Spoorzoeker winter 2014

spoor zoeker Magazine over het natuurbeleid in Vlaanderen

De laatste Spoorzoeker 6

De insiderverhalen van de boswachter

12

Ruik, hoor, zie, voel en proef de natuur

18

De ultieme eindejaarsvraagjes Š Tom Linster

Afgiftekantoor 8400 Oostende - Erkenningsnummer 708746 - PB-nummer 3/11

JAARGANG 8 - WINTER 2014 - WWW.NATUURENBOS.BE

Inhoud

18 20 25 29 33

Ruik, hoor, zie, voel en proef de natuur in heel Vlaanderen De ultieme eindejaarsvraagjes Natura 2000 5 cursisten spijkeren kennis over natuur bij Hoe Eeklo scoort met groene vingers

6

© An Wouters

12

De insiderverhalen van de boswachter

© Elisabeth Verwaest

6

Boscompenseren.be

Rubrieken Spoorzoeker kort

© Stephanie Van Olmen

4/34

Spoorzoeker is het magazine van het Agentschap voor Natuur en Bos. Verantwoordelijke uitgever: Marleen Evenepoel, administrateur-generaal van het ANB. Realisatie: Pantarein. Redactieadres: Koning Albert II-laan 20 bus 8, B-1000 Brussel, tel. 02 553 81 13, spoorzoeker@vlaanderen. be. Werkten mee aan dit nummer: Dries Borremans, Griet Buyse, Ben Caussyn, Philippe Claes, Dries Claes, Karlien Claeys, Catherine Coeck, Geert Coninx, Johan Cosijn, Johan De Beule, Yves Decuypere, Thomas Defoort, Liesbet De Keersmaecker, Frank Delbecque, Wim De Meyer, Evelien de Munter, Yvan Desseyn, Lieven Destoppeleire, An Digneffe, Tom Embo, Joris Goossens, Lily Gora, Karen Helsen, Peter Hoebeke, Bart Hoeymans, Stefanie Holvoet, Filip Hubin, Rosetta Iannicelli, Francois Laureys, Marc Mils, Wouter Mortier, Katelijne Norga, Katleen Put, Tim Struyve, Regine Vanallemeersch, Bernard Van Elegem, Kaat Vanneste, Marie-Laure Vanwanseele, Floris Verhaeghe, Tom Vermijlen, Anneleen Wachters, An Wouters.

De meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van het ANB.

2 | Spoorzoeker winter 2014

© Yves Adams

Colofon

18

© Xxx

Edito

Het laatste edito

12

© Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

Volg het Agentschap voor Natuur en Bos online!

www.natuurenbos.be www.facebook.com/natuurenbos www.twitter.com/natuurenbos www.youtube.com/natuurenbos www.issuu.com/natuurenbos

20

www.instagram.com/natuurenbos.

Het laatste edito schrijven voor Spoorzoeker, ik geef toe, het is toch even slikken. Maar wat veel goed maakt is dat deze Spoorzoeker een nummer is om nog lang te koesteren.

Stonden adembenemende natuurfoto’s altijd al centraal in ons magazine, dan hebben we voor deze editie een heel leger parels aan beelden opgetrommeld. Het kruim van de Vlaamse natuurfotografen selecteerde de mooiste foto die ze in onze natuur op de gevoelige plaat vastlegden. Het resultaat is een collectie natuurfoto’s om u tegen te zeggen.

Was hét handelsmerk van Spoorzoeker jaar in jaar uit mensen op het terrein een stem geven, dan hebben we daar voor dit nummer nog een schepje bovenop gedaan: liefst 43 mensen vertellen in dit magazine hun verhaal: boswachters uit alle uithoeken van Vlaanderen, de voorzitter van de Boerenbond die de belangrijkste gebeurtenis voor de natuur van het afgelopen jaar noemt, de brandweerman die een kettingzaag leerde hanteren, de gepensioneerde die op www.boscompenseren.be 67 are hooiland aanbiedt om te bebossen, de private boseigenaar die drie poelen aanlegde zodat de kamsalamander een nieuwe thuis krijgt en ga zo maar door.

Het zijn die mensen die voor de natuur daadwerkelijk het verschil maken. Het zijn die mensen die we ook in de toekomst een stem willen geven in onze communicatie.

Na acht jaar Spoorzoeker draaien we een bladzijde om en slaan we een nieuwe weg in. Het Agentschap voor Natuur en Bos werkt momenteel hard aan een digitale opvolger voor Spoorzoeker. Die stellen we in de loop van 2015 aan u voor. Wilt u ook die in de toekomst ontvangen en als eerste weten wat u allemaal kunt beleven in de Vlaamse natuur? Laat het ons vandaag nog weten via spoorzoeker@vlaanderen.be!

Geniet ondertussen van deze laatste editie en laat hem vooral een warme uitnodiging zijn om op ontdekking te gaan in de natuur!

Marleen Evenepoel

25

© Stad Eeklo

Administrateur-generaal Agentschap voor Natuur en Bos

29 Spoorzoeker winter 2014 | 3

SPOORZOEKER KORT

© Yves Adams

“De ene na de andere velduil zoefde boven mijn hoofd toen ik deze zomer naar de kustpolders in de IJzervallei trok. Ongezien!

Ook krioelde het van de muizen, tot onder mijn schuiltent toe. Deze velduil maakt zich klaar om op jacht te gaan: hij poetst zijn veren en stretcht alle ledematen voor hij zijn vleugels uitslaat.”

Fotograaf Yves Adams

Velduilen maken comeback Om de velduil te spotten, moest je deze zomer in de polders voor onze kust zijn. In de graslanden van Lampernisse en de Waleweiden in Diksmuide broedden een twintigtal koppeltjes. Het was van 2005 geleden dat er nog velduilen in Vlaanderen hadden gebroed.

De velduil overwintert in onze contreien, maar trekt doorgaans naar Scandinavië of Midden- en Oost-Europa om te broeden. Maar afgelopen zomer voelden de roofvogels zich ook bij ons thuis. Floris Verhaeghe van het Agentschap voor Natuur en Bos: “Dankzij de zachte winter was 2014 een bijzonder goed jaar voor muizen. En laat dat nu net de hoofdschotel zijn voor velduilen. Eens de jongen er zijn, vangen ze er wel tientallen per dag.”

“Groenjobs

doorbreken spiraal van armoede en isolement”

Mensen met beperkte kansen op de arbeidsmarkt ondersteunen door hen in de natuur te laten werken: dat is in een notendop het project Groenjobs van het Agentschap voor Natuur en Bos. Voor groenjobbers golden vroeger uiteenlopende regelgevingen; met het nieuwe besluit van de Vlaamse regering vallen alle groenjobbers sinds dit jaar onder hetzelfde statuut.

Johan De Beule is gedelegeerd bestuurder van het socialeeconomiebedrijf Pro Natura. “Wij werken in opdracht van steden en gemeenten en terreinbeheerders zoals natuurverenigingen, wildbeheerders, regionale landschappen en bosgroepen.

4 | Spoorzoeker winter 2014

Tractor

Een rijkelijk menu is één ding, maar ook een ongerepte plek om in alle rust te broeden is cruciaal. Die vonden ze in de polders voor de kust, op de graslanden van landbouwers. Floris Verhaeghe: “Om de nesten en jongen te beschermen, hebben we samengewerkt met de landbouwers. Velduilen maken hun nest immers in hoog gras. Na twee weken verlaten de uilskuikens het nest en verstoppen zich kriskras in het gras. Zo hopen ze roofdieren te slim af te zijn. Wordt er op dat moment net gemaaid, dan bestaat het gevaar dat de jongen niet tijdig weg geraken.

De landbouwers gingen akkoord om die stukken waar de velduil broedde, niet te maaien. Als extra veiligheidsmaatregel liepen vrijwilligers voor de tractor uit, op zoek naar de uilskuikens. Stootten ze op jongen, dan werden die naar een veilige plek aan de rand van het perceel gebracht.”

Onze 150 medewerkers voeren als groenjobbers allerhande natuurwerken uit: ze onderhouden openbaar groen zonder pesticiden, maaien hooiland, knotten wilgen, hoeden schapen – zo hebben we het concept van de stadsherder van Gent ontwikkeld -, bestrijden exotische planten en dieren en ga zo maar door. Het gaat om werken die arbeidsintensief en economisch niet rendabel zijn, maar de natuur en de maatschappij grote voordelen opleveren.”

Psychologische problemen De mensen die voor Pro Natura werken, kampen met psychologische of sociale problemen of hebben een andere arbeidshandicap. Johan De Beule: “Ze kunnen niet mee met de hoge eisen van onze steeds complexere arbeidsmarkt. Door die mensen een veilige werkomgeving aan te bieden, doorbreek je de neerwaartse spiraal van werkloosheid, armoede en isolement.

Het project van groenjobs slaat op die manier twee vliegen in één klap: de natuur gaat erop vooruit en mensen die moeilijk werk vinden, krijgen een duurzame baan.”

90 beschermde soorten

vinden veilige haven in Antwerpen In de Antwerpse haven leven niet minder dan 90 beschermde dier- en plantensoorten. Zo broedt de zwartkopmeeuw er, vind je er de grootste populatie rugstreeppadden van Vlaanderen en groeit er ook de uiterst zeldzame groenknolorchis.

Maar hoe kunnen die beschermde en bedreigde soorten overleven in het economische hart van Vlaanderen? Dat legt het Soortenbeschermingsprogramma (SBP) Antwerpse Haven vast. Het SBP beschrijft op welke plekken in de haven de beschermde dieren en planten ook in de toekomst kunnen broeden, groeien en zich voorplanten. Uit de 90 beschermde soorten werden 14 ‘paraplusoorten’ geselecteerd. Maatregelen voor die soorten komen ook de instandhouding van de overige 76 ten goede. Ze liften als het ware mee met de paraplusoorten.

© François Van Bauwel

Door de natuur buiten de bedrijventerreinen meer kansen te geven, ontstaat een robuust netwerk van havennatuur.

Dankzij die versterking kan de natuur op de bedrijventerreinen langzaam verdwijnen en kunnen bedrijven hun geplande activiteiten laten doorgaan. Daarvoor kunnen ze bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) een afwijking op het Soortenbesluit aanvragen. Het SBP Antwerpse Haven zorgt dus niet alleen voor een betere bescherming van de natuur, maar biedt ook meer rechtszekerheid aan bedrijven.

Natuurfotografen eren Spoorzoeker

FOTOG UR

IN

FEN RA

NATU

(i) www.natuurenbos.be/SBPAntwerpsehaven

B EEL D

In je handen hou je de laatste Spoorzoeker, waarin indrukwekkende beelden uit onze natuur steevast een prominente plaats kregen. Deze ultieme kans om de natuur op een voetstuk te zetten, grijpen we vanzelfsprekend met beide handen. We klopten aan bij alle fotografen die het paginabrede middenkatern de voorbije acht jaar met een onweerstaanbaar natuurbeeld hebben gevuld.

De vraag: ‘Wat is de mooiste foto die je ooit in een natuurgebied van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) gemaakt hebt?’ Het resultaat is een unieke collectie van betoverende natuurbeelden.

Die pareltjes vormen de rode draad door deze allerlaatste editie. Kijk en geniet!

WOUTER PATTYN

Sprookje Deze foto zat al geruime tijd in mijn hoofd, maar het duurde jaren voor het licht en de weersomstandigheden precies goed zaten om in beeld te brengen hoe sprookjesachtig en betoverend het Hallerbos wel is. Die ochtend hing er een dichte nevel in het bos.

Toen die optrok en het zonlicht door het bladerdek priemde, drukte ik af. Mijn engelengeduld was eindelijk beloond.

© Wouter Pattyn

www.naturalight.be

Spoorzoeker winter 2014 | 5

Š Frank Delbecque

Licht op groen

De insiderverhalen

van de boswachter De boswachter: hij kent de natuur als zijn broekzak, weet waar je kans maakt om een buizerd te zien overvliegen en vertelt je waar je moet zijn om de zonsondergang in volle glorie te bewonderen. Duik mee in de insiderverhalen van vijf boswachters.

6 | Spoorzoeker winter 2014

“Nieuwe natuur: het kan!”

Joris Goossens, boswachter tussen Temse en Stekene “Ik ben boswachter in meerdere natuurgebieden tussen Temse en Stekene. Het grootste en bekendste is zonder twijfel het Stropersbos in Stekene. Vijf jaar geleden heeft het Agentschap voor Natuur en Bos daar een stuk landbouwgrond aangekocht.

De natuur mocht er haar ding doen en het resultaat is nu al verbluffend: er schoot spontaan een jong berken- en wilgenbos op.

Sommige stukken bleven open en om dat zo te houden hebben we een begrazingsblok ingericht: daar houden konikpaarden en gallowayrunderen het gras en de struiken kort.”

“Ik hou van dit kersverse stukje natuur. Waar vroeger aan intensieve akkerbouw werd gedaan, kan je nu met wat geluk reeën spotten, of een roofvogel zien overvliegen. Dit jonge loofbos is het levende bewijs dat meer natuur binnen handbereik ligt.”

© Elisabeth Verwaest

“Er loopt een wandelpad door het gebied, maar bezoekers mogen in dit stukje struinnatuur de paden verlaten en hun eigen weg volgen. In september hebben we bovendien een bivakzone ingericht. De eerste kampeerders waren laaiend enthousiast.”

Passionele achtervolging

FOTOG UR

IN

FEN RA

DAVID VERDONCK

NATU

(i) www.natuurenbos.be/stropersbos

B EEL D

“Op een ochtend begin april trok ik voor dag en dauw naar Flaesheide in de Noorderkempen. Ik installeerde me in een tentje aan de oever en wachtte zonder een vin te verroeren het gouden licht van de eerste zonnestralen af. Elk jaar komen geoorde futen naar Flaesheide om op adem te komen na hun afmattende trektocht uit Afrika. Hier begint hun spel van verleiding.

Die spanning zie je ook duidelijk op de foto. De voorste fuut is duidelijk verwoed aan het trappelen, opgejaagd door haar achtervolger.”

ORZ

* BES

F TO S

PO

OEKER

© David Verdonck

www.davidverdonck.be

Spoorzoeker winter 2014 | 7

Carnivoor

FOTOG UR

IN

FEN RA

ERWIN DEROUS

NATU

Licht op groen

B EEL D

© Erwin Derous

“Deze foto van de ronde zonnedauw heb ik vorige zomer in het Vloethemveld in Zedelgem gemaakt. Dit vleesetende plantje overleeft op arme gronden omdat het zijn dieet aanvult met insecten.

Aan de toppen van zijn tentakels hangt een kleverig druppeltje – vandaar de naam zonnedauw.

Insecten komen daar nietsvermoedend op af, maar blijven vastkleven. Op dat moment vouwt het blad van de zonnedauw zich rond het insect. In één zomer verteert de zonnedauw zo tot 2.000 insecten.”

“Van zwemvijver met springplank tot poel vol leven” Bart Hoeymans, boswachter Turnhoutse Kempen “De Elsakker in Hoogstraten is een natuurgebied dat me na aan het hart ligt. Vooral van de voortdurende afwisseling tussen bos, graslanden, heide en venen krijg ik nooit genoeg.

Ik kom er in elk seizoen graag, maar in de winter, als het gesneeuwd heeft en de rijp aanvriest, is het gebied betoverender dan ooit.”

“De Elsakker schurkt aan tegen de Nederlandse grens, waar nog eens 600 hectare natuur garant staat voor uren wandelplezier. Het smokkelpad neemt je mee over de Strybeekse loop, die de grens vormt met onze noorderburen. Dat pad loopt langs historische smokkelroutes en –brugjes, heel avontuurlijk!”

“Tot aan het einde van de 19de eeuw was de Elsakker een uitgestrekt heidegebied. De toenmalige eigenaar liet massaal naaldbomen aanplanten voor de mijnbouw. Tegen 1950 was de Elsakker een groot naaldbos. Nu vormen we het langzaam om tot een gemengd bos met veel inheemse bomen.” (i) www.natuurenbos.be/elsakker

“Ik blijf het gebied keer op keer herontdekken. Een tijd geleden gidste ik een groep mensen op leeftijd door de Elsakker.

Zij vertelden me enkele bijzondere wetenswaardigheden: het wandelpad door het gebied is bijvoorbeeld verhard met de brokstukken van de kerktoren van Hoogstraten. In de Tweede Wereldoorlog hadden de Duitsers die opgeblazen. Van een diepe poel met schuine wand vroeg ik me al jaren af hoe die was ontstaan. Zij wisten me te vertellen dat de vroegere grootgrondbezitter op die plek meer dan vijftig jaar geleden een zwemvijver met springplank had laten aanleggen. Die uitwisseling met bezoekers is enorm verrijkend.”

8 | Spoorzoeker winter 2014

© Elisabeth Verwaest

“In de zomer is de Elsakker dan weer een paradijs voor nachtvlinders. Liefst 475 soorten hebben we hier al gespot, waaronder zeldzame exemplaren als de zwarte witvleugeluil. Die nachtvlinder voelt zich enkel thuis in uitgestrekte heidegebieden met bosovergangen.”

© Xxx

© Frank Delbecque

“Een ree botste in volle vaart tegen mij aan” Frank Delbecque, boswachter Noordoost-Hageland “Ik ben boswachter in verschillende natuurgebieden in Noordoost-Hageland, maar mijn favoriet is zonder twijfel het Walenbos. Als ik vrienden of familie over de vloer krijg, neem ik hen mee voor een wandeling. Niet alleen omdat ik er vlakbij woon, maar vooral omdat ik hou van de variatie van het gebied: het ene moment loop je door een nat moerasbos met wildernisallures, een kleurig orchideeënveld of een statig eikenbos, even later doorkruis je droge heide of een tapijt van voorjaarsbloeiers.”

“Aan die afwisseling tussen bos en open landschap werken we al enkele jaren.

Door de bosranden te kappen of plekken open te maken komt er meer licht in het bos. Het effect zien we nu al: in de zomer fladderen er opvallend meer zeldzame bosvlinders als de kleine ijsvogelvlinder en de keizersmantel rond.

Nieuwe soorten die opduiken, dat is onbetaalbaar. Het doet deugd om te merken dat ons werk vruchten afwerpt en de natuur vooruithelpt.”

“In het uitgestrekte Walenbos kun je uren genieten van het afwisselende landschap. De rust en de grote biodiversiteit maken het gebied geliefd bij natuurliefhebbers. Zij weten dat ze best stevig schoeisel aantrekken om de natte delen te trotseren.”

© Elisabeth Verwaest

“Die keer dat een opgeschrikte ree in volle vaart tegen mij aan botste en tussen mijn benen door wegvluchtte, zal ik niet snel vergeten. Zo zie je maar, het beroep van boswachter houdt onverwachte wendingen en risico’s in.” (i) www.natuurenbos.be/walenbos Spoorzoeker winter 2014 | 9

Licht op groen

“Het landschap is nog hetzelfde als in de veertiende eeuw”

Geert Coninx, boswachter in Lummen en Halen

“De Sint-Jansberg in Zelem vind ik een buitengewoon krachtige plek. In 1329 bouwden kartuizerpaters boven op de berg een klooster. Sindsdien is het landschap vrijwel ongewijzigd gebleven. Uit die tijd dateren ook de ijzerzandsteengroeves. Tot vandaag zie je daar in het bos van Sint-Jansberg de sporen van: de uitgegraven kuilen en de routes waarlangs de stenen naar de Demer vervoerd werden. Leuk om te weten: de Begijnhofkerk van Diest is opgetrokken uit stenen uit die groeves.”

“Het glooiende landschap maakt dit natuurgebied zo adembenemend mooi. Vooral ’s avonds, bij zonsondergang, is het uitzicht onbetaalbaar.

De horizon reikt dan tot in Tessenderlo. In de laaggelegen delen liggen het Rotbroek en het Gorenbroek. Die bestaan uit natte graslanden, rietland en kleine vijvers. Daar broedde vorig jaar de enige watersnip van de benedenloop van de Vallei van de Zwarte Beek. Ik heb hier trouwens nog meer zeldzame en indrukwekkende vogels gespot: sprinkhaanzanger, blauwborst, bosrietzanger, sperwer, buizerd, ijsvogel, rode wouw, ransuil ...”

(i) www.natuurenbos.be/sintjansberg

i www.bartheirweg.com

© Bart Heirweg

“Ik ken het Hallerbos als mijn broekzak. Het is betoverend mooi, maar die natuurpracht is niet gemakkelijk in beeld te brengen. Een bos is één en al chaos en gezien door een lens valt het resultaat snel tegen. Die dag liep ik er al van ’s ochtends vroeg rond.

Maar het duurt even voor de zon voldoende kracht heeft om door de bladeren heen te schijnen. De varen die parmantig boven de bloemenzee uittorent, trok mijn blik. De foto toont een klein detail van het Hallerbos, maar tegelijk zie je alles wat het bos in het voorjaar zo onweerstaanbaar maakt.”

10 | Spoorzoeker winter 2014

Toverbos

FOTOG UR

IN

FEN RA

BART HEIRWEG

NATU

“Vanaf de Sint-Jansberg start een bewegwijzerde wandelroute van ongeveer vijf kilometer. Die wandeling loopt via het bos van Sint-Jansberg naar het Rotbroek. In de toekomst willen we het gebied via een voetgangersbrug ook met het aanpalende Webbekomsbroek in Vlaams-Brabant verbinden.”

© ANB

“In het gebied leven ook veel reeën. Ik heb al meerdere keren een reekalfje midden op het wandelpad aangetroffen. Daar zat het op zijn dooie gemak.

Het toont hoe rustig dit gebied is.”

B EEL D

© ANB

“Atypisch hoekje West-Vlaanderen” Yvan Desseyn, boswachter regio Brugge-Leiestreek

“In mei en juni vind ik het gebied op zijn mooist. Dan staan de graslanden in volle bloei en is het hier een grote bloemenweide. Dan hoor je ’s morgens vroeg ook de zomertortels koeren. In de zomer broeden die hier in de struwelen, voor ze naar Afrika trekken om te overwinteren.”

“Die keer dat een hazelworm vlak voor mijn voeten het pad overstak, dat was een magisch moment. Die hagedis zonder poten was hier al jaren niet meer gezien.”

“Al die bijzondere soorten maken het Orveytbos kwetsbaar. Daarom kun je er enkel wandelen. Er loopt een Groot Routepad door het gebied en ook een lusvormige wandeling. In het begrazingsblok mag je van september tot maart vrij rondlopen. Voor kinderen zijn de waterschildpadden leuk. Die liggen vaak te zonnen op de waterlelies van het oude kanaal aan het ophaalbrugje.” (i) www.natuurenbos.be/orveytbos © ANB

“Het Orveytbos in Zwevegem vind ik het mooiste natuurgebied in mijn regio. Het is heel gevarieerd: je wandelt van bos naar grasland met shetlandpony’s en langs poelen waarin de kamsalamander rondzwemt. Die poelen zijn ontstaan bij het uitgraven van het kanaal BossuitKortrijk. Na het uitgraven van de klei bleef een arme kalkgrond achter. Daar groeit en bloeit nu een schraal kalkgrasland, met tal van zeldzame orchideeën.

Voor West-Vlaanderen is dat uniek, want die komen elders in de provincie nauwelijks voor.”

Spoorzoeker winter 2014 | 11

Natuurbeleving

Ruik, hoor, voel, zie en

proef de natuur in heel Vlaanderen

12 | Spoorzoeker winter 2014

Karin Van der Molen Š Pat Van Boecke

Een concert bijwonen, je tent opslaan, een schat zoeken, vlinders spotten ‌ In heel Vlaanderen kun je de natuur op 1001 manieren beleven. Het Agentschap voor Natuur en Bos heet iedereen welkom en zet haar gebieden wagenwijd open.

Afspraak in de natuur?

Natuur voor kunstminnaars Yves Decuypere: “We hebben laten onderzoeken wie er naar onze gebieden komt. Daaruit blijkt dat je de bezoekers

grosso modo kunt opsplitsen in twee groepen: de natuurliefhebber die onze domeinen bewust aandoet om van de natuur te genieten en de recreant die de natuur opzoekt als decor voor zijn hobby of sport. Door andere manieren van natuurbeleving aan te bieden, willen we steeds meer nieuwe doelgroepen aanspreken: kinderen en hun ouders, rolstoelgebruikers, cultuur- en kunstminnaars. Daarom hebben we de afgelopen jaren samengewerkt met tal van partners: Toerisme Vlaanderen, Bloso, de regionale landschappen, de provincies, het Agentschap Onroerend Erfgoed … Het is pas door mensen van de natuur te laten proeven dat je respect en waardering afdwingt. Op die manier willen we het draagvlak voor natuur verhogen.”

Meer bezoekers, kan onze natuur dat wel aan? “Vanzelfsprekend blijft onze hoofdbekommernis de zorg voor broze ecosystemen en planten en dieren”, benadrukt Yves Decuypere. “Maar daarbinnen zoeken we naar manieren om de natuur dichter bij de mensen te brengen.

We gaan daarbij te werk volgens een slim zoneringssysteem: de bezoekers komen de natuur binnen via goed bereikbare onthaalpoorten met tal van faciliteiten.

In en rond die poorten vindt de bezoeker duidelijk gemarkeerde en goed onderhouden wandelpaden, een hapje en een drankje, rustbanken, picknicktafels … Die comfortabele startplekken vangen de grootste bezoekersstroom op. Zo beschermen ze de kwetsbare delen van het woud.”

i www.ludogoossens.be

Fotogeniek roofdier

FOTOG UR

IN

FEN RA

LUDO GOOSSENS

NATU

Om bezoekers in alle comfort te ontvangen, is hard gewerkt om de natuur kwaliteitsvol in te richten. Via wandel-, fiets- en ruiterpaden trekken bezoekers eropuit, op infoborden en in folders leren ze iets bij over de geschiedenis en de bewoners van het gebied, verscholen achter kijkwanden slaan ze vogels gade … Dat zijn, zeg maar, de ‘traditionele onthaalfaciliteiten’. De laatste jaren komen daar ook nieuwe manieren bij om de natuur te ontdekken.

© Patrick Olijslagers

Bezoekers met volle teugen laten genieten van de mooiste plekjes in onze natuur, voor het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) is dat al jaren een prioriteit. Yves Decuypere van het ANB: “Het behoud, de bescherming en het beheer van de Vlaamse natuur kost heel wat geld. Dat alle Vlamingen mee kunnen genieten van die prachtige gebieden, vinden we niet meer dan normaal. Overal in Vlaanderen willen we mensen een warm onthaal geven in onze natuur.”

B EEL D

© Ludo Goossens

“Een bevriende boswachter had me getipt dat een hermelijn via een gat in de buitenmuur zijn woning was binnengedrongen. Ik heb toen wat verderop een schuiltent opgezet. 36 dagen lang verstopte ik me daar, camera in de aanslag.

Het resultaat is een boeiende fotoreeks die het leven van de hermelijn toont. Op dit beeld sleurt zij een jonge kauw het nest in als hapje voor haar jongen. Het leverde me een prijs op tijdens het Franse Natuurfotofestival in Montieren-Der.”

Spoorzoeker winter 2014 | 13

Natuurbeleving

Limburg

Zandloperpad Nationaal Park Hoge Kempen Mini-Nationaal Park Het verharde zandloperpad, dat is het Nationaal Park Hoge Kempen in het klein. Op anderhalve kilometer krijgen bezoekers er alle hoogtepunten van het Nationaal Park te zien. Ideaal voor rolstoelgebruikers, mensen die niet goed te been zijn en gezinnen met kleine kinderen. Onderweg is er van alles te beleven: verscholen achter de kijkwand watervogels in het ven bespieden, slalommen tussen keien (hét symbool van het Nationaal Park), ruiken en voelen aan typische planten uit het park, over de houten planken van het vlonderpad tot vlak bij het water van het ven rollen. Een grote zandduin en speelwater zorgen voor extra beleving voor kinderen. Het zandloperpad vertrekt vanuit de toegangspoort Mechelse Heide in Maasmechelen, waar bezoekers hun wagen kunnen achterlaten. Na afloop wacht een verfrissend glaasje in café Het Salamanderke.

© ANB

i www.visitnationaalpark.be i www.natuurenbos.be/nphk

Limburg

Bosland

Kinderen boven in Bosland Een mysterieus sprookjesbos, opwindende schatzoektochten, een ontdekkingsroute langs alle bewoners van het bos, de grootste zandbak van het land: voor kinderen is Bosland een onvergetelijke ervaring. Sinds dit najaar kun je al dat moois ook vanuit vogelperspectief bewonderen, want in de Sahara in Lommel staat een nieuwe uitkijktoren van 30 meter hoog. Die biedt je een prachtig uitzicht over het omliggende landschap.

© Johan Agten

i www.bosland.be

Oost-Vlaanderen

Kabouterpad Pinnemuts Ursel

Kabouters onthullen geheimen van het bos

i www.natuurenbos.be/drongengoed

14 | Spoorzoeker winter 2014

© Griet Buyse

Kriebelbeestjes zoeken, bosliedjes zingen, luisteren naar de geluiden van het bos: op het Kabouterpad Pinnemuts in het Drongengoed in Ursel beleven kleuters en kinderen van het eerste en tweede leerjaar het bos vanop de eerste rij.

In een lus rond de Drongengoedhoeve leren ze het bos al doende kennen. De boswachters, bosarbeiders en kleuterjuffen van alle scholen in Knesselare en Ursel werkten mee om er voor de jongsten een onvergetelijke boservaring van te maken.

In heel Vlaanderen Hoe de oorlog beter herdenken dan door Flanders Fields om te toveren in wiegende klaproosakkers? De klaproos is het symbool voor de dood in oorlogstijden, maar tegelijk wijst hij ons op de veerkracht van de natuur in tijden van oorlog. In 2014 kon je er al even van proeven, maar in 2015 ontdek je van de kust tot in Voeren zowat 50 hectare akkers met poppies, die het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) zal inzaaien.

De komende jaren zaaien ook gemeenten en provincies hun eigen klaproosakkers in. Je kan ze vanaf deze zomer per fiets ontdekken, via een van de poppiesfietsroutes die het ANB uittekent.

FOTOG UR

IN

FEN RA

NATU

i www.natuurenbos.be/grooteoorlog

© Griet Buyse

In Flanders Fields

B EEL D

MARC SLOOTMAEKERS

Barre winter

© Marc Slootmaekers

“Deze foto heb ik tijdens de barre winter van 2013 gemaakt. Het moeras van het Groot Rietveld in Zwijndrecht was bevroren. Baardmannetjes zijn heel zeldzaam, maar gelukkig niet schuw.

Zo kon ik dit koppeltje tot op enkele meters naderen.

Het mannetje zit bovenaan, het vrouwtje pikt daaronder zaadjes uit de rietstengel. Ik ben heel blij met dit beeld.

De zachte kleuren van de fraaie zangvogels worden weerspiegeld in het blauw van de hemel en het brons van het riet.”

Spoorzoeker winter 2014 | 15

Natuurbeleving

Vlaams-Brabant

Onthaalzone De Speelberg in Meerdaalwoud Ribbetjes of een rundsbrochette?

© Tom Linster

Het magistrale Meerdaalwoud ontdekken in een rolstoel of buggy, achteraf gezellig bbq’en met vrienden en voor wie daarna nog honger heeft naar avontuur je tent opslaan in de bivakzone: in onthaalzone De Speelberg kan het allemaal. Fietsers, kinderen, rolstoelgebruikers, hondenliefhebbers, iedereen kan hier de natuur op zijn tempo en volgens zijn interesses ontdekken. Door bezoekers hier alle comfort en faciliteiten op een presenteerblaadje aan te reiken, blijft het rustig in de kwetsbare delen van het woud. i www.meerdaalwoud.be

Vlaams-Brabant

Domein van Gaasbeek

Cultuur en natuur, zijn dat niet elkaars tegenpolen? Niets was minder waar voor het belevingsparcours In Between.

Dat artistieke traject zocht in de herfst van vorig jaar de ongerepte natuur en de museumzalen op van het Kasteel en Park van Gaasbeek, de Museumtuin en het Domein van Groenenberg. Kunstenaars als Joseph Beuys, Carl De Keyzer, Edouardo Chillida, Rebecca Horn en vele anderen gingen er een gesmaakte dialoog aan met de natuur. Vandaag blijven de parken van Groenenberg en Gaasbeek in al hun glorie een bezoek waard, al hebben de meeste kunstwerken ondertussen andere oorden opgezocht. Verscholen tussen de bomen wacht het werk Stop Motion van Karin van der Molen er de kunstminnende natuurliefhebber wel nog op. i www.natuurenbos.be/gaasbeek i www.natuurenbos.be/museumtuingaasbeek

West-Vlaanderen

© Maarten Stuer

Van kunst naar natuur en weer terug

Kasteel en domein Ryckevelde

© Regine Vanallemeersch

Prinselijke ontvangst voor kinderen, honden en rolstoelgebruikers

16 | Spoorzoeker winter 2014

Op de grens van Brugge, Damme en Beernem ligt 150 hectare bos, heide en stuifzand met pal daarin een statig kasteel: domein Ryckevelde.

In dit stukje natuur zal niemand zich vervelen: de jongsten rollebollen van de speelduin en spelen tikkertje in het speelbos, via een avontuurlijk wandelpad snuif je de natuur van dichtbij op, honden rennen en spetteren erop los in de hondenzone en de poel, mountainbikers en ruiters leveren stevig kuitwerk op een eigen pad en in de heemtuin spijker je je kennis over planten en landschappen bij. Die tuin is ook voor rolstoelgebruikers en slechtzienden toegankelijk, net als het nieuwe pad voor mindervaliden. i www.natuurenbos.be/ryckevelde

West-Vlaanderen

Speelberg De Kosmos

Theater in de natuur

i www.natuurenbos.be/speelbergkosmos

© Erik Malfait

In het midden van de natuur en met zicht op het glooiende landschap van het WestVlaamse Heuvelland genieten van een concert of toneel: dat kan in het indrukwekkende amfitheater van Speelberg De Kosmos in Westouter.

Iedereen kan een aanvraag indienen om hier een optreden te geven.

Ook voor de jongsten is De Kosmos een festijn in openlucht: tot voor kort lag hier een vervallen openluchtzwembad, nu kunnen kinderen al hun energie en creativiteit kwijt in het speelbos, op de speelweide of op de houten speeltoestellen en glijbanen op de speelheuvel. In de overdekte picknickruimte geniet je bij regen of zon van een hapje en een drankje.

Antwerpen

Loopgravenpad in Mastenbos

10 kilometer loopgraven en 400 bunkers: in volle oorlogstijd legde het Duitse leger ten noorden van Antwerpen een grootscheepse verdedigingslinie aan. Die moest hen beschermen tegen een aanval van de geallieerden vanuit Nederland. Dat stukje geschiedenis lag lang in de vergeethoek. Maar sinds dit najaar kun je een deel van die loopgraven en bunkers zelf ontdekken. Via het loopgravenpad leer je alles over de geschiedenis van het Mastenbos in Kapellen en de natuur die zich hier na de Eerste Wereldoorlog heeft ontwikkeld.

Reserveer je bezoek aan het loopgravenpad via grooteoorlog@kapellen.be en vermeld of je een gids wenst en of het om een groep scholieren of volwassenen gaat. i www.natuurenbos.be/loopgravenpad

Antwerpen

© An Wouters

Tijdreis naar WOI

Otter- en bevereiland in het Broek Bouwen als een bever, ravotten als een otter

© An Wouters

Water oppompen, met takken de bever helpen om zijn dam te verstevigen, de zandspeelberg opklauteren: op het otter- en bevereiland in het Broek in Willebroek vinden kinderen alle ingrediënten om spelenderwijs kennis te maken met de otter en de bever, die zich sinds kort opnieuw thuis voelen in onze natuur. In het onthaalcentrum leren ze die bouwvakkers en speelvogels van dichtbij kennen. En op de picknickbanken kan het hele gezin midden in de natuur op adem komen. i www.natuurenbos.be/blaasveldbroek

Spoorzoeker winter 2014 | 17

Eindejaarsvraagjes

De ultieme eindejaarsvraagjes 1. Wat was voor de natuur de belangrijkste gebeurtenis of evolutie van het voorbije jaar?

2. Wat wens je de natuur toe voor de toekomst?

3. Wat vind/vond je van Spoorzoeker?

4. Wat wens je de opvolger van Spoorzoeker toe?

Het inzicht bij beleids- en opiniemakers dat investeren in natuur een slimme investering is die zich op langere termijn dubbel en dik terugverdient.

Natuur een plaats geven in nieuwe investeringen heeft een belangrijke maatschappelijke meerwaarde.

Spoorzoeker is een heel fris tijdschrift. Het is helder en informatief, maar tegelijk ook verrassend en inspirerend voor al wie (privé of professioneel) betrokken is bij natuur in Vlaanderen.

Doe zo verder! Blijf ruimte bieden aan vernieuwende projecten, aan lokale succesverhalen over inspirerende samenwerkingen en aan stukken die mensen warm maken om de natuur te gaan beleven.

Een verbetering van de natuurkwaliteit en de biodiversiteit. Hiervoor moeten alle betrokken partijen zich blijven inzetten. Als jachtvereniging willen wij onze leden warm maken om kwaliteitsvolle biotopen aan te leggen en te beheren.

Spoorzoeker werd steeds gretig gelezen door de medewerkers van HVV. Het magazine licht op een eenvoudige manier natuurprojecten, -tendensen en –weetjes toe.

Dat het dat op een neutrale en onbevooroordeelde wijze doet, is de sterkte van Spoorzoeker.

De opvolger moet toegankelijk zijn voor iedereen en alle aspecten van natuurbeheer en natuurbeleid aan bod laten komen. De informatie moet aantrekkelijk zijn om te lezen en op een vlotte manier bij de burger geraken.

Spoorzoeker brengt het natuurbeleid op een bevattelijke manier over naar de burger via concrete voorbeelden en gebeurtenissen op het terrein. Er wordt echter steeds gefocust op positieve verhalen terwijl het natuurbeleid in Vlaanderen ook negatieve gevolgen heeft voor economische sectoren zoals de landbouwsector.

Dat die ook de minder ‘leuke’ gevolgen van het natuurbeleid brengt.

Denk maar aan het compensatieverhaal bij de haven van Antwerpen of de inname van landbouwgrond voor natuur in het Sigmaplan.

Chris Steenwegen, algemeen directeur Natuurpunt De beleidskeuze om helemaal te gaan voor meer en betere natuur in het Europese Natura 2000-netwerk. Maar ook: dat de roep van de bevolking om meer natuur op wandelafstand almaar luider klinkt. En de uitdaging om beide met mekaar te verzoenen.

Hubertusvereniging Vlaanderen Voor de jachtsector is de nieuwe jachtwetgeving ongetwijfeld de belangrijkste evolutie. Sinds 1 juli 2014 zijn de aangepaste jachtbesluiten van kracht. Hoewel de wetgeving op heel wat vlakken een verbetering is, merken we dat de wettelijk verplichte administratie er niet eenvoudiger op geworden is.

Piet Vanthemsche, voorzitter Boerenbond Dat het Vlaams Parlement op 23 april 2014 de Europese natuurdoelen, de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en de wijzigingen aan het natuur-en bosdecreet goedkeurde. Die beslissingen hebben een enorme impact op de landbouwsector, zowel ruimtelijk als via het vergunningenbeleid.

Boerenbond vraagt voldoende budget om de regeringsbeslissing van 23 april 2014 correct, snel en in zijn geheel uit te voeren. Middelen voor natuur moeten dus prioritair ingezet worden voor de Europese natuurdoelen, inclusief voldoende budget voor flankerende maatregelen.

Jean Hendrix, waarnemend voorzitter Vlaamse Vereniging van Hengelsport Verbonden (V.V.H.V.) Dankzij de aanhoudende inspanningen en investeringen op gebied van waterzuivering zit er de laatste jaren opnieuw meer leven in onze waterlopen. Ook de hengelaars keren in steeds grotere aantallen terug. Dat leert de jaar na jaar stijgende verkoop van visverloven.

Ook de jeugd loopt warm voor de hengelsport. Na Parijs steekt streetfishing, hengelen in steden met rivieren, nu ook in Vlaamse steden de kop op.

18 | Spoorzoeker winter 2014

‘Meer natuur voor meer mensen’ moet de drijfveer zijn in het beheer en het beleid. De natuur moet voor meer mensen toegankelijk worden.

De vissers aan de waterkant zijn daarbij trouwe bondgenoten. Hun aanwezigheid toont dat het goed gaat met het leven onder water en aan de waterkant.

Spoorzoeker is een prachtige gids voor kinderen, wandelaars, valide en andersvalide medemensen maar ook voor kampeerders en natuurkenners. Spoorzoeker heeft de ogen van veel mensen geopend voor de grote diversiteit in de Vlaamse natuur.

Dat hij nog meer mensen op een gemakkelijke en vlotte manier laat kennismaken met de natuur in de meest brede zin van het woord. Dat de nieuwe “Spoorzoeker” bijdraagt aan het inzicht dat een gezonde leefomgeving onlosmakelijk verbonden is met zuiver water.

An Pierson, coördinator Bosgroep Noordoost-Limburg De eerste Vlaamse Bos- en Houtbeurs, georganiseerd door de Limburgse Bosgroepen en de provincie Limburg. Het grote aantal bezoekers – meer dan 7.500 geïnteresseerden – toont dat de thema’s bos en hout leven. Dat draagvlak is ook voor de natuur heel belangrijk. Bezoekers konden op de beurs met eigen ogen zien dat een goed beheerd bos tal van economische, ecologische en sociaalrecreatieve troeven heeft.

Ik wens de natuur in de toekomst veel maatschappelijke aandacht toe. Onze maatschappij kan niet zonder groen, maar mensen lijken dat niet altijd te beseffen.

Spoorzoeker was voor mij een beetje de ‘goednieuwskrant’ van het Agentschap voor Natuur en Bos. Leuke artikels met mooie foto’s over interessante natuurprojecten.

Ik hoop dat de volgende publicatie door veel mensen in en buiten de sector gelezen zal worden.

Een van de grootste troeven van Spoorzoeker was dat het mensen uit het veld en uit uiteenlopende sectoren en geledingen van de maatschappij aan het woord liet en zo de vinger aan de pols hield bij wat er leefde op het terrein.

Dat hij de baten van natuur aan een breed publiek toont en bijdraagt aan een breder maatschappelijk draagvlak voor natuurbehoud en meer biodiversiteit.

Een behoud of uitbreiding van de biodiversiteit in de natuurgebieden. Natuur en ondernemen zijn in concrete situaties vaak een win-win. Denk maar aan campinguitbaters of recreatiebedrijven vlak bij natuurgebieden en bossen, of aan maneges met achterliggende ruiterpaden door bossen of natuur.

Ook heel wat horecazaken zien de omliggende natuur als een bijkomende troef.

Paradijs in Zeebrugge

“Op een schiereiland in het midden van de binnenhaven van Zeebrugge heeft zich een belangrijke kolonie sternen gevestigd.

Die locatie in de haven is niet toegankelijk en dat maakt het gebied tot een van de hotspots voor zeevogels aan de kust. Een hele dag heb ik de aan en af vliegende kokmeeuwen, dwergsternen en visdieven vanuit een hutje aan de rand van het gebied gadegeslagen. Tegen de avond verzachtte het licht en kreeg het spektakel een poëtische gloed. Voor mij is dat het paradijs op aarde, meer moet dat niet zijn.” www.tomlinster.be

FOTOG UR

IN

FEN RA

TOM LINSTER

B EEL D

© Tom Linster

Dat de Vlaamse regering eind april 2014 de instandhoudingsdoelstellingen voor de Europees beschermde soorten en leefgebieden in het Natura 2000-netwerk goedkeurde. Zolang die niet vastlagen was de onzekerheid voor iedereen die in of vlak bij die gebieden woont of werkt groot. Nu is er een duidelijk referentie- en toetsingskader voor het afleveren van vergunningen. Een ondernemer zou in principe sneller moeten weten waar hij staat, wat kan en wat niet kan.

NATU

Piet Vanden Abeele, adviseur studiedienst Unizo

Spoorzoeker winter 2014 | 19

Natura 2000

Natura 2000 zet Vlaanderen in beweging

12 roerdompkoppels, dat is nodig om het voortbestaan van de iconische vogel in het Vijvergebied Midden-Limburg te garanderen. Het zijn zulke Europese natuurdoelen die particulieren, bedrijven, natuurverenigingen, landbouwers en lokale besturen straks vertalen naar concrete acties op het terrein. Er voor zorgen dat iedereen mee op de kar springt om de Europese natuurdoelen te realiseren, dat is de taak van programmacoĂśrdinator Natura 2000 Thomas Defoort van het Agentschap voor Natuur en Bos. “Het Natura 2000-netwerk van Europese natuurgebieden is het neusje van de zalm voor de biodiversiteit in Vlaanderen.â€?

20 | Spoorzoeker winter 2014

Natura 2000

“Mijn taak is om het Natura 2000-programma te coördineren. Dat moet er voor zorgen dat de Europese natuurdoelen op het terrein gerealiseerd worden.

Dat doe ik in tandem met mijn collega Griet Beckers en in overleg met alle partners en direct betrokkenen zoals natuurverenigingen, landbouwers, landeigenaren, jagers, bosbeheerders en ondernemers.”

Waarom is die samenwerking zo belangrijk?

“We hebben alle betrokkenen van in het begin rond de tafel verzameld. Eerst om de Europese natuurdoelen vast te leggen, nu om te bepalen hoe we ze op het terrein gaan realiseren. Dat kan door een beter of ander beheer van bestaande natuur. Soms is de ontwikkeling van nieuwe natuur nodig, wat ten koste kan gaan van landbouw of andere econo-

mische activiteiten. We beseffen dat dat voor sommigen zeer moeilijk is. Door alle partijen nauw bij het overleg betrekken, kunnen we een oplossing uitwerken waar iedereen zich zo veel mogelijk in kan vinden.”

Wat zie jij als de grootste uitdaging om de Europese natuurdoelen te realiseren?

“De grootste uitdaging is net om alle betrokken partijen goed te laten samenwerken. Alleen via constructief overleg krijg je een draagvlak om de natuurdoelen uit te voeren. We gaan daarbij uit van het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten torsen: in Vlaanderen zijn dat het Agentschap voor Natuur en Bos en de natuurverenigingen. Maar dat zal niet volstaan om onze natuur afdoende te beschermen en de Europese natuurdoelen te bereiken. Daarom nodigen we iedereen uit om mee te helpen. Vroeger was natuurbeheer voorbehouden aan natuurverenigingen en bosbeheerders.

Een wijziging van de regelgeving is in de

i

www.yvesadams.be

Helikopterzicht

FOTOG UR

IN

FEN RA

YVES ADAMS

B EEL D

© Yves Adams

“Vanop de grond oogt de Scheldevallei als een vlak gebied met weinig perspectief. Maar zodra je erboven zweeft, openbaart zich de wilde natuur en de weg die de rivier zich erdoor gebaand heeft. Dit beeld van Ketenisseschor op de Linkeroever van de Schelde, pal in de haven van Antwerpen, heb ik vanuit een helikopter gemaakt. Dat stukje natuur behoort tot het Sigmaplan, dat overstromingsgebieden inricht om Vlaanderen tegen het wassende water te beschermen. Het project spreekt enorm tot mijn verbeelding. Binnen dit en twintig jaar ontvouwen zich hier echte natuurparels. Die evolutie wil ik op de voet volgen.”

Spoorzoeker winter 2014 | 21

© Bernard Van Elegem

Thomas Defoort: “Elke Europese lidstaat moet binnen zijn landsgrenzen de dieren, planten en habitats, die opgenomen zijn in de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn, beschermen. Die beschermde natuurgebieden vormen samen het Europese Natura 2000-netwerk. Natura 2000 is het neusje van de zalm voor de biodiversiteit in Vlaanderen. En biodiversiteit is de beste graadmeter voor hoe gezond onze leefomgeving is. Al die planten en dieren hebben een thuis, een ecosysteem nodig om te leven. Die ecosystemen leveren de maatschappij ook belangrijke diensten op: een groene omgeving om in te wandelen, te spelen of te sporten, zuiver water, bescherming tegen overstromingen, bestuiving van gewassen, … Weinigen beseffen hoe waardevol en onmisbaar die ecosysteemdiensten zijn voor onze samenleving. Dankzij Natura 2000 beschermen en versterken we onze natuur nu in samenwerking met alle betrokkenen.”

Wat is de rol van programmacoördinator binnen het Natura 2000-verhaal?

NATU

Hoe belangrijk is Natura 2000 voor elk van ons?

Natura 2000

maak, zodat iedereen binnenkort zijn eigen stukje natuur kan beheren en daarvoor subsidies krijgen, ook jagers, landeigenaars, boseigenaars, landbouwers, ….”

Hoe ver staat Natura 2000 vandaag?

“In nauw overleg met alle direct betrokkenen werden de Europese natuurdoelen vastgelegd. Die moeten nu uitmonden in concrete maatregelen op het terrein.

Vanaf januari 2015 gaan de belanghebbenden in elk Natura 2000-gebied rond de tafel zitten: landbouwers, natuurverenigingen, gemeenten, provincies en andere betrokken overheden. In dat overlegplatform stellen ze samen het managementplan voor hun gebied op.

Dat beschrijft welke habitats en soorten er beschermd en verbeterd moeten

worden en hoe dat stap voor stap moet gebeuren.”

Welke resultaten zien we nu al op het terrein?

“De voorbije twee jaar zijn in heel Vlaanderen projecten in Natura 2000-gebied gerealiseerd (zie kaderstukken). Het Agentschap voor Natuur en Bos steunde bedrijven, particulieren, landbouwers en natuurverenigingen om op hun terrein maatregelen te nemen die Europees beschermde soorten ten goede komen.

Het gaat om concrete projecten met snel resultaat: een boseigenaar die poelen graaft voor de kamsalamander, een fabrikant van bouwmaterialen die ecotunnels aanlegt, … Overal in Vlaanderen krijgt de natuur zo een duwtje in de rug.”

Coeck en Wienerberger leggen groenbuffer aan op hun bedrijventerrein Producent van bouwmaterialen Wienerberger en Betonfabriek Coeck legden op het bedrijventerrein in Niel een groenbuffer aan. Die verbindt de Rupel met het natuurgebied er vlak bij. Zo geraken Europees te beschermen dieren zoals otter, bever en kamsalamander veilig van de rivier naar het vasteland en weer terug.

Check binnenkort de volledig vernieuwde website op www.natura2000.vlaanderen.be!

Boseigenaar graaft 3 poelen en bestrijdt exoten Dries Claes beheert een kleine 50 hectare bos en weide in Wijgmaalbroek, een Natura 2000-gebied aan de Dijle ten noorden van Leuven. “Vanaf de jaren vijftig heeft mijn familie op verschillende percelen populieren aangeplant.

In de jaren 90 hebben we die op meerdere hectaren aangevuld met inheemse soorten waardoor we hier ondertussen een zeer divers bosgebied hebben.”

Om Europees beschermde soorten als de kamsalamander en habitats als gemengde bossen een handje te helpen, vroeg Dries Claes subsidies aan bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). “Aan de zonnezijde van het gebied hebben we drie poelen gegraven. Al meteen het eerste jaar kwamen daar tal van kikkers, kevers en ander leven op af. We hopen dat ook kamsalamanderpopulaties uit de buurt straks migreren naar dit gebied, mede dankzij de initiatieven van Natuurpunt.”

Ook de bestrijding van invasieve exoten hoorde bij het project in Wijgmaalbroek. “Aan de oever van de Dijle woekert de invasieve Japanse duizendpoot en in de bossen rukte de Amerikaanse vogelkers op”, licht Dries Claes toe. “We hebben die exoten zoveel mogelijk tot in de wortel bestreden met een klepelmaaier. In de plaats hebben we inheemse soorten geplant. Alleen de Japanse duizendknoop blijft moeilijk te bestrijden. Maar het succes van de overige maatregelen geeft ons de moed om ook hier door te zetten en te blijven werken aan dit fantastische natuurgebied.”

22 | Spoorzoeker winter 2014

Kamsalamander

Catherine Coeck van Coeck: “Het Agentschap voor Natuur en Bos en de dienst leefmilieu van de provincie Antwerpen hebben ons met raad en daad bijgestaan bij de inrichting. Ze gaven concreet advies hoe we de groenbuffer moesten aanleggen zodat zo veel mogelijk dieren er gebruik van kunnen maken. Het resultaat mag er nu al zijn. De planten zijn veel sneller dan ik verwachtte opgeschoten.”

De aanleg van nieuwe natuur op het bedrijventerrein van Coeck en Wienerberger is een compenserende maatregel voor de aanleg van een nieuwe weg.

Catherine Coeck: “In samenwerking met de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) en Wienerberger leggen we een ontsluitingsweg aan zodat het vrachtverkeer niet langer door het centrum van Niel moet rijden. Ook hier beperken we de impact op de natuur: we leggen ecotunnels aan en er komt een vleermuisbunker.”

Natura 2000

Natte natuur ontluikt in de polders Kluut, roerdomp, bruine kiekendief en tal van zeldzame weidevogels broeden in het poldercomplex, een Natura 2000-gebied dat loopt van Knokke-Heist tot De Haan. Het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) legde er vorig jaar 4,5 are nat grasland en 3 are rietmoeras aan. Lieven Destoppeleire van ABS: “Met dit project willen we onze goede wil tonen: natuur creëren op landbouwgrond zonder dat de landbouw daaronder lijdt, het is mogelijk. Bij veel landbouwers ligt dat gevoelig omdat ze vrezen dat de omringende gronden in waarde zullen dalen. Maar hoe sneller we de nodige gronden vinden voor de Europese natuurdoelen, hoe sneller er rechtszekerheid is voor elke landbouwer.”

www.natuurinbeeld.be

Peuzelwerk

IN

B EEL D

“Wij fotograferen vooral in het buitenland, maar soms ook vlak bij huis, in de duinen van De Panne. De grote groene sabelsprinkhaan hebben we daar al vaak gespot. Deze foto van een mannetje maakten we in de educatieve tuin van het bezoekerscentrum De Nachtegaal. De sprinkhaan had net een kleine prooi gevangen en was die aan het oppeuzelen op een dood takje.”

Spoorzoeker winter 2014 | 23

© Wim Denijs

i

FOTOG UR

FEN RA

JACKY & MARTINE LAUNOY

NATU

Het ABS zat samen met de eigenaar van de grond, de landbouwer die er zijn runderen op laat grazen en de Vlaamse Landmaatschappij.

“We kwamen overeen dat we de natte stukken van het perceel zouden inrichten tot zilt grasland en rietmoeras rond een bestaande poel.

Vandaag ligt die nieuwe natuur er en kijken we vol spanning uit welke vogels zich hier straks thuis zullen voelen.”

Natura 2000

Kunst beschermt vleermuizen In de voormalige mergelgroeve De Waterkuil in het Limburgse Vechmaal overwinteren zeldzame vleermuizen. Ook de ingekorven vleermuis, die elders in Vlaanderen niet meer voorkomt, zoekt er zijn toevlucht. An Digneffe van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren: “Al in de tijd van de Romeinen werden hier mergel en silex gewonnen. Dat ging door tot in 1835. Wat rest is een gangenstelsel van 300 kilometer en een thuis voor veel vleermuizen.”

Vennen, poelen en grachten: ze zitten niet alleen boordevol leven, ze vangen ook overtollig water op. En aan bescherming tegen overstromingen had het dorpje Kleit bij Maldegem nood, want in de zomers van 2005 en 2006 overstroomde de dorpskern. Natuurpunt legde in het nabij gelegen natuurgebied Maldegemveld vijvers aan die het water moeten helpen bergen.

Door de grachten te herprofileren, grond af te graven en stuwen en dijkjes te plaatsen, wordt het water bij hevige regen langer opgehouden en blijven de woongebieden gespaard. Tim Struyve van Natuurpunt: “Dat is ook een opsteker voor de natuur. Waar het water wordt opgehouden, ontstaan natte graslanden en rietland. Die trekken nieuw leven aan: watersnip, vinpootsalamander, libellen. Via nieuwe wandelpaden kunnen ook bezoekers van al dat moois genieten.”

Watersnip

FOTOG UR

IN

FEN RA

NATU

Maar de Europees beschermde dieren werden in het verleden meermaals gestoord in hun winterslaap. Bezoekers drongen de grotten binnen en stookten er vuurtjes of spoten graffiti. Om de dieren te beschermen, schakelden het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, de gemeente Heers en Natuurpunt de kunstenaar Frans Vandueren in.

Hij ontwierp een fraaie afsluiting in staal voor de groeve. Vleermuizen vliegen de grotten binnen via de vleermuissilhouetten. “Door deze waardevolle plek op een kunstzinnige en ecologische manier in te richten, krijgen de grotten opnieuw de aandacht die ze verdienen”, aldus An Digneffe.

Bescherming tegen overstromingen en nieuwe natuur: 2 voor de prijs van 1

B EEL D

FILIP VAN BOVEN

Moment!

© Filip Van Boven

“Ik werk als natuurarbeider voor het Agentschap voor Natuur en Bos, onder meer in de Kalmthoutse heide en de Maatjes.

Daar is deze foto van een watersnip gemaakt. Die zomer ging ik die schuwe vogels bijna dagelijks van dichtbij bewonderen. Na een paar dagen overwonnen ze hun eerste schroom en kwamen ze op me af. Die dag had ik voor dag en dauw mijn wetsuit aangetrokken en me in de drijfhut verscholen. Muisstil ben ik bij een slapende watersnip gaan zitten, wachtend tot die wakker werd. Op het moment dat hij zijn kop oprichtte en enkele seconden in het rond keek, heb ik afgedrukt.

Even later vouwde hij zijn kop alweer in zijn verendek en dutte opnieuw in.”

24 | Spoorzoeker winter 2014

Educatie

Van brandweerman tot boomverzorger

5 cursisten spijkeren kennis over natuur bij 5.000 cursisten volgen jaarlijks een opleiding bij inverde, het forum voor groenexpertise. De natuurarbeider en de leidinggevende ingenieur, de boswachter en de brandweerman: allemaal scherpen ze hun vakmanschap aan en zorgen ze mee voor nog meer onweerstaanbare natuur.

Van brandweerman tot boomverzorger, inverde leidt jaarlijks ongeveer 5.000 cursisten op. “Hun profielen zijn heel uiteenlopend: natuurarbeiders, ingenieurs, boswachters, groenarbeiders, bosexploitanten, particulieren, leden van natuurverenigingen en boseigenaars”, vertelt Tom Embo van inverde.

“Wat ze gemeenschappelijk hebben is de interesse voor natuur-, bos- en groenbeheer, of die nu professioneel ingegeven is of voortvloeit uit een persoonlijke passie.”

Populairste cursus “De populairste cursus is zonder twijfel de opleiding tot Europees Tree Worker”, weet Tom Embo. “Daar zitten de mensen echt op te wachten. Zodra we zo’n opleidingstraject tot professioneel boomverzorger online zetten, is het binnen een paar uur volgeboekt.

Ook de opleiding tot boswachter wordt druk bezocht. Veel mensen volgen die cursus uit pure interesse. De vacatures voor boswachters zijn immers beperkt en heel gegeerd. De opleiding tot boswachter behandelt alle aspecten van natuurmanagement: je leert er over ecosystemen, over houtverkoop, maar ook hoe je moet omgaan met buurtbewoners die geconfronteerd worden met ingrijpende werken in ‘hun’ natuur.”

Inverde biedt momenteel meer dan 230 opleidingen aan. Daarnaast kunnen cursisten een cursus op maat van hun organisatie samenstellen. Tom Embo: “We zien dat daar steeds meer vraag naar is. Een andere recente tendens is de toenemende vraag naar attestering. Waar een certificaat van deelname vroeger volstond, vragen cursisten en werkgevers vandaag een

attest dat aantoont dat ze de kennis en vaardigheden verworven hebben.

Daarom organiseren we nu steeds meer examens na afloop van de opleiding. Inverde heeft mee aan de kar getrokken om alle cursussen op Europees vlak te standaardiseren, zodat de attesten ook over de landsgrenzen heen erkend worden.”

40% efficiënter Ook nieuw is de grotere wisselwerking tussen online leren en oefenen op het terrein. Op ecopedia.be kunnen cursisten zich vooraf inwerken in het onderwerp en hun kennis na afloop van de opleiding verwerken en opfrissen. Tom Embo: “Uit onderzoek blijkt dat de efficiëntie van de cursus daardoor met 40 procent toeneemt. Daarom zetten we daar steeds meer op in.”

De opleidingen van inverde: de cijfers • • • •

232 opleidingen 5000 cursisten per jaar 800 opleidingsdagen 90% tevreden cursisten (Cebeo-label)

© Yves Adams

Over inverde: Inverde is het forum voor groenexpertise voor de overheid en de groene sector. Inverde organiseert opleidingen en investeert in de natuurprojecten van het Agentschap voor Natuur en Bos en haar partners. i

www.inverde.be

Spoorzoeker winter 2014 | 25

Educatie

Peter Hoebeke controleur groendienst stad Gent

“Een haag scheer je best van boven naar onder” “Ik ben verantwoordelijk voor het openbaar groen in de regio Gent West. Als controleur begeleid ik vijf onderhoudsploegen: ik coördineer de werken, zorg voor het juiste materieel en controleer of het onderhoud goed en efficiënt gedaan wordt.”

“Onze groenmedewerkers zijn dagelijks in de weer met de grasmaaier, haagschaar en bladblazer. Om die machines zo efficiënt en veilig mogelijk te gebruiken en te onderhouden, volgen alle nieuwkomers een opleiding bij inverde. Om precies te weten wat daarin aan bod komt, heb ik die opleiding onlangs ook mee gevolgd, net als de cursus elementaire plantenkennis.

Van opleiding ben ik tuin- en landschapsarchitect en ik vind het belangrijk om de nieuwste trends in machines en planten op te volgen.”

“De lesgevers van inverde staan met één been in de praktijk en dat voel je. Ze hebben bakken praktische kennis en die delen ze met de cursisten. Een van hun tips die wij dagelijks toepassen is hoe je een haag scheert: dat doe je best van boven naar onder. Als je onderaan begint, is de kans groot dat de haag naar beneden toe versmalt. Voor een optimale lichtinval en groei is het net belangrijk dat de haag bovenaan het smalst is.”

Philippe Claes brandweerluitenant Mechelen

“Tijdens de cursus had de lesgever ook het nieuwste materieel mee dat beschikbaar is op de markt. Vanuit zijn praktijkervaring lichtte hij de voor- en nadelen van de verschillende machines toe. Zodra een van onze machines aan vervanging toe is, kunnen we dankzij die gebruikservaring uit eerste hand een afgewogen keuze maken.”

“Veiligheid is in ons beroep de rode draad”

“De lessen bij inverde zijn heel praktijkgericht. Na het theoretische luik ga je in het bos aan de slag en oefenen de cursisten op bomen in alle maten en vormen die in netelige situaties beland zijn. Daarbij gaat de grootste aandacht naar een veilig gebruik van de kettingzaag. Veiligheid is in ons beroep de rode draad. De voorbije twintig jaar hebben we fors geïnvesteerd in de opleiding en uitrusting van onze brandweerlieden.

Als ze een kettingzaag gebruiken, dragen ze oorbescherming en een zaagbroek; die doet de ketting meteen stilvallen zodra hij in aanraking komt met de zaag. Dat we tot nog toe geen ongevallen hebben gehad bij het gebruik van de kettingzaag, toont dat die investeringen lonen.”

26 | Spoorzoeker winter 2014

© Elisabeth Verwaest

“Belandt een boom door hevige rukwinden op een huis, de weg of een elektriciteitskabel, dan is het onze taak om die boom daar weg te halen. Tijdens de basisopleiding tot brandweerman leren brandweerlui slechts summier hoe ze met een kettingzaag moeten omgaan. Daarom volgen alle 85 leden van ons korps bij inverde bijkomende cursussen om een kettingzaag efficiënt en veilig te leren hanteren. Dat gaat van eenvoudige handelingen zoals het doorzagen van gevallen takken of het vervangen van de ketting tot het vellen van bomen die bijvoorbeeld op een woning dreigen te vallen. Daarvoor heb je heel wat kennis nodig: inzicht in hoe een boom omvalt, of dat hij kan splijten als hij vanbinnen vermolmd is.”

Marc Mils bosexploitant

“Opleidingen weren cowboys uit onze stiel” “Ik ben zaakvoerder van Mils nv. Wij zijn gespecialiseerd in groenzorg: boomverzorging, kappen of snoeien van bomen op moeilijke of gevaarlijke locaties, onderhoud en aanleg van tuinen ... Tot onze klanten horen het Koninklijk Domein van Laken, Plantentuin Meise, Universiteit van Leuven, Elia, het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en heel wat steden, gemeenten en particulieren.”

“De voltallige ploeg van Mils volgt geregeld opleidingen bij inverde.

Enerzijds om op de hoogte te blijven, anderzijds omdat de overheid dat verplicht. Dat vind ik trouwens een goede zaak. Onze stiel zou anders te veel cowboys aantrekken, terwijl het kappen en snoeien van bomen toch risico’s inhoudt.”

© Xxx

“Inverde hecht veel belang aan veiligheid en dat is terecht. De technieken die zij ons hebben aangeleerd om in alle veiligheid te werken, passen wij dag in dag uit toe. Dat dat zijn vruchten afwerpt, bewijzen onze ongevallenstatistieken. De voorbije tien jaar hebben wij geen ongeval met werkverzuim meer gehad. Dat zijn enkel en alleen voor de hoogwerkers 13.000 uren zonder ongeval.”

© Elisabeth Verwaest

Zijn er ook dingen die beter kunnen in de inverdecursussen? “Een thema dat misschien wat onderbelicht blijft, is de verkeersveiligheid.

Wij moeten geregeld bomen vellen op de openbare weg en langs wandel- en fietspaden door het bos. Hoe we de risico’s voor voorbijgangers daarbij kunnen uitsluiten, is een belangrijk aandachtspunt.

Ik ben als de dood dat er vroeg of laat een ongeval gebeurt met een toevallige passant.”

Karen Helsen preventieadviseur Natuurpunt

“Kettingzaag hanteren? Check!”

“Elk jaar geeft inverde twintig tot dertig opleidingen in house aan Natuurpuntmedewerkers. Dat alle lesgevers recht uit de praktijk komen en in hun opleidingen allerhande praktische tips & tricks aan de man brengen, weet iedereen keer op keer te smaken.”

© Jeroen Mentens

“Ik coördineer de praktische opleidingen voor alle medewerkers en vrijwilligers van Natuurpunt. In totaal gaat het om een 200-tal natuurarbeiders en een duizendtal vrijwilligers. Elke natuurarbeider die bij ons begint, volgt een basisopleiding natuurbeheer. Doorheen hun loopbaan kunnen ze bijkomende opleidingen aanvragen om hun kennis en kunde bij te spijkeren. Om precies te weten wat er in die opleidingen wel of niet aan bod komt en mijn collega’s met hun vragen verder te helpen, heb ik ook enkele cursussen mee gevolgd. Ik weet nu hoe je een kettingzaag moet hanteren, hoe je een tractor moet besturen en hoe je een lading veilig moet vastmaken in een voertuig.”

Spoorzoeker winter 2014 | 27

Educatie

“Ik heb mijn kameraden aangeraden om de cursus boomverzorging te volgen”

Dries Borremans boomverzorger-bosexploitant

“Enkele jaren geleden heb ik uit persoonlijke interesse de opleiding tot professioneel boomverzorger bij inverde gevolgd. Ik werkte toen al als boomverzorger bij een professionele bosexploitant. Een jaar lang volgde ik één avond per week les over het aanplanten en snoeien van bomen, hoe je een boom kiest voor de juiste plek, de verschillende boomsoorten … Het jaar nadien bestond de opleiding uit praktijklessen: klimmen in bomen, hanteren van de kettingzaag, snoeien … ”

i www.bernardvanelegem.com

© Bernard Van Elegem

“Om spectaculaire dieren als de wolf of het edelhert in beeld te brengen, moet je doorgaans grote afstanden afleggen.

Voor een knappe foto van een insect volstaat het vaak om al je zintuigen wagenwijd open te zetten. Toen ik deze zomer in de buurt van het vliegveld van Oostmalle voorbij een stapel pas gekapte houtstronken liep, ging er een belletje rinkelen. Ik wist immers dat dat een veelvoud aan insecten aantrekt.

En inderdaad, in een tijdspanne van een halfuur passeerde een bont gezelschap uit de microkosmos de revue. Ook deze grijze ribbelboktor: de jaarringen van het hout en de harsdruppeltjes wijzen hem de weg.”

28 | Spoorzoeker winter 2014

Hotspot

FOTOG UR

IN

FEN RA

BERNARD VAN ELEGEM

NATU

“Ook al had ik al veel praktijkervaring met de kettingzaag, tijdens de opleidingen heb ik handige technieken geleerd om efficiënter en veiliger te werken. Daarom heb ik mijn kameraden-boomverzorgers aangeraden zich in te schrijven voor de opleiding.”

B EEL D

Natuur in je buurt

Hoe Eeklo scoort met groene vingers Laat je inspireren voor meer natuur in je buurt Een ecowijk met leefstraten, beperkt autoverkeer, een speelbos, kinderen die dolle waterpret beleven in het vernieuwde Heldenpark, een grijze begraafplaats die omgevormd werd tot groene oase ... Voor Eeklo is ecologisch groenbeheer geen loos begrip. De stad maakt al jaren werk van meer natuur in alle wijken, en dat al tien jaar zonder pesticiden. Kers op de taart is de zilveren medaille die Eeklo dit najaar wegkaapte op Entente Florale, een Europese wedstrijd die de groenste en meest bloemenrijke gemeenten en dorpen van Europa bekroont.

i Ben je op zoek naar meer ideeĂŤn om ook jouw buurt te vergroenen? www.natuurinjebuurt.be loopt over van de inspiratie!

Spoorzoeker winter 2014 | 29

© Ben Caussyn

Tussen Gent en Brugge, te midden van het landelijke Meetjesland, ligt Eeklo.

De voormalige industriestad zweerde het gebruik van pesticiden in 2004 af en evolueerde stap voor stap naar een ecologisch beheer van haar openbaar groen. De ambitie: de groene vingers van het buitengebied tot in het centrum laten doordringen. Daarvoor zet Eeklo in op verschillende fronten: straten en pleinen vergroenen, gronden aankopen om er streekeigen bomen en planten aan te planten, natuurlijke speel- en recreatiezones inrichten…

Groenas loodst pendelaars naar hartje Eeklo Een van de paradepaardjes is de groene fiets- en wandelas die het centrum van Eeklo van west naar oost doorkruist.

Onderweg fiets je voorbij een snoer aan groengebieden: Raverschootbos, Schependreef, stadsbos Galgenhof, de natuurlijke begraafplaats. Pendelaars nemen de verbindingsas om vanuit de randgemeenten van en naar het centrum te wandelen of te fietsen. De groenas ligt bovendien op het langeafstandsfietsroutenetwerk Meetjesland en wordt ook door recreanten druk gebruikt.

30 | Spoorzoeker winter 2014

© Stad Eeklo

Natuur in je buurt

10 jaar zonder pesticiden

Leven na de dood

Het onderhoud van al dat groen doet Eeklo zonder pesticiden. In 2003 gebruikte de groendienst van Eeklo de laatste druppel. Sindsdien beheert ze het openbaar groen uitsluitend met milieuvriendelijke methoden. Ben Caussyn, milieuambtenaar van Eeklo: “Onze groenarbeiders gaan onkruid met de hand te lijf of gebruiken veegmachines. Om die nieuwe aanpak onder de knie te krijgen hebben ze een hele reeks opleidingen gevolgd. Tegelijk zetten we in op preventie. Zo hebben we bekeken welke voetpaden vandaag nog gebruikt worden. Jaarlijks vervangen we een handvol verharde voetpaden door er gras in te zaaien. En op nieuwe projecten laten we de pesticidentoets van de Vlaamse Milieumaatschappij los: met die checklist gaan we na of een ontwerp een pesticidenvrij beheer toelaat. Een zwevende zitbank of een met twee steunpoten in plaats van vier is bijvoorbeeld gemakkelijker te onderhouden. Minstens even belangrijk is om duidelijk te communiceren met de bevolking: dat doen we via infoborden ter plaatse, onze nieuwsbrief en de website. Tegelijk besef ik dat veel mensen nog aan het idee moeten wennen: een beetje onkruid hier en daar is niet erg als je in ruil een gezonde leefomgeving krijgt. Die mindswitch vraag tijd.”

Dat die kentering niet evident is bleek ook op de begraafplaats in het centrum van Eeklo. Daar gooide de groendienst het vijf jaar geleden over een andere boeg. De groenarbeiders braken de verharde paden op en zaaiden gras in de plaats. Het resultaat van die vergroening is dat de stad er pal in haar centrum een groene oase bij heeft. Ben Caussyn: “Op termijn willen we onze fiets- en wandelas door de begraafplaats laten lopen. Wandelaars en fietsers die de stad binnenrijden, kunnen er halt houden om van de rust en stilte te genieten. Maar we willen de zaken niet overhaasten. De begraafplaats blijft een gevoelige plek.

Dat merkten we toen we de monotone grasvlakte hier en daar wilden doorbreken met vaste aanplantingen. Sommige buurtbewoners vonden die aanplantingen er niet verzorgd uitzien en deden hun beklag.”

Dolle waterpret Het heringerichte Heldenpark is vandaag al de favoriete speelplek van de Eeklose jeugd. Het park en kasteel uit de 19de eeuw behoorden oorspronkelijk toe aan een industrieel. Sinds de jaren ‘50 is het eigendom van de stad. Maar in de winter stond het centrale grasperk van

© Ben Caussyn

De stadskern vergroenen is één zaak, zo weinig mogelijk bestaand groen aansnijden is een ander speerpunt van het stadsbestuur. Eeklo wil het stadscentrum compact houden en zo weinig mogelijk nieuwe gronden aansnijden in het groene buitengebied. Een schoolvoorbeeld van de manier waarop Eeklo aan inbreiding doet is het stadsversnieuwingsproject op de site van de voormalige textielfabriek Sogeta. Daar komt straks een ‘ecovillage’: leefstraten zonder doorgaand autoverkeer, passiefwoningen en alle ruimte voor fietsers en voetgangers.

“Voor de bouw van de ecovillage zijn we afgestapt van de traditionele verkavelingsaanpak”, licht Ben Caussyn toe. “De leefstraten, de verlichting en de parking buiten de wijk hebben we eerst aangelegd. Nu start de bouw van de huizen.

Twee jaar geleden al hebben we het bos op de site omgevormd tot een speelbos met waterpartijen en heuvels. Zo hebben de nieuwe aanplantingen de tijd om te groeien en kunnen de kinderen uit de buurt er meteen in spelen zodra hun huis klaar is.”

© M. Moens

Eerst het groen, dan de huizen

het park geregeld onder water. “Die wateroverlast hebben we aangegrepen om de saaie en troosteloze grasvlakte grondig op te peppen. Dwars door het grasperk ligt nu een gracht die uitmondt in een wadi. Dat infiltratiebekken vult zich bij hevige regenval, tot groot jolijt van de kinderen die hier dolle waterpret beleven. Ook de andere nieuwe spelelementen vallen duidelijk in de smaak: de speelheuvels, de wilgenhut, de boomstammen over de gracht, ze worden merkelijk meer gebruikt dan de traditionele speelzone in het park.”

Dat Eeklo hoge ogen gooit met haar ecologische groenbeleid, was ook de Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) niet ontgaan. Die riep Eeklo uit tot Groen- en Bloemenstad 2014. Daarmee was de stad rechtstreeks geplaatst voor Entente Florale, een Europese wedstrijd die gemeenten en dorpen uit twaalf landen bekroont voor hun inspannen om hun kern te vergroenen. De jury bracht afgelopen zomer een bezoek aan Eeklo en haar groenprojecten. Het verdict: een zilveren medaille in de categorie ‘leefbaarheid’.

Spoorzoeker winter 2014 | 31

Natuurbeleving

Gezocht: te bebossen grond Gevonden! op boscompenseren.be Gegeven: een landbouwer die te natte gronden wil bebossen. Gevraagd: een particulier die voor de bouw van zijn huis bos moet kappen en die ontbossing in natura wil compenseren. Voortaan vinden beide partijen elkaar via de gloednieuwe website www.boscompenseren.be. Daar vind je vandaag al 123.000 m2 te bebossen grond.

Wie een stuk grond ontbost, moet dat compenseren. Dat kan op verschillende manieren: door een bosbehoudsbijdrage te betalen, of door een eigen perceel of dat van iemand anders te bebossen.

Jop Hermans van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB): “We merken dat 90 procent van de ontbossers ervoor kiest om geld te storten in het bossencom-

pensatiefonds. Het geld uit dat fonds gebruiken het ANB, provincies, steden en gemeenten om te bebossen gronden aan te kopen. Maar de besteding van die middelen loopt achter op de instroom. Willen we Vlaanderen groen en bebost houden, dan is boscompensatie in natura vanzelfsprekend een veel betere keuze. Maar voor een ontbosser is het

vaak moeilijk om zelf te compenseren of om een partij te vinden die bereid is namens hem te compenseren. Om boscompensatie in natura aan te moedigen hebben we daarom www.boscompenseren.be gelanceerd. Via die website komen partijen die willen ontbossen in contact met partijen die te bebossen percelen aanbieden.”

© Rollin Verlinde

Poedelnaakt

32 | Spoorzoeker winter 2014

FOTOG UR

IN

FEN RA

ROLLIN VERLINDE

NATU

i www.boscompenseren.be

B EEL D

“In het bosreservaat Sevendonk in de Kempen gaat de natuur al jaren haar gang. Het resultaat is een ongerept elzenbroekbos. Die ochtend in april was ik al bij het eerste licht op post. Een vlonderpad leidde tot diep in het bos. Ik was onder de indruk van de ruige natuur, maar kreeg dat gevoel niet in beeld.

Ik had een plek op het oog waar ik een beter perspectief zou hebben, maar die lag in het water en dat stond hoger dan een meter. Ik had geen waadpak bij en moest die dag nog twee andere fotoreportages doen. Er zat niks anders op: ik ben ter plekke uit de kleren gegaan en poedelnaakt in het water gegleden. Ik kan je verzekeren: dat was ijskoud, en bovendien wilde de foto niet meteen lukken.

Ik geraakte amper terug op het vlonderpad, zo verkleumd was ik na afloop.” www.vildaphoto.net

Zoekt u gronden om een boscompensatie in natura te realiseren?

Of heeft u zelf gronden die u wil

67 are voor bebossing als bebossen? elzenbroekbos

Gepensioneerde Francois Laureys bood zijn perceel als een van de eersten aan op www.boscompenseren.be.

Wil u meer informatie over de regelgeving ontbossing en Moet u ontbossen boscompensatie? voor het bouwen van een woning of

“Achter ons huis hebben we een perceel dat in woonuitbreidingsgebied ligt. Mijn vrouw heeft dat jaren geleden beplant als bostuin. Maar we worden een dagje ouder en het onderhoud begon zwaar te wegen. Daarom hebben we besloten om het stuk grond te verkopen. Om het klaar te maken voor de verkoop, moesten de bomen gekapt worden. En wie bos kapt, moet dat volgens de wetgeving compenseren. Na een intensieve zoektocht vonden we een perceel met drassige bodem in Olmen. Daar planten we nu een elzenbroekbos met stroken schietwilg en zomereik.”

het verkavelen van een perceel?

Volle pot

Zoekt u gronden om een boscompensatie in natura te realiseren?

“Op www.bomcompenseren.be zie je meteen waar je geld naar toe gaat. Dat zal volgens mij veel eigenaars over

“Het perceel is 83 are groot, maar zelf moeten we slechts 16 are bos compenseren. De overige 67 are hebben we op www.boscompenseren.be aangeboden. We bebossen als derde partij voor andere eigenaars die net als ons verplicht zijn boscompensatie uit te voeren.”

www.boscompenseren.be Moet u ontbossen Of heeft u zelf gronden die u wil voor het bouwen van eenbebossen? woning of Wil u meer informatie over de het verkavelen vanregelgeving een perceel? ontbossing en

de streep trekken om hun grond te bebossen. Het is een win-win voor beide partijen. De ontbosser betaalt niet de volle pot, de compenserende bebosser komt uit zijn kosten en beiden zien een mooi stukje natuur verschijnen.”

is natuur

boscompensatie?

Zoekt u gronden om een boscompensatie in natura te www.boscompenseren.be realiseren?

Woningbouwer Danneels compenseert Of heeft u zelf gronden die 3/4 van zijn projectenbebossen? in natura is natuur

u wil

Danneels is een West-Vlaams bedrijf dat gronden verkavelt en woningen bouwt.

In 75 procent van de projecten compenseert het de ontbossing door elders een nieuw bos aan te planten. Daarmee is het bedrijf een van de koplopers in Vlaanderen.

Wil u meer informatie over de Moet u ontbossen regelgeving ontbossing en voor het bouwen van een het verkavelen van een p boscompensatie?

Wim De Meyer van Danneels: “We vinden het een deel van onze opdracht om bij een verkaveling, waar groen moet voor wijken, elders in Vlaanderen iets terug te doen voor de natuur en de omgeving. Je kunt ook geld overmaken op een rekening. Maar wij zien liever met eigen ogen hoe we de natuur vooruithelpen.”

Een belangrijk voordeel van boscompensatie in natura is dat het voor de ontbosser doorgaans goedkoper is. Tegelijk ziet Wim De Meyer ook nadelen: “Zolang er geen akkoord is voor de aanplanting, worden onze verkavelingsvergunningen niet afgeleverd. Dat kan voor vertraging zorgen.”

Zoekt u gronden om boscompensatie in nat Plompverloren Danneels ondervond in het verleden meermaals dat het niet gemakkelijk was om geschikte gronden te vinden om te bebossen. “We verwachten dat de nieuwe website boscompenseren.be die zoektocht zal vereenvoudigen. Enerzijds realiseren?

www.boscompenseren.be

kunnen we er ons zelf aanmelden, omdat we grond zoeken om te bebossen. Anderzijds kunnen we in de databank op zoek gaan naar mensen die grond beschikbaar hebben om een nieuw bos aan te planten. Tegelijk blijven we zoals vroeger overleggen met Natuurpunt en het ANB om een geschikte plek uit te kiezen. Zo is het zinvoller om twee bossen met elkaar te verbinden dan ergens plompverloren een alleenstaand bos aan te planten.”

Of heeft u zelf gronden d bebossen?

Wil u meer informatie regelgeving ontbossin boscompensatie?

is natuur

www.boscompen Spoorzoeker winter 2014 | 33

SPOORZOEKER KORT

Zo bestrijd je de

eikenprocessierups Hevige jeuk en een allergische reactie, dat staat je te wachten als je in aanraking komt met een eikenprocessierups. De voorbije jaren rukt die overlastsoort op in onze contreien, vooral in het noordoosten van de provincie Limburg. Maar de bestrijding verloopt vandaag allesbehalve gesmeerd. In veel gebieden wordt aan overkill gedaan, hoewel de eikenprocessierups er soms in geen velden of wegen te bekennen is. De gevolgen voor zeldzame soorten als de weerschijnvlinder zijn desastreus. Daarom liet het Agentschap voor Natuur en Bos in kaart brengen hoe de eikenprocessierups efficiënt kan worden bestreden.

TEN AANVAL! “Ik fotografeer het liefst vlinders, libellen en ander klein grut. In het Ophovenerbos was ik al drie jaar op zoek naar de maanwaterjuffer. Die zoektocht draaide ook die dag op niets uit, maar knal op het pad struikelde ik over een kolonie zwartrugbosmieren.

Dit exemplaar kon er duidelijk niet om lachen dat ik hem wilde vereeuwigen: je ziet hem hier in aanvalshouding. Hij krult zijn achterlijf op, klaar om mijn flits met mierenzuur te bombarderen.”

© Jeroen Mentens

www.vildaphoto.net

34 | Spoorzoeker winter 2014

FOTOG UR

IN

FEN RA

JEROEN MENTENS

NATU

Download de studie Modelmatige bestrijding van eikenprocessierups 2013 via www.natuurenbos.be/eikenprocessierups

B EEL D

Van Bilzen tot Zedelgem: 8 x extra bos

© ANB

Acht steden en gemeenten starten straks met de bebossing van nieuwe terreinen op hun grondgebied. Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege kende hen een subsidie toe om die percelen aan te kopen. De laureaten zijn: Zedelgem, Aalst, Jabbeke, de Provincie West-Vlaanderen, Sint-Niklaas met de projecten Puitvoet, en Ter Beke, Bilzen en Keerbergen. Die gemeenten reageerden begin dit jaar op de oproep van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) om een project in te dienen voor de aankoop van terreinen om te bebossen. In totaal gaat het om bijna 11 hectare nieuw bos, goed voor ongeveer 223.000 euro uit het boscompensatiefonds.

Wie een stuk grond ontbost en er een ander gebruik aan geeft, moet dat compenseren. Die compensatie kan in natura gebeuren, door zelf een ander perceel te bebossen of door een bijdrage in het boscompensatiefonds te storten.

Naast de projectoproep koopt en bebost het ANB nieuwe gronden met geld uit dat fonds.

#beleefdenatuur Ook via onze sociale media willen we zoveel mogelijk mensen laten genieten van de natuur. Deel daarom je meest onvergetelijke natuurfoto’s op Facebook, Twitter of Instagram met #beleefdenatuur.

Zo verschijnen ze automatisch op de speciale Facebookpagina ‘ANB op Instagram’. De beste foto’s krijgen een speciale vermelding in onze maandelijkse topselectie op Facebook, en misschien wel meer…

Inderdaad, we zitten nu dus ook op Instagram, het populaire fotokanaal.

Je kunt ons daar volgen via @natuurenbos. Doen!

Zoniënwoud stapje dichter bij erkenning als Werelderfgoed Als het van de Belgische gewesten afhangt, erkent Unesco binnenkort delen van het Zoniënwoud als Werelderfgoed.

Unesco wil in haar Werelderfgoedlijst een Europees netwerk van ongerepte beukenwouden opnemen.

De drie gewesten dienden samen een kandidaatstelling voor het Zoniënwoud in.

Begin 2015 stelt Unesco haar definitieve shortlist op. De uiteindelijke keuze volgt pas in 2017. In de tussentijd bestuderen de Belgische gewesten hoe ze op basis van culturele en natuurlijke criteria het hele Zoniënwoud kunnen laten erkennen als Werelderfgoed i www.zonienwoud.be

© Yves Adams

Eerder erkende Unesco al authentieke beukenwouden in de Karpaten en Duitsland. Om dat netwerk verder uit te breiden, bekeken onderzoekers welke Europese beukenwouden nog in aanmerking komen als Werelderfgoed. Die eer viel het Zoniënwoud en 36 andere beukenbossen te beurt.

Landen waarin de Unesco een geschikt bos selecteerde, konden tegen eind oktober duidelijk maken dat ze voor de Unesco-erkenning willen gaan. Daarom ondertekenden de drie Belgische gewesten een intentieverklaring waarin ze hun toekomstplannen voor het Zoniënwoud gezamenlijk vastleggen.

Spoorzoeker winter 2014 | 35

Allerlaatste Spoorzoeker!

Dit is de allerlaatste Spoorzoeker.

Na acht jaar draaien we een bladzijde om en slaan we een nieuwe weg in met een digitale opvolger. Binnenkort meer nieuws hierover.

Intussen danken we jou als trouwe lezer voor je interesse in onze activiteiten en je warme hart voor de natuur. Zo werk je samen met ons aan een leefbare wereld waarin ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’ perfect in balans zijn.

Tot binnenkort!