1
Haf 2009
lle I enaid gael llonydd cylchlythyr Parciau Cenedlaethol Cymru Croeso i gylchlythyr cyntaf tri pharc cenedlaethol Cymru. Mae’r haf wedi cyrraedd go iawn erbyn hyn, ac mae disgwyl i nifer yr ymwelwyr yn y parciau cenedlaethol i dyfu, mwy na thebyg o ganlyniad i broblemau economaidd cenedlaethol a rhyngwladol, yn hytrach na’r ffaith eu bod nhw’n cael eu denu gan ein tywydd arferol yma yng Nghymru! Fe ddisgwylir i’r cynnydd mewn twristiaeth osod hyd yn oed mwy o bwysau ar barciau cenedlaethol o ran yr amgylcheddau naturiol ac adeiledig; gyda chyfleusterau i ymwelwyr a seilwaith yn parhau i gael eu heffeithio fwyaf. O weithio gyda’i gilydd fel CAPCC,
mae awdurdodau tri pharc cenedlaethol Cymru wedi creu datganiad sefyllfa ar dwristiaeth cynaliadwy. Er y gallai’r pwysau fod yn wahanol rhwng pob parc cenedlaethol, rydym yn cydnabod y cyfleoedd a’r manteision lleol a chenedlaethol o ganlyniad i dwristiaeth, sy’n gosod cynaliadwyedd wrth ei wraidd. Fe fyddwn ni’n hyrwyddo’r gwerthoedd o fewn y datganiad sefyllfa, wrth i ni weithio gyda’n gilydd i godi proffil agenda twristiaeth cynaliadwy ymysg sefydliadau partner a chynrychiolwyr gwleidyddol. I edrych ar y datganiad sefyllfa, ewch i
Darnau Byrion Fe wnaeth APCBB drefnu stondin Parciau Cenedlaethol Cymru yn Sioe Frenhinol Cymru eleni yn Llanelwedd. Fe wnaeth y stondin, oedd wedi ei hadeiladu o amgylch y thema cynaliadwyedd, roi cyfle i aelodau o’r cyhoedd i siarad gyda staff y parciau cenedlaethol o bob rhan o Gymru, i fynd ar feic mynydd rhithwir oedd ag “effaith amgylcheddol isel”, ac roedd cyfle i blant gael eu hwynebau wedi’u peintio fel creaduriaid sy’n byw yn y parciau cenedlaethol am ddim. Geraint George, aelod o APCE ar feic mynydd rhithwir.
2
cyffrous yn yr awyr agored a rhai oedd yn seiliedig ar ddaeareg, gan gynnwys Teithiau Cerdded trwy’r Dref, arddangosfa celf ‘Space to Place’ yn Amgueddfa & Oriel Gelf Fe wnaeth Geoparc y Fforest Fawr gychwyn ei Brycheiniog, taith ‘Water of Life’ o amgylch bythefnos o ‘wyl roc gyda gwahaniaeth’ mewn Distyllfa Wisgi Cymreig Penderyn, teithiau o steil ysblennydd wrth iddo archwilio Bannau lyncdyllau a llyn heb enw, ac ystod o deithiau Brycheiniog gyda chyfres o ddigwyddiadau roc cerdded tywys a oedd wedi’u dylunio i weddu’r a gynorthwyodd i ddathlu treftadaeth teulu cyfan ac i amlygu ansoddau arbennig ddaearegol unigryw yr ardal. Geoparc y Fforest Fawr.
Dathlu unig wyl roc Cymru gyda gwahaniaeth
Fel rhan o’r Bythefnos Geoparciau Ewrop, fe wnaeth Gwyl Geoparc y Fforest Fawr redeg o Fai Y Gweinidog yn agor Canolfan 23ain hyd at 7fed Mehefin, gan gyfuno Ymwelwyr Casnewydd, sydd wedi’i pythefnos o deithiau cerdded, sgyrsiau a ailwampio digwyddiadau llawn hwyl eraill i ddathlu elfennau naturiol y Ddaear, sef aer, tir, a’r Fe agorwyd Canolfan Ymwelwyr Parc moroedd hynafol. Cenedlaethol Casnewydd, adeilad sydd wedi’i ailwampio’n ddiweddar yng ngogledd y Parc, Fel Geoparc cyntaf Cymru ag unig Geoparc y yn swyddogol ym mis Mehefin gan Jane DU sydd wedi’i osod o fewn Parc Cenedlaethol, Davidson AC, Gweinidog dros yr Amgylchedd, mae Fforest Fawr nawr ymysg 34 lleoliad ar Cynaliadwyedd a Thai Llywodraeth Cynulliad draws Ewrop sydd yn cynnal digwyddiadau Cymru. ynghylch eu daeareg arbennig ac amrywiol yn ystod Pythefnos Geoparciau Ewrop. Fe wnaeth Fe wnaeth y Gweinidog gyfeirio at westeion o G yl y Geoparc gynnig sawl digwyddiad Gasnewydd a’r ardal amgylchynol, gan
Darnau Byrion Fe wnaeth APCE lwyddo i godi proffil tri pharc cenedlaethol Cymru ar eu stondin yn yr Eisteddfod Genedlaethol ar ddechrau mis Awst. Fe wnaeth y stondin yn yr Eisteddfod, oedd yn cael ei chynnal yn agos i Lyn Tegid (Llyn Bala), ganolbwyntio ar dreftadaeth ddiwylliannol gryf Eryri, yn enwedig y gwaith diwylliannol, a gefnogwyd gan fenter Bwrlwm Eryri. Roedd darnau a gynhyrchwyd o ganlyniad i’r fenter yn cael eu harddangos.
3
gynnwys plant ysgol lleol oedd ynghlwm mewn enw Hafod Eryri, sy’n werth £8.35m, yn prosiect hanes llafar ar gymuned ddwyieithog, swyddogol ar gopa y Wyddfa. sy’n ffurfio arddangosfa ryngweithiol yn y Wedi’i ddylunio gan y pensaer Ray Hole, mae ganolfan. wedi cael ei adeiladu i wrthsefyll hinsawdd Yn ogystal â’r prosiect hanes llafar, mae eithafol ar y copa, o wyntoedd 150 mya, dros 5m arddangosfeydd y Ganolfan Ymwelwyr yn o law pob blwyddyn, a thymheredd o -20°. Hyd cynnwys sgriniau cyffwrdd, ‘bocs cyffwrdd’, yma, mae dros 1,000 o bobl wedi ymweld â’r gweithgareddau ffilm a sain, a darn go iawn o adeilad pob dydd. ddolerit smotiog sy’n cynorthwyo i adrodd stori O edrych yn ôl, fe ddywedodd Cadeirydd yr cerrig gleision enwog Preseli. Awdurdod, Caerwyn Roberts Mae’r Ganolfan Ymwelwyr wedi derbyn graddfa ‘Da Iawn’ gan BREEAM, y dull asesu amgylcheddol rhyngwladol ar gyfer adeiladau.
Hafod Eryri Ar ddydd Gwener, Mehefin 12, fe wnaeth y Gwir Barchedig Rhodri Morgan AC, Prif Weinidog Cymru, agor y ganolfan newydd i ymwelwyr o’r
“Heddiw, rydym ni’n dathlu llwyddiant ein menter. Bum mlynedd yn ôl, fe benderfynodd yr Awdurdod i gyfrannu’r un faint o arian â’i gyllideb blynyddol cyfan i un prosiect, prosiect oedd wedi’i leoli 3,500 troedfedd ar ben mynydd. Oni bai am benderfyniad a dyfalbarhad staff, Aelodau a’n enwedig yr adeiladwyr, ni fuasem ni yma heddiw …… Rwyf wedi
Copa y Wyddfa, a chipolwg fel y’i gwelir o’r gwaelod, o Hafod Eryri, yr adeilad ar y copa a agorwyd yn ddiweddar.
4
cael fy argyhoeddi’n llwyr fod Hafod Eryri yn adeilad y bydd Cymru gyfan yn falch ohono, ac y bydd yn uchafbwynt addas fel lleoliad i un o eiconau mwyaf pwysig Cymru.”
gael o’r enw ‘Waterfalls and Wildlife’, ar gyfer y rhai hynny sy’n dymuno darganfod mwy am y bywyd gwyllt a’r cadwraeth. Gellir lawrlwytho’r llwybrau llafar a map o http:// www.breconbeacons.org/visit-us/outdoorsactivities/audio-trails a’u rhoi ar eich chwaraewr Carillion oedd yn gyfrifol am adeiladu Hafod Eryri MP3, iPod, eich ffôn symudol neu eich ac mae dros 60% o’r deunydd a’r llafur wedi Cynorthwywyr Digidol Personol i fynd gyda chi ar tarddu o Gymru. eich taith gerdded. Fodd bynnag, nid oes rhaid i chi wrando arnyn nhw ar y safle’n unig - gallwch Cenhedlaeth nesaf y Parc chi eu lawrlwytho nhw ar eich cyfrifiadur a gwrando arnyn nhw gartref cyn i chi adael.
Cenedlaethol yn lawrlwytho math newydd o hanes creigiau.
Mae math newydd o hanes creigiau yn cael ei lawrlwytho ym Mharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog, sy’n archwilio hanes a daeareg hynod y Parc Cenedlaethol a’i dreftadaeth ddiwydiannol. Nid yn unig y bydd rocwyr sy’n dod i’r amlwg yn darganfod daeareg ddiddorol a threftadaeth ddiwydiannol yr ardal, ond mae hyd yn oed podlediad sydd wedi’i recordio’n arbennig ar
Mae’r ddau lwybr - un sydd wedi’i ddylunio ar gyfer oedolion ac un sy’n arbennig i blant sy’n cael ei arwain gan Gwladus, y coblyn anghofus - yn cychwyn yn y man poblogaidd newydd Canolfan y Rhaeadrau ym Mhontneddfechan, ac mae’n mynd ar hyd yr hen dramffordd i raeadr Sgwd Gwladus. Wedi’u datblygu gan Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog a Geoparc y Fforest Fawr, maen nhw’n cynnwys haneswyr lleol, arbenigwyr o Brifysgolion De Cymru a wardeiniaid o’r Awdurdod Parc Cenedlaethol.
Darnau Byrion Llwybr Arfordir Sir Benfro oedd y lleoliad ar gyfer ymweliad i’r Parc Cenedlaethol gan aelodau o’r Pwyllgor IAT (International Appalachian Trail). Mae’r gr p yn datblygu llwybr ar gyfer yr IAT a allai yn y pen draw, gynnwys Sir Benfro. Llwybr arbrofol yw’r IAT ar hyn o bryd, sy’n defnyddio seilwaith a thrywyddion sydd eisoes wedi’u datblygu, ac sy’n annog y cyfle i adeiladu unrhyw gysylltiadau coll. Fe fyddai’r trywydd yn cysylltu llefydd sy’n gysylltiedig gyda’r digwyddiad daearegol 250 mlynedd yn ôl, a rwygodd Gogledd America oddi wrth Ogledd Ewrop.
Dyddiadur 9 - 13 Medi Cynhadledd Europarc 2009, Parc Cenedlaethol Kosterhavet, Sweden 23 - 25 Medi Cynhadledd Cymdeithas Awdurdodau’r Parciau Cenedlaethol 2009, Llandudno 4 - 5 Tachwedd Seminar CCGC & Seminar i Aelodau CAPCC, Caerdydd
5
Mewn seremoni a gynhaliwyd ym Mhlas Tan y Bwlch Maentwrog, fe wnaeth Elfyn Llwyd AS, gyflwyno’r Wobr i Andrew Oughton, Pennaeth Busnes y Ganolfan. Fe gyflwynir y Wobr ar gyfer y lefel uchaf o wasanaeth cwsmeriaid ac mae’n Mae gwirfoddolwyr yn cael eu hannog i canolbwyntio yn enwedig ar ansawdd y gynorthwyo i ddod o hyd i safleoedd ddarpariaeth, prydlondeb, gwybodaeth, archeolegol arfordirol sy’n cael eu heffeithio proffesiynoldeb ag agwedd y staff. gan erydiad ym Mharc Cenedlaethol Arfordir Sir Benfro ac yn Sir Gaerfyrddin a Cheredigion. Ers ei sefydlu fel Canolfan Astudiaethau ym 1975,
Gwirfoddolwyr yn cynorthwyo i ddatgelu effeithiau newid ar yr hinsawdd ar archeoleg arfordirol
cydnabyddir Plas bellach yn genedlaethol ym Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Sir maes astudiaethau amgylcheddol ac mae’n Benfro yn cymryd rhan mewn prosiect o’r enw ganolfan gwbl unigryw yng Nghymru oherwydd Arfordir, gydag Ymddiriedolaeth Archeolegol yr amrediad o gyrsiau ac adnoddau mae’n eu Dyfed a Cadw. cynnig. Heddiw, mae’n cynnig ystod o adnoddau rhagorol ar gyfer cyrsiau proffesiynol, Mae tri digwyddiad yn cael eu cynnal yn Sir Benfro er mwyn i bobol ddarganfod sut gallan addysgol a chyhoeddus gan gynnwys darlithfa, nhw gymryd rhan. Drwy weithio gydag ystafelloedd darlithio a seminar, llyfrgell archeolegwyr proffesiynol, fe fydd adnoddau a chyfeirio, ystafelloedd gwaith gwirfoddolwyr yn derbyn hyfforddiant ar sut i maes, bar, lolfeydd ac offer AV ac SG o ddod o hyd i safleoedd archeolegol a’u ansawdd uchel. Lleolir y ganolfan o fewn 100 cofnodi, ac fe fyddan nhw wedyn yn monitro eu acer o lynnoedd, gerddi a choedlannau a gellir cyflwr dros amser. Fe fydd cyfleoedd hefyd i darparu llety i 71 o bobl mewn ystafelloedd sengl gynnal gwaith dilynol ar safleoedd sydd o dan a dau wely. fygythiad mawr, fel arolwg geoffisegol, cloddio, Mae Plas Tan y Bwlch hefyd wedi ennill Gwobr cerdded mewn caeau a chynhyrchu deunydd Aur Cynllun Croeso gan Groeso Cymru ac deongliadol. enillodd Wobr Croeso Cymru am y Darparwr Gweithgareddau Gorau yn 2003. Yn 2006, Gwasanaeth Cwsmeriaid Gwych yn enillodd statws Eco Ganolfan gan Cadw Cymru’n Daclus. Plas Mae Plas Tan y Bwlch, Canolfan Astudiaeth Amgylcheddol Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri, wedi cael ei gyflwyno gyda “Gwobr Rhagoriaeth Mewn Gwasanaeth i Gwsmeriaid” gan Swyddfa’r Cabinet.
6
Marwolaeth Cyn Gadeirydd Fe fynegwyd tristwch mawr gan APCE o ddysgu am farwolaeth ei gyn-Gadeirydd, John Tudor, CBE.
Fe fydd yr arolwg i ymwelwyr, sydd wedi’i lansio mewn pryd ar gyfer g yl fwyaf y flwyddyn yn Y Gelli - Gwyl y Gelli sy’n cael ei rhedeg gan y Guardian -yna’n rhedeg am ddeuddeg mis, ac fe fydd cystadleuaeth yn cael ei chynnal lle bydd gwyliau byr i ddau yn cael ei gynnig fel dull o ysgogi ymwelwyr i anfon yr arolwg yn ôl. Mae’r arolwg newydd, sydd wedi’i ariannu gan Collabor8 - Cronfa Datblygu Rhanbarthol Ewropwedi cael ei ddatblygu gan Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog gyda chefnogaeth amhrisiadwy gan gymuned busnes Y Gelli. Fe fydd y prosiect yn darparu adborth gwerthfawr i alluogi busnesau i gael dealltwriaeth well fyth o beth fyddai ymwelwyr yn hoffi fel rhan o’u profiad yn Y Gelli.
Fe wnaeth John gyfraniad enfawr i Barc Cenedlaethol Eryri ac i Barciau Cenedlaethol Prydain Fawr dros y blynyddoedd. I gychwyn, fe’i apwyntiwyd yn Is-gadeirydd y Parc yn 1973 cyn iddo ddod yn rhan o Gyngor Sir Gwynedd, ac fe ddaeth yn Gadeirydd yn 1974, rôl y bu ynddi am 25 mlynedd. Un o’i brif gyflawniadau, ymysg llawer, oedd paratoi Eryri i ddod yn Awdurdod lleol ar ei ben ei hun yn 1996, ac fe sicrhaodd y trosglwyddiad llyfn fel Cadeirydd cyntaf yr Awdurdod, cyn iddo ymddeol yn y pen draw yn 1999. Fe barhaodd ei ddiddordeb dwfn yn y Parc Cenedlaethol tan ei farwolaeth, ac fe Traeth Sir Benfro y lle perffaith ar gyfer fydd pawb a weithiodd gydag ef yn colli ei lluniau Hollywood gryfder a’i benderfyniad i wneud y gorau dros Eryri. Fe ffilmiwyd addasiad Universal Pictures o Robin Hood yn Freshwater West ym mis Mehefin, bron yn syth ar ôl gorffen ffilmio Harry Potter and the Deathly Hallows gan Warner Brothers, ar set ar y Arolwg newydd o Fodlonrwydd traeth ym mis Mai.
Ymwelwyr wedi’ lansio yn Y Gelli Gandryll
Mae Arolwg newydd o Fodlonrwydd Ymwelwyr a ddatblygwyd gan Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog wedi cael ei lansio yn Y Gelli Gandryll i gynorthwyo busnesau twristiaeth i ddeall yn union beth mae ymwelwyr eisiau pan maen nhw’n dod i’r Gelli.
Mae ‘Shell Cottage’, a adeiladwyd yn y twyni ar gyfer ffilm olaf Harry Potter - a ddenodd llawer o ddiddordeb gan y cyhoedd - wedi cael ei ddymchwel erbyn hyn. Roedd Ceidwad o’r Parc Cenedlaethol ar y safle trwy’r wythnos yn gweithio gyda Warner Brothers i wneud yn siwr nad oedd difrod mawr yn cael ei achosi i’r traeth.
7
Fe gynhaliwyd sesiwn gastio er mwyn dewis 450 o bobl ychwanegol ar gyfer y ffilm Robin Hood ym mis Mai, ac fe ddaeth dros 1000 o bobl gobeithiol i giwio am gyfle i fod yn y ffilm. Mae pedwar sefydliad lleol wedi bod ynghlwm mewn helpu i ddarparu ar gyfer y ddwy ffilm: yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, Cyngor Sir Benfro, Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Sir Benfro a Chyngor Cefn Gwlad Cymru.
Darnau Byrion Gallwch chi gael rhagor o wybodaeth am CAPCC yn www.parciaucenedlaetholcymru.gov.uk. Mae’r rhan fwyaf o’n gwaith, yn cynnwys deunyddiau seminar, ymatebion i ymgynghoriadau a datganiadau sefyllfa ar gael yn rheolaidd ar y safle, ac rydym ni’n croesawu sylwadau bob amser wanpa@anpa.gov.uk.