოვს ხელმძღვანელობის შეფასებებსა და დაშვებებს, რომლებსაც გავლენა აქვს ანგარიშგების თარიღისათვის აქტივებისა და ვალდებულებების წარმოდგენილ თანხებზე და მოგება ან ზარალზე პერიოდის ბოლოსათვის წარმოდგენილ თანხებზე. დაშვებები და შეფასებები მუდმივად განიხილება ხელმძღვანელობის მიერ. ხელმძღვანელობის შეფასება ეფუძნება ისტორიულ გამოცდილებას და მრავალ სხვა ფაქტორს, რომლებიც მართებულად ითვლება მოცემულ გარემოებებში. ბანკის ფაქტიური შედეგები შეიძლება განსხვავდებოდეს ამ დაშვებებისაგან სხვადასხვა პირობებში და არსებითი დაშვებების შემთხვევაში. ინფორმაცია შეფასებებისა და მნიშვნელოვანი დაშვებების შესახებ სააღრიცხვო პოლიტიკის გამოყენებისას აღწერილია 27-ე შენიშვნაში - ფინანსური ინსტრუმენტების რეალური ღირებულება

191

202 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ახალი და შესწორებული ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების (ფასს) გამოყენებნა ახალი და შესწორებული ფასს-ის მიმოხილვა, რომელიც გამოცემულია, მაგრამ ჯერ ძალაში არაა შესული წარმოდგენილია ქვემოთ. ბანკი აპირებს დანერგოს აღნიშნული სტანდარტები მათი ძალაში შესვლისას. ახალი სტანდარტები და ცვლილებები არსებულ სტანდარტებში ფასს 9 ფინანსური ინსტრუმენტები ფასს 9 - ფინანსური ინსტრუმენტები გამოიცა რამდენიმე ნაწილად და განზრახულია შეცვალოს ბასს 39 - ფინანსური ინსტრუმენტები: აღიარება და შეფასება. ფასს 9 -ის პირველი ნაწილი გამოშვებულია 2009 წლის ნოემბერში და ეხება ფინანსური აქტივების კლასიფიკაციას და შეფასებას. მეორე ნაწილი ფინანსური ვალდებულებების კლასიფიკაცია და შეფასებაზე გამოშვებულია 2010 წლის ოქტომბერში. ფასს 9-ის მესამე ნაწილი გამოშვებულია 2013 წლის ნოემბერში და ეხება ჰეჯირების აღრიცხვის ზოგად მოთხოვნებს. სტანდარტი დასრულებული და გამოქვეყნებული იყო 2014 წლის ივლისს. საბოლოო ნაწილი ეხება მოსალოდნელი საკრედიტო ზარალის ახალი მოდელს ფინანსური აქტივების გაუფასურების გამოსაანგარიშებლად. ბანკი აცნობიერებს, რომ ახალ სტანდარტს შემოაქვს ბევრი ცვლილებები ფინანსური ინსტრუმენტების აღრიცხვაში და სავარაუდოდ მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს ფინანსურ ანგარიშგებაზე. ბანკს ჯერ არ გაუანალიზებია აღნიშნული ცვლილებების გავლენა. ბანკი არ გეგმავს ამ სტანდარტის დანერგვას მის ძალაში შესვლამდე. სტანდარტი ძალაში შევა წლიური საანგარიშგებო პერიოდებისთვის 2018 წლის 1 იანვრიდან და გამოყენებულ იქნება რეტროსპექტულად გარკვეული გამონაკლისით. ბასს 16 ძირითადი საშუალებები და ბასს 38 არამატერიალური აქტივები აღნიშნული ცვლილება გამოიყენება რეტროსპექტულად და აზუსტებს ბასს-16 და ბასს 38-ში იმას, რომ შეიძლება მოხდეს აქტივის გადაფასება მთლიან ან წმინდა საბალანსო ღირებულების დაკვირვებად მონაცემებზე მითითებით. გარდა ამისა, დაგროვილი ცვეთა და ამორტიზაცია არის სხვაობა აქტივის მთლიან და წმინდა საბალანსო ღირებულების შორის. ცვეთისა და ამორტიზაციის მისაღები მეთოდების დაზუსტება აღნიშნული ცვლილებები განსაზღვრავენ ბასს 16 და ბასს 38-ში პრინციპს, რომლის თანახმად, შემოსავალი ასახავს ეკონიმიკური სარგებლის სტრუქტურას, რომელიც წარმოიქმნება ბიზნესის ოპერირებიდან (რომლის ნაწილია აქტივი), ვიდრე ეკონომიკური სარგებელი, რომელიც მოიხმარება აქტივის გამოყენებით. შედეგად, შემოსავალზე დაფუძნებული მეთოდი არ შეიძლება გამოყენებულ იქნას ძირითადი საშუალებების ცვეთისთვის და მხოლოდ შეიძლება გამოყენებულ იქნას ძალიან შეზღუდულ გარემოებებში, არამატერიალური აქტივების ამორტიზაციისთვის. ბასს 24 ინფორმაცია დაკავშირებულ მხარეებზე ცვლილება გამოიყენება რეტროსპექტულად და განმარტავს იმას, რომ მართვის ორგანიზაცია (ორგანიზაცია, რომელიც უზრუნველყოფს ძირითადი მმართველი პერსონალის მომსახურებას) არის დაკავშირებული მხარე, რომელიც ექვემდებარება ინფორმაციას დაკავშირებულ მხარეზე. გარდა ამისა, ორგანიზაციას, რომელიც იყენებს მართვის ორგანიზაციას მოეთხოვება ინფორმაციის უზრუნველყოფა იმ ხარჯებზე, რომელიც წარმოიშვა მართვის მომსახურებიდან. ახალი სტანდარტები და ცვლილებები არსებულ სტანდარტებში ფასს 13 რეალური ღირებულების შეფასება ცვლილება გამოიყენება პერსპექტივაში და განმარტავს იმას, რომ პორტფელის გამონაკლისი ფასს 13-ში შეიძლება გამოყენებულ იქნას არა მხოლოდ ფინანსურ აქტივებსა და ფინანსურ ვალდებულებებთან მიმართებაში, არამედ ფასს 9-ის (ან ბასს 39-ის) ფარგლებში სხვა ხელშეკრულებებთან მიმართებაშიც.

მოქმედი წლიური პერიოდებისთვის დაწყებული

2018 წლის 1 იანვარი, დროზე ადრე გამოყენება დაშვებულია. ხელმძღვანელობა აფასებს ფასს 9-ის გამოყენების პოტენციურ გავლენას მის ფინანსურ ანგარიშგებაზე.

2014 წლის 1 ივლისი და სავარაუდოდ არ ექნება არსებითი გავლენა ბანკზე.

2016 წლის 1 იანვარი, დროზე ადრე მიღება დაშვებულია.

2014 წლის 1 ივლისი და სავარაუდოდ არ ექნება არსებითი გავლენა ბანკზე. მოქმედი წლიური პერიოდებისთვის დაწყებული 2014 წლის 1 ივლისი და სავარაუდოდ არ ექნება არსებითი გავლენა ბანკზე.

ფასს-ში შეტანილი სხვადასხვა გაუმჯობესებები განხილულია სტანდარტების საფუძველზე. წარდგენა, აღიარება ან შეფასებასთან დაკავშირებული ყველა ცვლილებები ძალაში შევა 2015 წლის

192

finansuri angariSgeba

203 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

1 იანვარს. ბანკს ჯერ არ გაუანალიზებია გაუმჯობესებების სავარაუდო გავლენა ფინანსურ მდგომარეობაზე ან შედეგებზე. 4.

საკომისიო შემოსავლები და ხარჯები საკომისიო შემოსავლები და ხარჯები შედგება: დასრულებული წლისათვის 31დეკმბერი 2014

დასრულებული წლისათვის 31დეკმბერი 2013

1,399

1,232

1,409

1,249

გარე მენეჯერისათვის გადახდილი საკომისიო

(786)

(650)

ანგარიშსწორების ოპერაციები

(420)

(336)

(75)

(71)

(1,281)

(1,057)

საკომისიო შემოსავლები: ფულადი სახსრების გადარიცხვა სხვა სულ საკომისიო შემოსავლები საკომისიო ხარჯები:

ნაღდ ფულთან დაკავშირებული ოპერაციები� სულ საკომისიო ხარჯები

ბანკი ფლობს და მართავს დროის რეალურ რეჟიმში ანგარიშსწორების სისტემას, რომელიც არის ბანკთაშორისი საგადახდო სისტემა ეროვნულ ვალუტაში განხორციელებული ოპერაციებისთვის. ფულადი სახსრების გადარიცხვა წარმოადგენს ანგარიშსწორების საკომისიო გადასახადს რომელიც გადახდილია მონაწილეების მიერ (ფინანსთა სამინისტროს გარდა) ანგარიშსწორების, შესრულების დროს. 5.

სხვა შემოსავლები სხვა შემოსავლები მოიცავს:

შემოსავალი მიღებული გრანტიდან სხვა სხვა შემოსავლები

დასრულებული წლისათვის 31დეკმბერი 2014

დასრულებული წლისათვის 31დეკმბერი 2013

1,122

1,123

144

778

1,266

1,901

193

204 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 6.

საოპერაციო ხარჯები საოპერაციო ხარჯები მოიცავს: დასრულებული წლისათვის 31დეკმბერი 2014

დასრულებული წლისათვის 31დეკმბერი 2013

12,319 822 13,141

11,482 687 12,169

1,071

1,092

1,036 794 642 434 432 315 224 233 222 147 73 32 22 491

929 765 619 438 446 448 226 159 136 214 69 13 22 770

სულ საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები

6,168

6,346

ცვეთის ხარჯი (შენიშვნა 14,16) ამორტიზაციის ხარჯი (შენიშვნა 17)

4,808 1,395

4,634 1,331

სულ ცვეთა და ამორტიზაცია

6,203

5,965

ხელფასები და პრემიები ანაზღაურებადი შვებულება და ბიულეტენი სულ თანამშრომლებზე გაწეული ხარჯები საჯარო სამართლის იურიდიული პირების დაფინანსებასთან დაკავშირებული ხარჯები საინფორმაციო მომსახურება კომუნალური ხარჯები პროგრამული უზრუნველყოფის ხარჯი თანამშრომლების დაზღვევა პროფესიული მომსახურება დაცვის ხარჯები საწვავის ხარჯები პერსონალის კვალიფიკაციის ამაღლება მივლინება და მასთან დაკავშირებული ხარჯები რემონტი და შეკეთება კომუნიკაციის ხარჯები სარეკლამო ხარჯები საოფისე ხარჯი სხვა

ბანკის მიერ დაფინანსებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირების ხარჯები მოიცავს საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურთან დაკავშირებულ ხარჯებს. თუმცა, უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ საქართველოს კანონში შესწორების შეტანის შემდეგ (2015 წლის 1 იანვარი), საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახური ხდება იურიდიული პირი, რომელსაც გააკონტროლებს და დააფინანსებს საქართველოს მთავრობა. 7.

ფული და ფულის ექვივალენტები 31 დეკემბერი, 2014

31 დეკემბერი, 2013

ნაღდი ფული უცხოური ვალუტაში

262,700

250,157

მიმდინარე ანგარიშები 90 დღემდე ვადის მქონე დეპოზიტები ფინანსურ ინსტიტუტებში

162,174

60,373

1,300,154

1,203,651

1,725,028

1,514,181

სულ ფული და ფულის ექვივალენტები

194

finansuri angariSgeba

205 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

საქართველოს ეროვნულ ბანკს არ გააჩნია ვადაგადაცილებული ან გაუფასურებული ფული და ფულის ექვივალენტები. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, შესაბამისად 1,094,505 და 813,755 ათასი ლარი განთავსებული იყო საერთაშორისოდ აღიარებული ეკონომიკური განვითარები და თანამშრომლობის ორგანიზაციის (ეგთო) ექვს კომერციულ და ცენტრალურ ბანკში მიმდინარე ანგარიშებსა და ოთხმოცდაათ დღემდე დაფარვის ვადის მქონე დეპოზიტებზე. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ფინანსური ინსტიტუტების ოთხმოცდაათ დღემდე დაფარვის ვადის მქონე დეპოზიტებზე წლიური საპროცენტო განაკვეთის დიაპაზონი შეადგენდა შესაბამისად 0.06-2.6 % და 0.05-2.42 %. 8.

მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მოიცავს: 31 დეკემბერი, 2014

31 დეკემბერი, 2013

მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში დეპოზიტები

სულ მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში

690,000

370,200

22,500

30,000

712,500

400,200

მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ რეფინანსირების სესხები ერთდღიანი სესხი სულ მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ დენომინირებული ეროვნული ვალუტაში

2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ფინანსური ინსტიტუტების ოთხმოცდაათ დღეზე მეტი ვადის მქონე დეპოზიტებზე წლიური საპროცენტო განაკვეთი შეადგენდა ნულ პროცენტს. რეფინანსირების სესხები წარმოადგენს ბანკის მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებს, რომლებიც გაიცემა საქართველოს კომერციულ ბანკებზე ლიკვიდობის მიზნებით და გააჩნია 7 დღიანი ვადიანობა. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკს გააჩნდა რეფინანსირების სესხები გაცემული სამ რეზიდენტ კომერციულ ბანკზე 618,271 ათასი ლარის ოდენობით, 4.05-5.5 წლიური საპროცენტო განაკვეთის დიაპაზონით და ორ რეზიდენტ კომერციულ ბანკზე და 330,179 ლარის ოდენობით, 3.75-4.75 წლიური საპროცენტო განაკვეთის დიაპაზონით შესაბამისად. გირაო და სხვა სასესხო უზრუნველყოფა სესხის უზრუნველყოფის ტიპი და კრიტერიუმები თითოეული უზრუნველყოფის ტიპისთვის განისაზღვრება ბანკის საბჭოს მიერ. უზრუნველყოფად მიღებული აქტივებია ა) საქართველოს მთავრობისა და ბანკის მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები დენომინირებული ლარში, ბ) საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები 27

195

206 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

დენომინირებული ლარში; გ) რეზიდენტი და არა რეზიდენტი იურიდიული პირების მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები საქართველოს ფასიანი ქაღალდების ბაზრის კანონმდებლობასთან შესაბამისობით გ) კომერციული ბანკებისგან სესხის აქტივების მოთხოვნა. ბანკის მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი პერიოდულად განსაზღვრავს უზრუნველყოფის თითოეული სახეობის დასაკავებელ თანხას. კანონით განსაზღვრულ განსაკუთრებულ შემთხვევებში, ბანკის საბჭო უფლებამოსილია უზრუნველყოფის გარეშე გასცეს ბოლო ინსტანციის სესხი. კანონის თანახმად საქართველოს ეროვნულ ბანკს გააჩნია მსესხებლის აქტივების დაყადაღების პირველადი უფლება. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტებისგან უზრუნველყოფად მიღებული ფინანსური აქტივების სახეობები და რეალური ღირებულებები მოცემულია ქვემოთ: 31 დეკემბერი, 2014 სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები (სახაზინო ვალდებულებები/ობლიგაციები) ბანკის მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები (სადეპოზიტო სერტიფიკატები) კომერციულ ბანკებიის სასესხო პორტფელი EBRD ის მიერ ლარში გამოშვებული ობლიგაციები

31 დეკემბერი, 2013

508,697

247,651

144,520

159,711

101,372 25,000 779,589

27,007 434,369

ბანკი ახორციელებს უზრუნველყოფის ღირებულების მონიტორინგს, ითხოვს დამატებით უზრუნველყოფას არსებული ხელშეკრულების ფარგლებში, და ასევე ახდენა უზრუნველყოფის ღირებულების მონიტორინგს სესხის გაუფასურებისთვის ადეკვატურობის შემოწმებისას. 9.

ნაშთები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის („სსფ“) მიმართ. ნაშთები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (“სსფ”) მიმართ მოიცავს: 31 დეკემბერი, 2014 აქტივები: SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში ვალდებულებები: საერთაშორისო სავალუტო ფონის მიმდინარე ანგარიშები მიმდინარე ანგარიში # 1 მიმდინარე ანგარიში # 2 საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები “სთენდ-ბაი” შეთანხმება (SBA) სიღარიბის დაძლევა და ეკონომიკური ზრდა (PRGF) ზოგადი SDR-ის სახსრების განაწილება სპეციალური SDR-ის სახსრების განაწილება

სულ ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ გარე-საბალანსო ნაშთები: საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრების უზრუნველსაყოფად ფლობილი ფასიანი ქაღალდები

31 დეკემბერი, 2013

388,675

385,345

1,031 27 1,058

936 25 961

78,822 300,841 87,768 467,431

72,805 126,414 297,976 87,025 584,220

468,489

585,181

412,463

373,445

(732,026)

(835,225)

196

finansuri angariSgeba

207 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში SDR-ის ანგარიში წარმოადგენს ბანკის მიმდინარე ანგარიშს საერთაშორისო სავალუტო ფონდში, რომელიც გამოიყენება სესხებთან დაკავშირებული ოპერაციებისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან ანგარიშსწორებისათვის. SDR -ის ანგარიში ძირითადად შეადგენს საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან ხელშეკრულების თანახმად მიღებულ SDR სახსრების ზოგად და სპეციალურ განაწილებას. SDR-ის ანგარიშზე დარიცხული პროცენტის გაანგარიშება ხდება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ ყოველკვირეულად დადგენილი განაკვეთით, რომელიც ეფუძნება ძირითად ფულად ბაზრებზე არსებულ მოკლევადიან საბაზრო განაკვეთებს. 2014 და 2013 წლების განმავლობაში საშუალო წლიურმა საპროცენტო განაკვეთმა შესაბამისად შეადგინა 0.03 %- 0.13 % და 0.06 %-0.13 %. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმდინარე ანგარიშები ბანკს მოეთხოვება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ორი ანგარიშის ფლობა: მიმდინარე ანგარიში #1 და მიმდინარე ანგარიში #2. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ანგარიში #1 გამოიყენება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ საოპერაციო ანგარიშსწორებისათვის, ხოლო მიმდინარე ანგარიში #2 განკუთვნილია საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ ლარში წარმოშობილი საოპერაციო ხარჯების დასაფარად. საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები წარმოადგენს 0.5 % წლიური საპროცენტო განაკვეთის მქონე ათ წლიან PRGF სესხს 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით საბალანსო ღირებულებით 78,822 ათასი ლარი (2013: 126,414 ათასი ლარი), რომელიც მიღებულ იქნა სიღარიბის დაძლევისა და მაკროეკონომიკური სტაბილურობის ხელშეწყობისათვის. PRGF-ECF (“Extended Credit Facility”) ტრასტი სახსრებს ცენტრალური ბანკებისაგან, სამთავრობო და სხვა ოფიციალური დაწესებულებებისგან სესხულობს ძირითადად საბაზრო საპროცენტო განაკვეთით და გასცემს PRGF-ზე უფლების მქონე ქვეყნებზე. საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სხვა სახსრებისათვის ამგვარი ტრასტი არ არსებობს. 2014 წლის 10 დეკემბერს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის საბჭომ 2016 წლის 31 დეკემბრამდე გადაავადა 2010 წლის 7 იანვარს შემოღებული პროცენტის გაუქმება PRGF სესხზე. დაგეგმილი საპროცენტო ხარჯი 2017 და 2018 წლებისთვის განისაზღვრა როგორც 0%. 2016 წლის ბოლოს საერთაშორისო სავალუტო ფონდი გადახედავს საპროცენტო განაკვეთებს PRGF-ECF სახსრებისთვის და ამ თარიღიდან ყოველ ორ წელიწადში განიხილავს მათ. PRGF-ECF სესხი სრულად გადახდილი იქნება 2017 წელს. ხუთ წლიანი საწყისი დაფარვის ვადისა და ცვალებადი საპროცენტო განაკვეთის მქონე SBA სახსრები სრულად დაიფარა 2014 წელს. საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები მთლიანად დენომინირებულია SDRში. SDR სახსრების განაწილება SDR სახსრების განაწილება წარმოადგენს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ უზრუნველყოფის გარეშე, საპროცენტო განაკვეთის მქონე SDR სახსრების განაწილებას ზოგადი და სპეციალური სახსრების სახით. სახსრების ზოგადი განაწილება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ ხელშეკრულების თანახმად ხორციელდება SDR განყოფილების ყველა წევრისათვის კვოტის პროპორციულად. 2009 წლის 10 აგვისტოთი დათარიღებული საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხელშეკრულების მეოთხე ცვლილება, რომელიც განსაზღვრავს SDR სახსრების სპეციალურ, ერთჯერად განაწილებას, უკავშირდება გლობალური ლიკვიდობის ხელშეწყობას. 29

197

208 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

2009 წლის 9 სექტემბრის ცვლილების თანახმად სახსრების სპეციალური განაწილება შეეხო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრებს, მათ შორის საქართველოს. წევრები და განსაზღვრული მფლობელები უფლებამოსილნი არიან SDR სახსრები გამოიყენონ საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან ოპერაციების განსახორციელებლად. ბანკი სახსრების განაწილებას მიიჩნევს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წინაშე უცხოურ ვალუტაში არსებულ ვალდებულებად. საქართველო, როგორც საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრი და სახსრების მიმღები ქვეყანა, ვალდებულია საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წინაშე იმ თანხით, რომელიც უტოლდება მასზე განაწილებულ წმინდა აკუმულირებულ სახსრებს და ნებისმიერ სხვა თანხას, რომელიც ექვემდებარება გადახდას წევრობის შეწყვეტის, ან საერთაშორისო სავალუტო ფონდის SDR განყოფილების გაუქმების შემთხვევაში. SDR სახსრების განაწილების საპროცენტო განაკვეთის დიაპაზონი 2014 და 2013 წლებში შესაბამისად შეადგენდა წლიურ 0.03 % -0.13 % და 0.06 %-0.13%. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტა 150,300 ათასი SDR, წარმოადგენს საქართველოს საწევრო შენატანს საერთაშორისო სავალუტო ფონდში, რომელსაც არ ერიცხება საპროცენტო განაკვეთი. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრების უზრუნველსაყოფად ფლობილი ფასიანი ქაღალდები ფასიანი ქაღალდი შედგება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტის უზრუნველსაყოფად ფლობილი 412,463 ათასი ლარისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრების უზრუნველსაყოფად ფლობილი 319,563 ათასი ლარისაგან. ფასიანი ქაღალდი საქართველოს მთავრობის მიერ გამოშვებულ იქნა 1992 წელს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტასთან მიმართებაში უზრუნველყოფის სახით არსებული ფასიანი ქაღალდი მოიცავს საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან საქართველოს მთავრობისა და ბანკის მიერ მიღებული სახსრების მთლიან ნომინალურ ღირებულებას. ფასიანი ქაღალდის ნომინალური ღირებულება იცვლება ყოველწლიური გადაფასებისას და ბანკის მიერ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის საერთო რესურსების ანგარიშიდან სახსრების მიღებისას. ფასიან ქაღალდს ბანკი ფლობს შენახვის მიზნით, შედეგად მისი აღრიცხვა ხდება გარე-საბალანსო ანგარიშზე და წარმოდგენილია ნომინალური ღირებულებით.

198

finansuri angariSgeba

209 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 10.

წარმოებული ფინანსური აქტივები ფიუჩერსის მარჟა

საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსი საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსთან დაკავშირებული აქტივი საპროცენტო განაკვეთისფიუჩერსთან დაკავშირებული ვალდებულება წმინდა პოზიცია ფიუჩერსზე სულ წარმოებული ფინანსური აქტივები

31 დეკემბერი 2014 2,960

31 დეკემბერი 2013 600

საბალანსო ღირებულება 31 დეკემბერი 2014

წარმოდგნეთი საბალანსო ღირებულება ღირებულება 31 დეკემბერი, 2014 31 დეკემბერი 2013

წარმოდგნეთი ღირებულება 31 დეკემბერი 2013

348,365

177,103

(134)

(1,531,879)

(23)

(612,053)

(125)

(1,183,514)

(434,950)

2,835

(1,183,514)

669

(434,950)

თავდაპირველად, წარმოებული ინსტრუმენტები ხშირად მოიცავენ მხოლოდ დაპირებების ურთიერთგაცვლას ანაზღაურების მცირე გადაცემით ან ყოველგვარი გადაცემის გარეშე. თუმცა, აღნიშნული ინსტრუმენტები ხშირად მოიცავენ მაღალი ხარისხის ბერკეტებს და ცვალებადნი არინ. აქტივის ღირებულებაში, განაკვეთში ან ინდექსში შედარებით მცირე მოძრაობას შესაძლოა ჰქონდეს მნიშვნელოვანი გავლენა ბანკის მოგებაზე ან ზარალზე. ფიუჩერსული ხელშეკრულებები წარმოადგენენ სახელშეკრულებო შეთანხმებებს გარკვეული ფინანსური ინსტრუმენტის გარკვეული ფასით და სამომავლო თარიღით ყიდვაზე ან გაყიდვაზე. ფიუჩერსული ხელშეკრულებები სრულდება სტანდარტიზებულ თანხებით რეგულარული გაცვლების საფუძველზე და ექვემდებარება ყოველდღიური ფულადი ზღვარის მოთხოვნებს. ფიუჩერსულ ხელშეკრულებებთან დაკავშირებული საკრედიტო რისკი მინიმალურად განიხილება, ვინაიდან გაცვლის ფულადი ზღვარის მოთხოვნები უზრუნველყოფენ იმას, რომ აღნიშნული ხელშეკრულებები შესრულდება და ანგარიშსწორება განხორციელდება ნეტო საფუძველზე. ბანკი ვაჭრობს ევროდოლარის ფიუჩერსებით 2012 წლის მარტიდან, აქტიური პორტფელის მართვის ფარგლებში. აღნიშნული ფინანსური ინსტრუმენტი კოტირებულია ჩიკაგოს სასაქონლო ბირჟაზე და ჩიკაგოს ვაჭრობის საბჭოზე. ევროდოლარის ფიუჩერსები ყველაზე ლიკვიდურია. თითოეული ევროდოლარის ხელშეკრულების საფუძველია 3-თვიანი ევროდოლარის ვადიანი ანაბარი, რომლის პირობითი თანხაა 1 მილიონი აშშ დოლარი. ევროდოლარის ფიუჩერსებით ვაჭრობისას ბანკი უპირისპირდება მხოლოდ “საკლირინგო სახლს” საკრედიტო რისკს, სადაც ხდება ევროდოლარის ფიუჩერსების ყიდვისა და გაყიდვის ურთიერთგადაფარვა. ბანკი პოზიციებს ევროდოლარებში ჰეჯირების მიზნებისათვის იკავებს აშშ-ს სახაზინო ფასიანი ქაღალდების ან “სპრედ” პროდუქტების (სააგენტოს და სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები) ყიდვის/გაყიდვის მეშვეობით და საპირისპირო პოზიციების შეყვანით ევროდოლარის ფიუჩერსების შესაბამის თანხაში. ასეთი სტრატეგიის მთავარი მიზანია პორტფელის საპროცენტო განაკვეთის რისკისადმი მიდრეკილების შემცირება და აზრის გამოხატვა საკრედიტო სპრედზე. ბანკის პორტფელში არსებული ევროდოლარის ფიუჩერსები არ არის გამიზნული სავაჭრო მიზნებისათვის, ანუ ბანკი არ აპირებს მოგების მოპოვებას მათ ფასებში ხელსაყრელი მოძრაობებიდან.

199

210 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 11.

სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები მოიცავს: მსოფლიო ბანკის მიერ სამართავი სახსრები RAMP*-ის პროგრამის ფარგლებში სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები: US Treasury Notes French Treasury Bills Bundesrepublik Deutschland Government of the Netherlands Kingdom of Denmark Kingdom of Belgium Republic of Austria სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები European Financial Stability Facility, Luxembourg European Investment Bank, Luxembourg სააგენტოს ფასიანი ქაღალდები: Kreditanstalt fuer Wiederaufbau Svensk Exportkredit AB Kommunalbanken AS, OSLO Bank Nederlandse Gemeenten Neder Waterschapsbank, Hague Erste Abwicklungsanstalt Caisse Des Depots et Consignations FMS Wertmanagement Province of Quebec Canada Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden NV, Hague Municipality Finance PLC Kommuninvest I Sverige AB, Orebro NRW Bank, Duesseldorf Federal National Mortgage Association, Washington Kommunekredit Kommunalbanken AS Province of Ontario Federal Home Loan Japan Bank for International Cooperation Federal Home Loan Bank

სულ - მსოფლიო ბანკის მიერ სამართავი სახსრები RAMP*-ის პროგრამის ფარგლებში BIS**-ის მიერ სამართავი სახსრები BISIP_K სულ სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები

31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

119,478 91,329 31,917 27,284 2,304 2,277 274,589

99,411 120,574 39,316 18,313 11,943 17,516 307,073

4,563 1,105 5,668

39,767 15,475 8,503 8,317 8,153 6,352 5,611 5,592 5,397

39,277 16,060 1,737 3,044 5,923 3,458 12,121 -

4,483

3,729 3,727 1,871 1,868 1,864 120,709

5,237 1,738 6,081 3,518 3,473 3,437 1,739 106,843

400,966

413,916

93,105 494,071

413,916

200

finansuri angariSgeba

211 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

* RAMP პროგრამის ფარგლებში სამართავი სახსრები წარმოადგენს რეზერვების ნაწილის სამართავად გადაცემას მსოფლიო ბანკის ხაზინაზე (გარე მენეჯერი), რომელიც სპეციალიზებულია პორტფელის მართვაზე. გარე მენეჯერისათვის სამართავად სახსრების გადაცემის მთავარ მიზანს წარმოადგენს ბანკის მიერ გამოცდილებისა და საკონსულტაციო მომსახურების მიღება. მენეჯერი კონტრაქტის საფუძველზე იღებს მართვის გასამრჯელოს, რომელიც გამოითვლება გადაცემული სახსრების ნეტო აქტივების ღირებულების საფუძველზე. გარე მენეჯერის პორტფელში არსებული აქტივები ბანკის სახელზეა, გლობალური მეურვის („ქასთოდიანის’) პასუხისმგებლობის ქვეშ, შერჩეული სავაჭრო ფასიანი ქაღალდების ინვესტირებისა და რეინვესტირების მიზნით. ბანკს შეუძლია, დროდადრო, შეატყობინოს გარე მენეჯერს, საინვესტიციო თანხის დამატებების ან შემცირების შესახებ ** საერთაშორისო ანგარიშსწორების ბანკისთვის სამართავად გადაცემული სახსრები წარმოადგენს ბანკის მიერ ინვესტიციის განთავსებას საინვესტიციო კალათაში („Pool“-ში) (BISIP K), რომელიც თავის მხრივ წარმოადგენს ცენტრალური ბანკების საერთაშორისო რეზერვების ინვესტიციების სამართავად არსებულ ფონდს და რომლის მთავარი მიზანიცააა ბანკისთვის გამოცდილების გაზიარება და საკონსულტაციო მომსახურების გაწევა. ფონდში კვოტის მფლობელებმა შესაძლოა მოითხოვონ საკუთარი ინვესტიციის გამოტანა ნაწილობრივ ან სრულად ნებისმიერ დროს. ქვემოთ ცხრილში მოცემულია სავაჭრო ფასიანი ქაღალდების საპროცენტო (კუპონური) განაკვეთები და დაფარვის ვადები: 2014 წლის 31 დეკემბერი წლიური საპროცენტო განაკვეთი სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები

2013 წლის 31 დეკემბერი

დაფარვის ვადა

წლიური საპროცენტო განაკვეთი

დაფარვის ვადა

0.125%-4%

2015 - 2019

0.04%-4.3%

2014-2018

სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები

0.25%-1.625%

2015 - 2017

სააგენტოს ფასიანი ქაღალდები

0.05%-3.625%

2015 - 2019

0.166%-4.1%

2014-2018

ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით მოგება ან ზარალში არ არის გაუფასურებული ან ვადაგადაცილებული.

201

212 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 12.

გასაყიდად არსებული ინვესტიციები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები დენომინარებული უცხოურ ვალუტაში: სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები US Treasury Notes Australia Government Bond Canada Government Bond German Government Bond France Treasury Note Sweden Government Bond Netherlands Government Bond Austria Government Bond Finland Government Bond Luxembourg Government Bond Australian Treasury Bills სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები Inter-American Development Bank Asian Development Bank IBRD World Bank European Investment Bank European Stability Mechanism Nordic Investment Bank Council of Europe Development Bank European Financial Stability Facility EUROFIMA, Basel International Finance Corporation European Union სააგენტოს ფასიანი ქაღალდები Kreditanstalt fuer Wiederaufbau, Frankfurt Kommuninvest I Sverige AB, Orebro NRW Bank, Duesseldorf Neder Waterschapsbank, Hague Bank Nederlandse Gemeenten, Den Haag –Netherlands Province of Ontario Canada, Toronto Kommunalbanken AS, Oslo Landeskreditbank Baden-Wuerttemberg Foerderbank Oesterreichische Kontrollbank AG, Vienna Landwirtschaftliche Rentenbank, Frankfurt Kommunekredit, Copenhagen Svensk Exportkredit AB, Stocholm Federal Home Loan Mortgage Corporation, Washington Federal National Mortgage Association, Washington Federal Home Loan, Washington Export Development Canada, Ottawa სულ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები დენომინირებულ უცხოურ ვალუტაში სავაჭრო სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები სულ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები დენომინირებულ უცხოურ ვალუტაში

31 დეკემბერი, 2014

31 დეკემბერი, 2013

1,345,437 283,341 110,131 86,380 83,299 37,315 15,866 3,837 2,394 1,968,000

1,311,239 109,017 69,388 135,031 19,386 40,093 3,746 30,548 4,614 1,723,062

32,760 26,694 18,834 18,180 11,327 6,261 3,920 117,976

20,117 8,679 81,160 64,981 93,127 15,759 6,236 51,087 46,403 37,030 22,160 446,739

67,633 57,241 39,954 35,156 33,275 24,560 18,807 18,651 17,078 10,819 9,400 3,741 336,315

87,891 71,165 14,464 19,153 22,014 20,129 33,027 43,795 8,738 4,505 12,181 22,048 33,876 8,734 8,697 8,623 419,040

2,422,291

2,588,841

31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

80,776

42,735

80,776

42,735

202

finansuri angariSgeba

213 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

გასაყიდად არსებული ინვესტიციების საპროცენტო (კუპონური) განაკვეთები და დაფარვის ვადები იხილეთ ქვემოთ ცხრილში: 31 დეკემბერი 2014 დენომინირებული წლიური საპროც. უცხოურ ვალუტაში: განაკვეთი დაფარვის ვადა სახელმწიფო სავალო 0.25%-6.25% 2015 – 2019 ფასიანი ქაღალდები სუპრანაციონალური სავალო ფასიანი 0.5%-6% 2015 – 2018 ქაღალდები სააგენტოს სავალო ფასიანი 0.375%-6% 2015 – 2016 ქაღალდები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში: სახელმწიფო სავალო 7.3%-8.5% 2015-2019 ფასიანი ქაღალდები

31 დეკემბერი 2013 წლიური საპროც. განაკვეთი დაფარვის ვადა 0.125%-6.25%

2014 – 2016

0.375%-6%

2015 – 2016

0.25%-6%

2014 – 2018

8.5%

2015-2018

გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივები არ არის ვადაგადაცილებული ან გაუფასურებული. 13.

დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები 31 დეკემბერი 2014 საბალანსო ნომინალური ღირებულება ღირებულება საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები სულ დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში

31 დეკემბერი 2013 საბალანსო ნომინალური ღირებულება ღირებულება

442,094

440,846

482,207

480,846

442,094

440,846

482,207

480,846

დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციების საპროცენტო (კუპონური) განაკვეთები და დაფარვის ვადები იხილეთ ქვემოთ ცხრილში: 31 დეკემბერი 2014

საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები

წლიური საპროცენტო განაკვეთი 6%

31 დეკემბერი 2013

დაფარვის ვადა

წლიური საპროცენტო განაკვეთი.

დაფარვის ვადა

2015-2025

2014-2025

საქართველოს მთავრობის ობლიგაციები ეროვნულ ვალუტაში წარმოადგენს საქართველოს მთავრობასა და ბანკს შორის 2006 წლის მარტში გაფორმებული ხელშეკრულების თანახმად სამთავრობო სესხის სავალო ფასიან ქაღალდებად გარდაქმნის შედეგად საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ გამოშვებულ ფიქსირებული საპროცენტო განაკვეთის მქონე ფასიან ქაღალდებს. საქართველოს მთავრობის ობლიგაციების გადახდა ხდება გასაყიდად არსებული ფინანსური ინსტრუმენტების გამოშვების გზით 40,000 ათასი ლარის ოდენობით ყოველწლიურად დაფარვის ვადამდე. საპროცენტო განაკვეთი ექვემდებარება ყოველწლიურ გადახედვას არსებული საბაზრო განაკვეთების გათვალისწინებით. დაფარვის ვადამდე ფლობილი აქტივები არ არის ვადაგადაცილებული ან გაუფასურებული. 35

203

214 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 14.

საინვესტიციო ქონება 31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

2,618

გადატანა გასაყიდად გამიზნულ აქტივებში

(401)

31 დეკემბერის მდგომარეობით

2,217

2,618

ცვეთის დარიცხვა

(44)

31 დეკემბერის მდგომარეობით

(44)

2,173

2,618

თვითღირებულება 1 იანვარის მდგომარეობით გადატანა გასაყიდად გამიზნული აქტივებიდან

დაგროვილი ცვეთა 1 იანვარის მდგომარეობით

წმინდა საბალანსო ღირებულება:

საინვესტიციო ქონება მოიცავს უზურფრუქტის ხელშეკრულების საფუძველზე სახელმწიფო სააგენტოს მიერ გამოყენებულ შენობა-ნაგებობებს, ჯერ განუსაზღვრელი გამოყენების ფუნქციით. შენობა ფლობილია კაპიტალის ღირებულების ზრდის მიზნით. საინვესტიციო ქონების გადმოტანა მოხდა გასაყიდად გამიზნული აქტივებიდან 2013 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით, რადგან არ იყო მოსალოდნელი მათი რეალიზაცია აღნიშნული თარიღიდან 12 თვის განმავლობაში. 2014 წლის განმავლობაში, 401 ათასი ლარის ღირებულების მიწა გადავიდა საინვესტიციო ქონებიდან გასაყიდად გამიზნულ აქტივებში (შენიშვნა 15). 15.

გასაყიდად გამიზნული აქტივები 31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

საწყისი ნაშთი

2,818

ძირითადი საშუალებად რეკლასიფიკაცია

(209)

საინვესტიციო ქონებად რეკლასიფიკაცია

(2,618)

შეფასების ეფექტი

ძირითადი საშუალებიდან გადმოტანა

საინვესტიციო ქონებიდან გადმოტანა

401

საბოლოო ბალანსი

415

204

finansuri angariSgeba

215 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 16.

ძირითადი საშუალებები

მიწა და შენობანაგებობები

კომპიუტერები, საოფისე მოწყობილობა და ავეჯი

სატრანსპორტო საშუალებები და სხვა

სულ

თვითღირებულებით: 1 იანვარი 2013

71,058

6,554

13,985

91,597

174

141

2,210

2,525

(15,383)

(1,563)

(4,644)

(21,590)

(4,305)

353

3,952

209

51,753

5,485

15,503

72,741

შესყიდვა

2,021

2,036

გასვლა

(283)

(318)

(601)

გადატანა გასაყიდად გამიზნულ აქტივებში (შენიშვნა 15)

(14)

51,755

7,223

15,184

74,162

1 იანვარი 2013

(3,926)

(3,145)

(9,754)

(16,825)

ცვეთის დარიცხვა

(1,330)

(883)

(2,421)

(4,634)

4,170

1,379

4,503

10,052

31 დეკემბერი 2013

(1,086)

(2,649)

(7,672)

(11,407)

ცვეთის დარიცხვა

(1,032)

(1,123)

(2,609)

(4,764)

273

283

556

(2,118)

(3,499)

(9,998)

(15,615)

31 დეკემბერი 2014

49,637

3,724

5,186

58,547

31 დეკემბერი 2013

50,667

2,836

7,831

61,334

შესყიდვა გასვლა გადატანა გადმოტანა გასაყიდად გამიზნულ აქტივებში (შენიშვნა 15) 31 დეკემბერი 2013

31 დეკემბერი 2014 დაგროვილი ცვეთა:

გასვლა

გასვლა 31 დეკემბერი 2014 წმინდა საბალანსო ღირებულება:

205

216 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 17.

არამატერიალური აქტივები პროგრამული უზრუნველყოფა

სულ

6,920 313 (385)

32 33 -

6,952 346 (385)

31 დეკემბერი 2013

6,848

6,913

195

269

6,922

260

7,182

დაგროვილი ამორტიზაცია: 1 იანვარი 2013 წლის დარიცხვა გასვლის შედეგად ელიმინირებული

(2,318) (1,320) 385

(9) (11) -

(2,327) (1,331) 385

31 დეკემბერი 2013

(3,253)

(20)

(3,273)

წლის დარიცხვა

(1,359)

(36)

(1,395)

31 დეკემბერი 2014

(4,612)

(56)

(4,668)

წმინდა საბალანსო ღირებულება 31 დეკემბერი 2014

2,310

204

2,514

31 დეკემბერი 2013

3,595

3,640

შესყიდვა 31 დეკემბერი 2014

18.

ლიცენზიები

თვითღირებულებით: 1 იანვარი 2013 შესყიდვა გასვლა

სხვა აქტივები და ვალდებულებები 31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში: წინასწარი გადახდები სხვა მოთხოვნები

762 4

სულ სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში

766

სხვა აქტივების გაუფასურების რეზერვი

3,117 1,009 422 92 125 4,765 (663)

3,836 1,341 410 840 940 7,367 (637)

სულ სხვა აქტივები ეროვნული ვალუტით

4,102

6,730

სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში: სამახსოვრო ოქროს მონეტები თანამშრომლებზე გაცემული სესხები სასაქონლო-მატერიალური მარაგები წინასწარი გადახდები სხვა მოთხოვნები

2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარებობით სხვა ფინანსური აქტივები შესაბამისად შეადგენს 471 და 2,410 ათას ლარს.

206

finansuri angariSgeba

217 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

სხვა აქტივების დანაკარგების გაუფასურების რეზერვის მოძრაობა მოიცავს: სხვა აქტივების გაუფასურების რეზერვი 1 იანვარი 2013

(1,148)

წინდა გაუფასურების უკუაღდგენა

275

აქტივების ჩამოწერა

236

31 დეკემბერი 2013

(637)

წმინდა გაუფასურების ხარჯი

(74)

აქტივების ჩამოწერა

31 დეკემბერი 2014

(663)

სხვა აქტივების გაუფასურების რეზერვი წარმოადგენს თანამშრომლებზე გაცემული სესხების გაუფასურების დანაკარგის რეზერვს. ბანკის თანამშრომელს აქვს ბანკში მუშაობის განმავლობაში ბანკიდან სესხის აღების უფლება. თანამშრომლის ბანკიდან წასვლის შედეგად, გაცემულ სესხზე იქმნება 100%-იანი რეზერვი. ჩამოწერა ხდება ბანკის ხელმძღვანელობის გადაწყვეტილების მიხედვით. სხვა ვალდებულებები მოიცავს: სხვა ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში: ვალდებულებები მომწოდებლების მიმართ მთლიანი სხვა ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში. სხვა ვალდებულებები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში: ვალდებულებები მომწოდებლების მიმართ გადავადებული შემოსავლები ვალდებულება რეალიზებულ ბანკნოტებსა და მონეტებზე საპენსიო სქემის ვალდებულებები სხვა ვალდებულებები მთლიანი სხვა ვალდებულებები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში მთლიანი სხვა ვალდებულებები

31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

617

797

617

797

5,779 1,719

5,906 2,841

1,439

1,398

304 321

411 234

9,562

10,790

10,179

11,587

2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით სხვა ფინანსური ვალდებულებები შესაბამისად შეადგენს 8,402 და 8,746 ათას ლარს. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს არ გააჩნია აქტიური საპენსიო შეთანხმებები ან მნიშვნელოვანი შრომითი საქმიანობის შემდგომი გასამრჯელოები. 2014 წლისა და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკს გააჩნია საპენსიო სქემის ვალდებულებები შესაბამისად 304 და 411 ათასი ლარის ოდენობით, რაც წარმოადგენს ვალდებულებას საპენსიო 39

207

218 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

სქემის მიხედვით. საპენსიო სქემა გაუქმდა 2009 წლის 29 მაისს, რომლის მიხედვითაც ბანკი აგროვებდა თანხებს თანამშრომლებისგან და საპენსიო ასაკის მიღწევის შემდეგ წინასწარ შეთანხმებული გრაფიკის მიხედვით თანამშრომელს უხდიდა დაგროვებულ თანხას. 19.

ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მოიცავს:

ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტების მიხედვით საკორესპონდენტო ანგარიშები ეროვნულ ვალუტაში ერთდღიანი დეპოზიტები ეროვნულ ვალუტაში მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნები ეროვნულ ვალუტაში სულ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტების მიხედვით ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ, სხვა საკორესპონდენტო ანგარიშები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში მთლიანი სხვა ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ,

31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

480,334 231,923

213,463 289,499

1,154,372

992,621

1,866,629

1,495,583

172,276

141,947

172,276

141,947

2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებებში შედის 1,275,989 ათასი ლარის და 1,024,538 ათასი ლარის ოდენობის სამი უმსხვილესი რეზიდენტი კომერციული ბანკის ნაშთები, რომლებიც აღემატება ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მთლიანი ვალდებულების 62.57 პროცენტს. რეზიდენტ კომერციულ ბანკებს მოეთხოვებათ საქართველოს ეროვნულ ბანკში განათავსონ მინიმალური სარეზერვო ნაშთები. 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით სავალდებულო რეზერვები წარმოადგენს რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიერ ეროვნულ ვალუტაში დენომინირებული მოზიდული სახსრების 10 პროცენტს და უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული მოზიდული სახსრების 15 პროცენტს. უცხოური ვალუტის ვალდებულებების შემთხვევაში დარჩენილი ხანდაზმულობით 1-2 წელი მინიმალური სარეზერვო ნაშთები შეადგენს 5 პროცენტს. სავალდებულო რეზერვებზე 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით წლიური საპროცენტო განაკვეთი ლარში დენომინირებულ მინიმალურ სარეზერვო მოთხოვნებზე შესაბამისად შეადგენს 4.00 და 3.75 პროცენტს, ხოლო აშშ დოლარში და ევროში დენომინირებულ მინიმალურ სარეზერვო მოთხოვნებზე 0 პროცენტს. ეროვნულ ვალუტაში დენომინირებული მოზიდული სახსრები რომელთა დარჩენილი დაფარვის ვადა აღემატება ერთ წელს და უცხოურ ვალუტაში დენომირებული მოზიდული სახსრები რომელთა დარჩენილი დაფარვის ვადა აღემატება 2 წელს, არიან განთავისუფლებული სავალდებულო რეზერვის მოთხოვნისაგან.

208

finansuri angariSgeba

219 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 20.

ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ 31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

187,948

146,834

407,787

341,443

595,735

488,335

ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ: მიმდინარე ანგარიშები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში მიმდინარე ანგარიშები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში შეზღუდული დეპოზიტები აკრედიტივების დასაფარად სულ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ

21.

მიმოქცევაში გაშვებული ფული მიმოქცევაში გაშვებული ფული წარმოადგენს ბანკის მიერ გამოშვებულ საქართველოს ეროვნულ ვალუტას. 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის დასრულებული წლისათვის მოძრაობა წლის განმავლობაში არის შემდეგი 31 დეკემბერი 2014 ბალანსი 1 იანვარის მდგომარეობით

2,351,552

1,918,059

მიმოქცევაში გაშვებული ბანკნოტები

4,325,732

4,033,807

72,855

77,483

(1,480)

(936)

(4,220,498)

(3,607,619)

(66,050)

(69,242)

2,462,111

2,351,552

31 დეკემბერი 2014

31 დეკემბერი 2013

1,046

1,135

მიმოქცევაში გაშვებული მონეტები გამოკლებული: ნაღდი ფული სალაროში ეროვნული ვალუტით მიმოქცევიდან ამოღებული ბანკნოტები მიმოქცევიდან ამოღებული მონეტები ბალანსი 31 დეკემბერის მდგომარეობით

22.

31 დეკემბერი 2013

ვალდებულებები კლიენტების მიმართ ვალდებულებები კლიენტების მიმართ მოიცავს:

საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტები

23.

გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები წლიური საპროცენტო განაკვეთი სადეპოზიტო სერთიფიკატები 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით სადეპოზიტო სერთიფიკატები 2013 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით

4.12%-4.94% 3.84%-4.71%

დაფარვის ვადა 8 იანვარი-25 ივნისი 2015 9 იანვარი - 26 ივნისი 2014

ნომინალური ღირებულება

საბალანსო ღირებულება

505,000

500,688

690,000

684,635

209

220 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 24.

კაპიტალი კანონის შესაბამისად, ბანკის კაპიტალი შეიცავს ბანკის გამოშვებულ და მთლიანად გადახდილ კაპიტალსა და სარეზერვო ფონდს. საწესდებო კაპიტალი 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკის საწესდებო კაპიტალი სრულად არის შეტანილი და შეადგენს 15,000 ათას ლარს. კაპიტალის მართვა ბანკი განსაზღვრავს კაპიტალს, როგორც საკუთარ კაპიტალს ფასს-ის თანახმად. ,,საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის საფუძველზე, დათარიღებული 2009 წლის 1 დეკემბრით (შემდგომში ,,კანონი.“) 24–ე მუხლის შესაბამისად ყოველი საფინანსო წლისათვის ეროვნული ბანკის წმინდა მოგება გამოიანგარიშება, როგორც წმინდა საოპერაციო მოგების ან ზარალის და გადაფასების შედეგად მიღებული არარეალიზებული წმინდა მოგების ან ზარალის ჯამი. წმინდა საოპერაციო მოგება ან ზარალი მიიღება საანგარიშგებო წლის შემოსავლის თანხიდან ძირითადი საქმიანობის წარმართვისათვის განკუთვნილი მიმდინარე ხარჯების გამოქვითვით. გაუნაწილებელი მოგება კანონის მოთხოვნებისა და საბჭოს მიერ დამტკიცების შესაბამისად, გადადის სხვადასხვა რეზერვებში. წლიური ანგარიშის ბანკის საბჭოს მიერ დამტკიცების შემდეგ საფინანსო წლის დარჩენილი წმინდა მოგება უნდა გადაირიცხოს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს ანგარიშზე ეროვნული ბანკის საფინანსო წლის დასრულებიდან 6 თვის ვადაში. სარეზერვო ფონდი ,,საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ” საქართველოს ორგანულ კანონში შეტანილი ცვლილების (მუხლი 25) თანახმად, ეროვნული ბანკის საერთო სარეზერვო ფონდმა უნდა შეადგინოს სარეზერვო ფულის (ბანკის მიერ მიმოქცევაში გაშვებული ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში და კომერციული ბანკების საკორესპონდენტო ანგარიშები ეროვნულ ვალუტაში) 15 პროცენტი. ეროვნული ბანკის საერთო სარეზერვო ფონდი იქმნება წლის რეალიზებული მოგებიდან, რომელიც წარმოადგენს წლის წმინდა მოგებას გადაფასებით გამოწვეული არარეალიზებული წმინდა მოგების გამოკლებით. საბჭო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება წმინდა მოგების დარჩენილი თანხით საერთო სარეზერვო ფონდის მოცულობის შესაბამისი ფინანსური წლის ბოლოს არსებული სარეზერვო ფულის ოდენობის 15 პროცენტზე ნაკლები ოდენობით შევსების შესახებ. საერთო სარეზერვო ფონდი გამოიყენება მხოლოდ ბანკის ზარალის საკომპენსაციოდ. ქვეყნის ფინანსური სისტემის სტაბილურობის შენარჩუნებისა და მდგრადი ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობის მიზნით, საბჭო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება სარეზერვო ფონდის განაწილებაზე. სარეზერვო ფონდის შექმნის შემდგომ, ბანკის რეალიზებული მოგების ნარჩენი ნაშთი უნდა გადაირიცხოს საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტში. ეს რეზერვები არ ექვემდებრაება განაწილებას. 2014 ში ბანკმა გადაიტანა 10,373 ათასი ლარი სარეზერვო ფონდში ( 2013: ნული) უცხოური ვალუტის და სხვა გადაფასების რეზერვი კანონის 25(ა)-ე მუხლის თანახმად, უცხოური ვალუტის გადაფასებით გამოწვეული არარეალიზებული წმინდა მოგება მიემართება უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში და რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგება ან ზარალში ასახვით, აქტივების საბაზრო ფასების ცვლილებების წმინდა არარეალიზებული მოგება სხვა გადაფასების შესაბამის სპეციალურ რეზერვში. 42

210

finansuri angariSgeba

221 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

2014 წელს უცხოური ვალუტის გადაფსებიდან წმინდა რეალიზებული მოგება 103,894 ათასი ლარის ოდენობით სრულად მიიმართა უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში, რადგან ბანკს ჰქონდა წმინდა საოპერაციო მოგება უცხოური ვალუტის გადაფასებიდან მიღებული მოგების გარდა. 2014 წელს, დამატებით, ბანკმა გადაიტანა 379 ათასი ლარი სხვა გადაფასების რეზერვში (2013: ნული). 2013 წელს უცხოური ვალუტის გადაფასებიდან მიღებული მთლიანი მოგებიდან 147,471 ათასი ლარიდან უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში გადატანილი იქნა წმინდა მოგება 121, 399 ათასი ლარი, ხოლო 26, 072 ათასი ლარით განხორციელდა საოპერაციო ზარალის კომპენსაცია. სპეციალური რეზერვები ურთიერთგადაფარვისთვის

გამოიყენება

მომავალში

შესაბამისი

ზარალის

ინვესტიციების

რეალური

გასაყიდად არსებული ინვესტიციების გადაფასების რეზერვი აღნიშნული რეზერვი წარმოადგენს ღირებულების ცვლილებას. 25.

გასაყიდად

არსებული

ვალდებულებები და პირობითი ვალდებულებები ბანკი თავისი ჩვეული საქმიანობის პროცესში არის მხარე ფინანსური ინსტრუმენტებისა, რომელიც დაკავშირებულია გარესაბალანსო ვალდებულებებთან. ბანკი გარესაბალანსო ვალდებულებებთან მიმართებაში ხელმძღვანელობს რისკების მართვის იმავე პოლიტიკით, რომელსაც იყენებს საბალანსო ოპერაციებში. ვალდებულებები კაპიტალურ დანახარჯებზე 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკს არ გააჩნია ვალდებულებები კაპიტალურ დანახარჯებზე. საოპერაციო გარემო როგორც განვითარებად ბაზარს, საქართველოს არ გააჩნია მაღალგანვითარებული ინფრასტრუქტურა, რომელიც, როგორც წესი, ახასიათებს უფრო მომწიფებულ საბაზრო ეკონომიკას. ამიტომ, განსაკუთრებით მკვეთრმა ცვლილებებმა საოპერაციო გარემოში (გლობალური გარემოს ჩათვლით) შეიძლება იქონიოს ისეთი გავლენა ბანკის შედეგზე და ფინანსურ მდგომარეობაზე, რომელიც ამჟამად ვერ განისაზღვრება ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, საქართველოს მთავრობამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა, რამაც დადებითი გავლენა იქონია ქვეყნის საინვესტიციო გარემოზე. განსაკუთრებით აღსანიშნავია რეფორმები საბანკო, იურიდიულ, საგადასახადო, მარეგულირებელი სისტემის ეფექტიანობის გაზრდის მიმართულებით და ასევე სხვა და სხვა შეფასებების გაკეთება ეკონომიკის ლიკვიდობისთვის და ეროვნული ვალუტის კურსის სტაბილიზაციისთვის. ყოველივე ამან ხელი შეუწყო მაკროეკონომიკურ სტაბილურობას, რეალური ზრდის მაღალ ტემპებს და უცხოური ინვესტიციების შემოდინებას. არსებული ტენდენცია იძლევა საფუძველს, რომ ეკონომიკის ზრდა მთლიანობაში კვლავაც გაგრძელდება. საქართველოს ეკონომიკის სამომავლო განვითარება მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ზემოთხსენებულ რეფორმებზე და საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ მიღებული ფინანსური თუ ეკონომიკური ზომების ეფექტურობაზე.

211

222 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ხელმძღვანელობას სჯერა, რომ ყველა საჭირო შეფასებები არის დანერგილი, რათა ხელი შეუწყოს ბანკის როლს მაკროეკონომიკური და ფინანსური სტაბილურობის შესანარჩუნებლად. ვალდებულებები საოპერაციო ლიზინგზე 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკს არ გააჩნდა არსებითი სალიზინგო ვალდებულებები. სასამართლო დავები ბანკის მიმდინარე სასამართლო პროცესებთან და საჩივრებთან მიმართებაში ხელმძღვანელობას მიაჩნია, რომ ამგვარი სასამართლო პროცესებიდან წარმოშობილი ვალდებულება, თუ ასეთს ადგილი ექნება, არ იქონიებს არსებით გავლენას ბანკის ფინანსურ მდგომარეობაზე ან მისი საქმიანობის შედეგებზე. ხელმძღვანელობის აზრით, არ არსებობს რაიმე არსებითი დაურიცხავი ზარალი, რომელიც შესაძლოა მომავალში მოხდეს და შესაბამისად ფინანსურ ანგარიშგებაში არ არის გათვალისწინებული დანაკარგების ანარიცხები. საკრედიტო და პირობითი ვალდებულებები 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით ბანკს არ გააჩნია რაიმე მატერიალური საკრედიტო და პირობითი ვალდებულებები. დაზღვევა სადაზღვეო ინდუსტრია საქართველოში განვითარების ეტაპზეა და მსოფლიოსთვის სხვადასხვა კუთხეში არსებული დაზღვევის მრავალი სახეობა, ზოგადად, ჯერ ხელმიუწვდომელია საქართველოსათვის. ბანკს არ გააჩნია საკუთარი ოპერაციების წყვეტის ან მესამე მხარის მიმართ ვალდებულების სრული დაზღვევა, გარემოზე მიყენებული ზიანისთვის, რომელიც წარმოიშვება ბანკის ოპერაციებისას დაშვებული შეცდომებით. სანამ ბანკი მოიპოვებს ადეკვატურ დაზღვევას, არსებობს იმის რისკი, რომ კონკრეტული აქტივების დაკარგვა ან განადგურება გამოიწვევს უარყოფით ეფექტს ბანკის ოპერაციებსა და ფინანსურ პოზიციაზე. 26.

გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან ბანკი, როგორც სახელმწიფო ორგანო, დაკავშირებულია საქართველოს მთავრობის ორგანოებთან. თავისი პოლიტიკის მიზნების მისაღწევად, ბანკი ინარჩუნებს სტრუქტურულ და ფუნქციურ დამოუკიდებლობას საქართველოს მთავრობისგან, იქიდან გამომდინარე, რომ ბანკს შეუძლია თავისი ხელმძღვანელობით და მართვით თავად დააფინანსოს ბანკის ოპერაციები გარე დახმარების გარეშე. უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობაში იგულისხმებიან ის პიროვნებები, რომლებსაც გააჩნიათ უფლებამოსილება და აკისრიათ პასუხისმგებლობა დაგეგმონ, განკარგონ და აკონტროლონ ბანკის საქმიანობა, პირდაპირ თუ არა პირდაპირ. უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობას შეადგენენ საბჭოს წევრები, აღმასრულებელი დირექტორი და დეპარტამენტების უფროსები. ბანკი ჩვეულებრივი საქმიანობის წარმართვის პროცესში შედის გარიგებებში დაკავშირებულ მხარეებთან და არსებითი ოპერაციები და ნაშთები ფინანსურ ანგარიშგებაში წარმოდგენილია ურთიერთდამოკიდებულების შინაარზე და არა მხოლოდ იურიდიული ფორმატზე დაყრდნობით ბანკის გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან წარმოდგენილია ქვემოთ:

212

finansuri angariSgeba

223 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

31 დეკემბერი, 2014 სულ ფინანსური დაკავშირებული ანგარიშგების შენიშვნა მხარეების მუხლის ნაშთები მიხედვით აქტივები: გასაყიდად არსებული ინვესტიციები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში:

- საქართველოს მთავრობა

80,776 12

დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში

- საქართველოს მთავრობა

- უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობა

442,094

42,735

482,207

482,207 1,009

214

595,735

42,735 42,735

442,094 214

ვალდებულებები: ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ

- საქართველოს მთავრობა

80,776 442,094

თანამშრომლებზე გაცემული სესხები

80,776

31 დეკემბერი 2013 სულ ფინანსური დაკავშირებული ანგარიშგების მხარეების მუხლის ნაშთები მიხედვით

256

1,341

256

595,735

488,335

31 დეკემბერი 2014 გარიგებები სულ ფინანსური დაკავშირებულ ანგარიშგების მხარეებთან მუხლის მიხედვით

31 დეკემბერი 2013 სულ ფინანსური ანგარიშგების დაკავშირებული მხარეების ნაშთები მუხლის მიხედვით

უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობის ანაზღაურება:

- მომუშავის მოკლევადიანი გასამრჯელო

(2,508)

(13,141)

31 დეკემბერი 2014

(2,318)

(12,169)

31 დეკემბერი 2013

გარიგებები სულ ფინანსური დალავშირებულ ანგარიშგების მუხლის დაკავშირებული მხარეებტან მხარეების ნაშთები მიხედვით

სულ ფინანსური ანგარიშგების მუხლის მიხედვით

საპროცენტო შემოსავალი

32,672

68,913

32,270

64,549

- საქართველოს მთავრობა

32,650

68,913

32,246

64,549

- უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობა

ზარალი ძირითადი საშუალებების გასხვისებიდან

- საქართველოს მთავრობა

საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები

(1,071)

- სხვა დაკავშირებული მხარეები

(1,071)

24 (44)

(10,923)

(11,199)

(10,923) (6,168)

(1,092)

(6,346)

(1,092)

213

224 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) 27.

ფინანსური ინსტრუმენტების რეალური ღირებულება ფასს-ის თანახმად რეალური ღირებულება არის თანხა, რომელიც მიღებული იქნება აქტივის გაყიდვიდან ან იქნება გადახდილი ვალდებულებების გადაცემისას ჩვეულებრივი გარიგებების ფარგლებში ბაზრის მონაწილეებს შორის შეფასების თარიღისათვის. რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური ინსტრუმენტები ბანკის ზოგიერთი ფინანსური ინსტრუმენტის რეალური ღირებულებით აღრიცხვა ყოველი საანგარიშო პერიოდის ბოლოს ხდება. მომდევნო ცხრილი იძლევა ინფორმაციას, თუ როგორ განისაზღვრება ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების რეალური ღირებულება (კერძოდ შეფასების ტექნიკები და გამოყენებული მონაცემები). წარდგენის მიზნით, რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური ინსტრუმენტები დაყოფილია რეალური ღირებულების იერარქიის სამი დონის მიხედვით, რაც დაფუძნებულია რეალური ღირებულების დასადგენად გათვალისწინებული შემავალი მონაცემების დაკვირვებადობის ხარისხზე:



აქტიურ ბაზარზე კოტირებული ფასები (დონე 1) – შეფასება დაფუძნებულია აქტიურ ბაზრებზე მსგავსი აქტივებისა თუ ვალდებულებების კოტირებულ ფასებზე, ბანკის წვდომის შესაძლებლობის შესაბამისად. ამ სახის ფინანსურ ინსტრუმენტებზე შეფასების კორექტირებები არ ვრცელდება, რადგან შეფასება დაფუძნებულია კოტირებულ ფასებზე, რომლებიც მზა სახით და საკმარისი სიხშირით გვხვდება აქტიურ ბაზარზე. ამ პროდუქტების შეფასება არ წარმოადგენს მნიშვნელოვანი შეფასების საგანს; ეს დონე მოიცავს საერთაშორისო რეზერვების პორტფელის ფინანსურ ინსტრუმენტებს, რომლებიც კლასიფიცირებულია წარმოებულ ფინანსურ ინსტრუმენტებად, სავაჭრო ფასიან ქაღალდებად და გასაყიდად არსებულ ინვესტიციებად. ინსტრუმენტები ფასდება ყოველდღიურად, ბლუმბერგის დღის საბოლოო ე.წ. „შეთავაზებული ფასების“ მიხედვით.



შეფასების ტექნიკა, რომელიც იყენებს დაკვირვებად მონაცემებს. (დონე 2) შეფასება, რომელიც ემყარება მონაცემებს, გარდა კვოტირებული ფასებისა, რომელიც გამოიყენებოდა დონე 1, რომლებიც დაკვირვებადია აქტივისა და ვალდებულებებისთვის პირდაპირ ანდა არაპირდაპირ მე-2 დონე მოიცავს შემდეგს: ა) კვოტირებული ფასები მსგავსი აქტივებისა და ვალდებულებებისთვის აქტიურ ბაზრებზე; ბ) კვოტირებული ფასები იდენტური ან მსგავსი აქტივებისა და ვალდებულებებისთვის არა აქტიურ ბაზრებზე; გ) არა კვოტირებული ფასების მქონე მონაცემი, რომლის დაკვირვებაც შესაძლებელია, მაგალითად o საპროცენტო განაკვეთები და სარგებლის მრუდები, რომლებიც დაკვირვებადია კვოტირებული ინტერვალებისთვის o ნაგულისხმები მერყეობა და o საკრედიტო „სპრედი” დ) ბაზრით გამყარებული მონაცემები

საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები, კლასიფიცირებული, როგორც გასაყიდად არსებული ინვესტიციები, მიეკუთვნება მე-2 დონეს და ითვლება დაკვირვებადი მონაცემების მიხედვით, უფრო კონკრეტულად კი საბაზრო სარგებლის მიხედით საქართველოს მთავრობის მიერ გამოშვებული მსგავსი ფასიანი ქაღალდებისთვის. რეალური ღირებულების შესაფასებლად, დისკონტირებული ფულადი ნაკადების მოდელი გამოიყენება მიმდინარე საპროცენტო განაკვეთის სარგებლის მრუდზე დაყრდნობით, რომელიც შეესაბამება დარჩენილ ვადიანობას.

214

finansuri angariSgeba

225 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)  შეფასების ტექნიკა, რომლის შემავალი მონაცემები არ ეფუძნება საბაზრო მონაცემებს (დონე 3) – შეფასება დაფუძნებულია ყველა იმ მონაცემზე, რომელიც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს რეალურ ღირებულებაზე და არ ეფუძნება დაკვირვებად საბაზრო მონაცემებს. ბანკს არ გააჩნია ისეთი ფინანსური ინსტრუმენტები, რომლებიც არ ეფუძნება საბაზრო მონაცემებს. ბანკს მიაჩნია, რომ რომ ბუღალტრული შეფასება, რომელიც დაკავშირებულია ფინანსური ინსტრუმენტების შეფასებასთან, როდესაც არ არის ხელმისაწვდომი კოტირებული საბაზრო ფასები ან სხვა დაკვირვებადი მონაცემები არის მნიშვნლოვანი წყარო გაურკვევლობებისა შეფასებებში რადგან: 1) ის არის მიდრეკილი პერიოდული ცვლილებებისკენ, საჭიროებს მენეჯმენტისგან დაშვებებს საპროცენტო განაკვეთებზე, ცვალებადობაზე, გაცვლით კურსებზე, კონტრაგნტის საკრედიტო რეიტინგზე, შეფასების კორექტირებებზე და სპეციფიურ ფუნქციებზე და 2) გავლენა, რომელიც შეიძლება ჰქონდეს შეფასების ცვლილებას აქტივებზე ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებასა და მოგებასა ან ზარალზე არსებითი იყოს. ქვემოთ ცხრილში მოცემულია ფინანსური ინსტრუმენტები რეალური ღირებულებით, შეფასების დონეების მიხედვით 2014 წლის 31 დეკმბრისა და 2013 წლის 31 დეკმებრის მდგომარეობით. თანხები მოცემულია ღირებულებებით, რომლებიც ასახულია ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში: რეალური ღირებულების შეფასების ტექნიკები არადაკვირვებადი და ძირითადი იერარქიის მნიშვნელოვანი დონეები მონაცემები მონაცემები რეალური ღირებულება 31 31 დეკემბერი, დეკემბერი, ფინანსური 2014 2013 აქტივი შენიშვნები საერთაშორისო რეზერვები წარმოებული 10 2,835 669 დონე 1 კოტირებული არ შეესაბამება ფინანსური “შეთავაზებული ფასი” აქტივები აქტიურ ბაზარზე სავაჭრო 11 494,071 413,916 დონე 1 კოტირებული არ შეესაბამება ფასიანი “შეთავაზებული ფასი” ქაღალდები აქტიურ ბაზარზე გასაყიდად 12 2,422,291 2,588,841 დონე 1 კოტირებული არ შეესაბამება არსებული “შეთავაზებული ფასი” ინვესტიციები აქტიურ ბაზარზე მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები გასაყიდად 12 80,776 42,735 დონე 2 საბაზრო საპროცენტო არ შეესაბამება არსებული განაკვეთი მსგავსი ინვესტიციები ინსტრუმენტებისთვის

2014 წლის 31 დეკემბრით და 2013 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის გადატანა პირველ, მეორე და მესამე დონეებს შორის არ მომხდარა. სხვა სრულ შემოსავალში შესული მოგება და ზარალი უკავშირდება გასაყიდად არსებულ ინვესტიციებს და მისი ანგარიშგება ხდება გასაყიდად არსებული ინვესტიციების გადაფასების რეზერვის ცვლილებების საფუძველზე. მოგება ან ზარალში გაერთიანებული წმინდა არარეალიზებული ზარალი ფასიანი ქაღალდებისა და წარმოებული ინსტრუმენტებიდან უკავშირდება წარმოებული ფინანსური აქტივებისა და სავაჭრო ფასიან ქაღალდების ცვლილებებს რეალურ ღირებულებაში 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის.

215

226 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

იმ ფინანსური აქტივებისა და ფინანსური ვალდებულებების რეალური ღირებულება, რომლებიც არ ფასდება რეალური ღირებულებით განმეორებით საფუძველზე (მაგრამ რეალური ღირებულების ასახვა აუცილებელია) ფიქსირებული საპროცენტო შემოსავლის მქონე ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების საბალანსო ღირებულება უტოლდება რეალურ ღირებულებას, იმ შემთხვევაში თუ მათ გააჩნიათ ხანმოკლე დაფარვის ვადა. ეს დაშვება ასევე ეხება მოთხოვნამდე დეპოზიტებსა და ანგარიშებს დაფარვის ვადის გარეშე. მიჩნეულია, რომ ცვლადი საპროცენტო სარგებლის მქონე ფინანსური აქტივებისა (საქართველოს სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები კლასიფიცირებული, როგორც დაფარვის ვადამდე ფლობილი) და ვალდებულებების (სესხები საერთაშორისო სავალუტო ფონდიდან) შემთხვევაში საბალანსო ღირებულება უტოლდება რეალურ ღირებულებას. დამატებით ბანკის მენეჯმენტი მიიჩნევს, რომ სესხი საერთაშორისო სავალუტო ფონდიდან, მისი სპეციფიური თვისებიდან გამომდინარე წარმოადგენს ცალკე სესხების სეგმენტს, რომლებიც გაიცემა საერთაშორისო ფინანსური ორგანიზაციების მიერ განვითარებადი ქყვეყნებისთვის ხელშეწყობის მიზნით. შედეგად ეს სესხები განიხილება, როგორც “გაშლილი ხელის მანძილის პრინციპით” მიღებული. 28.

რისკის მართვა შესავალი ბანკის საქმიანობა დაკავშირებულია სხვადასხვა რისკებთან, როგორიცაა საბაზრო, საკრედიტო და ლიკვიდობის ფინანსური რისკები. ბანკი ასევე დაკავშირებული საოპერაციო რისკებთან. ბანკის უნიკალური ფუნქციებიდან და მოვალეობიდან გამომდინარე, ბანკის რისკების მართვა და კონტროლი ითვალისწინებს არა მხოლოდ ორგანიზაციულ რისკსა და მოგებას, არამედ მხედველობაში იღებს ეროვნულ ინტერესს, კანონით დადგენილი პასუხისმგებლობების შესაბამისად, რომელიც გაწერილია შესაბამის კანონმდებლობაში. ბანკი თვლის, რომ რისკის მართვა და კონტროლი ძლიერი კორპორაციული მართვის არსებითი კომპონენტია. ბანკის საბჭო მაქსიმალურად პასუხისმგებელია ზედამხედველობა გაუწიოს რისკების მართვის სტრუქტურას, აკონტროლოს ძირითადი რისკების მართვის პროცესი და გადახედოს რისკების მართვის პოლიტიკასა და პროცედურებს; აგრეთვე გარკვეული რისკების მართვასა და მონიტორინგზე პასუხსმგებელია ცალკეული ბიზნეს ერთეულები. თავდაცვის პირველი ხაზი (კონტროლის პირველი დონე) - მართვა დეპარტამენტების დონეზე რისკების მართვა და შიდა კონტროლის სისტემა ბანკის მართვისა და ანგარიშვალდებულების/პასუხისმგებლობის განუყოფელი ნაწილებია. ოპერაციის ხასიათიდან გამომდინარე, ბანკის მიერ რისკების მართვა ხდება ცენტრალიზებული და არა-ცენტრალიზებული მეთოდებით. ფინანსური რისკის მართვა ხორციელდება ცენტრალიზებულად, ხოლო საოპერაციო რისკი დეპარტამენტების დონეზე იმართება. დეპარტამენტის დონეზე რისკის მართვის ძირითადი ამოცანაა რისკების ამოცნობა, შეფასება და მართვა შესაბამის დეპარტამენტებში, რაც გულისხმობს (მაგრამ არ შემოიფარგლება) ადეკვატური და ეფექტური კონტროლის სისტემის შემუშავებას, დანერგვასა და შენარჩუნებას.

216

finansuri angariSgeba

227 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

თავდაცვის მეორე ხაზი (კონტროლის მეორე დონე) - ინტეგრირებული რისკის მართვის ფუნქციები საქართველოს ეროვნული ბანკისთვის რისკის მართვა სტრატეგული პრიორიტეტია, რის შედეგადაც შეიქმნა ცენტრალიზებული რისკის მართვის დეპარტამენტი (2014 წლის ნოემბრიდან). დეპარტამენტი პასუხისმგებელია მმართველის წინაშე. მიუხედავად იმისა, რომ ყოველდღიური რისკის მართვა (ფინანსური თუ არა-ფინანსური) დეპარტამენტების დონეზე ხორციელდება, კოორდინირებულ, ამომწურავ და სისტემატურ რისკის მართვაზე საბოლოო პასუხისმგებლობა ცენტრალიზებული რისკების მართვის დეპარტამენტს ეკისრება. დეპარტამენტი უზრუნველყოფს რისკების აღმოჩენას, შეფასებას და შემცირებას რისკის მართვის სტრუქტურის შესაბამისად, რომელიც თავის მხრივ შეესაბამება საერთაშორისო რისკის მართვის საქმიანობის საუკეთესო სტანდარტებსა და მიდგომებს. თავდაცვის მესამე ხაზი (კონტროლის მესამე დონე) - შიდა აუდიტი ბანკის რისკის მართვის პროცესი რეგულარულად აუდირებულია შიდა აუდიტის მიერ, რომელიც ამოწმებს, როგორც პროცედურების ადეკვატურობას, ასევე ბანკის საქმიანობის შესაბამისობას აღნიშნულ პროცედურებთან. შიდა აუდიტი შეფასების შედეგებს განიხილავს ხელმძღვანელობასთან და საბჭოს თავმჯდომარეს წარუდგენს მის შედეგებსა და რეკომენდაციებს. რისკის მართვის დეპარტამენტის სტრუქტურა

რისკის ტიპი

რისკის მართვა

ფინანსური რისკები

დეპარტამენტის დონეზე

არა-ფინანსური რისკები

დეპარტამენტის დონეზე

სახელმძღვანელოების, პოლიტიკის ავტორი მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი საერთაშორისო რეზერვების მართვის კომიტეტი პასუხისმგებელი კომიტეტებიპასუხისმგებელი კომიტეტები

ზედამხედველობა ცენტრალიზებული რისკის მართვის დეპარტამენტი

ცენტრალიზებული რისკის მართვის დეპარტამენტი

ფინანსური რისკები ბანკი ფინანსურ ინსტრუმენტებს იყენებს მონეტარული პოლიტიკის მიზნების მისაღწევად და ასევე, საერთაშორისო რეზერვების მართვისთვის. ამ ორ პორტფელს განსხვავებული რისკის პოლიტიკა და მახასიათებლები აქვს და ორივე იმართება ფინანსური ბაზრების დეპარტამენტის მიერ. ქვემოთ მოცემულ ფინანსური რისკების დახასიათებაში წარმოდგენილია მთავარი რისკები, რომლის წინაშეც დგას ამ ორ პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები და ასევე წარმოდგენილია ამ რისკების მართვის პოლიტიკა.

217

228 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ქვემოთ მოყვანილი ცხრილი წარმოადგენს კომპონენტების მაქსიმალურ საკრედიტო რისკს.

ფინანსური

მდგომარეობის

მაქსიმალური რისკი აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში

ანგარიშგების

მაქსიმალური რისკი

შენიშვნ 31 დეკემბერი 2014 ები

31 დეკემბერი 2013

საერთაშორისო რეზერვები ფული და ფულის ექვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში

1,462,328

1,264,024

388,675

385,345

აქტივები წარმოებული ინსტრუმენტების მიხედვით

2,835

669

სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები

494,071

413,916

გასაყიდად არსებული ინვესტიციები

2,422,291

2,588,841

სხვა ფინანსური აქტივები

766

მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ

712,500

400,200

გასაყიდად არსებული ინვესტიციები

80,776

42,735

სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნული ვალუტაში დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები

442,094

482,207

სხვა ფინანსური აქტივები

467

1,644

6,006,041

5,580,405

აქტივები დენომინირებული ეროვნული ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები

სულ საკრედიტო რისკი

საერთაშორისო რეზერვების პორტფელი ეროვნული ბანკის შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის მიხედვით , ბანკი უფლებამოსილია იქონიოს და მართოს საერთაშორისო რეზერვების პორტფელი. ბანკი პორტფელს იყენებს მონეტარული და გაცვლითი კურსის პოლიტიკის წარმოებისა და შიდა და უცხოური გადახდების ნორმალური ფუნქციონირებისთვის. რეზერვები ასევე გამოიყენება ქვეყნის გარე რისკებისგან დასაცავად, რაც გულისხმობს საკმარისი ლიკვიდობის შენარჩუნებას ფინანსური კრიზისის დროს შოკის დასაძლევად. შესაბამისად, საერთაშორისო რეზერვების ფლობის სხვადასხვა მიზნებია უსაფრთხოების, ლიკვიდობისა და მომგებიანობის უზრუნველყოფა. ამ ამოცანების ხელშესაწყობად, განსაკუთრებით კი ლიკვიდობისა და კაპიტალის შესანარჩუნებლად, საერთაშორისო რეზერვების პორტფელში არსებული აქტივების ინვესტიცია ხდება კონსერვატიულად. მაგალითად, ბანკის საინვესტიციო სახელმძღვანელოში პრიორიტეტი ენიჭება კაპიტალის შენარჩუნებას და რეზერვების მაღალ ლიკვიდობას. როდესაც ეს წინაპირობები სრულდება, უნდა მოხდეს მოგების მაქსიმიზაცია. პორტფელის მართვა ხდება საინვესტიციო სახელმძღვანელოს მიხედვით (SAA - აქტივების სტრატეგული გადანაწილება), რომელიც დამტკიცებულია ეროვნული ბანკის საბჭოს მიერ. ბანკის რეზერვების მართვის კომიტეტი (შემდგომში "კომიტეტი") პასუხისმგებელია აქტივების სტრატეგიულ გადანაწილების მიხედვით რისკის შემცირებისთვის საჭირო ზომების დანერგვასა და მონიტორინგზე. ასევე კომიტეტმა უნდა მიიღოს რწმუნება იმისა, რომ ბანკის საქმიანობა ხდება 50

218

finansuri angariSgeba

229 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

რისკის დადგენილი პარამეტრების ფარგლებში. კომიტეტის ჩვეულებრივი საქმიანობა მოიცავს ყოველთვიური ანგარიშების მიმოხილვას, კონტრაგენტების სიის დამოწმებას, სტრატეგიული ცვლილებების დამოწმებას საბჭოში წარდგენამდე და პერიოდულად აქტივების გადანაწილებასთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი ტაქტიკური გადაწყვეტილებების მიღებას. ბანკის რისკის მართვისა და კონტროლის განყოფილება (შემდგომში "განყოფილება") პასუხისმგებელია საერთო რისკების ყოველდღიურ მართვასა და დადგენილ პარამეტრებთან შესაბამისობაზე. განყოფილებამ უნდა უზრუნველყოს რისკების ამოცნობის, შეფასების, მართვისა და ანგარიშგებისათვის საჭირო საერთო პრინციპებისა და მეთოდების შემუშავება. შიდა რეზერვების პორტფელი დაყოფილია 3 ძირითად ტრანშად მათი მიზნობრიობიდან გამომდინარე:

  

საოპერაციო ტრანში - რათა მოხდეს მოკლე-ვადაში საჭირო ნაღდი ფულის უზრუნველყოფა გადახდების, მოკლე-ვადიანი ობლიგაციებისა და შესაძლო უცხოური ვალუტის ინტერვენციებისთვის; ლიკვიდერობის ტრანში - რათა მოხდეს ჩარევა საჭიროების შემთხვევაში ლიკვიდობის მნიშვნელოვნად გასაზრდელად - გარე შოკის ან საოპერაციო ტრანშის ამოწურვისას. საინვესტიციო ტრანში - რათა მოხდეს მოგების მაქსიმიზაცია ხანგრძლივი საინვესტიციო პერიოდისთვის, საბაზრო რისკის დონის შეზღუდვით.

მონეტარული პოლიტიკის პორტფელი მონეტარული პოლიტიკის განხოირციელების ძირითადი საშუალებებია ისეთი ფინანსური ინსტრუმენტები, როგორიცაა სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები, სესხები გაცემული კომერციულ ბანკებზე, სადეპოზიტო სერტიფიკატები და მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნები კომერციული ბანკებისთვის. მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი პასუხისმგებელია დანერგოს და მონიტორინგი გაუწიოს რისკის შემცირების საშუალებებს, მაგალითად როგორიცაა უზრუნველყოფის მოთხოვნები რეფინანსირების სესხებისთვის. საკრედიტო რისკი საკრედიტო რისკი არის დანაკარგი, რომელიც შესაძლებელია წარმოიშვას კონტრაგენტის მიერ ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობის შემთხვევაში.

ა) საერთაშორისო რეზერვების პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტები საერთაშორისო რეზერვების ოპერაციებში გამოყენებული ფინანსური ინსტრუმენტების საკრედიტო რისკის კონტროლისთვის, "სტრატეგული აქტივების გადანაწილება" ზღუდავს საკრედიტო რისკს ქვეყნების, კონტრაგენტების და ემიტენტების მიხედვით, საკონცენტრაციო ლიმიტებისა და მინიმალური გრძელვადიანი საკრედიტო რეიტინგების დაწესებით (Standard & Poor’s, Moody’s და Fitch). მაგალითად, საინვესტიციო სახელმძღვანელო ნათლად საზღვრავს, რომ საკრედიტო რეიტინგის მინიმალურ დონე წარმოადგენს AA- ობლიგაციბსა და თამასუქებში ინვესტირებისათვის. რაც შეეხება ბანკთაშორის დეპოზიტებსა და სხვა ფინანსურ ინსტრუმენტებს, მინიმალური საკრედიტო რეიტინგი A- შეფასებაა. “სტრატეგული აქტივების გადანაწილება” ასევე ზღუდავს ინსტრუმენტების კომპოზიციასა და ვადიანობას, ძირითადად სხვადასხვა ფულადი ბაზრის ინსტრუმენტებისთვის, ფიქსირებული და ცვალებად განაკვეთიანი ფასიანი ქაღალდებისთვის (სახელმწიფო ობლიგაციები, სააგენტოს და სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები) და სხვა ძლიერ ლიკვიდური, და უსაფრთხო ინსტრუმენტების ტიპებისთვის.

219

230 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

კონტრაგენტების შერჩევისას ბანკი ითვალისწინებს კონტრაგენტების საკრედიტო რეიტინგს, ქვეყანას, აქტივებისა და კაპიტალის მოცულობას, საერთაშორისო ბაზრებზე და კორპორატიულ კლიეტებთან გამოცდილებას და სერვისისა და ინსტრუმენტების ტიპებს. ზემოთ ხსენებული საკრედიტო სააგენტოების მიერ ბანკის კონტრაგენტის გრძელვადიანი საკრედიტო რეიტინგის შემცირებისას, კონტრაგენტი ამოღებული იქნება დაშვებული კონტრაგენტების სიიდან. ქვემოთ მოცემული ცხრილი მოიცავს საერთაშორისო მართვის პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტების საკრედიტო რეიტინგებს. როდესაც სარეიტინგო სააგენტოების (Standard & Poor’s, Moody’s და Fitch) მიერ აქტივისთვის ხდება განსხვავებული საკრედიტო რეიტინგების მინიჭება , აქტივის საკრედიტო რისკის შესაფასებლად გამოიყენება უმცირესი საკრედიტო რეიტინგი.

31 დეკემბერი 2014 აქტივები დენომინირებული უცხოური ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფული და ფულის ექვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში აქტივები წარმოებული ინსტრუმენტების მიხედვით სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სულ საერთაშორისო რეზერვები

31 დეკემბერი 2013

შენიშვ ნები

AAA

AA+

202,539

172,720 106,809 532,196 236,919 208,741

388,675

2,835

189,759

186,912 101,503

10,500

5,397

494,071

802,452 1,472,026

64,514

- 2,422,291

1,583,425 1,831,658 291,611 607,210 242,316 211,576

1,079

1,325 4,770,200

შენი შვნე ბი

აქტივები დენომინირებული უცხოური ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფული და ფულის 7 ექვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში 9 საერთაშორისო სავალუტო ფონდში აქტივები წარმოებული 10 ინსტრუმენტების მიხედვით სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები 11 გასაყიდად არსებული 12 ინვესტიციები სულ საერთაშორისო რეზერვები

AA-

83,299

AA-

A+

A-

BBB

1,079

A-

სულ

1,325 1,462,328

AAA

AA+

302,677

151,903

385,345

669

157,819 135,975

12,879

413,916

728,341 1,526,157 186,118 148,225

- 2,588,841

1,523,606 1,835,879 327,049 334,800 199,590 251,853 180,018

- 4,652,795

107,243

A+

BBB

4,956 173,696 199,590 251,853 179,349

სულ

- 1,264,024

220

finansuri angariSgeba

231 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი) ბ) მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტები საკრედიტო რისკი დაკავშირებულია ღია ბაზრის ოპერაციებთან და ინსტრუმენტებთან, რომელთა მეშვეობითაც ფინანსურ სისტემაში ხდება ლიკვიდობის მიწოდება. ბანკის ფასიანი ქაღალდების პორტფელი შედგება მხოლოდ საქართველოს მთავრობის მიერ გამოცემული ფასიანი ქაღალდებისაგან, რომლებიც მიჩნეულია დაბალი საკრედიტო რისკის მქონე აქტივებად. საბანკო ინსტიტუტებზე გაცემული სესხების რისკის შესამცირებლად, ბანკი ითხოვს უზრუნველყოფას, რომელსაც მისთვის მისაღები საკრედიტო ხარისხი აქვს. უზრუნველყოფის შეფასება ხდება მათი მიღებისას არსებული საბაზრო ფასით და შეფასებაზე შეიძლება გავრცელდეს დისკონტი ან „ჰეარკატი“ინსტრუმენტის სპეციფიკური მახასიათებლებიდან გამომდინარე. ქვემოთ მოცემულია მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში შემავალი აქტივებისა და სხვა ფინანსურ აქტივების საკრედიტო ხარისხი, რომელიც შედგენილია ბანკის შიდა საკრედიტო რეიტინგის სისტემაზე დაყრდნობით: 31 დეკემბერი 2014

შენიშვნ ები

ვადაგადაუცილებული და არა გაუფასურებული AAA AA რეიტინგი რეიტინგი

B რეიტინგი

სულ

აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა ფინანსური აქტივები

აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები

8 12

712,500 -

80,776

712,500 80,776

სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები სხვა ფინანსური აქტივები

13 18

442,094 -

467

442,094 467

712,500

522,870

471 1,235,841

სულ

შენიშვნ ები

31 დეკემბერი 2013 ვადაგადაუცილებული და არა გაუფასურებული AAA AA B რეიტინგი რეიტინგი რეიტინგი

სულ

აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ სხვა ფინანსური აქტივები აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები

8 18

58 -

766

58 766

8 12

400,200 -

42,735

400,200 42,735

13 18

482,207 -

1,644

482,207 1,644

400,258

524,942

2,410

927,610

სულ

221

232 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ბანკი ფინანსური აქტივებს, გარდა საერთაშორისო რეზერვებისა, აკლასიფიცირებს შემდეგნაირად: AAA რეიტინგი - ძალიან კარგი ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხებლები, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში არ შესულა ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი არ არის ვადაგადაცილებული. AA რეიტინგი – სტაბილური ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხელბები, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში არ შესულა ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი არ არის ვადაგადაცილებული. A რეიტინგი - დამაკმაყოფილებელი ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხებლები, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში შესულია ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი არ არის ვადაგადაცილებული. B რეიტინგი - დამაკმაყოფილებელი ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხებლები, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში შესულია ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი ვადაგადაცილებულია პოლიტიკის შესაბამისად, ბანკი საკრედიტო პოლიტიკის მიზნებისთვის სათანადოდ აწარმოებს რისკის რეიტინგებს. დაკავშირებული რისკების შეფასება და განახლება ხდება რეგულარულად. ჭარბი რისკის კონცენტრაცია რისკის კონცენტრაციას მაშინ აქვს ადგილი, როდესაც კონტრაგენტები ჩართულნი არიან მსგავს ბიზნეს საქმიანობაში, საქმიანობას ეწევიან ერთსადაიმავე გეოგრაფიულ რეგიონში, ან აქვთ მსგავსი ეკონომიკური მდგომარეობა და ეკონომიკური, პოლიტიკური და სხვა ცვლილებები თანაბრად უარყოფით გავლენას ახდენს სახელშეკრულებო ვალდებულებების შესრულების უნარზე. კონცენტრაცია მიუთითებს იმაზე, რომ ბანკი შედარებით მგრძნობიარე იქნება კონკრეტულ სფეროსა თუ გეოგრაფიულ ნაწილში მიმდინარე ცვლილებების მიმართ. ჭარბი რისკის კონცენტრაციის თავიდან აცილების მიზნით, ბანკის პოლიტიკა და პროცედურები მოიცავს დივერსიფიცირებული პორტფელის შექმნისა და შენარჩუნების სპეციალურ ინსტრუქციებს. რისკის კონცენტრაცია აქტივების ხარისხისა და კონტრაგენტების მიხედვით წარმოდგენილია შესაბამის შენიშვნებში.

222

finansuri angariSgeba

223

ბანკის ფინანსური აქტივები და

ვალდებულებები: ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ

წმინდა პოზიცია:

7 9 10 11 12

აქტივები: საერთაშორისო რეზერვები ფული და ფულის ექვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში აქტივები წარმოებული ინსტრუმენტების მიხედვით სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები

2013 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით

შენიშვნები

ვალდებულებები: ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ

წმინდა პოზიცია

7 9 10 11 12

შენიშვნები

2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით

ვალდებულებები:

1,755,701

153,034 669 101,151 1,500,847 1,755,701

აშშ

1,712,011

190,799 2,835 121,346 1,397,031 1,712,011

აშშ

1,595,280

516,888 305,810 772,582 1,595,280

ევროკავშირი

1,542,672

722,447 273,118 547,107 1,542,672

ევროკავშირი

174,430

60,793 113,637 174,430

ავსტრალია

495,690

212,349 283,341 495,690

ავსტრალია

227,774

195,504 3,518 28,752 227,774

კანადა

461,259

321,171 5,397 134,691 461,259

კანადა

34,913

585,181

61,726 385,345 173,023 620,094

საერთაშორისო

75,118

468,489

601 388,675 94,210 60,121 543,607

საერთაშორისო

279,516

276,079 3,437 279,516

სხვა

14,961

14,961 14,961

სხვა

4,067,614

585,181

1,264,024 385,345 669 413,916 2,588,841 4,652,795

სულ

4,301,711

468,489

1,462,328 388,675 2,835 494,071 2,422,291 4,770,200

სულ

ვალდებულებები კონცენტრირებულია საქართველოში. ქვემოთ მოცემულია საქართველოს გარეთ კონცენტრირებულ ფინანსური აქტივები და

გარდა საერთაშორისო რეზერვების პორტფელისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ ვალდებულებისა,

(ათასი ლარი) გეოგრაფიული კონცენტრაცია

ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

საქართველოს ეროვნული ბანკი

233

234 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ლიკვიდობის რისკი ლიკვიდობის რისკი წარმოიშვება, როდესაც ფასიანი ქაღალდებით მეორად ბაზარზე ვაჭრობა სირთულეს წარმოადგენს, იქიდან გამომდინარე, რომ ბაზარზე შეუძლებელია სასურველი მოცულობის ვაჭრობის განხორციელება ფასის მნიშვნელოვნად შეცვლის გარეშე.

ა) საერთაშორისო რეზერვების პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები ლიკვიდობის რისკის მართვის ამოცანაა დარწმუნდეს რომ ბანკი ასრულებს ყველა აღებულ ფინანსურ ვალდებულებას. შესაბამისად, არსებობს ვადიანობის დივერსიფიკაციის პოლიტიკა და დაწესებული ლიმიტები, რომელთა მიზანია იმის უზრუნველყოფა, რომ შესყიდული ფასიანი ქაღალდებით მეორად ბაზარზე ვაჭრობა შესაძლებელი იყოს აქტივების ფასების მკვეთრი ცვლილებების გამოწვევის გარეშე. ამ სახელმძღვანელოების მიხედვით, გრძელვადიან ფასიან ქაღალდებსაც კი მყისიერი ლიკვიდობა გააჩნიათ.

ბანკის მონეტარული პოლიტიკისა და საერთაშორისო რეზერვების მართვის კომიტეტები ადგენენ იმ ვადადამდგარი სახსრების მინიმალური პროპორციის ზღვრებს, რომლებიც გამოიყენება ფულადი სახსრების გადინების დასაფარად. ბანკის ლიკვიდობის მართვის პოლიტიკა მოითხოვს: • • • • •

ძირითად ვალუტებში ფულადი ნაკადების პროგნოზირებას ლიკვიდური აქტივების დონის გათვალისწინებით; დაფინანსების დივერსიფიცირებული წყაროს არსებობას; სესხების კონცენტრაციისა და პარამეტრების მართვას; პორტფელის მაღალ ლიკვიდურ აქტივებში განთავსებას, რომლებიც ადვილად იქნებიან ლიკვიდირებულნი, როგორც დაცვის მექანიზმი ნებისმიერი ფულადი ნაკადის შეწყვეტისას; ლიკვიდობისა და გაუთვალისწინებელი დაფინანსების გეგმის არსებობას

ფინანსური ბაზრების დეპარტამენტი ინფორმაციას იღებს ბიზნეს ერთეულებიდან ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების ლიკვიდობის ჭრილში და სხვა დეტალებს პროგნოზირებული ფულადი ნაკადების შესახებ დაგეგმილი მომავალი ოპერაციებიდან. ბანკის ლიკვიდობის რისკი დაკავშირებულია ფულად ნაკადებთან უცხოურ ვალუტაში.

224

finansuri angariSgeba

235 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ქვემოთ მოცემული ცხრილში ნაჩვენებია ბანკის უცხოურ ვალუტაში არსებული ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების ვადიანობის ანალიზი 2014 და 2013 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, სახელშეკრულებო არადისკონტირებულ ფულად ნაკადებზე დაფუძნებით. ფინანსური აქტივები უცხოურ ვალუტაში წარმოდგენილია „3 თვიდან 12 თვემდე“ კატეგორიაში, იმის საფუძველზე რომ ბანკს შეუძლია მათი რეალიზება არა უმეტეს 3 თვის ვადის განმავლობაში ლიკვიდურობის მოთხოვნათა დასაკმაყოფილებლად: 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფული და ფულის ექვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში აქტივები წარმოებული ინსტრუმენტების მიხედვით სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა ფინანსური აქტივები სულ აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ სხვა ვალდებულებები სულ ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში

შენიშვ ნები

აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფული და ფულის ექვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში აქტივები წარმოებული ინსტრუმენტების მიხედვით სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ სხვა ფინანსური აქტივები სულ - აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ ვალდებულებები კლიენტების მიმართ სხვა ვალდებულებები სულ -ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში წმინდა პოზიცია

3 თვიდან 1 წლიდან 12 თვემდე 5 წლამდე

სულ

1,462,328

9 10 11 12

388,675 2,835 494,071 2,422,291

4 4,770,204

1,326,648

20 9 18

187,948 404,784 617 1,919,997

26,452 26,452

37,789 37,789

187,948 469,025 617 1,984,238

2,850,207

(26,452)

(37,789)

2,785,966

წმინდა პოზიცია

2013 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით

3 თვეზე ნაკლები

შენიშვნე 3 თვეზე ბი ნაკლები

3 თვიდან 1 წლიდან 5 12 თვემდე წლამდე

სულ

1,264,024

9 10 11 12

385,345 669 413,916 2,588,841

8 18

58 766 4,653,619

1,134,568

20 9 22 18

146,892 453,764 1 797 1,736,022 2,917,597

54,694 54,694 (54,694)

78,689 78,689 (78,689)

146,892 587,147 1 797 1,869,405 2,784,214

225

236 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ბ) მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები ეროვნული ბანკის, როგორც მონეტარული ორგანოს მახასიათებლების გათვალისწინებით, რომელიც გულისხმობს ფინანსური სისტემის ლიკვიდობის კონტროლს, ბანკს არ გააჩნია ეროვნულ ვალუტაში აქტივებსა და ვალდებულებებს შორის შეუსაბამობის შეზღუდვები. საბაზრო რისკი საბაზრო რისკი წარმოიშობა ფინანსური ინსტრუმენტების ღირებულების ცვლილების შედეგად, რაც გამოწვეულია ისეთი საბაზრო ფაქტორების ცვალებადობით, როგორიცაა საპროცენტო განაკვეთი და სავალუტო კურსი. საბაზრო რისკები მოიცავს სავალუტო რისკს, საპროცენტო განაკვეთებისა და სხვა ფასების ცვლილების რისკებს. საბაზრო რისკი წარმოიშობა საპროცენტო განაკვეთების, სავალუტო და კაპიტალის ფინანსური ინსტრუმენტების ღია პოზიციიდან, რომლებიც არ არის დაცული ზოგადი და სპეციფიკური საბაზრო რყევებისა და და საბაზრო ფასების ცვლილებებისგან.

ა) საერთაშორისო რეზერვების პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტები საბაზრო რისკი დანაკარგებს.

გულისხმობს

ინვესტიციების

ფასების

ცვლილების

შედეგად

შესაძლო

სტრატეგიული აქტივების გადანაწილების პროცესი ბანკის მიერ რისკის ტოლერანტობის/ამტანობის საფუძველზე ზღუდავს საბაზრო რისკს. მოგების მაქსიმიზაციის მიზნით, მას შემდეგ რაც მოხდება სცენარების შეფასება სხვადასხვა საპროცენტო განაკვეთების მიხედვით, საბაზრო რისკის ლიმიტის ფარგლებში ისაზღვრება შემოსავლიანობის სავარაუდო მაჩვენებელი ცალკეული პორტფელებისთვის. ვალუტის რისკები განისაზღვრება უცხოურ ვალუტაში არსებული ვალდებულების ანალიზის საფუძველზე. საერთო სავალუტო რისკის შესამცირებლად ასევე განიხილება დივერსიფიკაციის ეფექტი (იხილეთ შენიშვნა - სავალუტო რისკი) საოპერაციო ტრანშის გარდა ყველა პორტფელი აქტიურად იმართება შემოსავლიანობის სავარაუდო მაჩვენებელთან მიმართებაში. აქტიური საბაზრო რისკი შემოსავლიანობის სავარაუდო მაჩვენებელთან მიმართებაში განისაზღვრება რისკის ბიუჯეტირების პროცესის დროს და აქტიური საბაზრო რისკის ლიმიტები დაწესებულია ყოველი პორტფელისთვის წინასწარ შეფასებული სავარაუდო „ტრეკინგ ერორი“-ისა და გადახრის ხანგრძლივობის შეზღუდვით. იმის შესაფასებლად თუ რამდენად მდგრადია აქტიური პორტფელები საბაზრო შოკის მიმართ ხორციელდება რეგულარული "სტრეს-ტესტინგი". ქვემოთ მოცემულია სტრატეგიული შედარებითი საფუძვლების ხანგრძლივობა და აქტიური ბაზრების რისკის ლიმიტები საერთაშორისო რეზერვების პორტფელისთვის:

ტრანშები ლიკვიდობის პორტფელი - აშშ დოლარი საინვესტიციო პორტფელი - აშშ დოლარი საინვესტიციო პორტფელი - ევრო საინვესტიციო პორტფელი ავსტრალიური დოლარი

შედარებითი საფუძვლების ხანგრძლივობა (ხანგრძლივობის გადახრის ლიმიტები)

წინასწარი ნავარაუდები „ტრეკინგ ერორი“

3 თვე (+/-1 თვე)

10 საბაზო პუნქტი

6 თვე (+/-3 თვე)

15 საბაზო პუნქტი

1 წლი (+/-3 თვე)

15 საბაზო პუნქტი

1,5 წელი (+/-3 თვე)

15 საბაზო პუნქტი

226

finansuri angariSgeba

237 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

საინვესტიციო პორტფელი კანადური დოლარი

1,5 წელი (+/-3 თვე)

15 საბაზო პუნქტი

საბაზრო რისკის მონიტორინგი ხდება ვალუტებისა და ვადიანობის ყოველდღიური შეფასებით, და „ტრეკინგ ერორი“-ის შემდგომი მეთვალყურეობით. საერთაშორისო რეზერვების მართვის ყოველდღიური რეპორტი, რომელიც მზადდება ფინანსური ბაზრების დეპარტამენტის მიერ, მოიცავს შედეგებისა და რისკის, როგორც ცალკეულ, ასევე "ბენჩმარკთან" მიმართებაში შეფასებას და წარმოადგენს დანერგილი საინვესტიციო სტრატეგიის შეფასებას. ბ) მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები ღია სავალუტო ოპერაციებისთვის, რისკი ძირითადად დაკავშირებულია საქართველოს სახელმწიფო ობლიგაციების საბაზრო ღირებულის ცვლილებასთან და ლიკვიდობის მიწოდების ტრანზაქციებისას მიღებული უზრუნველყოფის ღირებულების ცვლილებასთან. უზრუნველყოფებისთვის გაუფასურების რისკი მცირდება მარჟებითა და "haircut"-ებით, რომლებიც ამცირებს მათ ღირებულებას და საშუალებას იძლევა, რომ გასესხებული თანხის ეფექტური ნაწილი უზრუნველყოფის ღირებულებაზე ნაკლები იყოს. ბანკის ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების საპროცენტო განაკვეთის მგრძნობელობის ანალიზი საპროცენტო განაკვეთის რისკი წარმოიშობა იმის ალბათობით, რომ საპროცენტო განაკვეთის ცვლილება გავლენას მოახდენს მომავალ ფულად ნაკადებზე ან ფინანსური ინსტრუმენტების რეალურ ღირებულებაზე. ქვემოთ მოცემული ცხრილი ასახავს საპროცენტო განაკვეთის 1 პროცენტიანი ცვლილების გავლენას ბანკის მოგება ან ზარალის ანგარიშგებაზე, წარმოებული ინსტრუმენტების ეფექტის გათვალისწინებით, სხვა ცვლადების უცვლელობის პირობებში. 2014 ვალუტა

აშშ დოლარი SDR ევრო ავსტრალიური დოლარი კანადური დოლარი ლარი სხვა

საპროცენტო განაკვეთის ზრდა

1% 1% 1% 1% 1% 1% 1%

2013 წმინდა საპროცენტო შემოსავლის მგრძნობელობა 22,472 (793) 4,084 3,589 1,604 4,959 161

საპროცენტო განაკვეთის ზრდა

1% 1% 1% 1% 1% 1% 1%

2014 ვალუტა

აშშ დოლარი SDR ევრო ავსტრალიური დოლარი კანადური დოლარი ლარი სხვა

საპროცენტო განაკვეთის შემცირება 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1%

წმინდა საპროცენტო შემოსავლის მგრძნობელობა 19,193 (2,004) 8,563 2,842 2,186 (596) 108

2013 წმინდა საპროცენტო შემოსავლის მგრძნობელობა (22,472) 793 (4,084) (3,589) (1,604) (4,959) (161)

საპროცენტო განაკვეთის შემცირება 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1%

წმინდა საპროცენტო შემოსავლის მგრძნობელობა (19,193) 2,004 (8,563) (2,842) (2,186) 596 (108)

227

238 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

კაპიტალის მგრძნობელობა ფიქსირებული განაკვეთის გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივების გადაფასებით მიღებული საპროცენტო განაკვეთის 1 პროცენტიანი ცვლილების გათვალისწინებით. 2014

ვალუტა

აშშ დოლარი ევრო ავსტრალიური დოლარი კანადური დოლარი ლარი

საპროცენტო განაკვეთის ზრდა 1% 1% 1% 1% 1%

ვალუტა

აშშ დოლარი ევრო ავსტრალიური დოლარი კანადური დოლარი ლარი

2013

კაპიტალის მგრძნობელობა 16,824 2,237 3.456 1,386 800

საპროცენტო განაკვეთის ზრდა 1% 1% 1% 1% 1%

2014 საპროცენტო განაკვეთის შემცირება 1% 1% 1% 1% 1%

კაპიტალის მგრძნობელობა 17,150 6,180 2,186 400

2013

კაპიტალის მგრძნობელობა (16,824) (2.237) (3,456) (1386) (800)

საპროცენტო განაკვეთის შემცირება 1% 1% 1% 1% 1%

კაპიტალის მგრძნობელობა (17,150) (6,180) (2,186) (400)

სავალუტო რისკი სავალუტო რისკი წარმოადგენს სავალუტო კურსების ცვლილებების გამო ფინანსური ინსტრუმენტის ღირებულების ცვალებადობის რისკს. აქტივების სავალუტო სტრუქტურიდან გამომდინარე ბანკის აქტივების ღირებულებისთვის დამახასიათებელია ძირითადი ვალუტების კურსების ცვლილების რისკი. სავალუტო კურსის რისკის შემცირება გარკვეულ დონეზე შესაძლებელია აქტივების ფლობით ვალუტების დივერსიფიცირებულ პორტფელში. ბანკი ფლობს უცხოურ რეზერვებს შემდეგ ვალუტებში: აშშ დოლარი (70%), ევრო (20%), კანადური დოლარი, ავსტრალიური დოლარი და სხვა ვალუტები 10%-მდე. სტრატეგული აქტივების გადანაწილების მიხედვით, დასაშვები გადახრა მიზნობრივი თარგეტირებული ვალუტის კომპოზიციიდან კანადური და ავსტრალიური დოლარისთვის +/-5%-ია, ხოლო აშშ დოლარისა და ევროსთვის +/-10%. მგრძნობელობა უცხოური ვალუტის მიმართ ქვემოთ მოცემული ცხრილი გვიჩვენებს ბანკის ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების კონცენტრაციას ძირითად ვალუტებში და ანალიზს ლართან მიმართებაში სავალუტო კურსების 1%, 5% და 10% ცვლილებების გავლენისაა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაზე, სხვა ცვლადების უცვლელობის პირობებში. უარყოფით ნაშთები ცხრილში ასახავს სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში სავარაუდო წმინდა კლებას, ხოლო დადებითი ნაშთები ასახავს სავარაუდო წმინდა მატებას.

228

finansuri angariSgeba

239 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

ავსტრალი ური დოლარი

კანადური დოლარი

388,675

376,913

162,372

16,067 5,032,903

293,402

467,965

280 1,983,281

2,234,973

338,867

(79,290)

376,913

162,372

15,787 3,049,622

2013 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით

აშშ დოლარი

ევრო

ავსტრალი ური დოლარი

კანადური დოლარი

აქტივები უცხოურ ვალუტაში

2,962,879 1,089,229

386,107

292,551

162,233

10,767 4,903,766

ვალდებულებები უცხოურ ვალუტაში

1,046,334

235,390

584,218

532 1,866,474

წმინდა პოზიცია

1,916,545

853,839

(198,111)

292,551

162,233

10,235 3,037,292

2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით

აშშ დოლარი

ევრო

აქტივები უცხოურ ვალუტაში

3,456,607

632,269

ვალდებულებები უცხოური ვალუტაში

1,221,634

წმინდა პოზიცია

SDR

სულ

სხვა

სულ

ეფექტი მოგება ან ზარალი და სრული შემოსავლის ანგარიშგებაზე 31 დეკემბერი 2014 აშშ დოლარი

ევრო

SDR

ავსტრალ კანადური იური დოლარი დოლარი

სხვა

სულ

სავალუტო კურსის ზრდა 1%

22,350

3,389

(793)

3,769

1,624

158

30,497

სავალუტო კურსის ზრდა 5%

111,749

16,943

(3,965)

18,846

8,119

789

152,481

სავალუტო კურსის ზრდა 10%

223,497

33,887

(7,929)

37,691

16,237

1,579

304,962

სავალუტო კურსის კლება 1%

(22,350)

(3,389)

793

(3,769)

(1,624)

(158)

(30,497)

სავალუტო კურსის კლება 5%

(111,749)

(16,943)

3,965

(18,846)

(8,119)

(789)

(152,481)

სავალუტო კურსის კლება 10%

(223,497)

(33,887)

7,929

(37,691)

(16,237)

(1,579)

(304,962)

ეფექტი მოგება ან ზარალი და სრული შემოსავლის ანგარიშგებაზე 31 დეკემბერი 2013 აშშ დოლარი

ევრო

ავსტრ ალიური დოლარი

SDR

კანადური დოლარი

სხვა

სულ

სავალუტო კურსის ზრდა 1%

19,165

8,538

(1,981)

2,926

1,622

102

30,372

სავალუტო კურსის ზრდა 5%

95,827

42,692

(9,906)

14,628

8,112

512

151,865

სავალუტო კურსის ზრდა 10%

191,655

85,384

(19,811)

29,255

16,223

1,024

303,730

სავალუტო კურსის კლება 1%

(19,165)

(8,538)

1,981

(2,926)

(1,622)

(102) (30,372)

სავალუტო კურსის კლება 5%

(95,827)

(42,692)

9,906

(14,628)

(8,112)

(512) (151,865)

სავალუტო კურსის კლება 10%

(191,655)

(85,384)

19,811

(29,255)

(16,223)

(1,024) (303,730)

229

240 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის

(ათასი ლარი)

სხვა რისკები ანგარიშსწორების რისკი ანგარიშსწორების რისკი გულისხმობს იმას, რომ კონტრაგენტმა შესაძლოა ვერ დაასრულოს ტრანზაქცია და მისი შემცირების რამდენი გზა არსებობს. ბანკი მხოლოდ მას შემდეგ გადარიცხავს თანხებს, რაც დარწმუნდება, რომ ტრანზაქციისთვის საკმარისი უზრუნველყოფა არსებობს. ფასიანი ქაღალდების პირდაპირი ტრანზაქციებისას ანგარიშსწორების რისკი იფარება ისეთი სისტემების გამოყენებით, რომლებიც ემყარება გადახდისთანავე მიწოდების პრინციპს, რაც გულისხმობს ფასიანი ქაღალდებისა და ფულისა და ფულის ექვივალენტების ერთდროულ/თანადროულ გაცვლას. გარდა ამისა, ფულისა და ფულის ექვივალენტების კომპონენტისთვის ანგარიშსწორებას ახორციელებს ბანკის საგადახდო სისტემა RTGS (Real Time Gross Settlement) მეშვეობით, რომელიც განსაზღვრავს თითოეული მონაწილის პოზიციას რეალურ დროში ინდივიდუალური გადახდების საფუძველზე. ამის შედეგად, ავტომატურად ხდება ოვერდრაფტების თავიდან აცილება და იქიდან გამომდინარე, რომ სისტემა ამავდროულად იყენებს ბანკში განთავსებულ აქტივებს ანგარიშსწორების წყაროდ, ამცირებს საკრედიტო რისკს. არა-ფინანსური რისკი არა-ფინანსური რისკი სხვა რისკებთან ერთად მოიცავს სტრატეგიულ, იურიდიულ და საოპერაციო რისკებს. არა-ფინანსურმა რისკმა ერთი ან რამდენიმე გამომწვევი მიზეზის შედეგად, შეიძლება წარმოშოს ფინანსური დანაკარგი, ზიანი მიაყენოს რეპუტაციას ან ხელი შეუშალოს ბიზნესის მიზნების მიღწევას. რისკის გამომწვევი მიზეზები შეიძლება იყოს ადამიანური ფაქტორი, დეფექტური ან არაადეკვატური პროცესები, ან სისტემები, ან გარე მოვლენები. არა-ფინანსური რისკის მართვისთვის ბიზნესის უწყვეტობის დაგეგმვა ბანკისთვის გახდა უმნიშვნელოვანესი კომპონენტი. ამ მხრივ, ბანკმა გააუმჯობესა მნიშვნელოვანი პროცესები და უზრუნველყო ბიზნესის უწყვეტობის რისკების მართვა. ბიზნესის უწყვეტობის სისტემა დაინერგა 2014 წელს. ბანკმა შექმნა 2 ძირითადი ერთეული: ბიზნესის უწყვეტობის კომიტეტი და ბიზნესის უწყვეტობის გუნდი. ბიზნესის უწყვეტობის კომიტეტს ხელმძღვანელობს ბანკის აღმასრულებელი დირექტორი, რომელიც პასუხისმგებელია პოლიტიკასა და დაკავშირებულ სტრატეგიულ გადაწყვეტილებებზე. ბიზნესის უწყვეტობის გუნდი პასუხისმგებელია კონკრეტული ამოცანების განხორციელებაზე. ამ რისკების დასაფარად განხორციელებულ ყველა ქმედებას ამოწმებს და ადასტურებს კომიტეტი. არა-ფინანსური რისკის აღმოჩენისა და მართვისთვის, ბანკს აქვს შიდა კონტროლის სისტემები თავისი საქმიანობის მახასიეთებლების გათვალისწინებით, ისევე როგორც პოლიტიკა და პროცესები თითოეული დეპარტამენტის კომპეტენციების ფარგლებში. ასეთ რეგულაციებთან შესაბამისობა და რისკის მართვის არსებული პრაქტიკა მოწმდება ბანკის შიდა აუდიტის მიერ, ადეკვატური შიდა სისტემების უზრუნველყოფის მიზნით. 29

ანგარიშგების თარიღის შემდომი მოვლენები 2015 წლის იანვრიდან 2015 წლის მარტამდე ლარის სავალუტო გაცვლითმა კურსმა დევალვაცია განიცადა დაახლოებით 19%-ით აშშ დოლართან მიმართებაში. ბანკის ხელმძღვანელობის მიხედვით ასეთი დევალვაციის ეფექტი არის მნიშვნელოვანი წმინდა მოგება უცხოური ვალუტის საკურსო ცვლილებებიდან მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაზე.

230

finansuri angariSgeba

wliuri angariSi, 2014