Jaarverslag 2013 het Nationale Toneel by Toneel Nationale

jaarverslag 2013

Inhoud De brug bouwen terwijl je er over loopt

het Nationale Toneel 05 Voorstellingen 06 Marketing & Communicatie 26 Talentontwikkeling 28 Development 29 Personeel & Organisatie 31 NTjong 33 Een stevig basiskamp 34 Voorstellingen 35 Marketing & Communicatie 43 Internationalisering 44 Talentontwikkeling 44 Educatie

Bestuur en governance

Medewerkers 56 Bestuursverslag 60 Algemeen 60 Verslagjaar 65 Exploitatierekening 69

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

De brug bouwen terwijl je er over loopt En dan is het 2013. Al die hooggestemde ambities en prachtige volzinnen uit het beleidsplan voor een nieuwe kunstenplanperiode, moesten nu het echte leven in. We zetten een nieuwe koers in - soms tegen de stroom in – en staken onze nek uit. Dat deden we met vijftien voorstellingen, inclusief die van NTjong, die raken aan de grote vraagstukken in de samenleving en waarbij we ons afzetten tegen onverschilligheid en cynisme. En dat in een jaar waarin veel gesproken werd over de economische crisis, over afnemende bezoekersaantallen en een overaanbod. Is dat niet de goden verzoeken? Wij dachten van niet. Juist in deze tijd is het noodzakelijk te investeren in vernieuwende, onderhoudende en indrukwekkende voorstellingen en juist nu moeten we midden in de samenleving staan. In dit jaarverslag leggen we daarover verantwoording af. Ik beperk me hier tot een paar hoogtepunten. Een daarvan is natuurlijk de start van NTjong in 2013. We hebben de waterscheiding tussen theater voor volwassenen en voor jeugd doorbroken met als doel toptheater te maken voor kinderen en jongeren om ze zo op school, in de theaters en in de stad de liefde voor theater bij te brengen. Door NTjong kunnen we het Nationale Toneel meer ‘streetwise’ maken en nog gerichter educatie aanbieden. Wij investeren in talentontwikkeling en beschouwen dat als kerntaak van een groot BIS-gezelschap. We hebben ons acteursensemble uitgebreid met vier jonge acteurs en een jonge regisseur. In Nieuwspoort bracht deze nieuwe generatie dit najaar politiek Den Haag in kaart met een onderzoek in de coulissen van de macht. Het is een prachtig voorbeeld van hoe we talentontwikkeling verbinden met artistiek, maatschappelijk en cultureel engagement.

We zijn natuurlijk blijven reizen door het land, maar zijn ons ook meer gaan concentreren door vaker te spelen in minder theaters, de zogenaamde kerntheaters. Dat heeft de herkenbaarheid van het Nationale Toneel vergroot en de band met het bestaande publiek in het land versterkt. Natuurlijk bereikten we ook veel nieuwe geïnteresseerden. Met tien tot twaalf kernt heaters zijn we – vaak nog zoekend - nieuwe partnerschappen vorm aan het geven. 2013 was ook het jaar waarin we onder de naam Babel zijn gestart met spannende, nieuwsgierige avonden over cultuur, politiek en maatschappij. We zochten naar De Ideale Bestuurder, spraken over vraagstukken van dood en leven rond Het stenen bruidsbed en Laura van Dolron sprak met haar gasten over utopie en godsvrucht. Het realiseren van ambities vraagt ook om een doelmatige bedrijfsvoering en het investeren in een sterke, professionele organisatie. We zijn trots op de inzet van onze mensen. De precieze en vasthoudende sponsorbenadering samen met de Koninklijk Schouwburg leidt tot nieuwe allianties met het bedrijfsleven. Het gonst bij het Nationale Toneel van de ontwikkelingen. Des te belangrijker is het om ons bestaansrecht goed voor ogen te houden. We willen toptoneel maken, omdat het de kunstvorm is die de wereld het best weerspiegelt. We denken dat de goden ons goed gezind waren in 2013. We hebben daar ook hard en geïnspireerd aan gewerkt. Daar gaan we in 2014 graag mee door, samen met onze partners en, natuurlijk, ons publiek.

Walter Ligthart Zakelijk directeur

Het Nationale Toneel heeft een landelijke opdracht maar voelt zich ook een echt stadsgezelschap. Met de twee huispodia - de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui - werken we intensief samen rond programmering, educatie, sponsoring en ondersteunende diensten. Met hen nemen we het voortouw bij het versterken van het toneelklimaat in de stad. Samenwerking is een sleutelbegrip bij het Nationale Toneel. In 2013 hebben we met NTGent twee coproducties gemaakt, een verbond waarbij twee grote Europese gezelschappen hun krachten bundelen. Ook werkten we samen met het Letterkundig Museum rond de voorstelling Het stenen Bruidsbed naar het boek van Harry Mulisch. Dat leverde een prachtige tentoonstelling op over de alchemie van Mulisch en een educatieve website. Met Campus Den Haag onderzochten we corruptie en politieke moraal aan de hand van De ideale man.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Speeldrift (première 7 februari 2013)

Tekst Juli Zeh Vertaling John Breeschoten Bewerking Rik van den Bos in samenwerking met Casper Vandeputte Dramaturgie Pol Eggermont Decorontwerp Pascal Leboucq Kostuumontwerp Rebekka Wörmann Lichtontwerp Casper Leemhuis Coproductie Toneelschuur Producties

Rolverdeling Höfi/moeder Smutek Ada Alev

Tamar van den Dop Stefan de Walle Mariana Aparicio Torres Vincent van der Valk

Synopsis Ada komt als nieuwe leerling op een vooraanstaande middelbare school terecht. Haar intelligentie en het feit dat ze de rest van de wereld burgerlijk en dom vindt, maakt haar direct tot buitenstaander. Alleen in klas genoot Alev treft ze een zielsverwant. Samen zien ze de wereld als een door God verlaten speelplaats. Ze gebruiken de naïef-optimistische gymleraar Smutek om hun filosofie in de praktijk te onderzoeken. Hij ontpopt zich als een willige pion in een gevaarlijk en erotisch geladen spel. Maar dan barst de bom. Hoe kun je rechtspreken over mensen die zich buiten de maatschappij hebben geplaatst en geen enkele norm of waarde erkennen?

Motivatie

dramaturgische ondersteuning en adviezen. Productie, verkoop en marketing van de voorstelling zijn uitgevoerd door Toneelschuur Producties.

Realisatie Speeldrift is een complexe ideeënroman van Julie Zeh over de wereld na 9/11. Het bleek geen eenvoudige opgave om deze rijkdom te vangen in een helder toneelscript. In de repetitiefase is daarom nog veel werk aan het script verzet en werd de beoogde raamvertelling geschrapt. Ook het eigen maken van het toneelbeeld, een vlak van ruim honderd houten stoelen, ging niet vanzelf. Uiteindelijk werden die barrières overwonnen, met een heldere, scherpe voorstelling als resultaat.

Pers • Theaterkrant: “Opnieuw schuwt Casper Vandeputte de grote thema’s niet. Na De ziekte die jeugd heet en somedaymyprincewill.com maakt hij met Speeldrift een filosofische voorstelling waarin hij de moraal van de moderne maatschappij aan de kaak stelt [...] Met vier sterke acteurs, een verrassende vormgeving en de nodige humor levert hij opnieuw een stuk van hoog niveau af.” • Trouw: “Het zijn interessante vragen die Speeldrift oproept over moraal, recht en zingeving en over hoe wankel die mentale bouwwerkjes zijn als er op de juiste manier tegenaan wordt geschopt.” • Volkskrant: “Vandeputte toont zich intussen niet alleen een goed acteursregisseur, maar ook een heldere verteller. De tekst is deels verhalend, deels in dialogen, in een mooie afwisseling. Het is literair theater zonder saai te worden. Sterker nog: het is spannend en leerzaam tegelijk.”

Casper Vandeputte volgde tot 2013 een meerjarig makerstraject bij Toneelschuur Producties. Op basis van eerdere voorstellingen die hij hier en bij het Huis van Bourgondië maakte, was hij in gesprek met het Nationale Toneel over een meerjarig traject voor talentontwikkeling per augustus 2013. Tijdens deze gesprekken bleek dat de beoogd coproducent voor Speeldrift gedwongen was zich terug te trekken. Daarop heeft het Nationale Toneel deze rol overgenomen. In de praktijk kwam de coproductie neer op het leveren van een acteur uit het ensemble (Stefan de Walle), het helpen realiseren van voldoende speelbeurten en

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Stefan de Walle

Stefan de Walle, Vincent van der Valk en Mariana Aparicio Torres

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Strange Interlude (première 9 maart 2013)

Tekst Eugene O’Neill Regie Johan Doesburg Dramaturgie Karim Ameur Decorontwerp Tom Schenk Kostuumontwerp Rien Bekkers, Iris Elströdt (redesign) Lichtontwerp Reinier Tweebeeke in samenwerking met Jan Harm Wagner Video Judith Hofland

Rolverdeling Charlie Marsden Henry Leeds Nina Leeds Ned Darrell Sam Evans Amos Evans Gordon Evans Madeline Arnold

Jappe Claes Hans Croiset Ariane Schluter Mark Rietman Dries Vanhegen Nettie Blanken Kay Greidanus Barbara Sloesen

Synopsis Nina Leeds verliest in de Eerste Wereldoorlog haar grote liefde, Gordon Shaw, die als piloot in de nadagen van de oorlog wordt neergehaald. Zijn vroege dood hangt als een schaduw over de levens van de personages in Strange Interlude. Negen bedrijven lang volgen we Nina Leeds in 35 jaar van haar leven. Tijdens deze jaren cirkelen drie mannen om haar heen: de oude huisvriend Charlie Marsden, echtgenoot Sam Evans en minnaar Ned Darrell. Wanneer na verloop van tijd de herinnering aan Gordon Shaw is vervaagd, kan de liefdesdans tussen Nina en haar mannen beginnen. Maar dan blijken verschillende grote verlangens onverzoenbaar: in onze relaties ontvluchten we de hectiek van het bestaan, maar het moet wel spannend blijven in het leven.

Motivatie Tien jaar geleden was deze voorstelling een groot succes. Hij werd genomineerd voor de Louis d’Or en de Theo d’Or. Die laatste prijs voor de beste vrouwelijke hoofdrol werd gewonnen door Ariane Schlüter. Helaas was de voorstelling destijds maar door weinigen gezien. Reden voor artistiek leider Theu Boermans om deze voorstelling een tweede leven te gunnen. De herneming paste ook in Boermans’ streven een toneelbibliotheek in

te richten van producties die niet na een seizoen uitge speeld zijn. Deze parabel over de uitholling van de ziel door een blind geloof in het kapitalistische systeem was deze keer misschien nog wel actueler dan tien jaar geleden.

Realisatie De voorstelling werd destijds gemaakt voor de kleine en middenzalen zonder lijsttoneel. Dit keer werd hij uitgebracht in de grote schouwburgen met lijst. Dat maakte de reprise meer dan een eenvoudige herha lingsoefening. Voor de grote zaal werd er door Tom Schenk in samenwerking met Judith Hofland een even eenvoudig als spectaculair beeldconcept ontwikkeld. Vier van de acht rollen moesten opnieuw bezet worden. In de redelijk korte repetitieperiode moesten Nettie Blanken, Hans Croiset, Kay Greidanus en Barbara Sloesen zich voegen in een bestaande voorstelling en tegelijkertijd een eigen stempel proberen te drukken op de personages. Uiteindelijk slaagde iedereen erin van de voorstelling meer dan een simpele herhaling van zetten te maken.

Pers • NRC: “In het theater zie ik weer een vrouw die leeft met een spook: de verloofde die als oorlogsheld is gesneuveld en die ze blijft beminnen. Ze is de spil van Strange Interlude, het toneelstuk van Eugene O’Neill. Johan Doesburg regisseerde de vrouw alsof hij haar hypnotiseerde en Ariane Schluter speelt haar meesterlijk.” • Den Haag Centraal: “Met een groot naturel, in een subtiel veranderende manier van lopen, staan en praten weet Ariane Schluter dat tijdsverschil te overbruggen en bijna ongemerkt toch ouder te worden.” […] Jappe Claes en Mark Rietman zijn schitterend in de manier waarop zij met die aangescherpte terzijdes omspringen.” • Friesch Dagblad: “Het Nationale Toneel heeft met deze O‘Neill een fysieke en tekstuele topprestatie afgeleverd.” • Theaterkrant: “Johan Doesburg regisseerde Strange Interlude tien jaar geleden in de kleine zaal en bouwde de productie probleemloos om voor de grote zaal. Hij concentreert zich daarbij op het acteren en dat werkt voortreffelijk, mede dankzij de sterke cast. Het maakt Strange Interlude tot een waar acteerfeest.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Jappe Claes en Ariane Schluter

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Het stenen bruidsbed (première 1 juni 2013)

Tekst Harry Mulisch Bewerking Stefan Bachmann, Felicitas Zürcher Vertaling Tom Kleijn Regie Johan Doesburg Dramaturgie Rezy Schumacher Decorontwerp Bernhard Hammer Kostuumontwerp Sabine Snijders Lichtontwerp Reinier Tweebeeke in samenwerking met Jan Harm Wagner Livemuziek en klankontwerp Harry de Wit Video Peter Wilms, Marita Ruyter

Realisatie

Rolverdeling Norman Corinth Hella Viebahn Alexander Schneiderhahn/Archie Ludwig/Frank Slachtoffer bombardement/Harry Slachtoffer bombardement/Verteller Eugène/Karin/Verteller Günther/Patrick

Jeroen Spitzenberger Tamar van den Dop Stefan de Walle Pieter van der Sman Vincent Linthorst Antoinette Jelgersma Sallie Harmsen Bram Suijker

Synopsis Het is 1956. Norman Corinth, een tandarts uit Baltimore, neemt op uitnodiging van de Deutsche Demokratische Republik deel aan een internationaal tandartsencongres in Dresden: de stad, die hij elf jaar eerder heeft meehelpen vernietigen. Zijn bommen werper werd toen net voorbij Dresden neergeschoten. Hij overleefde en werd opgelapt door de Russen. Op zoek naar een antwoord op het precieze waarom van deze reis, wordt het tandartscongres bijzaak voor hem. Hij doolt door Dresden. Hij ontmoet mensen die net zulke levendige herinneringen aan die fatale nacht hebben als hij. Maar wie is slachtoffer, wie is dader, wie is overwinnaar? Wat is waarheid?

Motivatie Op 30 oktober 2010 stierf Harry Mulisch, de laatste van ‘de grote vijf’. Het Nationale Toneel wilde met de

toneelbewerking van zijn vroege meesterwerk Het stenen bruidsbed het betoverende universum van een van Nederlands grootste schrijvers zichtbaar maken. Norman Corinth staat voor de moderne, westerse mens, die zijn naaste zou moeten liefhebben, maar in plaats daarvan een stad bombardeert en schaterend vluchtelingen mitrailleert. Mulisch laat in Het stenen bruidsbed zien dat ‘de goede oorlog’ niet bestaat. Verschillende historici bestempelen de moral bombing van de bevolking van Dresden achteraf als een oorlogsmisdaad. Toch wordt er nog steeds naar dit middel gegrepen om een regimewissel af te dwingen, zoals in Afghanistan en recentelijk in Libië en Syrië.

Het bewerken van een meesterwerk uit de Nederlandse literatuur naar een toneelvoorstelling is de specialiteit van regisseur Johan Doesburg. Zijn toneelbewerkingen van Tirza en van De Prooi waren een doorslaand succes. Voor de voorstelling werd gebruik gemaakt van de bewerking die regisseur Stefan Bachmann voor het theater in Dresden had gebruikt. De voorstelling had een hoog tempo. De scènes waren kort en volgden elkaar snel op. Twee vertellers namen om beurten een beschrijving of een terzijde voor hun rekening en gaven de personages soms gedachten mee. Decorontwerper Bernhard Hammer slaagde erin om de kosmos van Harry Mulisch, waarin wederopbouw en vernietiging naast elkaar bestaan, krachtig te verbeelden. Videobeeld werd op een impressionistische manier gebruikt om situaties te omkaderen, Harry de Wit maakte livemuziek. Al die elementen tezamen gaven je het gevoel naar een soort live graphic novel te kijken.

Pers • Telegraaf: “De prima spelende acteurs […] balanceren op een onaffe houten vloer waaronder honderden schedels schuilgaan. Aangevuld met de door Harry de Wit gecomponeerde en live gespeelde klankmuur is dat een (onheilspellend) genot voor oog en oor.” • Trouw: “ …als de vertellers afstand nemen en de acteurs de vrijheid krijgen om voluit mooi te spelen, ontstaat er sprankelend, spannend toneel. De confrontatie tussen Corinth (Jeroen Spitzenberger) en de vermeende ex-nazi Schneiderhahn (een briljant spelende Stefan de Walle) is dan ook het hoogtepunt van de avond.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Antoinette Jelgersma, Tamar van den Dop en Jeroen Spitzenberger

• De Groene Amsterdammer: “De ene verteller is Antoinette Jelgersma, een toneelspeelster met een van God gegeven episch talent, een mengeling van lichte ironie, nuchtere distantie en het vermoeden van ontzetting over wat ze ziet en waarover ze vertelt. De andere is Sallie Harmsen. Ik geloof dat ik Sallie Harmsen nog niet eerder heb zien spelen. Ze is een zeer groot talent.” • De Gelderlander “Acteur Jeroen Spitzenberger brengt de gekwelde verscheurdheid van tandarts Norman Corinth overtuigend tot leven, oorlogsheld én moordenaar, wanhopig op zoek naar iemand op wie hij zijn schuld kan afwentelen. […] Erg mooi is ook Tamar van den Dop, die een robuuste en tegelijk kwetsbare Hella Viebahn neerzet.” • Publieksreacties “We hebben vanavond in Sittard genoten van jullie spel. Geweldig.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Vals (Nederlandse première 18 september 2013)

Tekst Regie Dramaturgie Decorontwerp Kostuumontwerp Lichtontwerp Video-ontwerp Geluidsontwerp Harpiste Coproductie

Lot Vekemans Johan Simons Koen Tachelet Leo de Nijs An de Mol Dennis Diels Carine Bijlsma Warre Simons Gwyneth Wentink NTGent

Rolverdeling Kat Sis Ge

Betty Schuurman Elsie de Brauw Bert Luppes

Synopsis De zussen Kat en Sis – de ene een ouder wordende theateractrice, de andere een bekend gezicht van de televisie – wachten in een politiecel. Ze worden verdacht van een dodelijk verkeersongeluk, met vluchtmisdrijf. In afwachting van het verhoor spelen oude gevoeligheden op: de zussen koesteren ingesleten oordelen over elkaar, maar willen elkaar ook in bescherming nemen. Wanneer Ge, de enige getuige van het ongeval, in hun cel belandt sluiten ze de rangen.

Motivatie Voor Johan Simons gaat Vals over menselijk gedrag in onmenselijke omstandigheden. En zoals ook in de andere stukken van Lot Vekemans staan er mensen centraal die geslagen zijn door het lot. Wat doe je als het leven je voor voldongen feiten stelt die je eigenlijk het liefste had vermeden? Hoewel de drie personages eigenlijk geen van drieën iets met elkaar te maken willen hebben, worden ze door de omstandigheden naar elkaar toe getrokken. Ook bevatte deze nieuwe Nederlandse tekst een interessant impliciet debat over de kwetsbaarheid van hoge kunst in een politieke cul tuur in de Lage Landen waar de gecommercialiseerde lage kunst aan de winnende hand is.

Realisatie Omdat de direct betrokkenen verspreid over drie gezelschappen en dito landen werkzaam zijn, had de totstandkoming van deze productie nogal wat voeten in de aarde. Meerdere maanden was er afwisselend in één van de drie locaties in Den Haag, Gent en München gerepeteerd aan het stuk. En dat terwijl er ook nog aan geschreven werd. Maar dat is een werkwijze waar Johan Simons cum suis wel aan gewend zijn. Dat een voorstelling voor hem ook niet ‘af’ is bij de première bleek ook nu weer, want ook daarna werd er nog verder geschaafd aan de productie.

Pers • Trouw: “De spanning echter waar Vekemans voor gekozen heeft is veel complexer. De kwestie van het misdrijf is de kapstok voor een verregaande zelfconfrontatie van alle drie de personages. Die liegt er niet om. Die legt gekoesterde vooroordelen bloot en pelt schillen van zelfbescherming af.” • De Morgen: “Johan Simons giet deze gelaagde tekst in een regie die bijwijlen de adem beneemt. In de sleuteldialoog van Vals staan beide zussen frontaal naar het publiek en vatten, traag en gearticuleerd, het waardenconflict samen. Hoe de hoge cultuur denkt dat ze over een essentiële waarde beschikt en daardoor verzaakt om de hand uit te steken naar de buitenwereld. Hoe de lage cultuur zich slaafs laat knechten door de commerciële ‘wil’ van die buiten wereld. Hoe er tussen hen enkel dovemansgelul is.” • Theaterkrant: “Er worden een paar rake klappen uitgedeeld. Over dat we lerende schepsels zijn. Zonder instinct. Veel van Vekemans’ stukken gaan daar over. Ze krast via die sterke toneelspelers een paar behartenswaardige en existentiële bedenkingen in de buitenwand van je ziel. En dan mag je als kijker weer opsodemieteren. Naar je eigen voorstelling. Vals bevat eigenlijk alles waar toneel over gaat.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Elsie de Brauw en Betty Schuurman

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Assen Blues (première 18 oktober 2013)

Tekst Regie Dramaturgie Decorontwerp Kostuumontwerp Lichtontwerp Coproductie

Rob de Graaf Johan Doesburg Karim Ameur Tom Schenk Iris Elströdt Jan Harm Wagner Stichting Vraag

Rolverdeling Ronica Mehmet

Camilla Siegertsz Ali Çifteci

Synopsis Twee vreemden wachten op de trein op het lege perron van station Assen. Hij gaat naar Turkije, zij naar de kunstacademie in Groningen waar ze lesgeeft. Ooit kwam zij naar Drenthe voor de liefde, nu is ze te zeer aan de rust en ruimte gewend om nog terug te willen naar de Randstad. Hij heeft een tweedehandsautohandel en speelt in zijn vrije tijd toneel. Plots voelt hij de aandrang zijn moederland te bezoeken om naar die plekken te gaan die hij alleen uit verhalen kent. De twee reizigers raken met elkaar in gesprek. De eerste keer dat ze een trein voorbij laten gaan zonder in te stappen is nog een hele stap, maar al snel hebben ze de moed om te spijbelen.

Motivatie Al jaren liep acteur Ali Çifteci rond met het idee een voorstelling te maken over de moeizame relatie tot zijn land van herkomst: Turkije. Het land waar hij zo van vervreemd was geraakt, maar waar hij door de Nederlandse buitenwacht nog altijd mee geïdentifi ceerd wordt. Het Nationale Toneel bood hem de moge lijkheid om de confrontatie aan te gaan met een aantal demonen uit zijn verleden, maar wilde wel dat de uitein delijke voorstelling meer zou worden dan een egodocu ment. Rob de Graaf werd gevraagd om zich te laten inspireren door het ‘verhaal’ van Ali, maar hem werd ook op het hart gedrukt er zijn eigen gang mee te gaan. Het resultaat was een tekst die ging over ontheemding op alle gebied. Assen Blues was een voorstelling over onvervuld verlangen, over het toeval dat het leven regeert en over het belang van ‘plekken’ in ons bestaan – of het nu een onbekende plek is waar we heen willen of een vertrouwde plek waar we alles kennen.

Realisatie De repetitieperiode verliep voorspoedig. Rob de Graaf kwam een aantal keren langs en paste op basis van wat hij zag en hoorde zijn tekst aan. Hieruit blijkt weer dat het schrijven voor toneel een beduidend collectiever proces is dan het schrijven van een boek. Rob de Graaf is zich hier zeer van bewust en laat zich graag inspireren door het werken van de regisseur en acteurs met zijn materiaal. Deze productie kwam tot stand in samen werking met Cifteci’s Stichting Vraag en de Deventer Schouwburg. De laatste week werd er gerepeteerd in Deventer en de voorstelling ging ook daar in première. Interessant om te zien was dat een aantal leden van de grote Turkse gemeenschap aldaar de weg naar de schouwburg vond.

Pers • Theaterkrant: “Assen blues is een tekst van Rob de Graaf met treffende observaties en bespiegelingen. In de sobere regie van Johan Doesburg overtuigt Çifteci als de levenslustige Mehmet die toenadering zoekt en meer in zijn mars heeft dan alleen autoverkopen.” • De Stentor: “De dialoogopbouw en hardop geformuleerde terzijde gedachten zijn sterk. De losse toon en spelopvatting van Cifteci pakken. De woedeopbouw van Siegertsz is mooi gelaagd. Interessante voorstelling.” • De Volkskrant: “Assen Blues is op een fijne manier persoonlijk, met hoofdrolspelers die ontroeren.” • NRC Handelsblad: “Door Siegertsz’ openhartige gestaar denk ik dat we dikke mik zijn, zij en ik. Vergeet het maar. Wat dat personage denkt, houdt ze voor zichzelf. Het is een gevaarlijke manier van toneelmaken. Het zou het publiek fataal de desinteresse in kunnen duwen. Maar juist die blik van Camilla Siegertsz is de kracht van Assen Blues.” • Publieksreacties: “Mooie voorstelling en een prachtige dialoog!” “Prachtig gespeeld, ontroerende tekst. Simpel doeltreffend decor. Echt een aanrader!”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Camilla Siegertsz en Ali Çifteci

Ali Çifteci en Camilla Siegertsz

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

De ideale man (première 19 oktober 2013)

Tekst Oscar Wilde Bewerking Elfriede Jelinek Vertaling Tom Kleijn Regie Theu Boermans Dramaturgie Rezy Schumacher, Koen Haagdorens Decorontwerp Bernhard Hammer Kostuumontwerp Catherine Cuykens Lichtontwerp Gerhard Fischer Kap- en grimeontwerp Pilo Pilkes Styling & rekwisiteur Rob Snoek Coproductie NTGent

Rolverdeling Robert Chiltern Mark Rietman Caversham Jaap Spijkers Arthur Goring Steven Van Watermeulen Phipps/Mason Frank Focketyn Gertrude Chiltern Anniek Pheifer Mabel Chiltern Katja Herbers Laura Chevely Ariane Schluter Mevrouw Markby Chris Thys

Synopsis Robert Chiltern is staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en een alom gerespecteerd politicus. Zijn gedrag is voorbeeldig, zijn karakter onberispelijk. Kortom, hij is de ideale man. Robert beschouwt als kind van the New Economy de staat echter als een groot hedgefund, dat er vooral toe dient om winst te maken. Op jonge leeftijd werd hij al steenrijk door geheime staatinformatie te verkopen. Maar dan loopt hij zijn meerdere tegen het lijf in de vorm van Laura Chevely, een vroege klasgenote van zijn vrouw. Zij chanteert Sir Robert met zijn brisante geheime operaties om zo zijn politieke steun te krijgen voor een waanzinnig beleggingsproject waarin ze een fortuin heeft geïnvesteerd.

Motivatie Het idee om De ideale man van Oscar Wilde/Elfriede Jelinek te spelen ontstond vanuit het voornemen om toneelstukken te kiezen die aansloten op de politieke en sociale werkelijkheid van het moment. In de winter van 2011 begon het aantal politieke schandalen in Nederland op te vallen en ontstond het plan een theaterseizoen te maken rondom het thema van de

publieke en de persoonlijke moraal. En dat leidde naar De ideale man – een eigentijds stuk over publieke moraal - geschreven door Oscar Wilde en naar onze tijd gehaald door Elfriede Jelinek.

Realisatie Oscar Wilde (1854-1900) schreef An Ideal Husband in 1895. Het stuk verwees naar een van de grootste politieke schandalen uit de geschiedenis van het westerse kapitalisme: de frauduleuze bouw van het Panamakanaal. Het Nationale Toneel gebruikte de adaptatie van Elfriede Jelinek (1946) uit 2011 waarin ze de handeling van An Ideal Husband verplaatst naar de Oostenrijkse beau-monde van vandaag. In haar bewerking versterkt ze het beeld van personages die, verzwakt door een al te wankel liefdesleven, overeind proberen te blijven, met op de achtergrond een monsterpact tussen politiek en grootkapitaal. Waar Wilde zijn personages al in de richting van de afgrond liet bewegen, drijft Jelinek ze met haar messcherpe pen tot het uiterste. Theu Boermans probeerde in zijn regie zowel recht te doen aan zowel Jelinek als Wilde. Bovendien verplaatste hij het stuk van Engeland naar een willekeurige provincieplaats. In Nederland speelt een en ander meer in achterkamertjes en kennen we de glamour van dubieuze politici niet. Omdat De ideale man een coproductie was met NTGent, was Theu Boermans in staat het stuk perfect te bezetten. Decorontwerper Bernhard Hammer ontwierp een toneelbeeld dat letterlijk niet overeind bleef in de stortvloed van leugens, egocentrisme en hebzucht.

Pers • Het Parool: “De ideale man combineert bijtend taal plezier met gelaagd spel. […] Mark Rietman en Ariane Schluter vormen een voorbeeldig stel partners in crime; beiden laten hier hogeschool komedie-acteren zien.” • Knack: “Corruptie, hypocrisie en intriges heeft regisseur Theu Boermans prachtig weten te combineren, door een absurd spel en een bizar decor. […] De acteurs lijken geboren te zijn in hun rol, met als uitschieters Anniek Pheifer, Jaap Spijkers, Chris Thys en Steven Van Watermeulen. Kortom: een voorstelling die op alle gebied blinkt als een nieuwe wagen uit de showroom, en waar regen en wind geen vat op hebben, geen spat op achterlaten.” • Elsevier: “Het Nationale Toneel speelt een van zijn beste voorstellingen in jaren met deze Ideale man…”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Ariane Schluter en Anniek Pheifer

• NRC Handelsblad: “Jelinek voegde kapitalisme en seksestrijd toe aan Wilde, maar Boermans benadrukt de komedie. In het eerste bedrijf leidt dit tot welhaast volmaakt theater. Alles is perfect in balans; de komedie van Wilde, de maatschappijkritiek van Jelinek, de ironie van Boermans, de scherpe vertaling (Tom Kleijn), het gelikte decor-met-een-knipoog, het ietwat aangezette spel van alle – uitstekende – acteurs. In de lange scène die ze samen hebben zijn Schluter en Rietman ronduit superieur.” • De Standaard “Dat de Nobelprijswinnares en harde tante van de literatuur voor de spitsvondige humor van Oscar Wilde valt, kan verbazing wekken. Maar Jelinek zag ongetwijfeld de explosieve lading ervan. Ze laat ons lachen met pijnlijke zaken die bijzonder herkenbaar zijn, in een tijdperk dat grossiert in politieke schandalen.” • Publieksreacties “Wij danken jullie van harte voor de voorstelling. We hebben in lange tijd niet zo genoten van theater. Het is hartverwarmend dat NTGent terugkeert naar waar theater voor staat. Onze vrienden hebben met deze het bewijs om terug te keren naar wat Gent te bieden heeft.”

“Geweldige bewerking van een ijzersterk stuk. Wij vonden dat Steven van Watermeulen best even extra in het zonnetje gezet mag worden naast de in Nederland bekende vedettes. Zijn Lord Goring was heel subtiel, bizar en geestig.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Nieuwspoort (première 20 november 2013)

Concept en tekst Casper Vandeputte, Hannah Hoekstra, Joris Smit, Reinout Scholten van Aschat, Sallie Harmsen en Remco van Rijn Dramaturgie Remco van Rijn Lichtontwerp Jan Harm Wagner Kostuumontwerp Iris Elströdt

Spel Hannah Hoekstra, Joris Smit, Reinout Scholten van Aschat en Sallie Harmsen

Synopsis Dertien weken lang bivakkeerden regisseur Casper Vandeputte en acteurs Hannah Hoekstra, Joris Smit, Reinout Scholten van Aschat en Sallie Harmsen op en rond het Haagse Binnenhof. Gewapend met ‘all access’passen kregen ze als officiële Nieuwspoortrapporteurs een uniek kijkje in het politieke bedrijf. Op basis van observaties, interviews en uitgebreide research brachten ze in Nieuwspoort het verslag uit van hun rapporteurschap. Inclusief de crisis in het maakproces die hen ertoe bracht om terug te gaan naar de wortels van de democratie en het theater: het Griekenland van de vijfde eeuw voor Christus.

Motivatie Als eerste project bij het Nationale Toneel wilde regisseur Casper Vandeputte zich graag laten inspireren door zijn nieuwe artistieke thuisstad Den Haag. Voor hem was deze stad, zoals dat geldt voor het grootste deel van de Nederlanders, in eerste instantie een synoniem voor onze landspolitiek. Vandeputte wilde de voorstelling in nauwe samenspraak ontwikkelen met de vier spelers die tegelijk met hem debuteerden bij het Nationale Toneel. De acteurs droegen daarom zelf teksten scènemateriaal aan, op basis van eigen research en ervaringen. Uitgangspunt was het gevoel dat de Haagse werkelijkheid ons door de media anders wordt gepresenteerd dan zij in werkelijkheid is. Verder bood dit project het Nationale Toneel de mogelijkheid de ‘buren’ van politiek Den Haag beter te leren kennen, en vice versa, in de hoop dat het maken van het project kon bijdragen aan een verbetering van de dialoog tussen politiek en kunstsector.

Realisatie Tijdens het maakproces zijn zowel in de Tweede Kamer als daarbuiten tientallen mensen geïnterviewd, films gekeken en talloze boeken en artikelen gelezen. Op basis hiervan ontwikkelden Vandeputte en de acteurs teksten en scènes, die zij monteerden tot een voorstelling. Veel tijd en energie ging zitten in het vinden van de juiste vertelvorm en toon: niet cabaretesk, niet pretentieus. Naarmate de première dichterbij kwam, nam de druk op de makers sterk toe: zowel politiek Den Haag als de pers hadden zeer veel aandacht voor de voorstelling. Op dit punt had de begeleiding van maker en acteurs intensiever kunnen zijn. Nieuwspoort is gespeeld in het NT Gebouw en het Compagnietheater. Een registratie van de voorstelling is een week lang integraal vertoond op Politiek24. Veel mensen die op en rond het Binnenhof werken – politici, Kamermedewerkers, journalisten – hebben de voorstelling bezocht. Met hen en het publiek ontstond een levendig gesprek over de waarde van democratie en theater. Naar aanleiding van de voorstelling hield dramaturg Remco van Rijn in Nieuwspoort onder meer een inleiding voor 200 parlementair journalisten en woordvoerders en gaf hij op Radio 1 commentaar op het politieke moment van 2013.

Pers • Groene Amsterdammer: “In een mum van tijd hebben ze de Nieuwspoort-code (het is verboden uit die bruine politieke kroeg te klappen) min of meer gekraakt, de premier een kat(je) over Shakespeare gegeven, de transparantie van hun toneelvorm vergeleken met zoiets als transparante politiek en in een mini-interview met Confucius (‘men moet geen willekeur dulden in taalgebruik’) een kaakslag uitgedeeld aan het lawaai van PowNews (dat hier het ‘werk van bizarre journalisten’ heet). De harde kern van hun intelligente show moet dan nog beginnen: een schets van de verhouding tussen vermaak en kwaliteit in de politieke journalistiek en een analyse van het fenomeen ‘angst’ in het politieke bedrijf [...] De voorstelling is een sterk voorbeeld van een troep jonge kunstenaars (inclusief regisseur Casper Vandeputte) die met hun smoelwerk naar de maatschappij staan.” • NRC Handelsblad: “Hoe doordacht Nieuwspoort is, blijkt uit de overpeinzing dat Nederland op orde is. Die verandert steeds van betekenis. Eerst is het een biecht die machteloos engagement verwoordt.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Reinout Scholten van Aschat, Sallie Harmsen, Joris Smit en Hannah Hoekstra

Uitgesproken door een politicus is het een werktuig, dat hem toont als handelaar in argumenten. Bij de schoonmaakster is het oprechte blijdschap over dit ‘paradijs aan de Noordzee’.” • Theaterkrant “Aan het einde van de voorstelling nemen ze het publiek mee naar de kraamkamer van de democratie, het Athene van 2500 jaar geleden: naar hoe het begon en wat ook al weer de bedoeling was. Hun conclusie klinkt bijna als een collegiale wens aan het adres van de politici: ‘Breng wat je doet met grote schoonheid’.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Madame Rosa (première 21 december 2013)

Naar de roman van Bewerking Vertaling Regie Dramaturgie Decorontwerp Kostuumontwerp Lichtontwerp Kap- en grimeontwerp Styling & rekwisieten

Romain Gary Xavier Jaillard Tom Kleijn Theu Boermans Karim Ameur Bernhard Hammer Catherine Cuykens Stefan Dijkman Pilo Pilkes Rob Snoek

Rolverdeling Madame Rosa Momo Dokter Katz Youssef Kadir

Anne Wil Blankers Aziz Akazim Stefan de Walle Mohammed Azaay

Synopsis

Het stuk kent twee hoofdrollen. De ene, madame Rosa, zou door een van Nederlands grootste actrices gespeeld worden, maar tegenover haar zou een jonge acteur van Noord-Afrikaanse komaf moeten komen te staan, die wellicht nog te jong was om zelfs maar naar de toneelschool te zijn geweest. Na een traject van intensieve audities, kwam Aziz Akazim, als beste naar voren. Deze autodidact liet vanaf het eerste moment een grote affiniteit met de voorstelling zien en was ook niet bang om tegenover vijftig jaar toneelervaring te staan. Door zijn manier van bewegen en praten bracht hij, op onontkoombare en vaak hartveroverende wijze, de realiteit van de hedendaagse Nederlandse Grote Stad het toneel op. Hoewel het stuk gesitueerd was in het Parijs uit het begin van de jaren ‘70 van de vorige eeuw, werd het mede door Akazims aanwezigheid vooral een voorstelling voor en over onze tijd.

Pers

Parijs, begin jaren ‘70. In de immigrantenwijk Belleville leeft Rosa, een Pools-Joodse vrouw die Auschwitz overleefde. Na een leven als tippelaarster heeft zij een pension geopend waar ze tegen betaling kinderen van prostituees opvangt. Maar nu is Rosa oud en niet in staat langer voor de kinderen zorgen. Alleen de Arabische Momo is bij haar achtergebleven, omdat hij door niemand wordt opgeëist. Langzaam maar zeker worden de rollen omgedraaid. Momo moet steeds meer voor een almaar zieker wordende Rosa zorgen en moet toezien hoe ze wegzinkt in herinneringen en wanen.

Motivatie De directe aanleiding voor deze voorstelling was het vijftigjarig jubileum aan het Nederlandse toneel dat Anne Wil Blankers in Den Haag wilde vieren bij de opvolger van het gezelschap waar ze haar carrière begon. Maar zowel zij als Theu Boermans vonden dat de voorstelling een gelegenheidsproductie verre moest overstijgen. Er werd een geweldige toneelbewerking gevonden van een van de mooiste naoorlogse Franse romans: La vie devant soi. Het bleek een nog altijd hoogst actueel verhaal over het moeilijke samenleven van Joden en Arabieren, over het zware leven in immigrantenwijken, over de nog altijd niet verwerkte gevolgen van de Tweede Wereldoorlog en over het sterven van een zwaarbeproefde vrouw en de te vroege volwassenwording van een jonge adolescent.

Realisatie

• De Groene Amsterdammer: “En dan de jubilaris. Haar gevatte en gekoelde humor, haar met een klein gebaar en in één enkele oogopslag fijn geëtst portret van een Menschen-mens, maakt dat je in de loop van de mooie toneelavond steeds meer van Madame Rosa gaat houden.” • NRC Handelsblad: “De tengere self-made acteur Aziz Akazim (1992) speelt Momo als 16-jarige. Hij verrast met kinderlijk naïef spel, vet Marokkaans accent en goed getimede komische versprekingen. Samen met zijn licht fundamentalistische vader (Mohammed Azaay) en rationele Joodse dokter Katz (Stefan de Walle) zorgt hij voor de nodige lucht in het rauwe drama. Misschien is dat open doekje over vijftig jaar wel voor hem.” • Het Parool: “Dit is Blankers’ voorstelling, maar niet alleen die van haar. Naast twee kleinere - uitstekende - rollen van Stefan de Walle en Mohammed Azaay is Madame Rosa net zo goed de voorstelling van de twintigjarige Aziz Akazim. Als Momo staat hij even veel op het toneel als Blankers: de spontane selfmade acteur versus de old school theatercoryfee. [...] Madame Rosa is een kroon op Blankers’ toneeljubileum, maar het is ook de start van een nieuwe theatercarrière. • Elsevier: “Eens te meer toont Blankers haar verbluffende acteertalent als de barse Rosa, die meer en meer door haar oorlogsverleden wordt geplaagd en ten slotte sterft. De jonge acteur Aziz Akazim geeft uitstekend tegenspel als de naïve Momo.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Anne Wil Blankers

• Publieksreacties — “Wij waren zeer onder de indruk van Madame Rosa, de spelers en de muziek.” — “Op Kerstdag enorm genoten van een magistrale uitvoering van Madame Rosa! Perfecte performance van Anne Wil en Aziz! Dank! Het zou mooi geweest zijn als Aziz ook naar voren was gehaald bij het afscheidsapplaus, dat verdient hij.” — “Fantastisch! Mijn echtgenoot ging mee omdat ik graag wilde, maar ook hij was laaiend enthousiast.” “Mijn hemel, het spel van en tussen mevrouw Blankers en de jongeman Akazim is van zeer hoog niveau. Ontwapenend en vol emotie.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

De Wannseeconferentie (4 mei 2013)

Tekst Vertaling Regie

Paul Mommertz Tom Kleijn Johan Doesburg

Met Bram Suijker, Dries Vanhegen, Hans van den Boom, Hans Croiset, Jaap Spijkers, Jeroen Spitzenberger, Joris Smit, Kay Greidanus, Kees Coolen, Ludy Graffelman, Mark Rietman, Pieter van der Sman, Sallie Harmsen, Stefan de Walle, Tibor Lukács en Vincent Linthorst

Op 20 januari 1942 riep Reinhard Heydrich een groep hoge Nazi-ambtenaren en SS-functionarissen bijeen in de villa ‘Am Grossen Wannsee’ in Berlijn. Hier bespraken zij de organisatorische en administratief-technische problemen van de ‘Endlösung der Judenfrage’. Een ‘oplossing’ die resulteerde in de ongekende volkerenmoord op de Europese Joden. De notulen die Adolf Eichmann van de vergadering opstelde en zijn getuigenissen tijdens het proces (1961) vormen de enige informatiebron over deze huiveringwekkende bijeen komst. Paul Mommertz maakte op basis hiervan een reconstructie van de negentig minuten die de vergade ring duurde. In aansluiting op de Dodenherdenking op 4 mei regisseerde Johan Doesburg een lezing van deze tekst om stil te staan bij de gruwelijke daden die het resultaat van deze conferentie waren. De Wannseeconferentie was onderdeel van het landelijke programma Theater na de Dam.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Sallie Harmsen, Pieter van der Sman, Joris Smit, Hans van den Boom, Hans Croiset, Jeroen Spitzenberger, Stefan de Walle, Jaap Spijkers, Mark Rietman, Bram Suijker, Dries Vanhegen, Tibor Lukรกcs, Kees Coolen, Kay Greidanus, Vincnet Linthorst en Ludy Graffelman

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Laura luistert…Live & lastminute (première 17 mei 2013)

Met Alexander Rinnooy Kan, Anniek Pheifer, Désanne van Brederode, Ellen Schoenaards, Eva Duijvestein, Freek Vielen, Gé Wegman, Hein Janssen, Hugo Maerten, Jaap Spijkers, Jan Jaap van der Wal, Jantien Koenders, Jeltje van Nieuwenhoven, Koos Terpstra, Laura van Dolron, Lisa Borstlap, Lizzy Timmers, Lucky Fonz III, Maarten Mertens, Marjolein van Heemstra, Mark Kulsdom, Martijn de Rijk, Peter van Rooijen, Pieter Hilhorst, Rebekka de Wit, René Gude, Rogier Schippers, Sacha Hilhorst, Sjaan Duinhoven, Sonja van Dolron, Steve Aernouts, Sunny Bergman, Tamarah Benima, Theo Nijland, Wim Helsen, Wouter Hillaert en Yuri Saris Laura van Dolron wilde in een tiental sessies samen met het publiek eten, denken en zich laten voeden door een bonte stoet aan gasten. Ze nodigde mensen uit die ze de afgelopen jaren had leren kennen en wilde met hen de theaterzaal herdefiniëren. De zaal werd gebruikt als, kerk, rouwkamer, atelier voor wereldverbetering en speeltuin voor acteurs. Van Dolron ontwikkelde vier thema-avonden waarmee in een periode van twee weken tien voorstellingen werden gegeven.

…Niets dan goeds Deze avond ging uit van Van Dolrons fascinatie voor de stapels begrafenisspeeches die overal werkloos liggen. Vaak prachtig, bijna altijd grappig en zonder uitzonde ring maar één keer gebruikt. Kortom, het was tijd om dit gevoelige tekstmateriaal opnieuw tot leven te brengen. Ze nodigde vrienden en mensen die ze bewonderde uit om een hen dierbare speech een tweede kans te geven. Maar er waren ook gasten die gevraagd werden om een begrafenisspeech te schrijven voor ’iets dat in hen gestorven was’. Muzikanten speelden deze avond wat ze op hun begrafenis wilden horen. Godsvrucht en grote vragen Op deze bijeenkomst gebruikte Van Dolron het theater als plek waar mensen niet alleen komen voor ‘toneel’, maar ook op zoek zijn naar iets om in te geloven. Vier religieuze leiders was gevraagd ieder twintig minuten te spreken over de ‘voordelen’ van hun geloof. Zij moesten hun denominatie ‘pitchen’ ten overstaan van het publiek. Na de religieuze redevoeringen ging een raad van milde agnosten in conclaaf om te beslissen over het meest aansprekende geloof. Laura vatte voor de juryuitspraak de verschillende toespraken nog eens samen.

Wat nodig is, een utopische avond met diner Op deze avond zochten Laura en haar fellow travellers naar een antwoord op de vraag: wat is er nodig? Er werd gedacht en gesproken over ‘wat wel’, in plaats van ‘wat niet’. Als voorgerecht speelde Laura van Dolron de voorstelling Wat nodig is, waarbij ze de hulp inriep van het publiek. Daarna werd er gegeten. Tijdens het eten waren er utopische speeches: mensen die Laura hoog had zitten vertelden wat zij nodig vonden, vandaag, morgen of altijd. Laura at niet mee, want zij schreef, tijdens het diner, aan een nieuwe tekst. Daarin verwerkte ze de utopische speeches en de tafelgesprekken. Na het diner las ze deze nieuw gemaakte tekst voor. Waar het hart vol van is, een acteursavond Laura wilde acteurs wel eens hun eigen woorden horen uitspreken en niet die van anderen, wat ze beroeps matig gewoonlijk doen. Een aantal acteurs had ze een schrijfopdracht gegeven voor een monoloog waarin deze konden vervatten wat hij of zij altijd al gedroomd had te zeggen. Deze monologen werden tijdens de dinerpauze door Laura verwerkt tot een wervelende mozaïek vertelling die aan het slot van de avond, door haar geregisseerd en door de acteurs gespeeld, opgevoerd werd.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Laura van Dolron

Reprises De voorstellingen Drie Zusters en Oudejaarsconference en andere clichĂŠâ&#x20AC;&#x2122;s werden gemaakt in 2012 en in 2013 doorgespeeld. Sartre zegt Sorry, een voorstelling uit 2011 werd ook in 2013 gespeeld. Voor de beschrijving van deze voorstellingen verwijzen wij naar het jaarverslag 2012.

Prijzen Stefan de Walle ontving voor zijn rol van Smutek in Speeldrift de Arlecchino. Tamar van den Dop werd voor haar rol in deze voorstelling genomineerd voor de Colombina. Speeldrift was te zien als TF Special op het Nederlands Theaterfestival. De Guido de Moorprijs werd in 2013 aan Katja Herbers toegekend.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Marketing & Communicatie In 2013 werd het Nationale Toneel uitgebreid met NTjong. Dat betekende een groot aantal extra voorstellingen. Het Nationale Toneel speelde in totaal 299 voorstellingen, waarvan 270 in de grote zaal, met 76.159 bezoekers, een gemiddelde bezetting van bijna 54%. NTjong speelde in totaal 115 voorstellingen, uitgesplitst in 56 vrije voorstellingen en 59 schoolvoorstellingen, met in totaal 10.230 bezoekers en een gemiddelde bezetting van ruim 65%. Tezamen werden 163 overige activiteiten georganiseerd, zoals inleidingen, debatten, workshops en educatieve activiteiten. Deze trokken in totaal 10.172 bezoekers. In Den Haag werden de voorstellingen zeer gewaardeerd: het overgrote deel van de bezoekers in de Koninklijke Schouwburg beloonde een voorstelling met een 8 of een 9. Deze hoge waarderingen wil het Nationale Toneel uiteraard vasthouden.

Nieuwe visuele identiteit Het Nationale Toneel was in 2013 volop in beweging met nieuwe ambities, nieuwe acteurs en regisseurs. We gingen nieuwe samenwerkingsverbanden aan, waarmee we de positie als stadsgezelschap versterkten. En met de komst van NTjong werden we het grootste gezelschap van het land. Die veranderingen hebben we ook vertaald naar een nieuwe visuele identiteit: het nieuwe toegankelijke logo en de scherpe en heldere huisstijl dragen bij aan de herkenbaarheid van het Nationale Toneel (ontwerpers Van Lennep). Ook de nieuwe beeldtaal in de fotografie is eigentijds en herkenbaar: zwart-wit portretten gemaakt door fotograaf Barrie Hullegie en scenefoto’s door fotograaf Kurt van der Elst. In de loop van 2013 hebben wij de communicatie middelen vervangen door middelen in de nieuwe huisstijl. In het najaar van 2013 is ook de website van het Nationale Toneel geheel vernieuwd. Er werd een stijlvolle seizoensbrochure uitgegeven die behalve de producties ook het artistiek en maatschappelijk statement van het ‘vernieuwde’ Nationale Toneel bevatte.

Aanscherpen van onze propositie Het Nationale Toneel is een instituut voor een breed publiek, maar ook van en voor theatermakers. We bedienen het gehele land en hebben een nationaal bereik. Maar we zijn ook gevestigd in Den Haag en zijn van grote waarde voor het culturele klimaat in de stad. We hebben nieuw ‘gereedschap’ ontwikkeld om onze programmering in de twee nieuwe huistheaters in Den Haag te communiceren. De herkenbaarheid van het

gezelschap in het land en in Den Haag werd vergroot met een hoge inzet van buitenreclame en aanscherping van de advertenties, zowel print als online. Wij hebben de communicatieboodschappen onder de loep gehouden en aangescherpt. Mond-tot-mondreclame krijgt een steeds groter aandeel in de marketingcommunicatiemix. We vinden het belangrijk om bezoekers middelen te geven die het hun makkelijker maakt om te reflecteren op en te praten over de voorstelling. De teksten in de programmaboekjes van een voorstelling zijn daarom in omvang uitgebreid. Bij bijna alle voorstellingen worden inleidingen aangeboden. Met het programma Babel krijgen bezoekers de mogelijkheid om in debatten, talkshows en andere ontmoetingen verder na te denken over de voorstelling en de maatschappelijke thema’s die aan een voorstelling verbonden zijn. In het kader van het jubileum van Anne Wil Blankers kwamen er een jubileumboek en een fototentoonstelling. De media nam de aankondiging van de komst van vijf nieuwe talenten in januari 2013 breed over en dat verscherpte onze (nieuwe) propositie als instituut voor theatermakers. Het Nationale Toneel wist, in 2013 opnieuw veel vrije publiciteit te halen die van grote waarde is. Zowel het bijzondere project Nieuwspoort, de komst van vijf nieuwe talenten, de grote zaalproducties, als het jubileum van Anne Wil Blankers kregen veel aandacht van de media.

Publieksonderzoek Met de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui hebben wij in het najaar van 2013 een verkennend marktonderzoek uitgevoerd naar potentiële doelgroepen in Den Haag, met als resultaat een heldere publieks segmentatie waar alle drie de instellingen mee gaan werken. Daarnaast is er gestart met de aanschaf van een nieuw ticketingsysteem, die crm-analyses mogelijk maakt. Ook met de ‘kerntheaters’ uit de rest van het land werken wij nauw samen. Dit vraagt om maatwerk, aangezien het gezelschap met ieder theater net weer andere waarden deelt. Eind 2013 is een start gemaakt met een breed publieksonderzoek in samenwerking met onze ‘kerntheaters’. Naast het genoemde marktonderzoek loopt er een continu imago-onderzoek via Hendrik Beerda. De Koninklijke Schouwburg onderzoekt de reactie van onze bezoekers in een zogenaamde ‘service mail’.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Publieksopbouw Het kernpubliek uit zowel Den Haag als uit de andere kernsteden bestaat uit een stabiele groep theaterlief hebbers. Die loyaliteit van de trouwe bezoekers aan het Nationale Toneel wil het gezelschap graag behouden. In 2013 bleek 15% van de bezoekers in de Koninklijke Schouwburg drie of meer voorstellingen van het Nationale Toneel te bezoeken. Daarnaast bestaat ongeveer 60% van ons publiek in de Koninklijke Schouwburg uit ‘passanten’, ofwel mensen die één keer of minder per jaar naar het Nationale Toneel gaan. Met kortingsacties en direct mails stimuleren we de nieuwe bezoekers tot een tweede bezoek aan het Nationale Toneel. In 2013 kwam regisseur Casper Vandeputte naar het Nationale Toneel. Met zijn voorstellingen bindt het

gezelschap een nieuw publiek. Zo trok bijvoorbeeld Nieuwspoort opvallend veel young professionals en (jonge) mensen die werkzaam zijn in politiek Den Haag. Tijdens het festival 100% NTjong bezocht een deel van onze loyale bezoekers met hun (klein)kinderen de eerste voor stellingen van NTjong in Theater aan het Spui. Ook nieuwe intensieve samenwerkingsverbanden leidden ertoe dat nieuwe publieksgroepen worden aangesproken. Voor de voorstelling Het stenen bruidsbed werd bijvoor beeld samengewerkt met het Letterkundig Museum, het Harry Mulisch Huis, De Balie, De Bezige Bij en Stichting Lezen. Voor De ideale man was NTGent een samenwer kingspartner. Verder werd intensief samengewerkt met de Universiteit Leiden, Firma MES, Crossing Border en niet te vergeten met Nieuwspoort.

Leeuwarden Groningen

Op de kaart zijn de plaatsen aangegeven waar het Nationale Toneel dit jaar één of meerdere keren speelde.

Heerenveen

Den Helder

Assen Drachten Meppel

Alkmaar

IJmuiden Haarlem

Emmen

Zwolle

Zaandam

Amsterdam Hengelo Deventer Laren Apeldoorn Zeist Enschede Utrecht Leiden Veenendaal Den Haag Zoetermeer Wageningen Arnhem Delft Gouda Capelle a/d IJssel Rotterdam Tiel Schiedam Nijmegen Amstelveen

Den Bosch

Breda

Tilburg

Roosendaal

Eindhoven Brugge (B) Sint-Niklaas (B) Gent (B)

Sittard Hasselt (B) Heerlen

Waregem (B)

Maastricht Aalst (B)

Leuven (B)

Dilbeek (B)

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Talent in ontwikkeling/Halfweg In februari en mei hebben studenten van de regieopleiding van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten in het NT Gebouw hun werk kunnen presenteren aan het Haagse publiek. Zo konden de volgende regisseurs in spe hun werk tonen aan een breder, geïnteresseerd publiek: Ingrid Askvik (Bubbel, Black Widow), Zarah Bracht (Caligula), Espen Hjort (De prins von Homburg), Jan Hulst ((Richard) III) en Nina Spijkers (The Ripe and the Ruin, Hamletmachine). Ingrid Askvik boden wij daarnaast aan het einde van 2013 een stageplaats als regieassistent bij de De storm. Ludy Graffelman (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) liep stage als regieassistentie bij Het stenen bruidsbed en deed vervolgens zelfstandig de regieassistentie van de kleine zaalvoorstelling Assen blues.

Speeldrift Voorafgaand aan zijn komst naar het Nationale Toneel regisseerde Casper Vandeputte Speeldrift: een coproductie van de Toneelschuur en het Nationale Toneel.

Afgestudeerd talent Regisseur Casper Vandeputte en acteurs Sallie Harmsen, Hannah Hoekstra, Reinout Scholten van Aschat en Joris Smit kwamen in seizoen 2013/2014 alle vijf in dienst bij het Nationale Toneel. Begeleid door zeer ervaren artistiek personeel (acteurs, regisseurs en dramaturgen) ging voor hen een veelzijdig ontwikkelingstraject van start. In overleg werd besloten hun meerjarig ontwikkelingstraject te starten met een eigen project. Casper Vandeputte leverde voor dat project het idee voor Nieuwspoort: een theatraal onderzoeksverslag naar de relatie tussen de Haagse politiek, de media en het publiek. Inhoudelijk werd de voorstelling gecoacht door de afdeling dramaturgie. De functie van regieassistent en productieleider werd vervuld door Dieneke Bittermann. Als stage voor haar bachelorstudie Theaterwetenschap (UvA) kreeg zij de kans de functie zelfstandig, uiteraard onder begeleiding, in te vullen.

De inzet van Nieuwspoort was tweeledig: enerzijds wilde het Nationale Toneel de (nieuwe) talenten presenteren aan een (nieuw) publiek, anderzijds wilde het gezelschap Vandeputte en de acteurs (van wie een aantal de afgelopen jaren zelf ook als maker actief was) de kans bieden om op basis van zelf gevonden en geschreven materiaal een volwaardige productie te maken. Casper Vandeputte regisseerde Reinout Scholten van Aschat en Joris Smit in 2013 ook ieder afzonderlijk in Titus, een solo van de Vlaamse schrijver Jan Sobrie. Met deze monoloog voor een puberpubliek sloeg Vandeputte een brug tussen het Nationale Toneel en NTjong. Beide versies van Titus werden door pers en publiek zeer lovend ontvangen.

Stagiaires Het Nationale Toneel biedt jaarlijks op diverse afdelingen stageplekken aan studenten. Studenten worden actief benaderd via het uitzetten van stageplaatsen, maar er is ook een groei in het aantal studenten dat ons vindt via de website. In 2013 bood het Nationale Toneel aan 28 studenten een stageplaats. De studenten hebben praktijkervaring kunnen opdoen als acteur, dramaturg, medewerker educatie, inspiciënt, productieleider, medewerker communicatie, medewerker development, medewerker kostuum en grimeatelier en kleder. De studenten komen van MBO, HBO en WO-opleidingen uit het hele land: Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten: toneel en kleinkunst en de regieopleiding; Artez Hogeschool voor de Kunsten, opleiding docent; Hogeschool Utrecht, communicatie management; Hogeschool voor de Kunsten, Utrecht; ROC-Amsterdam, grimeopleiding; ROC Mondriaan, mode en maatkleding; Grafisch Lyceum, theatertechniek, De MBO theaterschool Hofplein; Toneelacademie Maastricht; Universiteit Amsterdam, theaterwetenschappen, duale master dramaturgie; Meesteropleiding coupeur; Universiteit Leiden, Nederlandse taal & cultuur.

Begeleiding en ondersteuning van zelfstandige jonge makers Zowel artistiek inhoudelijk als productioneel en zakelijk sparren leden van het Nationale Toneel met leden van het Haagse theatercollectief Firma MES. Jonge theatertalenten krijgen begeleiding bij het ont wikkelen van artistieke plannen en bij het opstellen van een subsidieaanvraag.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Development Overig Het Nationale Toneel is ook aanwezig op de diverse opleidingen. Zo was Jappe Claes tot 2013 hoofd van de regieopleiding van de AHK. Casper Vandeputte (toentertijd nog namens Toneelgroep Oostpool) maakte met de derdejaars acteurs van de ARTez Hogeschool voor de kunsten de voorstelling Stormvogels, gebaseerd op het werk van Maxim Gorki. Acteurs en dramaturgen geven les op de toneelscholen. Het gezelschap scout jong theatertalent op de scholen en op het ITs festival, waarvan artistiek directeur Theu Boermans eveneens artistiek directeur is.

Eind 2012 is door de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel het gezamenlijke Fonds Koninklijke Schouwburg en Nationale Toneel opgericht en een gezamenlijke afdeling voor fondsenwerving (Development) gestart. Daarmee zijn we een nieuwe gezamenlijke weg ingeslagen. Wij willen hiermee de inkomstenstroom uit deze bron structureel verhogen. In 2013 is gestaag door gebouwd aan de verdere ontwikkeling van fondsenwervingsactiviteiten en relatiebeheer met begunstigers. Dat begint zijn vruchten af te werpen. We weten onze begunstigers voor langere tijd te binden en hebben interessante proposities voor nieuwe relaties. Er is hard gewerkt aan het vertalen van de uitgangspunten, doelstellingen en ambities voor fondsenwerving naar concrete acties, het structureren van de wervingsactiviteiten, het definiëren van verschillende proposities voor verschillende doelgroepen, relatiebeheer met begunstigers, opbouw en uitbreiding van contacten met het bedrijfsleven en het aanvragen van bijdragen van fondsen. Er is bewust gekozen voor een investering: de kost gaat voor de baat uit.

Particulier mecenaat De Stichting Fonds KS&NT heeft ten doel het werven en (doen) beheren van fondsen en zet deze in ten behoeve van onze ambities op het gebied van educatie, talentontwikkeling, nieuw publiek, gastheerschap en maatschappelijke verankering. De stichting heeft geen winstoogmerk en heeft de culturele ANBI-status. De inkomsten voor het Fonds KS&NT kwamen in 2013 uit twee bronnen. Leden van de drie Toneelkringen droegen met een jaarlijkse gift in totaal ruim € 41.000 bij. Het aantal leden is in 2013 gestegen naar 34 en de meeste leden ondersteunen het Fonds KS&NT met een schenkingsakte voor een periode van vijf jaar. Door middel van bijvoorbeeld netwerkbijeenkomsten, een bezoek aan het decoratelier, uitnodigingen voor premières en voor openbare repetities is deze groep van Kringleden actief betrokken bij de activiteiten van beide organisaties. Er is een stevig netwerk ontstaan van ambassadeurs voor de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel. Op 1 november 2013 is de Stichting Vrienden van de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel (voorheen een zelfstandige juridische entiteit) opgegaan in het Fonds KS&NT. De Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel worden hierdoor direct ondersteund door circa 500 Vrienden. In 2013 zijn de activiteiten gericht geweest op het relatiebeheer ten opzichte van bestaande Vrienden en de werving van nieuwe Vrienden. Dit gebeurde onder andere door nieuwsbrieven, de wervingscampagne

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

‘Applaus voor onze Vrienden’, een Voorjaarsbijeenkomst op 12 mei 2013, waarbij het nieuwe seizoensprogramma gepresenteerd werd en de oprichting van ‘Vriendenfoyers’ die de Vrienden bij voorstellingen een ontmoetingsplaats biedt. De bijdragen van Kringleden en Vrienden stellen het Nationale Toneel in staat om jonge talentvolle acteurs te begeleiden en educatieve projecten voor scholieren te ontwikkelen.

Bedrijfssponsoring

Fondsenwerving Het Nationale Toneel heeft in 2013 € 9.000 ontvangen van fondsen ter ondersteuning van randprogrammering voor de productie van Het stenen bruidsbed. Naast fondsen werving voor incidentele projecten worden in 2014 stappen gezet in de richting van fondsenwerving voor omvangrijke, meerjarige projecten, bijvoorbeeld op het gebied van publieksverbreding en educatie. Hiervoor zijn reeds concrete projecten en portefeuilles geformuleerd rond vier thema’s: verbinding met de stad, educatie en talentontwikkeling, internationalisering en publieksverbreding

Van der Feltz advocaten heeft naar aanleiding van een verlengde sponsorovereenkomst het Nationale Toneel ook in 2013 financieel ondersteund. In samenwerking met de Koninklijke Schouwburg zijn goede contacten gelegd met potentiële nieuwe project sponsors voor de ondersteuning van projecten op het vlak van publieksverbreding, talentontwikkeling en educatie. Ook voor het Midden en Klein bedrijf en Midden en Groot Bedrijf zijn activiteiten ontplooid. Uit ‘klankbordsessies’ met vertegenwoordigers van deze groep is een nieuwe propositie voortgekomen: ‘Zakenvriend KSNT’. Hierbij kunnen ook het Midden en Klein bedrijf en Midden en Groot bedrijf betrokken zijn bij de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel door middel van een meerjarige financiële ondersteuning. De Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel bieden deze groep voorstellingsbezoeken, gebruik van ruimten in de schouwburg, masterclasses en modules voor de afname van additionele privileges aan. Het Koninklijke Schouwburg Genootschap (KSG) is in 2006 opgericht met het doel de Koninklijke Schouwburg maatschappelijk, moreel en financieel te ondersteunen. Het Genootschap is een groep van ondernemers en topbestuurders uit het bedrijfsleven, de politiek, het openbaar bestuur, de diplomatie en vooraanstaande vertegenwoordigers van de culturele sector. Leden van het Genootschap komen vier keer per jaar bijeen voor voorstellingsbezoeken. Vanaf 1 januari 2014 gaan de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel de Genootschapsactiviteiten samen uitvoeren en versterken daarmee de samenwerking op het vlak van fondsenwerving.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Personeel en organisatie Opleidingen

Ondernemingsraad

Scholing levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling en groei van werknemers. Het Nationale Toneel stimuleert daarom het volgen van opleidingen en cursussen die in het verlengde liggen van de functie en bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de medewerker. Mede dankzij subsidiebijdragen uit het Loopbaanfonds Theater van de NAPK hebben medewerkers van het Nationale Toneel diverse opleidingen en trainingen kunnen volgen. In 2013 hebben de volgende opleidingen/trainingen plaatsgevonden: cursus elementaire hijstechniek, actualiteiten loonheffing, coachend leidinggeven in de cultuursector en een individueel coachingtraject. Daarnaast zijn er diverse symposia en congressen bezocht van onder andere de NAPK, de VPT en het Congres Podiumkunsten.

De ondernemingsraad bestaat uit vijf personen afkomstig uit diverse afdelingen: techniek, educatie, ensemble en het decoratelier. De OR heeft regelmatig vergaderingen waarin de volgende onderwerpen worden besproken: (veranderingen in) beleid, kunstenplan en subsidies, de gang van zaken rondom voorstellingen, repetities en tournee en arbozaken.

Personeelswijziging Het ensemble is per augustus uitgebreid met vier jonge talentvolle acteurs en Casper Vandeputte is aangetrokken als regisseur. Op de afdeling Marketing & Communicatie is per 1 februari een nieuwe collega als voorstellingsverantwoordelijke begonnen. Ook is eind december na een intensieve sollicitatieprocedure de vacature van hoofd Productie & Techniek ingevuld. In 2013 is deze functie waargenomen door hoofd techniek. Een 2e inspiciënt heeft een interne loopbaanstap gemaakt naar de functie van coördinator huisvesting en facilitaire zaken. Binnen de Toneelalliantie wordt in het kader van de samenwerking en loopbaanontwikkeling personeel onderling uitgeleend. Vanuit Theater aan het Spui is een inspiciënt gedetacheerd geweest bij het Nationale Toneel. Andersom detacheert het Nationale Toneel haar personeelsfunctionaris een dag per week bij Theater aan het Spui.

Ziekteverzuim

NTjong Eind december 2012 is het Nationale Toneel gefuseerd met jeugdtheatergezelschap Stella Den Haag en is NTjong opgericht. Noël Fischer is aangetrokken als artistiek leider en zij heeft een nieuw team van ervaren medewerkers aangetrokken. In totaal zijn er begin 2013 8 medewerkers (6,6 fte) begonnen, hiervan waren 3 medewerkers al in dienst bij Stella Den Haag. NTjong heeft een actrice in dienst en naast de artistiek leider een tweede regisseur. Ook wordt er op projectbasis samengewerkt met acteurs, inspiciënten en kantoor- en productiepersoneel. Verder worden er regelmatig freelancers ingezet die educatie workshops geven. NTjong biedt een leerwerkplaats aan een net afgestudeerde jongeren via de Startersbeurs Rotterdam. In 2013 hebben twee studenten op de afdeling stage gelopen.

Jubilea Het Nationale Toneel kenmerkt zich als een organisatie met loyale werknemers en lange dienstverbanden, het aantal gemiddelde dienstjaren per medewerker is op dit moment 14 dienstjaren. Jubilea: in 2013 waren vier mede werkers 12,5 jaar en 1 medewerker 25 jaar in dienst bij het Nationale Toneel.

In 2013 werd net als voorgaande jaren samengewerkt met de arbodienst HumanCapitalCare. Om een snelle terugkeer naar werk te bevorderen werd regelmatig samengewerkt met coaches of een re-integratiebureau. In 2013 is het ziekteverzuim gedaald naar 3,4% (in 2012 was dit 5,1%). Het gemiddeld landelijk ziekteverzuim 2013 tot en met het derde kwartaal was 3,9% (Bron: CBS). Het kortdurende ziekteverzuim is met 0,4% in 2013 gelijk gebleven ten opzichte van 2012. Ook de ziekmeldingsfrequentie is vrijwel gelijk gebleven namelijk 0,78% (in 2012 was dit 0,77%).

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Een stevig basiskamp Een nieuw jeugdtheatergezelschap beginnen is als het beklimmen van een berg. Je moet vooral niet omhoog kijken. Het gaat stap voor stap vooruit, met een lange adem, wilskracht, overtuiging en de artistieke gedreven heid om kwalitatief theater voor een jong publiek te willen maken. NTjong heeft tenslotte als gezelschap nog geen geschiedenis, al komt het voort uit een fusie van het Nationale Toneel en Stella Den Haag. Dat heeft voordelen, want alles is nog vorm te geven en er is alle ruimte voor utopisch denken. De contouren van de artistieke signatuur van NTjong zijn te zien in de voorstellingen die dit eerste jaar zijn gemaakt. Zo’n nieuw begin heeft ook valkuilen. Alles moet tegelijkertijd. Het opbouwen van een kleine, maar stabiele organisatie, het verwerven van naamsbekendheid, een marketingbeleid ontwikkelen, op verschillende gebieden samenwerking aangaan, educatie op poten zetten, wortel schieten in Den Haag, en last but not least: voorstellingen maken en spelen. Het is van belang dat het nieuwe NTjong op een goede manier zijn bedding vindt binnen het al langer bestaande Nationale Toneel. De mogelijkheid om binnen een landelijk gerenommeerd repertoiregezelschap theater voor kinderen en jongeren te maken, is in Nederland uniek. Dat kan een mooie stap vooruit en een forse duw in de rug betekenen voor de verdere ontwikkeling van theater voor een jong publiek. Er liggen kansen op het gebied van schaalvergroting, een breder publieksbereik, het verhogen van productionele en artistieke kwaliteit en het voeren van een wezenlijk artistiek discours. Die kansen moeten we benutten zonder ooit ons belangrijkste doel uit het oog te verliezen: de voorstellingen voor ons publiek van kinderen en jongeren. 2013 was een goed jaar. NTjong werd hartelijk binnengehaald bij het Nationale Toneel en had een vliegende start met de wind in de zeilen. De eerste helft van het jaar was gericht op het maken van kleine voorstellingen en het spelen op en voor scholen om de stad te leren kennen en de organisatie rustig op te kunnen bouwen. Na de zomer kwamen de zaalvoorstellingen uit en gingen coproducties van start. De eerste reisvoorstelling voor vlakke vloertheaters ging succesvol op tournee. NTjong is goed onthaald door publiek en recensenten. Er was veel aandacht in de pers voor dit nieuwe jeugdtheaterinitiatief. Hoogtepunt van 2013 was voor mij het openingsfestival 100% NTjong in Theater aan het Spui waarmee we ons in november presenteerden aan het publiek met alle tot dan toe gemaakte voorstellingen en een uitgebreide educatieve

randprogrammering. Het was een ontroerende ervaring om na krap negen maanden van bestaan Theater aan het Spui een hele week gevuld te zien met publiek dat naar NTjong kwam kijken. 100% NTjong maakte ons credo van 2013 waar: ‘Theater van nu, voor een publiek van nu’. Met voorstellingen met eigentijdse thema’s en eigenzinnige verhalen die een jong publiek aanzetten tot kritisch, zelfstandig denken over henzelf en de wereld om hen heen. NTjong kijkt met trots terug op het eerste jaar. Het investeren in het spelen op scholen begint zijn vruchten af te werpen. Het publiek in Theater aan het Spui begint zijn weg naar ons te vinden. Landelijk maakt NTjong steeds meer naam. Ook onze afdeling educatie en publiekswerking begint op stoom te komen met workshops, ateliers en activiteiten door de hele stad. In 2014 staan NTjong veel spannende dingen te wachten waar we naar uitkijken. We presenteren het gezelschap met zes voorstellingen op het befaamde jeugdtheaterfestival Tweetakt in Utrecht. Internationaal zijn we te zien op het festival Schöne Aussicht in Stuttgart. NTjong is geselec teerd door de Assitej (internationale federatie van jeugdpodiumkunsten) om een voorstelling te presenteren in een Engelstalige versie. De talentvolle jonge regisseur Alexandra Broeder (Erik Vos regieprijs 2012) is te gast, toneelauteur Jibbe Willems schreef een scherpe nieuwe toneeltekst. Urban Stories, een op Den Haag georiënteerde mix van kleine locatieprojecten en community arts gericht op een cultureel divers publiek, staat in de steigers. Ondertussen is de artistieke voorbereiding van de eerste grote familievoorstelling van het Nationale Toneel en NTjong samen al begonnen. De top van de berg is nog lang niet in zicht. Maar er is een stevig basiskamp. De eerste grondankers zijn geslagen, en de spantouwen staan strak. De beklimming staat nu op het punt echt te beginnen. Kortom: het ziet ernaar uit dat het tweede jaar NTjong minstens zo enerverend, opwindend en aanstormend zal worden als het eerste.

Noël Fischer Artistiek leider NTjong

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Zebra Zebra (5+) (première 6 oktober 2013)

Spel Anil Jagdewsing Eva Zwart Feike Looyen Roos Hoogland Joris Erwich Regie Dramaturgie Compositie en klankontwerp Toneelbeeld Kostuumontwerp Lichtontwerp Coproductie

Noël Fischer Martine Manten Jolle Roelofs Marianne Burgers Carly Everaert Uri Rapaport BonteHond

Als een wilde zebra zo maar opduikt in een klein stadje is iedereen in rep en roer. Omdat er steeds meer zebra’s blijven verschijnen, raakt alles en iedereen in het stadje op drift. Hoe ga je om met een zwart-wit wereld waarin alles op zijn kop komt te staan? Noël Fischer baseerde de voorstelling Zebra Zebra losjes op Le Rhinoceros van de Franse absurdist Eugène Ionesco. Het streven was om voor de jongste toeschou wers een fysieke, associatieve en beeldende voorstel ling met een minimum aan dialoog te maken over de angst voor het onbekende en het vreemde. Door aaibare zebra’s als de verbeelding van het onbekende en ontre gelende te kiezen, liet de voorstelling zien hoe een kleine gemeenschap angstig en behoudzuchtig, maar ook nieuwsgierig op de nieuwkomers reageerde. Door het gebruik van een live-camera kon ter plekke met herkenbare huis-tuin-en-keuken-voorwerpen een magische, transparante wereld worden gecreëerd waarin werkelijkheid, verlangen en fantasie regelmatig door elkaar liepen. Doordat zowel volwassenen als kinderen op hun eigen niveau van alles uit de voorstelling konden halen, werd hij door alle leeftijden omarmd. Zebra Zebra werd bovendien genomineerd voor de Gouden Krekel, de prijs voor de beste jeugdvoorstelling van het seizoen.

Pers • NRC: “Regisseur Noël Fischer maakte een voorstelling die grotendeels in beeld wordt verteld. De vormgeving en de kostuums vormen het hoogtepunt. […] een wonderschone en geestige sensatie” • Het Parool: “Het woord ‘zebra’ wordt niet één keer genoemd; constant spreken de acteurs van ‘vreemde dingen’. Het verschil met ‘vreemdelingen’ is niet toevallig maar één letter, zegt Fischer (Noël Fischer, artistiek leider NTjong, red.), want dat is waar de voorstelling werkelijk over gaat: “onze dubbele houding tegenover vreemdelingen.” • Trouw: “Het is een verrassende, beeldende voorstelling vol oogstrelende plaatjes die met veel liefde zijn gemaakt, maar het verhaal blijft een beetje mager”. [...] “De jonge kinderen in de zaal - de voorstelling is geschikt vanaf vijf jaar - lijken daar niet mee te zitten. Ze gaan helemaal op in de prikkelende muziek, wonderlijke beelden en fantasievolle gebeurtenissen. Voor hen is er genoeg te beleven en zij lijken er hun eigen verhaal van te maken.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Eva Zwart

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Mijn jas is mijn huis (7+)

Lucy ♥ Ringo ★ (8+)

(première 13 oktober 2013)

(première 24 november 2013)

Spel Erna van den Berg Maurits van den Berg Michiel Bijmans Stefanie van Leersum

Spel Michiel Bijmans Eva Zwart

Tekst en regie Dramaturgie Livemuziek en spel Dirigent Toneelbeeld Kostuums Lichtontwerp Coproductie

Hans van den Boom Martine Manten Lavalu Karel Deseure Michiel Voet Dieuweke van Reij Reier Pos het Residentie Orkest

Het meisje Wies wordt op een nacht wakker in haar jas en ontdekt dat ze niet meer in haar eigen bed ligt. Haar jas is haar huis geworden. Ze herkent niets en alles is leeg. Is dit het eind van de wereld? Dan ontmoet ze de kat Mr. Robert en een mysterieus jongetje. Samen gaan ze op zoek naar de waarheid. Het Residentie Orkest vroeg Hans van den Boom – met wie het orkest al veel vaker samenwerkte - om een tekst te schrijven, geïnspireerd door de Holberg Suite van Edvard Grieg en fragmenten uit diens Peer Gynt. Van den Boom schreef een poëtische en associatieve tekst over een heel boos meisje dat zich buitengesloten voelt in haar gezin. Ze raakt zo verdwaald in haar eigen (binnen)wereld, dat ze een kat en een mysterieus jongetje nodig heeft om haar balans terug te vinden. Mijn jas is mijn huis speelde met de verschillende lagen van fantasie en werkelijkheid en van binnen- en buitenwereld. Van den Boom nodigde singer-songwriter Lavalu uit om nieuwe composities te schrijven speciaal voor de voorstelling. De tekst, gecombineerd met de muziek van Grieg in wisselwerking met nieuwe composities van Lavalu en het weidse en monumentale toneelbeeld van Michiel Voet, resulteerde in een intense voorstelling over een meisje dat ondanks de strijd met zichzelf loskomt van haar angst en haar woede. Deze eerste voorstelling van Hans van den Boom voor NTjong speelde drie dagen in de Dr Anton Philipszaal en eenmalig tijdens 100% NTjong in Theater aan het Spui.

Regie Tekst Dramaturgie Ontwerp videodecor Videoprogrammering

Noël Fischer Jorieke Abbing Martine Manten Judith Hofland Sylvain Vriens

Zij woont in Waddinxveen en hij woont in New York. Samen chatten het eenzame meisje en de wonderlijke jongen op het internet. Maar hoe weet je of die ander er wel zal zijn als je hem nodig hebt? En kun je elkaar wel geheimen toevertrouwen op internet? Noël Fischer vroeg Jorieke Abbing om een tekst te schrijven voor de eerste NTjong-voorstelling in de klas. Uitgangspunt was het gegeven dat kinderen tegenwoor dig al vanaf een jonge leeftijd vergroeid zijn met internet en met sociale media, wat voor hen belangrijke commu nicatievormen zijn geworden. In haar stuk vraagt Abbing zich af wat dat betekent voor de ontwikkeling van je identiteit. Als je elkaar niet ziet, kun je je immers anders en misschien ook veel beter voordoen dan je bent. Maar wat levert dat vervolgens op in je ‘echte’ leven? Lucy ♥ Ringo ★ sneed thema’s aan als vriendschap, zelfbeeld en identiteit. De voorstelling leverde veel reacties op en een uitbundige wisselwerking met publiek. De diverse klassen met leerlingen van 8 tot en met 12 jaar ervoeren de verschillende thema’s van de rijke tekst als heel aansprekend. Dit uitte zich door hoe de voorstelling door de leerlingen werd beleefd en in de nagesprekken die de acteurs met hen voerden.

Pers • Theaterkrant.nl: “Eva Zwart en Michiel Bijmans houden het in de regie van Noël Fischer simpel: ze doen weinig overbodigs om hun ontheemde pubers vorm te geven. Lucy is onzeker en op zichzelf, Robin is wat bijdehanter, maar twijfelt niet minder aan zichzelf. Ze hebben wat aan elkaar: hij durft zich eindelijk aan te melden bij een koor, zij neemt het op tegen haar plaaggeest. Waardering en vertrouwen zorgen voor empowerment. Met de hulp van Lucy ♥ Ringo ★ en dokter Corrie moet de jeugd er wel weer even tegen kunnen.”

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Stefanie van Leersum

Eva Zwart en Michiel Bijmans

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Titus (14+) (première 24 november 2013)

Spel Joris Smit of Reinout Scholten van Aschat Tekst Regie Dramaturgie Kostuums

Jan Sobrie Casper Vandeputte Martine Manten Lotte Goos

Pers • NRC: “Acteur Joris Smit speelt Titus, een monoloog van de Vlaamse schrijver en acteur Jan Sobrie, en dat doet hij verpletterend. Hij is innemend, terughoudend, fel, onzeker, kortom een puber als alle anderen. In de veertig minuten die de voorstelling duurt, ga je een beetje houden van de suïcidale slagerszoon Titus.”

Op het dak van zijn school vertelt slagerszoon Titus in een sneltreinvaart en met veel humor over wat hem in zijn fantasierijke leven allemaal al overkomen is. Titus is een buitenbeentje in strijd met zijn omgeving, maar met een enorme en soms iets te grote fantasie. Met Titus vond regisseur Casper Vandeputte een per fecte solotekst over een buitenbeentje, dat door de grote verliezen in zijn leven geen aansluiting meer vindt bij de wereld, behalve via zijn fantasie. Bovendien heeft Titus’ intense gevoelswereld herkenbare elementen voor elke adolescent. Het streven van Vandeputte was om een zo persoonlijk mogelijke voorstelling te maken, waarin veel werd geput uit de eigen puberteitservaringen van hemzelf en van acteurs Joris Smit en Reinout Scholten van Aschat die afwisselend de rol van Titus speelden. De twee jonge acteurs creëerden twee totaal verschillende jongens, waardoor NTjong de rijkdom had om twee variaties van een tekst aan te bieden op scholen en in theaters. Door de gedetailleerde speelstijl en doordat er dicht op de jongeren werd gespeeld, werd er een intieme toneel wereld gecreëerd met een achtbaan aan emoties.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Joris Smit

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Activiteiten Zinder Festival

Peace of me (8+)

(10 t/m 20 april 2013)

(11 mei 2013)

Zinder Festival was een voortzetting van het bestaande initiatief van Stella Den Haag en vond plaats in Theater aan het Spui. Het is een festival voor een jeugdig publiek dat theater, beeldende kunst, gesproken woord en geluid met elkaar verbindt. Het thema was ‘Verdwijnen – Verschijnen’. Tijdens het festival waren er op verschillende plekken in het theater, waaronder in de kleedkamers, beeldende kunstinstallaties te zien. Ook presenteerde NTjong twee ‘proeves’: HIMMELBLAU en Bernadetje en de zeven ridders en was Lucy ♥ Ringo ★ te zien.

In het kader van de viering van 100 jaar Vredespaleis werd als ‘cadeau’ voor de stad Den Haag de musical Peace of me geproduceerd. Het was een coproductie tussen het Koorenhuis, het Nationale Toneel, De Dutch Don’t Dance Division en de Koninklijke Schouwburg. Onder begeleiding van een artistiek team, dat onder andere bestond uit Hans van den Boom van NTJong (eindregie) en Rinus Sprong van De Dutch Don’t Dance Divison (choreografie) repeteerde een cast van ongeveer 35 jongeren sinds maart wekelijks aan de voorstelling. Deze productie werd verder door het Nationale Toneel ondersteund met decor, kostuums en techniek. De première vond plaats in de Dr Anton Philipszaal.

Bernadetje en de zeven ridders (6+) Concept en spel Tekst en regie Geluid Techniek

Erna van den Berg Hans van den Boom Bart Visser Gerco Kolthof

Bernadetje staat voor een onmogelijke missie. Ze moet drie opdrachten vervullen om het Laatste Vuur van de Wereld te redden. En die opdrachten zijn niet mis: afdalen naar de bodem van de zee, haar weg vinden in een spannend doolhof en nog veel meer. In haar eentje lukt dat natuurlijk nooit. Dus worden er zeven stoere ridders gezocht. Deze solo van Erna van den Berg werd voor Zinder doorontwikkeld tot een langere proeve. Daarin werd voorzichtig geëxperimenteerd met hoe je zes kinderen uit het publiek in de voorstelling kan laten participeren met krijt en tafels met een microfoon eronder.

HIMMELBLAU (6+) Concept Beeldontwerp en video Muziek

100% NTjong (24 november tot en met 1 december 2013) Tijdens het festival 100% NTjong presenteerde NTjong zich officieel aan Den Haag en aan de rest van Nederland. Cultuurwethouder Marjolein de Jong gaf in Theater aan het Spui het startschot voor NTjong met een klap op de gong, waarna leerlingen van de weekendschool en de genodigden van NTjong samen lunchten. De voorstellingen Lucy ♥ Ringo ★ en Titus gingen in première gedurende het festival. Verder waren er Zebra Zebra en Mijn jas is mijn huis te zien. Er waren workshops, een ontwerpwedstrijd, de mogelijkheid tot onverwachte ontmoetingen en lekker eten, waaronder een Sinterklaasontbijt met 80 mensen in de foyer van Theater aan het Spui. 1700 volwassenen en kinderen en een aantal scholen bezochten het openingsfestival van NTjong.

Noël Fischer Judith Hofland Jolle Roelofs

Wat zou je zien als je ogen bovenop je hoofd zouden zitten? Multimediakunstenaar Judith Hofland vroeg zich dat af, zette een camera op haar hoofd en begon door Den Haag te fietsen. In combinatie met de muziek van de jonge componist Jolle Roelofs leverde dat een bijzondere videoperformance op die verder werd geperfectioneerd op 100% NTjong.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Marketing & Communicatie NTjong heeft een interessante uitgangspositie. Aan de ene kant is het een nieuw merk en er kan dus vanaf nul gewerkt worden aan een imago. Aan de andere kant valt het gezelschap onder een van de grootste gevestigde gezelschappen van Nederland dat al een heel eigen imago en publiek heeft opgebouwd. Daar komt bij dat een deel van NTjong voortkomt uit een Haags gezelschap dat meer dan 20 jaar jeugdtheater heeft gemaakt. Een nieuw merk betekent daarom bouwen aan publiek, aan naamsbekendheid, aan een imago en aan een band met partners in de stad. In 2013 stelde NTjong een marketingmedewerker aan om hiervoor een plan te schrijven en om dat plan vervolgens uit te voeren in samenspraak met de afdeling marketing van het Nationale Toneel. De verandering van huisstijl van het Nationale Toneel was voor NTjong een uitgelezen kans om een logo en stijl te ontwikkelen die herkenbaar bij die van het Nationale Toneel hoort, maar die ook een eigen gezicht laat zien. NTjong besloot om met modefotograaf Marijke de Gruyter te gaan werken voor de fotografie van (voor)publiciteitsbeelden. Kernwoorden in de communicatiestijl van NTjong zijn: brutaal, helder, direct en aansprekend.

Doelgroepen en bereik In het marketingplan staan welke kansrijke doelgroepen NTjong de komende jaren wil bereiken. Op dit moment wordt samen met de Toneelalliantie een databaseonderzoek uitgevoerd welke jeugdt heaterbezoekers er in Den Haag naar de verschillende theaters komen, of er overlap is en welke mensen er nog niet komen. De bedoeling is om tot een gerichte strategie op postcodeniveau te komen om kansrijke kinderrijke buurten goed te bedienen met gerichte informatie. Er is in Den Haag nog veel te winnen op dit gebied: het publiek weet nog te weinig van het aanbod aan jeugdtheater, omdat er weinig en onregelmatig geprogrammeerd wordt. Binnen de Toneela lliantie wordt gekeken hoe er meer continuïteit en afstemming in de programmering kan worden bereikt. Daarnaast maakte de Toneelalliantie in het najaar 2013 een gezamenlijke jeugdbrochure met het hele aanbod voor het seizoen in een mooi, overzichtelijk boekje. De bedoeling is om dit initiatief voort te zetten zodat bij elk Uitfestival het publiek alle voorstellingen mee naar huis kan nemen.

ling Mijn jas is mijn huis konden bezoeken. Dat leverde ons in de vorm van een ‘barterdeal’ advertentieruimte en NAW-gegevens op. In de toekomst wil NTjong meer van dit soort vormen van samenwerking opzetten en op zoek gaan naar een vaste mediapartner. NTjong bereikt publiek op verschillende manieren: in de theaterzaal, op school en in de buurt (bijvoorbeeld met het project Urban Stories). Dat vereist een flexibele strategie en middelen die zich aanpassen aan de vorm en het publiek. Een voorbeeld: met de schoolvoorstellingen bereikt NTjong honderden kinderen die allemaal iets beleven. Die kinderen gaan naar huis en vertellen wellicht hun ouders iets van wat ze gezien hebben. Dat gesprek is belangrijk, want die ouders zijn ook potentieel publiek voor de toekomst. Daarom zorgt NTjong dat elk kind dat een voorstelling ziet altijd iets tastbaars meekrijgt naar huis.

Bijzondere doelgroepen In Nederland leven 377.000 kinderen onder de armoedegrens. Zij kunnen moeilijker deelnemen aan sport, clubs, hobby’s en culturele activiteiten omdat hun ouders daar geen geld voor hebben. NTjong maakt theater voor alle kinderen en hoopt daarom deze groep toch te mogen verwelkomen. Via onze educatieprojecten met scholen ontvangt NTjong gelukkig veel van deze kinderen. Voor de vrije voorstellingen werken we samen met Stichting Leergeld en de ooievaarspas in Den Haag.

NTjong zoekt op alle fronten partners in de stad en daarbuiten. Het zoeken van partners helpt om NTjong als merk goed neer te zetten en een breder publiek te laten weten dat NTjong bestaat. Zo werd voor 100% NTjong samengewerkt met Kidsweek. Speciaal voor hen werd een Kidsweekmiddag georganiseerd waar lezers de voorstel-

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Internatio nalisering

Talent ontwikkeling

In de korte tijd dat NTjong bestaat, zijn er al contacten gelegd met theaters en organisaties in het buitenland. De voorstelling Bernadetje heeft twee maal in Hasselt, België gespeeld. Daarnaast heeft NTjong zich in april 2013 gepresenteerd op het Assitej tijdens Tweetakt. Dat resulteerde in een bezoek van een festivalprogrammeur uit Stuttgart aan het festival 100% NTjong. Daar gaat een van de voorstellingen, Himmelblau, in 2014 een aantal voorstellingen spelen.

NTjong ziet het als haar taak een rol te spelen in de ontwikkeling van jong theatertalent. Voor het Nationale Toneel en NTjong is dat een noodzakelijke investering in de vernieuwing van het gezelschap en in de toekomst van het Nederlandse (jeugd)theater. De komst van artistiek leider Noël Fischer met haar brede ervaring bij jeugd productiehuis BonteHond kan talentontwikkeling een nieuwe impuls geven. Tegelijkertijd kan NTjong zijn expertise overdragen op acteurs, regisseurs, vormgevers en theaterdocenten die hun eerste stappen in het profes sionele circuit zetten. Jaarlijks is er plek voor een talentvolle jonge regisseur die een vierjarig traject aangeboden krijgt. Dat traject richt zich op alle aspecten van het regisseurschap, waaronder het regisseren voor jeugd. Zo wordt een nieuwe generatie regisseurs opgeleid die de grens tussen jeugd en volwassenentheater slecht. In de huidige kunstenplanperiode neemt Casper Vandeputte deze plaats in. Voor NTjong regisseerde hij Titus. In 2013 en 2014 wordt voor langere tijd geïnvesteerd in het talent van actrice Stefanie van Leersum, (video)ontwerper Judith Hofland en toneelschrijfster Jorieke Abbing. In 2014 wordt bovendien samengewerkt met een toneelklas van de Utrechtse acteursopleiding. De afdeling educatie geeft kansen aan studenten en net-afgestudeerde theaterdocenten in de workshops en de randprogrammering.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Educatie Het doel van NT Educatie is om de voorstellingen van het Nationale Toneel onder de aandacht te brengen van leraren en leerlingen van basis, middelbaar, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Bovendien is het de bedoeling om hun theaterervaring en die van de reguliere theaterbezoeker te verdiepen en bezoek aan theater te stimuleren, bijvoorbeeld door randprogrammering, vooren nagesprekken en initiatieven zoals Babel. Met de komst van NTjong heeft het Nationale Toneel nu ook de mogelijkheid om de jongere groepen theater bezoekers aan te spreken en contacten te leggen met het basisonderwijs en de buitenschoolse opvang. Daardoor kan het Nationale Toneel zich nu qua voorstellingen richten op elke leeftijd en educatie aanbieden aan iedereen van kleuter tot volwassene. In 2013 organiseerden NT Educatie en NTjong vele activiteiten voor kinderen, jongeren, studenten en het reguliere publiek: theaterlesprojecten, workshops, inleidingen, rondleidingen, lezingen, openbare repetities, master classes, Meet&Greet, nabesprekingen, informatielessen, workshoppresentaties, informatiebijeenkomsten, een tentoonstelling en een educatieve website. Deze activiteiten vonden plaats in het NT Gebouw, de Koninklijke Schouwburg, Theater aan het Spui, in theaters en op scholen in het land. Belangrijk was ook dat er gestart werd met het spelen van voorstellingen op (basis)scholen in Den Haag en in de rest van het land. Daarbij werd er samengewerkt met onderwijsinstellingen in Den Haag en in het land, Het Koorenhuis en daarna met haar opvolger de Cultuurschakel, Theater Dakota, CJP, educatieve diensten van Haagse en landelijke culturele instellingen, theaters en andere gezelschappen, kunstopleidingen, Universiteit Leiden/Campus Den Haag (International Studies), de IMC Weekendschool, het Letterkundig Museum en jeugdtheaterschool Rabarber. Nationale Toneel Educatie Nieuws (NTEN) werd in 2013 meerdere malen gemaild aan bijna 700 e-mailadressen van docenten, NT Ambassadeurs en contactpersonen.

Basisonderwijs Om docenten te helpen om hun leerlingen goed voor te bereiden voor de voorstellingen van NTjong wordt voor iedere voorstelling een leerkrachtenbijeenkomst georganiseerd. Tijdens zo’n bijeenkomst maken de leraren kennis met de theatermakers en praten met hen over hun inspiratie voor de diverse voorstellingen. Daarna wordt het educatiemateriaal besproken en uitgedeeld. Op die manier wordt er intensief contact gelegd met de mensen in het

onderwijs zelf, zodat het Nationale Toneel en het basis onderwijs beter op elkaar aangesloten raken en blijven. Het organiseren van een dergelijke bijeenkomst is nieuws en de reacties zijn positief. Ook op andere manieren wordt geprobeerd om het educatienetwerk uit te breiden. Zo werd de afgelopen periode contact gelegd met buurttheaters, de buiten schoolse opvang en jeugdtheaterfestival De Betovering. Met de Toneelalliantie wordt – als onderdeel van de subsidieregeling ‘Cultuureducatie met kwaliteit’ – een lange leerlijn ontwikkeld voor toneeleducatie, in samenspraak met het basisonderwijs. Vier scholen zijn bereid gevonden om als ‘ontwikkelschool’ met NTjong in dit project te stappen. Het afgelopen jaar is een visie ontwikkeld en een werkplan gemaakt. Nu worden de eerste stappen gemaakt om activiteiten op de scholen te organiseren, zoals het speciale kleuterproject dat plaatsvond tijdens 100% NTjong. In dat project kregen de kinderen een theatrale rondleiding in de Koninklijke Schouwburg en een workshop met een eindpresentatie in Het Paradijs. Voor vijf voorstellingen werd educatief materiaal ontwikkeld. Bij elke voorstelling werd een specifieke ansichtkaart ontwikkeld, met beeldmateriaal en speelse opdrachten. Elk kind kreeg een kaart en de leerkracht ontving hierbij een brief met lessuggesties. Lessuggesties zijn zowel praktisch als filosofisch van aard, zodat leerlingen zich op verschillende manieren tot de thematiek van de voorstelling konden verhouden. Op deze manier werd er bij iedere voorstelling voorzien in laagdrempelig educatief materiaal.

Lucy ♥ Ringo ★ Bij deze voorstelling, die ook was bedoeld voor het Voortgezet Onderwijs, was het thema van het materiaal ‘vriendschap’. Leerlingen onderzochten de betekenis van symbooltaal op het internet. Na de voorstelling voerden de acteurs zelf een nagesprek met de leerlingen. Ter kennismaking met NTjong kregen de scholen waar de voorstelling werd gespeeld een extra spelworkshop aangeboden.

Zinder Festival Tijdens het festival in Theater aan het Spui waren er aan elke voorstelling performanceworkshops of filosofische nabesprekingen gekoppeld. Voorafgaand aan het bezoek aan Zinder werkten leerkrachten in de klas met de ansichtkaart aan associatief denken en maakten de leerlingen een ‘mindmap’.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Zebra Zebra

Ateliers

Het educatiemateriaal van Zebra Zebra werd samen met coproducent BonteHond ontwikkeld. Het doel van het materiaal was om de voorstelling in een breder inhoudelijk kader te plaatsen en met de leerlingen op een speelse manier te praten over vragen als ‘wat maakt wie je bent?’ en ‘wat is anders?’ Tijdens de openbare voorstellingen van Zebra Zebra werd door het land een aantal ouder/ kindworkshops gegeven, waarin ouders en kinderen samen speelden en filosofeerden. Tijdens de workshop werd een zebrapad uitgerold dat op allerlei manieren overgestoken werd, zowel letterlijk als figuurlijk.

In Atelier NTjong werken professionele theatermakers en kunstenaars samen met kinderen en jongeren, waarbij de eigen persoonlijkheid en inhoud van de deelnemers centraal staat. Uitgangspunt is altijd een onderwerp of thema waarmee ook binnen NTjong gewerkt word. Het eerste Atelier NTjong vond plaats tijdens Festival De Betovering. Tijdens het festival schreven en acteerden twintig kinderen tussen de 8 en 12 jaar onder leiding van een theatermaker en een acteur. Op de laatste dag presenteerden ze het resultaat op het festival. Dat ze niet met een vaststaande tekst werkten, maar echt zelf als theatermaker aan de slag mochten, vonden de kinderen het meest bijzonder.

Mijn jas is mijn huis Mijn jas is mijn huis was een coproductie met het Residentie Orkest en het educatiemateriaal kwam samen met Het Residentieorkest tot stand. De ansichtkaart bij de voorstelling gaf aanleiding tot een gesprek over je thuis voelen of juist onbegrepen zijn. Uiteindelijk kon de kaart doormidden geknipt worden om als twee kleurkaartjes in een stellingenspel te worden gebruikt. In de lessuggesties voor de leerkracht kwamen muziek en muziekinstrumenten uitgebreid aan de orde. Na afloop van de première waren er in het theater voor de kinderen allemaal kleine activiteiten rondom muziek maken, spelen en de inhoud van de voorstelling.

100% NTjong Tijdens ons openingsfestival 100% NTjong kwamen een week lang scholen – zowel van het voortgezet als het basisonderwijs - over de vloer die alle NTjongvoorstellingen bezochten. Alle schoolvoorstellingen werden begeleid door extra activiteiten en workshops. Omdat 100% NTjong het openingsfestival werd voor deze gelegenheid een speciale ontwerpwedstrijd uitgezet. Kinderen konden via een speciaal ontwerpblad een eigen zwart-wit-kostuumontwerp maken. Uit de inzendingen zijn twee ontwerpen uitgekozen die door het kostuumatelier van het Nationale Toneel zijn uitgevoerd. De prijsuit reiking vond plaats tijden een speciale Zebra Zebra VIP middag. Ook vond er een experiment met BSO’s plaats, om te kijken ‘schoolvoorstellingen’ buiten schooltijd kunnen worden gespeeld.

Voor het basisonderwijs organiseerde het Nationale Toneel / NTjong 43 workshops voor 1811 deelnemers. Er werden 52 schoolvoorstellingen gespeeld met 3558 toeschouwers.

Voortgezet Onderwijs/Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs In totaal bezochten in 2013 3055 Nederlandse en Belgische studenten, docenten en leerlingen van het voorgezet onderwijs een of meerdere voorstellingen van het Nationale Toneel, dankzij de diverse activiteiten vanuit NT Educatie en de educatieafdeling van coproducent NT Gent. Ruim 1800 docenten, leerlingen en studenten deden mee aan de verschillende educatieactiviteiten. Dat is een aanzienlijk aantal, maar minder dan door het Nationale Toneel was beoogd. Ondanks docentenbijeenkomsten en inleidingen, het rondsturen van informatie, nieuwsbrieven per e-mail, flyers, posters en het aanbieden van theaterlessen en theaterworkshops om docenten en jongeren warm te krijgen voor een bezoek aan het theater bleef de belangstelling van scholen enigszins achter. Enkele redenen daarvoor waren dat de voorstellingen lastig in het schooljaar waren gepland (zo speelde Het stenen bruidsbed in de eerste helft van 2013 alleen in Den Haag en ook nog tijdens de toets- en examenweken) en dat het repertoire misschien minder goed aansloot op het curriculum. Maar een wat teruglopende belangstelling vanuit scholen voor voorstellingen en educatieactiviteiten is geen exclusief vraagstuk voor het Nationale Toneel. Terwijl de keuze

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

mogelijkheden voor scholen in het gevarieerde toneelaanbod in Nederland toenemen, nemen de gelden die scholen te besteden hebben aan cultuureducatie juist af.

Titus Voor deze voorstelling werd een theatraal nagesprek ontwikkeld, waarin schrijf- en spelopdrachten en een inhoudelijk nagesprek elkaar afwisselden. Ook vooraf aan de voorstelling werd er kort met de leerlingen gesproken. Voor deze voorstelling die op het repertoire blijft, is de NTjong-ansichtkaart nog in ontwikkeling.

Drie zusters Rondom deze voorstelling organiseerde NT Educatie op de Theaterschool in Amsterdam een masterclass Tsjechov door Theu Boermans. Deze Masterclass werd bijgewoond door ruim 25 studenten van de Theaterschool van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten en studenten Theaterwetenschappen aan de UvA. Zij bezochten ook de voorstelling in de Stadsschouwburg Amsterdam. Drie zusters werd in 2013 bezocht door 150 docenten, leerlingen en studenten.

Speeldrift Een groep van ruim 30 leerlingen van een school uit IJmuiden woonde een lezing van het stuk bij, bezocht een repetitie en kreeg een gastles van regisseur Casper Vandeputte. Deze jongeren speelden in de Toneelschuur zelfgemaakte scènes gebaseerd op het verhaal van de voorstelling, voordat ze de voorstelling bezochten. In Theater aan het Spui werden twee speciale avonden rondom Speeldrift georganiseerd, waaronder een speciaal voor jongeren met een inleiding door dramaturg Remco van Rijn en een nagesprek over de voorstelling. NT Educatie nam deel aan het 5RoeFestival voor school toneelgroepen. Dit festival wordt georganiseerd door het Teylingen College in Noordwijkerhout. Het Nationale Toneel levert bijdragen in de vorm van een jurylid, workshops en prijzen voor de winnaars van verschillende categorieën. Dertig winnende jongeren met hun regisseurs kregen een maaltijd aangeboden met de acteurs en de regisseur van Speeldrift en bezochten de voorstelling in Theater aan het Spui. Twaalf studenten van de Dutch Academy of Performing Arts (DAPA) uit Zoetermeer werkten twaalf workshopavonden aan het maken van een eigen versie van Speeldrift, met

eigen scènes en personages die gebaseerd waren op de voorstelling die ze ook bezochten. Het workshoptraject mondde uit in de presentatie van Spelletje Speeldrift in Zaal 2 van het NT Gebouw. Na de pauze keek het publiek naar drie afstudeerprojecten van studenten van de DAPA. Speeldrift werd in 2013 bezocht door in totaal 170 docenten, leerlingen en studenten.

Het stenen bruidsbed NT Educatie heeft veel geïnvesteerd in de tweede speel periode van Het stenen bruidsbed (in september, oktober en november). Dat gebeurde onder andere door middel van een pilot Theaterlesproject en het ontwikkelen van de educatieve website. Aan het ontwikkelingstraject van Theaterlesproject en de website namen kleine groepjes leerlingen en docenten deel van diverse scholen in Den Haag, waaronder Gymnasium Sorghvliet, Gymnasium Haganum en het Koninklijk Conservatorium - School voor jong Talent. Docenten Nederlands met hun leerlingen wisten de voorstelling te vinden, waarbij veelvuldig gebruik werd gemaakt van de educatieve website van Het stenen bruidsbed die samen met de educatieve dienst van het Letterkundig Museum werd ontwikkeld. Via de website krijgen docenten, leerlingen en studenten de kans om het indringende verhaal van Harry Mulisch op allerlei interactieve en unieke manieren te (her)ontdekken. De website (www.hetstenenbruidsbed.nl) ging vanaf september 2013 van start en blijft drie jaar online. De website belicht de thema’s en achtergronden van het boek vanuit verschillende disciplines (Nederlands, Geschiedenis, CKV, Maatschappijleer). Door middel van een Dilemmaspel wordt de leerling geconfronteerd met thema’s als macht, moraliteit, goed en kwaad. Docenten en leerlingen kunnen het online educatieve programma gebruiken in de les en koppelen aan het lezen van het boek, een bezoek aan de aan het boek gewijde tentoonstelling in het Letterkundig Museum en de voorstelling van het Nationale Toneel. Het stenen bruidsbed werd in 2013 bezocht door 710 leerlingen, studenten en docenten.

De ideale man Deze coproductie met NTGent speelde vele keren in theaters in België waar de belangstelling groter was dan in Nederland. Daar werden de educatieve activiteiten georganiseerd en uitgevoerd door de educatieve dienst van NTGent. Rondom De ideale man organiseerde NT Educatie in samenwerking met de afdeling Marketing & Communicatie

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

en met NT/KS Development open repetities. In totaal zijn er via openbare repetities, informatieavonden voor docenten en NT Ambassadeurs en de voorstellingen van De ideale man 1080 docenten, studenten en leerlingen in Nederlandse en Belgische theaters bereikt.

Vals In de Nederlandse theaters werd Vals matig bezocht door groepen. In theaters in België werd de voorstelling wel redelijk goed bezocht door groepen jongeren en docenten. De educatieve activiteiten rondom Vals werden georganiseerd en uitgevoerd door de educatieve dienst van NTGent. Volgens de afdeling educatie van NTGent ligt het Vlaamse succes aan het feit dat vorig seizoen de voorstelling Gif van dezelfde makers erg in de smaak viel bij een jong publiek. Zodoende tekenden scholen vroeg in voor een bezoek aan Vals. Vals werd in 2013 Nederlandse en Belgische theaters bezocht door 540 docenten, leerlingen en studenten.

Madame Rosa Deze voorstelling ging eind december 2013 in première. Vooral docenten Frans zijn van plan deze voorstelling in 2014 met groepen leerlingen te bezoeken.

Activiteiten voor het reguliere publiek Het Nationale Toneel probeert door middel van inleidingen door het hele land de voorstellingen in een bredere context te plaatsen en het publiek te informeren over het maak proces, de cultuurhistorische context en de verbinding met de actualiteit. In het kader van de publieksservice wordt veel aandacht besteed aan de informatievoorziening middels de gratis programmaboekjes en op aanvraag worden scripts en andere materialen beschikbaar gesteld. Ook stellen we bijna wekelijks materiaal voor scripties en werkstukken ter beschikking aan studenten. Bijzonder waren in 2013 de tentoonstelling over Het stenen bruidsbed in samenwerking met het Letterkundig Museum en het van start gaan van het journalistieke programma Babel.

Tentoonstelling Het stenen bruidsbed Met het Letterkundig Museum werd een unieke sectoroverschrijdende samenwerking gerealiseerd om de tijdelijke tentoonstelling over Mulisch’ roman Het stenen bruidsbed mogelijk te maken. Met deze tentoonstelling wil het museum zowel de schrijver als zijn tijdloze verhaal onder de aandacht brengen. Er is een experimenteel digitaal laboratorium gecreëerd waarbij het publiek ontdekt hoe Mulisch als een literaire alchemist zijn bijzondere roman creëerde. Tevens ondergaat het publiek in een filmische ervaring het raadselachtige en bedwelmende verhaal van Het stenen bruidsbed. Zowel bij het maken van de educatieve website als bij het samenstellen van de tentoonstelling werd op zeer prettige wijze nauw samengewerkt tussen (de educatieve medewerkers van) het Nationale Toneel en het Letterkundig Museum. In de toekomst is deze samenwerking zeker voor herhaling vatbaar.

Babel Na een aantal experimenten in het seizoen 2012/2013 is het Nationale Toneel in april 2013 begonnen met een eigen journalistiek programma: Babel. Daarvoor is een programmamaker aangetrokken die de opdracht heeft om aantrekkelijke inhoudelijke evenementen te organiseren. Het doel daarvan is onder andere om de maatschappelijke rol van het Nationale Toneel in de stad Den Haag te versterken, de samenwerking met de Toneelalliantie zichtbaar en meer concreet te maken, het NT Gebouw open te stellen voor publieksactiviteiten en de voorstellingen van een bredere en grondige context voorzien. Daarmee wordt ingespeeld op de vraag naar randprogrammering bij theaters. Babel is ook gericht op het bereiken van nieuwe doelgroepen, zoals de young professionals, de grote groep mensen die werkzaam is in de creatieve sector en studenten van de Haagse Hogeschool en de Campus Den Haag van de Universiteit Leiden. In 2013 volgde Babel twee thematische lijnen: Op zoek naar de Ideale Bestuurder en De Verheffing, een onderzoek naar een verheffingsgedachte voor deze tijd. Elk thema wordt steeds met vier tot vijf bijeenkomsten behandeld, die deels gedurende de rest van het seizoen doorlopen. Daarnaast haken we aan op de actualiteit en op losse voorstellingen.

De Verheffing #1 en #2 In samenwerking met de afdeling Cultuursociologie van de Erasmus Universiteit werden 130 bezoekers aan de

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

voorstellingen van Assen Blues in Theater aan het Spui gevraagd naar hun verwachtingen en waarmee ze na afloop naar huis gingen. Zo kregen we een beeld van wat er mogelijk verheffend is aan een avondje toneel. Ook was er een nagesprek. Na de voorstelling De nieuwe wereldsymphonie van de Veenfabriek was er een gesprek met makers Noël Fischer, Jonas Staal en Elsa May Averill over hoe je in deze tijd eigenlijk het publiek nog kunt verheffen.

Daan Heerma van Voss en theatermakers Jair Stranders, Bo Tarenskeen en Johan Doesburg. Harry de Wit, Sallie Harmsen en Antoinette Jelgersma zorgden voor een uniek en intiem concert in het Mulisch Huis. Een totaal aantal van 1.800 bezoekers bezocht het Mulisch Festival.

Op zoek naar de Ideale Bestuurder #1: De ideale man Voorafgaand aan de voorstellingen van De Ideale Man in de Koninklijke Schouwburg werden er interviews gehouden over de integriteit van onze bestuurders met onderzoeksjournalist Hugo Logtenberg, wethouder Marnix Norder en reputatiedeskundige Ron van der Jagt. De drie bijeenkomsten werden telkens door ongeveer tachtig bezoekers van de voorstelling bijgewoond.

Het stenen bruidsbed Rondom de voorstellingen van Het stenen bruidsbed in de Koninklijke Schouwburg werden in samenwerking met het Letterkundig Museum twee talkshows georganiseerd. Abdelkader Benali verkende daarin met twee gasten diverse aspecten van Mulisch’ werk en leven. In totaal namen 120 bezoekers deel aan beide themamiddagen.

Vals spelen Bij de laatste voorstelling van Vals in het Theater aan het Spui werd de talkshow Vals spelen georganiseerd met een maaltijd vooraf. Patrick van der Hijden praatte vooraf met misdaadjournalist Chris Klomp, hoogleraar Ton Derksen en acteur Bert Luppes over leugens in de rechtszaal en in het theater. 50 bezoekers aten mee.

Het Mulisch Festival Samen met het Mulischhuis, de Stadsschouwburg, de Balie en het CPNB organiseerde het Nationale Toneel een weekend lang het eerste Mulischfestival. Naast de voorstellingen van Het stenen bruidsbed in de Amsterdamse Stadsschouwburg, was De wereld volgens Harry in De Balie te bezoeken: een avond over de relevantie van Mulisch’ werk in deze tijd, met jonge schrijvers Simone van Saarloos en

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Bestuur en governance Het Nationale Toneel realiseert waarden op cultureel, economisch en maatschappelijk gebied. Om haar doelstellingen te kunnen realiseren is een professioneel bestuur en toezicht gewenst. Het bestuur van het Nationale Toneel geeft invulling aan die toezichthoudende rol en laat zich bij haar rol leiden door het belang van de organisatie en haar rol in de maatschappij. Zij doet dat op een actieve manier, denkt mee over de doelen van de organisatie en de strategische vraagstukken die de organisatie tegenkomt. Dat doet zij gebruikmakend van de specifieke deskundigheid van de bestuursleden en uitgaande van een zorgvuldige scheiding van de rollen: de uitvoering van het beleid ligt in handen van de directie. In het verslagjaar vond één mutatie plaats binnen de samenstelling van het bestuur. Mevrouw Regts werd per 21 januari 2013 benoemd. De bestuurssamenstelling per medio 2013 is daarmee als volgt: Naam Functie

Datum van aftreden

Mevrouw Drs. M.M. van Zuijlen voorzitter Mevrouw Drs. L.E.J. Engering-Aarts penningmeester Mevrouw Mr. D. Regts secretaris De heer Ir.Drs. J. van der Veer De heer Mr. S. Harchaoui De heer Mr. R.W.J. Groenink

1 september 2016 1 september 2016 21 januari 2017 1 februari 2014 16 november 2014 1 oktober 2016

Het bestuur kwam in 2013 viermaal bijeen. In principe komt het bestuur voltallig bijeen, maar vanwege externe omstandigheden is dat niet altijd het geval geweest, het opkomstpercentage was 80%. De bestuursfuncties van het Nationale Toneel zijn onbezoldigd.

Mevrouw Drs. L.E.J. Engering-Aarts • Zelfstandig adviseur • Voorzitter van de Raad van Toezicht van ROC Mondriaan • Vice voorzitter van de Raad van Commissarissen van de Wassenaarsche Bouwstichting • Lid van de Raad van Toezicht van VO Haaglanden • Voorzitter van Van Leth Producties • Penningmeester van het Prins Bernhard Cultuurfonds, afdeling Zuid Holland • Lid van het bestuur van de Stichting Grote Kerk Den Haag • Lid van het bestuur van het Museum Beelden aan Zee

Mevrouw Mr. D. Regts • Advocaat te Den Haag • Rechter plv. bij de Rechtbank Rotterdam • Bestuurslid Stichting Vrienden van Escher en het Paleis • Lid van de ballotagecommissie Littéraire Sociëteit De Witte in Den Haag

De heer Ir. Drs. J. van der Veer • Voorzitter Raad van Commissarissen Philips • Voorzitter Raad van Commissarissen ING • Lid Raad van Commissarissen Het Concertgebouw • Voorzitter Raad van Toezicht Platform Bèta-techniek • Voorzitter Raad van Toezicht Openlucht Museum • Member Executive Committee of the European Institute for Innovation / Technology EIT • Voorzitter Global Agenda Council for New Energy Architecture van het World Economic Forum • Voorzitter Advisory Board Rotterdam Climate Initiative • Voorzitter Raad van Toezicht Technische Universiteit Delft

De heer Mr. S. Harchaoui

Hieronder worden de functies en nevenfuncties per bestuurslid benoemd:

• Voorzitter Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling • Bestuurslid Stichting de Volkskrant • Bestuurslid Prins Claus Fonds • Voorzitter Najib Amhali Foundation • Lid Raad van Commissarissen De Bascule • Lid Raad van Toezicht NTR

Mevrouw Drs. M.M. van Zuijlen

De heer Mr. R.W.J. Groenink

• Lid Raad van Commissarissen van SHV holding NV, lid van het Audit comité • Lid Raad van Commissarissen van Struik food group • Voorzitter van het Bestuur van de Stichting Prioriteit Aalberts Industries • Voorzitter van de Raad van Commissarissen van EWT, Amersfoort • Lid Raad van Commissarissen van Oranje-Nassau Energie B.V.

• Zelfstandig ondernemer • Lid Raad van Commissarissen Verbrugge Terminals, • Lid Raad van Commissarissen Royal Wessanen • Lid Raad van Commissarissen Holland Casino • Lid Bestuur Holland Festival • Lid Raad van Advies RAI • Lid Wetenschappelijke adviesraad van het instituut voor informatierecht UvA

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

• Lid van de Board of Directors (voorzitter van het Benoemingscomité en lid van het Audit Comité en de Compensation committee) van Elephant Talk corp. • Voorzitter van de Raad van Commissarissen van de KvdB Groep NV • Voorzitter van de Raad van Commissarissen van het ANP

Werkwijze Tijdens de bestuursvergaderingen zijn diverse onderwerpen aan de orde gekomen. Uiteraard is er uitgebreid stil gestaan bij de financiële positie van het Nationale Toneel. Er is veel aandacht geweest voor cultureel ondernemerschap en de mogelijkheden om de eigen inkomsten te verhogen. Sponsoring en development is een belangrijk thema dat het Nationale Toneel samen met de Koninklijke Schouwburg oppakt. Het bestuur speelt een actieve rol bij het opbouwen van een duurzame sponsoring-portefeuille, o.a. door het inzetten van de netwerken van de bestuursleden. Leden van het bestuur zetten zich actief in voor het Fonds KSNT. Daarnaast is Sadik Harchaoui namens het Nationale Toneel commissaris van de Stichting Fonds KSNT. Strategische zaken die in 2013 verder veel aandacht hebben gekregen zijn de komst en inbedding van NTjong, waarmee ook voortvarend invulling kon worden gegeven aan de educatie-doelstellingen. Met in het verlengde, de rol van het Nationale Toneel als stadsgezelschap van Den Haag in deze kunstenplanperiode. Tijdens bijeenkomsten met culturele instellingen, politieke partijen, gemeente ambtenaren en andere betrokkenen hebben bestuursleden de standpunten van het Nationale Toneel naar voren gebracht. Gericht op de verdere verankering van het Nationale Toneel in de stad. Ook hecht het bestuur aan een stevige relatie van het Nationale Toneel met andere culturele stakeholders in de stad Den Haag. We hebben regelmatig en intensief gesproken over de Toneelalliantie met de Koninklijke Schouwburg en het Theater aan het Spui. In 2013 heeft er ook een bijeenkomst plaatsgevonden met alle regisseurs van het Nationale Toneel op de nieuwe lokatie in de Kerkstraat. Bovendien heeft het hele bestuur een avond gesproken met het acteursensemble van het Nationale Toneel. Dit zullen wij regelmatig herhalen.

Cultural governance Het bestuur heeft in 2013 de keuze voor het bestuur en directiemodel gecontinueerd en de best-practice bepalingen gevolgd zoals die in de Code zijn opgenomen. Het bestuur heeft haar functioneren geëvalueerd en uiteraard ook het functioneren van de directie. Het bestuur voert twee keer per jaar functioneringsgesprekken met zowel de zakelijk als de artistiek directeur. Tijdens deze gesprekken wordt wederzijds besproken wat goed gaat en wat beter kan. Ook komt de samenwerking tussen beide directeuren en de samenwerking tussen het bestuur en de directie aan de orde. De bestuursfuncties zijn onbezoldigd. In 2012 is al gekeken naar het profiel van de bestuursleden met als doel de diverse achtergronden zoveel mogelijk in het bestuur vertegenwoordigd te laten zijn. Dat is thans het geval. In november 2013 heeft in het bestuur een toets plaatsgevonden aan de hand van de 9 principes uit de Governance Code 2013 en de daaruit volgende actiepunten. Geconstateerd werd dat het grootste deel daarvan thans reeds wordt toegepast. Aanpassingen bleken nodig op de volgende gebieden: • codificering van de werkwijze in reglementen en procedures; • keuze sturingsmodel; • risicoanalyse; • melding mogelijke onregelmatigheden door medewerkers bij het bestuur. Naar aanleiding van de toetsing is besloten om, gezien de feitelijke wijze van werken, over te gaan naar het Raad van Toezicht model. In dat kader worden de statuten en het (bestuurs)reglement aangepast en vindt opnieuw codificatie plaats.Ten behoeve van de risicobeheersing en de toepassing daarvan is een audit commissie ingesteld bestaande uit twee leden van het bestuur. Tegelijk is besloten een benoemings- en beoordelingscommissie in te stellen. De audit commissie bestaat uit Louise Engering en Rijkman Groenink en de benoemings-en beoordelingscommissie bestaat uit Jeroen van der Veer en Marjet van Zuijlen. Begin 2014 wordt de overgang geformaliseerd.

Code culturele diversiteit Tevens is besloten om de code culturele diversiteit te hanteren. Het ‘lerend vermogen’ dat daarin wordt benoemd is ook richtlijn voor het Nationale Toneel waar het gaat om het bevorderen van de diversiteit in de

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

organisatie, het acteurs-ensemble en de rolbezetting van onze toneelstukken. Dat laatste was overigens al het geval in 2013: in al onze producties zijn belangrijke rollen vervuld door talent met een diverse afkomst. Het sluit aan bij het beeld dat op dit moment veel jong talent met een diverse achtergrond afstudeert van de vakopleidingen. De voorstellingen van het Nationale Toneel zijn voor een breed en divers publiek toegankelijk. Tegelijkertijd constateren we ook dat we minder publiek van nietwesterse afkomst aantrekken, daarvoor was de drempel wellicht te hoog. Met de komst van NTjong , het versterken van onze verbindingen met de cultuurankers (uitleggen) en met projecten zoals Urban Stories die vooral in de wijken hun beslag krijgen besteden we gericht aandacht aan het wegnemen van drempels.

Directie De directie van het Nationale Toneel bestond medio 2013 uit: Naam Drs. Walter Ligthart Theu Boermans

Functie Zakelijk directeur Artistiek directeur

Het normenkader rondom de ‘’Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen Publieke en Semipublieke Sector (hierna :WNT) is bekrachtigd in het Besluit van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 26 februari 2014, nr. 2014-0000106049 en de Regeling van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks relaties van 26 februari 2014, nr. 2014-0000 104920. De Aanpassingswet WNT is als onderdeel van dit normenkader nog niet formeel aangenomen door de Eerste Kamer. Voor het opmaken van de jaarrekening is in lijn met de mededeling van de minister van BZK d.d. 12 februari 2014, gepubliceerd in de Staatscourant d.d. 18 februari 2014, de Aanpassingswet WNT wel als onderdeel van het normenkader gehanteerd. Wij menen dat door deze werkwijze en samenspel tussen bestuur en directie in 2013 het Nationale Toneel in woord en daad invulling heeft gegeven aan ‘goed bestuur’.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Medewerkers Artistiek directeur

Kostuum Suet Huy Ho, Amanda van Marion, Peter van der Meer, Judith van Ooijen, Daan Wieman Kleed(st)ers Kiswati van Keulen, Peter van der Meer, Judith van Ooijen Grime Cynthia van der Linden, Leo Maliepaard, Bärbel Scheid, Amber Schiphorst Stagiaires Maria de Boer, Lizz Lafour, Raisza Meijer, Brenda Mets, Eva Poppe, Merel de Roos, Thomas Snoeck, Samantha Verkade, Lea Wijfjes, Myrna Wildschut

Theu Boermans

Zakelijk directeur Walter Ligthart

Regisseurs Theu Boermans, Johan Doesburg, Johan Simons, Casper Vandeputte Artist in residence Laura van Dolron

Acteurs Steve Aernouts, Aziz Akazim, Mariana Aparicio Torres, Mohammed Azaay, Nettie Blanken, Anne Wil Blankers, Elsie de Brauw, Hajo Bruins, Ali Cifteci, Jappe Claes*, Hans Croiset, Tamar van den Dop, Frank Focketyn, Sallie Harmsen*, Katja Herbers*, Hannah Hoekstra*, Antoinette Jelgersma*, Anne Lamsvelt, Vincent Linthorst*, Tibor Lukács, Bert Luppes, Anniek Pheifer*, Mark Rietman*, Harry van Rijthoven, Ariane Schluter*, Reinout Scholten van Aschat, Betty Schuurman*, Camilla Siegertsz, Pieter van der Sman*, Joris Smit*, Jaap Spijkers*, Jeroen Spitzenberger*, Bram Suijker, Chris Thijs, Vincent van der Valk, Dries Vanhegen, Stefan de Walle*, Steven Van Watermeulen Stagiaires Kay Greidanus, Roben Mitchell van den Dungen Bille, Barbara Sloesen, Bram Suijker, Yannick van de Velde * ensemble-acteurs

Artistiek bureau Maria Uitdehaag*, Laura van Zuijlen

Auteurs Laura van Dolron, Romain Gary, Rob de Graaf, Harry Mulisch, Eugene O’Neill, Shakespeare, Anton Tsjechov, Lot Vekemans, Oscar Wilde, Juli Zeh Vertalers/Bewerkers Frank Albers, Stefan Bachmann, Theu Boermans, Rik van den Bos, Xavier Jaillard, Elfriede Jelinek, Tom Kleijn, Marcel Otten, Felicitas Zürcher

Communicatie, Marketing Pien van Gemert*, Eline van Lelyveld, Paul van Loon, Dieke van der Spek, Priscilla Vaas Stagiaires Anne van Blanken, Sem Klarenbeek, Elske Meter

Development & Fundraising Lydia Harmsen, Tineke Kremer Stagiaires Fenna Jakma, Mine Erdural

Dramaturgen Karim Ameur, Celine Buren, Pol Eggermont, Koen Haagdorens, Remco van Rijn, Rezy Schumacher* Stagiaires Dorike van Genderen , Joran de Groot, Sofie de Wilde

Lejo De Hingh Stagiaire Jovan Avramoski

Financiën, Salarisadministratie & ICT Ronald Boogaard*, Daan Oppenhuizen, Aruna Ramdjanamsingh

Personeelsfunctionaris Anna-Belle de Haan

Ateliers Decoratelier (Decoruitvoering) Hans Rompa*, Ruud Brouwer, Koos ‘s-Gravendijk, Puck Koper, Ronald van Rijn, Arjen Schoneveld, Peter Visscher, Mannou Weerdenburg

Marianne Hilkhuijsen

Educatie

Auteurs/Vertalers/bewerkers

Kostuum, kap- en grime atelier Iris Elströdt*

Bureaumanager

Productie Hoofd productie & techniek Lex Boere (waarnemend) Productieleiders Monique Koppers, Hans Nass Productiesecretariaat Mirjam Overdevest

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Overige

Stagiaire productie Dieneke Bittermann

Programmamaker (Babel) Patrick van der Hijden

Receptionist/Administratief mdw. Sonja Schermer – van den Berg Regie-assistenten Ingmar van der Bie, Céline Buren, Marjolein Polman Stagiaires Ingrid Askvik, Dieneke Bittermann, Ludy Graffelman, Eva Tijken, Hilde Tuinstra

Techniek/Facilitaire zaken/ Gebouwbeheer Annemije Altena, Carel Bekkering, Lex Boere*, Willy Caspers, Jez Cox, Joris Engering, Lennert Esser, Jeroen Feelders, Geert Jan de Groot, Tjarko van Heese, Rik ’t Jong, Daan Kapteijn, Vincent Kok, Gerco Kolthof, Arjan Kruidhof, Femke van Kuijk, Mario Mantel, Gerrit Maronier, Justus Matla, Angelique Miedema, Hans Mooij, Laressa Mulder, Jannes Noorman, Tim Senden, Joop Spies, Hans Spinnler, Ramon van Stee, Rik ’t Jong, Lukas Tulkens, Paul in het Veld, Joris Visée, Jan Harm Wagner Stagiaires techniek Sjoerd Hogendoorn, Joren Rupert Lunchmedewerkers Anneke Gerritse, Kika van Hattum (vrijwilliger), Jeroen Manders

Catering Pimento Chauffeur Leontien Bekkema Inleidingen Ricci Scheldwacht, Lara Staal, Céline Talens, Saske Wentink Publieksbegeleiders Arno Loriaux, Rianne Valstar Fotografie & film Kurt van der Elst, Carli Hermès, Barrie Hullegie, Thomas Manneke, Mink Pinster, Casting-adviezen Kemna Casting: Marc van Bree Voorstellingsverkoop Senf Theaterpartners * = afdelingshoofd

Vormgevers Decor Bernhard Hammer, Marloes van der Hoek, Wikke van Houwelingen, Pascal Leboucq, Tom Schenk Styling & Rekwisieten Rob Snoek Kostuums Rien Bekkers, Catherine Cuykens, Iris Elströdt*, Lotte Goos, Sabine Snijders, Rebekka Wörmann Grimeontwerp Cynthia van der Linden, Pilo Pilkes Licht Stefan Dijkman, Gerhard Fischer, Casper Leemhuis, Reinier Tweebeeke, Jan Harm Wagner Muziek Harry de Wit Video Judith Hofland, Marita Ruyter, Peter Wilms

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Medewerkers NTjong Artistiek leider / regisseur

Techniek

NoĂŤl Fischer

Adriaan Beukema , Tjarko van Heese, Willem Helversteijn, Daan Kapteijn, Gerco Kolthof, Paul Romkes

Regisseurs Hans van den Boom, Casper Vandeputte

Vormgevers

Acteurs Erna van den Berg*, Maurits van den Berg, Floor van Berkestijn, Michiel Bijmans, Rik Engelgeer, Joris Erwich, Tan Tiong Hok, Roos Hoogland, Anil Jagdewsing, Rienus Kruk, Stefanie van Leersum, Feike Looijen, Rosa van de Meeberg, Eva Zwart * ensemble acteur

Auteurs Jorieke Abbing, Hans van den Boom, Jibbe Willems

Marketing & Communicatie

Decor Marianne Burgers, Judith Hofland, Michiel Voet Inspiratie toneelbeeld Barbara Ellison Kostuums Carly Everaert, Lotte Goos, Dieuweke van Reij Licht Reier Pos Uri Rapaport Muziek Jolle Roelofs, Residentie Orkest, Bart Visser Video Judith Hofland

Lene Grooten

Zinder festival (kunstenaars)

Dramaturg Martine Manten

Arianne van Boxmeer, Harold de Bree, Andrea Droes, Marcel Kaars, Martijn Koolstra, Tessel Schmidt, Mariska Streefland

Fotografie

* = afdelingshoofd

Bowie Verschuren

Muzikanten Jolle Roelofs, Residentie Orkest, Marielle Woltring (Lavalu)

Productieleiders Meeke Beumer, Joya de Bock, Ellen van Bunnik Stagiaire productieleiding & regieassistent Dieneke Bittermann Vrijwilliger productie Sarah Olieman

Publiekswerking en Educatie MuriĂŤl Besemer, Leo Sterrenburg Stagiaire Casper Coenegracht Docenten Karlijn Benthum, Maartje Ghijsen, Lotte Kanters, Marielle Kleynwinkel, Hanna Timmers Leerwerktraject C&M & educatie Pauline de Groot

Regie-assistent Tim Verbeek

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Bestuursverslag Algemeen

Algemene gegevens Statutaire naam: Stichting Het Nationale Toneel Statutaire zetel: Den Haag Rechtsvorm: Stichting Doelstelling: De Stichting heeft ten doel theater te maken en te bevorderen in de ruimste zin van het woord in Den Haag en de rest van Nederland in het kader van de landelijke toneelvoorziening. De stichting beoogt haar doel te bereiken door onder meer het in stand houden van het toneelgezelschap het Nationale Toneel. Voorts kan de stichting voor de verbreiding van toneel film- en/of televisieopnamen (doen) maken.

Missie en activiteiten Het Nationale Toneel is een van de grote toneelgezel schappen van het land en tevens het stadsgezelschap van Den Haag. Het Nationale Toneel staat midden in de samenleving. Aan de hand van het klassieke en moderne toneelrepertoire vertellen wij de verhalen van onze tijd, voor mensen van onze tijd. Onze voorstellingen zijn oefeningen in het leven, in onze stad, onze wereld. Sinds 2013 (de komst van NTjong) maken we voorstellingen voor een volwassen publiek en voor jeugd en jongeren. Het Nationale Toneel bouwt een ‘toneelbibliotheek’ op: een verzameling van voorstellingen die hun waarde hebben bewezen en een langere periode op het speelplan blijven. Het Nationale Toneel speelde in 2013 18 producties, inclusief die van NTjong. Wij menen dat juist in deze tijd het noodzakelijk is om als toneelgezelschap te investeren in vernieuwende, onderhoudende en indrukwekkende voorstellingen. Maar ook in cultuureducatie en talent ontwikkeling. Met de start van NTjong in 2013 hebben we de water scheiding tussen theater voor volwassenen en voor jeugd doorbroken. We maken toptheater voor kinderen en jongeren om ze zo op school, in de theaters en in de stad de liefde voor theater bij te brengen. Door de komst van NTjong bereidden we onze educatieactiviteiten fors uit hebben die samen met de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui ook meer focus kunnen geven.

Het realiseren van ambities vraagt ook om een doelmatige bedrijfsvoering en het investeren in een sterke, professionele organisatie. We zijn trots op de inzet van onze mensen. De precieze en vasthoudende sponsorbenadering samen met de Koninklijk Schouwburg leidt tot nieuwe allianties met het bedrijfsleven. In 2013 liet niet alleen de politiek, maar ook het publiek zijn enthousiasme en waardering blijken. De beleidsplannen werden positief gewaardeerd en de voorstellingen druk bezocht.

Profilering in Den Haag en maatschappelijk draagvlak Het Nationale Toneel heeft een landelijke en een gemeentelijke opdracht. We voelen ons nadrukkelijk stadsgezelschap en zijn ook trots om dat uit te kunnen dragen. Immers kunst en cultuur hebben een intrinsieke, economische maar ook sociale waarde. Of zoals wethouder De Jong formuleerde: het is de slagader van de stad. We spelen in 2013 143 voorstellingen in de stad. Daarnaast verbinden we ons met allerlei Haagse initiatieven en organisaties en dragen daar artistiek of anderszins aan bij. In 2013 leidde dat tot een groot aantal activiteiten in en voor de stad. Een bloemlezing: • Coproducent van de musical Peace of Me; • Samenwerking rond Festival Classique; • 4 mei (lees)voorstelling Wannseeconferentie; • Samenwerking met Letterkundig Museum rond Het stenen bruidsbed; • Samenwerking Crossing Border & Borderkitchen; • Samenwerking met de Universiteit Leiden/Campus Den Haag, o.a. bij seminar Corruption and the relevance of art for current affairs; • We zijn gestart met het cultuur-journalistieke programma Babel; • Het project Nieuwspoort; • Beschikbaar stellen vrijkaarten voor Resto Van Harte; • Deelname ICM weekend school; • Samenwerking met Rabarber; • Vele verzoeken van culturele organisaties om ondersteuning ‘om niet’: beschikbaar stellen kostuums, kleine decors, techniek etc.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

In haar meer dan 25 jarig bestaan heeft het Nationaal Toneel een fijnmazig (cultureel) netwerk opgebouwd in de stad. Met de komst van NTjong heeft dat weer een nieuwe dimensie gekregen: we organiseerden, of deden mee aan, festivals (Zinder, 100% NTjong, de Betovering) en hebben een netwerk opgebouwd in de Haagse wijken en wijktheaters (cultuurankers) en scholen (BSO-koepels). Samen met de Toneelalliantiepartners voeren we de regeling Cultuureducatie met kwaliteit uit. Liefde voor cultuur start bij kinderen. Voor de vrije voorstellingen werken we samen met de Stichting Leergeld en de Ooievaarspas in Den Haag. Uiteraard dragen we onze verbinding met Den Haag ook uit in ons drukwerk en andere marketing-uitingen.

Meerjarensubsidie(s)

Dit bedrag is als volgt opgebouwd: Exploitatie Nationale Toneel - € 2.965.942 Exploitatie NTjong - € 412.771 Huur NT Gebouw - € 120.353 Daarnaast werd bij brief kenmerk ABBA/3046725/EC-547 van 8 juli 2013, de trend voor dit jaar vastgesteld op een bedrag van € 77.100. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: Exploitatie Nationale Toneel - € 65.251 Exploitatie NTjong - € 9.081 Huur NT Gebouw - € 2.768 Dit brengt de totale bijdrage van de Gemeente Den Haag voor 2013 op een bedrag van € 3.576.166.

Continuïteitsbeoordeling

Ministerie OCenW Het Nationale Toneel

Bij brief van het Ministerie van OCenW van 18 september 2012, kenmerk 437664, werd meegedeeld dat voor de periode 2013-2016 de subsidie werd vastgesteld op een bedrag van € 10.619.768 voor de periode 2013-2016, in jaarlijkse bedragen van € 2.654.942. Bij brief van 4 december 2013, ref. 563260, werd mede gedeeld dat de overheidsbijdrage in de arbeidskosten ontwikkeling (sociale lasten) werd vastgesteld op een bedrag van € 28.992, i.c. € 7.248 per jaar. Hiermee komt het subsidiebedrag voor 2013 op € 2.662.190. NTjong

Bij brief van het Ministerie van OCenW van 18 september 2012, kenmerk 437666, werd meegedeeld dat voor de periode 2013-2016 de subsidie werd vastgesteld op een bedrag van € 2.122.356 voor de periode 2013-2016, in jaarlijkse bedragen van € 530.589. Bij brief van 4 december 2013, ref. 563263, werd mede gedeeld dat de overheidsbijdrage in de arbeidskosten ontwikkeling (sociale lasten) werd vastgesteld op een bedrag van € 5.796, i.c. € 1.449 per jaar. Hiermee komt het subsidiebedrag voor 2013 op € 532.038.

Gemeente Den Haag De Gemeente Den Haag deelde bij brief van 14 december 2012, kenmerk ABBA/2037191/EC-547 mee dat op grond van de Haagse Kaderverordening Subsidieverstrekking (HKS) en het Uitvoeringsvoorschrift Subsidies de subsidie voor 2013 wordt vastgesteld op een bedrag van € 3.499.066.

Uit de toekenning van een subsidie door zowel het Ministerie van OCenW als de Gemeente Den Haag voor de kunstenplanperiode 2013-2016 kan worden geconcludeerd dat de continuïteit vooralsnog gewaarborgd is.

Eigen inkomstennorm Het Nationale Toneel

Vanaf 2013 geldt een minimumnorm van 21,5% van de totale structurele overheidssubsidie. Dit percentage moet per jaar met een procent groeien naar 24,5% in 2016. Het bovenstaande leidt tot een eigen inkomstennorm voor 2013 van € 1.250.548. In werkelijkheid beslaan de eigen inkomsten een bedrag van € 1.470.821 (ruim 25,3% van de structurele overheidssubsidie in 2013). Hiermee wordt ruimschoots aan de gestelde eis voldaan. NTjong

Voor 2013 geldt een norm van 18,5% van de totale structurele overheidssubsidie. Dit percentage moet per jaar met een procent groeien naar 21,5% in 2016. Het bovenstaande leidt tot een eigen inkomstennorm voor 2013 van € 176.470. In werkelijkheid beslaan de eigen inkomsten een bedrag van € 220.289 (ruim 23% van de structurele overheidssubsidie in 2013). Hiermee wordt ruimschoots aan de gestelde eis voldaan.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Cultureel ondernemerschap

de theaters en het Nationale Toneel neemt nog altijd een koppositie in waar het gaat over bezoekers aantallen.

Het Nationale Toneel heeft zijn ambitieniveau verhoogd en daar hoort ook bij dat we streven naar een gezond verdienmodel. Daarbij richten we ons op drie domeinen: de overheid, de markt en als derde sponsoring en development. Subsidies van de verschillende overheden zijn ook in 2013 de basis geweest voor onze exploitatie. Zij maken het mogelijk dat we artistiek hoogwaardige, vernieuwende en grote producties kunnen laten zien. Uiteraard zijn de inkomsten die we uit de markt genereren in toenemende mate belangrijk. In 2013 hebben we, ondanks het uitvallen van een grote zaal-productie toch onze inkomsten uit voorstellingen kunnen verhogen, mede door coproducties met derden. Met een eigen inkomsten percentage van 25% voldoen we ruimschoots aan de gestelde eisen van onze subsidiegevers. Eind 2012 zijn de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel gestart met een gezamenlijke afdeling voor fondsenwerving (Development) en Fonds KS&NT, een unieke samenwerking in deze sector. In 2013 hebben we gestaag doorgebouwd aan de verdere ontwikkeling van fondsenwervingsactiviteiten en relatiebeheer met begunstigers. Dat begint zijn vruchten af te werpen. We weten onze begunstigers voor langere tijd te binden en hebben interessante proposities voor nieuwe relaties. Daarbij is bewust gekozen voor een investering: de kost gaat voor de baat uit. We richten ons op particulier mecenaat, bedrijfssponsoring, partnerschap en andere externe middelen, zo heeft het Nationale Toneel met de producenten van Anne een strategisch partnerschap afgesloten, waarin wij onder andere artistieke bijdragen leveren aan deze grootschalige productie in ruil voor een financiële bijdrage. Ook ons decor en kostuumatelier werken voor derden (tegen een marktconform tarief).

Risicobeheersing Risicobeheersing in een belangrijk onderdeel van een goede bedrijfsvoering en onderdeel van de werkzaamheden van de directie. Aan de hand van een periodieke risicoanalyse wordt dit thema besproken tussen bestuur en directie, inclusief te nemen maatregelen bij tegenvallende inkomsten. Zo hebben we in 2012 moeten besluiten om ons aanzienlijk te beperken in het aanbod van vlakke vloervoorstellingen. Dat was in het boekjaar 2013 gelukkig niet het geval. Onze voorstellingen werden grif ‘verkocht’ aan

Prestatie-eisen Het Nationale Toneel

Het Ministerie OCenW heeft de prestatie-eisen vastgesteld op gemiddeld 5 grote zaalproducties en gemiddeld 89.000 bezoekers per jaar. De Gemeente Den Haag heeft de prestatie-eisen vast gesteld op gemiddeld 12 producties, waarvan 5 voor de grote zaal met minimaal 280 voorstellingen waarvan 90 in Den Haag voor circa 90.000 bezoekers. In 2013 speelde het Nationale Toneel 299 voorstellingen verdeeld over 13 producties, waaronder 5 grote zaal producties. In totaal trokken deze producties 76.159 bezoekers. In Den Haag werden 60 voorstellingen gespeeld. Naast de voorstellingen zijn er nog de overige activiteiten. Zo worden bij veel producties inleidingen verzorgd en zijn er workshops en theaterlessen georganiseerd. Onder de noemer Babel heeft er rond een aantal voorstellingen randprogrammering plaats gevonden en werd rond de productie Het stenen bruidsbed in samenwerking met het Letterkundig Museum een aantal activiteiten ontplooid. In totaal waren dit 118 activiteiten met in totaal 8.361 bezoekers. NTjong

Het Ministerie OCenW heeft de prestatie-eisen vastgesteld op gemiddeld 32.000 bezoekers waarvan 13.250 scholieren, 6.375 scholieren PO en 6.875 scholieren VO. De Gemeente Den Haag heeft de prestatie-eisen vastgesteld 5 producties met 30 vrije voorstellingen waarvan 20 in Den Haag en 6.000 bezoekers, het Zinderfestival met minimaal 4 voorstellingen en 600 bezoekers én 1 nieuwe schoolvoorstelling voor ongeveer 6000 scholieren van het primair en voorgezet onderwijs. Voor NTjong was 2013 een aanloopjaar. Een nieuwe speler die zich zelf op de markt moest zetten. In de loop van het jaar zijn beide subsidiegevers op de hoogte gesteld van het feit dat de prestatie-eisen niet zouden worden gehaald. In 2013 werden er 115 voorstellingen gespeeld, waarvan 17 tijdens het Zinderfestival, verdeeld over 6 producties met in totaal 10.230 bezoekers. In totaal zijn er 56 vrije voorstellingen gespeeld, waarvan 30 in Den Haag en 59 schoolvoorstellingen waarvan 53 in Den Haag. De schoolvoorstellingen werden met name op de scholen gespeeld, waar per voorstelling de capaciteit

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

maximaal 20 of 30 kinderen was. Het Zinderfestival trok in totaal 796 bezoekers. Daarnaast werden er door NTjong workshops gegeven zowel op scholen als in het theater. In totaal kwamen er 1.811 deelnemers verdeeld over 45 van deze activiteiten.

Publieksopbouw en onderzoek Het kernpubliek in Den Haag bestaat uit een stabiele groep theaterliefhebbers. Met de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui werd in het najaar van 2013 een verkennend marktonderzoek uitgevoerd, met als resultaat een publiekssegmentatie waar alle drie de instellingen mee aan de slag gaan. Er zijn een aantal potentiële doelgroepen aangewezen, waar we ons in het bijzonder op zullen richten in onze communicatie. De omnivoren (voor wie de locatie van een cultureel evenement niet leidend is voor een bezoek), gezinnen, jongeren en kinderen, young professionals en de Haagse creatieve industrie. De overstap naar een bezoek aan onze voorstellingen in Theater aan het Spui spreekt vooral een nieuw publiek aan. In 2013 kwam regisseur Casper Vandeputte naar het Nationale Toneel. Met zijn voorstellingen wordt een nieuw publiek gebonden aan het gezelschap. Zo trok Nieuwspoort opvallend veel young professionals en (jonge) mensen die werkzaam zijn in politiek Den Haag. Er werd flink geïnvesteerd in een persoonlijk en diepgaander contact met een aantal ‘kerntheaters’ in het land. In deze theaters heeft het Nationale Toneel een vast publiek, dat bestaat uit liefhebbers die regelmatig wel vijf keer per jaar naar toneel gaan. De samenwerking met deze theaters vraagt om maatwerk. Zo werd per theater op zoek gegaan de waarden die met het gezelschap gedeeld worden en werd per stad een potentiële nieuwe doelgroep aangewezen.

Samenwerking De kern van loyale bezoekers van het Nationale Toneel heeft in 2013 kennis gemaakt met NTjong tijdens het festival 100% NTjong in Theater aan het Spui. In 2014 wordt geprobeerd om met toegespitste campagnes een nieuwe publieksgroep van families, kinderen en jongeren in Den Haag aan het Nationale Toneel te binden. Met kortingsacties en direct mails stimuleren we nieuwe bezoekers tot een tweede bezoek aan het Nationale Toneel. Intensieve samenwerkingsverbanden leidden ertoe dat

nieuwe publieksgroepen worden aangesproken. Voor de voorstelling Het stenen bruidsbed werd bijvoorbeeld samengewerkt met het Letterkundig Museum, het Harry Mulisch Huis, De Balie, De Bezige Bij en Stichting Lezen. Voor De ideale man was NTGent een samenwerkingspartner. Verder werd intensief samengewerkt met de Universiteit Leiden, Firma MES, Crossing Border en niet te vergeten met Nieuwspoort.

Bestuur en Governance Lees meer over bestuur en governance op bladzijde 52.

Educatie NT Educatie bereikt met zijn activiteiten veel leerlingen van het middelbaar, hoger en wetenschappelijk onderwijs met het doel om de voorstellingen van het Nationale Toneel onder de aandacht te brengen en om vervolgbezoek te stimuleren. Door middel van randprogrammering, vooren nagesprekken en initiatieven zoals Babel, geeft het gezelschap de theaterervaring van het reguliere theaterpubliek verdieping. Met de komst van NTjong heeft het Nationale Toneel nu ook de mogelijkheid om de jongere groepen theaterbezoekers aan te spreken en contacten te leggen met het basisonderwijs en de buitenschoolse opvang. Daardoor kan het Nationale Toneel zich nu qua voorstellingen richten op elke leeftijd en educatie aanbieden die gericht aansluit op de gehele door lopende culturele leerlijn van kleuter tot volwassene. We spelen op de scholen, in de wijken en in onze huistheaters jeugdvoorstellingen. Met de partners van de Toneel alliantie is het gezelschap onderdeel van de subsidieregeling ‘cultuureducatie met kwaliteit’ en hebben we een lange leerlijn toneel ontwikkeld voor het basisonderwijs. In 2013 organiseerde NT Educatie / NTjong vele activiteiten voor kinderen, jongeren, studenten en het reguliere publiek: theaterlesprojecten, workshops, inleidingen, rondleidingen, lezingen, openbare repetities, masterclasses, Meet & Greets, nabesprekingen, informatielessen, workshoppresentaties, informatiebijeenkomsten, een tentoonstelling en een educatieve website. Deze activiteiten vonden plaats in het NT Gebouw, de Koninklijke Schouwburg, Theater aan het Spui en in theaters in het land. Belangrijk was ook dat er gestart werd met het spelen van voorstellingen op (basis)scholen in Den Haag en in de rest van het land. Daarbij werd er samengewerkt met onderwijsinstellingen,

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Het Koorenhuis en daarna met haar opvolger de Cultuurschakel, CJP, educatieve diensten van Haagse en landelijke culturele instellingen, theaters en andere gezelschappen, onderwijsinstellingen in Den Haag en in het land, kunstopleidingen, Universiteit Leiden/Campus Den Haag (International Studies), de IMC Weekendschool, de Openbare Bibliotheek, het Letterkundig Museum en jeugdtheaterschool Rabarber.

Talentontwikkeling Het Nationale Toneel beschouwt het opleiden en begeleiden van jonge professionals als een belangrijke taak. Het is immers een essentiële investering in de toekomst van ons gezelschap en het Nederlandse theaterlandschap, waar het Nationale Toneel graag zijn verantwoordelijkheid voor neemt. Speerpunt van het beleid is om jonge theatermakers meters te laten maken: leren door te doen. In 2013 leverde dat de volgende activiteiten op: • Afgestudeerd talent Vijf jonge talenten kwamen in 2012 bij het Nationale Toneel in dienst: regisseur Casper Vandeputte en acteurs Sallie Harmsen, Hannah Hoekstra, Reinout Scholten van Aschat en Joris Smit. Begeleid door zeer ervaren artistiek personeel (acteurs, regisseurs en dramaturgen) gaan zij een tweejarig ontwikkelingstraject in, waarbij werd gestart met een eigen project Nieuwspoort: een theatraal onderzoeksverslag naar de relatie tussen de Haagse politiek, de media en het publiek. • Onderwijs

• Overig

Het Nationale Toneel is ook aanwezig op de diverse opleidingen. Zo was Jappe Claes tot 2013 hoofd van de regieopleiding van de AHK. Acteurs en dramaturgen geven les op de toneelscholen. Het gezelschap scout jong theatertalent op de scholen en op het ITs festival, waarvan artistiek directeur Theu Boermans eveneens artistiek directeur is.

Internationalisering en internationale stad van vrede en recht Het Nationale Toneel heeft een partnerschap met NTGent en dat heeft in 2013 geleid tot twee coproducties: Vals en De ideale man, die uiteraard ook in Vlaanderen speelden. Ook NTjong speelt in België én presenteert zich op het door Assitej Nederland georganiseerde ‘Tweetakt’ voor buitenlandse programmeurs. Voor 2014 zal dat leiden tot verdere uitbreiding van de internationale contacten. In het kader van de viering van 100 jaar Vredespaleis werkten we samen met een aantal culturele organisaties aan de (jeugd)musical Peace of Me. Hans van den Boom deed de regie en we gaven artistieke en technische ondersteuning. In 2014 zullen we in het kader van 200 jaar grondwet projecten uitvoeren met de Hoge Raad en de Koninklijke Schouwburg.

In februari en mei kunnen studenten van de regieopleiding van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten in het NT Gebouw hun werk presenteren aan het Haagse publiek. • Stagiaires

Het Nationale Toneel biedt jaarlijks op diverse afdelingen stageplekken aan studenten. Studenten worden actief benaderd via het uitzetten van stage plaatsen, maar er is ook een groei in het aantal studenten dat ons vindt via de website. In 2013 bood het Nationale Toneel aan 28 studenten een stageplaats. De studenten komen van MBO, HBO en WOopleidingen uit het hele land. • Begeleiding en ondersteuning van zelfstandige jonge makers

Zowel artistiek inhoudelijk als productioneel en zakelijk sparren leden van het Nationale Toneel met leden van het Haagse theatercollectief Firma MES. Jonge theatertalenten krijgen begeleiding bij het ontwikkelen van artistieke plannen en bij het opstellen van een subsidieaanvraag.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Verslagjaar Vermogenspositie

Het bestuur heeft in 2010 besloten het bedrag van de algemene reserve te splitsen in een ‘weerstandsdeel’ en een ‘algemeen deel’. Het weerstandsdeel, weerstandsvermogen, zou aan de hand van een uitgevoerde risico-inventarisatie voor 2014 een bedrag van € 400.000 beslaan.

1.1 Subsidieafrekeningen Het Nationale Toneel Ministerie van OCenW

In haar brief 541142 d.d. 4 september 2013 heeft het Ministerie van OCenW de vierjaarlijkse instellingssubsidie (2009-2012) vastgesteld op een bedrag van € 10.095.511. Welk bedrag in deze periode reeds als voorschot werd uitbetaald. Wel stelde het Ministerie dat van het positieve resultaat uit 2012 een bedrag van € 34.029 diende te worden opgenomen in een ‘bestemmingsreserve restant subsidie OCW 2009-2012’. Dit is geschied.

Algemeen 2.1 Resultaat Het resultaat uit gewone bedrijfsvoering 2013 komt uit op een bedrag van € 181.881. Voor een specificatie wordt verwezen naar de functionele exploitatierekeningen van het Nationale Toneel en NTjong.

Gemeente Den Haag

De gemeente Den Haag ging over tot vaststelling van haar subsidie over 2012, bij brief nr. ABBA/3035765/VS-1612 d.d. 15 oktober 2013.

Stella Ministerie van OCenW

In haar brief 540130 d.d. 4 september 2013 heeft het Ministerie van OCW de vierjaarlijkse instellingssubsidie (2009-2012) vastgesteld op een bedrag van € 1.670.623. Welk bedrag in deze periode reeds als voorschot werd uitbetaald. Wel stelde het Ministerie dat van het positieve resultaat uit 2012 een bedrag van € 17.313 diende te worden opgenomen in een ‘bestemmingsreserve restant subsidie OCW 2009-2012. Dit is geschied. Gemeente Den Haag

De gemeente Den Haag ging over tot vaststelling van haar subsidie over 2012, bij brief nr. ABBA/3042459/VS-1707 d.d. 15 oktober 2013.

1.2 Algemene reserve Stand per 1 januari 2013 Bij: saldo uit gewone bedrijfsvoering Af: naar bestemmingsfonds OCW Af: naar bestemmingsfonds Gemeente Bij: ontvangen rente

738.250 158.050 69.920 75.745 23.831

Het bovenstaande leidt tot een saldo van € 774.466 per 31 december 2013.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

2.2 Prestatieoverzicht

2013

2012

aantal activiteiten

aantal bezoeken

aantal activiteiten

aantal bezoeken

Nationale Toneel 1 2 3 4

Producties · nieuwe producties · reprises Voorstellingen · in de standplaats · in de regio · in de rest van Nederland · in het buitenland Schoolvoorstellingen · in de standplaats · in de regio · in de rest van Nederland · in het buitenland Overige activiteiten · educatieve activiteiten

sub Nationale Toneel

9 3

6 4

60 9 181 49

17.917 2.165 41.796 14.281

86 9 142 12

25.527 2.165 44.027 3.189

0 0 0 0

118

8.361

105

3.625

417

84.520

354

78.533

NTjong 1. Producties · nieuwe producties 5 0 · reprises 1 0 2. Voorstellingen · in de standplaats 30 2.037 0 · in de regio 0 0 0 · in de rest van Nederland 26 3.480 0 · in het buitenland 0 0 0 3. Schoolvoorstellingen · in de standplaats 53 3.710 0 · in de regio 0 0 0 · in de rest van Nederland 6 1.003 0 · in het buitenland 0 0 0 4. Overige activiteiten 0 · educatieve activiteiten 45 1.811 0

sub NTjong

160

12.041

NT TOTAAL

577

96.561

364

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

78.533

2.3 Producties Het Nationale Toneel

In 2013 werden in 12 producties 299 voorstellingen gespeeld. De producties Drie Zusters en Oudejaarsconference gingen reeds in 2012 in première, terwijl Sartre zegt Sorry werd hernomen. Daarnaast waren er 9 nieuwe producties, te weten Speeldrift (een coproductie met De Toneelschuur producties), Strange interlude, Het stenen bruidsbed, Laura luistert…Live & lastminute, Vals en De Ideale man (beiden in coproductie met NTGent), Nieuwspoort, Assen blues (een coproductie met de Stichting Vraag) en Madame Rosa. NTjong

Als reprise werd de Stella-productie Niemand Weet, Niemand Weet gespeeld. De 5 nieuwe producties zijn: Lucy ♥ Ringo ★, Zebra Zebra (een coproductie met BonteHond), Mijn jas is mijn huis (een coproductie met het Residentie Orkest), Himmelblau en Titus.

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Balans Balans per 31 december 2013 Activa

01-01-2013

Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa

31-12-2013

0 453.024 0

0 139.772 0

Totale Vaste Activa

453.024

139.772

Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen

105.546 812.152 0 1.250.066

97.740 600.656 0 858.973

Totale Vlottende Activa

2.167.764

1.557.369

TOTALE ACTIVA

2.620.788

1.697.141

Passiva

01-01-2013

Stichtingskapitaal Algemene reserve Bestemmingsfonds OCW Bestemmingsfonds Gemeente Den Haag Bestemmingsreserve OCW – rest.subs 2009-2012

45 774.466 69.920 75.745 51.342

45 738.250 0 0 51.342

Totale Eigen vermogen

971.519

789.637

Diverse voorzieningen

132.500

Totale Voorzieningen

132.500

Investeringssubsidies Lening Fonds 1818

108.984 300.000

116.336

Totale Langlopende Schulden

408.984

116.336

Subsidieverstrekkers Overige schulden en overlopende passiva

0 1.107.785

0 658.668

Totale kortlopende schulden

1.107.785

658.668

TOTALE PASSIVA

2.620.788

31-12-2013

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

1.697.141

Functionele exploitatierekening

Rekening 2013 Begroting 2013

Rekening 2012

Baten Directe Opbrengsten Publieksinkomsten • buitenland • binnenland • waarvan recette • waarvan uitkoop • waarvan partage • overige publieksinkomsten Sponsorinkomsten • waarvan in natura • waarvan overig Overige inkomsten • waarvan van coproducenten • waarvan overig

1.555.677 1.248.152 70.104 1.178.048 290.903 132.664 746.438 8.043 33.500 15.000 18.500 274.025 188.113 85.911

1.344.340 1.094.340 101.750 992.590 308.600 15.000 668.990 0 200.000 0 200.000 50.000 50.000 0

1.226.884 1.207.884 12.353 1.195.531 348.619 36.250 803.142 7.520 19.000 0 19.000 0 0 0

Indirecte Opbrengsten • kapitalisatie vrijwilligers • overig

135.434 0 135.434

125.000 0 125.000

126.901 0 126.901

1.691.111

1.469.340

1.353.785

Structurele subsidie OCW 3.194.228 Structurele subsidie gemeente 3.576.166 Oveige niet structureel 0 Overige bijdragen publieke middelen 1.829 Overige bijdragen private middelen 3.000 • waarvan particulieren/vriendenvereniging 0 • waarvan bedrijven 0 • waarvan private fondsen 3.000

3.185.531 3.499.066 0 0 0 0 0 0

2.437.014 3.282.407 0 0 0 0 0 0

Totale Bijdragen

6.775.223

6.684.597

5.719.421

8.466.334

8.153.937

7.073.206

Totale Opbrengsten

TOTALE BATEN

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Rekening 2013 Begroting 2013

Rekening 2012

Lasten Beheerslasten Personeel • waarvan vast contract • waarvan tijdelijk contract • waarvan inhuur Beheerslasten Materieel

599.273 7,0 fte 1,6 fte 0,0 fte 1.063.149

610.000 7,2 fte 1,6 fte 0,0 fte 960.000

482.539 6,1 fte 0,9 fte 0,0 fte 890.349

Totale Beheerslasten

1.662.422

1.570.000

1.372.888

Activiteitenlasten Personeel • waarvan vast contract • waarvan tijdelijk contract • waarvan inhuur

4.828.578 44,0 fte 21,6 fte 9,1 fte

4.840.160 44,0 fte 21,9 fte 7,8 fte

4.106.972 45,2 fte 15,9 fte 5,9 fte

Activiteitenlasten Materieel Overig

1.777.347 39.936

1.676.277 75.000

1.510.042

Totale Activiteitenlasten

6.645.862

6.591.437

5.617.014

8.308.284

8.161.437

6.989.902

158.050

-7.500

83.304

23.831 0

7.500

15.464

181.881

98.768

TOTALE LASTEN

SALDO UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING Saldo rentebaten/-lasten Saldo bijzondere baten/lasten

EXPLOITATIERESULTAAT

ALGEMEEN JAARVERSLAG 2013

Schouwburgstraat 8 2511 VA Den Haag info@nationaletoneel.nl 070-3181444 nationaletoneel.nl