Monetary Policy Report

ISSN 1512-0767

monetaruli politika saqarTveloSi • monetaruli politikis mizania SeinarCunos dabali da stabiluri inflacia da amiT xeli Seuwyos makroekonomikur stabilurobas, rac Tavis mxriv, maRali da mdgradi ekonomikuri zrdis, dabali saprocento ganakveTebisa da umuSevrobis Semcirebis sawindaria.

• grZelvadian periodSi samomxmareblo fasebis inflaciis miznobrivi maCvenebeli 3%-ia. miznobrivi maCveneblis 3%-mde Semcireba etapobrivad ganxorcieldeba. 2016 wels inflaciis miznobrivi maCvenebeli 5%, 2017 wels - 4%, xolo 2018 wlidan - 3%-ia.

• Qmonetaruli politikis gadawyvetilebebi gavlenas axdens ekonomikaze garkveuli drois Semdgom (4-6 kvartali). amitom monetaruli politikis formireba xdeba inflaciis saprognozo maCvenebelze dayrdnobiT, raTa saSualovadian periodSi inflaciis miznobrivi maCvenebeli iqnas miRweuli. saSualovadiani periodis horizonti damokidebulia ekonomikaSi arsebul Sokebsa da egzogenur faqtorebze, romlebic inflaciasa da erTobliv moTxovnaze moqmedebs.

• monetaruli politikis mTavari instrumentia refinansirebis ganakveTi. politikis ganakveTis cvlileba ekonomikas sabazro ganakveTebis, gacvliTi kursisa da sakredito aqtivobis saSualebiT gadaecema da am gziT axdens gavlenas erTobliv moTxovnaze. faqtiur moTxovnasa da bunebriv dones Soris sxvaoba saSualovadian periodSi inflaciis mTavari ganmsazRvreli faqtoria.

• monetaruli politikis gadawyvetilebebis Sesaxeb informacia sazogadoebas miewodeba presreliziT. bankis xedva mimdinare da mosalodnel makroekonomikur procesebze inflaciis mimoxilvaSi, yoveli kvartalis meore Tves qveyndeba.

sarCevi 1. Emokle mimoxilva........................................................................................................................................ 5 2. makroekonomikuri garemos prognozi.................................................................................................. 8 2.1 sagareo seqtoris mimoxilva...................................................................................................... 8 2.2 makroekonomikuri prognozi..................................................................................................... 11 2.3 alternatiuli saprognozo scenari.................................................................................... 15 2.4 wina prognozTan Sedareba......................................................................................................... 16 3. samomxmareblo fasebis tendencia.................................................................................................... 18 4. monetaruli politika........................................................................................................................... 21 5. finansuri garemo da tendenciebi...................................................................................................... 24 5.1 sesxebi............................................................................................................................................... 24 5.2. saprocento ganakveTebi da sakredito pirobebi............................................................. 26 5.3. gacvliTi kursi........................................................................................................................... 29 6. Sida moTxovna............................................................................................................................................ 31 7. sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi.............................................................................. 34 8. erToblivi gamoSveba.............................................................................................................................. 39 8.1 gamoSveba........................................................................................................................................... 39 8.2 Sromis bazari................................................................................................................................. 40 CanarTebi CanarTi 1. sagareo Sokis gavlena mimdinare angariSis balansze......................................................32 CanarTi 2. realuri eqsporti da importi........................................................................................... 37 diagramebi diagrama N 1.1 realuri mSp-is wliuri zrda....................................................................................... 5 diagrama N 1.2 mTliani inflacia, wliuri......................................................................................... 6 diagrama N 2.1 aSS-is realuri mSp-is wliuri zrda........................................................................... 9 diagrama N 2.2 aSS-is wliuri inflacia................................................................................................. 9 diagrama N 2.3 evrozonis realuri mSp-is wliuri zrda............................................................... 10 diagrama N 2.4 evrozonis wliuri inflacia..................................................................................... 10 diagrama N 2.5 mTliani wliuri inflacia........................................................................................ 11 diagrama N 2.6 wliuri inflaciis dekompozicia............................................................................ 12 diagrama N 2.7 realuri mSp-is zrda (bolo oTxi kvartalis wliuri zrda)........................ 13 diagrama N 2.8 realuri mSp-is zrdis struqtura............................................................................. 13 diagrama N 2.9 importis wliuri cvlileba 2015 wels................................................................. 14 diagrama N 2.10 monetaruli politikis ganakveTis prognozi..................................................... 15 diagrama N 2.11 wliuri inflacia sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT.......... 16 diagrama N 2.12 realuri mSp-is zrda sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT (bolo oTxi kvartalis wliuri zrda)................................................................................................ 16

diagrama N 2.13 mTliani wliuri inflaciis prognozis cvlileba........................................ 17 diagrama N 3.1 mTliani da sabazo inflacia..................................................................................... 18 diagrama N 3.2 sawvavis, sursaTis da komunaluri gadasaxadebis wvlili mTlian inflaciaSi................................................................................................................................................................... 19 diagrama N 3.3 inflacia importirebul da adgilobriv saqonelze...................................... 20 diagrama N 4.1 monetaruli politikis ganakveTi............................................................................ 21 diagrama N 4.2 refinansirebis sesxebi................................................................................................... 23 diagrama N 4.3 bankTaSorisi fuladi bazari...................................................................................... 23 diagrama N 5.1 fizikur da iuridiul pirebze gacemuli sesxebi (gacvliTi kursis efeqtis gareSe)............................................................................................................................................................... 24 diagrama N 5.2 laris da ucxouri valutis sesxebi (gacvliTi kursis efeqtis gareSe)... 24 diagrama N 5.3 fizikur pirebze gacemuli sesxebi, kvartaluri zrda, mln lari.............. 25 diagrama N 5.4 sesxebis mSp-sTan fardobis gapi................................................................................. 26 diagrama N 5.5 fizikur pirebze gacemuli sesxebis fardoba wminda gankargvad SemosavalTan...................................................................................................................................................................... 26 diagrama N 5.6 saprocento ganakveTebi saxelmwifo fasian qaRaldebze................................ 27 diagrama N 5.7 spredi monetaruli politikis ganakveTsa da sargeblianobis mruds So足 ris...................................................................................................................................................................... 27 diagrama N 5.8 saSualo saprocento ganakveTebi depozitebis naSTze...................................... 28 diagrama N 5.9 iuridiul pirebze gacemuli sesxebis naSTze saSualo saprocento ganakve足 Tebi.................................................................................................................................................................... 28 diagrama N 5.10 saSualo saprocento ganakveTebi sesxebis nakadebze....................................... 29 diagrama N 5.11 realuri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi ian. 2008 = 100)........................ 29 diagrama N 5.12 nominaluri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi ian. 2014 = 100).................. 30 diagrama N 6.1 kapitalis formirebis wliuri zrdis tempi......................................................... 31 diagrama N 6.2 mSp-is da kerZo moxmarebis realuri zrda............................................................. 32 diagrama N 6.3 naerTi biujetis deficitis ganawileba kvartalebze....................................... 32 diagrama N 7.1 registrirebuli saqonlis eqsportis wliuri cvlileba............................. 34 diagrama N 7.2 registrirebuli saqonlis importis wliuri cvlileba.............................. 35 diagrama N 7.3 importis wliuri zrdis tempi sasaqonlo jgufebis mixedviT....................... 35 diagrama N 7.4 Semosul vizitorTa odenoba Tveebis mixedviT................................................... 36 diagrama N 7.5 eqsportis wliuri realuri cvlileba................................................................. 38 diagrama N 7.6 importis wliuri realuri cvlileba.................................................................. 38 diagrama N 8.1 ekonomikis ZiriTadi mimarTulebebis wvlilebi mSp-is zrdaSi................... 39 diagrama N 8.2 Sromis produqtiuloba, daqiravebulTa saSualo Tviuri xelfasi da produqciis erTeulze personalis xarji, 2009-2015 wlis IV kvartali (wliuri procentuli cvlileba)......................................................................................................................................... 41 cxrilebi cxrili N 5.1 efeqturi gacvliTi kursebis wliuri cvlileba (marti 2016, winaswari).. 30 cxrili N 6.1 mimdinare angariSis koreqtireba................................................................................. 33 cxrili N 8.1 2015 wlis IV kvartalSi erT dasaqmebulze warmoebuli realuri damatebuli Rirebulebis wliuri zrda......................................................................................................... 40 cxrili N 8.2 2015 wlis mesame IV kvartalSi daqiravebiT dasaqmebulTa saSualo Tviuri nominaluri xelfasis wliuri zrda................................................................................................... 40

mokle mimoxilva

1. Emokle mimoxilva ეკონომიკურმა ზრდამ 2015 წელს 2.8% შეადგინა, ხოლო 2016 წლის პირველ კვარტალში, წინასწარი მონაცემებით, 2.3% იქნება. აღნიშნული ზრდა შიდა მოთხოვნით არის განპირობებული. კერძოდ, ფისკალური სტიმულისა და ინვესტორთა განწყობის გაუმჯობესების ფონზე გაიზარდა ინვესტიციები, რაც ერთობლივი მოთხოვნის ზრდაზე აისახა. ეკონომიკური ზრდა შენელებული რჩება საქართველოს სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში არსებული ეკონომიკური ვითარების უარყოფითი გავლენით. კერძოდ, რეგიონში არსებული ეკონომიკური რეცესია ადგილობრივ ეკონომიკაზე აისახება საგარეო მოთხოვნისა და ფულადი გზავნილების შემცირებით. 2015 წელს საგარეო შოკის ფონზე, გაცვლითი კურსის ცვლილება, ერთი მხრივ უარყოფითად აისახა უცხოური ვალუტის მსესხებლების ტვირთზე, თუმცა მეორე მხრივ, ხელი შეუწყო საგარეო შოკის უარყოფითი გავლენის შემცირებას ადგილობრივ ეკონომიკაზე. გამოიკვეთა საგარეო დისბალანსის შემცირების ტენდენცია, რაც საქონლისა და მომსახურების ექსპორტის გაუმჯობესებითა და იმპორტის შემცირებით არის განპირობებული. კვლავ არაერთგვაროვანია საერთაშორისო ბაზრებზე ნავთობის შემცირებული ფასების გავლენა საქართველოს ეკონომიკაზე. იგი ნეგატიურად აისახება გლობალურად, რეგიონზე და უარყოფითი გავლენა გადმოეცემა ადგილობრივ ეკონომიკას, თუმცა მეორე მხრივ, ნავთობის შემცირებული ფასების პირდაპირი გავლენა საქართველოს ეკონომიკაზე პოზიტიურია, რაც იმპორტზე სავალუტო დანახარჯებისა და სამომხმარებლო ფასების შემცირებით ვლინდება. საქართველოს ეროვნული ბანკის პროგნოზით, ეკონომიკური ზრდა 2016 წელს 3%-ის ფარგლებში იქნება (იხ. დიაგრამა 1.1). ფისკალური სტიმულისა და მონეტარული პოლიტიკის ნორმალიზაციის ფონზე, მოსალოდნელია, რომ დაკრედიტება ინვესტიციებისა და მოხმარების ზრდას შეუწყობს ხელს. ეკონომიკური ზრდის ძირითად შემაფერხებელ ფაქტორს კვლავ საგარეო სექტორი წარმოადგენს. მოსალოდნელია, რომ საქართველოს სავაჭრო რეგიონში არსებული სირთულეების ფონზე, წმინდა ექსპორტზე უარყოფითად მოქმედი ფაქტორები ნაწილობრივ შენარჩუნდება და 2016 წელს რეალური მშპ-ს ზრდაში ნეგატიურ წვლილს შეიტანს. საგარეო ფაქტორების უარყოფით გავლენას ნაწილობრივ დააბალანსებს, ერთი მხრივ, საერთაშორისო ბაზრებზე საწვავის ფასების შემცირება, რაც დადებითად მოქმედებს როგორც მიმდინარე ანგარიშზე, ასევე ეკონომიკის ყველა სექტორზე, ხოლო, მეორე მხრივ, რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსის უკვე მომხდარი კორექტირება. diagrama 1.1 realuri mSp-is wliuri zrda 12%

90% 75% 50% 25% სანდოობის ინტერვალი მიმდინარე პროგნოზი

10% 8% 6% 4% 2% 0% -2%

2018 კვ4

2018 კვ3

2018 კვ2

2018 კვ1

2017 კვ4

2017 კვ3

2017 კვ2

2017 კვ1

2016 კვ4

2016 კვ3

2016 კვ2

2016 კვ1

2015 კვ4

2015 კვ3

2015 კვ2

2015 კვ1

-4%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

5

mokle mimoxilva

წლიური ინფლაცია მოსალოდნელზე დაბალი იყო 2016 წლის პირველ კვარტალში. მარტში, წლიურმა ინფლაციამ 4.1% შეადგინა და მცირედ ჩამორჩება 5%-იან მიზნობრივ მაჩვენებელს. ინფლაციის შემცირება საერთაშორისო სავალუტო ბაზრებზე აშშ დოლარის შესუსტების ფონზე, ლარის დოლართან მიმართებაში გამყარებამ და, შესაბამისად, ინფლაციური მოლოდინების შემცირებამ განაპირობა. ასევე ინფლაციის შემცირებაზე მოსალოდნელზე მკვეთრი გავლენა ჰქონდა ნავთობის შემცირებული ფასის გადმოცემას ადგილობრივ ფასებზე. ინფლაციას ზრდის ტენდენცია ჰქონდა 2015 წელს, რასაც დიდ წილად ლარის აშშ დოლართან გაცვლითი კურსის გაუფასურების კვალდაკვალ უცხოური ვალუტის სესხებზე მომსახურების ტვირთის ზრდა განაპირობებდა. თუმცა, იმავე პერიოდში ინფლაციის ზრდა შეზღუდა სუსტმა ერთობლივმა მოთხოვნამ და მსოფლიო ბაზარზე გაიაფებული ნავთობისა და სურსათის ფასებმა. პროგნოზის მიხედვით, წლიური ინფლაცია შემდგომ კვარტალებში ზომიერად შემცირდება და მიმდინარე მიზნობრივ მაჩვენებელზე დაბლა შენარჩუნდება, ხოლო საშუალოვადიან პერიოდში იგი მიზნობრივ მაჩვენებელს მიუახლოვდება (იხ. დიაგრამა 1.2). 2017 წელს მიზნობრივი მაჩვენებელი 4%-ს, ხოლო 2018 წლიდან 3%-ს შეადგენს. ინფლაციაზე შემცირების მიმართულებით მოქმედებს სუსტი ერთობლივი მოთხოვნა და საერთაშორისო ბაზრებზე სურსათისა და ნავთობის შემცირებული ფასები.

diagrama 1.2 mTliani inflacia, wliuri 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2%

90% 75% 50%

25% სანდოობის ინტერვალი მიმდინარე პროგნოზი

2018 კვ4

2018 კვ3

2018 კვ2

2018 კვ1

2017 კვ4

2017 კვ3

2017 კვ2

2017 კვ1

2016 კვ4

2016 კვ3

2016 კვ2

2016 კვ1

2015 კვ4

2015 კვ3

2015 კვ2

2015 კვ1

მიზნობრივი

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

არსებული პროგნოზები რისკებს როგორც შემცირების ისე ზრდის მიმართულებით შეიცავს და მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ეგზოგენურ ფაქტორებზე. ძირითად რისკ ფაქტორს კვლავ საგარეო სექტორი წარმოადგენს. პროგნოზის საბაზო სცენარი გულისხმობს, რომ საგარეო ფაქტორების უარყოფითი გავლენა საქართველოს ეკონომიკაზე დამატებით აღარ გაუარესდება. შესაბამისად, თუკი რეგიონის სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში ეკონომიკური კრიზისი მოსალოდნელზე მეტად გაღრმავდება ან მოსალოდნელზე ინტენსიური იქნება აღნიშნული შოკის გადმოცემა, პროგნოზთან შედარებით გაუარესებულ სურათს მივიღებთ. ამის საპირისპიროდ, პროგნოზთან შედარებით პოზიტიური გავლენა ექნება მოსალოდნელზე მეტად გაზრდილ უცხოურ ინვესტიციებს ან/და კერძო თუ სახელმწიფო ინფრასტრუქტურულ პროექტებს. მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტმა 2016 წლის 27 აპრილს გამართულ შეხვედრაზე მიიღო გადაწყვეტილება რეფინანსირების განაკვეთის 0.50 პროცენტული პუნქტით 7.50 პროცენტამდე შემცირების შესახებ. მიმდინარე შეფასებით შემცირდა ინფლაციის პროგნოზი და მოსალოდნელია, რომ იგი მიზ­ ნობრივი მაჩვენებლის დაბლა შენარჩუნდება. ასევე სტაბილურია ინფლაციური მოლოდინები, ხოლო იმავე შეფასებით, ეკონომიკური აქტივობა პოტენციურს ჩამორჩება. ამის გათვალისწინებით ეროვნულმა ბანკმა მიზანშეწონილად მიიჩნია მონეტარული პოლიტიკის ნორმალიზაცია, რაც გულისხმობს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ეტაპობრივ შემცირებას მის საშუალოვადიან ნეიტრალურ დონემდე (იხ. დიაგრამა 2.10). მიმდინარე შეფასებით, საშუალოვადიან პერიოდში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ნეიტრალური დონე 5-6%-ია. მონეტარული პოლიტიკის შემდგომი ცვლილება დამოკიდებული იქნება ზოგადად ეკონომიკაში არსებულ ვითარებაზე, ინფლაციის საპროგნოზო მაჩვენებელსა და მასზე მოქმედ ფაქტორებზე. saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

6

makroekonomikuri garemos prognozi

მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის პროგნოზი, არ გულისხმობს ეროვნული ბანკის დანაპირებს მონეტარული პოლიტიკის შემდგომ გადაწყვეტილებებზე, იგი წარმოადგენს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის საორიენტაციო ტრაექტორიას იმ დაშვებით, რომ ეგზოგენური ფაქტორები პროგნოზში გათვალისწინებული მიმართულებით განვითარდება. მიუხედავად გარკვეული ცდომილებისა, რაც აღნიშნულ პროგნოზს ახლავს თან, პოლიტიკის განაკვეთის საორიენტაციო ტრაექტორია სასარგებლო ინფორმაციას შეიცავს, ლარის გრძელვადიანი განაკვეთების ფორმირებისთვის.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

7

makroekonomikuri garemos prognozi

2. makroekonomikuri garemos prognozi 2.1 sagareo seqtoris mimoxilva 2016 წლის პირველ კვარტალში გლობალური მასშტაბით ოდნავ შესუსტდა ეკონომიკური აქტივობა. მიუხედავად იმისა, რომ ნავთობის შემცირებულ ფასებს ენერგომატარებლების იმპორტიორი ქვეყნების ეკონომიკისთვის დადებითი შედეგი მოაქვს. გარდა ამისა, კაპიტალის კლებად საერთაშორისო ნაკადებსა და ჩინეთის ეკონომიკის შენელებას თან ერთვის გეოპოლიტიკური საფრთხეების ზრდა, რაც უარყოფითად მოქმედებს როგორც სამომხმარებლო, ასევე ბიზნეს განწყობებზე. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (სსფ) შეფასებით1, გლობალური ეკონომიკა გასულ წელს 3.1%-ით გაიზარდა, ხოლო 2016-2017 წლების საშუალო პროგნოზირებული ზრდა 3.3%-ია. უკრაინის ეკონომიკა 2016 წლის პირველ კვარტალშიც კვლავ რეცესიულ მდგომარეობაში იყო, თუმცა, უკანასკნელ პერიოდში გარკვეული სტაბილიზაციის ნიშნები გამოიკვეთა, კერძოდ, ფისკალური და საგარეო დისბალანსების აღმოფხვრის კუთხით. ასევე, მოსალოდნელია, რომ ეროვნული ვალუტის რეალური გაუფასურება უკრაინის საექსპორტო პოტენციალს ხელსაყრელ პირობებს შეუქმნის. იმ მოცემულობით, რომ ქვეყანაში გაგრძელდება სტრუქტურული რეფორმები, ხოლო კონფლიქტის დამატებითი ესკალაცია თავიდან იქნება აცილებული, მოსალოდნელია, რომ ეკონომიკური აქტივობა 2016 წელს გაიზრდება 1.5%-ით, ხოლო 2017 წელს კი 2.5%-ით. რუსეთის ეკონომიკის რეცესიას გამომწვევი ძირითადი ფაქტორები უმ­ ნიშვნელოდ შემცირდა 2016 წლის პირველ კვარტალში. შესაბამისად, მოსა­ ლოდნელია, რომ ეკონომიკური გაჯანსაღების პროცესი საკმაოდ ნელა წარიმართება (მეტწილად ნავთობის ფასის ზრდის პარალელურად). სსფ-ის შეფასებით, 2015 წელს რეალური მშპ 3.7%-ით შემცირდა, ხოლო 2016 წელს კლება 1.8% იქნება. დადებით ნიშნულს ზრდის მაჩვენებელი მხოლოდ 2018 წელს მიაღწევს (0.8%). თურქეთში, მიუხედავად მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ვნებათაღელვისა და უსაფრთხოების მხრივ გამწვავებული ვითარებისა, 2015 წელს მშპ-ის 3.8%-იანი ზრდა დაფიქსირდა. არსებული შეფასებით, მიმდინარე წლის პროგნოზიც 3.8%-ის ფარგლებშია, თუმცა, მაღალ ნიშნულზე შენარჩუნდება ინფლაცია და წლიურად 9.8%-ს მიაღწევს. ნავთობის ფასების ვარდნით მნიშვნელოვნად დაზარალდა აზერბაიჯანის ეკონომიკა, რომლის ზრდამ გასულ წელს მხოლოდ 1.1% შეადგინა. წლის ბოლოს ეროვნული ვალუტის 50%-იანმა გაუფასურებამ ძლიერ შეარყია სამომხმარებლო და ბიზნეს განწყობა. სსფ-ის შეფასებით, ეკონომიკური პრობლემები კიდევ გაღრმავდება და მშპ 2016 წელს 3%-ით შემცირდება, ხოლო ინფლაცია 13%-მიაღწევს. გაუარესებული საგარეო ვითარების ფონზე (განსაკუთრებით, რუსეთის ეკონომიკის რეცესიის ფონზე) სომხეთის ეკონომიკა 3%-ით გაიზარდა 2015 წელს, რაც მეტწილად დროებითი ეფექტებითაა გამოწვეული, კერძოდ, სოფლის მეურნეობის კარგი მოსავლითა და სპილენძის ახალი საბადოს გახსნით. რუსეთის ეკონომიკის მდგომარეობის გათვალისწინებით, სომხეთის მშპ-ის ზრდა 2016 წელს 2%-ის ფარგლებში იქნება, ხოლო ინფლაცია - 3%-ის ფარგლებში2.

2015 წელს აშშ-ის მშპ 2.4%-ით გაიზარდა, თუმცა, მეოთხე კვარტალში დაფიქსირდა ექსპორტის შესუსტება და ასევე, კერძო მოხმარებისა და არა-საბინაო და არა-სანავთობო ინვესტიციების კლება. მიუხედავად ამისა, შრომის ბაზრის ინდიკატორები გაუმჯობესდა და მარტში უმუშევრობის დონე 4.5%-მდე შემცირდა. მოსალოდნელია, რომ მიმდინარე წელს ეკონომიკა ზომიერი ტემპით გაიზრდება, სავაჭრო პარტნიორების შენელებული აქტივობისა და ენერგომატარებლების ინდუსტრიაში შემცირებული ინვესტიციების ფონზე. 2015 წლის მშპ-ის ზრდის შეფასება 2.5%-ია ისევე, როგორც საშუალო პროგნოზირებული მაჩვენებელი 20162017 წლებისთვის3.

1 2 3

International Monetary Fund (IMF), WEO, April 2016.

IMF, WEO, April 2016.

IMF, WEO, April 2016.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

8

makroekonomikuri garemos prognozi

diagrama 2.1 aSS-is realuri mSp-is wliuri zrda 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1%

ცვლილება, პპ

წინა პროგნოზი

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

-2%

მიმდინარე პროგნოზი

wyaro: Bloomberg. IMF WEO, April 2016.

diagrama 2.2 aSS-is wliuri inflacia 4% 3% 2%

1% 0% -1%

ცვლილება, პპ

წინა პროგნოზი

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

-2%

მიმდინარე პროგნოზი

wyaro: Bloomberg. IMF WEO, April 2016.

გაჯანსაღების პროცესი კვლავ არათანაბარი ტემპებით მიმდინარეობს ევროზონაში. მიმდინარე წლის დასაწყისში იტალიის ეკონომიკური აქტივობა მოსალოდნელზე ნაკლებად გაიზარდა მაშინ, როცა ესპანეთში საპირისპირო ვითარება დაფიქსირდა. რეგიონში პრობლემატური რჩება მაღალი კერძო და სამთავრობო ვალი, მწირი ინვესტიციები და დაბალი დასაქმება. ერთი მხრივ, ჩამოთვლილი დაბრკოლებების ფონზე, ხოლო, მეორე მხრივ, ენერგომატარებლებზე არსებული დაბალი ფასებისა და დაკრედიტების სახარბიელო პირობების ზეგავლენით, ევროზონის ეკონომიკა ზომიერად, წლიური 1.5%-ით გაიზრდება 2016-2017 წლებში. 2015 წელს ეკონომიკური ზრდა წინასწარი შეფასებით 1.6%-ია4.

4

IMF, WEO, April 2016.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

9

makroekonomikuri garemos prognozi

diagrama 2.3 evrozonis realuri mSp-is wliuri zrda 3% 3% 2% 2% 1% 1% 0% -1% -1%

ცვლილება, პპ

წინა პროგნოზი

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

-2%

მიმდინარე პროგნოზი

wyaro: Bloomberg. IMF WEO, April 2016.

diagrama 2.4 evrozonis wliuri inflacia 4% 3% 2% 1% 0% -1%

ცვლილება, პპ

წინა პროგნოზი

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

-2%

მიმდინარე პროგნოზი wyaro: Bloomberg. IMF WEO, April 2016.

2016 წლის პირველ კვარტალში მსოფლიო მასშტაბით ქვეყნებში, სადაც ეკონომიკისა და სამომხმარებლო ფასების სუსტი ზრდა აღინიშნებოდა, შერბილებული მონეტარული პოლიტიკა შენარჩუნდა. აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო ბანკის განცხადებებიდან მოსალოდნელი გახდა, რომ პოლიტიკის გამკაცრება სავარაუდოზე შედარებით უფრო ნელი ტემპით მოხდება. აღნიშნულის გავლენით, აშშ დოლარი, საერთაშორისო სავალუტო ბაზრებზე მკვეთრი გამყარების შემდეგ, შესუსტდა. მორიგი შერბილების ფარგლებში, ევროპის ცენტრალურმა ბანკმა მარტში დამატებითი ღონისძიებების შესახებ განაცხადა, რაც მოიცავს აქტივების შესყიდვის პროგრამის გაფართოებას, გრძელვადიან რეფინანსირების ოპერაციებს და მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთების შემცირებას. ნაწილობრივ განსხვავებული ვითარებაა ზოგიერთ განვითარებად ქვეყანაში, სადაც ეროვნული ვალუტის გაუფასურებით გამოწვეულ ინფლაციასთან საბრძოლველად მონეტარული პოლიტიკის მაღალი განაკვეთები ნარჩუნდება.

2016 წლის იანვარში კვლავ გაგრძელდა ნავთობზე ფასების შემცირების ტენდენცია, თუმცა, თებერვალსა და მარტში რესურსი ოდნავ გაძვირდა, რის მიზეზიც გახდა მოლოდინი იმისა, რომ ნავთობის უდიდესი მწარმოებელი ქვეყნები მიაღწევდნენ შეთანხმებას მიწოდების დასტაბილურების შესახებ. აპრილის ბოლოს ცხადი გახდა, რომ აღნიშნული შეთანხმება ჯერ-ჯერობით მიუღწევადია ირანის მხრიდან არსებული წინააღმდეგობის პირობებში. 2016 წლის პირველ კვარტალში უმნიშვნელოდ იზრდებოდა ფასები სხვა სასაქონლო პროდუქტების შემთხვევაში, გაუარესებული კლიმატური პირობებისა და შედარებით დასტაბილურებული გლობალური ბაზრის ფონზე. არსებული პროგნოზით, აღნიშნული სასაქონლო ჯგუფების ფასები ნაკლებად მერყევი იქნება 2016 წლის განმავლობაში5.

5

Commodity Price Outlook & Risks, IMF, April 2016.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

10

makroekonomikuri garemos prognozi

2.2 makroekonomikuri prognozi წლიურმა ინფლაციამ 2016 წლის მარტში 4.1% შეადგინა, რაც ეროვნული ბანკის 5%–იან მიზნობრივ მაჩვენებელს მცირედ ჩამორჩება (იხ. დიაგრამა 2.5). უნდა აღინიშნოს, რომ ინფლაციის მიმდინარე მაჩვენებელი მოსალოდნელზე დაბალია, რაც საერთაშორისო სავალუტო ბაზრებზე აშშ დოლარის შესუსტების ფონზე, ლარის დოლართან მიმართებაში გამყარებამ და, შესაბამისად, ინფლაციური მოლოდინების შემცირებამ განაპირობა. ასევე ინფლაციის შემცირებაზე მოსალოდნელზე მკვეთრი გავლენა ჰქონდა ნავთობის შემცირებული ფასის გადმოცემას ადგილობრივ ფასებზე. ინფლაციას ზრდის ტენდენცია ჰქონდა 2015 წლის მანძილზე, რასაც დიდ წილად ლარის აშშ დოლართან გაცვლითი კურსის გაუფასურების კვალდაკვალ უცხოური ვალუტის სესხებზე მომსახურების ტვირთის ზრდა განაპირობებდა. ამასთან, გაცვლითი კურსის ცვლილება აისახა ხანგრძლივი მოხმარების იმპორტული საქონლის ფასებზეც, რამაც ასევე ხელი შეუწყო იმპორტული ინფლაციის ზრდას. მეორე მხრივ, ინფლაციის ზრდას სუსტი ერთობლივი მოთხოვნა და მსოფლიო ბაზარზე გაიაფებული ნავთობისა და სურსათის ეფექტები ზღუდავდა. diagrama 2.5 mTliani wliuri inflacia 7% 6%

მიზნობრივი ინფლაცია

5% 4% 3%

2%

2018კვ4

2018კვ3

2018კვ2

2018კვ1

2017კვ4

2017კვ3

2017კვ2

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

0%

2017კვ1

1%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

პროგნოზის მიხედვით, წლიური ინფლაცია შემდგომ კვარტალებში ზომიერად შემცირდება და დროებით მიმდინარე მიზნობრივ მაჩვენებელზე დაბლა შენარჩუნდება, ხოლო საშუალოვადიან პერიოდში იგი მიზნობრივი მაჩვენებლის ფარგლებში იქნება (იხ. დიაგრამა 2.5). 2017 წელს მიზნობრივი მაჩვენებელი 4%-ს, ხოლო 2018 წლიდან 3%-ს შეადგენს.

2016 წლის პირველ კვარტალში საპირისპირო მიმართულებით მოქმედი ფაქტორების დაბალანსების შედეგად, ინფლაციის მიზნობრივი დონიდან გადახრა უმნიშვნელო იყო. კერძოდ, სესხების დოლარიზაციის ფონზე გაცვლითი კურსის ცვლილების შედეგად გაზრდილი შუალედური ხარჯებიდან და გაძვირებული ხანგრძლივი მოხმარების იმპორტული საქონლიდან ფასების ზრდის ზეწოლა დაბალანსდა სუსტი ერთობლივი მოთხოვნითა და საერთაშორისო ბაზრებზე ნავთობის ფასის შემცირებით (იხ. დიაგრამა 2.6). ინფლაციის მიზნობრივი დონიდან მცირე ჩამორჩენის ძირითადი განმაპირობებელი ფაქტორი იქნება სუსტი ერთობლივი მოთხოვნა და საბაზო ეფექტი წლიურ ინფლაციაში, რასაც 2015 წელს გაცვლითი კურსის გაუფასურების პირობებში ინფლაციის წლიურ მაჩვენებელზე ფასების ერთჯერადი ზრდის გავლენის აღმოფხვრა განაპირობებს. 2015 წლის მსგავსად, 2016 წელს ეკონომიკური აქტივობა პოტენციურ დონეზე დაბალი იქნება, რაც ფასებზე შემცირების მიმართულებით იმოქმედებს. პროგნოზის თანახმად, რომელიც მიმდინარე ინფორმაციაზე დაყრდნობით ყველა ამ ფაქტორს ითვალისწინებს, ინფლაცია მეორე და მესამე კვარტალებში სამიზნე მაჩვენებელს მცირედით ჩამორჩება. თუმცა შემდეგ, ნავთობისა და სურსათის ფასების საერთაშორისო ბაზრებზე პროგნოზირებულ ნიშნულზე დასტაბილურებისა და ერთობლივი მოთხოვნის გაუმჯობესების პარალელურად, კვლავ სამიზნე მაჩვენებელს დაუბრუნდება.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

11

makroekonomikuri garemos prognozi

diagrama 2.6 wliuri inflaciis dekompozicia6 6% 4% 2% 0%

-2% -4% -6%

ინერცია იმპორტული ინფლაცია შუალედური ხარჯები ინფლაციის გადახრა მიზნობრივიდან

2017კვ4

2017კვ3

2017კვ2

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

-8%

მოლოდინი შიდა მოთხოვნა სხვა ფაქტორები

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

ინფლაციის პროგნოზს რისკები როგორც ზრდის, ასევე შემცირების მი­ მართულებით აქვს. კერძოდ, წინა წელს სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ვალუტების გაუფასურების შემდეგ, თუკი მათ მნიშვნელოვან გამყარებას ექნება ადგილი, ეს მათთან არსებული ინფლაციის საქართველოში იმპორტირებული საქონლის ფასებზე გადმოცემას გააძლიერებს, რაც ინფლაციის დროებითი ზრდის განმაპირობებელი შეიძლება აღმოჩნდეს. ასევე რისკის შემცველია სურსათისა და ნავთობის ფასები, რომელიც სამომხმარებლო კალათის მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენს და მეტწილად მიწოდების ფაქტორებზეა დამოკიდებული. პროგნოზის საბაზისო სცენარი 2016-2017 წლებში ნავთობის ფასების შემცირებულ დონეზე დასტაბილურებას გულისხმობს. შესაბამისად, თუკი მისი ფასი მოსალოდნელზე მეტი იქნება, ეს ინფლაციის პროგნოზირებულთან შედარებით ზრდის რისკს შექმნის. მეორე მხრივ, პროგნოზთან შედარებით უფრო დაბალი ინფლაცია შეიძლება განაპირობოს ზოგიერთ სავაჭრო პარტნიორ ქვეყანაში ვალუტის მოსალოდნელზე მეტად გაუფასურებამ ან ნავთობსა და სხვა სასაქონლო ჯგუფებზე ფასების კიდევ უფრო მეტად შემცირებამ. ინფლაციის პროგნოზში რისკის შემცველია ეკონომიკური აქტივობაც, რომელიც თუ მოსალოდნელზე მაღალი აღმოჩნდა, ინფლაციის პროგნოზთან შედარებით ზრდას განაპირობებს, ხოლო თუ ეკონომიკური აქტივობა მოსალოდნელზე დაბალი იქნება ეს ინფლაციის პროგნოზთან შედარებით შემცირებას განაპირობებს. მთლიანი შიდა პროდუქტის რეალური ზრდა პროგნოზირებულთან შესაბამისი იყო და 2015 წელს 2.8%, ხოლო წინასწარი მონაცემებით, 2016 წლის პირველ კვარტალში 2.3% შეადგინა (იხ. დიაგრამა 2.7). აღნიშნულ ზრდაში მნიშვნელოვანი წვლილი შიდა მოთხოვნის გაუმჯობესებამ განპირობა. კერძოდ, ფისკალური სტიმულისა და ინვესტორთა განწყობის გაუმჯობესების ფონზე, გაიზარდა ინვესტიციები და ერთობლივი მოთხოვნა. დარგებიდან მნიშვნელოვანი პო­ ზიტიური წვლილი შეიტანა მშენებლობის დარგმა, რომელშიც მნიშვნელოვანი წილი ახალი გაზსადენის მშენებლობაზე მოდის, თუმცა აქტივობა მაღალი იყო, როგორც მთავრობის მიერ დაფინანსებულ ინფრასტრუქტურულ პროექტების, ასევე კერძო მშენებლობების გამო. 2013 წელს წმინდა ექსპორტის მაღალი ზრდის შემდეგ, 2014 წელს წმინდა ექსპორტმა მშპ-ს ზრდაში უარყოფითი წვლილი შეიტანა, რაც გამოწვეული იყო, ერთი მხრივ, საგარეო მოთხოვნის მნიშვნელოვანი შესუსტებით, ხოლო, მეორე მხრივ, ადგილობრივი მოთხოვნის ზრდის ფონზე იმპორტის ზრდით. აღნიშნულმა დისბალანსმა გაუმჯობესება ლარის აშშ დოლართან გაცვლითი კურსის გაუფასურების შემდეგ, 2015 წლის მეორე კვარტალიდან დაიწყო. ეს განაპირობა იმპორტის კორექტირების პროცესის დაჩქარებამ, ხოლო ნაწილობრივ, ექსპორტის ვარდნის ტემპის შემცირებამ. მიუხედავად აღნიშნული გაუმჯობესებისა, წმინდა ექსპორტის წვლილი 2015 წლის რეალურ ეკონომიკურ ზრდაში, საგარეო შოკის გავლენით, კვლავ უარყოფითია (იხ. დიაგრამა 2.8). მიმდინარე შეფასებით, ეკონომიკური აქტივობის ჩამორჩენა პოტენციური დონიდან (მშპ გაპი) 2015 წლის პირველ ნახევარში გაუარესდა. ამასთან მოსალოდნელია, რომ აღნიშნული ჩამორჩენა 2016 წელსაც შენარჩუნდება.

6 დიაგრამაში სვეტების დადებითი მნიშვნელობა ნიშნავს შესაბამისი ცვლადის წონასწორულზე მაღალ მნიშვნელობას, რაც ინფლაციის ზრდას განაპირობებს, ხოლო უარყოფითი - პირიქით.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

12

makroekonomikuri garemos prognozi

diagrama 2.7 realuri mSp-is zrda (bolo oTxi kvartalis wliuri zrda) 15%

10% 6.3%

5.0%

4.7%

5%

3.2%

2.8%

3.0%

2017კვ4

2017კვ3

2017კვ2

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ2

2012კვ3

2012კვ1

-5%

2015კვ1

0%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

პროგნოზის მიხედვით რეალური მშპ–ს ზრდა 2016 წელს 3%-ის ფარგლებში იქნება (იხ. დიაგრამა 2.7). ფისკალური სტიმულისა და მონეტარული პოლიტიკის ნორმალიზაციის ფონზე, დაკრედიტება ინვესტიციებისა და მოხმარების ზრდას შეუწყობს ხელს. ამის საპირისპიროდ, მოსალოდნელია, რომ საგარეო სექტორში არსებული სირთულეების ფონზე, წმინდა ექსპორტზე უარყოფითად მოქმედი ფაქტორები ნაწილობრივ შენარჩუნდება და 2016 წლის რეალური მშპ-ს ზრდაში კვლავ ნეგატიურ წვლილს შეიტანს (იხ. დიაგრამა 2.8). წმინდა ექსპორტზე უარყოფითად მოქმედებს რეგიონში არსებული გამწვავებული პოლიტიკური და ეკონომიკური ვითარება, რაც მათი მხრიდან ქართულ ექსპორტზე მოთხოვნასა და ფულად გზავნილებზე აისახება. საგარეო ფაქტორების უარყოფით გავლენას ნაწილობრივ აბალანსებს, ერთი მხრივ, საერთაშორისო ბაზრებზე საწვავის ფასების შემცირება, რაც დადებითად მოქმედებს როგორც მიმდინარე ანგარიშზე, ასევე ეკონომიკის ყველა სექტორზე, ხოლო, მეორე მხრივ, რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსის უკვე მომხდარი კორექტირება. diagrama 2.8 realuri mSp-is zrdis struqtura 12%

9% 6.4%

6% 3.3%

3%

4.6% 2.8%

3.0%

0% -3%

-6%

2012

მოხმარება

2013

ინვესტიციები

2014

2015

წმინდა ექსპორტი

2016

რეალური მშპ-ის ზრდა

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

მშპ–ს პროგნოზის რისკებში მთავარი ადგილი საგარეო სექტორს უკავია. კერძოდ, გეოპოლიტიკური დაძაბულობის ფონზე, თუკი რეგიონის სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში ეკონომიკური კრიზისი მოსალოდნელზე მეტად გაღრმავდება ან აღნიშნული შოკი მოსალოდნელზე მეტად გადმოეცემა საქართველოს, მაშინ ეკონომიკური ზრდა პროგნოზთან შედარებით შემცირდება. მეორე მხრივ, თუკი ევროპასთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება ან საინვესტიციო პროექტები დაჩქარდება და ბიზნეს განწყობა მოსალოდნელზე მეტად გაუმჯობესდება, მაშინ მშპ–ს ზრდა პროგნოზირებულთან შედარებით მაღალი იქნება. saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

13

makroekonomikuri garemos prognozi

მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტმა 2015 წელს მშპ-ის 11.6% შეადგინა. მიუხედავად აღნიშნული ზრდისა, რაც აშშ დოლარში გამოხატული მშპ-ის შემცირების შედეგია, იმპორტის შემცირებამ დააბალანსა საგარეო შოკის ფონზე შემცირებული სავალუტო შემოდინებები. 2015 წელს (აშშ დოლარით გამოხატული) საქონლის რეგისტრირებული იმპორტი (C ჰეპატიტის წამლების გარეშე) შემცირდა 15.3%-ით. აქედან საინვესტიციო საქონლის წვლილი 2.0 პროცენტული პუნქტია, შუალედური საქონლის წვლილი - 3.0, ხოლო სამომხმარებლო საქონლის წვლილი კი - 10.3 პროცენტული პუნქტი (იხ. დიაგრამა 2.9). აღსანიშნავია, რომ იმპორტის კლების აღნიშნული ტემპი, რომელიც სავალუტო შემოდინებების შემცირების შესაბამისია, იმპორტის კორექტირების პროცესის გააქტიურებაზე მიუთითებს და მაკროეკონომიკურ სტაბილურობას უწყობს ხელს.

diagrama 2.9 importis wliuri cvlileba 2015 wels 0% -2% -4%

საინვესტიციო -2.0% შუალედური -3.0%

-6% -8%

-10%

სამომხმარებლო -10.3%

-12% -14% -16% -18%

wyaro: saqstati

წინასწარი მონაცემებით, მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი 2016 წლის პირველ კვარტალში მცირედით გაუმჯობესდა. აღნიშნულ პერიოდში საქონლის რეგისტრირებული ექსპორტი წლიურად შემცირდა 13%-ით, ხოლო წმინდა ფულადი გზავნილები - 6.9%-ით. თავის მხრივ, საქონლის რეგისტრირებული იმპორტი პირველ კვარტალში მნიშვნელოვნად, წლიური 17%-ით შემცირდა (C ჰეპატიტის წამლების იმპორტის გარეშე). პროგნოზით, მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის მშპ-სთან ფარდობის 2015 წელს მცირედით გაუარესების შემდეგ საშუალოვადიან პერიოდში მოსალოდნელია მისი გაუმჯობესება, რასაც საქონლის ექსპორტის ზრდასთან ერთად მომსახურების ექსპორტის, განსაკუთრებით ტურისტული და უცხოეთიდან მიღებული სხვა შემოსავლების ზრდა განაპირობებს. ეროვნული ბანკის მიზანია ფასების სტაბილურობა, რომლის მიღწევის საუკეთესო საშუალებაა ინფლაციის პროგნოზის თარგეთირება. ამისთვის იგი იყენებს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთს, რომელიც იცვლება იმგვარად, რომ ინფლაციის პროგნოზი იყოს მიზნობრივ ნიშნულზე. აქედან გამომდინარე, ინფლაციის თითოეული პროგნოზი თავის თავში გულისხმობს საპროცენტო განაკვეთების შესაბამის პროგნოზს. წარმოდგენილ მაკროეკონომიკურ პროგ­ ნოზთან შესაბამისი მონეტარული პოლიტიკის საპროგნოზო ტრაექტორია გულისხმობს მოკლევადიანი საპროცენტო განაკვეთების ეტაპობრივ შემცირებას (იხ. დიაგრამა 2.10). აღნიშნულ შემცირებას რამდენიმე ფაქტორი განაპირობებს.

2015 წელს მნიშვნელოვანი ზრდის შემდეგ, დასტაბილურებისა და შემცირების ტენდენციით ხასიათდება ინფლაციური მოლოდინები. 2018 წლიდან ეროვნული ბანკის მიზნობრივი ინფლაცია 3%-ია, ნაცვლად დღევანდელი 5%-ისა, რაც შემცირების მიმართულებით აისახება ნეიტრალურ ნომინალურ საპროცენტო განაკვეთებზე. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით მოსალოდნელია მონეტარული პოლიტიკის ნორმალიზაცია, რაც გულისხმობს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ეტაპობრივ შემცირებას მის საშუალოვადიან ნეიტრალურ დონემდე. მიმდინარე შეფასებით, საშუალოვადიან პერიოდში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ნეიტრალური დონე 5-6%-ის ფარგლებშია.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

14

makroekonomikuri garemos prognozi

diagrama 2.10 monetaruli politikis ganakveTis prognozi 10%

90% 75% 50% 25% სანდოობის ინტერვალი მიმდინარე პროგნოზი

9% 8% 7% 6% 5% 4% 3%

2018 კვ4

2018 კვ3

2018 კვ2

2018 კვ1

2017 კვ4

2017 კვ3

2017 კვ2

2017 კვ1

2016 კვ4

2016 კვ3

2016 კვ2

2016 კვ1

2015 კვ4

2015 კვ3

2015 კვ2

2015 კვ1

2014 კვ4

2014 კვ3

2%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის პროგნოზი, არ გულისხმობს ეროვნული ბანკის დანაპირებს მონეტარული პოლიტიკის შემდგომ გადაწყვეტილებებზე, იგი წარმოადგენს მო­ნეტარული პოლიტიკის განაკვეთის საორიენტაციო ტრაექტორიას იმ დაშვებით, რომ ეგ­ ზოგენური ფაქტორები პროგნოზში გათვალისწინებული მიმართულებით განვითარდება. მიუხედავად არსებული გაურკვევლობისა, რაც პროგნოზს ახლავს თან, მოკლევადიანი საპროცენტო განაკვეთების საორიენტაციო ტრაექტორია სასარგებლო ინფორმაციას შეიცავს, ვინაიდან მასზეა დამოკიდებული ფასიანი ქაღალდების გრძელვადიანი განაკვეთები.

2.3 alternatiuli saprognozo scenari ალტერნატიული სცენარი განიხილავს საგარეო ფაქტორების მოსალოდნელზე მეტად გაუარესებას. კერძოდ, აღნიშნული სცენარი ითვალისწინებს, რომ რეგიონში არსებული გეოპოლიტიკური მდგომარეობის ფონზე ეკონომიკური აქტივობა მოსალოდნელზე მეტად შენელდება საქართველოს სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში. შედეგად, უარყოფითი ეფექტი მოსალოდნელზე მეტად აისახება საქართველოს ეკონომიკაზე. ალტერნატიული სცენარი ასევე ითვალისწინებს დოლარის მოსალოდნელზე მეტად გამყარების, ნავთობის ფასის კვლავ შემცირების და შესაძლო კაპიტალის გადინების ეფექტებსაც. აღნიშნული სცენარის შემთხვევაში, წლიური ინფლაცია საბაზო სცენარით პროგნოზირებულზე მცირედით მაღალი იქნება (იხ. დიაგრამა 2.11). ხოლო ეკონომიკური ზრდა - დაბალი (იხ. დიაგრამა 2.12). აღნიშნული სცენარის თანახმად, ინფლაცია საბაზო პროგნოზთან შედარებით უფრო სწრაფად იზრდება, რაც გამოწვეულია იმით, რომ ფასებზე გაცვლითი კურსის ცვლილების ეფექტი აჭარბებს სუსტი მოთხოვნის ეფექტს. აღნიშნულის გათვალისწინებით, ინფლაციურ მოლოდინებზე ზეგავლენის მიზნით მონე­ ტარული პოლიტიკის შესაბამისი რეაგირება ინფლაციაზე ზეწოლას ნაწილობრივ ანეიტრალებს. ალტერნატიული პროგნოზით, ინფლაცია 2016 წელს საბაზო სცენართან შედარებით საშუალოდ 0.5 პროცენტული პუნქტით მაღალი იქნება.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

15

makroekonomikuri garemos prognozi

diagrama 2.11 wliuri inflacia sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT 8% 6%

მიზნობრივი

4% 2%

0%

ალტერნატიული სცენარი

2018კვ4

2018კვ3

2018კვ2

2018კვ1

2017კვ4

2017კვ3

2017კვ2

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ1

2014კვ2

-2%

საბაზო სცენარი

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama 2.12 realuri mSp-is zrda sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT (bolo oTxi kvartalis wliuri zrda) 14% 12% 10% 8%

6.3%

6%

5.0% 4.7%

3.2%

4%

3.0%

2.8%

2%

2.5%

0%

2017კვ4

2017კვ3

2017კვ2

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

2016კვ2

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ1

ალტერნატიული სცენარი

2015კვ2

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

-2%

საბაზო სცენარი

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2.4 wina prognozTan Sedareba წინა პროგნოზთან შედარებით, ინფლაციის პროგნოზი მომდევნო კვარ­ ტალებისთვის მცირედით შემცირების მიმართულებით გადაიხედა (იხ. დიაგრამა 2.13). ეს გამოწვეულია, 2016 წლის დასაწყისიდან საერთაშორისო სავალუტო ბაზრებზე აშშ დოლარის შესუსტებით და ამის ფონზე ლარის დოლართან მიმართებაში გამყარებით. ეს უკანასკნელი, თავის მხრივ, დადებითად აისახა ინფლაციური მოლოდინების შემცირებაზე. ამასთან, ბოლო პერიოდში საერთაშორისო ბაზრებზე ნავთობის და სურსათის შემცირებული ფასები მოსალოდნელზე მეტად აისახა ადგილობრივ ფასებზე. ინფლაციაზე შემ­ცირების მიმართულებით მოქმედებს ასევე სუსტი ერთობლივი მოთხოვნა. შედეგად, მიმდინარე პროგნოზით ინფლაცია 2016 წლის მეორე და მესამე კვარტალში დროებით მიზნობრივ მაჩვენებელზე ქვემოთ შენარჩუნდება, ხოლო შემდგომ პერიოდში კვლავ მიზნობრივ ნიშნულს დაუბრუნდება.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

16

makroekonomikuri garemos prognozi

diagrama 2.13 mTliani wliuri inflaciis prognozis cvlileba

ცვლილება, პპ

წინა პროგნოზი

2017კვ4

2017კვ3

2017კვ2

2017კვ1

2016კვ4

2016კვ3

-4%

2016კვ2

-4%

2016კვ1

-2%

2015კვ4

-2%

2015კვ3

0%

2015კვ2

0%

2015კვ1

2%

2014კვ4

2%

2014კვ3

4%

2014კვ2

4%

2014კვ1

6%

2013კვ4

6%

2013კვ3

8%

2013კვ2

8%

მიმდინარე პროგნოზი

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

რაც შეეხება ეკონომიკურ აქტივობას, 2016 წლის რეალური მშპ-ს ზრდის პროგნოზი უცვლელი დარჩა. იგივეა ის ძირითადი ფაქტორები, რომლებიც პროგნოზის განმსაზღვრელი იყო. 2016 წელს მოსალოდნელი ეკონომიკური ზრდა 3%-ია.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

17

samomxmareblo fasebis tendencia

3. samomxmareblo fasebis tendencia 2015 წლის პირველი კვარტალის ბოლოსათვის ინფლაციის მაჩვენებელი წინა კვარტალთან შედარებით შემცირდა და 4.1% შეადგინა. ამრიგად, წლიური ინფლაცია საქართველოს ეროვნული ბანკის მიზნობრივ მაჩვენებლის ქვემოთ ნარჩუნდება, რომელიც 2016 წლისათვის 5%-ს შეადგენს. მთლიანი ინფლაციის კლების პარალელურად, კლებულობს საბაზო ინფლაციაც7, თუმცა კვლავ მთლიან ინფლაციაზე მაღალია და 6.0%–ს შეადგენს (იხ. დიაგრამა 3.1). საბაზო ინფლაციასთან შედარებით მთლიანი ინფლაციის დაბალ მაჩვენებელს საწვავის ფასების შემცირება განაპირობებს.

‹‹ ინფლაციის მაჩვენებელი ეროვნული ბანკის მიზნობრივ მაჩვენებელს ქვემოთ ნარჩუნდება და 2016 წლის მარტში 4.1%-ს შეადგენს.

diagrama 3.1 mTliani da sabazo inflacia 16% 14% 12% 10% 8%

მიზნობრივი მაჩვენებელი

6% 4% 2% 0% -2% -4%

მარ-16

სექ-15

დეკ-15

ივნ-15

მარ-15

დეკ-14

სექ-14

ივნ-14

მარ-14

სექ-13

დეკ-13

ივნ-13

მარ-13

დეკ-12

სექ-12

ივნ-12

მარ-12

სექ-11

დეკ-11

ივნ-11

მარ-11

დეკ-10

სექ-10

ივნ-10

მარ-10

-6%

საბაზო ინფლაცია (არასასურსათო, ენერგომატარებლების გარეშე) მთლიანი ინფლაცია

wyaro: saqstati

ინფლაციაზე მიწოდების მხრიდან მოქმედი ფაქტორებიდან აღსანიშნავია შუალედური ხარჯების ზრდით გამოწვეული ზეწოლა. 2015 წლის მანძილზე ინფლაციის ზრდის ძირითადი განმაპირობებელი სწორედ წარმოების შუალედურ ხარჯებზე ფასების ზრდა იყო, რასაც ბიზნესისთვის უცხოური ვალუტის სესხების მომსახურებაზე გაზრდილი ტვირთი განაპირობებდა. თუმცა, ბოლო პერიოდის განმავლობაში დაფიქსირებული გამყარება გარკვეულწილად დადებითად აისახება შუალედურ ხარჯებზე და ინფლაციაზე ზრდის მიმართულებით ზეწოლა შენელდება.

‹‹ შუალედური ხარჯების ზრდა ინფლაციის მაჩვენებელზე ზრდის მიმართულებით მოქმედებს.

როგორც ზემოთ აღინიშნა, საერთაშორისო ბაზრებზე ნავთობზე ფასების დაბალი დონის ფონზე შემცირებულია საწვავის ფასები საქართველოში, რასაც სამომხმარებლო კალათაში მაღალი წონის შესაბამისად, მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს ინფლაციის საერთო მაჩვენებელზე. 2016 წლის პირველი კვარტალის ბოლოსათვის დიზელის საწვავსა და ბენზინზე ფასების წლიურმა კლებამ შესაბამისად, 15.3% და 9.6% შეადგინა, ხოლო ამ კლების წვლილი ფასების საერთო დონის ცვლილებაზე -0.6 პროცენტულ პუნქტს გაუტოლდა (იხ. დიაგრამა 3.2).

‹‹ საწვავზე ფასების კლება შემცირების მიმართულებით მოქმედებს ინფლაციის მაჩვენებელზე.

2016 წლის პირველი კვარტალის ბოლოსათვის, სურსათის ფასების მხრიდან მომდინარე ზეწოლა კიდევ უფრო შემცირდა. ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსის გამყარების პარალელურად ფასების ზრდა ცალკეულ სასურსათო პროდუქტებზე მოსალოდნელზე დაბალი იყო. ნომინალური გაცვლითი კურსები მნიშვნელოვნად გამყარდა იმ სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების მიმართ, საიდანაც ხორციელდება სურსათის იმპორტი. შედეგად, მარტში, სურსათის ფასების საერთო დონის წლიური ზრდა 2.2%-მდე, ხოლო მისი გავლენა მთლიან ინდიკატორზე 1.0 პროცენტულ პუნქტამდე შემცირდა (იხ. დიაგრამა 3.2).

7 საბაზო ინფლაცია არის სურსათისა და ენერგომატარებლების გარეშე გაზომილი სამომხმარებლო ფასების ინდექსის წლიური ცვლილება.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

18

samomxmareblo fasebis tendencia

ინფლაციის მაჩვენებლის შემცირების მნიშვნელოვანი ფაქტორია ასევე საბაზო ეფექტი. გასული წლის მარტში გაიზარდა აქციზური გადასახადი ალკოჰოლურ სასმელებზე. ამავე პერიოდში, გაცვლითი კურსის გაუფასურებამ გამოიწვია ფასების მატება სამომხმარებლო კალათის ხანგრძლივი მოხმარებლის საქონელზე, კერძოდ, საყოფაცხოვრებო ტექნიკაზე. შედეგად, 2015 წლის მარტში ინფლაციის მაჩვენებელი მკვეთრად გაიზარდა. შესაბამისად, უკვე მიმდინარე წლის მარტში, ამ ეფექტის ამოწურვის შემდგომ წლიური ინფლაცია შემცირდა.

2015 წლის აგვისტოსა და სექტემბერში განხორციელდა ადმინისტრირებადი ფასების, კერძოდ, ელექტროენერგიის გადასახადის ეტაპობრივი მატება, რამაც ზრდის მიმართულებით ზეწოლა მოახდინა მთლიანი ინფლაციის მაჩვენებელზე. მარტის ბოლოსათვის ელექტროენერგიის მოხმარების გადასახადის წლიური ზრდა 27.5%-ს, ხოლო გავლენა წლიური ინფლაციის მაჩვენებელზე 0.4 პროცენტულ პუნქტს უტოლდება (იხ. დიაგრამა 3.2).

‹‹ ადმინისტრირებადი ფასების მატებამ წლიური ინფლაციის მაჩვენებელზე ზრდის მიმართულებით იმოქმედა.

diagrama 3.2 sawvavis, sursaTis da komunaluri gadasaxadebis wvlili mTlian inflaciaSi 8% 6% 4% 2% 0% -2%

დანარჩენი

სურსათი

საწვავი

მარ-16

იან-16

ნოემ-15

სექ-15

ივლ-15

მაის-15

მარ-15

იან-15

ნოემ-14

სექ-14

ივლ-14

მაის-14

მარ-14

იან-14

ნოემ-13

სექ-13

ივლ-13

მაის-13

მარ-13

-4%

ელექტროენერგიის გადასახადი

wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli banki

მიწოდების ფაქტორებიდან, აღსანიშნავია, ასევე ქვეყანაში ფასების საერთო დონეზე იმპორტირებული ინფლაციის ზეგავლენა. რა თქმა უნდა, იმპორ­ ტირებული ინფლაციის მაჩვენებელზე მნიშვნელოვან ეფექტს ახდენს საწვავის ფასების დინამიკა, თუმცა, 2015 წლის განმავლობაში მასზე ასევე მკვეთრად იმოქმედა ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსის გაუფასურებამ, რომლის შედეგად ფასების საერთო დონეზე იმპორტირებული პროდუქტების ფასების გავლენა დადებითი გახდა. თუმცა, წლის ბოლო ორ თვეში, სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში მაღალი გაუფასურების შედეგად, ნომინალურმა ეფექტურმა გაცვლითმა კურსმა გამყარება დაიწყო. გამყარება კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი გახდა 2016 წლის პირველი კვარტალის ბოლოსაკენ. შესაბამისად, იმპორტირებულ ინფლაციაზე ზრდის მიმართულებით ზეწოლა მკვეთრად შენელდა. მარტში იმპორტირებული ინფლაცია 0.6%-მდე, ხოლო მისი გავლენა ინფლაციის მთლიან მაჩვენებელზე 0.1 პროცენტულ პუნქტამდე შემცირდა (იხ. დიაგრამა 3.3).

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

‹‹ იმპორტირებული საქონლის ინფლაციის მაჩვენებელი შემცირდა და მარტის ბოლოსათვის 0.6% შეადგინა.

19

samomxmareblo fasebis tendencia

diagrama 3.3 inflacia importirebul da adgilobriv saqonelze 20% 15% 10% 5% 0% -5%

მარ-16

ნოემ-15

მარ-15

ივლ-15

ნოემ-14

მარ-14

ივლ-14

ნოემ-13

მარ-13

ივლ-13

ნოემ-12

მარ-12

ივლ-12

ნოემ-11

მარ-11

იმპორტული

ივლ-11

ნოემ-10

მარ-10

ივლ-10

ნოემ-09

მარ-09

ივლ-09

ნოემ-08

მარ-08

ივლ-08

ნოემ-07

მარ-07

ივლ-07

-10%

ადგილობრივი

wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli banki

სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში რთული ეკონომიკური ვითარების ფონზე შემცირებული საგარეო მოთხოვნა ნეგატიურად აისახებოდა საქართველოს ეკონომიკაზე. ექსპორტისა და ფულადი გზავნილების შემცირება უარყოფითად მოქმედებდა შიდა მოთხოვნაზეც, რომელსაც დამატებით გამკაცრებული მონეტარული პოლიტიკა ბოჭავდა. ამგვარად, საგარეო და შიდა მოთხოვნაზე შენელების მიმართულებით მოქმედმა ფაქტორებმა მთლიანი შიდა პროდუქტის პოტენციურ დონესთან ჩამორჩენის გაღრმავება განაპირობა, რაც ინფლაციაზე შემცირების მიმართულებით მოქმედებს.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

‹‹ ერთობლივ მოთხოვნაზე მოქმედი ფაქტორები ინფლაციის მაჩვენებელზე შემცირების მიმართულებით მოქმედებს.

20

monetaruli politika

4. monetaruli politika 2015 წლის განმავლობაში ძლიერი იყო საგარეო შოკების გადმოცემა საქართველოს ეკონომიკაზე. ეკონომიკური ტენდენციების გაუარესება ჩვენს ძირითად სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში აისახა ექსპორტისა და ფულადი გზავნილების შემცირებაში, რაც საგარეო და საშინაო მოთხოვნაზე კლების მიმართულებით მოქმედებდა. წარმოქმნილი საგარეო დისბალანსის ფონზე გაუფასურდა ნომინალური გაცვლითი კურსი და გაიზარდა იმპორტის არხით მომდინარე ზეწოლა ინფლაციის მაჩვენებელზე. იმის გათვალისწინებით, რომ სამომხმარებლო კალათაში მაღალია იმპორტირებული საბოლოო საქონლის და მნიშვნელოვანია იმპორტირებული შუალედური საქონელის წილი ადგილობ­ რივ წარმოებაში, გაზრდილი იმპორტირებული ინფლაცია მნიშვნელოვანი ფაქტორი ხდება. პარალელურად, მაღალი დოლარიზაციის პირობებში, შუალედურ ხარჯებზე ზეწოლის მიმართულებით მოქმედებს გაცვლითი კურსის გაუფასურება აშშ დოლარის მიმართ. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოიმატა ინფლაციურმა მოლოდინებმა. გაზრდილი ინფლაციური მოლოდინები აისახა ინფლაციის მიზნობრივი დონიდან გადახრის რისკებზე საშუალოვადიანი პერიოდისთვის. არსებულ ვითარებაში, გაზრდილი ინფლაციური მოლოდინების საპასუხოდ, ეროვნულმა ბანკმა მიზანშეწონილად მიიჩნია მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება. 2015 წლის განმავლობაში, მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტის გადაწყვეტილებების თანახმად, რეფინანსირების განაკვეთი ეტაპობრივად 4.0 პროცენტული პუნქტით, 8.0 პროცენტამდე გაიზარდა. ამასთან, მუდმივმოქმედ რეფინანსირების სესხზე არსებულმა საპროცენტო განაკვეთმა 50 საბაზისო პუნქტით მოიმატა პოლიტიკის განაკვეთს პლიუს 150 საბაზისო პუნქტამდე.

‹‹ 2015 წლის განმავლობაში, მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტმა პოლიტიკის განაკვეთი 4.0 პროცენტული პუნქტით, 8.0%-მდე გაზარდა.

diagrama 4.1 monetaruli politikis ganakveTi 11%

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4%

თებ-16

მაის-16

ოქტ-15

აპრ-15

ივლ-15

სექ-14

დეკ-14

ივნ-14

მარ-14

აგვ-13

ნოემ-13

იან-13

მაის-13

ოქტ-12

აპრ-12

ივლ-12

სექ-11

დეკ-11

ივნ-11

თებ-11

აგვ-10

ნოემ-10

იან-10

მაის-10

ოქტ-09

მარ-09

ივლ-09

სექ-08

დეკ-08

3%

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2015 წლის მანძილზე მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება ეკონომიკაზე ნაწილობრივ აისახა. გაიზარდა საპროცენტო განაკვეთები ლარით დენომინირებულ სესხებზე და შედეგად შემცირდა საკრედიტო პორტფელის ზრდა, რაც ერთობლივ მოთხოვნას ასუსტებს და ფასებზე შემცირების მიმართულებით მოქმედებს. აქედან გამომდინარე 2016 წლის თებერვლისა და მარტის სხდომებზე ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტმა მიზანშეწონილად მიიჩნია პოლიტიკის განაკვეთის უცვლელად, 8.0%-ზე შენარჩუნება, რადგან იმ ეტაპისათვის, სხვა დამატებითი შოკების არარსებობის პირობებში, ინფლაციის მოლოდინების მოსათოკად პოლიტიკის დამატებითი გამკაცრების საჭიროება აღარ იყო.

‹‹ 27 აპრილის გადაწყვეტილებით მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი 7.5%-მდე შემცირდა.

საქართველოს ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტის ბოლო saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

21

monetaruli politika

შეხვედრა 27 აპრილს გაიმართა, რომელზეც მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის 50 საბაზისო პუნქტით შემცირების შესახებ.

2015 წლის დასაწყისიდან ინფლაციის მაჩვენებელი ზრდის ტენდენციით ხასიათდებოდა და ეტაპობრივად უახლოვდებოდა საქართველოს ეროვნული ბანკის მიზნობრივ 5%-იან მაჩვენებელს. გაცვლითი კურსის გაუფასურებით გამოწვეულ ფასების ზრდას ნაწილობრივ აბალანსებდა საერთაშორისო სასაქონლო ბაზრებზე და ნავთობზე არსებული დაბალი ფასები. ინფლაციის მაჩვენებლის ზრდა ძირითადად განპირობებული იყო შუალედური ხარჯების, ცალკეული იმპორტირებული საქონლის და ადმინისტრირებადი ფასების ზრდით. 2016 წლის პირველ კვარტალის ბოლოდან, ინფლაციის როგორც მთლიანმა, ისე საბაზო (ენერგომატარებლებისა და სურსათის გამორიცხვით) მაჩვენებელმა მოიკლო. მარტში წლიურმა ინფლაციამ 4.1% შეადგინა. ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსის გამყარების ფონზე შუალედური ხარჯების და ცალკეული იმპორტირებული საქონლის ფასების ზეწოლა ზრდის მიმართულებით შემცირებულია. შიდა მოთხოვნა კვლავ შესუსტებული რჩება. წინასწარი ინფორმაციით, 2016 წლის პირველ კვარტალში ეკონომიკის რეალური ზრდა 2.3%-ს შეადგენს. საკრედიტო აქტივობაც შენელებულია: პორტფელის ზრდა 6%-ის ფარგლებში მერყეობს (კურსის ეფექტის გარეშე). მოთხოვნის სისუსტეზე მიუთითებს ასევე იმპორტის მნიშვნელოვანი კლება.

2016 წლის პირველ კვარტალში შენელებული რჩება საგარეო მოთხოვნაც. თუმცა გაცვლითი კურსის კორექტირების შედეგად, როგორც მომსახურების, ისე საქონლის ექსპორტის დინამიკას მნიშვნელოვნად პოზიტიური მიმართულება აქვს. წლის პირველ სამ თვეში რეგისტრირებული ექსპორტის მოცულობა მხოლოდ 13%-ით, ხოლო იმპორტი 17%-ით (ერთჯერადი ფაქტორების გამორიცხვით) შემცირდა. გაუმჯობესდა ფულადი გზავნილების სტატისტიკაც. პირველ კვარტალში კლებამ მხოლოდ 5%-ი შეადგინა, რაც წინა კვარტალებთან შედარებით გაცილებით უკეთესი მაჩვენებელია. რაც შეეხება, ტურისტულ შემოსავლებს, ამ შემთხვევაში ტენდენცია კიდევ უფრო პოზიტიურია. 2016 წლის პირველ კვარტალში, წინა წელთან შედარებით ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები თითქმის 16%-ით გაიზარდა. ეროვნული ბანკის მიმდინარე პროგნოზების მიხედვით, მოსალოდნელია, რომ ინფლაცია დროებით ჩამოცდება 5%-იან მიზნობრივ მაჩვენებელს და შემდეგ ეტაპობრივად გაიზრდება ახალ მიზნობრივ დონემდე წლის ბოლოსათვის. ინფლაციაზე ნეგატიურად მოქმედ რისკებში გასათვალისწინებელია საგარეო შოკის გამწვავება. კერძოდ, კი დოლარის მოსალოდნელზე მეტი გამყარება და რეგიონში ეკონომიკების კიდევ უფრო შესუსტება ნავთობის მოსალოდნელზე დაბალი ფასის ან/და კაპიტალის გადინების შემთხვევაში. პოზიტიურ რისკებში გასათვალისწინებელია მიწოდების შოკის მოსალოდნელზე უფრო სწრაფად ამოწურვა და დაჩქარებული ინვესტიციების ფონზე ერთობლივი მოთხოვნის მკვეთრად გაუმჯობესება. მონეტარული პოლიტიკის ეფექტიანობისათვის მნიშვნელოვანია, რომ მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ცვლილება აისახოს ბანკთაშორის საპროცენტო განაკვეთზე და, საბოლოოდ, გავლენა მოახდინოს რეალურ ეკონომიკაზე. საბანკო სისტემაში ამჟამად არსებული მოკლევადიანი ლიკვიდობის მოცულობა საშუალებას აძლევს კომერციულ ბანკებს მათთვის საჭირო დამატებითი სახსრები ეროვნული ბანკის მთავარი ინსტრუმენტის რეფინანსირების სესხების საშუალებით მიიღონ. ბოლო პერიოდში ეროვნული ბანკის მოკლევადიან ლიკვიდობას საბანკო სისტემას რეფინანსირების სესხების აუქციონებით შეუზღუდავად აწვდის. შესაბამისად, საბანკო სექტორს საჭირო ლიკვიდობის მისაღებად დამატებით მუდმივმოქმედ რეფინანსირების ინსტრუმენტისა და ერთდღიან სესხებისათვის მიმართვა აღარ უწევს. ამის გათვალისწინებით შემცირდა ბანკთაშორისი მოკლევადიანი საპროცენტო განაკვეთებიც. შედეგად, ბოლო პერიოდში ბანკთაშორის ფულად ბაზარზე საპროცენტო განაკვეთები პოლიტიკის განაკვეთის ირგვლივ მერყეობს (იხ. დიაგრამა 4.3).

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

22

monetaruli politika

diagrama 4.2 refinansirebis sesxebi 1,400 1,200

მლნ ლარი

1,000 800 600 400 200

16-მარ-16

28-დეკ-15

10-ოქტ-15

5-მაის-15

23-ივლ-15

15-თებ-15

28-ნოემ-14

10-სექ-14

5-აპრ-14

23-ივნ-14

16-იან-14

11-აგვ-13

29-ოქტ-13

24-მაის-13

6-მარ-13

29-სექ-12

რეფინანსირების სესხები

17-დეკ-12

12-ივლ-12

5-თებ-12

24-აპრ-12

18-ნოემ-11

31-აგვ-11

13-ივნ-11

6-იან-11

26-მარ-11

0

გარანტირებული რეფინანსირების სესხები

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

300 270 240 210 180 150 120 90 60 30 0

10% 8% 6% 4% 2% 13-ივლ-12 17-აგვ-12 24-სექ-12 30-ოქტ-12 05-დეკ-12 14-იან-13 18-თებ-13 26-მარ-13 01-მაის-13 10-ივნ-13 15-ივლ-13 19-აგვ-13 24-სექ-13 29-ოქტ-13 03-დეკ-13 10-იან-14 14-თებ-14 26-მარ-14 30-აპრ-14 04-ივნ-14 09-ივლ-14 13-აგვ-14 17-სექ-14 22-ოქტ-14 26-ნოემ-14 31-დეკ-14 10-თებ-15 18-მარ-15 27-აპრ-15 02-ივნ-15 07-ივლ-15 11-აგვ-15 15-სექ-15 21-ოქტ-15 25-ნოემ-15 30-დეკ-15 05-თებ-16 15-მარ-16

0%

მლნ ლარი

diagrama 4.3 bankTaSorisi fuladi bazari

‹‹ ბანკთაშორისი ფულადი ბაზრის განაკვეთები პოლიტიკის განაკვეთის ირგვლივ მერყეობს.

REPO ოპერაციების მოცულობა (მარჯვენა ღერძი) TIBR7 მოცულობა (მარჯვენა ღერძი) TIBR1 მოცულობა (მარჯვენა ღერძი) TIBR1 (მარცხენა ღერძი) პოლიტიკის განაკვეთი (მარცხენა ღერძი) ერთდღიანი სესხი (მარცხენა ღერძი) ერთდღიანი დეპოზიტი (მარცხენა ღერძი)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

23

finansuri garemo da tendenciebi

5. finansuri garemo da tendenciebi 5.1 sesxebi 2016 წლის პირველ კვარტალში შემცირდა საკრედიტო პორტფელის წლიური ზრდა და მარტში, გაცვლითი კურსის ეფექტის გამორიცხვით, 5.2% შეადგინა. საკრედიტო პორტფელის ზრდა დაბალანსებული იყო საცალო და იურიდიულ პირებზე გაცემული სესხების მხრივ. ფიზიკური პირების დაკრედიტების წლიური ზრდა წინა კვარტალთან შედარებით მცირედით გაიზარდა, თუმცა მოთხოვნის შემცირების შედეგად შემცირდა იურიდიული პირების დაკრედიტების ზრდა. მარტში დეკემბერთან შედარებით ცვლადპროცენტიანი ეროვნული ვალუტით გაცემული ბიზნეს სესხები მნიშვნელოვნად არ გაზრდილა და მათი წილი მთლიან ბიზნეს სესხებში კვლავ 7%-ს შეადგენს. diagrama 5.1 fizikur da iuridiul pirebze gacemuli sesxebi (gacvliTi kursis efeqtis gareSe) 35%

‹‹ ფიზიკური პირების დაკრედიტების წლიური ზრდა წინა კვარტალთან შედარებით შემცირდა, რაც ეკონომიკური აქტივობის შესუსტებით და გაცვლითი კურსის გაუფასურების შედეგად იმპორტულ საქონელზე მოთხოვნის შემცირებით იყო გამოწვეული.

30% 25% 20% 15% 10% 0%

ოქტ-13 ნოემ-13 დეკ-13 იან-14 თებ-14 მარ-14 აპრ-14 მაის-14 ივნ-14 ივლ-14 აგვ-14 სექ-14 ოქტ-14 ნოემ-14 დეკ-14 იან-15 თებ-15 მარ-15 აპრ-15 მაის-15 ივნ-15 ივლ-15 აგვ-15 სექ-15 ოქტ-15 ნოემ-15 დეკ-15 იან-16 თებ-16 მარ-16

5%

საკრედიტო პორფელის ზრდაში ფიზიკური პირების სესხების წილი საკრედიტო პორფელის ზრდაში იურიდიული პირების სესხების წილი საკრედიტო პორტფელის წლიური ზრდა იურიდიული პირების სესხების წლიური ზრდა ფიზიკური პირები სესხების წლიური ზრდა

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

ვალუტების ჭრილში, საკრედიტო პორტფელის ზრდა მნიშვნელოვანწილად ეროვნული ვალუტით გაცემულმა სესხებმა განაპირობა. მარტში უცხოური ვალუტით დენომინირებული პორტფელის წლიური ზრდა 4.2%-მდე გაიზარდა, ხოლო ლარის პორტფელის ზრდამ 7% შეადგინა. პირველ კვარტალში სესხების ლარიზაციის მაჩვენებელი 0.5 პპ-ით შემცირდა და 35.1% შეადგინა. diagrama 5.2 laris da ucxouri valutis sesxebi (gacvliTi kursis efeqtis gareSe) 40%

‹‹ სესხების ზრდა მნიშვნელოვანწილად ეროვნული ვალუტით გაცემულმა სესხებმა განაპირობა.

48% 42% 36% 30% 24% 18% 12% 6% 0%

35% 30% 25%

20% 15% 10% 5%

დეკ-13 იან-14 თებ-14 მარ-14 აპრ-14 მაის-14 ივნ-14 ივლ-14 აგვ-14 სექ-14 ოქტ-14 ნოემ-14 დეკ-14 იან-15 თებ-15 მარ-15 აპრ-15 მაის-15 ივნ-15 ივლ-15 აგვ-15 სექ-15 ოქტ-15 ნოემ-15 დეკ-15 იან-16 თებ-16 მარ-16

0%

საკრედიტო პორფელის ზრდაში უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების წილი

საკრედიტო პორფელის ზრდაში ლარით გაცემული სესხების წილი საკრედიტო პორტფელის წლიური ზრდა უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების წლიური ზრდა ლარით გაცემული სესხების წლიური ზრდა (მარჯვენა ღერძი)

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

24

finansuri garemo da tendenciebi

მარტში, დეკემბერთან შედარებით, ფიზიკური პირების საკრედიტო პორტფე­ ლი 310 მლნ ლარით გაიზარდა. პროდუქტების ჭრილში, წინა კვარტალთან შედარებით იპოთეკური და სამომხმარებლო სესხების მოცულობა, შესაბამისად 59 და 278 მლნ ლარით გაიზარდა, ხოლო მომენტალური განვადებების და საკრედიტო ბარათების მოცულობა 27 მლნ-ით შემცირდა. აღნიშნული სესხებით ძირითადად იმპორტის დაფინანსება ხდება. შესაბამისად, მათი შენელებული ზრდა, იმპორტზე შემცირებულ მოთხოვნას ასახავს, რაც ხელს უწყობს უცხოურ ვალუტაზე მოთხოვნის შემცირებას. საკრედიტო კვლევის პირობების მიხედვით, საბანკო სექტორის წარმომადგენლები მომდევნო კვარტალში ფიზიკური პირების სესხებზე მოთხოვნის ზრდას ელიან. diagrama 5.3 fizikur pirebze gacemuli sesxebi, kvartaluri zrda, mln lari 600 500

400 300 200 100 0

-100

მლნ

-200

2013კვ4

2014კვ1

2014კვ2

2014კვ3

2014კვ4

ავტო–სესხები მომენტალური განვადება საკრედიტო ბარათები საცალო პროდუქტები

2015კვ1

2015კვ2

2015კვ3

2015კვ4

2016კვ1

სამომხმარებლო სესხები ოვერდრაფტები იპოთეკური სესხები

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

იურიდიული პირების საკრედიტო პორტფელის წლიური ზრდა მარტში დეკემბერთან შედარებით 2 პპ-ით შემცირდა და 3.9%8 შეადგინა. ბიზნეს სესხების ზრდა სექტორულ ჭრილში განპირობებული იყო მშენებლობის, სოფლის მეურნეობისა და ენერგეტიკის სექტორების დაკრედიტებით, ხოლო ვაჭრობის, ტრანსპორტისა და გადამამუშავებელი სექტორების ზრდა უმნიშვნელო იყო. საკრედიტო პირობების კვლევის მიხედვით, საბანკო სექტორის მონაწილეები მომდევნო კვარტალში ბიზნეს სესხებზე მოთხოვნის მნიშვნელოვან ცვლილებას არ მოელიან.

2016 წლის პირველ კვარტალში წინა კვარტალთან შედარებით სესხების მშპსთან ფარდობის9 კოეფიციენტი 1.1 პპ-ით შემცირდა და 50% შეადგინა. შედეგად სესხების მშპ-სთან ფარდობა 2.6 პროცენტული პუნქტით აღემატება ტრენდს10.

8 გაცვლითი კურსის ცვლილების ეფექტის გამორიცხვით.

9 სესხების მშპ-სთან ფარდობის გაპი შეთავაზებულ იქნა ბაზელის კომიტეტის მიერ როგორც ათვლის წერტილი კაპიტალის ბუფერის დასაგროვებლად. სხვა საზომებთან შედარებით სესხების მშპ-სთან ფარდობის გაპი ყველაზე უკეთ აფასებდა მოსალოდნელ კრიზისს. სესხები მოიცავს კომერციული ბანკების მიერ გაცემულს სესხებს, გარდა ბანკთაშორისი და სამთავრობო სექტორებისა.

10 ტრენდის შესაფასებლად გამოყენებულია HP ფილტრი და ბაზელის რეკომენდაციის გათვალისწინებით ლამბდა არის 400 000-ის ტოლი.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

25

finansuri garemo da tendenciebi

diagrama 5.4 sesxebis mSp-sTan fardobis gapi 60%

50%

‹‹ საბანკო სექტორის მონაწილეები ელოდებიან სავალუტო ჭრილში, ეროვნული ვალუტით გაცემული სესხების, ხოლო სექტორულ ჭრილში ვაჭრობის სექტორზე გაცემული სესხების გააქტიურებას.

40% 30% 20% 10%

სესხები/მშპ

2015კვ4

2015კვ1

2014კვ2

2013კვ3

2012კვ4

2012კვ1

2011კვ2

2010კვ3

2009კვ4

2009კვ1

2008კვ2

2007კვ3

2006კვ4

2006კვ1

2005კვ2

2004კვ3

2003კვ4

2003კვ1

0%

ტრენდი

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

2016 წლის პირველ კვარტალში, წინა კვარტალთან შედარებით, ფიზიკურ პირებზე გაცემული სესხების ფარდობა წმინდა განკარგვად შემოსავალთან არ შეცვლილა და კვლავ 27%-ს შეადგენს. ფიზიკურ პირებზე გაცემული სესხების ძირითად წილს (84%) კომერციული ბანკების მიერ გაცემული სესხები წარმოადგენს.

diagrama 5.5 fizikur pirebze gacemuli sesxebis fardoba wminda gankargvad SemosavalTan 30% 25% 20% 15% 10%

5%

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

2011კვ4

2011კვ3

2011კვ2

2011კვ1

0%

კომერციული ბანკების მიერ გაცემული სესხები მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების მიერ გაცემული სესხები

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

წინა კვარტალთან შედარებით, უმოქმედო სესხების წილი 0.5 პპ-ით გაიზარდა და 8% შეადგინა. აღსანიშნავია, რომ მარტის მონაცემებით, დეკემბერთან შედარებით უმოქმედო სესხების წილი ეროვნული ვალუტით 0.4 პპ-ით გაიზარდა და 5.6% შეადგინა, ხოლო უცხოური ვალუტით უმოქმედო სესხების წილი 0.6 პპ-ით გაიზარდა და 9.3% შეადგინა. სესხების ჩამოწერებმა 2016 წლის პირველ კვარტალში 50 მილიონი ლარი შეადგინა, რამაც უმოქმედო სესხების წილი 0.3 პპით შეამცირა.

5.2 saprocento ganakveTebi da sakredito pirobebi აპრილში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი 0.5 პპ-ით შემცირდა და 7.5% შეადგინა. 2016 წლის პირველ კვარტალში განაკვეთები სახელმწიფო ფასიან ქაღალდებზე დასტაბილურდა, რაც დიდ-წილად ლიკვიდობის რისკის და ინფლაციური მოლოდინების შემცირებამ განაპირობა. (იხ. დიაგრამა 5.6).

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

26

finansuri garemo da tendenciebi

diagrama 5.6 saprocento ganakveTebi saxelmwifo fasian qaRaldebze 18% 16%

14% 12% 10%

8% 6% 4% 2%

1 წლიანი

2 წლიანი

5 წლიანი

01-აპრ-16

11-დეკ-15

05-თებ-16

16-ოქტ-15

21-აგვ-15

26-ივნ-15

01-მაის-15

09-იან-15

06-მარ-15

14-ნოემ-14

19-სექ-14

19-ივლ-14

30-მაის-14

31-იან-14

28-მარ-14

06-დეკ-13

09-აგვ-13

04-ოქტ-13

07-ივნ-13

12-აპრ-13

15-თებ-13

21-დეკ-12

26-ოქტ-12

31-აგვ-12

0%

10 წლიანი

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

გრძელვადიანსა და მოკლევადიან საპროცენტო განაკვეთებს შორის სპრედზე შემცირების მიმართულებით იმოქმედა მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ზრდის მოლოდინების შემცირებამ, რაც ინფლაციური მოლოდინების შემცირებამ განაპირობა. diagrama 5.7 spredi monetaruli politikis ganakveTsa da sargeblianobis mruds Soris 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%

0% -2%

1 დღიანი 1 კვირიანი 3 თვიანი დეკ-00

დეკ-05

6 თვიანი დეკ-10

1 წლიანი

2 წლიანი

დეკ-14

5 წლიანი 10 წლიანი

მარ-16

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

მარტში დეკემბერთან შედარებით საპროცენტო განაკვეთი ეროვნული ვალუტით განთავსებულ დეპოზიტებზე 0.4 პპ-ით გაიზარდა და შესაბამისად 9% შეადგინა, ხოლო უცხოური ვალუტის დეპოზიტზე საპროცენტო განაკვეთი 0.1 პპ-ით შემცირდა და 3.6%-ს გაუტოლდა. ლარის დეპოზიტზე საპროცენტო განაკვეთების ზრდა მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრებამ და ლარის დეპოზიტზე შემცირებულმა მოთხოვნამ განაპირობა. საკრედიტო პირობების კვლევის მიხედვით, მომდევნო კვარტალში საბანკო სექტორის მონაწილეები ლარისა და დოლარის რესურსზე ხარჯის მკვეთრ ცვლილებას არ მოელიან.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

27

finansuri garemo da tendenciebi

diagrama 5.8 saSualo saprocento ganakveTebi depozitebis naSTze 12% 10%

8% 6%

4% 2%

დეკ-12 იან-13 თებ-13 მარ-13 აპრ-13 მაის-13 ივნ-13 ივლ-13 აგვ-13 სექ-13 ოქტ-13 ნოემ-13 დეკ-13 იან-14 თებ-14 მარ-14 აპრ-14 მაის-14 ივნ-14 ივლ-14 აგვ-14 სექ-14 ოქტ-14 ნოემ-14 დეკ-14 იან-15 თებ-15 მარ-15 აპრ-15 მაის-15 ივნ-15 ივლ-15 აგვ-15 სექ-15 ოქტ-15 ნოემ-15 დეკ-15 იან-16 თებ-16 მარ-16

0%

დეპოზიტები ერ. ვალუტით

დეპოზიტები უცხ. ვალუტით

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

იმავე კვლევის მიხედვით, 2016 წლის პირველ კვარტალში, წინა კვარტალთან შედარებით, დაკრედიტების პირობები იურიდიული და ფიზიკური პირებისათვის ოდნავ შერბილდა. შერბილება, ძირითადად, დოლარით გაცემული სესხების საპროცენტო განაკვეთებზე აისახა. მიწოდების პირობების შერბილება ეკონომიკური ტენდენციებით, ფინანსური რესურსის ხარჯის ცვლილებით, კონკურენციითა და ლიკვიდობის ცვლილებით იყო განპირობებული. მარტში დეკემბერთან შედარებით განაკვეთები მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის გაცემულ სესხების ნაკადებზე 1.3 პპ-ით შემცირდა და 11.5% შეადგინა. კორპორატიული სესხების ნაკადებზე განაკვეთები არ შეცვლილა და კვლავ 11.4%-ს შეადგენს, ხოლო საცალო სესხებზე განაკვეთები 0.9 პპ-ით გაიზარდა და 16.9%-ს გაუტოლდა (იხ. დიაგრამა 5.10). მარტის მონაცემების მიხედვით, დეკემბერთან შედარებით, საშუალო საპროცენტო განაკვეთები იურიდიულ პირებზე ეროვნული ვალუტით გაცემული სესხების ნაშთზე 0.3 პპ-ით გაიზარდა, ხოლო უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების ნაშთზე 0.1 პპ-ით შემცირდა. (იხ. დიაგრამა 5.9). გამოკითხულთა მოლოდინების მიხედვით, მომდევნო კვარტალში დაკრედიტების პირობების შერბილებაა მოსალოდნელი. diagrama 5.9 iuridiul pirebze gacemuli sesxebis naSTze saSualo saprocento ganakveTebi 18% 17% 16% 15% 14% 13%

12% 11% 10% 9%

ერ. ვალუტით გაცემული სესხები

მარ-16

დეკ-15

სექ-15

ივნ-15

მარ-15

დეკ-14

სექ-14

ივნ-14

მარ-14

დეკ-13

სექ-13

ივნ-13

მარ-13

დეკ-12

სექ-12

ივნ-12

მარ-12

დეკ-11

სექ-11

ივნ-11

მარ-11

8%

უცხ. ვალუტით გაცემული სესხები

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

28

finansuri garemo da tendenciebi

diagrama 5.10 saSualo saprocento ganakveTebi sesxebis nakadebze 25% 20% 15% 10% 5%

მარ-16

იან-16

ნოემ-15

სექ-15

ივლ-15

მაის-15

მარ-15

იან-15

ნოემ-14

სექ-14

ივლ-14

მაის-14

მარ-14

იან-14

ნოემ-13

სექ-13

ივლ-13

მაის-13

მარ-13

იან-13

0%

საცალო სესხები სესხები მცირე და საშუალო ბიზნესზე კორპორატიული სესხები

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

5.3 gacvliTi kursi ლარის გაცვლითი კურსი აშშ დოლარის მიმართ 2016 წლის პირველ კვარტალში 1.6%-ით გაუფასურდა და საშუალოდ 2.44 შეადგინა. ლარი უმნიშვნელოდ გაუფასურდა ევროსთან (2.2%) და თურქულ ლირასთან მიმართებაშიც (0.3%), ხოლო რუსულ რუბლთან და უკრაინულ გრივნასთან, შესაბამისად, 10.3%-ით და 9.2%-ით გამყარდა; შედეგად, 2016 წლის პირველ კვარტალში ლარის ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსი კვარტალურად 5.4%-ით გამყარდა, ხოლო წლიურად კი 4.1%-ით გაუფასურდა. პირველ კვარტალში რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსის გამყარებამ 4%-ს მიაღწია, თუმცა წლიურმა გაუფასურებამ 1.6% შეადგინა.

diagrama 5.11 realuri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi ian. 2008=100) 120 115 110 105

100 95 90

იან-16

ივლ-15

იან-15

ივლ-14

იან-14

ივლ-13

იან-13

ივლ-12

იან-12

ივლ-11

იან-11

ივლ-10

იან-10

ივლ-09

იან-09

ივლ-08

იან-08

85

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

როგორც ცხრილი 5.1–დან ჩანს, ლარის რეალური გაცვლითი კურსი მარტის ბოლოს წლიურად რუსული რუბლისა და აზერბაიჯანული მანათის მიმართ გამყარდა.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

29

finansuri garemo da tendenciebi

cxrili 5.1 efeqturi gacvliTi kursebis wliuri cvlileba (marti 2016, winaswari) ნომინალური რეალური ეფექტური წვლილი რეალურ ეფექტური გაცვლითი კურსის ეფექტურ გაცვლით გაცვლითი კურსის ცვლილება, % კურსში ცვლილება, %

ეფექტური გაცვლითი კურსი*

1.1

0.3

0.3

ევროზონა

-10.4

-6.7

-1.6

თურქეთი

2.4

-0.8

-0.2

უკრაინა

6.6

-8.3

-0.6

სომხეთი

-6.3

-0.6

0.0

აშშ

-8.3

-5.4

-0.3

რუსეთი

7.2

3.9

0.4

აზერბაიჯანი

41.9

35.4

4.1

დანარჩენი

-7.8

-4.9

-1.6

* gacvliTi kursis zrda aRniSnavs gamyarebas. wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

ნომინალური ეფექტური კურსის მცირედ განსხვავებული სურათია სასაქონლო ჯგუფების მიხედვით შესწორებული და მომსახურების წონების გათვალისწინებით. კერძოდ, ამგვარად შესწორებული ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსი პირველ კვარტალში წლიურად 3.8%-ით გაუფასურდა, ხოლო წინა კვარტალთან შედარებით 3.7%-ით გამყარდა.

diagrama 5.13 nominaluri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi ian. 2014=100) 115

110 105 100

NEER - კორექტირებული წონებით *

01/დეკ/15

01/ოქტ/15

01/ნოემ/15

01/სექ/15

01/აგვ/15

01/ივნ/15

01/ივლ/15

01/აპრ/15

01/მაის/15

01/მარ/15

01/იან/15

01/თებ/15

01/დეკ/14

01/ნოემ/14

01/სექ/14

01/ოქტ/14

01/აგვ/14

01/ივლ/14

01/ივნ/14

01/აპრ/14

01/მარ/14

01/თებ/14

01/იან/14

90

01/მაის/14

95

NEER - საქონლით ვაჭრობიდან გამომდინარე წონებით

* კორექტირებული ინდექსის გამოთვლისას წონები აიღება სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებთან მხოლოდ იმ საქონლისა და მომსახურების (კერძოდ, ტურიზმის) ვაჭრობის მიხედვით, რომელსაც ადგილი აქვს პარტნიორი ქვეყნის ადგილობრივი ვალუტით. სასაქონლო პროდუქტებით (ნავთობი, სპილენძი, ხორბალი და სხვ.) ვაჭრობის წილი სრულებით აქვს მინიჭებული აშშ დოლარის წონას, რადგან მათი ფასი სწორედ აშშ დოლარით განისაზღვრება საერთაშორისო სასაქონლო ბაზრებზე.

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

30

Sida moTxovna

6. Sida moTxovna 2015 წლის მეოთხე კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტის რეალურმა ზრდამ 2.9 პროცენტი შეადგინა. ჯამურად 2015 წელს კი მშპ 2.8 პროცენტით გაიზარდა. ეკონომიკის ზრდის ტემპის შემცირება ძირითადად საგარეო მოთხოვნის შემცირებით არის გამოწვეული. 2015 წელს ეკონომიკურ ზრდას ძირითადად ინვესტიციების ზრდა განაპირობებდა. არსებული პროგნოზებით, მოსალოდნელია, რომ მიმდინარე წელსაც მშპ-ს ზრდის მამოძრავებელი ინვესტიციები და მოხმარება იქნება.

‹‹ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტის რეალურმა ზრდამ 2.9 პროცენტი შეადგინა.

2015 წლის მეოთხე კვარტალში კაპიტალის ფორმირების ზრდის ტემპი კვლავ მაღალი იყო და 16.9% შეადგინა. კაპიტალის ფორმირების ზრდაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა როგორც უცხოური პირდაპირი ინვესტიციების შემოდინებამ, ასევე ადგილობრივი ინვესტიციების ზრდამ. უცხოურ პირდაპირ ინვესტიციებში აღსანიშნავია ახალი მილსადენის მშენებლობის პროექტის ფარგლებში განხორციელებული ინვესტიციები. გარდა ამისა ინვესტიციების ზრდაში თავისი მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა მთავრობის ინფრასტრუქტურულმა პროექტებმა. 2015 წლის პირველ 3 კვარტალში საკმაოდ მზარდი იყო კომერციული ბანკების მიერ კორპორაციული სეგმენტის დაკრედიტება, რაც ხელს უწყობდა საინვესტიციო პროექტების განხორციელებას.

‹‹ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში კაპიტალის ფორმირების ზრდის ტემპი კვლავ მაღალი იყო და 16.9% შეადგინა.

diagrama 6.1 kapitalis formirebis wliuri zrdis tempi 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10%

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

-20%

wyaro: saqstati

2015 წლის მეოთხე კვარტალში, წმინდა ექსპორტის სალდო წლიურ დონეზე გაუმჯობესდა, რაც, ერთი მხრივ, ექსპორტის კლების შემცირებამ, ხოლო, მე­ ორე მხრივ, იმპორტის კლებამ გამოიწვია. ასევე საინტერესოა საგარეო ვაჭრობის რეალურ ცვლილებაზე დაკვირვება. 2015 წლის მეორე კვარტალიდან ექსპორტის რეალური კლების ტემპი მკვეთრად მცირდება. მეოთხე კვარტალში ექსპორტი რეალურად უმნიშვნელოდ შემცირდა. შესაბამისად, ნომინალური კლების მაჩვენებელი, ძირითადად, საექსპორტო საქონელზე ფასების შემცირებიდან მომდინარეობს. ექსპორტის შემცირება, წინა კვარტალების მსგავსად, კვლავ გამოწვეულია საგარეო მოთხოვნის შემცირებით ძირითადი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნებიდან. იმპორტის წლიური რეალური კლება კი თანდათანობით მატულობს. იმპორტის კლება გამოწვეულია როგორც ლარის გაცვლითი კურსის გაუფასურების შედეგად ჩანაცვლების ეფექტით, ასევე ფიზიკური თუ იურიდიული პირების განკარგვადი შემოსავლის შემცირებით, რაც, თავის მხრივ, გამოწვეულია აშშ დოლარის სესხებზე მომსახურების ტვირთის ზრდით.

2015 წლის მეოთხე კვარტალში კერძო მოხმარების წლიური რეალური ზრდის ტემპი11 1.4 პროცენტამდე შემცირდა. მოხმარების ზრდის ტემპის შენელება 11

მოხმარების რეალური ზრდა დათვლილია საშუალო წლიური ინფლაციის გათვალისწინებით.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

‹‹ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში კერძო მოხმარების წლიური რეალური ზრდის ტემპი 1.4 პროცენტამდე შემცირდა.

31

CanarTi 1

გამოწვეულია მოსახლეობის განკარგვადი შემოსავლის ზრდის შემცირებით. განკარგვადი შემოსავლების ზრდის შენელებას ხელი შეუწყო ლარის გაცვლითი კურსის გაუფასურების შედეგად გაზრდილი სესხების მომსახურების ტვირთის ზრდამ. მეოთხე კვარტალში სამომხმარებლო სესხები უმნიშვნელოდ გაიზარდა წლიურ დონეზე. სეზონურობიდან გამომდინარე ბიუჯეტის სამომხმარებლო ხარჯები მეტია სხვა კვარტალებთან შედარებით, რაც ხელს უწყობდა საერთო მოხმარების ზრდას. diagrama 6.2 mSp-is da kerZo moxmarebis realuri zrda 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2%

მშპ-ის რეალური ზრდა

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

-4%

კერძო მოხმარების რეალური ზრდა

wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSeba

2016 წელს დაგეგმილია ნაერთი ბიუჯეტის დეფიციტის შემცირება 3%მდე (2015 წელს ბიუჯეტის დეფიციტმა 3.7% შეადგინა). 2016 წლის პირველ კვარტალში ნაერთი ბიუჯეტის დეფიციტმა 119.9 მლნ ლარი შეადგინა. წლის განმავლობაში სეზონურობიდან გამომდინარე პირველი კვარტალი უმეტესწილად პროფიციტურია, ან ყველაზე ნაკლებად დეფიციტური. ამდენად მოსალოდნელია რომ მომდევნო კვარტალებში ბიუჯეტი დეფიციტური იქნება. diagrama 6.3 naerTi biujetis deficitis ganawileba kvartalebze 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

-10%

კვ1

კვ2

კვ3 2014

კვ4

კვ1

კვ2

კვ3 2015

კვ4

კვ1

კვ2

კვ3

კვ4

2016

-20%

wyaro: saqarTvelos finansTa saministro

CanarTi 1. sagareo Sokis gavlena mimdinare angariSis balansze 2015 წლის განმავლობაში საქართველოს ეკონომიკა ძლიერი საგარეო შოკის წინაშე იდგა. საქართველოს ეკონომიკისთვის საგარეო მოთხოვნის შემცირებას რამდენიმე ფატორი უწყობდა ხელს. 2015 წელს გაგრძელდა საერთაშორისო ბაზრების მოლოდინი, რომ აშშ-ს ფედერალური სარეზერვო სისტემა დაიწყებდა პოლიტიკის განაკვეთის ზრდას (ასეც მოხდა 2015 წლის დეკემბერში). ამ მოლოდინების შესაბამისად, მნიშვნელოვნად saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

32

CanarTi 1

გამყარდა აშშ დოლარის პოზიციები სხვა ვალუტების მიმართ. გლობალური ეკონომიკური შენელების და დაძაბული გეოპოლიტიკური მდგომარეობის ფონზე, საქართველოს სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში დაიწყო ეროვნული ვალუტების გაუფასურება. აღსანიშნავია ევროს გაუფასურებაც, რაც ევროპის ცენტრალური ბანკის მიერ გატარებული შერბილებული პოლიტიკის შედეგი იყო. შედეგად, საქართველოს ეკონომიკა კარგავდა კონკურენტუნარიანობას, კერძოდ: გაიზარდა მოთხოვნა იმპორტზე, შემცირდა მოთხოვნა საქართველოს საექსპორტო პროდუქციაზე. ნავთობის ფასის შემცირებამ შეასუსტა ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების ეკონომიკები და კიდევ უფრო შეამცირა მოთხოვნა ქართულ ექსპორტზე ისეთი ქვეყნებიდან, როგორიცაა რუსეთი, აზერბაიჯანი და ყაზახეთი. ასევე აღსანიშნავია, რომ რუსეთში მიმდინარე კრიზისს გადამდები ეფექტი აქვს რეგიონის სხვა ქვეყნებზე და მათ შორის, საქართველოს მნიშვნელოვან სავაჭრო პარტნიორებზე - სომხეთსა და იმავე აზერბაიჯანზე. რუსეთსა და საბერძნეთში ეკონომიკური მდგომარეობის გაუარესებამ მნიშვნელოვნად შეამცირა ფულადი გზავნილების შემოდინება ქვეყანაში, რაც ასევე უარყოფითად მოქმედებდა ქვეყანაში უცხოური ვალუტის შემოდინებაზე. აღნიშნულმა გარემოებამ გარდაუვალი გახადა ლარის გაცვლითი კურსის გაუფასურება. ლარის კურსის გაუფასურებამ 2015 წელს მაკორექტირებელი ეფექტი იქონია მიმდინარე ანგარიშის ბალანსზე, რაც, ერთი მხრივ, იმპორტის შემცირებაზე, ხოლო, მეორე მხრივ, ტურისტული შემოსავლების ზრდაზე და საქონლის ექსპორტის უფრო ნაკლებად შემცირებაზე აისახა. რეგისტრირებული ექსპორტიდან მიღებული შემოსავლების შემცირება ჯერ კიდევ 2014 წლის აგვისტოს თვის შემდგომ დაიწყო და მაქსიმალურ ზღვარს, 35%-ს, ნოემბერში მიაღწია. მაღალი ტემპებით კლება 2015 წელსაც გაგრძელდა, თუმცა ნომინალური ეფექტური კურსის გაუფასურების ფონზე, შედარებით შენელდა. ჯამურად, 2015 წელს საექსპორტო შემოსავლები წინა წელთან შედარებით 23%-ით შემცირდა, რაც ნატურალურ გამოსახულებაში დაახლოებით 944 მლნ აშშ დოლარს შეადგენს. მნიშვნელოვნად მოიკლო ასევე ფულადმა ტრანსფერებმა. მთელი წლის განმავლობაში, თვიდან თვემდე უცხოეთიდან გადმორიცხული თანხების წლიური კლების ტემპი 20%-ს აჭარბებდა და საბოლოოდ, ეკონომიკაში ფულადი გადმორიცხვების სახით თუ სხვა ალტერნატიული წყაროებიდან მიღებული კერძო ტრანსფერების კლებამ 23% შეადგინა. აღნიშნული კლებიდან მიმდინარე ანგარიშს 499 მლნ აშშ დოლარის შემოდინება დააკლდა. რაც შეეხება ტურიზმიდან მიღებულ შემოსავლებს, ამ შემთხვევაში 2015 წლის დასაწყისიდან უარყოფითი ტენდენციები ფიქსირდებოდა, მაგრამ ლარის კურსის გაუფასურებამ დადებითი ეფექტი მოახდინა ტურისტულ სექტორზე და წლის მეორე ნახევარში დადებითი დინამიკა გამოიკვეთა. წლიური 8.3%-იანი ზრდით, ტურისტულმა შემოსავლებმა 149 დოლარით გარკვეულწილად დააკომპენსირა შემოსავლების მკვეთრი კლება და დააბალანსა საქონლით ვაჭრობის დეფიციტი. საერთო ჯამში, 2015 წელს მიმდინარე ანგარიშის დანაკლისმა უცხოური ვალუტის შემოდინების კუთხით 1.3 მლრდ აშშ დოლარი შეადგინა (იხ. ცხრილი 6.1). ზემოთ აღნიშნული დანაკლისის დაბალანსება შესაძლებელი გახდა ნომინალური გაცვლითი კურსის გაუფასურების შედეგად იმპორტზე მოთხოვნის კლების საფუძველზე. კურსის გაუფასურებამდე იმპორტზე მოთხოვნა მაღალი იყო, რაც შემცირებული ექსპორტის ფონზე კიდევ უფრო ზრდიდა წარმოქმნილ დისბალანსს. იმპორტის ზრდის შემცირება ეტაპობრივად მოხდა, ხოლო კლება 2015 წლის დასაწყისიდან დაფიქსირდა, რომელიც მეორე კვარტალიდან მნიშვნელოვნად გაიზარდა. ლარის გაუფასურების გავლენით იმპორტირებულ საქონელზე მოთხოვნა სულ უფრო და უფრო მცირდებოდა. აღსანიშნავია ასევე, რომ გაცვლითი კურსის კორექტირების ეფექტის გარდა, იმპორტის შემცირებაზე მნიშვნელოვანი გავლენა ჰქონდა ნავთობისა და სხვა სასაქონლო ფასების კლებას საერთაშორისო ბაზრებზე. ამ ორი ეფექტის გავლენის შედეგად, 2015 წელს იმპორტმა 16%-ით მოიკლო, რამაც წინა წელთან შედარებით გაწეული დანახარჯების დაახლოებით 1.38 მლრდ აშშ დოლარით შემცირება განაპირობა. გარდა საქონლით ვაჭრობისა, შემცირდა ასევე მომსახურების იმპორტი, რამაც დამატებით უზრუნველყო ეკონომიკიდან უცხოური ვალუტის გადინების შემცირება (იხ. ცხრილი 6.1). ამრიგად, 2015 წელს საქონლისა და მომსახურების იმპორტის შემცირების შედეგად, შესაძლო გახდა შემოსავლების მკვეთრი კლების ფონზე წარმოქმნილი მნიშვნელოვანი დისბალანსის აღმოფხვრა და უფრო მეტიც, მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის გაუმჯობესება. cxrili 6.1 mimdinare angariSis koreqtireba ცვლილება 2015 წელს 2014 % შემოსავლების შემცირება, სულ

მილიონი აშშ დოლარი -1,293

საქონლის ექსპორტი

4,073

-23%

-952

ფულადი ტრანსფერები

2,136

-23%

-489

1,787

8%

149

-10,074

-14%

1,420

-8,354

-16%

1,377

325

-5%

-15

ტურიზმი საქონლისა და მომსახურების იმპორტი საქონლის იმპორტი სხვა სხვაობა

112 wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

33

sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi

7. sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi რეგიონში გართულებული ეკონომიკური მდგომარეობის შედეგად სა­ ქართველოს საექსპორტო პროდუქციაზე საგარეო მოთხოვნის კლების და აქედან გამომდინარე, საქონლის ექსპორტის შემცირების ტენდენცია 2016 წლის დასაწყისშიც გაგრძელდა. საბაზო ეფექტის გამო ექსპორტი წლის პირველ კვარტალში წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით უფრო ნაკლებად, 13%-ით, შემცირდა და 443 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა. კლება უმთავრესად ფეროშენადნობებისა (-44%) და თხილის (-36%) ექსპორტისა და მსუბუქი ავტომობილების რეექსპორტის (-35%) წილად მოდის. ამჯერადაც დაიკლო მინერალური სასმელების ექსპორტმა (-15%).

‹‹ ექსპორტის კლების ტემპი მცირდება.

დადებითი ტენდენცია შეიმჩნევა ყურძნის ნატურალური ღვინოების ექსპორტის მხრივ. წინა წლის პირველ კვარტალთან შედარებით ამ პროდუქციის ექსპორტი 24% არის გაზრდილი. 40%-ით არის გაზრდილი დაუმუშავებელი ან ნახევრად დამუშავებული ოქროს ექსპორტი. საქართველოს საქონლის ექსპორტი ჯერ ისევ სუსტად არის დივერსი­ ფიცირებული. ცალკეული პროდუქტის ექსპორტის მოცულობის ცვლილება მნიშვნელოვნად აისახება ქვეყნების მიხედვით სტატისტიკაზე. ევროკავშირის ქვეყნებში ექსპორტი 34%-ით შემცირდა. ამის მთავარი მიზეზი თხილის ექსპორტის შემცირებაა. დსთ-ს ქვეყნებში ექსპორტის ვარდნა (-26%), ძირითადად ავტომობილების რეექსპორტის მკვეთრ შემცირებას უკავშირდება. ჩინეთში ექსპორტის გაორმაგება (105%) სპილენძის მადნების და კონცენტრატების რეექსპორტის გაზრდით არის გამოწვეული. აშშ-ში ექსპორტის შემცირება (-47%) ფეროშენადნობების ექსპორტის კლებით აიხსნება.

diagrama 7.1 registrirebuli saqonlis eqsportis wliuri cvlileba 60% 46.4%

50% 40% 30% 20%

24.2%

22.5% 15.4%

10%

5.4%

5.2%

23.1%

11.3%

8.0%

0% -4.5%

-10%

-6.2%

-13.0%

-20%

-20.0% -23.3%-21.0% -27.7%

-20.6%

-30%

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

-40%

wyaro: saqstati

ექსპორტის შემცირების პარალელურად კლება განაგრძო იმპორტმაც. 2015 წლის მეორე კვარტალიდან მნიშვნელოვანი კლება შეეხო თითქმის ყველა საიმპორტო პროდუქტს. 2016 წლის პირველ კვარტალში საქონლის იმპორტი წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 5.7%-ით შემცირდა, თუმცა ერთჯერადი იმპორტის12 გამოკლებით იმპორტი 17%-ით შემცირდა. ყველაზე მნიშვნელოვანი კლება მსუბუქი ავტომობილების იმპორტზე მოდის (-32%; -46 მლნ აშშ დოლარი), რაც პირველ რიგში რეექსპორტის შემცირებით აიხსნება. ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების იმპორტის კლება (-28%; -37 მლნ აშშ 12 C ჰეპატიტის სამკურნალო საშუალებებს საქართველო გრანტის სახით იღებს და შესაბამისად ამ ოპერაციას მიმდინარე ანგარიშზე გავლენა არ აქვს.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

34

sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi

დოლარი) წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, ნავთობის ფასის კიდევ უფრო შემცირებამ გამოიწვია. აღსანიშნავია ნავთობის აირების კლება (-19%; -28 მლნ აშშ დოლარი), რაც შესაძლოა ადგილობრივი მწარმოებლების მოხმარების შემცირებით აიხსნას.

diagrama 7.2 registrirebuli saqonlis importis wliuri cvlileba13 30% 25% 20%

20.9%

23.3%

16.4%

12.8% 13.3%

15%

14.2%

10% 5%

2.9%

0.2%

0%

1.3%

-1.9%

-5% -10%

-7.6%

-2.2%

-5.7%

-15% -16.0% -17.0% -19.0%

-20%

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

-25%

2015კვ2

-21.5%

wyaro: saqstati

ლარის კურსის გაუფასურების შემდეგ იმპორტზე მოთხოვნა შემცირდა, რაც აისახა იმპორტის წლიურ კლებაში. ნიშანდობლივია, რომ იმპორტის შემცირება მეტწილად სამომხმარებლო საქონლის იმპორტის შემცირებამ განაპირობა. ამ ტიპის საქონელზე მოთხოვნის შემცირებაში თავისი წვლილი ეროვნული ბანკის გამკაცრებულმა მონეტარულმა პოლიტიკამაც შეიტანა, რამაც ბანკების მიერ სამომხმარებლო სესხების გაცემა შეაფერხა. პირველ კვარტალში სამომხმარებლო საქონლის იმპორტის შემცირების წვლილმა საერთო იმპორტის წლიურ შემცირებაში 8.3% შეადგინა, შუალედური საქონლის-7.4%, ხოლო საინვესტიციო საქონლის-1.2%.

‹‹ ლარის კურსის გაუფასურებამ იმპორტზე მოთხოვნა შეამცირა.

diagrama 7.3 importis wliuri cvlileba calkeuli sasaqonlo jgufebis mixedviT14 25% 20%

15% 10% 5% 0% -5%

-10% -15% -20%

საინვესტიციო საქონელი

შუალედური საქონელი

2016კვ1

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

-25%

სამომხმარებლო საქონელი

wyaro: saqstati

რეგიონში გართულებული ეკონომიკური მდგომარეობის გამო 2015 წელს ქვეყანაში ფულადი გზავნილების შემოდინება წინა წელთან შედარებით 25%ით შემცირდა. 2016 წლის პირველ კვარტალში კლების ტენდენცია შენარჩუნდა, თუმცა საბაზო ეფექტის გამო წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით კლება 13 14

C ჰეპატიტის სამკურნალო საშუალებების იმპორტის გარეშე.

C ჰეპატიტის სამკურნალო პრეპარატების იმპორტის გარეშე.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

‹‹ პირველ კვარტალში ევროკავშირიდან უფრო მეტი ფულადი გზავნილი შემოვიდა ვიდრე რუსეთიდან.

35

sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi

შენელდა და 4.9% შეადგინა. ქვეყნების მიხედვით რუსეთის ფედერაციიდან გზავნილები კვლავაც ყველაზე მეტია, თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ბოლო წლებში ამ ქვეყნის წილი მუდმივად მცირდებოდა, ხოლო ევროკავშირის ქვეყნების წილი იზრდება საერთო გზავნილებში. 2012 წელს რუსეთიდან ფულადი გზავნილების წილი 56%-ს შეადგენდა, ხოლო ევროკავშირისა და თურქეთის ჯამში 29%, 2015 წელს შესაბამისად 40% და 38%, 2016 წლის პირველი სამი თვის შედეგებით რუსეთზე 32%, ხოლო ევროკავშირსა და თურქეთზე გზავნილების 42% მოდის. ქვეყანაში შემოსულ ვიზიტორთა რაოდენობა 2016 წლის პირველი კვარტლის მიხედვით 15%-ით გაიზარდა. აღნიშნული ზრდა ძირითადად აზერბაიჯანიდან, რუსეთიდან და თურქეთიდან შემოსულებზე მოდის. მეზობელი ქვეყნებიდან ვიზიტორების წილი საერთო მაჩვენებლის 88.2%-ს შეადგენდა. ნიშანდობლივია, რომ ეს მონაცემი სტაბილურია და 2010-2015 წლებში 86-88% პროცენტის ფარგლებში მერყეობდა. უცხო ქვეყნების მოქალაქეთა რაოდენობა, რომელთაც საქართველოს სახელმწიფო საზღვარი გადმოკვეთეს 24 საათზე მეტი პერიოდით, პირველ კვარტალში წლიურად 16%-ით გაიზარდა. ამ ჯგუფის სტატისტიკა მნიშვნელოვანია, რადგანაც აქ მოიაზრებიან ტურისტები. საქართველოს, როგორც ტურისტული მიმართულების პოპულარულობის შესაფასებლად ასევე მნიშვნელოვანია ვიზიტორთა სტატისტიკა არამეზობელი ქვეყნებიდან. პირველ კვარტალში ვიზიტორთა რიცხვი ირანიდან დაახლოებით 4.5-ჯერ, ანუ 13.5 ათასით გაიზარდა, რაც ამ ქვეყნის მოქალაქეებისთვის უვიზო მიმოსვლის შემოღებას უკავშირდება. მომატებულია ნაკადი ევროკავშირიდან (4%), აშშ-დან (11%) და უკრაინიდან (20%). diagrama 7.4 Semomsvlel vizitorTa odenoba Tveebis mixedviT 900 800

ათასი კაცი

700 600 500 400 300

200 100

2011

2012

2013

2014

2015

დეკემბერი

ნოემბერი

ოქტომბერი

სექტემბერი

აგვისტო

ივლისი

ივნისი

მაისი

აპრილი

მარტი

თებერვალი

იანვარი

0

2016

wyaro: saqarTvelos turizmis erovnuli administracia

2015 წლის შედეგებით მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი წინა წელთან შედარებით 103 მილიონი დოლარით შემცირდა და 1,644 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა. შემცირების მიუხედავად მშპ-თან მიმართებით მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტმა 1.2პპ-ით მოიმატა და 11.8%-ს მიაღწია. დეფიციტის დაფინანსების მთავარი წყარო პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები იყო, რომლებმაც 1,347 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა. აქედან 44% ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობის სფეროში ინვესტიციებზე მოდის, საიდანაც უმეტესი წილი საქართველოზე გამავალ გაზსადენის პროექტს უკავშირდება. 14%-საფინანსო სექტორში, ხოლო 10% მშენებლობის სექტორში განხორციელებულ პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებზე მოდის. მეორე მხრივ, იმპორტი პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მნიშვნელოვანი შემადგენელია, შედეგად მიმდინარე ანგარიშის მაღალი დეფიციტი პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების შემოდინებით არის განპირობებული.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

‹‹ მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის დაფინანსების მთავარი წყარო პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებია.

36

CanarTi 2

CanarTi 2. realuri eqsporti da importi საგარეო შოკების განვითარებამ 2015 წელს ლარის კურსის გაუფასურება გამოიწვია. ზოგადად კურსის გაუფასურება დადებითად მოქმედებს ეკონომიკის კონკურენტუნარიანობაზე, იზრდება ექსპორტი და ამასთან ადგილი აქვს იმპორტის შემცირებას. საინტერესოა დაკვირვება თუ რა გავლენა იქონია ლარის გაცვლითი კურსის გაუფასურებამ საქართველოში რეალური ექსპორტ-იმპორტის დინამიკაზე. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურმა (საქსტატი) ცოტა ხნის წინ დაიწყო ეროვნული ანგარიშების კომპონენტების რეალური ზრდის გამოქვეყნება. თუმცა, აღნიშნული მონაცემები წლიური სიხშირისაა და ამასთან, 3-4 კვარტალის დაგვიანებით ქვეყნდება. ვიდრე დანახარჯების მიხედვით მშპ-ს ოფიციალური რეალური მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი კვარტალური სიხშირით, იმისათვის რომ შეფასდეს აღნიშნული გაუფასურების გავლენა ექსპორტსა და იმპორტზე, ეროვნულმა ბანკმა შეიმუშავა სატელიტური მოდელი რეალური ეროვნული ანგარიშების კომპონენტების მოდელი (RNA), რომელიც კვარტალური სიხშირით ახდენს რეალური კომპონენტების შეფასებას ოფიციალური ნომინალური მონაცემების გამოქვეყნებისთანავე. მოდელის შეფასების შედეგად მიიღება რეალური მთლიანი შიდა პროდუქტის კომპონენტები. მათ შორის რეალური საქონლისა და მომსახურების იმპორტისა და რეალური საქონლისა და მომსახურების ექსპორტის ისტორიული მწკრივები კვარტალური პერიოდულობით. რეალური კომპონენტების შეფასება ორ ეტაპად ხდება. პირველ ეტაპზე, მოდელის გამოყენებით ფასდება თითოეული კომპონენტის დეფლატორი, ხოლო მეორე ეტაპზე, ოფიციალური ნომინალური მონაცემებისა და შეფასებული დეფლატორების გამოყენებით ხდება რეალური კომპონენტების მიღება. მოდელში გათვალისწინებული დამატებითი შეზღუდვები მოდელის შედეგების საქსტატის ყოველწლიურ მონაცემებთან თავსებადობას უზრუნველყოფს. მოდელში თითოეული კომპონენტის დეფლატორს თავისი განტოლება აქვს. ექსპორტის დეფლატორი დამოკიდებულია მშპ-ს დეფლატორზე და სამომხმარებლო ფასების ინფლაციაზე. რაც შეეხება იმპორტის დეფლატორს, მისი დათვლა მოდელის გარეთ ხდება და თავად მოდელში ავტორეგრესიული განტოლებით არის წარმოდგენილი. კერძოდ, იმპორტის დეფლატორი წარმოადგენს სასაქონლო და არასასაქონლო იმპორტის ფასების შეწონილ ჯამს, სადაც წონები საქართველოს იმპორტში არსებული შესაბამისი წონებია. სასაქონლო ფასებისთვის გამოიყენება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის სასაქონლო ფასების ინდექსი (All Commodity Price Index). არასასაქონლო ფასების შეფასება კი ხდება ეფექტური უცხოური ინფლაციით. ეფექტური უცხოური ინფლაცია წარმოადგენს საქართველოს ძირითადი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების სფი ინფლაციების შეწონილ ჯამს, სადაც წონები შეესაბამება თითოეული ქვეყნის წილს საქართველოს არასასაქონლო იმპორტში. ეს სავაჭრო ქვეყნებია: აშშ, ევროკავშირი, რუსეთი, უკრაინა, თურქეთი და ჩინეთი. ამ ქვეყნების საერთო წილი საქართველოს არასასაქონლო იმპორტში 2013-2015 წლებში დაახლოებით 75%ს შეადგენდა. მოდელის შესაფასებლად ხდება პარამეტრების კალიბრაცია და კალმანის ფილტრის გამოყენებით მიიღება კომპონენტების დეფლატორები. ნომინალურ კომპონენტების დეფლირებით კი მიიღება რეალური მშპ-ს რეალური კომპონენტების ისტორიული მწკრივები. რეგისტრირებული საქონლის ექსპორტ-იმპორტის რეალური ცვლილების შეფასებისათვის საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ ხდება ასევე ალტერნატიული მეთოდის გამოყენებაც. კერძოდ, ექსპორტისა და იმპორტის ფასების ინდექსების შეფასება ხდება ყოველ თვიური სიხშირით რეგისტრირებული ვაჭრობის მონაცემთა ბაზიდან ცალკეულ სასაქონლო ფასებზე დაკვირვების საფუძველზე და ამ ინდექსების გამოყენებით ექსპორტისა და იმპორტის დეფლირება რეალური ცვლილების მისაღებად. ინდექსის შეფასებისათვის ექსპორტირებული და იმპორტირებული საქონელიდან ხდება ერთობლიობის შერჩევა, რომელიც თითოეულ თვეში მოიცავს მთლიანი ბრუნვის რაც შეიძლება მეტ წილს. საქართველოს ექსპორტი კონცენტრირებულია, ამიტომ შეირჩა წამყვანი 45 საქონელი, რომელიც მთლიანი ექსპორტის დაახლოებით 75-85%ს შეადგენს. ანალოგიურად, იმპორტისათვის შეირჩა 562 საქონელი (უფრო მეტი ვიდრე ექსპორტისთვის, რადგან იმპორტი ექსპორტის მსგავსად კონცენტრირებული არ არის), რომლებიც გაანგარიშების პერიოდის მანძილზე საშუალოდ მთლიანი იმპორტის უდიდესი ნაწილი, 65-75%-ია. ინდექსის აგებისას გამოიყენება საბაზისო ინდექსის მეთოდი, წონები იცვლება ყოველწლიურად და გამოითვლება, როგორც წლიური საშუალო. თავდაპირველად თითოეული საქონლის ფასების ინდექსი აიგება თითოეული წლისთვის ცალ-ცალკე და საბაზო პერიოდი იქნება , სადაც y არის წელი, m - თვე, i საქონლის კოდი/ნომერი, ხოლო P ფასი. წინა წლის დეკემბერი: შემდეგ გამოითვლება შეწონილი საშუალო: , სადაც Wi არის i საქონლის წონა (წლიური საშუალო). საბოლოო ეტაპზე ხდება თითოეული წლის ინდექსების გადაბმა, რადგან თითოეული წლისთვის საბაზისო პერიოდი წინა წლის დეკემბერია: . ზემოთ აღწერილი ორი მეთოდის საფუძველზე შეფასებული რეალური ცვლილებები მოცემულია ქვემოთ მოყვანილ დიაგრამებზე. მიღებული შედეგები ნათლად ადასტურებს გაცვლითი კურსის კორექტირების გავლენას და შედეგად, კონკურენტუნარიანობის გაუმჯობესებას. ზრდის ტენდენციით ხასიათდება როგორც საქონლისა და მომსახურების, ისე რეგისტრირებული საქონლის რეალური ექსპორტი (იხ. დიაგრამა 7.5). სახეზეა ასევე დადებითი ტენდენციები რეალური იმპორტის ცვლილებაში. 2015 ბოლოსათვის შემცირდა საქონლისა და მომსახურების რეალური იმპორტის ზრდის ტემპი, ხოლო რაც შეეხება რეგისტრირებული საქონლის რეალურ იმპორტს, ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანი კლების ტემპები დაფიქსირდა (იხ. დიაგრამა 7.6).

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

37

CanarTi 2

diagrama 7.5 eqsportis wliuri realuri cvlileba 30% 20% 10% 0%

-10% -20% -30% -40% -50%

2014კვ1

2014კვ2

2014კვ3

2014კვ4 RNA

2015კვ1

2015კვ2

2015კვ3

2015კვ4

2016კვ1

დეტალური

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

diagrama 7.6 importis wliuri realuri cvlileba 25% 20% 15% 10% 5%

0% -5% -10% -15%

2014კვ1

2014კვ2

2014კვ3

2014კვ4 RNA

2015კვ1

2015კვ2

2015კვ3

2015კვ4

2016კვ1

დეტალური

wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

38

erToblivi gamoSveba da Sromis bazari

8. erToblivi gamoSveba 8.1 gamoSveba 2015 წლის მეოთხე კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდამ წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით 2.9%, ხოლო მთლიანად 2015 წელს 2.8% შეადგინა. მეოთხე კვარტალის ზრდაში ყველაზე დიდი წვლილი მომსახურების დარგებმა შეიტანა – 1.9 პროცენტული პუნქტი, ინდუსტრიულმა დარგებმა–0.6 პ.პ, ხოლო სოფლის მეურნეობამ–0.3 პ.პ. მომსახურების დარგებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი წვლილი მოდის უძრა­ ვი ქონებით ოპერაციებზე, იჯარასა და კომერციულ მომსახურებაზე, რომელიც მეოთხე კვარტალში 8.5% გაიზარდა და მისი წვლილი მშპ-ს ზრდაში 0.4 პ.პ. იყო. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში ამ დარგში, სადაც დიდი ნაწილი უძრავი ქონების სააგენტოების გამოშვებაზე მოდის, მაღალი ზრდა ფიქსირდება. ეს ფაქტი კავშირშია ბინათმშენებლობების მაღალ აქტივობასთან და, აქედან გამომდინარე, უძრავი ქონების ბაზრის გაფართოებასთან. მნიშვნელოვანი მატება დაფიქსირდა ასევე კომუნალურ, სოციალურ და პერსონალურ მომსახურებაში, რაც მოიცავს საინფორმაციო საშუალებებსა და სათამაშო ბიზნესს (ზრდა 8.9%; წვლილი ზრდაში 0.3 პ.პ.). ტრადიციულად მაღალი იყო ზრდა საფინანსო საქმიანობაში (ზრდა 8.4%; წვლილი მშპ-ს ზრდაში 0.3 პ.პ.). გაზრდილმა ვიზიტორების ნაკადმა დადებითად იმოქმედა და, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვანი ბიძგი მისცა რესტორნებისა და სასტუმროების გამოშვების ზრდას (ზრდა 8.8%, წვლილი მშპ-ს ზრდაში-0.2 პ.პ). აღსანიშნავია ეკონომიკის ყველაზე მსხვილი დარგის, ვაჭრობის შემცირება მეოთხე კვარტალში 1.8%-ით. 2013-2014 წლებში ვაჭრობის დარგი 5-6%-ით იზრდებოდა, ხოლო 2015 წელს ეს დარგი 0.3%-ით შემცირდა.

2015 წლის მეოთხე კვარტალში ინდუსტრიული დარგებიდან ყველაზე მეტად, 12.2%-ით, მშენებლობის სექტორი გაიზარდა. მშენებლობის წვლილმა საერთო ზრდაში 0.7 პ.პ შეადგინა. მშენებლობის დარგის ზრდაში ყველაზე მნიშვნელოვანი წვლილი ახალი გაზსადენის მშენებლობაზე მოდის, თუმცა აქტივობა მაღალი იყო, როგორც მთავრობის მიერ დაფინანსებულ ინფრასტრუქტურულ პროექტების, ასევე კერძო მშენებლობების მიმართულებით. უმთავრესად ოქროს მოპოვების მნიშვნელოვან ზრდას უკავშირდება სამთომომპოვებელი მრეწველობის 23.5%იანი მატება, რითაც ამ სექტორის წვლილი მშპ-ს ზრდაში 0.2% პ.პ.-ით განისაზღვრა. ჯერ ისევ სუსტი საგარეო მოთხოვნის ფონზე, წლევანდელი დამამუშავებელი მრეწველობის გამოშვება, სადაც მაღალია საექსპორტო პროდუქციის წილი, მეოთხე კვარტალშიც 4.6%-ით ჩამორჩა წინა წლის შესაბამისი პერიოდის დონეს. diagrama 8.1 ekonomikis ZiriTadi mimarTulebebis wvlilebi mSp-is zrdaSi

‹‹ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტი წლიურად 2.9%-ით გაიზარდა, უმთავრესად მომსახურების დარგების ზრდის ხარჯზე.

‹‹ მომსახურების დარგების ზრდა უმთავრესად მშენებლობამ და უძრავი ქონებით ოპერაციებმა უზრუნველყო.

‹‹ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში დამამუშავებელმა მრეწველობამ უარყოფითი წვლილი შეიტანა ეკონომიკურ ზრდაში.

10%

0.3% 0.9% 1.9%

0.2% 0.9%1.3%

0.2% 0.6% 1.7%

2015კვ1

2015კვ2

2015კვ3

2015კვ4 0.3% 0.6% 1.9%

0.2%-0.4%

2.0%

3.5% 2014კვ4

ინდუსტრიული დარგები

1.9% 0.1% 2014კვ3

1.6% 0.1% 2014კვ2

1.7% 0.1% 2014კვ1

2.2% 0.7%

2013კვ4

-0.1% 0.9% 0.8%

2013კვ2

-1.0% 1.0% 1.4%

0.7% 0.2% 1.5% 2013კვ1

სოფლის მეურნეობა

2013კვ3

0.4% -0.3% 3.1% 2012კვ4

3.5%

5.4%

4.7%

5.6% 2.6%

6.5%

2012კვ3 -0.5%

2012კვ1

-2%

2.4%

0%

2012კვ2 -0.5%

2%

3.1%

4%

0.1%

6%

3.6%

8%

მომსახურება

wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli banki

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

39

erToblivi gamoSveba da Sromis bazari

დამამუშავებელმა მრეწველობამ ყველაზე დიდი უარყოფითი წვლილი -0.4% შეიტანა მშპ-ს ზრდაში. წლის ბოლო კვარტალში მოიმატა სოფლის მეურნეობის ზრდის მაჩვენებელმა და 4.1% შეადგინა, სოფლის მეურნეობის წვლილი მშპ-ს ზრდაში 0.3 პპ-ს უტოლდება.

‹‹ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში მოიმატა სოფლის მეურნეობის ზრდის მაჩვენებელმა.

8.2 Sromis bazari 2015 წლის მეოთხე კვარტალში, შრომის პროდუქტიულობის ზრდის ტემპი შემცირდა. ქვეყნის ეკონომიკაში ერთ დასაქმებულზე წარმოებული რეალური დამატებითი ღირებულება, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 1.6%ით გაიზარდა. აღნიშნულ პერიოდში, შრომის ნაყოფიერება სოფლის მეურნეობაში წლიურად 4.1%-ით გაიზარდა, რაც წინა კვარტალის მონაცემს დაახლოებით 2 პროცენტული პუნქტით ჩამორჩება. ინდუსტრიულ დარგებში კლების ტემპი 4 პროცენტული პუნქტით გაიზარდა და 4.3% შეადგინა. ექსპორტის კლების ფონზე აღნიშნული მოსალოდნელი იყო. რაც შეეხება მომსახურების სფეროებს, წინა კვარტალში დაფიქსირებული შემცირების შემდგომ, შრომის მწარმოებლურობა წლიურად 2.2%-ით გაიზარდა.

‹‹ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში ეკონომიკაში შრომის პროდუქტიულობის ზრდა 1.6 პროცენტამდე შემცირდა. მწარმოებლურობის ზრდის ტემპის შემცირება ინდუსტრიულ დარგებში დაფიქსირებული კლების შედეგია.

cxrili 8.1 2015 wlis IV kvartalSi erT dasaqmebulze warmoebuli realuri damatebuli Rirebulebis wliuri zrda შრომის მწარმოებლურობის ზრდა, %

სოფლის მეურნეობა და მეთევზეობა

4.1%

ინდუსტრიული დარგები

-4.3%

მომსახურების დარგები

2.2%

სულ, ბიზნეს სექტორში

1.6% wyaro: saqarTvelos erovnuli banki

ეკონომიკის სექტორების დონეზე ანალიზის მიხედვით, მრეწველობაში შრომის პროდუქტიულობამ 7.5%-ით იკლო. საპირისპიროდ, წლიურად 7.1%ით გაიზარდა შრომის მწარმოებლურობა მშენებლობაში. აღსანიშნავია, რომ 2015 წლის მეოთხე კვარტალში პროდუქტიულობამ 4.0%-ით იკლო ვაჭრობის სექტორში. ასევე, შემცირებას ჰქონდა ადგილი სასტუმროებისა და რესტორნების ბიზნესსა და ფინანსურ შუამავლობაში.

‹‹ შრომის მწარმოებლურობა შემცირდა მრეწველობაში. მატება დაფიქსირდა მშენებლობის სექტორში.

2015 წლის მეოთხე კვარტალში, ქვეყანაში დაქირავებით დასაქმებულთა ხელფასების ზრდის ტემპმა წლიურად 6.5% შეადგინა, რაც წინა კვარტალთან შედარებით 2.9 პროცენტული პუნქტით ნაკლებია. საქსტატის ბოლო მონაცემების მიხედვით, ეროვნულ ეკონომიკაში დაქირავებით დასაქმებული პირის საშუალო თვიური ხელფასი 1,012 ლარს უტოლდება.

‹‹ დაქირავებით დასაქმებულთა ხელფასები წლიურად 6.5%-ით გაიზარდა.

სექტორების მიხედვით ანალიზი გვიჩვენებს, რომ ხელფასების წლიური ზრდის მაღალი ტემპები იკვეთება „სოფლის მეურნეობის“, „მეთევზეობის“, „სამთომოპოვებითი მრეწველობის“, „მშენებლობის“ და „ოპერაციები უძრავი ქონებით, იჯარა და მომხმარებლისათვის მომსახურების გაწევის“ დარგებში. 2015 წლის მეოთხე კვარტალში ხელფასების შემცირებას ჰქონდა ადგილი მხოლოდ „ელექტროენერგიის, აირისა და წყლის წარმოების და განაწილების“ დარგში.

cxrili 8.2 2015 wlis mesame IV kvartalSi daqiravebiT dasaqmebulTa saSualo Tviuri nominaluri xelfasis wliuri zrda ნომინალური ხელფასის ზრდა, %

სოფლის მეურნეობა, ნადირობა და სატყეო მეურნეობა

25.7%

თევზჭერა, მეთევზეობა

66.2%

სამთომოპოვებითი მრეწველობა

15.4%

დამამუშავებელი მრეწველობა

6.2%

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

40

erToblivi gamoSveba da Sromis bazari

ნომინალური ხელფასის ზრდა, %

ელექტროენერგიის, აირისა და წყლის წარმოება და განაწილება

-1.9%

მშენებლობა

13.5%

ვაჭრობა; ავტომობილების, საყოფაცხოვრებო ნაწარმისა და პირადი მოხმარების საგნების რემონტი

0.0%

სასტუმროები და რესტორნები

7.5%

ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა

1.1%

საფინანსო შუამავლობა

7.0%

ოპერაციები უძრავი ქონებით, იჯარა და მომხმარებლისათვის მომსახურების გაწევა

14.2%

სახელმწიფო მმართველობა

6.6%

განათლება

6.7%

ჯანმრთელობის დაცვა და სოციალური დახმარება

7.9%

კომუნალური, სოციალური და პერსონალური მომსახურების გაწევა

16.4%

სულ, ეკონომიკაში

6.5% wyaro: saqstati

მთლიანობაში, 2015 წლის მეოთხე კვარტალში, შემცირდა ეკონომიკაში დასაქმებულთა შრომის პროდუქტიულობის და ხელფასების წლიური მატება. ამის ფონზე, იკლო პროდუქციის ერთეულზე პერსონალის ხარჯის15 წლიურმა ზრდამ და პერიოდის ბოლოსათვის 4.8% შეადგინა, რაც შრომის ბაზრის მხრიდან ფასებზე ზეწოლას ვერ წარმოქმნის.

‹‹ პროდუქციის ერთეულზე პერსონალის ხარჯის წლიური ზრდა შემცირდა.

diagrama 8.2 Sromis produqtiuloba, daqiravebulTa saSualo Tviuri xelfasi da produqciis erTeulze personalis xarji, 20092015 wlis IV kvartali (wliuri procentuli cvlileba) 20% 15% 10% 5%

0% -5% -10%

საშუალო ხელფასი

პროდუქტიულობა

2015კვ4

2015კვ3

2015კვ2

2015კვ1

2014კვ4

2014კვ3

2014კვ2

2014კვ1

2013კვ4

2013კვ3

2013კვ2

2013კვ1

2012კვ4

2012კვ3

2012კვ2

2012კვ1

2011კვ4

2011კვ3

2011კვ2

2011კვ1

2010კვ4

2010კვ3

2010კვ2

2010კვ1

2009კვ4

2009კვ3

2009კვ2

2009კვ1

-15%

პროდუქციის ერთეულზე პერსონალის ხარჯი

wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli banki

15 ეს იგივეა, რაც ხელფასებზე გაწეული დანახარჯი, როგორც მთლიანი რეალური დამატებითი ღირებულების (ანუ მშპ-ის) წილი.

saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · maisi 2016

41