Vragen aan Frans

Frans van Natuurmonumenten

werkt al jaren als redacteur voor Puur Natuur en kent bijna alle natuurgebieden. Als hij het antwoord op je vraag niet weet, klopt hij aan bij onze boswachters.

Wat zo leuk is aan de vragen die jullie insturen, is dat ik het antwoord lang niet altijd weet. Met als gevolg dat ik me ook regelmatig verwonder over de ‘trucs’ die planten en dieren hebben ontwikkeld om te overleven.

BEELD: BUITEN-BEELD, GETTY IMAGES

Wat brengt 1 de kat thuis?

Wie een kat heeft, heeft er mee te maken. Met regelmaat brengt poezebeest een ongenode gast mee. Soms dood, vaak ook niet. Een paar jaar geleden kwam uit onderzoek van ecoloog Jasja Dekker dat alle katten samen (3 tot 4 miljoen huiskatten en honderdduizenden verwilderde katten) tientallen miljoenen slachtoffers maken. Vooral vogels in beschermde natuurgebieden en vogels die in het boerenland op de grond broeden, zoals weidevogels, lopen grote risico’s. Om een beter beeld te krijgen van wat al die katten vangen, is de Zoogdiervereniging samen met studenten van Hogeschool InHolland een onderzoek begonnen. Ze roepen katteneigenaren op om op watbrengtdekatthuis.nl te melden welke prooien hun schatjes binnenbrengen. Na een maand bestond twee derde van de meldingen uit muizen en ruim twintig procent uit vogels. Verder brengen ze konijnen, hazen, mollen, wezels en vleermuizen mee.

2 Is dit een wandelende tak?

In hun tuin zagen Frans en Anja Luiten uit Leidschendam een vreemd wezen op een plant. Zou dit een wandelende tak kunnen zijn, vroegen ze zich af. Een speurtocht op internet leverde veel wandelende takken op, maar deze zat daar niet bij. En dat is ook wel logisch, want het is een rups van de peper en zoutvlinder. Ja, zo heet ie echt. Een bijzonder kenmerk van deze rups is dat hij de vorm en kleur aanneemt van de tak waarop hij zit. Om het nog wonderbaarlijker te maken: de rups kan de kleur van die tak als het ware zien met z’n huid. Mogelijk zijn er meer insecten met lichtgevoelige cellen buiten het oog, waarmee ze kleuren waarnemen.

3

Veeneiken? Wat zijn dat?

Van veenlijken hebben we wel eens gehoord. Maar wat zijn veeneiken? Ze doken op tijdens het ploegen van een akker bij het Naardermeer. 45 maar liefst. Een bijzondere vondst, zo bleek al snel. Want veeneiken zijn dode eiken die duizenden jaren oud kunnen zijn. Door het gebrek aan zuurstof in een veenbodem vergaan ze niet of nauwelijks. Net als veenlijken. Eiken bevatten bovendien looizuren, waardoor ze nog beter bewaard blijven. Meubelmakers zijn gek op dit hout vanwege de donkere kleur. Archeologen zijn er minstens zo gek op, omdat ze aan de hand van de jaarringen patronen in het klimaat kunnen aflezen. Dankzij de veeneiken uit het Naardermeer is nu de langste jaarringkalender voor Europa opgebouwd, die ruim 8.000 jaar teruggaat in de tijd. Eén van de oude reuzen is te bewonderen op het erf van Gasterij Stadzigt, net buiten Naarden (NH).

Even bellen met Merel Klaarmond, Egelwerkgroep Nederland

De egelstand is gehalveerd in tien jaar tijd. Hoe weten we dat? “Dat is gebaseerd op waarnemingen van amateurs en professionals, zoals ecologen en boswachters. Met een onderzoeksmethode van het CBS kun je daar trends in ontdekken.”

De dichtheid van egels is in de stad groter dan erbuiten. Hoe kan dat? “Er zijn nauwelijks nog geschikte leefgebieden. Dat maakt dat ze buiten de stad ook gemakkelijk door roofdieren, zoals dassen, gepakt worden. Ook een factor is dat er in de stad meer voedsel. Dat is niet per se goed voedsel. Het gaat vaak om afval. Maar buiten de stad is er bijna geen voedsel meer te vinden.”

Wat is er nodig om verdere achteruitgang te voorkomen? “Het gekke is dat egels helemaal niet kieskeurig zijn. Wat ondergroei waarin ze weg kunnen kruipen, is al genoeg. Ze hebben ook een heel gevarieerd menu. Maar zelfs met zo’n generalist gaat het dus niet meer goed. Dat zegt genoeg over de kwaliteit van het buitengebied. Om de egelstand te herstellen, moet er meer ondergroei komen waar ze kunnen slapen en hun jongen kunnen grootbrengen. Verder is herstel van de biodiversiteit nodig, zodat er weer genoeg eten voor ze is.”

Welke kennis ontbreekt nog over de egel? “Eigenlijk is alle informatie welkom, we weten nog erg weinig van dit dier. Zelf wil ik graag weten hoe het staat met de genetische variatie. Die is belangrijk voor de vitaliteit van een populatie. Doordat egels overal te kampen hebben met barrières, zoals wegen, blijven de contacten tot een kleine groep beperkt. Mijn vraag is dan ook: vindt er nog wel voldoende genenuitwisseling plaats?”

Ook een vraag?

Stuur die naar natuurvraag@natuurmonumenten.nl. Je krijgt altijd antwoord (ook al duurt het soms even). De leukste vragen krijgen een plek in deze rubriek.

?WAT IS DIT?

Tijdens een wandeling over het Hijkerveld, een heideveld bij Beilen (Dr.) kwam Margriet van Kampen meerdere coconnetjes tegen. Ze zagen er schilderachtig uit, schrijft ze in haar mail. Maar welk dier maakt ze? Dat doet de wespspin, ook wel tijgerspin genoemd. Aan het eind van de zomer paart de spin. Na de paring eet het vrouwtje het mannetje op. Vervolgens maakt ze een cocon tussen de struiken, die ze vol legt met eitjes. Niet lang daarna gaat ook zij dood. Na de winter komt de nieuwe generatie wespspinnetjes uit de cocon. De wespspin komt oorspronkelijk uit ZuidEuropa, maar heeft zich de afgelopen dertig jaar verspreid tot in Noorwegen. Mogelijk heeft dat te maken met de verandering van ons klimaat. De naam van de spin is te danken aan de geelzwarte tekening. Steken doet ie overigens niet.