2015 წლიური ანგარიში
საქართველო, თბილისი 0114, sanapiros 2 tel.: (995 32) 240 6488, faqsi: (995 32) 240 6577 ცხელი ხაზი: (995 32) 240 6406 ელ-ფოსტა: info@nbg.ge; www.nbg.ge
საქართველოს ეროვნული ბანკი
2015
2015 2015 წლიური ანგა
წლიური ანგარიში
015
წლიური ანგარიში
რი ანგარიში
yovelwliuri publikacia
ISSN 1512-1739
სარჩევი Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . .... . . . ..........8 1. makroekonomikuri garemo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . . . ... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . ....... . . . . .... . . . . ...16 1.1 msoflio ekonomika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . ... 17 1.2 sagareo seqtori da sagadasaxdelo balansi. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ............ . . . . ...21 1.3 ekonomikuri zrda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . ... 31 1.4 samomxmareblo fasebis cvlileba. . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ........ . . . . ... 34 2. fulad-sakredito da savaluto politika. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ........ . . . . ...42 2.1 fulad-sakredito politika. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . ...43 2.2 fulad-sakredito politikis instrumentebi. . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . ...59 2.3 savaluto politika da saerTaSoriso rezervebis marTva. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ..66 3. sabanko zedamxedveloba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ...... . . . . .... . . . . ...72 3.1 sazedamxedvelo CarCos ganviTareba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . .... . . . . ...73 3.2 jgufis struqturis riski. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . 74 3.3 sakredito riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . .... . . . . ...74 3.4 sabazro riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . ........ ... 88 3.5 likvidobis riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ... 90 3.6 momgebianobis riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . .... . . . . ...97 3.7 saoperacio riski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .... . . . . .... . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ...100 3.8 makroprudenciuli riskebi. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ....... . . . . ...104 3.9 kapitalis adekvaturoba. . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .......... . . . . ...107 3.10 finansuri angariSgeba da gamWvirvaloba. . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .... . . . . .... . . . . . . .... . . . . ...109 3.11 momxmarebelTa uflebebis dacva. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . .... . . . . ...110 3.12 saerTaSoriso TanamSromloba. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . .... . . . . .... . . . . ........... . . . . ...116 4. arasabanko zedamxedveloba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . .... . . . . ...118 4.1 fasiani qaRaldebis bazari. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . 119 4.2 sxva finansuri institutebi. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . ...125 5. fulis gaTeTrebis inspeqtireba da zedamxedveloba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ...130 6. sagadaxdo sistemebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . 132 7. sainformacio teqnologiebis ganviTareba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . ...142 8. sakaso-saemisio samuSaoebis organizacia. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ........ . . . . ...146 9. axali modifikaciis laris banknotebi. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ..... . . . . .... . . . . . . .... . . . . 154 10. Sida auditi, riskebis marTva da buRaltruli aRricxva. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . .... . . . . ............... . . ... 160 11. sazogadoebasTan urTierToba da saerTaSoriso TanamSromloba. . . . . .... . . . . .... . . . . . .... . . . . ........... . . . . ...166 12. adamianuri resursebis marTva da ganviTareba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . ...174 13. normatiul-samarTlebrivi bazis ganviTareba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . 178 14. statistikuri saqmianoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...182 15. finansuri angariSgeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ..... . . . . .... . . . . . .... . . . . ...186
ჩანართები: CanarTi N 1 monetaruli politikis reagireba sagareo Sokze. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . ...52 CanarTi N 2 saerTaSoriso fasiani qaRaldebis centraluri depozitari - clearstream. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 65
დიაგრამები: diagrama N 1.1
mSp-is wliuri zrda. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . 18
diagrama N 1.2
sfi wliuri inflacia. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . 19
diagrama N 1.3
sasaqonlo produqciis fasis indeqsi. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . ... . . . . ........ . . . . ...21
diagrama N 1.4
mimdinare angariSis komponentebis fardoba mSp-Tan. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . ...22
diagrama N 1.5
saqonlis eqsportis wliuri cvlileba (2014-2015 weli). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...22
diagrama N 1.6
saqonlis importis wliuri cvlileba (2014-2015 weli). . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
diagrama N 1.7
turizmis eqsportidan miRebuli Semosavlebi (2010-2015 weli). . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . ...24
diagrama N 1.8
piradi gzavnilebis wliuri cvlileba (2014-2015 weli) . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . ...25
diagrama N 1.9
wvlilebi fuladi gzavnilebis cvlilebaSi (2015 weli) . . . . . .... . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...25
diagrama N 1.10 mimdinare angariSis deficitis dafinansebis wyaroebi. . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . ...26 diagrama N 1.11 umsxvilesi saeqsporto sasaqonlo jgufebi 2014-2015 wlebSi. . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . ...28 diagrama N 1.12 eqsportis moculoba regionebis mixedviT (2008-2015 weli). . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . ...29 diagrama N 1.13 sasaqonlo jgufebis wvlilebi importis cvlilebaSi (2015 weli). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...29 diagrama N 1.14 umsxvilesi importirebuli sasaqonlo jgufebi (2014-2015 weli). . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . ...30 diagrama N 1.15 importis moculoba umsxvilesi importiori qveynebis mixedviT (2014-2015 weli). . . . . . 31 diagrama N 1.16 mSp-s zrda danaxarjebis mixedviT. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ...34 diagrama N 1.17 mTliani da sabazo inflaciebi 2010-2015 wlebSi. . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . ...35 diagrama N 1.18 inflaciis miznobrivi maCveneblidan gadaxris dekompozicia. . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . ...37 diagrama N 1.19 importirebuli da adgilobrivi saqonlis inflacia. . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . ...38 diagrama N 1.20 wliuri inflaciis maCveneblebis cvlileba sxvadasxva xangrZlivobis moxmarebis
saqonlisa da momsaxurebisaTvis. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . 40
diagrama N 2.1
monetaruli politikis ganakveTi. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . ...45
diagrama N 2.2
politikis ganakveTi da saprocento ganakveTebi sesxebze. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . ...46
diagrama N 2.3
komerciuli bankebis sakredito portfeli. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . 46
diagrama N 2.4
monetaruli operaciebis efeqtianobis zrda. . . . . . . . . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . .... . . . . ...47
diagrama N 2.5
depozitebisa da sesxebis larizacia. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . 49
diagrama N 2.6
fuladi bazris saprocento ganakveTebi. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . ...50
diagrama N 2.7
saxazino fasiani qaRaldebis da sadepozito sertifikatebis naSTebis dinamika. . . . . . . .51
diagrama N 2.8
repo garigebebis raodenobis dinamika (2013-2015 weli). . . . . .... . . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . ...51
diagrama N 2.9
aSS dolaris indeqsi da aSS dolaris mimarT laris kursis indeqsi. . . . . .... . . . . . . . . . . . ...52
diagrama N 2.10 eqsportis wliuri cvlileba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . .......... . . . . . . . 54 diagrama N 2.11 fuladi gzavnilebis wliuri cvlileba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . . ..... . . . . ...54 diagrama N 2.12 turistuli Semodinebebis wliuri cvlileba. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ....... . . . . ...55 diagrama N 2.13 gacvliTi kursis cvlileba sxvadasxva scenarebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . ...57 diagrama N 2.14 gacvliTi kursis dinamika sxvadasxva qveynebSi . . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ...57 diagrama N 2.15 refinansirebis sesxebis moculoba 2011-2015 wlebSi. . . . . .... . . . . .... . . . . .... . . . . ..... . . . . ...60 diagrama N 2.16 sadepozito sertifikatebis portfelis moculoba 2010-2015 wlebSi. . . . . .. . . . . . . . . . . ...62
diagrama N 2.17 saxazino valdebulebebisa da saxazino obligaciebis portfeli 2013-2015 wlebSi. . . . . . . . 63 diagrama N 2.18
minimaluri sarezervo moTxovnebis norma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
diagrama N 2.19 savaluto bazris dinamika 2003-2015 wlebSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 diagrama N 2.20 laris realuri da nominaluri efeqturi gacvliTi kursebis indeqsebi (dek. 2009=100). . . . . . . . . 67 diagrama N 2.21 oficialuri sarezervo aqtivebi,1997-2015 wlebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 diagrama N 3.1
mTliani sasesxo portfelis dinamika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
diagrama N 3.2
sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi
segmentebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
diagrama N 3.3
sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi
korporatiul portfelSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
diagrama N 3.4
sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi mcire
da saSualo sakredito portfelSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
diagrama N 3.5
sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi sacalo
sakredito portfelSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
diagrama N 3.6
procikluri seqtorebis wili jamur sakredito portfelSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
diagrama N 3.7
sacalo produqtebis ganawileba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
diagrama N 3.8
segmentebi valutebis WrilSi (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
diagrama N 3.9
sacalo portfelis kompozicia valutebis WrilSi (bankTaSorisi sesxebis garda). . . . . . . . . 79
diagrama N 3.10 sakredito portfeli xarisxobrivi maCveneblebis mixedviT (bankTaSorisi
sesxebis garda). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
diagrama N 3.11 wlis sasesxo danakargebis Tanafardoba saSualo sakredito portfelTan. . . . . . . . . . . . . . 81 diagrama N 3.12 90 da meti dRiT vadagadacilebuli sesxebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 diagrama N 3.13 sesxebis SesaZlo danakargebis rezervis mTlian portfelTan Tanafardoba. . . . . . . . . . . . 82 diagrama N 3.14 cvladganakveTiani sesxebis moculoba da Tanafardoba (wminda). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 diagrama N 3.15 sesxebis Camowera da amoReba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 diagrama N 3.16 problemuri aqtivebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 diagrama N 3.17 dasakuTrebuli aqtivebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 diagrama N 3.18 komerciuli bankebis sabalanso da krebsiTi savaluto poziciebi
sazedamxedvelo kapitalTan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
diagrama N 3.19 saprocento xasiaTis aqtivebiT valdebulebebis gadafarva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 diagrama N 3.20 likviduri aqtivebis done. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 diagrama N 3.21 likvidobis koeficientebi valutebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 diagrama N 3.22 likvidobis gepi: 1 Tvemde aqtivebis Tanafardoba 1 Tvemde valdebulebebTan. . . . . . . . . 92 diagrama N 3.23 likviduri aqtivebis struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 diagrama N 3.24 valdebulebebis struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 diagrama N 3.25 arasabanko depozitebis wliuri zrda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 diagrama N 3.26 ararezidenti klientebis depozitebis wili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 diagrama N 3.27 ararezidentebis depozitebis struqtura (2015 wlis dekemberi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 diagrama N 3.28 ararezidentebis depozitebi qveynebis WrilSi (2015 wlis dekemberi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 diagrama N 3.29 mTliani sesxebis Sefardeba arasabanko depozitebTan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 diagrama N 3.30 ukugeba kapitalsa da aqtivebze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 diagrama N 3.31 mogebis zrdis dekompozicia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
diagrama N 3.32
saprocento spredi da masze moqmedi faqtorebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
diagrama N 3.33
sabanko sistemis wminda saoperacio mogeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
diagrama N 3.34 bankebis momgebianobaze gacvliTi kursis gavlena. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 diagrama N 3.35 2013-2015 wlebSi mTliani danakargebis dinamika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 diagrama N 3.36 sabanko sistemis 2015 wlis mTliani danakargebi movlenaTa kategoriebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 diagrama N3.37
sesxebis mSp-sTan Tanafardobis gepi da kontrcikluri sazedamxedvelo politikis
farglebSi ucxouri valutis sesxebze damatebiTi kapitalis moTxovnis istoriuli
dinamika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 diagrama N 3.38 kapitalis adekvaturobis koeficientebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 diagrama N 3.39 komerciul bankebSi dafiqsirebuli da safuZvlianad miCneuli pretenziebi
2012-2015 wlebSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
diagrama N 3.40 komerciul bankebSi dafiqsirebuli pretenziebis gadanawileba produqtebis
mixedviT 2012-2015 wlebSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
diagrama N 3.41 komerciul bankebSi dafiqsirebuli pretenziebis gadanawileba Sinaarsis mixedviT
2012-2015 wlebSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
diagrama N 4.1
sabrokero kompaniebis mTliani aqtivebis, valdebulebebis, kapitalis monacemebi
da aqtivebSi klientis portfelis procentuli wilis dinamika wlebis mixedviT
(2009-2015 ww.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
diagrama N 4.2
vaWrobis ZiriTadi maCveneblebi (savaWro sesiebze dadebuli da birJaze
dafiqsirebuli garigebebi) 2007-2015 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
diagrama N 4.3
savaWro sesiebze da birJaze dafiqsirebuli garigebebis raodenoba wlebis
mixedviT (2007-2015 ww). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
diagrama N 4.4
centralur depozitarSi deponirebuli fasiani qaRaldebi wlebis mixedviT
(2008-2015 ww.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
diagrama N 4.5
centralur depozitarSi deponirebuli fuladi saxsrebi wlebis mixedviT
(2008-2015 ww.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
diagrama N 4.6
mikrosafinanso organizaciebis mTliani aqtivebi, valdebulebebi, kapitali
da mTliani valdebulebebis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
diagrama N 4.7
wminda sesxebis zrdis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
diagrama N 4.8
mikrosafinanso organizaciebis sakredito portfelis struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
diagrama N 4.9
mikrosafinanso organizaciebis momgebianobis parametrebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
diagrama N 4.10 nasesxebi saxsrebis struqtura, ararezidenti organizaciebidan da fizikuri
pirebidan moziduli resursebis dinamika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
diagrama N 4.11 fizikuri pirebidan nasesxebi saxsrebi da kreditori pirebis raodenoba. . . . . . . . . . . . . . 129 diagrama N 6.1
RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2015 weli). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
diagrama N 6.2
RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2002-2015 ww.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
diagrama N 6.3
RTGS sistemaSi dRis ganmavlobaSi bankTaSorisi gadaricxvebis Sesruleba. . . . . . . . . . . . 136
diagrama N 6.4
qveynis SigniT gadaxdis operaciebi sagadaxdo sistemebisa da maTi Sesrulebis
sxva saSualebebis mixedviT (2015 w.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
diagrama N 6.5
unaRdo gadaxdebis ganawileba sagadaxdo davalebis inicirebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . 137
diagrama N 6.6
gamoSvebuli sagadaxdo baraTebi 2012-2015 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
diagrama N 6.7
qveynis SigniT qarTuli baraTebiT ganxorcielebuli operaciebi (2012-2015 ww.). ......139
diagrama N 6.8
sagadaxdo baraTebis mimRebi mowyobilobebis dinamika (dekemberi, 2012-2015 ww.). . . . . . . 140
diagrama N 8.1
mimoqcevaSi TiToeuli nominalis xvedriTi wili (31.12.2015). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
diagrama N 8.2
naRdi fuli mimoqcevaSi 2014-2015 wlebi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
diagrama N 8.3
2015 wels gamovlenili yalbi laris banknotebi da monetebi (%). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
diagrama N 8.4
yalbi laris banknotebis raodenoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
diagrama N 8.5
yalbi laris monetebis raodenoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
diagrama N 8.6
realizebuli faseuloba 2014-2015 wlebSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
diagrama N 12.1 erovnuli bankis TanamSromlebis raodenobrivi da xarisxobrivi maCveneblebi. . . . . . . 175
ცხრილები: cxrili N 1.1
sagadasaxdelo balansi 2011-2015 wlebSi (mln aSS dolari). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
cxrili N 1.2
mTliani Sida produqti dargobriv WrilSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
cxrili N 1.3
inflaciis (sfi) maCveneblebi calkeuli komponentebis mixedviT (procenti),
maTi wona samomxmareblo kalaTaSi (procenti) da zegavlena sfi-ze
(procentuli punqti) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
cxrili N 2.1
efeqturi gacvliTi kursebis wliuri cvlileba 2015 wels. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
cxrili N 3.1
sakredito portfelis (bankTaSorisi sesxebis garda) kompozicia segmentebis
mixedviT (gacvliTi kursis efeqtis gareSe, 2014 wlis bolos arsebuli kursiT). . . . . . . . 75
cxrili N 3.2
sakredito portfelis seqtoruli ganawileba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
cxrili N 3.3
sacalo produqtebis zrda (gacvliTi kursis efeqtis gareSe, 2014 wlis
bolos arsebuli kursiT). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
cxrili N 3.4
sakredito portfelis klasifikacia riskis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
cxrili N 3.5
portfelis xarisxi segmentebis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
cxrili N 3.6
sabiTumo dafinansebis gare wyaroebi da maTi dafarvis grafiki 2015 wlis
31 dekembris mdgomareobiT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
cxrili N 4.1
obligaciebis sajaro emisia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
cxrili N 4.2
sabrokero kompaniebis aqtivoba (2015 w). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
cxrili N 4.3
krebsiTi informacia savaWro sesiebze dadebuli da birJaze dafiqsirebuli
maCveneblebis mixedviT (2012-2015 ww.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
cxrili N 8.1
2015 wels Semotanili saeWvo fulis niSnebis eqspertizis Sedegebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
შესავალი saqarTvelos erovnuli bankis 2015 wlis wliuri angariSi momzadebulia „saqarTvelos erovnuli bankis Sesaxeb“ organuli kanonis me-60 da 61-e muxlebis Sesabamisad da moicavs fulad-sakredito, savaluto da sazedamxedvelo politikis mimoxilvasa da auditirebul finansur angariSgebas. dokumentSi warmodgenilia is prioritetuli mimarTulebebi, romliTac saangariSo periodSi xelmZRvanelobda qveynis centraluri banki. angariSSi asaxulia agreTve erovnuli bankis Sefasebebi qveyanaSi da mis farglebs gareT mimdinare im procesebze, romlebic 2015 wlis ganmavlobaSi arsebiT zegavlenas axdenda saqarTvelos ekonomikis mdgomareobasa da erovnuli bankis amocanebis Sesrulebaze. 2015 wels saqarTvelos erovnuli banki monetaruli politikis SemuSavebisas xelmZRvanelobda „saqarTvelos erovnuli bankis Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanonis me-3 muxliT gansazRvruli ZiriTadi amocanebiTa da funqciebiT, romlis mixedviTac erovnuli bankis ZiriTadi amocana aris fasebis stabilurobis uzrunvelyofa. amasTanave, ero v nulma bankma unda uzrunvelyos finansuri sistemis stabiluroba da gamWvirvaloba da xeli Seuwyos qveynis mdgrad ekonomikur zrdas ise, rom safrTxe ar Seeqmnas misi ZiriTadi amocanis Sesrulebas. erovnuli banki monetarul politikas infla ciis TargeTirebis reJimiT axorcielebs. 2015-2016 wlebisaTvis fulad-sakredito po litikis ZiriTadi mimarTulebebis dokumentis mixedviT, miznobrivi inflacia gansazRvrulia 5 procentiT, romelic 2017 wlisaTvis 4 procentamde, xolo 2018 wlisaTvis grZelvadian donemde, 3 procentamde Semcirdeba. 2015 wlis dasawyisSi inflacia dabal doneze narCundeboda, Tumca Semdgom moimata da darCenil periodSic zrdadi dinamikiT xasiaTde-
1. inflacia sursaTisa da energomatareblebis gareSe.
8
boda. saangariSo periodis bolosTvis wliuri inflaciis maCvenebelma 4.9 procenti Seadgina, rac SesabamisobaSia saqarTvelos erovnuli bankis 5 procentian miznobriv maCvenebelTan. mTliani inflaciis matebis paralelurad gaizarda sabazo inflaciis1 maCvenebelic. amasTan, mTliani inflaciis maCvenebeli CamorCeboda sabazo inflacias, rac sawvavis fasebis SemcirebiT iyo ganpirobebuli. saerTaSoriso bazrebze navTobis dabali fasebi energomatareblebze fasebis klebas ganapirobebda, rac mTlian inflaciis maCvenebelze klebis mimarTulebiT axdenda gavlenas. Sesabamisad, sabazo inflacia mTlian inflaciaze maRla narCundeboda. 2015 wlis ganmavlobaSi samomxmareblo fasebis dinamikaze mniSvnelovani iyo nominaluri efeqturi gacvliTi kursis gaufasurebis gavlena, ramac mkveTrad imoqme da miwodebis mxareze. gaizarda fasebi zogierT importirebul produqtze, gaZvirda importirebuli medikamentebis nawili, rac, Tavis mxriv, janmrTelobis dacvis kategoriis danarCen momsaxurebasac Seexo. analogiurad, gacvliTi kursis gaufasurebam mniSvnelovani gavlena iqonia samomxmareblo kalaTaSi Semaval xangrZlivi moxmarebis saqonelze. aRsaniSnavia, rom saangariSo periodSi gaizarda inflaciis aRqma, rac imis Sedegia, rom gacvliTi kursis gaufasurebis fonze fasebis zrda Seexo samomxmareblo kalaTis mraval komponents. inflaciaze miwodebis mxridan zrdis mimarTulebiT moqmedebda eleqtroenergiis gadasaxadis etapobrivi mateba da aqcizuri gadasaxadis zrda alkoholian sasmelebsa da Tambaqoze. miwodebis mxridan moqmedi faqtorebidan gansakuTrebiT aRsaniSnavia Sualeduri xarjebis zrdiT gamowveuli inflaciuri zewola. 2015 wlis manZilze inflaciis zrdis ZiriTadi ganmapirobebeli swored warmoebis Sualedur xarjebze fasebis zrda iyo, rasac aSS dolarTan laris gaufasurebis Sedegad biznesisTvis ucxouri valutis sesxebis momsaxurebaze gazrdili tvirTi ganapirobebda. inflaciis maCvenebelze klebis mimarTulebiT moqmedebda moTxovnis mxares arsebuli faqtorebi. regionSi geo-
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
politikuri riskebis realizacia da, Sedegad, ZiriTad savaWro partnior qveynebSi eko nomikuri situaciis gauareseba aisaxa sa qarTvelos ekonomikazec. ganviTarebulma mo v lenebma uaryofiTad imoqmeda erTobliv moTxovnaze. Semcirda rogorc eqsporti, ise fuladi gzavnilebi. Senelda turistuli Semosavlebis zrda. 2015 wlis meore naxevarSi, Sida moTxovnaze aseve Semcirebis mimarTulebiT moqmedebda monetaruli politikis gamkacreba. amgvarad, sagareo da Sida moTxovnaze Senelebis mimarTulebiT moqmedma faqtorebma mTliani Sida produqtis potenciur donesTan CamorCenis gaRrmaveba ganapiroba, rac samomxmareblo fasebze moTxovnis mxridan Semcirebis mimarTulebiT moqmedebda. 2015 wels saqarTvelos erovnuli bankis mo netaruli politika xorcieldeboda makro eko nomikuri garemos, msoflio bazrebze mi m dinare procesebisa da qveynis SigniT po litikur-ekonomikuri viTarebis kompleqsu ri analizis safuZvelze. gaTvaliswinebuli iyo saqarTvelos ZiriTad savaWro partnior qveynebSi arsebuli fasebis dinamika, mTavrobis fiskaluri politika, safinanso da sa valuto bazrebze arsebuli tendenciebi, sa erTaSoriso sasaqonlo bazrebze fasebis dinamika, samomxmareblo fasebis kalaTisa da monetaruli gadacemis Taviseburebani. aRsaniSnavia, rom es periodi gamoirCeoda mniSvnelovani sagareo SokebiT, romlebmac gavlena iqonia qveynis SigniT mimdinare ekonomikur procesebze. geopolitikuri riskebis realizaciam mZime dartyma miayena ukrainisa da ruseTis ekonomikas. ruseTis winaaRmdeg dawesebulma sanqciebma, kapitalis gadinebam da 2014 wlis bolodan dawyebulma navTobis fasebis vardnam ruseTis ekonomikis zrdis jer Seneleba, xolo 2015 wlidan Semcireba gamoiwvia. navTobis fasebis klebam mkveTrad uaryofiTad imoqmeda saqarTvelos kidev or mniSvnelovan savaWro partniorze _ azerbaijansa da yazaxe Tze, romelTac Semosavlis udidesi nawili
navTobisa da gazis realizaciidan aqvT. ruseTis ekonomikuri problemebi swrafad gadaeca somxeTs, pirvel rigSi fuladi gzavnilebis mkveTri Semcirebis Sedegad. 2014 wlis bolos da 2015 wlis dasawyisSi savalo krizisis axali etapi dadga saberZneTSi, rasac sabanko seqtorze SezRudvebis daweseba mohyva. es faqtori uaryofiTad aisaxa fuladi gzavnilebis moculobaze, vinaidan saqarTveloSi mniSvnelovani moculobis fuladi gzavnilebi swored saberZneTidan Semoedineboda. problemebis winaSe dadga TurqeTi, romlis ekonomikazec siriasTan mimdinare konfliqti uaryofiTad aisaxa. 2014 wlis ganmavlobaSi federaluri sarezervo sistemis mier raodenobrivi Semsubuqebis programis SeCerebis molodinebi, rac sabolood oqtomberSi Sesrulda, aSS dolaris globalur gamyarebas iwvevda. zemoT CamoTvlili movlenebis gamo regionis qveynebSi ekonomikuri mdgomareoba sagrZnoblad gauaresda, rac uaryofiTad aisaxa saqarTvelozec. 2014 wlis Sua periodidan daiwyo Semodinebebis kleba eqsportidan da fuladi gzavnilebidan, rasac dolaris mimarT laris gaufasurebis procesi mohyva. zogadad sagareo Sokis sapasuxod monetaruli politikis optimaluri reagireba aris politikis Serbileba, raTa Sesustebuli sagareo moTxovna adgilobrivi moTxovnis waxalisebiT dabalansdes. Tumca saqarTveloSi maRali dolarizaciis gamo, monetaruli politikis Serbilebis resursi SezRudulia, radgan laris aSS dolarTan mimarTebiT gaufasureba ucxouri valutis sesxebis momsaxurebis pirobebs auaresebs. es zrdis kompaniebis Suale dur xarjebs da fasebis zrdis riskebs Seicavs. aq ve xazgasasmelia saqarTvelos ekonomikis ki dev erTi Tavisebureba. kerZod, inflaciis molodinebi saqarTveloSi mniSvnelovanwilad aris damokidebuli aSS dolarTan laris ga cvliTi kursis traeqtoriaze. amis gaTvaliswinebiT, laris aSS dolarTan gaufasureba inflaciis molodinebis zrdaze aisaxeboda da fasebze damatebiT zewolas qmnida. aRniSnulidan gamomdinare, wlis pirvel naxevarSi
9
erovnuli bankis pasuxi sagareo Sokze politikis gankveTis zomier zrdaSi gamoixata. wlis meore naxevarSi gaizarda inflaciis mo lodinebi da miuxedavad imisa, rom mTliani Sida produqtis zrdis maCvenebeli potenciur dones CamorCeboda, inflaciis gazrdili molodinebis mosaTokad saWiro gaxda monetaruli politikis mkveTrad gamkacreba, imaze ufro metad, vidre manamde arsebuli prognozi miuTiTebda. Tu 2015 wlis agvistoSi arsebuli prognozebiT navaraudebi iyo politikis ganakveTis wlis bolomde 6.5 procentamde zrda, sabolood, wlis meore naxevarSi erovnul banks mouwia monetaruli politikis ganakveTis 3 procentuli punqtiT momateba wlis bolos 8 procentamde. monetaruli politikis gamkacrebam pirveli Sedegebi wlis meoTxe kvartalSi gamoiRo. gaizarda saprocento ganakveTebi rogorc lariT gacemul ipoTekur sesxebze, aseve iuridiul pirebze gacemul sesxebzec. Sedegad Semcirda moTxovna sabanko produqtebze, ramac sabanko sistemis sakredito portfelis zrda Seanela. es faqti monetaruli politikis gadacemis meqanizmis gaumjobesebaze metyvelebs. monetaruli politikis gamkacreba aseve aisaxa laris vadiani depozitebis saprocento ganakveTebzec. Tumca, miuxedavad saprocento ganakveTebis zrdisa, lariT ganTavsebuli vadiani depozitebis moculoba ar gaizarda, rac negatiuri molodinebiT da erovnuli valutisadmi ndobis SemcirebiT aixsneba. 2015 weli mniSvnelovani iyo monetaruli po litikis instrumentebis gamoyenebis mxrivac. wlis dasawyisSi sabanko sistemaSi mniSvnelovnad gaizarda moTxovna refinansirebis sesxebze, rac likvidobis miwodebis sxva alternatiuli wyaroebidan (savaluto auqcionebi, mTavrobis operaciebi da sxva) likvidobis Semcirebam gamoiwvia. miuxedavad laris aSS dolaris mimarT mniSvnelovani gaufasurebisa, 2015 wlis ganmavlobaSi monetaruli politikis adekvaturi da
10
drouli reagirebis Sedegad inflacia miznobriv doneze SenarCunda da 2015 wlis dekemberSi 4.9 procenti Seadgina. sagareo Semosavlebis mkveTri klebis paralelurad, mimdinare angariSis deficitis gaRrmaveba mosalodneli iyo, Tumca gacvliTi kursis gaufasurebis Sedegad mimdinare angariSis koreqtirebam Seanela deficitis gauareseba. 2014 welTan SedarebiT deficiti 1 procentuli punqtiT, mTliani Sida pro duqtis 11.8 procentamde gaizarda, Tumca absolutur ganzomilebaSi mimdinare angariSis deficiti 112 mln aSS dolariT gaumjobesda da 1.64 mlrd aSS dolari Seadgina. deficitis Semcireba momsaxurebis balansis gaumjobesebiT aris ganpirobebuli. gansakuTrebiT aRsaniSnavia turistuli Semodinebebis mateba. turistulma Semosavlebma, romelic momsaxurebis eqsportis ZiriTad nawils Seadgens, 2015 wels 1.94 mlrd aSS dolari Seadgina, rac 8.3 procentiT aRemateba wina wlis analogiur maCvenebels. saqonliT vaWroba mimdinare angariSis kvlav yvelaze deficituri komponentia. 2015 wels saqonliT vaWrobis deficitis fardobam mTlian Sida produqtTan 30.8 procenti Seadgina. saqonlis eqsportma wliuri kleba jer kidev 2014 wlis mesame kvartalSi daiwyo, rodesac Semcirda moTxovna qarTul eqsportze partnior qveynebSi ekonomikuri mdgomareobis gauaresebis gamo. 2015 wlis ganmavlobaSi eqsportis klebis tempi metnaklebad Tanabari iyo kvartlebis mixedviT da sabolood 23.4 procenti Seadgina. importis Semcireba mxolod 2015 wlis meore kvartlidan gamoikveTa, rodesac laris gaufasurebis gavleniT importirebul saqonelze moTxovna Semcirda. importis Semcireba wlis bolomde mzardi tempiT xasiaTdeboda da erTjeradi faqtorebis gamoricxviT wlis bolosaTvis 16.5 procents gautolda. aRsaniSnavia, rom importis Semcireba ZiriTadad samomxmareblo saqonlis importis xarjze moxda, xolo sainvesticio da Sualeduri saqonlis importis klebis wvlili mTliani importis klebaSi
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
gacilebiT naklebi iyo, rac mimdinare angariSis disbalansis aRmofxvris jansaR formaze miuTiTebs. saqarTvelos ekonomikuri zrda 2015 wels 2.8 procentamde Senelda. sagareo moTxovnis Sesustebis fonze 4.9 procentiani kleba dafiqsirda damamuSavebeli mrewvelobis dargSi. aseve mniSvnelovnad Semcirda zrdis tempi ekonomikis yvelaze msxvil dargSi _ vaWrobaSi. zrdis mTavari mamoZravebeli mSeneblobis dargi iyo. es dargi wlis ganmavlobaSi 15.2 procentiT gaizarda da yvelaze didi wvlili, 1.1 procentuli punqti, Seitana ekonomikur zrdaSi. mSeneblobis zrdaSi mniSvnelovani wvlili axali gazsadenis mSeneblobaze modis, Tumca aqtivoba maRali iyo rogorc mTavrobis mier dafinansebul infrastruqturul proeqtebis, aseve kerZo mSeneblobebis gamo. mkveTrad Semcirebuli eqsportis fonze wminda eqsports ekonomikur zrdaze negatiuri gavlena hqonda. Tumca, rogorc zemoT aRiniSna, laris gacvliTi kursis gaufasurebis gavleniT Semcirda moTxovna importze da, Sedegad, wlis meore kvartalidan wminda eqsportis negatiuri gavlena ekonomikaze mcirdeboda. wlis dasawyisSi maRali iyo aseve moxmarebis zrdis tempi. Tumca Semdgom periodSi aSS dolarTan laris gaufasurebis Sedegad gaizarda dolariT aRebul sesxebze momsaxurebis tvirTi, ramac Seamcira mosaxleobis gankargvadi Semosavali da Sedegad moxmarebac. moxmarebas aseve zRudavda wlis bolosTvis sesxebis saprocento ganakveTebis zrda, romelic monetaruli politikis gamkacrebam gamoiwvia. amave dros, wlis ganmavlobaSi moxmarebis matebas astimulirebda biujetis deficitis zrda. kerZod, 2015 wels naerTi biujetis deficiti wina welTan SedarebiT gaizarda da mSp-s 3.7 procenti Seadgina. zemoaRniSnuli faqtorebis zegavleniT moxmarebis zrdis tempi wlis ganmavlobaSi TandaTan iklebda da sabolood moxmarebis wvlilma mSp-s zrdaSi 0.8 procenti Seadgina.
2015 wels ekonomikuri zrdis ZiriTadi mamoZravebeli investiciebis zrda iyo, miuxedavad imisa, rom investiciebis zrdis tempi wina welTan SedarebiT Semcirda da 17 procenti Seadgina. aRniSnuli kleba mosalodneli iyo, ramdenadac investiciebis fardoba mSp-sTan daaxloebiT 30 procents Seadgens, rac SesabamisobaSia saqarTveloSi danazogebisa da mimdinare angariSis mdgrad donesTan. 2015 wels investiciebis zrdisTvis mniSvnelovani iyo saxelmwifos mier ganxorcielebuli infrastruqturuli proeqtebi, aseve baqo-jeihanis axali gazsadenis mSenebloba. 2015 wlis 31 dekembris mdgomareobiT saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso rezervebis moculobam 2,521 mln aSS dolari Seadgina. saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso rezervebis moculobis cvlilebaze 2015 wlis ganmavlobaSi, tradiciulad, ramdenime ZiriTadi faqtori moqmedebda: sa qarTvelos erovnuli bankis savaluto auqcionebi, saqarTvelos mTavrobis xarjebi da saerTaSoriso organizaciebidan miRebuli kreditebi da grantebi. 2015 weli mniSvnelovani gamowveva iyo larizaciis procesisTvis. aSS dolaris mimarT laris kursis gaufasurebam mniSvnelovnad Seaferxa wina wlebSi dafiqsirebuli larizaciis zrda, gansakuTrebiT depozitebis SemTxvevaSi. 2015 wlis pirvel sam kvartalSi sesxebis larizaciis maCvenebeli izrdeboda, Tumca oqtombridan tendencia Seicvala da larizaciis maCvenebelma Semcireba daiwyo. es faqti monetaruli politikis gamkacrebis paralelurad lariT gacemul sesxebze procentis matebas ukavSirdeba, riTac procentuli sxvaoba ucxouri valutiT gacemul sesxebTan SedarebiT gaizarda. sabolood, sesxebis larizaciis maCvenebeli 2015 wels, gacvliTi kursis cvlilebis efeqtis gamoklebiT, 2.1 procentuli punqtiT _ 35.6 procentamde gaizarda. rogorc ukve aRvniSneT, depozitebis larizacia wlis pirvel naxevarSi, kursis gaufasurebis miuxedavad, stabiluri iyo, Tumca wlis meore naxevarSi Semcirda da wlis bolos 31 procents miaRwia.
11
larizaciis waxalisebis procesSi mniSvnelovani roli aqvs erovnuli bankis mier bolo wlebSi ganxorcielebul reformebs, romlebic mimarTulia savaluto da finansuri bazrebis ganviTarebis xelSewyobisaken. erovnuli bankis mier refinansirebis sesxebis giraos bazis gafarToebam da masSi minimum BBB reitingis mqone saerTaSoriso safinanso institutebis mier gamoSvebuli lariT denominirebuli sasesxo fasiani qaRaldebis CarTvam waaxalisa saerTaSoriso safinanso institutebis mier adgilobriv bazarze fasiani qaRaldebis gamoSveba. 2015 wels lariT denominirebuli sasesxo fasiani qaRaldebis gamoSveba aziis ganviTarebis bankma (ADB), saerTaSoriso safinanso korporaciam (IFC) da Savi zRvis vaWrobisa da ganviTarebis bankma (BSTDB) daiwyo. jamSi zemoT naxsenebma saerTaSoriso safinanso institutebma evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankTan erTad (EBRD) 2015 wels 203 milioni laris Rirebulebis bondebis emisia ganaxorciela. aRniSnuli procesi xels uwyobs kapitalisa da meoradi bazrebis gaaqtiurebas da axalisebs adgilobrivi korporatiuli fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebas. monetaruli politikis efeqtianobis gazrdis mizniT, mniSvnelovani yuradReba eqceva komunikaciis gaaqtiurebas. inflaciis TargeTirebis reJimis pirobebSi komunikacia gansakuTrebul mniSvnelobas iZens, vinaidan mniSvnelovani xdeba sazogadoebrivi molodinebis sworad Camoyalibeba da warmarTva. erovnuli bankis drouli da efeqtiani komunikacia misi miznebis, strategiisa da ekonomikuri mdgomareobis analizis Sesaxeb zrdis monetaruli politikis gadawyvetilebis prognozirebadobas. komunikaciis arxebis daxvewa da gamravalferovneba saqarTvelos erovnuli bankisTvis erT-erT prioritetul sakiTxs warmoadgens. 2015 wels erovnuli banki agrZelebda analitikosebTan regularul prezentacia-Sexvedrebs monetaruli politikis komitetis mier miRebuli gadawyvetilebebisa da maTi miRebis
12
procesSi arsebuli prognozebis Sesaxeb detaluri informaciis misawodeblad. 2015 wlis ganmavlobaSi sabanko zedamxedvelobis mimarTulebas mniSvnelovani gamowvevebis fonze uxdeboda operireba. finansur sistemaSi gazrdili riskebis fonze, SesaZlo organizaciul cvlilebasTan dakavSirebiT Seqmnili moulodneli procesebis Sedegad moxda mniSvnelovani adamianuri resursebis dakargva. miuxedavad aRniSnulisa, Tanamedrove organizaciulma mowyobam da dazRvevis Sreebma (ix. 2009 wlis wliuri angariSi) sabanko zedamxedvelobis efeqtianoba SeinarCuna. gamowvevebis miuxedavad, sazedamxedvelo mimarTuleba proaqtiulad axorcielebda riskebze orientirebul zedamxedvelobas. Semcirebuli resursebis ZiriTad sazedamxedvelo procesebze reorientaciis Sedegad nawilobriv Senelda axali meTodologiis danergvis procesi. miuxedavad amisa, mniSvnelovani samuSaoebi Catarda sazedamxedvelo CarCos daxvewisa da ganviTarebisaTvis. aRniSnuli ar Semoifargleboda da moicavda, bazel II/III-ze dafuZnebuli kapitalis adekvaturobis CarCos me-2 pilars, koncentraciis buferis CarCos, stress testebis CarCos da efeqtiani zedamxedvelobis gaumjobesebis mizniT, normatiul-samarTlebriv aqtebis da xvewasa da axal sakanonmdeblo iniciativebze muSaobas. 2015 wlis manZilze, Semcirebuli ekonomikuri aqtivobis fonze, laris gacvliTi kursis gaufasurebis Sedegebis Serbileba finansuri seqtorisaTvis ZiriTad gamowvevas warmoadgenda. aseve angariSgasawevi faqtorebi iyo mZafri konkurencia da mzardi araregulirebadi arasabanko finansuri Suamavloba. ganviTarebuli movlenebis pasuxad sazedamxe dvelo procesis farglebSi sakredito portfelis monitoringi ufro prioritetuli ga xda. operatiulad xdeboda kritikulad mni Svnelovani maCveneblebis ganaxleba, raTa maqsimalurad operatiulad da srulyofilad
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
momxdariyo sakredito riskebis portfelis xarisxis Sefaseba. maRali dolarizaciis pirobebSi gaizarda msesxebelTa valis tvirTi da Sesabamisad sakredito riski. miuxedavad amisa, sabanko sistemis sakredito portfelis xarisxi 2015 wlis bolosTvis damakmayofileblad fasdeba, rac ZiriTadad sakredito standartebis mxriv arsebuli buferebis, msesxeblebis mier samomxmareblo da sainvesticio xarjebis Semcirebis, pozitiuri ekonomikuri zrdis da sabanko seqtorSi ucxouri valutiT arsebuli Warbi likvidobis Sedegia. Sefasebas materialurad ar cvlis aqtivebis xarisxze wlis ganmavlobaSi maqsimaluri gaufasurebis zegavlenis droiTi CamorCena da saerTaSoriso praqtikis msgavsad, refinansireba/restruqturizaciis kuTxiT arsebuli garkveuli xarvezebi. amasTan, unda aRiniSnos, rom laris gacvliTi kursis gaufasurebis Sedegad valis tvirTis mateba, Semdgom periodebSi sakredito portfelis zrdis tempze uaryofiTad aisaxeba. valis tvirTis Semcirebis kuTxiT aqtiuri nabijebis mosalodneli gadadgma (deleveraging) sabalanso uwyisis recesiis (balance sheet recession) risks qmnis. aseve aqtiurad mimdinareobda muSaoba refinansireba/restruqturizaciebis sakiTxze, romelTa ganaxlebuli formulirebac 2014 wels Sevida ZalaSi. procesi jer kidev ar aris dasrulebuli da saWiroebs intensiur samuSaoebs, raTa maqsimalurad obieqturad moxdes refinansirebebisa da restruqturizaciebis erTmaneTisagan Sinaarsobrivi gamijvna. refinansireba/restruqturizaciebis kuTxiT saqarTvelos erovnuli banki 2015 wlis manZilze aqtiurad iyo CarTuli bazelis sabanko zedamxedvelobis komitetis zedamxedvelobisa da danergvis jgufis saqmianobaSi, romelic intensiurad muSaobs sxvadasxva definiciebis harmonizaciaze, maT Soris refinansireba/restruqturizaciebis TvalsazrisiT arsebuli problemebis saerTaSoriso doneze gadaWraze.
2015 wels portfelis zrdis Senelebis paralelurad kidev ufro gaizarda konkurencia, rac sakredito standartebis Serbilebis riskebs zrdis. msgavsi garemo araswor motivaciebs qmnis msesxebelTaTvis da asustebs valis momsaxurebis kulturas. gamZafrebulma konkurenciam, moklevadiani sargeblis xarjze, SemdgomSi bankebis sabazro poziciebi SesaZloa Searyios an/da maT zedmeti riskebis aRebisken ubiZgos. aqedan gamomdinare, riskebze orientirebuli zedamxedvelobis principebis gaTvaliswinebiT, 2015 wlis ganmavlobaSi kvlav mniSvnelovani resursi eTmoboda bankebis momgebianobis saprognozo maCveneblebis ganxilvas, calkeuli institutebis biznes mo delisa da strategiis analizs. yuradReba maxvildeboda iseT sakiTxebze, rogoricaa masStabis efeqti, bazris niSis an/da sxva konkurentuli upiratesobis arseboba, saprognozo sakredito danakargebis SeZlebisdagvarad Sefaseba da produqtebze fasdadebis detaluri modelebis SemuSaveba. aseve ganxorcielda samuSaoebi komerciul bankebSi riskis marTvis funqciis Sefasebasa da mis qmediTunarianobis waxalisebasTan dakavSirebiT. aRniSnuli Sefaseba moicavda sameTvalyureo sabWos, menejmentisa da Sida kontrolis sistemis adekvaturobis gansazRvras, Tu ramdenad Seesabameba bankSi damkvidrebuli praqtika bankis riskis profils, zomas, saukeTeso saerTaSoriso praqtikas. aRniSnulis farglebSi gansakuTrebuli yu radReba eTmoba riskis marTvis funqciis sijansaRis Sefasebas da mis unars, Seafasos sa kredito riskebi da daabalansos gayidvebis mimarTuleba. saoperacio riskis mimarTulebiT mimdinare wlis farglebSi yuradReba gamaxvilda komerciul bankebSi arsebuli biznes uwyvetobis gegmebis srulyofasa da testirebaze. aseve, saqarTvelos erovnuli banki agrZelebda komerciuli bankebis monacemTa sizustisa da xarisxis Seswavlas. sizustis riskis WrilSi, Semowmda araerTi komerciuli bankis angariS-
13
gebis forma. damatebiT gamaxvilda yuradReba sabanko angariSgebis biznes procesebis adekvaturobasa da arsebuli procesebis optimizaciis SesaZleblobaze. mniSvnelovan movlenad unda CaiTvalos komerciuli bankebis mxridan sainformacio sistemebis auditis Catarebac. gasul wels danakargebis yvelaze didi wili Tanxobrivad Sida TaRliTobis kategoriaSi dafiqsirda, xolo sididiT meore kategorias gare TaRliToba warmoadgenda. sabanko seqtori kvlav inarCunebs kapitalisa da likvidobis konservatiul maCveneblebs da amdenad, finansuri sistemis mdgradobis kuTxiT, SesaZlo damatebiTi Sokebis Sewovis unari sakmaod maRalia. gaaqtiurda analitikuri samuSaoebi arasabanko finansuri seqtoris mimarTulebiT. mevaxSeebsa da lombardebze Catarebul kvlevebze dayrdnobiT gamoikveTa, rom am segments sabanko sistemis msesxeblebis jamur valis tvirTze materialuri gavlena aqvs maSin, roca xSirad klientis am davalianebebze informacia sakredito sainformacio biuros ar miewodeba. Sedegad, banki ver axerxebs klientis realuri gadaxdisunarianobis Sefasebas. am problemis aRmosafxvrelad saWiroa sakanonmdeblo cvlilebebi, raTa sakredito sainformacio biuroebma gazardon arasabanko seqtoris mocva.
Tumca, mosaxleobis farTo segmentze realuri gavlenis moxdena sakmaod resurstevadi da droSi gawerili amocanaa. saqarTvelos erovnuli banki agrZelebs muSaobas finansuri ganaTlebis strategiaze sxva dainteresebul mxareebTan erTad. 2015 wels kvlav aqtiurad mimdinareobda saerTaSoriso TanamSromloba sabanko zedamxedvelobis mimarTulebiT, rogorc mowinave saerTaSoriso iniciativebSi monawileobis, aseve sakuTari reformebis eqsportis kuTxiT. 2015 wlis bolosTvis saqarTvelos fasiani qaRaldebis bazarze saqmianobda ori safondo birJa, fasiani qaRaldebis erTi centraluri depozitari, rva sabrokero kompania da fasiani qaRaldebis sami damoukidebeli registratori. rva sabrokero kompaniidan ori ar iyo safondo birJis wevri. 2014 welTan SedarebiT sabrokero kompaniebis raodenoba ar Secvlila. registratorebis mier iwarmoeboda 828 saaqcio sazogadoebis aqciaTa reestri, rac 10 saaqcio sazogadoebiT metia wina welTan SedarebiT.
finansuri seqtoris momxmarebelTa dacva sa qarTvelos erovnuli bankisTvis kvlav erTerT prioritetul sakiTxs warmoadgenda. aRniSnuli mimarTulebiT tardeboda bazris aqtiuri monitoringi, maT Soris, mistiuri kvlevebis daxmarebiT. xdeboda bankebTan aqtiuri komunikacia xarvezebis gamosworebis mizniT. aseve, mimdinareobda muSaoba momxmarebelTa uflebebis dacvis CarCos arasabanko seqtorze gavrcobis kuTxiT, rasac Sesabamisi sakanonmdeblo cvlilebebi esaWiroeba.
saangariSo weli gamoirCeoda savalo fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebiT da am sferoSi investorTa interesebis gazrdiT. aRsaniSnavia, rom is reformebi da investorze orientirebuli regulaciebi, romlebic wina wlebSi gatarda bazris ganviTarebis wasaxaliseblad, produqtiuli aRmoCnda da sabolood gamoiRo is Sedegi, rac reformebis gatarebis dawyebis periodSi iyo gaTvaliswinebuli. 2015 wlis ganmavlobaSi oTxi kompaniis mier 5-jer ganxorcielda obligaciebis emisia, romlebic ganTavsda sajaro SeTavazebis gziT. aseve, rogorc zemoT aRiniSna, 2015 wels kerZo SeTavazebis gziT ganTavsda oTxi saerTaSoriso safinanso institutis obligaciebi. 2015 wlis ganmavlobaSi sajaro SeTavazebis gziT ganxor cielda aqciebis erTi emisia Rirebu lebiT 20 mln lari.
finansuri ganaTlebis donis zrdis xelSewyobis mizniT, SemuSavda sxvadasxva saswavlo masala da ganxorcielda rigi RonisZiebebi.
2015 wlis 31 dekembrisaTvis safinanso sferos sxva monawileebs warmoadgenda 15 sakredito kavSiri, 70 mikrosafinanaso organizacia (maT
14
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
Soris erTi kvalificiuri sakredito instituti), 1,115 valutis gadamcvleli punqti da 45 fuladi gzavnilebis ganmaxorcielebeli piri.
IEC 27001: 2013 Sesabamisobis damadasturebeli sertifikati. naRdi fuliT qveynis ekonomikis Seuferxebe-
mikrosafinanso seqtoris ganviTarebisa da zrdis tendencia 2015 welsac SenarCunda. 2014 wlis monacemebTan SedarebiT, mTliani aqtivebis odenoba 46 procentiT gaizarda da 1.6 miliardi lari Seadgina. saqarTvelos kanonmdeblobiT mikrosafinanso organizaciebze moqmedebs msubuqi zedamxedvelobis reJimi. saqarTveloSi sagadaxdo sistemebi dinamikurad viTardeba da ufro usafrTxo da efeqtiani xdeba. qveyanaSi arsebuli yvelaze mniSvnelovani sagadaxdo sistema (drois realur reJimSi angariSsworebis _ RTGS sistema), rom lis operatoric saqarTvelos erovnuli bankia, 2015 welsac wina wlis msgavsad inarCunebs uwyvetobis maCvenebels 99.9 procentis doneze, rac bolo wlebSi gatarebuli mni Svnelovani infrastruqturuli reformebis warmatebasa da danergili sistemebis mdgradobaze miuTiTebs. am periodSi infrastruqturis ganviTarebis paralelurad, aseve dinamikurad viTardeboda sagadaxdo momsaxurebis sferoc, gaizarda sagadaxdo momsaxurebis provaiderebis raodenoba da ufro mravalferovani gaxda maT mier gaweuli momsaxurebac.
li dakmayofilebis mizniT, gansakuTrebiT aRsaniSnavia ganaxlebuli modifikaciis 20, 50 da 100 laris nominalebis banknotebis damzadebis da maTi mimoqcevaSi gaSvebis kuTxiT gaweuli saqmianoba. gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom laris 20 wliani istoriis manZilze pirvelad moxda banknotebis dizainis mniSvnelovani ganaxleba, ris mimarTebiTac muSaoba mimdinareobda bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi. 1995 wlis Semdeg laris banknotebze ganxorcielebuli mciredi modificirebebis miuxedavad, dRemde mniSvnelovnad ar Secvlila laris banknotebis Tavdapirveli dizaini, banknotebis ferebi da gaformebis stili, rac saerTaSoriso praqtikaSi ganviTarebuli mzardi teqnologiebis gaTvaliswinebiT, rogorc vizualuri, ise teqnikuri parametrebis TvalsazrisiT ukve moZvelda da aRar pasuxobda msoflioSi banknotebis warmoebis sferoSi mimdinare tendenciebs. amis gaTvaliswinebiT Catarda mTeli rigi samuSaoebi 5, 10, 20, 50 da 100 laris nominalebis banknotebis rogorc dizainis, ise cveTagamZleobisa da daculobis kuTxiT gasaumjobeseblad. axali modifikaciis laris banknotebis dizainis Semadgeneli detalebi
saqarTvelos erovnul bankSi 2015 wels grZeldeboda sainformacio teqnologiebis srulyofis samuSaoebi. erovnuli banki gaxda pirveli organizacia saqarTveloSi, romelmac miiRo informaciuli usafrTxoebis marTvis sistemis saerTaSoriso standartis ISO/
maqsimalurad iqna integrirebuli damcav niSnebTan da mTlianobaSi qmnis erTiani ojaxis koncefcias. gaformebis stili, parametrebi da damcavi niSnebi Tanamedrove, aprobirebuli da Tanmimdevrulia TiToeuli nominalisaTvis.
15
I მაკროეკონომიკური გარემო
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
1.1 მსოფლიო ეკონომიკა
garda amisa, mkacri politika SenarCunda im ganviTarebad qveynebSi, sadac aSS dolarTan
2015 wels msoflio ekonomikuri zrdis pro-
mimarTebaSi adgilobrivi valutis gaufasure-
cess mniSvnelovani winaaRmdegobebi sdevda
bam inflaciuri wnexi Seqmna.
Tan. susti erToblivi moTxovna, klebadi fasebi sasaqonlo produqciaze da gazrdili
msoflio masStabiT susti erToblivi moTxov-
meryeoba finansur bazrebze aferxebda ekono-
na da investiciebi nawilobriv globaluri
mikur aqtivobas, ris Sedegad, globalurma
finansuri krizisis mZime memkvidreobis Sede-
zrdam mxolod 3.1 procenti Seadgina2. aqtivo-
gia da ganpirobebulia samomxmareblo da bi-
bis Seneleba gansakuTrebiT TvalSisacemi iyo
znes ganwyobis gauaresebiT. struqturuli da
mzardi da ganviTarebadi ekonomikis mqone
geopolitikuri gamowvevebi 2015 wels kidev
qveynebSi. Tumca msoflios ganviTarebuli
ufro asustebda molodinebs da ekonomikur
na wili gajansaRebas ganagrZobda. Semcire-
agentTa Soris damatebiT gaurkvevlobas qm-
bis
globaluri
nida. am viTarebiT gansakuTrebiT dazaralda
inflaciac, rac ZiriTadad ganpirobebuli
msoflios mzardi da ganviTarebadi nawili,
iyo saerTaSoriso bazrebze navTobisa da
rac gamoixata vaWrobidan Semcirebuli Se-
sxva sasaqonlo produqciis fasebis vardniT.
mosavlebiT, klebadi sainvesticio Semodine-
msoflios wamyvani centraluri bankebi sust
biTa da gaZvirebuli sakredito resursebiT.
inflacias Serbilebuli monetaruli poli-
aRniSnul viTarebaze didi zegavlena iqonia
tikiT pasuxobdnen, Tumca, 2015 wlis bolos
aseve sasaqonlo produqciis fasebis klebis
aSS-is
komitetma
tendenciam. navTobis fasi wlis ganmavloba-
politikis gamkacreba daiwyo da saprocento
Si Semcirebas ganagrZobda da ukanaskneli 10
ganakveTi 0.25 procentuli punqtiT gazarda.
wlis ganmavlobaSi rekordulad dabal niS-
tendenciiT
xasiaTdeboda
federa lurma
sarezervo
2. wyaro: World Economic Outlook (WEO), IMF, April 2016
17
nuls miaRwia. vardna gamowveuli iyo ganvi-
ma araerTgvarovani efeqti iqonia ekonomike-
Tarebul qveynebSi dagrovili uxvi maragebiT,
bze: miuxedavad imisa, rom eqsportiorebi
intensiuri mopoveba-miwodebiTa da gauarese-
dazaraldnen, importiorebis mimdinare an-
buli molodinebiT globalur moTxovnasTan
gariSi gaumjobesda da realuri Semosavlebi
dakavSirebiT3. Tumca, unda aRiniSnos, rom
gaizarda.
navTobze Semcirebulma saerTaSoriso faseb-
diagrama N 1.1 mSp-is wliuri zrda 10% 5% 0% -5% -10%
2006
2007
msoflio
2008
2009
2010
evrozona
aSS
2011
2012
2013
2014
2015
mzardi da ganviTarebadi qveynebi wyaro: saerTaSoriso savaluto fondi
2015 weli xasiaTdeboda kapitalis susti moZ
riTadad mzardi da ganviTarebadi bazrebis
raobiT, rac ZiriTadad moklevadiani valisa
Senelebulma moTxovnam gamoiwvia. kerZod,
da portfelis investiciebis klebaSi gamoix-
CineTSi mimdinare rebalansirebis procesi,
ata. amis mizezi Senelebuli ekonomikuri aq
gauaresebuli makroekonomikuri viTareba ru
tivoba, monetaruli politikis gansxvavebuli
seTsa da braziliaSi did rols TamaSobda si
mimarTulebebi (policy divergence) da sasaqonlo
tuaciis gamwvavebaSi.
produqciis klebadi fasebi gaxda. kapitalis wminda Semodinebis Semcirebam mraval qveya-
miuxedavad imisa, rom 2015 wels adgilobri-
naSi (gansakuTrebiT sasaqonlo produqciis
vi valutis gaufasurebis Sedegad zogierT
eqsportior qveynebSi) gaufasurebis wnexi Se-
qveyanaSi fasebis zrdis donem sagrZnoblad
qmna da aqciebis bazarze mniSvnelovani mer
moimata,
yeoba ganapiroba. amas Tan daerTo suverenu
tendenciiT xasiaTdeboda. amis mizezi saer-
li riskebis zrdiT gamowveuli sakredito
TaSoriso bazrebze sasaqonlo produqciis
resursebis gaZvireba.
fasebis kleba da Sesustebuli erToblivi
globaluri
inflacia
Semcirebis
moTxovna gaxda. deflaciis riskebi kvlav sakapitalis msgavsad, 2015 wels mniSvnelovnad
grZnobi iyo evrozonaSi, iaponiasa da nawilo-
Semcirda globaluri savaWro brunva, rac Zi
briv aSS-ic.
3. am garemoebebs Tan erTvoda molodini iranze dawesebuli ekonomikuri sanqciebis moxsnis Sesaxeb, rac navTobis resursiT mdidar moTamaSes saerTaSoriso bazarze daabrunebda. 2016 wlis ianvarSi aRniSnuli sanqciebi marTlac moixsna.
18
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 1.2 sfi wliuri inflacia 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% 2005
2006
2007
msoflio
2008
2009
evrozona
2010
aSS
2011
2012
2013
2014
2015
mzardi da ganviTarebadi qveynebi wyaro: saerTaSoriso savaluto fondi
sxva garemoebebTan erTad, geopolitikuri
cirda 3.7 procentiT, xolo rublis gaufas-
mdgomareoba
samxreT-aRmosavleT
urebam inflacia saSualod 15 procentamde
na wilSi, sadac saqarTvelos mniSvnelovani
gazarda. yovelive amis fonze, mniSvnelovnad
savaWro partniorebia Tavmoyrili, sagrZnob
gauaresda samomxmareblo da sainvesticio
zegavlenas axdenda regionSi arsebul ekono-
ganwyoba, rac navTobze dabali fasebisa da
mikur
saerTaSoriso
evropis
viTarebaze.
ruseT-ukrainis
samxe-
sanqciebis
dro konfliqtma ukrainis ekonomika Zlier
momavali
daazarala. mTliani Sida produqti Semcirda
aisaxeba4. azerbaijanSi wlis bolos manaTis
9.9 procentiT, rasac Tan daerTo maRali in-
50 procentianma gaufasurebam mniSvnelovnad
flacia, saSualod 40-50 procentis fargleb-
Searyia
Si. inflaciis mkveTri zrda erovnuli valu-
bankis SefasebiT, azerbaijanis ekonomika 2015
tis gaufasurebiTa da komunaluri tarifebis
wels 1.1 procentiT gaizarda5. ruseTSi ar-
koreqtirebiT iyo gamowveuli. mniSvnelovani
sebuli krizisi negatiurad aisaxa ekonomi-
vardna dafiqsirda eqsportSi, ris ZiriTad
kur aqtivobaze somxeTSi, rac saeqsporto
mizezad
nawilSi
produqciaze moTxovnis SesustebiT, fuladi
mimdinare konfliqtTan erTad, ruseTTan vaW-
gzavnilebis SemcirebiTa da pirdapiri inves-
robis Sewyveta da metalsa da soflis meur-
ticiebis klebiT gamoixata. msoflio bankis
neobis produqtebze globaluri fasebis Sem-
SefasebiT, somxeTis ekonomika 2015 wels 3
cireba iqca.
procentiT gaizarda6.
2015 weli mZime aRmoCnda ruseTis ekonomiki-
TurqeTis ekonomika 2015 wlis ganmavlobaSi
saTvis. mkveTrad Semcirebuli Semosavlebi
sxva savaWro partniorebze metad (3.8 pro-
navTobis eqsportidan, saerTaSoriso sanqcie-
centiT) gaizarda7. Tumca, zrdis Semafer-
bi da kapitalis masiuri gadineba arasruli
xebeli faqtorebi mravlad iyo: siriis kon-
CamonaTvalia im problemebisa, ris winaSec
fliqtiT gamowveuli migrantebis problema,
es qveyana dadga. wlis ganmavlobaSi mSp Sem-
politikuri dapirispireba ivnisis saparla-
4. 5. 6. 7.
wyaro: wyaro: wyaro: wyaro:
industriul
aRmosavleT
wlebis
gaTvaliswinebiT,
prognozze
samomxmareblo
uaryofiTad
ganwyoba.
msoflio
World Economic Outlook, IMF, April 2016 World Economic Outlook, IMF, April 2016 World Economic Outlook, IMF, April 2016 World Economic Outlook, IMF, April 2016
19
mento arCevnebis Semdgom (romelic ganmeo-
porti da imavdroulad, Seamcira inflaciuri
rebiTi arCevnebiTa da mmarTveli partiis ga-
wnexi. aRniSnuli faqtorebisa da navTobze
marjvebiT dasrulda), eqsportis Sesusteba
klebadi fasebis zegavleniT, inflacia 2015
(ruseTTan vaWrobis Sewyveta, Semcirebuli
wels 0 procentTan axlos SenarCunda.
moTxovna turistul momsaxurebaze) da sxva. importirebuli navTobis dabali fasi xels
2015 wels msoflio masStabiT, qveynebSi, sa-
uwyobda mimdinare angariSisa da ekonomikuri
dac ekonomikisa da samomxmareblo fasebis
aqtivobis gaumjobesebas, Tumca, gaurkvevlo-
susti zrda aRiniSneboda, Serbilebuli mon-
bis pirobebSi adgilobrivi valutis gaufas-
etaruli politika SenarCunda. evropis cen-
urebam inflacia 8 procentamde gazarda.
tralurma bankma gasuli wlis bolos damatebiT Searbila politika, dabal inflaciasTan
2015 wels evrozonaSi gajansaRebis procesi
brZolis motiviT. rac Seexeba aSS-s, umuSev-
neli tempiT mimdinareobda, ris gamoc ekono-
robis donis mniSvnelovnad Semcirebisa da
mika zomierad, 1.6 procentiT, gaizarda8. poz-
fasebis zrdis molodinebis gaTvaliswine-
itiuri faqtorebidan aRsaniSnavia navTobze
biT, 2015 wlis bolos federalurma sarez-
dabali fasi, saxarbielo sakredito pirobe-
ervo komitetma saprocento ganakveTi 0.25
bi da nawilobriv evros gaufasureba gasuli
pp-iT gazarda. amasTan, mosalodneli gaxda,
wlis pirvel naxevarSi. Tumca, aRsaniSnavia,
rom politikis gamkacrebas etapobrivi for-
rom finansuri stabilurobis riskebi kvlav
ma eqneba. aRniSnuli nabiji myisve aisaxa sa-
TvalsaCinoa zogierT periferiul wevr-qveya-
bazro ganakveTebze: wlis bolos USD LIBOR-
naSi, sadac sakredito pirobebi mkacri darCa.
is 3-Tvianma ganakveTma 0.6 procents miaRwia.
amasTan, gasuli wlis meore naxevarSi vaWro-
na足 wi足 lobriv gansxvavebuli viTareba aRiniSne-
bis wilebiT Sewonili evros efeqturi nomi-
boda zogierT ganviTarebad qveyanaSi, sadac
naluri da realuri gacvliTi kursi gamyarda
erovnuli valutis gaufasurebiT gamowveul
(savaWro partniorebis valutebis gaufasure-
inflaciasTan sabrZolvelad monetaruli po足
bis gamo), ramac eqsportis Sesusteba da de-
litikis maRali ganakveTebi SenarCunda.
flaciuri wnexi gamoiwvia. aRmosavleT aziaSi mZime geopolitikuri vi2015 wels aSS-is ekonomikis zrdis mTavari
Tarebis miuxedavad, 2015 wlis bolos navTo-
mamoZravebeli
samomxmareblo
bis fasi bolo wlebis rekordulad dabal
moTxovna da arasanavTobo seqtorebSi mzar-
niSnulamde, $30-mde, daeca. amasTan, saer-
di investiciebi iyo. ekonomika daaxloebiT
TaSoriso sanqciebis moxsnas iranze, romel-
2.4 procentiT gaizarda , rac globaluri
ic am resursiT erT-erTi umdidresi qveyanaa
finansuri krizisis Semdgom dafiqsirebuli
msoflioSi, damatebiT uaryofiTi zegavlena
yvelaze didi wliuri maCvenebelia. umuSev-
hqonda fasze. gasuli weli fasebis Semcire-
roba etapobrivad Semcirda 5 procentamde,
biT aRiniSna sxva sasaqonlo produqtebisT-
ramac, Tavis mxriv, pozitiurad imoqmeda
visac. kerZod, ssf-is mier daTvlili sof-
mosaxleobis gankargvad Semosavalze. Tumca,
lis meurneobis produqtebis fasebis indeqsi
aSS dolaris gamyarebis tendenciam da sustma
daaxloebiT 15 procentiT Semcirda, xolo
globalurma moTxovnam gaauaresa wminda eqs-
me足talis fasebis indeqsi ki _ 20 procentiT10.
Zala
myari
9
8. wyaro: World Economic Outlook, IMF, April 2016 9. wyaro: World Economic Outlook, IMF, April 2016 10. wyaro: Commodity Price Outlook & Risks, IMF, January 2016
20
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 1.3 sasaqonlo produqciis fasis indeqsi 240 200 160 120 80 40
noe-15
sasaqonlo produqtebis fasis indeqsi
liTonebis fasis indeqsi
sursaTis fasis indeqsi
energomatareblebis fasis indeqsi
dek-15
oqt-15
seq-15
agv-15
ivl-15
ivn-15
mai-15
apr-15
mar-15
Teb-15
ian-15
dek-14
noe-14
oqt-14
seq-14
agv-14
ivn-14
ivl-14
mai-14
apr-14
mar-14
Teb-14
ian-14
dek-13
0
wyaro: saerTaSoriso savaluto fondi
1.2 საგარეო სექტორი და საგადასახდელო ბალანსი
Semcirda moTxovna saqarTvelos saeqsporto produqciaze. navTobis fasis Semcirebam Seasusta navTobis eqsportiori qveynebis ekonomikebi da kidev ufro Seamcira moTxovna qar-
2015 wlis ganmavlobaSi saqarTvelos ekono-
Tul eqsportze iseTi qveynebidan, rogoricaa
mika Zlieri sagareo Sokis winaSe idga. saqarT-
ruseTi, azerbaijani da yazaxeTi. ruseTsa
velos
moTxovnis
da saberZneTSi ekonomikuri mdgomareobis
Semcirebas ramdenime fatori uwyobda xels.
gauaresebam mniSvnelovnad Seamcira fuladi
2015 wels saerTaSoriso bazrebze kvlavac
gzavnilebis Semodineba qveyanaSi, rac aseve
iyo molodini, rom aSS-s federaluri sarez-
uaryofiTad moqmedebda qveyanaSi ucxouri
ervo sistema daiwyebda politikis ganakveTis
valutis Semodinebaze. aRniSnulma garemoe-
zrdas (sabolood asec moxda 2015 wlis dekem-
bam gardauvali gaxada laris gacvliTi kur-
berSi). am molodinebis Sesabamisad aSS dola-
sis gaufasureba. laris kursis gaufasurebam
ris kursma daiwyo gamyareba sxva valutebis
2015 wels makoreqtirebeli efeqti iqonia mim-
mimarT.
dinare angariSis balansze, rac, erTi mxriv,
ekonomikisTvis
sagareo
importis Semcirebaze, xolo, meore mxriv, globaluri ekonomikuri Senelebis da daZ-
turistuli Semosavlebis zrdaze da saqonlis
abuli geopolitikuri mdgomareobis fonze
eqsportis ufro naklebad Semcirebaze aisaxa.
saqarTvelos
qveynebSi
2015 wlis mimdinare angariSis deficitma
da iwyo erovnuli valutebis gaufasureba.
mTliani Sida produqtis 11.8 procenti Sead-
aRsaniSnavia evros gaufasurebac, rac evro-
gina, rac wina wlis maCvenebels 1.1 procen-
pis centraluri bankis Serbilebulma mon-
tuli punqtiT aRemateba. absolutur gamosa
etarulma
Sedegad,
xulebaSi mimdinare angariSis deficiti 112
saqarTvelos ekonomika kargavda konkuren-
mln aSS dolariT gaumjobesda da 1.64 mlrd
tunarianobas: gaizarda moTxovna importze,
aSS dolari Seadgina.
savaWro
politikam
partnior
gamoiwvia.
21
diagrama N 1.4 mimdinare angariSis komponentebis fardoba mSp-Tan 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% 2008
2009
2010
2011
2012
saqonliT vaWroba
momsaxurebiT vaWroba
mimdinare transferebi
mimdinare angariSi
2013
2014
2015
Semosavali
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saqonliT vaWroba mimdinare angariSis kv-
portis klebis tempi gansakuTrebiT gaizarda
lav yvelaze deficituri komponentia. 2015
2015 wlis meore kvartalidan, rodesac laris
wels saqonliT vaWrobis deficitis fardobam
gaufasurebis gavlenam importirebul saqon-
mTlian Sida produqtTan 30.8 procenti Sead-
elze moTxovna Seamcira. aRsaniSnavia, rom
gina. saqonlis eqsportma wliuri kleba jer
importis Semcireba ZiriTadad samomxmare-
kidev 2014 wlis mesame kvartalSi daiwyo, roca
blo saqonelis importis xarjze moxda, xolo
Semcirda moTxovna qarTul eqsportze parÂ
sainvesticio da Sualeduri saqonlis impor-
tnior qveynebSi ekonomikuri mdgomareobisa
tis klebis wvlili mTliani importis klebaSi
Tu
geopolitikuri situaciis gauaresebiT.
gacilebiT naklebi iyo (ix. diagrama N 1.13),
2015 wlis ganmavlobaSi ki eqsporti wliurad
rac mimdinare angariSis disbalansis aRmofx-
mniSvnelovnad Semcirda (klebis tempi metnak-
vris jansaR formaze miuTiTebs.
lebad Tanabari iyo kvartlebis mixedviT). im-
diagrama N 1.5 saqonlis eqsportis wliuri cvlileba (2014-2015 weli)11 25% 20%
18.2%
15% 10%
4.7%
5% 0% -5%
-4.1%
-10%
-10.1%
-15% -20%
-21.8%
-24.1%
-21.7%
-23.4%
2015 III
2015 IV
2015
2014
2014 IV
2014 III
2014 II
2014 I
2015 I
-26.0%
-30%
2015 II
-20.0%
-25%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki 11. sagadasaxdelo balansis saqonlis eqsporti.
22
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 1.6 saqonlis importis wliuri cvlileba (2014-2015 weli)12 20% 15%
16.1% 12.7% 8.0%
10%
5.7%
5%
0.4%
0% -5% -10%
-7.1%
-15% -16.5%
2015
-19.1% 2015 IV
2015 I
2014
2014 IV
2014 III
2014 II
2014 I
2015 II
-21.6%
-25%
-16.7% 2015 III
-20%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels mimdinare angariSis deficitis Sem
turistuli Semodinebebis zrdis tempis ma
cireba ganpirobebulia momsaxurebis balan-
teba gamowveuli iyo vizitorTa raodenobis
sis gaumjobesebiT. momsaxurebis proficitis
Se darebiT maRali zrdiT (7 procenti), rac
fardobam mSp-Tan 10.4 procenti Seadgina,
Zi riTadad ganapiroba somxeTidan (10.7 pro-
rac 2.6 procentuli punqtiT metia wina wlis
centi), ru se Tidan (14 procenti) da azerbai-
maCvenebelze.
absolutur
gamosaxulebaSi
momsaxurebis dadebiTi saldo 2015 wels wina welTan SedarebiT 158 mln aSS dolariT (12.2 procentiT) gaumjobesda da 1.46 mlrd aSS dolari Seadgina. zrda umeteswilad gamowveuli
janidan (8.6 procenti) vizitorebis raodenobis zrdam. ram denime welia, rac vizitorTa raodenobis mzardi tendenciaa israelidan, germaniidan, yazaxeTidan, aSS-dan, belorusiidan da di di britaneTidan. sapirispirod vizitorTa raodenoba yvelaze metad Semcir-
iyo turistuli Semodinebebis maRali zrdiT.
da TurqeTidan (-3.6 procenti), iranidan (-47.3
turistulma Semosavlebma, romelic momsax-
procenti) da erayidan (-55 procenti). aRsaniS-
urebis eqsportis ZiriTad nawils Seadgens,
navia, rom vizitorebis raodenoba wlis meore
2015 wels 1.94 mlrd aSS dolari Seadgina, rac
kvartalidan gaizarda, raSic mniSvnelovani
8.3 procentiT aRemateba wina wlis analogiur
roli Seasrula laris kursis gaufasurebam.
maCvenebels.
12. sagadasaxdelo balansis saqonlis importi. importidan gamoricxulia C hepatitis wamlebis importi.
23
diagrama N 1.7 turizmis eqsportidan miRebuli Semosavlebi (2010-2015 weli) 800
mln aSS dolari
700 600
2010
500
2011 2012
400
2013
300
2014
200
2015
100 0
kv1
kv2
kv3
kv4 wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels sagrZnoblad gauaresda Semosav-
2015 wels mniSvnelovnad Semcirda (26.6 pro-
lebis angariSi da uaryofiTi wvlili Seitana
centi) kerZo seqtoris mimdinare transfer-
mimdinare angariSis cvlilebaSi. Semosavlis
ebi (piradi gzavnilebi), romelic rogorc
angariSis negatiur komponentad rCeba sain-
wesi mimdinare transferebis yvelaze msxvili
vesticio
romelic
komponentia. piradi gzavnilebi mTeli wlis
2015 wels 2.8 procentiT gauaresda da 891
manZilze mcirdeboda. yvelaze didi wvlili
mln aSS dolari Seadgina. rac Seexeba muSakTa
ki am klebaSi ruseTma da saberZneTma Seit-
Sromis anazRaurebis balanss, 2015 wels es
ana, saidanac saqarTvelo iRebs mTliani fu-
komponenti 26.2 procentiT Semcirda da 489
ladi gzavnilebis umetes nawils. am qveynebSi
mln aSS dolari Seadgina. Sromis anazRaure-
gauaresebulma
bis Semcireba gamowveulia, erTi mxriv, Cveni
qveyanaSi gadmoricxuli fuladi gzavnilebis
regionis qveynebSi ekonomikuri mdgomareobis
mniSvnelovani Semcireba gamoiwvia. aRsaniÂ
gauaresebiT, xolo meore mxriv, am qveynebSi
Snavia, rom 2015 wels samTavrobo transfer-
erovnuli valutebis kursis gaufasurebiT,
ebis sagrZnobi zrda wina wlebTan SedarebiT
ramac damatebiT Seamcira miRebuli SemosaÂ
gamowveulia C hepatitis samkurnalo saxelm-
vali. mTlianobaSi Semosavlis angariSis def-
wifo programis farglebSi grantis saxiT
iciti 2015 wels wina welTan SedarebiT 197
miRebuli samkurnalo saSualebebiT.
Semosavlis
deficiti,
mln aSS dolariT (96.6 procenti) gauaresda da 402 mln aSS dolari Seadgina.
24
ekonomikurma
mdgomareobam
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 1.8 piradi gzavnilebis wliuri cvlileba (2014-2015 weli) 20%
13.0%
10%
5.8%
2.1%
1.2% 0% -10%
-9.6% -14.8%
-20%
-19.6%
-30%
-24.8%
-28.1%
2015
2015 III
2015 II
2015 I
2014
2014 IV
2014 III
2014 II
2014 I
2015 IV
-35.6%
-40%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 1.9 wvlilebi fuladi gzavnilebis cvlilebaSi (2015 weli) 5% 0% -5% -10% -15% -20% -25% -30% -35%
ruseTi
saberZneTi
dek-15
noe-15
oqt-15
seq-15
agv-15
ivl-15
ivn-15
mai-15
apr-15
mar-15
Teb-15
ian-15
-40%
sxva
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels, wina wlebis msgavsad, mimdinare
uri investiciebi Sesabamisad 59 procentiT,
angariSis deficitis dafinansebis ZiriTadi
56 procentiT da 53 procentiT Semcirda.
wyaro kvlav wminda pirdapiri ucxouri in-
2015 wels investiciebis sagrZnobi zrda iyo
vesticiebi iyo. wminda pirdapirma ucxourma
transportisa da kavSirgabmulobis seqtorSi
investiciebma saqarTveloSi 2015 wels 1.21
(+37 procenti), rac ukavSirdeba BP-is axali
mlrd aSS dolari Seadgina, rac 10 procentiT
gazsadenis mSeneblobis proeqts. aRniSnul
naklebia wina wlis analogiur maCvenebelze.
proeqts BP-s azerbaijanuli warmomadgenlo-
pirdapiri ucxouri investiciebis Semcireba
ba axorcielebs, ris gamoc 2015 wels swored
ZiriTadad ganapiroba investiciebis klebam
azerbaijanidan gaizarda yvelaze meti pirda-
mSeneblobis, damamuSavebeli mrewvelobis da
piri investiciebis Semodineba saqarTveloSi
energetikis seqtorebSi. 2014 welTan Seda
(mTliani investiciebis 40 procenti).
rebiT aRniSnul seqtorebSi pirdapiri ucxo
25
diagrama N 1.10 mimdinare angariSis deficitis dafinansebis wyaroebi 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% 2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
mimdinare angariSi
kapitalis angariSi
pirdapiri investiciebi
portfelis investiciebi
sxva investiciebi
sarezervo aqtivebi
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels portfelis investiciebis saldo
moadgenda mimdinare angariSis dafinansebis
uryofiTi iyo da -156 mln aSS dolari Sead-
wyaros. 2015 wels biujetis mxardasaWerad
gina. cvlilebis udidesi nawili modis sabanko
miRebulia kreditebi msoflio bankisgan (120
seqtorze. aRsaniSnavia, rom 2015 wels sabanko
mln aSS dolari) da aziis ganviTarebis bankis-
seqtors sainvesticio valdebulebebis gas-
gan (75 mln aSS dolari).
tumreba uwevda, ramac gamoiwvia uaryofiTi balansi finansuri angariSis aRniSnul kompo-
sxva investiciebis aqtivebis zrda ZiriTadad
nentSi.
sabanko seqtorze modis. aRniSnuli ganpirobebulia sabanko seqtorSi ucxouri valutiT
mimdinare angariSis deficitis dafinansebaSi
Warbi likvidobis dagrovebiT, rac sazR-
2014 welTan SedarebiT gaizarda sxva inves-
vargareT sakorespondento angariSebze iyo
ticiebis wvlili. 2015 wels sxva investicieb-
ganTavsebuli. Warbi likvidobis dagroveba,
is wminda Semodinebam 512.2 mln aSS dolari
Tavis mxriv, aSS dolariT gacemul sesxebze
Seadgina. valdebulebebis zrdis ZiriTadi
moTxovnis klebam gamoiwvia. laris gacvliTi
nawili sesxebze modis, rogorc samTavrobo,
kursis gaufasurebis Semdeg, momxma足 reblebi
aseve kerZo (arasabanko) seqtorze. aRsani足
ucxouri valutiT sesxis aRebas gansakuTre-
Snavia, rom gasul wels biujetis deficitis
buli sifrTxiliT ekidebian, rac xels Seu-
Ziri足 Tadi
wyobs momavalSi dolarizaciis Semci足 rebis
nawili
sagareo
valdebulebebis
aRebiT finansdeboda, rac imavdroulad war-
26
tendenciis SenarCunebas.
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
cxrili N 1.1 sagadasaxdelo balansi 2011-2015 wlebSi (mln aSS dolari)
mimdinare angariSi saqoneli
2011
2012
2013
2014
2015
-1,843
-1,857
-938
-1,753
-1,641
-3,494
-4,216
-3,493
-4,280
-4,303
eqsporti
3,254
3,502
4,246
4,073
3,121
importi
-6,748
-7,718
-7,738
-8,354
-7,424
747
1,101
1,405
1,298
1,456
2,008
2,544
2,964
3,018
3,133
955
1,411
1,720
1,787
1,936
-1,261
-1,443
-1,559
-1,721
-1,678
-425
-149
-316
-204
-402
momsaxureba krediti aqedan: turistuli Semosavlebi debeti Semosavlebi (wminda) aqedan: daricxuli procenti
-313
-397
-385
-406
-451
1,329
1,408
1,466
1,434
1,608
aqedan: saxelmwifo seqtori
144
118
91
56
553
aqedan: gzavnili, krediti
617
712
786
761
587
aqedan: sxva kerZo transferi, krediti
583
587
600
636
484
kapitalis angariSi
153
134
134
110
63
finansuri angariSi
1,674
1,777
845
1,717
1,663
transferi (wminda)
pirdapiri investiciebi (wminda) aqedan: pirdapiri investiciebi saqarTveloSi portfelis investicia (wminda) finansuri warmoebulebi (wminda) sxva investiciebi (wminda) aqedan: saxelmwifo seqtori sarezervo aqtivebi wminda Secdomebi da gamotovebebi
902
614
829
1,343
1,209
1,048
911
949
1,750
1,350
133
848
-37
207
-156
5
5
-2
8
-2
1,207
347
10
125
512
274
396
280
353
347
-572
-38
45
33
99
15
-53
-42
-74
-86
mniSvnelovani koeficientebi sarezervo aqtivebi momavali wlis importis TveebSi (Tve)
3.7
3.7
3.4
3.6
3.5
-66%
-66%
-78%
-70%
-69%
-12.8%
-11.7%
-5.8%
-10.6%
-11.8%
pirdapiri investiciebi / mSp
6.2%
3.9%
5.1%
8.1%
8.7%
turistuli Semosavlebi / mSp
6.6%
8.9%
10.7%
10.8%
13.9%
piradi gzavnilebi / mSp
9.7%
10.1%
10.8%
10.8%
9.4%
eqsporti/importi (saqoneli da momsaxureba) mimdinare angariSi / mSp
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
27
2015 wels oficialuri sarezervo aqtivebi
calkeuli sasaqonlo jgufebidan aRsaniSnavia
178.6 mln aSS dolariT Semcirda da 2.52 mlrd
wina wlebis ganmavlobaSi eqsportis umsxvi
aSS dolari Seadgina, sarezervo aqtivebis Sem-
lesi komponentis, msubuqi avtomobilebis,
cireba ZiriTadad savaluto bazarze ganxor-
eqsportis 65.3 procentiani Semcireba. ima-
cielebulma intervenciebma ganapiroba. wlis
vdroulad, umsxvilesi saeqsporto sasaqon-
ganmavlobaSi saqarTvelos erovnuli bankma
lo jgufebidan Semcirda feroSenadnobeb-
savaluto intervenciebis gziT daaxloebiT
is (-31.9 procenti), yurZnis naturaluri
287 mln aSS dolari gayida. wlis bolosaTvis
Rvinoebis (-46.9 procenti), mineraluri da
saerTaSoriso rezerviT 2016 wlis saprogno-
mtknari wylebis (-40 procenti), foladis
zo importis gadafarvis koeficienti 3.5 Tves
naxevarfabrikatebis (-67.6 procenti), spir
Seadgens.
tiani sasmelebis (-31.8 procenti) da azotova-
2015 wels registrirebuli saqonlis eqsporti wina welTan SedarebiT 23 procentiT Semcirda da 2.2 mlrd aSS dolari Seadgina, im porti ki 10.1 procentiT Semcirda 7.72 mlrd aSS dolaramde (C hepatitis wamlebis gareSe ki 15.3 procentiT Semcirda). 2015 wels wina welTan SedarebiT savaWro brunva 13.3 procentiT
ni sasuqebis (-20.2 procenti) eqsporti. zemoT aRniSnuli sasaqonlo jgufebis eqsportis kleba garkveulwilad daabalansa samkurnalo saSualebebis (52.8 procenti), nedli navTobis (134.1 procenti), oqros (57.9 procenti) da spilenZis koncentratebis (9.1 procenti) eqsportis zrdam.
Semcirda da mSp-is 67.9 procenti Seadgina. diagrama N 1.11 umsxvilesi saeqsporto sasaqonlo jgufebi 2014-2015 wlebSi
mln aSS dolari
600 500 400 300 200 100
eTilis spirti aradenaturirebuli spirtiani sasmelebi
mineraluri da mtknari wylebi
navTobi nedli da navTobproduqtebi
yurZnis naturaluri Rvinoebi
samkurnalo saSualebebi dafasoebuli
kakali sxva, axali an gamxmari
msubuqi avtomobilebi
2015
sasuqebi mineraluri an qimiuri, azotovani
2014
feroSenadnobebi
madnebi da koncentratebi spilenZis
0
wyaro: saqstati
rac Seexeba eqsportis geografias, 2015 wels
procenti) eqsportis klebiT. amavdroulad,
eqsportma evrokavSiris qveynebSi 3.6 pro-
wliurad 77.1 procentiT gaizarda eqsporti
centiT moimata da 646.4 mln aSS dolari
uzbekeTSi (ZiriTadad samkurnalo saSualebe-
Seadgina. aqedan aRsaniSnavia eqsportis zrda
bi). sxva qveynebSi eqsportis klebam 7 procen-
bulgareTSi (28.2 procenti). dsT-is qveyneb-
ti Seadgina, ZiriTadad aSS-sa (-49.8 procenti)
Si
eqsporti 42.7 procentiT Semcirda, rac
da TurqeTSi (-22.3 procenti) Semcirebuli
ZiriTadad ganpirobebuli iyo azerbaijanSi
eqsportis xarjze. mTliani eqsportis kleba
(-55.8 procenti), ruseTSi (-40.7 procenti),
nawilobriv dabalansda CineTSi gazrdili eqs-
somxeTSi (-37.5 procenti) da ukrainaSi (-57.2
portiT (+39.2 procenti).
28
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 1.12 eqsportis moculoba regionebis mixedviT (2008-2015 weli) 1,800 1,600
mln aSS dolari
1,400 1,200 1,000 800 600 400 200 0
2008
2009
2010
evrokavSiris qveynebi
2011
dsT-s qveynebi
2012
2013
2014
2015
danarCeni qveynebi
wyaro: saqstati
miuxedavad eqsportis mkveTri Semcirebisa,
aRsaniSnavia, rom importis Semcireba ume-
saqarTvelos umsxviles saeqsporto bazrad
teswilad ganpirobebuli iyo samomxmareblo
kvlav azerbaijani rCeba. saeqsporto bazre-
(-10.3 procentuli punqti) tipis saqonlis
bis sameulSi Sevida bulgareTi da TurqeTi,
importis wliuri klebiT (-22.1 procenti).
romlebmac Sesabamisad somxeTi da ruseTi
Sualeduri da sainvesticio tipis saqonlis
Caanacvles.
importis wliurma klebam Sesabamisad 7.5 procenti da 15.3 procenti Seadgina da -3 da -2
2015 wels registrirebuli saqonlis importi
procentuli punqti Seitana saerTo impor-
(grantiT miRebuli C hepatitis samkurnalo
tis klebaSi, rac gacilebiT naklebia, vidre
saSualebebis
samomxmareblo saqonlis wvlili.
gamoklebiT)
15.3
procentiT
Semcirda da 7.28 mlrd aSS dolari Seadgina.
diagrama N 1.13 sasaqonlo jgufebis wvlilebi importis cvlilebaSi (2015 weli) 0 -2
procentuli punqti
-4
importis cvlileba -2.0 -3.0
-6 -8 -10
-10.3
-12
samomxmareblo
-14
Sualeduri
-16
sainvesticio
-18
wyaro: saqstati
29
2015 wels umsxvilesi saimporto saqoneli
ti. ZiriTadi importirebuli produqciidan
samkurnalo saSualebebi iyo _ 745.4 mln aSS
kleba Seexo satelefono aparatebs (zoga-
dolari (+136.9 procenti). ZiriTadi wvlili
dad eleqtroteqnikas), sigarets da sasur-
am maCvenebelSi C hepatitis samkurnalo saSu
saTo produqcias. 2015 wels TiTqmis 10-jer
alebebis importma Seitana. 2015 wels wina
gaizarda Savi liTonis milebis importi, rac
welTan SedarebiT 28.4 procentiT Semcirda
BP-s axali milsadenis proeqts ukavSirdeba.
navTobproduqtebis importi da 657.4 mln aSS
sxva ZiriTadi importirebuli produqciidan
dolari Seadgina. navTobproduqtebis impor-
gaiza rda navTobis airebis (+13.8 procenti)
tis Semcireba ZiriTadad msoflio bazarze
da spilenZis koncentratebis (+25.8 procenti)
navTobis fasis SemcirebiTaa gamowveuli. 35
importi.
procentiT Semcirda avtomobilebis impor-
metalokonstruqciebi da maTi nawilebi
milebi da milakebi, sxva, Savi liTonebisagan
sigarebi da sigaretebi Tambaqos an misi Semcvlelebisagan
xorbali da meslini
madnebi da koncentratebi spilenZis
navTobis airebi
msubuqi avtomobilebi
2015
satelefono aparatebi
2014
navTobi da navTobproduqtebi
1,000.00 900.00 800.00 700.00 600.00 500.00 400.00 300.00 200.00 100.00 0
samkurnalo saSualebebi dafasoebuli
mln aSS dolari
diagrama N 1.14 umsxvilesi importirebuli sasaqonlo jgufebi (2014-2015 weli)
wyaro: saqstati
miuxedavad imisa, rom saqarTveloSi importi
da meore umsxvilesi importiori qveyana gaxda
yvelaze metad TurqeTidan Semcirda, saqarT-
mTliani importis 8.1 procentiT. sameuli ki
velos importior qveynebs Soris kvlav Tur-
CineTma Seavso 7.6 procentiani wiliT. impor-
qeTi liderobs. 2015 wels TurqeTidan im-
tior qveynebs Soris mexuTe adgili daikava
portma 1.33 mlrd aSS dolari Seadgina, rac
irlandiam, rac C hepatitis samkurnalo saSu-
wina wlis maCvenebels 23 procentiT CamorCe-
alebebis importma ganapiroba (irlandiidan
ba. 2015 wels ruseTma saqarTveloSi importis
ganxorcielebuli importis 98.2 procenti).
moculobiT CineTs da azerbaijans gadaaswro
30
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
mln aSS dolari
diagrama N 1.15 importis moculoba umsxvilesi importiori qveynebis mixedviT (2014-2015 weli) 2,000.0 1,800.0 1,600.0 1,400.0 1,200.0 1,000.0 800.0 600.0 400.0 200.0 0
2014
2015
wyaro: saqstati
importis regionaluri analizi gviCvenebs,
gadinebam da navTobis fasebis mkveTrma vard-
rom 2015 wels evrokavSiris qveynebidan im-
nam ruseTis ekonomikis Semcireba gamoiwvia,
porti 6.3 procentiT gaizarda da 2.52 mlrd
riTac sirTuleebi Seeqmna masze mWidrod da-
aSS dolari Seadgina, rac mTliani importis
mokidebul somxeTsac. siriaSi mimdinare omi
32.6 procentia . dsT-is qveynebidan importma
uaryofiTad moqmedebda TurqeTis ekonomi-
7.3 procentiT iklo da absolutur gamosa
kaze, gansakuTrebiT mis turistul seqtorze.
xulebaSi 1.97 mlrd aSS dolari Seadgina, rac
savalo krizisis morigma talRam saberZneTis
mTliani importis 25.5 procentia. importis
ekonomikuri mdgomareoba kidev ufro daam-
mniSvnelovani kleba dafiqsirda danarCeni
Zima. navTobis fasebis vardnam mniSvnelovnad
qveynebidan (-21 procenti), ZiriTadad Tur-
azarala ruseTi, azerbaijani da yazaxeTi.
qeTidan, iaponiidan da CineTidan importis
rogorc vxedavT saqarTvelos TiTqmis yvela
Sem cirebis
sagrZnobi
ZiriTad savaWro partnior qveyanaSi ekonomi-
klebisa, saerTo jamSi am qveynebis jgufidan
kuri problemebi mZlavrobda, rac Sesabamisad
im portma mTliani importis 41.9 procenti
aisaxa saqarTvelos ekonomikur zrdazec.
13
xarjze.
miuxedavad
Seadgina. saqarTvelos ekonomikuri zrda 2015 wels 2.8 procentamde Senelda. sagareo moTxovnis
1.3 ეკონომიკური ზრდა
Sesustebis fonze, 4.9 procentiT Semcirda damamuSavebeli mrewvelobis dargi. Semcireba
2015 wels saqarTvelos ekonomikis zrdas
dafiqsirda ekonomikis yvelaze msxvil darg-
Sesustebuli sagareo moTxovna aferxebda,
Si, vaWrobaSi. Tu 2013-2014 wlebSi vaWrobis
rasac mniSvnelovanwilad regionSi garTule-
dargi 5-6 procentiT izrdeboda, 2015 wels es
buli mdgomareoba ganapirobebda. kerZod,
dargi 0.3 procentiT Semcirda. aseve dabali
ukrainaSi mimdinare saomari moqmedebebi nega-
zrda dafiqsirda soflis meurneobaSi, sadac
tiurad moqmedebda qveynis ekonomikaze. dasav-
zrdam mxolod 2.9 procenti Seadgina. am dar-
leTis mier dawesebulma sanqciebma, kapitalis
gis wvlili mSp-s zrdaSi 0.2 pp-s utoldeba.
13. C hepatitis wamlebis gareSe evrokavSiris qveynebidan importi 12.6 procentiT Semcirda da mTliani importis 28.5 procenti Seadgina.
31
Semcirebuli sagareo moTxovnis fonze zrdis
maRali zrda dafiqsirda safinanso saqmiano-
mTavari mamoZravebeli mSeneblobis dargi iyo.
bis dargSi (9.4 procenti), ramac 0.3 procen-
es dargi wlis ganmavlobaSi 15.2 procentiT
tuli punqti wvlili Seitana mSp-s zrdaSi.
gaizarda da yvelaze didi wvlili, 0.9 pro-
2015 wels mniSvnelovani iyo transportis
centuli punqti, Seitana ekonomikur z rdaSi.
dargis zrda. aRsaniSnavia milsadenebiT tran
mSeneblobis zrdaSi yvelaze mniSvnelovani
sportirebis zrda. gaizarda agreTve sarki
wvlili axali gazsadenis mSeneblobaze modis,
nigzo transporti, tvirTis satransporto
Tumca aqtivoba maRali iyo rogorc mTavro-
damuSaveba da Senaxva da sxva damxmare satran
bis mier dafinansebuli infrastruqturuli
sporto saqmianoba. aRniSnulma gadafara sa
proeqtebis, aseve kerZo mSeneblobebis gamo.
qonlis importis SemcirebiT gamowveuli sxva
wlis ganmavlobaSi erovnuli bankis mone-
saxmeleTo da sazRvao transportis Semci
taruli politikis gamkacrebis Sedegebi jer
reba. sabolood transporti 2015 wels 2.9
srulad ar iyo asaxuli sesxebis saprocento
procentiT gaizarda. 2014 welTan SedarebiT
ganakveTebze. amitom mesame kvartalis CaTv-
qveyanaSi Semosuli vizitorebis gazrdilma
liT uZravi qonebis SesaZenad aRebuli sesxe
nakadma xeli Seuwyo samogzauro biuroebisa
bis moculoba zrdas ganagrZobda, rac xels
da turistuli agentebis saqmianobis brunvis
uwyobda bazris aqtivobas. kerZo binaTmSene
zrdas, agreTve sastumroebisa da restorne
blobis paralelurad izrdeboda operaciebi
bis dargis zrdas.
uZravi qonebiT, ijara da komerciuli momsa xureba, sadac udidesi nawili uZravi qonebis saagentoebis brunvaze modis.
cxrili N 1.2 mTliani Sida produqti dargobriv WrilSi
2013
2014
2015
realuri zrda
wvlili zrdaSi
realuri zrda
wvlili zrdaSi
realuri zrda
wvlili zrdaSi
soflis meurneoba, nadiroba da satyeo meurneoba, meTevzeoba da TevzWera
11.3%
0.8%
1.6%
0.1%
2.9%
0.2%
samTomopovebiTi mrewveloba
2.8%
0.0%
0.2%
0.0%
21.0%
0.1%
damamuSavebeli mrewveloba
8.6%
0.8%
3.3%
0.3%
-4.9%
-0.5%
eleqtroenergiis, bunebrivi airisa da wylis warmoeba da ganawileba
5.1%
0.1%
-2.4%
-0.1%
3.0%
0.1%
produqciis gadamuSaveba Sinameurneobebis mier
6.8%
0.2%
1.3%
0.0%
3.7%
0.1%
-10.5%
-0.7%
13.1%
0.8%
15.2%
0.9%
vaWroba; avtomobilebis, sayofacxovrebo nawarmisa da piradi sargeblobis sagnebis remonti
5.4%
0.8%
5.8%
0.9%
-0.3%
0.0%
sastumroebi da restornebi
4.6%
0.1%
7.3%
0.1%
7.4%
0.2%
transporti
3.2%
0.2%
5.8%
0.4%
2.9%
0.2%
kavSirgabmuloba
0.9%
0.0%
6.3%
0.2%
5.0%
0.1%
safinanso saqmianoba
7.0%
0.2%
9.9%
0.3%
9.4%
0.3%
mSenebloba
32
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
(gagrZeleba) 2013
2014
2015
realuri zrda
wvlili zrdaSi
realuri zrda
wvlili zrdaSi
realuri zrda
wvlili zrdaSi
sakuTari sacxovrisis gamoyenebis pirobiTi renta
3.1%
0.1%
2.6%
0.1%
1.3%
0.0%
saxelmwifo mmarTveloba
2.2%
0.2%
2.5%
0.2%
2.0%
0.2%
ganaTleba
2.4%
0.1%
3.1%
0.1%
2.2%
0.1%
janmrTelobis dacva da socialuri momsaxureba
0.0%
0.0%
1.5%
0.1%
2.4%
0.1%
komunaluri, socialuri da personaluri momsa xureba
1.6%
0.1%
0.8%
0.0%
7.1%
0.3%
Sinamosamsaxuris saqmianoba da Sinameurneobebis saqmianoba, dakavSirebuli saqonlisa da momsaxu rebis warmoebasTan sakuTari moxmarebisTvis
-0.6%
0.0%
-5.4%
0.0%
-4.9%
0.0%
finansuri Suamavlobis momsaxurebis arapirdapiri Sefaseba
11.6%
-0.1%
11.0%
-0.1%
7.6%
-0.1%
gadasaxadebi produqciaze (+)
1.1%
0.2%
5.7%
0.8%
1.1%
0.2%
subsidiebi produqciaze (-)
14.2%
-0.1%
0.0%
0.0%
4.5%
0.0%
3.4%
4.6%
2.8%
mSp sabazro fasebSi
მოთხოვნა
eqsportis fonze, wminda eqsports ekonomi-
rogorc ukve aRvniSneT, regionSi ganviTa
kur zrdaze negatiuri gavlena hqonda. laris
re buli movlenebis Sedegad Semcirebulma
gacvliTi kursis gaufasurebis gavleniT Sem-
sagareo moTxovnam 2015 wels ekonomikuri
cirda moTxovna importze da, Sedegad, wlis
zrdis Seneleba gamoiwvia. sagareo moTxovnis
meore kvartalidan wminda eqsportis negati-
Semcireba pirvel rigSi saqarTvelos eqspor-
uri gavlena ekonomikaze mcirdeboda. Tumca,
tis klebaze aisaxa. 2015 wlis ganmavlobaSi
mTlianad wlis ganmavlobaSi wminda eqsportis
saqonlis eqsporti 23 procentiT daeca. Tum-
gavlena ekonomiur zrdaze mainc uaryofiTi
ca eqsportis klebis tempi araTanabari iyo
iyo da -1 procenti Seadgina.
wlis ganmavlobaSi. kerZod, wlis dasa wyisSi eqsporti swrafi tempiT mcirdeboda, xolo
wlis dasawyisSi maRali iyo aseve moxmarebis
meore kvartalidan, laris gacvliTi kursis
zrdis tempi. Tumca Semdgom periodSi aSS
koreqciis Semdgom, eqsportis klebis tempi
dolarTan laris gaufasurebis gamo gaizarda
Semcirda. am mxriv gansakuTrebiT aRsaniS-
dolariT aRebul sesxebze momsaxurebis tvir-
navia momsaxurebis eqsportis, kerZod tu-
Ti, ramac Seamcira mosaxleobis gankargvadi
rizmis, Semosavlebis zrda, ramac nawilobriv
Semosavali da Sedegad moxmarebac. moxmare-
daabalansa saqonlis eqsportidan miRebuli
baze, aseve, SemzRudvelad moqmedebda mone
danaklisi.
taruli politikis gamkacrebis Sedegad wlis bolosTvis sesxebis saprocento ganakveTebis impor-
zrda. amave dros wlis ganmavlobaSi moxmare-
tis SemTxvevaSi. wlis dasawyisSi importze
bis zrdas astimulirebda biujetis defici-
moTxovna maRali iyo. Sedegad, Semcirebuli
tis zrda, kerZod 2015 wels naerTi biujetis
sapirispiro
tendencia
gamoikveTa
33
deficiti wina welTan SedarebiT gaizarda da
aqedan gamomdinare, momdevno wlebSic mosal-
mSp-s 3.7 procenti Seadgina. zemoT aRniSnu-
odnelia, rom investiciebis zrda nominaluri
li faqtorebis zegavleniT moxmarebis zrdis
mSp-s zrdas mniSvnelovnad ar gadaaWarbebs.
tempi wlis dasawyisidan bolosken TandaTan
2015 wels investiciebis zrdisTvis mniSvnelo-
mcirdeboda da sabolood moxmarebis wvlilma
vani iyo saxelmwifos mier ganxorcielebuli
mSp-s zrdaSi 0.8 procenti Seadgina.
infrastruqturuli proeqtebi, aseve baqojeihanis axali gazsadenis mSenebloba. garda
miuxedavad imisa, rom investiciebis zrdis
amisa, wina wlebSi gatarebuli Serbilebuli
tempi 2014 welTan SedarebiT Semcirda da 17
monetaruli politika garkveulwilad am wel-
procenti Seadgina, 2015 wels ekonomikuri
sac vrceldeboda uZravi qonebis bazarze da
zrdis ZiriTadi mamoZravebeli mainc inves-
mSeneblobis kerZo seqtors pozitiur impulss
ticiebis zrda iyo. aRniSnuli kleba mosal-
aZlevda, rac investiciebis zrdaze poziti-
odneli iyo, vinaidan investiciebis fardoba
urad moqmedebda. saboloo jamSi, 2015 wlis
mSp-sTan daaxloebiT 30 procents Seadgens,
mSp-s zrdaSi yvelaze mniSvnelovani wvlili
rac SesabamisobaSia saqarTveloSi danazogeb-
investiciebis zrdam Seitana _ 3.1 procenti.
isa da mimdinare angariSis mdgrad donesTan.
diagrama N 1.16 mSp-s zrda danaxarjebis mixedviT14 14.0% 12.0% 10.0% 8.0%
6.0%
6.0% 4.0% 2.0%
5.3%
6.6%
5.0% 6.2%
4.7%
4.2%
-2.0%
-4.1%
-3.3%
-3.4%
-4.0%
3.0% 0.8% -1.0%
0.6%
0.0%
-6.2%
-6.0% -8.0%
2011
moxmareba
2012
investiciebi
2013
2014
2015
saqonlisa da momsaxurebis wminda eqsporti wyaro: saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSebebi
1.4 სამომხმარებლო ფასების ცვლილება
narCundeboda, Tumca Semdgom periodSi moimata da zrdadi dinamikiT xasiaTdeboda. saangariSo periodis bolosTvis wliuri inflaci-
saqarTvelos erovnuli bankis ZiriTad amo
is maCvenebelma 4.9 procenti Seadgina, rac
canas qveyanaSi fasebis stabilurobis uzrun
SesabamisobaSia saqarTvelos erovnuli bankis
velyofa warmoadgens. 2014 wels da 2015 wlis
miznobriv maCvenebelTan, romelic 2015 wels
pirvel kvartalSi, inflacia dabal doneze
5 procents Seadgenda. mTliani inflaciis ma
14. 2015 wlis moxmareba da importi ar iTvaliswinebs C hepatitis samkurnalo saxelmwifo programis farglebSi ganxorcielebul wamlebis imports.
34
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
tebis paralelurad gaizarda sabazo infla
inflaciis maCvenebelze klebis mimarTule-
ciis maCvenebelic. amasTan, sabazo inflaciam
biT axdenda zewolas. Sesabamisad, sabazo in-
garkveulwilad gadaaWarba mTliani inflaci-
flacia mTlian inflaciaze maRla narCunde-
is
sawvavis
boda. dekembris bolosaTvis sursaTisa da
fasebis Semcirebas. saerTaSoriso bazrebze
energomatareblebis gareSe gazomili fasebis
navTobis dabali fasebi energomatareblebze
saerTo donis wliuri cvlileba 6.9 procents
fasebis klebas ganapirobebda, rac mTliani
gautolda (ix. diagrama N 1.17).
maCvenebels,
rac
ukavSirdeba
diagrama N 1.17 mTliani da sabazo inflaciebi 2010-2015 wlebSi 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2%
sabazo inflacia (sursaTisa da energomatareblebis gareSe)
seq-15
noe-15
mai-15
ivl-15
ian-15
mar-15
seq-14
noe-14
mai-14
ivl-14
ian-14
mar-14
seq-13
noe-13
mai-13
ivl-13
ian-13
mar-13
seq-12
noe-12
mai-12
ivl-12
ian-12
mar-12
seq-11
noe-11
mai-11
ivl-11
ian-11
mar-11
seq-10
noe-10
mai-10
ivl-10
ian-10
-6%
mar-10
-4%
mTliani inflacia wyaro: saqstati
samomxmareblo fasebis indeqsis dinamikas gan-
ba ar xdeba. gaZvirda medikamentebi, rac, Ta
apirobebs ekonomikaSi rogorc miwodebis, ise
vis mxriv, janmrTelobis dacvis kategoriis
moTxovnis mxridan moqmedi faqtorebi. 2015
danarCen komponentebze, kerZod, dazRvevasa
wlis ganmavlobaSi samomxmareblo fasebis di-
da sxva momsaxurebazec aisaxa. analogiurad,
namikaze mniSvnelovani gavlena iqonia nominal-
gacvliTi kursis gaufasurebam mniSvnelovani
uri efeqturi gacvliTi kursis gaufasurebam.
gavlena iqonia samomxmareblo kalaTaSi Sema-
saqarTveloSi maRalia importirebuli samomx-
val iseTi xangrZlivi moxmarebis saqonelze,
mareblo saqonlis xvedriTi wili samomxmare-
rogoricaa sayofacxovrebo Tu sxva teqnika
15
blo kalaTaSi (importirebuli da Sereuli
da aveji. aseve aRsaniSnavia, rom saangariSo
saqoneli kalaTis 41.2 procents Seadgens).
periodSi gaizarda inflaciis aRqma, rac imis
Sesabamisad, gacvliTi kursis gaufasureba
Sedegia, rom gacvliTi kursis gaufasurebis
aisaxa fasebis saerTo doneze. fasebis zrda
fonze fasebis zrda Seexo samomxmareblo ka-
dafiqsirda im saqonelze, romelTa Canacvle
laTis umetes produqts.
15. samomxmareblo kalaTis is komponentebi, romelic aris rogorc adgilobrivi warmoebis, aseve importirebuli.
35
iseve rogorc sxva dabalSemosavlian qveyneb-
bolosaTvis benzinsa da dizelze fasebis
Si, saqarTveloSic SedarebiT maRalia sursa-
wliurma
Tis xvedriTi wili samomxmareblo kalaTaSi
da Sesabamisi wvlili fasebis saerTo donis
da Sesabamisad, maRalia inflaciis maCveneb-
cvlilebaze -1.1 procentul punqts gautol-
lis mgrZnobeloba sursaTis fasebis cvli-
da. 2015 wlis aprilSi, sawvavze saerTaSor-
lebis mimarT. 2014 wlis bolosaTvis da 2015
iso fasebis droebiTi mateba dafiqsirda.
wlis dasawyisSi, mniSvnelovani kleba dafiq-
Sedegad, wliurad fasebis Semcirebis tempi
sirda
bazrebze.
SedarebiT Senelda, Tumca sawvavze fasebis
ruseTSi ekonomikuri Semcirebis da rusuli
wliuri kleba kvlav mniSvnelovani iyo. 2015
rublis mkveTri gaufasurebis fonze gaiafda
wlis darCenil periodSi, benzinsa da dizelze
ruseTidan importirebuli sasursaTo saqone-
fase bis wliuri kleba kvlav grZeldeboda,
li, SeizRuda eqsportic rusuli bazris mima-
Tumca nominaluri gacvliTi kursis gaufas-
rTulebiT. es yovelive aisaxa kidec sursaTis
urebis Sedegad misi tempi SedarebiT Semcirda.
adgilobriv fasebze da Sesabamisad, sursaTis
dekembris bolosaTvis wliurma klebam aRniS-
wliuri inflacia da misi gavlena inflaciis
nul produqtebze Sesabamisad, 14.4 procenti da
mTlian maCvenebelze minimaluri iyo. Tumca
13.8 procenti Seadgina, xolo am klebis wvlili
Semdgom periodSi dafiqsirebuli dolaris
fasebis saerTo donis cvlilebaze -0.8 procen-
mimarT gacvliTi kursis gaufasurebis fonze,
tul punqts gautolda (ix. diagrama N 1.18).
saerTaSoriso
sasaqonlo
klebam
17-18
procenti
Seadgina
fasebis zrda aRiniSna zogierT sasursaTo produqtze, ramac zrdis mimarTulebiT ze-
2015 wlis agvistosa da seqtemberSi ganxor-
wola moaxdina sursaTis saerTo fasebze. ga-
cielda eleqtroenergiis gadasaxadis etapo-
ufasurebis efeqtis moqmedeba zafxulSic ga-
brivi mateba. moxmarebuli eletroenergiis
grZelda da am periodisTvis sursaTis fasebis
garkveuli nawilis Tboeleqtrosadguris meS-
saerTo donis wliuri zrda 7.4 procentamde
veobiT iwarmoeba, romelic, Tavis mxriv, bune-
gaizarda. 2015 wlis bolosaTvis ki aRniSnuli
briv airs moixmars. gacvliTi kursis gaufa
zewola Senelda. miuxedavad dolaris mimarT
surebis fonze gaZvirda bunebrivi airi, ramac
laris gacvliTi kursis gaufasurebisa, faseb-
eleqtroenergiis warmoebis fasi gazarda. Se-
is zrda calkeul sasursaTo produqtebze
sabamisad, eleqtroenergiis gadasaxadi gaiz-
mosalodnelze dabali iyo, rac imis Sedegia,
arda jer regionebSi, xolo Semdeg TbilisSi.
rom mkveTr gaufasurebas hqonda adgili im
aRniSnulma faqtorma zrdis mimarTulebiT
savaWro partnior qveynebSi, saidanac xor-
zewola moaxdina mTliani inflaciis maCve
cieldeba sursaTis importi. Sedegad, dekem-
nebelze. wlis bolosaTvis eleqtroenergi-
berSi sursaTis fasebis saerTo donis wliuri
is moxmarebis gadasaxadis wliuri zrda 27.5
zrda 3.6 procentamde, xolo misi gavlena
procents, xolo gavlena wliuri inflaciis
mTlian inflaciaze 1.0 procentul punqtamde
maCvenebelze 0.5 procentul punqts Seadgenda.
Semcirda. 2015 wlis dasawyisSi aqcizuri gadasaxadis fase
gazrdam gamoiwvia fasebis mateba alkoholian
bis mkveTri vardnis fonze sawvavis fasebi
sasmelebsa da Tambaqoze. Sedegad, jamurad
saqarTveloSic Semcirda, rasac samomxmare-
alkoholiani sasmelebisa da Tambaqos jgu-
blo kalaTaSi maRali wonis Sesabamisad, mniS-
fis saqonlis gaZvirebis gavlenam wliuri in-
vnelovani gavlena aqvs inflaciis saerTo
flaciis maCvenebelze 0.6 procentul punqti
maCvenebelze. 2015 wlis pirveli kvartalis
Seadgina.
saerTaSoriso
36
bazrebze
navTobze
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
miwodebis
mxridan
moqmedi
faqtorebidan
xarjebze fasebis zrda iyo, rasac aSS dola-
aseve aRsaniSnavia Sualeduri xarjebis zrdiT
rTan laris gaufasurebis Sedegad biznesisT-
gamowveuli inflaciuri zewola. 2015 wlis
vis ucxouri valutis sesxebis momsaxurebaze
manZilze inflaciis zrdis ZiriTadi gan-
gazrdili tvirTi ganapirobebda.
mapirobebeli swored warmoebis Sualedur
diagrama N 1.18 inflaciis miznobrivi maCveneblidan gadaxris dekompozicia 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8%
inercia Sualeduri xarjebi importuli inflacia
2015 kv4
2015 kv3
2015 kv2
2015 kv1
2014 kv4
2014 kv3
2014 kv2
2014 kv1
2013 kv4
2013 kv3
2013 kv2
2013 kv1
-10%
molodini Sida moTxovna
inflaciis gadaxra miznobrividan
sxva faqtorebi wyaro: saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSebebi
miwodebis faqtorebidan, agreTve aRsaniSnavia,
deboda. oqtombrisaTvis nominaluri efeqtu-
samomxmareblo kalaTaSi Semaval importire-
ri gacvliTi kursis gaufasurebam maqsimums
bul saqonelze dafiqsirebuli fasebis cv-
miaRwia da 8.5 procenti Seadgina. Sesabamisad,
lilebis
kalaTis
maRali iyo importirebuli inflaciis maCven-
sakmaod mniSvnelovani nawili importirebuli
ebelic. Tumca wlis bolo or TveSi, sawvavis
produqciisgan Sedgeba. aqedan gamomdinare,
mniSvnelovani gaiafebis Sedegad, importire-
inflaciis importi qveyanaSi dabali inflaci-
bul inflaciaze zrdis mimarTulebiT zewo-
is donis erT-erTi ganmsazRvreli faqtori
la Senelda da wlis bolosaTvis importire-
xdeba. 2015 wlis meore naxevarSi nominalur-
buli inflacia 1.2 procentamde (ix. diagrama
ma efeqturma gacvliTma kursma gaufasureba
N 1.19), xolo misi gavlena inflaciis mTlian
daiwyo. amis fonze, fasebis saerTo doneze
maCvenebelze 0.2 procentul punqtamde Sem-
importirebuli produqtebis fasebis gavlena
cirda.
dinamika.
samomxmareblo
dadebiTi gaxda da matebis tendenciiT xasiaT-
37
diagrama N 1.19 importirebuli16 da adgilobrivi saqonlis inflacia 15%
10%
5%
0%
-5%
oqt-15
apr-15
ivl-15
ian-15
oqt-14
apr-14
ivl-14
ian-14
oqt-13
apr-13
ivl-13
ian-13
oqt-12
apr-12
ivl-12
ian-12
oqt-11
apr-11
ivl-11
ian-11
oqt-10
apr-10
importirebuli
ivl-10
ian-10
oqt-09
apr-09
ivl-09
ian-09
-10%
adgilobrivi
wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSebebi
rogorc aRiniSna, inflaciis maCvenebels, mi-
fasebze moTxovnis mxridan Semcirebis mima-
wodebis mxridan moqmed faqtorebTan erTad,
rTulebiT moqmedebda (ix. diagrama N 1.18).
moTxovnis mxares arsebuli faqtorebic ganapirobebda. regionSi geopolitikuri riske-
erToblivi moTxovnis mxridan fasebze zemo-
bis realizaciam da Sedegad ZiriTad savaWro
qmedebis dakvirvebisTvis sainteresoa vaW-
partnior qveynebSi ekonomikuri situaciis
robadi17 da aravaWrobadi saqonlis fasebis
gauaresebam asaxva hpova saqarTvelos ekono-
dinamika. zogadi makroekonomikuri garemodan
mikaze. ganviTarebulma movlenebma uaryofiÂ
gamomdinare, bolo wlebSi aravaWrobadi seq-
Tad imoqmeda erTobliv moTxovnaze. Semcirda
toris fasebi dabali tempebiT izrdeboda (rig
rogorc eqsporti, ise fuladi gzavnilebi.
periodebSi deflaciasac ki hqonda adgili).
2015 wlis meore naxevarSi, Sida moTxovnaze
2015 wels, aravaWrobadi saqonlis fasebze
aseve Semcirebis mimarTulebiT moqmedebda
Senelebuli moTxovna Semcirebis mimarTule-
monetaruli politikis gamkacreba. amgvarad,
biT moqmedebda, Tumca miwodebis mxridan
sagareo da Sida moTxovnaze Senelebis mima-
Sualeduri xarjebis zrdiT gamowveuli in-
rTulebiT moqmedma faqtorebma mTliani Sida
flaciuri zewola fiqsirdeboda. Sedegad,
produqtis potenciur donesTan CamorCenis
aravaWrobadi saqonlis inflaciam SedarebiT
gaRrmaveba ganapiroba, rac samomxmareblo
moimata da 2-4 procentis farglebSi meryeobda.
16. importirebuli da adgilobrivi saqonlis inflacia gaiangariSeba erovnuli bankis mier saqstatidan miRebuli samomxmareblo kalaTis calkeuli komponentebis indeqsebis mixedviT. 17. saqoneli da momsaxureba, romlis realizaciac SesaZlebelia warmoebis adgilidan moSorebiT.
38
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
mixedviT
sferoebSi (6.5 procenti da 5.5 procenti Se-
fasebis cvlilebis ganxilva gviCvenebs, rom
sabamisad). fasebis saerTo donis zrdis fonze
2015 wels „sursaTisa da ualkoholo sasme-
aRsaniSnavia, rom fasebis kleba dafiqsirda
lebis“
produqtebze
mxolod erT kategoriaSi, kerZod ki „trans-
fasebis saerTo donis wliurma cvlilebam 3.8
portis“ jgufSi, sadac wliurma deflaciam
procenti Seadgina. gacilebiT maRali tem-
4.2 procenti Seadgina da rac sawvavis fasebis
piT Seicvala fasebi (11.0 procentiT) „alko-
mkveTrma klebam ganapiroba (ix. cxrili N 1.3).
holuri sasmelebis da Tambaqos“ jgufSi, rac
saqonlis moxmarebis xangrZlivobis mixedviT
rogorc zemoT iTqva, aRniSnul saqonelze
fasebis cvlilebis ganxilva gviCvenebs, rom
aqcizuri gadasaxadis matebis Sedegia. rac,
2015 wlis ganmavlobaSi xangrZlivi moxmare-
Seexeba samomxmareblo kalaTis sxva jgufebs,
bis saqonelze inflacia maRali iyo. rogorc
mniSvnelovani iyo gacvliTi kursis gaufas-
zemoT iqna aRniSnuli, xangrZlivi moxmarebis
urebis Sedegad dafiqsirebuli fasebis zrdis
saqonlis kategoria didwilad importire-
gavlena. inflaciis yvelaze maRali maCvenebe-
bul samomxmareblo saqonels moicavs (mag.
li „janmrTelobis dacvis“ da „aveji, saojaxo
avtomobilebi, msxvili sayofacxovrebo te-
nivTebi da morTuloba, saxlis movla-SekeT-
qnika da a.S.), razec, rogorc zemoT aRvniS-
ebis“ jgufebis saqonelsa da momsaxurebaze
neT, nominaluri efeqturi gacvliTi kursis
dafiqsirda, romlis didi nawili (medika-
gaufasurebam zrdis mimarTulebiT moaxdina
mentebi, aveji da sayofacxovrebo nivTebi)
zewola. Tumca wlis bolosaTvis nominaluri
ZiriTadad importirebulia. aRniSnul kate-
efeqturi gacvliTi kursis SedarebiTma gam-
goriebSi fasebis donem Sesabamisad, 10.5 pro-
yarebam aRniSnuli zewola Seamcira. Sedegad,
centiT da 9.2 procentiT moimata. eleqtro-
dekemberSi xangrZlivi moxmarebis saqonlis
energiis gadasaxadisa da binis qiris zrdam
wliuri inflacia wina TveebSi dafiqsirebuli
„sacxovrebeli saxli, wyali, eleqtroenergia,
12-13 procentiani niSnulidan 7 procentamde
airi da saTbobis sxva saxeebis“ kategoriaSi
Semcirda. wliurad 5.1 procentiT gaizarda
8.3 procentiani wliuri zrda ganapiroba. in-
fasebi saSualo xangrZlivobis da xanmokle
flaciis SedarebiT maRali maCvenebeli dafiq-
moxmarebis saqonelze. samomxmareblo kalaTa-
sirda aseve „dasveneba, garToba da kulturis“
Si Semaval momsaxurebaze wliurma inflaciam
da „sastumroebis, kafeebis da restornebis“
ki 4.1 procenti Seadgina (ix. diagrama N 1.20).
calkeuli
sasaqonlo
kategoriaSi
jgufebis
Semaval
39
diagrama N 1.20 wliuri inflaciis maCveneblebis cvlileba sxvadasxva xangrZlivobis moxmarebis saqonlisa da momsaxurebisaTvis 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4%
xanmokle moxmarebis saqoneli
saSualo xangrZlivobis moxmarebis saqoneli
xangrZlivi moxmarebis saqoneli
momsaxureba
dek-15
noe-15
oqt-15
seq-15
agv-15
ivl-15
ivn-15
mai-15
apr-15
mar-15
Teb-15
ian-15
dek-14
noe-14
oqt-14
seq-14
agv-14
ivl-14
ivn-14
mai-14
apr-14
mar-14
Teb-14
ian-14
-6%
wyaro: saqstati
40
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
cxrili N 1.3 inflaciis (sfi) maCveneblebi calkeuli komponentebis mixedviT (procenti), maTi wona samomxmareblo kalaTaSi (procenti) da zegavlena sfi-ze (procentuli punqti)
dek15/dek14 2014 wlis dekembris wonebi
ian15dek15/ian14dek14
inflacia
wvlili
inflacia
wvlili
sul
100.0%
4.9%
4.9%
4.0%
4.0%
sursaTi da ualkoholo sasmelebi
30.7%
3.8%
1.2%
4.2%
1.3%
sursaTi
28.0%
3.6%
1.0%
4.2%
1.2%
puri da purproduqtebi
7.3%
3.2%
0.2%
3.1%
0.2%
xorci da xorcis produqtebi
5.5%
1.6%
0.1%
3.1%
0.2%
Tevzeuli
0.1%
6.0%
0.0%
4.4%
0.0%
rZe, yveli da kvercxi
5.4%
0.0%
0.0%
0.3%
0.0%
zeTi da cximi
1.7%
12.3%
0.2%
9.2%
0.2%
xili, yurZeni
1.2%
17.3%
0.2%
27.5%
0.3%
bostneuli, baRCeuli, kartofilis da sxva bolqvovanebis CaTvliT
3.0%
1.2%
0.0%
0.8%
0.0%
Saqari, jemi, Tafli, vaJinebi, Sokoladi, sakonditro nawarmi
3.2%
5.1%
0.2%
4.9%
0.2%
kvebis sxva produqtebi
0.7%
8.7%
0.1%
11.0%
0.1%
ualkoholo sasmelebi
2.8%
5.5%
0.2%
3.7%
0.1%
alkoholuri sasmelebi, Tambaqo
5.2%
11.0%
0.6%
11.2%
0.6%
tansacmeli da fexsacmeli
2.9%
1.6%
0.0%
-2.4%
-0.1%
sacxovrebeli saxli, wyali, eleqtroenergia, airi da saTbobis sxva saxeebi
8.5%
8.3%
0.7%
3.9%
0.3%
aveji, saojaxo nivTebi da mowyobiloba, saxlis movla-SekeTeba
6.4%
9.2%
0.6%
8.0%
0.5%
janmrTelobis dacva
9.5%
10.5%
1.0%
8.3%
0.8%
transporti
11.8%
-4.2%
-0.5%
-3.4%
-0.4%
kavSirgabmuloba
3.6%
0.1%
0.0%
0.3%
0.0%
dasveneba, garToba da kultura
7.1%
6.5%
0.5%
4.1%
0.3%
ganaTleba
5.0%
3.8%
0.2%
3.2%
0.2%
sastumroebi, kafeebi da restornebi
4.8%
5.5%
0.3%
4.5%
0.2%
sxvadasxva saqoneli da momsaxureba
4.5%
8.9%
0.4%
6.5%
0.3%
wyaro: saqstati
41
II ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკა
42
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
2.1 ფულად-საკრედიტო პოლიტიკა
saqarTvelos
erovnuli
banki
gaamkacrebs
monetarul politikas, xolo Tu inflaciis saprognozo maCvenebeli miznobriv doneze na-
„saqarTvelos erovnuli bankis Sesaxeb“ saqarT-
klebia, erovnuli banki Serbilebis politi-
velos organuli kanonis mixedviT, saqarTve-
kas mimarTavs. saqarTvelos erovnuli bankis
los erovnuli bankis ZiriTad amocanas faseb-
inflaciis miznobrivi maCvenebeli 2017 wels
is stabilurobis uzrunvelyofa warmoadgens.
4 procentamde, xolo 2018 wlidan ki 3 pro-
amasTanave,
erovnul
centamde Semcirdeba, rac asaxulia fulad-
banks „uzrunvelyos safinanso sistemis sta-
sakredito da savaluto politikis ZiriTad
biluroba da gamWvirvaloba da xeli Seuwyos
mimarTulebebSi.
kanoni
avaldebulebs
qveyanaSi mdgrad ekonomikur zrdas Tu es SesaZlebelia ise, rom safrTxe ar Seeqmnas
2015
misi ZiriTadi amocanis Sesrulebas“.
monetaruli politika xorcieldeboda mak-
wels
saqarTvelos
erovnuli
bankis
roekonomikuri garemos, msoflio bazrebze 2015 wels saqarTvelos erovnuli bankis mier
mimdinare procesebisa da qveynis SigniT poli-
ganxorcielebuli monetaruli politika Se-
tikur-ekonomikuri
sabamisobaSi modioda saqarTvelos parla-
analizis
mentis dadgenilebasTan „2015-2017 wlebis
iyo saqarTvelos ZiriTad savaWro partnior
fulad-sakredito da savaluto politikis
qveynebSi arsebuli fasebis dinamika, mTav-
ZiriTadi mimarTulebebis Sesaxeb“. aRniSnul
robis fiskaluri politika, safinanso da
dokumentSi mocemulia erovnuli bankis mier
savaluto bazrebze arsebuli tendenciebi,
dadgenili inflaciis miznobrivi maCvenebeli,
saerTaSoriso sasaqonlo bazrebze fasebis
romelic 2015-2016 wlebisaTvis 5 procents
dinamika, samomxmareblo fasebis kalaTisa da
Seadgens. im SemTxvevaSi, Tu inflaciis sap-
monetaruli gadacemis Taviseburebani. aRsa
rognozo maCvenebeli aRemateba miznobrivs,
niSnavia, rom es periodi gamoirCeoda mniS-
viTarebis
safuZvelze.
kompleqsuri
gaTvaliswinebuli
43
vnelovani sagareo SokebiT, romlebmac gavle-
nakveTi 50 sabaziso punqtiT 4.5 procentamde
na iqonia qveynis SigniT mimdinare ekonomikur
gazarda. am nabijiT erovnulma bankma daiwyo
procesebze.
saprocento ganakveTis normalizaciis procesi, ramdenadac im dros arsebuli progno-
2015 wlis fulad-sakredito politikas sa
zebis mixedviT zedmetad Serbilebuli poli-
qarTvelosa da mis farglebs gareT ganvi-
tikis saWiroeba aRar arsebobda. miuxedavad
Tarebuli
2014
imisa, rom wlis dasawyisSi mTliani inflacia
wels ukrainaSi dawyebulma saomarma moqmede
dabal doneze iyo, nel-nela izrdeboda sa-
bebma, am qveynis ekonomikas mZime dartyma
bazo inflacia. politikis ganakveTi aRniSnu-
miayena. dazarlda ruseTis ekonomikac. mis
li matebis miuxedavad mainc neitralur niS-
winaaRmdeg dawesebulma sanqciebma, kapitalis
nuls qvemoT rCeboda. im droisTvis arsebuli
gadinebam da 2014 wlis bolodan dawyebulma
prognozebis mixedviT, politikis ganakveTis
navTobis fasebis vardnam ruseTis ekonomikis
normalizacia wlis bolosaTvis politikis
zrdis jer Seneleba, xolo 2015 wlidan Sem-
ganakveTis 5 procentamde zrdas moiazrebda.
movlenebi
ganapirobebda.
cireba gamoiwvia. navTobis fasebis klebam mkveTrad uaryofiTad imoqmeda saqarTvelos
zogadad sagareo Sokis sapasuxod monetaru-
kidev or mniSvnelovan savaWro partniorze:
li politikis optimaluri reagireba poli-
azerbaijansa da yazaxeTze, romelTac Se-
tikis Serbilebaa, raTa Sesustebuli sagareo
mosavlis udidesi nawili navTobisa da gazis
moTxovna adgilobrivi moTxovnis waxalise-
realizaciidan aqvT. ruseTis ekonomikuri
biT dabalansdes. Tumca saqarTveloSi maRali
problemebi swrafad gadaeca somxeTs, rac
dolarizaciis gamo monetaruli politikis
pirvel rigSi fuladi gzavnilebis mkveTr
Serbilebis resursi SezRudulia, radgan la-
Semcirebaze aisaxa. 2014 wlis bolos da 2015
ris aSS dolarTan mimarTebaSi gaufasure-
wlis dasawyisSi savalo krizisis axali etapi
ba ucxouri valutis sesxebis momsaxurebis
dadga saberZneTSi, rasac sabanko seqtorze
pirobebs auaresebs, rac kompaniebis Suale-
SezRudvebis daweseba mohyva. siriaSi mimdin-
dur xarjebs zrdis da Sedegad fasebis zrdis
are konfliqti uaryofiTad aisaxa TurqeTis
riskebs Seicavs. aqve xazgasasmelia saqarT-
ekonomikaze. 2014 wlis ganmavlobaSi federa
velos ekonomikis kidev erTi Tavisebureba.
luri sarezervo sistemis mier raodenobrivi
kerZod, inflaciis molodinebi saqarTveloSi
Semsubuqebis
molod-
mniSvnelovanwilad aris damokidebuli aSS
inebi, rac sabolood oqtomberSi Sesrulda,
dolarTan laris gacvliTi kursis traeqto-
aSS dolaris globalur gamyarebas iwvevda.
riaze. amis gaTvaliswinebiT, laris aSS dola-
zemoT CamoTvlili movlenebis gamo, regio
rTan gaufasureba inflaciis molodinebis
nis qveynebSi ekonomikuri mdgomareoba sagr-
zrdaze aisaxeboda da fasebze damatebiT ze-
Znoblad gauaresda, rac uaryofiTad aisaxa
wolas qmnida. aRniSnulidan gamomdinare wlis
saqarTveloze. 2014 wlis bolodan swrafi
pirvel naxevarSi erovnuli bankis pasuxi sa-
tempiT iklebda savaluto Semodinebebi eqs-
gareo Sokze politikis gankveTis zomier zr-
portidan da fuladi gzavnilebidan, ris
daSi gamoixata.
programis
SeCerebis
gamoc dolaris mimarT laris gaufasurebis procesi daiwyo.
gacvliTi kursis cvlilebiT gamowveuli importis Semcireba maisis Tvidan daiwyo. am
2015 wlis TebervalSi erovnuli bankis mone
faqtorma Seasusta zewola kursis damatebiT
taruli politikis komitetma politikis ga-
gaufasurebaze da Sedegad inflaciis molod-
44
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
inebzec. imis miuxedavad, rom 2014 wlis noem-
ur dones CamorCeboda, inflaciis gazrdili
bris Semdeg 2015 wlis ivlisamde lari aSS
molodinebis mosaTokad saWiro gaxda mon-
dolaris mimarT 20 procentze metad gaufa
etaruli
surda, depozitebis dolarizaciis maCvenebe-
imaze ufro metad, vidre manamde arsebuli
li stabilurobas inarCunebda, Tumca wlis me-
prognozi miuTiTebda. 2015 wlis agvistoSi
ore naxevridan uaryofiTi molodinebis gamo
arsebuli prognozebiT navaraudebi iyo poli-
daiwyo zrda, ramac laris kursi aSS dolar-
tikis ganakveTis wlis bolomde 6.5 procen-
Tan mimarTebaSi kidev ufro Seasusta.
tamde mateba, Tumca wlis meore naxevridan
politikis
mkveTrad
gamkacreba,
erovnul banks mouwia monetaruli politikis aseT viTarebaSi miuxedavad imisa, rom mTliani
ganakveTis 3 procentuli punqtiT, 8 procen-
Sida produqtis zrdis maCvenebeli potenci-
tamde gazrda.
diagrama N 2.1 monetaruli politikis ganakveTi 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4%
oqt-08 dek-08 Teb-09 apr-09 ivn-09 agv-09 oqt-09 dek-09 Teb-10 apr-10 ivn-10 agv-10 oqt-10 dek-10 Teb-11 apr-11 ivn-11 agv-11 oqt-11 dek-11 Teb-12 apr-12 ivn-12 agv-12 oqt-12 dek-12 Teb-13 apr-13 ivn-13 agv-13 oqt-13 dek-13 Teb-14 apr-14 ivn-14 agv-14 oqt-14 dek-14 Teb-15 apr-15 ivn-15 agv-15 oqt-15 dek-15
3%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
monetaruli politikis gamkacrebam pirveli
ebs. monetaruli politikis gamkacreba poz-
Sedegebi wlis meoTxe kvartalSi gamoiRo.
itiurad aisaxa laris vadiani depozitebis
gaizarda saprocento ganakveTebi rogorc
saprocento ganakveTebzec. Tumca miuxedavad
lariT gacemul ipoTekur sesxebze, aseve iu-
saprocento ganakveTebis zrdisa, lariT gan-
ridiul pirebze gacemul sesxebzec. Sedegad
Tavsebuli vadiani depozitebis moculoba ar
Semcirda moTxovna sabanko sesxebze, ramac
gazrdila, rac negatiuri molodinebiT da
sabanko sistemis sakredito portfelis zrda
erovnuli valutisadmi ndobis SemcirebiT
Seanela. es faqti monetaruli politikis ga-
aixsneba.
dacemis meqanizmis gaumjobesebaze metyvel-
45
diagrama N 2.2 politikis ganakveTi da saprocento ganakveTebi sesxebze
oqt-15
ivl-15
apr-15
ian-15
ivl-14
oqt-14
apr-14
ian-14
oqt-13
ivl-13
apr-13
ian-11
ian-13
10%
oqt-12
0% ivl-12
12%
apr-12
2%
ian-12
14%
oqt-11
4%
ivl-11
16%
apr-11
6%
oqt-10
18%
ivl-10
8%
apr-10
20%
ian-10
10%
politikis ganakveTi (marcxena RerZi) saprocento ganakveTi iuridiul pirebisTvis laris sesxebze (marjvena RerZi)
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 2.3 komerciuli bankebis sakredito portfeli 5,800 5,600 5,400 5,200 5,000 4,800 4,600 4,400 4,200 4,000 3,800 3,600 dek-15
noe-15
oqt-15
seq-15
agv-15
ivl-15
ivn-15
mai-15
apr-15
mar-15
Teb-15
ian-15
dek-14
noe-14
oqt-14
seq-14
agv-14
ivl-14
ivn-14
mai-14
apr-14
mar-14
Teb-14
ian-14
3,400
sesxebi erovnuli valutiT (mln lari) sesxebi ucxouri valutiT (mln aSS dolari) wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 weli mniSvnelovani iyo monetaruli po
moklevadiani saprocento ganakveTebis efe
litikis
q tiani kontrolis gansaxorcieleblad ero
instrumentebis
gamoyenebis
mxri-
vac. wlis dasawyisSi sabanko sistemaSi mniS-
v nuli
vnelovnad gaizarda moTxovna refinansirebis
miwodebis, aseve likvidobis amoRebis instru
sesxebze, rac likvidobis miwodebis sxva al-
men tebs. kerZod, 3 da 6-Tviani sadepo zito
ternatiuli wyaroebidan (savaluto auqcione-
sertifikatebis gamoSvebiT erovnuli banki
bi, mTavrobis operaciebi da sxva) likvidobis
sistemidan iRebs saSualovadian likvidobas,
Semcirebam gamoiwvia.
xolo erTkviriani refinansirebis sesxebiT
46
banki
iyenebs
rogorc
likvidobis
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
awvdis moklevadian likvidobas. saSualovadi-
Sesabamisad erovnuli banki ufro efeqtianad
ani likvidobis amoReba xdeba im moculobiT,
axorcielebs bazarze moklevadiani sapro-
rom sistema gadavides deficitSi da Semdeg
cento ganakveTis marTvas. rogorc diagrama
am deficitis Sevseba xdeba refinansirebis
N 2.4-dan Cans, likvidobis miwodebis zemoT
instrumentiT. likvidobis cudad marTvis
aRwerili meqanizmis amoqmedebis Semdeg, mniS-
xarji aris gacilebiT maRali likvidobis
vnelovnad gaizarda monetaruli operaciebis
deficitSi myofi bankisTvis (jarima sare
efeqtianoba. kerZod, Semcirda sabazro sap-
zervo moTxovnebis daucvelobisTvis), vidre
rocento ganakveTebis meryeoba, rac fuladi
likvidobis
bankisTvis
bazris gaRrmavebisa da monetaruli gadacemis
(ver miRebuli sargebeli Warb likvidobaze).
meqanizmis gaumjobesebis aucilebeli wina-
monetaruli operaciebis aRniSnuli meqaniz-
pirobaa. garkveuli meryeoba sabazro sapro-
mi komerciul bankebs axalisebs, rom ufro
cento ganakveTs dResac aqvs, rac damaxasi-
aqtiurad marTon moklevadiani likvidoba da
aTebelia aqtiuri fuladi bazrisTvis.
proficitSi
myofi
diagrama N 2.4 monetaruli operaciebis efeqtianobis zrda18 1,500
7
6 1,000
mln lari
5 500
4
3
0
2 -500 1 -1,000 ian-15
ivl-15
ian-14
ivl-14
ian-13
ivl-13
ian-12
ivl-12
ian-11
ivl-11
ian-10
ivl-10
ian-09
ivl-09
ian-08
ivl-08
ian-07
ivl-07
ian-06
ivl-06
ian-05
ivl-05
ian-04
ivl-04
ian-03
ivl-03
ian-02
ivl-02
0
3-6 Tviani likvidobis amoReba refinansirebis sesxebi moklevadiani saprocento ganakveTis meryeboba (marjvena RerZi)
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
18. moklevadiani saprocento ganakveTis meryeoba gazomilia rogorc erTi Tvis standartuli gadaxra.
47
2015 wlidan bazridan saSualovadiani likvi-
(Currency Induced Credit Risk). Sedegad, laris
dobis amoRebis saWiroeba aRar aris, radgan
kursis cvlilebas aSS dolaris mimarT Sei-
wina periodebSi dagrovili Warbi likvido-
Zleba seriozuli gavlena hqondes komerciu-
ba amoiwura da sistema gadavida deficitSi.
li bankebis sakredito portfelze. amdenad,
amaze miuTiTebs is faqti, rom refinansire-
erovnuli bankis erT-erTi amocana swored
bis sesxebis moculobam sadepozito sertifi-
larizaciis zrdaa. Tumca aRsaniSnavia, rom
katebis moculobas gadaaWarba. amis sapasuxod
larizacia
erovnulma bankma Seamcira sadepozito ser-
vinaidan ekonomikur agentTa qcevis Secvla
tifikatebiT sistemidan likvidobis amoReba
moiTxovs ganviTarebul finansur bazarsa da
wlis dasawyisSi 505 milioni laridan wlis
makroekonomikur stabilurobas. 2015 wels,
bolos 360 milion laramde. Tumca miuxeda-
wina wlis msgavsad, erovnuli bankis politika
vad imisa, rom sadepozito sertifikatebis ga-
mimarTuli iyo laris fuladi bazris ganvi-
moSveba likvidobis amoRebisTvis saWiro aRar
Tarebisken da erovnuli valutiT gasesxebis
iyo, erovnulma bankma gaagrZela 3 da 6 Tviani
waxalisebisken. 2010 wlidan
sadepozito sertifikatebis gamoSveba mini-
aqtiurad
maluri moculobebiT, raTa bazarze arsebob-
efeqtianobis zrdis mimarTulebiT, rasac do-
des am vadianobis saprocento ganakveTebi, rac
larizaciis maCveneblebis mniSvnelovani Sem-
aucilebelia fuladi bazris ganviTarebisTvis.
cireba mohyva.
wina wlebis msgavsad, 2015 welsac erovnuli
2015 weli mniSvnelovani gamowveva iyo lari-
bankis saqmianobis erT-erTi mTavari amocana
zaciis procesisTvis. aSS dolaris mimarT
monetaruli politikis efeqtianobis gazrda
laris kursis gaufasurebam mniSvnelovnad
iyo, romlis ZiriTadi Semaferxebeli faqtori
Seaferxa wina wlebSi dafiqsirebuli lari-
saqarTveloSi ekonomikis dabali larizaciaa.
zaciis
dolarizaciis pirobebSi Sesustebulia sapro-
SemTxvevaSi. 2015 wlis pirvel sam kvartalSi
cento ganakveTis gadacemis meqanizmi, radgan
sesxebis larizaciis maCvenebeli izrdeboda,
ekonomikas fulis mniSvnelovani nawili ucx-
Tumca oqtombridan tendencia Seicvala da
ouri valutiT miewodeba, romelzec sapro-
larizaciis maCvenebelma Semcireba daiwyo. es
cento ganakveTebi ganisazRvreba sxva qveyneb-
faqti monetaruli politikis gamkacrebis pa-
is centraluri bankebis mier maT qveynebSi
ralelurad lariT gacemul sesxebze procen-
arsebuli ekonomikuri ciklebis Sesabamisad
tis matebas ukavSirdeba, riTac procentuli
da scildeba erovnuli bankis kontrolis
sxvaoba ucxouri valutiT gacemul sesxebTan
sferos. dolarizaciis dros mniSvnelovania
SedarebiT gaizarda. sabolood, sesxebis lar-
gacvliTi kursis riski kursis meryeobisgan
izaciis maCvenebeli 2015 wels gacvliTi kur-
daucveli ekonomikuri agentebisTvis, gansa-
sis cvlilebis efeqtis gamoricxviT 2.1 pro-
kuTrebiT ki im msesxeblebisTvis, romelTa
centuli punqtiT 35.6 procentamde gaizarda.
Semosavlebi denominirebulia erovnuli va-
rogorc ukve aRvniSneT, depozitebis lariza-
lutiT, sesxi ki ucxouri valutiT aqvT aRe-
cia wlis pirvel naxevarSi, kursis gaufasure-
buli. aseT SemTxvevaSi izrdeba komerciuli
bis miuxedavad, stabiluri iyo, Tumca wlis
bankebis portfelis sakredito riski, rac
meore naxevarSi 3.4 procentuli punqtiT Sem-
kre ditorebis valutebis disbalansiT, anu
cirda 30.6 procentamde (gacvliTi kursis cv-
ara hejirebuli sesxebiT aris ganpirobebuli
lilebis efeqtis gamoricxviT).
48
es
aris
muSaobs
zrda,
xangrZlivi
procesi,
erovnuli banki
monetaruli
gansakuTrebiT
politikis
depozitebis
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 2.5 depozitebisa da sesxebis larizacia19 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15%
depozitebis larizacia
ivl-15
ian-15
ivl-14
ian-14
ivl-13
ian-13
ivl-12
ian-12
ivl-11
ian-11
ivl-10
ian-10
ivl-09
ian-09
ivl-08
ian-08
ivl-07
ian-07
ivl-06
ian-06
ivl-05
ian-05
ivl-04
ian-04
10%
sesxebis larizacia wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
larizaciis waxalisebis procesSi mniSvnelo-
Rirebulebis bondebis emisia ganaxorciela.
vani roli aqvs erovnuli bankis mier bolo
aRniSnuli procesi xels Seuwyobs kapitalisa
wlebSi
rom-
da meoradi bazrebis gaaqtiurebas da waaxa
lebic mimarTulia savaluto da finansuri
lisebs adgilobrivi korporatiuli fasiani
bazrebis
qaRaldebis bazris ganviTarebas.
ganxorcielebul ganviTarebis
reformebs,
xelSewyobisaken.
erovnuli bankis mier refinansirebis sesxebis giraos bazis gafarToebam da masSi mini-
monetaruli
politikis
mum BBB reitingis mqone saerTaSoriso safi-
rdis mizniT, mniSvnelovani yuradReba eqceva
nanso institutebis mier gamoSvebuli lariT
komunikaciis ganviTarebas. inflaciis Tar-
denominirebuli sasesxo fasiani qaRaldebis
geTirebis
CarTvam waaxalisa saerTaSoriso safinanso
gansakuTrebul mniSvnelobas iZens, vinaidan
institutebis mier adgilobriv bazarze fa-
mniSvnelovani xdeba sazogadoebrivi molodi
siani qaRaldebis gamoSveba. 2015 wels lar-
nebis sworad Camoyalibeba da warmarTva.
iT denominirebuli sasesxo fasiani qaRal-
erovnuli bankis drouli da efeqtiani komu-
debis gamoSveba aziis ganviTarebis bankma
nikacia misi miznebis, strategiisa da ekono-
(ADB), saerTaSoriso safinanso korporaciam
mikuri mdgomareobis analizis Sesaxeb, zrdis
(IFC) da Savi zRvis vaWrobisa da ganviTarebis
monetaruli politikis gadawyvetilebis pro
bankma (BSTDB) daiwyo. jamSi zemoT naxsenebma
gnozirebadobas. komunikaciis arxebis daxvewa
saerTaSoriso safinanso institutebma evro-
da gamravalferovneba saqarTvelos erovnuli
pis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankTan
bankisTvis erT-erT prioritetul sakiTxs
erTad (EBRD) 2015 wels 203 milioni laris
warmoadgens.
reJimis
efeqtianobis
pirobebSi
gaz-
komunikacia
19. larizaciis maCvenebeli gaangariSebulia gacvliTi kursis cvlilebis efeqtis gareSe.
49
2015 wels erovnuli banki agrZelebda anali-
mkvlevarebsa da mecnierebs, romlebic konk-
tikosebTan regularul prezentacia-Sexve-
retul ekonomikur Tu finansur Tematikaze
drebs monetaruli politikis komitetis mier
muSaoben.
miRebuli gadawyvetilebebisa da maTi miRebis procesSi arsebuli prognozebis Sesaxeb de-
rogorc cnobilia, monetaruli politikis
taluri informaciis misawodeblad.
meqanizmis funqcionirebisTvis aucilebelia, rom saprocento ganakveTebis cvlileba ga-
finansuri ganaTlebis kuTxiT mniSvnelovania
daeces ufro grZelvadian saprocento ga-
erovnuli bankis mier gamocemuli samecnie-
nakveTebs da saboloo jamSi _ depozitebi-
ro-analitikuri Jurnali „ekonomika da sa-
sa da sesxebis ganakveTebs. rogorc zemoT
banko saqme“. Jurnali dainteresebul mkiTx-
aRiniSna, 2015 wlis ganmavlobaSi erovnulma
vels sTavazobs maRali xarisxis statiebs
bankma monetaruli politikis ganakveTi 4.0
saqarTvelos ekonomikisa Tu msofliosTvis
procentuli punqtiT gazarda, ris Sedegadac
aqtualur sakiTxebze. garda amisa, Jurnali
Semosavlianobis zrda dafiqsirda sxvadasxva
sakuTari Sexedulebebisa da mosazrebebis ga-
vadianobis saxelmwifo fasian qaRaldebze (ix.
ziarebis SesaZleblobas aZlevs axalgazrda
diagrama N 2.6).
diagrama N 2.6 fuladi bazris saprocento ganakveTebi 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%
1 wliani
5 wliani
2 wliani
10 wliani
oqt-15
ivl-15
apr-15
ian-15
oqt-14
ivl-14
apr-14
ian-14
ivl-13
oqt-13
apr-13
ian-13
oqt-12
ivl-12
ian-12
apr-12
oqt-11
ivl-11
apr-11
ian-11
ivl-10
oqt-10
0%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
gasuli
saqarTvelos
sirda saxazino fasiani qaRaldebis pirvelad
erovnuli bankis mier gatarebulma RonisZie-
bazarze. saangariSo wels, 2010 welTan Sedar-
bebma (axali instrumentebis amoqmedeba, fi-
ebiT, 3.6-jer gaizarda mimoqcevaSi arsebuli
nansuri tranzaqciebis warmoebis gamartiveba)
saxazino fasiani qaRaldebis naSTi, 2014 wlis
mniSvnelovani gavlena moaxdina saqarTvelos
bolosTan SedarebiT ki zrdam 17 procenti
fuladi da kapitalis bazris gaaqtiurebasa
Seadgina. pirveladi bazris gaRrmavebasTan
da ganviTarebaze. mniSvnelovani zrda dafiq-
erTad, finansuri bazris ganviTarebisaTvis
50
wlebis
ganmavlobaSi
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
mniSvnelovania meoradi bazris gaaqtiureba,
sawvdomi resursi giraoTi uzrunvelyofili
rac kidev ufro gazrdis bazris likvidobas.
operaciebis gansaxorcieleblad da aRniSnu
2015 wlis ganmavlobaSi mniSvnelovnad gaaqti-
li bazari ufro mimzidveli gaxda. 2013 wels
urda repo operaciebiT dadebuli garigebebi.
mxolod 4 repo garigeba dafiqsirda, 2014
am segmentis ganviTarebas xeli Seuwyo fa-
wels aRniSnuli maCvenebeli 86-mde gaizarda,
siani qaRaldebis moculobis zrdam. Sedegad,
xolo 2015 wels am ricxvma 357-s miaRwia.
gaizarda
komerciuli
bankebisTvis
xelmi-
diagrama N 2.7 saxazino fasiani qaRaldebis da sadepozito sertifikatebis naSTebis dinamika 7.0%
2,200 2,000
6.0%
1,800 1,600
5.0%
mln lari
1,400
4.0%
1,200 1,000
3.0%
800
2.0%
600 400
1.0%
200
0.0% mai-15
mai-14
seq-15
seq-13
ian-13
mai-12
seq-11
ian-11
mai-10
seq-09
ian-09
mai-08
seq-07
ian-07
mai-06
seq-05
ian-05
mai-04
seq-03
ian-03
mai-02
ian-01
seq-01
mai-00
ian-99
seq-99
0
sadepozito sertifikatebis naSTi (mln lari) saxazino fasiani qaRaldebis naSTi (mln lari) mSp-sTan Tanafardoba (marjvena RerZi)
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 2.8 repo garigebebis raodenobis dinamika (2013-2015 weli) 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2013
2014
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
miuxedavad mniSvnelovani sagareo Sokisa, rom-
girebis Sedegad SesaZlebeli gaxda inflaciis
lis Sedegadac lari sagrZnoblad gaufasu
miznobriv doneze SenarCuneba. inflaciam 2015
rda, monetaruli politikis drouli rea-
wlis bolos 4.9 procenti Seadgina.
51
ჩანართი N 1 მონეტარული პოლიტიკის რეაგირება საგარეო შოკზე saqarTvelos erovnuli bankis mTavari mi-
lic rogorc mcire da Ria ekonomika, sakmaod
zani fasebis stabilurobaa, rac inflaciis
mowyvladia sagareo Sokebis mimarT. Zlieri
zomieri da prognozirebadi tempis arsebobas
sagareo Sokis Sedegad mkveTrad Semcirda
gulisxmobs. dabali da stabiluri inflacia
sagareo Semodinebebi, rac negatiurad aisaxa
aucilebeli faqtoria grZelvadiani ekono-
qveynis ekonomikaze.
mikuri zrdis uzrunvelyofisaTvis, rasac aseve gacvliTi kursis grZlevadiani stabi-
2014 wels da 2015 wlis pirvel kvartalSi, aSS-
luroba axlavs Tan. monetarul politikas
Si pozitiuri ekonomikuri tendenciebisa da
erovnuli banki inflaciis TargeTirebis re-
molodinebis paralelurad, aSS dolarma gam-
JimSi axorcielebs. inflaciis TargeTireba
yareba daiwyo. amas Tan erTvoda federaluri
gulisxmobs inflaciis samizne maCveneblis
sarezervo sistemis mier, 2008 wels dawye-
winaswar gamocxadebas da politikis gatare-
buli raodenobrivi Serbilebis politikidan
bas imgvarad, rom saSualovadian periodSi in-
gamosvlis Sesaxeb miRebuli gadawyve tilebis
flacia Seesabamebodes miznobriv maCvenebels.
gamocxadeba, ramac kidev ufro gaamyara do2014 wels ganviTarebulma movlenebma glo
laris poziciebi. Sedegad, msoflios savalu-
balur Tu regionul doneze gamowvevebis
to erTeulebis umravlesoba aSS dolarTan
wi naSe daayena saqarTvelos ekonomika, rome
mniSvnelovnad gaufasurda.
diagrama N 2.9 aSS dolaris indeqsi da aSS dolaris mimarT laris kursis indeqsi 130 120 110 100 90 80 70 60
apr-15
oqt-15
apr-14
oqt-14
apr-13
oqt-13
apr-12
oqt-12
apr-11
oqt-11
apr-10
oqt-10
apr-09
oqt-09
apr-08
oqt-08
apr-07
oqt-07
apr-06
oqt-06
apr-05
oqt-05
apr-04
oqt-04
apr-03
aSS dolaris indeqsi
oqt-03
apr-02
oqt-02
apr-01
oqt-01
apr-00
oqt-00
apr-99
oqt-99
50
aSS dolaris mimarT laris kursis indeqsi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
20. aSS dolaris saSualo Sewonili kursi ZiriTadi valutebis mimarT (evro, iaponuri iena, britanuli funti, kanaduri dolari, Sveduri krona, Sveicaruli franki).
52
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
2015 wlis ianvarSi, evropis centralurma
bilebis importze, romlis mixedviT SeizRuda
bankma gaakeTa gancxadeba raodenobrivi Ser-
2005 wlamde gamoSvebuli manqanebis impor-
bilebis
ti. Sesabamisad Semcirda moTxovna saqarT-
monetaruli
politikis
dawyebis
Sesaxeb. evropis centraluri bankis raode-
velodan ganxorcielebul reeqsportze.
nobrivi Serbilebis programa, romelic suverenuli obligaciebis aqtiur SesyidvaSi
regionul doneze problemis winaSe dadga
ga moixateba 2016 wlis seqtembramde gagrZe
aseve TurqeTi, sadac politikuri daZabulo-
ldeba. aRniSnulma damatebiTi zewola moax-
bisa da federaluri sarezervo sistemis mier
dina isedac gaufasurebul evroze. savaWro
politikis SesaZlo gamkacrebis molodinis
partniori qveynebis valutebis gaufasurebam
gamo, kapitalis gadinebas hqonda adgili, ra-
Seasusta qveynis konkurentunarianoba, Sede-
mac Turquli liris gaufasureba gamoiwvia.
gad moTxovna gaizarda importze da Semcirda qarTul saeqsporto produqciaze.
saqonlis eqsportis sagrZnobi kleba daiwyo.
2014 wlis pirvel naxevarSi geopolitikuri riskebi gamoikveTa Cvens regionSi, romelTa realizaciam uaryofiTi zewola moaxdina mTavari savaWro partniori qveynebis ekonomikur tendenciebze. ruseT-ukrainis konfliqtma da ruseTis mimarT dawesebulma ekonomikurma sanqciebma mkveTri negatiuri efeqti moaxdina maT ekonomikebze. aseve aRsaniSnavia, rom ruseTSi mimdinare kriziss gadamdebi efeqti aqvs regionis sxva qveynebze da maT Soris, saqarTvelos
mniSvnelovan
savaWro
aRniSnuli faqtorebis zemoqmedebis Sedegad
part-
amasTan Senelda momsaxurebis eqsportis, kerZod turistuli Semosavlebis zrdac. Semcirda aseve sazRvargareTis qveynebidan fuladi gzavnilebi, romelic saqarTvelos moqalaqeTa Semosavlebis mniSvnelovan wyaros warmoadgens. eqsportidan miRebuli Semosavlebis Semcireba 2014 wlis agvistos Tvis Semdgom daiwyo da maqsimalur zRvars, 35 procents, noemberSi miaRwia. Semdgom TveebSi, eqsportis Semcire-
niorebze _ somxeTsa da azerbaijanze. amasTan,
bis tempi SedarebiT Senelda da 20-30 pro-
saerTaSoriso bazrebze navTobis fasebis mkve-
centis farglebSi meryeobda (ix. diagrama N
Tri kleba dafiqsirda, rac aseve uaryofiTad
2.10). jamSi 2015 wels eqsportidan21 miRebuli
aisaxa imave ruseTis da agreTve azerbaijanis
Semosavlebi 23 procentiT Semcirda. klebaSi
ekonomikur perspeqtivaze. aseve aRsaniSnavia
yvelaze didi wvlili azerbaijanSi, somxeTSi,
is faqti, rom 2015 wlis dasawyisSi, azerbai-
ukrainasa da ruseTSi ganxorcielebuli eqs-
janma daawesa regulaciebi msubuqi avtomo-
portis mkveTrma Semcirebam Seitana.
20. registrirebuli saqonlis eqsporti.
53
diagrama N 2.10 eqsportis wliuri cvlileba 40%
33%
30% 20%
24% 14%
12% 7%
10%
5%
3%
0% -10%
-7%
-5%
-8%
-13% -24% -23%
-21%
-22%
-30%
dek-15
noe-15
seq-15
agv-15
ivl-15
ivn-15
-31% mai-15
ian-15
dek-14
noe-14
oqt-14
seq-14
agv-14
ivl-14
ivn-14
mai-14
apr-14
mar-14
ian-14
Teb-14
-40%
-20% -19%
oqt-15
-30%
-35%
mar-15
-30%
-21%
-23%
apr-15
-20%
Teb-15
-20%
wyaro: saqstati
fuladi gadmoricxvebis Semcireba 2014 wlis
ruseTidan gzavnilebis mkveTri kleba gaxda.
oqtombridan daiwyo, Tumca jer kidev zafx-
rac Seexeba evropis mimarTulebas, am SemTxve
ulis Tveebis ganmavlobaSi zrda saSualod
vaSi Semcireba 2014 wlis Semodgomamde ar
mxolod 0.5 procenti iyo. noember-dekembri-
dafiqsirebula. Tumca Semdgom periodebSi,
dan ki ukve mniSvnelovani kleba dafiqsirda.
iseTi
2015 wlis ganmavlobaSi, qveyanaSi swrafi fu-
italia da espaneTi, romelTac am segmentSi
ladi gadmoricxvebis saxiT Semosulma Tanxe
yvelaze msxvili wili aqvT, fuladma gad-
bma 25 procentiT moiklo. Semcirebis umTavre-
moricxvebma kleba daiwyo da es tendencia
si mizezi, gadmoricxvebis udidesi wyarodan,
2015 welsac gagrZelda. (ix. diagrama N 2.11).
qveynebidan
rogoricaa
saberZneTi,
diagrama N 2.11 fuladi gzavnilebis wliuri cvlileba 20% 10%
5% 1%
10%
7%
4%
1%
0% 1%
0% -2% -7%
-12% -16%
-18% -21% -27%
evrokavSiri
ivn-15
mai-15
apr-15
mar-15
ian-15
Teb-15
dek-14
noe-14
oqt-14
seq-14
agv-14
ivl-14
ivn-14
mai-14
apr-14
mar-14
Teb-14
ian-14
ruseTi
ivl-15
-33%
-40%
-35%
-33% oqt-15
-23% -24% -24%
seq-15
-30%
-22%
agv-15
-25% -23%
noe-15
-20%
dek-15
-10%
sxva
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
54
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
regionSi arsebuli tendenciebi uaryofiTad
wina periodebis tendenciis gaTvaliswinebiT
aisaxa aseve turistul Semosavlebze, romel-
dabali maCvenebelia. rac Seexeba 2015 wels,
ic gasul wlebSi dinamiurad izrdeboda. 2013
winaswari
wlis meore naxevridan zrdis tempma sagrZno-
Semodinebebis wliuri cvlilebis statistika
blad moiklo. 2014 wels turizmis eqsporti-
SedarebiT gaumjobesda da daaxloebiT 8.3
dan miRebuli Semosavlebi wina welTan Sedare
procenti Seadgina (ix. diagrama N 2.12).
Sefasebis
Tanaxmad,
turistuli
biT mxolod 4.5 procentiT gaizarda, rac
diagrama N 2.12 turistuli Semodinebebis wliuri cvlileba 60% 50.4% 50% 42.3% 40%
30% 21.2% 20% 8.3%
10%
4.5%
0% 2011
2012
2013
2014
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
miuxedavad sagareo Semodinebis wyaroe bis aseTi mniSvnelovani Semcirebisa, importi zrdas 2014 wlis bolomde ganagrZobda. aRniSnul dinamikas xels uwyobda savaWro partniori qveynebis valutebis mimarT l aris nominaluri efeqturi gamyareba. Sedegad savaWro deficiti mniSvnelovnad gaRrmavda da warmoiqmna gacvliT kursze gaufasurebis zewola.
pirveli
alternativis
pirobebSi
xelisu-
fleba inarCunebs mcurav gacvliT kurss da gaufasurebis
saSaulebas
aZlevs
gacvliT
kurss. gaufasurebuli adgilobrivi valutis pirobebSi ucxoelebisTvis ufro iafi xdeba qarTuli saqoneli da momsaxureba, Sedegad izrdeba
eqsportis
konkurentunarianoba.
kursis gaufasurebas sapirispiro efeqti aqvs importze. gaZvirebuli ucxouri saqonlisa
rodesac sagareo Soki mimdinare angariSis
da momsaxurebis pirobebSi importi i zRudeba.
Semodinebebis
momdinareobs,
Sesabamisad, gazrdili eqsportisa da Semcire-
dar Rveuli balansis aRdgena SesaZlebelia
buli importis fonze xdeba balansis aRdgena.
mxo lod mimdinare angariSis xarjebis, anu
Sida moTxovnis is nawili, romelic gaZvire-
importze gaweuli xarjebis, SemcirebiT. am
buli importiT veRar kmayofildeba, nawilo-
viTarebaSi xelisuflebas disbalansis kore-
briv
qtirebisaTvis orgvari strategiuli arCevani
sagareo moTxovnis zrda da importis Canacv-
aqvs: mas SeuZlia dauSvas gacvliTi kursis ga-
lebis SesaZlebloba dadebiTad aisaxeba adg-
ufasureba an erToblivi moTxovnis SeboWviT
ilobriv warmoebaze da xdeba misi waxaliseba.
pirdapir Seamciros importi.
meore strategiis arCevis SemTxvevaSi, xelisu-
Semcirebidan
adgilobriv
segmentze
gadaerTveba.
55
fleba darRveuli balansis koreqtirebas er-
Tavis Tavze iRebs da exmareba ekonomikas, rom
Toblivi
gadalaxos Soki minimaluri sazogadoebrivi
moTxovnis
SesustebiT
cdilobs.
amgvari politikis pirobebSi gacvliTi kursis
danaxarjebiT.
gaufasurebis nacvlad mcirdeba Sida moTxovna. SemzRudveli makroekonomikuri politikis
2014-2015 wlebis ganmavlobaSi ganviTarebuli
pirobebSi erToblivi moTxovna da Sesabamisad,
movlenebis fonze, regionis rigi centraluri
ekonomika mcirdeba mniSvnelovnad, mosaxleo-
bankebis reaqcia kursis gaufasurebaze ucx-
bis Semosavlebi iklebs, umuSevroba izrdeba.
ouri valutis rezervebis gayidva iyo. amg-
amis Semdeg mcirdeba importi. anu sagareo
vari politikis gatarebisken, saqarTvelos
Sokis Sedegad warmoqmnili disbalansis ko-
erovnul banksac mouwodebda eqspertTa gar
reqtireba am SemTxvevaSi mxolod ekonomikis
kveuli nawili. rogorc gamocdilebam aCvena,
SezRudvis Sedegad importze moTxovnis Sem-
msgavsi Careva gacvliTi kursis dinamikaSi ar-
cirebis gziT xorcieldeba.
aswori gadawyvetilebaa da rogorc wesi kontrproduqtiulia. rezervebis gayidvis fonze
ra Tqma unda, gacvliTi kursis gaufasureba uaryofiTad aisaxeba dolarizebul ekonomikebze. im SemTxvevaSi, rodesac mosaxleobis garkveuli nawilis valdebulebebi denominirebulia ucxouri valutiT, gacvliTi kursis mniSvnelovani gaufasureba sagrZnoblad zrdis valis momsaxurebis tvirTs. Tumca erToblivi moTxovnis SeboWvis politikis pirobebSi sazogadoebrivi danaxarjebi kidev ufro maRalia. Sida moTxovnis SezRudviT da Sesabamisad ekonomikis SemcirebiT disbalansis aRdgena xangrZlivi procesia. dasaqmebis da Semosavlebis Semcireba uaryofiTad aisax-
dastabilurebuli gacvliTi kursis pirobebSi xdeba mimdinare angariSis koreqtirebis procesis gadavadeba. eqsporti rCeba Semcirebuli, radgan adgilobrivi saqonlisa da momsaxurebis siZviris gamo sagareo moTxovna dabalia. paralelurad, zedmetad gamyarebuli valutis fonze izrdeba importi, rac aRrmavebs mimdinare angariSis disbalanss. Sedegad, gacvliT kursze gaufasurebis zewola izrdeba da rac mTavaria imatebs gaufasurebis molodinebi, rac, Tavis mxriv, zrdis ekonomikis dolarizacias da izrdeba speku-
eba ukve mTel mosaxleobaze da uaresdeba so-
laciuri zewola gacvliT kursze. vinaidan
cialuri fonic.
savaluto rezervebi limitirebulia, dgeba momenti, rodesac rezervebis mniSvnelovani
aqedan gamomdinare, gacvliTi kursis gaufas-
Semcirebis gamo centralur banks aRar Seu-
ureba ekonomikaze mimdinare angariSidan gad-
Zlia gacvliTi kursis stabilurobis Senar-
mocemuli sagareo Sokis pirobebSi aris na-
Cuneba da Tavisufal reJimSi uSvebs mas. Sede-
klebad damazianebeli alternativa, radgan
gad, gazrdili dolarizaciis fonze, viRebT
am SemTxvevaSi ar aris moTxovnis SezRudvis
kursis mkveTr gaufasurebas, xSir SemTxvevaSi
saWiroeba importis Sesamcireblad. importis
imaze metad, vidre sawyis etapze (ix. diagrama
Semcirebas gacvliTi kursi garkveulwilad
N 2.13).
56
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 2.13 gacvliTi kursis cvlileba sxvadasxva scenarebis mixedviT. gacvliTi kursis damatebiTi gaufasureba gazrdili importisa da dolarizaciis gamo
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
periodi, Tve mcuravi gacvliTi kursis SenarCunebis scenari rezervebis gayidvis scenari
naTeli
krizisis
gacvliTi kursis gaufasurebis Tavidan ac-
fonze, regionis qveynebis centraluri banke-
ileba. ufro metic, garkveuli periodis Sem-
bis mier, rezervebis xarjviT ganxorciel-
deg gaufasureba bevrad ufro maRali iyo,
ebuli g acvliTi kursis garkveul niSnulze
vidre ekonomikebSi, sadac gacvliTi kursi
SenarCunebis mcdelobis praqtika. miuxeda-
Tavisuflad mcurav reJimSi icvleboda sa-
vad soliduri intervenciebisa, ver moxerxda
gareo Sokis pasuxad (ix. diagrama N 2.14).
magaliTia
gasuli
diagrama N 2.14 gacvliTi kursis dinamika sxvadasxva qveynebSi
2.2 2 1.8 1.6 1.4 1.2
dek-15
dek-15
noe-15
dek-15
noe-15
oqt-15
seq-15
oqt-15
seq-15
agv-15
agv-15
ivl-15
ivl-15
ivl-15
ivn-15
mai-15
ivn-15
mai-15
apr-15
apr-15
mar-15
mar-15
Teb-15
ian-15
Teb-15
ian-15
1 ian-15
amis
lari yazaxuri tenge azerbaijanuli manaTi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
57
mqone
mentebs gacvliTi kursis garkveul niSnulze
regionis
SenarCunebisTvis, sazogadoebrivi danaxarje-
SemTxvevaSi ruseTi da TurqeTia, gacvliTi
bi bevrad metia. izrdeba umuSevroba, mcirde
kursis gaufasureba ekonomikaze finansuri
ba ekonomika da mosaxleobis Semosavlebis
bazrebidan gadadis. sagareo Sokis pirobebSi
danakargi aris sagrZnoblad maRali, vidre
gacvliTi kursis gaufasurebis dros adgili
im SemTxvevaSi rodesac, dolarizaciis gamo
aqvs portfelis investiciebis gadinebis pro-
gacvliTi kursis mniSvnelovani gaufasure-
cess. investorebi swrafad reagireben ga
ba sagrZnoblad zrdis valis momsaxurebis
cvliTi kursis gaufasurebaze da cdiloben
tvirTs.
ganviTarebuli qveynebSi,
finansuri
iseTi
rogoric
bazrebis Cveni
myisierad moiSoron finansuri instrumentebi. Sedegad gacvliT kursze gaufasurebis ze-
saqarTvelos
wola kidev ufro izrdeba. amgvari procesis
wlebSi, gadawyvetileba monetaruli poli-
SesaCereblad, aseTi qveynebis centraluri
tikis Sesaxeb miiRo Tavisi mandatis far-
bankebi
glebSi,
monetaruli
politikis
ganakveTis
erovnulma
saukeTeso
bankma,
praqtikis
2014-2015
Sesabamisad.
mkveTr zrdas mimarTaven. rogorc wesi, efeq-
erovnulma bankma SeinarCuna mcuravi gacv-
ti swrafad dgeba. mniSvnelovnad g azrdili
liTi kursi, riTac Searbila sagareo Soki
saprocento ganakveTebis fonze, adgilobrivi
da garkveulwilad buferis roli Seasrula.
finansuri instrumentebis mimzidveloba ima
am periodSi erovnuli banki axorcielebda
tebs ucxoeli investorebisaTvis da erovnul
wertilovan intervenciebs savaluto bazarze,
valutaze gaufasurebis zewola iklebs. Tum-
romlis daniSnuleba ar iyo gacvliTi kur-
ca ganuviTarebeli kapitalis bazrebis, anu
sis cvlilebisaTvis mimarTulebis Secvla,
saqarTvelos pirobebSi, finansuri arxebiT am efeqtis miRweva SezRudulia. amis nacvlad, dramatulad gazrdili saprocento ganakveTebis gavlena pirdapir realur ekonomikas gadaecema. mniSvnelovnad Semcirebuli investiciebisa da moxmarebis fonze, moTxovna mkveTrad izRudeba da ekonomika swrafad ecema. Sedegad izrdeba umuSevroba da mosaxleobis Semosavali mcirdeba. msesxeblebi veRar emsaxurebian TavianT valdebulebebs naklebi an sulac nulovani Semosavlebis gamo, rac safrTxes uqmnis sabanko sistemas finansuri stabilurobis kuTxiT.
aramed signals aZlevda bazars da panikuri molodinebis Camoyalibebis Tavidan acilebas isaxavda miznad. rodesac gaufasureba Zlieria, izrdeba inflaciuri molodinebi da Sedegad momavali inflaciis riskebi. gazrdili inflaciuri molodinebis sapasuxod saqarTve los erovnulma bankma wlis ganmavlobaSi etapobrivad gazarda monetaruli politikis ganakveTi 4 procentidan 8 procentamde. amrigad, 2014-2015 wlebSi, ganviTarebuli sagareo Sokis pirobebSi saqarTvelos erovnuli bankis mier gatarebuli politika SesabamisobaSi iyo saukeTeso praqtikasTan
zemoT
ganxilul
SemTxvevebSi,
rodesac
centraluri banki iyenebs sxvadasxva instru-
58
da miznad isaxavda saSualovadian periodSi fasebis stabilurobis uzrunvelyofas.
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
2.2 ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ინსტრუმენტები 2015 wels saqarTvelos erovnuli bankis fulad-sakredito
politika
xorcieldeboda
monetaruli politikis komitetis gadawyve tilebebis Sesabamisad. monetaruli operaciebis mizania, bankTaSoris bazarze arsebuli ganakveTebi iyos stabiluri da axlos mone taruli politikis ganakveTTan. saoperacio orientiris misaRwevad gamoiyeneboda saoperacio CarCo, romelic warmoadgens mone taruli instrumentebisa da maTi gamoyenebis midgomebis erTobliobas. saqarTvelos erovnuli bankis saoperacio CarCo Sedgeba Semdegi monetaruli instrumentebisagan: refinansirebis sesxebi, erTdRiani sesxebi, erTdRiani depozitebi, sadepozito sertifikatebi da minimaluri sarezervo moTxovnebi.
sesxebis saSualebiT sabanko seqtorisaTvis xelmisawvdomi iyo moklevadiani likvidobis miRebis saimedo da dabalriskiani wyaro, ramac dadebiTad imoqmeda fulad bazarsa da finansur stabilurobaze. refinansirebis instrumentis mizania bankTaSoris bazarze moklevadiani saprocento ganakveTis marTva. erovnuli banki aris laris bazarze moklevadiani likvidobis erTaderTi mimwodebeli, amdenad mas aqvs saSualeba refinansirebis instrumentiT miaRwios bankTaSoris bazarze misTvis sasurvel saprocento ganakveTs. auqcionis meSveobiT gacemuli refinansirebis sesxebis saprocento ganakveTi efuZneboda saqarTvelos erovnuli bankis monetaruli politikis ganakveTs. sabanko
sistemaSi
moTxovnebis
aucilebeli
dakmayofilebisa
likvidobis da
refinan-
sirebis sesxis instrumentisadmi finansuri bazris monawileTa ndobis kidev ufro gaR-
bankTaSoris fulad bazarze erovnuli va-
rmavebis mizniT, saqarTvelos erovnuli banki
lutiT ganxorcielebuli garigebebis mocu-
iyenebs mudmivmoqmedi refinansirebis sesxis
loba wina wlis analogiur doneze SenarCunda
instruments, romelic gaicema auqcionis ga-
da 17.7 mlrd lari Seadgina. saqarTvelos
reSe. mudmivmoqmedi refinansirebis sesxis in-
erovnuli bankis monetaruli politikis ga-
strumentiT bankebs hqondaT likvidobis saWi-
nakveTi 2015 wels 4.0 procentidan 8.0 pro-
roebis dafinansebis garantirebuli meqanizmi.
centamde gaizarda. Sesabamisad gaizarda bank-
bankebs saSualeba hqondaT esargeblaT refi-
TaSorisi saprocento ganakveTebic, romelic
nansirebis sesxebiT im SemTxvevaSic ki, Tu
monetaruli politikis saprocento ganakveT-
isini ver axerxebdnen refinansirebis auqcio-
Tan axlos moZraobda. saqarTvelos erovnu-
nidan sesxis aRebas. mudmivmoqmedi refinan-
li bankis monetaruli politikis komitetis
sirebis sesxis saprocento ganakveTi winas-
gadawyvetilebebis farglebSi da sabanko sis-
war aris dadgenili saqarTvelos erovnuli
temaSi moklevadiani likvidobis prognozis
bankis monetaruli politikis komitetis mier
safuZvelze saqarTvelos erovnuli banki gan-
da ganisazRvreba rogorc monetaruli poli-
sazRvravda refinansirebis sesxebis yovelk-
tikis ganakveTs plius erTnaxevari procentu-
vireul moculobas.
li punqti. auqcionis gareSe refinansirebis sesxis vadianoba da Sesabamisad sesxis aRebisa
2.2.1 refinansirebis sesxebi
da dafarvis TariRebi identuria auqcionis
sabanko sistemis moklevadiani likvidobiT
wesiT refinansirebis sesxis TariRebisa.
uzrunvelyofis mizniT, saqarTvelos erovnuli banki 2015 wlis ganmavlobaSi yovelkvireu-
rogorc yovelTvis, 2015 welsac bankebi mok-
lad iyenebda 2008 wlidan amoqmedebul refi-
levadian likvidobas, politikis ganakveTTan
nansirebis sesxis instruments. refinansirebis
miaxloebuli saprocento ganakveTebiT, Ziri-
59
Tadad bankTaSoris fulad bazarsa da refi-
2015 wels monetaruli operaciebis giraos
nansirebis sesxebis auqcionze iRebdnen. 2015
bazaSi Sedioda saqarTvelos erovnuli bank-
wels likvidobis miwodebis sxva wyaroebis
is sadepozito sertifikatebi, saqarTvelos
meSveobiT bazridan moklevadiani likvidobis
mTavrobis fasiani qaRaldebi, saerTaSori-
amoRebam moTxovna gazarda refinansirebis
so safinanso institutebis mier gamoSvebu-
sesxebze, romlis miwodeba auqcionis meSveo-
li lariT denominirebuli sasesxo fasiani
biT garkveulwilad SezRuduli iyo. Sedegad
qaRaldebi da komerciuli bankebis sasesxo
wina wlebisgan gansaxvavebiT, 2015 wels banke-
aqtivebi. sesxis uzrunvelyofis TiToeuli
bi aqtiurad iyenebdnen politikis ganakveT-
aseTi saxeobis aqtivebze erovnuli bankis mier
Tan erTnaxevari procentuli punqtiT ufro
gansazRvruli iyo Sesabamisi kriteriumebi.
maRali mudmivmoqmedi refinansirebis sesx-
saqarTvelos erovnul bankTan monetaruli
is instruments, ris gamoc sabanko sistemas
operaciebis warmoebisaTvis, 2015 wlis ganmav-
likvidobaSi problemebi ar aReniSneboda.
lobaSi komerciuli bankebi iyenebdnen giraos yvela am saxeobas.
diagrama N 2.15 refinansirebis sesxebis moculoba 2011-2015 wlebSi 1,400 1,200
mln lari
1,000 800 600 400
auqcioni
oqt-15
ivl-15
ian-15
apr-15
oqt-14
ivl-14
ian-14
apr-14
oqt-13
ivl-13
ian-13
apr-13
oqt-12
ivl-12
apr-12
ian-12
oqt-11
ivl-11
apr-11
ian-11
oqt-10
ivl-10
apr-10
ian-10
200
mudmivmoqmedi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2.2.2 erTdRiani sesxebi da erTdRiani depozitebi
gamoye nebas, rac xels uwyobda bankTaSori-
fuladi bazris ganviTarebis xelSewyobis, bank-
CarCoebSi moqcevas. saprocento ganakveTis
TaSorisi saprocento ganakveTis meryeobis
derefani ganisazRvra rogorc monetaruli
Semcirebisa da fuladi bazris aqtivobis gaz-
politikis ganakveTidan TanabarmniSvnelovani
rdis mizniT, 2015 wels bankTaSoris bazarze
gadaxrebi saprocento ganakveTebis zeda da
msoflioSi miRebuli saukeTeso praqtikis
qveda zRvris formirebisaTvis. zeda sapro-
Sesabamisad,
banki
cento ganakveTi gamoiyeneboda saqarTvelos
agrZe lebda saprocento ganakveTis derefnis
erovnuli bankis erTdRiani sesxebisaTvis,
60
saqarTvelos
erovnuli
si bazris saprocento ganakveTis stabilur
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
xolo qveda saprocento ganakveTi gamoiye
2.2.3 fasiani qaRaldebi
neboda saqarTvelos erovnuli bankis erT-
sadepozito sertifikatebi
dRiani depozitisTvis. 2015 wels saprocento
2015 wels saqarTvelos erovnuli banki gana-
ganakveTis derefani Seadgenda 3 procents,
grZobda sakuTari fasiani qaRaldebis _ sad-
monetaruli politikis ganakveTs plius/mi-
epozito sertifikatebis emisias. aRniSnuli
nus 1.5 procenti. saprocento ganakveTis
fasiani qaRaldebi finansTa saministros sax-
derefnis gamoyeneba amcirebs bankTaSoris ba
azino valdebulebebTan da saxazino obliga-
zarze saprocento ganakveTebis mkveTr mer
ciebTan erTad komerciuli bankebidan maRali
ye obas da, Tavis mxriv, xels uwyobs bankTa
moTxovniT sargeblobda. sadepozito serti-
Sorisi saprocento ganakveTis daaxloebas
fikatebi mimoiqceoda 3-Tviani da 6-Tviani va-
monetaruli politikis ganakveTTan.
dianobis segmentze, xolo mTavrobis fasiani qaRaldebi _ 1-wliani, 2-wliani, 5-wliani da
saqarTvelos
erovnuli
bankis
erTdRiani
10-wliani vadianobis segmentze. aRniSnulma
sesxebi sabanko seqtorisaTvis warmoadgenda
fasianma qaRaldebma xeli Seuwyo Semosav-
myisieri likvidobis miRebis yvelaze swraf
lianobis stabiluri mrudis Camoyalibebas.
saSualebas, Tumca sabazro saprocento gana
Semosavlianobis mrudi iZleoda mniSvnelovan
kveTTan SedarebiT ufro maRali fasiT. es,
informacias sxvadasxva vadianobis saprocen-
Tavis mxriv, bankebs ubiZgebda fulad bazarze
to ganakveTebis Sesaxeb, aseve finansuri baz-
finansuri resursebis ukeTesi fasiT moZiebi
ris monawileTa molodinebis Sesaxeb.
saken da Sesabamisad am instrumentze didi moTxovna ar iyo. likvidobis samarTavad banke-
2015 wels saqarTvelos erovnuli bankis mier
bi ZiriTadad refinansirebis sesxebs iyenebd-
gamoSvebuli iyo 3-Tviani da 6-Tviani vadi-
nen, rac sabanko seqtorisaTvis moklevadiani
anobis sadepozito sertifikatebi. aRniSnu
likvidobis marTvis gacilebiT ufro moqnili
li fasiani qaRaldebi sabanko seqtoris mier
da srulyofili saSualebaa. erTdRiani sesx-
gamoyenebuli iyo rogorc likvidobis marT-
ebisaTvis moqmedebda giraos igive baza, rac
vis yvelaze mimzidveli da efeqtiani mokle-
refinansirebis sesxebisaTvis.
vadiani instrumenti. Sesabamisad, sadepozito sertifikatebis
ganTavsebis
koeficientma,
2015 wels gamoiyeneboda erTdRiani depo
romelic asaxavs faqtiuri ganTavsebis Se-
zitebis mudmivmoqmedi instrumenti, romel-
fardebas dagegmil emisiasTan, Seadgina 1.0,
ic moqmedebs 2010 wlis aprilidan. erTdRi-
xolo
ani depozitebis instrumentiT komerciul
aCve nebs moTxovnis fardobas gamocxadebul
bankebs aqvT SesaZlebloba, sakorespondento
emisiasTan, 2.63 Seadgina.
moTxovnis
koeficientma,
romelic
angariSze arsebuli Warbi laris likvidoba dRis bolos ganaTavson saqarTvelos erovnul
2015 wlis ganmavlobaSi sadepozito sertifi
bankSi erTdRian depozitze, romelic Semdgo-
katebis auqcionebze saprocento ganakveTi
mi samuSao dRis dasawyisSive ubrundebodaT
mer yeobda wliuri 4.40 procentidan 10.75
sakorespondento angariSze. aRniSnulma in-
procentamde. 2015 wels saqarTvelos erovnu-
strumentma 2015 wels arsebiTi roli iTamaSa
li bankis sadepozito sertifikatebis saSu-
bankTaSoris bazarze saprocento ganakveTeb-
alo Sewonilma saprocento ganakveTma 7.21
is stabilizaciisaTvis.
procenti (2014 wels 4.30 procenti) Seadgina.
61
diagrama N 2.16 sadepozito sertifikatebis portfelis moculoba 2010-2015 wlebSi 900 800 700
mln lari
600 500 400 300 200 100
seq-15 noe-15
mai-15 ivl-15
ian-15 mar-15
seq-14 noe-14
mai-14 ivl-14
ian-14 mar-14
seq-13 noe-13
mai-13 ivl-13
ian-13 mar-13
seq-12 noe-12
mai-12 ivl-12
ian-12
seq-11 noe-11
mai-11 ivl-11
ian-11 mar-11
seq-10 noe-10
mai-10 ivl-10
ian-10 mar-10
0
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wlis ganmavlobaSi gamocxadebuli 50
gamoyenebuli Ria bazris operaciebisaTvis.
auqcionidan, komerciulma bankebma sadepoz-
rac Seexeba sabanko seqtorSi mimoqcevad saxe
ito sertifikatebi SeiZines yvela auqcionze,
lmwifo obligaciebs, 2015 wlis 31 dekembris
sruli
ganTavsda
mdgomareobiT 25 mln laris nominaluri Ri-
1.05 mlrd laris nominaluri Rirebulebis
rebulebis saxelmwifo obligaciebis mflobe-
sadepozito sertifikatebi, xolo daifara
li aris 2 komerciuli banki. 2015 wels meorad
1.19 mlrd laris nominaluri Rirebulebis
bazarze am fasiani qaRaldebiT garigebebi ar
sadepozito sertifikatebi. 2015 wlis da-
ganxorcielebula.
odenobiT.
mTlianobaSi
sawyisSi mimoqcevaSi arsebuli sadepozito setifikatebis moculoba 505 mln laridan,
saxazino valdebulebebi da saxazino obliga-
wlis bolos, 360 mln laramde Semcirda. sad-
ciebi
epozito sertifikatebis TiToeul auqcionSi
laris fuladi bazris ganviTarebis xelSew-
monawileobda saSualod 5 komerciuli banki.
yobisTvis, mniSvnelovani iyo saqarTvelos
2015 wlis 31 dekembris mdgomareobiT, mimo-
finansTa saministros mier saxazino valde-
qcevaSi arsebul 360 mln laris sadepozito
bulebebisa da saxazino obligaciebis gamo
sertifikatebs flobda 10 komerciuli banki.
Svebis gagrZeleba. 2015 wels saqarTvelos
sadepozito sertifikatebis meorad bazarze
finansTa saministrom gamouSva 1-wliani vadi-
2015 wels daido 4 garigeba saerTo TanxiT
anobis diskonturi fasiani qaRaldebi _ saxa
33.86 mln lari (2014 wels ganxorcielebul
zino valdebulebebi da 2-wliani, 5-wliani
iqna 66.5 mln laris moculobis 5 garigeba).
da 10-wliani kuponuri fasiani qaRaldebi _ saxa zino obligaciebi. am fasiani qaRaldebis
saxelmwifo obligaciebi
emisia xdeboda erovnuli valutiT, aramate-
2015 wlis 31 dekembris mdgomareobiT saqar
rializebuli formiT. erTi fasiani qaRaldis
Tvelos erovnuli banki flobda 112 mln la-
nominaluri Rirebuleba aris 1000 lari. saxa
ris nominaluri Rirebulebis saxelmwifo ob-
zino valdebulebebisa da saxazino obliga-
ligaciebs, romelic wlis ganmavlobaSi ar iyo
ciebis gayidva xorcieldeboda saqarTvelos
62
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
erovnuli bankis mier auqcionis meSveobiT,
2015 wels Catarda 2, 5 da 10 wliani saxazino
mravali fasis meTodiT, „blumbergis“ savaW-
obligaciebis 22 auqcioni, romlis meSveo-
ro sistemis gamoyenebiT. auqcionSi monawile-
biT emitirebulia 434.0 mln laris nominal-
obis miReba SeuZlia saqarTvelos erovnuli
uri Rirebulebis saxazino obligaciebi. saxa
bankis mier licenzirebul yvela komerciul
zino obligaciebis Semosavlianobis saSualo
banks da maTi meSveobiT nebismier iuridiul
Sewonilma saprocento ganakveTma 2, 5 da 10
da fizikur pirs. fasian qaRalds SesaZloa
wlian
hyavdes nominaluri mflobeli _ bazris Sua-
8.75, 10.86 da 12.12 procenti Seadgina. 2015
mavali, romelsac mesakuTre xelSekrulebiT
wlis 31 dekembris mdgomareobiT mimoqce-
aniWebs reestrSi saxazino valdebulebebis
vaSi arsebuli 1.24 mlrd laris nominaluri
da obligaciebis Tavis saxelze aRricxvis da
Rirebulebis saxazino obligaciebis mflo-
maTi gankargvis, yidva-gayidvis da dagiraveb-
beli iyo 12 komerciuli banki da arasabanko
is uflebas.
investorebi, romelTa mflobelobaSi iyo 18.6
saxazino
obligaciebze
Sesabamisad
mln laris nominaluri Rirebulebis saxazino 2015 wels Catarda erTwliani vadianobis saxa
obligaciebi.
zino valdebulebebis 14 auqcioni, romlis meSveobiT emitirebulia da srulad ganTavs-
sul mimoqcevaSi arsebuli saxazino valde-
da 409.0 mln laris nominaluri Rirebule
bulebebisa da saxazino obligaciebis port-
bis saxazino valdebulebebi. Semosavlianobis
felma 2015 wlis bolosaTvis Seadgina 1 649
saSu alo Sewonilma saprocento ganakveTma
mln lari, rac saqarTvelos mSp-sTan mimarTe-
8.28 procenti Seadgina (2014 wels 6.19 pro-
baSi 5.5 procents Seadgenda. aRsaniSnavia, rom
centi). 2015 wlis 31 dekembris mdgomareobiT
bazarze mimoqcevadi saxazino fasiani qaRal-
mimoqcevaSi arsebuli 409.0 mln laris nomi-
debis moculoba ekonomikis zomasTan Sedar-
naluri Rirebulebis saxazino valdebulebeb-
ebiT jer kidev mcirea. bazris likvidobis
is mflobeli iyo 9 komerciuli banki da ara-
gasazrdelad mniSvnelovania saxazino fasiani
sabanko investorebi. arasabanko investorTa
qaRaldebis emisiebis gazrda, rac aseve xels
mflobelobaSi iyo 23.3 mln laris nominal-
Seuwyobs sagareo valis aRebasTan dakavSire-
uri Rirebulebis saxazino valdebulebebi.
buli riskebis Semcirebas.
diagrama N 2.17 saxazino valdebulebebisa da saxazino obligaciebis portfeli 2013-2015 wlebSi 1.3 1.2 1.1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1
saxazino valdebulebebi
dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
oqt-14
agv-14
ivn-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
agv-13
ivn-13
apr-13
Teb-13
0.0 dek-12
mlrd lari
1.0
saxazino obligaciebi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
63
monetaruli gadacemis meqanizmis efeqtiano-
fasiani qaRaldebis bazarze arsebuli praqti-
bis zrdisaTvis mniSvnelovania fasiani qaRal-
ka da infrastruqtura iZleva fasiani qaRal-
debis likviduri meoradi bazris arseboba.
debis meoradi bazris Semdgomi gaaqtiurebis
wina wlebTan SedarebiT fasiani qaRalde
karg safuZvels, rasac unda mohyves fasiani
bis meorad bazarze 2015 wels mniSvnelovnad
qaRaldebis bazris likvidobis zrda.
gaaqtiurda bankTaSorisi repo operaciebi, romlis gamoc Semcirda dilinguri opera-
2.2.4 minimaluri sarezervo moTxovnebi
ciebis aqtivoba. fasiani qaRaldebis meorad
minimaluri sarezervo moTxovnebis instru-
bazarze ufro gaaqtiurebis erT-erT Ziri-
mentiT saqarTvelos erovnuli banki qmnis
Tad Semaferxebel garemoebas mimoqcevaSi fa-
danarCeni monetaruli instrumentebis efeq-
siani qaRaldebis arasakmarisi moculoba da
tianad
bazarze portfelis investorebis nakleboba
los erovnuli bankis monetaruli politikis
warmoadgenda.
gasaaqtiureblad, laris fuladi bazris gan-
gamoyenebis
winapirobas.
saqarTve-
viTarebis xelSewyobisa da larizaciis zrdis fasiani qaRaldebis meoradi bazris gaaqtiu-
tendenciebis gagrZelebis mizniT, 2015 wels
rebis xelSewyobisaTvis, saqarTvelos erovnu-
komerciuli bankebis mier erovnuli valutiT
li banki agrZelebda misi materialuri da
mozidul saxsrebze minimaluri sarezervo
inteleqtualuri investiciebiT Seqmnili Tan-
moTxovnebis norma Seadgenda 10 procents
amedrove moTxovnebis Sesabamisi „saxelmwifo
(1 welze meti narCeni vadianobis nasesxebi
(CSD)
saxsre bisaTvis sarezervo norma 0 procents
sistemisa“ da sxvadasxva urTierTintegri-
Seadgens), xolo ucxouri valutiT mozidul
rebuli sistemebis srulyofili funqcion-
saxsrebze _ 15 procents (narCeni vadianobebiT
irebis mxardaWeras da uzrunvelyofas. Se-
ucxouri valutiT 1 wlidan 2 wlamde vadiano-
degad, 2015 wels mniSvnelovnad gaaqtiurda
bis nasesxebi saxsrebisaTvis sarezervo norma
bankTaSorisi repo bazari, romelic efuZne-
iyo 5 procenti, xolo 2 welze meti vadiano-
boda saqarTvelos erovnuli bankis inicia-
bis nasesxebi saxsrebisaTvis sarezervo norma
tiviT da komerciuli bankebis TanxmobiT Se-
0 procents Seadgens). saqarTvelos erovnul
qmnil saerTaSoriso praqtikaSi aprobirebul
bankSi komerciuli bankebis mier ganTavsebul
repo garigebebis CarCo xelSekrulebas. repo
minimalur rezervebs erovnuli banki aricxavs
garigebebis dadebisaTvis bankebi iyenebdnen
Sesabamis procentebs. kerZod, salare sakore-
„blumbergis“ savaWro sistemas da „saxelmwifo
spondento angariSze ganTavsebul saSualod
fasiani qaRaldebis angariSsworebis (CSD) sis-
moziduli saxsrebis 5 procentis Sesabamis
temas“. aRniSnuli sistemebis gamoyenebiT 2015
Tanxas aricxavs erovnuli bankis monetaruli
wels komerciul bankebs Soris ganxorcielda
politikis ganakveTis odenobis procents.
357 repo garigeba 4,537 mln laris nominaluri
aSS dolariT da evroTi formirebul mini-
Rirebulebis saxelmwifo fasiani qaRaldebiT,
malur rezervebs erovnuli banki 2015 wels
roca 2014 wels sul iyo 1,184 mln laris nomi-
aricxavda Sesabamisi centraluri bankis (aSS
naluri Rirebulebis 86 garigeba.
federaluri sarezervo sistemis da evropis
fasiani
qaRaldebis
angariSsworebis
centraluri bankis) politikis ganakveTs minus 0.5 punqtiT Semcirebul procents, magram aranakleb nulisa.
64
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 2.18 minimaluri sarezervo moTxovnebis norma 20%
15%
10%
5%
0%
1
0
2
3
4
narCeni vadianoba, weli ucxouri valutiT moziduli saxsrebi
erovnuli valutiT moziduli saxsrebi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
ჩანართი N 2 საერთაშორისო ფასიანი ქაღალდების ცენტრალური დეპოზიტარი - clearstream saqarTvelos erovnuli bankis aqtiuri mona
saerTaSoriso standartebs kapitalis bazris
wileobiT 2015 wels safuZveli Caeyara saer-
infrastruqtura da sakanonmdeblo baza.
TaSoriso fasiani qaRaldebis centraluri depozitaris _ Clearstream-is mier saqarTve
Clearstream-is mier angariSsworebisa da Senax-
loSi fasiani qaRaldebiT angariSsworebisa
vis (Custody) angariSis gaxsna gulisxmobs, rom
da Senaxvis (Custody) angariSis gaxsnis Sesaxeb samuSaoebis dawyebis process.
saqarTvelos erovnuli valuta lari daemateba Clearstream-Si arsebul saangariSsworebo
Clearstream-i fasiani qaRaldebis momsaxurebis
valutebis CamonaTvals, rac SesaZleblobas
industriaSi erT-erTi umsxvilesi moTamaSea.
miscems ararezident investorebs martivad ga-
igi saerTaSoriso fasiani qaRaldebis cen-
naxorcielon operaciebi lariT, saerTaSori-
traluri depozitaria (ICSD) da saerTaSoriso
so fasiani qaRaldebis bazarze Clearstream-is
bazarze emsaxureba 2500 abonents 110 qveyanaSi
meSveobiT. es ukanaskneli mniSvnelovan wina-
post-savaWro infrastruqturisa da fasiani
pirobas warmoadgens ucxoeli investorebis
qaRaldebiT momsaxurebis sferoSi. Clearstream-is zemoaRniSnuli angariSi ukve 54
mxridan lariT denominirebul fasian qaRaldebze moTxovnis zrdis mimarTulebiT.
qveyanasTan aqvs, Sesabamisad saqarTvelo 55-e qveyana iqneba. bankisaTvis aRniSnuli nabiji
Clearstream-ma 2016 wlis ianvarSi sabolood
warmoadgens strategiul gadawyvetilebas da
daasrula erT-erTi qarTuli bankis meSveo-
aSkara mxardaWeraa saqarTvelos miswrafebeb-
biT saxelmwifo fasiani qaRaldebis sakuTari
isa kidev ufro ganaviTaros da dauaxlovos
klientebisaTvis damatebis procesi.
65
2.3 სავალუტო პოლიტიკა და საერთაშორისო რეზერვების მართვა
menturi ekonomikuri faqtorebi da
droe-
biTi movlenebi. aRniSnuli reJimis pirobebSi savaluto bazari xasiaTdeba moklevadiani ryevebiT. aseTi ryevebi kidev ufro didia
wina wlebis msgavsad 2015 welsac saqarTvelos
saqarTvelos msgavs mcire da Ria ekonomikis,
erovnuli bankis savaluto politikis mTavar
maRali dolarizaciis mqone qveynebSi, rac
prioritetebad rCeboda kurswarmoqmnis sa-
ukavSirdeba savaluto bazris mcire mocu-
bazro principebis xelSewyoba, savaluto baz-
lobasa da kapitalis meryev nakadebs. erovnu-
ris ganviTareba da saerTaSoriso rezervebis
li bankis savaluto politika iTvaliswinebs
adekvatur doneze SenarCuneba.
intervencias savaluto bazarze savaluto auqcionebis saSualebiT mxolod garkveul
saqarTveloSi moqmedebs mcuravi gacvliTi
SemTxvevebSi: Tu adgili aqvs kapitalis droe-
kursis reJimi, romelic optimaluri sav-
biT Semodinebas an gadinebas, romelic kursis
aluto reJimia iseTi mcire zomis Ria ekono-
mkveTr moklevadian ryevas gamoiwvevs; saer-
mikebisTvis, rogoric saqarTveloa. mcuravi
TaSoriso rezervebis Sesavsebad; saxelmwifo
gacvliTi kursi asrulebs Sokebis mSTanTqav
sagareo operaciebis dasabalanseblad.
funqcias, ramdenadac sagareo Sokis SemTxvevaSi gacvliTi kursis cvlileba asustebs
savaluto bazarze erovnuli bankis mier in-
Sokis negatiur gavlenas ekonomikaze _ ekono-
tervenciebis
mikur zrdaze, dasaqmebasa da inflaciaze.
ganxorcielebis
instruments
warmoadgens savaluto auqcionebis meqanizmcuravi gacvliTi kursis pirobebSi, gacvli-
mi. ukanaskneli wlebis ganmavlobaSi erovnu-
Ti kursis gansazRvra xdeba savaluto bazarze
li banki TandaTanobiT amcirebs savaluto
arsebuli moTxovna-miwodebis mixedviT, rom-
bazarze Carevis sixSires. aRniSnuli tenden-
elzec, Tavis mxriv, gavlenas axdens funda-
cia gagrZelda 2015 welsac.
diagrama N 2.19 savaluto bazris dinamika 2003-2015 wlebSi 1,800 1,600
16
1,400
14
1,200
12
1,000
10
brunva, marcxena RerZi erovnuli bankis wili mTlian brunvaSi, marcxena RerZi intervenciis raodenoba saSualod TveSi, marjvena RerZi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
66
dek-15
ivl-15
seq-14
Teb-15
apr-14
noe-13
ian-13
ivn-13
agv-12
mar-12
oqt-11
mai-11
dek-10
ivl-10
seq-09
Teb-10
apr-09
noe-08
ian-08
ivn-08
agv-07
mar-07
mai-06
0 oqt-06
0 dek-05
2
ivl-05
200
seq-04
4
Teb-05
400
apr-04
6
ivn-03
8
600
noe-03
800
ian-03
mln aSS dolari
18
savaluto auqcionebis SemoReba
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saqarTvelo
mimdinare angariSidan laris gacvliT kursze
Zlieri sagareo Sokis winaSe dadga, rac 2015
zewola gansakuTrebiT Zlieri iyo wlis pi-
welsac gagrZelda. aSS dolaris globaluri
rveli Tveebis ganmavlobaSi, vidre importi
gamyarebis tendencia, ZiriTad savaWro part-
Semcirebas daiwyebda. am periodSi erovnuli
nior qveynebSi arastabiluri ekonomikuri
banki cdilobda xeli ar SeeSala gacvliTi
mdgomareoba, regionis qveynebis erovnuli
kursis
valutebis gaufasureba, negatiur zegavle-
erovnul banks mainc mouwia savaluto inter-
nas axdenda saqarTvelos ekonomikaze. aseT
venciebis ganxorcieleba, ramdenadac kursis
pirobebSi mimdinare angariSis disbalansis
Zlier meryeobas SeeZlo monetaruli poli-
savaluto rezervebidan dafinanseba SeuZle-
tikis sandoobis Soki gamoewvia da saWiro
belia da Sesabamisad erovnuli bankis sav-
iyo bazrisTvis signalis miwodeba, rom kur-
aluto politika mimarTuli iyo bazarze min-
sis aRniSnuli ryeva ar iyo kontrolidan
imaluri Carevisaken, raTa gacvliTi kursis
gamosuli procesis Sedegi. amave dros, xSir
aucilebeli koreqcia rac SeiZleba swrafad
SemTxvevaSi savaluto intervencias Tan axlda
dasrulebuliyo. aseT dros, centraluri ban
erovnuli bankis prezidentis brifingi, risi
kis mxridan ganxorcielebuli savaluto in-
mizanic sajaro komunikaciiT spekulaciuri
tervencia aris kontrproduqtiuli, vinaidan
molodinebis Cacxroba iyo. Sedegad wlis pir-
es, erTi mxriv, xels uSlis ekonomikaSi war-
veli oTxi Tvis ganmavlobaSi erovnulma bank-
moqmnili sagareo disbalansis gasworebas,
ma savaluto auqcionebiT 200 mln aSS dolari
xolo, meore mxriv, xels uwyobs spekulaci-
gayida.
2014
wlis
meore
naxevridan
Sesworebis
procesisaTvis.
Tumca,
uri molodinebis gaCenas. sagareo Sokis dros erovnuli valutis koreqcia asrulebs ekono-
2015 wels gaufasureba dafiqsirda rogorc
mikis
rols.
nominaluri, aseve realuri efeqturi gacv-
kursis gaufasureba xels uwyobs importze
liTi kursis mixedviT. wlis ganmavlobaSi
moTxovnis Semcirebas da Sedegad qveynis sav-
realuri efeqturi gacvliTi kursi 6.2 pro-
aluto xarjebi mcirdeba Semosavlebis klebis
centiT gaufasurda, xolo nominaluri efeq-
adekvaturad.
turi gacvliTi kursi 4.0 procentiT.
avtomaturi
stabilizatoris
diagrama N 2.20 laris realuri da nominaluri efeqturi gacvliTi kursebis indeqsebi (dek. 2009=100) 125 120 115 110 105 100 95 90 85
dek-15
seq-15
ivn-15
mar-15
dek-14
seq-14
ivn-14
mar-14
dek-13
seq-13
ivn-13
mar-13
dek-12
seq-12
ivn-12
mar-12
dek-11
seq-11
ivn-11
mar-11
dek-10
seq-10
ivn-10
mar-10
dek-09
80
nominaluri efeqturi gacvliTi kursis indeqsi realuri efeqturi gacvliTi kursis indeqsi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
67
cxrili N 2.1 efeqturi gacvliTi kursebis wliuri cvlileba 2015 wels
nominaluri efeqturi gacvliTi kursis cvlileba, %
realuri efeqturi gacvliTi kursis cvlileba, %
wvlili realur efeqtur gacvliT kursSi
efeqturi gacvliTi kursi
-4.0
-6.2
-6.2
evrozona
-10.9
-6.8
-1.4
TurqeTi
0.2
-3.4
-0.7
ukraina
18.4
-13.4
-1.1
somxeTi
-17.9
-13.8
-0.8
aSS
-21.4
-18.2
-0.9
ruseTi
-0.2
-7.4
-0.7
azerbaijani
16.8
13.8
2.0
danarCeni
-16.7
-13.3
-2.6 wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saerTaSoriso rezervebis marTva
moculoba moicavs gare menejerebisaTvis _
2015 wels saqarTvelos erovnuli bankis pri-
msoflio banki da saerTaSoriso angariSswo
oritets
re
rebis banki _ samarTavad gadacemul Tanxe
zervebis donis sasurvel niSnulze Senar-
bsac). 2014 wlis analogiur monacemTan Se-
Cuneba. amis Sedegad, 2015 wlis 31 dekembris
darebiT (2,700 mln aSS dolari), 2015 wels
mdgomareobiT saqarTvelos erovnuli bankis
saerTaSoriso rezervebis moculoba Semcir-
saerTaSoriso rezervebis moculobam 2,521
da 179 mln aSS dolariT, rac procentulad
mln aSS dolari Seadgina (rezervebis mTliani
6.62 procentian klebas gulisxmobs.
warmoadgenda
saerTaSoriso
diagrama N 2.21 oficialuri sarezervo aqtivebi, 1997-2015 wlebi 3,500
mln aSS dolari
3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 500
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
0
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
68
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso
bze dabruneba. wlis ganmavlobaSi metnakle-
rezervebis moculobis cvlilebaze 2015 wlis
bad dadebiTi makroekonimikuri maCveneblebis
ganmavlobaSi, tradiciulad, ramdenime ZiriTa-
gamoqveynebis fonze, saerTaSoriso finansuri
di faqtori moqmedebda: saqarTvelos erovnu-
bazris monawileni mouTmenlad elodnen fed-
li bankis savaluto auqcionebi, saqarTvelos
eraluri sarezervo sistemis mier refinan-
mTavrobis xarjebi da saerTaSoriso organi-
sirebis ganakveTis awevas, Tumca aRniSnuli
zaciebidan miRebuli kreditebi da grantebi.
nabiji mxolod wlis bolos _ dekembris TveSi
2015 wlis ganmavlobaSi savaluto auqcione-
ganxorcielda, rodesac fed-ma pirvelad uka-
biT erovnuli bankis wminda gayidvebma 287 mln
naskneli 7 wlis ganmavlobaSi refinansirebis
aSS dolari Seadgina. rac Seexeba qveynis mier
ganakveTi gazarda da misTvis daawesa axali
saerTaSoriso safinanso organizaciebidan da
diapazoni _ 0.25 procentidan 0.50 procen-
donori saxelmwifoebidan miRebul sesxebs
tamde. wlis ganmavlobaSi, 1 wliani aSS-is saxa
da grantebs _ 2015 wlis ganmavlobaSi sxva-
zino obligaciebze ganakveTebi zrdis neli
dasxva programis dasafinanseblad sesxebma da
tempiT xasiaTdeboda da 0.20 procenti-0.45
grantebma jamSi 258 mln aSS dolari Seadgina
procentis diapazonSi moZraobda.
(evrokavSiri _ 10 mln, msoflio banki _ 120 mln, aziis ganviTarebis banki _ 74 mln, sxva
2015 wlis ganmavlobaSi evrozonaSi kvlav
_ 54 mln), xolo proeqtebisTvis gamoyofilma
rTuli ekonomikuri situacia iyo SenarCu-
sesxeba da grantebma _ 186 mln aSS dolari
nebuli da evropis centraluri banki, fed-
(msoflio banki _ 64 mln, aziis ganviTarebis
eraluri sarezervo sistemisgan gansxvavebiT,
banki _ 32 mln, evropis sainvesticio banki _
sapirispiro monetarul politikas atarebda,
22 mln, iaponiis saxelmwifo _ 36 mln, sxva _
rac gamoixateboda ecb-s mier wamowyebuli
32 mln). zemoaRniSnuli programebisa da pro-
aqtivebis (regionis saxelmwifo obligacie-
eqtebisaTvis miRebuli sesxebisa da grantebis
bi, aqtivebiT uzrunvelyofili obligacie-
garda, 2015 wels savaluto rezervi Seivso
bi) msxvi li moculobiT Sesyidvis programis
baqo-Tbilisi-jeihanis navTobsadenis satran-
ganxorcielebaSi. am programis moqmedebis
zito gadasaxadis TanxiT, romelmac 53 mln aSS
vada 2017 wlis martamde gagrZelda da miznad
dolari Seadgina. gasuli weli gansakuTrebiT
isaxavda evrozonis regionSi deflaciasTan
aRsaniSnavia saqarTvelos erovnuli bankisa
brZolas, evros gaufasurebas da ekonomikuri
da qveynis mTavrobis davalianebebis msxvili
aqtivobis zrdis waxalisebas. mTeli wlis
dafarvebiT, rac Semcirebis mimarTulebiT
ganmavlobaSi evropis centraluri bankis re-
moqmedebda saerTaSoriso rezervebze. wlis
finansirebis ganakveTi 0.05 procentze Sena-
ganmavlobaSi sagareo valebis momsaxurebi-
rCunebuli iyo, xolo sadepozito ganakveTi
sTvis gaweulma xarjma 266 mln aSS dolari
(ECB Deposit Facility) noembris TveSi Semcirda
Seadgina.
10 sabaziso punqtiT -0.30 procentamde. uaryofiTi ganakveTis meSveobiT ecb cdilobda
2015 wlis ganmavlobaSi msoflio finansur
regionSi investiciebis waxalisebasa da amiT
bazrebze 2008 wels dawyebuli finansuri
ekonomikuri zrdis xelis Sewyobas. 2015 wlis
krizisis Semdgom ganviTarebuli situaciis
ganmavlobaSi evrozonis qveynebis saxelmwifo
normalizeba
gansakuTrebiT
fasiani qaRaldebis Semosavlianobebi uary-
es aSS-Si aRiniSneboda, Tumca qveyanam mainc
ofiT zonaSi imyofeboda, rac saqarTvelos
ver SeZlo krizisamde arsebul maCveneble-
erovnuli bankis saerTaSoriso rezervebis ev-
grZeldeboda.
69
ros nawilis fasian qaRaldebSi investirebas
programa iTvaliswinebs sa er TaSoriso rez-
praqtikulad SeuZlebels xdida.
ervebis marTvis sferos Semdgomi ganviTarebis mizniT teqnikuri mxar da Weris aRmoCenas,
rac Seexeba saerTaSoriso safondo bazars,
erovnul bankSi Sesabamisi infrastruqturis
miuxedavad wlis ganmavlobaSi safondo ind-
Seqmnisa da codnis dagrovebis kuTxiT. pro-
eqsebis mier miRweuli istoriuli maqsimume-
grama moicavs portfelisa da riskebis marT-
bisa, 2015 weli finansuri bazris am segmen-
vis, angariSsworebis, buRaltruli aRricxvis,
tisaTvis ar iyo gamorCeuli _ wlis bolos
samarTlebriv da sainformacio teqnologieb-
safondo bazris indeqsebis umetesoba praqti-
is sferoebSi msoflio bankis mier sakuTari
kulad wlis sawyis niSnulamde daeca. sakmaod
gamocdilebis gaziarebas erovnuli bankisaT-
rTuli aRmoCnda 2015 weli ganviTarebadi
vis. programis farglebSi msoflio bankis
ekonomikebisaTvis. gansakuTrebiT aRsaniSna-
daxmarebiT, 2015 wels saqarTvelos erovnu-
via CineTis ekonomika, romlis Sesusteba gasu-
li bankis saerTaSoriso rezervebis marTvis
li wlebis manZilze sul ufro mZafrdeba, rac
procesSi dainerga repo/ukurepo operaciebi
mZimed aisaxeba globaluri ekonomikis zrdis
saerTaSoriso bazarze, rac mniSvnelovnad
maCveneblebze. aman, Tavis mxriv, SesaZloa aiZulos centraluri bankebi, maT Soris aSS-is, Seanelos refinansirebis ganakveTis awevis tempi.
rezervebSi vadiani depozitebis wilisa da Sesabamisad sakredito riskis Semcirebas. wlis ganmavlobaSi permanentulad xdeboda saqarT-
2015 wlis ganmavlobaSi saqarTvelos erovnuli bankis sainvesticio politika kvlavindeburad konservatiuli iyo da sakredito riskebis
Seuwyobs xels saqarTvelos erovnuli bankis
Semcirebaze
iyo
orientirebuli.
saqarTvelos erovnuli bankis saerTaSoriso rezervebi ganTavsebuli iyo aSS-s, evrozonis qveynebis, avstraliisa da kanadis saxelmwifo, saxelmwifo saagentoebisa da supranacionaluri safinanso institutebis maRallikvidur fasian qaRaldebSi da maRali sakredito reitingis mqone saerTaSoriso sabanko dawese-
velos erovnuli bankis TanamSromlebisTvis saerTaSoriso rezervebis marTvis kuTxiT gamocdilebis gaziareba. msoflios bankTan TanamSromlobis farglebSi, wlis ganmavlobaSi aseve mimdinareobda muSaoba axali finansuri instrumentebis aTvisebaze. 2015 wels saqarTvelos erovnuli bankis finansuri bazrebis departamentma, riskebis marTvis proeqtis farglebSi, Seqmna da danerga aqtivebis strategiuli alokaciis programa
bulebebSi. 2015 wlis ganmavlobaSi saqarTve-
(Strategic Asset Allocation Tool). aRniSnuli pro-
los erovnuli bankis saerTaSoriso rezer
grama iZleva saSualebas ganxorcieldes sxva-
vebis marTvidan miRebulma Semosavalebma 23.8
dasxva tipisa da vadianobis mqone obligacieb-
mln lari Seadgina, rac 2014 wels miRebul
is mosalodneli Semosavlianobis modelireba
Semosavlebze 20.4 procentiT metia.
da Sesabamisi optimaluri ganawilebis SerCeva, maTi riskianobis gaTvaliswinebiT. axali pro-
2015 wels saqarTvelos erovnuli banki ga-
gramis danergvis Sedegad SesaZlebeli gaxda
nagrZobda TanamSromlobas msoflio bank-
aqtivebis strategiuli ganawilebis procesis
Tan suverenuli investiciebis partnioro-
warmarTva gare programuli uzrunvelyofis
bis programis farglebSi, romlis wevric
gareSe. aqtivebis strategiuli ganawilebis
saqarTvelos erovnuli banki 2009 wels gaxda.
programaSi gamoyenebuli finansuri model-
70
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
ebis SeqmnaSi aqtiur monawileobas iRebdnen
zemoT aRniSnuli modeli da kontragentebis
rogorc msoflio bankis, agreTve saerTaSor-
permanentuli detaluri monitoringi Sesa-
iso angariSsworebis bankis (BIS) da braziliis
Zlebels xdis saerTaSoriso rezervebis mar-
centraluri bankis eqspertebi.
Tvis procesSi arsebuli sakredito riskebis droulad gamovlenasa da efeqtian marTvas.
2015 wels Seiqmna Sida sakredito Sefasebis modeli, ramac Seamcira damokidebuleba
2015 wlis ganmavlobaSi kvlav grZeldeboda
saerTaSoriso sareitingo saagentoebis mier
saqarTvelos erovnuli bankis TanamSromloba
miniWebul sakredito reitingze da SesaZle-
saerTaSoriso angariSsworebis bankTan (BIS),
beli gaxada gazrdili sakredito riskebis
rom lis sainvesticio programa BIS Investment
drouli
moicavs
Pool (BISIP)-Si saqarTvelos erovnuli banki
sakredito riskis Sesafaseblad saWiro mniS-
2014 wlis bolos CaerTo. aRniSnuli programa
vnelovan sxvadasxva ekonomikur da finansur
gulisxmobs erT portfelSi gaerTianebul,
maCveneblebs, rac saagentoebis mier miniWe-
sxvadasxva centraluri bankebisa da saer-
bul reitingTan erTad saSualebas iZleva
TaSoriso finansuri institutebis saxsrebis
ufro siRrmiseulad Sefasdes saqarTvelos
marTvas. BISIP-is programa aseve moicavs rez-
erovnuli bankis kontragentebTan dakavSire-
ervebis marTvis sferoSi daxmarebis gawevasa
buli sakredito riskebi da moxdes maTTvis
da gamocdilebis gaziarebas.
Sesabamisi sakredito riskis qulebis miniWeba.
identificireba.
modeli
71
III საბანკო ზედამხედველობა
72
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
3.1 საზედამხედველო ჩარჩოს განვითარება
marTvis debuleba“, romelic uzrunvelyofs komerciuli bankebis mier dakavSirebul mxareebTan tranzaqciebze adekvaturi zedamxed-
2015 wels grZeldeboda muSaoba sazedamxedve-
velobisa da kontrolis sistemebis danergvas
lo CarCos daxvewasa da ganviTarebaze. aRniS-
interesTa konfliqtis maqsimalurad aridebi
nuli ar Semoifargleboda da moicavda bazel
saTvis.
II/III-ze dafuZnebuli kapitalis adekvaturo-
aRricxvis saerTaSoriso standarts _ „bass
bis CarCos me-2 pilaris danergvas, efeqtiani
24“-sa
zedamxedvelobis gaumjobesebis mizniT, nor-
komitetis „efeqtiani sabanko zedamxedvelo-
matiul-samarTlebriv aqtebis daxvewasa da
bis ZiriTad principebs“. ganaxlda „komerci-
axal sakanonmdeblo iniciativebze muSaobas.
ul bankebSi Sidaauditoruli saqmianobisadmi
aRniSnuli sakiTxebi vrclad mimoxilulia Se-
moTxovnebis Sesaxeb“ debuleba, romelic xels
sabamis qveTavebSi.
uwyobs zedamxedvelsa da Sida auditors So-
debuleba
efuZneba
buRaltruli
da sabanko zedamxedvelobis bazelis
ris TanamSromlobas saukeTeso saerTaSoriso bazel II/III-ze dafuZnebuli kapitalis adekva-
praqtikis Sesabamisad.
turobis CarCos me-2 pilaris elementebis daxvewisa da ganviTarebis farglebSi, 2015 wlis
saerTaSoriso savaluto fondisa da msoflio
dekemberSi
banke-
bankis mier gaweuli rekomendaciebis Sesa-
koncentraciis
bamisad, saqarTvelos erovnuli banki muSao-
riskisTvis kapitalis buferis gansazRvris in-
bda sakanonmdeblo iniciativebze, ramac xeli
struqcia“. aseve, 2015 wels SemuSavda da damt-
unda Seuwyos efeqtiani sabanko zedamxed-
kicda ganaxlebuli „interesTa konfliqtis
velobis gaZlierebas.
bis
damtkicda
sakredito
„komerciuli
portfelis
73
2015 wlis manZilze, saqarTvelos erovnuli
3.2 ჯგუფის სტრუქტურის რისკი
bankis 2014 wlis gadawyvetilebis Sesabamisad, im komerciulma bankebma, romlebic CarTuli
struqturis
iyvnen sxvadasxva arasafinanso seqtorebSi
riskis Sefaseba saqarTvelos erovnuli bankis
saqmianobiT, maT Soris Svilobili kompanieb-
riskebis Sefasebis saerTo programis (GRAPE)
is
nawilia. jgufis struqturis Sefaseba moicavs
aRniSnuli sferoebidan gamosvla, maT Soris
rogorc bankis mflobelobis struqturasTan
jgufis struqturis cvlilebisa da reor-
dakavSirebuli riskebisa da sabanko jgufis
ganizaciis gziT. saqarTvelos erovnuli banki
wevrebTan ganxorcielebuli tranzaqciebis,
ganagrZobs komerciuli bankebisa da jgufis
aseve bankebis investiciebisa da sainvesticio
sxva wevri kompaniebis monitorings rogorc
saqmianobis riskebis Sefasebas. Sefasebis far-
SesaZlo interesTa konfliqtis riskis, aseve
glebSi, saqarTvelos erovnuli banki aqti-
jgufis riskebis bankze zegavlenis Sefasebis
komerciuli
bankebis
jgufis
urad axorcielebs saqarTveloSi warmodgeganviTarebuli
procesebis
etapobrivad
ganaxorcieles
mizniT.
nili saerTaSoriso sabanko jgufebis mSobel qveynebSi
meSveobiT,
moni-
3.3 საკრედიტო რისკი
toringsa da mniSvnelovani wilis mflobeli investorebis Sefasebas.
2015 wlis 31 dekembrisTvis sabanko sistemis mTlianma sakredito portfelma 16 miliard
2015 wlis 31 dekembris mdgomareobiT, sabanko
lars gadaaWarba. gacvliTi kursis efeqtis
seqtorSi funqcionirebda 19 komerciuli banki. saqarTvelos sabanko seqtori kvlav msxvi-
gareSe wliurma zrdam 5.5 procenti Seadgi-
li saerTaSoriso da regionuli investorebiT
na. dakreditebis kuTxiT 2015 weli sabanko
iyo warmodgenili. ararezidenti mesakuTre
sistemisTvis Senelebuli aqtivobiT gamoir-
ebis monawileoba bankebis aqtivebSi, saboloo
Ceoda, raSic mniSvnelovani wvlili Seitana
mflobelobis mixedviT, Seadgenda 85 pro-
gacvliTi
cents, xolo saaqcio kapitalSi 82 procents.
molodinebma.
kursis
cvlilebiT
gamowveulma
diagrama N 3.1 mTliani sasesxo portfelis dinamika 18,000 16,000
mln lari
14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000
dek-15
ivn-15
seq-15
mar-15
dek-14
ivn-14
seq-14
mar-14
dek-13
ivn-13
seq-13
mar-13
dek-12
ivn-12
seq-12
mar-12
dek-11
ivn-11
seq-11
mar-11
dek-10
ivn-10
seq-10
mar-10
dek-09
ivn-09
seq-09
mar-09
dek-08
ivn-08
seq-08
mar-08
dek-07
ivn-07
seq-07
mar-07
dek-06
ivn-06
seq-06
mar-06
0
dek-05
2,000
mTliani sesxebi mTliani sesxebi 12/2005 TariRis fiqsirebuli kursiT wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
74
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
segmentebis WrilSi, bankTaSorisi sesxebis
mcire da saSualo sesxebis segmenti, romelsac
garda, 2015 wels sakredito portfelis kom-
mohyveba korporatiuli da sacalo sesxe bis
pozicia materialurad ar Secvlila. zrdis
segmenti. Tumca, aRsaniSnavia, rom mcire da
kuTxiT, 2015 wels (gacvliTi kursis efeqtis
saSualo sesxebis segmentis zrdis 1/4 modis
gareSe) yvelaze didi moculobiT gaizarda
sacalo sesxebis segmentis reklasifikaciaze.
cxrili N 3.1 sakredito portfelis (bankTaSorisi sesxebis garda) kompozicia segmentebis mixedviT (gacvliTi kursis efeqtis gareSe, 2014 wlis bolos arsebuli kursiT) dek 2014
dek 2015
mln lari
wili, %
mln lari
wili, %
cvlileba, %
korporatiuli sesxebi
4,846
37%
4,924
36%
2%
mcire da saSualo biznesis sesxebi
2,422
19%
3,056
22%
26%
sacalo sesxebi
5,698
44%
5,739
42%
1%
sul:
12,966
100%
13,719
100%
6%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wlis manZilze 2014 welTan SedarebiT
nakveTebi praqtikulad ar Secvlila. laris
gaizarda laris sesxebze arsebuli saprocen-
gacvliTi kursis gaufasurebis Sedegad valis
to ganakveTebi yvela segmentze. rac S eexeba
tvirTis da Sesabamisad sakredito riskebis
dolaris sesxebze arsebul saprocento ga-
zrdis miuxedavad, saprocento ganakveTebis
nakveTebs, mcire, saSualo da sacalo seg-
zrdas ucxour valutaSi xeli SeuSala sabanko
mentebSi SeiniSneba ganakveTebis umniSvnelo
sistemaSi ucxouri valutis Warbi likvidobis
Semcireba, xolo korporatiul segmentSi ga-
dagrovebam (ix. qveTavi likvidobis riski).
diagrama N 3.2 sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi segmentebis mixedviT 25% 20% 15% 10% 5%
dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
oqt-14
agv-14
ivn-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
agv-13
ivn-13
apr-13
Teb-13
dek-12
0%
korporatiuli sesxebi sesxebi mcire da saSualo biznesze sacalo sesxebi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
75
diagrama N 3.3 sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi korporatiul portfelSi 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%
dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
oqt-14
agv-14
ivn-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
agv-13
ivn-13
apr-13
Teb-13
dek-12
0%
sesxebi erovnuli valutiT sesxebi ucxouri valutiT wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 3.4 sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi mcire da saSualo sakredito portfelSi 25% 20% 15% 10% 5%
dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
oqt-14
agv-14
ivn-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
agv-13
ivn-13
apr-13
Teb-13
dek-12
0%
sesxebi erovnuli valutiT sesxebi ucxouri valutiT wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 3.5 sesxebis nakadebze arsebuli saSualo Sewonili saprocento ganakveTebi sacalo sakredito portfelSi 25% 20% 15% 10% 5%
dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
oqt-14
agv-14
ivn-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
agv-13
ivn-13
apr-13
Teb-13
dek-12
0%
sesxebi erovnuli valutiT sesxebi ucxouri valutiT wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
76
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
sakredito portfelis seqtoruli ganawile-
mobilebis dilerebi) wili sabanko sistemis
ba diversificirebulia. 2015 wlis manZilze
sakredito portfelSi kvlav zomieri da sta-
procikluri
qonebis
biluria (ix. diagrama N 3.6). zogierT seq-
menejmenti,
torSi SesaZlo danakargebis rezervis maRali
samSeneblo masalebis mopoveba, warmoeba da
moculoba umTavresad ganpirobebulia idio-
vaWroba, xangrZlivi moxmarebis samomxmare-
sinkratuli22 SemTxvevebiT (ix. cxrili N 3.2).
seqtorebis
developmenti,
uZravi
(uZravi
qonebis
blo produqciis warmoeba da vaWroba, avtocxrili N 3.2 sakredito portfelis seqtoruli ganawileba
seqtori bankTaSorisi sesxebis garda (milioni lari)
wili mTlian portfelSi
sesxis naSTi
rezervi
sesxis rezervi / portfeli 2.5%
saxelmwifo organizaciebi
0.3%
53
1
safinanso institutebi
1.9%
306
8
2.6%
lombarduli sesxebi
3.5%
567
19
3.4% 13.9%
uZravi qonebis developmenti
2.4%
388
54
uZravi qonebis menejmenti
4.9%
778
45
5.7%
samSeneblo kompaniebi (ara developerebi)
1.8%
281
44
15.7%
samSeneblo masalebis mopoveba, warmoeba da vaWroba
2.0%
318
18
5.8%
samomxmareblo saqonlis vaWroba
4.7%
754
50
6.6%
samomxmareblo saqonlis warmoeba
4.5%
714
42
5.9%
xangrZlivi moxmarebis samomxmareblo produqciis warmoeba da vaWroba
1.5%
247
17
7.1%
fexsacmlis, tansacmlis da teqstilis warmoeba da vaWroba
0.9%
139
8
5.4%
vaWroba (sxva)
4.6%
732
32
4.3%
warmoeba (sxva)
1.8%
287
16
5.6%
sastumroebi da turizmi
3.3%
528
24
4.6%
restornebi, barebi, kafeebi da swrafi kvebis obieqtebi
1.3%
210
14
6.7%
mZime mrewveloba
3.1%
501
40
7.9%
benzingasamarT sadgurebsa da benzinis importiorebze gacemuli sesxebi
1.4%
219
12
5.4%
energetika
2.8%
446
14
3.1%
avtomobilebis dilerebi
1.1%
178
57
32.0%
jandacva
2.5%
399
13
3.4%
farmacevtika
0.7%
107
12
11.2%
telekomunikacia
1.4%
217
36
16.5%
servisi
4.3%
684
56
8.1%
soflis meurneobis seqtori
4.6%
734
36
5.0%
sxva (jarTis biznesis CarTviT)
1.9%
304
12
3.8%
sacalo produqtebi avto-sesxebi
37.0%
5,922
326
5.5%
0.5%
74
4
6.0%
samomxmareblo sesxebi
15.7%
2,507
145
5.8%
momentaluri ganvadeba
2.2%
350
25
7.0%
overdraftebi
0.4%
67
6
9.0%
sakredito baraTebi
3.1%
492
33
6.8%
sesxebi binis remontisaTvis
1.7%
277
11
3.8%
ipoTekuri sesxebi
13.5%
2,156
102
4.7%
sul:
100.0%
16,013
1,014
6.3%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
22. idiosinkratuli aRniSnavs individualurs, rac ar warmoadgens sistemuri xasiaTis faqtorebs.
77
diagrama N 3.6 procikluri seqtorebis wili jamur sakredito portfelSi 19.0% 17.0% 15.0% 13.0% 11.0% 9.0%
dek-15
ivn-15
seq-15
mar-15
dek-14
ivn-14
seq-14
mar-14
dek-13
ivn-13
seq-13
mar-13
dek-12
ivn-12
seq-12
mar-12
dek-11
ivn-11
seq-11
mar-11
dek-10
ivn-10
seq-10
mar-10
dek-09
ivn-09
seq-09
mar-09
dek-08
7.0%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
sacalo produqtebSi zrdis mTavari mamoZ-
kebs aqamdec gaaCndaT gansxvavebuli sakred-
ravebeli iyo samomxmareblo da ipoTekuri
ito standartebi, 2015 wlis ganmavlobaSi
sesxebi, umniSvnelod gaizarda avto-sesxe-
bankebma sacalo sesxebTan mimarTebaSi Sedar-
bi, xolo sxva produqtebSi dafiqsirda Sem-
ebiT prociklurad gaamkacres sesxis momsax-
cireba. samomxmareblo da ipoTekuri sesxebis
urebis koeficientis (sesxebze yovelTviuri
zrdis maCvenebelma 2015 wels 10 procenti
gadasaxdelebisa da yovelTviuri Semosavlis
Seadgina orive produqtis kuTxiT, Tumca,
Tanafardoba) moTxovna, amasTan, ZiriTadad
2014 wels 2013 welTan SedarebiT, samomxmare-
arahejirebul
blo sesxebi 23 procentiT, xolo ipoTekuri
praqtikulad ucvleli darCa uzrunvelyofis
sesxebi 30 procentiT gaizarda.
kuTxiT (sesxis Tanxisa da uzrunvelyofis sa
msesxeblebTan
mimarTebaSi.
Sualebis Rirebulebis Tanafardoba) arsebumiuxedavad imisa, rom valutebis WrilSi sesxis
li moTxovnebi.
momsaxurebis maCveneblis TvalsazrisiT ban
cxrili N 3.3 sacalo produqtebis zrda (gacvliTi kursis efeqtis gareSe, 2014 wlis bolos arsebuli kursiT) dek-2014
dek-2015
mln lari
wili, %
mln lari
wili, %
cvlileba, %
sacalo produqtebi
4,999
100%
5,282
100%
6%
284
avto-sesxebi
51
1%
58
1%
13%
7
samomxmareblo sesxebi
2,135
43%
2,355
45%
10%
220
momentaluri ganvadeba
369
7%
350
7%
-5%
-19
overdraftebi
71
1%
65
1%
-8%
-5
sakredito baraTebi
564
11%
488
9%
-14%
-76
sesxebi binis remontisaTvis
232
5%
228
4%
-2%
-4
1,577
32%
1,738
33%
10%
161
ipoTekuri sesxebi
cvlileba, mln lari
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
78
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.7 sacalo produqtebis ganawileba
1%
avto-sesxebi samomxmareblo sesxebi
36%
momentaluri ganvadeba
42%
overdraftebi sakredito baraTebi
5%
sesxebi binis remontisaTvis
8%
6%
ipoTekuri sesxebi
1%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 3.8 segmentebi valutebis WrilSi (bankTaSorisi sesxebis garda) 0.0%
100%
0.0% 4.6%
2.3%
90%
0.0%
0.0% 1.9%
0.5%
80%
47.5%
70%
61.8%
60%
68.5%
73.3%
50% 40% 30%
51.0%
20%
35.4%
10%
22.0%
29.7%
korporatiuli
mcire da saSualo
0% mTliani
sxva
dolari
evro
sacalo
lari
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 3.9 sacalo portfelis kompozicia valutebis WrilSi (bankTaSorisi sesxebis garda) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40%
GEL
USD
EUR
dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
oqt-14
agv-14
ivn-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
agv-13
ivn-13
apr-13
Teb-13
dek-12
30%
Other
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
79
sabanko sistemis sakredito portfelis xa
xolo „umoqmedo sesxebis“ wili Semcirda, rac
risxi 2015 wlis bolosTvis damakmayofile-
ZiriTadad ramdenime idiosinkratuli23 SemTx-
blad gamoiyureba. erTwlian intervalSi umni
vevis Sedegia.
Svnelod gaizarda „negatiuri sesxebis“ wili, cxrili N 3.4 sakredito portfelis klasifikacia riskis mixedviT
kategoria (bankTaSorisi sesxebis garda)
Tanxa (milioni lari)
wili
rezervi
standartuli
13,840
86.4%
2%
negatiuri sesxebi
2,173
13.6%
32%
973
6.1%
10%
1,200
7.5%
49%
arastandartuli
504
3.1%
30%
saeWvo
380
2.4%
51%
uimedo
316
2.0%
79%
16,013
100%
6%
sayuradRebo umoqmedo sesxebi
sul:
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
segmentebis mixedviT portfelis xarisxi mniS-
aRemateba mcire, saSualo da sacalo portfe-
vnelovnad gansxvavdeba. istoriulad, korpo-
lis danakargebs, rac naTlad Cans segmentebis
ratiuli segmentis danakargebi mniSvnelovnad
WrilSi xarisxobrivi parametrebis Sedarebisas.
cxrili N 3.5 portfelis xarisxi segmentebis mixedviT segmenti
negatiuri sesxebi
umoqmedo sesxebi
saSualo rezervi
korporatiuli
21.40%
13.04%
8.34%
mcire da saSualo
10.62%
4.45%
4.56%
sacalo
7.98%
4.11%
5.47% wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
23. idiosinkratuli aRniSnavs individualurs, rac ar warmoadgens sistemuri xasiaTis faqtorebs.
80
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
noe/15
dek/15
seq/15
oqt/15
agv/15
ivl/15
mai/15
ivn/15
apr/15
mar/15
ian/15
Teb/15
noe/14
dek/14
seq/14
oqt/14
agv/14
ivl/14
mai/14
ivn/14
apr/14
mar/14
ian/14
Teb/14
noe/13
dek/13
seq/13
oqt/13
agv/13
ivl/13
mai/13
ivn/13
apr/13
mar/13
ian/13
Teb/13
18.0% 16.0% 14.0% 12.0% 10.0% 8.0% 6.0% 4.0% 2.0% 0.0%
dek/12
diagrama N 3.10 sakredito portfeli xarisxobrivi maCveneblebis mixedviT (bankTaSorisi sesxebis garda)
90 da meti vadagadacilebuli sesxebi (bankTaSorisi sesxebis garda) umoqmedi sesxebi negatiuri sesxebi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
ZiriTadad gacvliTi kursis gaufasurebis
rasac SeeZlo portfelis xarisxze moexdina
Sedegad
mniSvnelovani zegavlena.
gaizarda
sakredito
portfelis
xarjis moculoba, Tumca zrda ar iyo iseTi,
diagrama N 3.11 wlis sasesxo danakargebis Tanafardoba saSualo sakredito portfelTan 3.00% 2.5% 2.50% 1.9%
2.00% 1.50%
1.4%
1.00% 0.50% 0.00% 2013
2014
2015
wlis sasesxo danakargebis Tanafardoba saSualo sakredito portfelTan wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
90 da meti dRiT vadagadacilebuli sesxebis
buli maCvenebeli realurad ver iTvaliswinebs
wili mTliani sakredito portfelis (bank-
restruqturizacia/refinansirebebis
TaSorisis garda) 2,8 procents Seadgens, rac
arsebul gansxvavebul midgomebs sxvadasxva
Sesadaris qveynebs Soris erT-erTi saukeTeso
sazedamxedvelo iurisdiqciebis mixedviT.
mimarT
maCvenebelia. aqve unda aRiniSnos, rom xsene
81
diagrama N 3.12 90 da meti dRiT vadagadacilebuli sesxebi estoneTi TurqeTi saqarTvelo latvia poloneTi belarusi slovakeTi CexeTi litva kosovo ruseTi somxeTi makedonia slovenia yazaxeTi ungreTi rumineTi bosnia hercogovina moldova xorvatia tajikeTi ukraina saberZneTi kviprosi 0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
30.0%
35.0%
40.0%
45.0%
50.0%
monacemebs Soris SesaZloa iyos ramdenimeTviani gansxvaveba. gamoyenebulia uaxlesi xelmisawvdomi TariRebi. wyaro: saerTaSoriso savaluto fondi, saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 3.13 sesxebis SesaZlo danakargebis rezervis mTlian portfelTan Tanafardoba
25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00%
agv-15
dek-15
apr-15
agv-14
dek-14
apr-14
agv-13
dek-13
apr-13
agv-12
dek-12
apr-12
agv-11
dek-11
apr-11
dek-10
agv-10
apr-10
agv-09
dek-09
apr-09
dek-08
agv-08
apr-08
agv-07
dek-07
apr-07
agv-06
dek-06
apr-06
dek-05
0.00%
rezervi/sesxebi (sabalanso) rezervi/sesxebi (sabalanso) 2005 wlidan wminda Camowerili sesxebis aRdgenis efeqtiT
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2013
aqtiurad
istoriulad dabal doneze arseboba, damate-
daiwyo cvladganakveTiani sesxebis gacema.
biTi riskia msesxebelTa valis momsaxurebis
aRniSnulma, 2015 wlis bolosaTvis mTliani
nawilSi. calke unda aRiniSnos, rom bankebis
sakredito portfelis 19 procenti Sead-
mxridan cvladganakveTiani sesxebis riskis
gina. sajaro indeqsebze, gansakuTrebiT ki
marTva moiTxovs gaumjobesebas da ufro kom-
londonis bankTaSorisi ganakveTis (LIBOR)
pleqsuri midgomebis gamoyenebas.
82
wlidan
sabanko
sistemaSi
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.14 cvladganakveTiani sesxebis moculoba da Tanafardoba (wminda)24 20%
3,000
18% 14%
2,000
12% 10%
1,500
8%
1,000
6% 4%
milioni lari
2,500
16%
500
2%
0 dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
agv-14
oqt-14
ivn-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
ivn-13
agv-13
apr-13
dek-12
Teb-13
oqt-12
ivn-12
agv-12
apr-12
Teb-12
dek-11
0%
wminda cvladganakveTiani sesxebis moculoba wminda cvladganakveTiani sesxebis wili mTlian sakredito portfelSi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
wminda Camowerili sesxebis moculoba 2015 wlis manZilze umniSvnelod gaizarda 2014 wlis analogiur maCvenebelTan SedarebiT.
diagrama N 3.15 sesxebis Camowera da amoReba 300
4.0%
281 252
milioni lari
250
243
3.0%
189
200
186 149
150 100 50
85
81
59
44 6
3.5%
229 181
2.5%
148
2.0% 1.5%
67
69
62
65
20
14
1.0% 0.5%
0
0.0% 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
sesxebis Camowera Camowerili sesxebis amoReba wminda Camowerili Sefardebuli portfelis bolo 12 Tvis saSualosTan wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
24. wminda sesxebi - sesxis moculoba SesaZlo danakargebis rezervebis gamoklebis Semdeg.
83
diagrama N 3.16 problemuri aqtivebi 4,000
45.0%
3,500
40.0% 35.0%
milioni lari
3,000
30.0%
2,500
25.0% 2,000 20.0% 1,500
15.0%
1,000
10.0%
dek-15
ivn-15
seq-15
mar-15
dek-14
ivn-14
seq-14
mar-14
dek-13
ivn-13
seq-13
mar-13
dek-12
ivn-12
seq-12
mar-12
dek-11
ivn-11
seq-11
mar-11
dek-10
ivn-10
seq-10
mar-10
dek-09
ivn-09
seq-09
mar-09
dek-08
ivn-08
0.0% seq-08
0 mar-08
5.0%
dek-07
500
dasakuTrebuli qoneba wminda Camowerili sesxebi umoqmedo sesxebi sayuradRebo sesxebi negatiuri portfeli (sayuradRebo sesxebi, umoqmedo sesxebi, wminda Camowerili sesxebi, dasakuTrebuli qoneba) / mTliani sakredito portfeli wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2014 wlis analogiurad, 2015 welsac SemcirÂda
ba) da 2 procenti Seadgina, risi umTavresi
dasakuTrebuli qonebis Tanafardoba mTlian
mizezic sakredito portfelis zrdaa.
dabandebebTan (sesxebi + dasakuTrebuli qone-
4.0%
350
3.5%
300
3.0%
250
2.5%
200
2.0%
150
1.5%
milioni lari
diagrama N 3.17 dasakuTrebuli aqtivebi
100
1.0%
dek-15
agv-15
apr-15
dek-14
agv-14
apr-14
agv-13
dek-13
apr-13
dek-12
agv-12
apr-12
agv-11
dek-11
apr-11
dek-10
agv-10
apr-10
dek-09
agv-09
apr-09
agv-08
dek-08
apr-08
dek-07
agv-07
apr-07
agv-06
0 dek-06
0.0% apr-06
50
dek-05
0.5%
dasakuTrebuli qoneba, marjvniv rezervi dasakuTrebul qonebaze, marjvniv dasakuTrebuli qoneba / (mTliani sesxebi + dasakuTrebuli qoneba) marcxniv wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
84
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
portfelis damakmayofilebeli xarisxobrivi
• sawvavze fasebis Semcireba, rac poziti-
maCveneblebis paralelurad, sistemis samive
urad aisaxa msesxebelTa xarjebis struq-
segmentSi (korporatiuli, mcire da saSualo
turaze, rogorc biznes, aseve sacalo
da sacalo) laris gacvliTi kursis gaufas-
msesxeblebTan mimarTebaSi;
urebis Sedegad mniSvnelovnad gaizarda ucx-
• bolo wlebis manZilze saxeze iyo sapro-
our valutaSi valdebulebebis mqone msesx-
cento ganakveTebis mniSvnelovani Semcire-
ebelTa valis tvirTi. Tumca, portfelis
ba, rac aumjobesebda msesxebelTa finan-
xarisxobrivi maCveneblebi mniSvnelovnad ar
suri valdebulebebis momsaxurebis unars;
gauaresda. sakredito portfelis damakmayofilebeli xarisxis SenarCunebaSi mniSvnelovani roli Seasrula Semdegma faqtorebma:
• dolarizaciis Semcireba wina wlebTan SedarebiT; • laris gacvliTi kursis gaufasurebamde sakredito portfelis zrda ar iyo didi,
• mTliani Sida produqtis nominaluri zrda;
amasTan portfelis zrda dadebiTia kursis
• damkvidrebuli praqtika, romlis mixedvi-
cvlilebis Semdegac;
Tac sesxis standartulad klasificire-
• Semcirebulia procikluri seqtorebis wili
bisaTvis msesxebels unda gaaCndes jan-
sakredito portfelTan da sazedamxedve-
saRi finansuri maCveneblebi da Sokebis
lo kapitalTan mimarTebaSi (danakargebis
STanTqmis unari;
moculoba prociklur seqtorebze isto-
• SedarebiT
mkacri
moTxovnebis
arsebo-
ba arahejirebuli msesxeblebis kuTxiT.
riulad mniSvnelovnad maRalia sxva seqtorebTan SedarebiT).
aRniSnuli gulisxmobs rogorc sakredito standartebis kuTxiT arsebul garkveul-
amasTan, unda aRiniSnos, rom laris gacvliTi
wilad gansxvavebul midgomebs, aseve bolo
kursis gaufasurebis Sedegad valis tvirTis
wlebis
sazedamxedvelo
mateba, Semdgom periodebSi sakredito port-
stres-testebis ganviTarebis paralelu-
felis zrdis tempze uaryofiTad aisaxeba. va-
rad sesxis gacemisas savaluto riskis
lis tvirTis Semcirebis kuTxiT aqtiuri nabi-
mzard gaTvaliswinebas.
jebis gadadgma (deleveraging) sabalanso uwyisis
ganmavlobaSi
• wlis manZilze sistemaSi arsebuli maRali
recesiis (balance sheet recession) risks qmnis.
likviduroba, ramac xeli ar SeuSala refinansireba/restruqturizaciebis ganxorci
regionSi ganviTarebuli movlenebis, laris
elebas da xeli Seuwyo ekonomikuri agente
gacvliTi kursis gaufasurebisa da sasaqon-
bisaTvis laris gacvliTi kursis sabalanso
lo produqtebis msoflio bazarze arsebuli
efeqtis Serbilebas;
mdgomareobis gaTvaliswinebiT, saqarTvelos
• sakredito portfelis SedarebiT dabali
erovnuli bankis mxridan wina wlebis msgavsad
vadianoba, rac damatebiTi saSualebaa va-
aqtiuri monitoringis obieqtia Semdegi seq-
lis tvirTis SemsubuqebisaTvis;
torebi: uZravi qonebis developmenti, uZravi
• droiTi intervali 30 procentiani da meti gaufasurebis Semdeg; • arsebuli danazogebis gamoyeneba sesxis momsaxurebisaTvis;
qonebis menejmenti, samSeneblo kompaniebi, mZime mrewveloba (sasaqonlo produqtebis eqsportiT dakavebuli kompaniebi), sastumroebisa da turizmis seqtori da Rvinis saeqs-
• gazrdili valis paralelurad msesxebelTa
porto industria, aseve, sacalo sesxebis
mier sxva samomxmareblo Tu kapitaluri
valis tvirTis zrdis maCvenebeli da uZravi
xarjebis Semcireba;
qonebis fasebi sesxebze arsebuli uzrunve-
85
lyofis saSualebebis Rirebulebebis kuTxiT.
efeqts da mniSvnelovan sakredito riskad
wina wlebisagan gansxvavebiT, ganviTarebuli
SesaZloa materializdes seqtorSi arsebuli
movlenebis pasuxad sazedamxedvelo proce-
msesxeblebisaTvis.
sis farglebSi sakredito portfelis monitorings uwyveti reJimis forma mieca. port-
2015 wels portfelis zrdis Senelebis pa-
felTan
mimarTebaSi operatiulad xdeboda
ralelurad kidev ufro gaizarda konkuren-
kritikulad mniSvnelovani maCveneblebis ga-
cia, rac sakredito standartebis Serbilebis
naxleba, raTa maqsimalurad operatiulad da
riskebs zrdis. msgavsi garemo araswor moti-
srulyofilad momxdariyo sakredito riskeb-
vaciebs qmnis msesxebelTaTvis da asustebs va-
is portfelis xarisxis kontroli. mniSvnelo-
lis momsaxurebis kulturas.
vani yuradReba mieqca potenciurad susti am
2015 wlis manZilze sazedamxedvelo procesis
kategoriaSi moxvdnen iseTi tipis msesxeblebi,
farglebSi Tanmdevi riskis Sefasebis parale-
romelTa finansuri mdgomareoba sagrZnoblad
lurad, aseve mniSvnelovani sazedamxedvelo
gauaresda laris gacvliTi kursis gaufasure-
resursi
bis Sedegad, Tumca gadamxdelTa uunarobis
riskis marTvis funqciis Sefasebasa da mis
sakiTxi ar damdgara.
qmediTunarianobis waxalisebaze. aRniSnuli
msesxeblebis
identificirebis
sakiTxs.
ixarjeboda
komerciul
bankebSi
Sefaseba moicavda sameTvalyureo sabWos, melaris gacvliTi kursis gaufasurebis parale-
nejmentisa da Sida kontrolis sistemis adek-
lurad, uZravi qonebis menejmentis seqtorSi
vaturobis gansazRvras; ramdenad Seesabameba
SeiniSneboda dolarSi denominirebuli ijare-
bankSi damkvidrebuli praqtika bankis riskis
bis Semcireba. gaufasurebis Sedegad valis
profils,
tvirTis zrdis paralelurad, msesxebelTaT-
praqtikas. aRniSnulis farglebSi gansakuTre-
vis aseve mniSvnelovan tvirTad iqca valutiT
buli yuradReba eTmoba riskis marTvis fun-
(aSS dolariT) denominirebuli saijaro xar-
qciis sijansaRis Sefasebas, ramdenad Seswevs
jebi. Sesabamisad msesxebelTa nawilisaTvis
mas unari adekvaturad Seafasos sakredito
mniSvnelovani iyo ijarebis dakoreqtireba.
riskebi
fasebis Semcirebaze aseve zegavlena moaxdina
rTuleba.
zomas,
da
saukeTeso
daabalansos
saerTaSoriso
gayidvebis
mima-
komerciuli farTebis miwodebis sagrZnobma 2015
zrdam.
wels
aseve
aqtiurad
mimdinareobda
muSaoba refinansireba/restruqturizaciebis Seiqmna
sakiÂTxze, romelTa ganaxlebuli formulire-
seqtorSi.
bac 2014 wels Sevida ZalaSi. procesi jer
mniSvnelovan sakiTxad rCeba miwodebis zrda
kidev ar aris dasrulebuli da saWiroebs
moklevadian periodSi, rac damatebiTi wnexi
intensiur
iqneba uZravi qonebis fasebisaTvis saSualo-
obieqturad gaimijnos erTmaneTisagan re-
vadian periodSi.
finansirebebi da restruqturizaciebi. re-
gayidvebis uZravi
SemcirebiT
qonebis
problemebi
developmentis
samuSaoebs,
raTa
maqsimalurad
finansireba/restruqturizaciebis
kuTxiT
sastumroebisa da turizmis seqtorSi saSu-
saqarTvelos erovnuli banki 2015 wlis man-
alovadian perspeqtivaSi kvlav aqtualuria
Zilze aqtiurad iyo CarTuli bazelis sabanko
miwodebis mniSvnelovani zrda, risi efeqtic
zedamxedvelobis komitetis zedamxedvelobi-
didi albaTobiT gadafaravs saerTaSoriso
sa da danergvis jgufis saqmianobaSi, romelic
vizitorebis zrdis pozitiuri maCveneblis
intensiurad muSaobs sxvadasxva definiciebis
86
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
harmonizaciaze, maT Soris refinansireba/re-
bas. erTiani midgoma imis Taobaze, Tu ro-
struqturizaciebis kuTxiT arsebuli prob-
gor icvleba klientis riskis profili misi
lemebis saerTaSoriso doneze gadaWraze.
zomis zrdasTan erTad, ar arsebobs. kerZod, stresis dros gayidvebis vardnisas mcire kom-
2015 wels bazel II/III-is pilar II-is sazedamxed-
paniebi SeiZleba ufro moqnilebi aRmoCndnen
velo mimoxilvis procesis farglebSi ZalaSi
saqmianobaSi cvlilebebis Sesatanad, kompani-
Sevida koncentraciis riskisaTvis kapitalis
is mcire maragebis gamo, rasac SeiZleba mok-
gansazRvris instruqcia. xsenebuli debuleba
lebuli iyos msxvili biznesi, Tumca am uka-
mniSvnelovnad win gadadgmuli nabijia kon-
nasknels ufro met resursze miuwvdeba xeli
centraciis riskis marTvis kuTxiT. mocemuli
da SedarebiT martivad SeuZlia droebiTi
dokumenti asaxavs saorientacio miTiTebebs
siZneleebis daZleva. xarisxobrivi koncen-
imisaTvis, rom bankebma droulad daiwyon
traciis riskisaTvis saWiro buferis gamosaT-
koncentraciis riskTan dakavSirebuli moT
vlelad, bankma Tavad unda gansazRvros Sida
xovnebis kalibracia25, Sida midgomebis Semu
modeli sakuTari midgomebis gaTvaliswine-
Saveba da saqarTvelos erovnul bankTan dasa-
biT. kerZod, bankma SeiZleba gaiTvaliswinos
buTeba. dokumenti ZiriTad aqcents akeTebs
rogor kompanias (mcires Tu msxvils) miscem-
saxelobiT
koncentraciaze,
da sesxs krizisul situaciaSi. analizisa da
Tumca bankma aseve unda Seafasos geografiu
dasabuTebis dros bankma unda gaiTvaliswinos
li da sxva tipis sakredito koncentraciac.
rogorc istoriuli dinamika, aseve samomavlo
aseve, debuleba ufro konkretulad gansaz-
prognozi, kerZod, SenarCundeba Tu ara igive
Rvravs
msesxebeli
kavSirebi. bankma aRniSnulisaTvis SeiZleba
jgufebis formirebis, maT Soris ekonomikuri
gamoiyenos wina wlebis gamocdileba, romlis
urTierTdamokidebulebis
debu
mixedviTac msxvili sesxebidan miRebuli da-
lebis mixedviT konkretulad aris mocemuli
nakargebi aWarbebda granularul portfe-
saxelobiTi
koncentraciis
lidan26 warmoSobil danakargebs. sakredito
riskisaTvis saWiro kapitalis daTvlis wesi,
portfelis xarisxobrivi Sefaseba aseve xor-
romelic efuZneba herfindal-hirSmanis ind-
cieldeba stres-testebis saSualebiT. po-
eqss (Herfindahl-Hirschman Index).
tenciuri gadafarvis Tavidan asarideblad,
da
seqtorul
urTierTdakavSirebuli
da
sakiTxebs.
seqtoruli
mniSvnelovania
xarisxobrivi
koncentraci-
debulebiT xazgasmulia saxelobiTi koncen-
isTvis gamiznuli buferi ar moicavdes stres-
traciisTvis riskis xarisxobrivi Sefasebis
testebSi ukve gaTvaliswinebul danakargebs.
principebis arsebobis saWiroeba. debulebis Sesabamisad, xarisxobrivi koncentraciis mi-
aRniSnuli moTxovnebis paralelurad, saqar
zania damatebiTi kapitalis moTxovna maRa-
Tvelos erovnuli banki miesalmeba bankebis
li riskebis gamo, Tumca iSviaT SemTxvevaSi,
proaqtiur muSaobas Sida modelebis SemuSaveb-
faqtebisa da sakmarisi argumentebis pirobeb-
is kuTxiT da sazedamxedvelo Sefasebis pro-
Si, SesaZloa ganxilul iqnas misi Semcirebis
gramis farglebSi gaiTvaliswinebs maT.
SesaZlebloba.
xarisxobrivi
koncentraci-
is miznebisaTvis mniSvnelovania msesxeblis
2015 wels intensiurad gagrZelda muSaoba
zomis
aRniSnuli
2014 wels inicirebul cvlilebebze, romelic
gansazRvravs msesxeblis defoltis albaTo-
iTvaliswinebs aqtivebis klasificirebis miz-
gaTvaliswineba,
vinaidan
25. Sedegebis winaswari gazomva. 26. mcire zomis sesxebisgan Semdgari portfeli.
87
niT raodenobrivi (finansuri koeficientebis)
ti). saqarTvelos erovnuli banki agrZelebs
maCveneblebis danergvas standartuli tipis
sazedamxedvelo muSaobas savaluto riskis
sesxebis identificirebisaTvis. xsenebuli cv-
marTvis
lilebebis implementacia mniSvnelovnad Seu-
mimarTulebiT.
wyobs xels sistemis sakredito portfelis
eqceva rogorc ucxouri valutis aqtivebis
ufro adekvatur marTvas da xarisxis gaum-
rezervis gadafasebasa da struqturul pozi-
jobesebas, maT Soris arahejirebul msesx-
ciasTan dakavSirebuli safrTxeebis Sefasebas,
eblebTan mimarTebaSi. saqarTvelos erovnuli
aseve bankebis Sida modelebis daxvewas. wlis
banki muSaobs misi implementaciis sxvadasxva
ganmavlobaSi, regionis qveynebis valutebis
gzebze, maT Soris stress-testebis CarCoSi
gazrdili meryeobis fonze, es procesi kidev
integrirebaze.
sakanonmdeblo
cvlilebebi,
romlis mixedviTac sakredito sainformacio biuroebi ukeT moicaven arasabanko seqtoris Sesaxeb informacias. aRniSnuli mniSvnelovania msesxeblis realuri gadamxdelunarianobis
midgomebis
srulyofis
gansakuTrebuli
yuradReba
ufro mniSvnelovani gaxda.
valis tvirTis etapobrivi zrdis pasuxad mniSvnelovania
mimdinare
gansazRvrisaTvis,
sakredito
riskebis
marTvis da sakredito resursebis maqsimalurad obieqturad ganawilebisaTvis.
Tu arsebuli meTodologiiT daangariSebul savaluto doneze
is
pozicias sakmaod
ganvixilavT,
sistemis
dabalansebulia.
Tum-
ca, radgan aRniSnuli poziciis daTvlisas aqtivebSi gaiTvaliswineba mTliani sesxebi (da ara wminda) da sesxebis SesaZlo danakargebis rezervi Seqmnilia lariT, bankebis realuri pozicia moklea27. Sedegad, gaufasurebisas rezervebis gadafasebis gaTvaliswinebiT, ja-
3.4 საბაზრო რისკი
murad, bankebi zaraloben. amasTanave, vinaidan
3.4.1 savaluto riski
li, gaufasurebis gamo riskis mixedviT Se-
saaqcio kapitali lariT aris denominirebu-
saqarTvelos sabanko sistemis mgrZnobeloba
wonili aqtivebis gadafaseba mniSvnelovnad
savaluto riskis mimarT maRalia, radgan fi-
amcirebs bankis kapitalis adekvaturobis koe-
nansuri bazris valdebulebebis struqturis
ficientebs. calke sakiTxia kursis meryeo-
gaTvaliswinebiT, sesxebis larizacia dabali
biT gamowveuli sakredito riski, romelic
rCeba (fizikuri pirebis sesxebis 50 pro-
ama ve angariSis sakredito riskebis nawilSia
centze meti da mTliani sesxebis 35 procen-
vrclad mimoxiluli.
27. mokle savaluto poziciisas ucxouri valutis valdebulebebi aWarbebs ucxouri valutis aqtivebs.
88
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.18 komerciuli bankebis sabalanso da krebsiTi savaluto poziciebi sazedamxedvelo kapitalTan 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15%
dek-15
oqt-15
agv-15
ivn-15
apr-15
Teb-15
dek-14
oqt-14
ivn-14
agv-14
apr-14
Teb-14
dek-13
oqt-13
agv-13
ivn-13
apr-13
Teb-13
dek-12
agv-12
oqt-12
ivn-12
apr-12
Teb-12
dek-11
-20%
sabalanso savaluto pozicia krebsiTi savaluto pozicia wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
3.4.2 saprocento riski
masStabiT miRebuli zarali iqneba 58.2 mil-
wina wlebis msgavsad, saqarTveloSi moqmed
ioni lari, xolo sazedamxedvelo kapitalis
bankebs savaWrod sakuTrebaSi arsebuli fa-
adekvaturobis koeficienti Semcirdeba 17.5
siani qaRaldebi TiTqmis ar gaaCniaT, amito-
procentidan 17.3 procentamde.
mac, sazedamxedvelo miznebisaTvis bankebis mTlian balansze sabanko wignisaTvis gaTvaliswinebuli midgomebi gamoiyeneba. miuxedavad amisa, saqarTvelos erovnuli banki avaldebulebs bankebs, romelTac savaWro wigni gaaCniaT, SeimuSaon Sesabamisi procedurebi da
aRniSnuli Sedegi moicavs sabalanso efeqts saaRricxvo periodSi. aseve, sayuradReboa stresis gavlena ekonomikur Rirebulebaze, romelic mogeba-zaralze pirdapir ar aisa xeba, Tumca gavlenas axdens bankis sabazro Rirebulebaze. am mxriv, arsebuli SefasebiT,
seb-Si warmoadginon angariSgeba. monitorin-
lariT 400, xolo ucxouri valutiT 200 sa-
gis Sedegad portfelis mniSvnelovani zrdis
bazo punqtiT saprocento ganakveTebis zrdis
SesaZleblobis gamovlenisas, moxdeba savaWro
Sedegi
wignis riskis marTvisaTvis gankuTvnili regu-
da mniSvnelovnad CamorCeba saerTaSoriso
laciis amoqmedeba.
standartebiT dawesebul sazedamxedvelo ka-
aRniSnul
maCvenebelze
marTvadia
pitalis 20 procentiani zRvris niSnuls. Sesxva Tanabar pirobebSi, Tu bankebis saprocen-
sabamisad, es sistemis mdgradobas safrTx es
to xasiaTis aqtivebsa da valdebulebebze ga-
ar uqmnis. SedarebiT maRali saprocento
nakveTebis 300 sabazo punqtiT zrdis stress
riskis mqone calkeul bankebTan tardeba
davuSvebT, erTi wlis ganmavlobaSi sistemis
mitigaciis28
sazedamxedvelo
RonisZiebebi.
28. riskis Semsubuqeba.
89
mimdinare periodSi riskis analizisas koncen-
amasTan, axali bazel II/III-is kapitalis CarCos
trireba xdeba ganakveTebis zrdis stresze,
farglebSi, bankebma sazedamxedvelo ganxil-
gansakuTrebiT
rom
visaTvis warmoadgines saprocento riskis ga-
mkacrdeba monetaruli politika da izrdeba
naxlebuli gaTvlebi, rogorc Sida kapitalis
riskebi regionSi arsebuli ryevebis gamo da
adekvaturobis marTvis procesis nawili. am
aseve, federaluri sarezervo sistemis mier
mimarTulebiT grZeldeba Sefasebis procesi
daiwyo aSS dolaris saprocento ganakveTebis
da saqarTvelos erovnuli bankis poziciebis
zrdis procesi.
bankebTan komunikacia. aRniSnuli procesi
imis
gaTvaliswinebiT,
miznad isaxavs xeli Seuwyos komerciul bankesaprocento riskis Sefasebis sirTulesa da
bSi saprocento riskis marTvis, rogorc mniS-
mitigaciasTan dakavSirebuli sakiTxebi vr-
vnelovan qmediT mitigantad Camoyalibebas.
clad saqarTvelos erovnuli bankis 2014 wlis angariSSia mimoxiluli.
diagrama N 3.19 saprocento xasiaTis aqtivebiT valdebulebebis gadafarva 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0%
1 Tvemde dek-14
1-3 Tvemde
3-6 Tvemde
6-12 Tvemde
1 welze meti vadiT
dek-15 wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
3.5 ლიკვიდობის რისკი 3.5.1 likviduri aqtivebis struqtura 2015 wlis ganmavlobaSi likviduri aqtivebis moculoba maRali doniT da mcire meryeobiT xasiaTdeboda. likviduri aqtivebi mTliani aqtivebis 23 procents aRwevs, rac sakmarisia arasabanko depozitebis 41 procentis dasafarad.
90
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.20 likviduri aqtivebis done 60% 50% 40% 30% 20% 10%
dek-15
noe-15
oqt-15
seq-15
agv-15
ivl-15
mai-15
ivn-15
apr-15
mar-15
Teb-15
ian-15
dek-14
noe-14
oqt-14
seq-14
agv-14
ivl-14
ivn-14
mai-14
apr-14
mar-14
Teb-14
ian-14
dek-13
0%
likviduri aqtivebi/mTliani aqtivebi likviduri aqtivebi/arasabanko depozitebi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
sayuradReboa, rom miuxedavad mTliani li
lianobasTan. laris gacvliTi kursis meryeo-
kvidobis koeficientis stabilurobisa, va-
bisa da ekonomikuri aqtivobis Senelebis Se-
lutebis mixedviT likvidoba mniSvnelovani
degad Semcirda ucxouri valutis sesxebze
meryeobiT xasiaTdeboda. zogadad, erovnuli
moTxovna, ramac wlis ganmavlobaSi u cxouri
valutis likvidobis koeficienti ucxouri
valutis likvidobis zrda gamoiwvia. es di-
valutis
aWarbebs,
namika 1 Tvemde gepzec aisaxa; likviduri
rac ZiriTadad dakavSirebulia laris val-
aqtivebis struqtura mniSvnelovnad ar Secv-
debulebebis moklevadianobasTan da aseve,
lila. saqarTvelos erovnuli banki agrZel-
laris likviduri aqtivebis maRal Semosav-
ebda monitorings valutebis WrilSi.
analogiur
maCvenebels
diagrama N 3.21 likvidobis koeficientebi valutebis mixedviT 60.0% 55.0% 50.0% 45.0% 40.0% 35.0% 30.0% 25.0% ian-13 Teb-13 mar-13 apr-13 mai-13 ivn-13 ivl-13 agv-13 seq-13 oqt-13 noe-13 dek-13 ian-14 Teb-14 mar-14 apr-14 mai-14 ivn-14 ivl-14 agv-14 seq-14 oqt-14 noe-14 dek-14 ian-15 Teb-15 mar-15 apr-15 mai-15 ivn-15 ivl-15 agv-15 seq-15 oqt-15 noe-15 dek-15
20.0%
lari
ucx. valuta
sul wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
91
diagrama N 3.22 likvidobis gepi: 1 Tvemde aqtivebis Tanafardoba 1 Tvemde valdebulebebTan 110% 105% 100% 95% 90% 85% 80% 75%
ucx. valuta
lari
dek-15
ivl-15
Teb-15
seq-14
apr-14
noe-13
ian-13
ivn-13
70%
sul wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 3.23 likviduri aqtivebis struqtura 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%
dek-15
ivl-15
Teb-15
seq-14
apr-14
noe-13
ian-13
ian-13
0%
likviduri fasiani qaRaldebi
nostro angariSebi komerciul bankebSi
depozitebi komerciul bankebSi
fuladi saxsrebi saqarTvelos erovnul bankSi naRdi fuli wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
3.5.2 valdebulebebis struqtura
rac dakavSirebulia konkretuli instrumen-
valdebulebis
mniSvnelovani
tis gadaklasificirebasTan da jamur struq-
Tvisebrivi cvlilebebi ar momxdara, Tu ar
turas ar cvlis. amasTan, bankebi inarCuneben
CavTvliT sxva valdebulebebis wilis zrdas
valdebulebis struqturis riskebis Sesabami-
(sakuTari savalo fasiani qaRaldebis nawil-
si likviduri aqtivebis sakmaod komfortul
Si) da nasesxebi saxsrebis wilis Semcirebas,
dones.
92
struqturaSi
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.24 valdebulebebis struqtura 2015
2014
mimdinare da moTxovnamde depozitebi, 36%
mimdinare da moTxovnamde depozitebi, 37%
vadiani depozitebi, 31%
vadiani depozitebi, 31%
sxva valdebulebebi, 12%
sxva valdebulebebi, 8%
nasesxebi saxsrebi, 16%
nasesxebi saxsrebi, 20%
subordinirebuli valdebulebebi, 5%
subordinirebuli valdebulebebi, 4% wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
3.5.3 sacalo dafinanseba
sis efeqtis gareSe, Sesabamisad, 4 da 7 procen-
2015 wlis ganmavlobaSi depozitebi 2.72 mlrd
ti) Seadgina. gasul wlebTan SedarebiT zrdis
lariT (23 procentiT, gacvliTi kursis efeq-
tempis kleba ZiriTadad ekonomikuri aqtivo-
tis gareSe 5.4 procentiT) gaizarda da de-
bis Senelebam ganapiroba. gacvliTi kursis ga-
kembrisaTvis 14.3 mlrd lari Seadgina. de-
ufasurebis molodinis gamo wlis meore naxe
pozitarebis struqturis mixedviT, fizikuri
varSi depozitebis dolarizaciam moimata da
da iuridiuli pirebis anabrebis zrdam Sesa-
dekembrisTvis 70 procents miaRwia.
bamisad 26.2 da 20.7 procenti (gacvliTi kur-
diagrama N 3.25 arasabanko depozitebis wliuri zrda 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5%
dek-15
ivl-15
Teb-15
seq-14
apr-14
noe-13
ivn-13
ian-13
0%
gacvliTi kursis efeqtiT gacvliTi kursis efeqtis gareSe wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
93
diagrama N 3.26 ararezidenti klientebis depozitebis wili 20% 17%
18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%
dek-15
ivl-15
Teb-15
seq-14
apr-14
noe-13
ivn-13
ian-13
0%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
ararezidenti klientebis depozitebis wili
dobis moTxovnas im bankebisaTvis, romlebSic
mTlian arasabanko depozitebSi 2015 wlis
ararezidenti depozitebis wili mTliani ara-
ganmavlobaSi mniSvnelovnad ar gazrdila da
sabanko depozitebis 10 procents aWarbebs29.
dekembrisTvis 17.2 procents Seadgens. war-
aRniSnuli
moSobis qveynebis mixedviT es depozitebi
valiswinebulia is faqti, rom ararezidenti
sakmaod diversificirebulia, rac dadebiTi
klientebis nawili realurad adgilobrivi
faqtoria riskianobis kuTxiT. amasTan, kv-
pirebi arian ucxouri pasportiT an regis-
lav maRalia vadiani depozitebis wili, rac
traciiT. ararezidentebis maRali wilis mqone
gadinebis risks mniSvnelovnad amcirebs.
bankebSi damatebiTi likvidobis saWiroeba
moTxovnis
kalibraciisas
gaT-
amcirebs am tipis depozitebis portfelis amitom, am tipis dafinansebaze Warbi damok-
mozidvis stimuls, rac Sesabamisad gamoixata
idebulebis prevenciis mizniT, saqarTvelos
bolo wlebSi ararezidentebis depozitebis
erovnuli banki inarCunebs damatebiTi likvi-
wilis dastabilurebaSi.
29. ararezident depozitebze likvidobis moTxovna izrdeba imdeni procentuli punqtiT, ramdeni procentuli punqtiTac ararezidentebis depozitebis wili mTlian depozitebSi aRemateba 10 procents.
94
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.27 ararezidentebis depozitebis struqtura (2015 wlis dekemberi) 3,000 14%
2,500 10% 2,000
8%
mln lari
68%
sxva qveynebi
1,500 1,000 500
israeli (IL) didi britaneTi (GB) ruseTi (RU)
0
depozitari
produqti
fizikuri, 1593
vadiani, 1354
iuridiuli, 877
moTxovnamde, 457 mimdinare, 658
3,000
wyaro: saqarTvelos 14% erovnuli banki
2,500
10% 2,000
8%
mln lari
diagrama N 3.28 ararezidentebis depozitebi qveynebis 68% WrilSi (2015 wlis dekemberi)
3,000 14%
2,500 10%
mln lari
68%
2,000
8%
sxva qveynebi israeli (IL) didi britaneTi (GB) ruseTi (RU)
sxva qveynebi
1,000 500
israeli (IL) didi britaneTi (GB)
1,500
1,500
0
ruseTi (RU)
1,000
depozitari fizikuri, 1593
v
iuridiuli, 877
m
m 500 wyaro: saqarTvelos erovnuli banki 0
depozitari fizikuri, 1593
produqti vadiani, 1354
3.5.4 sabiTumo dafinanseba
riodSi koncentrirebulia evrobondebis Ziri
2015 wlis ganmavlobaSi sesxebis depozitebT-
iuridiuli, 877 moTxovnamde, 457 valdebulebebis gadaxda. mosalodnelia, rom
an Tanafardobis koeficienti stabilurobas
658 vadis amowurvamde moxdeba ammimdinare, Tanxebis refi-
inarCunebda.
nansireba. Tumca, iqedan gamomdinare, rom erTerT msxvili qarTuli kompaniis evrobondebis
sabiTumo dafinansebis gare wyaroebidan miRe-
vadianobac daaxloebiT imave periodSi iwure-
buli Tanxebi sakmaod diversificirebulia
ba, saqarTvelos erovnuli banki yuradRebiT
rogorc kreditorebis tipis, ise dafarvis
ganixilavs yvela SesaZlo scenars da poten-
narCeni vadianobis mixedviT. 12-24 Tvian pe-
ciur gavlenas sistemis fondirebaze.
95
sabiTumo dafinansebis 47 procenti saer-
saerTaSoriso safinanso institutebis maRa-
TaSoriso safinanso institutebze modis, 14
li wili da dafarvis grZelvadiani grafiki.
procenti _ mSobel/dakavSirebul kompanie-
TavisTavad, regularulad mimdinareobda Se-
bze, xolo 39 procenti _ sxva kerZo insti-
sabamisi kovenantebis30 monitoringi da maTi
tutebze. dabal riskad SeiZleba Sefasdes
stres-testebis ukve axal CarCoSi asaxva.
diagrama N 3.29 mTliani sesxebis Sefardeba arasabanko depozitebTan 1.95 1.85 1.75 1.65 1.55 1.45 1.35 1.25 1.15 1.05 dek-08
ivn-09
dek-09
ivn-10
dek-10
ivn-11
dek-11
ivn-12
dek-12
ivn-13
dek-13
ivn-14
dek-14
ivn-15
dek-15
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
cxrili N 3.6 sabiTumo dafinansebis gare wyaroebi da maTi dafarvis grafiki 2015 wlis 31 dekembris mdgomareobiT
Tve
<1
1-3
3-6
6-12
12-24
24-36
36-60
>60
jami
jami
7.92%
2.89%
5.36%
13.86%
30.72%
12.90%
9.96%
16.39%
100.00%
saerTaSoriso safinanso institutebi
0.58%
1.17%
2.61%
4.90%
8.08%
10.56%
7.51%
11.93%
47.34%
mSobeli/dakavSirebuli finansuri institutebi
3.42%
0.41%
0.34%
3.25%
1.43%
1.25%
1.04%
2.41%
13.55%
sxva kerZo dafinanseba
3.92%
1.31%
2.41%
5.71%
21.22%
1.08%
1.41%
2.05%
39.10%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
30. sasesxo xelSekrulebiT dawesebuli SezRudvebi.
96
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
3.5.5 likvidobis riskis regulireba
rogoricaa, magaliTad, valdebulebebis gada
2015 wlis ganmavlobaSi ganxorcielda cvli-
xdebis koncentracia, realurad moqmedi da
lebebi likvidobis riskis monitoringis mima-
finansebis sagangebo gegma da sxva, rasac
rTulebiT da dainerga likviduri aqtivebisa
li kvi dobis riskis Sefasebebisas yuradReba
da moklevadiani valdebulebebis calkeuli
eTmoba. amasTan, grZelvadiani likvidobis
kategoriebis detaluri analitikuri angariS-
regulirebis gasaumjobeseblad, LCR-is moT
gebis forma.
xov nis amoqmedebis Semdeg igegmeba wminda stabiluri dafinansebis koeficientis (NSFR)
kvlav mimdinareobda bazel III-is likvidobis gadafarvis koeficientis (LCR) kalibraciis da sabanko sistemaSi misi danergvis procesi,
SemuSaveba.
3.6 მომგებიანობის რისკი
rac moklevadiani (30 dRemde) likvidobis marTvis Tanamedrove da efeqturi midgomaa da
2015 wels ukugebam saSualo aqtivebsa da ka-
iZleva am tipis riskebis ufro srulyofili
pitalze 2.3 da 15.4 procenti Seadgina, rac
identifikaciis, Sefasebis, monitoringisa da
wina wlis Sesabamisi maCveneblebisgan mniS-
kontrolis saSualebas.
vnelovnad ar gansxvavdeba. sabanko sistemis momgebianobis
maCvenebeli
bolo
wlebSi
LCR-is danergva mniSvnelovnad gaaumjobesebs
stabilurobiT xasiaTdeba da mTlianobaSi
prudenciul zedamxedvelobas. Tumca gasaT-
dauaxlovda kapitalze aqcionerisTvis mis
valiswinebelia, rom is ar moicavs likvidobis
aReb ukugebas.
riskis regulirebis iseT ganuyofel nawils,
diagrama N 3.30 ukugeba kapitalsa da aqtivebze 20.0%
15.0%
10.0%
5.0%
0.0%
-5.0%
-10.0%
-15.0% 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
ukugeba aqtivebze ukugeba kapitalze wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
97
sabanko sistemis momgebianobaze pozitiurad
negatiurad moqmedebda is garemoeba, rom
imoqmeda aqtivebis zrdam da masStabis gamo
2015 wels Semcirda saprocento spredi, rac
efeqtianobis gaumjobesebam. mTliani aqtiveb-
depozitebTan
is da mTliani sesxebis Sesabamisad 22.1 da 23.1
cento ganakveTebis metad Semcirebis Sedegs
procentiani31 zrdis pirobebSi arasaprocen-
warmoadgenda. aseve, aqtivebTan SedarebiT
to xarjebi mxolod 12.6 procentiT gaizarda.
arasakmarisad gaizarda arasaprocento Se-
efeqtianobis zrdaze miuTiTebs xarjebis Se-
mosavlebi, Tumca aRniSnuli efeqtis gavlena
mosavlebTan Tanafardobis koeficientis 49.6
momgebianobaze mcirea. sakredito danakarge-
procentidan 46.6 procentamde kleba. aseve,
bi ZiriTadad sesxebis SesaZlo danakargebis
gaizarda likviduri aqtivebis momgebiano-
rezervebis gadafasebam gamoiwvia. aqtivebis
ba bankTaSoris angariSebsa da depozitebze
xarisxis gauaresebis gamo momgebianobaze ma-
daricxuli saprocento Semosavlebis, sad-
terialuri negatiuri gavlena momdevno periÂ
epozito sertifikatebisa da saxazino val-
odSia mosalodneli, Tumca amas sistemis
debulebebis Semosavlianobis zrdis Sedegad.
mdgraÂdobaze materialuri negatiuri gavlena
meore mxriv, momgebianobis gaumjobesebaze
ar eqneba.
SedarebiT
sesxebze
diagrama N 3.31 mogebis zrdis dekompozicia mln lari 2014 wlis mogeba: 474.8 mln lari 2015 wlis mogeba: 537.4 mln lari
250 200 98.9 150
sasesxo portfelis zrda aqtivebis xarisxis gaumjobeseba
100 50 0 -50
65.4 35.1 21.9 (32.5) (16.0)
masStabis gamo efeqtianobis zrda spredis zrda likviduri aqtivebis Semosavlianobis cvlileba sxva
-100
(110.2)
arasaprocento Semosavlebis cvlileba
-150 -200
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
31. kursis efeqtis CaTvliT.
98
sapro-
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.32 saprocento spredi da masze moqmedi faqtorebi
18% 16% 14% 12% 10% 8% saprocento spredi
6% 4%
aqtivebis Semosavlianoba
2% 0% dek-15
ivn-15
seq-15
mar-15
seq-14
dek-14
ivn-14
mar-14
seq-13
dek-13
ivn-13
mar-13
dek-12
ivn-12
seq-12
mar-12
dek-11
ivn-11
seq-11
mar-11
dek-10
saxsrebis Rirebuleba
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 3.33 sabanko sistemis wminda saoperacio mogeba32 1200
milioni lari
1000 800 600 400 200 0 dek-08
dek-09
dek-10
dek-11
dek-12
dek-13
dek-14
dek-15
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
zogadad, SegviZlia SevafasoT laris gaufas-
Semosavalma, rac nawilobriv sakurso kon-
urebis gavlena sabanko sistemis momgebiano-
vertaciebis maRalma spredma33 ganapiroba.
bis calkeul elementebze. kerZod, radgan
Tumca orive am efeqts gadaaWarba ucxouri
angariSgebis
valutiT
valutis sakredito portfelze sesxebis Sesa-
valutis
Zlo danakargebis rezervis gadafasebam. Sede-
sesxebis saprocento marJisa da ucxouri va-
gad, jamurad gaufasureba negatiurad aisaxa
lutis operaciebze sakomisio Semosavlebis
bankebis momgebianobaze da wliurad 0.6 pro-
eqvivalenti lariT. aseve moimata valutis
centuli punqtiT Seamcira amonagebi kapital-
gadafasebisa da yidva-gayidvis operaciebidan
ze (ROE - return on equity) (ix. diagrama N 3.34).
xorcieldeba,
warmoeba gaizarda
erovnul ucxouri
32. mogeba darezervebamde da erTjerad Semosaval/xarjebamde. 33. wlis ganmavlobaSi savaluto ryevebis gaTvaliswinebiT, bunebrivia spredebis zrda, rac meore mxriv, xels uSlida spekulaciur konvertaciebsa da depozitebis gadadinebas laridan ucxour valutaSi.
99
damatebiT, gaizarda msesxeblebis valis tvir-
ticiebis gadafasebiT, vinaidan laris hejire-
Ti, rac zrdis bankebis sakredito danakargeb-
bis
is risks momdevno periodSi. aseve, sabanko
SeuZlebelia aRniSnuli aqtivebis savaluto
sistemis mflobelobis arsebuli struqturis
ryevebis mimarT dazRveva. es saerTaSoriso
gaTvaliswinebiT, dadebiTi ROE-s miuxedavad,
birJebze ganTavsebuli qarTuli bankebis aq
ararezidentma
ciebis fasis dinamikazec aisaxeba.
izarales
aqcionerebma
lariT
materialu rad
ganxorcielebuli
bazris
faqtiurad
ararsebobis
gamo,
inves-
diagrama N 3.34 bankebis momgebianobaze gacvliTi kursis gavlena 4.5% 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% -0.5% -1.0%
gacvliTi kursis efeqti kapitalis ukugebaze
wminda saprocento Semosavali
wminda sakomisio da sxva Semosavlebi momsaxurebis mixedviT
mogeba valutis yidva-gayidvidan da savaluto saxsrebis gadafasebidan
sesxebis SesaZlo danakargebis rezervi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
aRsaniSnavia, rom miuxedavad msxvili biznes
stitutebis biznes modelisa da strategiis
portfelis istoriulad mniSvnelovani dana-
analizs; yuradReba maxvildeboda iseT sak-
kargebisa da valutis SesaZlo gaufasurebiT
iTxebze, rogoricaa masStabis efeqti, bazris
gamowveuli maRali sakredito riskisa, kor-
niSis an/da sxva konkurentuli upirateso-
poratiul sesxebze SeTavazebuli saprocen-
bis arseboba da saprognozo sakredito da-
to ganakveTebi kvlav istoriulad dabal ni-
nakargebis SeZlebisdagvarad Sefaseba; meti
Snulze narCundeba. ZiriTadi mizezi sabanko
aqcenti keTdeboda mitigantebze34, maT Soris,
sistemaSi arsebuli gamZafrebuli konkuren-
bankebSi produqtebze fasdadebis detaluri
ciaa, ramac SesaZloa SemdgomSi calkeuli
modelebis SemuSavebaze.
bankebis sabazro poziciebi Searyios an zedmeti riskebis aRebisken ubiZgos. aqedan gamom-
3.7 საოპერაციო რისკი
dinare, riskebze orientirebuli zedamxedvelobis principebis gaTvaliswinebiT, 2015
2015 wels aqtiurad mimdinareobda sazedamxed-
wlis ganmavlobaSi kvlav mniSvnelovani dro
velo RonisZiebebi saoperacio riskebis kuT
eTmoboda
saprog-
xiT. mniSvnelovan movlenad unda CaiTvalos
nozo maCveneblebis ganxilvas, calkeuli in-
komerciuli bankebis mxridan sainformacio
bankebis
momgebianobis
34. riskis Semamcirebel RinisZiebebze.
100
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
sistemebis auditis Catareba, radgan adre
gina. jamuri wliuri mTliani danakargebis
msgavsi saxis auditi saqarTvelos sabanko sis-
Sefardeba bazelis kapitalis daTvlisa da
temaSi ar xorcieldeboda. damatebiT, saan-
standartebis meTodologiis mixedviT daTv-
gariSo wels yuradReba gamaxvilda komerciul
lil mTlian SemosavalTan 0.9 procents Sead-
bankebSi arsebuli biznes uwyvetobis gegmebis
genda. mTliani danakargi im saxis danakargs
srulyofasa da testirebaze. aseve, saqarTve-
warmoadgens,
los erovnuli banki agrZelebda komerciuli
nasTan dakavSirebul Tavdapirvel Tanxobriv
romelic
saoperacio
movle-
maCvenebels iTvaliswinebs, Tanxis yo velgvar
bankebis monacemTa sizustisa da xarisxis
anazRaureba/dabrunebamde.
Seswavlas. sizustis riskis WrilSi, Semowmda araerTi komerciuli bankis angari Sgebis
2015 wels dafiqsirda saoperacio danakargis
forma. damatebiT gamaxvilda yuradReba sa-
11,347 movlena. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos
banko angariSgebis biznes procesebis adek-
erovnuli bankis saoperacio riskebis angariS-
vaturobasa da arsebuli procesebis optimi-
gebis farglebSi, komerciuli banki valdebu-
zaciis SesaZleblobaze.
lia aRricxos yvela saoperacio danakargis movlena, romlis mTliani danakargi udris an
saoperacio riskebis movlenaTa mimoxilva
aRemateba 10 la rs. 2015 wlis saSualo dana-
2015 wlis ganmavlobaSi, saoperacio riskis
kargis moculoba 1,462 lariT ganisazRvra (ix.
mTlianma danakargma 16.5 milioni lari Sead-
diagrama N 3.35).
diagrama N 3.35 2013-2015 wlebSi mTliani danakargebis dinamika 10,000 9,000 8,000
6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000
dekemberi
noemberi
oqtomberi
seqtemberi
agvisto
ivlisi
2015
ivnisi
2013
maisi
marti
2014
aprili
Tebervali
0 ianvari
aTasi lari
7,000
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
101
saoperacio danakargebi ZiriTadad dafiq-
li danarCeni eqvsi biznes xazi saqarTveloSi
sirda sacalo sabanko momsaxurebisa da aseve,
aqtiurad ganviTarebuli ar aris35.
garkveulwilad, komerciul sabanko momsaxurebis biznes xazSi. sacalo sabanko momsax-
Tu saoperacio danakargebs movlenaTa kat-
urebis biznes xazi, uSualod sacalo sabanko
egoriebis mixedviT davyofT, danakargebis
momsaxurebasTan erTad, aseve moicavs sa-
yvelaze didi wili Tanxobrivad (mTliani
gadaxdo baraTebTan dakavSirebul saopera-
danakargebis 63 procenti) Sida TaRliTobis
cio danakargebsac. is faqti, rom saqarTve-
kate goriaSi dafiqsirda, xolo sididiT me-
los sabanko seqtorSi saoperacio danakargebi
ore kategorias (27 procenti) gare TaRliTo-
umeteswilad sacalo da komerciul sabanko
ba warmoadgenda. 2015 wels, sididiT mesame
saqmianobis biznes xazebSi xvdeba, gasakviri ar
yvelaze msxvil movlenaTa kategorias pro-
unda iyos, radgan mocemuli ori biznes xazi
cesebis menejmenti Seadgenda (12 procenti).
sabanko seqtoris ZiriTad saqmianobas war-
2015 wlis saoperacio danakargebis struqtu-
moadgens. bazelis principebiT gansazRvru-
ra asaxulia diagrama N 3.36-ze.
diagrama N 3.36 sabanko sistemis 2015 wlis mTliani danakargebi movlenaTa kategoriebis mixedviT
Sida TaRliToba 20% 2%
1% 2%
gare TaRliToba
samuSao garemo 15%
klientebi, produqtebi 12% fizikuri aqtivebisTvis miyenebuli ziani
63% saqmianobis Seferxeba
procesebis menejmenti wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
biznes uwyvetobis marTva
rulda, kvlav aqtualuri rCeba biznes uwy-
biznes uwyvetobis marTva komerciuli bankis
vetobis testirebis xarisxi. amasTan, biznesze
saoperacio riskebis marTvis CarCos ganuy-
zegavlenis
ofeli nawilia. mimdinare weli dakavSirebu-
cikluri procesia, rac aqtiur monitor-
li iyo biznes uwyvetobis marTvis principeb-
ingsa da zedamxedvelobas saWiroebs. yvela
is gamyarebasa da gaRrmavebasTan. miuxedavad
zemoTqmulidan
imisa, rom biznes uwyvetobis gegmebis Se-
erovnuli banki agrZelebs biznes uwyvetobis
muSavebis aqtiuri faza wina periodebSi das-
marTvis proaqtiul zedamxedvelobas.
analizi
da
riskebis
gamomdinare,
Sefaseba
saqarTvelos
35. bazelis biznes xazebis detaluri aRwera moyvanilia saerTaSoriso angariSsworebis bankis bazel II–is dokumentis me–8 danarTSi (bmuli: http://www.bis.org/publ/bcbs128.pdf)
102
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
auTsorsingi36
procesSi da Tavis mxriv, moicavs komerciuli
saqarTvelos erovnuli banki aqtiurad gana-
bankebis kiber-usafrTxoebis sakiTxsac. aR-
grZobs komerciuli bankebis auTsorsingis
saniSnavia, rom saqarTvelos erovnuli bankis
riskis Sefasebas. mimdinare wlis manZilze
saoperacio riskebis marTvis debuleba komer-
Semowmda araerTi komerciuli bankis auT-
ciul bankebs avaldebulebs sainformacio
sorsinguli xelSekruleba da dakavSirebuli
sistemebis regularuli auditis Catarebas.
biznes procesi. mocemuli mimarTulebiT gan-
rogorc zemoT ukve aRiniSna, komerciulma
sakuTrebiT mniSvnelovania adekvaturi ris
bankebma daiwyes sainformacio sistemebis au-
kebis Sefasebis arseboba. aRsaniSnavia, rom
ditis Catareba. sainformacio sistemebis au-
komerciulma bankebma riskebis Sefaseba unda
ditis farglebSi, organizaciebSi Semowmda
ganaxorcielon auTsorsinguli xelSekruleb-
biznes uwyvetobis marTvis, sainformacio us-
is gaformebamde.
afrTxoebisa da monacemTa xarisxis sferoebi.
sizustis riski
sabanko sistemis sxva seqtorebze damokide-
saqarTvelos erovnuli banki erT-erT prior-
buleba
itetad miiCnevs sabanko seqtorSi arsebuli
ekonomikis sxvadasxva seqtori erTmaneTTan
monacemebis sizustisa da xarisxis Seswavlas.
mWidrod aris dakavSirebuli. sabanko sis-
sxva riskebTan erTad, zemoaRniSnuli gan-
temac, Sesabamisad, mniSvnelovnad aris damok-
sakuTrebiT mniSvnelovania e.w. mTlianobis
idebuli ekonomikis sxva seqtorebze. saqarT-
riskis TvalsazrisiTac, radgan monacemebi
velos erovnuli banki yuradRebiT akvirdeba
unda iyos daculi araavtorizebuli cvli-
im riskebs, rac sabanko sistemis sxva seq-
lebisgan. Sesabamisad, saqarTvelos erovnuli
torebze damokidebulebidan gamomdinareobs.
banki aqtiurad afasebs da akvirdeba sxvadasx-
aseTi seqtorebia: energetika, sainformacio
va finansuri institutis monacemTa xarisxs.
teqnologiebi, komunikaciebi da transporti.
mimdinare etapze, Semowmda komerciuli banke-
imisaTvis, rom ufro daixvewos sazedamxedve-
bis sazedamxedvelo kapitalTan dakavSire-
lo CarCo mocemuli mimarTulebiT, sasurve-
buli angariSgebis sizustis riski. Semowme-
lia damyardes mWidro urTierToba kritiku-
bis farglebSi, saqarTvelos erovnuli banki
li seqtorebis warmomadgenlebTan, maT Soris
yuradRebas aqcevs angariSgebasTan dakavS-
maregulirebel organoebTan.
irebuli biznes procesis gamarTulobasa da efeqtianobas. paralelurad, erovnuli banki
saerTaSoriso TanamSromloba
yuradRebas aqcevs komerciuli bankebis sain-
saqarTvelos
formacio sistemebis avtomatizaciisa da kom-
riskebisa da informaciis damuSavebis ganyo-
pleqsurobis dones.
filebas mudmivi kavSiri aqvs evropis sxva-
erovnuli
bankis
saoperacio
dasxva centralur bankTan da amave organizasainformacio sistemebis auditi
ciebis sabanko zedamxedvelebTan. saoperacio
sainformacio sistemebis auditi warmoadgens
riskebisa da informaciis damuSavebis ganyo-
auditis erT-erT nairsaxeobas, romelic uaR-
fileba regularulad atarebs saerTaSoriso
resad mniSvnelovan rols asrulebs Tanamed-
seminarebs saoperacio riskebTan dakavSire-
rove komerciuli bankebis riskebis marTvis
bul Temebze. amasTan, seb-Si imarTeba ucxoe-
36. auTsorsingi gulisxmobs kompaniis mier sakuTari biznes procesis an procesebis organizaciis gareT gatanas, romlis safuZvelzec mesame mxare (kompania an fizikuri piri) iRebs valdebulebas, rom Seasrulos nakisri funqcia an saqmianoba damkveTi kompaniis magivrad.
103
li maregulireblebisa da saerTaSoriso sa finanso
institutebis
mier
organizebuli
3.8 მაკროპრუდენციული რისკები
saoperacio riskebis marTvis seminarebi. 2016 wels, saqarTvelos erovnuli bankis saopera-
saqarTvelos erovnuli banki agrZelebs dak-
cio riskebisa da informaciis damuSavebis
virvebas sistemuri riskebis iseT maCveneble-
ganyofileba gegmavs ramdenime saerTaSoriso
bze, romlebmac SeiZleba materialuri gavlena
konferenciaze monawileobis miRebas da saku-
iqonios sabanko sistemaze. sistemuri riskebis
Tari midgomebisa da gamocdilebis gaziare-
identificireba da monitoringi ZiriTadad
bas.
Temebis mixedviT specializebul jgufebSi xorcieldeba,
xolo
Semdeg,
zedamxedvel-
saoperacio danakargebis erTiani monacemTa
ebTan erTad xdeba im bankebis monitoringi,
baza
romelTac mocemuli sistemuri riskisadmi
iqidan gamomdinare, rom saqarTveloSi jer-
sisuste gaaCniaT.
jerobiT ar arsebobs erTiani saoperacio danakargebis monacemTa baza, saWiroa axlo
aRniSnuli riskebis Sesaxeb informacia moce-
momavalSi erTiani danakargebis bazis Se-
mulia winamdebare angariSis sxvadasxva seq-
muSaveba, rac 2015 wels ar ganxorcielebula.
ciaSi. mimdinare periodSi sabanko sistemis
erTiani monacemTa baza komerciul bankebs
mTavar gamowvevas warmoadgens msesxeblebis
SesaZleblobas miscems gamoiyenon monacemTa
gazrdili valis tvirTi aSS dolaris mimarT
bazaSi Seyvanili danakargebis Sesaxeb infor-
laris gaufasurebis gamo, valutis kursis
macia saoperacio riskebis kapitalis midgome-
Semdgomi meryeoba arahejirebuli sesxebisT-
bis gasaumjobeseblad. damatebiT, saoperacio
vis, ekonomikuri zrdis Seneleba da balansis
danakargebis erTiani monacemTa baza yvela
struqturis efeqtebis negatiuri gavlena bi-
komerciul banks miscems SesaZleblobas Sea-
znes aqtivobaze, mZafri konkurencia bizne-
daros
danakargebis
sis dakreditebaSi produqtebze fasdadebis
monacemebi sabanko sistemaSi arsebul monace-
modelebis xarvezebis fonze, saprocento ga-
mebTan.
nakveTebis aweva globalur bazrebze, msxvili
sakuTari
saoperacio
TaRliTobebi sistemis masStabiT, mzardi aracnobierebis amaRleba
regulirebadi arasabanko finansuri Suamav-
saqarTvelos erovnuli banki aqtiurad muSao-
loba, regionSi arsebuli safrTxeebi.
bs sabanko sistemaSi saoperacio riskebis cnobierebis amaRlebaze. 2015 wels, gansakuTre-
uSualod riskebis Sefasebisas, zogad makroe-
buli yuradReba daeTmo biznes uwyvetobis
konomikur parametrebTan erTad, gaiTval-
marTvis Sesaxeb cnobierebis amaRlebas, kiber-
iswineba calkeuli seqtoris tendenciebi. am
usarTxoebis mniSvnelobasa da sainformacio
mxriv, sayuradReboa uZravi qonebis bazris
sistemebis kompleqsurobis sakiTxs. aseve,
dinamika, sadac valutis kursis meryeobisa
arsebul etapze, sainformacio sistemebis au-
da ekonomikis Senelebis fonze moTxovnis
ditis Sesaxeb cnobierebis done gasazrdelia.
Seneleba SeiniSneba. ZiriTad satranzaqcio
2016 wels, saqarTvelos erovnuli banki gaa-
valutaSi, aSS dolarSi gamoxatuli sacxovre-
grZelebs mWidro muSaobas komerciul banke-
beli binis qira da fasi mniSvnelovnadaa Sem-
bTan imisaTvis, rom sainformacio sistemebis
cirebuli, Tumca laris eqvivalentSi kvlav
auditis Sesaxeb cnobiereba amaRldes sabanko
aWarbebs gasuli wlis maCvenebels. ipoTekuri
seqtorSi da mis farglebs gareT.
104
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
dakreditebis Senelebisa da sacxovrebeli
sxvadasxva albaTuri stres-scenarebis ana-
uZravi qonebis mSeneblobaze gacemuli nebar-
liziT, sabanko sistema kapitalis adekva-
Tvebis zrdis fonze, maRalia fasebis Semdgomi
turobas sazedamxedvelo normasTan axlos
klebis riski, rac safrTxis Semcvelia uZravi
inarCunebs. amasTan, saoperacio momgebiano-
qonebiT
portfelisTvis.
bisa da restruqturizaciis faqtorebTan er-
aseve, grZeldeba dakvirveba maRali klasis
Tad, mniSvnelovania bankebis kapitalis zrdis
sastumroebis mSeneblobis mzard dinamikaze,
unari, arsebuli mflobelobis struqturisa
ramac regionSi arsebuli situaciis gamo, tu-
da ganviTarebaze orientirebuli saerTaSor-
ristebis Semodinebis Senelebis SemTxvevaSi,
iso safinanso institutebis mosalodneli
SesaZloa am tipis momsaxurebis zedmeti mi-
mxardaWeridan gamomdinare. aRniSnulis gaT-
wodeba da sastumroebis dabali datvirTu-
valiswinebiT, stresis realizeba materialu-
loba gamoiwvios. marTalia, bankebis mier am
rad
seqtorebis dafinanseba SezRudulia, Tumca
Tumca sistemis mdgradobas an romelime bank-
negatiuri
pirobebSi
is gadaxdisunarianobas safrTxe ar eqmneba.
bankebis momgebianobaze angariSgasawev uary-
aseve, scenarebis analizi moicavs regionis
ofiT gavlenas iqoniebs.
qveynebidan ekonomikuri problemebis gad-
uzrunvelyofili
scenaris
realizebis
imoqmedebs
seqtoris
momgebianobaze,
modebis riskebs. aRsaniSnavia, rom am mxriv, sazedamxedvelo
bankebs sesxebi Tu sxva pirdapiri riskis poz-
midgomebis farglebSi, swored aseT Sefasebe-
iciebi am qveynebisadmi ar gaaCniaT. rac Seex-
bze dayrdnobiT xdeba stres-testebis Ziri-
eba arapirdapir riskis poziciebs, am qveynebSi
Tadi parametrebis perioduli gadaxedva da
eqsportiori kompaniebis dafinanseba bankebis
maTi bankebTan Sejereba. komerciul banke-
mxridan maTi sakredito portfelis mcire
bTan koordinaciiT grZeldeba mikro stres-
nawils Seadgens.
momavalze
orientirebuli
testebis srulyofis samuSaoebi. saqarTvelos erovnuli banki inarCunebs konservatiul
valutebis SeusabamobiT gamowveuli sakredi
midgomas umoqmedo sesxebze gacvliTi kursis
to riskis gaTvaliswinebiT, erovnuli banki
elastiurobasTan dakavSirebiT . miuxedavad
inarCunebs
imisa, rom saangariSo periodis ganmavlobaSi
jirebul msesxeblebze gacemuli ucxouri
ar gazrdila umoqmedo sesxebis wili mTlian
valutis sesxebisTvis damatebiTi kapitalis
sesxebSi, gasaTvaliswinebelia droiTi lagis
moTxovnis saxiT. kontrcikluri sazedamxed-
faqtori, romelic amave Tavis sakredito se-
velo
qciaSia mimoxiluli. mosalodnelia, rom ga-
SemTxvevaSi
ufasurebis Sedegad gazdili msesxeblebis
SesaZlebelia droebiT Searbilos ucxouri
valis tvirTi 2016 wels negatiurad aisaxeba
valutis sesxebze damatebiT sabazro riskis
sakredito portfelis xarisxsa da bankebis
mixedviT Sewonva, raTa ar Semcirdes realuri
momgebianobaze.
seqtoris dakrediteba. cxadia, mniSvnelovania
37
konservatiul
midgomebis
midgomas
farglebSi,
saqarTvelos
arahe-
saWiroebis
erovnuli
bankma
37. stres-testebSi gamoiyeneba elastiurobis koeficienti 2.0-3.2 farglebSi. ekonomikuri literaturis mixedviT, finansuri seqtoris dolarizaciisa da saSualo valis tvirTis gaTvaliswinebiT, msgavsia sxva qveynebis gamocdileba. meore mxriv, naklebad mkacria bankebis Sida Sefasebebi. aseve, jamurad ufro dabal gavlenas prognozirebs „finansuri seqtoris Sefasebis programis“ farglebSi saerTaSoriso savaluto fondis mier qarTuli finansuri seqtorisTvis Seqmnili modeli. miuxedavad amisa, saqarTvelos erovnuli banki inarCunebs konservatiul midgomas da metad eyrdnoba sakuTar Sefasebas.
105
paralelurad zaralis realizebasa da sesx-
ekonomikebisTvis gamousadegari xdeba kur-
ebis zrdaze dakvirveba, ris gamoc ar xdeba
sis meryeobisas. am SemTxvevaSic, pozitiuri
aseTi
amoqmedeba.
gepi ZiriTadad ganapiroba kursis efeqtma.
amasTan, sagulisxmoa, rom bankebi inarCune-
sayuradReboa, rom bankebTan komunikaciiT
ben buferebs minimaluri moTxovnebis zemoT.
mimdinareobs muSaoba makroprudenciul in-
aseve pozitiurad SeiZleba Sefasdes, saWi-
strumentebze, maT Soris, rogorc sesxis gace-
roebis SemTxvevaSi, maT mier kapitalis zrdis
misas dasacav rig koeficientebze, aseve mTli-
unari.
anad sacalo (ipoTekebis garda) dakreditebis
instrumentis
myisierad
zrdis tempis SezRudvaze. Tumca, jamurad sakredito
ciklebis
monitoringis
mizniT
wlis ganmavlobaSi dabali sakredito aqtivo-
grZeldeba
bazelis
meTodologiiT
gaan-
bis gamo, RonisZiebebi ar gatarebula. seb-i
gariSebuli sesxebi/mSp-sTan gepze dakvir-
daakvirdeba Semdgom dinamikas mimdinare wlis
veba. statistikurad, es indikatori kargad
dasawyisSi da gadawyvets am instrumentis
aRwers bankebis aqtivobas da swor gamafrTx-
gamoyenebis mizanSewonilobas.
ilebel signals iZleva, Tumca dolarizebuli diagrama N 3.37 sesxebis mSp-sTan Tanafardobis gepi da kontrcikluri sazedamxedvelo politikis farglebSi ucxouri valutis sesxebze damatebiTi kapitalis moTxovnis istoriuli dinamika38. 60% 50% 50% rmSa
75% rmSa
40% 30%
100% rmSa
20%
75% rmSa
10%
sesxebi/mSp
seq-15
mar-15
seq-14
seq-13
mar-14
seq-12
mar-13
mar-12
seq-11
seq-10
mar-11
seq-09
mar-10
seq-08
mar-09
seq-07
mar-08
mar-07
seq-06
seq-05
mar-06
seq-04
mar-05
mar-04
seq-03
seq-02
mar-03
seq-01
mar-02
mar-01
0%
tendencia
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
gaaqtiurda analitikuri samuSaoebi arasa-
cia sakredito sainformacio biuros umetes
banko finansuri seqtoris mimarTulebiT. me-
SemTxvevaSi ar miewodeba. Sedegad, banki ver
vaxSeebsa da lombardebze Catarebul kvlev-
axerxebs klientis realuri gadaxdisunari-
ebze dayrdnobiT gamoikveTa, rom am segments
anobis Sefasebas. am problemis aRmosafxvre-
sabanko sistemis msesxeblebis jamuri valis
lad saWiroa sakanonmdeblo cvlilebebi, raTa
tvirTze materialuri gavlena aqvs maSin, ro
sakredito sainformacio biuroebma gazardon
desac klientis am davalianebebze informa-
arasabanko seqtoris mocva.
38. rmSa - riskis mixedviT Sewonili aqtivebi ucxouri valutis sesxebis portfelze.
106
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
3.9 კაპიტალის ადეკვატურობა
2015 wels mimdinareobda muSaoba bazel II/ III-ze dafuZnebuli kapitalis adekvaturobis
saqarTvelos sabanko sistema 2015 wlis bo-
CarCos me-2 pilaris elementebis daxvewasa
losaTvis adekvaturad aris kapitalizire-
da ganviTarebaze. aRniSnulis farglebSi Se-
buli rogorc bazel I-ze, aseve bazel II/III-ze
fasda komerciuli bankebis mier warmodge-
dafuZnebuli kapitalis adekvaturobis CarCos
nili Sida kapitalis adekvaturobis Sefasebis
farglebSi. bazel I-iT daTvlili pirveladi
procesis (ICAAP) Sedegebi. kerZod, me-2 pila-
kapitalis koeficienti 11 procents aWarbebs,
ris sazedamxedvelo ganxilvisa da Sefasebis
xolo sazedamxedvelo kapitalis koeficien-
procesis (SREP) farglebSi, sabanko sistemis
ti 17.5 procents aRwevs, rac saqarTvelos
SedarebiT did komerciul bankebs miewodaT
erovnuli bankis kapitalis adekvaturobis
komentarebi maT mier warmodgenil ICAAP-
minimalur moTxovnebze Sesabamisad 3.4 da 6.1
is Sedegebze. komerciul bankebs daevalaT
procentuli punqtiT metia. bazel II/III-is Car-
ICAAP-is ganaxleba Sesabamisi komentarebis
Cos 1-li pilaris farglebSi daTvlili pir-
gaTvaliswinebiT. mniSvnelovania, rom komer-
veladi kapitalis koeficienti Seadgens 12.0
ciuli bankebis mier ICAAP-is SemuSavebisa da
procents, xolo sazedamxedvelo kapitalis
ganviTarebis procesi saqarTvelos erovnuli
koeficienti _ 16.7 procents, rac kapitalis
bankis prioritets warmoadgens. aRniSnulma
adekvaturobis minimalur moTxovnebze Sesa-
dokumentma, bankis riskis profilis gaTval-
bamisad 3.5 da 6.2 procentuli punqtiT metia
iswinebiT kapitalis gaangariSebasTan erTad,
(ix. diagrama N 3.38). aseve, maRalia martivi
unda uzrunvelyos komerciul bankebSi riske-
leverijis koeficientic (kapitali/aqtivebT-
bisa da korporaciuli marTvis praqtikis
an), romlis mniSvneloba 14 procents aRw-
gaumjobeseba da aRniSnul procesebSi sameT-
evs, xolo maRali likvidurobis gamo, wminda
valyureo sabWos CarTulobis zrda. ICAAP-
sesxebis kapitalTan Tanafardoba 3.51-is to-
is farglebSi sameTvalyureo sabWos mier
lia. pozitiurad aris Sefasebuli kapitalis
damtkicebuli
zrdis resursebi rogorc aqcionerTa siZli-
unda warmoadgendes bankis riskebis marTvis
eris, aseve momgebianobis kuTxiT.
ZiriTad dokuments. aRniSnulis xelSewyobis
riskis
apetitis
dokumenti
mizniT, saqarTvelos erovnuli banki apirebs aRsaniSnavia, rom 2015 wels bazel I-is CarCos
korporaciuli marTvisa da riskebis marTvis
farglebSi gansazRvruli kapitalis adekva-
CarCos saxelmZRvanelos SemuSavebas.
turobis moTxovnebis dakmayofileba komerciuli bankebisaTvis Tavdapirveli moTxovnebis
bazel II/III-is me-2 pilaris elementebis ganvi-
95 procentiT iyo savaldebulo. 2016 wlidan
Tarebisa da SemuSavebis farglebSi, 2015 wlis
bazel I-ze dafuZnebuli pirveladi kapitali
dekemberSi
sa da mTliani sazedamxedvelo kapitalis
bis
minimaluri moTxovnebi Sesabamisad Seadgens
riskisTvis kapitalis buferis gansazRvris
7.2 procentsa da 10.2 procents. aRniSnuli
instruqcia“. SemuSavebuli instruqcia asaxavs
moTxovnebis
gagr-
miTiTebebs imisaTvis, rom bankebma droulad
Zeldeba momavali ori wlis ganmavlobaSi da
daiwyon koncentraciis riskTan dakavSirebu-
2018 wlidan srulad Canacvldeba bazel II/III-
li moTxovnebis kalibracia, Sida midgomebis
is Sesabamisi CarCoTi.
SemuSaveba da erovnul bankTan dasabuTeba.
etapobrivad
Semcireba
damtkicda
sakredito
„komerciuli
portfelis
banke-
koncentraciis
107
msgavsi saorientacio miTiTebebis gansazRvra
iZleva Sefasdes ekonomikuri xasiaTis siste-
gansakuTrebiT mniSvnelovania, vinaidan me-2
muri da seqtoruli mniSvnelobis Sokebisa da
pilaris farglebSi bankebs evalebaT kapita
idiosinkratuli movlenebis gavlena bankze
lis gaangariSeba im riskebisTvisac, romleb-
da ganisazRvros aRniSnuli scenarisaTvis
sac ar moicavs 1-li pilari.
saWiro kapitalis moculoba. sazedamxedvelo stres-testebis me-2 pilarSi integrirebasTan
bazel II/III-is me-2 pilaris farglebSi gansaz-
erTad, aucilebelia, erTsa da imave riskisa
Rvruli kapitali unda asaxavdes bankis yvela
Tvis kapitalis ormagad moTxovnis gamor-
materialuri riskisaTvis sakmarisi kapitalis
icxva. Sesabamisad, sazedamxedvelo stres-
odenobas. aRniSnulis misaRwevad, saqarTve
testebis
los erovnuli banki Tanmimdevrulad avi-
moTxovna ganisazRvreba im odenobiT, romel-
Tarebs midgomas, romelic uzrunvelyofs ka-
ic aWarbebs konservaciisa da kontrcikluri
pitalis adekvaturobis CarCos me-2 pilarSi
buferebis jamur moTxovnas. saqarTvelos
sazedamxedvelo stres-testebis39 integrire
erovnuli banki apirebs ganagrZos muSaoba ka-
bas . mTliani bankis doneze (Enterprise-level
pitalis adekvaturobis CarCos me-2 pilaris
stress) Catarebuli
srulyofilad danergvis mizniT.
40
stres-testi
saSualebas
farglebSi
daTvlili
kapitalis
diagrama N 3.38 kapitalis adekvaturobis koeficientebi 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%
pirveladi kapitali (kk1)
sazedamxedvelo kapitali (kk2)
kk1-is limiti
kk2-is limiti
dek-15
ivl-15
Teb-15
seq-14
apr-14
noe-13
ivn-13
ian-13
0%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
39. sazedamxedvelo stres-testebis meTodologia ixileT saqarTvelos erovnuli bankis 2013 wlis wliuri angariSis CanarT N3-Si. 40. damatebiTi informaciisaTvis ixileT prezentacia „sazedamxedvelo pilar 2-is danergva GRAPE-is farglebSi simartivis, Sesadarisobisa da riskis sensitiurobis principebis gamoyenebiT“ https://www.nbg.gov.ge/uploads/publications/on/f/Building%20Supervisory%20Pillar%202%20 under%20GRAPE.pdf.
108
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
fass-ze gadasvlis teqnikuri sirTuleebis
3.10 ფინანსური ანგარიშგება და გამჭვირვალობა
identificirebis saSualebas iZleva. Sevsebuli angariSgebis formebis miRebisa da bankebTan Semdgomi Sexvedrebis Semdeg, igeg meba
finansuri seqtoris gamWvirvaloba saqarTvelos erovnuli bankis erT-erTi mniSvnelovani prioritetia. aRniSnuli miznis misaRwevad, saqarTvelos erovnuli banki ganagrZobs Sesabamisi reformebis gatarebas. 2015
wels
saqarTvelos
erovnuli
miznebisTvis
formis
daxvewa,
komerciuli
bankebis mxridan miRebuli komentarebis gaTvaliswinebiT. maRali xarisxis auditi finansuri angariSgebis sandoobis mniSvnelovani winapirobaa.
banki
agrZelebda muSaobas komerciuli bankebis sazedamxedvelo
angariSgebis
angariSgebis
srulad finansuri aRricxvis saerTaSoriso standartze (fass) gadayvanis proeqtze. aRniSnuli proeqti gulisxmobs komerciuli bankebis mier mudmivi sazedamxedvelo angariSgebis dafuZnebas evrokavSirSi damkvidrebuli angariSgebis formaze (FINREP), romelic fassis mixedviT aris momzadebuli. proeqti xels Seuwyobs gamWvirvalobisa da efeqtianobis zrdas, radgan angariSgeba daefuZneba saerTaSoriso standartebs da aridebuli iqneba ormagi angariSgebis tvirTi. amavdroulad, saqarTvelos erovnuli banki SeinarCunebs mis
sabanko seqtoris aqtivebisa da kompleqsurobis zrdis kvalobaze sabanko zedamxedvelebi da gare auditorebi saerTo gamowvevebis winaSe dganan. amdenad, mniSvnelovania informaciis gacvla da TanamSromloba, rogorc sazedamxedvelo, ise auditoruli saqmianobis ufro efeqtianad da xarisxianad warmarTvisaTvis, gansakuTrebiT ki iseT garemoSi, sadac profesiuli momsaxureba TviTregulirebad industrias warmoadgens. Sesabamisad, 2015 wels saqarTvelos erovnuli banki ganagrZobda TanamSromlobas komerciuli bankebis gare auditorebTan, wliuri finansuri angariSgebebis xarisxisa da gamWvirvalobis amaRlebis mizniT.
xelT dRes arsebul yvela prudenciul filtrs riskebze dafuZnebuli zedamxedvelobis
2015 wels saqarTvelos erovnuli banki g axda
politikis Seuferxeblad gagrZelebisaTvis.
buRaltruli saqmianobis
aRricxvisa
da
auditoruli
reformirebasTan
dakavSirebu-
sazedamxedvelo angariSgebis fass-ze gadasv-
li sakiTxebis ganmxilveli droebiTi uwye-
lis proeqtis farglebSi, 2015 wels saqarT-
baTaSorisi samuSao jgufis wevri. samuSao
velos erovnulma bankma SeimuSava FINREP-is
jgufis saqmianoba moicavs qveyanaSi arsebuli
sacdeli angariSgeba, romelic, saqarTvelos
buRaltruli aRricxvis, finansuri angariS-
sabanko
gaTva
gebis da auditis sferoebTan dakavSirebuli
liswinebiT, evrokavSirSi arsebuli formis
kanonmdeblobis reformirebis uzrunvelyo-
modificirebul versias warmoadgens. saqarT-
fas, aRniSnuli sferoebis evrokavSiris kanon-
velos erovnuli bankis mier SemuSavebuli
mdeblobasTan etapobrivi daaxloebis mizniT.
FINREP formaze komerciuli bankebis mxri-
samuSao jgufis wevrobis farglebSi, saqarT-
dan mosazrebebis miRebis mizniT, gaimarTa
velos erovnuli banki, monawileobda rogorc
Sexvedrebi komerciul bankebTan. bankebTan
buRalterTa da auditorTa profesiul or-
konsultaciebis farglebSi, sabanko seqto-
ganizaciebTan
ris SedarebiT did warmomadgenlebs daeva
ase ve buRaltruli aRricxvis, angariSgebisa
laT sacdeli angariSgebis Sevseba. aRniSnuli
da auditis sferoebTan dakavSirebuli axa-
seqtoris
Taviseburebebis
gamarTul
konsultaciebSi,
109
li kanonmdeblobis SemuSavebis procesebSi.
saqarTvelos erovnuli bankis mxridan mox-
aRniSnuli kanonmdeblobis SemuSaveba mniS-
da momxmarebelTa dacvis kuTxiT arsebuli
vnelovani nabijia realur seqtorSi gamWvir-
midgomebis gadaxedva da gamkacreba. amasTan,
valobis zrdisa da korporaciuli marTvis
gatarda rigi RonisZiebebi, romlebic miznad
gaumjobesebis kuTxiT, rac uzrunvelyofs
isaxavs aRmoifxvras kvlevis Sedegad aRmoCe-
qveyanaSi sesxebis, pirdapiri ucxouri inves-
nili xarvezebi.
ticiebis, kerZo kapitalisa da kapitalis bazrebis mimarTulebebis xelSewyobas.
2015
wels
kvlav
aqtiurobdnen
swrafi,
e.w. „onlain“ sesxebis gamcemi organizacie2015-2016 wlebSi bazelis sabanko zedamxed-
bi. saqarTvelos erovnuli banki aqtiurad
velobis komitetma daasrula bazel II/III-is
Seiswavlida am tipis organizaciebis saqmi-
me-3 pilarze muSaoba, romelic gamWvirvalo-
anobas da dainteresebul mxareebTan erTad maT
bis gaumjobesebas isaxavs miznad. mocemuli
regulirebaze msjelobda. amasTan, 2015 wlis
pilaris farglebSi, komerciuli bankebi val-
ganmavlobaSi SemuSavda rigi sakanonmdeblo cv-
debulni arian gamoaqveynon raodenobrivi
lilebebi, romlebic sxvadasxva sakredito in-
da xarisxobrivi informacia kapitalis ele
stituts exeba da momxmarebelTa dacvis CarCos
mentebis, riskis mixedviT Sewonili aqtiveb-
gaZlierebas emsaxureba.
is, umaRlesi menejmentis anazRaurebisa da sxva materialuri sakiTxebis Sesaxeb. 2016
2015 wlis ganmavlobaSi komerciul bankebSi
wels saqarTvelos erovnuli banki gegmavs
dafiqsirda 2,697 pretenzia, rac wina wlis
komerciuli
gamWvirvalobis
monacemTan SedarebiT 5 procentiT naklebia.
moTxovnebis Sesaxeb regulaciis SemuSavebas
Semosuli da mimdinare momentisaTvis sru-
kapitalis adekvaturobis CarCos me-3 pilaris
lad ganxiluli pretenziebidan mxolod 28
Sesabamisad.
procenti iqna miCneuli safuZvlianad banke-
bankebisaTvis
bis mier da maTi gadawyveta moxda momxmareb
3.11 მომხმარებელთა უფლებების დაცვა
lebis sasargeblod. aRniSnuli maCvenebelic 5
procentiT CamorCeba wina wlis analogi-
ur monacems. Tu 2012 wlidan davakvirdebiT finansuri seqtoris momxmarebelTa uflebe
Semosuli pretenziebisa da maT Soris, safuZ-
bis dacva saqarTvelos erovnuli bankisTvis
vliani pretenziebis dinamikas, davinaxavT,
erT-erT prioritetul sakiTxs warmoadgens.
rom 2015 wlamde dafiqsirebuli pretenziebis
2015 weli gamoirCeoda momxmarebelTa ufle-
raodenoba mzardi dinamikiT xasiaTdeboda,
bebis dacvis kuTxiT arsebuli gamowvevebiT.
xolo 2015 wels aRniSnuli monacemi pirvelad
oqtomberSi gamoqveynda saqarTvelos erovnu-
Semcirda. Semcirebulia, aseve, safuZvliani
li bankisa da germanuli Semnaxveli bankebis
pretenziebis
fondis (SBFIC) mier Catarebuli „mistiuri my-
kle bis ganakveTi, erTi mxriv, SesaZlebelia
idvelis“ kvlevis Sedegebi, romelic komerci-
miu TiTebdes,
ul bankebSi momxmarebelTa dacvis praqtikis
momsaxu rebaSi warmoSobil xarvezebze zrun-
kanonmdeblobasTan
ikvlevda.
va unda gaeZlierebinaT. Tumca, saqarTvelos
am kvlevam cxadyo, rom xSir SemTxvevaSi,
erovnuli bankis dakvirvebiT, ufro savarau-
saqarTveloSi komerciuli bankebis mxridan
doa, rom aRniSnuli kleba gamowveuli iyos
sabanko
momxmarebli-
bankebSi pretenziis dafiqsirebasTan dakavS-
saTvis au ci lebeli informaciis miwodebis
irebuli xarvezebiT, rasac „mistiuri myidve-
wesis moT xovnebis darRveviT mimdinareobs.
lis“ kvlevis Sedegebic adasturebs.
110
Sesabamisobas
momsaxurebis
gaweva
raodenobac. rom
bankebs
5
procentiani
momxmarebelTa
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 3.39 komerciul bankebSi dafiqsirebuli da safuZvlianad miCneuli pretenziebi 2012-2015 wlebSi 3000
2835
2697
2612 2416
2500
2000
1500 1,104 1000
944
806
763
500
0
2012
2013
2014
2015
sul, dafiqsirebuli pretenziebis raodenoba ganxilulidan safuZvlianad miCneuli pretenziebis raodenoba wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
sainteresoa dafiqsirebuli pretenziebis ga
2015 wlamde 42 procentidan 15 procentamde
a nalizeba sabanko produqtebis WrilSi. pre-
Semcirda, xolo mimdinare angariSebze amave
tenziebis
praqtikulad
periodSi Semosuli pretenziebis wili 19 pro-
ucvlelia wlebis ganmavlobaSi: 1) sakredito
centidan 25 procentamde gaizarda. amasTan,
baraTi, 2) mimdinare angariSebi da 3) momenta-
10 procentidan 15 procentamde mzardia mo-
luri ganvadeba. sakredito baraTTan dakavSi
mentalur ganvadebebze Semosuli pretenzie
rebuli saCivrebis wili 2011 wlis ivnisidan
bis wilobrivi maCvenebeli.
pirveli
sameuli
diagrama N 3.40 komerciul bankebSi dafiqsirebuli pretenziebis gadanawileba produqtebis mixedviT 2012-2015 wlebSi 100% 90% 80%
26%
sakredito baraTi 25%
20%
60%
40%
15%
40%
70%
50%
19%
27%
momentaluri ganvadeba 15%
15% 11%
mimdinare angariSebi
14%
biznes sesxi zrdadi depoziti
12%
vadiani depoziti 30%
Semnaxveli/moTxovnamde depoziti 20% 10% 0% 2012
2013
2014
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
111
pretenziebis Sinaarsis mixedviT, jamSi Semo-
irdeba. sayuradReboa momsaxurebis xarisxTan
suli pretenziebis daaxloebiT naxevari tran-
dakavSirebuli pretenziebis wilic, romelic
zaqciebs, jarimebsa da sakomisioebs ukavS-
saSualod 14 procents Seadgens.
diagrama N 3.41 komerciul bankebSi dafiqsirebuli pretenziebis gadanawileba Sinaarsis mixedviT 2012-2015 wlebSi 100% 90%
27%
32%
31%
30%
80%
tranzaqciebi jarimebi da vadagadacilebis sakomisioebi
70% 60%
23%
19%
22%
20%
momsaxurebis sakomisioebi
50% 14%
13%
14%
40%
administracia/momsaxureba
16%
saprocento Senatanebi sxva gadasaxdelebi
30%
reklama, gayidvebi, rCevebi 20%
sxva
10% 0% 2012
2013
2014
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
safuZvels
naTlebis saWiroeba da mis sargeblianobaze
davaskvnaT, rom momxmareblebis pretenziebi
cnobierebis amaRleba rogorc mosaxleobaSi,
xSirad ganpirobebulia produqtebis da maT-
ise finansuri seqtoris warmomadgenlebSi.
mocemuli
Tan
statistika
dakavSirebuli
gvaZlevs
gadasaxdelebis
aRqmis
sirTuleebiT (mag. sakredito baraTi), Tumca
2015 wels erovnuli bankis momxmarebelTa
droTa ganmavlobaSi produqtebTan adaptire-
uflebebis dacvis ganyofilebaSi sul 1026
bas axdenen rogorc momxmareblebi, ise bank-
pretenzia dafiqsirda, rac wina wlis maCven-
is TanamSromlebi da amdenad, pretenziebic
ebels daaxloebiT 17 procentiT aRemateba.
iklebs. meore mxriv, sabanko produqtebis
pretenziebis umravlesoba _ 798 (78 procenti)
moxmarebis zrdasTan erTad (mag. sabanko an-
_ telefoniT dafiqsirda. amasTan, gaizarda
gariSebi,
izrdeba
so cialuri qseliT dafiqsirebuli preten-
maTTan dakavSirebuli pretenziebic. amdenad,
ziebis raodenoba. 2015 wels gagrZelda momx-
mniSvnelovania, rom erovnuli banki daak-
marebelTa pretenziebis Sesabamis finansur
virdes, Tu ramdenad zrunaven komerciuli
institutebTan da saqarTvelos erovnuli
bankebi momxmareblebisTvis zusti da advilad
bankis sxva struqturul erTeulebTan deta-
aRqmadi informaciis miwodebasa da momsax-
lurad ganxilvisa da momxma reblebTan Sem-
urebis
dgomi komunikaciis praqtika, maTTvis kvali-
momentaluri
xarisxis
ganvadeba)
gaumjobesebaze.
amasTan,
prioritetul amocanad rCeba finansuri ga-
112
ficiuri konsultaciis gawevis mizniT.
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
„mistiuri myidvelis“ kvleva
samuSao Sexvedra komerciul bankebTan
2015 wels gamoqveynda „mistiuri myidvel-
2015 wels Catarebuli „mistiuri myidvelis“
is“ kvlevis Sedegebi, romelic saqarTvelos
kvlevis Sedegebis komerciul bankebTan de-
erovnulma bankma germanuli Semnaxveli banke-
talurad ganxilvis mizniT, germanuli Sem-
bis fondTan (SBFIC) TanamSromlobiT ganax-
naxveli bankebis fondis (SBFIC) mxardaWeriT,
orciela. aRniSnuli kvlevis mizani gaxldaT
saqarTvelos erovnuli bankma ordRiani sam-
komerciuli bankebis mier sabanko momsaxurebis
uSao Sexvedra moawyo, romelSic komerciuli
gawevisas momxmareblisaTvis aucilebeli infor-
bankebis momxmarebelTa uflebebis dacvaze
maciis miwodebis wesis SesrulebasTan dakavSire-
pasuxismgebeli TanamSromlebi monawileobd-
buli SesaZlo problemebis identificireba da
nen. Sexvedraze monawileebma ganixiles kvle-
maT gadasaWrelad gankuTvnili RonisZiebebis dagegmvis gziT Semdgomi reagireba.
da imsjeles rogorc maT gamomwvev mizezebze,
kvleva ganxorcielda Tbilissa da regionebSi da saqarTveloSi moqmedi 6 komerciuli banki moicva. rogorc kvlevam aCvena, bankebi xelSekrulebis
gaformebisas
formalurad
iTvaliswineben saqarTvelos erovnuli bankis „komerciuli bankebis mier sabanko momsaxurebis gawevisas momxma reblisaTvis aucilebeli informaciis
miwo debis
wesis“
moTxovnebs,
Tumca mocemuli informaciis miwodeba momxmarebelTan mimdinareobs.
urTierTobisas xSirad,
vis Sedegebi, gamovlenili ZiriTadi xarvezebi
darRvevebiT
momxmareblebs
sru-
ise aRmofxvris gzebze. amasTan, ganixiles, Tu rogor xdeba ban kebSi TanamSromlebis momzadeba momxmarebel Ta momsaxurebisa da dacvis kuTxiT. saqarTvelos erovnuli bankma Seafasa bankebSi arsebuli praqtika da bankebs mia woda mimarTulebebi, romelTa mixedviTac unda moxdes praqtikis gaumjobeseba. damatebiT, bankebs ecnobaT finansuri ganaTlebis kuTxiT erovnuli bankis midgomebi, ganxorcielebuli proeqtebi da wamowyebebi.
lyofilad ar miewodebaT iseTi mniSvnelovani informacia, rogoricaa efeqturi sapro-
3.11.1 finansuri ganaTleba
cento ganakveTi, savaluto riski, finansuri
finansuri ganaTleba qveynisTvis erT-erT
xarjebi da a.S. garda amisa, momsaxurebis gaw-
mniSvnelovan gamowvevas warmoadgens, rasac
evis dros arasakmarisad proaqtiulad xdeba
garkveulwilad „mistiuri myidvelis“ kvlevis
bankis mxridan momxmareblisTvis pretenziis
Sedegebic cxadyofs.
dafiqsirebis SeTavazeba. analogiuri kvleva SBFIC-sTan TanamSromlobiT saqarTvelos erovnuli bankma 2012 welsac Caatara. 2015 wlis kvlevam gamoavlina, rom 2012 wels aRmoCenili rigi xarvezebi dResac aqtualuria da saqarTvelos erovnuli bankis
finansurad ganaTlebuli adamiani informirebul momxmarebels niSnavs; amdenad, finansuri ganaTlebis sakiTxebze zrunva aris finansuri da ganaTlebis seqtorebis, ekonomikisa da mTlianad qveynis saerTo interesi. swored
maregulirebeli CarCos praqtikaSi Sesruleb-
am safuZvelze, saqarTvelos erovnuli banki
is done dabalia. saqarTvelos erovnuli banki
2014 wlidan aqtiurad muSaobs finansuri ga-
ganagrZobs bankebSi momxmareblebis uflebeb-
naTlebis strategiaze, romelSic, seb-Tan er-
is dacvis politikasa da praqtikaze aqtiur
Tad, moiazreba saxelmwifo da kerZo seqtor-
dakvirvebasa da kvlevas, aRmoCenili proble-
is, aseve, arasamTavrobo da saganmanaTleblo
mebis gadaWris gzebis Ziebis mizniT.
struqturebis CarTuloba.
113
ganaTleb-
fondis (SBFIC) dafinansebiTa da saqarTve-
saqarTvelos
los erovnuli bankisa da bankebis asociaciis
erovnulma bankma Caatara sxvadasxva Ron-
mxardaWeriT, dasrulda komerciul bankebSi
isZieba da gamosca sxvadasxva saganmanaTleblo
momxmarebelTa uflebebis dacvis TemasTan
masala.
dakavSirebuli saxelmZRvanelosa da praqti-
2015 is
wels
donis
qveyanaSi amaRlebis
finansuri mizniT,
kuli rveulis SemuSaveba. es programa moicavs finansuri ganaTlebis strategia
rogorc Teoriul masalas, aseve praqtikul
2015 wlis ganmavlobaSi saqarTvelos erovnu-
savarjiSoebs da mas komerciuli bankebi Tanam
li banki aqtiurad muSaobda saqarTvelos fi-
Sromlebis mosamzadeblad aqtiurad iyeneben.
nansuri ganaTlebis strategiaze, romelic warmoadgens rogorc finansuri ganaTlebis
broSurebi
ZiriTad principebsa da miznebs, aseve konk-
2015 wels, evropuli fondis samxreT-aR-
retul
mosavleT
samoqmedo
gegmas,
gansazRvruli
programebiTa da monawile mxareebiT.
evropisTvis
ganviTarebis
pro-
gramis (EFSE DF) mxardaWeriT, saqarTvelos erovnuli bankma daasrula muSaoba saswav-
finansuri ganaTlebis strategiis mizani sa-
lo masalaze fizikuri pirebisa da mcire da
zogadoebis finansuri codnis donis amaRle-
saSualo biznesisTvis. fizikuri pirebisTvis
baa, rac momxmareblebs optimaluri finan-
gankuTvnili broSura momxmareb lebs daex-
suri gadawyvetilebebis miRebaSi daexmareba.
mareba ipoTekuri kreditiT sargeblobisas in-
aRniSnuli dokumenti viTardeba saqarTvelos
formirebuli gadawyvetilebebi miiRon, xolo
erovnuli bankis mier da am procesSi CarTul-
mcire da saSualo biznesis warmomadgenlebi-
ni arian rogorc adgilobrivi dainterese-
sTvis gamiznuli broSura momxmareblebs mniS-
buli mxareebi, ise saerTaSoriso eqspertebi.
vnelovan rCevebs miawvdis sakuTari biznesis
adgilobrivi dainteresebuli mxareebis Ca-
ucxour valutaSi dafinansebasTan dakavSire-
monaTvali moicavs rogorc kerZo, ise sajaro
biT. aRniSnuli masalis dabeWdva 2016 wels
seqtoris warmomadgenlebs da maTi aqtiuro-
igegmeba.
ba da mondomeba kritikuli iqneba mocemuli proeqtis srulfasovani amoqmedebisaTvis.
dazogvis kalendari dazogvis kalendari warmoadgens finansuri
dokumentSi, aseve, warmodgenilia yvela is
ganaTlebis amaRlebisTvis ganxorcielebul
samizne jgufi, romelsac erovnuli finan-
kidev erT saintereso proeqts. saqarTvelos
suri ganaTlebis strategia iTvaliswinebs.
erovnulma bankma, germanuli Semnaxveli ban
maT Soris, soflad mcxovrebi mosaxleoba,
kebis fondTan (SBFIC) erTad SeimuSava da-
skolamdeli da skolis asakis axalgazrde-
zogvis kalendari, romelic momxmareblebs
bi da studentebi, adamianebi konkretuli
fulis dagrovebis 12 gansxvavebul da praqti-
cxovrebiseuli momentebis winaSe da a.S.
kul xerxs aswavlis.
saswavlo masala
saganmanaTleblo videorgolebi
momxmarebelTa uflebebis dacvis saswavlo
2015 wels saqarTvelos erovnulma bankma,
programa
qveyanaSi finansuri ganaTlebis amaRlebis mizniT, „xan akademiis“ (Khan Academy) finansebisa
2015 wels, germanuli Semnaxveli bankebis
114
da ekonomikis sakiTxebze Seqmnili popularu-
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
li saganmanaTleblo videoebis qarTuleno-
fulis dazogvis, ekonomikuri sistemis cvli-
vani versiebis ganviTareba daiwyo. videoebis
lebisa da finansuri momavlis Sesaxeb disku-
qarTulenovani versiebis Seqmna gulisxmobs
siaSi. 2015 wlis kvireulis devizi iyo „daa-
video-gakveTilebis teqstis Targmnas, Sinaar-
grove dRes, iyavi daculi xval.“
sis adgilobrivi bazris mixedviT adaptirebas da vizualuri gaformebis uzrunvelyofas.
fulis kvireulis farglebSi gaimarTa Semdegi aqtivobebi: fotogamofena, xatvis konkur-
„xan akademiis“ video-gakveTilebi sxvadasxva
si, sajaro leqciebi da a.S. saukeTeso moswav-
tipis da asakis msmenelzea gaTvlili. video-
leebma saqarTvelos erovnul bankSi moismines
masala momxmareblebis finansur da ekono-
leqcia erovnuli bankis istoriis, misi fun-
mikur codnas gaaumjobesebs da maT ukeTesi
qciebisa
finansuri gadawyvetilebebis miRebaSi daex-
moswavleebi, aseve, gaecnen sakaso centris
mareba.
muSaobas.
2015 wlis dekemberSi saqarTvelos erovnulma
msoflio dazogvis dRe
bankma ganaviTara da gamoaqveyna „xan akademi-
2015 wels msoflio dazogvis dRe saqarTveloSi
is“ xuTi videos qarTulenovani versia, Tumca
ukve meoTxed aRiniSna. am dRis aRniSvna mosax-
2016 wlis ganmavlobaSi, evropuli fondis
leobasa da komerciul bankebs Soris arsebuli
samxreT-aRmosavleT evropisaTvis ganviTare-
barieris gadalaxvis kargi saSualebaa.
da
dazogvis
kulturis
Sesaxeb.
bis programis (EFSE DF) mxardaWeriT, dagegmilia kidev 40-mde videos Cawera. pirveli
2015 wels, msoflio dazogvis dRis fargleb-
5 video moicavs iseT sakiTxebs, rogori-
Si saqarTvelos erovnuli bankis, germanuli
caa: mTliani Sida produqti (mSp) da misi Se-
Semnaxveli bankebis fondis (SBFIC) da 5 qar-
madgeneli komponentebi, depozitze procen-
Tuli komerciuli bankis (saqarTvelos banki,
tis daricxvis rTuli da martivi meTodebi,
Tibisi banki, liberTi banki, viTibi banki da
e.w. „72-is wesi“, moTxovnis kanoni. videoebi
finka banki) organizebiT sxvadasxva aqtivo-
ganTavsebulia specialurad am miznisTvis
ba Catarda. aRsaniSnavia socialur mediaSi
Seqmnil YouTube arxsa da aseve saqarTvelos
qveynis masStabiT gamocxadebuli konkursi,
erovnuli bankis momxmareblis gverdze: www.
romlis farglebSic bavSvebma Seasrules nax-
nbg.gov/cp.
atebi Temaze „ocnebis yulaba“ da daasaxeles dazogvis miznebi. gamarjvebulebs erovnulma
globaluri fulis kvireuli
bankma sakaso centrSi eqskursiaze umaspinZla,
2015 wels, saqarTvelos erovnuli bankis or-
komerciulma bankebma maT saCuqrad sabavS-
ganizebiT, moswavle axalgazrdobis erovnuli
vo anabrebi gauxsnes, xolo SBFIC-m bavSvebi
sasaxlis CarTulobiT da saerTaSoriso or-
sxvadasxva wamaxalisebeli saCuqriT daajil
ganizaciis Children and Youth Finance International
dova.
(CYFI) koordinaciiT, globaluri fulis kvi reuli (Global Money Week) saqarTveloSi meo-
swrafi, e.w. „onlain“ sesxebis gamcemi organi-
red aRiniSna. globaluri fulis kvireuli
zaciebi da sxva sakredito institutebi
msoflios mra val qveyanaSi yovelwliurad,
2015 wels SenarCunda swrafi, e.w. „onlain“
martis TveSi imarTeba da misi mTavari mizania
sesxebis gamcemi organizaciebis aqtiuroba.
xeli Seuwyos axalgazrda Taobis CarTulobas
es organizaciebi msoflios mraval qveyanaSia
115
gavrcelebuli da maT mier gacemuli sesxe
sakredito-sainformacio biuro
bi moklevadiani, „xelfasamde“ likvidobis
sakredito-sainformacio biuroebs finansur
problemebis
gamiznuli.
sistemebSi mniSvnelovani adgili uWiravs da
zogierT qveyanaSi, am tipis organizaciebis
am sakiTxze damatebiTi informaciis naxva
saqmianoba ar aris daregulirebuli, zogan
SesaZlebelia sakredito riskis da makro-
nawilobriv daregulirebulia, xolo zogan
prudenciuli riskebis nawilSi. sakredito
saerTod akrZalulia (mag. aSS-s ramdenime
sainformacio biuroebis gamarTuli funqci
StatSi). e.w. „onlain sesxebTan“ xSirad arag-
onireba saqarTvelos erovnuli bankisTvis
onivrulad maRali wliuri saprocento ga-
momxmarebelTa dacvis da Warbvalianobis kon-
nakveTebi da jarimebia dakavSirebuli. Tumca,
trolis kuTxiTac metad sayuradReboa.
Sesamsubuqebladaa
aseve unda aRiniSnos, rom es organizaciebi garkveul rols asruleben finansebTan wv-
saqarTveloSi moqmed sakredito biurosTan
domis gasaumjobeseblad.
yvela komerciuli banki da bevri sxva sakre dito organizacia TanamSromlobs. monacemeb-
saqarTvelos kanonmdeblobiT, e.w. „onlain“
is mimocvlis sqemaSi, finansuri institutebis
sesxebi ar ganekuTvneba erovnuli bankis regu
garda, CarTulia rigi sadazRvevo da salizin-
lirebis sferos. amasTan, am saqmianobasTan
go kompania, ramdenime sajaro struqtura da
dakavSirebuli riskebidan da gaxSirebuli
a.S. saqarTvelos erovnuli bankis dakvirvebiT,
pretenziebidan
saqarTvelos
ukanasknel periodSi momxmareblebis mxridan
erovnulma bankma daiwyo qveyanaSi moqme-
sakredito biurosTan dakavSirebiT preten-
di amgvari sesxebis gamcemi organizaciebis
ziebi sakmaod xSirad fiqsirdeba. Tavis mxriv,
sakredito portfelis masStabis Seswavla da
sakredito-sainformacio biuros ar gaaCnia
Sesabamisi maregulirebeli CarCos SemuSaveba
saWiro uflebamosileba, rom moaxdinos yvela
momxmarebelTa uflebebis dacvis kuTxiT. ma
saTanado wyaroebidan informaciis mogroveba
regulirebeli CarCos danergvisaTvis saWiroa
da mis miRma rCeba bevri sakredito organi-
sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorcieleba.
zacia, rac momxmareblis gadaxdisunarianobis
saerTaSoriso organizaciebTan, eqspertebTan
srulyofilad Sefasebas xels uSlis. amdenad,
da dainteresebul mxareebTan koordinaciiT,
mniSvnelovania
igegmeba sakanonmdeblo cvlilebebi, romleb-
uroebis maregulirebeli CarCos srulyofa
mac unda moicvas bazris yvela monawile, maT
sakredito informaciis mimocvlis sqemebTan
Soris, mikrosafinanso organizaciebi da rom-
dakavSirebuli xarvezebis aRmofxvris mizniT.
gamomdinare,
sakredito-sainformacio
bi-
lis erT-erT ZiriTad mizansac warmoadgens momxmareblebisTvis aucilebeli informaciis gamJRavneba (mag. informacia efeqturi wliuri
3.12 საერთაშორისო თანამშრომლობა
saprocento ganakveTis Sesaxeb). mniSvnelovania, rom sakanonmdeblo da regulatorulma
2015 wels saqarTvelos erovnuli banki aqti-
cvlilebebma gazardos segmentis gamWvirva-
urad iyo CarTuli bazelis sabanko zedamxed-
loba da xeli Seuwyos momxmareblebs finan-
velobis komitetis (BCBS41) bazelis sakon-
surad optimaluri gadawvetilebis miRebaSi.
sultacio
jgufis
(Basel Consultative Group,
41. Basel Committee on Banking Supervision 42. bazelis sakonsultacio jgufis Sesaxeb damatebiTi informaciisaTvis, ixileT: http://www.bis.org/bcbs/membership_bcg.htm. BCG aerTianebs Semdeg qveynebs: avstria, arabTa gaerTianebuli saamiroebi, axali zelandia, bulgareTi, germania, kolumbia, malaizia, meqsika, norvegia, peru, poloneTi, safrangeTi, saqarTvelo, tailandi, tunisi, ungreTi, filipinebi, yatari, Cile, CineTi da CexeTi.
116
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
BCG42) saqmianobaSi. aRniSnuli jgufis wevri
procesis monitoringsa da Sefasebas axdenen.
saqarTvelos erovnuli banki 2014 wels gax-
aseve, saqarTvelos erovnuli banki 2015 wlis
da. am jgufis wevrobis farglebSi, saqarT-
manZilze aqtiurad iyo CarTuli bazelis sa-
velos
warmomadgenlebi
banko zedamxedvelobis ko mitetis zedamxed-
monawilebdnen SexvedrebSi, sadac saerTaSor-
velobisa da danergvis jgu fis saqmianobaSi.
iso
mowinave
kerZod, aqtivebis klasifikaciis prudenciu-
midgomebis ganviTarebasTan erTad sakuTar
li midgomis saerTaSoriso standartebis Se-
codnasa da gamocdilebas uziarebdnen jgu-
muSavebisaTvis.
erovnuli
bankis
sazedamxedvelo
politikis
fis wevrebs. 2015 wels gaizarda saqarTvelos erovnuli saqarTvelos erovnulma bankma gaaRrmava Ta
bankis mier sabanko zedamxedvelobis kuTxiT
nam Sromloba bazelis sabanko zedamxedve lo
gatarebuli reformebis eqsporti. sabanko
bis komitetTan sazedamxedvelo Sesabamisobis
zedamxedvelobis kuTxiT gatarebuli refo
Sefasebis programis (RCAP – Regulatory Consist-
rmebis gacnobisa da gamocdilebis gaziarebis
ency Assessment Program) farglebSi. saqarTve-
mizniT, saqarTvelos erovnul banks stumrobd-
los erovnuli bankis TanamSromlebi aRniS-
nen sxvadasxva qveynis centraluri ban kebis
nuli programis gundSi eqspertebad arian
delegaciebi. aseve, saqarTvelos ero vnuli
miwveuli. programis farglebSi saqarTvelos
bankis
erovnuli
Soriso seminarebi sxvadasxva qveyanaSi, sabanko
bankis
TanamSromlebi
bazelis
komitetis wevr qveynebSi bazel III-is danergvis
warmomadgenlebma
Caatares
saer Ta
zedamxedvelobasTan dakavSirebul Temebze.
117
IV არასაბანკო ზედამხედველობა
118
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
4.1 ფასიანი ქაღალდების ბაზარი
oSi investorTa interesebis gazrdiT. aRsa niSnavia, rom is reformebi da investorze orientirebuli regulaciebi, romlebic wina
2015 wlis bolosTvis saqarTvelos fasiani
wlebSi gatarda bazris ganviTarebis wasaxal-
qaRaldebis bazarze saqmianobda 2 safondo
iseblad, produqtiuli aRmoCnda da sabolood
birJa, fasiani qaRaldebis 1 centraluri de-
gamoiRo is Sedegi, rac reformebis gatarebis
pozitari, 8 sabrokero kompania da fasiani
dawyebis periodSi iyo gaTvaliswinebuli. 2015
qaRaldebis 3 damoukidebeli registratori. 8
wlis ganmavlobaSi oTxi kompaniis mier 5-jer
sabrokero kompaniidan 2 ar iyo safondo bir-
ganxorcielda obligaciebis emisia, romlebic
Jis wevri. 2014 welTan SedarebiT sabrokero
ganTavsda sajaro SeTavazebis gziT. aseve,
kompaniebis raodenoba ar Secvlila. regis-
2015 wels kerZo SeTavazebis gziT ganTavsda
tratorebis mier iwarmoeboda 828 saaqcio sa-
oTxi saerTaSoriso safinanso institutis ob-
zogadoebis aqciaTa reestri, rac 10 saaqcio
ligaciebi RirebulebiT 203 mln lari. 2015
sazogadoebiT metia wina welTan SedarebiT.
wlis ganmavlobaSi sajaro SeTavazebis gziT ganxorcielda aqciebis erTi emisia, Rirebu
saangariSo weli gamoirCeoda savalo fasiani
lebiT 20 mln lari (ss viTibi banki jorjia, 1
qaRaldebis bazris ganviTarebiT da am sfer-
aqciis nominaluri Rirebuleba 1 lari).
119
cxrili N 4.1 obligaciebis sajaro emisia
#
emitenti
valuta/moculoba
vadianoba (weli)
nominali
saprocento ganakveTi(%)
1
M2 uZravi qoneba
dolari/20,000,000
2
dolar/1,000
9.50
2
samedicino korporacia eveqsi
dolari/15,000,000
2
dolar/1,000
9.50
3
finka banki saqarTvelo
lari/20,000,000
3
lari/100,000
10.10
4
jorjian uoTer end fauer
lari/5,000,000
2
lari/1,000
14.00
5
jorjian uoTer end fauer
lari/6,000,000
2
lari/1,000
refinansirebis ganakveTs +7.5%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
korporatiuli obligaciebis bazris ganvi-
korporatiuli bondebisa da safondo bazris
TarebisaTvis mniSvnelovania bazris monawile-
gaRrmaveba xels Seuwyobs finansuri warmoe-
Ta da saxelmwifos qmedebebis konsolidacia
bulebis bazris ganviTarebasac. Tavdapirve-
ganviTarebis swori safuZvlis Camoyalibebi-
lad aqtualuri iqneba ufro martivi instru-
saTvis. kerZod, saWiroa fasebis gamWvirva-
mentebi, savaluto forvardebi43 da svopebi44,
lobis
monawileTa
xolo Semdeg saprocento ganakveTis svopebi
ganaTleba, informaciis xelmisawvdomoba, fa-
da bolos ofcionebi45. zemoaRniSnuli ar ni-
siani qaRaldebis sabazro Rirebulebis gan-
Snavs, rom aseTi Tanmimdevroba mkacrad unda
sazRvra, emitentis gamWvirvaloba da sxva. aR-
iqnas daculi, Tumca swored aseTi gzis gavla
saniSnavia, rom korporatiuli obligaciebis
aris mosalodneli sxva qveynebis magaliTebis
bazris ganviTarebis gegma warmoadgens erT-
gaTvaliswinebiT. Tanabrad moxdeba rogorc
erTi mniSvnelovan nawils fasiani qaRaldeb-
sabirJo, aseve arasabirJo (igive OTC) segmen-
is bazris ganviTarebis strategiaSi. amJamad
tebis ganviTarebis xelSewyoba da arce rTi
strategiaze mimdinareobs muSaoba sxvadasxva
maTgani ar iqneba xelovnurad an adminis-
uwyebebidan
traciulad Cayenebuli upirates mdgo mare
uzrunvelyofa,
bazris
warmodgenili
specialistebis
jgufis mier.
obaSi, sxva instrumentebis xarjze. finansuri instrumentebiT vaWroba daSvebuli iqneba
2015 wlis tendencia aCvenebs, rom uaxloes
orive segmentze, Tumca bunebrivad zogierTi
wlebSi unda velodoT korporatiuli obli-
instrumenti daimkvidrebs Tavis adgils sa-
gaciebis bazris swraf zrdas, rac Tavis mxriv
birJo da zogic arasabirJo segmentze. aRniS-
xels Seuwyobs safondo bazris ganviTare-
nuli midgomiT, yvela instruments miecema
bas. fuladi, saxelmwifo fasiani qaRaldebis,
ganviTarebis maqsimaluri saSualeba.
43. savaluto forvardi - garigeba ucxouri valutis yidvis an gayidvis Sesaxeb, romlis angariSsworeba xorcieldeba garigebis dadebis dRidan 2 sabanko dReze meti periodis ganmavlobaSi. 44. savaluto svopi - garigeba ucxouri valutis yidvis an gayidvis Sesaxeb, misi Semdgomi gayidvis an gamosyidvis winaswar daTqmuli pirobebiT. 45. ofcioni - valdebulebis Sesrulebis saSualebis, formis, moculobis amorCevis ufleba, romelic xelSekrulebis (kontraqtis) pirobebiT eniWeba erT-erT monawile mxares, an xelSekrulebiT (kontraqtiT) ganpirobebul garemoebaTa gamo valdebulebebis Sesrulebaze uaris Tqmis ufleba.
120
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
kapitalis bazris ganviTarebis strategiis
103 procentiT metia wina wlis monacemTan Se-
erT-erT ZiriTad ideas warmoadgens saqarTve-
darebiT. 86 procentiiT gaizarda da 15.6 mln
los regionul finansur centrad Camoyalibe-
lari Seadgina valdebulebebis saerTo moc-
ba. centrad, romelic investorebs SesTavazebs
ulobam. kapitalis saerTo moculobam 52.9
samarTlian, gamarTul sakanonmdeblo bazas,
mln lari Seadgina, rac 2014 wlis analogiur
Tanamedrove
monacemTan SedarebiT 109 procentiiT aris
instituciur
mmarTvelobaze
dafuZnebul sainvesticio garemos, inovaciur,
gazrdili.
konkurentunarian servissa da msoflio klasis finansur infrastruqturas.
2015 wlis monacemebiT, klientebis portfelma (fuladi saxsrebi da fasiani qaRaldebi)
savalo fasiani qaRaldebis bazris gaaqtiure-
sabrokero kompaniebis mTliani aqtivebis 13
bam gavlena iqonia bazris Suamavlebis aqtivo-
procenti Seadgina da misi odenoba 8.9 mln
bis zrdazec. 2015 wlis 31 dekembrisTvis moq-
lariT ganisazRvra. aRsaniSnavia, rom klien-
medi sabrokero kompaniebis aqtivebis saerTo
tebis portfeli orjer gaizarda wina wlis
moculobam 68.4 milioni lari Seadgina, rac
analogiur monacemebTan SedarebiT.
diagrama N 4.1 sabrokero kompaniebis mTliani aqtivebis, valdebulebebis, kapitalis monacemebi da aqtivebSi klientis portfelis procentuli wilis dinamika wlebis mixedviT (2009-2015 ww.) 80
30%
70
25%
milioni lari
60 50 40
20.3% 20% 15.0% 12.8%
30
13.0%
12.4%
13.0%
7.6%
20
10% 5%
10 0
15%
35 12 23
35 23 12
45 14 31
47 18 29
30 6 24
34 8 25
68 16 53
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
aqtivebi valdebulebebi
0%
kapitali mibarebuli portfelis wili mTlian aqtivebSi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
121
cxrili N 4.2 sabrokero kompaniebis aqtivoba (2015 w) sabrokero kompaniis dasaxeleba ss „galt end Tagarts“ Sps „Tibisi brokeri“
moculoba (fasiani qaRaldi)
Rirebuleba (lari)
70,037,813
444,688,820
837,257
119,249,840
665,519,509
12,989,709
ss „kaukazus kapital jgufi“
746,561
66,850
Sps „qarTu brokeri“
62,637
44,096
Sps „abbi aset menejmenti“
-
-
Sps „stoqs“
-
-
Sps „Tbilisis treiderTa klubi“
-
-
737,203,777
577,039,31546
Sps „liberTi siqiuriTiz“
sul
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
sabrokero kompaniebis mier sabirJo da arasa-
mln cali fasiani qaRaldi). 2014 wlis analo-
birJo garigebaTa Rirebulebam 577 mln lari
giur
Seadgina (737.2 mln cali fasiani qaRaldi).
20-jer, xolo moculoba 27-jer gaizarda.
aqedan birJis savaWro sesiebze daido 1.7
aqedan, birJis savaWro sesiaze daido 1.6 mln
mln laris garigeba (7.6 mln cali fasiani
laris garigeba, xolo birJaze dafiqsire-
qaRaldi), xolo birJis gareT 575.3 mln laris
buli garigebebis Rirebulebam 944 mln lari
garigeba (729.6 mln cali fasiani qaRaldi).
Seadgina. amis garda, registratorebis mier
monacemebTan
SedarebiT
Rirebuleba
warmoebul reestrebSi aisaxa is garigebebi, 2015 wlis 31 dekembris monacemebiT, saqarT-
romlebic moqmedi kanonmdeblobiT ar eqvem-
velos safondo birJis savaWro sistemaSi
debareba safondo birJaze dafiqsirebas (mem-
daSvebuli iyo 128 emitentis fasiani qaRal-
kvidreobiT gadacema, Cuqeba da sxva). 2015
di. saangariSo periodSi savaWro sesiebze da
wlis ganmavlobaSi ganxorcielda 105 aseTi
birJaze dafiqsirebul garigebaTa saerTo
garigeba 5.3 mln fasian qaRaldze.
Rirebulebam 945.6 mln lari Seadgina (2,285 diagrama N 4.2 vaWrobis ZiriTadi maCveneblebi (savaWro sesiebze dadebuli da birJaze dafiqsirebuli garigebebi) 2007-2015 ww. 1,000
3,500
moculoba (milioni cali)
800 2,500
700
2,000
600 500
1,500
400 300
1,000
200
500
100
0
0 2007
2008
moculoba
2009
2010
2011
Rirebuleba
2012
2013
2014
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
46. aRniSnuli Rirebulebis mniSvnelovani nawili ukavSirdeba saerTaSoriso bazarze ganxorcielebul operaciebs.
122
Rirebuleba (milioni lari)
900
3,000
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
cxrili N 4.3 krebsiTi informacia savaWro sesiebze dadebuli da birJaze dafiqsirebuli maCveneblebis mixedviT (2012-2015 ww.) fasiani qaRaldebis moculoba
garigebis raodenoba
fasiani qaRaldebis Rirebuleba (lari)
weli
2015
2014
2015
2014
2015
2014
sabirJo
120
131
6,157,585
12,122,547
1,635,820
46,549,015
dafiqsirebuli
579
115
2,278,584,220
73,306,185
943,987,562
942,647,422
sul
699
513
2,284,741,805
252,679,511
945,623,382
52,485,730
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 4.3 savaWro sesiebze da birJaze dafiqsirebuli garigebebis raodenoba wlebis mixedviT (2007-2015 ww.) 8,000 7,000
raodenoba
6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 0 2007
2008
dafiqsirebuli
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
sabirJo wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels centralur depozitarSi deponire-
ebiT centralur depozitarSi fasian qaRal-
buli iyo 12.2 mln fasiani qaRaldi da 12 mln
debze tranzaqciebis raodenoba Semcirebulia
lari. wina wlis analogiur monacemTan Sedar-
23 procentiT, xolo brunva 63 procentiT.
123
diagrama N 4.4 centralur depozitarSi deponirebuli fasiani qaRaldebi wlebis mixedviT (2008-2015 ww.) 100
1,300
91
90
1,100
80
milioni lari
900
1,047
70 60
55
700
50 630
40 30
18
20
22
17
249
10
7 227
2008
2009
2010
110
brunva
2011
300 12
0 2007
500
33
2012
52
64
40
2013
2014
2015
100 (100) 2016
tranzaqciebis raodenoba wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saangariSo wels centralur depozitarSi
nobas, wina wlis maCvenebelTan mimarTebaSi
10.2 mln lariT Semcirda fuladi saxsrebis
dafiqsirebulia 78 procentiT kleba.
brunva. rac Seexeba tranzaqciebis raode-
diagrama N 4.5 centralur depozitarSi deponirebuli fuladi saxsrebi wlebis mixedviT (2008-2015 ww.)
Rirebuleba (milioni lari)
140
895
120
900 763
127
800 700
637
100 80
600
499
469
500
393
60
400
348
300
40
200 20 10
0 2007
2008
brunva
2009
19 2010
14 2011
23
22
2012
2013
75 11 2014
100 0
2015
2016
tranzaqciebis raodenoba wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
124
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
4.2 სხვა ფინანსური ინსტიტუტები
4.2.1 mikrosafinanso organizaciebi mikrosafinanso seqtoris ganviTarebisa da zrdis tendencia 2015 welsac SenarCunda.
sxva finansuri institutebi moicavs sakredi-
2014 wlis monacemebTan SedarebiT, mTliani
to kavSirebs, mikrosafinanso organizaciebs,
aqtivebis odenoba 46 procentiT gaizarda da
kvalificiur sakredito institutebs, valu-
1.6 miliardi lari Seadgina. mateba Tanabar-
tis gadamcvlel punqtebs da fuladi gza-
proporciulad ganxorcielda valdebulebeb-
vnilebis ganmaxorcielebel pirebs.
isa da kapitalis xarjze, ramac Sesabamisad 1.2 mlrd lari da 364 mln lari Seadgina. aqtiveb-
2015 wlis 31 dekembrisaTvis safinanso sferos
is zrdis 2015 wlis maCvenebeli (46 procenti)
sxva monawileebs warmoadgenda 15 sakredito
mcirediT aRemateba wina wlebis aqtivebis
kavSiri, 70 mikrosafinanaso organizacia (maT
zrdis tempis saSualo monacems, romelic
Soris erTi kvalificiuri sakredito institu-
daaxloebiT 42 procents utoldeboda. mik-
ti), 1115 valutis gadamcvleli punqti da 45
rosafinanso organizaciebze kvlavac narCun
fuladi gzavnilebis ganmaxorcielebeli piri.
deba „msubuqi“ zedamxedvelobis reJimi.
diagrama N 4.6 mikrosafionanso organizaciebis mTliani aqtivebi, valdebulebebi, kapitali da mTliani valdebulebebis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi 80%
1,800
79%
1,600 77%
2012
2013
2014
2015 I
2015 II
2015 III
1,611 1,247 364
679 508 171
2011
75% 74% 73% 72%
303
444 316 128
2010
0
1,277 974
200
271
71%
203
400
812 609
74%
600
1,107 836
75%
800
76%
76%
354
75%
1,546 1,192
1,000
78% 77%
77%
328
76%
1,416 1,089
1,200
310 228 82
milioni lari
1,400
77%
2015 IV
71% 70%
mTliani aqtivebi mTliani valdebulebebi mTliani kapitali mTliani vald. dinamika aqtivebTan mimarTebaSi (marjvena RerZi)
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wlis monacemebiT wminda sesxebis odeno-
Tanafardobis wilobrivi maCvenebeli bolo
ba 1.17 mlrd lariT ganisazRvra da mTliani
wlebis ganmavlobaSi arsebiTad ar Secvlila.
aqtivebis 73 procenti Seadgina. aRsaniSna-
wminda sesxebis zrdis tempma gasul wels 39
via, rom wminda sesxebis mTlian aqtivebTan
procenti Seadgina.
125
diagrama N 4.7 wminda sesxebis zrdis dinamika aqtivebTan mimarTebaSi 1,800 1,600
2010
2012
1,611 1,134
841 615
444
2011
1,171
1,546
0
346
310
200
227
400
812
600
1,087
1,107
800
1,010
1,277
1,000
1,416
1,200
679 513
milioni lari
1,400
2013
2014
2015 I
2015 II
2015 III
2015 IV
mTliani aqtivebi wminda sesxebi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wlis monacemebiT mikrosafinanso seqto-
(portfelis 22 procenti);
ris mTlianma sakredito portfelma 1.2 mlrd
2. soflis meurneoba da metyeveoba _ 255 mln
lari Seadgina. igi ZiriTadad warmodgenilia
lari (portfelis 21 procenti);
sami seqtoriT:
3. samomxmareblo sesxebi _
1. vaWroba da momsaxureba _ 269 mln lari
(porÂtfelis 47 procenti).
561 mln lari
diagrama N 4.8 mikrosafinanso organizaciebis sakredito portfelis struqtura 1,400
55%
milioni lari
1,200 1,000 67
800
200 0
533
521
600 400
115
82
67 59 49 102 92 105 2011
177
113
111
45% 561
561
30%
276 218
238
245
255
143
146
140
131
170
203
222
243
269
2012
2013
2014
2015 I
2015 II
2015 III
2015 IV
vaWroba da momsaxureba samomxmareblo sesxebi samomxmareblo sesxebis wili mTlian sesxebSi
40% 35%
428
188
50%
25% 20% 15%
soflis meurneobis da metyeveobis wili mTlian sesxebSi soflis meurneoba da metyeveoba sxva
vaWroba da momsaxurebis wili mTlian sesxebSi wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
126
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 4.8-is mixedviT 2015 wlis ganma-
bazrisaTvis SeTavazebul produqtebze arse-
vlobaSi vaWroba/momsaxurebisa da sxva seq-
buli maRali marJebis gamo, mikrosafinanso
torebze gacemuli sesxebis wilebis matebis
seqtori maRali momgebianobiT xasiaTdeba (ix.
fonze, fiqsirdeba soflis meurneobis seq-
diagrama N 4.9). gasaTvaliswinebelia, rom ar-
torze gacemuli sesxebis wilis kleba, Tumca
sebuli „msubuqi“ zedamxedvelobis reJimi ar
mikrosafinanso organizaciebis mier soflis
iTvaliswinebs saqarTvelos erovnuli bankis
meurneobis dakreditebis tendencia narCun
mier sesxebis SesaZlo danakargebis rezerveb-
deba.
is adekvaturobis inspeqtirebas.
diagrama N 4.9 mikrosafinanso organizaciebis momgebianobis parametrebi 10.0%
45% 9.1% 8.8%
40%
8.3%
9.0%
8.3% 39.1%
35%
8.0%
7.6% 33.1%
6.7%
30%
33.2%
33.7%
7.0%
6.2% 25%
6.0%
27.1% 24.1%
20%
5.0%
22.2% 2009
2010
ROE (marcxena RerZi)
2011
2012
2013
2014
2015
ROA (marjvena RerZi) wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
gasuli wlebis maCveneblebis msgavsad, aqtivebis dafinansebis mTavar wyaros (saSualod 69 procenti) nasesxebi saxsrebi Seadgens.
127
mln lari
diagrama N 4.10 nasesxebi saxsrebis struqtura, ararezidenti organizaciebidan da fizikuri pirebidan moziduli resursebis dinamika 1,400
90%
1,200
80%
1,000 173
800
223
166 600
83 91
400 200 0
23 75 13 2009
58 106 44 2010
67 139
230
82
145
2011
2012
391
440
279
251
70% 60%
496
475
50% 40%
328
255
30%
223
288
350
366
406
403
2013
2014
2015 I
2015 II
2015 III
2015 IV
sxva
sesxebi fizikuri pirebidan
sesxebi ararezidenti finansuri institutebidan da iuridiuli pirebidan
fin. ins. da iuridiuli pirebidan moz. sesxebis wili (marjvena RerZi)
20% 10%
fiz. pirebidan moziduli sesxebis wili (marjvena RerZi) wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
nasesxebi saxsrebis 34 procenti fizikuri
mniSvnelovania,
rom
sacalo
investorebis
pirebidan aris moziduli. ucxouri da rezi-
arsebiTi klebis gamo, periodebis mixedviT
denti institucionaluri dafinansebis zrd-
mcirdeba miso-ebis kreditori fizikuri pi-
isa da sacalo investorebTan dakavSirebiT
rebis saerTo raodenoba, Tumca aRniSnul
erovnuli bankis mier gatarebuli mizanmima-
maCvenebels zrdis msxvili investori fizi-
rTuli qmedebebis fonze, 2014-15 wlebSi mi-
kuri pirebis ricxovnebis zrda. (ix. diagrama
so-ebis valdebulebebis struqturaSi fizi-
N 4.11)
kuri pirebidan moziduli saxsrebis xvedriTi wili Semcirda.
2015 wels aqtiurad gagrZelda muSaoba mikrosafinanso
organizaciebTan,
romlebic
warmodgenili monacemebis mixedviT, gasul
izidavdnen resursebs naklebad informire-
wels fizikuri pirebidan moziduli saxsrebis
buli sacalo investorebidan da romlebmac
zrdam 40 procenti Seadgina. dolarizaciis
gamoxates mzadyofna biznes modelis cvli-
95 procentiani maCveneblis fonze, mateba
lebasTan
mniSvnelovanwilad laris kursis gaufasure-
warmoadgines samoqmedo gegma, romelic iT-
bis efeqts warmoadgens, realurad ki mate-
valiswinebda fizikuri pirebidan SedarebiT
bam 10 procenti Seadgina. am maCveneblis 64
mcire odenobis moziduli saxsrebis Semcire-
procenti saqarTvelos erovnuli bankis mier
bas da sacalo segmentidan etapobriv gasv-
kvalificiur sakredito institutad aRiare-
las. sakiTxi gansakuTrebiT mniSvnelovania im
buli miso-s mier mozidul saxsrebs ukavS-
fonze, rodesac ucxouri valutiT denomin-
irdeba, danarCeni ki seqtoris dafinansebis
irebul sabanko depozitebze saprocento ga-
kuTxiT msxvili investorebis aqtivobis zrdis
nakveTebi rekordulad Semcirda.
Sedegia.
128
dakavSirebiT.
am
organizaciebma
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 4.11 fizikuri pirebidan nasesxebi saxsrebi da kreditori pirebis raodenoba 450
2,500
350
2,000
300
50
403
406
350
288
234
223
197
180
145
100
159
150
270
200
366
250
255
miliardi lari
400
1,500
1,000
0
500 2012 IV
2013 I
2013 II 2013 III 2013 IV
2014 I
2014 II 2014 III 2014 IV
2015 I
2015 II 2015 III 2015 IV
fiz. pirebidan moziduli saxsrebi - marcxena RerZi kreditori fiz. pirebis raodenoba (kvalificiuri misos kreditori fizikuri pirebis gareSe) marjvena RerZi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
gegmis Sesabamisad, aRniSnulma mikrosafinan-
romelic eyrdnoba saqarTvelos erovnuli
so organizaciebma Sewyvites fizikuri pire-
bankis Sesa xeb organuli kanonis 481 muxlis
bidan saxsrebis mozidvis kuTxiT warmoebuli
mixedviT miniWebul uflebamosilebas.
sareklamo kampania da daiwyes sacalo msesxeblebis SedarebiT kvalificiuri investore-
mniSvnelovania, rom saxsrebis ganTavsebisas
biT Canacvlebis procesi, rac nawilobriv
mosaxleobam miiRos gonivruli da informire-
2014-2015 wlebSi ganxorcielda da 2016 wel-
buli gadawyvetileba da Tanxis dabandebamde
sac grZeldeba.
aucileblad gaiTvaliswinos, rom maRali saprocento sargebeli sxva Tanabar pirobebSi
aseve,
gansakuTrebuli
yuradReba
daeTmo
aseve maRal riskTan asocirdeba.
saqarTvelos bazarze moqmed seb-Si araregistrirebul arasabanko finansur Suamav-
aRsaniSnavia, rom 2015 wlis ganmavlobaSi
lebs, romlebic sxvadasxva sareklamo saSu-
erovnuli banki kvlav ganagrZobda muSaobas
alebiT axdendnen saxsrebis mozidvas sacalo
sakanonmdeblo CarCoze, romelic miznad isax-
bazarze. mniSvnelovania, rom saqarTvelos
avs maregulirebeli normatiuli bazis dax-
erovnuli bankis intensiuri komunikaciis Se-
vewas mikrosafinanso organizaciebis momsa
degad, am organizaciebis umravlesobam Sewy-
xurebis momxmarebelTa interesebis dacvis
vita fizikuri pirebis farTo masebidan sax-
kuTxiT. sakuTriv, ganixileboda iseTi ini-
srebis mozidva da aRniSnul saqmianobasTan
ciativebi,
dakavSirebuli sareklamo kampania. saqarTve-
auci lebeli informaciis miwodeba da aseve,
los erovnuli banki agrZelebs muSaobas ar-
fizikuri pirebisgan mozidul saxsrebze gar
sebuli sakanonmdeblo CarCodan gamomdinare,
kveuli zRvris SesaZlo daweseba.
rogoricaa
momxmareblisaTvis
129
V ფულის გათეთრების ინსპექტირება და ზედამხედველობა
130
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
2015 wels saqarTvelos erovnuli banki agrZelebda ukanono Semosavlis legalizaciisa da terorizmis dafinansebis aRkveTis xelSewyobas. FATF-is 2012 wlis standartebis Sesabamisad, riskze damyarebuli midgomis implementaciis mizniT, saangariSo wels gan xorcielda struqturuli reorganizacia. 2015 wels dainerga komerciuli bankebis riskze damyarebuli zedamxedveloba, rac mo icavs komerciuli bankebisgan distanciuri formiT informaciis (angariSgeba da Sida kontrolis sistemis aRweriloba) miRebas, damuSavebas, monacemebis dinamikaSi dakvirvebas, problemuri institutis an institutis SigniT arsebuli riskebis adreul identificirebas da identificirebuli riskebis Sesabamisi sazedamxedvelo RonisZiebebis gatarebas. distanciuri zedamxedvelobis ganxorcielebis mizniT SemuSavebuli angariSgebis forma moicavs komponentebs, romlebic yvela komerciul banks axasiaTebs da saSualebas iZleva ganisazRvros komerciul bankSi arsebuli sisusteebi ukanono Semosavlis legalizaciis da terorizmis dafinansebis aRkveTis kuTxiT da sxva negatiuri tendenciebi. angariSgebis analizis safuZvelze, TiToeul komerciul banks eniWeba riskis done, rac efuZneba komponentebis „klientTa bazis struqturis“, „sabanko produqtebis/operaciebis“, „geogra
fiuli arealis mixedviT ganxorcielebuli operaciebis“ riskianobis saerTo maCvenebelsa da komponentis „Sida kontrolis sistemis“ Sefasebas. komponentebis Sefaseba, Tavis mxriv, efuZneba am komponentebis Semadgeneli faqtorebisa da calkeul SemTxvevebSi qvefaqtorebis raodenobriv an moculobiT da xarisxobriv analizs. amasTan, Sefasebisas mxedvelobaSi miiReba komerciuli bankis moculoba da saqmianobis mravalferovneba. am etapisTvis SemuSavebulia riskze dafuZnebuli midgomis proeqtebi zedamxedvelobas daqvemdebarebuli arasabanko finansuri institutebisaTvis da mimdinareobs aRniSnuli proeqtebis ganxilva xsenebul subieqtebTan. proeqtis dasruleba igegmeba 2017 wlis pirvel naxevarSi. distanciuri zedamxedvelobis danergvis paralelurad miRebulia komerciuli bankebis adgilze inspeqtirebis axali saxelmZRvanelo, romelic riskze dafuZnebuli midgomis gaTvaliswinebiT gansazRvravs Semowmebis dagegmvis process, miznebs, tipebs (kompleqsuri, Tematuri, damatebiTi), SemmowmebelTa ufleba-movaleobebs, Semowmebis Tematikas, meTodologias da sxva mniSvnelovan sakiTxebs.
131
VI საგადახდო სისტემები
132
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saqarTveloSi sagadaxdo sistemebi dinamiu
uflebebi, amaRldes sagadaxdo momsaxure-
rad viTardeba da ufro usafrTxo da efeq-
bis xarisxi. am mizniT, 2015 wels saqarTve-
turi xdeba. qveyanaSi arsebuli yvelaze mniS-
los erovnulma bankma SeimuSava „sagadaxdo
vnelovani sagadaxdo sistema (drois realur
momsaxu rebis
reJimSi angariSsworebis _ RTGS sistema),
lisaTvis aucilebeli informaciis miwodeb-
romlis operatoric saqarTvelos erovnuli
is wesi“, romelic amoqmeddeba 2016 wlis 1
bankia, 2015 wels, wina wlis msgavsad, inarCu-
maisidan. wesis SemuSavebisas gamoyenebul iqna
nebs uwyvetobis maCvenebels 99.9 procentis
evroparlamentisa da evropuli sabWos direq-
doneze, rac bolo wlebSi gatarebuli mni
tiva sagadaxdo momsaxurebis Sesaxeb.
ganxorcielebisas
momxmareb-
Svnelovani infrastruqturuli reformebis warmatebasa da danergili sistemebis mdgra-
qveynis SigniT ucxouri valutiT angariSs-
dobaze miuTiTebs.
worebis gaumjobesebis mizniT, 2015 wels ganxorcielda erovnuli bankis ZiriTadi sa-
am periodSi infrastruqturis ganviTarebis
banko sistemis integracia SWIFT-is siste-
paralelurad, aseve dinamiurad viTardeboda
masTan. danergili moduli saSualebas iZleva
sagadaxdo momsaxurebis sferoc, gaizarda sa-
eleqtronulad, avtomatur reJimSi ganxor-
gadaxdo momsaxurebis provaiderebis raode-
cieldes erovnuli bankis klientebisagan ucx-
noba da ufro mravalferovani gaxda maT mier
our valutaSi davalebis, maT Soris valutis
gaweuli momsaxurebac. ganviTarebis arsebuli
gadacvlis davalebebis miReba/Sesruleba, es
tendenciebidan gamomdinare, mniSvnelovania
ki amaRlebs ucxouri valutiT gadaxdis ope
sagadaxdo momsaxureba akmayofilebdes maRal
raciebis efeqturobasa da usafrTxoebas.
standartebsa da wesebs. aseve mniSvnelovania momxmareblisaTvis xelmisawvdomi da gamWir-
saangariSo wels gagrZelda muSaoba sagadax-
vale iyos sagadaxdo momsaxurebis pirobebi
do sistemebis regulirebis mimarTulebiT
da mas saSualeba hqondes gaakeTos informire-
_ „sagadaxdo sistemisa da sagadaxdo momsa
buli arCevani, daculi iyos momxmareblis
xurebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT mini-
133
Webuli uflebamosilebis farglebSi daixvewa
RTGS sistemaSi ganxorcielebuli operaciebis
maregulirebeli normatiuli aqtebis Se mu
statistika
Savebisa da angariSgebis formebi. 2015 wlis
2015 wlis ganmavlobaSi drois realur re-
seqtembridan komerciul bankebSi dainerga
JimSi angariSsworebis (RTGS) sistemaSi ganx-
qveynis SigniT ganxorcielebuli gadaxdebis
orcielda 19.2 mln gadaxdis operacia (dReSi
angariSgebis ganaxlebuli formebi, romlebic
saSualod 77.5 aTasi operacia), Tanxobrivi
sagadaxdo bazris zedamxedvelobis miznebi-
maCvenebliT 134.9 miliardi lari (dReSi saSu-
saTvis ufro sruli statistikuri infor-
alod 525.5 mln lari). 2014 welTan SedarebiT
maciis miRebis saSualebas iZleva. erovnul
RTGS sistemaSi gadaricxvebis raodenoba 4
bankSi aseve daiwyo muSaoba mniSvnelovani sa-
milioniT (26.5 procentiT), xolo Tanxobrivi
gadaxdo sistemisa da sagadaxdo momsaxurebis
maCvenebeli 4.1 miliardi lariT (3 procentiT)
mniSvnelovan provaiderad aRiarebis Sesabamis
gaizarda.
kriteriumebze da aseTi pirebis mimarT dadrois realur reJimSi angariSsworebis sis-
matebiTi moTxovnebis dawesebaze.
temis statistikuri monacemebi ixileT qvemoT warmodgenil diagrama N 6.1 da diagrama N 6.2-ze.
diagrama N 6.1 RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2015 weli) 14
2,500
2,000
10 1,500
8 6
1,000
4 500
2
Tanxa
dekemberi
noemberi
oqtomberi
seqtemberi
agvisto
ivlisi
ivnisi
maisi
aprili
marti
Tebervali
0 ianvari
0
raodenoba
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
134
aTasi operacia
Tanxa (mlrd lari)
12
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 6.2 RTGS sistemaSi ganxorcielebuli gadaricxvebi (2002-2015 ww.) 25
160
20
120 100
15
80 10
60 40
aTasi operacia
Tanxa (mlrd lari)
140
5
20 0
2002
2003
Tanxa
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
0
raodenoba wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels RTGS sistema wina wlebis msgavsad
erT-erT umniSvnelovanes saSualebad. aRsan-
inarCunebs umniSvnelovanes rols rogorc
iSnavia, rom RTGS-is arsebuli sistema ukve 5
didi Tanxobrivi moculobis, aseve mcire
welia funqcionirebs da miuxedavad imisa, rom
moculobis (sacalo) gadaxdebis kuTxiT. 2014
am xnis ganmavlobaSi mniSvnelovnad gaizarda
wlis msgavsad, saqarTveloSi ganxorcielebu-
mis mier damuSavebuli tranzaqciebis mocu-
li gadaxdebis saerTo brunvaSi (Tanxobrivi
loba (87 procentiT raodenobrivad da 67
sididis) erovnuli bankis RTGS sistemiT da-
procenti Tanxobrivad), dRis Sida angariSs-
muSavebuli
Seadgina
worebis procesze amas gavlena ar mouxdenia.
73 procenti (2014 wels iyo 75.7 procenti).
kerZod, dRiuri tranzaqciebis 50 procentze
aRniSnuli sul mcire 4-jer aRemateba unaRdo
meti daaxloebiT 13 saaTisaTvis, xolo 90
gadaxdebisaTvis saqarTveloSi gamoyenebul
procenti ki dRis daxurvamde48 mniSvnelovnad
nebismier sxva sistemas/saSualebas47 da amgva
adre, 16 saaTisaTvis ukve Sesrulebulia (ix.
rad rCeba finansuri resursebis moZraobis
diagrama N 6.3).
tranzaqciebis
wilma
47. garda qveyanaSi arsebuli sagadaxdo sistemebisa, bankebi saWiroebis SemTxvevaSi unaRdo gadaxdebisaTvis/angariSsworebisaTvis aseve iyeneben pirdapir sakorespondento urTierTobebsac. gansakuTrebiT es exeba ucxouri valutiT gadaricxvebs. 48. RTGS sistemis wesebis mixedviT 18 saaTisaTvis xorcieldeba sistemis meore SezRudva, ris Semdegac monawileebs aRar aqvT saSualeba sakuTari angariSsworebis angariSidan awarmoon gadaricxvebi, mxolod amis Semdeg xorcieldeba dRis daxurva.
135
diagrama N 6.3 RTGS sistemaSi dRis ganmavlobaSi bankTaSorisi gadaricxvebis Sesruleba
17:00 16:00 15:00 14:00 13:00 12:00 11:00 10:00
Sesruleba 50%
Sesruleba 75%
oqtomberi
ivlisi
aprili
ianvari, 2015
oqtomberi
ivlisi
aprili
ianvari, 2014
oqtomberi
ivlisi
aprili
ianvari, 2013
oqtomberi
ivlisi
aprili
ianvari, 2012
oqtomberi
ivlisi
aprili
ianvari, 2011
9:00
Sesruleba 90%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels mniSvnelovnad gaizarda sabaraTe
TamaSobs bankis Sida gadaricxvebi (26 pro-
sistemebiT gadaxdebis raodenobis wili un-
centi) da RTGS sistemis saSualebiT ganx-
aRdo ga足dax足debis saerTo raodenobaSi da Sea足
orcielebuli gadaricxvebi (19.6 procenti).
dgina 53.9 procenti (2014 wels _ 44.6 procen-
aRsaniSnavia, rom saqarTvelos teritoriaze
ti). damuSavebuli gada足 xdebis raodenobrivi
ucxouri valutiT ganxorcielebuli unaRdo
maCveneblebis mxriv aseve mniSvnelovan rols
gadaxdebis roli tradiciulad umniSvneloa.
diagrama N 6.4 qveynis SigniT gadaxdis operaciebi sagadaxdo sistemebisa da maTi Sesrulebis sxva saSualebebis mixedviT (2015 w.) Tanxobrivad
raodenobrivad
0.9% 5.6%
5.0%
0.2%
53.9% 15.4%
0.0% 0.4%
72.8%
19.6%
0.1% 26.0%
gadaxdebi RTGS sistemiT bankebis sakor. gadaxdebi lariT gadaxdebi sabaraTe sistemebiT
bankebis Sida gadaxdebi lariT ucxouri valutiT gadaricxvebi (garda sabaraTe gadaxdebisa) ucxouri valutiT ararez. bankebis gamoyenebiT
SeniSvna: ucx. valutiT ararez. bankebis gamoyenebiT gadaricxva moicavs rezidenti bankebis klientebs Soris gadaricxvas, romlis mixedviTac bankebs Soris saboloo angariSsworeba ganxorcielda ararezident bankebSi arsebuli sakorespondento angariSebiT.
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
136
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
eleqtronuli sagadaxdo instrumentebi
5 wlis ganmavlobaSi stabilurad mcirdeba
2015 wlis ganmavlobaSi, 2014 wlis msgavsad,
da 2015 wels mTliani unaRdo gadaxdebis 12.6
eleqtronuli gadaxdis saSualebebis (saga
procenti Seadgina. Tanxobrivi maCveneblebiT,
daxdo baraTebis, internet bankingis da sxva)
internet bankingiT inicirebuli davalebis
mimarT momxmareblebis damokidebuleba tra
safuZvelze ganxorcielebuli gadaxdebis wi
diciulad pozitiuria. momxmareblebis mier
li kvlav li deria unaRdo gadaxdis opera-
gamoyenebuli
instrumentebidan
ciebs Soris (2015 wels misi wili Seadgens 67.8
wamyvani kvlav sagadaxdo baraTebia. 2015 wels
procents, rac 3.2 procentuli punqtiT metia
kidev ufro gaizarda sabaraTe instrumente-
2014 welTan SedarebiT).
sagadaxdo
biT ganxorcielebuli gadaxdis operaciebis raodenobis wili mTlian unaRdo gadaxdebSi
2015 wels saqarTveloSi dainerga eleqtronu-
da 62.7 procenti Seadgina (2014 wels _ 57.5
li gadaxdebis Sesrulebis gamartivebuli da
procenti). aseve mniSvnelovania internet-
Tanamedrove meTodi _ mobiluri telefonis
bankingis meSve obiT ganxorcielebuli tran-
gamoyenebiT. kerZod, NFC teqnologiis mxar-
zaqciebis wilic, romelmac wlis jamuri Sede-
damWeri mobiluri telefonis mflobels spe-
gebiT Seadgina 20.1 procenti (2014 wels 21.3
cialuri aplikaciis meSveobiT SeuZlia mobi-
procenti). aRsaniSnavia, rom klientis mier
lur telefons miabas sagadaxdo baraTi da
uSualod bankSi qaRaldiT wardgenili sakred-
misi saSualebiT msoflios nebismier werti
ito sagadaxdo davalebebis wili ukanaskneli
lSi ganaxorcielos ukontaqto gadaxdebi.
diagrama N 6.5 unaRdo gadaxdebis ganawileba sagadaxdo davalebis inicirebis mixedviT Tanxobrivad
raodenobrivad
2.0% 0.1%
0.6%
2.3%
25.9%
0.1%
3.8%
12.6%
20.1%
2.0%
67.8%
internet bankingi
62.7%
telefoni/mobiluri bankingi
sagadaxdo baraTi sxva eleqtr. saSualeba
qaRaldiT sakredito sagadasaxado davaleba
sadebeto davaleba
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
137
sagadaxdo baraTebi
raodenoba 2014 wlis dekembris Tvis maCven-
2015 wlis bolosaTvis saqarTveloSi moq-
ebelTan SedarebiT TiTqmis ganaxevrda (Sem-
medi komerciuli bankebis mier gamoSvebuli
cirda 49 procentiT), maSin roca gamoSvebuli
baraTebis raodenobam 8.1 milioni Seadgina.
sadebeto baraTebis raodenoba gaizarda 18
es maCvenebeli 5 procentiT metia 2014 wlis
procentiT da Seadgina 7.4 milioni. gamoSve-
dekembris Tvis monacemTan Sedare biT. qveya-
buli sakredito baraTebis wilma sul gamoS-
naSi 10 sul mosaxleze daaxloebiT 22 baraTia
vebul baraTebSi 2015 wlis bolos Seadgina
gamoSvebuli.
9 procenti. 2012-2015 wlebis ganmavlobaSi qveyanaSi gamoSvebuli sagadaxdo baraTebis
2015 wlis dekembris mdgomareobiT, saqarT-
dinamika naCvenebia diagrama N 6.6-ze.
veloSi gamoSvebuli sakredito baraTebis
diagrama N 6.6 gamoSvebuli sagadaxdo baraTebi 2012-2015 ww.
mln baraTi
8 6 4 2
sakredito
sadebeto
2015
2014
2013
2012
0
sul
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wlis bolos mdgomareobiT, umniSvnelod
wili da sul gamoSvebuli baraTebis 40 pro-
(0.2 procentuli punqtiT) gaizarda saer-
centi Seadgina. SedarebiT umniSvnelod (1
TaSoriso baraTebis wili sul gamoSvebul
pro centuli punqtiT) Semcirda AmericanEx-
baraTebSi 2014 wlis imave periodTan Sedar-
press-is wilic da baraTebis saerTo raodeno-
ebiT da Seadgina 79 procenti. sul gamoSve-
bis 1 procenti Seadgina. amis sapirispirod,
buli Visa baraTebis raodenoba wina wlis Se-
9 procentuli punqtiT gaizarda da 34 pro-
sabamis maCvenebelTan SedarebiT Semcirda 17
cents miaRwia MasterCard-is baraTebis wilma.
procentiT, xolo MasterCard-isa da lokaluri
wina welTan SedarebiT, aseve gaizarda Union
baraTebis raodenoba gaizarda 41 procentiT
Pay International-is baraTebis wilic (2 procen-
da 4 procentiT, Sesabamisad. am cvlilebebma,
tuli punqtiT) da gamoSvebuli baraTebis 4
rasakvirvelia, mniSvnelovani gavlena iqonia
procenti Seadgina. rac Seexeba lokalur ba
sabaraTe bazris ganawilebazec. kerZod, 10
raTebs, maTi wili ar Secvlila da Seadgina
procentuli punqtiT Semcirda Visa baraTebis
gamoSvebuli baraTebis 21 procenti.
138
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
2015 wlis ganmavlobaSi qarTuli sagadaxdo
2014 wlis monacemebTan SedarebiT pos-ga
baraTebiT sul (qveynis SigniT da gareT) Ses-
dax debis raodenoba gaizarda 31 procentiT,
rulda 107 mln operacia Tanxobrivad 12.5
xolo Tanxa 24 procentiT, maSin roca naRdi
mlrd lari. aRniSnuli raodenobis 96 pro-
fulis gatanis operaciebis zrdam Seadgina
centi da Tanxis 93 procenti Sesrulda qvey-
raodenobrivad 6 procenti da Tanxobrivad
nis SigniT, xolo danarCeni _ qveynis gareT.
14 procenti.
Sesrulebuli
tranzaqciebis
raodenobrivi
ma C venebeli 18 procentiT, xolo Tanxobri-
2015 wlis ganmavlobaSi qarTuli baraTebiT
vi 16 procentiT metia wina wlis Sesabamis
sul ganxorcielda 12.6 mln eleqtronuli
maCveneblebTan SedarebiT.
ko merciis operacia, Tanxobrivad 567 milioni lari. aRniSnuli maCveneblis wili sul
sagadaxdo baraTebiT pos-terminalebSi Ses-
gadaxdis terminalebiT ganxorcielebul ga
rulebuli gadaxdis operaciebi Seadgenda
dax debSi Seadgens 22 procents raodenobri
sul Sesrulebuli operaciebis 53 procents
vad da 25 procents Tanxobrivad. qveynis
raodenobrivad da 18 procents Tanxobrivad.
SigniT qarTuli sagadaxdo baraTebiT ganxor
raodenobis aRniSnuli maCvenebeli 5 procentu-
ci elebuli operaciebis dinamika 2012-2015
li punqtiT, xolo Tanxis maCvenebeli 1 pro-
wlebSi gamosaxulia diagrama N 6.7-ze:
centuli punqtiT metia gasuli wlis Sesabamis maCveneblebTan SedarebiT.
120
12
100
10
80
8
60
6
40
4
20
2
0
2012
2013
2014
2015
miliardi lari
milioni operacia
diagrama N 6.7 qveynis SigniT qarTuli baraTebiT ganxorcielebuli operaciebi (2012-2015 ww.)
0
pos-terminalebiT gadaxdis operaciebi (raodenoba) pos-terminalebiT gadaxdis operaciebi (Tanxa) naRdi fulis gatanis operaciebi (raod) naRdi fulis gatanis operaciebi (Tanxa) wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
viTardeba
baraTis
mowyobilobeb-
bankis filialebsa da servis-centrebSi _
is infrastruqtura. 2015 wlis bolosaTvis
1,647, xolo savaWro-momsaxurebis obieqtebis
saqarTveloSi bankomatebis raodenobam Sea
pos-terminalebis raodenobam _ 22,233. aRsan-
dgina
iSnavia, rom 2015 wels saqarTveloSi dainer-
2,124,
mimRebi
pos-terminalebis
raodenobam
139
ga mobiluri pos-terminalebis teqnologia,
2015 wlis ganmavlobaSi saqarTveloSi gan-
ramac xeli Seuwyo eleqtronuli gadaxdebis
lagebuli erTi bankomatiT ganxorcielebuli
SeRwevas iseT sferoebSi, sadac ZiriTadad
operaciebis
gadaxdebi naRdi fuliT xorcieldeboda. mniS-
Seadgina 2,052 operacia, Tanxobrivad 409 aTa-
vnelovania, rom gasuli wlis Sesabamis peri-
si lari, xolo erTi gadaxdis terminaliT _
odTan SedarebiT sakmaod gaizarda savaWro/
199 operacia, Tanxobrivad 8 aTasi lari.
saSualo
Tviurma
raodenobam
momsaxurebis obieqtebSi arsebuli pos-terminalebis raodenoba, kerZod 30 procentiT.
diagrama N 6.8 sagadaxdo baraTebis mimRebi mowyobilobebis dinamika (dekemberi, 2012-2015 ww.) 2012
2013
2014
2015
1,647 1,963 2,681 2,525
%
-16
% -2 7
+6 %
22,233 17,108
11,119
1,933
bankomati
+2 2 %
+7 %
13,565
+3 0 %
+2 6 % +6%
2,065 POS savaWro obieqtSi
2,192
- 3%
2,124
POS bankis filialSi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
sagadaxdo momsaxurebis provaiderebi 2015 wlis 31 dekembrisaTvis saqarTvelos erovnul bankSi registrirebuli iyo sagadaxdo momsaxurebis 24 provaideri, maT Soris 7 2015 wels daregistrirda. maTi momsaxurebis sfero moicavs gadaxdebis miRebas TviTmomsaxurebis kioskebis meSveobiT, sagadaxdo baraTebis gamoSvebas, eleqtronuli fulis gamoSvebasa da misi meSveobiT gadaxdis operaciebis ganxorcielebas.
sazrisiT isini mniSvnelovan rols TamaSoben mcire moculobis (sacalo) gadaxdebis ganxorcielebaSi. registrirebuli provaiderebis mier ganxorcielebuli gadaxdebis raodenobam 2015 wlis jamuri monacemebiT Seadgina 500 milioni tranzaqcia (5 procentiT meti 2014 welTan SedarebiT). SedarebisaTvis, es raodenoba 28-jer aRemateba RTGS sistemis mier 2015 wels ganxorcielebuli gadaxdis operaciebis mTlian raodenobas.
2015 wels sagadaxdo momsaxurebis prova i de rebis mier ganxorcielebuli sagadaxdo momsaxurebis Tanxobrivma maCvenebelma 4.3 mi liardi lari Seadgina (48 procentiT meti 2014 welTan SedarebiT), rac komerciuli bankebis mier ganxorcielebul gadaxdebTan SedarebiT umniSvnelo moculobaa (2.3 procenti). miuxedavad amisa, raodenobrivi Tval-
2015 wels kvlav mniSvnelovnad izrdeba eleq tronuli fuliT gadaxdebis raodenoba (17 procentiani zrda 2014 welTan Sedare biT). misi wili registrirebuli sagadaxdo momsaxurebis provaiderebis mier Sesrulebul momsaxurebaSi 3 procentuli punqtiT gaiza rda. amasTan, am zrdaSi udidesi wili mo dis transportSi gamoyenebul eleqtronul
140
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
ulze. aseve, aRsaniSnavia, rom eleqtronuli f fuliT ganxorcielebuli tranzaqciebi Tanxobrivad sagadaxdo momsaxurebis provaiderebis mier ganxorcielebuli gadaxdis operaciebis 4 procents Seadgens.
fuladi gzavnilebis ganmaxorcielebel pirebze, mikrosafinanso organizaciebze), rom lebic saqarTveloSi arsebuli kanonmdeblobis Sesabamisad ewevian sagadaxdo momsaxurebas.
2015 wels araeleqtronuli fuliT Sesrulebulma gadaxdebis raodenobam sul registrirebuli sagadaxdo momsaxurebis provaiderebis gadaxdebis 55 procenti Seadgina. am tipis provaiderebSi wamyvani roli TviTmomsaxurebis kioskebma (87 procenti raodenobrivad, 80 procenti Tanxobrivad) iTamaSes. maTze modis registrirebuli sagadaxdo momsaxurebis provaiderebis mTliani gadaxdebis (eleqtronuli fuliT gadaxdebis CaTvliT) raodenobis 48 procenti, xolo Tanxobrivad 77 procenti. Tumca 2014 welTan SedarebiT, TviTmomsaxurebis kioskebiT gadaxdebis wili mTlian gadaxdebSi Semcirebulia 6 procentuli punqtiT raodenobrivad da 5 procentuli punqtiT Tanxobrivad.
zemoaRniSnuli wesi gansazRvravs, erTi mxriv, im aucilebeli informaciis CamonaTvals, romelic sagadaxdo momsaxurebis provaiderma unda miawodos gadamxdels sagadaxdo momsaxurebis gawevamde (winaswar) da momsaxurebis miRebis Semdeg, xolo, meore mxriv, mimRebisTvis misawodebeli informaciis CamonaTvals. garda amisa, ganisazRvreba informaciis miwodebis forma da saSualebebi, perioduloba, provaiderisa da momxmareblis uflebebi da pasuxismgeblobebi.
sagadaxdo momsaxurebis momxmarebelTa uflebebis dacva momxmarebelTa uflebebis dacva saqarTvelos erovnuli bankis saqmianobis erT-erTi mniSvnelovani prioritetia. am mizniT, saqar Tvelos erovnuli bankis mier 2015 wels SemuSavebul iqna „sagadaxdo momsaxurebis ganxorcielebisas momxmareblisaTvis aucilebeli informaciis miwodebis wesi“, romelic ZalaSi Sevida 2016 wlis 1 maisidan. aRniSnuli wesi faravs sam ZiriTad mimarTulebas: a) sagadaxdo momsaxurebas, romelic xorcieldeba provaidersa da momxmarebels Soris gaformebuli CarCo xelSekrulebis farglebSi; b) sagadaxdo momsaxurebas, CarCo xelSekrulebis gaformebis gareSe (erTjeradi momsaxureba, rogoricaa fuladi gzavnilebi da sxva); g) mciremoculobian sagadaxdo instrumentebs da maTi saSualebiT ganxorcielebul gadaxdis operaciebs. wesi vrceldeba sagadaxdo momsaxurebis pro vaiderebze (maT Soris komerciul bankebze,
„sagadaxdo momsaxurebis ganxorcielebisas momxmareblisaTvis aucilebeli informaciis miwodebis wesis“ proeqtis ganxil vaSi mo na wileobdnen sagadaxdo bazris Sesabamisi war momadgenlebi. sagadaxdo momsaxurebis Sesaxeb angariSgebis gaumjobeseba 2015 wlis seqtembridan amoqmedda komerciuli bankebis mier ganxorcielebuli gadaxdis operaciebis Sesaxeb saqarTvelos erovnul bankSi statistikuri informaciis miwodebis ganaxlebuli instruqcia, romelic saSualebas iZleva miviRoT ufro srulyofili monacemebi bankebis mier ganxorcielebuli sagadaxdo momsaxurebis Sesaxeb. erovnuli bankis sistemebis srulyofis mimarTulebiT danergilia kidev erTi proeqti _ RTGS sistemis statistikuri portali. igi uzrunvelyofs RTGS sistemidan sxvadasxva saxis statistikuri informaciis (reportebis) avtomatur reJimSi generirebasa da uflebamosili momxmareblebisaTvis xelmisawvdomobis uzrunvelyofas. aRniSnuli zrdis ufro mravalferovan statistikur informaciaze xelmisawvdomobas, rac gaaumjobesebs adamianuri resursebis ufro efeqtianad gamoyenebas da saoperacio riskebis Sefasebas.
141
VII საინფორმაციო ტექნოლოგიების განვითარება
142
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saqarTvelos
erovnul
bankSi
2015
wels
2015 wlis 19-20 noembers, q. TbilisSi gamar-
grZeldeboda sainformacio teqnologiebis
Tul kiberusafrTxoebisa da informaciuli
srulyofis samuSaoebi. erovnuli banki gaxda
teqnologiebis ganviTarebis rigiT me-8 re-
pirveli organizacia saqarTveloSi, romel-
gionalur konferenciaze (GITI 2015), saqarTve-
mac warmatebiT gaiara sasertifikacio auditi
los erovnulma bankma „yvelaze warmatebuli
da informaciuli usafrTxoebis marTvis sis-
infrastruqturuli gadawyvetilebis“ nomina-
temis saerTaSoriso standartis ISO/IEC 27001:
ciaSi kidev erTxel gaimarjva. proeqtis far-
2013 Sesabamisobaze dasertificirda.
glebSi ganxiluli iyo saqarTvelos erovnul bankSi ukanasknel periodSi informaciuli us-
sertificireba
ganxorcielda
saerTaSor-
afrTxoebis is teqnologiuri gadawyvetile-
iso angariSsworebisa da rezervebis marT-
bebi, romelic saqarTvelos erovnul bankSi
vis, aseve saqarTvelos sagadaxdo da fasian
ISO 27001 standartis farglebSi dainerga.
qaRalde bTan dakavSirebuli angariSsworebis momsaxurebebis
aRniSnuliT
gasul wels qseluri usafrTxoebis sruly-
kidev erTxel dadasturda, rom saqarTvelos
ofis mizniT, erovnuli bankis korporatiul
erovnuli bankis informaciuli usafrTxoe
qselSi dainerga wvdomis kontrolis saerTa
bis marTvis sistema am mimarTulebebiT srul
Soriso IEEE 802.1x standarti, romlis amoqme-
SesabamisobaSia saerTaSoriso standar tTan.
debiT xdeba araavtorizebuli personaluri
sertificireba calsaxa aRiarebaa, rom ero
kompiuterebis erovnuli bankis Sida qselTan
vnuli
wvdomis prevencia. aseve ganaxlda aRniSnul
bankis
mimarTulebiT.
xelTarsebuli
xelmisawvdomobis,
informaciis
konfidencialobisa
da
protokolTan dakavSirebuli sistemuri kom
mTlianobis dacvis uzrunvelyofis RonisZie-
ponentebi. erovnuli bankis Sida qselis far-
bebi xorcieldeba ISO/IEC 27001: 2013 standar-
glebSi, virtualuri qselebis doneze gan-
tis Sesabamisad.
calkevda TiToeuli struqturuli erTeuli
143
da maT qselebs Soris Caiketa wvdoma, ra-
dainerga gadawyvetileba, romelic uzrun-
mac gazarda stabiluroba, usafrTxoeba da
velyofs sistemuri da qseluri administra-
mdgradoba.
torebis moSorebul kavSirs im SemTxvevaSic,
aseve, mniSvnelovani nabiji gadaidga gare
Tu mwyobridan aris gamosuli serveruli cen-
perimetris
tris aparatura.
mxriv.
usafrTxoebis
ganaxlda
qselis
uzrunvelyofis gare
perimetris
dacvis gadawyvetilebis operaciuli siste-
qseluri da serveruli infrastruqturisaT-
mebi. aRniSnulma ganaxlebam aamaRla usa-
vis, monacemTa bazebisaTvis da serveruli
frTxoebis standarti SHA-2 heSirebis algo-
centris
riTmiT.
dainerga analitikis instrumenti, romlis
sainJinro
infrastruqturisaTvis
meSveobiT centralizebulad grovdeba sxva veb usafrTxoebis amaRlebis kuTxiT, srul-
dasxva sistemidan informacia da Sedegad
fasovnad gaimarTa axali Taobis internet
martivad Cans dinamika, Tu ra mimarTulebiT
momxmareblebis Sida da gare qselTan (in-
fiqsirdeba esa Tu is sisuste da damatebiTi
ternetTan) kavSiris kontrolisa da dacvis
resursis koncentraciis saWiroeba.
programuli uzrunvelyofa, romelic gankuTvnilia veb filtraciis, qselis trafikis
gasul wels ganxorcielda saqarTvelos sa-
SezRudvis da internet aplikaciebis kon-
gadaxdo da fasiani qaRaldebis angariSs-
trolisaTvis. kritikuli servisebis mdgrado-
worebis sistemisaTvis gankuTvnili serTi-
bisa da xelmisawvdomobis amaRlebis mizniT,
fikatebis migracia SHA1-dan SHA2 heSirebis
gancalkevda globalur da lokalur inter-
algoriTmze, ramac ganapiroba serTifikateb-
netTan daSvebis siCqare, 2015 wels Catare-
is daculobis ufro Tanamedrove da maRali
buli SeRwevadobis testirebis safuZvelze,
done. migracia moxda etapobrivad, rac servi-
raSic igulisxmeboda qselur da serverul in-
sis uwyvet muSaobaze dadebiTad aisaxa.
frastruqturaze avtorizebuli kiberSetevis simulireba, daigegma da ganxorcielda rigi
saangariSo periodSi ganxorcielda monacemTa
samuSaoebi, romelic mimarTuli iyo SeRw-
bazebis marTvis sistemis versiis ganaxleba da
evadobis testirebis mier gamovlenili susti
monacemTa bazebisaTvis Tanamedrove daculi
wertilebis da safrTxeebis aRmosafxvrelad,
infrastruqturuli garemos Seqmna.
rac, SesaZloa, gamoyenebuli yofiliyo kiber2015 wels ganxorcielda erovnuli bankis
damnaSaveebis mier.
ZiriTadi sabanko sistemisa da SWIFT-is sis2015 wels ganxorcielda erovnuli bankis
temis erTmaneTTan integracia saqarTvelo-
ser veruli
modernizeba.
Si licenzirebuli komerciuli bankebisa da
gamoTvliTi resursebis damatebam mniSvne
saqarTvelos saxelmwifo xazinis WrilSi, ra-
lovnad gaaumjobesa virtualizaciis fizi-
mac moaxdina qaRaldis sagadaxdo davalebis
kuri serveruli garemo, warmadoba da mdgra-
da amonawerebis sruli amoReba. am etapze
doba.
komerciuli bankebi da saqarTvelos saxelm-
infrastruqturis
ganaxlda
virtualizaciis
sistemis
versia.
wifo xazina saqarTvelos erovnul bankTan (xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli operacie-
kritikuli teqnologiuri infrastruqturis
bi) mxolod eleqtronuli davalebebis saSu-
komponentebTan moSorebuli wvdomis mizniT
alebiT axorcieleben tranzaqciebs.
144
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saqarTvelos erovnuli bankis mier gamocemu-
2015 wlis ganmavlobaSi moxda saqarTvelos
li samarTlebrivi aqtebis da erovnuli bankis
erovnuli bankis erTiani finansuri, makroe-
saqmianobasTan dakavSirebuli kanonmdeblo-
konomikuri da statistikuri informaciuli
bis sistematizaciisa da saZiebo sistemis Se-
sistemis „sebstatis” gaumjobeseba da morigi
muSavebis mizniT, gasul wels Seiqmna onlain
etapis dasruleba. amJamad komerciuli bankeb-
saZiebo
portali
is mier ukve aRar xdeba informaciis mowodeba
legal.nbg.ge erovnuli bankis oficialur veb-
excel-is formatiT da bankebidan informaciis
gverdzea mibmuli da saSualebas aZlevs nebi-
mowodeba xdeba mxolod aRniSnuli sistemis
smier dainteresebul pirs martivad moiZios
gamoyenebiT.
portali.
saqarTvelos
eleqtronuli
safinanso
seqtorTan
dakav
Sirebuli misTvis saintereso samarTlebrivi
2015 wels eqsluataciaSi gaeSva ZiriTadi sa-
aqtebi eleqtronulad, rogorc moqmedi, ise
banko sistemis da naRdi fulis marTvis ga-
Zaladakarguli.
naxlebuli versia. axali versiis ZiriTadi mizani aris sakaso modulSi numizmatikuri da
gasul wels aseve dasrulda muSaoba da eqs-
sxva sarealizacio faseulobebis aRricxva
pluataciaSi Sevida „GPSSStat“-RTGS sistemis
da am faseulobebTan dakavSirebuli opera-
statistikuri portali, romelic uzrunvely-
ciebis ganxorcielebis uzrunvelyofa (Sida
ofs bankTaSoris angariSsworebis sistemidan
da gare moZraoba, realizacia, kategoriebis
sxvadasxva saxis statistikuri informaciis
miniWeba); aseve, naRd fulTan dakavSirebuli
miRebas.
operaciebis modifikacia/gaumjobeseba adamianuri resursis Semcirebis da operaciebis SesrulebisaTvis gankuTvnili drois Semcirebis mizniT.
145
VIII საკასო-საემისიო სამუშაოების ორგანიზაცია
146
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
ekonomikis naRdi fuliT Seuferxeblad uz-
uvargisi laris banknotebis ganadgurebasa da
runvelyofis mizniT, saqarTvelos erovnuli
normatiuli bazis srulyofas.
banki 2015 wels axorcielebda sakaso-saemisio samuSaoebs‚ romelic moicavda fulis niSnebis
2015 wlis 31 dekembris mdgomareobiT mimo-
damzadebis, Semotanis, Senaxvis da emisiasTan
qcevaSi arsebuli naRdi fulis odenobam 2.5
dakavSirebul saqmianobas, mimoqcevaSi arse-
mlrd lari Seadgina. maT Soris banknotebma _
buli banknotebisa da monetebis xarisxis amaR-
2,426.5 mln lari, xolo monetebma _ 77.2 mln
lebas, saemisio laris banknotebis/monetebisa
lari (mimoqcevaSi banknotebis calkeuli nom-
da mimoqcevidan amoRebuli fulis niSnebis
inalis da monetebis xvedriT wils Tanxebis
dadgenili wesiT damuSavebas, eqspertizis
mixedviT gviCvenebs diagrama N 8.1).
saqmianobis
gaumjobesebas,
mimoqcevisaTvis
diagrama N 8.1 mimoqcevaSi TiToeuli nominalis xvedriTi wili (31.12.2015) 3.1%
0.1%
0.1%
6.1%
2.8%
4.3%
1 lari
11.5%
2 lari 5 lari 50.9%
21.1%
10 lari 20 lari 50 lari 100 lari 200 lari monetebi
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
147
saangariSo periodSi, mimoqcevaSi naRdi fulis moculoba wlis dasawyisTan SedarebiT 41.6 mln lariT, anu 1.7 procentiT gaizarda (ix. diagrama N 8.2).
diagrama N 8.2 naRdi fuli mimoqcevaSi 2014-2015 wlebi 2600
2,522
mln lari
2,442 2400
2,320
2,313
2,421
2,468
2,453
2,504
2,468 2,398
2,335
2,462
2,265 2,317 2,264
2200
2,295
2,265 2,221
2,160
2,164
maisi
2,098
2,131
aprili
2,209 2,115
2014
dekemberi
noemberi
oqtomberi
seqtemberi
agvisto
ivlisi
ivnisi
marti
ianvari
Tebervali
2000
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wlis ganmavlobaSi mimoqcevaSi bank-
2014 welTan SedarebiT, mimoqcevaSi erovnuli
notebis raodenoba 34.3 mln lariT gaizar-
valutis xurda fulis _ „TeTris“ Tanxobrivi
da da mimoqcevaSi arsebuli fulis mTlian
raodenoba 10.1 procentiT gaizarda.
moculobaSi misma xvedriTma wilma 96.9 procenti Seadgina. aRniSnul periodSi mimoqce-
saangariSo periodSi xorcieldeboda laris
vaSi maRali nominalis _ 50 laris nominalis
banknotebis/monetebis sarezervo maragebis
banknotebze moTxovna 2.6 procentiT, xolo
uzrunvelyofis samuSaoebi, Sesabamis fulis
200 laris nominalis banknotebze _ 2-jer gai
niSnebis
zarda. amasTanave, wlis dasawyisTan Sedare-
uri TanamSromlobis gziT. aseve, 2015 wels
biT, 53 mln lariT (4 procentiT) Semcirda 100
erovnulma bankma gamouSva sakoleqcio daniS-
laris nominalis banknotze moTxovna da mimo-
nulebis vercxlis monetebi erovnuli valu-
qcevaSi misma xvedriTma wilma 50.9 procenti
tis _ laris 20 wlis iubiles da evropis XIII
Seadgina. saangariSo periodSi 0.7 procentiT
axalgazrduli olimpiuri festivalis _ „Tbi-
(44.7 mln lariT) Semcirda mimoqcevaSi 1 da
lisi 2015“ aRsaniSnavad.
2 laris nominalis banknotebis raodenoba, xolo 1 da 2 laris nominalis monetebis odenoba gaizarda 10.9 procentiT da wlis bolos 49 mln lari Seadgina.
148
damamzadebel
sawarmoebTan
aqti-
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saqarTvelos
erovnul
bankSi,
saangariSo
saangariSo
periodSi
grZeldeboda
fulis
wels 2014 welTan SedarebiT, gaizarda naRdi
niS nebis eqspertizis samuSaoebi. kerZod, sa
fulis brunvebi. kerZod, erovnuli valu-
qarTvelos erovnuli bankis sakaso centris
tiT Semosulma naRdma fulma 4.4 mlrd lari
salarodan, komerciuli bankebidan, valu-
Seadgina, rac 4.8 procentiT aRemateba wina
tis sagadamcvlelo sferodan, saqarTvelos
wlis maCvene bels, xolo gasulma erovnulma
Sinagan saqmeTa saministrodan, saqarTvelos
valutam _ 4.5 mlrd lari, rac 4.7 procentiT
finansTa saministros sagamoZiebo samsaxuri-
aRemateba wina wlis maCvenebels. ucxouri va-
dan gamogzavnil da fizikuri pirebis mier
lutiT gasulma naRdma fulma 100 aTasi aSS
Semotanil 25,258 cal saeWvo fulad niSanze
dolari Seadgina. fizikuri pirebis momsaxu
Catarebuli eqspertizis Sedegebi naCvenebia
rebis salaros mier gacvlil iqna 424.1 aTa-
cxrilSi N 8.1.
si lari da 23.7 aTasi aSS dolaris odenobis naRdi fuli.
149
cxrili N 8.1 2015 wels Semotanili saeWvo fulis niSnebis eqspertizis Sedegebi
saeWvo
yalbi
namdvili
argadaxdiTi
laris banknotebi
3 725
3 036
482
207
laris monetebi
20 346
5 582
14 764
-
aSS dolari
943
774
169
-
evro
94
75
19
-
sxva ucxouri valuta
150
97
53
-
25 258
9 564
15 487
207
sul
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels gamovlenili yalbi laris banknotebis da monetebis procentuli Tanafardoba mocemulia diagrama N 8.3-ze.
diagrama N 8.3 2015 wels gamovlenili yalbi laris banknotebi da monetebi (%) 0.01%
0.9%
5.6%
7.8%
2 lari 5 lari 10 lari 20 lari
16.4%
50 lari 100 lari 200 lari
7.1% 59.2%
50 TeTri (1993 w) 1 lariani moneta 2.5% 0.49%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2015 wels gamovlenili yalbi laris bank-
TeTris nominalis yalbi monetebis raode-
notebis raodenoba wina periodTan SedarebiT
nobas, wina periodTan SedarebiT gaizarda 1.7-
Semcirda 17.6 procentiT, yalbi aSS dolareÂ
jer, xolo 1 laris nominalis yalbi moneteÂ
bis raodenoba gaizarda 13.2 procentiT,
bis raodenoba Semcirda 4.5-jer (nominalebis
xolo yalbi evros banknotebis raodenoba _
mixedviT 2014-2015 wlebSi gamovlenili yalbi
31.6 procentiT. agreTve, sxva ucxouri yal-
laris banknotebisa da monetebis raodenobas
bi valuta gaizarda 1.5-jer. rac Seexeba 50
gviCvenebs diagrama N 8.4 da diagrama N 8.5).
150
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
diagrama N 8.4 yalbi laris banknotebis raodenoba
1410
1391
1109
673
614 536
143 2
5
0
1 lari 2014
1
2 lari
470 219
77
28
5 lari
10 lari
20 lari
50 lari
100 lari
42
200 lari
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama N 8.5 yalbi laris monetebis raodenoba 6000 5098 5000
4000 2964
3000
2174 2000
1000
484 2
1
0
0
1
0
0
20 TeTri 2014
50 TeTri (1993 w)
1 lariani moneta
2 lariani moneta
10 lariani moneta
2015
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
151
saangariSo periodSi, saqarTvelos erovnu-
saxeobebis mixedviT realizebulia: sakoleq-
li banki meTodologiur daxmarebas uwevda
cio banknotebi/monetebi 6,179 erTeuli, TanÂ
komerciul bankebsa da valutis gadamcvlel
xiT _ 749.6 aTasi lari (maT Soris oqros
punqtebs, aseve iuridiul da fizikur pirebs
sainvesticio monetebi 368 erTeuli, TanxiT
naRd fulTan muSaobis kvalifikaciis amaR-
_ 545.7 aTasi lari), rac 36.3 procentiT aRe-
lebis saqmeSi. kerZod, dainteresebuli pire-
mateba 2014 wlis imave periodSi realizebuli
bisaTvis fulis niSnebis damcavi meqanizmebis
produqciidan miRebul Tanxebs; oqros zode-
swavlebis, laris banknotebisa da monetebis
bi (oqros sertifikatisaTvis gankuTvnili
vargisianobis gansazRvrisa da zogadad naRd
oqros zodebis garda) 148 erTeuli, TanxiT
fulTan muSaobis kvalifikaciis amaRlebis
113.9 aTasi lari, rac 2.5-jer aRemateba 2014
mizniT, swavleba Cautarda 644 pirs. saqarTveÂ
wlis imave periodSi realizebuli produqci-
los erovnuli bankidan realizebulma sxva-
idan miRebul Tanxebs; numizmatikuri da sxva
dasxva saxis faseulobam Seadgina 18,176 er-
faseuloba 11,849 erTeuli, TanxiT 32.9 aTasi
Teuli _ TanxiT 896.4 aTasi lari, rac 40.1
lari, rac 27.2 procentiT naklebia 2014 wels
procentiT aRemateba 2014 wlis imave peri-
realizaciidan miRebul TanxebTan SedarebiT
odSi realizebuli produqciidan miRebul
(2014-2015 wlebSi realizebuli produqciidan
Tanxebs.
Semosuli Tanxebis Sesaxeb ix. diagrama N 8.6).
diagrama N 8.6 realizebuli faseuloba 2014-2015 wlebSi
1,000
896.3
900 749.6
800
639.9
aTasi lari
700 600
550.1
500
2014
400
2015
300 200
113.9 44.7
100
45.2 32.9
0
sakoleqcio monetebi
oqros zodebi
numizmatikuri da sxva faseuloba
sul
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
qarTuli fulis istoriisa da saqarTvelos
da sxvadasxva saxis gamofenebs. saangariSo pe-
erovnuli bankis, rogorc qveynis centraluri
riodSi muzeums estumra 4,395 vizitori (2014
bankis ganviTarebisa da misi ZiriTadi saqmi-
welTan SedarebiT 617 vizitoriT meti).
anobis gacnobis mizniT, erovnuli bankis fulis muzeumi aqtiurad sTavazobda sazoga-
2015 wlis ganmavlobaSi fulis muzeumSi Ca-
doebas saganmanaTleblo-SemecnebiT kursebs
tarda 94 saganmanaTleblo-SemecnebiTi turi
152
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
(eqskursia), romelic moicavda qarTuli numiz-
saangariSo periodSi, heraldikis saxelmwifo
matikis mimoxilvas da uSualod eqsponatebis
sabWos aparatTan TanamSromlobis Sedegad,
daTvalierebas. kursi moismina 1,390 moswav-
muzeumSi moewyo gamofena „Tanamedrove qar-
lem da 127 pedagogma. amasTan, saangariSo
Tuli simbolika“, romelmac didi dainterese-
periodSi fulis muzeumSi Catarda 6 leqcia
ba gamoiwvia yvela Taobis vizitorebSi. fulis
Temaze „qarTuli fulis istoria, saqarTve-
muzeumis popularizaciis mizniT, damzadda
los erovnuli bankis funqcia-movaleobebi“,
muzeumis sainformacio bukleti qarTul da
romelic moismina 97 studentma.
inglisur enebze, romelic darigda turizmis sainformacio centrebSi da sxva turistul
2015 wlis maisSi, muzeumebis saerTaSoriso
obieqtebSi.
dResTan dakavSirebiT, moewyo axalgazrda mxatvrebis gamofena, romelmac didi mowoneba daimsaxura vizitorebis mxridan.
153
IX ახალი მოდიფიკაციის ლარის ბანკნოტები
154
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
1995 wlis Semdeg laris banknotebze ganxor-
bis ganmavlobaSi xorcieldeboda am kuTxiT
cielebuli mciredi modificirebebis miuxe-
msoflios sxvadasxva qveynebis gamocdile
davad, dRemde mniSvnelovnad ar Secvlila
bis, Tanamedrove tendenciebis, banknotebis
laris
dizaini,
Secvlis, gamoyenebuli substratebis, para-
banknotebis ferTa speqtri da gaformebis
metrebis, dizainis, damcavi niSnebisa da sxva
stili, rac saerTaSoriso praqtikaSi ganvi-
faqtorebis dadebiTi da uaryofiTi mxareeb-
Tarebuli
gaTval-
is Seswavla. gansakuTrebuli yuradReba eT-
iswinebiT, rogorc vizualuri, ise teqnikuri
moboda im qveynebis banknotebis Seswavlas,
parametrebis TvalsazrisiT ukve moZvelda da
romelTa
aRar pasu xobs msoflioSi banknotebis war-
cielda bolo 10 wlis ganmavlobaSi.
banknotebis
mzardi
Tavdapirveli
teqnologiebis
ganaxleba/modificireba
ganxor-
moebis sferoSi mimdinare tendenciebs. saerTaSoriso praqtikaSi arsebuli Tanameam TvalsazrisiT, gansakuTrebiT aRsaniSnavia
drove
mimarTulebebis
Seswavla-analizis
2015 wels axali modifikaciis 20, 50 da 100
safuZvelze, SeiZleba iTqvas, rom vizualuri
laris nominalebis banknotebis damzadebis
TvalsazrisiT arsebuli laris banknotebi
da maTi mimoqcevaSi gaSvebis kuTxiT gaweuli
nominalur WrilSi mTlianobaSi ar qmnis er-
saqmianoba.
Tiani ojaxis STabeWdilebas.
laris 20 wliani istoriis manZilze pirvelad
amasTanave, gaTvaliswinebul iqna is garemoe-
moxda banknotebis dizainis mniSvnelovani ga-
bac, rom msoflioSi banknotebis gayalbebi-
naxleba. proeqtze muSaoba aqtiurad mimdina
sagan damcavi meqanizmebisa da beWdvis te-
reobda ramdenime wlis ganmavlobaSi.
qnologiebis swrafi ganviTarebis kvaldakval ixveweba gayalbebis meTodebic da aRniSnulis
laris banknotebis ganaxlebaze muSaobis dawye
prevenciisaTvis aucilebelia gatardes adeq-
bis Taobaze gadawyvetilebis miRebamde, wle
vaturi RonisZiebebi imaze adre, vidre mimo-
155
qcevaSi TvalsaCino gaxdeba maTi gayalbebis
hqonoda erTiani ojaxis iersaxe; banknotebis
potenciali.
gayalbebisagan saimedod dacva, amave dros mosaxleobis mxridan martivad aRqmadi da
erovnulma bankma Seiswavla agreTve saqarT-
amasTanave
aprobirebuli
damcavi
niSnebis
velos teritoriaze komerciuli bankebisa
SerCeva; avtomaturi daxarisxeba-damuSavebis
da gadaxdis aparatebis mqone kompaniebis
procesisadmi banknotebis mdgradoba; bank-
mier gamoyenebuli erovnuli fulis niSnebis
notebis cveTagamZleobis zrda; sazogadoeb-
miReba-gacemis, gadaTvlis an naRdi fuliT
is damokidebulebis gaTvaliswineba; am pro-
operirebis sxva teqnikuri mowyobilobebis
cesTan dakavSirebuli riskebis minimizacia da
parametrebi, maTi muSaobis specifika, am mow-
aseve xarjebis efeqturi ganawileba.
yobilobebis meSveobiT banknotebis Semowmebis SesaZleblobebi, ramac Seqmna imis gaanalizeb-
miTiTebul
garemoebaTa
gaTvaliswinebiT
is saSualeba, ramdenad iqneboda SesaZlebeli
daiwyo muSaoba 5, 10, 20, 50 da 100 laris nomi-
axali banknotebis SemoRebis SemTxvevaSi maTi
nalebis banknotebis rogorc esTetiurobis,
adaptireba.
ise cveTagamZleobisa da daculobis kuTxiT gasaumjobeseblad (rac Seexeba 200 laris nom-
aRsaniSnavia, rom laris banknotebis ganax-
inalis banknotebs, aRniSnulis ganaxleba am
lebis proeqtze muSaobisas erovnuli bankis
etapze ar dagegmila, ramdenadac es nominali
Sesabamisma specialistebma rCevebi da Sesa-
SemoRebul iqna 2007 wlidan da misi rogorc
bamisi rekomendaciebi daculi warmoebis in-
arsebuli maragi, ise dizaini da sxva maxasi-
dustriaSi monawile iseTi kompaniebisganac
aTeblebi uaxloes momavalSi ar saWiroebs am
miiRes, rogoricaa banknotebis damamzadebe-
mimarTebiT muSaobis dawyebas).
li inglisuri kompania „delaru“, germanuli kompania „gizeke und devrienti“, franguli
aRniSnulisa da am kuTxiT Sesabamis sfero-
sawarmo „obertur fiduciari“, Sveicariuli
Si gamocdili ucxoeli specialistebis mier
sawarmo „orel fusli“, holandiuri sawarmo
warmodgenili rekomendaciebis mxedvelobaSi
„ensxede“, daculi saRebavebis mwarmoebeli
miRebiT, saqarTvelos erovnuli bankis sab-
Sveicariuli kompania „sikpa“, aSS dolaris
Wos gadawyvetilebiT, pirvel etapze axali
banknotebis qaRaldis damamzadebeli sawar-
modifikaciis laris banknotebis dizainis es-
mos Svilobili Sveduri kompania „qreini“,
kizebi Seiqmna laris Tavdapirveli dizainis
romlebic aseve sistematur daxmarebas uwevd-
SeqmnaSi monawile dizainerebis mier, erovnu-
nen erovnul banks sxvadasxva saxis teqnikur
li
detalebTan dakavSirebiT.
monawileobiT, xolo SemuSavebuli eskizebi,
bankis
sxva
Sesabamisi
specialistebis
maTi saerTaSoriso beWdvis industriaSi miReyovelive zemoxsenebulis mxedvelobaSi miRe-
bul standartebTan SesabamisobaSi moyvanis
biT, axali seriis banknotebis damzadebis
mizniT, daixvewa germanul kompania „gizeke
kuTxiT dasaxul iqna Semdegi prioritetebi:
und
devrientSi“,
romelmac
ganaxorciela
portretebis gravireba xuTive nominalisTvis yvela nominalis banknotisaTvis Tanamedrove,
(aqve unda aRiniSnos, rom axali modifikaciis
aprobirebuli da Tanmimdevruli dizainisa da
laris banknotebis dasamzadeblad tenderis
sxva maxasiaTeblebis Seqmna, rom mTlianobaSi
gamocxadebamde
156
eskizebi
gadamowmda
bank-
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
notebis mbeWdav kompania „delaruSi“, kompa-
nalebis erTmaneTSi arevis riskis minimumamde
nia „obertur fiduciarisa“ da aseve daculi
dayvanis da aseve, banknotebis dabinZurebisa-
saRebavebis mwarmoebeli kompania „sikpaSi“,
gan dacvis mizniT, Seicvala dominant ferTa
maTi universaluri beWdvis SesaZleblobis
speqtri da intensivoba. aRsaniSnavia, rom
dadgenis TvalsazrisiT).
am TvalsazrisiT 100 laris nominalisaTvis gamoyenebulia 50 laris nominalis banknoti-
aRsaniSnavia, rom laris Tavdapirvel bank-
sagan mkveTrad gansxvavebuli ferebi.
notebze asaxuli Tematika kvlav aqtualuria, aqvs istoria, sazogadoeba miCveulia da
axali modifikaciis laris banknotebze Sena-
dadebiTad aris ganwyobili maTze gamosaxuli
rCunda dizainis horizontaluri orientacia
gamoCenili qarTveli moRvaweebis mimarT. am
da aseve nominalebis mixedviT zomebis diago-
denad, mosaxleobis mxridan banknotebis aR-
naluri zrdis principi, Tumca gaizarda bank-
qmadobis garTulebisa da aseve, am kuTxiT
notebis zomebi nominalebs Soris maTi sime-
uaryofiTi
acilebis
triuli zrdis tendenciiT (nominalebs Soris
TvalsazrisiT, ar moxda Tematurad laris
gansxvaveba sigrZeSi Seadgens 5 mm-s, siganeSi
istoriis dakargva da maTi modificirebis
- 2 mm-s), rac ar iyo daculi dRemde mimoqce-
mimarTulebiT muSaoba gagrZelda saqarTve-
vaSi gamoSvebul laris banknotebze.
rezonansis
Tavidan
los im istoriul, kulturul da tradiciul Rirebulebebze dayrdnobiT, romlebic Te-
„erTiani ojaxis“ principis gaTvaliswinebiT,
maturad aris warmodgenili TiToeul nomi-
axal banknotebze iseTi savaldebulo re-
nalze. kerZod, axali modifikaciis laris
kvizitebi, rogoricaa nominalis aRmniSvneli
banknotebze gamosaxul iqna igive pirovnebebi,
cifri, valutis dasaxeleba, emitenti qveynisa
Tumca gamoyenebul iqna maTi gansxvavebuli
da dawesebulebis dasaxeleba, gerbi, seriuli
portretebi da sxva detalebi, garda amisa,
numeracia, xelmowera, gamoSvebis weli, warw-
Seicvala da daemata dizainis calkeuli ele-
erebi da aseve damcavi niSnebi yvela nominal-
mentebic (aRsaniSnavia, rom axali banknotebis
isaTvis ZiriTadad ganTavsebulia banknotis
dizainSi asaxul iqna aseve 1 da 2 larian bank-
erTsa da imave adgilze da maTi gamosaxuleb-
notebze arsebuli ZiriTadi motivebi, maTi
is stili aris daculi.
SenarCunebis TvalsazrisiT). axali banknotebis damcavi niSnebis SerCevilaris banknotebis ganaxlebuli dizaini kidev
sas gaTvaliswinebulia garemoeba, rom aRniS-
ufro meti sizustiTa da mravalferovnebiT
nuli yofiliyo mosaxleobisaTvis advilad
warmoaCens saqarTvelos mniSvnelovan kul-
aRsaqmeli, magram amave dros teqnologiurad
turul-istoriul
Znelad Sesasrulebeli. damcavi niSnebis Ser-
memkvidreobas
Tanamed-
rove iersaxiT.
Cevisas
Seswavlili
da
gaTvaliswinebulia
wina emisiebis laris banknotebze gamoyenebuaxali modifikaciis laris banknotebis nomi-
li damcavi niSnebis dadebiTi da uaryofiTi
nalebisaTvis SeirCa winamorbedi banknoteb-
mxareebi da banknotebis mimRebi avtomaturi
is dominanti ferebi, romelic harmoniulad
saSualebebis mier banknotebis identificire-
aris Sexamebuli ZiriTadi siuJetebis dominan-
bis SesaZleblobebi. axali modifikaciis la-
tur da kontrastul ferebTan. Tumca, nomi-
ris banknotebisaTvis SerCeuli iqna Tanamed-
157
rove, momxmareblisaTvis martivad aRqmadi da
iqna gayalbebisagan ufro maRali donis dam-
amave dros, maRalteqnologiuri damcavi niS-
cavi niSnebi, aRniSnulTan dakavSirebiT Sesa-
nebi, romelic amoicnoba SexedviT, daxriT da
bamisi riskebis gaTvaliswinebiT.
SexebiT, aseve specialuri xelsawyoebisa da fulis damxarisxebeli agregatebis meSveobiT
axali modifikaciis laris banknotebis di-
wasakiTxi, beWdvis saerTaSoriso industriaSi
zainis
aprobirebuli damcavi niSnebi.
radaa integrirebuli damcav niSnebTan da
Semadgeneli
detalebi
maqsimalu-
mTlianobaSi qmnis erTiani ojaxis koncefkonkretuli nominalebis rogorc xarisxis,
cias. gaformebis stili, parametrebi da dam-
ise gayalbebisagan dacvisaTvis aucilebeli
cavi niSnebi Tanamedrove, aprobirebuli da
donis SenarCunebisa da agreTve qveynis fu-
Tanmimdevrulia TiToeuli nominalisaTvis.
ladi saxsrebis racionaluri da adekvaturi xarjvis uzrunvelsayofad, ganaxlebuli la-
rogorc cnobilia, qveynis ekonomikisaTvis
ris banknotebis nominalebis gaTvaliswinebiT
banknotebis/monetebis miwodeba nominalebis
damcavi meqanizmi pirobiTad daiyo or jgu-
mixedviT xorcieldeba faqtobrivi moTxovnis
fad. pirveli jgufisTvis damcavi niSnebis
Sesabamisad, risTvisac erovnuli banki valde-
donis SerCeva moxda maTi moxmarebis Tavise-
bulia, mudmivad iqonios saTanado nominalis
burebebis, cveTagamZleobisa da amasTan, maTi
laris banknotebis sarezervo maragi da mis
damzadebis xarjebis ekonomiis gaTvaliswine-
Sesavsebad periodulad uzrunvelyos Sesa-
biT, xolo meore jgufisTvis gamoyenebuli
bamisi odenobis banknotebis damzadeba.
158
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saprognozo
informacia gacxadda 2015 wlis 3 noembridan
gaTvlebis mixedviT, ukve iwureboda 20, 50
da aRniSnulTan dakavSirebiT warimarTa in-
da 100 laris nominalis banknotebis sare
tensiuri sainformacio kampania. kerZod: uz-
zervo maragi da saWiro iyo Cveul reJimSi
runvelyofili iqna Sesabamisi informaciebis
maTi damzadeba, pirvel etapze muSaoba daiwyo
gavrceleba masmediis saSualebebiT; damzadda
ramdenadac,
makroekonomikuri
aRniSnuli nominalis laris banknotebis modificirebuli dizainisa da sxva maxasiaTeblebis mixedviT damzadebisa da mimoqcevaSi gasaSvebad momzadebis mimarTulebiT. sawyis etapze moxda miRebuli banknotebis vizualuri da laboratoriuli Semowmeba Ser
axali banknotebis Sesaxeb saTanado informaciis amsaxveli flaerebi, plakatebi da bukletebi, romelTa gavrceleba xorcieldeba komerciuli bankebisa da sxva Sesabamisi arxebis meSveobiT; Catarda swavlebebi komerciuli bankebis, mikrosafinanso da arasabanko sadepozito organizaciebis, Sinagan saqmeTa saministrosa da finansTa saministros Sesabamisi
Cevis wesiT; ganxorcielda erovnul bankSi
TanamSromlebisaTvis; axali modifikaciis 20,
damxarisxebeli BPS
50 da 100 laris banknotebis mimoqcevaSi gaSve-
agregatebis saTanado adaptireba da daiwyo
bamde naRdi fulis miReba-gacemis da/an saT-
miRebuli banknotebis mTliani partiis sakon-
vlel-damxarisxebeli teqnikuri saSualebebis
trolo gadaTvla-daxarisxebis procesi.
adaptirebis uzrunvelsayofad, banknotebis
arsebuli
banknotebis
saWiro odenoba gadaeca komerciul bankebsa 20, 50 da 100 laris nominalebis axali modifi-
da aseTi teqnikuri saSualebebis mflobel
kaciis banknotebTan dakavSirebiT Sesabamisi
sxva Sesabamis organizaciebs.
159
X შიდა აუდიტი, რისკების მართვა და ბუღალტრული აღრიცხვა
160
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
Sida auditi
oebis, procesebisa da sistemebis srulyofil
saqarTvelos erovnuli bankis Sida audi-
dafarvas.
tis samsaxurSi dagrovili gamocdilebisa da ganxorcielebuli cvlilebebis gaTvaliswine-
samwlian auditorul ciklze dafuZnebuli
biT, Sida auditis profesiuli saqmianobis
marwmunebeli
saerTaSoriso standartebis moTxovnaTa Se-
sapro gnozo gegmis safuZvelze, Camoyalibda
sabamisad, 2015 wlis dasawyisSi ganaxlda au-
2015 wlis samoqmedo gegmebi, rogorc biznes
ditis obieqtebis nusxa („audit-universi“)
audit-universis, aseve sainformacio teqno
da ganisazRvra 33 biznes audit-universis
logiebis audit-universis obieqtebis mixed-
obieqti.
saer-
viT, romelic SeTanxda auditis komitetTan
TaSoriso teqnologiuri auditis saxelmZ-
da damtkicda erovnuli bankis sabWos mier.
Rvanelos „Global Technology Audit Guide“ (GTAG)
aRniSnuli gegmebis Sesabamisad, saangariSo
Sesabamisi gamocemis („Developing the IT Audit
periodSi, marwmunebeli momsaxurebis kuTxiT,
Plan“) mixedviT, saangariSo periodSi ganxor-
ganxorcielda 31 Tematuri Semowmeba da mi-
cielda informaciuli teqnologiebis audi-
moxilva, romlis farglebSic momzadda Se-
tis obieqtebis nusxis (e.w. „sainformacio te-
sabamisi auditoruli Sefasebebi calkeuli
qnologiebis audit-universis“) ganaxleba da
procesebis mixedviT, riskebis marTvis, Sida
sainformacio teqnologiebis audit-univers-
kontrolis meqanizmebis adekvaturobisa da
Si Sevida 31 obieqti. aRniSnuli uzrunvel
mareglamentirebeli normatiuli bazis moT
yofs sainformacio teqnologiuri garemos
xov nebTan Sesabamisobis Taobaze da gaweul
kritikulad mniSvnelovani saqmianobis sfer-
iqna saTanado rekomendaciebi.
amasTan,
aRsaniSnavia,
rom
momsaxurebis
grZelvadiani
161
samsaxuri,
mowveul iqna Sida auditis institutis mier
dam kvidrebuli praqtikis Sesabamisad, kvlav
sertificirebul eqspertTa jgufi. Sidaau-
agrZelebda
momsaxurebis
ditoruli samsaxurisaTvis gansakuTrebuli
ga wevas erovnuli bankis struqturuli er-
mniSvneloba hqonda eqspertTa mier ganxor-
TeulebisaTvis, operaciuli menejmentis sxva-
cielebuli Sefasebis Sedegebs, romlis Tana
dasxva proeqtebis mixedviT. maT Soris, Sida
xmad miRweulia xarisxis mTavari kriteriumi
auditis sakonsultacio mandatiT gaTval-
_ „zogadi Sesabamisoba“ Sida auditis profe-
iswinebuli resursebis mniSvnelovani nawili
siuli praqtikis saerTaSoriso standarteb
daeTmo riskebis centralizebuli marTvis
Tan da eTikis kodeqsTan49.
imavdroulad,
Sidaauditoruli sakonsultacio
funqciis xelSewyobas, aqtiuri TanamSromlobisa da am kuTxiT SemuSavebuli saxelmZRvane-
saqmianobis srulyofisa da ganviTarebisken
lo dokumentebis analizis, konsultaciisa da
mudmivi swrafvis farglebSi, wingadadgmul
mosazrebebis gamoTqmis gziT.
nabijs warmoadgenda aseve Sida auditis profesiuli praqtikis saerTaSoriso standarteb-
saxelmZRvanelo procedurebis Sesabamisad,
isa da saukeTeso saerTaSoriso praqtikis
saangariSo periodSi, Sidaauditoruli samsa
gaTvaliswinebiT SemuSavebuli „Sidaaudito-
xuri monitorings uwevda marwmunebeli momsa
ruli samsaxuris strategia 2015-2018 wlebi-
xurebis farglebSi gaweuli rekomendaciebis
saTvis“.
implementaciis process. aseve, xorcield-
mxedvelobaSi iqna miRebuli erovnuli bankis
eboda sxvadasxva gare mxareebis (gare audi-
sabWosTan arsebuli auditis komitetis wevr-
toruli kompania, saerTaSoriso savaluto
Ta mosazrebebis Seswavlis Sedegebi da maTi
fondi) mier erovnuli bankis struqturuli
molodinebis analizi. aseve, gaTvaliswinebul
erTeulebisaTvis
rekomendaciebis
iqna samsaxuris TanamSromelTa mier ganxor-
gaTvaliswinebiT, Sesabamisi RonisZiebaTa geg-
cielebuli SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportu-
mis SemuSavebisa da Sesrulebis procesis mon-
nities and Threats) analizis Sedegebi, rac miznad
itoringi da konsolidirebuli saangariSgebo
isaxavda im gare da Sida faqtorebis gamov-
informaciis momzadeba.
lenas, romlebic gavlenas axdens samsa xuris
gaweuli
dokumentis
SemuSavebis
procesSi
strategiuli miznebis miRwevaze. samsaxuris erT-erT umniSvnelovanes miRwevas aRniSnul periodSi warmoadgens Sida
sagulisxmoa, rom dagrovili gamocdilebi-
auditis saqmianobis xarisxis sruli gare Se-
sa da saukeTeso praqtikis gaTvaliswinebiT,
fasebis ganxorcieleba, rasac iTvaliswinebda
saangariSo periodSi ganaxlda da erTiani
Sidaauditoruli samsaxuris xarisxis uzrun-
saxelmZRvanelos
velyofisa da gaumjobesebis programa. es iyo
auditoris saxelmZRvanelos“ oTxtomeuli,
pirveli sruli gare Sefaseba, romlis Casa-
romelic warmoadgens samsaxuris saqmiano-
tareblad holandiis centraluri bankidan
bis mareglamentirebeli dokumentebis, aseve
saxiT
Camoyalibda
„Sida
49. Sida auditorTa institutis mier gamocemuli xarisxis Sefasebis saxelmZRvanelo iTvaliswinebs „Sida auditis profesiuli praqtikis saerTaSoriso standartebTan“ da „eTikis kodeqsTan“ Sesabamisobis sam dones: „zogadad Sesabamisi“ (Generally Conforms), „nawilobriv Sesabamisi“ (Partially Conforms), „Seusabamo“ (Does Not Conform).
162
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
meTodologiuri da damxmare sacnobaro ma-
riskebis centralizebuli marTvis efeqturo-
salebis krebuls da miznad isaxavs Sida au-
bis da efeqtianobis uzrunvelsayofad gamoi-
ditorTa praqtikuli saqmianobis efeqtianad
yeneba samxaziani dacvis modeli, romelic
ganxorcielebis xelSewyobas. sxvadasxva mare
mkafiod gansazRvravs bankis SigniT rolebsa
glamentirebel da meTodologiur dokumen-
da pasuxismgeblobebs:
tebTan erTad, saxelmZRvaneloSi Sevida iseTi axali dokumentebi, rogoricaa: „Sidaaudito-
a) riskebis dacvis pirvel dones warmoadgenen
ruli samsaxuris mier gaweuli individualuri
riskebis mflobeli struqturuli erTeule-
gegmiuri marwmunebeli momsaxurebis Sedegeb-
bi, romlebic pasuxismgebeli arian riskebis
is angariSgebis politika da procedurebi“,
marTvis procesis warmarTvaze struqturuli
„SerCeviTi auditoruli Semowmebis damxmare
erTeulebis SigniT;
meTodologiuri saxelmZRvanelo“, „Sidaauditoruli samsaxuris sakonsultacio momsax-
b) riskebis centralizebuli marTvis departa
urebis dagegmvasTan da warmarTvasTan dakav-
menti warmoadgens dacvis meore dones da
Sirebuli procedurebi,“ „Sidaauditoruli
pasuxismgebelia erovnuli bankis masStabiT
samsaxuris TanamSromelTa profesiuli kval-
riskebis centralizebuli marTvis sistemis
ifikaciis amaRlebis programa“, „Sida audi-
danergvaze, mudmiv gaumjobesebaze da moni-
torTa individualuri Sefasebis procedura“.
toringze. riskebis centralizebuli marTvis
aseve, saxelmZRvaneloSi Sevida ganaxlebuli
procesi moicavs: riskebis Sefasebas (identi-
dokumentebi, rogoricaa: „Sidaauditoruli
ficireba, analizi, gazomva), sapasuxo Ron-
Semowmebis dagegmvasTan, auditis procesis
isZiebebis dagegmva/SemuSavebas, monitorings
momzadebasa da warmarTvasTan dakavSirebuli
da
procedurebi“, „Sidaauditoruli samsaxuris
ko or dinacias uwevs pirveli donis riskis
xarisxis uzrunvelyofisa da gaumjobesebis
mflobelebis mier riskebze reagirebis efeq-
programa“, „Sidaauditoruli samsaxuris mier
turi wesis SemuSavebas;
angariSgebas.
aRniSnuli
departamenti
gaweuli rekomendaciebis Sesrulebis monitoringisa da maTi Sesrulebis mdgomareo-
g) Sida auditoruli samsaxuri warmoadgens da
bis Sesaxeb angariSis momzadebis politika da
c vis mesame dones da uzrunvelyofs riskebis
procedurebi“, „informaciuli usafrTxoebis
centralizebuli marTvis sistemis adekva tu
marTvis sistemis Sida auditis saxelmZRvane-
robis, efeqturobisa da efeqtianobis Sefase
lo“.
bas.
riskebis marTva
saangariSo
saqarTvelos erovnul bankSi riskebis efeq-
erovnuli bankis riskebis konsolidirebuli
turi marTvis sistemis SemuSavebisa da dan-
ruka, romlis saSualebiTac aRweril iqna
ergvis mizniT, 2015 wels Seiqmna riskebis
yvela ZiriTadi biznes procesi, maTTan dakav-
centralizebuli marTvis CarCo, romelic
Sirebuli Tanamdevi riskebi, arsebuli kon-
dafuZnebulia
standartebze
trolebi da narCeni riskebi. rukis Sefase-
da iTvaliswinebs sxva ganviTarebuli qveyneb-
bam da analizma aCvena, rom erovnul bankSi
is centraluri bankebis gamocdilebas.
saoperacio riskebis marTva eqceva misaRebi
saerTaSoriso
periodSi
Seiqmna
saqarTvelos
163
zRvrebis farglebSi da arsebuli kontroleb-
buRaltruli aRricxva
is meSveobiT miRweulia saoperacio riskebis
2015 wels grZeldeboda muSaoba buRaltruli
minimizacia.
aRricxvis da finansuri angariSgebis Semdgomi ganviTarebisa da buRaltruli aRricxvis
zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT da zogadad
operaciebis srulad avtomatizaciis mima-
saoperacio riskebis marTvis mudmivi gaum-
rTulebiT.
jobesebis mizniT, grZeldeboda muSaoba Sida procedurebis SemuSavebis da incidentebis
finansuri angariSgebis srulyofis kuTxiT
marTvis mimarTulebiT. incidentebis marT-
saqarTvelos erovnuli bankis Zalisxmeva Zir-
vis sistemis danergva xorcieldeba sauke-
iTadad mimarTuli iyo axali finansuri an-
Teso saerTaSoriso praqtikaze dayrdnobiT.
gariSgebis saerTaSoriso standartis - „fass
misi mizania kritikuli riskis indikatorebis
9“ danergvisaTvis mosamzadebel samuSaoebze.
saSualebiT adreul stadiaze danaxul iqnas
unda aRiniSnos, rom finansuri angariSgebis
nebismieri tipis xarvezi da moZiebul iqnas
standartebTan Sesabamisoba yovelTvis iyo
saWiro resursebi maT aRmosafxvrelad.
saqmianobis prioritetuli mimarTuleba, ramdenadac saerTaSoriso standartebis Sesa-
bolo droindeli msoflio praqtikis Sesa-
bamisi buRaltruli aRricxva da angariSgeba
bamisad, biznesis uwyvetobis marTva aseve
warmoadgens Tanamedrove biznesis warmarTvis
integrirebulia
centralizebuli
integrirebuli sistemis mniSvnelovan nawils,
marTvis sistemaSi. biznesis uwyvetobis marT-
am mxriv ki didia „fass 9“-is mniSvneloba da
vis procesis warmarTvis mizniT, seb-Si regu-
roli finansuri institutebisaTvis. aRniS-
larulad igegmeboda da xorcieldeboda te-
nul sferoSi erovnuli banki aqtiurad Tanam-
stirebebi da biznesis uwyvetobis marTvasTan
Sromlobda msoflio bankTan.
riskebis
dakavSirebuli procedurebis ganaxleba da gaumjobeseba.
saangariSo periodSi mniSvnelovani samuSaoebi ganxorcielda buRaltruli aRricxvis opera-
saangariSo periodSi, saqarTvelos erovnu-
ciebis avtomatizaciis Semdgomi ganviTarebi-
li banki riskebis marTvis kuTxiT aqtiurad
sa da srulyofis mimarTulebiT. warmatebiT
TanamSromlobda
germaniis
dasrulda „naRdi fulis marTvis modulis“
cen tralur bankebTan da msoflio bankTan.
programuli uzrunvelyofis danergvis meore
amasTan, saqarTvelos erovnuli bankis riske-
etapi, romlis saSualebiT SesaZlebeli gaxda
bis centralizebuli marTvis departamenti
naRd fulTan da faseulobasTan dakavSire-
CarTulia saoperacio riskebis centraluri
buli operaciebis buRaltruli aRricxvis
bankebis samuSao jgufSi (IORWG).
sruli avtomatizacia.
164
holandiis
da
XI საზოგადოებასთან ურთიერთობა და საერთაშორისო თანამშრომლობა
166
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
tardeboda perioduli Sexvedrebi beWdviTi
sazogadoebasTan urTierToba 2015
wels
arsebuli
gamowvevebis
fonze,
da eleqtronuli mediis warmomadgenlebTan.
aseve erovnuli bankis mier ganxorcielebuli proeqtebis gaTvaliswinebiT, sazogadoe-
am
TvalsazrisiT,
sxva
basTan aqtiuri komunikacia erovnuli bankis
centraluri
mniSvnelovani prioriteti iyo. gansakuTre
praqtikis Sesabamisad, saqarTvelos erovnu-
buli yuradReba eqceva im garemoebas, rom
li banki cdilobda eleqtronuli da beWd-
sazogadoebisaTvis gasagebi iyos ekonomikaSi
viTi gamocemebisa Tu masobrivi informaciis
mimdinare procesebi da mosalodneli Sede-
sxva saSualebebis meSveobiT maqsimalurad
gebi, aseve saqarTvelos erovnuli bankis mier
xelmisawvdomi gaexada informacia fulad da
gatarebuli politika da misi gavlena ekono-
savaluto bazrebze mimdinare tendenciebis
mikaze.
Sesaxeb, warmoeCina sakuTari xedva am sakiTx-
bankebis
wamyvani mier
qveynebis
aprobirebuli
ebTan dakavSirebiT da aexsna ama Tu im gadawyerovnuli banki, saqmianobis maqsimaluri gam-
vetilebis miRebis motivebi.
Wvirvalobis uzrunvelsayofad da sabanko sistemaSi mimdinare procesebis Sesaxeb in-
saqarTvelos erovnuli banki yovelTviurad
formaciis sazogadoebisaTvis droulad mi-
gamoscemda „Tvis mimoxilvas“, yovelkvart-
wodebis mizniT, operatiulad avrcelebda
lurad gamoscemda „inflaciis mimoxilvas“,
presrelizebsa da statistikur monacemebs,
operatiulad aqveynebda statistikur monace-
regularulad marTavda Sesabamis Temebze
mebs da monetaruli politikis komitetis
preskonferenciebs, konferenciebs, brifin-
presrelizebs. amasTan, erovnulma bankma 2015
gebs, seminarebs, prezentaciebsa da Sexve-
wels moamzada da stamburi wesiT gamosca
drebs. sazogadoebasTan urTierToba warima-
„saqarTvelos erovnuli bankis wliuri an-
rTeboda rogorc masobrivi informaciis, ise
gariSi, 2014“. gamovida samecniero-analiti-
komunikaciis sxva saSualebebis gamoyenebiT.
kuri Jurnalis „ekonomika da sabanko saqmis“
167
oTxi nomeri, romelmac mkiTxvels yvelaze aqtualur Temebze mniSvnelovani statiebi SesTavaza. „samarTlebrivi regulireba“ - ase ewodeba axal gamocemas, romelic saqarTvelos erovnuli bankis da finansuri seqtoris saqmianobis Sesaxeb normatiuli aqtebis krebuls warmoadgens. saqarTvelos erovnuli bankis
gamocemaTa
eleqtronuli
versiebi
xel misawvdomia bankis oficialur internet gverdze _ www.nbg.ge. saerTaSoriso TanamSromloba mniSvnelovani iyo 2015 weli saerTaSoriso TanamSromlobis TvalsazrisiT. kerZod, saqarTvelos erovnulma bankma saangariSo periodSi ramdenime maRali donis saerTaSoriso Sexvedras umaspinZla. 14-16 maiss, saqarTveloSi evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankis (EBRDis) yovelwliuri Sexvedra da biznesforu-
ewvia.
Sexvedraze
saqarTvelos
erovnuli
mi gaimarTa. RonisZiebas 60-ze meti qveynis
bankis prezidentma giorgi qadagiZem da ser
samTavrobo delegacia, 1500-mde biznesmeni da
suma Cakrabartim qarTul sabanko seqtorSi
saerTaSoriso organizaciebis warmomadgen-
arsebul viTarebasa da erovnuli bankis mier
lebi daeswrnen.
ganxorcielebuli reformebis Sesaxeb isaubres. Sexvedraze aRiniSna, rom EBRD-is kv-
EBRD-is yovelwliuri Sexvedrisa da biznes-
lavac adasturebs saqarTvelos sabanko seq-
forumis farglebSi, saqarTvelos erovnul
toris stabilurobas da srulad uWers mxars
banks evropis rekonstruqciisa da ganviTare-
saqarTvelos
bis bankis prezidenti ser suma Cakrabarti
politikas.
168
erovnuli
bankis
monetarul
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
cielebs saqarTvelos erovnuli banki. Seqebas imsaxurebs erovnuli bankis monetarul politika, vTvliT rom erovnulma bankma swori da gonivruli politika airCia laris gacvliTi kursis meryeobisas savaluto rezervebis SenarCunebis kuTxiT, vinaidan savaluto rezervebi mniSvnelovani aqtivia qveynisaTvis. EBRD-i Tvlis, rom erovnuli bankis prezidentis qmedebebi sworia. erovnuli banki profesionalur doneze asrulebs Tavis ZiriTad funqciebsa da „Cveni SefasebiT, dRes qveynis sabanko seq-
amocanebs da misi damoukidebloba kritikulad
tori aris Zlieri, kargad kapitalizebuli, ori
mniSvnelovani da fundamenturia, vinaidan es
didi bankis aqciebi ivaWreba londonis safon-
fundamenturi faqtoria investorTa ndobisaT-
do birJaze. es mniSvnelovani miRwevaa saqarT-
vis da ekonomikis ganviTrebisaTvis moklevadian,
velosTvis, es niSnavs, rom sabanko seqtori
saSualovadian da grZelvadian periodSi“...
Zlieria da mis regulirebas saukeTeso, samagal-
ser suma Cakrabarti
iTo modeliT, maRali profesionalizmiT axor-
EBRD-is prezidenti
EBRD-is yovelwliuri Sexvedrisa da biznes-
cesis gacnobis mizniT, erovnul bankSi imyo
forumis farglebSi, saqarTvelos erovnul
feboda monRoleTis finansTa saministros
banks ewvia saerTaSoriso savaluto fondis
delegacia _ saxelmwifo mdivnis gancogT
Sua aRmosavleTisa da centraluri aziis depar tamentis direqtoris moadgile iuha kahkoneni. ganxilvis mTavari Tema saqarTvelos
makroekonomikuri
mdgomareoba
da
arsebuli gamowvevebi iyo.
xurelbaataris xelmZRvanelobiT. aseve, EBRD-is yovelwliuri Sexvedris farglebSi, saqarTvelos erovnul banks CexeTis yofili premier-ministri Jiri rusnoki ewvia. erovnuli bankis prezidentTan Sexvedraze, igi saqarTvelos makroekonomikur tenden-
fasiani qaRaldebis auqcionebis blumbergis
ciebsa da erovnuli bankis mier ganxorciel-
sistemiT Catarebis da angariSsworebis pro-
ebul reformebs gaecno.
169
21 ivniss, TbilisSi, Savi zRvis vaWrobisa
da saqarTvelos erovnul bankTan erTad re-
da ganviTarebis bankis (BSTDB) mmarTvelTa
gionul biznesforums umaspinZla, romelzec
sabWos me-17 yovelwliuri Sexvedra gaima-
ganixiles mewarmeobis ganviTarebisa da kapi-
rTa. Sexvedras Tavmjdomareobda BSTDB-is
talis xelmisawvdomoba gansakuTrebiT mcire
mmarTveli
da saSualo biznesisaTvis.
saqarTvelos
mxridan,
saqarT-
velos erovnuli bankis prezidenti giorgi qadagiZe. Savi zRvis vaWrobisa da ganviTare-
25-27
bis banki (BSTDB) warmoadgens saerTaSoriso
bankis organizebiT, Tbilisma â&#x20AC;&#x17E;centraluri
safinanso instituts, romlis damfuZneblebi
aziis, Savi zRvis regionis da balkaneTis
arian: albaneTi, somxeTi, azerbaijani, bul-
qveynebis centraluri bankebis mmarTvelTa
gareTi, saqarTvelo, saberZneTi, moldova,
klubis XXXIV Sexvedrasâ&#x20AC;&#x153; umaspinZla. Sexve-
rumineTi, ruseTi, TurqeTi da ukriana. misi
dras saqarTvelos erovnuli bankis prezi-
Stab-bina aris saberZneTSi, salonikSi. BSTDB
denti
xels uwyobs misi wevri qveynebis ekonomikur
RonisZiebaSi monawileobdnen klubis wevri
ganviTarebasa
TanamSrom-
23 qveynis mmarTvelebi _ israelis, CexeTis,
lobas sesxebis gacemis, sakredito xazebis,
poloneTis, bulgareTis, TurqeTis, CineTis,
proeqtebisaTvis garantiis da saxelmwifo da
ukrainis, albaneTis, somxeTis, azerbaijanis,
kerZo seqtorebSi savaWro dafinansebis meS-
belarusis, bosnia da hercegovinas, xorvati-
veobiT. BSTDB-s wliuri Sexvedris fargleb-
is, yazaxeTis, yirgizeTis, makedoniis, moldo-
Si, 19 ivniss, Savi zRvis vaWrobisa da ganvi-
vas, montenegros, ruseTis, serbiis, sloveniis
Tarebis bankma, saqarTvelos mTavrobasTan
da tajikeTis centraluri bankebidan.
170
da
regionalur
seqtembers,
giorgi
saqarTvelos
qadagiZe
erovnuli
xelmZRvanelobda.
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
safinanso institutebis xelmZRvanelebma re
dajildoeba avlens im xelmZRvanel pirebs,
gi onis erT-erTi yvelaze problematuri Te
romlebmac TavianTi qveynis ekonomikis zrdis
mis Sesaxeb imsjeles _ valutis gacvliTi
stimulirebas da stabilizacias saukeTesod
kursi da maRali dolarizacia.
gaarTves Tavi. 13 maiss, EBRD-is yovelwliuri Sexvedrisa da biznesforumis farglebSi,
Sexvedris farglebSi, saqarTvelosa da Cine-
msoflios wamyvani britanuli finansuri Jur-
Tis ekonomikuri urTierTobebis daaxloebis
nalis The Banker-is evropis redaqtorma ste-
mizniT, saqarTvelos erovnul banksa da Cine-
fani linhartim saqarTvelos erovnuli bankis
Tis saxalxo banks Soris xeli moewera ganzra
prezidents evropis saukeTeso centraluri
xulobaTa memorandums urTierTTanamSrom-
bankiris jildo gadasca. The Banker msofli-
lobis Sesaxeb. „es aris memorandumi, romlis
os pirveli sabanko da safinanso resursia,
Semdegac Cven viwyebT muSaobas savaluto
romelsac 180 qveyanaSi kiTxuloben.
svopze larsa da iuans Soris, romlis warmatebiT ganxorcielebis SemTxvevaSic Cveni biznes
reformebis eqsporti
subieqtebisa da mewarmeebisaTvis, visac aqvT
saqarTvelos
savaWro urTierTobebi CineTTan, SesaZlebeli
bis eqsportis ganxorcieleba 2015 welsac
iqneba Zalian saintereso sakredito produq-
gaagrZela. erovnuli bankis bolo wlebSi
tis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa“, _ ga-
ganxorcielebuli reformebis gacnobisa da
nacxada giorgi qadagiZem.
gamocdilebis gaziarebis survili araerTma
erovnulma
bankma
reforme-
qveyanam gamoTqva. aRsaniSnavia, rom sxvadasxThe Banker
va qveynis centraluri bankebis delegaciaTa
msoflios wamyvanma britanulma finansurma Jurnalma The Banker-ma evropis 2014 wlis saukeTeso centraluri bankis mmarTvelad giorgi qadagiZe daasaxela. msoflios erTerTi avtoritetuli gamocema, yovelwliurad ikvlevs da avlens wamyvan finansur institutebs da saukeTeso bankirebs 149 qveyanaSi. gamarjvebulTa Sefaseba wina wlis monacemze dayrdnobiT xdeba. The Banker-is yovelwliuri
171
umravlesoba saqarTveloSi msoflio bankis
imarTeba da misi ZiriTadi wevrebi arian evro
rekomendaciiT imyofeboda.
sistemis centraluri bankebi, xolo am procesSi saqarTvelo, ramdenime sxva qveyanasTan
23-24 aprils, saqarTvelos erovnul banks
erTad damkvirveblis statusiT iyo mowveuli.
moldovas erovnuli bankis delegacia, bankis vice-prezidentis aureliu cincileis xelmZRvanelobiT ewvia. vizitis mTavari mizani saqarTvelos erovnuli bankis sakaso centris monaxuleba da erovnuli bankis warmatebuli gamocdilebis gaziareba iyo sakaso operaciebis da usafrTxoebis normebis, aseve sxva mniSvnelovani
aspeqtebis
Sesaxeb.
erovnu-
li bankis sakaso centris warmomadgenlebma moldovel kolegebs gauziares gamocdileba sakaso operaciebis da usafrTxoebis normebis, aseve sxva mniSvnelovani aspeqtebis Sesaxeb,
saerTaSoriso gamocdileba
romelic daexmareba maT aRniSnuli proeqtis
mniSvnelovania is saerTaSoriso gamocdileba,
ganxorcielebaSi.
romelsac saqarTvelos erovnul banks uziareben msoflios sxvadasxva qveynis centraluri
saqarTvelos erovnuli bankis warmatebuli
bankebidan. kerZod, 2015 wels, erovnul banks
proeqtebiT avstriis centraluri banki dain-
CexeTis centraluri bankis komunikaciebis di-
teresda. kerZod, sakaso centris mosanaxule-
reqtori marek petrusi ewvia. man Sexvedrebi
blad da gamocdilebis gaziarebis mizniT, 6
gamarTa bankis menejmentTan. Sexvda preziden-
maiss, saqarTvelos erovnul banks, avstriis
tis aparatis, sazogadoebasTan urTierTobis
centraluri bankis warmomadgenlebi _ rob-
samsaxurisa da sxva departamentebis war-
ert rupSi da anton Sauzeri ewvivnen. qarT-
momadgenelebs. saqarTveloSi yofnis dros
velma
kolegebs
marek petrusma qarTuli biznes mediis war-
detalurad gaacnes warmatebuli proeqtis
momadgenlebisaTvis treningi Caatara, rom-
Sesaxeb maTTvis saintereso informacia.
elzec yuradReba gamaxvilda iseT Temebze,
specialistebma
avstriel
rogorebicaa: centraluri bankebis sakomuni2015 wlis ivlisSi, saqarTvelos erovnulma
kacio strategia, mediasTan urTierToba, sa-
bankma evropis centraluri bankis forums
komunikacio instrumentebi. stumarma qarTv-
umaspinZla. saerTaSoriso rezervebis port-
el Jurnalistebs gaacno CexeTis centraluri
felis
dakavSirebiT,
bankis sakomunikacio strategia da gauziara
evropis centralurma bankma momxmarebelTa
CexeTis mediisa da centraluri bankis PR sam-
jgufis morigi Sexvedra saqarTveloSi gamar-
saxuris urTierTobis gamocdileba.
marTvis
sistemasTan
Ta. es pirveli SemTxvevaa, rodesac msgavsi forumi evrozonis farglebs gareT imarTeba.
11 ivniss, saqarTvelos erovnuli bankis or-
forumis mizani rezervebis marTvis saerTo
ganizebiT,
sistemis mqone wevr centralur bankebs Soris
lebisaTvis, blumbergis saerTaSoriso sis-
TanamSromlobisa da partniorobis gaRrmaveb-
temis Temaze specialuri treningi gaimarTa.
is xelSewyoba iyo. forumi weliwadSi orjer
trenings
172
mediasaSualebebis
kompania
warmomadgen-
Bloomberg-is
kavkasiisa
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
da centraluri aziis menejeri aleqsandre artiomovi uZRveboda. Sexvedraze aleqsan dre artiomovma detalurad isaubra blumbergis rogorc kompaniis da misi ZiriTadi produqtis Sesaxeb. medias anaxa Tu rogor muSaobs savaluto, fuladi da fasiani qaRaldebis bazrebi rogorc msoflios sxvadasxva qveyanaSi, ise saqarTveloSi. mimoixila blumbergis SesaZleblobebi, isaubra Tu risTvis gamoiyeneba da vis SeuZlia am platformaze muSaoba. aseve, stumarma medias gaacno blumbergis gamocdileba saqarTveloSi da upasuxa maT SekiTxvebs.
eqskursiaze umaspinZla, xolo komerciulma bankebma sabavSvo anabari gauxsnes, raTa bavS-
msoflio dazogvis dRis aRniSvna saqarTvelo-
vebma ganagrZon Tanxis dagroveba sakuTari
Si ukve tradiciad iqca. dazogvis dRisadmi
miznebisaTvis. gamarjvebulebs aseve gadaecaT
miZRvnili mTavari RonisZieba 2015 wlis 30
sxvadasxva prizebi da daumzaddaT daxatuli
oqtombers, saqarTvelos erovnul bankis saka-
ocnebis yulabebi. msoflio dazogvis dRe
so centrSi gaimarTa. socialur mediaSi qvey-
mosaxleobasa da komerciul bankebs Soris ar-
nis masStabiT gamocxadda yulabebis konkur-
sebuli barieris gadalaxvis kargi saSualebaa.
si, romlis farglebSic 14 wlamde bavSvebi
es dRe amaRlebs ndobas finansuri seqtor-
agzavnidnen naxats saxelwodebiT „ocnebis
isadmi da mouwodebs xalxs, dazogon fuli
yulaba“ da asaxelebdnen dazogvis mizans. 139
bankebSi. msoflio dazogvis dRes didi is-
monawiledan gamovlinda 11 gamarjvebuli,
toria aqvs da mas 1925 wlidan bevr qveyanaSi
romlebsac erovnulma bankma sakaso centrSi
sxvadasxva RonisZiebebiT aRniSnaven.
173
XII ადამიანური რესურსების მართვა და განვითარება
174
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
statistikuri
informacia
TanamSromelTa
339 TanamSromeli, romelTa saSualo asakia 40
raodenobis Sesaxeb
weli. TanamSromelTa 47 procents qalebi Se
2015 wlis bolos erovnul bankSi muSaobda
adgendnen.
diagrama N 12.1 erovnuli bankis TanamSromlebis raodenobrivi da xarisxobrivi maCveneblebi (sul 339 TanamSromeli) 304
moxele (261) 261
damxmare mosamsaxure (50) StatgareSe mosamsaxure (28) 181
qali (158)
158
kaci (181) moxeleebis saSualo asaki (39)
50 28
39
43
37
damxmare mosamsaxureebis saSualo asaki (43) StatgareSe mosamsaxureebis saSualo asaki (37) umaRlesi ganaTlebiT (293)
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
175
struqturuli optimizacia
garda amisa, erovnuli banki SesaZleblobas
fulis gaTeTrebis winaaRmdeg finansur qme-
aZlevs qarTvel studentebs, romlebic sazR-
debaTa specialuri jgufis (FATF) 26-e reko-
vargareT swavloben, gaiaron sazafxulo sta-
mendaciis, evropis sabWos fulis gaTeTrebis
Jireba da gaecnon erovnuli bankis specifikas.
winaaRmdeg mimarTul RonisZiebaTa Semfase-
aRniSnuli miznad isaxavs qarTveli studen-
bel rCeul eqspertTa komitetis 2012 wlis
tebisaTvis erovnuli bankis mimarT interesis
meoTxe Sefasebis daskvnisa da saqarTvelos
gaRvivebas, raTa maT swavlis dasrulebis Sem-
Sesaxeb meoTxe raundis Sualeduri angariSis,
deg saqarTveloSi dabruneba gadawyviton da
aseve, saqarTvelos mTavrobis dadgenilebiT
miRebuli codna saqarTveloSi gamoiyenon.
damtkicebuli „fulis gaTeTrebisa da terorizmis
dafinansebis
winaaRmdeg
2015 wels staJireba gaiara 5-ma studentma.
b rZolis
strategiis 2014-2017 ww.“ moTxovnaTa Sesrulebis uzrunvelsayofad da samuSao procesebis Tvisebrivi cvlilebebis gamo, saqarTvelos erovnul bankSi 2015 wlis martSi ganxorcielda garkveuli struqturuli optimizacia.
TanamSromelTa profesiuli ganviTareba 2015 wels erovnuli banki agrZelebda Tavis TanamSromelTa
cialuri inspeqtirebis departamenti da masSi Semavali fulis gaTeTrebis inspeqtirebis da specialuri inspeqtirebis ganyofilebebi. maT
ganviTarebaze
zrunvas. TanamSromelTa profesiuli saq mi anobis efeqtianobis amaRlebis mizniT saerTaSoriso
kerZod, daixura fulis gaTeTrebis da spe-
profesiul
savaluto
fondSi,
venis
gaer
Tianebul institutSi, germaniis bundesbankSi, safrangeTis centralur bankSi, niderlande bis bankSi, poloneTis erovnul bankSi, Sveicariis centralur bankSi, CexeTis erovnul
bazaze Seiqmna fulis gaTeTrebis inspeqtire-
bankSi, avstriis erovnul bankSi, somxeTis
bisa da zedamxedvelobis departamenti masSi
centralur
Semavali inspeqtirebis da meTodologiisa da
bankSi, aziis ganviTarebis bankSi, aseve msof-
distanciuri zedamxedvelobis ganyofilebebiT.
lio banksa da sxva qveynebis centralur
bankSi,
TurqeTis
centralur
bankebSi swavleba gaiara erovnuli bankis 80 umaRles
saganmanTleblo
saswavleblebTan
specialistma, xolo saqarTvelos bazarze
TanamSromloba
arsebul saswavlo dawesebulebebSi swavleba
erovnuli banki yovelwliurad aZlevs studen-
gaiara erovnuli bankis 12-ma specialistma.
tebs SesaZleblobas gaecnon erovnuli bankis specifikas, gaiaron staJireba da gamoimuSaon
2015 wels erovnul bankSi Catarda inglisuri
praqtikuli unarebi, rac maT profesion-
enis Semswavleli kursi, romelSic monawileo-
alebad CamoyalibebaSi daexmareba. am mizniT
ba miiRo erovnuli bankis 26 TanamSromelma.
umaRles saganmanaTleblo dawesebulebebT-
aseve, wlis ganmavlobaSi Catarda Sida tre-
an
„urTierTTanamSrom lobis
ningebi, romlis mizansac warmoadgens erovnul
Sesaxeb memorandumis“ safuZvelze 2015 wels
bankSi dagrovili codnisa da gamocdilebis
ayvanil iqna 37 staJiori, romelTagan dRes 5
dainteresebuli TanamSromlebisa Tvis gazi-
erovnuli bankis TanamSromelia.
areba.
gaformebuli
176
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
erovnuli bankis yvela TanamSromlisaTvis
finansuri seqtoris TanamSromelTa profe-
gasul wels Catarda seminari Temaze „biznesis
siuli ganviTareba
uwyvetoba“. bunebrivia, rom erovnul bankSi, rogorc kritikuli sistemebisa da operacieb-
erovnuli banki aseve xels uwyobs sabanko
is mqone organizaciaSi, biznesis uwyvetobis
seqtoris TanamSromelTa profesiul ganvi-
marTva erT-erTi prioritetuli sakiTxia.
Tarebas. am mizniT 2015 wlis maisSi, aprilsa
bankis TanamSromlebma moismines rogor unda
da noemberSi ucxoeli partniorebis mxarda
imuSaos organizaciam uwyvet reJimSi, miuxe-
WeriT, luqsemburgis safinanso teqnologie
davad mosalodneli Tu moulodneli uCveu-
bis gadacemis kvleviTi saagentos eqsperteb-
lo, arastandartuli an kritikuli situaciis
is mier erovnul bankSi Catarda 3 seminari,
dadgomisas. aseve ganxorcielda SemuSavebuli
romelSic monawileoba miiRo rogorc erovnu-
scenarebis testireba (praqtikuli realize-
li bankis, aseve komerciuli bankebis 75-ma Tan-
ba). testireba aucilebeli winapirobaa nak-
amSromelma.
lovanebebis aRmoCenisaTvis.
177
XIII ნორმატიულსამართლებრივი ბაზის განვითარება
178
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
2015 wels grZeldeboda saqarTvelos erovnu-
uzrunvelyofil iqna aRniSnuli normatiuli
li bankis normatiuli bazis ganviTareba-ga-
aqtebis oficialuri gamoqveyneba _ „saqarT-
naxlebis samuSaoebi. kerZod, saangariSo peri-
velos
odSi momzadda da miRebul iqna mniSvnelovani
eleqtronuli formiT ganTavseba.
sakanonmdeblo
macnes“
vebgverdze
samarTlebrivi aqtebi. maT Soris: „gadaxdis operaciis
Sesrulebis
wesi“,
„komerciuli
2015 wels mimdinareobda saxelmwifo sai-
bankebis kapitalis adekvaturobis moTxovnebis
dumloebasTan
Sesaxeb debuleba“, „komerciuli bankis likvi-
regulirebis procesi. kerZod, saqarTvelos
daciis wesi“, „komerciul bankebSi Sidaaudi-
parlamentis mier miRebul iqna „saxelmwifo
toruli saqmianobisadmi moTxovnebis Sesaxeb
saidumloebis Sesaxeb“ axali kanoni. aRni
debuleba“, „interesTa konfliqtis marTvis
Snuli kanonis safuZvelze momzadda samarT-
debuleba“, „iuridiuli pirebis mier blum-
lebrivi aqtis proeqti, romelic erovnulma
bergis savaWro sistemis gamoyenebiT valutiT
bankma unda miiRos „saxelmwifo saidumloeb-
eleqtronuli vaWrobis wesi“, „komerciuli
is Sesaxeb“ axali kanonis safuZvelze. axali
bankebis mier ganxorcielebuli gadaxdis op-
regulaciebiT mTlianad icvleba erovnul
eraciebis Sesaxeb informaciis mowodebis in-
bankSi saxelmwifo saidumloebaze mopyro-
struqcia“, „saqarTvelos erovnuli bankis
bis principebi. kerZod, mniSvnelovan siaxles
erTiani finansuri da statistikuri infor-
warmoadgens is faqti, rom laris banknote
maciuli sistemis _ sebstatis gamoyenebis
bisa da monetebis damzadebasTan, gadazid-
Sesaxeb“ da sxva.
vasa da aRricxvasTan dakavSirebuli saxelmwifo
dakavSirebuli
saidumloebis
Semcveli
sakiTxebis
informacia
saangariSo wlis ganmavlobaSi ganxorcielda
iarsebebs ukve eleqtronuli formiTac da
saqarTvelos erovnuli bankis 34 normatiuli
samarTlebrivi aqtiT gaiwera is aucilebeli
aqtis proeqtis momzadeba, maTi Sesabamisoba-
dacviTi meqanizmebi, romliTac unda moxdes
Si moyvana moqmed kanonmdeblobasTan. aseve
eleqtronulad
arsebuli
saxelmwifo
sai-
179
dumloebis
Semcveli
informaciis
Senaxva,
suri giraos instrumentis samarTlebrivi da
mimocvla da dacva. amJamad warmoebs aRni
infrastruqturuli ganaxlebis proeqti, rom-
Snuli samarTlebrivi aqtis saxelmwifo usa-
lis mizania kanonmdeblobasTan sruli Sesa-
frTxoebis samsaxurTan SeTanxmebis procesi.
bamisobis dacviT ganxorcieldes komerciuli bankebisaTvis ufro gamartivebuli da swrafi
2015 wels momzadda da gaformda ori mniS-
procedurebis SeTavazeba.
nelovani xelSekruleba. erT-erTi kontraqti ukavSirdeboda repo garigebas (GMRA- Global Master Repurchase Agreement), xolo meore kontraqti _ Securities Lending Agreement-i, romelic gaformda Clearstream Luxemburg Banking-Tan, Se exeboda fasiani qaRaldebis gasesxebis sakiTxs. 2015 wlis gazafxulze, saqarTveloSi derivativebis bazris ganviTarebasTan dakavSirebiT, erovnulma bankma, evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankTan TanamSromlobiT, daiwyo axali proeqti, romelic miznad
saerTaSoriso savaluto fondisa da msoflio bankis mier gaweuli rekomendaciebis Sesabamisad, saqarTvelos erovnuli banki muSaobda sakanonmdeblo iniciativebze, ramac xeli unda Seuwyos efeqtiani sabanko zedamxedvelobis gaZlierebas. aRniSnuli inciativebi moicavs iseT sakiTxebs, rogorebicaa saqarTvelos erovnuli bankis TanamSromelTa interesebis dacva, komerciuli bankis licenzireba, mniSvnelovani wilis SeZena da konsolidirebuli zedamxedveloba.
isaxavs qveyanaSi Sesabamisi samarTlebrivi da
saangariSo periodSi saqarTvelos erovnuli
biznes garemos Seqmnas fuladi bazrebis sa-
banki uzrunvelyofda sajaro informaciis
Tanado ganviTarebis TvalsazrisiT. proeqtis
xelmisawvdomobas. kerZod, seb-Si 2015 wlis
erT-erTi mizania arsebuli kanonmdeblobis
ganmavlobaSi Semovida sajaro informaci-
srul SesabamisobaSi moyvana saerTaSorisod
is 189 moTxovna, aqedan dakmayofilda 185,
aRiarebul saukeTeso praqtikasTan.
xolo 4
moTxovna kanoniT dadgenil vadaSi
gadaegzavna Sesabamisi uflebamosilebis sxva saangariSo wels erovnulma bankma daiwyo re-
administraciul organos, ris Sesaxebac ecno-
finansirebis sesxebTan dakavSirebuli finan-
baT ganmcxadeblebsac.
180
XIV სტატისტიკური საქმიანობა
182
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
saangariSo periodSi saqarTvelos erovnul
kate goriebisa da koncefciebis harmonizaci-
bankSi
biznes
is gziT. erovnul bankSi komerciuli bankebis
procesis reforma. erovnuli bankis preziden-
mier warmosadgeni finansuri da statistikuri
tis 2015 wlis 26 noembris brZanebiT, sabanko
informacia struqturirebulia standartuli
sistemaSi,
eqspluataciaSi
wesiT, rac uzrunvelyofs monacemTa maRal
saqarTvelos erovnuli bankis axali inovaci-
xarisxs, informaciis xarisxis kontrolisa da
uri statistikuri informaciuli sistema _
damuSavebis avtomatizacias da respondentTa
sebstati, romelic 2014 wlidan paralelurad
saangariSgebo tvirTis Semsubuqebas.
grZeldeboda
srulad
statistikuri
gaeSva
funqcionirebda eqselze dafuZnebul statistikur angariSgebasTan erTad. misi mTavari
sebstati aris gamWvirvale sistema, rac imas
upiratesoba da gansxvaveba aqamde arsebuli
niSnavs, rom misi meTodologia, gzamkvlevebi,
statistikuri sistemisagan mdgomareobs im-
praqtikuli saxelmZRvaneloebi, adre moqmed
aSi, rom pirvelad saqarTvelos statisti-
statistikur
kuri
komerciuli
damdgeni sqemebi, monacemTa xarisxis uzrun-
bankebi statistikuri informaciis erovnul
velyofisaTvis gamoyenebuli procedurebi da
bankSi wardgenas axorcieleben internet-te-
wardgenis wesebi gamoqveynebulia erovnuli
qnologiis gamoyenebiT, nacvlad statisti-
bankis veb-gverdsa da sebstatis momxmarebel-
kuri kiTxvarebisa.
Ta veb-gverdze da erTnairad xelmisawvdomia
saqmianobis
praqtikaSi,
angariSgebasTan
Sesabamisobis
yvela dainteresebuli momxmareblisaTvis (httsebstati aris informaciuli sistema, romel-
ps://www.nbg.gov.ge/index.php?m=634).
ic gulisxmobs erovnuli bankis kompetenciaSi arsebuli statistikuri mimarTulebebis war-
sebstati aris harmonizebuli sistema,
moebis
standartizacia-
gulisxmobs mis Sesabamisobas Tanamedrove
sa da optimizacias, gamoyenebuli cnebebis,
saerTaSoriso statistikur standartebTan,
biznes-procesebis
rac
183
e.i. yvela makroekonomikur statistikur sis-
ekonomikis seqtorebs Soris urTierTobebs,
temasTan (erovnul angariSTa sistemasTan, sa-
umniSvnelovanesi statistikuri instrumentia
gadasaxdelo balansTan, monetarul da finan-
makroekonomikuri
sur statistikasTan da samTavrobo finansebis
aqedan gamomdinare, didia interesi misi war-
statistikasTan).
moebis praqtikaSi danergvisadmi. saangariSo
analizis
TvalsazrisiT.
wels ganxorcielda sacdeli gaangariSebebi: sebstati aris moqnili sistema: nebismieri instituciuri
Tu
struqturuli
cvlileba
sabanko sistemasa da momsaxurebaSi SesaZle-
✔ sabaziso fondebis nakadebis angariSebis mixedviT;
belia aisaxos sebstatSi dauyovnebliv, yo-
✔ erovnuli bankis, sxva depozituri korpo-
velgvari zedmeti droisa da danaxarjebis
raciebisa da sxva finansuri korporaciebis
gareSe, an gafarTovdes igi monacemTa axali
fondebis nakadebis angariSebis matricebis
ojaxis damatebis gziT da minimaluri danax-
mixedviT, erovnul angariSTa sistemasTan
arjebiT.
integrirebuli fondebis nakadebis angariSis farglebSi;
sebstatis, rogorc sruliad axali statistikuri
sistemis
upiratesoba
Sinameurneobebisa da Sinameurneobebis mom
mdgomareobs imaSi, rom igi ara marto saSu-
saxure kerZo arakomerciuli organizacie
alebas iZleva saWiroebis SemTxvevaSi Seuz-
bis fondebis nakadebis angariSebis matri-
Rudavad,
cebis mixedviT.
Tumca
koncefciis
✔ mTavrobis, arafinansuri korporaciebis,
martivad
gafarTovdes
moTxovnili statistikuri monacemebis wre, aramed mniSvnelovnad amaRlebs komerciu-
finansuri angariSisaTvis damatebiTi monace-
li bankebis mier warmodgenili informaciis
mebis mopovebis mizniT grZeldeboda mWidro
xarisxs. amas uzrunvelyofs kargad gaazre-
TanamSromloba
buli
procedurebi,
erovnul samsaxurTan. kerZod, erovnuli bank-
erTi mxriv, komerciul bankebSi informaciis
is iniciativiTa da meTodologiuri mxardaWe
momzadebisas da, meore mxriv, erovnul bankSi
riT dainerga arafinansuri korporaciebis
maTi gadamowmebisas. sailustraciod, qvemoT
finansuri mdgomareobis Semswavleli yovel-
motanilia erT-erTi aseTi proceduris sqema.
wliuri statistikuri kvleva; miRweulia Se-
ramdenimesafexuriani
saqarTvelos
statistikis
Tanxmeba seqtoruli balansebis eqsperimentubunebrivia, informaciis mopovebis axali te-
li versiebis gaziarebaze, rac mniSvnelovani
qnologiebis
iqneba kapitalis angariSis sabalanso muxlis
danergva
axali
analitikuri
statistikuri produqtebis danergvas emsaxu
_ wminda gasesxeba/sesxebis Sesafaseblad.
reba. am TvalsazrisiT aRsaniSnavia intensiuri statistikuri samuSaoebis dawyeba finan-
2015 wlis dasawyisidan, saqarTvelos erovnul-
suri statistikis ganviTarebis mimarTulebiT,
ma bankma, arsebuli statistikuri cxrilebis
rac gulisxmobs finansuri angariSis Sedge-
paralelurad, daiwyo qveynis sagareo valis
nas da fondebis nakadebis siRrmiseuli ana-
damatebiTi statistikuri cxrilebis gamo-
lizis informaciul mxardaWeras. finansuri
qveyneba sagareo valis statistikis 2013 wlis
angariSi, axasiaTebs ra finansur qcevebsa da
ganaxlebuli
184
meTodologiis
Sesabamisad,
საქართველოს ეროვნული ბანკი / წლიური ანგარიში / 2015 წ.
romelic Sedgenilia sagadasaxdelo balansis
lia grZelvadian valSi, xolo moklevadian
saxelmZRvanelos meeqvse redaqciaSi Sesuli
savalo instrumentze daricxuli procen-
cvlilebebis gaTvaliswinebiT.
ti _ moklevadian valSi. wina redaqciiT, daricxuli procenti rogorc grZel, aseve
sagareo valis kuTxiT ganxorcielda Semdegi
moklevadian valze aisaxeboda moklevadian
ZiriTadi meTodologiuri cvlilebebi:
savalo instrumentSi; ✔ sagadasaxdelo balansis meeqvse redaqciaSi
✔ gauqmda savalo instrumenti „vadagadac-
savaWro kreditebis axleburad aRricx-
ilebuli davalianeba“. axali meTodologi-
vam gamoiwvia ricxobrivi sxvaoba Zveli
is Sesabamisad, vadagadacilebuli davali-
redaqciis savaWro kreditebsa da axali
aneba
instrumentSi.
redaqciis savaWro kreditebs Soris. Sesa-
adre igi aRiricxeboda calke punqtad, ro-
bamisad, axali redaqciis mixedviT, mTliani
gorc moklevadiani savalo instrumenti;
sagareo vali ramdenadme naklebia, vidre
✔ daricxuli procenti CarTulia Sesabamis
mTliani sagareo vali Zveli redaqciis
CarTulia
ZiriTad
instrumentebSi, anu grZelvadian savalo
mixedviT.
instrumentze daricxuli procenti CarTu-
185
XV ფინანსური ანგარიშგება 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის
186
სარჩევი xelmZRvanelobis pasuxismgeblobis angariSi 2015 wlis 31 dekembriT dasrulebuli wlisaTvis warmodgenili finansuri angariSgebis momzadebasa da damtkicebaze ......................188 damoukidebeli auditoris daskvna ....... . . ............ . ................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................189
finansuri angariSgeba 2015 wlis 31 dekembriT dasrulebuli wlisaTvis: mogeba an zaralis da sxva sruli Semosavlis angariSgeba.....................................190-191 finansuri mdgomareobis angariSgeba..................................................................192-193 kapitalSi cvlilebebis angariSgeba...................................................................194-195 fuladi saxsrebis moZraobis angariSgeba............................................................196-197 finansur angariSgebasTan TandarTuli SeniSvnebi...................... . . . . . . . . . . . . .............198-258
187
188
189
176 საქართველოს ეროვნული ბანკი მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგება
2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2015 წ. შენიშვნები საპროცენტო შემოსავალი საერთაშორისო რეზერვების მართვა მოთხოვნები საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა მონეტარული პოლიტიკის ოპერაციები მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა საპროცენტო შემოსავალი დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები სხვა სულ საპროცენტო შემოსავალი საპროცენტო ხარჯი მონეტარული პოლიტიკის ოპერაციები გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ სხვა საპროცენტო ხარჯები ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ სულ საპროცენტო ხარჯი წმინდა საპროცენტო შემოსავალი სხვა აქტივების გაუფასურების დანაკარგების (ხარჯი)/უკუაღდგენა წმინდა საპროცენტო შემოსავალი გაუფასურების უზრუნველყოფის შემდეგ წმინდა მოგება/(ზარალი) უცხოური ვალუტით განხორციელებულ ოპერაციებიდან -საკურსო სხვაობებიდან -სავაჭრო ოპერაციებიდან საკომისიო შემოსავლები საკომისიო ხარჯები წმინდა მოგება რეალიზებული გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივებიდან წმინდა ზარალი რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქივებისა, მოგებასა ან ზარალში ასახვით. წმინდა არარეალიზებული მოგება/(ზარალი) რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქივებისა, მოგებასა ან ზარალში ასახვით. სხვა შემოსავლები არასაპროცენტო შემოსავალი
18
4 4
5
დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2014 წ.
1,934
1,781
1,174 20,513 232 23,853
1,186 14,489 339 17,795
59,552 8,989 68,541
18,398 5,712 24,110
24,227 49 24,276 116,670
26,938 70 27,008 68,913
(24,846)
(22,032)
(12,127)
(9,505)
(36,973)
(31,537)
(517)
(2,698)
(37,490) 79,180
(34,235) 34,678
92
(74)
79,272
34,604
700,237 (258) 1,577 (1,585)
103,894 832 1,409 (1,281)
2,321
3,667
(553)
(2,073)
(1,817)
379
1,620 701,542
1,266 108,093
3 მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების
190
191
178 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგება 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
შენიშვნები
31 დეკემბერი 2015
31 დეკემბერი 2014
აქტივები: აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები: ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები
7
1,541,161
1,725,028
SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში
9
478,230
388,675
წარმოებული ფინანსური აქტივები
10
3,204
2,835
სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები
11
577,474
494,071
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
12
3,440,021
2,422,291
18
65
4
6,040,155
5,032,904
8
1,067,000
712,500
12
101,617
80,776
დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები
13
401,914
442,094
საინვენსტიციო ქონება
14
2,544
2,173
გასაყიდად გამიზნული აქტივები
15
-
415
ძირითადი საშუალებები
16
54,828
58,547
არამატერიალური აქტივები
17
1,248
2,514
სხვა აქტივები
18
6,086
4,102
სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა აქტივები აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში
სულ აქტივები
1,635,237
1,303,121
7,675,392
6,336,025
5 ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების
192
193
180 საქართველოს ეროვნული ბანკი კაპიტალში ცვლილებების ანგარიშგება 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
1 იანვარი 2014 სულ სრული შემოსავალი წლის მოგება სხვა სრული შემოსავალი
გასაყიდად უცხოური არსებული ვალუტის ინვესტიციების სხვა საწესდებო სარეზერვო გადაფასების გადაფასების გადაფასების გაუნაწილებელი სულ კაპიტალი ფონდი რეზერვი რეზერვი რეზერვი მოგება კაპიტალი 15,000 125,708 2,577 143,285
-
-
-
-
-
114,646
114,646
მუხლები, რომლებიც შეიძლება შემდგომში რეკლასიფიცირდეს მოგება ან ზარალში: წმინდა არარეალიზებული მოგება/(ზარალი) გასაყიდად არსებული ინვესტიციების გადაფასებიდან წლის განმავლობაში წმინდა რეალიზებული ზარალი გასაყიდად არსებული ინვესტიციებიდან, რომლებიც რეკლასიფიცირდა მოგება ან ზარალში სულ სხვა სრული შემოსავალი სულ წლის სრული შემოსავალი კაპიტალში, პირდაპირ ასახული ოპერაციები სარეზერვო ფონდში გადატანა (შენიშვნა 24) უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში გადატანა (შენიშვნა 24) სხვა გადაფასების რეზერვში გადაცემა (შენიშვნა 24) სულ კაპიტალში პირდაპირ ასახული ოპერაციები 31 დეკემბერი 2014
-
-
-
-
1,034
-
1,034
-
-
-
-
(93)
-
(93)
-
-
-
-
941
-
941
-
-
-
-
941
114,646
115,587
-
10,373
-
-
-
(10,373)
-
-
-
103,894
-
-
(103,894)
-
-
-
-
379
-
(379)
-
-
10,373
103,894
379
-
(114,646)
-
15,000
10,373
229,602
379
3,518
-
258,872
7 კაპიტალში ცვლილებების ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების
194
195
182 საქართველოს ეროვნული ბანკი ფულადი სახსრების მოძრაობის ანგარიშგება 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
შენიშვნები
დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2015
დასრულებული წლისათვის 31 დეკემბერი 2014
ფულადი სახსრების მოძრაობა საოპერაციო საქმიანობიდან: მიღებული პროცენტი
139,328
96,888
გადახდილი პროცენტი
(30,535)
(28,539)
1,577
1,409
(1,585)
(1,281)
553
2,073
(258)
832
1,248
752
თანამშრომლებზე გადახდილი ხარჯები
(13,453)
(13,141)
ფულის ბეჭდვაზე გადახდილი ხარჯი სხვა გადახდილი საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები ფულადი სახსრების მოძრაობა საოპერაციო საქმიანობიდან, საოპერაციო აქტივებისა და ვალდებულებების ცვლილებებამდე
(11,134)
(2,467)
(9,323)
(4,294)
76,418
52,232
(353,364)
(312,440)
2,001
1,210
მიღებული საკომისიო შემოსავალი გადახდილი საკომისიო ხარჯები საინვესტიციო ფასიანი ქაღალდებიდან მიღებული წმინდა მოგება წმინდა რეალიზებული მოგება/(ზარალი) უცხოური ვალუტით განხორციელებული სავაჭრო ოპერაციებიდან სხვა მიღებული შემოსავალი
წმინდა (ზრდა)/კლება საოპერაციო აქტივებში: მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში აქტივები დაკავშირებული წარმოებულ ინსტრუმენტებთან სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები
(369)
(2,166)
26,773
(79,958)
სხვა აქტივები
(1,761)
332
41,624
110,559
63,708
334,143
წმინდა ზრდა/(კლება) საოპერაციო ვალდებულებებში: მიმოქცევაში გაშვებული ფული ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ
211,126
102,318
ვალდებულებები კლიენტების მიმართ
(269)
(89)
სხვა ვალდებულებები
(212)
-
65,675
206,141
ფულადი სახსრების წმინდა შემოდინება საოპერაციო საქმიანობიდან
ფულადი სახსრების მოძრაობის ანგარიშგება წაკითხულ უნდა იქნეს თანდართულ შენიშვნებთან ერთად რომელიც განუყოფელი ნაწილია ფინანსური ანგარიშგების 9
196
197
184 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
1.
ორგანიზაცია საქართველოს ეროვნული ბანკი (შემდგომში ,,ბანკი”) წარმოადგენს საქართველოს ცენტრალურ ბანკს და საქართველოს მთავრობის ბანკირსა და ფისკალურ აგენტს. იგი საკუთარ საქმიანობას ახორციელებს ,,საქართველოს ეროვნული ბანკის” შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის საფუძველზე, რომელიც ძალაში შევიდა 2009 წლის 1 დეკემბერს (შემდგომში ,,კანონი.“) და სრულად ჩაანაცვლა 1995 წლის 24 ოქტომბრით დათარიღებული კანონი. ბანკის ძირითადი ამოცანები და ფუნქციებია ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა, ფინანსური სექტორის სტაბილურობა და ეფექტურობა, ეროვნული ვალუტის ემისია და საერთაშორისო რეზერვების მართვა. ეს ფუნქციები განიხილება ქვემოთ აღწერილი ფუნქციების შემადგენელ ნაწილად . მონეტარული პოლიტიკა საქართველოს ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის ძირითადი მიზანია ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა. ფასების სტაბილურობა გულისხმობს ზომიერი და პროგნოზირებადი ინფლაციის განაკვეთს, რომელიც გრძელვადიანი ეკონომიკური ზრდის აუცილებელი პირობაა. გარდა ამისა, ეროვნული ბანკი ახორციელებს ფინანსური სისტემის სტაბილურობის მხარდაჭერას და ხელს უწყობს ქვეყნის ეკონომიკურ ზრდას თუ ამ უკანასკნელი მიზნების განხორციელება თანხვედრაშია მთავარ მიზანთან ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფასთან. მონეტარული და გაცვლითი კურსის პოლიტიკა მიზნად ისახავს ეროვნული ვალუტის მსყიდველობითი უნარის, მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდის პოტენციალისა და საინვესტიციო გარემოს გაუმჯობესებას. ზედამხედველობა და ფინანსური სტაბილურობა მთავარ მიზანს წარმოადგენს საქართველოს საფინანსო სისტემის სტაბილურობისა და ეფექტიანობის უზრუნველყოფა. ამ მიზნების განხორციელებისთვის ეროვნული ბანკს გააჩნია საზედამხედველო და მარეგულირებელი უფლებამოსილება ფინანსური და ფასიანი ქაღალდების ბაზრების სხვადასხვა წარმომადგენლების - კომერციული ბანკების, საკრედიტო კავშირების, მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების, ფულადი გზავნილებები განმხორციელებელი პირების, ვალუტის გადამცვლელი პუნქტებისა და ფასიანი ქაღალდების ბაზრის მიმართ. ვალუტა მხოლოდ ბანკს აქვს მიმოქცევისათვის განკუთვნილი ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების დამზადებისა და საქართველოს ტერიტორიაზე მათი ემისიის უფლება. ბანკი განსაზღვრავს ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების დიზაინს, მასალასა და სხვა მახასიათებლებს, ბანკნოტების ბეჭდვა და მონეტების დამზადება ხდება წამყვანი ევროპული დამამზადებელი კომპანიების მიერ. საერთაშორისო რეზერვების მართვა სავალუტო პოლიტიკისა და ოპერაციების მიზნებისთვის, ბანკი ფლობს უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული რეზერვების პორტფელს, რაც განკუთვნილია, მაგალითად ფინანსური კრიზისის პერიოდში საგარეო შოკების ზეგავლენის თავიდან ასაცილებლად შესაბამისი ლიკვიდურობის უზრუნველყოფის, საქართველოს მთავრობისათვის და ასევე ბანკის უცხოური ვალუტით გადახდების შეუფერხებლად განხორციელების ხელშეწყობისთვის.
11
198
185 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
საგადახო სისტემები ბანკი ახორციელებს ქვეყანაში უდიდესი საგადახდო სისტემის ,,დროის რეალურ რეჟიმში ანგარიშსწორების სისტემა“-ის (RTGS) საქმიანობას რომელიც ახორციელებს ბანკთაშორის ანგარიშსწორებას და საქართველოს მთავრობის გადახდებს ეროვნულ ვალუტაში 2015 და 2014 წლების 31დეკემბრის მდგომარეობით ბანკის საბჭო შედგება შემდეგი წევრებისაგან: თანამდებობა თავმჯდომარე წევრი წევრი წევრი წევრი წევრი
სახელი, გვარი (2015) გიორგი ქადაგიძე (მმართველი) არჩილ მესტვირიშვილი ოთარ ნადარაია ლაშა ჯუღელი ნიკოლოზ გონგლიაშვილი ვაჟა ჯანყარაშვილი
სახელი, გვარი (2014) გიორგი ქადაგიძე (მმართველი) არჩილ მესტვირიშვილი ოთარ ნადარაია ლაშა ჯუღელი ნიკოლოზ გონგლიაშვილი ვაჟა ჯანყარაშვილი
წევრი
ნიკოლოზ ყაველაშვილი
ნიკოლოზ ყაველაშვილი
ბანკის სათავო ოფისი მდებარეობს შემდეგ მისამართზე: სანაპიროს ქუჩა №2, 0114, თბილისი, საქართველო. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს გააჩნია ერთი სალარო მომსახურების ცენტრი. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკში დასაქმებული იყო შესაბამისად 339 და 351 თანამშრომელი. 2.
ფინანსური ანგარიშგებების წარდგენის საფუძველი შესაბამისობა წინამდებარე ფინანსური ანგარიშგება მომზადებულია ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად (,,ფასს”). ფინანსური ანგარიშგება წარმოდგენილია ეკონომიკური და ბუღალტრული აღრიცხვის ფარგლებში, რომელიც სამართლიანად ასახავს ბანკის ფინანსურ პოზიციას და ამავდროულად ხელს უწყობს ბანკის ოპერაციების ეკონომიკურ ანალიზს. აქედან გამომდინარე, საერთაშორისო რეზერვებისა და მონეტარული პოლიტიკის ეკონომიკური კონცეფცია შესაბამისად ნაჩვენებია, საერთაშორისო რეზერვებისა და მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებში. წარდგენის პრინციპები უკანასკნელი კონცეფციის თანახმად პირველად გამოყენებულ იქნა 2014 წელს. 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით ვალდებულებები წარმოდგენილია ეროვნულ და უცხოურ ვალუტაში. შესადარისი ინფორმაცია წარმოდგენილია მიმდინარე წლის წარდგენის ცვლილებების შესაბამისად. შეფასების საფუძველი წინამდებარე ფინანსური ანგარიშგება მომზადებულია ისტორიული ღირებულების საფუძველზე, გარდა რეალური ღირებულებით მოგება ან ზარალში ასახვით აღრიცხული ფინანსური ინსტრუმენტებისა და ასევე რეალური ღირებულებით აღრიცხული, გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივებისა.
12
199
186 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
სამუშაო და ანგარიშგების ვალუტა ვინაიდან ბანკის ძირითადი ამოცანაა ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა რომელიც გულისხმობს ღია ბაზრის ოპერაციების მნიშვნელოვან როლს მონეტარული პოლიტიკის განხორციელებაში, შესაბამისად, მისი ძირითადი საქმიანობა არის ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების გამოშვება. რომელიც წარმოადგენს სამუშაო და ფინანსური ანგარიშგების ვალუტას. მაშასადამე, ყველა ნაშთი და ოპერაცია, რომელიც ასახულია ლარის გარდა სხვა ვალუტაში განიხილება როგორც „უცხოური ვალუტა“. ფინანსური ანგარიშგება წარმოდგენილია ათას ლარში, თუ სხვაგვარად არ არის მითითებული. ფინანსური ინფორმაცია წარმოდგენილი ლარში, დამრგვალებულია უახლოეს ათასამდე. 3.
ძირითადი სააღრიცხვო პოლიტიკა ქვემოთ მოცემული სააღრიცხვო პოლიტიკა არის გამოყენებული ამ ანგარიშგებებში წარმოდგენილი ყველა პერიოდისათვის და ბანკი მას იყენებს თანამიმდევრულად. ფინანსური ინსტრუმენტები ფინანსური ინსტრუმენტი არის ნებისმიერი ხელშეკრულება, რომელიც წარმოშობს როგორც ერთი მხარის ფინანსურ აქტივს ასევე მეორე მხარის ფინანსურ ვალდებულებას ან წილობრივ ინსტრუმენტს. ბანკის ფინანსურ ინსტრუმენტებში წარმოდგენილია ფასიანი ქაღალდები ეროვნულ ვალუტაში, უცხოური ქვეყნების მთავრობების, საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების (სუპრანაციონალური) და სახელმწიფო სააგენტოების მიერ ემიტირებული ფასიანი ქაღალდები, საპროცენტო განაკვეთების ფიუჩერსული კონტრაქტები, საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან (სსფ) ანგარიშები. ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები, მოთხოვნები საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების მიმართ, ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროსა და ადგილობრივი კომერციული ბანკების მიმართ და სხვა ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები. ბანკი ფინანსურ ინსტრუმენტებს აღრიცხავს ბასს 39 ,,ფინანსური ინსტრუმენტები: აღირება და შეფასება“ და წარადგენს ამ ინსტრუმენტებს ფასს 7- ,,ფინანსური ინსტრუმენტები :განმარტებითი შენიშვნები“ და ფასს13 ,,რეალური ღირებულებით შეფასება“ შესაბამისად. ბანკი ფინანსური აქტივების კლასიფიკაციას ახდენს შემდეგ კატეგორიებად რეალური ღირებულებით მოგება ან ზარალში ასახვით, დაფარვის ვადამდე ფლობილი, სესხები და მოთხოვნები და გასაყიდად არსებული. კლასიფიკაცია განისაზღვრება შეძენის მიზნებიდან გამომდინარე. ფინანსური აქტივების კლასიფიკაციას განსაზღვრავს მენეჯმენტი მისი საწყისი აღიარებისას. ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების საწყისი აღიარება ბანკი ფინანსურ აქტივებს და ვალდებულებებს აღიარებს ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში, როდესაც ის ხდება ინსტრუმენტის სახელშეკრულებო პირობების მონაწილე. ფინანსური აქტივის და ვალდებულებების ჩვეულებრივი ყიდვის ან გაყიდვის აღიარება ხდება განაღდების დღის მდგომარებით აღრიცხვის გამოყენებით. ფინანსური აქტივებისა და ფინანსური ვალდებულებების თავდაპირველი აღიარება ხდება რეალური ღირებულებით პლუს (ფინანსური აქტივისა და ფინანსური ვალდებულების შემთხვევაში, რეალური ღირებულება არა მოგება ან ზარალში ასახვით) ის დანახარჯები რომლებიც უშუალოდ მიეკუთვება 13
200
187 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ფინანსური აქტივის შეძენას ან ფინანსური ვალდებულების ემისიას. გარიგების დანახარჯები, რომელიც პირდაპირ უკავშირდება მოგება ან ზარალში ასახვით რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების შესყიდვასა და გამოშვებას, მაშინვე აღიარდება მოგება ან ზარალში. მათი შემდგომი შეფასების საბუღალტრო პოლიტიკა გამჟღავნებულია შესაბამისი ინსტრუმენტების სააღრიცხვო პოლიტიკებში ქვემოთ ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების აღიარების შეწყვეტა
ფინანსური აქტივები ბანკი ფინანსური ქტივების აღიარებას წყვეტს, როდესაც აქტივიდან ფულადი სახსრების, მიღების უფლების ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვადა ამოიწურება, ან თუ ის სხვა საწარმოს გადასცემს ფინანსურ აქტივებს და შესაბამისად აქტივის ფლობასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან რისკებს და სარგებელს ან თუ ბანკი არ გადასცემს საკუთრებასთან დაკავშირებულ რისკებს და სარგებელს და არ ინარჩუნებს კონტროლს ფინანსურ აქტივზე.თუ ბანკი არც გადასცემს და არც იტოვებს აქტივის ფლობასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან რისკებსა და სარგებელს და აგრძელებს გადაცემული აქტივის კონტროლს, იგი აღიარებს აქტივში შენარჩუნებულ მონაწილეობას და მასთან დაკავშირებულ ვალდებულებას შესაძლო გადასახდელი თანხის ოდენობით. იმ შემთხვევაში თუ ბანკი იტოვებს გადაცემულ ფინანსურ აქტივთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან რისკებსა და სარგებელს, იგი აგრძელებს ფინანსური აქტივის და მიღებული ფულადი სახსრებით უზრუნველყოფილი სესხების აღიარებას. ფინანსური აქტივის ერთიანი აღიარების შეწყვეტისას სხვაობა აქტივის საბალანსო ღირებულებასა და მიღებული და მისაღები ანაზღაურების და სხვა სრულ შემოსავლებში აღიარებული და კაპიტალში დაგროვილი მოგება ან ზარალის ჯამს შორის, ექვემდებარება აღიარებას მოგება ან ზარალში. ფინანსური აქტივის აღიარების შეწყვეტისას, გარდა მთლიანი შეწყვეტისა (მაგალითად, როდესაც ბანკი ინარჩუნებს უფლებას გამოისყიდოს გადაცემული აქტივის ნაწილი), ბანკი ანაწილებს ფინანსური აქტივის ადრინდელ საბალანსო ღირებულებას იმ ნაწილზე, რომლის აღიარებაც გრძელდება მონაწილეობის პროპორციულად და იმ ნაწილზე, რომლის აღიარებაც უკვე შეწყდა, ამ ნაწილების გადაცემის განხორციელების დღისათვის არსებულ რეალურ ღირებულებაზე დაყრდნობით. მოგებაში ან ზარალში აღიარდება სხვაობა აღიარება შეწყვეტილ ნაწილზე გადანაწილებულ საბალანსო ღირებულებასა და აღიარება შეწყვეტილ ნაწილზე მიღებული კომპენსაციისა და ნებისმიერი აკუმულირებული შემოსულობის ან ზარალის ჯამს შორის, რომელიც გადანაწილებულია სხვა სრულ შემოსავალში აღიარებულ ნაწილზე. აკუმულირებული შემოსულობა ან ზარალი, რომელიც აღიარებული იყო სხვა სრულ შემოსავალში, გადანაწილდება იმ ნაწილებს შორის, რომელთა აღიარებაც გრძელდება და რომელთა აღიარებაც უკვე შეწყდა ამ ნაწილების შესაბამის რეალურ ღირებულებებზე დაყრდნობით.
ფინანსური ვალდებულებები ბანკი ფინანსური ვალდებულებების აღიარებას წყვეტს მხოლოდ და მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ბანკის ვალდებულება დაიფარება, გაუქმდება, ან ვადა გაუვა. სადაც არსებული ფინანსური ვალდებულება ენაცვლება იმავე მსესხებლისაგან მეორეს, არსებითად განსხვავებული პირობებით, ან არსებული ვალდებულების პირობები არსებითად იცვლება, ამგვარი ცვლილება ან მოდიფიკაცია განიხილება, როგორც თავდაპირველი ფინანსური ვალდებულების ანულირება და ახალი ფინანსური ვალდებულების აღიარება. სხვაობა ფინანსური ვალდებულების საბალანსო ღირებულებას და მიღებულ ან გადახდილ თანხას შორის აისახება მოგება ან ზარალში.
14
201
188 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
რეალური ღირებულების შეფასების პრინციპები რეალური ღირებულება არის თანხა, რომელიც მიღებული იქნება აქტივის გაყიდვიდან ან იქნება გადახდილი ვალდებულებების გადაცემისას ჩვეულებრივი გარიგებების ფარგლებში ბაზრის მონაწილეებს შორის შეფასების თარიღისათვის ძირითად ან მისი არარსებობის შემთხვევაში უფრო საიმედო ბაზარზე, რომელიც ბანკისათვის ხელმისაწვდომია მოცემული დღისათვის. ვალდებულების რეალური ღირებულება ასახავს მისი გადაუხდელობის რისკს. თუ ეს ხელმისაწვდომია, ბანკი ინსტრუმენტის რეალურ ღირებულებას აფასებს ამ ინსტრუმენტისათვის აქტიურ ბაზარზე კოტირებული ფასების გამოყენებით. ბაზარი არის აქტიური, თუ გარიგებები წარმოებს საკმარისი სიხშირით და მოცულობით, რომელიც უზუნველყოფს ფასების შესახებ ინფორმაციის რეგულარულად მიღებას. იმ შემთხვევაში , როდესაც არ არის კოტირებული ფასები აქტიურ ბაზარზე, ბანკი იყენებს შეფასების მეთოდებს , რომლებიც მაქსიმალურად იყენებენ შესაბამისი ბაზრის მონაცემებს და მინიმალურად ეყრდნობიან არადაკვირვებად მონაცემებს. შერჩეული შეფასების ტექნიკა ითვალისწინებს ყველა ფაქტორს რომელსაც ბაზრის მონაწილეები გაითვალისწინებდნემ არსებულ პირობებში. ფინანსური ინსტრუმენტის თავდაპირველი აღიარებისას ფინანსური ინსტრუმენტების რეალური ღირებულების საუკეთესო მტკიცებულება არის გარიგების ღირებულება, ანუ მიღებული და გადახდილი თანხების რეალური ღირებულება. თუ ბანკი მიიჩნევს, რომ საწყისი აღიარებისას რეალური ღირებულება განსხვავდება გარიგების ღირებულებისაგან და რეალური ღირებულების დადგენა ვერ ხერხდება ვერც კოტირებული ფასების საშუალებით აქტიურ ბაზარზე იდენტური აქტივის ან ვალდებულებისათვის, ვერც შეფასების ტექნიკის გამოყენებით, რომელიც ეყრდნობა დაკვირვებადი ბაზრის მონაცემებს, ფინანსური ინსტრუმენტი თავდაპირველად აღიარდება რეალური ღირებულებით და სხვაობა გარიგების ღირებულებასა და რეალურ ღირებულებას შორის გადავადდება. შემდგომში ეს სხვაობა აღიარდება მოგება ან ზარალში ფინანსური ინსტრუმენტის სიცოცხლის ვადის განმავლობაში, მაგრამ არაუგვიანეს მომენტისა როდესაც შესაძლებელი გახდება შეფასება ან ტრანზაქცია დაიხურება. ამორტიზებული ღირებულება ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების ამორტიზებული ღირებულება არის ღირებულება, რომლითაც შეფასებულია ფინანსური აქტივი ან ვალდებულება თავდაპირველი აღიარების დროს, მინუს ძირითადი გადასახდელი თანხები, პლიუს ან მინუს აკუმულირებული ამორტიზაცია თავდაპირველ ღირებულებასა და დაფარვის დროინდელ ღირებულებას შორის ნებისმიერი სხვაობაზე ეფექტური საპროცენტო მეთოდის გამოყენებით და მინუს გაუფასურების ზარალი. პრემია და დისკონტი, საწყისი ხარჯების ჩათვლით, ჩართული არის შესაბამისი ინსტრუმენტის საბალანსო ღირებულებაში და მისი ამორტიზაცია ხდება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთით. ფინანსური აქტივები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები მოიცავს ფულს სალაროში დენომინირებულს უცხოურ ვალუტაში, თავისუფალ სახსრებს საკორესპოდენტო ანგარიშებზე, გაცემის დღიდან ოთხმოცდაათ დღემდე დაფარვის საწყისი ვადის მქონე იმ ვადიან დეპოზიტებსა და იმ მოთხოვნებს ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ, რომლებსაც არ გააჩნიათ საკონტრაქტო ვალდებულებები. ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები შეფასებულნი არიან ამორტიზებული ღირებულებით. 15
202
189 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა (IMF) და სხვა საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების წევრობა „კანონის“ მე-5 მუხლის შესაბამისად, ბანკი მოქმედებს, როგორც საქართველოს მთავრობის შუამავალი, წარმომადგენელი საერთაშორისო ფინანსურ ინსტიტუტებში (ე.ი. საერთაშორისო სავალუტო ფონდი, მსოფლიო ბანკი) საქართველოს წევრობასთან დაკავშირებულ ოპერაციებთან მიმართებაში, რაც ასევე მოიცავს ამ ორგანიზაციებისათვის საწევრო შენატანების გადახდას. სესხები და მოთხოვნები ჩვეული საქმიანობის პროცესში ბანკი სესხებისა და დეპოზიტების სახით განსხვავებული ვადებით განათავსებს სახსრებს სხვადასხვა ფინანსურ ინსტიტუტებში. მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ და სხვა ფინანსური აქტივები განხილულია ამ კატეგორიაში. სესხები და მოთხოვნები წარმოადგენს არაწარმოებულ ფინანსურ ინსტრუმენტებს, რომლებიც არ არის კოტირებული მოქმედ ბაზარზე. ისინი არ წარმოიქმნება დაუყოვნებელი, ან მოკლევადიანი გადაყიდვის მიზნით და არ კლასიფიცირდება როგორც სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები, ან გასაყიდად არსებული ინვესტიციები. სესხები და მოთხოვნები თავდაპირველად რეალური ღირებულებით აისახება, ხოლო შემდგომში ამორტიზებული ღირებულებით ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდის გამოყენებით. სესხები და მოთხოვნები აისახება გაუფასურების დანაკარგების გამოკლებით. მოგება და ზარალი აისახება მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში, როდესაც ადგილი აქვს სესხებისა და მოთხოვნების აღიარების შეწყვეტას ან გაუფასურებას, ან ამორტიზაციას სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგებასა ან ზარალში ასახვით არის ვაჭრობისათვის გამიზნული ფინანსური აქტივები. ფინანსური აქტივი კლასიფიცირდება ამ კატეგორიაში თუ იგი შეძენილია მხოლოდ გაყიდვის ან გამოსყიდვის მიზნით უახლოეს ვადებში. წარმოებული ინსტრუმენტები ასევე კლასიფიცირდება ვაჭრობისათვის გამიზნულად, გარდა იმ წარმოებული ინსტრუმენტებისა, რომლებიც ჰეჯირების ინსტრუმენტებად არის მიჩნეული. ვაჭრობისათვის გამიზნული კატეგორია მოიცავს საერთაშორისო რეზერვების ნაწილს, რომელიც გადაცემულია სამართავად გარე მენეჯერისათვის–მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო ანგარიშსწორების ბანკისათვის (,,BIS”) ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგებასა ან ზარალში ასახვით აღირიცხება რეალური ღირებულებით. ნებისმიერი მოგება ან ზარალი გადაფასებიდან აისახება ფასიანი ქაღალდებიდან და წარმოებული ინსტრუმენტებიდან მიღებული არარეალიზებული მოგება/ზარალის მუხლით მოგების ან ზარალის და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. რეალური ღირებულება განისაზღვრება შენიშვნა 27–ში აღწერილი წესის შესაბამისად. წარმოებული ფინანსური ინსტრუმენტები ბანკი უცხოური ფასიანი ქაღალდების პორტფელის საპროცენტო რისკის მართვისათვის იყენებს საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსულ კონტრაქტებს. საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსული კონტრაქტები არის შეთანხმება განსაზღვრული მომავალი თარიღისათვის, სპეციფიური ფასებით ფასიანი ქაღალდების შეძენა/გაყიდვაზე. საპროცენტო განაკვეთების ფიუჩერსები ბასს 39-ის მიხედვით კლასიფიცირდება, როგორც „რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგებაში ან ზარალში ასახვით“. წარმოებული ინსტრუმენტები თავდაპირველად აღიარდება რეალური ღირებულებით კონტრაქტის დადების თარიღისათვის და 16
203
190 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
შემდგომ ანგარიშგების ყოველი თარიღისათვის გადაფასდება რეალური ღირებულებით. ანგარიშგების თარიღისათვის რეალური ღირებულება ეფუძნება ბლუმბერგით მიღებულ მიწოდების ფასებს და მიღებული გადაფასების მოგება ან ზარალი აისახება ფასიანი ქაღალდებიდან და წარმოებული ინსტრუმენტებიდან მიღებული არარეალიზებული მოგება/ზარალის მუხლით მოგება ან ზარალის და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. წარმოებული ინსტრუმენტები ასახულია აქტივებად თუ მისი რეალური ღირებულება დადებითია და ვალდებულებებად, თუ რეალური ღირებულება უარყოფითია. გასაყიდად არსებული ინვენსტიციები გასაყიდად არსებული ინვენსტიციები წარმოადგენს არაწარმოებულ აქტივებს. რომლებიც ან გასაყიდად არის გამიზნული, ან არ კლასიფიცირდება სხვა კატეგორიაში. ბანკის გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივები მოიცავს საქართველოს და უცხო ქვეყნების მთავრობების, საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების და უცხოური სახელწიფო სააგენტოების მიერ სავალო ფასიან ქაღალდებს. გასაყიდად არსებული ინვესტიციები თავდაპირველად აისახება რეალური ღირებულებით. შემდგომში ფასიანი ქაღალდების შეფასება ხდება რეალური ღირებულებით და გადაფასების შედეგი აისახება სხვა სრულ შემოსავალში, გარდა გაუფასურების დანაკარგებისა, უცხოური ვალუტის გადაფასებიდან მიღებული მოგება ან ზარალისა და ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდით დარიცხული საპროცენტო შემოსავლისა, რომლებიც პირდაპირ აისახება მოგება ან ზარალში. გაყიდვის შედეგად კაპიტალის კლასში ადრე აღიარებული მოგება ან ზარალი ხდება რეალიზებული და აისახება მოგებასა ან ზარალში, გარდა უცხოური ვალუტის გაცვლითი კურსით წარმოშობილი სხვაობისა, რომელიც აღირიცხება ზემოთ პარაგრაფში აღწერილის შესაბამისად. გასაყიდად არსებული ინვენსტიციების რეალური ღირებულების დასადგენად ბანკი იყენებს კოტირებულ საბაზრო ფასებს. კოტირებული საბაზრო ფასები საერთაშორისო ფასიანი ქაღალდებისათვის მიიღება ყოველდღიურად ბლუმბერგის სისტემიდან და ეფუძნება მიმდინარე მიწოდების ფასებს. ბანკის ხელმძღვანელობის აზრით, ეს ფასები საკმარისად ასახავენ ფასიანი ქაღალდების ღირებულებას საერთაშორისო ბაზრებზე მიმდინარე მომენტისათვის არსებულ საბაზრო ინფორმაციაზე დაყრდნობით და სრულად შეესაბამება ბანკის ხელმძღვანელობის მიერ განსაზღვრულ სააღრიცხვო პოლიტიკას. თუ არ არსებობს აქტიური ბაზარი ინვესტიციებისთვის, ბანკი რეალურ ღირებულებას განსაზღვრავს წმინდა ფულადი ნაკადების დისკონტირებული ღირებულების ანალიზისა და შეფასების სხვა სათანადო შეფასების მეთოდების საშუალებით, შეფასების ტექნიკა გულისხმობს საფონდო ბირჟაზე გათვითცნობიერებულ და სურვილის მქონე მხარეებს შორის დადებული უკანასკნელი გარიგებების გამოყენებას, თუ შესაძლებელია, რომ განისაზღვროს თითქმის მსგავსი სხვა ინსტრუმენტის მიმდინარე რეალური ღირებულება, დისკონტირებული ფულადი სახსრების ანალიზი, რომელიც მაქსიმალურად იყენებს საბაზრო მონაცემებს და მინიმალურად ეყრდნობა საწარმოს სპეციფიკურ მონაცემებს. დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვენსტიციები დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები წარმოადგენს სავალო ფასიან ქაღალდებს განსაზღვრადი ან ფიქსირებული გადახდებით და ფიქსირებული დაფარვის ვადით, რომელთა დაფარვის ვადამდე ფლობის სურვილი და პოტენციური შესაძლებლობა გააჩნია ბანკს. ასეთი ფასიანი
17
204
191 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ქაღალდების ასახვა ხდება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდზე ამორტიზებული ღირებულებით გაუფასურების დანაკარგების გამოკლებით.
დაფუძნებული
დაფარვის ვადამდე ფლობილი სავალო ფასიანი ქაღალდების მიხედვით ნებისმიერი დისკონტის ან პრემიის ამორტიზაცია გამოიანგარიშება ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდით და მოგება ან ზარალის და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში აღიარდება ,,დაფარვის ვადამდე ფლობილ ინვესტიციებზე“ დარიცხული საპროცენტო შემოსავლების მუხლში. ეფექტური საპროცენტო მეთოდი იყენებს განაკვეთს, რომელიც ზუსტად ადისკონტებს მომავალში მისაღებ ან გადასახდელ სავარაუდო ფულად სახსრებს, ფინანსური ინსტრუმენტის მოსალოდნელი მომსახურების ვადის განმავლობაში იმგვარად, რომ ახდენს საპროცენტო შემოსავლების და ხარჯების შესაბამის პერიოდში თანაბარ განაწილებას. დაფარვის ვადამდე ფლობილ ფასიან ქაღალდებად კლასიფიცირებული არის საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები. ფინანსური აქტივების გაუფასურებით გამოწვეული დანაკარგების აღრიცხვა ფინანსური აქტივი გაუფასურებულია, თუ მისი საბალანსო ღირებულება აღემატება მის შეფასებულ ანაზღაურებად ღირებულებას. (ა) ფინანსური აქტივები ამორტიზებული ღირებულებით ფინანსური აქტივების გაუფასურების მტკიცებულებების განსაზღვრას ბანკი ახდენს ყოველი საანგარიშგებო თარიღისათვის. ფინანსური აქტივი გაუფასურებულია და გაუფასურების ზარალი წარმოშობილია მხოლოდ მაშინ, თუ არსებობს გაუფასურების ობიექტური მტკიცებულება, გამოწვეული აქტივის საწყისი შეფასების შემდეგ მომხდარი ერთი ან რამდენიმე მოვლენის შედეგად (,,ზარალის გამომწვევი მოვლენა“) და თუ ამ მოვლენამ გავლენა იქონია ფინანსური აქტივიდან სავარაუდი მომავალ ფულად ნაკადებზე რომელთა საიმედოდ განსაზღვრა შესაძლებელია. ფაქტორები, რომლებსაც ბანკი აფასებს გაუფასურების ზარალის წარმოშობის ობიექტური მტკიცებულების განსაზღვრისათვის მოიცავს:
ემიტენტის ან მოვალის საკრედიტო რეიტინგი; მოვალის ან ემიტენტის ლიკვიდურობა; მოვალის ან ემიტენტის მოკლევადიანი გადახდისუნარიანობა; ბიზნესისა და ფინანსური რისკები; მსგავსი ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების გადაუხდელობის ტენდენციები; ეროვნული და ადგილობრივი ეკონომიკის ტენდენციები და მდგომარეობა; უზრუნვეყოფის და გარანტიების რეალური ღირებულება;
ხარისხი
და
აღნიშნული და სხვა ფაქტორები, ინდივიდუალური ან ჯგუფურად, საკმარის ობიექტურ საფუძველს წარმოადგენს ფინანსური აქტივის ან ფინანსური აქტივის ჯგუფის გაუფასურების ზარალის აღიარებისათვის. თუ არსებობს ამორტიზებული ღირებულებით შეფასებული ფინანსური აქტივის გაუფასურებით წარმოშობილი ზარალის რეალური ნიშნები ზარალის ოდენობა უნდა შეფასდეს როგორც აქტივის საბალანსო ღირებულებასა და ფინანსური აქტივის თავდაპირველი ეფექტური საპროცენტო განაკვეთით დისკონტირებული მომავალი სავარაუდო ფულადი ნაკადების მიმდინარე ღირებულებას შორის სხვაობა. აქტივის საბალანსო ღირებულება შემცირდება და ზარალის თანხა აღიარდება მოგება ან ზარალში, თუ ცვლადი საპროცენტო განაკვეთის მქონე სესხებისა და მოთხოვნებისათვის გაუფასურების დანაკარგების ზარალის შეფასებისათვის დისკონტირების განაკვეთი იქნება მიმდინარე ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი კონტრაქტის პირობების შესაბამისად. 18
205
192 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
თუ შემდგომ პერიოდში გაუფასურების ზარალი მცირდება და შემცირება შეიძლება ობიექტურად დაკავშირებულ იქნეს მოვლენასთან, რომელიც წარმოიშვა გაუფასურების ზარალის აღიარების შემდეგ, როგორიცაა საკრედიტო რეიტინგის გაუმჯობესება, მოხდება ადრე აღიარებული გაუფასურების ზარალი უკუგატარება და ასახვა მოგება ან ზარალში. ბ) ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით ბანკი ყოველი საანგარიშგებო თარიღისათვის აფასებს არის თუ არა რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქტივები გაუფასურებული. გასაყიდად არსებული ინვესტიციებისათვის რეალური ღირებულების მნიშვნელოვანი ან ხანგრძლივი შემცირება მის საბალანსო ღირებულებასთან შედარებით განსაზღვრავს მის გაუფასურებას. თუ არსებობს რეალური ნიშნები რომ გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივები გაუფასურდა აკუმულირებული ზარალი, შეფასებული როგორც შეძენის ღირებულებასა (ყველა ძირითადი გადასახდელი თანხისა და ამორტიზაციის გამოკლებით) და მიმდინარე ღირებულებას შორის სხვაობას, გამოკლებული მოგება ან ზარალში ადრე აღიარებული გაუფასურების ზარალი, ამოიღება სხვა სრული შემოსავლიდან და აღიარდება მოგებაში ან ზარალში. თუ შემდგომ პერიოდში გასაყიდად არსებული ინვესტიციების რეალური ღირებულება გაიზრდება და გაზრდა შეიძლება რეალურად დაკავშირებულ იქნეს მოვლენასთან, რომელიც წარმოიშვა გაუფასურების ზარალის აღიარების შემდეგ, რომელიც მოხვდა მოგებაში ან ზარალში, ხდება ადრე აღიარებული გაუფასურების ზარალის უკუგატარება მოგებაში ან ზარალში. ამასთან შემდგომ პერიოდში გაუფასურებული აქტივის რეალური ღირებულების აღდგენა აღიარდება სხვა სრულ შემოსავალში. ფინანსური ვალდებულებები ფინანსური ვალდებულებები ამორტიზებული ღირებულებით გამოშვებული ფინანსური ინსტრუმენტები ან მათი კომპონენტები კლასიფიცირდება, როგორც ვალდებულებები, როდესაც საკონტრაქტო მოთხოვნების გამო ბანკს აქვს ვალდებულება გადასცეს ნაღდი ფული ან სხვა ფინანსური აქტივები ფინანსური ინსტრუმენტის მფლობელს ან გადაცვალოს ნაღდი ფულის ფიქსირებული ოდენობა ან სხვა ფინანსური აქტივები საკუთარი კაპიტალის ინსტრუმენტებში. ასეთი ინსტრუმენტები მოიცავენ ვალდებულებებს მთავრობის, რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების და კლიენტების მიმართ, გამოშვებულ სავალო ფასიან ქაღალდებს, ვალდებულებებს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ და სხვა ფინანსურ ვალდებულებებს. ისინი თავდაპირველად აისახება მიღებული სახსრების რეალური ღირებულებით გარიგებასთან დაკავშირებული ხარჯების გამოკლებით. პირველადი ასახვის შემდგომ ეს ფინანსური ინსტრუმენტები აღირიცხება ამორტიზებული ღირებულებით ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის მეთოდის გამოყენებით. მიმოქცევაში გაშვებული ფული მიმოქცევაში გაშვებული ფული მოიცავს ბანკის მიერ კანონისა და მისი, როგორც ცენტრალური ბანკის ფუნქციის ფარგლებში გამოშვებულ ბანკნოტებსა და მონეტებს. მიმოქცევაში არსებული ბანკნოტები და მონეტები ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში აისახება ნომინალური ღირებულებით, შემცირებული ბანკის სალაროში ნაღდი ფულის ოდენობით. ბანკნოტებისა და მონეტების დამზადების ხარჯები აისახება ხარჯებში მათი გაწევისთანავე.
19
206
193 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
როდესაც კომერციული ბანკები უბრუნებენ ბანკს ბანკნოტებს, ხდება მათი მიმოქცევაში არსებული ფულადი სახსრებიდან ამოღება და მათი მდგომარეობიდან ან სტატუსიდან გამომდინარე, ხდება მათი ან განადგურება, ან ბანკის სარეზერვო ფონდებში შენახვა რომელიც არ აისახება ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში. ანარიცხები (წარმოდგენილი სხვა ვალდებულებებში) ანარიცხების აღიარება ხდება მაშინ, როდესაც ბანკს აქვს მიმდინარე იურიდიული ან კონსტრუქციული ვალდებულებები, რომელიც წარმოიქმნა წარსული მოვლენების შედეგად და, სავარაუდოდ, ვალდებულების დასაფარად საჭირო იქნება ეკონომიკურ სარგებელში განივთებული რესურსების გასვლა და შესაძლებელია განხორციელდეს ვალდებულების თანხის საიმედოდ შეფასება. საპენსიო და სხვა ვალდებულებებში)
ვალდებულებები
თანამშრომელთა
მიმართ
(წარმოდგენილი
სხვა
თანამშრომელთა მოკლევადიანი ანაზღაურების ვალდებულებები ფასდება არადისკონტირებულ საფუძველზე და აისახება ხარჯებში, შესაბამისი მომსახურების გაწევისას. მათი ვალდებულება განისაზღვრება მათი გაწევისას გადასახდელი თანხის ოდენობით, თუკი ბანკს აქვს ამ თანხის გადახდის მიმდინარე იურიდიული ან კონსტრუქციული ვალდებულება დასაქმებულის მიერ გაწეული წარსული მომსახურების საფუძველზე და ვალდებულება შეიძლება იქნეს საიმედოდ შეფასებული. საპენსიო სქემის ვალდებულებები ფინანსური მდგომარეობის შესახებ ანგარიშგებაში წარმოადგენს 2009 წლის 29 მაისს გაუქმებული საპენსიო სქემის მიხედვით გადასახდელ ვალდებულებებს (შენიშვნა 18). ამ საპენსიო პროექტის ფარგლებში ბანკი საკუთარი თანამშრომლებისაგან იღებდა საპენსიო შენატანებს და საპენსიო ასაკის მიღწევის შემდეგ დაგროვილი თანხიდან უხდიდა თანამშრომლებს პენსიას, წინასწარ შეთანხმებული გრაფიკის მიხედვით. ძვირფასი ლითონები (წარმოდგენილი სხვა აქტივებში) ოქროს სამახსოვრო მონეტები და ოქროს ზოდები აღიარებას და შემდგომ შეფასებას ექვემდებარება ბასს 2 ,, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები“ –ს შესაბამისად. ოქროს სამახსოვრო მონეტები და ოქროს ზოდები თავდაპირველად აღიარდება თვითღირებულებით დამზადების, ტრანსპორტირებისა და სხვა პირდაპირი ხარჯების გათვალისწინებით. შემდგომში მათი შეფასება ხდება თვითღირებულებასა და ნეტო სარეალიზაციო ღირებულებას შორის უმცირესი თანხით. სამახსოვრო მონეტების და ზოდების გაყიდვისას წარმოშობილი მოგება და ზარალი აისახება მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. სხვა სამახსოვრო მონეტებზე გაწეული ხარჯები აღიარებას გადახდისთანავე ექვემდებარება როგორც მიმდინარე ხარჯები და აისახება მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში საინვესტიციო ქონება საინვესტიციო ქონება (ასეთი მიზნებისთვის მშენებარე ობიქტების ჩათვლით) არის ქონება, რომელსაც ფლობენ საიჯარო შემოსავლების მიღების ან კაპიტალის ღირებულების ზრდის ან ორივე მიზნით და არ გამოიყენება ჩვეულებრივი საქმინაობის პროცესში გაყიდვისთვის, საქონლის წარმოების ან მიწოდების, მომსახურების გაწევის ან ადმინისტრაციული მიზნებისათვის საინვესტიციო ქონება თავდაპირველად ფასდება თვითღირებულებით გარიგების ხარჯების ჩათვლით. თავდაპირველი აღიარების შემდეგ საინვესტიციო ქონება წარმოდგენილია ისტორიული
20
207
194 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ღირებულებით დაგროვილი ცვეთის და აღიარებული გუფასურების ზარალის გამოკლებით. ცვეთის გაანგარიშება წარმოებს წრფივი მეთოდით აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადაზე. გასაყიდად გამიზნული ძირითადი საშუალებები გრძელვადიან აქტივს მიენიჭება გასაყიდად გამიზნულის კლასიფიკაცია, თუ მისი საბალანსო ღირებულება ანაზღაურდება გაყიდვის გარიგებით და არა მისი გამოყენების გაგრძელებით, და თუ აქტივის (ან სარეალიზაციო ჯგუფის) გაყიდვა შესაძლებელია დაუყოვნებლივ მის არსებულ მდგომარეობაში. ხელმძღვანელობა მხარს უნდა უჭერდეს გაყიდვას გარდა ამისა, ამ გაყიდვის აღიარება დასრულებულ გაყიდვად შესაძლებელი უნდა იყოს კლასიფიცირების დღიდან ერთი წლის განმავლობაში გასაყიდად გამიზნული გრძელვადიანი აქტივების შეფასება ხდება საბალანსო ღირებულებასა და გაყიდვის ხარჯით შემცირებულ რეალურ ღირებულებას შორის უმცირესი თანხით. იმ შემთხვევაში, თუ გასაყიდად გამიზნული აქტივების რეალური ღირებულება გაყიდვის ხარჯების გამოკლებით ნაკლებია საბალანსო ღირებულებაზე, გაუფასურების დანაკარგები აისახება მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში, როგორც ზარალი გასაყიდად გამიზნულ გრძელვადიან აქტივებზე. აქტივების გაყიდვის ხარჯების გამოკლებით რეალური ღირებულების შემდგომი ზრდა აღიარებას ექვემდებარება მთლიან სრულ სხვა შემოსავალში დაგროვილი გაუფასურების დანაკარგების თანხით, რომელიც უკვე აისახა ამ კონკრეტულ აქტივთან მიმართებაში. ძირითადი საშუალებები ძირითადი საშუალებები წარმოდგენილია ისტორიული ღირებულებით დაგროვილი ცვეთისა და გაუფასურების ზარალის გამოკლებით, ასეთის არსებობის შემთხვევაში. მიწა არ ექვემდებარება ცვეთას. თუ ძირითადი საშუალებების რომელიმე კომპონენტს აქვს განსხვავებული სასარგებლოს მომსახურების ვადა , მაშინ იგი აღირიცხება ძირითადი საშუალებების ცალკე ქვემუხლში. ძირითადი საშუალებების ცვეთა გამოიქვითება მათი ისტორიული ღირებულებიდან და გამოიყენება აქტივების ჩამოსაწერად მათი სასარგებლო მომსახურების ვადის განმავლობაში. აქტივზე ცვეთის დარიცხვა იწყება მისი შეძენის დღიდან ან საკუთარი ძალებით შექმნილი აქტივისათვის იმ მომენტიდან როდესაც აქტივი შექმნა დასრულებულია და ის მზად არის გამოყენებისთვის. ცვეთის დარიცხვა წარმოებს წრფივი მეთოდით შემდეგი წლიური განაკვეთების გამოყენებით: % შენობა-ნაგებობები კომპიუტერები, საოფისე მოწყობილობა და ავეჯი სატრანსპორტო საშუალებები და სხვა
2 10-20 20
რემონტისა და განახლების ხარჯები აისახება მათი გაწევისთანავე და მიეკუთვნება საოპერაციო ხარჯებს, გარდა შემთვევებისა როდესაც ისინი კაპიტალიზაციას ექვემდებარებიან. ძირითადი საშუალებების საბალანსო ღირებულების გადახედვა ხდება თითოეული საანგარიშგებო თარიღისათვის, რათა დადგინდეს აღემატება თუ არა მათი საბალანსო ღირებულება მათ ანაზღაურებად ღირებულებას. ანაზღაურებადი ღირებულება წარმოადგენს უდიდეს გაყიდვის ხარჯებით შემცირებულ რეალურ ღირებულებასა და არსებულ გამოყენების ღირებულებას შორის. ძირითადი საშუალებების საბალანსო ღირებულების ანაზღაურებად ღირებულებაზე გადამეტების შემთხვევაში, აქტივები ექვემდებარება შემცირებას მათ ანაზაღაურებად ღირებულებამდე. 21
208
195 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
გაუფასურებით მიღებული დანაკარგების აღიარება ხდება შესაბამის საანგარიშგებო პერიოდში და აისახება მოგება ან ზარალისა და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში. გაუფასურებით გამოწვეული დანაკარგების ასახვის შემდეგ, ხდება ძირითადი საშუალებების ცვეთის კორექტირება შემდგომ პერიოდებში, იმისათვის, რომ გაანგარიშებული აქტივების საბალანსო ღირებულება ნარჩენი ღირებულების გამოკლებით (ასეთის არსებობის შემთხვევაში) სისტემატურად გადანაწილდეს დარჩენილ სასარგებლო მოხმარების პერიოდზე. არამატერიალური აქტივები არამატერიალური აქტივები მოიცავს კომპიუტერულ პროგრამებს და ლიცენზიებს. ცალკე შესყიდული არამატერიალური აქტივები ინდივიდუალურად აღირიცხება და თვითღირებულებით აისახება თავდაპირველი აღიარებისას. თავდაპირველი აღიარების შემდგომ აღირიცხება თვითღირებულებით, დაგროვილი ამორტიზაციისა და გაუფასურების ზარალის გამოკლებით. არამატერიალური აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადა ფასდება როგორც შეზღუდული, ან განუსაზღვრელი ვადის მქონე. შეზღუდული ვადის მქონე არამატერიალური აქტივები ამორტიზებულია 5 წლიანი სასარგებლო მომსახურების ვადის განმავლობაში და მათი შემოწმება გაუფასურებაზე ხდება გაუფასურების ნებისმიერი მაჩვენებლის არსებობისას. შეზღუდული ვადის მქონე არამატერიალური აქტივების ამორტიზაციის პერიოდისა და მეთოდების გადახედვა ხორციელდება ყოველი ფინანსური წლის ბოლოს. საგადასახადო დაბეგვრა კანონის თანახმად, ბანკის აქტივები, ქონება და შემოსავალი, ისევე როგორც მისი საქმიანობა და ოპერაციები არ ექვემდებარება დაბეგვრას და სხვა მოსაკრებლების გადახდას. პირობითი ვალდებულებები პირობითი ვალდებულებები არ აღიარდება ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში, თუმცა აისახება შენიშვნებში, ანგარიშსწორებისას სახსრების ნებისმიერი გადინების შესაძლებლობის არსებობამდე. პირობითი აქტივი ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში არ აღიარდება, მაგრამ აისახება შენიშვნებში იმ შემთხვევაში, თუ ივარაუდება ეკონომიკური სარგებლის მიღება. შემოსავლებისა და ხარჯების აღიარება ამონაგების აღიარება ხდება მაშინ, როდესაც მოსალოდნელია, რომ ბანკი მიიღებს ეკონომიკურ სარგებელს და შესაძლებელია მისი ოდენობის საიმედოდ შეფასება.
საპროცენტო და მასთან გათანაბრებული შემოსავლები და ხარჯები ამორტიზებული ღირებულებით შეფასებული და ვაჭრობისათვის გამიზნული საპროცენტო შემოსავლის მქონე ფასიანი ქაღალდებისათვის, საპროცენტო შემოსავლები და ხარჯები აღირიცხებიან ეფექტური საპროცენტო განაკვეთით, რომელიც ზუსტად ახდენს მომავალში მისაღები ან გადასახდელი სავარაუდო ფულადი სახსრების დისკონტირებას ფინანსური ინსტრუმენტის მოსალოდნელი მომსახურების ვადის ამოწურვამდე ან უფრო მოკლე ვადაში, შესაბამის ვითარებაში, ფინანსური აქტივისა თუ ვალდებულების წმინდა საბალანსო ღირებულებამდე. ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის გამოანგარიშების დროს გაითვალისწინება ფინანსური ინსტრუმენტის ყველა სახელშეკრულებო პირობა (მაგ. წინასწარი გადახდები) და მოიცავს ფინანსურ ინსტრუმენტთან პირდაპირ დაკავშირებულ ყველა საკომისიო და სხვა ხარჯებს, რომლებიც წარმოადგენენ ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის განუყოფელ ნაწილს, არ ითვალისწინებენ მომავალ საკრედიტო 22
209
196 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
დანაკარგებს. მისაღები ან გადასახდელი თანხების გადახედვის შემთხვევაში სწორდება ფინანსური აქტივის ან ფინანსური ვალდებულების საბალანსო ღირებულება. გადახედილი საბალანსო ღირებულების თანხა გაანგარიშდება თავდაპირველი ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის საფუძველზე და საბალანსო ღირებულების ცვლილების თანხა აღიარდება, როგორც საპროცენტო შემოსავლები ან ხარჯები. მას შემდეგ რაც, ფინანსური აქტივი ან მსგავსი ფინანსური აქტივების ჯგუფი ჩამოიწერება გაუფასურების შედეგად მიღებული დანაკარგების გამო, საპროცენტო შემოსავლის აღიარება გრძელდება თავდაპირველი ეფექტური საპროცენტო განაკვეთის გამოყენებით ახალი საბალანსო ღირებულების მიმართ.
საკომისიო შემოსავლები და ხარჯები ბანკი გამოიმუშავებს მოსაკრებლებს და საკომისიო შემოსავლებს კონტრაგენტებისთვის სხვადასხვა სახის მომსახურების გაწევის საფუძველზე. გასამრჯელო და საკომისიო შემოსავლები მოიცავს ნაღდი ფულით განხორციელებულ ოპერაციების და გადარიცხვების საკომისიოს, რომლებიც აღიარდება შემოსავლად მომსახურების გაწევისთანავე. გასამრჯელო და საკომისო ხარჯები მიოცავს ნაღდი ფულით ოპერაციებს, ანგარიშსწორების საკომისიო ხარჯებს და გარე მენეჯერისათვის გადახდილ საკომისიოს, რომლებიც მომსახურების გაწევისთანავე აღიარდება ხარჯად. უცხოური ვალუტის გადაფასება ფინანსური ანგარიშგება წარმოდგენილია ლარში, რომელიც ბანკის სამუშაო და წარსადგენი ვალუტაა. გარიგებები უცხოურ ვალუტაში თავდაპირველად აისახება სამუშაო ვალუტაში, გარიგების თარიღისათვის მოქმედი გაცვლითი კურსის შესაბამისად. უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული ფულადი აქტივებისა და ვალდებულებების ეროვნულ ვალუტაში გადაფასება ხდება ანგარიშგების თარიღისათვის დაფიქსირებული სამუშაო ვალუტის გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში ისტორიული ღირებულებით წარმოდგენილი არაფულადი ერთეულების გადაფასება ხორციელდება თავდაპირველი გარიგებისათვის არსებული გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში რეალური ღირებულებით წარმოდგენილი არაფულადი ერთეულების გადაფასება ხორციელდება რეალური ღირებულების განსაზღვრის თარიღისათვის არსებული გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში განხორციელებული ოპერაციების გაცვლით გამოწვეული მოგება ან ზარალი მოგება ან ზარალი და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში აისახება უცხოური ვალუტით განხორციელებული ოპერაციებიდან მიღებულ წმინდა მოგებაში/(ზარალში) გადაფასების საკურსო სხვაობებში. სხვაობა კონტრაქტით გათვალისწინებულ უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული გარიგებების გაცვლით კურსებსა და ბანკში გარიგების თარიღისათვის არსებულ კურსებს შორის აისახება წმინდა მოგებაში/(ზარალში) უცხოურ ვალუტაში განხორციელებული სავაჭრო ოპერაციებიდან. გაცვლითი კურსები ქვემოთ მოცემულია ეროვნული ბანკის მიერ გამოყენებული გაცვლითი კურსები, რომლებიც ბანკმა გამოიყენა წლის ბოლოს ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისას:
ლარი/1 აშშ დოლარი ლარი/1 ევრო ლარი/1 ავსტრალიური დოლარი
210
31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
2.3949 2.6169 1.7478
1.8636 2.2656 1.5218 23
თარიღისათვის მოქმედი გაცვლითი კურსის შესაბამისად. უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული ფულადი აქტივებისა და ვალდებულებების ეროვნულ ვალუტაში გადაფასება ხდება ანგარიშგების თარიღისათვის დაფიქსირებული სამუშაო ვალუტის გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში ისტორიული ღირებულებით წარმოდგენილი არაფულადი ერთეულების გადაფასება ხორციელდება თავდაპირველი გარიგებისათვის არსებული გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში რეალური ღირებულებით წარმოდგენილი არაფულადი197 ერთეულების გადაფასება ხორციელდება რეალური ღირებულების განსაზღვრის თარიღისათვის არსებული გაცვლითი კურსით. უცხოურ ვალუტაში saqarTvelos erovnuli banki განხორციელებული ოპერაციების გაცვლით გამოწვეული მოგება ან ზარალი მოგება ან ზარალი და სხვა სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში აისახება უცხოური ვალუტით განხორციელებული ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები გადაფასების საკურსო სხვაობებში. ოპერაციებიდან მიღებულ წმინდა მოგებაში/(ზარალში) 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (სხვაობა ათასი ლარი) კონტრაქტით გათვალისწინებულ უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული გარიგებების გაცვლით კურსებსა და ბანკში გარიგების თარიღისათვის არსებულ კურსებს შორის აისახება წმინდა მოგებაში/(ზარალში) უცხოურ ვალუტაში განხორციელებული სავაჭრო ოპერაციებიდან. ლარი/1 კანადური დოლარი 1.7263 1.6021 გაცვლითი კურსები სპეციალური უფლება (SDR) ლარი/1 ნასესხობის 3.3187 2.6992 ქვემოთ მოცემულია ეროვნული ბანკის მიერ გამოყენებული გაცვლითი კურსები, რომლებიც ბანკმა 197 გამოიყენა წლის ბოლოს ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისას:
saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის ლარი/1 აშშ დოლარი (ათასი ლარი) ლარი/1 ევრო ლარი/1 ავსტრალიური დოლარი ლარი/1 კანადური დოლარი ლარი/1 ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR)
31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
2.3949 2.6169 1.7478
1.8636 2.2656 1.5218
1.7263 3.3187
1.6021 23 2.6992
211
24
198 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების ურთიერთგადაფარვა ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები ურთიერთგადაიფარება და ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში აისახება ნეტო თანხით იმ შემთხვევაში თუ ბანკს აქვს კანონმდებლობით მინიჭებული უფლება განახორციელოს აღიარებული თანხების ურთიერთგადაფარვა და ვარაუდობს რომ დაფარვა განახორციელოს ნეტო საფუძველზე, ან აქტივის რეალიზაცია და ვალდებულების დაფარვა ერთდროულად განახორციელოს. ისეთი ფინანსური აქტივის გადაცემის აღრიცხვის დროს, რომელიც არ აკმაყოფილებს აღიარების შეწყვეტის კრიტერიუმებს, ბანკს არა აქვს გადაცემული აქტივისა და დაკავშირებული ვალდებულებების ურთიერთგადაფარვის უფლება
ფინანსური აქტივების რეკლასიფიკაცია იმ შემთხვევაში, თუ სავაჭროდ არსებული ფინანსურ აქტივებად კლასიფიცირებული არაწარმოებული ფინანსური აქტივების გაყიდვა ახლო მომავალში აღარ იგეგმება, შესაძლებელია მათი რეკლასიფიკაცია მოგება ან ზარალში რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური აქტივების კატეგორიებიდან შემდეგ შემთხვევებში: -
-
ფინანსური აქტივები, რომლებიც დააკმაყოფილებდნენ ზემოთ მოცემულ სესხებისა და მითხოვნების განმარტებას, შეიძლება რეკლასიფიცირდნენ სესხებსა და მოთხოვნებში, თუ ბანკს გააჩნია სურვილი და პოტენციური შესაძლებლობა ფლობდეს ამ აქტივებს ახლო მომავალში ან დაფარვის ვადამდე; სხვა ფინანსური აქტივების რეკლასიფიკაცია გასაყიდად არსებულ, ან დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინსტრუმენტების კატეგორიებში შესაძლებელია მხოლოდ იშვიათ შემთხვევებში.
გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივი, რომელიც დააკმაყოფილებდა სესხებისა და მოთხოვნების განმარტებას, იმ შემთხვევაში რეკლასიფიცირდება სესხებისა და მოთხოვნების კატეგორიაში, თუ ბანკს აქვს სურვილი და პოტენციური შესაძლებლობა ფლობდეს მას ახლო მომავალში, ან დაფარვის ვადამდე. ფინანსური აქტივების რეკლასიფიკაცია ხორციელდება მათი რეალური ღირებულებით რეკლასიფიკაციის თარიღის მდგომარეობით. მოგება ან ზარალში უკვე აღიარებული მოგებისა და ზარალის რეზერვის აღდგენა არ ხორციელდება. ფინანსური აქტივის რეკლასიფიკაციის თარიღის მდგომარეობით რეალური ღირებულება ხდება მისი ახალი თვითღირებულება, ან თუ მართებულია მისი ამორტიზებული ღირებულება. არანაირი რეკლასიფიკაცია მომხდარა საანგარიშგებო პერიოდისათვის. ხელმძღვანელობის განსჯის სფეროები და შეფასებების არასარწმუნოობის წყარო ბანკის ფინანსური ანგარიშგების მომზადების პროცესი მოითხოვს ხელმძღვანელობის შეფასებებსა და დაშვებებს, რომლებსაც გავლენა აქვს ანგარიშგების თარიღისათვის აქტივებისა და ვალდებულებების წარმოდგენილ თანხებზე და მოგება ან ზარალზე პერიოდის ბოლოსათვის წარმოდგენილ თანხებზე. დაშვებები და შეფასებები მუდმივად განიხილება ხელმძღვანელობის მიერ. ხელმძღვანელობის შეფასება ეფუძნება ისტორიულ გამოცდილებას და მრავალ სხვა ფაქტორს, რომლებიც მართებულად ითვლება მოცემულ გარემოებებში. ბანკის ფაქტიური შედეგები შეიძლება განსხვავდებოდეს ამ დაშვებებისაგან სხვადასხვა პირობებში და არსებითი დაშვებების შემთხვევაში. ინფორმაცია შეფასებებისა და მნიშვნელოვანი დაშვებების შესახებ სააღრიცხვო პოლიტიკის გამოყენებისას აღწერილია 27-ე შენიშვნაში - ფინანსური ინსტრუმენტების რეალური ღირებულება
212
25
199 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ახალი და შესწორებული ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტების (ფასს) გამოყენება ახალი და შესწორებული ფასს-ების მიმოხილვა, რომელიც გამოცემულია, მაგრამ ჯერ ძალაში არაა შესული წარმოდგენილია ქვემოთ მოცემულ ცხრილში. ბანკი აპირებს დანერგოს აღნიშნული სტანდარტები, შესაბამის ვითარებაში, მათი ძალაში შესვლისთანავე.
ახალი სტანდარტები და ცვლილებები არსებულ სტანდარტებში
ფასს 9 ფინანსური ინსტრუმენტები ფასს 9 – „ფინანსური ინსტრუმენტები“ გამოიცა რამდენიმე ეტაპად და მის მიზანს წარმოადგენს ბასს 39-ის („ფინანსური ინსტრუმენტები: აღიარება და შეფასება“) ჩანაცვლება. ფასს 9-ს პირველი ნაწილი გამოშვებულია 2009 წლის ნოემბერში და ეხება ფინანსური აქტივების კლასიფიკაციას და შეფასებას. ფინანსური ვალდებულებების კლასიფიკაციასა და შეფასებასთან დაკავშირებული მეორე ნაწილი 2010 წლის ოქტომბერში გამოვიდა. ფასს 9-ის მესამე ნაწილი გამოშვებულია 2013 წლის ნოემბერში და ის ეხება ჰეჯირების აღრიცხვის ზოგად მოთხოვნებს. სტანდარტი დასრულდა და გამოქვეყნდა 2014 წლის ივლისში. საბოლოო ნაწილი ეხება მოსალოდნელი საკრედიტო ზარალის ახალ მოდელს ფინანსური აქტივების გაუფასურების გამოსაანგარიშებლად. ბანკი აღიარებს, რომ ახალ სტანდარტს შემოაქვს ბევრი ცვლილება ფინანსური ინსტრუმენტების აღრიცხვაში და, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს ფინანსურ ანგარიშგებაზე. ბანკს არ აქვს სურვილი ვადაზე ადრე მიიღოს მოცემული სტანდარტი. სტანდარტი ძალაში შევა წლიური პერიოდებისთვის 2018 წლის 1 იანვრიდან და გამოყენებულ იქნება განვლილი პერიოდებისთვის რამოდენიმე გამონაკლისით. ცვეთისა და ამორტიზაციის მისაღები მეთოდების დაზუსტება აღნიშნული ცვლილებები განსაზღვრავენ ბასს 16 და ბასს 38-ში პრინციპს, რომლის თანახმად, შემოსავალი ასახავს ეკონიმიკური სარგებლის სტრუქტურას, რომელიც წარმოიქმნება ბიზნესის ოპერირებიდან (რომლის ნაწილსაც წარმოადგენს აქტივი), და არა ეკონომიკური სარგებელი, რომელიც მოიხმარება აქტივის გამოყენებით. შედეგად, შემოსავალზე დაფუძნებული მეთოდი არ შეიძლება გამოყენებულ იქნას ძირითადი საშუალებების ცვეთისთვის და შეიძლება გამოყენებულ იქნას მხოლოდ ძალიან შეზღუდულ გარემოებებში, არამატერიალური აქტივების ამორტიზაციისთვის.
მოქმედი წლიური პერიოდებისთვის დაწყებული მოცემული თარიღიდან
2018 წლის 1 იანვარი, დაშვებულია ვადაზე ადრე გამოყენება. ხელმძღვანელობა აფასებს ფასს 9-ის გამოყენების პოტენციურ გავლენას მის ფინანსურ ანგარიშგებაზე.
2016 წლის 1 იანვარი, დაშვებულია ვადაზე ადრე გამოყენება.
ფასს-ში შეტანილი სხვადასხვა გაუმჯობესებები განხილულია თანმიმდევრობით, სტანდარტების საფუძველზე. წარდგენა, აღიარება ან შეფასებასთან დაკავშირებული ყველა ცვლილება ძალაში შევა 2016 წლის 1 იანვრიდან. ბანკს ჯერ არ გაუანალიზებია გაუმჯობესებების სავარაუდო გავლენა ფინანსურ მდგომარეობაზე ან შედეგებზე.
26 213
200 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
4.
საკომისიო შემოსავლები და ხარჯები საკომისიო შემოსავლები და ხარჯები შედგება: დასრულებული წლისთვის 31 დეკემბერი 2015
დასრულებული წლისთვის 31 დეკემბერი 2014
საკომისიო შემოსავლები: ფულადი სახსრების გადარიცხვა
1,568
1,399
9
10
1,577
1,409
გარე მენეჯერისთვის გადახდილი საკომისიო
(949)
(786)
ანგარიშსწორების ოპერაციები
(509)
(420)
ნაღდ ფულთან დაკავშირებული ოპერაციები
(127)
(75)
(1,585)
(1,281)
სხვა სულ საკომისიო შემოსავლები: საკომისიო ხარჯები:
სულ საკომისიო ხარჯები
ბანკი ფლობს და მართავს დროის რეალურ რეჟიმში ანგარიშსწორების სისტემას, რომელიც არის ბანკთაშორისი საგადახდო სისტემა ეროვნულ ვალუტაში განხორციელებული ოპერაციებისთვის. ფულადი სახსრების გადარიცხვა წარმოადგენს ანგარიშსწორების საკომისიო გადასახადს რომელიც გადახდილია მონაწილეების მიერ (ფინანსთა სამინისტროს გარდა) ანგარიშსწორების შესრულების დროს. 5.
სხვა შემოსავლები სხვა შემოსავლები მოიცავს: დასრულებული წლისთვის 31 დეკემბერი 2015 შემოსავალი მიღებული გრანტიდან სხვა სხვა შემოსავლები
214
დასრულებული წლისთვის 31 დეკემბერი 2014
1,084
1,122
536
144
1,620
1,266
27
201 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
6.
საოპერაციო ხარჯები საოპერაციო ხარჯები მოიცავს: დასრულებული წლისთვის 31 დეკემბერი 2015 ხელფასები და პრემიები ანაზღაურებადი შვებულება და ბიულეტენი სულ თანამშრომლებზე გაწეული ხარჯები
საინფორმაციო მომსახურება
დასრულებული წლისთვის 31 დეკემბერი 2014
12,515
12,319
938
822
13,453
13,141
1,278
1,036
კომუნალური ხარჯები
781
794
პროგრამული უზრუნველყოფის ხარჯი
729
642
სოციალური დახმარების ხარჯები
520
434
იურიდიული მომსახურება და კონსულტაცია
452
432
სარეკლამო ხარჯები
382
32
რემონტი და შეკეთება
377
147
სამივლინებო და მასთან დაკავშირებული ხარჯები
357
222
უსაფრთხოება
305
315
საწვავის ხარჯები
197
224
თანამშრომელთა გადამზადების ხარჯები
138
233
კომუნიკაციის ხარჯები
55
73
საოფისე ხარჯი საჯარო სამართლის იურიდიული პირების დაფინანსებასთან დაკავშირებული ხარჯები ხარჯები დაკავშირებული EBRD-ის ღონისძიებასთან
19
22
-
1,071
3,000
-
746
491
სულ საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები
9,336
6,168
ცვეთის ხარჯი (შენიშვნები 14,16)
4,004
4,809
ამორტიზაციის ხარჯი (შენიშვნა 17)
1,422
1,395
სულ ცვეთა და ამორტიზაცია
5,426
6,204
სხვა
ბანკის მიერ დაფინანსებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირების ხარჯები მოიცავს საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურთან დაკავშირებულ ხარჯებს. თუმცა, უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ საქართველოს კანონში შესწორების შეტანის შემდეგ (2015 წლის 1 იანვარი), საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახური ხდება იურიდიული პირი, რომელსაც აკონტროლებს და აფინანსებს საქართველოს მთავრობა.
28 215
202 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
7.
ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები 31 დეკემბერი, 2015
31 დეკემბერი, 2014
ნაღდი ფული უცხოურ ვალუტაში
331,819
მიმდინარე ანგარიშები
180,105
162,174
90 დღემდე ვადის მქონე დეპოზიტები ფინანსურ ინსტიტუტებში
1,029,237
1,300,154
სულ ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები
1,541,161
1,725,028
ბანკს არ გააჩნია ვადაგადაცილებული ან გაუფასურებული ეკვივალენტები.
262,700
ფულადი სახსრები და მათი
2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, 1,170,939 და 1,094,505 ათასი ლარი შესაბამისად განთავსებული იყო მიმდინარე ანგარიშებზე და ოთხმოცდაათ დღემდე დაფარვის ვადის მქონე ვადიან დეპოზიტებზე რვა (2014 წელს - ექვს) საერთაშორისო მასშტაბით აღიარებულ კომერციულ ბანკსა და ეკონომიკური განვითარებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრი ქვეყნების ცენტრალურ ბანკებში. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ფინანსური ინსტიტუტების ოთხმოცდაათ დღემდე დაფარვის მქონე დეპოზიტებზე წლიური საპროცენტო განაკვეთი დიაპაზონი შეადგენდა 0.24%-2.23% და 0.06%-2.6%, შესაბამისად. 8.
მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ
2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის ინსტიტუტების მიმართ მოიცავს:
მდგომარეობით,
მოთხოვნები
31 დეკემბერი, 2015
ფინანსური
31 დეკემბერი, 2014
მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ რეფინანსირების სესხები ერთდღიანი სესხი სულ მოთხოვნები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ეროვნულ ვალუტაში
1,020,000
690,000
47,000
22,500
1,067,000
712,500
რეფინანსირების სესხები წარმოადგენს ბანკის მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებს, რომლებიც გაიცემა საქართველოს კომერციულ ბანკებზე ლიკვიდობის მიზნებით და გააჩნია 7 დღიანი ვადიანობა. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს გააჩნდა რეფინანსირების სესხები გაცემული ოთხ რეზიდენტ კომერციულ ბანკზე 862,200 ათასი ლარის ოდენობით, 9.07%–9.50% წლიური საპროცენტო განაკვეთის დიაპაზონით და სამ რეზიდენტ კომერციულ ბანკზე 618, 271 ათასი ლარის ოდენობით, 4.05%–5.50% წლიური საპროცენტო განაკვეთის დიაპაზონით შესაბამისად.
216
29
203 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
გირაო და სხვა სასესხო უზრუნველყოფა სესხის უზრუნველყოფის ტიპი და კრიტერიუმები თითოეული უზრუნველყოფის ტიპისთვის განისაზღვრება ბანკის საბჭოს მიერ. უზრუნველყოფად მიღებული აქტივებია: ა) საქართველოს მთავრობისა და ბანკის მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები დენომინირებული ლარში, ბ) საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები დენომინირებული ლარში; გ) რეზიდენტი და არა რეზიდენტი იურიდიული პირების მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები საქართველოს ფასიანი ქაღალდების ბაზრის კანონმდებლობასთან შესაბამისობით, დ) კომერციული ბანკებისგან სესხის აქტივების მოთხოვნა. ბანკის მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი პერიოდულად განსაზღვრავს უზრუნველყოფის თითოეული სახეობის დასაკავებელ თანხას. კანონით განსაზღვრულ განსაკუთრებულ შემთხვევებში, ბანკის საბჭო უფლებამოსილია უზრუნველყოფის გარეშე გასცეს ბოლო ინსტანციის სესხი. კანონის თანახმად საქართველოს ეროვნულ ბანკს გააჩნია მსესხებლის აქტივების დაყადაღების პირველადი უფლება. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტებისგან უზრუნველყოფად მიღებული ფინანსური აქტივების სახეობები და რეალური ღირებულებები მოცემულია ქვემოთ: 31 დეკემბერი, 2015 სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები (სახაზინო ვალდებულებები/ობლიგაციები) ბანკის მიერ გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები (სადეპოზიტო სერტიფიკატები) კომერციულ ბანკების სასესხო პორტფელი საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების მიერ გამოშვებული ლარში დენომინირებული ობლიგაციები:
31 დეკემბერი, 2014
721,976
508,697
91,467
144,520
97,333
101,372
100,000
-
ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი (EBRD)
75,000
25,000
შავი ზღვის ვაჭრობისა და განვითარების ბანკი (BSTDB)
48,000
-
საერთაშორისო საფინანსო კორპორაცია (IFC)
27,700
-
1,161,476
779,589
აზიის განვითარების ბანკი (ADB)
ბანკი ახორციელებს უზრუნველყოფის ღირებულების მონიტორინგს, ითხოვს დამატებით უზრუნველყოფას არსებული ხელშეკრულების ფარგლებში, და ასევე ახდენს უზრუნველყოფის ღირებულების მონიტორინგს სესხის გაუფასურებისთვის ადეკვატურობის შემოწმებისას.
30
217
204 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
9.
SDR -ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში ნაშთები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის („სსფ“) მიმართ მოიცავს: 31 დეკემბერი, 2015
31 დეკემბერი, 2014
აქტივები: SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში
478,230
388,675
მიმდინარე ანგარიში №1
1,220
1,031
მიმდინარე ანგარიში №2
32
27
1,252
1,058
ვალდებულებები: საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმდინარე ანგარიშები
საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები სიღარიბის დაძლევისა და ეკონომიკური ზრდის ფარგლებში (PRGF) ზოგადი SDR-ის სახსრების განაწილება
46,210
78,822
369,888
300,841
სპეციალური SDR-ის სახსრების განაწილება
107,912
87,768
524,010
467,431
525,262
468,489
488,150
412,463
(746,725)
(732,026)
სულ ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ გარე საბალანსო ნაშთები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრების უზრუნველსაყოფად ფლობილი ფასიანი ქაღალდები
SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში SDR-ის ანგარიში წარმოადგენს ბანკის მიმდინარე ანგარიშს საერთაშორისო სავალუტო ფონდში, რომელიც გამოიყენება სესხებთან დაკავშირებული ოპერაციებისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან ანგარიშსწორებისათვის. SDR-ის ანგარიში ძირითადად შეადგენს საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან ხელშეკრულების თანახმად მიღებულ SDR სახსრების ზოგად და სპეციალურ განაწილებას. SDR-ის ანგარიშზე დარიცხული პროცენტის გაანგარიშება ხდება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ ყოველკვირეულად დადგენილი განაკვეთით, რომელიც ეფუძნება ძირითად ფულად ბაზრებზე არსებულ მოკლევადიან საბაზრო განაკვეთებს. 2015 და 2014 წლების განმავლობაში საშუალო ნომინალურმა წლიურმა საპროცენტო განაკვეთმა შესაბამისად შეადგინა 0.050%-0.055% და 0.03%-0.13%, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმდინარე ანგარიშები ბანკს მოეთხოვება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ორი ანგარიშის ფლობა: მიმდინარე ანგარიში #1 და მიმდინარე ანგარიში #2. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ანგარიში #1 გამოიყენება
218
31
205 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ საოპერაციო ანგარიშსწორებისათვის, ხოლო მიმდინარე ანგარიში #2 განკუთვნილია საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ ლარში წარმოშობილი საოპერაციო ხარჯების დასაფარად. საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები წარმოადგენს 0.5% წლიური საპროცენტო განაკვეთის მქონე ათწლიან PRGF სესხს, 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით საბალანსო ღირებულებით 46,210 ათასი ლარის ოდენობით, რომელიც მიღებულ იქნა სიღარიბის დაძლევისა და მაკროეკონომიკური სტაბილურობის ხელშეწყობის მიზნით. PRGF-ECF („Extended Credit Facility“) ტრასტი სახსრებს ცენტრალური ბანკებისაგან, სამთავრობო და სხვა ოფიციალური დაწესებულებებისგან სესხულობს, ძირითადად საბაზრო საპროცენტო განაკვეთით და გასცემს PRGFზე უფლების მქონე ქვეყნებზე. საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სხვა სახსრებისთვის ამგვარი ტრასტი არ არსებობს. 2014 წლის 10 დეკემბერს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის საბჭომ 2016 წლის 31 დეკემბრამდე გადაავადა 2010 წლის 7 იანვარს შემოღებული პროცენტის გაუქმება PRGF სესხზე. დაგეგმილი საპროცენტო ხარჯი 2017 და 2018 წლებისთვის განისაზღვრა როგორც 0%. 2016 წლის ბოლოს საერთაშორისო სავალუტო ფონდი გადახედავს საპროცენტო განაკვეთებს PRGF-ECF სახსრებისთვის და ამ თარიღიდან ყოველ ორ წელიწადში განიხილავს მათ. PRGF-ECF სესხი სრულად გადახდილი იქნება 2017 წელს. საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრები მთლიანად დენომინირებულია SDR-ში. SDR სახსრების განაწილება SDR სახსრების განაწილება წარმოადგენს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ უზრუნველყოფის გარეშე, საპროცენტო განაკვეთის მქონე SDR სახსრების განაწილებას ზოგადი და სპეციალური სახსრების სახით. სახსრების ზოგადი განაწილება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ ხელშეკრულების თანახმად ხორციელდება SDR განყოფილების ყველა წევრისათვის კვოტის პროპორციულად. 2009 წლის 10 აგვისტოთი დათარიღებული საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხელშეკრულების მეოთხე ცვლილება, რომელიც განსაზღვრავს SDR სახსრების სპეციალურ, ერთჯერად განაწილებას, უკავშირდება გლობალური ლიკვიდობის ხელშეწყობას. ცვლილების თანახმად სახსრების სპეციალური განაწილება შეეხო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრებს, მათ შორის საქართველოს, 2009 წლის 9 სექტემბერს. წევრები და განსაზღვრული მფლობელები უფლებამოსილნი არიან SDR სახსრები გამოიყენონ საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან ოპერაციების განსახორციელებლად. ბანკი სახსრების განაწილებას მიიჩნევს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წინაშე უცხოურ ვალუტაში არსებულ ვალდებულებად. საქართველო, როგორც საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრი და სახსრების მიმღები ქვეყანა, ვალდებულია საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წინაშე იმ თანხით, რომელიც უტოლდება მასზე განაწილებულ წმინდა აკუმულირებულ სახსრებს და ნებისმიერ სხვა თანხას, რომელიც ექვემდებარება გადახდას წევრობის შეწყვეტის, ან საერთაშორისო სავალუტო ფონდის SDR განყოფილების გაუქმების შემთხვევაში. SDR სახსრების განაწილების საპროცენტო განაკვეთი 2015 და 2014 წლებში შესაბამისად შეადგენდა წლიურ 0.050%-0.055% და 0.03%-0.13%.
219
32
206 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტა 150,300 ათასი SDR, წარმოადგენს საქართველოს საწევრო შენატანს საერთაშორისო სავალუტო ფონდში, რომელსაც არ ერიცხება საპროცენტო განაკვეთი. საერთაშორისო სავალუტო ფონდი მოიზიდავს სახსრებს წევრი ქვეყნებიდან. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ყოველ წევრ ქვეყანს მიეკუთვნება კვოტა, რომელიც ეფუძნება ქვეყნის შედარებით მდგომარეობას მსოფლიო ეკონომიკაში. წევრების კვოტა ასახავს საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან მათი ფინანსურ და ორგანიზაციული ურთიერთობის ძირითად ასპექტებს. გამომდინარე იქიდან რომ ბანკი წარმოადგენს ქვეყნის ფისკალურ წარმომადგენელს საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან ურთიერთობაში ინსტრუმენტი არ არის წარდგენილი ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრების უზრუნველსაყოფად ფლობილი ფასიანი ქაღალდები ფასიანი ქაღალდი შედგება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტის უზრუნველსაყოფად ფლობილი 488,150 ათასი ლარისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან მიღებული სახსრების უზრუნველსაყოფად ფლობილი 746,725 ათასი ლარისაგან. ფასიანი ქაღალდი საქართველოს მთავრობის მიერ გამოშვებულ იქნა 1992 წელს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კვოტასთან მიმართებაში. უზრუნველყოფის სახით არსებული ფასიანი ქაღალდი მოიცავს საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან საქართველოს მთავრობისა და ბანკის მიერ მიღებული სახსრების მთლიან ნომინალურ ღირებულებას. ფასიანი ქაღალდის ნომინალური ღირებულება იცვლება ყოველწლიური გადაფასებისას და ბანკის მიერ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის საერთო რესურსების ანგარიშიდან სახსრების მიღებისას. ფასიან ქაღალდს ბანკი ფლობს შენახვის მიზნით, შედეგად მისი აღრიცხვა ხდება გარე-საბალანსო ანგარიშზე და წარმოდგენილია ნომინალური ღირებულებით. 10.
წარმოებული ფინანსური აქტივები პირობითი
პირობითი
ღირებულება
ღირებულება
31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსი: ფიუჩერსის მარჟა საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსთან დაკავშირებული აქტივი საპროცენტო განაკვეთის ფიუჩერსთან დაკავშირებული ვალდებულება წმინდა პოზიცია ფიუჩერსზე სულ წარმოებული ფინანსური აქტივები
4,523
2,960
-
52,338
9
348,365
(1,319)
(1,804,797)
(134)
(1,531,879)
(1,319)
(1,752,459)
(125)
(1,183,514)
3,204
(1,752,459)
2,835
(1,183,514)
თავდაპირველად, წარმოებული ინსტრუმენტები ხშირად მოიცავენ მხოლოდ დაპირებების ურთიერთგაცვლას, ანაზღაურების მცირე გადაცემით ან ყოველგვარი გადაცემის გარეშე, თუმცა, აღნიშნული ინსტრუმენტები ხშირად მოიცავენ მაღალი ხარისხის ბერკეტებს და ცვალებადნი არიან. 33
220
207 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
აქტივის ღირებულებაში, განაკვეთში ან ინდექსში შედარებით მცირე მოძრაობას შესაძლოა ჰქონდეს მნიშვნელოვანი გავლენა ბანკის მოგებაზე ან ზარალზე. ფიუჩერსული ხელშეკრულებები წარმოადგენენ სახელშეკრულებო შეთანხმებებს გარკვეული ფინანსური ინსტრუმენტის კონკრეტული ფასით და სამომავლო თარიღით ყიდვაზე ან გაყიდვაზე. ფიუჩერსული ხელშეკრულებები ხორციელდება სტანდარტიზებული თანხებით რეგულარული გაცვლების საფუძველზე და ექვემდებარება ყოველდღიური ფულადი ზღვარის მოთხოვნებს. ფიუჩერსულ ხელშეკრულებებთან დაკავშირებული საკრედიტო რისკი განიხილება, როგორც მინიმალური, ვინაიდან გაცვლის ფულადი ზღვარის მოთხოვნები უზრუნველყოფენ იმას, რომ აღნიშნული ხელშეკრულებები შესრულდება და ანგარიშსწორება განხორციელდება ნეტო საფუძველზე. ბანკი ვაჭრობს ევროდოლარის ფიუჩერსებით 2012 წლის მარტიდან, აქტიური პორტფელის მართვის ფარგლებში. აღნიშნული ფინანსური ინსტრუმენტი კოტირებულია ჩიკაგოს სასაქონლო ბირჟაზე და ჩიკაგოს სავაჭრო ბირჟაზე. ევროდოლარის ფიუჩერსები ფულადი ბაზრის ყველაზე ლიკვიდური და ყველაზე მეტად გაყიდვადი წარმოებული ხელშეკრულებებია. თითოეული ევროდოლარის ხელშეკრულების საფუძველს წარმოადგენს 3-თვიანი ევროდოლარის ვადიანი ანაბარი, რომლის პირობითი თანხაა 1 მილიონი აშშ დოლარი. ევროდოლარის ფიუჩერსებით ვაჭრობისას, ბანკი უპირისპირდება მხოლოდ “საკლირინგო სახლს” საკრედიტო რისკს, სადაც ხდება ევროდოლარის ფიუჩერსების ყიდვისა და გაყიდვის ურთიერთგადაფარვა. ბანკი პოზიციებს ევროდოლარებში ჰეჯირების მიზნებისათვის იკავებს, აშშ-ს სახაზინო ფასიანი ქაღალდების ან „სპრედ“ პროდუქტების (სააგენტოს და სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები) ყიდვის/გაყიდვის მეშვეობით და საპირისპირო პოზიციების შეყვანით ევროდოლარის ფიუჩერსების შესაბამის თანხაში. ასეთი სტრატეგიის მთავარი მიზანია პორტფელის საპროცენტო განაკვეთის რისკისადმი მიდრეკილების შემცირება და აზრის გამოხატვა საკრედიტო სპრედზე. ბანკის პორტფელში არსებული ევროდოლარის ფიუჩერსები არ არის გამიზნული სავაჭრო მიზნებისათვის, ანუ ბანკი არ აპირებს მოგების მიღებას მათ ფასებში ხელსაყრელი მოძრაობებიდან.
34
221
208 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
11.
სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები მოიცავს: 31 დეკემბერი, 2015 წ.
სახსრები, რომელსაც მართავს მსოფლიო ბანკი RAMP*-ის პროგრამის ფარგლებში სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები: US Treasury Notes Kingdom of Belgium French treasury bills Bundesrepublik Deutschland Government of Netherlands Kingdom of Belgium სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები European Investment Bank, Luxembourg Council of Europe Development Bank, Paris Asian Development Bank, Manila European Financial Stability Facility, Luxembourg სააგენტოს ფასიანი ქაღალდები: Kreditanstalt fuer Wiederaufbau Caisse Des Depots et Consignations Bank Nederlandse Gemeenten Svensk Exportkredit AB Kommunalbanken AS, OSLO Landeskreditbank Baden-Wuerttemberg Foerderbank Caisse D'Amortissement de la Dette Sociale, Paris Erste Abwicklungsanstalt Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden NV, Hague Kommunekredit NRW Bank, Duesseldorf Province of Ontario Canada, Toronto FMS Wertmanagement British Columbia Neder Waterschapsbank, Hague State of North Rhine-Westphalia, Duesseldorf Province of Quebec Canada, Quebec Municipality Finance PLC Kommuninvest I Sverige AB, Orebro Federal National Mortgage Association, Washington
სულ - სახსრები, რომელსაც მართავს მსოფლიო ბანკი RAMP*-ის პროგრამის ფარგლებში სახსრები, რომელსაც მართავს BIS** BISIP_K სულ სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები
222
31 დეკემბერი, 2014 წ.
306,786 2,401 309,187
119,478 2,277 91,329 31,917 27,284 2,304 274,589
5,979 4,848 4,785 15,612
1,105 4,563 5,668
20,674 16,813 15,443 11,972 10,532 10,229 8,170 8,152
39,767 5,611 8,317 15,475 8,503 6,352
6,467 4,792 4,790 3,609 3,595 2,653 2,640 2,147 132,678
4,483 1,864 1,871 5,592 8,153 5,397 3,729 3,727 1,868 120,709
457,477
400,966
119,997
93,105
577,474
494,071
35
209 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
* სახსრები, რომლებიც იმართება RAMP პროგრამის ფარგლებში, წარმოადგენს რეზერვების ნაწილის მსოფლიო ბანკის ხაზინისთვის (გარე მენეჯერი) სამართავად გადაცემას, რომელიც სპეციალიზებულია პორტფელის მართვაზე. გარე მენეჯერისათვის სამართავად სახსრების გადაცემის მთავარ მიზანს წარმოადგენს ბანკისთვის ნოუ-ჰაუს გადაცემა და საკონსულტაციო მომსახურების გაწევა. მენეჯერი კონტრაქტის საფუძველზე იღებს მართვის გასამრჯელოს, რომელიც გამოითვლება გადაცემული სახსრების ნეტო აქტივების ღირებულების საფუძველზე. გარე მენეჯერის პორტფელში არსებული აქტივები ბანკის სახელზეა, გლობალური მეურვის („ქასთოდიანის“) პასუხისმგებლობის ქვეშ, შერჩეული სავაჭრო ფასიანი ქაღალდების ინვესტირებისა და რეინვესტირების მიზნით. ბანკს შეუძლია, დროდადრო, შეატყობინოს გარე მენეჯერს, საინვესტიციო თანხის დამატებების ან შემცირების შესახებ ** საერთაშორისო ანგარიშსწორების ბანკისთვის სამართავად გადაცემული სახსრები წარმოადგენს ბანკის მიერ ინვესტიციის განთავსებას საინვესტიციო კალათაში („Pool“-ში) (BISIP K), რომელიც თავის მხრივ წარმოადგენს ცენტრალური ბანკების საერთაშორისო რეზერვების ინვესტიციების სამართავად არსებულ ფონდს და რომლის მთავარი მიზანიცაა ბანკისთვის გამოცდილების გაზიარება და საკონსულტაციო მომსახურების გაწევა. ფონდში კვოტის მფლობელებმა შესაძლოა მოითხოვონ საკუთარი ინვესტიციის გამოტანა ნაწილობრივ ან სრულად ნებისმიერ დროს. ქვემოთ ცხრილში მოცემულია სავაჭრო ფასიანი ქაღალდების საპროცენტო (კუპონური) განაკვეთები და დაფარვის ვადები: 2015 წლის 31 დეკემბერი წლიური საპროცენტო განაკვეთი
2014 წლის 31 დეკემბერი
დაფარვის ვადა
წლიური საპროცენტო განაკვეთი
დაფარვის ვადა
სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები
0.25%-1.125%
2016- 2018
0.125%-4%
2015 - 2019
სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები
1.625%-2.625%
2016- 2020
0.25%-1.625%
2015 - 2017
0.5%-2.625%
2016 - 2020
0.05%-3.625%
2015 - 2019
სააგენტოს ფასიანი ქაღალდები
ფინანსური აქტივები რეალური ღირებულებით მოგება ან ზარალში ასახვით არ არის გაუფასურებული ან ვადაგადაცილებული.
36
223
210 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
12.
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები 31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები უცხოურ ვალუტაში: სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები US Treasury Notes
1,929,279
1,345,437
Australia Government bond
376,691
283,341
Canada Government Bond
162,421
110,131
France Treasury Note
57,084
83,299
German Government Bond
36,771
86,380
Netherlands Government Bond
18,344
15,866
Finland Government Bond
10,225
2,394
Austria Government Bond
4,282
3,837
Sweden Government Bond
-
37,315
2,595,097
1,968,000
სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები IBRD World Bank
106,548
18,834
European Investment Bank
73,358
18,180
International Finance Corporation
26,116
-
Inter-American Development Bank
21,881
32,760
Asian Development Bank
13,587
26,694
EUROFIMA, Basel
11,977
-
European Stability Mechanism
-
11,327
Nordic Investment Bank
-
6,261
Council of Europe Development Bank
-
3,920
253,467
117,976
Neder Waterschapsbank, Hague
131,101
35,156
NRW Bank, Duesseldorf
114,779
39,954
Landeskreditbank Baden-Wuerttemberg Foerderbank
95,851
18,651
Kreditanstalt fuer Wiederaufbau, Frankfurt
76,926
67,633
Bank Nederlandse Gemeenten, Den Haag -Netherlands
58,971
33,275
Kommuninvest I Sverige AB, Orebro
38,161
57,241
Province of Ontario Canada, Toronto
26,957
24,560
Kommunalbanken AS, Oslo
24,704
18,807
Landwirtschaftliche Rentenbank, Frankfurt
12,034
10,819
Svensk Exportkredit AB, Stocholm
სააგენტოს ფასიანი ქაღალდები
11,973
3,741
Oesterreichische Kontrollbank AG, Vienna
-
17,078
Kommunekredit, Copenhagen
-
9,400
591,457
336,315
3,440,021
2,422,291
სულ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები დენომინირებულ უცხოურ ვალუტაში
224
37
211 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
სავაჭრო სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები
101,617
80,776
სულ გასაყიდად არსებული ინვესტიციები დენომინირებულ ეროვნულ ვალუტაში
101,617
80,776
გასაყიდად არსებული ინვესტიციების საპროცენტო (კუპონური) განაკვეთები და დაფარვის ვადები იხილეთ ქვემოთ ცხრილში:
დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში: სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები სუპრანაციონალური სავალო ფასიანი ქაღალდები სააგენტოს სავალო ფასიანი ქაღალდენი დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში: სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები
31 დეკემბერი, 2015 წ. წლიური დაფარვის საპროცენტო ვადა განაკვეთი
31 დეკემბერი, 2014 წ. წლიური დაფარვის საპროცენტო ვადა განაკვეთი
0.25%-6.0%
2016-2020
0.25%-6.25%
2015-2019
0.5%-6.0%
2016-2020
0.5%-6%
2015-2018
0.44%-6.0%
2016-2020
0.375%-6%
2015-2016
7.3%-9.125%
2016-2020
7.3%-8.5%
2015-2019
გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივები არ არის ვადაგადაცილებული ან გაუფასურებული. 13.
დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები 31 დეკემბერი 2015
საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები სულ დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტივიები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში
31 დეკემბერი 2014
საბალანსო ღირებულება
ნომინალური ღირებულება
საბალანსო ღირებულება
ნომინალური ღირებულება
401,914
400,846
442,094
440,846
401,914
400,846
442,094
440,846
დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციების საპროცენტო (კუპონური) განაკვეთები და დაფარვის ვადები იხილეთ ქვემოთ ცხრილში:
38
225
212 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
31 დეკემბერი, 2015 წ. წლიური საპროცენტო დაფარვის განაკვეთი ვადა საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები
5.92%
31 დეკემბერი, 2014 წ. წლიური საპროცენტო განაკვეთი. დაფარვის ვადა
2016-2025
6.0%
2015-2025
საქართველოს მთავრობის სავალო ფასიანი ქაღალდები ეროვნულ ვალუტაში წარმოადგენს საქართველოს მთავრობასა და ბანკს შორის 2006 წლის მარტში გაფორმებული ხელშეკრულების თანახმად სამთავრობო სესხის სავალო ფასიან ქაღალდებად გარდაქმნის შედეგად საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ გამოშვებულ ფიქსირებული საპროცენტო განაკვეთის მქონე ფასიან ქაღალდებს. სამთავრობო სავალო ფასიანი ქაღალდების გადახდა ხდება ახალი ფინანსური ინსტრუმენტების გამოშვების გზით 40,000 ათასი ლარის ოდენობით ყოველწლიურად, რომელიც კლასიფიცირდება გასაყიდად არსებულ ფინანსურ ინსტრუმენტად (შენიშვნა 12) საპროცენტო განაკვეთი ექვემდებარება ყოველწლიურ გადახედვას არსებული საბაზრო განაკვეთების გათვალისწინებით. დაფარვის ვადამდე ფლობილი აქტივები არ არის ვადაგადაცილებული ან გაუფასურებული. 14.
საინვესტიციო ქონება 2015
2014
თვითღირებულებით 1 იანვრის მდგომარეობით გადმოტანა გასაყიდად გამიზნული აქტივებიდან გადატანა გასაყიდად გამიზნულ აქტივებში
2,217
2,618
415
-
-
(401)
2,632
2,217
1 იანვრის მდგომარეობით
(44)
-
ცვეთის დარიცხვა
(44)
(44)
31 დეკემბრის მდგომარეობით
(88)
(44)
2,544
2,173
31 დეკემბრის მდგომარეობით დაგროვილი ცვეთა
წმინდა საბალანსო ღირებულება:
საინვესტიციო ქონება მოიცავს უზურფრუქტის ხელშეკრულების საფუძველზე სახელმწიფო სააგენტოს მიერ გამოყენებულ შენობა-ნაგებობებს, ჯერ განუსაზღვრელი გამოყენების ფუნქციით. შენობა ფლობილია კაპიტალის ღირებულების ზრდის მიზნით. 2014 წლის განმავლობაში, 401 ათასი ლარის ღირებულების მიწა გადავიდა საინვესტიციო ქონებიდან გასაყიდად გამიზნულ აქტივებში (შენიშვნა 15). 2015 წლის განმავლობაში გასაყიდად არსებული აქტივები 415 ათასი ლარის ოდენობით რეკლასიფიცირებულ იქნა საინვესტიციო ქონებად (შენიშვნა 15), რადგანაც არ იყო მოსალოდნელი მისი რეალიზაცია ანგარიშგების თარიღიდან თორმეტი თვის განმავლობაში.
226
39
213 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
15.
გასაყიდად გამიზნული აქტივები 2015
2014
საწყისი ნაშთი 1 იანვრის მდგომარეობით
415
-
-
14
(415)
401
-
415
ძირითადი საშუალებებიდან გადმოტანა საინვესტიციო ქონებაში/დან გადატანა/გადმოტანა საბოლოო ნაშთი 31 დეკემბრის მდგომარეობით
16.
ძირითადი საშუალებები მიწა და შენობანაგებობები
კომპიუტერები, საოფისე მოწყობილობა და ავეჯი
სატრანსპორტო საშუალებები და სხვა
სულ
თვითღირებულებით: 1 იანვარი, 2014 წ.
51,753
5,485
15,503
72,741
შესყიდვა
2
2,021
13
2,036
გასვლა გადატანა გასაყიდად გამიზნულ აქტივებში (შენიშვნა 15)
-
(283)
(318)
(601)
-
-
(14)
(14)
51,755
7,223
15,184
74,162
36
130
80
246
31 დეკემბერი, 2014 წ. შესყიდვა გასვლა
-
(191)
(1)
(192)
51,791
7,162
15,263
74,216
1 იანვარი, 2014 წ.
(1,086)
(2,649)
(7,672)
(11,407)
ცვეთის დარიცხვა
(1,032)
(1,123)
(2,610)
(4,765)
-
273
284
557
31 დეკემბერი, 2014 წ.
(2,118)
(3,499)
(9,998)
(15,615)
ცვეთის დარიცხვა
(1,031)
(1,041)
(1,888)
(3,960)
-
186
1
187
(3,149)
(4,354)
(11,885)
(19,388)
31 დეკემბერი, 2015 წ.
48,642
2,808
3,378
54,828
31 დეკემბერი, 2014 წ.
49,637
3,724
5,186
58,547
31 დეკემბერი, 2015 წ. დაგროვილი ცვეთა:
გასვლა
გასვლა 31 დეკემბერი, 2015 წ. წმინდა საბალანსო ღირებულება:
17.
არამატერიალური აქტივები პროგრამული უზრუნველოფა
ლიცენზიები
სულ
თვითღირებულებით: 1 იანვარი, 2014 წ. შესყიდვა 31 დეკემბერი, 2014 წ. შესყიდვა
6,848 74 6,922 113
65 195 260 43
6,913 269 7,182 156
31 დეკემბერი, 2015 წ.
7,035
303
7,338
(3,253) (1,359)
(20) (36)
(3,273) (1,395)
დაგროვილი ამორტიზაცია: 1 იანვარი, 2014 წ. წლის დარიცხვა
40
227
214 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
18.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
(4,612)
(56)
(4,668)
წლის დარიცხვა
(1,369)
(53)
(1,422)
31 დეკემბერი, 2015 წ.
(5,981)
(109)
(6,090)
წმინდა საბალანსო ღირებულება 31 დეკემბერი, 2015 წ.
1,054
194
1,248
31 დეკემბერი, 2014 წ,
2,310
204
2,514
სხვა აქტივები და ვალდებულებები 31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში: წინასწარი გადახდები სხვა მოთხოვნები სულ სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში
60
-
5
4
65
4
სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში: 4,804
3,117
თანამშრომლებზე გაცემული სესხები
სამახსოვრო ოქროს მონეტები და ოქროს ზოდები
755
1,009
სასაქონლო-მატერიალური მარაგები
508
422
წინასწარი გადახდები
446
92
სხვა მოთხოვნები
107
125
6,620
4,765
სხვა აქტივების გაუფასურების რეზერვი
(534)
(663)
სულ სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში
6,086
4,102
2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, სხვა ფინანსური აქტივები შესაბამისად შეადგენს 328 და 471 ათას ლარს. სხვა აქტივების დანაკარგების გაუფასურების რეზერვის მოძრაობა მოიცავს შემდეგს: სხვა აქტივების გაუფასურების რეზერვი 1 იანვარი, 2014 წ. წმინდა გაუფასურების ხარჯი აქტივების ჩამოწერა 31 დეკემბერი, 2014 წ.
წმინდა გაუფასურების უკუაღდგენა
228
(637) (74) 48 (663)
92 41
215 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
აქტივების ჩამოწერა
37
31 დეკემბერი, 2015 წ.
(534)
სხვა აქტივების გაუფასურების რეზერვი წარმოადგენს თანამშრომლებზე გაცემული სესხების გაუფასურების დანაკარგის რეზერვს. ბანკის თანამშრომლებს, ბანკში მუშაობის განმავლობაში აქვთ სესხის აღების უფლება. თანამშრომლის ბანკიდან წასვლის შემდეგ, დარჩენილ სესხის თანხაზე იქმნება 100%-იანი რეზერვი. ჩამოწერა ხდება ბანკის ხელმძღვანელობის გადაწყვეტილების მიხედვით. სხვა ვალდებულებები მოიცავს: 31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
2,472
617
2,472
617
5,724 636
5,779 1,719
1,488
1,439
203 424
304 321
8,475
9,562
10,947
10,179
სხვა ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები მომწოდებლების მიმართ მთლიანი სხვა ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა ვალდებულებები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში. ვალდებულებები მომწოდებლების მიმართ გადავადებული შემოსავლები ვალდებულება რეალიზებულ ბანკნოტებსა და მონეტებზე საპენსიო სქემის ვალდებულებები სხვა ვალდებულებები მთლიანი სხვა ვალდებულებები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში
სულ სხვა ვალდებულებები
2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, სხვა ფინანსური ვალდებულებები შესაბამისად შეადგენს 10,260 ათას და 8,402 ათას ლარს. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს არ გააჩნია აქტიური საპენსიო შეთანხმებები ან მნიშვნელოვანი შრომითი საქმიანობის შემდგომი გასამრჯელოები. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს გააჩნია საპენსიო სქემის ვალდებულებები 204 ათასი და 304 ათასი ლარის (შესაბამისად) ოდენობით, რაც წარმოადგენს ვალდებულებას საპენსიო სქემის მიხედვით. საპენსიო სქემა გაუქმდა 2009 წლის 29 მაისს, რომლის მიხედვითაც ბანკი აგროვებდა თანხებს თანამშრომლებისგან და საპენსიო ასაკის მიღწევის შემდეგ წინასწარ შეთანხმებული გრაფიკის მიხედვით თანამშრომელს უხდიდა დაგროვებულ თანხას.
19.
ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მოიცავს: 31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
42
229
სულ სხვა ვალდებულებები
10,947
10,179
2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, სხვა ფინანსური ვალდებულებები შესაბამისად შეადგენს 10,260 ათას და 8,402 ათას ლარს.
216 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს არ გააჩნია აქტიური საპენსიო შეთანხმებები ან მნიშვნელოვანი შრომითი საქმიანობის შემდგომი გასამრჯელოები. 2015 და 2014 saqarTvelos erovnuli banki წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს გააჩნია საპენსიო სქემის ვალდებულებები 204 ათასი და 304 ათასი ლარის (შესაბამისად) ოდენობით, რაც წარმოადგენს ვალდებულებას საპენსიო სქემის ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები მიხედვით. საპენსიო სქემა გაუქმდა 2009 წლის 29 მაისს, რომლის მიხედვითაც ბანკი აგროვებდა 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის თანხებს თანამშრომლებისგან და საპენსიო ასაკის მიღწევის შემდეგ წინასწარ შეთანხმებული (ათასი ლარი) გრაფიკის მიხედვით თანამშრომელს უხდიდა დაგროვებულ თანხას. 216
ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტების მიხედვით ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები ფინანსურ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მოიცავს: საკორესპონდენტო ანგარიშები ეროვნულ ვალუტაში 453,832 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის ერთდღიანი დეპოზიტები ეროვნულ ვალუტაში (ათასი ლარი) 31 დეკემბერი, 2015 წ. მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნები ეროვნულ ვალუტაში 1,717,245
erovnuli 19.saqarTvelos ვალდებულებები რეზიდენტიbanki ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ
სულ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების ინსტიტუტების მიმართ მონეტარული პოლიტიკის მიმართ მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტების ინსტრუმენტების მიხედვით მიხედვით ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური საკორესპონდენტო ანგარიშები ეროვნულინსტიტუტების ვალუტაში მიმართ, სხვა ერთდღიანი დეპოზიტები ეროვნულ ვალუტაში საკორესპონდენტო ანგარიშები დენომინირებული უცხოურ მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნები ეროვნულ ვალუტაში ვალუტაში სულ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მონეტარული პოლიტიკის სულ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტრუმენტების მიხედვით ინსტიტუტების მიმართ, სხვა ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების სულ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური მიმართ, სხვა ინსტიტუტების მიმართ საკორესპონდენტო ანგარიშები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში
2,171,077
480,334 231,923 31 დეკემბერი, 2014 წ. 1,154,372 1,866,629 42
480,334 231,923
453,832 273,349 1,717,245
172,276 1,154,372
2,171,077 273,349
1,866,629 172,276
2,444,426 273,349
2,038,905 172,276
2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებებში შედის 1,718,216ფინანსური ათასი ლარის და 1,275,989 ათასი ლარის (შესაბამისად) ოდენობის სულ ვალდებულებები რეზიდენტი 172,276 273,349 მიმართ, სხვა ინსტიტუტების სამი უმსხვილესი რეზიდენტი კომერციული ბანკის ნაშთები, რომლებიც აღემატება ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ მთლიანი ვალდებულების 70.29 პროცენტს. სულ ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური
2,444,426
2,038,905
რეზიდენტ კომერციულ ბანკებს მოეთხოვებათ საქართველოს ეროვნულ ბანკში განათავსონ ინსტიტუტების მიმართ მინიმალური სარეზერვო ნაშთები. 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით, სავალდებულო რეზერვები წარმოადგენს რეზიდენტი ფინანსური რეზიდენტი ინსტიტუტების მიერ ეროვნულ ვალუტაში 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ დენომინირებული სახსრების 10 პროცენტს, და უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული ვალდებულებებშიმოზიდული შედის 1,718,216 ათასი ლარის და 1,275,989 ათასი ლარის (შესაბამისად) ოდენობის მოზიდული სახსრების 15 პროცენტს. უცხოური ვალდებულებების შემთხვევაში სამი უმსხვილესი რეზიდენტი კომერციული ბანკისვალუტის ნაშთები, რომლებიც აღემატება ფინანსური დარჩენილი ხანდაზმულობით 1-2 ვალდებულების წელი მინიმალური სარეზერვო ინსტიტუტების მიმართ მთლიანი 70.29 პროცენტს.ნაშთები შეადგენს 5 პროცენტს. სავალდებულო რეზერვებზე 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით წლიური საპროცენტო ლარში დენომინირებულ მინიმალურ სარეზერვო მოთხოვნებზე რეზიდენტ განაკვეთი კომერციულ ბანკებს მოეთხოვებათ საქართველოს ეროვნულ ბანკშიშესაბამისად განათავსონ შეადგენს 8.00 და 4.00 პროცენტს, ხოლო აშშ დოლარში და ევროში დენომინირებულ მინიმალურ მინიმალური სარეზერვო ნაშთები. 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით, სავალდებულო სარეზერვო პროცენტს. ფინანსური ეროვნულ ვალუტაში დენომინირებული მოზიდული რეზერვები მოთხოვნებზე წარმოადგენს 0რეზიდენტი ინსტიტუტების მიერ ეროვნულ ვალუტაში სახსრები რომელთა მოზიდული დარჩენილი სახსრების დაფარვის10ვადა აღემატება ერთ წელს და უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული პროცენტს, და უცხოურ ვალუტაში დენომინირებული დენომირებული მოზიდული რომელთა დარჩენილი დაფარვის ვადა აღემატება 2 წელს, მოზიდული სახსრების 15 სახსრები პროცენტს. უცხოური ვალუტის ვალდებულებების შემთხვევაში არიან განთავისუფლებული სავალდებულო რეზერვის მოთხოვნისაგან. დარჩენილი ხანდაზმულობით 1-2 წელი მინიმალური სარეზერვო ნაშთები შეადგენს 5 პროცენტს. სავალდებულო რეზერვებზე 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით წლიური საპროცენტო განაკვეთი ლარში დენომინირებულ მინიმალურ სარეზერვო მოთხოვნებზე შესაბამისად შეადგენს 8.00 და 4.00 პროცენტს, ხოლო აშშ დოლარში და ევროში დენომინირებულ მინიმალურ სარეზერვო მოთხოვნებზე 0 პროცენტს. ეროვნულ ვალუტაში დენომინირებული მოზიდული სახსრები რომელთა დარჩენილი დაფარვის ვადა აღემატება ერთ წელს და უცხოურ ვალუტაში დენომირებული მოზიდული სახსრები რომელთა დარჩენილი დაფარვის ვადა აღემატება 2 წელს, არიან განთავისუფლებული სავალდებულო რეზერვის მოთხოვნისაგან.
230
43
217 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
20.
ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ 31 დეკემბერი, 2014 წ.
31 დეკემბერი, 2015 წ.
21.
ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ: მიმდინარე ანგარიშები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში მიმდინარე ანგარიშები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში
261,914 591,464
187,948 407,787
სულ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ
853,378
595,735
მიმოქცევაში გაშვებული ფული მიმოქცევაში გაშვებული ფული წარმოადგენს ბანკის მიერ გამოშვებულ საქართველოს ეროვნულ ვალუტას. 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის დასრულებული წლისათვის, მოძრაობა წლის განმავლობაში არის შემდეგი: 2015
2014
ნაშთი 1 იანვარის მდგომარეობით
2,462,111
2,351,552
მიმოქცევაში გაშვებული ბანკნოტები
4,479,460
4,325,732
მიმოქცევაში გაშვებული მონეტები
64,876
72,855
-
(1,480)
გამოკლებული: ნაღდი ფული სალაროში ეროვნული ვალუტით მიმოქცევიდან ამოღებული ბანკნოტები
22.
(4,445,195)
(4,220,498)
მიმოქცევიდან ამოღებული მონეტები
(57,517)
(66,050)
ნაშთი 31 დეკემბერის მდგომარეობით
2,503,735
2,462,111
ვალდებულებები კლიენტების მიმართ ვალდებულებები კლიენტების მიმართ მოიცავს : 31 დეკემბერი, 2015 წ. საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტები
23.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
777
1,046
გამოშვებული სავალო ფასიანი ქაღალდები წლიური საპროცენტო განაკვეთი სადეპოზიტო სერთიფიკატები 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით სადეპოზიტო სერთიფიკატები 2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით
8.16%10.36% 4.12%-4.94%
დაფარვის ვადა
8 იანვარი – 16 ივნისი 2016 8 იანვარი – 25 ივნისი 2015
ნომინალური ღირებულება
საბალანსო ღირებულება
360,000
353,397
505,000
500,688
44
231
218 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
24.
კაპიტალი კანონის შესაბამისად, ბანკის კაპიტალი მოიცავს ბანკის გაცხადებულ და მთლიანად გადახდილ კაპიტალსა და სარეზერვო ფონდს. საწესდებო კაპიტალი 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკის საწესდებო კაპიტალი სრულად არის შეტანილი და შეადგენს 15,000 ათას ლარს. კაპიტალის მართვა ბანკი განსაზღვრავს კაპიტალს როგორც საკუთარ კაპიტალს ფასს-ის თანახმად. კანონის 24 მუხლის საფუძველზე, დათარიღებული 2009 წლის 1 დეკემბრით, შესაბამისად ყოველი საფინანსო წლისათვის ბანკის წმინდა მოგება გამოიანგარიშება, როგორც წმინდა საოპერაციო მოგების ან ზარალის და გადაფასები შედეგად მიღებული არარეალიზებული წმინდა მოგების ან ზარალის ჯამი. წმინდა საოპერაციო მოგება ან ზარალი მიიღება საანგარიშგებო წლის შემოსავლის თანხიდან ძირითადი საქმიანობის წარმართვისათვის განკუთვნილი მიმდინარე ხარჯების გამოქვითვით. გაუნაწილებელი მოგება კანონის მოთხოვნებისა და საბჭოს მიერ დამტკიცების შესაბამისად, გადადის სხვადასხვა რეზერვებში. წლიური ანგარიშის ბანკის საბჭოს მიერ დამტკიცების შემდეგ საფინანსო წლის დარჩენილი წმინდა მოგება უნდა გადაირიცხოს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს ანგარიშზე ბანკის საფინანსო წლის დასრულებიდან 6 თვის ვადაში. სარეზერვო ფონდი კანონში შეტანილი ცვლილების (მუხლი 25) თანახმად, ბანკის საერთო სარეზერვო ფონდმა უნდა შეადგინოს სარეზერვო ფულის (ბანკის მიერ მიმოქცევაში გაშვებული ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში და კომერციული ბანკების საკორესპონდენტო ანგარიშები ეროვნულ ვალუტაში) 15 პროცენტი. ბანკის საერთო სარეზერვო ფონდი იქმნება წლის რეალიზებული მოგებიდან, რომელიც წარმოადგენს წლის წმინდა მოგებას გადაფასებით გამოწვეული არარეალიზებული წმინდა მოგების გამოკლებით. ბანკის საბჭო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება წმინდა მოგების დარჩენილი თანხით საერთო სარეზერვო ფონდის მოცულობის შესაბამისი ფინანსური წლის ბოლოს არსებული სარეზერვო ფულის ოდენობის 15 პროცენტზე ნაკლები ოდენობით შევსების შესახებ. სარეზერვო ფონდი გამოიყენება მხოლოდ ბანკის ზარალის საკომპენსაციოდ. ქვეყნის ფინანსური სისტემის სტაბილურობის შენარჩუნებისა და მდგრადი ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობის მიზნით. საბჭო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება სარეზერვო ფონდში არსებული თანხების განაწილების შესახებ, ბანკის რეალიზებული მოგების ნარჩენი ნაშთი უნდა გადაირიცხოს საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტში. 2015 წელს ეროვნულმა ბანკმა სარეზერვო ფონდში 41,569 ათასი ლარი გადაიტანა (2014: 10,373 ათასი ლარი) უცხოური ვალუტის და სხვა გადაფასების რეზერვი კანონის 25(ა)-ე მუხლის თანახმად, უცხოური ვალუტის გადაფასებით გამოწვეული არარეალიზებული წმინდა მოგება მიემართება უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში და რეალური ღირებულებით აღრიცხული მოგება ან ზარალში ასახვით აქტივების საბაზრო ფასების ცვლილებების წმინდა არარეალიზებული ზარალი კომპენსირდება წინა წლებში შესაბიმისი მიზნით შექმნილი რეზერვიდან.
232
45
219 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
2015 წელს უცხოური ვალუტის გადაფასებიდან მიღებული წმინდა არარეალიზებული მოგება 700,237 ათასი ლარის ოდენობით სრულად მიიმართა უცხოური ვალუტის გადაფასების რეზერვში (2014: 103,894 ათასი ლარი). 2015 წელს, დამატებით, ბანკმა გადაიტანა 379 ათასი ლარი სხვა აქტივების გადაფასების რეზერვიდან უკან გაუნაწილებელ მოგებაში. გასაყიდად არსებული ინვესტიციების გადაფასების რეზერვი აღნიშნული რეზერვი წარმოადგენს გასაყიდად არსებული ინვესტიციების რეალური ღირებულების ცვლილებას. 25.
ვალდებულებები და პირობითი ვალდებულებები ბანკი თავისი ჩვეული საქმიანობის პროცესში არის მხარე ფინანსური ინსტრუმენტებისა რომელიც დაკავშირებულია გარესაბალანსო ვალდებულებებთან. ბანკი გარესაბალანსო ვალდებულებებთან მიმართებაში ხელმძღვანელობს რისკების მართვის იმავე პოლიტიკით, რომელსაც იყენებს საბალანსო ოპერაციებში. ვალდებულებები კაპიტალურ დანახარჯებზე 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, კაპიტალურ დანახარჯებზე.
ბანკს
არ
გააჩნია
ვალდებულებები
საოპერაციო გარემო როგორც განვითარებად ბაზარს, საქართველოს არ გააჩნია მაღალგანვითარებული ინფრასტრუქტურა, რომელიც, როგორც წესი, ახასიათებს უფრო მომწიფებულ საბაზრო ეკონომიკას. ამიტომ, განსაკუთრებით მკვეთრმა ცვლილებებმა საოპერაციო გარემოში (გლობალური გარემოს ჩათვლით) შეიძლება იქონიოს ისეთი გავლენა ბანკის შედეგზე და ფინანსურ მდგომარეობაზე რომელიც ამჟამად ვერ განისაზღვრება ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, საქართველოს მთავრობამ და ბანკმა მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა, რამაც დადებითი გავლენა იქონია ქვეყნის საინვესტიციო გარემოზე. განსაკუთრებით აღსანიშნავია რეფორმები საბანკო, იურიდიულ, საგადასახადო, მარეგულირებელი სისტემის ეფექტიანობის გაზრდის მიმართულებით და ასევე სხვადასხვა ღონისძიებები, ეკონომიკის ლიკვიდობისთვის საჭირო მოთხოვნების შესრულებისა და ეროვნული ვალუტის კურსის სტაბილიზაციისთვის. ყოველივე ამან ხელი შეუწყო მაკროეკონომიკურ სტაბილურობას, რეალური ზრდის მაღალ ტემპებს და უცხოური ინვესტიციების შემოდინებას. არსებული ტენდენცია იძლევა საფუძველს, რომ ეკონომიკის ზრდა მთლიანობაში კვლავაც გაგრძელდება. საქართველოს ეკონომიკის სამომავლო განვითარება მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ზემოთხსენებულ რეფორმებზე და საქართველოს მთავრობისა და ბანკის მიერ მიღებული ფინანსური თუ ეკონომიკური ზომების ეფექტურობაზე. ხელმძღვანელობას სჯერა, რომ ყველა საჭირო ღონისძიება განხორციელდა მაკროეკონომიკურ და ფინანსურ სტაბილურობასთან დაკავშირებით ბანკის როლის ხელშეწყობის მიზნით.
46
233
220 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ვალდებულებები საოპერაციო ლიზინგზე 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს არ გააჩნდა არსებითი სალიზინგო ვალდებულებები. სასამართლო დავები ბანკის მიმდინარე სასამართლო პროცესებთან და საჩივრებთან მიმართებაში ხელმძღვანელობას მიაჩნია, რომ ამგვარი სასამართლო პროცესებიდან წარმოშობილი ვალდებულება, თუ ასეთს ადგილი ექნება, არ იქონიებს არსებით გავლენას ბანკის ფინანსურ მდგომარეობაზე ან მისი საქმიანობის შედეგებზე. ხელმძღვანელობის აზრით, არ არსებობს რაიმე არსებითი დაურიცხავი ზარალი, რომელიც შესაძლოა მომავალში მოხდეს და შესაბამისად ფინანსურ ანგარიშგებაში არ არის გათვალისწინებული დანაკარგების ანარიცხები. საკრედიტო და პირობითი ვალდებულებები 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, ბანკს არ გააჩნია რაიმე მატერიალური საკრედიტო და პირობითი ვალდებულება. დაზღვევა სადაზღვევო ინდუსტრია საქართველოში განვითარების ეტაპზეა და მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში არსებული დაზღვევის მრავალი სახეობა, ზოგადად, ჯერ არ არის ხელმისაწვდომი საქართველოსათვის. ბანკს არ გააჩნია საკუთარი ოპერაციების წყვეტის ან მესამე მხარის მიმართ ვალდებულების სრული დაზღვევა, გარემოზე მიყენებული ზიანისთვის, რომელიც წარმოიშვება ბანკის ოპერაციებისას დაშვებული შეცდომებით. სანამ ბანკი მოიპოვებს ადეკვატურ დაზღვევას, არსებობს იმის რისკი რომ კონკრეტული აქტივების დაკარგვა ან განადგურება გამოიწვევს უარყოფით ეფექტს ბანკის ოპერაციებსა და ფინანსურ პოზიციაზე.
26.
გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან ბანკი, როგორც სახელმწიფო ორგანო, დაკავშირებულია საქართველოს მთავრობის ორგანოებთან. თავისი პოლიტიკის მიზნების მისაღწევად, ბანკი ინარჩუნებს სტრუქტურულ და ფუნქციურ დამოუკიდებლობას საქართველოს მთავრობისგან, იქიდან გამომდინარე რომ ბანკს შეუძლია თავისი ხელმძღვანელობით და მართვით თავად დააფინანსოს ბანკის ოპერაციები გარე დახმარების გარეშე. უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობაში იგულისხმებიან ის პიროვნებები, რომლებსაც გააჩნიათ უფლებამოსილება და აკისრიათ პასუხისმგებლობა დაგეგმონ, განკარგონ და აკონტროლონ ბანკის საქმიანობა, პირდაპირ თუ არა პირდაპირ. უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობას შეადგენენ: საბჭოს წევრები, აღმასრულებელი დირექტორი და დეპარტამენტების უფროსები. ბანკი, ჩვეულებრივი საქმიანობის წარმართვის პროცესში შედის გარიგებებში დაკავშირებულ მხარეებთან და არსებითი ოპერაციები და ნაშთები ფინანსურ ანგარიშგებაში წარმოდგენილია ურთიერთდამოკიდებულების შინაარზე და არა მხოლოდ იურიდიული ფორმატზე დაყრდნობით
234
47
221 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ბანკის გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან წარმოდგენილია ქვემოთ: 31 დეკემბერი, 2015 წ.
დაკავშირებული მხარეების შენიშვნები ნაშთები
დაკავშირებული მხარეების ნაშთები
101,617
101,617
80,776
აქტივები: გასაყიდად არსებული ინვესტიციები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში:
- საქართველოს მთავრობა
12
დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში
- საქართველოს მთავრობა
13
18
20
401,914
853,378
80,776
442,094
442,094
442,094 755
124
853,378
სულ ფინანსური ანგარიშგების მუხლის მიხედვით
80,776
401,914 124
ვალდებულებები: ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ
- საქართველოს მთავრობა
101,617
401,914
თანამშრომლებზე გაცემული სესხები
- უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობა
31 დეკემბერი, 2014 წ.
სულ ფინანსური ანგარიშგების მუხლის მიხედვით
214
1,009
214
853,378
595,735
595,735
595,735
48 235
222 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
2015 წლის 31 დეკემბერს დასრულებული წელი
გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან
2014 წლის 31 დეკემბერს დასრულებული წელი
სულ ფინანსური ანგარიშგების მუხლის მიხედვით
სულ ფინანსური ანგარიშგების მუხლის მიხედვით
გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან
უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობის ანაზღაურება:
- მომუშავის მოკლევადიანი გასამრჯელო
(2,644)
(13,453)
2015 წლის 31 დეკემბერს დასრულებული წელი
გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან
სულ ფინანსური ანგარიშგების მუხლის მიხედვით
- საქართველოს მთავრობა
33,216
32,650
14
22
-
- საქართველოს მთავრობა
-
საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები
-
- სხვა დაკავშირებული მხარეები
-
116,670
სულ ფინანსური ანგარიშგების მუხლის მიხედვით
გარიგებები დაკავშირებულ მხარეებთან
33,230
ზარალი ძირითადი საშუალებების გასხვისებიდან
(13,141)
2014 წლის 31 დეკემბერს დასრულებული წელი
საპროცენტო შემოსავალი
- უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობა
27.
(2,508)
(3)
32,672
-
68,913
(44)
(9,336)
(1,071)
(6,168)
(1,071)
ფინანსური ინსტრუმენტების რეალური ღირებულება ფასს-ის თანახმად რეალური ღირებულება არის თანხა, რომელიც მიღებული იქნება აქტივის გაყიდვიდან ან იქნება გადახდილი ვალდებულებების გადაცემისას ჩვეულებრივი გარიგებების ფარგლებში ბაზრის მონაწილეებს შორის შეფასების თარიღისათვის რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური ინსტრუმენტები ბანკის ზოგიერთი ფინანსური ინსტრუმენტის რეალური ღირებულებით აღრიცხვა ყოველი საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ხდება. მომდევნო ცხრილი იძლევა ინფორმაციას თუ როგორ განისაზღვრება ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების რეალური ღირებულება (კერძოდ შეფასების ტექნიკები და გამოყენებული მონაცემები). წარდგენის მიზნით, რეალური ღირებულებით აღრიცხული ფინანსური ინსტრუმენტები დაყოფილია რეალური ღირებულების იერარქიის სამი დონის მიხედვით, რაც დაფუძნებულია რეალური ღირებულების დასადგენად გათვალისწინებული შემავალი მონაცემების დაკვირვებადობის ხარისხზე:
აქტიურ ბაზარზე კოტირებული ფასები (დონე 1) – შეფასება დაფუძნებულია აქტიურ ბაზრებზე მსგავსი აქტივებისა თუ ვალდებულებების კოტირებულ ფასებზე, ბანკის წვდომის შესაძლებლობის შესაბამისად. ამ სახის ფინანსურ ინსტრუმენტებზე შეფასების კორექტირებები არ ვრცელდება,
236
49
223 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
რადგან შეფასება დაფუძნებულია კოტირებულ ფასებზე, რომლებიც მზა სახით და საკმარისი სიხშირით გვხვდება აქტიურ ბაზარზე. ამ პროდუქტების შეფასება არ წარმოადგენს მნიშვნელოვანი შეფასების საგანს. ეს დონე მოიცავს საერთაშორისო რეზერვების პორტფელის ფინანსურ ინსტრუმენტებს, რომლებიც კლასიფიცირებულია წამოებულ ფინანსურ ინსტრუმენტებად, სავაჭრო ფასიან ქაღალდებად და გასაყიდად არსებულ ინვესტიციებად. ინსტრუმენტები ფასდება ყოველდღიურად, ბლუმბერგის დღის საბოლოო ე.წ. „შეთავაზებული ფასების“ მიხედვით.
შეფასების ტექნიკა, რომელიც იყენებს დაკვირვებად მონაცემებს. (დონე 2) - შეფასება რომელიც ემყარება მონაცემებს, გარდა კოტირებული ფასებისა რომელიც გამოიყენებოდა დონე 1- ში, რომლებიც დაკვირვებადია აქტივისა და ვალდებულებბეისთვის პირდაპირ ან არაპირდაპირ. მე-2 დონე მოიცავს შემდეგს: ა) კოტირებული ფასები მსგავსი აქტივებისა და ვალდებულებებისთვის აქტიურ ბაზრებზე; ბ) კოტირებული ფასები იდენტური ან მსგავსი აქტივებისა და ვალდებულებებისთვის არა აქტიურ ბაზრებზე; გ) აქტივებსა და ვალდებულებებზე არა კოტირებული ფასების მქონე მონაცემი, რომლის დაკვირვებაც შესაძლებელია, მაგალითად: o საპროცენტო განაკვეთები და სარგებლის მრუდები, რომლებიც დაკვირვებადია კოტირებული ინტერვალებისთვის. o ნაგულისხმები მერყეობა. და o საკრედიტო „სპრედი”. დ) ბაზრით გამყარებული მონაცემები საქართველოს მთავრობის ფასიანი ქაღალდები, კლასიფიცირებული როგორც გასაყიდად არსებული ინვესტიციები, მიეკუთვნება მე-2 დონეს და ითვლება დაკვირვებადი მონაცემების მიხედვით, უფრო კონკრეტულად კი საბაზრო სარგებლის მიხედით საქართველოს მთავრობის მიერ გამოშვებული მსგავსი ფასიანი ქაღალდებისთვის. რეალური ღირებულების შესაფასებლად, დისკონტირებული ფულადი ნაკადების მოდელი გამოიყენება მიმდინარე საპროცენტო განაკვეთის სარგებლის მრუდზე დაყრდნობით, რომელიც შეესაბამება დარჩენილ ვადიანობას.
შეფასების ტექნიკა, რომლის შემავალი მონაცემები არ ეფუძნება საბაზრო მონაცემებს (დონე 3) – შეფასება დაფუძნებულია ყველა იმ მონაცემზე, რომელიც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს რეალურ ღირებულებაზე და არ ეფუძნება დაკვირვებად საბაზრო მონაცემებს. ბანკს არ გააჩნია ისეთი ფინანსური ინსტრუმენტები, რომლებიც არ ეფუძნება საბაზრო მონაცემებს. ბანკს მიაჩნია რომ რომ ბუღალტრული შეფასება რომელიც დაკავშირებულია ფინანსური ინსტრუმენტების შეფასებასთან როდესაც არ არის ხელმისაწვდომი კოტირებული საბაზრო ფასები ან სხვა დაკვირვებადი მონაცემები არის მნიშვნლოვანი წყარო გაურკვევლობებისა შეფასებებში რადგან: 1) ის არის მიდრეკილი პერიოდული ცვლილებებისკენ, საჭიროებს მენეჯმენტისგან დაშვებებს საპროცენტო განაკვეთებზე, ცვალებადობაზე, გაცვლით კურსებზე, კონტრაგნტის საკრედიტო რეიტინგზე, შეფასების კორექტირებებზე და ტრანზაქციების სპეციფიურ ფუნქციებზე და 2) გავლენა რომელიც შეიძლება ჰქონდეს შეფასების ცვლილებას აქტივებზე ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშებასა და მოგებასა ან ზარალზე არსებითი იყოს. ქვემოთ ცხრილში მოცემულია ფინანსური ინსტრუმენტები რეალური ღირებულებით, შეფასების დონეების მიხედვით 2015 წლის 31 დეკმბრისა და 2014 წლის 31 დეკმებრის მდგომარეობით. თანხები მოცემულია ღირებუელებებით რომლებიც ასახულია ფინანსური მდგომარეობის ანგაიშგებაში
50
237
224 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ფინანსური აქტივები საერთაშორისო რეზერვები
რეალური ღირებულება 2015 წლის 31 2014 წლის 31 დეკემბრის დეკემბრის შენიშვნები მდგომარეობით მდგომარეობით
რეალური ღირებულების იერარქიის დონეები
წარმოებული ფინანსური აქტივები
10
3,204
2,835
დონე 1
სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები
11
577,474
494,071
დონე 1
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
12
3,440,021
2,422,291
დონე 1
შეფასების ტექნიკები და ძირითადი მონაცემები
არადაკვირვება დი მნიშვნელოვანი მონაცემები
კოტირებული “შეთავაზებულ არ შეესაბამება ი ფასი” აქტიურ ბაზარზე კოტირებული “შეთავაზებულ არ შეესაბამება ი ფასი” აქტიურ ბაზარზე კოტირებული “შეთავაზებულ არ შეესაბამება ი ფასი” აქტიურ ბაზარზე
მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
12
101,617
80,776
დონე 2
საბაზრო საპროცენტო განაკვეთი მსგავსი ინსტრუმენტებ ისთვის
არ შეესაბამება
2015 წლის 31 დეკემბრით და 2014 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლებისათვის ადგილი არ ჰქონია გადატანას პირველ, მეორე და მესამე დონეებს შორის. სხვა სრულ შემოსავალში შესული მოგება და ზარალი უკავშირდება გასაყიდად არსებულ ინვესტიციებს და მისი ანგარიშგება ხდება გასაყიდად არსებული ინვესტიციების გადაფასების რეზერვის ცვლილებების საფუძველზე. მოგება ან ზარალში გაერთიანებული წმინდა არარეალიზებული ზარალი ფასიანი ქაღალდებისა და წარმოებული ინსტრუმენტებიდან უკავშირდება წარმოებული ფინანსური აქტივებისა და სავაჭრო ფასიან ქაღალდების ცვლილებებს რეალურ ღირებულებაში 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის. იმ ფინანსური აქტივებისა და ფინანსური ვალდებულებების რეალური ღირებულება, რომლებიც არ ფასდება რეალური ღირებულებით განმეორებით საფუძველზე (ამასთან აუცილებელია რეალური ღირებულების ასახვა) ფიქსირებული საპროცენტო შემოსავლის მქონე ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების საბალანსო ღირებულება უტოლდება რეალურ ღირებულებას, იმ შემთხვევაში თუ მათ გააჩნიათ ხანმოკლე დაფარვის ვადა. ეს დაშვება ასევე ეხება მოთხოვნამდე დეპოზიტებსა და ანგარიშებს დაფარვის ვადის გარეშე. მიჩნეულია, რომ ცვლადი საპროცენტო სარგებლის მქონე ფინანსური აქტივებისა (საქართველოს სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები კლასიფიცირებული როგორც დაფარვის ვადამდე
238
51
225 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ფლობილი) და ვალდებულებების (სესხები საერთაშორისო სავალუტო ფონდიდან) შემთხვევაში საბალანსო ღირებულება უტოლდება რეალურ ღირებულებას. დამატებით ბანკის მენეჯმენტი მიიჩნევს რომ სესხი საერთაშორისო სავალუტო ფონდიდან, მისი სპეციფიური თვისებიდან გამომდინარე წარმოადგენს ცალკე სესხების სეგმენტს რომლებიც გაიცემა საერთაშორისო ფინანსური ორგანიზაციების მიერ განვითარებადი ქყვეყნებისთვის ხელშეწყობის მიზნით. შედეგად ეს სესხები განიხილება როგორც “გაშლილი ხელის მანძილის პრინციპით” მიღებული. 28.
რისკის მართვა შესავალი ბანკის საქმიანობა დაკავშირებულია სხვადასხვა რისკებთან, როგორიცაა საბაზრო, საკრედიტო და ლიკვიდობის ფინანსური რისკები. ბანკი ასევე დაკავშირებული საოპერაციო რისკებთან. ბანკის უნიკალური ფუნქციებიდან და მოვალეობიდან გამომდინარე, ბანკის რისკების მართვა და კონტროლი ითვალისწინებს არა მხოლოდ ორგანიზაციულ რისკსა და მოგებას, არამედ მხედველობაში იღებს ეროვნულ ინტერესს, კანონით დადგენილი პასუხისმგებლობების შესაბამისად, რომელიც გაწერილია შესაბამის კანონმდებლობაში. ბანკი თვლის რომ რისკის მართვა და კონტროლი ძლიერი კორპორაციული მართვის არსებითი კომპონენტია. ბანკის საბჭო მაქსიმალურად პასუხისმგებელია ზედამხედველობა გაუწიოს რისკების მართვის სტრუქტურას, აკონტროლოს ძირითადი რისკების მართვის პროცესი და გადახედოს რისკების მართვის პოლიტიკასა და პროცედურებს; აგრეთვე გარკვეული რისკების მართვასა და მონიტორინგზე პასუხსმგებელია ცალკეული ბიზნეს ერთეულები. თავდაცვის პირველი ხაზი (კონტროლის პირველი დონე) - მართვა დეპარტამენტების დონეზე რისკების მართვა და შიდა კონტროლის სისტემა ბანკის მართვისა და ანგარიშვალდებულების/პასუხისმგებლობის განუყოფელი ნაწილებია. ოპერაციის ხასიათიდან გამომდინარე, ბანკის მიერ რისკების მართვა ხდება ცენტრალიზებული და არა-ცენტრალიზებული მეთოდებით. ფინანსური რისკის მართვა ხორციელდება ცენტრალიზებულად, ხოლო საოპერაციო რისკი დეპარტამენტების დონეზე იმართება. დეპარტამენტის დონეზე რისკის მართვის ძირითადი ამოცანაა რისკების ამოცნობა, შეფასება და მართვა შესაბამის დეპარტამენტებში, რაც გულისხმობს (მაგრამ არ შემოიფარგლება) ადეკვატური და ეფექტური კონტროლის სისტემის შემუშავებას, დანერგვასა და შენარჩუნებას. თავდაცვის მეორე ხაზი (კონტროლის მეორე დონე) - ინტეგრირებული რისკის მართვის ფუნქციები ბანკისთვის რისკის მართვა სტრატეგული პრიორიტეტია, რის შედეგადაც შეიქმნა ცენტრალიზებული რისკის მართვის დეპარტამენტი (2014 წლის ნოემბრიდან). დეპარტამენტი პასუხისმგებელია მმართველის წინაშე. მიუხედავად იმისა, რომ ყოველდღიური რისკის მართვა (ფინანსური თუ არა-ფინანსური) დეპარტამენტების დონეზე ხორციელდება, მთლიანობაში სისტემატური რისკის კოორდინირებულ და ამომწურავ მართვაზე საბოლოო პასუხისმგებლობა ცენტრალიზებული რისკების მართვის დეპარტამენტს ეკისრება. დეპარტამენტი უზრუნველყოფს რისკების აღმოჩენას, შეფასებას და შემცირებას რისკის მართვის სტრუქტურის შესაბამისად, რომელიც თავის მხრივ შეესაბამება საერთაშორისო რისკის მართვის საქმიანობის საუკეთესო სტანდარტებსა და მიდგომებს.
52
239
226 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
თავდაცვის მესამე ხაზი (კონტროლის მესამე დონე) - შიდა აუდიტი ბანკის რისკის მართვის პროცესი რეგულარულად აუდირებულია შიდა აუდიტის მიერ, რომელიც ამოწმებს როგორც პროცედურების ადეკვატურობას, ასევე ბანკის საქმიანობის შესაბამისობას აღნიშნულ პროცედურებთან. შიდა აუდიტი შეფასების შედეგებს განიხილავს ხელმძღვანელობასთან და საბჭოს თავმჯდომარეს წარუდგენს მის შედეგებსა და რეკომენდაციებს. რისკის მართვის დეპარტამენტის სტრუქტურა
რისკის ტიპი
მართვის დონე
ფინანსური რისკები
დეპარტამენტის დონეზე
არა-ფინანსური რისკები
დეპარტამენტის დონეზე
სახელმძღვანელო მითითებების, პოლიტიკის ავტორი მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი საერთაშორისო რეზერვების მართვის კომიტეტი პასუხისმგებელი კომიტეტები
ზედამხედველობა ცენტრალიზებული რისკის მართვის დეპარტამენტი
ცენტრალიზებული რისკის მართვის დეპარტამენტი
ცენტრალიზებული რისკების მართვა საქართველოს ეროვნულ ბანკში რისკების მართვა სრულად ინტეგრირებული პროცესია საქართველოს ეროვნული ბანკის საქმიანობისა და პასუხისმგებლობის ფარგლებში და ის ხორციელდება ცენტრალიზებული რისკების მართვის დეპარტამენტის მიერ. ეს დეპარტამენტი უზრუნველყოფს ბანკში რისკების მართვის განხორციელების ეფექტურ და ეფექტიან პროცესს და პირდაპირ პასუხისმგებელია მმართველის წინაშე. თავდაცვის 3 დონის მოდელი ხელს უწყობს ბიზნეს დეპარტამენტების, რისკის მართვისა და შიდა აუდიტის ფუნქციებისა და პასუხისმგებლობების სწორად და ნათლად გადანაწილებას. ამ მოდელის შესაბამისად, თავდაცვის პირველ დონეს (ბანკის დეპარტამენტები) გააჩნია პასუხისმგებლობა რომ შეაფასონ მათ პროცესებთან დაკავშირებული რისკები, უზრუნველყონ შესაბამისი კონტროლის მექანიზმები და, საჭიროების შემთხვევაში, დანერგონ დამატებითი შიდა კონტროლის მექანიზმები. თავდაცვის მეორე დონე (ცენტრალიზებული რისკების მართვის დეპარტამენტი) ეხმარება ინდივიდუალურ დეპარტამენტებს რისკების გარემოს ეფექტურად მართვაში წინასწარ განსაზღვრული სისტემის ფარგლებში, ამარტივებს და კოორდინაციას უწევს რისკის ყველა პროცედურას და ახდენს ბიზნესის უწყვეტობის სისტემის მხარდაჭერას. შიდა აუდიტი წარმოადგენს თავდაცვის მესამე დონეს და უზრუნველყოფს ცენტრალიზებული რისკების მართვის სისტემის ადეკვატურობასა და ეფექტიანობას. ზემოთ აღნიშნული ფუნქციები და პასუხისმგებლობები ფორმალიზებულია ცენტრალიზებული რისკის მართვის პოლიტიკაში. თავად პროცესი მთელს ბანკზე ვრცელდება. რისკის მთავარი სფეროების იდენტიფიცირება ხდება კონტროლის თვითშეფასებების ეტაპების მეშვეობით, რომლებიც შეიქმნა ე.წ. რისკების რუკის საფუძველზე. ეს რუკა აღწერს ბიზნეს პროცესებს, არსებული კონტროლის სისტემებს და შეფასებულ თანდაყოლილ და ნარჩენ რისკებს. შეფასება ეფუძნება თვისობრივ მიდგომას, რაც ითვალისწინებს რისკის მნიშვნელოვანი შემთხვევების ალბათობასა და გავლენას. არსებული შეფასების სისტემის ეფექტიანობის და რისკისადმი მზადყოფნის ადეკვატურობის უზრუნველყოფისთვის, ცენტრალიზებული რისკების მართვის დეპარტამენტი ამჟამად ინციდენტების მართვის სისტემის დანერგვის პროცესშია.
240
53
227 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ბანკის მიზანს წარმოადგენს შექმნას საწარმოს რისკების მართვის სტრუქტურა, დაწყებული საოპერაციო რისკებით და შემდგომში სხვა რისკების კატეგორიების ინტეგრაციით დასრულებული. ამ მიზნიდან გამომდინარე, რისკის გარემო შემოიზღუდა საოპერაციო (ადამიანური, საინფორმაციო ტექნოლოგიების, მესამე პირის, უსაფრთხოების, პროცესების, პროექტების, იურიდიული) და რეპუტაციაზე უარყოფითად მოქმედი რისკებით. ბიზნესის უწყვეტობის მართვაც ასევე გათვალისწინებულია ცენტრალიზებული რისკების მართვის სისტემაში, ამასთან ბიზნესის უწყვეტობის მართვის კონტროლს ასევე ახორციელებს კომიტეტის თავმჯდომარე – აღმასრულებელი დირექტორი. ბიზნესის მდგრადი ფუნქციონირების მართვის გამოცდა და პროცედურების მუდმივი გაუმჯობესება უზრუნველყოფს ბანკის პროცესების ნორმალური ფუნქციონირების აღდგენის უნარს. ფინანსური რისკები ბანკი ფინანსურ ინსტრუმენტებს იყენებს მონეტარული პოლიტიკის მიზნების მიღწევისა და ასევე, საერთაშორისო რეზერვების მართვის მიზნით. ამ ორ პორტფელს განსხვავებული რისკის პოლიტიკა და მახასიათებლები აქვს და ორივე მათგანი იმართება ფინანსური ბაზრების დეპარტამენტის მიერ. ქვემოთ მოცემულ ფინანსური რისკების დახასიათებაში წარმოდგენილია ძირითადი რისკები, რომლის წინაშეც დგას ამ ორ პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები და ამ რისკების მართვის პოლიტიკა. ქვემოთ მოყვანილი ცხრილი წარმოადგენს ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგების კომპონენტების მაქსიმალურ საკრედიტო რისკს. მაქსიმალური
მაქსიმალური
აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში
შენიშვნები
რისკი
რისკი
31 დეკემბერი, 2015 წ.
31 დეკემბერი, 2014 წ.
საერთაშორისო რეზერვები
ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები
7
1,209,342
1,462,328
SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში
9
478,230
388,675
წარმოებული ფინანსური აქტივები
10
სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები
11
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
12
3,204 577,474 3,440,021
2,835 494,071 2,422,291
18
5
4
მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ
8
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
12
1,067,000 101,617
712,500 80,776
401,914 328
442,094 471
7,279,135
6,006,045
(ნაღდი ფულის გამოკლებით)
სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოური ვალუტაში სხვა ფინანსური აქტივები
აქტივები დენომინირებული ეროვნული ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები
სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნული ვალუტაში დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები
13
სხვა ფინანსური აქტივები
18
სულ საკრედიტო რისკი
54
241
228 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
საერთაშორისო რეზერვების პორტფელი კანონის მიხედვით, ბანკი უფლებამოსილია იქონიოს და მართოს საერთაშორისო რეზერვების პორტფელი. ბანკი პორტფელს იყენებს მონეტარული და გაცვლითი კურსის პოლიტიკის წარმოებისა და შიდა და უცხოური გადახდების ნორმალური ფუნქციონირებისთვის. რეზერვები ასევე გამოიყენება ქვეყნის გარე რისკებისგან დასაცავად, რაც გულისხმობს საკმარისი ლიკვიდობის შენარჩუნებას ფინანსური კრიზისის დროს შოკის დასაძლევად. შესაბამისად, საერთაშორისო რეზერვების ფლობის სხვადასხვა მიზნებია უსაფრთხოების, ლიკვიდობისა და მომგებიანობის უზრუნველყოფა. ამასთან, საერთაშორისო სარეზერვო პორტფელში შემავალი აქტივები ინვესტირდება კონსერვატიულ საფუძვლებზე, ლიკვიდობასა და კაპიტალის შენარჩუნებაზე აქცენტირებით. მაგალითად, ბანკის საინვესტიციო სახელმძღვანელოში პრიორიტეტი ენიჭება კაპიტალის შენარჩუნებას და რეზერვების მაღალ ლიკვიდობას. როდესაც ეს წინაპირობები სრულდება, უნდა მოხდეს მოგების მაქსიმიზაცია. პორტფელის მართვა ხდება საინვესტიციო სახელმძღვანელოს მიხედვით (SAA - აქტივების სტრატეგული გადანაწილება), რომელიც დამტკიცებულია ბანკის საბჭოს მიერ. ბანკის რეზერვების მართვის კომიტეტი (შემდგომში „კომიტეტი“) პასუხისმგებელია აქტივების სტრატეგიულ გადანაწილების მიხედვით რისკის შემცირებისთვის საჭირო ზომების დანერგვასა და მონიტორინგზე. ასევე კომიტეტმა უნდა მიიღოს რწმუნება იმისა, რომ ბანკის საქმიანობა ხდება რისკის დადგენილი პარამეტრების ფარგლებში. კომიტეტის ჩვეულებრივი საქმიანობა მოიცავს ყოველთვიური ანგარიშების მიმოხილვას, კონტრაგენტების სიის დამოწმებას, სტრატეგიული ცვლილებების დამოწმებას საბჭოში წარდგენამდე და პერიოდულად, აქტივების გადანაწილებასთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი ტაქტიკური გადაწყვეტილებების მიღებას. ბანკის რისკის მართვისა და კონტროლის განყოფილება (შემდგომში „განყოფილება“) პასუხისმგებელია საერთო რისკების ყოველდღიურ მართვასა და დადგენილ პარამეტრებთან შესაბამისობაზე, რაც უზრუნველყოფს რისკების იდენტიფიცირების, შეფასების, მართვისა და ანგარიშგებისათვის საჭირო საერთო პრინციპებისა და მეთოდების შემუშავებას. შიდა რეზერვების პორტფელი დაყოფილია 3 ძირითად ტრანშად მათი მიზნობრიობიდან გამომდინარე:
საოპერაციო ტრანში - რათა მოხდეს მოკლე-ვადაში საჭირო ნაღდი ფულის უზრუნველყოფა გადახდების, მოკლე-ვადიანი სავალო ფასიანი ქაღალდების და შესაძლო უცხოური ვალუტის ინტერვენციებისთვის; ლიკვიდურობის ტრანში - რათა მოხდეს ჩარევა საჭიროების შემთხვევაში ლიკვიდობის მნიშვნელოვნად გასაზრდელად - გარე შოკის ან საოპერაციო ტრანშის ამოწურვისას. საინვესტიციო ტრანში - რათა მოხდეს მოგების მაქსიმიზაცია ხანგრძლივი საინვესტიციო პერიოდისთვის, საბაზრო რისკის დონის შეზღუდვით.
მონეტარული პოლიტიკის პორტფელი მონეტარული პოლიტიკის განხორციელების ძირითადი საშუალებებია ისეთი ფინანსური ინსტრუმენტები, როგორიცაა სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები, სესხები გაცემული კომერციულ ბანკებზე, სადეპოზიტო სერტიფიკატები და მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნები კომერციული ბანკებისთვის. მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი პასუხისმგებელია დანერგოს და მონიტორინგი გაუწიოს რისკის შემცირების საშუალებებს, მაგალითად როგორიცაა უზრუნველყოფის მოთხოვნები რეფინანსირების სესხებისთვის.
242
55
229 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
საკრედიტო რისკი საკრედიტო რისკი არის რისკი რომ დანაკარგი შესაძლებელია წარმოიშვას კონტრაგენტის მიერ ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობის შემთხვევაში.
ა) საერთაშორისო რეზერვების პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტები საერთაშორისო რეზერვების ოპერაციებში გამოყენებული ფინანსური ინსტრუმენტების საკრედიტო რისკის გაკონტროლებისთვის, „სტრატეგული აქტივების გადანაწილება“ ზღუდავს საკრედიტო რისკს ქვეყნების, კონტრაგენტების და ემიტენტების მიხედვით, საკონცენტრაციო ლიმიტებისა და მინიმალური გრძელვადიანი საკრედიტო რეიტინგების დაწესებით (Standard & Poor’s, Moody’s და Fitch-სააგენტოების მიხედვით). მაგალითად, საინვესტიციო სახელმძღვანელო ნათლად განსაზღვრავს საკრედიტო რეიტინგის მინიმალურ დონეს სავალო ინსტრუმენტებში (ობლიგაციები,თამასუქები) ინვესტირების AA- რეიტინგს. რაც შეეხება ბანკთაშორის დეპოზიტებსა და სხვა ფინანსურ ინსტრუმენტებს, საკრედიტო რეიტინგის მინიმალური მისაღები დონეა A-. ამასთან, ნოსტრო ანგარიშების, ფასიანი ქაღალდებით ვაჭრობის, რეპო/უკუ-რეპო ოპერაციებისა და წარმოებული ინსტრუმენტებით ვაჭრობისას კონტრაგენტებისთვის მინიმალური საკრედიტო რეიტინგი წარმოადგენს BBB. გარდა ამისა, „სტრატეგული აქტივების გადანაწილება“ ასევე ზღუდავს ინსტრუმენტების კომპოზიციასა და ვადიანობას, რომელიც, ძირითადად, შემოიფარგლება სხვადასხვა ფულადი ბაზრის ინსტრუმენტებით, როგორც ასეთი, ფიქსირებული და ცვალებად-განაკვეთიანი ფასიანი ქაღალდებით (სახელმწიფო სავალო ფასიანი ქაღალდები, „სააგენტოს“, მათ შორის რეგიონალური მთავრობებისა და სუპრანაციონალური ფასიანი ქაღალდები) და სხვა ძლიერ ლიკვიდური, და უსაფრთხო ინსტრუმენტების ტიპებით. კონტრაგენტების შერჩევისას ბანკი ითვალისწინებს მათ საკრედიტო რეიტინგს, ქვეყანას, აქტივებისა და კაპიტალის მოცულობას, საერთაშორისო ბაზრებზე და კორპორატიულ კლიენტებთან მუშაობის გამოცდილებას და ასევე მათთვის შეთავაზებული მომსახურებისა და ინსტრუმენტების დიაპაზონს. ზემოთ ხსენებული სარეიტინგო სააგენტოების მიერ ბანკის კონტრაგენტის გრძელვადიანი საკრედიტო რეიტინგის კლების შემთხვევაში, კონტრაგენტი ამოღებული იქნება დაშვებული კონტრაგენტების სიიდან. როდესაც სხვა და სხვა საკრედიტო სარეიტინგო სააგენტოები (Standard & Poor’s, Moody’s და Fitch) აქტივებისთვის განსაზღვრავენ განსხვავებულ საკრედიტო რეიტინგებს, საკრედიტო რისკის შესაფასებლად გამოიყენება მეორე საუკეთესო საკრედიტო რეიტინგი, იმ შემთხვევებისა, როდესაც უმცირესი საკრედიტო რეიტინგი დაბალია სტრატეგიული აქტივების განაწილების პოლიტიკით განსაზღვრულ მინიმალურ მისაღებ დონეზე ამ შემთხვევაში ბანკი არ ახორციელებს ინვესტიციას ამ ფინანსურ აქტივში.
56
243
230 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ქვემოთ მოცემული ცხრილი მოიცავს საერთაშორისო მართვის პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტების საკრედიტო რეიტინგებს: 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით აქტივები დენომინირებული უცხოური ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში წარმოებული ფინანსური აქტივები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სულ საერთაშორისო რეზერვები
2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით აქტივები დენომინირებული უცხოური ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში წარმოებული ფინანსური აქტივები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სულ საერთაშორისო რეზერვები
244
შენიშვნე ბი
AAA
AA+
AA
AA-
A+
A
A-
BBB+
სულ
7
449,892
117,484
-
-
441,759
199,737
199
271
1,209,342
9
478,230
-
-
-
-
-
-
-
478,230
10
-
-
-
-
-
3,204
-
-
3,204
11
189,687
341,705
24,983
17,490
3,609
-
-
-
577,474
12
1,214,501
2,026,700
57,084
114,779
26,957
-
-
-
3,440,021
2,332,310
2,485,889
82,067
132,269
472,325
202,941
199
271
5,708,271
A+
A
შენიშვნე ბი
AAA
AA+
AA
AA-
A-
BBB
სულ
7
202,539
172,720
106,809
532,196
236,919
208,741
1,079
1,325
1,462,328
9
388,675
-
-
-
-
-
-
-
388,675
10
-
-
-
-
-
2,835
-
-
2,835
11
189,759
186,912
101,503
10,500
5,397
-
-
-
494,071
12
802,452 1,472,026
83,299
64,514
-
-
-
-
2,422,291
1,583,425 1,831,658
291,611
607,210
242,316
211,576
1,079
1,325
4,770,200
57
231 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ბ) მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტები საკრედიტო რისკი დაკავშირებულია ღია ბაზრის ოპერაციებთან და ინსტრუმენტებთან, რომელთა მეშვეობითაც ფინანსურ სისტემაში ხდება ლიკვიდობის მიწოდება. ბანკის ფასიანი ქაღალდების პორტფელი შედგება ექკლუზიურად საქართველოს მთავრობის მიერ გამოცემული ფასიანი ქაღალდებისაგან, რომლებიც მიჩნეულია დაბალი საკრედიტო რისკის მქონე აქტივებად. საბანკო ინსტიტუტებზე გაცემულ სესხებთან დაკავშირებული რისკის შესამცირებლად, ბანკი ითხოვს უზრუნველყოფას, რომელსაც მისთვის მისაღები საკრედიტო ხარისხი ექნება. უზრუნველყოფის შეფასება ხდება მათი მიღებისას არსებული საბაზრო ფასით და შეფასებაზე შეიძლება გავრცელდეს დისკონტი ან „ჰეარკატი“ ინსტრუმენტის სპეციფიკური მახასიათებლებიდან გამომდინარე. ქვემოთ მოცემულია მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში შემავალი აქტივებისა და სხვა ფინანსურ აქტივების საკრედიტო ხარისხი, რომელიც შედგენილია ბანკის შიდა საკრედიტო რეიტინგის სისტემაზე დაყრდნობით: 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით არც ვადაგადაუცილებული და არც გაუფასურებული შენიშვნე ბი
AAA რეიტინგი
B რეიტინგი
სულ
აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა ფინანსური აქტივები
18
-
4
4
მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ
8
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
12
1,067,000
-
1,067,000
101,617
-
101,617
სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები
13
სხვა ფინანსური აქტივები
18
401,914
-
401,914
-
324
324
1,570,531
328
1,570,859
აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები
სულ
58
245
232 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით არც ვადაგადაუცილებული და არც გაუფასურებული შენიშვნე ბი
AAA რეიტინგი
B რეიტინგი
სულ
აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა ფინანსური აქტივები
18
-
4
4
მოთხოვნები ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ
8
712,500
-
712,500
გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
12
80,776
-
80,776
სხვა აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში დაფარვის ვადამდე ფლობილი ინვესტიციები
13
442,094
-
442,094
სხვა ფინანსური აქტივები
18
-
467
467
1,235,370
471
1,235,841
აქტივები დენომინირებული ეროვნულ ვალუტაში მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები
სულ
ბანკი მისი ფინანსური აქტივების (გარდა საერთაშორისო რეზერვებისა) კლასიფიცირებას შემდეგი სახით ახდენს: რეიტინგი AAA - ძალიან კარგი ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხებლები, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში არ შესულა ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი არ არის ვადაგადაცილებული. რეიტინგი AA – სტაბილური ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხელბები, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში არ შესულა ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი არ არის ვადაგადაცილებული. რეიტინგი A - დამაკმაყოფილებელი ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხებლები, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში შესულია ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი არ არის ვადაგადაცილებული. რეიტინგი B - სესხები გაცემული დამაკმაყოფილებელი ფინანსური მაჩვენებლების მქონე მსესხებლებზე, რომელთა სესხის ხელშეკრულების პირობებში შესულია ცვლილებები და რომელთა ძირითადი თანხა და პროცენტი ვადაგადაცილებულია. ბანკის პოლიტიკის შესაბამისად, ბანკი ახდენს რისკის ზუსტ და თანმიმდევრულ კლასიფიცირებას მის საკრედიტო პორტფელში. დაკავშირებული რისკების შეფასება და განახლება რეგულარულად ხდება.
246
59
233 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ჭარბი რისკის კონცენტრაცია რისკის კონცენტრაციას მაშინ აქვს ადგილი, როდესაც კონტრაგენტები ჩართულნი არიან მსგავს ბიზნეს საქმიანობაში, საქმიანობას ეწევიან ერთსადაიმავე გეოგრაფიულ რეგიონში, ან აქვთ მსგავსი ეკონომიკური მდგომარეობა და ეკონომიკური, პოლიტიკური და სხვა ცვლილებები თანაბრად უარყოფით გავლენას ახდენს სახელშეკრულებო ვალდებულებების შესრულების უნარზე. კონცენტრაცია მიუთითებს იმაზე, რომ ბანკი შედარებით მგრძნობიარე იქნება კონკრეტულ სფეროსა თუ გეოგრაფიულ ნაწილში მიმდინარე ცვლილებების მიმართ. ჭარბი რისკის კონცენტრაციის თავიდან აცილების მიზნით, ბანკის პოლიტიკა და პროცედურები მოიცავს დივერსიფიცირებული პორტფელის შექმნისა და შენარჩუნების სპეციალურ ინსტრუქციებს. რისკის კონცენტრაცია აქტივების ხარისხისა და კონტრაგენტების მიხედვით წარმოდგენილია შესაბამის შენიშვნებში.
60 247
248
წმინდა პოზიცია:
ვალდებულებები: ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ
აქტივები: საერთაშორისო რეზერვები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში წარმოებული ფინანსური აქტივები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით
2,382,802
-
3,204 306,786 1,929,279 2,382,802
9 10 11 12
9
143,533
აშშ
7
შენიშვნები
1,483,914
376,708
-
376,691 376,708
128,817 691,206 1,483,914 -
17
ავსტრალია
663,891
ევროკავშირი*
387,736
-
6,262 189,378 387,736
192,096
კანადა
540,839
525,262
478,230 135,609 253,467 1,066,101
198,795
საერთაშორისო
11,010
-
11,010
11,010
სხვა
5,183,009
525,262
478,230 3,204 577,474 3,440,021 5,708,271
1,209,342
სულ
61
საქართველოში კონცენტრირებულია ბანკის ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები, საერთაშორისო რეზერვების პორტფელისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ ვალდებულების გამოკლებით. ქვემოთ მოცემული ცხრილში ნაჩვენებია საქართველოს გარეთ კონცენტრირებული ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები:
გეოგრაფიული კონცენტრაცია
ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
saqarTvelos erovnuli banki
234
249
1,712,011
-
2,835 121,346 1,397,031 1,712,011
9 10 11 12
9
190,799
აშშ
7
შენიშვნები
*ევროკავშირი-ნორვეგიის სააგენტ ო ფასიანი ქაღალდების ჩათვლით
წმინდა პოზ იცია:
ვალდებუ ლებები: ვალდებულებები საერთაშორისოსავალუტო ფონდის მიმართ
აქტ ივები: საერთაშორისო რეზ ერვები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისოსავალუტო ფონდში წარმოებული ფინანსური აქტივები სავაჭროფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები
2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით
ფინანსუ რ ანგარიშგებასთან თანდართუ ლი შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრუ ლებუ ლი წლისათვის (ათასი ლარი)
saqarTvelos erovnuli banki
1,542,672
-
273,118 547,107 1,542,672
722,447
ევროკავშირი*
235
495,690
-
283,341 495,690
212,349
ავსტ რალია
461,259
-
5,397 134,691 461,259
321,171
კანადა
75,118
468,489
388,675 94,210 60,121 543,607
601
საერთაშორისო
14,961
-
14,961
14,961
სხვა
4,301,711
468,489
388,675 2,835 494,071 2,422,291 4,770,200
1,462,328
სუ ლ
236 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ლიკვიდობის რისკი ლიკვიდობის რისკი წარმოადგენს რისკს, რომელიც წარმოიშვება ფასიანი ქაღალდებით მეორად ბაზარზე ვაჭრობასთან დაკავშირებით შესაძლო სირთულის შემთხვევაში, რაც უკავშირდება ფაქტს, რომ ბაზარზე შეუძლებელია სასურველი მოცულობის ვაჭრობის განხორციელება ფასის მნიშვნელოვნად შეცვლის გარეშე.
ა) საერთაშორისო რეზერვების პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები ლიკვიდობის რისკის მართვის ამოცანაა დარწმუნდეს რომ ბანკი ასრულებს ყველა აღებულ ფინანსურ ვალდებულებას. შესაბამისად, არსებობს ვადიანობის დივერსიფიკაციის პოლიტიკა და დაწესებული ლიმიტები, რომელთა მიზანია იმის უზრუნველყოფა, რომ შესყიდული ფასიანი ქაღალდებით მეორად ბაზარზე ვაჭრობა შესაძლებელი იყოს აქტივების ფასების მკვეთრი ცვლილებების გამოწვევის გარეშე. ამ სახელმძღვანელო მითითებების გამო, გრძელვადიან ფასიან ქაღალდებსაც გააჩნიათ მყისიერი ლიკვიდობა. ბანკის მონეტარული პოლიტიკისა და საერთაშორისო რეზერვების მართვის კომიტეტები განსაზღვრავენ იმ ვადადამდგარი სახსრების მინიმალური პროპორციის ზღვრებს, რომლებიც გამოიყენება ფულადი სახსრების გადინების დასაფარად. ბანკის ლიკვიდობის მართვის პოლიტიკა მოითხოვს: • • • • •
ძირითად ვალუტებში ფულადი ნაკადების პროგნოზირებას, ლიკვიდური აქტივების დონის გათვალისწინებით; დაფინანსების დივერსიფიცირებული წყაროს არსებობას; სესხების კონცენტრაციისა და პარამეტრების მართვას; პორტფელის მაღალ ლიკვიდურ აქტივებში განთავსებას, რომლებიც ადვილად იქნებიან ლიკვიდირებულნი, როგორც დაცვის მექანიზმი ნებისმიერი ფულადი ნაკადის შეწყვეტისას; ლიკვიდობისა და გაუთვალისწინებელი დაფინანსების გეგმის არსებობას.
ფინანსური ბაზრების დეპარტამენტი ბიზნეს ერთეულებიდან იღებს ინფორმაციას ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების ლიკვიდობის ჭრილში და სხვა დეტალებს პროგნოზირებული ფულადი ნაკადების შესახებ დაგეგმილი მომავალი ოპერაციებიდან. ბანკის ლიკვიდობის რისკი დაკავშირებულია ფულად ნაკადებთან უცხოურ ვალუტაში. ქვემოთ მოცემული ცხრილში ნაჩვენებია ბანკის უცხოურ ვალუტაში არსებული ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების ვადიანობის ანალიზი 2015 და 2014 წლების 31 დეკემბრის მდგომარეობით, სახელშეკრულებო არადისკონტირებული ფულად ნაკადებზე დაფუძნებით. ფინანსური აქტივები უცხოურ ვალუტაში წარმოდგენილია „3 თვეზე ნაკლებ“ კატეგორიაში, იმის საფუძველზე რომ ბანკს შეუძლია მათი რეალიზება არა უმეტეს 3 თვის ვადის განმავლობაში ლიკვიდურობის მოთხოვნათა დასაკმაყიფილებლად:
250
63
237 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში წარმოებული ფინანსური აქტივები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა ფინანსური აქტივები
შენიშვნები
3-დან 12 თვემდე
1-დან 5 წლამდე
სულ
7
1,209,342
-
-
1,209,342
9
478,230
-
-
478,230
10
3,204
-
-
3,204
11
577,474
-
-
577,474
12
3,440,021
-
-
3,440,021
18
5
-
-
5
5,708,276
-
-
5,708,276
19
1,990,594
-
-
1,990,594
20
261,914
-
-
261,914
9
487,092
23,231
13,939
524,262
18
სულ აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ სხვა ვალდებულებები
3 თვეზე ნაკლები
2,472
-
-
2,472
სულ ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში
2,742,072
23,231
13,939
2,779,242
წმინდა პოზიცია
2,966,204
(23,231)
(13,939)
2,929,034
64
251
238 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში საერთაშორისო რეზერვები ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები (ნაღდი ფულის გამოკლებით) SDR-ის ანგარიში საერთაშორისო სავალუტო ფონდში წარმოებული ფინანსური აქტივები სავაჭრო ფასიანი ქაღალდები გასაყიდად არსებული ინვესტიციები სხვა აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში სხვა ფინანსური აქტივები
შენიშვნები
3 თვიდან 12 თვემდე
1 წლიდან 5 წლამდე
სულ
7
1,462,328
-
-
1,462,328
9
388,675
-
-
388,675
10
2,835
-
-
2,835
11
494,071
-
-
494,071
12
2,422,291
-
-
2,422,291
18
4
-
-
4
4,770,204
-
-
4,770,204
19
1,326,648
-
-
1,326,648
20
187,948
-
-
187,948
9
404,784
26,452
37,789
469,025
18
617
-
-
617
სულ აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები რეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტების მიმართ ვალდებულებები ფინანსთა სამინისტროს მიმართ ვალდებულებები საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიმართ სხვა ვალდებულებები
3 თვეზე ნაკლები
სულ ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში
1,919,997
26,452
37,789
1,984,238
წმინდა პოზიცია
2,850,207
(26,452)
(37,789)
2,785,966
ბ) მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები მონეტარული ორგანოს მახასიათებლების გათვალისწინებით, რაც გულისხმობს ფინანსური სისტემის ლიკვიდობის კონტროლს, ბანკზე არ ვრცელდება ეროვნულ ვალუტაში აქტივებსა და ვალდებულებებს შორის შეუსაბამობის შეზღუდვები.
252
65
239 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
საბაზრო რისკი საბაზრო რისკი წარმოიშობა ფინანსური ინსტრუმენტების ღირებულების ცვლილების შედეგად, რაც გამოწვეულია ისეთი საბაზრო ფაქტორების ცვალებადობით, როგორიცაა საპროცენტო განაკვეთი და სავალუტო კურსი. საბაზრო რისკები მოიცავს სავალუტო რისკს, საპროცენტო განაკვეთებისა და სხვა ფასების ცვლილების რისკებს. საბაზრო რისკი წარმოიშობა საპროცენტო განაკვეთების, სავალუტო და კაპიტალის ფინანსური ინსტრუმენტების ღია პოზიციიდან, რომლებიც არ არის დაცული ზოგადი და სპეციფიკური საბაზრო რყევებისა და და საბაზრო ფასების ცვლილებებისგან.
ა) საერთაშორისო რეზერვების პორტფელში არსებული ფინანსური ინსტრუმენტები საბაზრო რისკი დანაკარგებს.
გულისხმობს
ინვესტიციების
ფასების
ცვლილების
შედეგად
შესაძლო
სტრატეგული აქტივების გადანაწილების პროცესი ბანკის მიერ რისკის ტოლერანტობის/ამტანობის საფუძველზე ზღუდავს საბაზრო რისკს. მოგების მაქსიმიზაციის მიზნით, მას შემდეგ რაც მოხდება სცენარების შეფასება სხვადასხვა საპროცენტო განაკვეთების მიხედვით, საბაზრო რისკის ლიმიტის ფარგლებში ისაზღვრება შემოსავლიანობის სავარაუდო მაჩვენებელი ცალკეული პორტფელებისთვის. ვალუტის რისკები განისაზღვრება უცხოურ ვალუტაში არსებული ვალდებულების ანალიზის საფუძველზე. საერთო სავალუტო რისკის შესამცირებლად ასევე განიხილება დივერსიფიკაციის ეფექტი (იხილეთ შენიშვნა - სავალუტო რისკი) საოპერაციო ტრანშისა და 2015 წლის 15 დეკემბრიდან, ევროში დენომინირებული საინვესტიციო პორტფელის გარდა, ყველა პორტფელი აქტიურად იმართება შემოსავლიანობის სავარაუდო მაჩვენებელთან მიმართებაში. აქტიური საბაზრო რისკი შემოსავლიანობის სავარაუდო მაჩვენებელთან მიმართებაში განისაზღვრება რისკის ბიუჯეტირების პროცესში და თითოეული პორტფელისთვის განისაზღვრება აქტიური საბაზრო რისკის ლიმიტები წინასწარ შეფასებული სავარაუდო თვალის მიდევნების შეცდომისა („ტრეკინგ ერორი“) და გადახრის ხანგრძლივობის შეზღუდვით. აქტიური პორტფელების ბაზრის შოკებთან დამოკიდებულების შესაფასებლად ხორციელდება რეგულარული „სტრეს-ტესტი“. ქვემოთ მოცემულია სტრატეგიული შედარებითი საფუძვლების ხანგრძლივობა და აქტიური ბაზრების რისკის ლიმიტები საერთაშორისო რეზერვების პორტფელისთვის: შედარებითი საფუძვლების ხანგრძლივობა (ხანგრძლივობის გადახრის ლიმიტები)
წინასწარ ნავარაუდები „თვალის მიდევნების შეცდომა“
ლიკვიდობის პორტფელი - აშშ დოლარი
3 თვე (+/-1 თვე)
10 საბაზო პუნქტი
საინვესტიციო პორტფელი - აშშ დოლარი
6 თვე (+/-3 თვე)
15 საბაზო პუნქტი
საინვესტიციო პორტფელი - ევრო*
1 წლი (+/-3 თვე)*
15 საბაზო პუნქტი*
საინვესტიციო პორტფელი ავსტრალიური დოლარი
1,5 წელი (+/-3 თვე)
15 საბაზო პუნქტი
საინვესტიციო პორტფელი კანადური დოლარი
1,5 წელი (+/-3 თვე)
15 საბაზო პუნქტი
ტრანშები
66
253
240 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
*2015 წლის 15 დეკემბრიდან შეწყდა ევროში დენომინირებული საინვესტიციო პორტფელის მართვა შემოსავლიანობის სავარაუდო მაჩვენებელთან მიმართებაში. საბაზრო რისკის მონიტორინგი ხდება ვალუტებისა ვადიანობისა და შემადგენლობის ყოველდღიური შეფასებით, და თვალის მიდევნების შეცდომის გაკონტროლებით. საერთაშორისო რეზერვების მართვის ყოველდღიური ანგარიში, რომელიც ფინანსური ბაზრების დეპარტამენტის მიერ არის მომზადებული, მოიცავს შედეგებისა და რისკის, როგორც ცალკეულ, ასევე „ბენჩმარკთან“ მიმართებაში შეფასებას და წარმოადგენს განხორციელებული საინვესტიციო სტრატეგიის შეფასებას. ბ) მონეტარული პოლიტიკის პორტფელში შემავალი ფინანსური ინსტრუმენტები ღია ბაზრის ოპერაციებისთვის, რისკი ძირითადად დაკავშირებულია საქართველოს სახელმწიფო ობლიგაციების საბაზრო ღირებულების და ლიკვიდობის მიწოდების ტრანზაქციებისას მიღებული უზრუნველყოფის ღირებულების ცვლილებასთან. უზრუნველყოფებთან მიმართებაში გაუფასურების რისკი მცირდება მარჟებისა და „haircut“-ების გამოყენებით, რომლებიც ამცირებენ მათ ღირებულებას და საშუალებას იძლევიან, რომ გასესხებული თანხის ეფექტური ნაწილი უზრუნველყოფის ღირებულებაზე ნაკლები იყოს. ბანკის ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების საპროცენტო განაკვეთის მგრძნობელობა საპროცენტო განაკვეთის რისკი წარმოიშვება იმ ალბათობით, რომ საპროცენტო განაკვეთის ცვლილება გავლენას მოახდენს მომავალ ფულად ნაკადებზე ან ფინანსური ინსტრუმენტების რეალურ ღირებულებაზე. ქვემოთ მოცემული ცხრილი ასახავს საპროცენტო განაკვეთში 1-პროცენტიანი ცვლილების გავლენას ბანკის მოგება ან ზარალზე, წარმოებული ინსტრუმენტების ეფექტის გათვალისწინებით, სხვა ცვლადების უცვლელობის პირობებში. 2015 ვალუტა
254
საპროცენტო განაკვეთის ზრდა
2014 წმინდა საპროცენტო შემოსავლის სენსიტიურობა
საპროცენტო განაკვეთის ზრდა
წმინდა საპროცენტო შემოსავლის სენსიტიურობა
აშშ დოლარი
1%
27,864
1%
22,472
SDR
1%
(460)
1%
(793)
ევრო
1%
329
1%
4,084
ავსტრალიური დოლარი
1%
4,569
1%
3,589
კანადური დოლარი
1%
1,904
1%
1,604
ლარი
1%
12,188
1%
4,959
სხვა
1%
112
1%
161
67
241 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
2015
2014
საპროცენტო განაკვეთის შემცირება
წმინდა საპროცენტო შემოსავლის სენსიტიურობა
საპროცენტო განაკვეთის შემცირება
წმინდა საპროცენტო შემოსავლის სენსიტიურობა
აშშ დოლარი
1%
(27,864)
1%
(22,472)
SDR
1%
460
1%
793
ევრო
1%
(329)
1%
(4,084)
ავსტრალიური დოლარი
1%
(4,569)
1%
(3,589)
კანადური დოლარი
1%
(1,904)
1%
(1,604)
ლარი
1%
(12,188)
1%
(4,959)
სხვა
1%
(112)
1%
(161)
ვალუტა
კაპიტალის მგრძნობელობა ფიქსირებული განაკვეთის, გასაყიდად არსებული ფინანსური აქტივების გადაფასებით მიღებული საპროცენტო განაკვეთის 1 პროცენტიანი ცვლილების გათვალისწინებით ვალუტა
2015 საპროცენტო განაკვეთის ზრდა
აშშ დოლარი
2014 კაპიტალის მგრძნობელობა
საპროცენტო განაკვეთის ზრდა
კაპიტალის მგრძნობელობა
1%
26,541
1%
16,824
ევრო
1%
1,177
1%
2,237
ავსტრალიური დოლარი
1%
4,471
1%
3,456
კანადური დოლარი
1%
1,876
1%
1,386
ლარი
1%
1,120
1%
800
საპროცენტო განაკვეთის შემცირება
კაპიტალის მგრძნობელობა
საპროცენტო განაკვეთის შემცირება
კაპიტალის მგრძნობელობა
აშშ დოლარი
1%
(26,541)
1%
(16, 824)
ევრო
1%
(1,177)
1%
(2, 237)
ავსტრალიური დოლარი
1%
(4,471)
1%
(3,456)
კანადური დოლარი
1%
(1,876)
1%
(1,386)
ლარი
1%
(1,120)
1%
(800)
ვალუტა
2015
2014
68
255
242 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
სავალუტო რისკი სავალუტო რისკი წარმოადგენს ფინანსური ინსტრუმენტის ღირებულების ცვალებადობის რისკს, რომელიც გამოწვეულია სავალუტო კურსების ცვლილებებით. აქტივების სავალუტო სტრუქტურიდან გამომდინარე, ბანკის აქტივების ღირებულებისთვის დამახასიათებელია ძირითადი ვალუტების კურსების ცვლილების რისკი. სავალუტო კურსის რისკის შემცირება გარკვეულ დონეზე შესაძლებელია აქტივების ფლობით ვალუტების დივერსიფიცირებულ პორტფელში. წლის განმავლობაში, 2015 წლის 14 დეკემბრამდე, ბანკი ფლობდა უცხოურ რეზერვებს შემდეგ ვალუტებში: აშშ დოლარი (70%), ევრო (20%), კანადური დოლარი, ავსტრალიური დოლარი და სხვა ვალუტები 10%-მდე. 2015 წლის 14 დეკემბრიდან, სამიზნე ვალუტების შემადგენლობა შეიცვალა შემდეგი სახით: აშშ დოლარი (80%), ევრო (10%) და სხვა ვალუტები 10%–მდე (კანადური დოლარი, ავსტრალიური დოლარი და სხვა ვალუტები 10%-მდე). სტრატეგული აქტივების გადანაწილების მიხედვით, დასაშვები გადახრა სამიზნე ვალუტის კომპოზიციიდან კანადური და ავსტრალიური დოლარისთვის +/-5%-ია, ხოლო აშშ დოლარისა და ევროსთვის - +/-10%. მგრძნობელობა უცხოური ვალუტის მიმართ ქვემოთ მოცემული ცხრილი გვიჩვენებს ბანკის ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების კონცენტრაციას ძირითად ვალუტებში და სავალუტო კურსების ლართან მიმართებაში 1%, 5% და 10% ცვლილებების გავლენის ანალიზს სრული შემოსავლის ანგარიშგებაზე, სხვა ცვლადების უცვლელად შენარჩუნების პირობებში. ცხრილში მოცემული უარყოფითი თანხები ასახავს სავარაუდო წმინდა კლებას სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში, ხოლო დადებითი თანხები სავარაუდო წმინდა მატებას. 2015 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით
აშშ დოლარი
აქტივები დენომინირებული 4,544,286 უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ (1,908,067) ვალუტაში
SDR
333,535
478,230
477,977
194,836
11,226
6,040,090
(346,674)
(524,010)
-
-
(185)
(2,778,936)
477,977
194,836
11,041
3,261,154
წმინდა პოზიცია
2,636,219
(13,139)
(45,780)
2014 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით
აშშ დოლარი
ევრო
SDR
აქტივები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში ვალდებულებები დენომინირებული უცხოურ ვალუტაში წმინდა პოზიცია
256
ავსტრალი კანადური ური დოლარი დოლარი
ევრო
ავსტრალი კანადური ური დოლარი დოლარი
სხვა
სხვა
სულ
სულ
3,456,607
632,269
388,675
376,913
162,372
16,067
5,032,903
(1,221,634)
(293,402)
(467,965)
-
-
(280)
(1,983,281)
2,234,973
338,867
(79,290)
376,913
162,372
15,787
3,049,622
69
243 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ეფექტი მოგება ან ზარალი და სრული შემოსავლის ანგარიშგებაზე 31 დეკემბერი, 2015 აშშ დოლარი სავალუტო კურსის ზრდა 1%-ით სავალუტო კურსის ზრდა 5%-ით სავალუტო კურსის ზრდა 10%-ით სავალუტო კურსის კლება 1%-ით სავალუტო კურსის კლება 5%-ით სავალუტო კურსის კლება 10%-ით
ევრო
SDR
ავსტრალი კანადური ური დოლარი დოლარი
სხვა
სულ
26,362
(131)
(458)
4,780
1,948
110
32,611
131,811
(657)
(2,289)
23,899
9,742
552
163,058
263,622
(1,314)
(4,578)
47,798
19,484
1,104
326,116
(26,362)
131
458
(4,780)
(1,948)
(110)
(32,611)
(131,811)
657
2,289
(23,899)
(9,742)
(552)
(163,058)
(263,622)
1,314
4,578
(47,798)
(19,484)
(1,104)
(326,116)
ეფექტი მოგება ან ზარალი და სრული შემოსავლის ანგარიშგებაზე 31 დეკემბერი, 2014 აშშ დოლარი სავალუტო კურსის ზრდა 1%-ით სავალუტო კურსის ზრდა 5%-ით სავალუტო კურსის ზრდა 10%-ით სავალუტო კურსის კლება 1%-ით სავალუტო კურსის კლება 5%-ით სავალუტო კურსის კლება 10%-ით
ევრო
SDR
ავსტრალი კანადური ური დოლარი დოლარი
სხვა
სულ
22,350
3,389
(793)
3,769
1,624
158
30,497
111,749
16,943
(3,965)
18,846
8,119
789
152,481
223,497
33,887
(7,929)
37,691
16,237
1,579
304,962
(22,350)
(3,389)
793
(3,769)
(1,624)
(158)
(30,497)
(111,749)
(16,943)
3,965
(18,846)
(8,119)
(789)
(152,481)
(223,497)
(33,887)
7,929
(37,691)
(16,237)
(1,579)
(304,962)
სხვა რისკები ანგარიშსწორების რისკი ანგარიშსწორების რისკის (ე.ი. რისკი იმისა, რომ კონტრაგენტმა შესაძლოა ვერ დაასრულოს ტრანზაქცია) შემცირების რამდენიმე გზა არსებობს. ბანკი მხოლოდ მას შემდეგ გადარიცხავს თანხებს, რაც დარწმუნდება რომ ტრანზაქციისთვის საკმარისი უზრუნველყოფა არსებობს. ფასიანი ქაღალდების პირდაპირი ტრანზაქციებისას ანგარიშსწორების რისკი იფარება ისეთი სისტემების გამოყენებით, რომლებიც ემყარება გადახდისთანავე მიწოდების პრინციპს, რაც გულისხმობს ფასიანი ქაღალდებისა და ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები თანადროულ/ერთდროულ გაცვლას. გარდა ამისა, ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები70
257
244 saqarTvelos erovnuli banki ფინანსურ ანგარიშგებასთან თანდართული შენიშვნები 2015 წლის 31 დეკემბრით დასრულებული წლისათვის (ათასი ლარი)
ექვს კომპონენტისთვის ანგარიშსწორებას ახორციელებს ბანკის საგადახდო სისტემა RTGS (Real Time Gross Settlement) მეშვეობით, რომელიც განსაზღვრავს თითოეული მონაწილის პოზიციას რეალურ დროში ინდივიდუალური გადახდების საფუძველზე. ამის შედეგად, ავტომატურად ხდება ოვერდრაფტების თავიდან აცილება და იქიდან გამომდინარე, რომ სისტემა ამავდროულად იყენებს ბანკში განთავსებულ აქტივებს ანგარიშსწორების წყაროდ, ის საკრედიტო რისკს ამცირებს. არა-ფინანსური რისკი არა-ფინანსური რისკი სხვა რისკებთან ერთად მოიცავს სტრატეგიულ, იურიდიულ და საოპერაციო რისკებს. არა-ფინანსურმა რისკმა ერთი ან რამდენიმე გამომწვევი მიზეზის შედეგად, შეიძლება წარმოშოს ფინანსური დანაკარგი, ზიანი მიაყენოს რეპუტაციას ან ხელი შეუშალოს ბიზნესის მიზნების მიღწევას. რისკის გამომწვევი მიზეზები შეიძლება იყოს ადამიანური ფაქტორი, დეფექტური ან არაადეკვატური პროცესები, სისტემები, ან გარე მოვლენები. არა-ფინანსური რისკის მართვისთვის ბიზნესის უწყვეტობის დაგეგმვა ბანკისთვის უმნიშვნელოვანეს კომპონენტად იქცა. ამ მხრივ, ბანკმა გააუმჯობესა მნიშვნელოვანი პროცესები და უზრუნველყო ბიზნესის უწყვეტობის რისკების მართვა. ბიზნესის უწყვეტობის სისტემა დაინერგა 2014 წელს. ეროვნულმა ბანკმა 2 ძირითადი ერთეული შექმნა: ბიზნესის უწყვეტობის კომიტეტი და ბიზნესის უწყვეტობის გუნდი. ბიზნესის უწყვეტობის კომიტეტს ხელმძღვანელობს ბანკის აღმასრულებელი დირექტორი და ის პასუხს აგებს პოლიტიკასა და დაკავშირებულ სტრატეგიულ გადაწყვეტილებებზე. ბიზნესის უწყვეტობის გუნდი პასუხისმგებელია ამოცანების განხორციელებაზე. ამ რისკების დასაფარად განხორციელებულ ყველა ქმედებას ამოწმებს და ადასტურებს კომიტეტი. არა-ფინანსური რისკის აღმოჩენისა და მართვისთვის, ბანკს აქვს შიდა კონტროლის სისტემები, თავისი საქმიანობის მახასიეთებლების გათვალისწინებით, ისევე როგორც პოლიტიკა და პროცესები თითოეული დეპარტამენტის კომპეტენციების ფარგლებში. ასეთ რეგულაციებთან შესაბამისობა და რისკის მართვის არსებული პრაქტიკა მოწმდება ბანკის შიდა აუდიტის მიერ, ადეკვატური შიდა სისტემების უზრუნველყოფის მიზნით.
29
ანგარიშგების თარიღის შემდგომი მოვლენები 2016 წლის თებერვალში ბანკის პრეზიდენტის, გიორგი ქადაგიძის ვადა ამოიწურა. საქართველოს პრეზიდენტის შეთავაზების საფუძველზე, საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა ბანკის საბჭოს ახალ წევრად კობა გვენეტაძე, რომელმაც დაიკავა ბანკის პრეზიდენტის პოსტი 2016 წლის მარტიდან ბანკის საბჭოს გადაწყვეტილების საფუძველზე.
258
71
2015 წლიური ანგარიში
საქართველო, თბილისი 0114, sanapiros 2 tel.: (995 32) 240 6488, faqsi: (995 32) 240 6577 ცხელი ხაზი: (995 32) 240 6406 ელ-ფოსტა: info@nbg.ge; www.nbg.ge