Maasvlaktecentrale

Het begon in de Noordoostpolder

Begin jaren zeventig onderzochten ingenieurs hoe de koelvijver van de Maascentrale eruit moest zien. In de afgelopen maanden is het proefmodel gerestaureerd.

Europese prijs

Het Waterloopbos heeft dit jaar de EuropeanGarden Awards gewonnen in de categorie ‘Protection or Development of a Cultural Landscape’. Het rijksmonument verscheen op de radar van de jury door een tip over het indrukwekkende kunstwerk Deltawerk// van RAAAF/Atelier de Lyon. Het 240 meter lange kunstwerk bij de entree van het Waterloopbos is een ode aan de honderden onderzoeken die hier in de vorige eeuw zijn uitgevoerd. Hoe bereken je de effecten van water op een groot project? Dan bouw je een schaalmodel. En precies dát gebeurde tot de jaren negentig van de vorige eeuw in het Waterloopkundig

Laboratorium in de Noordoostpolder.

Het lab, dat in een bos lag, verhuisde naar

Delft toen computers het werken met modellen overbodig maakten. In 2002 nam

Natuurmonumenten het bos over, inclusief de inmiddels overwoekerde schaalmodellen. Het Waterloopbos, zoals dit geheel sindsdien heet, is nu een rijksmonument.

We restaureren een aantal waterloopkundige modellen; op de overige modelplaatsen mag de natuur haar gang gaan. Afgelopen herfst is de modelplaats Maasvlaktecentrale opgeknapt. Hier testten ingenieurs in 1972 en 1973 hoe koelwater van nieuw te bouwen energiecentrales het beste afgevoerd kon worden. Voor de renovatie is eerst het water weggepompt. Slib en plantenresten zijn verwijderd, waarbij de restaurateurs op een aangename verrassing stuitten: op de bodem lagen nog originele gekleurde steentjes. Deze steentjes lagen los op de grond om te zien welk effect waterstromen hadden. Eenmaal schoongemaakt zijn ze op de bodem teruggelegd in het patroon dat ook bij de aanvang van een test werd gebruikt. Dit was maar een klein onderdeel van de restauratie. De modelplaats en watergangen zijn volledig schoongemaakt, alle muurtjes opnieuw opgebouwd en de taluds vrijgemaakt van begroeiing, zodat de originele tegelbeschoeiing weer zichtbaar is. De kleppenranden en stuwen zijn hersteld en er zijn nieuwe bruggen geplaatst. Zo kan deze modelplaats er weer jaren tegenaan.

BEELD: MONUMENTENFOTOGRAAF.NL, DELTARES

Na de paring duurt het 11,5 maanden voordat de jongen geboren worden. Voor de geboorte zoekt het vrouwtje een stille, hooggelegen zandplaat op, waar ze haar jong in alle rust ter wereld kan brengen. Op Waddeneiland Griend bijvoorbeeld.

Vingerafdruk

Vrouwtjes hebben een duidelijk vlekkenpatroon. Een soort vingerafdruk, waaraan kenners ze zelfs individueel herkennen. De kop van de grijze zeehond is kegelvormig met spitse snuit. Vandaar dat hij ook wel kegelrob wordt genoemd.

Stoere pluizenbol

Midden in de winter klinkt een klaaglijk gehuil over de verlaten wadplaat. Het is het pasgeboren jong van een grijze zeehond dat hongerig op de melk van zijn moeder wacht. Gelukkig beschermt zijn dikke witte vacht hem tegen de winterkou.

TEKST: Astrid Schoenmaker BEELD: Inge van Noortwijk

Voedselketen

Grijze zeehonden zwemmen soms honderden kilometers om voedsel te zoeken. Even op en neer naar Engeland is geen probleem. Ze blijven soms wel 20 minuten onder water en duiken dan tot een diepte van 100 meter. Ze staan aan de top van een voedselweb van zeedieren- en planten.

Nieuw pak

Na 2 tot 3 weken heeft de pup zijn witte vachtje ingeruild voor een volwassen, waterdicht pak. Zijn longen en spieren zijn krachtig genoeg. Het vrouwtje laat haar jong dan achter; hij moet het alleen zien te rooien.

Zoek de verschillen

In Nederland komen twee soorten zeehonden voor, de gewone en de grijze. De grijze is een stuk groter dan de gewone: 350 versus 130 kilo bij de mannetjes. De gewone heeft een ronde kop, de grijze een spitse. Er is nog een verschil: de neusgaten van de gewone staan in een v-vorm, bij de grijze staan ze verticaal.

Bontjasje

De pluizige vacht van een pup is een lekker bontjasje tegen de kou, maar is niet waterdicht. Daarom zwemt hij niet met zijn moeder mee de Waddenzee op. Elke 5 uur komt ze naar de zandplaat om hem te voeden met vette melk. Daar groeit het jong snel van, zo’n 2 kilo per dag.

Sterk gebit

Het lichaam van de grijze zeehond is perfect aangepast op het leven in de zee: gestroomlijnd en wendbaar. Met z’n sterke kaken en scherpe tanden vangt hij vooral kabeljauw. De ogen hebben een speciale laag die licht reflecteert, net als een kattenoog. Zo kan hij in donker water toch goed zien. Met z’n snorharen voelt hij de wervelingen die een zwemmende vis in het water veroorzaakt.

Rotterdams

latteland

Wandelen tussen Rotterdam en Delft? Da’s toch niks, in die wirwar van wegen, woonwijken en bedrijven? Het tegendeel is waar, bewijst boswachter Natascha Hokke op de nieuwe rondwandeling aan beide zijdes van de Schie. Liefst 24 km lang, boordevol contrasten en verrassingen. TEKST: Wilco Meijers

oegegeven, de A13 giert langs de route, er ligt een spoorlijn dwars doorheen en aan de horizon bepaalt hoge bebouwing het beeld. En toch, na afloop overheerst een gevoel van vroeger. Van een historisch landschap dat, ingeklemd tussen de economische realiteit van de 21ste eeuw, zijn karakter heeft behouden. Een oeroud polderlandschap waar het onbezorgd struinen is, waar je af en toe een boerenhek over moet en wintervogels voor je opvliegen. Het is ook een landschap met onverwachte plekken, zoals Buitenplaats De Tempel in OudOverschie. “Heel lang een verborgen juweeltje”, vertelt boswachter Natascha Hokke. “Het is een van de laatste buitenplaatsen die er nog zijn aan de rand van Rotterdam. Ooit gesticht om de stad te ontvluchten en die functie vervult het sinds kort weer. Het park van De Tempel is opgeknapt. 11 september was de officiële opening. Rotterdammers beginnen de plek te ontdekken, evenals het aansluitende buitengebied waar de natuur meer ruimte kreeg. Terecht, want iedereen in Rotterdam

en omgeving snakt naar groen. Ook ik, al houd ik nog zo van de stad.” En zo lopen we door een dromerig park waar je drie eeuwen geschiedenis ervaart. Een intieme plek vol beelden, bomen en waterpartijen. En het wordt nog mooier, zegt Natascha. “De zwanenvijver krijgt zijn originele vierkante vorm weer terug en de oorspronkelijke tuinbeelden die in restauratie zijn, worden weer teruggeplaatst. Inclusief het dolfijntje, het oudst bekende tuinbeeld van De Tempel dat water uit de Schie spuwde.”

Hekken en opstapjes

Het grootste deel van de route voert echter door boerenland waar het aangenaam kuieren is, ondanks de modderige stukken, hekken en opstapjes onderweg. We doorkruisen de percelen van boer Arie van den Berg en zijn zoon Bas; de familie bestiert hier al acht generaties lang een melkveebedrijf. “Ze hebben hart voor de natuur en werken graag mee aan de route door hun land”, vertelt Natascha. “Zonder hun medewerking en die van vele andere partijen was het nooit gelukt om deze route te maken. Dat maakt deze streek wel speciaal. Niet alleen vanwege de route, maar ook door de gezamenlijke inzet om dit gebied open en natuurlijk te houden. Hierdoor vinden boerenlandvogels hier beschutting en voedsel.” We wandelen verder over begraafplaats Hofwijk en duiken daarna opnieuw het boerenland in. Op de hoge brug over de Zweth lachen we om een typisch Hollands fenomeen: de sloot ligt meters hoger dan het boerenland ernaast. Ooit was dat omgekeerd, maar de veenweides zijn door eeuwenlange inklinking ver weggezakt. Verderop wacht een nieuwe verrassing: het park van Art Centre Delft, een congrescentrum met daaromheen raadselachtige sculpturen en kunstzinnige bankjes. Perfect voor een pauze. “Het is geen route voor watjes”, benadrukt Natascha nog maar eens. Daar heeft ze gelijk in. En we zijn nog maar net begonnen.

Zwevend picknicken

’s Middags, aan de andere kant van de Schie, vinden we onze cadans in de winterse stilte van Polder Noord-Kethel. Ook zo’n oud boerengebied dat de tand des tijds aardig heeft doorstaan. Heerlijk om een beetje om je heen te kijken, al gebeurt er in dit seizoen niet veel. Een wegschietende haas, gekeuvel op de achtergrond van ganzen. Het is meer dan voldoende. We deinen nog even zachtjes op de zwevende picknickset die Natuurmonumenten in het water heeft geplaatst. “Een kwinkslag naar de windas van vroeger”, verklaart Natascha. “In deze polder hebben zeker drie windassen gestaan. Die hielpen schuitjes over dijken en kaden te loodsen.” Met vermoeide voeten bereiken we Oud-Overschie, waar we aan de Schie een laatste pauze inlassen. “De snelweg in de Gouden Eeuw”, zegt Natascha. “Dit water was een drukbevaren knooppunt voor handel en vervoer. Voor de vele trekschuiten werd zelfs voor het eerst een dienstregeling gemaakt.” Ook vandaag varen er nog vrachtboten over de Schie, maar plezierboten zijn er ook. Die kunnen zelfs aanleggen bij Buitenplaats De Tempel. Net als vroeger kun je vanaf het water de buitenplaats bereiken. Helaas hebben wij geen boot. Nog even doorstappen, dan zijn we weer terug bij af.

N470

Delft

8 7

6 5

Polderwandeling Rotterdam-Delft ROUTE

24 km (inkorten mogelijk)

De route is het beste te belopen met de route-app van Natuurmonumenten (zie nm.nl/route-app).

A13

9

A4

Legenda

Bos Bebouwing Industrie Water Spoor VlaardingenVerharde weg Wandelpad Wandelroute Route verkorting 0

Schiedam

600 1200 m

4

3 2

1 START

N209

S114

10

Rotterdam

Routepunten onderweg

1

Start- en eindpunt. Hier wandel je door verschillende tuinstijlen, zoals de 18e-eeuwse geometrische stijl, de 19e-eeuwse landschapsstijl en de vroeg 20e-eeuwse architectonische tuinstijl. Met onderweg slingerpaadjes, bruggetjes, tuinbeelden en een theekoepel. reliëf. Het zijn sporen van vroegere kreekruggen. Bovenop werden boerderijen gebouwd. Hier stond ooit een boerderij die tussen 1925 en 1940 is gesloopt. Nu krijgt de natuur de ruimte. In 2020 is de waterstand verhoogd. Goed voor bloemen, insecten en vogels.

2

Aan het einde van dit vlonderpad stappen we de weilanden in. Die verpacht Natuurmonumenten aan biologische boeren. Zij houden rekening met de natuur: maaien buiten het broedseizoen, geen mest en een hoger waterpeil. Af en toe kan het modderig zijn.

3

Aan de rand van dit bosje kun je even wegdromen op de Uitkijksofa, een verhoogd uitkijkpunt met zicht op polderland. Het rustpunt is onderdeel van het Polderpad, een nieuw fietspad tussen de Rotte en de Schie.

4

Wie goed kijkt, ziet in deze oude polder lichtglooiend 5

Vrij ongemerkt wandel je ineens door het beeldenpark van Stichting Land Art Delft, een symbiose van kunst en cultuur. De sculpturen imponeren door hun omvang en vormen, zoals het Melarium. Dat lijkt op een enorme bijenkast en is een ode aan de bijen, de imkers en de zon.

6

De Hortus Oculus is een belevingstuin voor mensen met een visuele beperking staan 12 luisterbankjes waar je verhalen kunt horen die door kinderen zijn ingesproken.

7

Ten zuiden van Delft doorkruis je twee jonge polderbossen van Staatsbosbeheer. Hier het Ackerdijkse Bos en aan de westkant van de Schie het Abtswoudse Bos.

8

Hier loop je omhoog, door het landschapskunstwerk Moeder Aarde. De grond die vrijkwam bij de aanleg van een recreatiegebied verwerkte kunstenares Edith Kieser in dit object. Het belichaamt een vrouw met het hoofd als hoogste punt, 5 meter boven het maaiveld.

9

Een open veenweidegebied waar boeren en onze boswachters samen voor de natuur zorgen. ’s Zomers zie je hier veel weidevogels, ’s winters veel eenden en ganzen.

10

In het pittoreske Oud-Overschie kom je langs Museum Oud-Overschie. Tot maart 2022 is hier een expositie te zien over de collectie tuinbeelden van Buitenplaats De Tempel en het groene erfgoed in de omgeving. Kijk voor de openingstijden op museumoudoverschie.nl