NAYΔΕΤΟ 7 by navdeto magazine

5 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΘΑΤΟΣ 12

ΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 17 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 14 ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΓΧ. ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣ/ΚΗΣ 26

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ 29

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΑΠΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ 32

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΑΤΡΑΣ 36

ΙΩΑΝΝΑ ΡΕΜΙΕΔΑΚΗ 64

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ 66

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΟΝ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟ 68

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΛΑΡΙΣΑΣ 76

ΗΛΙΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ 78

PAUL LOUIS - H ΝΙΚΑΙ ΤΟΥ ‘30 - ‘50 80

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΑΣ 83

ΠΑΝΝΑΥΠΛΙΑΚΟΣ, ΘΡΎΛΟΣ! 84

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΧΟΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 86

Piet Mondrian

Ο Πιέ Μοντριάν (1872 - 1944) ήταν Ολλανδός ζωγράφος, ένας από τους σηµαντικότερους εκπροσώπους της µοντέρνας τέχνης και συνιδρυτής του κινήµατος του νεοπλαστικισµού µαζί µε τον Theo van Doesburg. Ο Νεοπλαστικισµός πολλές φορές αναφέρεται και ως κίνηµα de Stijl (σε ελληνική απόδοση Το Στυλ, δηλ. το ύφος). Βασικό χαρακτηριστικό του νεοπλαστικισµού (1917 - 1931, Ολλανδία) είναι η αφαίρεση, σε βαθµό που χρησιµοποιούνται θεµελιώδεις φόρµες και σχήµατα, κάθετες και οριζόντες γραµµές ταυτόχρονα µε τη χρήση σχεδόν αποκλειστικά βασικών χρωµάτων (κόκκινο, µπλε, κίτρινο, λευκό και µαύρο). Το ρεύµα του νεοπλαστικισµού θεωρείται πως επηρέασε σηµαντικά το αρχιτεκτονικό σχέδιο, το βιοµηχανικό σχεδιασµό καθώς και το ύφος Μπαουχάους. Πέρα από την επίδρασή του στις εικαστικές τέχνες και το σχέδιο, καταγράφεται και η (ασθενής) επιρροή του στη µουσική. Ο Δανός συνθέτης Jakob van Domselaer (1890-1960) συνδεόταν φιλικά µε τον Μοντριάν και δηµιούργησε σειρά µουσικών έργων βασισµένων στις αρχές του νεοπλαστικισµού.

Tεύχος #7 ΜΑΡΤΙΟΣ 2008 ΜΑΪΟΣ 2008 Iδιοκτησία:

Ναύδετο Τ. & Κ. Παπανικολάου 22 (Ιστορικό Κέντρο Ναυπλίου) Ναύπλιο 21100, Τ.Θ. 59 Τηλ. - Fax 27520 28630, 6972 77 60 60, 6947 86 88 58 www.navdeto.blogspot.com • e-mail: navdeto@hotmail.com

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΜΟΡΤΑΡΑΚΟΥ ΣΤΗΝ Α. Σ. Κ. Τ. ΤΟΥ Α.Π.Θ. - ΝΕΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ 22

ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΟΡΡΕ 48

Eκδότες Eπιµέλεια έκδοσης Σχεδιασµός έκδοσης Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία Δηµόσιες σχέσεις

Τ. Μπάτας, M.Πετρόπουλος Γιάννα Κυριακοπούλου Όλγα Παπαδοπούλου “KATAΓΡΑΜΜΑ” ALPHA LINE COMMUNICATIONS

Κ. ∆ιακουµάκου Ι. Μακρής Κ. Σάµιος Κ. Μακρής Γ. Αλεφάντου Θ. Πίκη

5 ευρώ

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ (4 ΤΕΥΧΗ) I∆IΩTEΣ ∆HMOΣIO / TPAΠEZEΣ / EΠIXEIPHΣEIΣ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ ΣΤΗΡΙΞΗΣ-ΧΟΡΗΓΙΑΣ

Συνεργάτες τεύχους A. I. Πρωτoπαπάς Γ. Σταθάτος Σ. Ροδαρέλης Γ. Ρούβαλης ∆. Κασκάλη Π. Τσεκούρας

TIMH TEYXOYΣ

20 ευρώ 80 ευρώ 200 ευρώ

Παρακαλούµε όλα τα κείµενα και οι φωτογραφίες να παραδίδονται σε ψηφιακή µορφή στην Τ.Θ. ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση που αναγράφονται στην ταυτότητα. Τα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη του εκδότη. Το έντυπο αποτελεί πνευµατική και καλλιτεχνική σύνθεση και προστατεύεται από τη σχετική νοµοθεσία.

8 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Εκθεσιακός Πολιτιστικός χώρος ALPHA BANK στο Ναύπλιο

«Μυθολογίας Αφήγηση»

Στον Εκθεσιακό Πολιτιστικό Χώρο της Alpha Bank στο Ναύπλιο εγκαινιάζονται στις 11 Ιουνίου 2008 δύο εκθέσεις που διοργανώνονται από τα Τµήµατα Συλλογής Έργων Τέχνης και Νοµισµατικής Συλλογής της Τραπέζης υπό τον γενικό τίτλο: 1. Μυθολογικά θέµατα στη ζωγραφική του Γεράσιµου Στέρη O Γεράσιµος Σταµατελάτος ή Στέρης (18981987) θεωρείται σήµερα ένας από τους σηµαντικότερους Έλληνες ζωγράφους µε έργο πρωτοποριακό και ανατρεπτικό, κυρίως κατά τα πρώτα δηµιουργικά του χρόνια στην Ελλάδα (1930-36). Η ζωγραφική του δηµιούργησε ιδιαίτερη αίσθηση, αλλά και αντιδράσεις, όταν

Εγκαίνια Εκθέσεως: 11 Ιουνίου 2008 ∆ιάρκεια Εκθέσεως: 12 Ιουνίου 2 Νοεµβρίου 2008 Εκθεσιακός Πολιτιστικός Χώρος Alpha Bank Κωλέττη 4, Ναύπλιο Τηλ: 27520 96234 Ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Κυριακή: 10.00 - 13.00 και 18.00 - 21.00 ∆ευτέρα κλειστά Επικοινωνία: µαρία παναγίδου artproductions T: 210 - 6912 331, 6913 943, F: 210 - 6980 673, E: panayides@ ath.forthnet.gr

παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά σε έκθεση στην Αθήνα το 1931, διχάζοντας τις γνώµες για το έργο του. Ο Στέρης δηµιούργησε έργα που ισορροπούν ανάµεσα στη φαντασία και την επιλεκτική ερµηνεία µίας ιδεατής πραγµατικότητας, όπου εικόνες από αρχέτυπους µύθους και σύµβολα µεταµορφώνονται σε συµβολικές συνθέσεις απίστευτης απλότητας και οµορφιάς. Ένα θέµα του µύθου που εµφανίζεται πολύ συχνά στη ζωγραφική του είναι η µορφή της Αριάδνης, που λειτουργεί ως η γυναίκα-σύµβολο, ενώ ο µυθικός χώρος δηµιουργείται µε τη µεταµόρφωση νησιώτικων τοπίων σε ελεύθερα, συµβολικά πεδία µε τον γενικό τίτλο Οµηρικά ακρογιάλια. Στη Συλλογή της Alpha Bank υπάρχουν 45 σχέδια του Στέρη από την περίοδο 1931-1936, τα οποία αποτελούν µία ενότητα που πραγµατεύεται κυρίως το θέµα του µύθου. Τα σχέδια αυτά έγιναν ο πυρήνας της εκθέσεως και παράλληλα αναζητήθηκαν σε διάφορες συλλογές οι πίνακες του ζωγράφου που αποτελούν την ολοκλήρωση των σχεδίων αυτών. Συγκεντρώθηκαν 17 πίνακες από συλλογές Μουσείων και Ιδρυµάτων (Εθνική Πινακοθήκη, Πινακοθήκη του ∆ήµου Αθηναίων και του ∆ήµου Θεσσαλονίκης, Μορφωτικό Ίδρυµα της Εθνικής Τραπέζης, Τελλόγλειο Ίδρυµα κ.ά.) καθώς και έργα συλλεκτών. Στην έκθεση παρουσιάζονται, επίσης για πρώτη φορά, τεκµήρια από τη ζωή του ζωγράφου, τα οποία προέρχονται από το αρχείο της γυναίκας του, Anne d’ Este.

2. Η εικόνα του Μύθου στα αρχαία νοµίσµατα Η αρχαία ελληνική Μυθολογία, πνευµατικό αγαθό µε διαχρονική και ακατάλυτη αξία, πάντοτε γοήτευε τον άνθρωπο κάθε εποχής συµβάλλοντας ταυτόχρονα στην πνευµατική συγκρότησή του. Οι µυθολογικές ιστορίες, που ξεκίνησαν ως προφορική παράδοση, απέκτησαν σταδιακά συγκεκριµένες εικονογραφήσεις για να µπορούν να τις κατανοούν όσοι τις έβλεπαν. Ένας κόσµος µε θεούς, ήρωες και µυθικά όντα ενέπνευσε τους καλλιτέχνες της αρχαιότητας, ακόµη και τους χαράκτες των νοµισµάτων, προσφέροντάς µας, σήµερα, ένα ταξίδι στην εξερεύνηση του παρελθόντος. Τα νοµίσµατα, αντικείµενα καθηµερινής χρήσεως, µετατρέπονται σε φορείς ποικίλων µηνυµάτων και πληροφοριών και πολλές φορές σε εξαιρετικά έργα τέχνης. Στην έκθεση παρουσιάζονται 40 αρχαία νοµίσµατα της Συλλογής της Alpha Bank, µε παραστάσεις εµπνευσµένες από τη µυθολογική παράδοση διαφόρων περιοχών του αρχαίου κόσµου. Οι δώδεκα θεοί του Ολύµπου, ο Ηρακλής, ο Αχιλλέας, οι γνωστοί µύθοι της Κρήτης, ο µύθος του Πήγασου και του Βελλεροφόντη, ο µύθος της ιδρύσεως της Ρώµης και διάφορα µυθικά όντα, όπως η Χίµαιρα και η Σφίγγα, χαράσσονται επί των νοµισµάτων, ανάλογα µε την τοπική παράδοση της εκάστοτε εκδότριας αρχής. Τις δύο εκθέσεις συνοδεύουν οι σχετικοί Κατάλογοι στα Ελληνικά και στα Αγγλικά, µε πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Κατά τη διάρκεια της Εκθέσεως θα γίνονται ξεναγήσεις για το κοινό.

9 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Φραγκίσκος Αλέξανδρος Σαργολόγος

«Callisto» Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου Κατερίνα Γιάννακα Η παράλληλη αγάπη της Κατερίνας Γιάννακα για τη ζωγραφική και τη γλυπτική έχει ως αποτέλεσµα τα χειροποίητα, µοναδικά αλλά και χρηστικά κεραµικά της, που θα παρουσιαστούν στο Ναύπλιο, στην Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου «Μαρία Γκούµα» , από τις 28 Ιουνίου έως τις 20 Ιουλίου 2008. Γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών από το 1972 έως το 1980 µε δασκάλους στη ζωγραφική τους Ν. Νικολάου και Γ. Μόραλη, ενδυµατολογία-σκηνογραφία µε τον Β. Βασιλειάδη και ψηφιδωτό µε τον Γ. Κολέφα. Συνέχισε τις σπουδές της στη Ραβέννα της Ιταλίας, όπου και τελείωσε το τµήµα µοντέρνου ψηφιδωτού. ∆ίδαξε ζωγραφική για 23 χρόνια στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση . ∆ούλεψε στο θέατρο σαν σκηνογράφος - ενδυµατολόγος σε συνεργασία µε την Ι. Παπαντωνίου, µε τον Μ. Πλέσα , την Ν. Τριανταφυλλίδη,

τον Κ. Τσιάνο, το Θεσσαλικό Θέατρο, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυµα και άλλους. Έχει πάρει µέρος σε πολλές οµαδικές εκθέσεις, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Έχει εκθέσει ατοµικά στην Αθήνα 6 φορές , στα Γιάννενα, στη Λάρισα και στην Αίγινα όπου και ζει τα τελευταία 20 χρόνια. Έργα της υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελβετία. Η επόµενη έκθεση που θα φιλοξενηθεί στην Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου αφορά την γλυπτική της Ευδοκίας Παπαγεωργίου και θα διεξαχθεί από τις 2 έως 31 Αυγούστου 2008.

ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ ΝΑΥΠΛΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ΓΚΟΥΜΑ ΒΑΣ.ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 5, ΝΑΥΠΛΙΟ 211 00 ΤΗΛ: 27520-25385 atnafpliou@mail.gr

Την Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή 23, 24 και 25 Μαΐου ανέβηκε το θεατρικό έργο «Callisto» του Φραγκίσκου Αλέξανδρου Σαργολόγου στο Θέατρο Τριανόν του Ναυπλίου. Η πρωτοβουλία ανήκει σε φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών του Τµ. Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου οι οποίοι συναθροίστηκαν στην θεατρική οµάδα «Περί στιγµής» και σε συνεργασία µε το ∆Η.ΘΕ.ΝΑ παρουσίασαν για δεύτερη φορά στο κοινό του Ναυπλίου ένα έργο χτισµένο από φοιτητές. Το έργο «Callisto» αποτελείται από τρεις µονολόγους, τους οποίους ενσαρκώνουν γυναίκες. Ολόκληρη η παράσταση πραγµατεύεται το κοινωνικό µας γίγνεσθαι, όπως εκφράζεται µέσα από τις αντιδράσεις, την ηθική και τα συναισθήµατα που καθηµερινά µας κατακλύζουν. Το έργο είναι σε σκηνοθεσία του Φραγκίσκου Αλέξανδρου Σαργολόγου, µε σκηνογράφο τον Νίκο Τσιπόκα και ενδυµατολόγο την Ιωάννα Καλαβρού. Παίζουν οι: Άννα Τερέζα Ζίττη, Νατάσσα Αναγνώστου, Ελευθερία Χατζηκυριάκου.

10 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

«NO BORDERS (Just N.E.W.S.*)»

Είκοσι δυο Σχολές Καλών Τεχνών σε 22 ευρωπαϊκές χώρες... «συναντιούνται» µέσα από τα έργα 29 αποφοίτων τους που καταργούν τα σύνορα και επιβεβαιώνουν την κοινή -αν και µε πολλά διαφορετικά «ιδιώµατα»- γλώσσα της τέχνης µέσα από την έκθεση «NO BORDERS (Just N.E.W.S.*)», που διοργανώνει το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης σε συνεργασία µε τη ∆ιεθνή Ένωση Κριτικών Τέχνης (AICA) και το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Πόλης των Βρυξελλών “La Centrale Électrique” από τις 19 Ιουνίου (εγκαίνια στις 21:00) - 28 Σεπτεµβρίου 2008, στην Αποθήκη Β1, στο Λιµάνι. Σκοπός της έκθεσης «NO BORDERS (Just N.E.W.S.*)» [σε ελεύθερη απόδοση «Όχι σύνορα, (Μόνο ειδήσεις)», ενώ στην πραγµατικότητα πρόκειται για τα αρχικά των λέξεων Βορράς, Ανατολή, ∆ύση, Νότος στα αγγλικά (North, East, West, South)], είναι η ανάδειξη της καλλιτεχνικής φυσιογνωµίας νέων καλλιτεχνών από ολόκληρη την Ευρώπη, δίνοντας τους την ευκαιρία να παρουσιάσουν τη δυναµική τους, µε τρόπο που να αναδεικνύει τόσο τις κοινές ρίζες τους όσο και την πολυµορφία της έκφρασής τους. ∆εδοµένου ότι οι καλλιτεχνικές ανταλλαγές στην Ευρώπη βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, η διοργάνωση αυτή επιδιώκει να δώσει νέες ευκαιρίες σε νέους καλλιτέχνες που βρίσκονται στο ξεκίνηµα της καριέρας τους, ούτως ώστε να εκθέσουν το έργο τους σε διαφορετικό περιβάλλον και να έρθουν σε επαφή µε ένα νέο κοινό, ξεπερνώντας από τους περιορισµούς που επιβάλλει η γεωπολιτική. Η έκθεση -η οποία παρουσιάστηκε ήδη µε επι-

τυχία στις Βρυξέλλες- είναι το αποτέλεσµα της συνεργασίας του φορέα διοργάνωσης µε επιλεγµένες σχολές καλών τεχνών σε διάφορες χώρες, µέσα από µια σειρά εκτεταµένων συζητήσεων µε το προσωπικό των συγκεκριµένων σχολών. Επίσης, οι συµβουλές και η πληροφόρηση που έλαβε το Κέντρο από ένα δίκτυο κριτικών τέχνης, επιµελητών εκθέσεων, εφόρων µουσείων και διευθυντών αιθουσών τέχνης, µε στενές διασυνδέσεις µε το χώρο της σύγχρονης τέχνης, συνέβαλαν αποφασιστικά στη διοργάνωση της συγκεκριµένης έκθεσης. Πιο συγκεκριµένα, διοργανώθηκε µε πρωτοβουλία της ∆ιεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (AICA) που εδρεύει στο Παρίσι, µε τη συνδροµή και την υποστήριξη των τµηµάτων της AICA στην Ιρλανδία, στη ∆ανία, στην Ισπανία και στην Ελλάδα. Καθένας από τους παραπάνω φορείς διοργάνωσε στην περιοχή του ένα διεθνές σεµινάριο το οποίο ολοκληρώθηκε µε την εξέταση των φακέλων υποψηφιότητας των καλλιτεχνών. Η τελική επιλογή των έργων που εκτίθενται πραγµατοποιήθηκε µεταξύ 170 περίπου υποψήφιων έργων νέων καλλιτεχνών που προτάθηκαν από συνολικά 40 σχολές καλών τεχνών. Οι τελικοί συµµετέχοντες συµπεριληφθήκαν σε κατάλογο υποψηφίων και επιλέχθηκαν κατόπιν συνέντευξης. Εκ πρώτης όψεως, τα έργα της έκθεσης παρουσιάζουν εκπληκτική οµοιογένεια, παρά την ποικιλία των τεχνικών που εφαρµόστηκαν και οι οποίες καλύπτουν ευρύ φάσµα καλλιτεχνικής έκφρασης από τη ζωγραφική, τη γλυπτική και τη φωτογραφία µέχρι το βίντεο, τις εγκαταστάσεις και κάθε είδους ψηφιακές τεχνικές.

Αυτό δεν θα έπρεπε, ωστόσο, να προκαλεί έκπληξη δεδοµένου ότι οι συγκεκριµένοι καλλιτέχνες κάνουν τα πρώτα βήµατά τους προς την ανεξαρτητοποίηση από ακαδηµαϊκή τους εκπαίδευση. Υπό µία έννοια, πρόκειται για ένα εγχείρηµα που αγγίζει ευαίσθητες πτυχές της καλλιτεχνικής έκφρασης, θίγοντας µε διεισδυτικό τρόπο προβλήµατα που σχετίζονται µε την καλλιτεχνική δηµιουργία, τη δηµόσια προβολή και τους παράγοντες που καθορίζουν την καλλιτεχνική αναγνώριση τόσο σε θεσµικό επίπεδο όσο και στο πλαίσιο της αγοράς έργων τέχνης. Η επιτυχία της διοργάνωσης όσον αφορά την προώθηση του έργου των συµµετεχόντων καλλιτεχνών συναρτάται από τα κριτήρια επιλογής, καθώς αυτά σχετίζονται άµεσα µε την επικρατούσα σκέψη σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη τέχνη και τις κοινές αντιλήψεις κριτικών και δηµιουργών σχετικά µε το περιεχόµενο των όρων «τοπικό» και «παγκόσµιο». Οι καλλιτέχνες που λαµβάνουν µέρος στην έκθεση θέτουν µέσα από τη δουλειά τους µια παγκόσµια προβληµατική, η απάντηση στην οποία, όµως, δεν µπορεί παρά να είναι, όπως φαίνεται, ένας συγκερασµός αναφορών από το παγκόσµιο αλλά και το τοπικό γίγνεσθαι. Με άλλα λόγια, οι νέοι καλλιτέχνες που προτείνονται µέσα από τη συγκεκριµένη έκθεση αξιοποιούν στο έπακρο τη δυναµική τους, επιδεικνύοντας την ικανότητα τους να ενσωµατώσουν, µέσα από µια αναστοχαστική οπτική, το «τοπικό» µέσα σε έναν «παγκόσµιο» διάλογο.

11 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Εγκαίνια: 19 Ιουνίου, στις 21:00, στο Κ.Σ.Τ.Θ., Παλαιά Ψυγεία , Λιµάνι Χώρος: Παλαιά Ψυγεία, Λιµάνι Θεσσαλονίκης ∆ιάρκεια: 19 Ιουνίου 28 Σεπτεµβρίου 2008 Ώρες λειτουργίας έκθεσης: ∆ευτέρα - Παρασκευή 09:00 - 21:00, Σάββατο - Κυριακή 10:00 - 22:00 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Λιµάνι - Τ.Θ. 107 59, 54110 Θεσσαλονίκη Συνεργαζόµενοι φορείς: ∆ιεθνή Ένωση Κριτικών Τέχνης (AICA) και το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Πόλης των Βρυξελλών “La Centrale Électrique”, Παραγωγή: Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης

Οι καλλιτέχνες Kristoﬀer Akselbo (∆ανία) Ece Burgaz (Τουρκία) Nina Canell (Σουηδία/Ιρλανδία) David Cantera (Ισπανία) Sebastian Christoﬀel (Γερµανία/ Ολλανδία) Coolturistes (Λιθουανία) Rudy Decelière (Γαλλία/Ελβετία) Marjan Denkov (ΠΓ∆Μ) Kristina Draskovic (Σερβία) Brendan Earley (Ιρλανδία) Willehad Eilers (Γερµανία/ Ολλανδία) Merike Estna (Εσθονία) Erica Eyres (Καναδάς/Ηνωµένο Βασίλειο) David Ferrando Giraut (Ισπανία) Caroline Froissart (Γαλλία) Simon Hitziger (Γαλλία) Tellervo Kalleinen (Φινλανδία) Ulrike Knorr (Γερµανία/ Βέλγιο) Maria

Lusitano (Πορτογαλία) Kristina Müntzing (Σουηδία) Ailbhe Ní Bhriain (Ιρλανδία) Randi Nygård (Νορβηγία) Lala Raščić (Κροατία) Kateřina Šedá (∆ηµοκρατία της Τσεχίας) Ivana Smiljanić (Σερβία) Mayra Vázquez (Ισπανία) Babis Venetopoulos (Ελλάδα) Pernille With Madsen (∆ανία) Zorka Wollny (Πολωνία)

La Centrale électrique

Οµάδα επιµελητών Henry Meyric Hughes Πρόεδρος της AICA Ramon Tió Bellido Γενικός Γραµµατέας της AICA, Επικεφαλής επιµελητής της έκθεσης Fabienne Dumont Καλλιτεχνική ∆ιευθύντρια,

τµήµατος της AICA

Alexandra Gillet Βοηθός της οµάδας επιµελητών Ciáran Bennett Πρόεδρος του ιρλανδικού τµήµατος της AICA Maité Beguiristain Αντιπρόεδρος της AICA Malene Vest Hansen Πρόεδρος του δανεζικού Έφη Στρούζα Πρόεδρος του ελληνικού τµήµατος της AICA Συραγώ Τσιάρα, ∆ιευθύντρια Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης

Προγραµµατισµένες ξεναγήσεις σε οµάδες κοινού (∆όµνα Γούναρη, Τ: 2310 546683) Ξεναγήσεις ανοιχτές στο κοινό κάθε Κυριακή στις 12:00 και 13:00 Πληρ. για το κοινό Κ.Σ.Τ.Θ..: 2310 546683 & 2310 593270 www.cact.gr info@cact.gr Γραφείο Τύπου Κ.Μ.Σ.Τ. Γιώτα Σωτηροπούλου κιν. 6972336261 Τ.2310589152, Φ.2310589210 press@ greekstatemuseum. com

12 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Γιάννης Σταθάτος

«Κήπος»

∆ιάρκεια έκθεσης 22 Ιουνίου 17 Ιουλίου 2008 Πολυχώρος Τέχνης «Ζείδωρος» Καψάλι, Κύθηρα Τηλ. 27360 38212

Ο πολυτάλαντος Σκωτσέζος καλλιτέχνης Ian Hamilton Finlay (1925–2006) θεωρείται σήµερα µια από τις σηµαντικότερες εικαστικές µορφές του δεύτερου µισού του 20ου αιώνα. Πυρήνας του έργου του είναι αναµφισβήτητα η «Μικρή Σπάρτη» (Little Sparta), ο κήπος που δηµιούργησε στους άγονους λόφους Πέντλαντ της νότιας Σκωτίας και τον οποίον επέκτεινε συνεχώς µέχρι τον πρόσφατο θάνατό του. Ο κήπος αυτός, που ανήκει στη µεγάλη παράδοση των ευρωπαϊκών ποιητικο-φιλοσοφικών αλληγορικών κήπων, τοποθετεί ποιητικά και γλυπτικά στοιχεία σε µία αέναη σχέση µε το φυσικό και τεχνητό τοπίο. Ο Γιάννης Σταθάτος, που συνεργάσθηκε κατά καιρούς µε τον Finlay και έχει δηµοσιεύσει κείµενα σχετικά µε το έργο του, υπήρξε επί

σχεδόν τρεις δεκαετίες τακτικός επισκέπτης της «Μικρής Σπάρτης». Ουσιαστικά άγνωστη πτυχή του έργου του Έλληνα φωτογράφου είναι η εντατική φωτογραφική απεικόνισή του χώρου, απεικόνιση που στοιχειοθετεί µια ιδιαίτερη ανάγνωση και ερµηνεία του πολυσύνθετου αυτού πολιτισµικού µνηµείου. Μια µικρή επιλογή από την εργασία του µε τίτλο ΚΗΠΟΣ παρουσιάζει φέτος το καλοκαίρι στα Κύθηρα ο Πολυχώρος Τέχνης Ζείδωρος (22 Ιουνίου - 17 Ιουλίου). Ο Finlay έδινε ιδιαίτερο βάρος στον λόγο, και πολλά έργα του, εµπνευσµένα από τους προσωκρατικούς, από τους φιλοσόφους της αναγέννησης ή τους πρωτεργάτες της Γαλλικής επανάστασης, τοποθετούν το κείµενο αυ-

τούσιο µέσα στο τοπίο. Τα έργα και οι εγκαταστάσεις που απαθανατίζονται καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα διαθέσεων, από το χαριτωµένο µέχρι το δυσοίωνο, πάντα όµως µε µια αυστηρή οµορφιά και λιτότητα που καθρεφτίζεται πιστά στις απέριττες µαυρόασπρες φωτογραφίες του Σταθάτου. Παράδειγµα του πρώτου η επιτύµβια στήλη που µνηµονεύει τον χαµό ενός µικρού κατοικίδιου µε τη λατινική επιγραφή HIC LEPUSCULUS NOSTER REQUIESCIT QUI TESTUDINEM EXPECTET Ε∆Ω ΑΝΑΠΑΥΕΤΑΙ ΤΟ ΛΑΓΟΥ∆ΑΚΙ ΜΑΣ ΕΝ ΑΝΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΕΛΩΝΑΣ, παράδειγµα του δευτέρου η τιτάνια θρυµµατισµένη επιγραφή που απειλεί από ψηλά τον κήπο µε την προφητεία του επαναστάτη Saint-Juste: «Η ΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΤΑΞΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ».-

13 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Άλλες πηγές: A Circumnavigation of Little Sparta http://www.stathatos.net/photo_pages/ circumnavigation.html John Stathatos, The Petrified Warships of Little Sparta • www.stathatos.net/pages/ little_sparta_warships.html John Stathatos, Piety & Impiety: The Little Spartan Wars • www.stathatos.net/ pages/little_spartan_wars.html The Little Sparta Trust www.littlesparta.co.uk/ www.ianhamiltonfinlay.com/ian_hamilton_ finlay.html http://arts.guardian.co.uk/art/visualart/ story/0,,2053444,00.html

14 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Έκθεση «Σκηνογραφίας- Ενδυµατολογίας» από τους φοιτητές του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου

Ο Πρόεδρος της ∆ιοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου καθηγητής κ. Κωνσταντίνος ∆ηµόπουλος και ο Πρόεδρος της Προσωρινής Γενικής Συνέλευσης του Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών καθηγητής κ. Σταύρος Περεντίδης µε ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούν στην πρώτη Έκθεση φοιτητών µε κατεύθυνση «Σκηνογραφία- Ενδυµατολογία» του Τµήµατος. Η Έκθεση διοργανώνεται από το Πανεπιστήµιο Πελοποννήσου σε συνεργασία µε τον Οργανισµό Πολιτισµού και Αθλητισµού της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αργολίδας (Ο.Π.Α.Ν.Α.ΑΡ.) και µε την πολύτιµη προσφορά του χώρου του Τελωνείου από τη ∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ναυπλίου (∆.Ε.Π.Α.Ν.). Η Έκθεση θα πραγµατοποιηθεί σε τρεις σηµαντικούς πολιτιστικούς χώρους της πόλης του Ναυπλίου, στον εξωτερικό χώρο του Τελωνείου, στην Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου Μαρία Γκούµα και στο χώρο του περιοδικού «Ναύδετο». Οι χώροι έχουν παραχωρηθεί για την Έκθεση και ενισχύουν την ενεργή δράση του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου στο πολιτιστικό ηµερολόγιο της πόλης. Η κατεύθυνση «Σκηνογραφία- Ενδυµατολογία» λειτουργεί για τρίτη χρονιά φέτος µε αξιοθαύµαστα αποτελέσµατα. Οι εργασίες των φοιτητών τραβούν το βλέµµα του θεατή για τη φαντασία, τη δηµιουργικότητα και την πρωτοποριακή άποψή τους. Οι εργασίες που

θα παρουσιαστούν έχουν πραγµατοποιηθεί στα µαθήµατα: Σκηνογραφία – Ενδυµατολογία: ∆ιδ. Αντώνης Βολανάκης, Αση ∆ηµητρουλοπούλου, Κωνσταντίνος Ζαµάνης, Σοφία Παντουβάκη Ενδυµατολογία - Πολυµέσα: Εµµανουέλα Βογιατζάκη - Κουρκόβσκι Ελευθερο Σχέδιο - Σκίτσο: Γεώργιος Θεόδωρου Θεατρικός χώρος - Σκηνογραφία:: Αντρέας Σκούρτης Ελεύθερο σχέδιο - Χρώµα:: ∆ήµητρα Σπυρίδωνος.

Εγκαίνια Έκθεσης Τρίτη 10 Ιουνίου, ώρα 20.30, Τελωνείο, Παραλία Ναυπλίου ∆ιάρκεια Έκθεσης 10-20 Ιουνίου Συντονίστρια της διοργάνωσης Αση ∆ηµητρουλοπούλου, ∆ιδάσκουσα Τ.Θ.Σ. Πανεπιστηµίο Πελοποννήσου Πληροφορίες Γραµµατεία Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών Τηλ 2752096129 e-mail: ts-secretary@uop.gr Αση ∆ηµητρουλοπούλου, ∆ιδάσκουσα Τ.Θ.Σ. Πανεπιστηµίο Πελοποννήσου Τηλ. 210 -3805262, 6977835048 e-mail: skinikasi@yahoo.co.in

ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ – Δ.Ε.Π.Α.Κ.

Εικαστικός Τοµέας ∆ηµοτική Πινακοθήκη

6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φορέων Πολιτιστικών Εντύπων «Πολιτισµός: Lifestyle ή Modus Vivendi; Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης» Το πολιτιστικό περιοδικό highlights διοργάνωσε µε µεγάλη επιτυχία για 6η συνεχή χρονιά το Πανελλήνιο Συνέδριο Φορέων Πολιτιστικών Εντύπων το οποίο πραγµατοποιήθηκε στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Τα πέντε προηγούµενα συνέδρια, στο Μονοδένδρι Ιωαννίνων (2003), στα Καλάβρυτα (2004), στην Καβάλα και την Κοµοτηνή (2005), στη Χίο (2006) και στο Ναύπλιο και το Άργος (2007), αποτέλεσαν µοναδική ευκαιρία συνάντησης εκπροσώπων πολιτιστικών εντύπων από ολόκληρη την Ελλάδα, εφηµερίδων που διαθέτουν πολιτιστικό ένθετο και ιστοσελίδων µε πολιτιστικό περιεχόµενο. Το φετινό Συνέδριο έγινε στο αµφιθέατρο του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης το διήµερο Σάββατο 31 Μαΐου - Κυριακή 1η Ιουνίου. Στόχος του ήταν να εξετάσει τα νέα δεδοµένα στον τοµέα της πολιτιστικής παραγωγής και να εστιάσει στον τρόπο που αυτή φτάνει στον τελικό παραλήπτη, το κοινό: µε ποιά κριτήρια επιλέγονται οι εκδηλώσεις και τα πολιτιστικά γεγονότα που προβάλλονται από τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης, ποιό ρόλο παίζουν οι χορηγίες και οι χρηµατοδοτήσεις, κατά πόσο οι νέες τεχνολογίες, τα ιστολόγια και οι ηλεκτρονικές πύλες ενηµέρωσης βοηθούν στη διάδοση του πολιτισµού αποτελώντας µια πλατφόρµα επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών, πώς ο δηµιουργός µπορεί να επικοινωνήσει καλύτερα τη δουλειά του, τελικά ο πολιτισµός είναι µια ανάγκη ή µια επιταγή του life-style στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών;

Η επιλογή της πόλης της Θεσσαλονίκης ως τόπου διεξαγωγής του φετινού Συνεδρίου δεν είναι τυχαία, καθώς την πόλη αυτή χαρακτηρίζει µια ισχυρή και αυτοδύναµη πολιτιστική ζωή. Η παρουσία προσκεκληµένων Φορέων Πολιτιστικών Εντύπων τόσο από τη υπόλοιπη Ελλάδα όσο και από τη Θεσσαλονίκη έδωσε αµοιβαία την ευκαιρία για έναν γόνιµο διάλογο, κι όχι µόνο γύρω από το θέµα του φετινού Συνεδρίου. Στο συνέδριο συµµετείχαν –εκτός των ειδικών πολιτιστικών εκδόσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό– εφηµερίδες που διαθέτουν πολιτιστικό ένθετο, πολιτιστικοί συντάκτες από τηλεοπτικά κανάλια, ραδιοφωνικούς σταθµούς και διαδικτυακούς κόµβους, θεσµικοί παράγοντες από το χώρο του πολιτισµού και εκπρόσωποι της πανεπιστηµιακής κοινότητας. Το περιοδικό «Ναύδετο» συµµετείχε επίσηµα και σε αυτό το συνέδριο, ενώ ο συνεκδότης του περιοδικού Τάσος Μπάτας µίλησε τη δεύτερη ηµέρα του συνεδρίου πάνω στο βασικό θέµα. Επίσης από το νοµό Αργολίδας συµµετείχε το διαδικτυακό περιοδικό «Στην Τρύπα», comic art news weber, που παρουσίασε µια µουσική παράσταση του ελληνοιταλικού συγκροτήµατος Xdarawish µε παράλληλη προβολή οπτικού υλικού στο «ΠΛΑΤΩ». Το Συνέδριο διεξήχθη στο πλαίσιο της 5ης ∆ιεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης µε την υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, µε την οργανωτική συµβολή του περιοδικού «Εντευκτήριο». Χορηγοί επικοινωνίας ήταν ο Αγγελιοφόρος και η ΕΤ-3.

Η ∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Καλαµάτας παρουσιάζει την οµαδική έκθεση µε τίτλο «O µεγάλος ύπνος». Συµµετέχουν: Άγγελος Αντωνόπουλος, Αντρέας Βούσουρας, ∆ηµήτρης Γκιζίνας, Βαγγέλης Γκόκας, Βαγγέλης ∆ηµητρέας, Μανόλης Ζαχαριουδάκης, Τάκης Ζερδεβάς, Γιάννης Ζιώγας, Χριστίνα κάλµπαρη, Παναγιώτης Λαµπρινίδης, Μιχάλης Μανουσάκης, Περικλής µπούτος, Ράνια Ράγκου, Έφη Σπύρου, ∆ηµήτρης Τζαµουράνης, Κώστας Τσώλης, Παντελής Χανδρής, Μανόλης Χάρος, Βασιλική Ψαρρού.

Επιµέλεια έκθεσης: Θανάσης Μουτσόπουλος Οι δηµιουργίες συνοδεύονται από κείµενα που προσπαθούν να ερµηνεύσουν όλα τα διαφορετικά επίπεδα του ύπνου. Τα υπογράφουν η αρχιτέκτονας και θεατρολόγος Αριάδνη Βοζάνη, ο ψυχολόγος Κώστας Κουρής και ο ψυχίατρος Φώτης Καγκελάρης Εγκαίνια 6 Ιουνίου 2008, ώρα 20.00. Η έκθεση θα εγκαινιαστεί από το ∆ήµαρχο Καλαµάτας κ. Παναγιώτη Νίκα. ∆ηµοτική Πινακοθήκη Καλαµάτας, Παπάζογλου 5, Ιστορικό Κέντρο. ∆ιάρκεια έκθεσης 6 Ιουνίου-26 Σεπτεµβρίου 2008 Ώρες λειτουργίας Τρίτη και Πέµπτη 15.00 - 21.00 Τετάρτη και Παρασκευή 09.00 - 14.00 Σάββατο 09.00 - 15.00 Πληροφορίες τηλ.: 27210 88991, 28864

ΜΑΡ ΝΟΕ 2007-ΙΑΝ - ΜΑΪ 20082008

16 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Πολιτιστικό Πάρκο Αντιγόνεια

Φεστιβάλ ψηφιακής εικόνας «Η δηµιουργία του ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΕΙΑ, ενός πνεύµονα πολιτισµού που πιστεύω ότι θα δώσει νέα πνοή στις κατεστραµµένες -από την περσινή πυρκαγιά- περιοχές της Αρκαδίας. Το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΝΤΙΓΟΝΕΙΑ είναι φορέας µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που φιλοξενείται σε χώρο 7.500 τετραγωνικών µέτρων (σε υψόµετρο 860 Km) στην Άνω Ασέα, 17 χιλιόµετρα από την Τρίπολη και τη Μεγαλόπολη. Πρόκειται για ένα νεοσύστατο φορέα που ευελπιστεί να δραστηριοποιείται κατά τη διάρκεια όλου του έτους. Οι στόχοι που έχουν τεθεί είναι απλοί και συγκεκριµένοι: Να προσφέρει ψυχαγωγία στους κατοίκους των πυρόπληκτων περιοχών και να δώσει την ευκαιρία σε καλλιτέχνες να παρουσιάζουν το έργο τους. Παράλληλα µε τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες, υπάρχει η δυνατότητα να οργανωθούν ηµερίδες, συνέδρια και σεµινάρια που θα προάγουν την έρευνα και την πειραµατική ανάπτυξη σε πολιτιστικές δραστηριότητες. Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και η έκδοση υλικού µε επιστηµονικό και καλλιτεχνικό περιεχόµενο. Ως µέλος του φορέα, απευθύνω ανοιχτή πρόσκληση σε όσους θέλουν να κάνουν χρήση του χώρου. Προκειµένου να συζητήσουµε τον τρόπο υλοποίησης των προτάσεών σας επικοινωνήστε µαζί µου στο τηλέφωνο 210 9854169 ή στο HYPERLINK «mailto:rodarelis@yahoo.gr» rodarelis@yahoo.gr, ενώ για τις δραστηριότητες του Πολιτιστικού Πάρκου ΑΝΤΙΓΟΝΕΙΑ µπορείτε να ενηµερώνεστε στο andigoneia.blogspot.com» Ο καλλιτεχνικός ∆ιευθυντής του Π.Π.Α. Στυλιανός Ροδαρέλης ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

Στόχος του Φεστιβάλ είναι η παρουσίαση φωτογραφικού υλικού και ταινιών µικρού µήκους σε ψηφιακή µορφή, καθώς και η προβολή των καλλιτεχνών µέσα από το έργο τους. Την προβολή των ταινιών θα αναλάβει οµάδα εθελοντών φοιτητών από το Θεατρικό Τµήµα του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου. Αυτό που θα ήθελα εκ µέρους σας, είναι να κοινοποιήσετε το Φεστιβάλ, ώστε να µπορέσουν να µετάσχουν φωτογράφοι και κινηµατογραφιστές που εκφράζονται µέσα από την ψηφιακή εικόνα. Τεχνικά χαρακτηριστικά : Οι φωτογραφίες να είναι σε αρ-

χεία JPEG, RAW και προαιρετικά µπορούν στα µονταρισµένα D.V.D. και να υπάρχει µουσική υπόκρουση. Οι ταινίες να είναι σε αρχεία MPEG(1), MPEG (2), MPEG(4) ή MOV (Quick Time). Πάνω στην επιφάνεια των D.V.D που θα σταλεί ν’ αναγράφεται η λέξη ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ, το όνοµα του καλλιτέχνη και η θεµατική ενότητα. ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Τεχνολογία και Περιβάλλον. Σύγχρονα αστικά περιβάλλοντα. Η πόλη του µέλλοντος. Τεχνολογία αιχµής και αρχιτεκτονικές φόρµες. Η γλώσσα της φύσης – Ο χαµένος ορίζοντας. ΡΟ∆ΑΡΕΛΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Πυθαγόρα 67, 17563 Π.ΦΑΛΗΡΟ Τηλ. 210.9854169 • rodarelis@yahoo.gr

Η διάρκεια των ταινιών δε θα πρέπει να υπερβαίνει τα 15 λεπτά ενώ για τις φωτογραφίες τα 10 λεπτά (80 εικόνες), ώστε να µπορούν να προβληθούν όλες µέσα στα χρονικά περιθώρια του Φεστιβάλ. Οι προ-

βολές θα πραγµατοποιηθούν στις 12 και 13 Ιουλίου στις εγκαταστάσεις του ∆ηµοτικού Σχολείου στην Άνω Ασέα και στις 26 και 27 Ιουλίου στο Μάναρι, στο Πολιτιστικό Κέντρο. Στις 26 Ιουλίου θα πραγµατοποιηθεί ηµερίδα µε θέµα: Ψηφιακή τεχνολογία και καλλιτεχνική έκφραση. Οι κινηµατογραφιστές έχουν το ελεύθερο να αποστείλουν όσες ταινίες θεωρούν κατάλληλες για προβολή, προτείνοντας ακόµα και τη σειρά µε την οποία θα ήθελαν να προβληθούν. Οι ταινίες θα πρέπει να σταλούν ως τις 30 Ιουνίου στην παρακάτω διεύθυνση: ΡΟ∆ΑΡΕΛΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Πυθαγόρα 67, 17563 Π.ΦΑΛΗΡΟ Τηλ. 210.9854169 • rodarelis@yahoo.gr Οι ταινίες θα πρέπει να συνοδεύονται από τα εξής στοιχεία:

Όνοµατεπώνυµο - διεύθυνση - τηλέφωνο - ηλεκτρονικό ταχυδροµείο, τίτλος ψηφιακής ταινίας, θεµατική ενότητα, σύντοµο βιογραφικό, σύνοψη έργου έως 100 λέξεις, συντελεστές ταινίας, σχόλια. * Τα στοιχεία του κάθε καλλιτέχνη αποτελούν προσωπικά δεδοµένα και θα βρίσκονται στη διάθεση του Πολιτιστικού Πάρκου ΑΝΤΙΓΟΝΕΙΑ µέχρι την πραγµατοποίηση του Φεστιβάλ, στη συνέχεια θα καταστρέφονται.

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ Στόχος του Φεστιβάλ είναι η παρουσίαση ποιηµάτων στο κοινό, καθώς και η προβολή των ποιητών µέσα από το έργο τους. Την ερµηνεία των ποιηµάτων µπορούν ν’ αναλάβουν είτε οι ίδιοι οι ποιητές είτε οµάδα εθελοντών φοιτητών από το Θεατρικό Τµήµα του

Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου στο οποίο και εργάζοµαι. ∆εν υπάρχει περιορισµός ως προς τον αριθµό των ποιηµάτων που µπορεί να στείλει ο κάθε ποιητής, όπως δεν υπάρχει περιορισµός στον αριθµό των ποιητών που θα συµµετέχουν στο Φεστιβάλ. ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2008 Για την περίοδο του καλοκαιριού έχουν προγραµµατιστεί προς το παρόν τρεις διαφορετικές εκδηλώσεις που θα έχουν τη µορφή Φεστιβάλ. Το ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ (θα πραγµατοποιηθεί στις 12, 13, 19 και 20 Ιουλίου). Θα προβληθούν ταινίες σε ψηφιακή µορφή και Βίντεο Άρτ διάρκειας έως 15 λεπτών. Την τελευταία µέρα του Φεστιβάλ θα πραγµατοποιηθεί ηµερίδα µε θέµα: Ψηφιακή τεχνολογία και καλλιτεχνική έκφραση. Το ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ (θα πραγµατοποιηθεί στις 2, 3, 23 και 24 Αυγούστου). Θα γίνουν παρουσιάσεις ποιηµάτων και µια ηµερίδα µε θέµα: Οι νέοι κλασσικοί ποιητές του 21ου αιώνα. Το ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΘΕΑΤΡΟΥ mise en place. α) Το ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΘΕΑΤΡΟΥ που θα πραγµατοποιηθεί στις 20 και 21 Σεπτεµβρίου. β) Το ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΘΕΑΤΡΟΥ που θα πραγµατοποιηθεί στις 27 και 28 Σεπτεµβρίου. Κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ θα πραγµατοποιηθεί ηµερίδα µε θέµα: Σκέψεις και προτάσεις για το θέατρο του 21ου αιώνα.

17 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Η λαίλαπα των πυρκαγιών του Αυγούστου ξαναζωντανεύει στις Ηµέρες Περιβάλλοντος

Εκθεσιακός χώρος:: Veso Mare (πρώην La Pasteria), από 15 έως 28 Μαΐου 7.00 µ.µ. µε 10.00 µ.µ. καθηµερινά. Είσοδος ελεύθερη ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΝΑΚΑΡΗ 236Α, 26222 ΠΑΤΡΑ ΤΗΛ. – FAX: 2610 323060 • info@todonti.gr

∆ύο εκθέσεις µε θέµα τις καταστροφικές πυρκαγιές του περασµένου καλοκαιριού παρουσιάζουν οι Ηµέρες Περιβάλλοντος που διοργανώνονται για τρίτη συνεχή χρονιά στην Πάτρα από το περιοδικό ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ και την εταιρία περιβαλλοντικής επικοινωνίας AGENDA. Πρόκειται για την έκθεση φωτογραφίας «Οι ∆ρόµοι της Φωτιάς» της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδας και της εικαστικής εγκατάστασης φοιτητών του τµήµατος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστηµίου Πατρών «απο(κ)αϊδια – από.τα.ιδια», οι οποίες παρουσιάζονται στον εκθεσιακό χώρο της Veso Mare (πρώην La pasteria). Η έκθεση παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ενώ από την Παρασκευή 16/5 η έκθεση θα φιλοξενείται στην αίθουσα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στην πλήρη της µορφή η έκθεση οργανώθηκε για πρώτη φορά στο ∆ήµο του Κορδελιού (σηµερινό Καρσί Γιακά) της Σµύρνης και κατόπιν στο ∆ήµο Αλντινολούκ το ∆εκέµβριο του

2007, στα πλαίσια της πρώτης συνάντησης µεταξύ εκπροσώπων των Αυτοδιοικήσεων Ελλάδας και Τουρκίας που συµµετέχουν στο ∆ίκτυο «Θεοδωράκεια». Μετά το τέλος των “Ηµερών Περιβάλλοντος” η έκθεση θα ταξιδέψει σε ∆ήµους της Αχαΐας και της υπόλοιπης Ελλάδας. Εικαστική εγκατάσταση Η εικαστική εγκατάσταση «απο(κ)αϊδια - από. τα.ιδια» είναι µια ιδέα πέντε φοιτητών της Αρχιτεκτονικής, που αρνούνται να ξεχάσουν την τραγωδία – αντίθετα, την υπενθυµίζουν µέσα από την εγκατάσταση µε στόχο να συµβάλλουν στην αποτροπή µιας νέας καταστροφής και στην αποφυγή της παγίδας του εφησυχασµού όλων µας. Οι φοιτητές, οι οποίοι συνεργάζονται για δεύτερη χρονιά µε τις “Ηµέρες Περιβάλλοντος”, είναι οι: Γιάννης Κόττης, Μάρα Μπήτρου, Έλλη Ζούµπου, Κωνσταντίνα Ζήση και Περσεφόνη Κασούµη.

18 ΔΕΛΤΙA ΤΥΠΟΥ

Γκαλερί Ζήνα Αθανασιάδου Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας ∆άσκαλοι - Απόφοιτοι - Φοιτητές Eγκαίνια της έκθεσης «Co-existence»: Πέµπτη 5 Ιουνίου 2008, 8.30 µµ ∆ιάρκεια: έως 30 Ιουνίου 2008. Ζήνα Αθανασιάδου Gallery Π.Π.Γερµανού 5, 546 22 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 275 985 F: 2310 233 093 Email: artgalleryz-a@the.forthnet.gr www. zinaathanassiadou.com

Η γκαλερί Ζήνα Αθανασιάδου εγκαινιάζει στις 5 Ιουνίου την έκθεση µε τίτλο «Co-existence» που έχει καθιερωθεί ως θεσµός. Φέτος παρουσιάζεται στο χώρο της γκαλερί το B’ εργαστήριο ζωγραφικής της Α.Σ.Κ.Τ. της Αθήνας µε διευθυντή εργαστηρίου το Χρόνη Μπότσογλου. Συνυπάρχουν σ’ αυτή δάσκαλοι και µαθητές. Κοινός παρονοµαστής, ο γεωγραφικός χώρος του B’ εργαστηρίου ζωγραφικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και η άποψη για την καλλιτεχνική παιδεία και την τέχνη γενικότερα, που καλλιεργήθηκε σ’ αυτό. Στην έκθεση «Co-existence» συµµετέχουν νέοι καλλιτέχνες, απόφοιτοι των τελευταίων τριών ετών καθώς και φοιτητές του τελευταίου έτους.

Τα µέσα που χρησιµοποιούνται είναι ποικίλα, ζωγραφική, φωτογραφία, εγκαταστάσεις, video. Η έκθεση θα αποτελεστεί από τον διευθυντή του εργαστηρίου Χρόνη Μπότσογλου, των βοηθών Αριστοτέλη Τζάκο, Μανώλη Μεραµπελιώτη, Παναγιώτη Κουλουρά και τους φοιτητές ή απόφοιτους του εργαστηρίου οι οποίοι είναι: Χριστίνα Αγγελοπούλου, Θεοπίστη Βογά, Βασίλης Βούλγαρης, Γρηγόρης Γκρόζος, ∆αµιανός Ιωσηφίδης, Μανώλης Καλούδας, ∆ηµήτρης Λάµπρου, Ίριδα Μαθέ, Κωνσταντίνος Μακρόπουλος, Βασίλης Μαρίνος, Λιάνα Μεσογίτη, ∆έσποινα Νισυρίου, ∆ηµήτρης Παπάς, Κανέλα Στασινοπούλου.

Θεατρικό-µουσική παράσταση του ΔΗ.ΘΕ.ΝΑ. Γιορτή µε άρωµα... Μάρκου Βαµβακάρη Το 2003 το ∆ηµοτικό Θέατρο Ναυπλίου γιόρτασε την 10χρονη δηµιουργική πορεία του παρουσιάζοντας την παράσταση «Ερώτων θαύµατα» σε σκηνοθεσία Γ. Μπινιάρη, στον προαύλιο χώρο των Αγ. Αναργύρων στο Ναύπλιο. Στο ίδιο σηµείο που οµολογουµένως αποτελεί φυσικό σκηνικό, θα παρουσιάσει φέτος µια θεατρικό-µουσική παράσταση µε άρωµα... Βαµβακάρη !!! Η προετοιµασία έχει ήδη ξεκινήσει και την στιγµή που γράφονται οι αράδες αυτές, οι άνθρωποι του ∆Η.ΘΕ.ΝΑ. έχουν εµπλακεί στο στάδιο της ανάγνωσης του κειµένου. Πρόκειται για την κωµωδία του Θωµά Κοροβίνη «Ο ΜΑΡΚΟΣ ΣΤΟ ΧΑΡΕΜΙ». Οι παραστάσεις προβλέπεται να δοθούν, εάν ξεπεραστούν οι δυσκολίες γραφειοκρατικής υφής, τέλη Ιουλίου. Όπως χαρακτηριστικά λένε οι συντελεστές της θεατρικό-µουσικής παράστασης: «στόχος

µας είναι µεταξύ των άλλων µε αφορµή-εργαλείο το θέατρο να ανακαλέσουµε την χαµένη συντροφικότητα «χτίζοντας» µια ατµόσφαιρα γιορτής». Το µουσικό µέρος της παράστασης το έχει επωµισθεί ο Γιάννης Νόνης. Θα µπορούσε να πει κανείς πως το ∆ηµοτικό Θέατρο Ναυπλίου το 2003 γιόρτασε την δεκάχρονη πορεία του µε παράσταση στον χώρο της εκκλησίας Αγ. Αναργύρων, και το 2008 που κλείνει την δεκαπεντάχρονη διαδροµή του ανεβαίνει πάλι στο ίδιο φυσικό τοπίο που από µόνο του αποτελεί σκηνικό, προκειµένου να παρουσιάσει την θεατρικό-µουσική κωµωδία του Θωµά Κοροβίνη «Ο ΜΑΡΚΟΣ ΣΤΟ ΧΑΡΕΜΙ». Σύµπτωση η χρονολογία και ο τόπος; ∆εν έχει τόσο σηµασία, εκείνο που είναι σίγουρο πως οι δοκιµές συνεχίζονται και η παράσταση στα τέλη Ιουλίου θα είναι γεγονός! Όπως γεγονός είναι και η δεκαπεντάχρονη γόνιµη διαδροµή του ∆Η.ΘΕ.ΝΑ.!

Festival Mηδέν 2008 «Ξεκίνα από το µηδέν» Για 4η συνεχή χρονιά το Festival Μηδέν είναι έτοιµο να ανοίξει την αυλαία του στη γειτονιά του ιστορικού κέντρου της Καλαµάτας, µε στόχο να παρουσιάσει τις πιο ενδιαφέρουσες προτάσεις της παγκόσµιας βιντεοδηµιουργίας του καιρού µας. Το φεστιβάλ οργανώνει και διαχειρίζεται µια οµάδα εικαστικών καλλιτεχνών µε κοινό τόπο καταγωγής την Καλαµάτα και κοινό πεδίο καλλιτεχνικής έρευνας τη βιντεοτέχνη. Το φετινό πρόγραµµα ξεκινάει την Παρασκευή 4 Ιουλίου, στις 9.20 µ.µ. στην πλατεία Αµφείας, ενώ οι προβολές θα συνεχιστούν στον ίδιο χώρο τα βράδια του Σαββάτου και της Κυριακής, 5 και 6 Ιουλίου αντίστοιχα. Ειδικά αφιερώµατα σε καλλιτέχνες και οµάδες, διαδραστικά έργα που καλούν τον θεατή να συµµετέχει, βίντεο καταξιωµένων δηµιουργών, έργα φοιτητών και ακαδηµαϊκών από τις σηµαντικότερες

καλλιτεχνικές σχολές πανεπιστηµίων της Ελλάδας και του εξωτερικού, αλλά και ένα ξεχωριστό αφιέρωµα στον καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και πρωτοπόρο Έλληνα βιντεοκαλλιτέχνη, ∆ρ. Μάνθο Σαντοριναίο, υπόσχονται ένα ανανεωµένο και δυναµικότερο από ποτέ Φεστιβάλ Μηδέν. Περισσότερες από 40 χώρες δίνουν και φέτος το «παρών» στο καθιερωµένο πλέον ραντεβού της Μεσσηνιακής πρωτεύουσας. Συνολικά πρόκειται να παρουσιαστούν 205 έργα, ενώ το πρόγραµµα προβολών διαρθρώνεται σε ειδικές ενότητες και αφιερώµατα. Το Festival Μηδέν είναι µια παραγωγή της «Sea Level» (Αστική µη Κερδοσκοπική Εταιρεία). Συνδιοργάνωση: ∆ήµος Καλαµάτας. Με την υποστήριξη του Οργανισµού Ιστορικού Κέντρου Καλαµάτας και του Επιµελητηρίου Μεσσηνίας.

Σύγχρονη τέχνη από τη Τεχεράνη Το λιοντάρι κάτω απ’ το ουράνιο τόξο Μία έκθεση µε έργα Ιρανών καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στην Τεχεράνη σε επιµέλεια του εικαστικού Αλέξανδρου Γεωργίου και οργάνωση της µη κερδοσκοπικής εταιρίας D.ART. Η έκθεση αποτελεί µέρος του parallel plan της ART ATHINA 2008. Η έκθεση αυτή επιχειρεί να φέρει ένα ευρύτερο κοινό σε επαφή µε έργα που δύσκολα µπορεί να δει κανείς, µε στόχο να συγκινήσει και να προβληµατίσει παρουσιάζοντας ένα πολιτισµό µε κοινούς προβληµατισµούς µε τη ∆ύση, αλλά µε διαφορετικές προσεγγίσεις. Τα έργα είναι προσωπικά και ιδιαίτερα, παρουσιάζουν ποικίλες πτυχές της σύγχρονης καλλιτεχνικής δηµιουργίας της Τεχεράνης, συνθέτοντας ένα µοναδικό και ειλικρινή κόσµο σκέψεων και συναισθηµάτων. Ο τίτλος της έκθεσης Lion under the rainbow, είναι δανεισµένος από ένα έργο του Vahid Shariﬁan/ Βαχίντ Σαριφιάν. Έρχεται σε αντίθεση µε ό,τι περιµένει να ακούσει κανείς όταν αναφέ-

ρεται το Ιράν. Είναι ποιητικός και ταυτόχρονα πολιτικός. Ο Αλέξανδρος Γεωργίου έµεινε στην Τεχεράνη για µεγάλο χρονικό διάστηµα και το αποτέλεσµα της έρευνάς του είναι αυτή η έκθεση που περιλαµβάνει δεκαεννιά καλλιτέχνες από διαφορετικά µέσα (ζωγραφική, φωτογραφία, video, performance, µουσική, ποίηση) και διαφορετικές γενιές. Η αφίσα/ πρόσκληση της έκθεσης σχεδιάστηκε από τον Reza Abedini/ Ρέζα Αµπεντινί. Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στους 4ο και 5ο όροφο του κτηρίου της οδό Αιόλου 4850, που θα χρησιµοποιηθούν για πρώτη φορά ως εκθεσιακοί χώροι. Εγκαίνια: Σάββατο 24 Μαΐου 2008, 20:00. ∆ιάρκεια έκθεσης: 22 Μαΐου – 22 Ιουνίου 2008 • Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Κυριακή, 16:00 – 22:00 • Εκθεσιακός χώρος: Αιόλου 48-50 (4ος & 5ος όροφος), Αθήνα • Χορηγοί: ΟΜΙΛΟΣ ∆ΡΑΓΩΝΑ, ΝΕΑ ΚΤΗΜΑΤΙΚΗ Α.Ε. Για περισσότερες πληροφορίες: D.ART / Αλέξανδρος Ι. Στάνας, Σύµβουλος οργάνωσης και επικοινωνίας, astanas@dart.gr, www.lionundertherainbow.com • Σόλωνος 140, 10677 Αθήνα. Τ. 210-3821222, F. 210-3829979, E. info@d-art.gr

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008 Επικοινωνία: Καλλιτεχνικός υπεύθυνος: Γιώργος ∆ηµητρακόπουλος (gd@festivalmiden.gr) Καλλιτεχνική Επιµέλεια: Γιούλα Παπαδοπούλου (gioulap@yahoo.gr) Μαργαρίτα Σταυράκη (stavrakirita@hotmail.com) www.festivalmiden.gr info@festivalmiden.gr

20 ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Φωτογραφικό Είδωλο Η τέχνη της αναλογικής και της ψηφιακής φωτογραφίας

Μαργιάν Σατραπί Κεντήµατα

Δηµήτρης Μίγγας Tηλέµαχου Οδύσσεια

Μια νέα έκδοση κυκλοφόρησε από το περιοδικό Φωτογραφικό Είδωλο. Ένα σύγχρονο βιβλίο, που έχει σκοπό να καλύψει µε την µεγαλύτερη δυνατή πληρότητα τις ανάγκες ενός ερασιτέχνη ή σπουδαστή ή επαγγελµατία φωτογράφου. Η φωτογραφία αντιµετωπίζεται µικτά (ψηφιακή και αναλογική µαζί), όπως άλλωστε είναι η σηµερινή µορφή της. Στην ύλη του περιλαµβάνονται: Οι οριοθετήσεις, για την καλύτερη κατανόηση του περιεχοµένου, ο εξοπλισµός που χρειαζόµαστε, η λήψη, στην οποία δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην φωτοµέτρηση, ο σκοτεινός θάλαµος (ασπρόµαυρος και έγχρωµος), που παραµένει µια βασική υποχρεωτική δραστηριότητα για όσους θέλουν «φωτογραφική ταυτότητα», ο φωτισµός, και τέλος η ψηφιακή επεξεργασία, δοσµένη στα µέτρα της φωτογραφίας. Το βιβλίο θα διατίθεται στα περίπτερα, σε βιβλιοπωλεία, σε φωτογραφικά καταστήµατα, και φυσικά στα γραφεία του περιοδικού:

Ένα ακόµη αυτοβιογραφικό κόµικς, στο οποίο η συγγραφέας µιλά για τη θέση της γυναίκας στην ιρανική κοινωνία, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ηλίβατον. Εννέα γυναίκες, από τρεις γενιές, η ίδια η Σατραπί, η µητέρα της, η φοβερή κι αθυρόστοµη γιαγιά της, θείες και γειτόνισσες, µαζεύονται γύρω από το σαµοβάρι για να πιουν τσάι. Το τσάι δεν είναι παρά η αφορµή για να βρεθούν όλες µαζί και να συζητήσουν για άντρες, έρωτες και σεξ. Γιατί «η συζήτηση είναι ο ανεµιστήρας της ψυχής», όπως λέει κι η γιαγιά. Έτσι, µοιράζονται µυστικά και αγωνίες και διηγούνται ιστορίες για τις προκαταλήψεις, την απιστία, την εκµετάλλευση, την ανασφάλεια, την χειραφέτηση, τη δίψα τους για αγάπη και ζωή. Τα Κεντήµατα αποτελούν απαραίτητο συµπλήρωµα της σειράς Περσέπολις, που γνώρισε µεγάλη επιτυχία και στην Ελλάδα, µε πωλήσεις που, µέχρι στιγµής, ξεπέρασαν τα 10.000 αντίτυπα.

Κάθε νησί έχει τον παλαβό του. Σ’ αυτή τη συµπαθή οµάδα ανήκει κι ο Τηλέµαχος Χαρίτος ή Τρωχάλιας, που σε στιγµές αναγνωστικού οίστρου ανέθεσε σε δόκιµο συγγραφέα να φέρει πίσω τον χαµένο του πατέρα. Ήθελε όµως ένα γονιό στα µέτρα του, ήπιο, λιγοµίλητο και άδολο κι όχι κάποιον σαν τον Οδυσσέα Λαερτιάδη (πρόγονο µακρινό και κοντοχωριανό του) ο οποίος, ενώ άφηνε να εννοηθεί πως αρµένιζε δέκα χρόνους στις θάλασσες και πάλευε µε κύµατα και µε στοιχειά, απέφευγε επιµελώς να αφαιρέσει τα οχτώ χρόνια που ήταν σπιτωµένος απ’ την Καλυψώ, τους µήνες που τον µάγεψε η Κίρκη, χώρια τις νύχτες που έτρωγε, έπινε και παραµύθιαζε τους Φαίακες.

Nαυµ. Έλλης 4, 54625 Λαδάδικα - Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 638447 www.photoeidolo.gr www.photoeidolo.gr photoeidolo@tellas.gr

Σελ. 140 • Τιµή: 12,00 • Εκδόσεις: Ηλίβατον

Εκδόσεις: Μεταίχµιο Ιππικράτους 118, τηλ 211 3003500 www.metaaixmio.gr

21 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Patrick Guyomard Η απόλαυση του τραγικού

Nίκος Τζανάκος Πάτρα: Πόλη φυλακισµένη;

Η Αντιγόνη, ο Lacan και η επιθυµία του αναλυτή

Το Θαλάσσιο Μέτωπο και ο ρόλος του Δήµου

Νίκος Τόµπρος «Τα σχολεία τα λαϊκά...»

στην ανάπτυξη του λιµανιού

Η απόλαυση του τραγικού είναι εµπνευσµένη από το σχόλιο του Lacan στην τραγωδία της Αντιγόνης. Το σχόλιο αυτό ξετυλίγεται σε επτά διαδοχικές συνεδρίες µε τις οποίες «κλείνει» το σεµινάριο της περιόδου 1956-60. Ο Lacan αναδεικνύει τη θέση της ηρωίδας και επιχειρεί τη σύνδεσή της µε ζητήµατα ηθικής της ψυχανάλυσης, που αποτέλεσε το αντικείµενο του σεµιναρίου εκείνης της χρονιάς. Η απόλαυση του τραγικού είναι κείµενο που αιχµαλωτίζει. Ο ρυθµός, µε τις κορυφώσεις και τις παύσεις του, κρατά τον αναγνώστη σε διαρκή εγρήγορση. Κάθε λέξη µοιάζει πολύτιµη, γιατί έχει την ακρίβεια που αξιώνει το γραπτό και τη ζωντάνια ενός λόγου που «µιλάει». Ο τρόπος αξιοποίησης των αρχαίων κειµένων και ο τρόπος ανάγνωσης της συλλογιστικής του Lacan είναι αποκαλυπτικοί. Εκδόσεις: Μεταίχµιο Ιπποκράτους 118, τηλ 211 3003500 www.metaaixmio.gr

Οι εκδόσεις ΤΟ ∆ΟΝΤΙ παρουσιάζουν το βιβλίο του Νίκου Τζανάκου. Πρόκειται για µια ιστορική αναδροµή στην υπόθεση του λιµανιού της Πάτρας από την αρχαιότητα έως σήµερα, σε σχέση µε την πόλη και το ∆ήµο. Σχέση αλληλεξάρτησης οικονοµικής, πολιτιστικής, περιβαλλοντικής – σχέση βιωµατική – σχέση ζωής! Πολλοί αγώνες δόθηκαν και δικαιώθηκαν κατά το παρελθόν, για να γίνει το λιµάνι το τρίτο σηµαντικότερο της χώρας. Και σήµερα, το λιµάνι και τα επτά χιλιόµετρα του θαλάσσιου µετώπου της Πάτρας ανήκουν σε ανώνυµη, µετοχοποιηµένη εταιρία και όχι στους Πατρινούς. Ο Νίκος Τζανάκος καταγράφει και παρουσιάζει τα γεγονότα, τεκµηριώνοντάς τα µέσα από πηγές και επίσηµα έγγραφα, µε πρόθεση να ενηµερώσει και να αφυπνίσει τους πολίτες της Πάτρας, έτσι ώστε να δραστηριοποιηθούµε για να µην «...πρωτοτυπήσουµε και παραδώσουµε στις επόµενες γενιές µια πόλη µεσόγεια!»

Το βιβλίο του ιστορικού Νίκου Τόµπρου, είναι µια µελέτη για τους συλλόγους που δηµιουργήθηκαν και δραστηριοποιήθηκαν στην Πάτρα των τελών του 19ου και αρχών του 20ού αι., και τη φιλεκπαιδευτική δράση που ανέπτυξαν. Μέσα από τη συγκεκριµένη έρευνα στόχος είναι η µελέτη των κοινωνικών δοµών εκείνης της εποχής και η επικρατούσα αντίληψη για ζητήµατα κοινωνικά και άλλα. Θέµατα, άλλωστε, όπως οι τοπικοί σύλλογοι και η δράση τους, η φιλανθρωπία, η δηµιουργία ιδρυµάτων για τους ενδεείς, η εκπαίδευση των φτωχών, είναι προνοµιακοί τόποι µελέτης για να µπορέσει να κατανοήσει κανείς το πώς τα ανώτερα στρώµατα της πόλης προσλαµβάνουν τα προβλήµατα της περιοχής τους, αλλά και πώς µέσα από αυτά τα στοιχεία σηµατοδοτούνται οι οικονοµικές και κοινωνικές εξελίξεις της εποχής. Όλα αυτά αποτελούν ακόµα ανεξερεύνητο πεδίο. Η εν λόγω έκδοση έρχεται να συνεισφέρει στην ιστορική έρευνα αυτής της περιόδου.

Συγγραφέας: Μάκης Τσίτας Εικονογράφηση: Μαρκ Γουαινστάιν Σελίδες:24, Τιµή: 6,50 ευρώ

Εκδόσεις ΤΟ ∆ΟΝΤΙ Κανακάρη 236Α, 26222 Πάτρα • Τηλ. - Fax: 2610 323060 www.todonti.gr • info@todonti.gr

22 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Εργαστήριο του Κυριάκου Μορταράκου στην Α. Σ. Κ. Τ. του Α.Π.Θ.

Νέοι καλλιτέχνες

κείµενο Χάρ. Σαββόπουλος Ιστορικός & Κριτικός Τέχνης. Επ. Καθηγητής Ιστορίας της Σύγχρονης Τέχνης του Α. Π. Θ

Η εποχή µας έχει δώσει εξαιρετική προτεραιότητα στο καινούργιο. Το ίδιο ενδιαφέρον, είχε δείξει και η εποχή που αφήσαµε πίσω µας, το µοντέρνο. Όµως ανάµεσα στην προτεραιότητα, που µε τη µορφή του επείγοντος προωθείται στις µέρες µας σχεδόν χωρίς έλεγχο, υπάρχει µεγάλη απόσταση από την αντίληψη του καινούργιου και τις προϋποθέσεις που έθετε η µοντέρνα αντίληψη. Το καινούργιο πλέον, ολοένα και περισσότερο συνδέεται µε την αυθάδικη αποµάκρυνση των παραδόσεων του µοντέρνου, την άκριτη και συχνά αυθαίρετη επίκληση µοντέλων και προτύπων καλλιτεχνικής έκφρασης, θεµάτων και εννοιών, πειραµατικών προσεγγίσεων και µέσων, χωρίς να έχει µεσολαβήσει η διαδικασία οικειοποίησής τους. Πρόκειται για εκείνη τη διαδικασία που χωρίς να είναι άµεσα ορατή ή ανιχνεύσιµη από το θεατή του δηµιουργεί το αίσθηµα της ολοκληρωµένης εικόνας. Της εικόνας ή του αντικειµένου που εδράζεται στο διαρκές και όχι στο πρόσκαιρο. Η οικειοποίηση δεν είναι η λειτουργία που εµφανίζεται τώρα. Παλιά όσο η καλλιτεχνική έκφραση, εξακολουθεί να εξυφαίνει πολλές από τις συντεταγµένες της εικόνας. Πολύ περισσότερο µάλιστα, στην εποχή µας αφού συνηθίσαµε να λέµε ότι δεν υπάρχει πια τίποτα καινούργιο, αλλά υπάρχει η καινούργια µατιά, ο «άλλος» τρόπος να διατυπώσεις το υπάρχον µε έναν διαφορετικό τρόπο. Τον τρόπο που προσδιορίζεται από το ήθος, το «κλίµα» της εποχής, την προσωπικότητα του δηµιουργού, τον δρόµο που διάλεξε να κοιτάξει κατάµατα τον θεατή µέσα από τους δικούς του προβληµατισµούς. Ζούµε παράλληλα την εποχή της προσοµοίωσης. Την εποχή που το αρχέτυπο, το αρχικό και το πρωτογενές, έχει πάψει να θεωρείται σαν αφετηρία οραµατικών µεταπλάσεων ή ερµηνειών, υλικό ονείρων ή αισθητηριακή εµπειρία.

Αρκεί απλά µια εκδοχή του αρχικού της εικόνας ή της έννοιας για να λειτουργήσει η αλυσίδα των µετασχηµατισµών που τελικά οδηγούν το αποτέλεσµα πολύ µακριά από την καταγωγή του. Αποδυναµωµένο από την ιστορική µνήµη, επαναφορτίζεται µε διαφορετικά περιεχόµενα, λειτουργίες, όψεις και αισθητική. Ο νέος και µάλιστα εκείνος που έχει αξιόλογη ακαδηµαϊκή µόρφωση σαν εικαστικός καλλιτέχνης, συναισθάνεται το βάρος της ιστορικής µνήµης και προσπαθεί να ορίσει τις ορίζουσες του πεδίου µέσα στο οποίο έχει αφοµοιώσει την ιστορία της τέχνης. Οι πειραµατισµοί και οι προσεγγίσεις των θεµάτων του δεν αναζητούν απλά το έρµα της ιστορίας και του χρόνου, της αλυσιδωτής µετάπλασης των µορφών και των τρόπων της καλλιτεχνικής του έκφρασης, αλλά στοχεύουν στην ενστάλαξή του µέσα στο συντακτικό και τη γραµµατική της εικαστικής του γλώσσας. Μια οµάδα, νέων παιδιών, που όλοι τους συναντήθηκαν στο εργαστήριο του Κυριάκου Μορταράκου, στην Α. Σ. Κ. Τ. του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, έδωσαν την ευκαιρία για τις προηγούµενες σκέψεις. Άλλοι από αυτούς έχουν ήδη αποφοιτήσει και άλλοι συνεχίζουν ακόµα τις σπουδές τους. Το σηµαντικό δεν είναι η κριτική αξιολόγηση του έργου τους, αλλά η ανάγνωση εκείνων των στοιχείων που βίωσαν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, ο αισθητικός τους προβληµατισµός, ο διάλογος µε τον ιστορικό χρόνο και την τέχνη, τα ζητήµατα που επέλεξαν να ασχοληθούν και να τους προβληµατίσουν καθώς και ο τρόπος απεικόνισαν τον εικαστικό τους προβληµατισµό. Η πρώτη παρατήρηση αφορά στην εικόνα τους. Στα έργα των περισσοτέρων, αποκαλύπτεται η ανθρώπινη φιγούρα, εκτός από τη ∆ηµητριάδου, τη Ζαϊµάκη και τον Λώλο. Να πρόκειται ίσως για την ισχυρή ακόµα επίδραση των σπουδών ή να είναι µια συνειδητή επιλογή; ∆ηλαδή συνειδητή χωρίς όµως την έλξη της βεβαιότητας που ασκεί η γνώση στην

Αιµ. Σερδάκη

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Ελένη Παυλίδου

24 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

απεικόνιση της ανθρώπινης φιγούρας. Όπως και να έχει όµως το ζήτηµα, η διαπραγµάτευσή της δίνει τη δυνατότητα έµµεσου ή άµεσου σχολιασµού και κριτικής προσέγγισης των ζητηµάτων που έχουν επιλέξει. Η επόµενη παρατήρηση, αφορά στην επιλογή όλων – και µε την ευκαιρία που δίνεται µπορεί να γενικευτεί για την συντριπτική πλειοψηφία των νέων καλλιτεχνών – να εικονογραφήσουν τη ζωή και όχι το Λόγο. Παράξενη επιλογή, των νεότερων καλλιτεχνών που έχουν επιλέξει να κινηθούν στην τροχιά του συναισθήµατος και στο διάλογο µε αρχές και συµβιβασµούς, ψυχοφθόρες νίκες και συχνές συντριβές. Σαν µια ψυχαναλυτική διαδικασία, µε όλους τους κινδύνους που µπορεί να περικλείει µια τέτοια αντιµετώπιση. Οι τεχνικές και τα εικαστικά ιδιώµατα που χρησιµοποιούν, παραχωρούν την προτεραιότητα στην εξωτερική ή την εσωτερική όραση µάλλον παρά στις αισθήσεις. Μάλιστα ορισµένοι βλέπουν µέσα από τη φωτογραφία, όπως η Ελ. Παυλίδου κυρίως, και έµµεσα οι Γ. Σταµενίτης, Ευδ. Κούπα που µεταπλάθουν το φωτογραφικό είδωλο σε εικαστική εικόνα. Η αφετηρία τους είναι η φωτογραφική εικόνα, µε την έννοια ότι δεν την αντιµετωπίζουν σαν είδωλο µέσα στο οποίο θα δουν το ζωγραφικό τους θέµα, αλλά η φωτογραφική εικόνα αποτελεί από µόνη της ένα ελεύθερο αντικείµενο το οποίο αναπαράγοντας το εικαστικά παρεµβαίνουν και το διαµορφώνουν ανάλογα. Ο Γιάννης Παυλίδης είναι µια διαφορετική εκδοχή, αφού το έργο του είναι η φωτογραφική καταγραφή ενός αντικειµένου. Συγκεκριµένα είναι το δραµατικά παραµορφωµένο πρόσωπο ενός άνδρα που ξεπροβάλει µέσα από το σκοτάδι, µορφή που έπλασε ο ίδιος και θέλησε να εντάξει την φωτογραφική του αποτύπωση στη λογική του αντιγράφου. Και η Αιµ. Σερδάκη, ανατρέχει στην εικαστική διάσταση και χρήση του µέσου της φωτογραφίας. Στην προκειµένη περίπτωση όµως, η αντίληψη αποτύπωσης του θέµατος που συνάδει µε τις συνθήκες του φωτογραφικού ρεαλισµού θα συναντήσει είτε την ίδια την φωτογραφική εικόνα είτε σε άλλες περιπτώσεις τη ζωγραφική. Η Φ. Κατσίκα ξεφυλλίζοντας τις σελίδες των ιστορικών αλλά και της πρόσφατης αναβίωσης των τάσεων του εξπρεσιονισµού δηµιουργεί µια εικόνα στην οποία συµβιώνουν η αλληγορία και η µεταφυσική. Με

περισσότερο δραµατικούς τόνους διαπραγµατεύεται η Λύκογλου, την ανθρώπινη φιγούρα που είναι καθισµένη σε ένα ασφυκτικό εσωτερικό χώρο, ενώ η Σ. Παπακώστα έχει επιλέξει να κινηθεί στο όριο της ζωγραφικής και του σχεδίου, γιατί οι εικόνες της ενώ είναι καθαρά σχεδιαστικές αποτυπώσεις εσωτερικών χώρων ή και οικοδοµικών όγκων, η εικαστική τους διαχείριση είναι ξεκάθαρα ζωγραφική. Η Λευκή Χαρίτου, χρησιµοποιεί την ανθρώπινη φιγούρα σαν σύµβολο και σαν δοµική µονάδα ταυτόχρονα. Συντάσσει τα σύµβολά της, τις µικροσκοπικές φιγούρες, σε κυκλικές ή και ελεύθερες φόρµες τοποθετηµένες σε ένα µεταφυσικό γαιώδη χώρο. Αντίθετα στον αστικό χώρο έχει επιλέξει να αποτυπώσει τους προβληµατισµούς της η Χρ. Ζαϊµάκη, κατασκευάζοντας γεωµετρίζουσες συνθέσεις που αντανακλούν όψεις και µορφές κτιρίων. Χρησιµοποιώντας ζωγραφικά υλικά και µη, επιχειρεί να αποδώσει µε τον ίλιγγο της προοπτικής και ζωηρά χρώµατα το τοπίο της πόλης. Ο Νίκος Λώλος, ζωγραφίζει. Μεγάλες επιφάνειες στις οποίες στροβιλίζονται κιναισθητικές γραφές που παραπέµπουν στις αντιλήψεις των τάσεων του αφηρηµένου εξπρεσιονισµού. Τα µοτίβα του, σχοινοβατούν ανάµεσα στην εκδοχή ενός ιδιόµορφου ιδεογράµµατος και µιας ασυντόνιστης φανταστικής γραφής. Η ∆ώρα ∆ηµητριάδου, τέλος, χρησιµοποιεί στην κυριολεξία εκείνο που υπαινίσσεται ο Λώλος: τη γραφή. Η ∆ηµητριάδου, ανατρέχοντας στη συνθήκη της ζωγραφικής που αναδύθηκε προς τα τέλη της δεκαετίας του ‘50 µε τον Cy Twombly, στη µέθοδο του Roman Opalka, αλλά και άλλων καλλιτεχνών, ( π. χ. Jean Michel Basquiat) επιχειρεί να «αναρτήσει» γραπτά κείµενα στη ζωγραφική επιφάνεια, σβήνοντας και γράφοντας, υπαναχωρώντας και επιστρέφοντας, για να σφραγίσει την εικόνα µε την εικόνα µε έντονες χρωµατικές φόρµες που αποκτούν την όψη ενός λουλουδιού, θυµίζοντας έντονα τον Ε. Nolde. Η οµάδα των νέων καλλιτεχνών που συναντήθηκε στο εργαστήριο του Κ. Μορταράκου, δείχνει ένα πολυπρισµατικό πρόσωπο. ∆είχνει ταυτόχρονα και τη φιλοσοφία της διδασκαλίας του δασκάλου τους που είναι εξόχως πολυφωνική και ελεύθερη άµεσα θεµελιωµένη στη γνώση και τη διαχείριση των ιστορικών µορφών της σύγχρονης τέχνης..

Γιάννης Παυλίδης

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

26 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«Όταν το κοινοβούλιο µετατρέπεται σε αστικό θέατρο, τότε το αστικό θέατρο γίνεται κοινοβούλιο» αναγράφονταν σ’ ένα πανό, κρεµασµένο έξω από το Eθνικό Θέατρο Οντεόν της Γαλλίας. Ήταν Mάης του 1968... H Γαλλία ολόκληρη ζούσε στον ρυθµό της επανάστασης. Aφίσες, και πανό µε συνθήµατα διακοσµούσαν τους δρόµους: «H φαντασία στην εξουσία», «Kάντε τα όνειρά σας πραγµατικότητα, κάντε την πραγµατικότητα ονειρική». Η τέχνη, που πρωτοστάτησε τότε και στην έµπνευση και σε ενδεχόµενες κατοπινές ερµηνείες του κινήµατος αυτού έρχεται 40 χρόνια µετά να διερευνήσει τα

Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης

Revolution I love you

ίχνη του στο σήµερα. Το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης δανειζόµενο ένα από τα συνθήµατα της εποχής το µετατρέπει σε τίτλο της έκθεσης «Revolution I love you», που διοργανώνει στην Αποθήκη Β1 στο Λιµάνι της Θεσσαλονίκης. Η έκθεση είναι ενταγµένη στο αφιέρωµα µε τίτλο «Μέρες του ‘68», που συνδιοργανώνεται από κοινού µε το Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης και το περιοδικό “Historein” και περιλαµβάνει κινηµατογραφικό αφιέρωµα (5-15.05, στο Ολύµπιον), ηµερίδα (4.05, στη Θεσσαλονίκη) και συνέδριο (5-6-7.05, στην Αθήνα).

27 Οι επισκέπτες της έκθεσης -την επιµέλεια της οποίας υπογράφουν οι Maja και Reuben Fowkes- θα έχουν την ευκαιρία να δουν έργα 12 σύγχρονων καλλιτεχνών από διάφορες χώρες, τα οποία είτε δηµιουργήθηκαν µέσα στο επαναστατικό κλίµα του Μάη του ‘68, είτε αποτελούν τρέχουσες προσεγγίσεις σε ζητήµατα πολιτικής και κοινωνικής πάλης. Στο «Revolution I love you» ανιχνεύονται οι τρόποι µε τους οποίους η επιθυµία της κοινωνικής αλλαγής ως πραγµάτωση του ονείρου της απελευθέρωσης σε ατοµικό και συλλογικό επίπεδο αποτυπώνονται στα έργα καλλιτεχνών προερχόµενων διαφορετικά γεωγραφικά και πολιτισµικά περιβάλλοντα. Συµµετέχουν οι Mladen Stilinović από την Κροατία, Tamás St.Auby από την Ουγγαρία, Zoﬁa Kulik από την Πολωνία, Στέφανος Τσιβόπουλος από την Ελλάδα, Oliver Ressler από την Αυστρία, Fia-Stina Sandlund από τη Σουηδία, Miklós Erhardt από την Ουγγαρία, Heath Bunting από την Αγγλία, Marko Lulić από την Αυστρία, Tamás Kaszás από την Ουγγαρία, Jean-Baptiste Ganne από τη Γαλλία και Nancy Davenport από τις ΗΠΑ. Σύµφωνα µε τους επιµελητές της έκθεσης Maja και Reuben Fowkes «το «Revolution, I Love You» είναι το σλόγκαν του Μάη του’68 που µας θυµίζει τη ζωντάνια, τη βαθιά επιθυµία για αλλαγή και την πίστη στην προοπτική της ελευθερίας» και συµπληρώνουν: «Η έκθεση εξερευνά το 1968 σαν µια αναλαµπή ελευθερίας και παγκόσµιας αντίστασης, εστιάζοντας στην αλληλεπίδραση µεταξύ της πολιτικής του δρόµου, της ριζοσπαστικής φιλοσοφίας και µιας έκρηξης δηµιουργικότητας. Εξετάζει τους τρόπους πραγµάτωσης της εξέγερσης στην Ευρώπη µε φόντο τα αντικρουόµενα οικονοµικά και πολιτικά συστήµατα σε Ανατολή και Δύση. Το 1968 είναι επίσης συνώνυµο µιας φιλοσοφικής µεταστροφής. Οι θεωρητικοί ασχολούνταν σε βάθος µε τα κινήµατα διαµαρτυρίας είτε σε πρακτικό επίπεδο είτε µέσω του πνευµατικού προβληµατισµού που απαιτούσε η εξέγερση. Η οµάδα Praxis µε φιλόσοφους από το Ζάγκρεµπ, έφερε π.χ. σε επαφή πρωτοπόρους νέο-µαρξιστές διανοούµενους, από τον Μαρκούζε µέχρι τον Φροµ, για να συζητήσουν το νέο νόηµα της επανάστασης. Η αλληλεπίδραση µεταξύ φιλοσοφίας, διαµαρτυρίας και τέχνης αποτέλεσε ξεχωριστό χαρακτηριστικό του ’68, όπως ακριβώς η συγχώνευση θεωρίας, δράσης και τέχνης είναι σήµερα ισχυρή δύναµη». Η έκθεση «Revolution I love you», όπως εξηγεί η διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Συραγώ Τσιάρα «επιδιώκει να αναδείξει την πολλαπλότητα των εκφάνσεων µε τις οποίες

εκδηλώθηκε το ρεύµα κοινωνικής και πολιτικής αµφισβήτησης σε διαφορετικά µέρη του κόσµου και σε αντίπαλα πολιτικά συστήµατα, σε Ανατολή και Δύση, καθώς ο Μάης του ‘68 έχει αναφορές σε παγκόσµιο επίπεδο. Ένα ταυτόχρονο κύµα ανατροπής συµπαρέσυρε τις φοιτητικές και εργατικές κινητοποιήσεις στο Παρίσι, την Άνοιξη της Πράγας, τις φοιτητικές διαµαρτυρίες στα Αµερικανικά Πανεπιστήµια, την αντίδραση ενάντια στον πόλεµο του Βιετνάµ, ενώ τον αντίκτυπό του εντοπίζουµε και στον αντιδικτατορικό αγώνα στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία». Η ίδια συµπληρώνει ότι «επειδή πιστεύουµε πως δεν ήρθε ακόµη η ώρα ‘να βάλουµε τον Μάη του ‘68 στο µουσείο’, αναζητούµε ό,τι έµεινε ζωντανό από εκείνη την ‘τροµερή χρονιά’ και µπορεί να νοηµατοδοτήσει τη σύγχρονη ζωή. Ακόµη κι αν τα πολιτικά προτάγµατα που έθεσε ο Μάης, 40 χρόνια πριν, ηττήθηκαν οικτρά σε αρκετές περιπτώσεις, η κοινωνία αναµφίβολα άλλαξε δραστικά. Η σεξουαλική απελευθέρωση, η ριζοσπαστικοποίηση του φεµινιστικού κινήµατος, η διεκδίκηση ίσων πολιτικών δικαιωµάτων, τα αντιπολεµικά και οικολογικά κινήµατα καθόρισαν σε µεγάλο βαθµό τον τρόπο που σκεφτόµαστε και δρούµε σήµερα ως ενεργοί πολίτες». Παράταση έκθεσης «Revolution I love you» και Παράλληλες ∆ράσεις

Μετά την ανταπόκριση του κοινού η έκθεση «Revolution I love you», που διοργανώνει το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης µε αφορµή την συµπλήρωση 40 χρόνων από τον Μάη του ’68 θα συνεχιστεί µέχρι και 31 Αυγούστου, στην Αποθήκη Β1 στο Λιµάνι της Θεσσαλονίκης. Η έκθεση είναι ενταγµένη στο αφιέρωµα µε τίτλο «Μέρες του ‘68», που συνδιοργανώνεται από κοινού µε το Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης και το περιοδικό “Historein” και περιλαµβάνει κινηµατογραφικό αφιέρωµα (5-15.05, στο Ολύµπιον), ηµερίδα (4.06, στη Θεσσαλονίκη) και συνέδριο (56-7.06, στην Αθήνα).

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Λιµάνι - Τ.Θ. 107 59, 54110 Θεσσαλονίκη Έκθεση «Revolution I love you», Παραγωγή Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης Επιµέλεια: Maja και Reuben Fowkes ∆ιάρκεια έκθεσης: 5 Μαΐου31 Αυγούστου 2008 Χώρος: Αποθήκη Β1, Λιµάνι Θεσσαλονίκης Ωρες λειτουργίας: ∆ευτέρα - Παρασκευή 09:00-21:00, Σάββατο - Κυριακή 10:00-22:00 Εκπαιδευτικά προγράµµατα Προγραµµατισµένες ξεναγήσεις σε οµάδες κοινού (∆όµνα Γούναρη, Τ: 2310 546683) Ξεναγήσεις ανοιχτές στο κοινό κάθε Κυριακή στις 12:00 και 13:00 Πληροφορίες για το κοινό Κ.Σ.Τ.Θ..: 2310 546683 & 2310 593270 www.cact.gr info@cact.gr cact@otenet.gr Γραφείο Τύπου Κ.Μ.Σ.Τ. Γιώτα Σωτηροπούλου κιν. 6972336261 Τ.2310589152, Φ.2310589210 press@ greekstatemuseum. com

28 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Στο πλαίσιο στο έκθεσης έχει διοργανωθεί µια σειρά παράλληλων δράσεων. 1) 31 Μαΐου: διατεχνικό δρώµενο µε τίτλο «Χωρικά +» που επιµελήθηκε σκηνοθετικά και εικαστικά ο ζωγράφος Σταύρος Παναγιωτάκης, βασισµένο στην ποιητική σύνθεση του Σταύρου Ζαφειρίου «Χωρικά». Σε συνδυασµό και µε την 5η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης και µε τη συνεργασία των εκδόσεων «ΝΕΦΕΛΗ», το δρώµενο θα παρουσιαστεί το Σάββατο 31 Μαΐου 2008 και ώρα 21.30, στον εκθεσιακό χώρο του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, στην Αποθήκη Β1 στο Λιµάνι της Θεσσαλονίκης. Μέσα στο εικαστικό περιβάλλον της έκθεσης «Revolution I Love You», η παράσταση περιλαµβάνει ανάγνωση ποιηµάτων από τα «Χωρικά», εικαστική εγκατάσταση και προβολή video (δηµιουργίες του Σταύρου Παναγιωτάκη) µε θέµατα αντληµένα από τα ποιήµατα, χορευτική κίνηση, αυτοσχεδιασµούς και πρωτότυπες µουσικές συνθέσεις. Λειτουργικά ενσωµατωµένα στη ροή των ποιηµάτων, θα ακουστούν αποσπάσµατα από κείµενα γραµµένα για τον γαλλικό Μάη του ’68 και για την κοινωνία του θεάµατος. Τα ποιήµατα θα διαβάσουν οι ηθοποιοί Αλεξάνδρα Καζάζου και Ιεροκλής Μιχαηλίδης, καθώς και ο Σταύρος Ζαφειρίου. Η ανάγνωση των αποσπασµάτων για τον Μάη του ’68 θα γίνει από τον συγγραφέα-δηµοσιογράφο Ηλία Κουτσούκο. Οι µουσικές συνθέσεις ανήκουν και θα εκτελεστούν από τον Περικλή Δουβίτσα, ενώ κλαρίνο θα παίξει ο τροµπετίστας Ηλίας Γκίρµπας. Θα χορέψουν η Μαρία Τσιτρούδη και η Δέσποινα Καπουλίτσα. 2) 4 Ιουνίου, 19:00, Αποθήκη Β1, Λιµάνι.: Ηµερίδα για τον αντίκτυπο του 1968 στην κουλτούρα, την ιδεολογία, τα κοινωνικά κινήµατα και την τέχνη. Στο πλαίσιο του συνεδρίου «Τα Χρόνια της Ουτοπίας: κοινωνικά κινήµατα και θεωρητικές αναζητήσεις σαράντα χρόνια µετά το 1968» που θα πραγµατοποιηθεί στο Πανεπιστήµιο Αθηνών 5- 7 Ιουνίου, θα οργανωθεί προσυνεδριακή συζήτηση για τον αντίκτυπο του 1968 στην κουλτούρα, την ιδεολογία, τα κοινωνικά κινήµατα και την τέχνη την Τετάρτη 4 Ιουνίου Συζητούν η Marilyn

Young ( New York University), ο Zeese Papanikolas (San Fransisco Art Institute), ο Πολυµέρης Βόγλης (Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας), ο Κωστής Κορνέτης (Brown University) και η Συραγώ Τσιάρα (Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης). Συντονίζει ο Αντώνης Λιάκος (Πανεπιστήµιο Αθηνών). 3) Τετάρτη 11 Ιουνίου, 20:00 µ.µ., Αποθήκη Β1, Λιµάνι: Οµιλία Απόστολου Καλφόπουλου ( Ο αρχιτέκτονας και διδάσκων στο Τµήµα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ. και του Π.Θ., Απόστολος Καλφόπουλος θα µιλήσει µε θέµα «Πόλεις αυξηµένες» (Independent Group, Cobra, Provo, Λετριστές, Καταστασιακοί...). «Η παρουσίαση αφορά σε ένα ιδιότυπο αστερισµό θεωριών και χωρικών πρακτικών, που αναδύθηκαν στις δεκαετίες του 50 και του 60 στο Λονδίνο, στο Άµστερνταµ, στην Κοπεγχάγη και στο Παρίσι και στόχευσαν σε µία κριτική ανακατάληψη της πόλης. θα επικεντρωθεί µεταξύ άλλων στην ανάδειξη, από το Independent Group, των µεταβλητών ποιοτήτων της πόλης και των εφήµερων εµφανίσεων των γιορτών ως συστατικών στοιχείών του αρχιτεκτονικού σχεδιασµού και της εικαστικής δηµιουργίας· στις ψυχογεωγραφικές χαρτογραφήσεις των Λετριστών και των Καταστασιακών και στις πειραµατικές τους περιπλανήσεις µέσα από ποικίλες ατµόσφαιρες της πόλης· στο κίνηµα των Provo που συνδύασε την εικαστική δηµιουργία και τον πολιτικό ακτιβισµό µέσα από τη συνεχή παραγωγή δράσεων· στη Νέα Βαβυλώνα του Constant, στις στιγµιαίες πόλεις των Archigram, και στα κολάζ των Superstudio, που επικέντρωσαν στους «περίγυρους» και στις «ατµόσφαιρες», και ανέδειξαν το νοµαδισµό ως καταστατική συνθήκη µιας νέας κατοίκησης της πόλης.» Η είσοδος στις παράλληλες δράσεις θα είναι ελεύθερη για το κοινό. Χορηγοί επικοινωνίας: ΕΡΤ / ΕΡΤ3 / ERT WORLD / ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 90,9FM/ 95,8 FM / NET 105,8FM

29 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Εργαστήριο Χαρακτικής της Σ.Κ.Τ του Α.Π.Θ.

1997-2007. Δέκα χρόνια λειτουργίας

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα όσο και πλούσια έκθεση χαρακτικής µε έργα σπουδαστών αλλά και αποφοίτων του Εργαστηρίου Χαρακτικής της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., από τη δεκάχρονη έως τώρα λειτουργία του, παρουσιάστηκε από τις 13 Μαρτίου έως τις 6 Απριλίου 2008 στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύµατος Εθνικής Τραπέζης (Βασ. Όλγας 108). Την έκθεση οργάνωσαν το Εργαστήριο Χαρακτικής του Τµήµατος Εικαστικών και Εφαρµοσµένων Τεχνών, της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. και το Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τραπέζης, καθώς συµπληρώθηκαν ήδη δέκα χρόνια συνεχούς εκπαιδευτικής διαδικασίας µε δασκάλους τους Ξενή Σαχίνη και Μανόλη Γιανναδάκη, αναπληρωτές καθηγητές που εργάζονται µε ξεχωριστές εκπαιδευτικές οµάδες, µε τη διακριτική ευχέρεια επιλογής εκ µέρους των σπουδαστών. Μέσα σ’ ένα πανεπιστηµιακό τµήµα του Α.Π.Θ. που προσµετράει µόλις 22 χρόνια ζωής, τα δέκα χρόνια λειτουργίας ενός εργαστηρίου σηµατοδοτούν έναν κύκλο δηµιουργικών δραστηριοτήτων, που η συνειδητοποίησή τους διαµορφώνει το παρόν

και την εξέλιξή του. Η έκθεση περιλαµβάνει ένα πλήθος µελετών και προτάσεων των σπουδαστών, µαυρόασπρα ή χρωµατικά χαρακτικά µονότυπα ή αντίτυπα, που έχουν παραχθεί µε τεχνικές της ανάγλυφης φόρµας χάραξης (ξυλογραφία, χάραξη σε λινόλεουµ, ή σε ειδικές πλάκες προκατασκευασµένης ξύλινης επιφάνειας M.D.F.) και της βαθιάς φόρµας χάραξης πάνω σε µεταλλικές πλάκες χαλκού ή τσίγκου (ξηρή χάραξη, οξυγραφίες µε όλες τις τεχνικές, όπως γραµµικές διατυπώσεις, τεχνικές της άκουατίντα, της ζάχαρης, του µαλακού βερνικιού). Επίσης, µικτές εν γένει τεχνικές αλλά και λιθογραφίες σε πέτρα ή σε ειδικούς τσίγκους αλουµινίου, πειραµατισµοί σε άλλα υλικά όπως πλεξιγκλάς, κολλαγραφίες, δηλαδή διάφορα υλικά που διαµορφώνονται µε συνδετικό υλικό την κόλλα, σε «σώµα» - µήτρα. Τέλος, οι σπουδαστές χρησιµοποιούν και τη σύγχρονη τεχνολογία (υπολογιστές) για τις τεχνικές της φωτοχάραξης σε ειδικούς φωτοπολυµερικούς τσίγκους και για τις ηλεκτρονικές εκτυπώσεις. Με τα αντιπροσωπευτικά αυτά έργα σπουδαστών που άλλοι επέλεξαν την χαρακτική ως κύριο άξονα των σπουδών τους και άλ-

λοι απλώς παρακολούθησαν µια σειρά µαθηµάτων για µία χρονική περίοδο, όπως και µε έργα των αποφοίτων του Εργαστηρίου, επιτυγχάνεται µία πολύπλευρη παρουσίαση της δράσης του. Ο Μανόλης Γιανναδάκης αναφέρει σε κείµενό του στο φυλλάδιο που συνοδεύει την έκθεση: «Το Εργαστήριο είναι µία µικρή κοινωνία αλληλεπίδρασης διδασκόντων και διδασκοµένων, που έχει ως άξονα και στόχο τη γνώση αλλά και την ανάπτυξη δεξιοτήτων σε µία συγκεκριµένη «γλώσσα» των εικαστικών τεχνών, στους χειρισµούς της φόρµας και στη µελέτη ανάλυσης και ανασύνθεσης θεωρητικών ζητηµάτων της χαρακτικής, συγχρόνως µε την συναίσθηση της πραγµατικότητας της σύγχρονης Τέχνης και την παρακολούθηση των εξελίξεών της γενικότερα... Η εµπειρία του Εργαστηρίου µέσα στον πενταετή κύκλο σπουδών είναι ανεπανάληπτη ευκαιρία για τον καθένα να αναπτύξει, πέρα από το προσωπικό του έργο, την άµιλλα, τη συµµετοχή, τη συνεργασία, τον δηµιουργικό διάλογο στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής οµάδας, ώστε να διαµορφωθεί ένα διακριτό στίγµα στο σύγχρονο εικαστι-

30 κό τοπίο. Όλα αυτά επιτυγχάνονται κυρίως µε τα προγράµµατα των διδασκόντων τόσο στη βασική εκπαίδευση των τεχνικών δυνατοτήτων της Χαρακτικής όσο και µε τα ειδικά σεµινάρια, µε τις εκπαιδευτικές εξορµήσεις, µε τις επαφές, τις παρουσιάσεις των καλλιτεχνικών εργασιών καλεσµένων που προέρχονται από αντίστοιχα ιδρύµατα του εξωτερικού (προγράµµατα Έρασµος - Σωκράτης ή διµερείς σχέσεις συνεργασιών µε άλλα ιδρύµατα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης)».

Ο Ξενής Σαχίνης σηµειώνει: «Θέλω να πιστεύω ότι στις Σχολές Καλών Τεχνών πρέπει να διδάσκουµε αντίληψη και στάση ζωής που θα γεννήσει αργότερα ενδιαφέρουσα τέχνη. Η χαρακτική για πολύ καιρό έπαιξε έναν αναπαραγωγικό ρόλο, βοηθώντας µε τις τεχνικές της τη ζωγραφική να πολλαπλασιάσει τις εικόνες που δηµιουργήθηκαν µέσω της λειτουργίας της. Έτσι είχε µείνει µακριά από την πλαστική έρευνα εφόσον είχε περιορισµένο αντικειµενικό σκοπό. Τώρα όµως, εδώ και έναν σχεδόν αιώνα, έχει απαλλαχθεί από αυτό το βρόγχο και

δίνει τις δικές της λύσεις και προτάσεις σε προβλήµατα που αφορούν την εικαστική σκέψη γενικότερα και όχι µόνο την ίδια. Ένα βήµα που βοήθησε προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν η έρευνα που έγινε µε προσοχή και µε εργαλεία τις εγγενείς εικαστικές συνθετικές δυνάµεις της χαρακτικής αλλά και των τυπωµάτων. Παλαιότερα, χαράσσοντας, ετοιµάζαµε τη µήτρα που θα µας έδινε µέσω της πίεσης του χεριού ή του πιεστηρίου τα τυπωµένα αντίτυπα. Και γι’ αυτό ονοµάζαµε αυτή την τέχνη «χαρακτική», αφού για να τυπώσουµε έπρεπε να χαράξουµε πρώτα. [...] Μα ποιες είναι αυτές οι εγγενείς δυνάµεις που ανανέωσαν και έδωσαν στη χαρακτική και στα τυπώµατα τη σπουδαιότητα που τους οφείλαµε; Οι έννοιες, του αρνητικού, του θετικού, της αντιστροφής, της κάθετης προβολής, ο αισθητικός πλούτος των ποιοτήτων που βρίσκονται στα διάφορα τυπώµατα, ανάλογα µε την τεχνική που τα γέννησε, είναι κάποιες από αυτές. Το ιδιαίτερο βλέµµα του χαράκτη προς το κέντρο της γης όταν δουλεύει στο τραπέζι του που γίνεται δηµιουργική αισθητική εµµονή είναι µια άλλη. Η καταστροφή της µήτρας που γεννάει αντίτυπα ενώ η ίδια πεθαίνει καθώς τη δουλεύουµε, υποδηλώνει τον αέναο κύκλο του θανάτου που ζευγαρώνει µε τη ζωή. Η πολλαπλότητα και ο πολιτισµός που προκύπτει από την έννοια του τυπώµατος είναι µία βασική δύναµη της σηµερινής αντίληψης για την µνήµη και την λήθη. Ό,τι χαράσσουµε αντιστέκεται στη λήθη περισσότερο. Δεν είναι τυχαία η έκφραση «χαράχθηκε στη µνήµη µου». Μια άλλη ενδιαφέρουσα παράµετρος στη χαρακτική είναι η διακίνηση της οπτικής πληροφορίας και των αισθητικών προτάσεων ακόµα και πέρα από τις αίθουσες τέχνης».

31 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

32 ΑΡΘΡΑ

Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου

Μια προσωπικότητα που τοποθετεί τη γυναίκα µέσα στην ιστορία

κείµενο Κατερίνα ∆ιακουµάκου Επί πτυχίω Φοιτήτρια Θεατρολογίας του Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου

Στην παρούσα εργασία αντικείµενο µελέτης είναι η γυναικεία µορφή της Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου, την οποία συναντούµε να εµψυχώνει τους Ναυπλιώτες σε ανάγλυφο στην πλατεία Συντάγµατος µπροστά από την Τράπεζα Ελλάδος, εκεί βρισκόταν το αρχοντικό της, και το όνοµα της να ακούγεται σ’ ένα δρόµο του Ναυπλίου. Από µια σύντοµη έρευνα αντιλαµβάνεται κανείς γρήγορα ότι έχουν γραφεί κείµενα και µελέτες για την προσφορά της στη Ναυπλιακή επανάσταση εναντίον του Οθωνικού καθεστώτος, αλλά δεν έχουµε µε σαφήνεια διατυπωµένες δικές της απόψεις, παρά ελάχιστα λόγια που έφτασαν σε εµάς µέσω τρίτων. Έτσι είναι δύσκολο να ανασυνθέσουµε την δράση της αφού δεν υπάρχουν γραπτά της κείµενα ούτε για το πως η ίδια έβλεπε την προσπάθεια των γυναικών να χειραφετηθούν και πως εννοούσε η ίδια τη λέξη αυτή αλλά και ούτε σε πιο βαθµό ήταν πολιτικοποιηµένο το σώµα των Ναυπλιωτισσών. Το δείγµα γραφής της το λαµβάνουµε µέσω των πράξεων της, οι οποίες αντιδιαστέλλονται των λόγων της, που µεταφέρονται σε εµάς ως προς το ζήτηµα αυτό, για το οποίο θα γίνει λόγος παρακάτω. Πρώτον, θα µας απασχολήσουν οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες στις οποίες ζει, ενεργεί και διαµορφώνεται η προσωπικότητα της Παπαλεξοπούλου, όπως πέρασε στην ιστορία. Δεύτερον, θα προσπαθήσουµε να δούµε πως τοποθετείται η γυναίκα µέσα στην κοινωνία του Ναυπλίου το 19ου αιώνα και τι πίστευε η ίδια για τη θέση της γυναίκας στο δηµόσιο χώρο. Η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου βλέπει το φως του ήλιου στις 26 Ιουλίου του 1809 στην Πάτρα, κόρη του Αντρέα Καλαµογδάρτη και η µητέρα της από την οικογένεια Παπαδιαµαντόπουλου. Μόλις ξέ-

33 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

σπασε η επανάσταση για να προφυλαχτούν ο πατέρας της έστειλε την Καλλιόπη και τις αδερφές της Μαρία και Θεώνη στη Ζάκυνθο και από εκεί στην Αγκώνα της Ιταλίας. Η Καλλιόπη ήταν τότε δώδεκα χρονών και έµεινε περίπου δύο χρόνια. Έµαθε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά και έλαβε ευρωπαϊκή µόρφωση αλλά και ο πατέρας της είχε πλούσια βιβλιοθήκη και στην Ελλάδα λαµβάνει µόρφωση από τον Γ. Γενάδιο. Η Καλλιόπη από τη νεαρή της ηλικία αντιλαµβάνεται τις πολιτικές συνθήκες, που την µεγαλώνουν πρόωρα. Το 1826 αρραβωνιάζεται και 1828 παντρεύεται µε τον Σπύρο Παπαλεξόπουλο, ο οποίος φαίνεται ότι ήταν άνθρωπός µε προοδευτικές ιδέες: «Σέβεται τη γυναίκα και πιστεύει πως οι γυναίκες είναι ικανές να κάνουν πολλά πράγµατα στη ζωή, φτάνει οι ίδιες να το πιστέψουν». Ο σύζυγος της το 1822 είναι γενικός γραµµατέας του Υπουργείου Οικονοµικών, διοικητής Αργολιδοναυπλίας (1832), δήµαρχος Ναυπλιέων (1835-1837 και 1842-1848) και γερουσιαστής (1850). Από τη στιγµή εκείνη το σπίτι της Παπαλεξοπούλου γίνεται κέντρο πολιτικών και πνευµατικών ζυµώσεων. Η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου ήταν µια γυναίκα πολυµαθής, έξυπνη είχε γνώση πάνω σε πολλά θέµατα και έντονη προσωπικότητα, ευφράδεια, πειστικότητα, φιλελεύθερες ιδέες. Όταν το 1832 ο Σπ. Παπαλεξόπουλος γίνεται Δήµαρχος του Ναυπλίου, µπαίνει στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής η Καλλιόπη και η συµβολή της είναι µεγάλη και ακόµα µεγαλύτερη γίνεται µετά το θάνατο του συζύγου της, όταν παίρνει την πρωτοβουλία να µετέχει στα πολιτικά γεγονότα.

Την 3η Σεπτεµβρίου 1843 στέλνεται πληρεξούσιος ο Σπ. Παπαλεξόπουλος στην Αθήνα στην Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων και µαζί πηγαίνει και η Καλλιόπη και κάνει το εκεί σπίτι της κέντρο της «αγγλοφρονούσης πολιτικής µερίδος», έρχεται σε σύγκρουση µε το βαυαρικό καθεστώς, αλλά σύντοµα επιστρέφει στο Ναύπλιο. Την ευτυχία της ανατρέπει ο θάνατος των παιδιών της, στο τέλος του 1850 πεθαίνει ο Αλέξης, ο µικρότερος γιος της, ο οποίος φοιτούσε στην τρίτη τάξη του Γυµνασίου και ο πρωτότοκος γιος της ο Ναπολέων ερχόµενος από τη Γερµανία, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Στο διάστηµα αυτό πεθαίνει και ο σύζυγος της και ο πατέρας της και το 1956 αυτοκτονεί ο αδερφός της Αντώνης Καλαµογδάρτης. Συντροφιά έχει τον γιο της Επαµεινώντα και τα βιβλία που έλεγε ότι είναι οι «πισθότεροι φίλοι της» και την ενεργητικότητας της διοχετεύει στην φιλανθρωπία µέχρι το τέλος της ζωής της. Πήρε µέρος στην δηµιουργία και στη δράση διαφόρων συλλόγων, όπως ο «Σύλλογος της Νεολαίας του Ναυπλίου» αλλά συνεισέφερε και αυτόνοµα· ήταν γνωστοί στο Ναύπλιο οι «συνταξιούχοι της Παπαλεξοπούλου» µε τους οποίους µοιραζόταν την σύνταξη των 500 δρχ. που έλαβε ως χείρα γερουσιαστού προς το τέλος του 1862 . Όταν καµία φορά οι φίλοι της την συµβούλευαν να µην σπαταλάει σε ελεηµοσύνες τη σύνταξη της αυτή απαντούσε: «Τα πετεινά του ουρανού ζουν χωρίς ούτε να σπείρουν ούτε να θερίσουν και εγώ δεν θα ζήσω εως το τέλος του µηνός!» Το σαλόνι της Παπαλεξοπούλου ήταν χώρος όπου φιλοξενήθηκαν µεγάλες προσωπικότητες και έτσι την επισκέπτονταν συχνά, ας δούµε τι απάντησε σε δύο από τις επισκέπτες της: «Μετά το Παλαµήδι έρχοµαι εγώ· είµαι και εγώ ένα από τα αρχαιότερα µνηµεία του Ναυπλίου και εποµένως η επίσκεψης σας αποβαίνει υποχρεωτική». Ο Ερρίκος Μαρτέν, γάλλος ακαδηµαϊκός και ιστοριογράφος, όταν την επισκέφτηκε, της είπε «Κυρία, έρχοµαι να καταθέσω τα σέβη µου ενώπιον µιας µεγάλης Κυρίας του αιώνα µας» και του απάντησε «Πολύ πάρα πολύ µεγάλης µάλιστα, κύριε Μαρτέν· έχει εβδοµήκοντα ήδη έτη περασµένα...». Φαίνεται πως εκτός από όλα τα άλλα προτερήµατα της είχε ένα ιδιαίτερο χιούµορ. Το 1858 το Ναύπλιο γίνεται αντιοθωνική εστία και η Καλλιόπη γί-

34 νεται ο συνδετικός κρίκος ανάµεσα στην Αθήνα και στο Ναύπλιο, βοηθοί της σ’ αυτή την προσπάθεια γίνονται εκτός των άλλων και οι γυναίκες του Ναυπλίου. Η συνοµωσία γίνεται αντιληπτή και στις 18-19 Μαρτίου 1862 γίνεται η κατάληψη του Ναυπλίου υπό τον υποστράτηγο Εµµ. Χαν, ο οποίος εξαιτίας παλαιότερης γνωριµίας του µε την Παπαλεξοπούλου πριν καταστείλει την επανάσταση, της στέλνει το εξής σηµείωµα: «Ευγενεστάτη Κυρία, Φιλικώς σας συνιστώ να εγκαταλείψετε το Ναύπλιον το συντοµώτερο. Εάν παραµείνετε έστω και µιαν ηµέρα ακόµη δεν θα µπορέσω να εγγυηθώ δια την ζωήν σας. Μετά τιµής Στρατηγός Χάν» και εκείνη του απαντά «Στρατηγέ, Σας ευχαριστώ δια το ενδιαφέρον που δεικνύετε δια την ζωήν µου, λαµβάνω όµως την τιµήν να σας πληροφορήσω ότι δεν φοβούµαι ειµή µόνον τους ποντικούς Κ. Παπαλεξοπούλου». Στην συνέχεια βγαίνει στο µπαλκόνι της και απευθύνεται στους Ναυπλιώτες µε τα εξής λόγια: «Θαρρείτε· το Ναύπλιον, ως έσωσε την ανεξαρτησίαν του έθνους κατά την µεγάλην επανάστασιν, θα εξασφαλίση και ήδη τας ελευθερίας αυτού». Ο στόχος επιτυγχάνεται, µέσα σε λίγους µήνες ο Όθωνας φεύγει οριστικά από την Ελλάδα. Στις 12-13 Οκτώβριο 1862, το πλοίο «Ελλάς» φέρνει την Καλλιόπη στην Αθήνα για να την τιµήσουν και να την ράνει µε ροδοπέταλα το πλήθος κόσµου που έχει ξεχυθεί στους δρόµους για να δει τη γυναίκα που κλόνισε το θρόνο του Όθωνα. Ο Δ. Κακλαµάνος περιγράφει τα εξής: «Στην Εθνική Συνέλευση από ένα θεωρείο και όρθιοι οι βουλευτές την χειροκρότησαν αρκετή ώρα. Η κυρία-Καλλιόπη ήταν η ίδια η ενσάρκωση του ακατάβλητου δηµοκρατικού πνεύµατος του ελληνικού λαού». Στο σηµείο αυτό ολοκληρώνεται η πολιτική της δράση· από το 1863 έως το 1898 που πεθαίνει δεν έχουµε καµία εµφανή αναφορά συµµετοχής της στο πολιτικό γίγνεσθαι, αποχωρεί από το προσκήνιο χωρίς να γνωρίζουµε το λόγο, παράλληλα συνεχίζει την κοινωνική της προσφορά µέσω της φιλανθρωπίας. Φαίνεται ότι κλείνει εδώ ένα κεφάλαιο της ζωής της, φαίνεται να σιωπά, αλλά δεν είναι δυνατόν να την αφήνει ασυγκίνητη το ζωντανό σώµα των Ναυπλιωτισσών που την βοήθησαν στο παρελθόν «αυτόβουλοι και ευσυνείδητες εργάτιδες κάθε κοινωνικής προόδου[...] συµµετοχή

των Ναυπλιωτιδών σε κάθε πολιτική και πνευµατική εκδήλωση της εποχής των. Τόσο κατά τη διάρκεια του αγώνα όσο και µετά τη µεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα και παρακολουθούν από κοντά τις πολιτικές ζυµώσεις και εκδηλώνουν µε διάφορους τρόπους το ενδιαφέρον τους. Αναφέρεται και ως Καλλιόπη Π. Αλεξοπούλου. Η σηµαντικότερη εκδήλωση των Ναυπλιάδων είναι η ενεργώς συµµετοχή στην Ναυπλιακή επανάσταση την 1η Φεβρουαρίου 1862[...] Το 1860 αρχίζει η κίνηση για επανάσταση και οι συναντήσεις γινόντουσαν στην οικία της χείρας Παπαλεξοπούλου. Η ΠαρασκευήΚαλλιόπη Παπαλεξοπούλου φιλοµαθής, γλωσσοµαθής, ευφράδεια και νοηµοσύνη. Λόγο ισχυρό και θάρρος, ενέπνεε ενθουσιασµό και αφοσίωση. Στη Ναυπλιακή επανάσταση περιθέλπτουν και βοηθούν ενεργά. Κινητήριος µοχλός της ενεργοποίησης αυτής ήταν η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου. Μιλούσε για συνταγµατικές ελευθερίες εν µέσω κανιονοβολισµών[...]». Σηµαντική κίνηση των γυναικών του Ναυπλίου είναι ότι ζητούν ψήφο από το 1862 και στέλνουν την εξής επιστολή «Η υποφαινόµενη µετά πολλών άλλων κυριών απεφασίσαµεν, ίνα και ηµείς εγγραφώµεν εις ιδιαίτερον επι τούτο βιβλίο προς εκλογήν Βασιλέως των Ελλήνων. Αναφέρουσα ταύτα υµίν κ. Νοµάρχα, πέπεισµαι, ότι θέλετε εγκρίνει την αίτησιν µας ταύτην ως µη απάδουσαν εις τους κείµενους νόµους. Ευπειθεστάτη Μαριγώ Μ. Μαράτου στις 27.11.1862, η οποία ήταν λογία όταν δίδεται περίπου έναν αιώνα µετά στις Ελληνίδες γυναίκες το 1952 το δικαίωµα ψήφου. Τελικά το αίτηµα τους δεν γίνεται δεκτό, όµως αυτή τους η κίνηση εκφράζει τον προβληµατισµό τους. Ένας άγνωστος ιστοριογράφος αναφέρει σχετικά: «... εν γένει δε το γυναικείον φύλλον παρατηρείται έχον µεγίστην τάσιν να εξέλθη του προορισµού του και να λάβη θέσιν επίφοβον εις τα περί ελευθερίας ζητήµατα». Από τα λόγια του ιστοριογράφου διακρίνεται ο φόβος ότι µε το να απασχολούν τις γυναίκες πολιτικά ζητήµατα και συνταγµατικές ελευθερίες θα παρεκκλίνουν από τον προορισµό τους, που µέχρι τότε ήταν αποκλειστικά η φροντίδα της οικογένειας τους. Στην φροντίδα τους αυτή δεν είχαν χώρο οι άλλες σκέψεις, όπως η πολιτική, διότι θα αλλοίωναν την γυναικεία τους φύση αν ασχολούνταν µε ανδρικές υποθέσεις. Όµως, εξαιρετικό παράδειγµα υπήρξε η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, της οποίας η γνώµη για τη γυναικεία χειραφέτηση µας µεταφέρεται από τον Μ.Γ. Λαµπρυνίδη. Παραθέτω το απόσπασµα: «Τα πάντα άλλως εφώτιζε µε λάµψιν πνεύµατος σπανίου, µε ελαφράν και άχολον ειρωνείαν, µε φιλοσκώµµονα τίνα δικτηκότητα,

35 ήτις ακράτητως εξερχέετο ιδίως κατά των γυναικών, των γυναικαρίων, ως τας αποκάλει· διότι, παράδοξον ειπείν! Αυτή, ήτις εξεπροσώπησε την χειραφεσίαν της γυναικός υπό την λαµπροτέραν αυτής όψιν... απεχθάνετο µεχρις αηδίας την ιδέα της χειραφεσίας της γυναικός, ην εθεώρει ως χαριτωµένον πλάσµα, και αν δεν ήτο τοιούτον, προωρισµένον να ποικίλη τον βίον του ανδρος και να καλλύνη τον οίκον αυτού, ουδέποτε όµως και να επιδρά επί της ζωής ή να διευθύνη αυτήν.» Αυτή την άποψη πριν την υιοθετήσουµε πρέπει να την εξετάσουµε µε προσοχή, διότι όπως αναφέρει και ο Θ. Δ. Γιαννακόπουλος για αυτά που αναφέρει ο Λαµπρυνίδης, τα οποία προφανώς τα άκουσε, δεν παραθέτει κάποια βιβλιογραφία. Αδιαµφισβήτητα η γυναίκα είναι το σύµβολο της οµορφιάς από την αρχαιότητα ως σήµερα, όµως αυτό σε καµία περίπτωση δεν σηµαίνει πως πρέπει για να υπηρετεί το ρόλο της να είναι διακοσµητικό στοιχείο του οίκου της. Εν αντιθέσει µε ότι αναφέρεται απ’ όσους την γνώρισαν ήταν λαλίστατη και πνευµατώδης. Επίσης, όπως αναφέρθηκε, ο Σπ. Παπαλεξόπουλος είχε µεγάλη δηµοτικότητα χάρη στην Καλλιόπη, οπότε µάλλον βοήθησε τον σύζυγο της µε την έντονη προσωπικότητα της και τον µεστό λόγο της. Ακόµη, µπορούµε να την χαρακτηρίσουµε πρωτοφεµινίστρια βλέποντας τις πράξεις της. Ενδεχοµένως την εποχή εκείνη δεν ήταν ξεκάθαρη η σηµασία της χειραφέτησης,

αφού ακόµα και σήµερα από ένα µεγάλο µέρος των πολιτών, τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο, είναι παρεξηγηµένη έννοια. Νοµίζω ότι η Καλλιόπη ήταν µια χειραφετηµένη γυναίκα της εποχής της, η οποία έλαβε µόρφωση, είχε την δική της προσωπικότητα και πριν και µετά το θάνατο του συζύγου της και δεν σκιάστηκε από εκείνον, αλλά στάθηκε πλάι του και τέλος µε δική της πρωτοβουλία έλαβε µέρος µε δυναµικό τρόπο στα πολιτικά πράγµατα. Επιπροσθέτως, δεν είναι τυχαίο ότι ικανοποιεί τις προσδοκίες των γυναικών του τέλους του 19ου αιώνα, όπως βλέπουµε στην «Εφηµερίδα των Κυριών» στις 13 Σεπτεµβρίου 1898 γράφεται: «Η περίπτωσις της Παπαλεξοπούλου αποδυκνύει ότι αι τόσον φηµιζόµεναι γυναικείαι ασθενείς και τρυφεραί χείρες, όχι µόνον οίκους έχουν την δύναµιν να ιδρύουν και να κατεδαφίζουν αλλά και θρόνους ισχυρούς της γης να στηρίζουν ή να καταρρίπτουν». Κλείνοντας, παρατηρούµε ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για µια πλήρη ανασύνθεση της προσωπικότητάς της, παρ’ όλα αυτά καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου αγωνίστηκε ως γυναίκα, υπήρξε µορφωµένη, ευφυής και δυναµική, δεν απαρνήθηκε τη φύση της ενεργώντας ως ισάξια πολίτης απέναντι στους άνδρες συµπολίτες της στις κρίσιµες αποφάσεις. Μας δίνει την εντύπωση ότι ήθελε οι γυναίκες να έχουν λόγο και ρόλο στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Βιβλιογραφία

• Αλέκα Μπουτζουβή - Μπάνια, «Το Ναύπλιο στα χρόνια 1828-1833», Αθήνα 1986, σελ. 110-111. • «Καλλιόπη Σπ. Παπαλεξοπούλου (1809-1898). Η Ελληνίδα µαντάµ Ρολάν», εκδ. Απόπειρα, Ναύπλιο, 1997. • Γεράσιµος Αποστολάτος, «Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου (Η φωνή της δηµοκρατίας. Το Ναύπλιο θυµάται την ηρωίδα του), εκδ. Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 2000. • Κούλα Ξηραδάκη, «Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, η γυναίκα που κλόνισε το θρόνο του Όθωνα», Αθήνα 1978. • Μιχαήλ Γ. Λαµπρυνίδης, «Η Ναυπλία», Ναύπλιο 1975, σελ. 241-263. • Δ. Κακλαµάνος, «Μια πόλη στη λογοτεχνία. Ναύπλιο» (επιµ. Θοδωρής Γκόνης), εκδ. Μεταίχµιο, Αθήνα 2004, σελ. 235-236. • Νέλη Χρονοπούλου, Μαρώ Βουγιούκα, Βασίλης Μεγαρίδης, «Οδωνυµικά του Ναυπλίου», εκδ. Δήµος Ναυπλιέων, 1994, σελ. 131-132. • Θεωδ. Δ. Γιαννακόπουλους, «Ναυπλιώτιδες», Ο βιβλιόφιλος, Ιανουάριος- Μάρτιος 1953, σελ. 5-10. • Τάκης Λάππας, « Παλιές αρχόντισσες», Αθήνα 1978, σελ. 50-53. • Ελένη Βαρίκα, «Η εξέγερση των Κυριών. Η γέννηση µιας φεµινιστικής συνείδησης στην Ελλάδα 1833-1907», εκδ. Κατάρτι, Αθήνα 2004, σελ. 192-194. • «Εφηµερίδα των Κυριών», 13 Σεπτεµβρίου 1898 • Πηγή φωτογραφίας σε ηλεκτρονική µορφή: alekos.blogspot.com/2006_12_01_archive.html • Μοναδική αναφορά γίνεται από τον Μιχαήλ Γ. Λαµπρυνίδης, «Η Ναυπλία», Ναύπλιο 1975, σελ.258. • Κούλα Ξηραδάκη, «Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, η γυναίκα που κλόνισε το θρόνο του Όθωνα», Αθήνα 1978, σελ.25. • Θεωδ. Δ. Γιαννακόπουλους, «Ναυπλιώτιδες», Ο βιβλιόφιλος, Ιανουάριος- Μάρτιος 1953,σελ. 6. • Ο Λαµπρυνίδης γράφει: «Ο οίκος της Παπαλεξοπούλου υπήρξε φυτώριο των εθνικών ιδεών και των υψηλών φρονηµάτων. Καθ’ εκάστη ενωτίζετο παρά του στόµατος της Καλλιόπης».

• Ο Λαµπρυνίδης αναφέρει: « Άµα ταις πρώταις Δηµαιρεσίες ο Σπ. Παπαλεξόπουλος εξελέγη ο πρώτος Δήµαρχος του Ναυπλίου και τοιούτος κατ’ επανάληψιν εγένετο· ως δε ο ίδιος ανωµολόγει, την µεγάλην δηµοτικότητα και εν γένει επιτυχή αυτού δράσιν κατά µέγα µέρος ώφειλεν εις την σύζυγον του Καλλιόπην », σελ. 251. • Κούλα Ξηραδάκη, «Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, η γυναίκα που κλόνισε το θρόνο του Όθωνα», Αθήνα 1978, σελ. 95. • Βλ. ενδεικτικά: Λαµπρυνίδη και Νέλη Χρονοπούλου, Μαρώ Βουγιούκα, Βασίλης Μεγαρίδης, «Οδωνυµικά του Ναυπλίου», εκδ. Δήµος Ναυπλιέων, 1994, σελ. 132. • Την είχε ζητήσει και είχε δικαίωµα να την πάρει αλλά ο Όθωνας την είχε αρνηθεί. • Βλ. Λαµπρυνίδη, σελ.252. • ο.π. σελ.251. • Βλ. ο.π. σελ.255. • Περιγράφεται µε πληρότητα το γεγονός στο δηµοσίευµα του Α.Ν. Πετσάλη, «Η υποδοχή της Κυρά Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου εις Αθήνας» από το ηµερολόγιο του Κ.Φ. Σκόκου 1917. Περισσότερα τοιχεία λαµβάνουµε από το ηµερολόγιο του ίδιου το 1904. • Απόσπασµα από το Δ. Κακλαµάνος, «Ένα πανόραµα της Ελλάδας στο Ναύπλιον», µτφρ. Σ. Καρούζου, εκδ. Εµπορική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1979 παρατίθεται στο βιβλίο «Μια πόλη στη λογοτεχνία. Ναύπλιο» (επιµ. Θοδωρής Γκόνης), εκδ. Μεταίχµιο, Αθήνα 2004, σελ. 236. • Θεωδ. Δ. Γιαννακόπουλους, «Ναυπλιώτιδες», Ο βιβλιόφιλος, Ιανουάριος- Μάρτιος 1953,σελ. 5-10. Η υπογράµµιση δική µου. • Βλ. ο.π., σελ. 9. • Κούλα Ξηραδάκη, «Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, η γυναίκα που κλόνισε το θρόνο του Όθωνα», Αθήνα 1978, σελ. 109. • Μιχαήλ Γ. Λαµπρυνίδης, «Η Ναυπλία», Ναύπλιο 1975, σελ. 258. • Θεωδ. Δ. Γιαννακόπουλους στην υποσηµείωση 4, «Ναυπλιώτιδες», Ο βιβλιόφιλος, Ιανουάριος- Μάρτιος 1953, σελ. 7.

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

36 36 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

10ο ∆ιεθνές Πανόραµα - ∆ιεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφου της Πάτρας

Πρόσκληση για συµµετοχή

Η οργανωτική επιτροπή του 10ου Διεθνούς Πανοράµατος – Διεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφου της Πάτρας ξεκινά τη περίοδο για τη υποβολή των συµµετεχόντων σκηνοθετών, επίσηµα, µιας και µέχρι τώρα έχουν δηλώσει συµµετοχή 99 σκηνοθέτες από 27 χώρες, δείγµα ότι και φέτος θα ξεπεράσει κάθε ρεκόρ συµµετοχών. Στο πλαίσιο της διοργάνωσης του προσεχούς Πανοράµατος, το οποίο θα διεξαχθεί από τις 21 έως 30 Σεπτεµβρίου του 2008, η Οργανωτική Επιτροπή καλεί κάθε ανεξάρτητο δηµιουργό, που ενδιαφέρεται να προβάλλει το έργο του.

θα υπάρχει και ξεχωριστή κατηγορία για ταινίες video dance, mobile ταινίες καθώς και ξεχωριστή ενότητα µε ντοκιµαντέρ που προβάλουν οικολογικά θέµατα, µιας και είναι παρά πολλοί οι σκηνοθέτες που το έχουν ζητήσει. Να σηµειωθεί ότι είναι ξεχωριστά το Ελληνικό και το Διεθνές διαγωνιστικό τµήµα. Με την ευκαιρία που το 2008 έχει κηρυχθεί ως Έτος Πολυπολιτισµικοτητας το Διεθνές Πανόραµα Νέων θα αποτελέσει «...µια γιορτή πολυπολιτισµικότητας και διαλόγου...» έτσι το πρόγραµµα θα χωρίζεται στις εξής ενότητες: «Κινηµατογράφος, ειρήνης τέχνη», «Στα πέρατα της γης», «Βαλκανική γειτονιά», «Έλληνες, πολίτες του κόσµου», «Περιδιαβαίνοντας την Ευρώπη», «Ελληνικό Πανόραµα», «Γέφυρες Μεσογείου», «Ματιές στην Ανατολή», «Έρωτας, εµπρηστής ψυχών».

Υποβολή αιτήσεων έως 15 Ιουλίου 2008 Η συµµετοχή µπορεί να κατατεθεί µέσω της ηλεκτρονικής σελίδας του Πανοράµατος www.independent.gr Πληροφορίες στο τηλ. 2610426779 ή στο e-mail info@independent.gr.

Προϋποθέσεις συµµετοχής. α) Ντοκιµαντέρ µέχρι 60’ λεπτά β) Οι ταινίες να έχουν πραγµατοποιηθεί µέσα στα τελευταία χρόνια 20062008. γ) Η ταινία να είναι η1η ταινία ή 2η του σκηνοθέτη. δ) Διάρκεια των µεγάλου µήκους µέχρι από 60’ µέχρι 90’ ε) Διάρκεια µικρού µήκους µέχρι 25’ λεπτά ζ) Οι ταινίες προαιρετικά να είναι υποτιτλισµένες στα Αγγλικά η) Φορµά DVD. θ) Για animation, video art και πειραµατικές ταινίες δεν υπάρχει κανένας περιορισµός διάρκειας.

Θα περιλαµβάνονται οι εξής κατηγορίες: µεγάλου και µικρού µήκους ταινίες, ντοκιµαντέρ, animation, video art, video clip, και από φέτος

Από φέτος καθιερώνονται και οι εξής διακρίσεις για το ελληνικό τµήµα, µε σκοπό την υποστήριξη της ελληνικής παραγωγής: διάκριση για τη µουσική της ταινίας, για την ταινία µε οικολογικό περιεχόµενο, για την ταινία µε ευαίσθητο κοινωνικό µήνυµα, για την καλύτερη lgbt ταινία και τέλος η ειδική διάκριση «ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ» για την ποιητικότητα της ταινίας. Και φέτος το Πανεπιστήµιο Πατρών θα δώσει βραβείο για την καλύτερη ταινία µε αντιρατσιστικό περιεχόµενο. Έχοντας συµπληρώσει δέκα συνεχή χρόνια δηµιουργικής πορείας το Διεθνές Πανόραµα παραµένει ένα κινηµατογραφικό φεστιβάλ χωρίς προκριµατική επιτροπή, χωρίς λογοκρισία και έλεγχο, και συνάµα διαγωνιστικό, φιλοδοξώντας να αναδειχθεί ένα µωσαϊκό από εικόνες που ευνοούν την πολυσυνθετικότητα και τη διαφορετικότητα. Το περσινό 9ο Διεθνές Πανόραµα µε την προβολή 217 ταινιών από 56 χώρες απέδειξε πως λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος πολιτισµών αλλά και παρουσίασης νέων τάσεων στην 7η τέχνη.

Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης

«Μέρες του ‘68» Σαράντα χρόνια κλείνουν φέτος από τον εκρηκτικό Μάη του ’68, τις µέρες που επιχείρησαν να αλλάξουν τον κόσµο διαµορφώνοντας, σε µεγάλο βαθµό, το σύγχρονο παγκόσµιο πολιτικο-κοινωνικό χάρτη. Με αφορµή αυτή την επέτειο και µε διάθεση όχι τόσο αποτίµησης της εξέγερσης του ’68, όσο νοηµατοδότησής της, το Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της ετήσιας δραστηριότητάς του, συνεργάζεται µε το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και το περιοδικό «Ιστορείν», σε ένα εκτενές, πολύπλευρο αφιέρωµα στο Μάη του ’68, µε γενικό τίτλο «Μέρες του ‘68», το οποίο περιλαµβάνει προβολές ταινιών (Θεσσαλονίκη, 5 - 15 Μαΐου 2008), εικαστική έκθεση (Θεσσαλονίκη, 5 Μαΐου - 12 Ιουνίου 2008) και διεθνές συνέδριο (Θεσσαλονίκη, 4 Ιουνίου - Αθήνα, 5 - 7 Ιουνίου 2008). Γυρισµένες πριν, κατά τη διάρκεια ή και µετά το ’68, οι 10 ταινίες του αφιερώµατος αντανακλούν µε τον πλέον αντιπροσωπευτικό τρόπο το πνευµατικό, καλλιτεχνικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο που τροφοδότησε και πυροδότησε το επαναστατικό κίνηµα της περιόδου και προσφέρουν στο θεατή όχι µόνο µια γλαφυρή τοιχογραφία της εποχής, αλλά και το πιστό ψυχογράφηµα µιας γενιάς που δοκιµάζοντας τα πάντα, από τον ακτιβισµό και τα ναρκωτικά ως τον ελεύθερο έρωτα, προσπάθησε να αλλάξει τον κόσµο. Σύσσωµη η κουλτούρα των Sixties και το πνεύµα των εξεγέρσεων του ’68 παρελαύνει µέσα από τις κινηµατογραφικές εικόνες του αφιερώµατος. Το Λονδίνο της Carnaby Street, η µποέµικη αριστερή όχθη του Παρισιού, οι αµερικανοί χίπις, οι εξεγερµένοι φοιτητές του Κολούµπια και του Μπέρκλεϊ, η ανατρεπτική διάθεση απέναντι στα κοµµουνιστικά καθεστώτα και η σεξουαλική επανάσταση καταγράφονται στο σελιλόιντ, αποτελώντας ντοκουµέντα µιας εποχής όπου όλα άλλαζαν και όλα έµοιαζαν δυνατά. Πιο αναλυτικά, οι εκδηλώσεις που θα πραγµατοποιηθούν στο πλαίσιο του αφιερώµατος στο Μάη του ’68, έχουν ως εξής: ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ «40 ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΗ ΤΟΥ ‘68» Θεσσαλονίκη, 5-15 Μαΐου Ο κινηµατογράφος, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη µορφή τέχνης, πέρα από την καθαρά ψυχαγωγική του διάσταση, λειτουργεί ως ένας παγκόσµιος κώδικας επικοινωνίας, µεταφοράς αλλά και επεξεργασίας εµπειριών, ως ένα µέσο κοινωνικού προβληµατισµού και πολιτικής συνειδητοποίησης. Αυτήν ακριβώς τη διάσταση της κινηµατογραφικής τέχνης φιλοδοξεί να προβάλει το αφιέρωµα του Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης στις µέρες του ’68 µε τίτλο «40 έτη φωτός από το Μάη του ’68».

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008 ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ: • Πριν από την επανάσταση / Prima della rivoluzione Ιταλία, 1964 • Σκηνοθεσία: Bernardo Bertolucci • Οι έρωτες µιας ξανθιάς / Lasky Jedne Plavovlasky Τσεχοσλ.οβακία, 1965 • Σκηνοθεσία: M. Forman • Είµαι περίεργη: Κίτρινη / Jag Ar Nyﬁken-En Film I Gult Σουηδία, 1967 • Σκηνοθεσία-Σενάριο: Vilgot Sjoman • Η Κινέζα / La Chinoise • Γαλλία, 1967 • Σκηνοθεσία- Σενάριο: Jean-Luc Godard • Εάν / If... • Μ. Βρετανία, 1968 • Σκηνοθεσία: Lindsay Anderson • Τα γουρουνίσια χρόνια /In The Year of The Pig (ντοκ.) Η.Π.Α., 1968 • Σκηνοθεσία-Σενάριο: Emile de Antonio • Woodstock (ντοκ.) • H.Π.Α., 1970 • Σκηνοθεσία: Michael Wadleigh • Zabriskie point • Η.Π.Α., 1970 • Σκηνοθεσία: Μichelangelo Antonioni • Το βάθος τ’ ουρανού είναι κόκκινο / Le Fond De l’Air Est Rouge (ντοκ.) Γαλλία, 1977 • Σκηνοθεσία - Σενάριο: Chris Marker • Ο Μιλού το Μάη /Milou En Mai • Γαλλία, 1990 • Σκηνοθεσία: Louis Malle ∆ΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ «ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΟΥΤΟΠΙΑΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1968» Θεσσαλονίκη 4 Ιουνίου • Αθήνα 5-7 Ιουνίου Ο Μάης του ’68 στο Παρίσι, η Άνοιξη της Πράγας, οι φοιτητικές διαδηλώσεις στα αµερικανικά πανεπιστήµια, το κίνηµα ενάντια στον πόλεµο στο Βιετνάµ, οι αντιδικτατορικοί αγώνες στη Νότια Ευρώπη συνιστούν σηµεία καµπής στη σύγχρονη ιστορία τόσο για τις κοινωνικές-πολιτικές εξελίξεις που δροµολόγησαν όσο και για τις θεωρητικές προτάσεις που επεξεργάστηκαν. To 1968 χαρακτηρίστηκε από την εµφάνιση νέων κοινωνικών υποκειµένων, τα οποία µε το λόγο και τις πρακτικές τους αµφισβήτησαν τις παλαιές θεωρίες και ιδεολογίες. Το διεθνές συνέδριο του περιοδικού «Ιστορείν» µε τίτλο Τα χρόνια της ουτοπίας: Κοινωνικά κινήµατα και θεωρητικές αναζητήσεις σαράντα χρόνια µετά το 1968 έχει ως στόχο να προκαλέσει τη συζήτηση και τον προβληµατισµό τόσο για τη δυναµική των κοινωνικών κινηµάτων που αναπτύχθηκαν τότε, όσο και για την επίδρασή τους στη θεωρία σήµερα. Ο διεθνής διάλογος επιστηµόνων από διαφορετικά γνωστικά πεδία θα αποτελέσει το έναυσµα για να ξανασκεφτούµε και να επανεκτιµήσουµε την πολυεπίπεδη επίδραση του 1968 στη σύγχρονη κοινωνία και θεωρία. Οι εκδηλώσεις του συνεδρίου θα ανοίξουν µε µια προσυνεδριακή ηµερίδα που θα πραγµατοποιηθεί στις 4 Ιουνίου, στη Θεσσαλονίκη, στην Αποθήκη Β1 του Λιµανιού, ενώ η επίσηµη έναρξη του τριήµερου συνεδρίου στην Αθήνα, που θα φιλοξενηθεί από τις 5 έως τις 7 Ιουνίου στο Μέγαρο Δρακοπούλου, θα γίνει µε προβολή της ταινίας Ο Μιλού το Μάη και συζήτηση πάνω στο θέµα «Κινηµατογράφος και ‘68».

38 ΠΟΙΗΣΗ

Πολιτικός Λόγος και Μετάφραση

στο Αγγλικό Τµήµα του Πανεπιστηµίου Αθηνών

Καθηγήτρια κ. Αναστασία Παπακωνσταντίνου Κείµενα Οµάδα Τελειοφοίτων Φοιτητών Αγγλικού Τµήµατος Επιµέλεια Δρ. Αργυρός Πρωτοπαπάς

Το µάθηµα Πολιτικός Λόγος και Μετάφραση στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των τελειοφοίτων φοιτητών και φοιτητριών του ογδόου εξαµήνου στη σωστή χρήση του πολιτικού λόγου, στα πλαίσια της ευρύτερης κατάρτισής τους στην µετάφραση. Είναι µάθηµα επιλογής και προσφέρει απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες, που τους καθιστούν ικανούς να µεταφράζουν πολιτικά κείµενα, να τα αναλύουν και να είναι σε θέση, τελικά, να γράφουν πολιτικά κείµενα οι ίδιοι, αντιλαµβανόµενοι τις διάφορες πλευρές του πολιτικού λόγου και τη χρήση της γλώσσας της πολιτικής. Η προσφορά της δυνατότητας επιλογής του µαθήµατος µόνον στους φοιτητές του τελευταίου εξαµήνου προπτυχιακών σπουδών, βασίζεται στο γεγονός ότι οι φοιτητές θα πρέπει να είναι ήδη αρκετά ώριµοι και γνώστες των κύριων µεταφραστικών αρχών και µεθόδων, αλλά και να έχουν αναπτύξει και εκδηλώσει έντονο και ουσιαστικό ενδιαφέρον για τον πολιτικό λόγο. Η προσέγγιση των ποικίλων πτυχών του µαθήµατος καλύπτεται από α) τρίωρη εβδοµαδιαία διδασκαλία β) επιπρόσθετες διαλέξεις από ειδικούς στο χώρο της πολιτικής και του πολιτισµού και επισκέπτες οµιλητές γ) προφορικές και προγραµµατισµένες αναπτύξεις συγκεκριµένων θεµάτων στην τάξη από τους φοιτητές δ) εµπεριστατωµένη ανάλυση και συζήτηση πάνω σε πολιτικά κείµενα που παρέχονται έντυπα στους φοιτητές σε κάθε εβδοµαδιαία διδασκαλία και στην οποία βασίζεται η πρακτική άσκηση στην τάξη ε) την ανάγνωση του βασικού επιστηµονικού συγγράµµατος του Paul Chilton

Analysing Political Discourse (London and N. York: Routledge, 2004) και σχετικής παρεχόµενης λεπτοµερούς βιβλιογραφίας, που περιλαµβάνει και το έκτο και τελευταίο κεφάλαιο “Translating Political Discourse” από το βιβλίο της καθηγήτριας κ. Α. Παπακωνσταντίνου Translemics: A Coursebook on Translation Studies (Athens: Hestia, 2004). Επιδιώκεται, επίσης, η αναζήτηση πηγών πληροφόρησης στο διαδίκτυο, ενώ ενθαρρύνεται η ενασχόληση των φοιτητών και φοιτητριών µε εποπτευόµενες εργασίες και, γενικότερα, η αυτόνοµη µάθηση. Η αξιολόγηση της αποκτηθείσας γνώσης στηρίζεται σε ενδιάµεσο τεστ, στην τελική γραπτή εξέταση, στις προφορικές εργασίες, τη συµβολή των φοιτητών στην ανάπτυξη των τιθεµένων στην τάξη θεµάτων, όπως και στις γραπτές εβδοµαδιαίες εργασίες τους, που αποτελούν, κατά ένα µεγάλο µέρος, λεπτοµερείς αναφορές σχετικές µε την ανάπτυξη των θεµάτων των επισκεπτών οµιλητών που παρακολούθησαν. Τέλος, προβλέπεται αξιολόγηση του µαθήµατος από τους φοιτητές και τις φοιτήτριες µε τη συµπλήρωση ειδικού ερωτηµατολογίου ανωνύµως. Τα κείµενα των φοιτητών και φοιτητριών που ακολουθούν, βασίζονται στις ανωτέρω γραπτές εβδοµαδιαίες τους εργασίες, οι οποίες αξιολογήθηκαν από την υποψηφία Διδάκτορα κ. Μαρία Πυργέρου, υπό την γενικότερη εποπτεία της καθηγήτριας κ. Αναστασίας Παπακωνσταντίνου . Θέµατα όπως η πολιτική και οι πολιτικοί, οι διαφορετικές κοµµατικές εκφράσεις των έργων και του λόγου των πολιτικών προσωπικοτήτων, η έκφραση της «αλήθειας» και της «αναλήθειας», οι εκλογές,

39 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

τα σλόγκαν, οι πολιτισµικές διαφορές, όπως αυτές αναδύονται µέσα από τα πολιτικά λεγόµενα και γραφόµενα, αποτελούν τον πυρήνα της θεωρητικής συζήτησης, µε ζητούµενο την επανάκτηση των αξιών και την κριτική προσέγγιση τόσο των αυθεντικών κειµένων όσο και των µεταφράσεών τους. Μεταφράζονται κείµενα σύγχρονων Ελλήνων, Αµερικανών και Βρετανών πολιτικών όλων των πολιτικών τάσεων, όπως των Tony Blair, Eleanor Roosevelt, Noam Chomsky, Bill Clinton και των Γεώργιου-Αλέξανδρου Μαγκάκη, Κωνσταντίνου Τσάτσου, Ξενοφώντος Ζολώτα, Θανάση Παπαρήγα και Άννας Διαµαντοπούλου, καθώς και το βασικό κείµενο The Human Rights, που διαµορφώθηκε µετά τη δραµατική εµπειρία και τη λήξη του Β’ Παγκόσµιου Πόλεµου. Επίσης, το εξάµηνο αυτό, δόθηκε έµφαση και στον ποιητικό πολιτικό λόγο και τη µετάφρασή του.

Πολιτικός Λόγος και Μετάφραση: Επισκέπτες Οµιλητές Όπως ήδη αναφέρθηκε, η διδασκαλία του µαθήµατος συµπληρώνεται, σε συνδυασµό µε τις τρίωρες εβδοµαδιαίες συναντήσεις, µε την πρόσκληση, από την καθηγήτρια κ. Αναστασία Παπακωνσταντίνου διακεκριµένων επισκεπτών οµιλητών, ή τη συµµετοχή των φοιτητών σε οµιλίες και ηµερίδες σχετικού µε το µάθηµα ενδιαφέροντος. Έτσι, το εξάµηνο αυτό, οι φοιτητές είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την ανάπτυξη των σχετικών θέσεων ειδικών, οι οποίοι ανήκαν στον ευρύτερο ακαδηµαϊκό χώρο, όπως και σε εκείνον της πολιτικής και της δηµοσιογραφίας, των τεχνών και του πολιτισµού. Προσωπικότητες της Ελληνικής αλλά και διεθνούς πολιτικής και πολιτιστικής σκηνής, όπως ο Πρόεδρος της Ελληνικής Ολυµπιακής Επιτροπής κ. Σπύρος Μερκούρης, η Υπουργός Εξωτερικών κ. Ντόρα Μπακογιάννη, ο Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων και εξέχων καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου κ. Χρήστος Ροζάκης, ο Διεθνολόγος καθηγητής Στέλιος Περράκης, οι γνωστοί δηµοσιογράφοι και εκδότες Βασίλης Καρζής, Ανδρέας Σιδέρης και Γιάννης Ψαρόπουλος, και η Αµερικανίδα συγγραφέας, δηµοσιογράφος και φεµινίστρια, Nicole Itano, απέσπασαν την προσοχή και διεύρυναν σηµαντικά τους πνευµατικούς ορίζοντες και τα ενδιαφέροντα των τελειοφοίτων φοιτητών του

µαθήµατος. Από πλευράς του Αγγλικού Τµήµατος του Πανεπιστηµίου Αθηνών προσκλήθηκαν ως οµιλητές η Δρ. Αλεξάνδρα Λιανέρη, πρόσφατα Λέκτωρ στο Πανεπιστήµιο του Cambridge, η υποψηφία Δρ. Μαρία Πυργέρου, γνωστή ερευνήτρια στο χώρο των φεµινιστικών σπουδών, και ο Δρ. Αργυρός Πρωτοπαπάς, ποιητής και πρώην Λέκτωρ στο Πανεπιστήµιο του Southampton. Από τους δύο τελευταίους, µάλιστα, επικουρείτο, κατά τη διάρκεια του εξαµήνου αυτού, η καθηγήτρια κ. Αναστασία Παπακωνσταντίνου στο πολυσχιδές διδακτικό και ερευνητικό της έργο. Μαρία Κουτίβα (8ο εξάµηνο) – Την Τρίτη 17 Μαρτίου στο κτήριο «Κωστής Παλαµάς», µε πρωτοβουλία του Ελληνο-Κινεζικού Συνδέσµου, του οποίου την αντιπροεδρία κατέχει η καθηγήτρια κ. Αναστασία Παπακωνσταντίνου, και µε την ευκαιρία των επικείµενων Ολυµπιακών Αγώνων στην Κινεζική πρωτεύουσα, µίλησαν οι κ.κ. Σπύρος Μερκούρης και Βασίλης Καρζής. Ο κ. Μερκούρης στην οµιλία του ανέδειξε την συνάφεια µεταξύ, από τη µια πλευρά, του Αρχαίου Ελληνικού και Ευρωπαϊκού και, από την άλλη, του Κινεζικού πολιτισµού. Με εξαιρετική εµβρίθεια και γλαφυρότητα, και µε αφετηρία την Ελλάδα των Κλασσικών Χρόνων, ανέπτυξε το θέµα της καταγωγής της Όπερας από το Αρχαίο Δράµα για να καταλήξει στην Κινεζική παράδοση και στην περίφηµη Όπερα του Πεκίνου, παράλληλα µε την επίδειξη εντυπωσιακών διαφανειών (slides). Στη συνέχεια, ο κ. Βασίλης Καρζής, µε χαρακτηριστική παραστατικότητα, αναφέρθηκε στα 1200 χρόνια ζωής των Ολυµπιακών Αγώνων και τόνισε την ιδιαίτερη σηµασία που έχει αποκτήσει το «ευ αγωνίζεσθαι», ειδικά στις µέρες µας, που κυριαρχεί µια τάση συνεχώς και µεγαλύτερης εµπορευµατοποίησης των Αγώνων. Επίσης, τόνισε ότι οι Κινέζοι κατανοούν πλήρως την ευθύνη που έχουν αναλάβει, κατασκευάζοντας πρωτοφανούς έκτασης και ποιότητας Ολυµπιακά έργα. Επακολούθησε εκτεταµένη και εξαιρετικά διαφωτιστική συζήτηση, που συντονίστηκε από την καθηγήτρια κ. Παπακωνσταντίνου. – Την 1η Απριλίου, στο κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής, οι τελειόφοιτοι φοιτητές του µαθήµατος Πολιτικός Λόγος και Μετάφραση, παρακολούθησαν την οµιλία και την συνδυασµένη ανάγνωση ποι-

40 ΠΟΙΗΣΗ

ητικών κειµένων από τον ποιητή και ειδικό στην περίοδο του Αγγλικού Ροµαντισµού Αργυρό Πρωτοπαπά. Ο Δρ. Πρωτοπαπάς ανέπτυξε µε ενάργεια το εξαιρετικά ενδιαφέρον θέµα του ποιητικού Πολιτικού Λόγου, κυρίως στην Αγγλία των αρχών του 19ου αιώνα, µια ιστορική περίοδο που σφραγίστηκε από τον κοινωνικοπολιτικό απόηχο των κοσµοϊστορικών γεγονότων της Γαλλικής Επανάστασης. Μια εµπεριστατωµένη παρουσίαση της οµιλίας αυτής παρουσιάζεται σε άλλο σηµείο του παρόντος άρθρου. – Οι φοιτητές παρακολούθησαν την τρίτη κατά σειρά οµιλία την Τρίτη 15 Απριλίου από την Δρ. Αλεξάνδρα Λιανέρη. Το πρώτο µέρος της οµιλίας της Δρ. Λιανέρη ήταν κυρίως θεωρητικό και έθεσε θεµελιώδη ερωτήµατα για κάθε µεταφραστή, όπως «τι είναι µετάφραση» και κατά πόσο είναι εφικτή η λεγόµενη «άρτια µετάφραση». Επιδιώκοντας έναν συνεχή και ζωηρό διάλογο µε τους φοιτητές, η οµιλήτρια εισήλθε στο δεύτερο µέρος της παρουσίασής της, όπου τα προηγηθέντα θεωρητικά ερωτήµατα προσεγγίσθηκαν µε κριτική µατιά πάνω σε µεταφρασµένα κείµενα από τον ελληνικό τύπο, σχετικά µε το ακανθώδες ζήτηµα των Σκοπίων. Σε αυτό το σηµείο, έγινε πλήρως κατανοητό, ότι οι επιλογές του µεταφραστή κατά την απόδοση των επίµαχων κειµένων στην Ελληνική γλώσσα, αποτελούν σηµαντικό παράγοντα στον προσανατολισµό της κοινής γνώµης. Εποµένως, οι µεταφράσεις κειµένων πολιτικής χροιάς, κατά την Δρ. Λιανέρη, αντανακλούν όχι µόνο τη γνώση του µεταφραστή ή της µεταφράστριας, αλλά και το πολιτικό ήθος γενικότερα, ενώ, παράλληλα, συνιστούν µοχλούς άσκησης πολιτικής δύναµης και εξουσίας. – Λίγες µέρες αργότερα, στις 18 Απριλίου, οι φοιτητές του µαθήµατος προσκλήθηκαν να παρακολουθήσουν στη µεγάλη αίθουσα της Στοάς του Βιβλίου, την παρουσίαση του τόµου Κόσοβο. Ανατρέποντας τη Διεθνή Δικαιοπραξία: Αυτοδιάθεση και Απόσχιση Εθνοτήτων στον 21ο Αιώνα (Αθήνα: Εκδόσεις Ι. Σιδέρη, 2008). Ο τόµος αυτός, που περιέχει κείµενα µε τις απόψεις Διεθνολόγων και ειδικών επιστηµόνων, µε τη γενικότερη επιµέλεια του καθηγητή Διεθνολόγου του Παντείου Πανεπιστηµίου Στέλιου Περράκη, παρουσίασε, αρχικά, ο εκδότης Ανδρέας Σιδέρης. Κατά τις οµιλίες που ακολού-

θησαν και τη συζήτηση, που συντονίστηκε από τη γνωστή δηµοσιογράφο Κύρα Αδάµ, αναπτύχθηκαν διάφορες πτυχές του ζητήµατος. Επιφανείς οµιλητές, όπως η υπουργός Εξωτερικών κ. Ντόρα Μπακογιάννη, και οι καθηγητές Διεθνολόγοι Ροζάκης, Μπρεδήµας και Περράκης εξήγησαν τη σηµασία των εξελίξεων στο Κόσοβο σε σχέση και µε το εν εξελίξει θέµα των Σκοπίων. Η αναλυτική και σε βάθος ανατοµία του προβλήµατος, σε σχέση µε τις διάφορες υφιστάµενες σήµερα απόψεις περί αυτοδιαθέσεως λαών και µειονοτήτων, ιδιαίτερα από τον καθηγητή κ. Χρήστο Ροζάκη, Αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων, κυρίως από απόψεως αρχών και γενικής πρακτικής, ήταν πράγµατι εντυπωσιακή. Με αυτόν τον τρόπο, έγινε πλήρως κατανοητή η τοποθέτηση της υπουργού Εξωτερικών περί της στην πράξη εφαρµογής των αρχών αυτών στην συγκεκριµένη χρονική συγκυρία, η οµιλία της οποίας, σαφής και εναργής, είχε ήδη προηγηθεί. – Την Τρίτη 27 Μαΐου, προσκεκληµένη οµιλήτρια ήταν η υποψηφία Διδάκτωρ κ. Μαρία Πυργέρου, επί σειράν ετών ερευνήτρια στο χώρο των φεµινιστικών σπουδών. Αφού στο πρώτο µέρος της παρουσίασής της, µε τίτλο «A Lecture on Feminism», καθόρισε το περιεχόµενο και τα όρια του φεµινισµού, µε την περιορισµένη αλλά και ευρύτερή του έννοια, προχώρησε στην ερµηνεία των τριών ιστορικών του φάσεων: τον φιλελεύθερο (liberal: 18ος-19ος αιώνας), τον Μαρξιστικό-Σοσιαλιστικό (Marxist-Socialist: τέλος 19ου-20ος αιώνας), και τον ριζοσπαστικό φεµινισµό (radical feminism: τέλος 20ου-21ος αιώνας). Στο δεύτερο µέρος της οµιλίας της, η κ. Πυργέρου, αφού προειδοποίησε για τον κίνδυνο ενός αυτοκαταστροφικού φεµινισµού των άκρων, του τύπου «η γυναίκα ανώτερη από τον άνδρα», απάντησε στα ερωτήµατα των φοιτητών και φοιτητριών. Το είδος των ερωτήσεων, αλλά και η ευρεία συµµετοχή του φοιτητικού ακροατηρίου, σχετίζεται, αναµφίβολα, τόσο µε την σε βάθος γνώση του θέµατος από την οµιλήτρια, αλλά και την ορθότητα της διδακτικής της πρακτικής. – Οι δύο τελευταίοι επισκέπτες οµιλητές, ο σε διεθνές επίπεδο πολύ γνωστός δηµοσιογράφος και διευθυντής της εφηµερίδας Athens News Γιάννης Ψαρόπουλος, και η Αµερικανίδα συγγραφέας, δηµο-

41 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

σιογράφος και φεµινίστρια, Nicole Itano, παρουσίασαν τις απόψεις τους, πάνω σε εξαιρετικά επίκαιρα θέµατα, στους φοιτητές του µαθήµατος την Τρίτη 3 Ιουνίου 2008. Ο κ. Ψαρόπουλος ανέπτυξε τις θέσεις του για τον σηµαντικό ρόλο της δηµοσιογραφίας στην σηµερινή κοινωνική και γεωπολιτική πραγµατικότητα, και για τις διαφορές στον τρόπο διατύπωσης των ειδήσεων κυρίως µεταξύ του Ελληνικού και του ξένου τύπου. Η συχνά έµµεση διατύπωση απόψεων στη γλώσσα των ξένων εντύπων, ώστε ο αναγνώστης να οδηγηθεί µόνος του σε κάποια συµπεράσµατα, που, οπωσδήποτε, διαφέρει από την άµεση φρασεολογία µε την οποία παρουσιάζονται οι εκάστοτε απόψεις στον Ελληνικό τύπο, αλλά και οι περιορισµένες δυνατότητες αλλαγής γενικότερου κοινωνικού και πολιτικού προσανατολισµού των εφηµερίδων σε συνδυασµό µε την επιδίωξη της αντικειµενικότητας, απετέλεσαν τους βασικούς άξονες της οµιλίας του κ. Ψαρόπουλου. Στη συνέχεια, η κ. Itano ανέπτυξε τεκµηριωµένες απόψεις σχετικά µε άλλες σηµαντικές πλευρές της σηµερινής πολύ-πολιτισµικής πραγµατικότητας. Η µειονεκτική θέση των γυναικών στις παραδοσιακά ανδροκρατούµενες κοινωνίες των αναπτυσσόµενων χωρών έχουν σοβαρές επιπτώσεις, ακόµα και στην εξάπλωση της µάστιγας του AIDS σε διεθνές επίπεδο. Επίσης, η πείρα δείχνει, ότι όταν δεν λαµβάνονται υπ’ όψιν οι πολιτισµικές διαφορές, προγράµµατα που εµφανίζονται επιτυχηµένα στη Δύση, αποδεικνύονται, στην πράξη, ανεφάρµοστα και αποτυχηµένα σε άλλα πολιτισµικά περιβάλλοντα, όπως στις χώρες της Αφρικανικής Ηπείρου, τόνισε η κ. Itano1. Επακολούθησε ουσιαστική και ζωηρή συζήτηση µεταξύ των φοιτητών και των οµιλητών, η οποία, µε πρωτοβουλία της καθηγήτριας κ. Παπακωνσταντίνου, επεκτάθηκε και πέραν του συνηθισµένου ωραρίου. Δηµήτρης Κοκορόσκος (8ο εξάµηνο) Η Ευρύτερα Πολιτική Ποίηση του Ροµαντικού Ποιητή P. B. Shelley Η οµιλία του Δρ. Πρωτοπαπά, την 1η Απριλίου, ήταν χωρισµένη σε δύο µέρη. Το πρώτο µέρος ήταν αφιερωµένο στην ποίηση

του Percy Bysshe Shelley (1792-1822) και στην «επαναστατική» του γλώσσα. Ο οµιλητής µας εισήγαγε στα δύο αριστουργήµατα του Shelley, Hellas (1821) και Prometheus Unbound (1820), τα οποία φανερώνουν τα συναισθήµατα του Shelley για την ανθρώπινη ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια, και, κυρίως, την υποστήριξή του για τον αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Μέσα από το ποίηµα Hellas, η ολοζώντανη και επαναστατική φωνή του ποιητή κατάφερε να διασχίσει όλη την Ευρώπη και να ξεσηκώσει τις συνειδήσεις των Ευρωπαίων για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Στο Prometheus Unbound (Προµηθέας Λυόµενος) είναι φανερή η αποστροφή του ποιητή για την απολυταρχία του Δία και, έµµεσα, για την πολιτική κατάσταση της εποχής του. Το µεταφυσικό και φιλοσοφικό πεδίο γνώσης του Shelley είναι, πράγµατι, εκτεταµένο και εντυπωσιακό και τα ποιήµατά του χαρακτηρίζονται από ένα πραγµατικά µοναδικό δραµατικό στοιχείο. Στο ποίηµα The Mask of Anarchy (1819), ο Shelley επιχείρησε να απευθυνθεί σε ένα λιγότερο µορφωµένο κοινό για να αντιληφθούν οι απλοί άνθρωποι την πολιτική κατάσταση και να αντιδράσουν. Η «αναρχία» δηλώνει το χάος και το θάνατο, που, κατά τον Shelley, προκαλούσαν οι ίδιες οι Βρετανικές κυβερνήσεις της εποχής. Όσον αφορά την πολιτική µέσω της γλωσσικής διατύπωσης, ο οµιλητής έκανε µία σαφή διάκριση ανάµεσα στις θεωρητικές τοποθετήσεις των Edmund Burke και Thomas Paine και κατέδειξε ότι ο κοινωνικοπολιτικός προσανατολισµός των ανθρώπων και των κοινωνιών είναι άρρηκτα συνδεδεµένος µε τη γλώσσα που χρησιµοποιούν. Άλλωστε, όπως και ο τίτλος του µέρους αυτού της οµιλίας υποδηλώνει (Romantic Love, Romantic Ink, Romantic Blood), οι διατυπώσεις Romantic Love και Romantic Ink συνδέονται µέσω της γραπτής έκφρασης των συναισθηµάτων, στον πεζό και τον ποιητικό λόγο. Επίσης, µε τον όρο Romantic Blood υπονοούνται η Ελληνική, η Γαλλική, και η Αµερικανική Επανάσταση, κατά τη λεγόµενη Ροµαντική εποχή, εποµένως η αφύπνιση της Ευρώπης και της Αµερικανικής Ηπείρου, που αρχίζει µε τον διαφωτισµό και την ελευθερία γλωσσικής έκφρασης. Επίσης, είχαµε την ευκαιρία να διαβάσουµε το «Γράµµα στο Λόρδο Ellenborough», ένα ιστορικό

1. Nicole Itano, No Place to Bury the Dead: Denial, Despair, and Hope in the African AIDS Pandemic (N. York: Atria Press, 2007).

42 ΠΟΙΗΣΗ

ντοκουµέντο, αφού αντηχεί τη φωνή του, τότε, µόλις εικοσάχρονου Shelley, ενάντια στην αµφιλεγόµενη «δικαιοσύνη» της εποχής του. Ελπίδα Σχίζα (8ο εξάµηνο) Το Σονέτο του Percy Bysshe Shelley Οζυµανδίας (1818) Το σύντοµο, αλλά αριστοτεχνικά δοµηµένο, σονέτο Οζυµανδίας, είναι ένα από τα πιο γνωστά, ευρύτερα πολιτικά, έργα του Shelley, µε µεταφυσικές προεκτάσεις. Πραγµατεύεται το θέµα της ανθρώπινης µαταιοδοξίας και της οίησης για την κατοχή πολιτικής δύναµης. Όµως, η φθορά του χρόνου και η λήθη, µοιραία ισοπεδώνει τα φθαρτά και τα ανθρώπινα: όπως η ωχρή, απέραντη άµµος σκεπάζει για πάντα τον θρυµµατισµένο, πλέον, κολοσσιαίο ανδριάντα του αυταρχικού Άνακτα Οζυµανδία. Η ειρωνεία και η θυµηδία αποτελούν, τελικά, τα ανήµερα θηρία, που παραµονεύουν στο βάθος του ιστορικού χρόνου να κατασπαράξουν τον εγωϊσµό και την επιθυµία για αιώνια δόξα των δυναστών του κόσµου. Το σονέτο, λακωνικό και δύσκολο στη µεταφορά του σε άλλη γλώσσα, αποτελεί, κυριολεκτικά, πρόκληση για κάθε µεταφραστή. Πολλές µεταφράσεις, στα Ελληνικά και σε πολλές άλλες γλώσσες, έχουν, εποµένως, εµφανιστεί κατά την διάρκεια των δύο περίπου αιώνων από τότε που γράφτηκε από τον Shelley. Από πλευράς Αγγλικού Τµήµατος, η πρώτη δηµοσιευµένη και δόκιµη µετρική µετάφραση, δηλαδή µε παραδοσιακό µέτρο και οµοιοκαταληξία, ήταν εκείνη του Οµότιµου καθηγητή Μάριου Βύρωνα Ραΐζη, το 1975, ενόσω ζούσε και δίδασκε στις Ηνωµένες Πολιτείες, και πριν ακόµα αναλάβει το Αγγλικό Τµήµα στην Αθήνα2. Επίσης, ένα σχεδίασµα µετάφρασης, σε ελεύθερο στίχο, από την τελειόφοιτο φοιτήτρια Νεκταρία Σιάκουλη, είχε παρουσιαστεί στο τελευταίο τεύχος του Ναύδετο3. Η παρούσα µετάφραση, εποµένως, είναι η τρίτη από όσο µπορούµε να γνωρίζουµε. Στη µετάφραση αυτή, δεν ακολουθείται ούτε η παραδοσιακή οµοιοκαταληξία, αλλά ούτε και ο απόλυτα ελεύθερος στίχος. Αντίθετα,

επιχειρείται να αποδοθεί, µέσω της µουσικότητας της γλώσσας, ένα διευρυµένο, «ψυχολογικό νόηµα», ενισχυτικό της γενικότερης απήχησης του ποιήµατος στον ακροατή/αναγνώστη, ως έργου τέχνης, χωρίς, όµως, να βιάζεται η δοµή και η έννοια του πρωτότυπου. Η τεχνική αυτή, βεβαίως, αυξάνει, συνήθως, την ποσότητα των χρησιµοποιουµένων λέξεων, µολονότι αυτό συµβαίνει, γενικότερα και κατά κανόνα, στην µετάφραση κειµένων από την Αγγλική στην Ελληνική γλώσσα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, µέσω παρηχήσεων και σύνθετων αρµονιών, όπως και εσωτερικών οµοιοκαταληξιών κατά συρροή (clusters), µερικές φορές αιφνίδια και επώδυνα διακοπτόµενες, επιχειρείται να αποδοθεί η δραµατικότητα του θέµατος. Έτσι, αποφεύγεται η ακαµψία της κλασσικής µετρικής και µια, οµοιοκαταληκτικού τύπου, ηχητική οµοιοµορφία4. Το κείµενο και οι αµέσως επόµενες ιστορικές πληροφορίες, αλλά και οι υποσηµειώσεις στη µετάφραση, είναι µεταφορά στην ελληνική των κειµένων του Αγγλικού πρωτότυπου5. Δρ. Αργυρός Πρωτοπαπάς Ο Οζυµανδίας (το ελληνικό όνοµα του Ραµσή ΙΙ, 1304-1237 π. Χ.), ήταν Φαραώ της Αιγύπτου, µε τον οποίο συγκρούστηκε ο Μωυσής κατά τη διάρκεια της Εξόδου. Το σονέτο του Shelley γράφτηκε – πιθανότατα στα τέλη του 1817 – στα πλαίσια ενός συναγωνισµού µε το φίλο του Horace (Horatio) Smith. Το σονέτο του Shelley δηµοσιεύτηκε στις 11 Ιανουαρίου 1818 στο περιοδικό Examiner του Leigh Hunt, και το σονέτο του Smith, επίσης µε το τίτλο «Οζυµανδίας» ως αρχική ονοµασία, αλλά σε µετέπειτα επανέκδοσή του ως «Για το Πελώριο Πόδι από Γρανίτη, που Ανακαλύφθηκε να Στέκεται Μονάχο στις Ερήµους της Αιγύπτου µε την Παρακάτω Χαραγµένη Επιγραφή», που εµφανίστηκε την 1η Φεβρουαρίου του 1818, στο Examiner. Οι αποκλίσεις µεταξύ των ποιηµάτων του Shelley και του Smith έκαναν σαφές το γεγονός, ότι ο καθένας τους ανταποκρίθηκε ανεξάρτητα σε µια συζήτηση γι’ αυτό το εύρηµα, χωρίς να βασίζο-

2. M. Byron Raizis. “Ο Οζυµαντίας,” National Herald 3 Oct. 1975. 3. Α. Παπακωνσταντίνου και Α. Πρωτοπαπάς (επιµ.) «Αγγλικό Τµήµα του Πανεπιστηµίου Αθηνών: Λογοτεχνική Μετάφραση και το Ποιητικό Εργαστήρι,» Ναύδετο 6 (2008): 60-61. 4. Για µια θεωρητική περιγραφή και πρακτική εφαρµογή της προσέγγισης αυτής σε επίπεδο ποιητικής σύνθεσης, βλ. Α. Πρωτοπαπάς «Ψυχή της Άνοιξης, Χαρά: Το Φτερούγισµα της Πρώτης Πεταλούδας» Ναύδετο 4 (2007): 68-73. 5. Donald Reiman and Neil Fraistat Shelley’s Poetry and Prose (New York and London: W. W. Norton, 2002), p. 103.

43 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

νται σε µια συγκεκριµένη γραπτή περιγραφή. Ο H. M. Richmond ισχυρίζεται, µε πολύ λογικά επιχειρήµατα (KSJ, 11:65-71[1962]), ότι το ποίηµα του Shelley πιθανόν να αντανακλά αναµνήσεις από κάποια περιγραφή ή εικόνα, που βρίσκεται στο βιβλίο του Richard Pockocke Μια Περιγραφή της Ανατολής και Μερικών Άλλων Χωρών (Λονδίνο,

1743). Αναφορικά µε τη στίξη και την ορθογραφία, το κείµενο αυτό προέρχεται από δύο εκδόσεις δοσµένες ολογράφως από τον ίδιο το Shelley κατά τη διάρκεια της ζωής του. Κωνσταντίνα Σαρρή (8ο εξάµηνο) Ευρύτερα Κοινωνικοπολιτική Ποίηση την Αυγή του 21ου Αιώνα:

Ozymandias

Οζυµανδίας

I met a traveler from an antique land,

Αντάµωσα έναν ταξιδιώτη µια φορά, που επέστρεψε από µια

Who said-“Two vast and trunkless legs of stone

πανάρχαια χώρα

Stand in the desart . . . . Near them, on the sand,

Λέγοντάς µου, ότι – «Δυό πόδια αποσπασµένα απ’ τον κορµό,

Half sunk a shattered visage lies, whose frown, And wrinkled lip, and sneer of cold command, Tell that its sculptor well those passions read

πέτρινα, τεράστια Στην έρηµο, στέκουν ορθά. Κι εκεί σιµά, σε λίθινο σωρό, θρυµµατισµένη Κείται εγκαταλειµµένη, και µισοβυθισµένη µες στην άµµο, κεφαλή

Which yet survive, stamped on these lifeless things,

Που, αν και πεσµένη χάµω, µε βλοσυρήν αποστροφή και

The hand that mocked them, and the heart that fed;

συσπασµένα χείλη

And on the pedestal, these words appear:

Μαρτυρεί, ότι ο παλιός γλύπτης, στη µορφή αυτή, σωστά ιχνηλάτησε

My name is Ozymandias, King of Kings,

Τα πάθη που στοιχειώνουν6, µέχρι τη στιγµή τούτη, αυτά τ’ άψυχα

Look on my Works, ye Mighty, and despair! Nothing beside remains. Round the decay

σπαράγµατα7 Αλλά και του χεριού, που έτσι πιστά τα απαθανάτισε, τη χλεύη Για µια καρδιά, που µε του λαού τρέφονταν πάντα την τυφλήν υπακοή 8

Of that colossal Wreck, boundless and bare

Στα παγερά προστάγµατά της. Κι εκεί, στο βάθρο, διακρίνονταν τα

The lone level sands stretch far away.”

γράµµατα: Οζυµανδίας, Βασιλεύς των Βασιλέων, είν’ τ’όνοµά µου

P. B. Shelley (1818)

Τα έργα µου δείτε, κι απελπιστείτε εσείς, του Κόσµου οι ισχυροί! Μα, έξω απ’ αυτές τις πέτρες, δεν βλέπεις, πια, τίποτε απ’ τα έργα του τ’ αθάνατα.

Γύρω απ’ του κολοσσιαίου τούτου Ερείπιου τη φθορά, γυµνές κι επίπεδες Μοναχικές κι απέραντες εκτάσεις ωχρής άµµου απλώνονται µακριά 9».

6. 7. 8. 9.

Επιβιώνουν, σκαλισµένα πάνω στην πέτρα, και µετά θάνατον, στοιχειώνουν (survive στο πρωτότυπο, µε την έννοια του outlive). Η φράση «που στοιχειώνουν...σπαράγµατα» (stamped...things στο πρωτότυπο) είναι σχεδόν παρενθετική για να προσδιοριστεί ο τρόπος µέσω του οποίου τα πάθη επιβιώνουν. Αλλά και του χεριού [του γλύπτη]... χλεύη (the sculptor’s hand mocked στο πρωτότυπο), δηλ. µιµήθηκε και περιγέλασε τα πάθη µε τα οποία τράφηκε η καρδιά του Οζυµανδία. Το επίθετο «ωχρός», στην έκφραση «ωχρής άµµου», προστέθηκε για να αναδείξει την, παρούσα στο ποίηµα, αίσθηση ανελέητης επιβολής της φθοράς και του θανάτου, στην επίπεδη και απόλυτη ερηµιά.

44 ΠΟΙΗΣΗ

Η Μοναξιά, το Περιβάλλον, και η Ειρήνη στην Ποίηση του Αργυρού Πρωτοπαπά

Στο δεύτερο µέρος της οµιλίας της 1ης Απριλίου, ο ποιητής Αργυρός Πρωτοπαπάς παρουσίασε παλαιότερη και πρόσφατη ποίησή του µε ευρύτερη κοινωνικοπολιτική χροιά. Η πιο πρόσφατη έκφραση της ποίησης αυτής περιλαµβάνει θέµατα που απασχολούν έντονα τον σύγχρονο άνθρωπο, όπως η µοναξιά µέσα στη σύγχρονη πόλη αλλά και στη σηµερινή αχανή παγκόσµια κοινότητα, όπως και θέµατα σχετικά µε την προστασία του περιβάλλοντος και την Παγκόσµια Ειρήνη. Ίσως, και τα τρία αυτά θέµατα, αντικατοπτρίζονται ήδη σε έναν χαρακτηριστικό στίχο που ανήκει στην πρώτη του δηµοσιευµένη συλλογή Εγκλωβισµένοι (1979), εάν ο στίχος αυτός διαβαστεί µε την κυριολεκτική, αλλά και την µεταφορική του σηµασία. Εκεί, ο νέος, τότε, ποιητής διερωτάται πως θα µπορέσει να συγχωρήσει «τις φετινές αµυγδαλιές που δεν ανθίσαν». Διαβάστηκαν αρκετά δηµοσιευµένα και άλλα νέα και ανέκδοτα, ακόµα, ποιήµατα και στις δύο γλώσσες. Η γνωστή, «δραµατική» απαγγελία του ίδιου του ποιητή αφυπνίζει την βαθύτερα ανθρώπινη πλευρά των ακροατών του, σε συνδυασµό και µε την έντονη µουσικότητα του στίχου. Ποιήµατα όπως το Night Readings (2007), όπου η βαθµιαία καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος εντείνει την αίσθηση της µοναξιάς του ανθρώπου του 21ου αιώνα, ή όπως το Ευαγγελισµός 1999, όπου για πρώτη φορά, στην τελευταία αναλαµπή του 20ου, διακρίνεται τόσο ξεκάθαρα αυτή η εξωτερική αλλά και, βαθµιαία,

η επερχόµενη πνευµατική φθορά, αποτελούν, ουσιαστικά, συγκινητικές ελεγείες για τον σύγχρονο πολιτισµό. Παρ’ όλα αυτά, η ποίηση αυτή δεν είναι, τελικά, πεσιµιστική. Σε αντίθεση µε τον µοναχικό χαρακτήρα του Herman Melville στον Bartleby the Scrivener (1853), από τον οποίο δανείζεται το όνοµα του o µοναχικός ήρωας του Night Readings, το σκοτάδι της µοναξιάς φαίνεται να επιτρέπει ακόµα το φως της ελπίδας. Η αποξένωση, βέβαια, εµφανίζεται ως η µεγαλύτερη κατάρα, κυρίως για τον άνθρωπο της πόλης, αλλά και για τον κάτοικο του πλανήτη γενικότερα. Παρ’ όλα αυτά, η κοινωνικότητα, όπως και η επιβίωση των πιο ελπιδοφόρων ονείρων της ανθρωπότητας µέσα από κοινή προσπάθεια, η κατανόηση των προβληµάτων του ανθρώπου από τον συνάνθρωπο σε παγκόσµιο επίπεδο, γίνεται εφαλτήριο προς µια καινούργια ειρηνική πολιτισµική σύνθεση. Αυτό γίνεται προφανές στον Ύµνο στην Ειρήνη και την Ολυµπιακή Εκεχειρία (Hymn to Peace and Olympic Truce), ο οποίος γράφτηκε, συµπληρώθηκε, και «µεταφέρθηκε» στην Αγγλική µέσα σε µια περίοδο είκοσι έξι χρόνων (1981-2007). Ο Ύµνος, που από άποψη µορφής και περιεχοµένου συνιστά µια τολµηρή τοµή στο συγκεκριµένο ποιητικό είδος (genre), µεταφράστηκε από τον ίδιο τον ποιητή µε αρµονικές παρηχήσεις και ριπές (clusters/volleys) κυρίως εσωτερικών, αλλά και παραδοσιακών, παρηχήσεων και οµοιοκαταληξιών: δηλαδή, µε ανάλογη τεχνική µε εκείνη του Ελληνικού πρωτότυπου, αλλά µε κάπως πιο παραδοσιακή απόκλιση, ιδίως καθώς το ποίηµα οδεύει προς το θριαµβικό κλείσιµό του. Ελπίδα Σχίζα, Δηµήτρης Κοκορόσκος (8ο εξάµηνο)

ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΚΕΧΕΙΡΙΑ Σεις καβαλλάρηδες, Που σπείρατε τις ανελέητες κραυγές σας Μες στις γαλήνιες µήτρες των µητέρων µας Εσείς, που στιγµατίσατε ανίερα Μέσα στους καταπράσινους τους κάµπους Τους φωτεινούς βωµούς τους πατρικούς Με πορφυρό αίµα αδερφικό, Βαστήχτε τα περήφανά σας άτια Βάλτε τα ξίφη στα θηκάρια Σιγάστε τους παιάνες της οργής Αφήστε την καρδιά σας λεύτερη Ν’ αφουγκραστεί την προαιώνια µουσική Κι αναστηθείτε στης Ειρήνης τα τραγούδια. Νάτην η Ειρήνη! Αθάνατη! Μυρτιά κι Ελάτι, Δάφνη κι Ελιά. Τιµή, τιµή στη Μεγαλόπρεπη Οµορφιά.

Εσείς κορίτσια κι αγόρια όλου του Κόσµου Μύστες του σφρίγους του Απολλώνιου Φωτός Αγγελιαφόροι των ονείρων της Αγάπης Στις αδυσώπητες κι ατέρµονες παλίρροιες των Αιώνων 20 Σµίχτε ξανά στη λάµψη και το διάφανον αγέρα του ωραίου στίβου Ώσπου σαν φλόγα να υψωθεί καθάρια και στεντόρεια η φωνή σας Ως ν’ αντηχήσουν οι πανάρχαιες λύρες µε ρυθµούς αρµονικούς Γοργά σκορπώντας αίσιες προφητείες και οιωνούς Μακριά, ως της Γης τις πιο θλιµµένες Σατραπείες 25 Κάποιας καινούργιας εποχής διαλαλώντας, αντιβοώντας Τους νέους χρησµούς. Νάτην η Ειρήνη! Πετώντας τώρα µε κατάλευκα φτερά Πάλιν ολόρθη ανέτειλε πάνω απ’ τις γλαυκές θάλασσες Πάνω απ’ τις χώρες της στοργής και της γαλήνης Μέσα απ’ τα δάκρυα της αρχαίας πληγής Χλωµή, λαµπρή, ψηλά ανεµίζοντας Τους θυρεούς και τα τραγούδια της Αυγής. Ένα κορίτσι γελαστό! 35 Ουράνια έκρηξη χαράς Έκσταση αφής πρωϊνού φιλιού Ταίρι του Φοίβου τρυφερό Δέσποινα καλογέννητη Κόρη του Ηλιού. © Αργυρός Ιωάννης Πρωτοπαπάς 1981 – 2007

HYMN TO PEACE AND OLYMPIC TRUCE You riders That scattered your barbaric cries Into our mothers’ peaceful wombs Defacing tombs and staining the ancestral hearth With tears and crimson brotherly blood Shedding a flood of wrath and woe Across bright meadows evergreen, Now hold the reins of your stallions tight Cease the old blight, and tame your steel Change, and conceal your yells in song Surging along in Timeless Seas Sailing upon our heaving rhymes Our harmonies of Peace. The undying Peace! There she comes! Olive and fir-tree, laurel, myrtle. Honoured and beautiful, shining in glory. You, girls and boys of a troubled Globe Young, noble envoys of the might of the Apollonian Light Heralds of love on radiant dreams Over the waves and bursting streams of orbiting Millennia Join your accents in the blest air of the ancient track Until your voice rises up spreading the immortal fire Your sweeping breath, over the chords of the primordial lyre Sending good omens, tidings new Across to Kingdoms blind to view the miracles Or deaf to the echoing oracles Of an astounding Era. There comes young Peace! Rising aloft on wings all white She arose supreme in her azure flight Over vast lands, oceans serene: Healing the wound, calming the sigh Beaming, though pale, and waving high Banners and tunes in the vibrant dawn. There you are soaring, youthful smile! A girl’s sweet burst of heavenly bliss A rapturous touch of a twilight kiss For Phoebus the longed-for tender match The well-born daughter of pure Sunlight Flooding the World with fresh delight

40 © Argyros Ioannis Protopapas 1981-2007

45 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

46 ΠΟΙΗΣΗ

Μετάφραση και Μεταφορά Ιδεών: Ένας Νέος Ολυµπιακός Ύµνος για την Ειρήνη Πέρα από κάποιες στενά µεταφραστικές θεωρήσεις στη «µεταφορά», από τον ίδιο τον δηµιουργό, ενός πράγµατι σηµαντικού ποιήµατος, είναι συγκλονιστικό να διαβάζει κανείς τις γραµµές ενός κειµένου, που απευθύνεται στην Ανθρωπότητα, διαµορφούµενο και µεταφραζόµενο επί ένα τέταρτο του αιώνα. Ακούγοντας κανείς, στην αυγή της τρίτης χιλιετίας, έναν νέο Ύµνο για την Ειρήνη και την Ολυµπιακή Εκεχειρία, που επιχειρεί να επαναφέρει στο προσκήνιο του παγκόσµιου πολιτισµού πανάρχαιες ανθρώπινες αξίες και να ζωντανέψει και πάλι τις Ελληνικές ρίζες του Ολυµπισµού, φορτίζεται συναισθηµατικά και συγκινείται. Όµως, αναπόφευκτα, κάνει και κάποιες βαθύτερες σκέψεις. Ποιες είναι οι κυρίαρχες ιδέες που «µεταφέρονται» µέσω της µετάφρασης αυτής στην Αγγλική, τη lingua franca της εποχής µας, σε άλλους πολιτισµούς; Τι µεταφέρει το πανανθρώπινο Ολυµπιακό Ελληνικό πνεύµα στους λαούς του 21ου αιώνα, τι µεταλαµπαδεύει στους σηµερινούς ανθρώπους; Μετά τον Αύγουστο του 2008, οι 29οι σύγχρονοι Ολυµπιακοί Αγώνες του Πεκίνου θα περάσουν στην Ιστορία, µετά το 2012, οι 30οι Ολυµπιακοί Αγώνες του Λονδίνου θα αποτελούν κι αυτοί παρελθόν. Σ’ αυτές τις παγκόσµιες συγκεντρώσεις θα είναι όλοι παρόντες, επώνυµοι και ανώνυµοι, έστω και µέσα από την οθόνη µιας τηλεόρασης, έστω και «εξ αποστάσεως». Όµως, ο απλός άνθρωπος διερωτάται πάλι, εάν η αλµατώδης τεχνολογική πρόοδος και οι Ολυµπιακοί εορτασµοί της λάµψης και της χλιδής, θα προωθήσουν το Ολυµπιακό πνεύµα, τα ιδεώδη της ευγενούς άµιλλας και της Παγκόσµιας Ειρήνης, για τα οποία και δηµιουργήθηκε ο θεσµός αυτός στην αρχαιότητα, τότε, που «στα πλαίσια της σύντοµης Ολυµπιακής Εκεχειρίας, οι εµπόλεµοι προσπαθούσαν να επουλώσουν τα τραύµατά τους και να δι-

ευθετήσουν τις διαφορές τους πέρα από τα πεδία των µαχών και τη βαρβαρότητα του αίµατος. Αυτό είναι επίσης πολύ σηµαντικό σήµερα, ... ίσως περισσότερο από ποτέ άλλοτε...». Στις µέρες µας, όλοι κηρύσσουν το δόγµα του Ολυµπισµού, αλλά η άκρατη και λυσσαλέα εµπορευµατοποίηση του θεσµού, το αντίθετο από όσα αντιπροσωπεύει το Ολυµπιακό Πνεύµα, έχει πια ξεπεράσει κάθε όριο.

Τι µπορούµε να κάνουµε, όµως, για όλα αυτά; Μήπως είναι καιρός για τη δική µας αυτοκριτική, και για την προσφορά ενός πιο σύγχρονου και ζωντανού πρότυπου του Ολυµπισµού; Μήπως θα έπρεπε να σκεφθούµε κατά πόσον εκείνος ο παλιός Ύµνος του 19ου αιώνα, γραµµένος, βέβαια, από έναν ποιητή του αναστήµατος ενός Παλαµά (που, όµως, ποτέ δεν απαγγέλλεται στα Ολυµπιακά στάδια, εκτός από τα Ελληνικά, µια φορά κάθε αιώνα) αντιπροσωπεύει ή όχι τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζει η ανθρωπότητα τον 21ο; Μήπως η επίκληση «Αρχαίο Πνεύµ’ αθάνατον, αγνέ πατέρα / του ωραίου, του µεγάλου και τ’ αληθινού», θα πρέπει να διαµορφωθεί σε «Εσείς κορίτσια κι αγόρια όλου του Κόσµου / Μύστες του σφρίγους του Απολλώνιου Φωτός / Αγγελιαφόροι των ονείρων της Αγάπης / Στις αδυσώπητες κι ατέρµονες παλίρροιες των αιώνων»; Μήπως, ο πανανθρώπινος αυτός Ύµνος πρέπει να ανάγει και στην Αγάπη, όχι µόνο «στο πάλεµα και στο λιθάρι»; Και αντί να καλούµε «κάθε λαό» να γίνει «προσκυνητής» του Αρχαίου Πνεύµατος, δεν θα έπρεπε να αποδεχθούµε τη σηµερινή µοίρα του ανθρώπου µέσα «στις αδυσώπητες ...παλίρροιες των αιώνων» πάνω σ’ αυτή την «troubled Globe», τον ταλαιπωρηµένο µας πλανήτη; Μήπως, τελικά, θα πρέπει να γίνουµε λιγότερο απόλυτοι και περισσότερο ανθρώπινοι; Δηµήτρης Κοκορόσκος (8ο εξάµηνο)

47 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Σπύρος Ηλιόπουλος

ΑΠΟΗΧΟΙ

Απόηχοι

Στην πόρτα

Τρόµος αγνώστων

Με µάτια ορθάνοιχτα κι εκστατικά διαβαίνει των αιωνίων υπνοβατών η µακριά ποµπή.

Άνοιξες την πόρτα του σπιτιού σου και µ‘ είδες ξαφνικά. Aπρόσκλητο. Mπροστά σου.

Ψηλή λιγνή πολύ πιωµένη θλιµµένη απέραντα.

Προσµένει ν’ ακούσει γι’ άλλη µια φορά τους µακρινούς απόηχους από τους άβακες τού Κόσµου:

Δεν είπες λέξη.

όταν τα ζάρια ρίχνονται πάνω στα κρύσταλλα της σιωπής.

Μόνο µ’ ιχνηλατούσες καθώς απλώνονταν το βλέµµα µου στην απαλή σου σάρκα που άνθιζε µυστικά κάτω απ’ το γκρίζο φόρεµά σου.

Στέρνο σκαµµένο στήθια πεσµένα και συνθλιµµένα από χέρια αγνώστων. Φάντασµα µοιάζει. Γυρνάει, κοιτάζει: Στα µάτια, ο τρόµος Ο θάνατος

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Σπύρος Ηλιόπουλος (Αίγιο 1951) σπούδασε αγγλική φιλολογία στα Πανεπιστήµια Αθηνών και Warwick. Διδά-

σκει αγγλική ποίηση στο Πανεπιστήµιο Αθηνών ενώ οι δηµοσιεύσεις του, εκτός από ποίηση, συµπεριλαµβάνουν βιβλία και άρθρα για το έργο των W. B. Yeats, Rudyard Kipling και E. A. Poe, καθώς και για τη σχέση ανάµεσα στην ποίηση

ΣΗΜ. Μια άλλη εκδοχή του ποιήµατος, στην αγγλική γλώσσα, δηµοσιεύθηκε στην έκδοση του Παν/µίου Αθηνών Perspectives

και τη µουσική. Eχει µεταφράσει εκτενώς ποίηση των William Blake και W.

on Language and Literature: Essays in Honour

B. Yeats. Πρόσφατα επιµελήθηκε την

of Marios Byron Raizis,

ελληνική έκδοση ποιηµάτων του Ted

επιµ. W. R. Schultz, 2003, σ. 74.

Hughes.

48 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Σύγχρονη Τέχνη και Λαογραφία

Μουσείο ΒΟΡΡΕ

Στις υπώρειες της ανατολικής πλευράς του Υµηττού, στην αρχαία

Το Μουσείο Βορρέ και τα εκθέµατά του που καλύπτουν 3000 χρό-

περιοχή της Παιανίας, τη γενέτειρα του ρήτορα Δηµοσθένη, ονει-

νια ελληνικής ιστορίας αποτελείται από δυο τµήµατα:

ρεύτηκε ο Ίωνας Βορρές να δηµιουργήσει µια πολιτιστική εστία, ένα σύνθετο Μουσείο, που το διαµόρφωσε µε βάση τα δεδοµένα της

Το πρώτο περιλαµβάνει δυο παραδοσιακά χωριάτικα σπίτια και

περιοχής αλλά σύµφωνα και µε τη δική του αντίληψη και το προ-

τα υπολείµµατα ενός στάβλου από τις αρχές του 19ου αιώνα, στα

σωπικό του όραµα.

οποία προβάλλονται λαϊκά ελληνικά αντικείµενα, ελληνικά χαλιά,

Σε ένα χαρακτηριστικό από πολλές πλευρές ελληνικό περιβάλ-

κεραµικά, βυζαντινές εικόνες, σπάνια έπιπλα και αρχαιότητες. Ση-

λον µέσα σε αναπαλαιωµένα παραδοσιακά κτίσµατα, στεγάστηκε

µαντικό είναι οι επισκέπτες να έχουν υπόψη τους ότι το τµήµα αυτό

ένας πλούτος από δείγµατα της λαϊκής καλλιτεχνικής έκφρασης και

δεν είναι µια ακριβής αναστήλωση παλιών ελληνικών παραδοσια-

αναβίωσε η αρχιτεκτονική της περιοχής µε επεµβάσεις σύγχρονης

κών σπιτιών. Είναι περισσότερο µια αναδιαµόρφωση ελληνικών λα-

αντίληψης που έπαιρναν όµως πάντα υπόψη την υπάρχουσα πραγ-

ϊκών αρχιτεκτονικών στοιχείων και αντικειµένων για να προβληθεί

µατικότητα και σεβόταν την παράδοση.

η πηγαία οµορφιά τους και η πρακτική τους αξία. Το όλο έργο απο-

Μέσα σε ένα καινούργιο σύνολο µε τις επαναπροσδιορισµένες λει-

σκοπεί στο να παροτρύνει τους σύγχρονους Έλληνες να σώζουν και

τουργίες εντάχθηκε και το Μουσείο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης,

να διατηρούν τη εθνική τους κληρονοµιά.

ένα σύγχρονο οικοδόµηµα που ακολούθησε απόλυτα τα δεδοµέ-

190 02 Παιανία Αττικής Τηλ. 210 6642520 Fax 210 6645775 vorres@otenet.gr

να του εδάφους και προσαρµόστηκε πραγµατικά στις επιταγές του

Το δεύτερο τµήµα αποτελεί ένα µουσείο σύγχρονης ελληνικής τέ-

φυσικού χώρου.

χνης, το οποίο παρουσιάζει αξιόλογα έργα ζωγραφικής και γλυπτι-

Πρόκειται ίσως για το µοναδικό παράδειγµα πολιτιστικού χώρου

κής Ελλήνων καλλιτεχνών του δεύτερου µισού του 20ού αιώνα. Οι

στην Ελλάδα που προσφέρει εκτός τω άλλων ηρεµία και οπτική

πίνακες και τα γλυπτά που εκτίθενται στο Μουσείο Βορρέ είναι από

απόλαυση γιατί έχει κατορθώσει µε δενδροφυτεύσεις και µε την

τα καλύτερα και ωριµότερα έργα τους. Επίσης για πρώτη φορά πα-

απάλειψη όλων των ενοχλητικών στοιχείων του γύρω δοµηµένου

ρουσιάζονται έργα διασήµων Ελλήνων καλλιτεχνών που ζουν και

περιβάλλοντος να αποτελεί νησίδα φυσικής οµορφιάς και αναπό-

εργάζονται στο εξωτερικό.

λησης του χαµένου παραδείσου.

Οι παραδοσιακοί ελληνικοί κήποι και αυλές παρουσιάζουν ιδιαίτε-

49 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Ο πύργος και η αυλή της νοτιοανατολικής πτέρυγας

50 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Άποψη αιθρίου µε σύγχρονα ελληνικά γλυπτά

Η µεγάλη ξύλινη πόρτα του πύργου

ρο ενδιαφέρον. Χρειάστηκαν τριάντα χρόνια για την ολοκλήρωση

συνεργασία µε διάφορα υπουργεία.

του Μουσείου Βορρέ, το οποίο θεωρείται ένα από τα ωραιότερα και

Οι πίνακες και τα γλυπτά που παρουσιάζονται είναι από τα ωριµό-

πλέον πρωτότυπα του είδους του στον κόσµο.

τερα και πλέον αντιπροσωπευτικά έργα των καλλιτεχνών οι οποίοι πολλές φορές µας συµβούλευσαν στην επιλογή µας.

Ο κ. Ίων Βορρές µιλάει για το Μουσείο Σύγχρονης

Μπορεί γενικά να λεχθεί ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δηµιουργοί διέ-

Ελληνικής Τέχνης

πονται από ένα δυνατό πνεύµα διεθνισµού. Τούτο δε είναι απόλυτα φυσικό όταν ληφθεί υπόψη ότι σχεδόν όλοι έχουν σπουδάσει και

«Μετά τη λαίλαπα του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου που κυριολεκτικά

εργασθεί στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στο Παρίσι και Νέα Υόρκη, αφού

σάρωσε ολόκληρη την Ελλάδα και ενώ ακόµα τα ίχνη της φοβερής

πρώτα αποφοίτησαν από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της

αυτής καταστροφής ήταν παντού νωπά γύρω µας, βλέπουµε µε

Αθήνας. Αυτό επίσης που είναι αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι

θαυµασµό την ελληνική τέχνη, σαν τον φοίνικα που αναδύεται από

παρόλο που έχουν δεχθεί ισχυρές ξένες επιρροές, διατηρούν συ-

την τέφρα του, να συνέρχεται, να ορθοποδεί και σε ελάχιστο χρό-

νειδητά και δυναµικά την προσωπικότητα τους και έναν ιδιάζοντα

νο να περνά σε µια νέα περίοδο ανθήσεως εκπληκτική. Νέες ιδέες,

ελληνικό χαρακτήρα στενά συνδεδεµένο µε τη φύση, τη µυθολογία

νέες δυνάµεις, νέες αφετηρίες, σφραγίζουν την µεταπολεµική αυτή

και την ιστορία της Ελλάδας, µια ιστορία και έναν πολιτισµό που

περίοδο της νεοελληνικής τέχνης, επιβεβαιώνοντας και τη λαϊκή πε-

άφησαν τα ίχνη τους σε κάθε γωνιά της υφηλίου.

ποίθηση ότι η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει.

Οι Έλληνες καλλιτέχνες µας κάνουν δε και εµάς να αισθανόµαστε

Και είναι ακριβώς το επίτευγµα αυτό του ελληνικού καλλιτεχνικού

γερά δεµένοι µε αυτή τη γη που ξέρει να δέχεται στα σπλάχνα της

δυναµικού κατά το δεύτερο ήµισυ του 20ού αιώνα που βασικά

κάθε είδους σπόρους και γονιµοποιώντας τους να τους δίνει τη γεύ-

προβάλλει η συλλογή συγχρόνων ελληνικών πινάκων και γλυπτών

ση και το άρωµα που αυτή θέλει, θεωρώ δε ως την πιο αξιόλογη

του Μουσείου Βορρέ. Η συλλογή επίσης περιλαµβάνει και αξιόλογα

ιδιότητα του ελληνικού πνεύµατος την ικανότητα του να δέχεται, να

έργα Ελλήνων καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στο εξωτερι-

αφοµοιώνει και τελικά να επιβάλλεται, ιδιότητα που το βοήθησε να

κό.

κατακτήσει εχθρούς και φίλους καθόλη την περιπετειώδη και µα-

Βασικός σκοπός του Μουσείου είναι επίσης η διαρκής προβολή της

κροχρόνια ιστορία µας. Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που η αεί-

σύγχρονης ελληνικής τέχνης σε παγκόσµια κλίµακα µε την οργά-

µνηστη Μελίνα Μερκούρη πάντα έλεγε ότι η Ελλάδα δεν αποτελεί

νωση εκθέσεων στην Ευρώπη και την Αµερική, πολλές φορές σε

µια απλή γεωγραφική οντότητα, αλλά µια µεγάλη ιδέα που µαγεύει,

51 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

52 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Εσωτερική άποψη του Λαογραφικού Μουσείου

53 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Γενική άποψη αίθουσας

54 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

επηρεάζει και κατακτά.

φέας Αλµπέρ Καµύ, γεγονός που επιβεβαιώνει και ο Νοµπελίστας

Σε γενικές ιστορικές γραµµές, οι 4 βασικές πηγές αναφοράς και

ποιητής Οδυσσέας Ελύτης που είπε: «Φως και ιστορία στην Ελλάδα

έµπνευσης των συγχρόνων Ελλήνων καλλιτεχνών είναι οι εξής: η

είναι ένα και το αυτό».

πρώτη είναι η αρχαία Ελλάδα, και εννοούµε 3.000 χρόνια ελληνι-

Και είναι ακριβώς το διαπεραστικό και άπλετο αυτό φως που αµέ-

κής ιστορίας που καλύπτουν την Κυκλαδική, Μινωική, Μυκηναϊκή.

σως εντυπωσιάζει τον θεατή όταν πρώτα έρχεται σε επαφή µε τους

Προκλασσική, Κλασσική, Μακεδόνικη και Ελληνορωµαϊκή περίοδο.

πίνακες, όλους διάχυτους από χρώµα και διαύγεια.

Η δεύτερη είναι η επίσης σηµαντική Ορθόδοξη Βυζαντινή περίο-

Τελειώνοντας, θεωρώ καθήκον να δηλώσω ότι η δηµιουργία του

δος. Η τρίτη είναι η πλούσια ελληνική λαϊκή παράδοση και η τέταρ-

Μουσείου Βορρέ δεν οφείλεται µόνο στη δική µου πρωτοβουλία

τη είναι το διαπεραστικό ελληνικό φως, που πολλοί θεωρούν αιτία

αλλά και στην αµέριστη συµπαράσταση της οικογενείας µου, των

που τόσοι σηµαντικοί πολιτισµοί ξεπήδησαν από την άγονη γη της

γονέων µου Ανδρέα και Στεφανίας, του αδελφού µου Αλέξανδρου

Ελλάδας. «Η Ελλάδα είναι φως και σκιά», έγραψε ο Γάλλος συγγρα-

και του γιου µου Γιώργου».

ΙΩΑΝΝΗΣ (ΙΩΝ) ΒΟΡΡΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924 και αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών. Από το 1944 ως το 1962 σπούδασε και εργάστηκε στον Καναδά. Έχει δίπλωµα Οικονοµικών & Πολιτικών Επιστηµών από το Πανεπιστήµιο του Queen’s στο Οντάριο του Καναδά, καθώς επίσης και ανώτερο δίπλωµα (Master’s) στη Φιλοσοφία και Ψυχολογία από το Πανεπιστήµιο του Τορόντο. Διετέλεσε δηµοσιογράφος και τεχνοκρίτης σε µεγάλες Καναδικές εφηµερίδες, πάντα προβάλλοντας σε διαλέξεις και άρθρα τον πολιτισµό, όχι µόνο της αρχαίας, αλλά και της σύγχρονης Ελλάδας. Το 1955 οργάνωσε την πρώτη µεταπολεµική Βυζαντινή έκθεση εικόνων στο Τορόντο του Καναδά, καθώς και έκθεση ζωγραφικής Ελληνίδων καλλιτεχνών. Το βιβλίο του «Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΩΝ ΤΣΑΡΩΝ», τα αποµνηµονεύµατα της Μεγάλης Δούκισσας Όλγας, νεώτερης αδελφής του τελευταίου Τσάρου της Ρωσίας Νικολάου Β η οποία ζούσε εξόριστη κοντά στο Τορόντο, εκδόθηκε στην Αµερική και Αγγλία το 1965, και µεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, µεταξύ των οποίων και στα Ελληνικά. Η 4η έκδοση κυκλοφόρησε πρόσφατα σε Καναδά και Η.Π.Α. Το 1965 επέστρεψε στην Ελλάδα για να ασχοληθεί µε τις οικογενειακές του επιχειρήσεις από τις οποίες όµως αποχώρησε για να ασχοληθεί µε την ίδρυση του Μουσείου Βορρέ. Δεν εγκατέλειψε όµως το ενδιαφέρον του για τη δηµοσιογραφία και συνέχισε για πολλά χρόνια να γράφει για Καναδικές και Αµερικανικές εφηµερίδες. Είναι επίτιµο µέλος της Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου της Ελλάδας. Είναι επίσης επίτιµος Πρόεδρος του Ελληνοκαναδικού Συνδέσµου, επίτιµος Πρόεδρος του Ελληνο-Νοτιαφρικανικού Συνδέσµου, επίτιµο µέλος του Δ.Σ. του Ιδρύµατος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδηµίας Αθηνών, επίτιµο µέλος της Λέσχης Λάϊονς Αθηνών &

σύµβουλος της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων Αθηνών (ΧΑΝ). Για πολλά χρόνια διετέλεσε µέλος του Συµβουλίου Νεωτέρων Βυζαντινών Μνηµείων του ΥΠΠΟ, µέλος του Συµβουλίου του Πνευµατικού Κέντρου του Δήµου Αθηναίων, µέλος του Δ.Σ. της Εταιρίας για τη συντήρηση της Ελληνικής Κληρονοµιάς στην Ουάσινγκτον των Η.Π.Α. και µέλος του Δ.Σ. του Καναδικού Μεσογειακού Ινστιτούτου στην Οττάβα. Διετέλεσε επίσης σύµβουλος του Θεάτρου Κολλεγίου Αθηνών, πολιτιστικός σύµβουλος της Ελληνοαµερικανικής Ενώσεως καθώς και ιδιαίτερος σύµβουλος της Κυπριακής κυβερνήσεως για τη δηµιουργία του νέου γεωργικού και λαϊκού µουσείου της Λευκωσίας. Μεταξύ 1991-1998 διετέλεσε Δήµαρχος Παιανίας. Για τη µεγαλύτερη πολιτιστική προβολή της Ελλάδας στον Καναδά ίδρυσε υποτροφίες για Καναδούς φοιτητές κλασσικών σπουδών να κάνουν µεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα. Είναι ο ιδρυτής του οµώνυµου µουσείου λαϊκής και σύγχρονης Ελληνικής τέχνης στην Παιανία Αττικής, το οποίο έχει δωρηθεί στο Ελληνικό έθνος υπό µορφή πολιτιστικού ιδρύµατος. Ως Πρόεδρος του Μουσείου Βορρέ έχει οργανώσει πολλές εκθέσεις νεωτέρων Ελλήνων ζωγράφων στην Ελλάδα, στην Κύπρο καθώς και σε πολλές πόλεις της Ευρώπης και της Βόρειας Αµερικής. Έχει τιµηθεί από τον Σοροπτιµιστικό Όµιλο Αθηνών και τη Λέσχη Λάϊονς και έχει παρασηµοφορηθεί από πολλές Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Έχει λάβει επίσης τιµητικά τον τίτλο του Δρ. Καλών Τεχνών από το Αµερικανικό Κολλέγιο της Ελλάδος. Εκτός από Ελληνικά, οµιλεί Αγγλικά, Γαλλικά και Γερµανικά.

55 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Ζωή Σκιαδαρέση Πορτραίτο Ίωνα Βορρέ 93 x 106 cm

56 58 ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

∆ώρα Κασκάλη

Στο τρένο:

θέση 25, βαγόνι 1

Η Δώρα Κασκάλη είναι υποψήφια διδάκτωρ της Νέας Ελληνικής Φιλολογίας στο Α.Π.Θ. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, έχει τελειώσει ένα µεταπτυχιακό πάνω σε εκδοτικά θέµατα κι ευελπιστεί κάποια στιγµή να κυκλοφορήσει τα ποιήµατα, πάνω στα οποία δούλεψε στο µεταπτυχιακό της σε µια χρηστική έκδοση µε δική της επιµέλεια. To διήγηµα «Στο τρένο: θέση 25, βαγόνι 1» είναι από την ανέκδοτη συλλογή «Στο τρένο». Εκτός από την συλλογή αυτή έχει γράψει µια ακόµη σειρά διηγηµάτων (από την οποία και δηµοσιεύεται στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Στάχτες» ένα διήγηµά της. http://stachtes.stratosfountoulis.com/index.htm

Αυτή τη φορά είναι η σειρά του γιου. Βολεύ-

νω χώρο, εξόν από τη µικρή πλαστική του

ει όπως όπως τα δυο µεγάλα πακέτα κάτω

βαλίτσα, σε βάρος των συνεπιβατών και της

απ’ τα πόδια του. Βλέπει τα γυαλιστερά τους

τάξης.

χαρτιά να τσαλακώνονται στις γωνίες, να

Η νύφη του έκανε παράπονα την άλλη

γδέρνονται πάνω στο βρώµικο πάτωµα του

φορά, λες και δεν καταλαβαίνει ότι η κόρη

τρένου. Μια ζωή ένα µυρµήγκι ήσουν, θυµά-

του είναι άρρωστη κι έχει ανάγκη από βο-

ται να του λέει ο γιος του, όταν δεν δέχτηκε

ήθεια. Βέβαια τι να σου κάνουν δυο βδοµά-

να µεγαλώσει τη δουλειά του, να ξεφύγει

δες, αλλά δεν ήθελε να γίνει φόρτωµα στην

από τα µεροκάµατα και να γίνει αφεντικό.

οικογένειά της, είδε και το γαµπρό του που

Ήξερε τη θέση του, προτιµούσε να µένει εκεί

γινόταν βαρύς όσο περνούσαν οι µέρες.

που τον έπαιρνε και µπορούσε να ορίσει κα-

Ήδη τό ‘χει για σπουδαίο που έµεινε δίπλα

λύτερα, όπως τώρα µε τα πακέτα. Δεν θέλει

της, ενώ έµαθε για το κακό που τους βρή-

να απλωθεί περισσότερο, να πιάσει παραπά-

κε. Σκλήρυνση κατά πλάκας. Δεν τις ήξερε

57 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

αυτές τις λέξεις, δεν περίµενε στα γεράµατά

τ’ όνοµά της κι όχι «η κακιά αρρώστια», «η

χώµατα και τσιµέντα, είχε κάθε δικαίωµα

του να ταΐζει την Αντωνία, να την βλέπει να

παλιοαρρώστια», «εκείνη η αρρώστια». Με-

ν’ αναπαύσει το κορµί του, όπου θα έβρι-

πνίγεται στα σάλια της. Όταν ήταν νεούδι,

τάσταση, χηµειοθεραπεία, πόνοι που την κά-

σκε µεγαλύτερη παρηγοριά. Βαρέθηκε να

δεν βοηθούσε καθόλου τη συχωρεµένη. Και

ναν ένα µικρό κουβάρι στο κρεβάτι τους και

πίνει τον καφέ του µε θέα στα βρακιά της

στο χωριό τούς είχαν αλλιώς µεγαλωµένους,

δεν ήξερε πώς να την γιατροπορέψει, πώς

απέναντι, να προσέχει πίσω από την πλάτη

ήξεραν µόνο από βαριά δουλειά κι όχι από

να σταλάξει λίγη ανακούφιση στην ψυχούλα

του µήπως τον ληστέψουν τα πρεζόνια της

ξεσκατώµατα και φροντίδες των βυζανιά-

της που έλιωνε µαζί µε το κορµί της.

γειτονιάς. Και κυρίως δεν άντεχε να ρουφά-

ρικων. Τώρα τα έµαθε πια. Δίνει ένα χέρι και

Ο γιος του κάλλιο τό ‘χει να τον έβαζε στο

νε τα πλεµόνια του το φαρµακωµένο αέρα

µε τα παιδιά της, τα πάει στο σχολείο, τους

ίδιο µνήµα µε τη µάνα του. Μόλις ανέβηκε

από τα φουγάρα των εργοστασίων και τις

ετοιµάζει κάνα πρόχειρο φαγάκι. Αλλά είναι

στο χωριό κι είδε τα νέα έπιπλα, έκανε σαν

εξατµίσεις των αµαξιών. Πήρε των οµµα-

λίγος ο χρόνος που µένει, µικρή η βοήθεια

τ’ αγρίµι. Βαρούσε επίτηδες τις καρέκλες µε

τιών του κι έφυγε πίσω στο χωριό του.

που δίνει. Γκρινιάζει και ζηλεύει κι ο άλλος.

τα παπούτσια του, χάραξε την τραπεζαρία

Περίεργο του φαίνεται που έρχεται σαν

Οι εγγονές του θα ξινιστούν µε τα δώρα. Λες

µε τα κλειδιά του. Μα πιο πολύ έγινε θηρίο,

ξένος, σα µουσαφίρης στην πόλη όπου

κι είναι βαλτές από τη µάνα τους να θέλουν

όταν έµαθε για την Σταµατούλα. Του έβγαλε

έφτιαξε το λίγο του βιος και µεγάλωσε τα

το αντίθετο απ’ αυτό που τους φέρνει. Μια

µια γλώσσα για τα γεράµατά του, τον εαυ-

παιδιά του. Ξέρει απ’ έξω τους σταθµούς,

παγωµάρα νιώθει στο σπίτι του γιου του, κι

τούλη του που έστειλε την µάνα του άδικα

τα δροµολόγια, τις στάσεις ανάλογα µε το

ας τό ‘χουν ακριβά επιπλωµένο, κι ας έχουν

στον άλλο κόσµο, για τις ανέχειες που κέρα-

συρµό. Καµιά φορά πιάνει λακριντί µε τους

γεµάτο το ψυγείο τους µ’ άχρηστα πράγµα-

σε την πεθαµένη για να χαίρεται τώρα όλα

ελεγκτές και τις καθαρίστριες που έχουν µά-

τα. Κάθε φορά που τον βλέπει είναι και πιο

τα καλά µε την γεροµαιτρέσα του. Μίλησε

θει τη φάτσα του από τα πολλά πήγαινε-έλα.

συννεφιασµένος. Πού πήγε το χαµόγελό

για προσβολές στη µνήµη της νεκρής, άνοι-

Σήµερα είναι γεµάτο το τρένο, αλλά δεν έχει

του; Ήταν το πιο γελαστό παιδί στη γειτονιά.

ξε σκέτη καταβόθρα και τελειωµό δεν είχαν

διάθεση για κουβέντες. Προτιµά να κάτσει

Ξέρει ότι του κόστισε πολύ ο θάνατος της

οι νουθεσίες κι οι Xριστοπαναγιές. Και φυσι-

ήσυχα στη θέση του και ν’ αγναντεύει έξω.

µάνας του. Όπως και σε κείνον. Είχε ζωή ακό-

κά του χρέωνε που δεν έµεινε στην Αθήνα,

Στο µπροστινό κάθισµα µια γυναίκα µαλώ-

µη η έρηµη. Κι αν δεν ζήσανε χρόνια στενε-

να είναι δίπλα στα παιδιά του, στα εγγόνια

νει το γιό της που γκρινιάζει, έτσι που είναι

µένα, µ’ έπιπλα που σκάρωνε εκείνος από

του, στην οικογένειά του και ξενιτεύτηκε στο

στριµωγµένος και δεν µπορεί να τρέξει και

µαδέρια της οικοδοµής, µε φασολάδα και

παλιοχώρι που δεν έχει ένα γιατρό για ώρα

να κάνει σκανταλιές. Στην ηλικία του πρέπει

φακή πέντε µέρες τη βδοµάδα. Μόλις ξεπε-

ανάγκης. Τον άφησε κι αυτός να µιλάει και

να ήταν, όταν ξεκίνησαν, παιδάκια, µε τον

τάχτηκαν τα παιδιά και στήσαν τις φαµίλιες

βγήκε έξω να σκαλίσει τον κήπο.

αδερφό του από την Φλώρινα και φτάσαν

τους, εκείνη άρχισε να µαραζώνει. Μπήκε το

Μετά από τόσους κόπους, ιδρώτα και τρο-

µέχρι τη Βέροια µε τα πόδια. Χέρι-χέρι κά-

σαράκι µέσα της και την έτρωγε. Καρκίνος.

µάρα στα γιαπιά, µε τ’ αγιάζι να πιρουνιάζει

νανε µια µυθική απόσταση που δεν την θυ-

Τότε την έµαθε κι αυτή τη λέξη να τη λέει µε

το κρέας του και το στόµα του να καταπίνει

µάται πια και απαγκιάσανε στο χωριό, όπου

58 60 ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

έµενε ένας µακρινός συγγενής τους. Απο-

να την χαϊδέψει δηµοσίως ή να την ξεκουρά-

διωγµένοι από τη µητριά τους, αρνηµένοι

σει από το µωρό που της είχε κόψει οληµερίς

καµωµένο που τον είχε φτιάξει η συχωρεµέ-

από έναν πατέρα που έβαλε κι άλλο µπελά

τα χέρια. Ακόµη δεν είχαν κάνει το γιο τους.

νη η µάνα του, πολλές τον αγάπησαν. Αυτός

στο κεφάλι του µε τρία ακόµη αγόρια από

Μόνο τη Λένα τους κατέβασαν λεχούδι στη

διάλεξε την Αντιγόνη που µπορεί να µην

τη δεύτερη νύφη του, κοίταξαν να µείνουν

µεγάλη πόλη. Αποείδαν µε τα νοικιασµένα

του ‘δωσε προίκα, αλλά τα µάτια της είχαν

οι δυο τους οικογένεια και να τα βγάλουν

χωράφια που ξεκίνησαν να καλλιεργούν, τα

µια καστανή καλοσύνη που τον ξεκούραζε.

πέρα, δουλεύοντας στα χωράφια και ζώντας

µισά λεφτά τούς τα ‘τρωγε ο µεσίτης και τ’

Άλλωστε δεν ήθελε να µπει στα στόµατα

σαν ψυχοπαίδια στην αποθήκη του συµπο-

άλλα ο ιδιοκτήτης. Για να µην ξενιτευτούν

του κόσµου ότι κατάντησε, µετά από τόσο

νετικού θείου.

όπως τόσοι και τόσοι και µάθουν τα παιδιά

ιδρώτα και µόχθο, σώγαµπρος και βολεµέ-

Όταν οι τρυφερές παλάµες των άλλων παι-

τους γερµανικά συνήθεια και λέξεις, για να

νος µε τα έτοιµα. Καλύτερα η Αντιγόνη του

διών χούφτωναν την κιµωλία και µάθαιναν

µην ξεχάσουν κι οι ίδιοι τους τα ελληνικά,

παρά καµία πλούσια και απαιτητική γλωσ-

και τα πάρεργα της φύσης. Κι έτσι οµορφο-

την αριθµητική µε τον άβακα, αυτοί σκάλι-

προτίµησαν την πρωτεύουσα. Στα ξένα θα

σού.

ζαν την αλφαβήτα της εργατιάς µε την αξί-

ήταν δυο φορές ξένοι, στον τόπο τους θ’

Με την Σταµατούλα είναι αλλιώς. Δεν θα

να και µετρούσαν τους κόπους τους µ’ αυτά

άντεχαν το ξερίζωµα. Εκείνος είχε ήδη χάσει

κάνουν παιδιά µαζί, ούτε θα παλεύουν για

που γεννούσε ο κάµπος. Μεγάλωσαν από-

µια πατρίδα. Για την Αντιγόνη θα ήταν πιο

το καθηµερινό, όλα όσα έδεναν κάποτε τα

τοµα, λες και τα ζωντανά µαζί µε το αλέτρι

δύσκολα, αλλά θα τα κατάφερνε. Ήταν πα-

ζευγάρια. Έχει ησυχάσει το κεφάλι τους από

τραβούσαν και τα χρόνια τους πιο γρήγορα

λικάρι η µακαρίτισσα, πάντα µε το γλυκό το

τις παλιές φροντίδες και κοιτάνε να περνά-

απ’ των άλλων. Αλλά ενώ αυτός έµεινε στην

λόγο και τις ιστορίες της από τα Ευαγγέλια.

νε το χρόνο που τους αποµένει µε καµιά

ψυχή του όπως τότε, ο αδερφός του έγινε πιο

Τα πιο σκληρά χρόνια, µα και τα πιο αγα-

βόλτα, κανένα ούζο στην Βέροια όταν έχει

σκληρός κι από τ’ απότιστα χωράφια. Αυτός

πησιάρικα τα έζησε στο χωριό και σ’ αυτό

καλοκαιρία, µικρά πράγµατα που τα στερη-

δεν καταδέχεται πια να µπαίνει στα τρένα µε

επέστρεψε µετά που πήρε σύνταξη, για να

θήκανε για χρόνια. Είναι σίγουρος ότι κι η

το λαουτζίκο, έχει τη λιµουζίνα του και πάντα

τον θάψουν στο σεµνό νεκροταφείο του

Αντιγόνη δεν θα τον κακολογούσε, αν τον

πρώτη θέση στ’ αεροπλάνο.

κάποια µέρα. Εκεί δεν µαζεύουν τα κόκαλα

έβλεπε από καµιά µεριά. Και το βράδυ που

Στ’ απέναντι καθίσµατα το ζευγαράκι κοι-

των νεκρών, αφήνουν τους τάφους να τους

πλαγιάζουν µαζί, έχει µια αγκαλιά και δυο

µάται αγκαλιασµένο. Είπαν ότι είναι νιόπα-

φροντίζουν οι συγγενείς, όσο µπορούν και

πόδια να του ζεσταίνουν τα δικά του, που

ντροι και κατεβαίνουν για µήνα του µέλιτος

θυµούνται. Όταν ήταν ακόµη παιδί, παίζανε

είναι µόνιµα παγωµένα από τα κρύα που

στην πρωτεύουσα. Έχουν ξεχάσει τον κόσµο

κρυφτό ανάµεσα στα µνήµατα, χαζεύανε τα

άρπαξε όλη του τη ζωή πάνω στις σκαλω-

γύρω τους και κρατούν τον έρωτα και τις ελ-

ονόµατα και φτιάχνανε ιστορίες µε τους πε-

σιές. Άδικος είναι ο γιος του, λες και δεν είναι

πίδες τους στο θόλο της αγκαλιάς τους. Πόσα

θαµένους. Αλλά σάµπως πόσο πρόλαβε να

δικό του αίµα.

χρόνια, άραγε, έχουν περάσει από τότε που

είναι παιδί; Από τότε µεγάλος ένιωθε. Παλι-

Και να πεις ότι δεν του στάθηκε; Αν δεν τον

κατέβηκαν οικογενειακώς στην Αθήνα µε το

καράκι µόλις, κατάφερε κι έκανε καλό όνοµα

έπαιρνε µαζί του στη δουλειά, δεν θα µά-

σαραβαλιασµένο ΚΤΕΛ του νοµού Ηµαθίας;

κι ας µην είχε στον ήλιο µοίρα. Ήξερε καλά

θαινε τα µυστικά της οικοδοµής και δεν θα

Τότε τα χρόνια ήταν άλλα και δεν τολµούσε

το χωράφι, πολεµούσε αντρίκια τον καιρό

ήταν τώρα επιχειρηµατίας. Ξέχασε που δεν

59 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

σκάµπαζε τα γράµµατα και δεν ξέραν τι θ’

βάφει και µ’ άλλα χρώµατα την κάθε µέρα.

ακολουθεί πια, µοιάζει να τον κουκούλωσε

απογίνει µε τον ευέξαπτο και αψύ του χαρα-

Στην πόλη νιώθει σαν τα ζώα µέσα στα

για τα καλά και λυτρωµό δεν φαίνεται να

κτήρα. Η Αντιγόνη τον είχε µεγάλο καηµό,

κλουβιά.

βρίσκει µήτε στη γυαλισµένη µπε εµ βε του

ενώ η Λένα ποτέ δεν τους στεναχώρεσε.

Αγρότης, σιδεράς και µπετατζής και τώρα

µήτε στις πιστωτικές και τις µετοχές του. Κι

Μόνο τώρα, χωρίς να το θέλει το καηµένο,

πια απόµαχος χωριάτης. Αυτό λέει, σαν τον

οι κουβέντες µε τη γυναίκα του λιγοστές.

έδωσε τέτοια πίκρα στον πατέρα της. Καλύ-

ρωτάει κανένας που τυχαίνει να κάτσει δί-

Όταν πάει στην Αθήνα, η νύφη του κάνει

τερα που πρόλαβε και πέθανε η µάνα της,

πλα του στο τρένο και πιάνουν τη συζήτη-

παράπονα που είναι οληµερίς χαµένος ο

γιατί είναι σίγουρος ότι δεν θα άντεχε να τη

ση. Πόσες ζωές δεν έχει γνωρίσει µ’ αυτά τ’

κανακάρης του σε δουλειές κι αυτή παλεύει

βλέπει σ’ αυτά τα χάλια.

ανεβοκατεβάσµατα. Έτσι, για να ξεχνιέται

µε τα παιδιά τους µοναχή. Κι όταν βγαίνουνε

Τη Λένα τη σπουδάσανε και καµαρώνανε

και να βλέπει ότι κι οι άλλοι έχουνε βάσανα

βόλτα, πάει ο ένας µπροστά κι η άλλη πίσω.

που βγήκε γραµµατισµένος κι από τη δική

ατέλειωτα, ότι δεν έχει µόνο αυτός µερίδιο

Πώς κοιµούνται µαζί στο κρεβάτι; Δεν αγ-

τους οικογένεια. Αλλά ο γιος του τα κατάφε-

στον πόνο. Και δεν είναι µόνο η Λένα του µε

γίζονται, νέοι άνθρωποι που η σάρκα τους

ρε καλύτερα µε το χρήµα. Μπορεί να µην

την ανηµπόρια της. Αυτή, είναι σίγουρος, θα

ακόµη διψάει;

του άφησε σερµαγιά για να ξεκινήσει, αλλά

το ξεπεράσει το κακό, θα το παλέψει και θα

του έδωσε κάτι πιο βαρύ, ένα καλό όνοµα

το χτυπήσει κάτω µε γερά τα ποδάρια της. Η

Φτάνουν σε λίγο στο σταθµό και ο µπό-

στην πιάτσα για να πάρει τις πρώτες του ερ-

φυσιοθεραπεία πάει καλά και µπορεί τα χει-

µπιρας από µπροστά δεν έχει αναπαµό. Η

γολαβίες και να σταθεί στα πόδια του. Άξιος

ρότερα να πέρασαν. Είναι και η ιατρική που

µάνα του δεν τον µαλώνει πια. Τον αφήνει

φάνηκε ο γιος του, παντρεύτηκε και µια κο-

προχωράει τρέχοντας αυτόν τον αιώνα. Κάτι

να ξεµουδιάσει πάνω κάτω στο βαγόνι και

πέλα από καλή οικογένεια κι όµορφη, για πε-

θα βρουν για να γιατρέψουν την αρρώστια

χαµογελάει που τον κανακεύουν κάτι γριές

τυχηµένο τον βλέπουν οι συγγενείς. Μέχρι κι

που βλάπτει τα νεύρα της θυγατέρας του.

στα πίσω καθίσµατα. Ίσως αυτή τη φορά να

ο αδερφός του που δεν τον καταδέχεται πια,

Είναι µαχητής η Λένα του σαν την Αντιγόνη

µπορέσει να ξεµοναχιάσει το γιο του και να

µε το ανιψιό του είναι πιο ανοιχτός. Το χρή-

που στα τελευταία της, ίσως και τη µέρα που

πούνε δυο λόγια. Ποτέ δεν µιλήσανε ανοι-

µα, βλέπεις, µιλάει σε τέτοιους ανθρώπους κι

ξεψύχησε, του ζήτησε να τη στήσει όρθια

χτά και δεν ζει κι η Αντιγόνη για να του πει

όχι το αίµα.

για να φτιάξει κολατσιό του γιου τους και

µερικές κουβέντες, να τον βοηθήσει. Στις

Τώρα θα κάτσει µια βδοµάδα κι ας στρα-

µετά µε τρεµάµενο χέρι τον σταύρωσε και

µέρες µας εύκολα καταπίνονται τα χιλιόµε-

βοµουτσουνιάσει ο άλλος. Κι αν µπορεί, θα

τον αποχαιρέτησε για πάντα.

τρα σαν µένεις µακριά, µα η απόσταση στις

πετάγεται και µέχρι τη Λένα να της κρατάει

Πιο πολύ είναι το βλέµµα του γιου του που

ανθρώπινες καρδιές θέλει άλλα ποδάρια για

συντροφιά. Θα λέει ότι πάει να συναντήσει

του κόβει τη χαρά. Εκείνος λέει ότι τ’ αντέ-

να περπατηθεί. Ίσως αυτή τη βδοµάδα, αν

στο καφενείο τους σιδεράδες απ’ το παλιό

χει όλα, όλα τα καταφέρνει µε την εξυπνάδα

φιλέψει το γιο του µε βούκες από το γινω-

του συνεργείο. Έτσι κι αλλιώς ξεσυνήθισε τα

και τη σκληράδα του. Αλλά χαρούµενος δεν

µένο καρπό της καρδιάς του, ίσως να πάρει

ντουβάρια. Δεν αντέχει πολύ µέσα στο σπίτι.

είναι. Αυτός στα νιάτα του που δεν είχε µήτε

κι αυτός µε τη σειρά του ένα άλλο βλέµµα,

Θέλει να βγαίνει και ν’ αγναντεύει το Βέρµιο,

τους µισούς παράδες του γιου του, ένιωθε

ένα χάδι που ντρεπόταν τόσα χρόνια να ζη-

να παρακολουθεί την τροχιά του ήλιου που

πιο ελαφρύς. Η σκιά του γιου του δεν τον

τήσει.

60 62 ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Γιώργος Ρούβαλης

Ιαπωνία, Ιαπωνία... Καλησπέρα πατερούλη µου. Καιρό είχες

µε καµαρώσετε. Κάναµε εκδροµές, ταξίδια

Θέλησα να ταξιδέψω, να ζήσω σ’ εξωτικές

να ‘ρθεις να µε βρεις. Σε πεθύµησα, όπως

µαζί. Κι ύστερα σας έχασα. Εσένα πρώτα,

χώρες. Με πολλή προσπάθεια τα κατάφε-

πεθύµησα τις κουβέντες µας, όπου σου δι-

µπαµπάκα µου κι ύστερα τη µαµά. Φέτος

ρα να µε στείλουν στη Λατινική Αµερική,

ηγούµαι τη ζωή µου, τα καθηµερινά κι εσύ

πρέπει να κάνω και την ανακοµιδή της. Τέσ-

στη Βολιγουάη,. Υπέροχη χώρα: απέραντες

µ’ ακούς σιωπηλός και τέλος µου κάνεις ένα

σερα χρόνια συµπληρώνονται. Αλλά πριν

εύφορες πεδιάδες, γεµάτες καλοθρεµµένα

σχόλιο πού µε βάζει στο σωστό το δρόµο.

έρθουµε, κανείς δεν µου είχε µιλήσει για τη

ζώα, πράσινο, βλάστηση, τεράστια ποτά-

Όταν έρχεσαι, οι νύχτες µου λάµπουν εδώ

µοναξιά. Γραµµατέας στο τέρας αυτό της

µια. Ζούγκλες αδιαπέραστες, όλο κουνού-

στην ξενιτιά.. Είµαι λιγότερο µόνη. Αυτά δεν

γραφειοκρατίας, δεκαπέντε χιλιάδες υπάλ-

πια και ινδιάνους. Βουνά αιώνια χιονισµένα,

µας τα’ χαν πει όταν µας ξεµυάλιζαν να έρ-

ληλοι, µαζί µε όλες τις φυλές του Ισραήλ για

οι Άνδεις, µε κατοίκους εργατικούς, θα’

θουµε να δουλέψουµε εδώ. Στο βορρά της

συναδέλφους, µου φαινόταν κι εµένα το

λεγα όµορφους και σκληροτράχηλους..

Ευρώπης, στη χώρα όπου όλο βρέχει κι οι

ιδανικό. Έφτασα, βρήκα σπίτι, αγόρασα αυ-

Αλλά η ατµόσφαιρα στο γραφείο, απαίσια.

κάτοικοι στεγνοί, τσιγκούνηδες κι εχθρι-

τοκίνητο, πήρα έπιπλα, πέταγα από τη χαρά

Ο διευθυντής αδιαφορούσε για µένα: δεν

κοί µαζί µας. Λέµε ότι δουλεύουµε για ένα

µου. Μετά ήρθαν τα δύσκολα , ο Γερµανός

µου ανέθετε τα καθήκοντα που ο βαθµός

ιδανικό, την ενότητα των λαών και των οι-

χοντροκέφαλος προϊστάµενος, η Ιταλίδα

µου απαιτούσε. Οι συνάδελφοι, οι περισ-

κονοµιών, για µια Ευρώπη δηµοκρατική και

πονηρή συνάδελφος, οι τρικλοποδιές µετα-

σότερες παλιές εκεί, να µου κάνουν τη

ειρηνική. Ψέµατα. Ήρθαµε κυρίως για το µι-

ξύ µας, οι εκθέσεις βαθµολογίας µε σχόλια

ζωή δύσκολη, να µε αγνοούν αντί να µε

στό. Για τα ρηµάδια τα λεφτά, τρεις και τέσ-

που σε µειώνουν. «Η κυρία Παραλίδου κρί-

βοηθήσουν. Ευτυχώς που έπιασα φιλίες

σερις φορές περισσότερα απ’ την Ελλάδα.

νεται ανεπαρκής στις σχέσεις µε τους συνα-

στους οµογενείς µας, εκείνο το καλό παιδί

Γι’ αυτό σας άφησα κι εγώ, γι’ αυτό έφυγα απ

δέλφους της» Αηδίες. Μήπως δεν ‘ξέρουν τι

το σκηνοθέτη, έστω και οµοφυλόφιλο και

τη Θεσσαλονίκη µας,

κουµάσια είναι οι συνάδελφοι....

την οικογένεια του. Μαζί τους, µ’ όλη τη θε-

Κι η µαµά κι εσύ είσαστε πολύ περήφανοι

Μ’ όλα αυτά µου αρέσει η δουλειά µου.

ατρική παρέα των Ελλήνων έκανα αξέχα-

όταν πέρασα το διαγωνισµό κι έγινα µόνιµη

Είµαι πάντα πρώτη στις υπερωρίες, στις

στες εκδροµές, πάρτι που κράτησαν µέρες,

υπάλληλος στο διεθνή αυτόν οργανισµό..

δύσκολες αποστολές. Πάντα διαθέσιµη να

ταξίδια, φαγοπότια. Μου γλύκαναν τη ζωή,

Είχατε πλέον µια κόρη µε καλή δουλειά και

βγάλω ασπροπρόσωπο τον προϊστάµενο

έστω κι αν δεν βρήκα κάποιο σύντροφο,

ευρωπαία. Μετά ήρθατε να µε δείτε εδώ να

και την υπηρεσία. Σταθερή και αξιοπρεπής.

ας ήταν και προσωρινός. Γύρισα πίσω πριν

61 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

της ώρας µου, στα τρία χρόνια, κι από τότε

πρέπει να έρθουν τα πνεύµατα, τα κάµι, να

εκεί. Έτσι έκανε µέχρι τώρα η Γέρµι, η Γερ-

προετοιµάζω το επόµενο πόστο στο εξωτε-

ευνοήσουν τη µελέτη και την αφοµοίωση

µανίδα, και πάντα κάτι πετυχαίνει.

ρικό.

της γλώσσας. Έτσι κάθοµαι και διαβάζω τα

Η Ιαπωνία, το ηφαίστειο Φούτζι, η Νάρα,

βράδια. Αφού σταµατάω ν’ ασχολούµαι µε

µου φαίνονται σαν ένα µακρινό όνειρο...

Μ’ έπιασε ένα πάθος για την Άπω Ανατολή.

οποιοδήποτε άλλο διάβασµα που δεν είναι

Δέκα χρόνια υπηρεσίας µου µένουν πριν

Η Ιαπωνία µου φαινόταν µια µυστηριώδης,

γιαπωνέζικα. Σήµερα που µιλάµε, Ιούνιο,

τη σύνταξη... Θα τα καταφέρω να µε στεί-

τροµερά ενδιαφέρουσα χώρα. Άρχισα να

πρέπει όχι µόνο να κανονίσω τις διακοπές

λουν εκεί; Έστω και στην Κίνα, εκεί έχω πε-

µαθαίνω γιαπωνέζικα. Κάθε χρόνο, που η

µου στην Ελλάδα το καλοκαίρι, αλλά και να

ρισσότερες ελπίδες. Οι Ευρωπαίοι δεν τους

υπηρεσία δηµοσίευε τους καταλόγους των

προετοιµαστώ πυρετωδώς για τις εξετάσεις

θέλουν τους Κινέζους, τους µισούν. Λένε

κενών θέσεων στις πρεσβείες της, το µάτι

µου το Σεπτέµβριο. Θα πάρω το πέµπτο

ότι είναι βρωµεροί, υπανάπτυκτοι, κι ακό-

µου γαρίδα, να δω αν υπήρχε τίποτα στην

επίπεδο στα γιαπωνέζικα. Κάθε τάξη, την

µα κοµµουνιστές. Λίγοι από µας θέλουν να

Ιαπωνία.. Έστω και στην Κίνα.

έκανα δύο φορές, να τα µάθω καλά, να τα

πάνε εκεί κάτω. Μπορεί και να σπάσει ο διά-

Οι φίλοι µου µου λένε ότι είµαι χαζή, ότι άρ-

εµπεδώσω. Πάω και βλέπω οποιαδήποτε

βολος το ποδάρι του και να µε στείλουν.

χισα ανάποδα. Αφού και τα ιδεογράµµατα

γιαπωνέζικη ταινία παίζουν εδώ. Κυνηγάω

Είµαι ανοιχτή στα πάντα. Δεν θέλω µόνο

και ο ταοϊσµός και η ικεµπάνα, όλα έρχονται

τις ειδικές εκθέσεις σε Παρίσι και Λονδίνο,

την Αραπιά και την Αφρική. Μετάνιωσα

από την Κίνα, εκεί θα ‘πρεπε να έχω στρέψει

πάω επιτούτου να τις δω. Γράφτηκα και

πικρά που σνόµπαρα την Ανατολική Ευρώ-

το ενδιαφέρον µου.. Την Κίνα τη γνώρισα..

µέλος στην εταιρεία φίλων του Μουσείου

πη, όταν ήταν ο καιρός. Κι εκεί θα µπορού-

Δύο εκδροµές πήγα µέχρι τώρα γιατί είναι

Guimet, της ανατολικής τέχνης στην place

σα να έχω πάει. Η Ανατολή πάλι µου φαί-

πιο φτηνά από εκείνες της Ιαπωνίας, Εκείνην

d ‘ Iéna και µε ειδοποιούν όταν οργανώ-

νεται ραφιναρισµένη, πολιτισµός εκλεπτυ-

την αφήνω γι’ αργότερα όταν θα πάω και

νουν οτιδήποτε. Κουβεντιάζω µε την Κέικο

σµένος, αιώνων. Δεν µε πειράζει που δεν

θα µείνω. Τότε να δεις, µπαµπά µου, ταξίδια

και τον κύριο Τανάκα από την πρεσβεία, που

παντρεύτηκα, που δεν έκανα παιδιά, που

εξωτικά σ’ όλα της τα νησιά. Σε ξύλινα µικρά

γνώρισα. Και διαβάζω και διαβάζω και δια-

αρχίζω και γερνάω. Μόνο να τα καταφέρω

επαρχιακά ξενοδοχεία, την άνοιξη που ανθί-

βάζω. Αυτό το όνειρο µε κρατάει, µπαµπά

να πάω στην Ιαπωνία ή στην Κίνα.

ζουν οι κερασιές. Τι ωραία που τα περιέγρα-

µου. Προχτές πήγα σε µια συνέντευξη όπου

Στο Τόκιο δεν πήγα ούτε τουρίστρια ακόµη,

ψε ο Καζαντζάκης! Απ’ αυτόν µου κόλλησε

µε κάλεσε ο Γερµανός, ο Πρέσβης µας στην

εφτά χρόνια τώρα που µαθαίνω τη γλώσ-

αρχικά ο εξωτισµός, Κι ύστερα µου ‘γίνε µα-

Κίνα. Μου είπε ότι θα µου απαντήσει αργό-

σα. Λέω να κρατήσω την πρώτη εντύπωση

νία. Να κάνω ό,τι µπορώ για να διαβάζω τη

τερα. Λες να µε πάρει; Ή µήπως µου φάει

για όταν θα ‘µαι µόνιµα εκεί. Τότε θα ζήσω

γλώσσα. .Να βάζω και την ψυχή µου ακόµα.

τη θέση καµιά άλλη καταφερτζού, απ’ αυτές

κι εγώ µέσα σ’ αυτόν τον αξιοθαύµαστο,

Για να δηµιουργήσω την κατάλληλη ατµό-

τις γαλιάντρες, πού είναι ικανές να πληρώ-

τον ανώτερο πολιτισµό.

σφαιρα, θέλει την απαραίτητη τάξη στο δι-

σουν από την τσέπη τους ένα ταξίδι στην

Πέσµου µπαµπάκα, εσύ πού πάντα µε συµ-

αµέρισµα µου. Κατασουκέρου το λένε αυτό

Άπω Ανατολή, τρείς-τέσσερες χώρες και να

βουλεύεις στα όνειρα µου, κάνε µου έστω

στα γιαπωνέζικα, το κάθε πράγµα στη θέση

παν αυτοπροσώπως να παρουσιάσουν την

ένα νεύµα, µη µ’ ακούς έτσι σιωπηλός. Θα

του. Στα λουλούδια λέγεται ικεµπάνα. Μετά,

υποψηφιότητα τους στους προϊστάµενους

τα καταφέρω; Θα πάω;

62 64 ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Περικλής Τσεκούρας Από τις 17.30 έως τις 18.30

ξιού. Εγώ στη σιωπή µέσα µου. Μια µάνα θα έκλαιγε όσο προλάβαινε τα χρόνια. Γίναν τα κοµµάτια της ζωής πάλι όµορφα. Όπως είναι κάθε µέρα, είτε τα προσπερνάµε είτε τα ρουφάµε. Σε ένα κόκκινο φανάρι δίπλα µας ένα αµάξι. Ήταν σταµατηµένο στο άλλο ρεύµα, όχι λόγω ατυχήµατος. Απλά από ένα κόκκινο φανάρι, που όριζε ένα λεπτό της ζωής των επιβατών. Ακριβώς 18:24. Τιµώµενο πρόσωπο ένα ξανθό χοντρό αγοράκι. Κοίταζε έξω όπως κοιτάζουµε όλοι όταν σκεφτόµαστε πολύ ή όταν έχουµε άδειο µυαλό. Με κοίταξε και το κοίταξα κι εγώ. Δεν απέστρεψα το βλέµµα, έµεινα εκεί. Ήθελα να τιµήσω αυτόν τον άνθρωπό που ζει σαν πρίγκιπας σε έναν κόσµο που κυριαρχούν οι υπηρέτες του.

Έτσι µου χαµογέλασε και µε χαιρέτισε γέρνοντας το κεφάλι. Το ίδιο κάναµε κι εµείς. 18:30 και οι δρόµοι µας χώρισαν. Μόνος µου κατέβηκα µια κατηφόρα. Προτελευταία εικόνα, µια γριά µε µονίµως υψωµένα φρύδια από την απορία, καθισµένη στο περβάζι. Από το παράθυρο του ηµιυπογείου της, ένας ορυµαγδός ελληνικών σηµαιών και εµβληµάτων. Μούντζωσε τρεις αδιάφορους Νιγηριανούς που πέρασαν µπροστά της. Απέναντι είδα ένα µπαλκόνι µε γλάστρες ετοιµόρροπες και απο κάτω του πράσινα γράµµατα. «CALL CENTER». Τα χιλιόµετρα εξαφανίζουν την επαφή των ανθρώπων. Άλλα χιλιόµετρα, τα υπερβολικά, εξαφανίζουν και τους ανθρώπους.

Θα χτυπήσει ένα τηλέφωνο και θα µου φω-

µια παιδική συνήθεια.

Θα εµφανιστεί απλά στο δρόµο µου. Έξω

νάζει µέσα στη φασαρία. Θα είναι δύσκολο

Θα στείλει ένα µήνυµα όπου όλη η οθόνη

από το ψιλικατζίδικο όπου περνάω τα πε-

να ακούσω τι λέει, όσο αυτή θα φωνάζει

µου θα µε προσβάλλει. Θα νοµίζω ότι είναι

ντάλεπτα πριν µπω στο σπίτι. Θα την κοι-

“Πάρε µε! Πάρε µε!”. Θα κόψω την κλήση να

ιός και θα έχω δίκιο. Θα προσπαθήσω να

τάξω για ώρα και δε θα απορώ πώς της

δοκιµάσω να την πάρω εγώ. Περιµένοντας

της µιλήσω και θα µου απαντά η κολλητή

ήρθε να φτάσει ως εδώ. Το χαµόγελό της

να το σηκώσει θα καταλάβω τι ήθελε να πει.

της. Θα γελάει αλλά δε θα µου τη δίνει. Θα

θα εναλλάσσεται µε πνιχτό γέλιο. Τα µάτια

Θα το σηκώσει και θα δηλώσει µεθυσµένη

επιµένω πως η φωνή που ακούω δεν είναι

της θα είναι λαµπερά, σχεδόν υγρά από το

από κρασί και µε αυτιά που βουίζουν από

της κολλητής, αλλά της ίδιας. Τότε θα παίρ-

σµιλεµένο της χαµόγελο. Θα έρθω κοντά

κιθάρες. Θα φεύγει από εκεί που βρισκόταν

νει το τηλέφωνο και θα µου τραγουδάει µια

της από τα αριστερά της και θα εκπνεύσω

και θα περπατάει κάτω από το πεζοδρόµιο.

στροφή. Μετά πάλι την ίδια στροφή κι εγώ

ζέστη στο αυτί της. «Ακούς από αυτό το

Θα µε έχει θυµηθεί στην επιµέλεια µε την

δε θα ξέρω τι προσπαθεί να κάνει. Θα κλεί-

αυτί;» θα της ψιθυρίσω. Το χαµόγελό της θα

οποία αποφεύγει να πατήσει τους αρµούς

σει απότοµα όταν θα λέει «Είµαι απελπισµέ-

µαραθεί και το στόµα της θα ανοίξει για να

των πλακών. Της είχα µάθει να µη ντρέπεται

να ερωτευµένη µαζ...»

σφραγίσει σαν αρπακτικό στο λαιµό µου.

24/10/07 17:30 είναι η ώρα της επιστροφής. Τραβούσαµε για τη θάλασσα µε το µεγαλείο του ουρανού στην ευθεία των µατιών µας. Μια καλή είδηση για µια επαγγελµατική προοπτική έκανε την κουβέντα µας πιο όµορφη. Μια καινούρια µου γνωριµία συζητούσαµε, µια εντυπωσιακή γυναίκα. Όµορφη, µε χαµόγελο σπίρτο, µε ιστορία περίεργη και κόκκινα µαλλιά. Φίλη καλή της καλής µου φίλης. Είδαµε µακριά, µπροστά στο δρόµο, φάρους των δυνάµεων ασφαλείας. Η ασφάλεια είχε πάει περίπατο για ένα µοτοσυκλετιστή. Δεν είχαν προλάβει να σκεπάσουν ακόµα τα µέλη του. Σκέπασα εγώ τα µάτια της φίλης µου. Έκλαψε στη σιωπή του αµα-

18:31

63 Κ Ε Ν Τ ΡΙ Κ Ε Σ & Π Α ΡΑ Λ Λ Η Λ Ε Σ Ε Κ ∆Η Λ Ω Σ Ε Ι Σ 2 0 0 8

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Πληροφορίες για προπώληση εισιτηρίων: ∆ Ε Π ΟΑ Ρ 2 7510 6 214 3 • ∆ Η Μ Α ΡΧ Ε Ι Ο Α Ρ Γ Ο Υ Σ

2 7510 2 4 4 4 4

64 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

65 ιστορίες µιλούν στα εκθέµατα του Μουσείου, κι άλλες τόσες δικές

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

µας, παρόµοιες µ’ αυτές, περιµένουν ν’ ακουστούν.

Ιωάννα Ρεµιεδάκη

Η θεία Βρισηίδα και άλλα διηγήµατα

Η παράσταση «Η θεία Βρισηίδα και άλλα διηγήµατα» είναι λοιπόν µια υποκειµενική ξενάγηση, που φτιάχτηκε από µικρές ιστορίες του Ναυπλίου και µικρές λιχουδιές, τραταρισµένες από τις άξιες διαδόχους της θείας Βρισηίδας, την Πόπη Καλκούνου και την Νόλη Μωυσσή. Η ηρωίδα µας, η Βρισηίδα Παπαντωνίου, ήταν θρυλική µαγείρισσα, πολύ αγαπητή στο Μουσείο και τους ανθρώπους του. Υπάρχουν κι άλλες: η µοδίστρα-γιαγιά Ιφιγένεια, που όρισε η ίδια τη ζωή της, η Πίτσα µε το κεχριµπαρένιο κολλιέ, η Λιλή που τρυπούσε

Όταν πρωτοήρθα στο Ναύπλιο, για να διδάξω στο Πανεπιστήµιο,

τα παπουτσάκια της, τα όσπρια της Κατοχής, η Ρένα που έστελνε κα-

θυµάµαι ήταν Πέµπτη, νωρίς το απόγευµα και πάρκαρα στην πλα-

ραβάκια στα νερά της βροχής, ένα κυπριακό νανούρισµα, η Νανά

τεία Τριών Ναυάρχων για να πάω στην Πινακοθήκη, όπου είχα µά-

και η Τέτη, αλευρωµένες στην καρότσα του φορτηγού, τα διάσηµα

θηµα. Είχα έρθει κι άλλες φορές εδώ ως επισκέπτρια, τώρα όµως

διπλά µπισκότα µε τη µαρµελάδα. ιστορίες και γεύσεις που συνθέ-

ένας ενθουσιασµός µε πληµµύρισε, καθώς διέσχιζα στο αποµεσή-

τουν τη µικρή, καθηµερινή ιστορία της πόλης και µιλούν, µέσα από

µερο τον ήσυχο Μεγάλο Δρόµο της πόλης. Ανεβαίνοντας για µά-

τις προθήκες και το χρόνο, για πράγµατα που δεν ξεχάστηκαν γιατί

θηµα το αίσθηµα ενισχύθηκε. Τρία από τα τέσσερα παράθυρα της

αγαπήθηκαν πολύ, για στιγµές που διασώθηκαν γιατί κρατούν µέσα

σοφίτας έβλεπαν στο Παλαµήδι, το τέταρτο στην Ακροναυπλία. Το

τους τη χαρά της συνάντησης.

ίδιο το οίκηµα κουβαλούσε δύο αιώνες αδιάκοπης ζωής, στην οποία

Σε αυτή την περίεργη ξενάγηση µπορούµε να γίνουµε κι εµείς εκθέ-

προστέθηκα κάπως κι εγώ, µιλώντας για την Αντιγόνη.

µατα, αν θέλουµε. να θυµηθούµε τα παιδικά µας παιχνίδια, τις αγα-

Η ιστορία στο Ναύπλιο δεν είναι κάτι ξένο ή µακρινό, µια σελίδα

πηµένες µας γεύσεις, τη χαρά της κοινής µας ζωής, εδώ στο Ναύ-

βιβλίου που πρέπει να ψάξεις να τη βρεις για να τη διαβάσεις. Είναι

πλιο, και σε όποιο Ναύπλιο µας µεγάλωσε και µας περιβάλλει. Γιατί

παντού παρούσα, καθηµερινή. Οι άνθρωποι κινούνται στους δρό-

εµείς είµαστε η ιστορία µας, µικρή, µεγάλη, χαρούµενη ή δύσκολη,

µους της για να πάνε στα µαγαζιά, στα κέντρα, στους φίλους τους.

σηµαντική πάντως, σε κάθε περίπτωση.

Αυτό είναι εξάλλου η ιστορία: άθροισµα καθηµερινών στιγµών,

Η παράσταση βασίζεται στις µαρτυρίες των:

που άλλες θα διασωθούν στη µνήµη ως εξαιρετικές και διάσηµες,

Γιώργου Ασηµακόπουλου (εγγονού Ιφιγενείας),

κι άλλες θα παρασυρθούν στη ροή της καθηµερινότητας. Αυτές οι

Πόπης Καλκούνου, Λιλής Καρύµπακα, Ρένας Λουτζάκη,

δεύτερες είναι νοµίζω γοητευτικότερες, γιατί αφενός φτιάχνουν τις

Ιωάννας Παπαντωνίου (ανιψιάς Βρισηίδος),

άλλες, τις µεγάλες, και κυρίως γιατί είναι αυτές που συγκροτούν ό,τι

Τέτης Παπαντωνίου-Κρητικού (θυγατρός Βρισηίδος).

ονοµάζουµε ζωή: ένα παιδικό γέλιο, ένα βαφτιστικό φορεµατάκι,

Τους ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας, γιατί µοιράστηκαν γενναιόδω-

δυο παπουτσάκια που παίζουν σ’ ένα δρόµο, µια γεύση αγαπηµένη

ρα µαζί µου ένα πολύτιµο κοµµάτι της ζωής τους. Χωρίς αυτές τις

και λαχταριστή, τα µπάνια στο Τολό, ο βασιλιάς της Ασίνης. Η ιστο-

αναµνήσεις δεν θα υπήρχε η παράσταση (και πολλά άλλα πράγµα-

ρία βρίσκεται πάντα σε απόσταση αγγίγµατος χεριού.

τα στη ζωή).

Αυτή την ιστορία βρήκα συγκεντρωµένη µε αγάπη στο Πελοπον-

Ένα µεγάλο ευχαριστώ και για το Πελοποννησιακό Λαογραφικό

νησιακό Λαογραφικό Ίδρυµα, εκθέµατα καθηµερινότητας, συναι-

Ίδρυµα και την Ιωάννα Παπαντωνίου. Η παράσταση αυτή είναι µια

σθηµάτων, εµπειριών. Θέλησα να ακούσω τη φωνή τους: σε ποιους

‘µετάφραση’ της οµορφιάς και της αγάπης που συνάντησα στα εκ-

ανήκαν άραγε τα παπουτσάκια, το βαφτιστικό, ο αρκούδος, η βρε-

θέµατα και τους ανθρώπους του Μουσείου. Και της πόλης. Για την

φική κούνια, η σερβάντα απ’ όπου κλέβαν το γλυκό; Τόσες και τόσες

«κίνηση του προσώπου το σχήµα της στοργής», ευχαριστώ.

κείµενο Ιωάννα Ρεµεδιάκη Σπουδές φιλολογίας, θεατρολογίας και υποκριτικής. Στο Ναύπλιο δίδαξε Ζητήµατα Πρόσληψης Αρχαίου Δράµατος (2007-8) Το 2007 παρουσίασε στην Αθήνα την µαγειρική παράσταση Το Τραπέζι, και το 2007-8 την performance Εκσκαφή Κενού )

66 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

1900.

Το καραβοστάσι και τα καφέ-σαντάν τ’ Αναπλιού

επιµέλεια Γιάννης Μάκρης

Εκείνα τα χρόνια το εµπορικό λιµάνι τ’ Αναπλιού, το καραβοστάσι,

Οι ταβέρνες και οι καφενέδες, γραµµή σ’ όλη τη προκυµαία , γέµιζαν

δεν ήταν όπως το σηµερινό άµορφο, αισθητικά ισοπεδωµένο λιµά-

κάθε απόγευµα και βράδυ και τα τραπεζάκια µε τα καθίσµατα έπια-

νι, που σε πιάνει λύπη και παράπονο όταν το βλέπεις παραδοµένο

ναν ως το γιαλό και η µυρουδιά της µαρίδας της Καραθώνας που

στο πάρκιν των λογιών-λογιών αυτοκινήτων. Τα καλοκαίρια ιδίως το

τηγάνιζαν, γαργαλούσε την όρεξη για κρασί και µεζέ. Οι λατέρνες

κοµµάτι αυτό του λιµανιού, που η θάλασσα του µύριζε κατράµι και

στολισµένες µε χάρτινα στεφάνια και χρυσά µπιχλιµπίδια σκορπού-

σάπια φύκια και κρεµµύδια Βατικιώτικα, η ζωή βούιζε και ήταν µια

σαν κέφι για γλέντι.

χαρά να βλέπεις τη κίνηση του: καραβοκύρηδες, ναύτες, εργάτες

Όταν όµως νύχτωνε και οι παντρεµένοι άνθρωποι του λιµανιού τρα-

του τελωνείου, καροτσέρηδες Προνοιώτες µε τα µεγάλα µακριά

βούσαν για τα σπίτια τους, οι άλλοι, οι ξένοι και τα έρηµα κορµιά,

κάρα, Υδραίοι και Σπετσιώτες και Μεθενίτες καπεταναίοι και Τσα-

άρχιζαν άλλο γλέντι, που κράταγε ως αργά µετά τα µεσάνυκτα.

κώνοι εργατικοί και σφυκτοδεµένοι που έπλεναν τα βαρέλια των

Ήταν το γλέντι στα περίφηµα Καφέ - Σαντάν της παραλίας τ’ Ανα-

ταβερνιάριδων, και τρατολόγοι Τολιανοί και Κυβεριώτες και Κρανι-

πλιού που έφερναν πότε ο Κουτσαΐτης και πότε ο Γιανακόπουλος οι

διώτες ψαράδες, ξυπόλητοι, και ντόπιοι «ιχθυοπώλαι» από τον ψα-

καφετζήδες. Έξω από τα µαγαζιά τους έστηναν ένα ξύλινο παρά-

ροµαχαλά και την Πρόνοια και έµποροι από το Λεωνίδι και τους Μο-

πηγµα - πάλκο -, κούρντιζαν τους τέσσερις στύλους µε τα µεγάλα

λάους ακόµη, ένας κόσµος δουλευτής και κουρασµένος έδινε κίνη-

πετρελαιοφάναρα στην κορφή, κρεµούσαν σ’ ένα σχοινί σηµαιού-

ση και ζωή µεγάλη στο µέρος εκείνο του µώλου. Το πλακόστρωτο

λες σινιάλα στη γραµµή και αφού όλα ήταν έτοιµα, έστελναν τον

γεµάτο, από τη µια ως την άλλη άκρη µε εµπορεύµατα: κρεµµύδια

Παλαδά τον τελάλη να γυρίσει τα σοκάκια ως πάνω στον Ψαροµα-

και κοκκάρι, κανάτια αιγινήτικα, σακκιά τσιµέντα και λιοκόκκια και

χαλά και ως τη Πρόνοια και να διαλαλήσει:

παραπάνω στην αποβάθρα του (Πι) γεµάτη ξυλεία που ήρθε από τη

«Κάτου στο γιαλό, στου Κουτσαΐτη τον καφενέεεε, ήρθανε κοκώνες,

Ρουµανία και το Άγιο Όρος και από την Οντέσσα: Τάβλες ,µαδέρια,

περµαντόνες, µε βιολιά, λαγούτα κι άλλα λαλούµεναααααα !... Ήρθε

καδρόνια...

η Μαριγούλα η Καλαµατιανή που τραγουδάει τα µωραΐτικααααα !...

67 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Η Ελενίτσα το Συριανάκιιιι !... Ήρθε και η Κοκκώνα η Τσαρή η Πολί-

νύχτα του καλοκαιριού, σκορπίζανε τα λαγγέµατα της Ανατολής µε

τισσα µε τους αµανέδες και το ούτι της !... Γλέντια θα γίνουν, χοροί,

τα τραγούδια και τα σείσµατα, έναν διάχυτο ερωτισµό, που έκανε

τραγούδιααααα! Ελάτε τρεχάτε το βράδυ να γλεντήσετε στην οι-

όλους αυτούς να βράζει το αίµα τους και να είναι έτοιµοι σε ψύλλου

κογενειακή διασκέδαση φαµελικώς, κι’ ας πάει και το παλιάµπελο-

πήδηµα για παρεξήγηση. Τότε άρχιζαν οι καυγάδες. Ο κόσµος της

οοοο !...»

παραλίας αναστατωνόταν, πυροβολισµοί έπεφταν και οι αντίζηλοι ερωτοχτυπηµένοι τραυµατίζονταν. Και το «Σύνταγµα» - φρουρός

Κάθε βράδυ από τις εννέα βούιζε ο µώλος! Τα τραπεζάκια γεµάτα,

της ησυχίας και της τάξεως τα’ Αναπλιού - κραύγαζε στο φύλλο της

κι’ όχι µονάχα η εργατιά, οι ναυτικοί, οι µαγαζάτορες, µα και νοι-

5ης Δεκεµβρίου 1905: «Κατά την παρελθούσα εβδοµάδα τρείς συ-

κοκυραίοι και «σπουδαγµένοι άνθρωποι» έρχονταν να πιουν τον

µπλοκαί εις το Καφέ -Αµάν του Κουτσαΐτη, ανεστάτωσαν τους κα-

καφέ τους και την µπύρα τους, ενώ οι άλλοι, οι τσιγκούνηδες και οι

τοίκους της παραλίας δια των ριφθέντων πυροβολισµών. Έκπληκτοι

τοκιστές έκοβαν βόλτες πάνω-κάτω στο πλακόστρωτο και κοίταγαν

οι Ναυπλιείς διερωτώνται: από πότε το ήσυχον Ναύπλιον κατέστη

«τσάµπα» το θέαµα. Η Πολίτισσα άρχιζε το παθητικό ανατολίτικο

εστία των κουµπουροφόρων ερωτευµένων αντάµιδων και κουτσά-

τραγούδι της:

βων;!!!». Άλλη µία ηµέρα πάλι, Αργείτες παλικαράδες, αφού έµειναν

«Κάτω στη Ρόδο, στο ροδονήσι

ως αργά στο Καφέ - Σαντάν του Γιαννακόπουλου, την ώρα που η

Τούρκος εβγήκε να κυνηγήσει...»

Σαντέζα - πριµαντόνα, κατατσακισµένη από τη κούραση, πήγαινε

Και τα όργανα κάτου το συντρόφευαν και οι άλλοι - άντρες, γυναί-

µε τη συντροφιά της στο ξενοδοχείο «Βύρων» του Καϊµαζή για να

κες της κοµπανίας - παίρνανε το δεύτερο του τραγουδιού :

κοιµηθεί, της επετέθησαν και: «την απήγαγαν, αφού συνεπλάκησαν

«Δεν κυνηγούσε λαγούς και λάφια

οι περί αυτήν µετά των απαγωγέων και αντηλλάγησαν πυροβολι-

µόν κυνηγούσε δυο µαύρα µάτια

σµοί... το κακό έχει παραγίνει εις την πόλιν µας, µε την επιδηµιακήν

Αµάν! Αµάν!»

ταύτην ένσκηψιν εκ διαφόρων µερών των καφεσαντανιστρών της

Έπειτα η άλλη, η Καλαµατιανή, έπαιρνε το ντέφι, το σήκωνε ψηλά κι’

παραλίας.....», όπως έγραφε το «Σύνταγµα».

άρχιζε δικό της σκοπό :

Σε λίγο καιρό πάλι: «εις το Καφέ - Σαντάν του Κουτσαΐτη στρατι-

«Αν είσαι µάνα και πονείς

ώται µεθυσθέντες ηθέλησαν να παραλάβουν τας γυναίκας και να

έλα στ’ Ανάπλι να µε δείς...

διασκεδάσουν εις τας οδούς. Επειδή δε αύται ηρνήθησαν, επέπεσαν

έλα στ’ Ανάπλι δυο σκαλιά

κατά του καταστήµατος και κατεσυνέτριψαν υαλοπίνακας, θύρας τε

να σου φιλήσω την ελιά !...»

και παράθυρα....».

Και το γλέντι κρατούσε ως αργά πολύ κι’ αναβρασµός σηκωνόταν

Η ζωή αυτή της εµπορικής προκυµαίας τ’ Αναπλιού , του «γιαλού»,

κάθε βράδυ. Το καραβοστάσι και τα καΐκια έτριζαν δεξιά - αριστερά,

πάει τώρα... Ούτε κατάρτια πλήθος καϊκιών, όπως άλλοτε, ούτε κα-

δεµένα µε τα παλαµάρια τους και τα καραβόσκυλα γάβγιζαν, λες και

ραβόσκυλων αλυχτίσµατα, ούτε Καφέ - Σαντάν µε καυγάδες. Με-

χαιρόντουσαν κι’ αυτά για τον «τζίρο» που γινότανε, για τον παρά

ρικές ταβέρνες απόµειναν µόνο. Άλλες έγιναν καφετέριες, πολλές

που έπεφτε κάθε βράδυ.

καφετέριες και εστιατόρια και Μπαρ απρόσωπα και αφιλόξενα. Και

Είχαν όµως και τους καυγάδες και τα επεισόδια τους τα Καφέ-Σαντάν

οι θαλασσινοί;! Τι απέγιναν οι θαλασσινοί;! Και οι ψαράδες του ψα-

της παραλίας, προ πάντων, όταν το γλέντι τραβούσε ως τα ξηµε-

ροµαχαλά; Άλλαξαν στέκι. Τραβήχτηκαν στα «µεσόγεια» κάπου εκεί

ρώµατα και καταστάλαζαν σ’ αυτά οι «αντάµηδες» και οι «κούτσα-

στη Πλατεία Συντάγµατος στο καφενείου του Καώνη, σε πείσµα των

βοι» από το Άργος. Οι κοκόνες, οι περµαντόνες, µέσα στη χλιαρή

καιρών, γραφικές γνήσιες Αναπλιώτικες φιγούρες !!!

68 ΜΟΥΣΙΚΗ

Ταξίδι από τους προϊστορικούς χρόνους έως και σήµερα

(µέρος Η’)

Η µουσική στην εποχή του κλασικισµού

κείµενο Θεολένα Πίκη

Όταν πέθανε ο Mozart στα 1791, ο Haydn έγραψε κάπου ότι «στην ανθρωπότητα δεν θα εµφανιστεί ένα τέτοιο ταλέντο για τουλάχιστον εκατό χρόνια». Και είχε απόλυτο δίκιο ως προς τη µοναδική ευφυΐα του Mozart. Ο Mozart γεννήθηκε στην αυστριακή πόλη Σάλτσµπουργκ το 1756. Ήταν παιδί-θαύµα σαν εκτελεστής σε πληκτροφόρα όργανα και στο βιολί, καθώς και στη σύνθεση. Από την ηλικία των έξι ετών, επιδεικνυόταν δηµόσια, έχοντας ως δάσκαλο τον πατέρα του. Η πρώτη συµφωνία του Mozart χρονολογείται από την εποχή που ήταν εννέα χρόνων. Το πρωτοφανές µε τον Mozart είναι πως µέσα του µοιάζουν να συναντιούνται όλες οι τάσεις. Ότι είδος και να γράφει καταφέρνει να διατηρεί τον εαυτό του. Αν ο Mozart είχε κάποια αδυναµία αυτή οφειλόταν στην υπερβολικά καλλιεργηµένη µουσική του. Ήταν αυλικός µουσικός και παραιτήθηκε για να έχει την ανεξαρτησία του. Έδινε συναυλίες και µαθήµατα, γράφοντας κοντσέρτα για πιάνο που τα έπαιζε ο ίδιος, ενώ συγχρόνως αυτοσχεδίαζε και ενθουσίαζε το ακροατήριο. Παρολαυτά η οικονοµική του κατάσταση ήταν ως επί το πλείστον λυπηρή. Η εποχή του Mozart µπορεί να υπήρξε µια χρυσή εποχή για τη µουσική αλλά σε κείνον θα πρέπει να φαίνονταν αλλιώς λόγω των οικονοµικών του. Πολύ γνωστά έργα του είναι οι όπερες «Οι Γάµοι του Φίγκαρο», «Ντον Τζιοβάνι», «Ο Μαγεµένος Αυλός», η Τρίτη, Πέµπτη, Έκτη και Ένατη Συµ-

φωνία (40 έγραψε συνολικά), πολυάριθµες άριες κοντσέρτου, µεγάλη ποσότητα ρωµαιοκαθολικής µουσικής, το ηµιτελές του «Ρέκβιεµ», αναρίθµητα ντιβερτιµέντα, εµβατήρια, σερενάτες, χοροί, κονσέρτα, κουιντέτα και κουαρτέτα εγχόρδων καθώς και σονάτες-παραλλαγές και άλλα κοµµάτια για σόλο πιάνο. Η ευκολία και η άνεση που φαίνεται πως είχε στη δηµιουργία δεν συνταυτίζεται αναγκαστικά µε την ασηµαντότητα ούτε στη µουσική ούτε στις άλλες τέχνες. Δυστυχώς όµως µόνο ίσως ο Beethoven και ο Haydn αναγνώριζαν την ιδιοφυΐα του, αλλά και πολύ συχνά τα µικρότερα πνεύµατα δεν ήταν σε θέση να την εκτιµήσουν... Γιατί από τους σπουδαίους συνθέτες είναι ίσως εκείνος που µας προσφέρει την πιο εύκολη ευχαρίστηση, παράλληλα όµως είναι και ο πιο δύσκολος να εκτιµηθεί. Και οι ειδικοί έχοντας µελετήσει για χρόνια τη µουσική του νιώθουν πως έχουν πραγµατοποιήσει ελάχιστα βήµατα προς την αληθινή κατανόηση της τέχνης του. Όλοι αντιµετώπιζαν τη µουσική του Mozart µε κάποιο δέος. Για τον Grieg ήταν «σαν Θεός» για τον Wagner «µια Θεϊκή ιδιοφυία» για τον R. Strauss «ο πιο Θείος απόλους τους µεγάλους συνθέτες». Η ζωή του Mozart τελείωσε µετά από µια κάπως µυστηριώδη παραγγελία να γράψει ένα Ρέκβιεµ που ο ίδιος, λόγω της υπερκόπωσης και των νεύρων του, το αντιµετώπισε ως ένα σηµάδι ότι πλησίαζε το τέλος,

69 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Croce, Mozart Detail @ wikipedia

70 ΜΟΥΣΙΚΗ

ο δικός του θάνατος. Άρχισε λοιπόν να έχει κρίσεις λιποθυµίας και γενικά κατάθλιψη και έφτασε µάλιστα να φοβάται πως τον δηλητηριάζουν. Τελικά πέθανε συζητώντας µε το µαθητή του Sussmayr για το έργο του, αφού µετέλαβε για τελευταία φορά. Πέθανε πιθανόν από ουρεµία ή από διακοπή της λειτουργίας των νεφρών του. Η κηδεία του ήταν απλή. Η γυναίκα του, από τη µεγάλη της λύπη δεν παρευρέθηκε εκείνη τη στιγµή. Αλλά και όλοι οι παρόντες φίλοι του αναγκάστηκαν να φύγουν από το κοιµητήριο λόγω της τροµακτικής θύελλας που ξέσπασε. Θάφτηκε σε κοινό τάφο. Ένα κάπως πιο επιβλητικό µνηµόσυνο έγινε λίγες µέρες αργότερα και είχε πολυάνθρωπη προσέλευση. Ο Mozart, όπως γνωρίσαµε, ήθελε να ευχαριστήσει το κοινό χωρίς να ξεπέφτει σε κοινοτοπίες. Υπήρχε εδώ ένα πρόβληµα. «Μπορούν οι µάζες να ανταποκριθούν στα υψηλότερα παραδείγµατα της ανθρώπινης διανόησης;». Καµιά ιστορία της µουσικής δεν γίνεται να απαντήσει απλά. Αλλά µπορεί να επισύρει την προσοχή στον Beethoven. Γι’αυτόν όλοι οι άνθρωποι ήταν αδέρφια υπό το βλέµµα του Θεού.

Ο Beethoven ξεπερνάει τα όρια του «εγώ» του. Αγγίζει ένα Οικουµενικό ιδεώδες. Μιλάει γενικά στο σύνολο των ανθρώπων, ακόµη και στο Θεό. Η µουσική γι αυτόν ήταν µια αποκάλυψη ανώτερη από κάθε γνώση και φιλοσοφία και αντιµετωπίζει το έργο του ως ένα ανθρωπιστικό λειτούργηµα, µε µια θρησκευτική έννοια που προσέφερε τη δυνατότητα διείσδυσης σε έναν πνευµατικό κόσµο. Ως δηµιουργός επηρέασε όχι µόνο προγενέστερους µα και µεταγενέστερους µουσικούς. Έτσι καθίσταται δυνατόν να τον δούµε ως ένα κρίκο όχι µόνο ανάµεσα στο κλασικό και το ροµαντικό ύφος, µα και ως τον πατέρα της σύγχρονης µουσικής. Ο µεγάλος δάσκαλος Στραβίνσκι, της σύγχρονης εποχής, δήλωσε πως τον θεωρεί τον ανώτερο απ όλους τους µουσικούς. Το έργο του χωρίζεται σε τρείς περιόδους. Στην πρώτη περίοδο βρίσκουµς τις δύο πρώτες συµφωνίες του, τα τρία πρώτα του κοντσέρτα για πιάνο, τα έξι κουαρτέτα του για έγχορδα και τις πρώτες δέκα ή έντεκα σονάτες για πιάνο. Στη δεύτερη περίοδο συναντούµε την τρίτη και την όγδοη συµφωνία του, το τέταρτο και πέµπτο κοντσέρτο για πιάνο, και άλλα γνωστά έργα.

Ο Beethoven γεννήθηκε το 1770. Πίστευε σε αντίθεση µε τον Μότσαρτ στα δηµοκρατικά ιδεώδη. Είχε «λιονταρίσια» όψη και ήταν ατίθαση προσωπικότητα. Συνήθιζε να προσεύχεται, να αποκτήσει δύναµη για να κατακτήσει τον εαυτό του. Στη µουσική του ωστόσο θριάµβευσε πάνω στην αναρχία και έγινε δάσκαλος της µορφής και της ευρυθµίας. Αυτό µας επιτρέπει να τον αντιµετωπίζουµε ως κλασικό συνθέτη. Δεν είναι όµως ούτε κλασικός ούτε ροµαντικός συνθέτης. Αποδέχθηκε τις καθιερωµένες κλασικές µορφές της σονάτας και των παραλλαγών και ακόµη και της παλαιότερης φούγκας. Από την άλλη, η τάση του να προβάλλει την έντονη ατοµικότητά του, παραπέµπει στο ροµαντισµό, στην ανάγκη του υποκειµένου να προβάλει την αυτοβιογραφία του.

Στην τρίτη περίοδο έχουµε τη µεγάλη του Λειτουργία (Missa Solemnis) σε ρε ελάσσονα. Οι αρχές κάθε περιόδου συµπίπτουν µε κρίσιµες φάσεις στη ζωή του συνθέτη. Η πρώτη συνδέεται µε την τραγική απώλεια της ακοής του και την προσπάθεια αποδοχής της ως κάτι το µόνιµο. Αν δεν συνειδητοποιούσε τη συνθετική του κλίση δεν θα έχει τη δύναµη να αντέξει το πεπρωµένο του. Πίστευε πως µετά από αυτή την απώλεια δε θα γνώριζε ούτε µια µέρα γνήσιας πια χαράς ίσως και πνευµατικής κρίσης. Όσων αφορούν την ζωή του, δεν είχε την πιο ευτυχισµένη παιδική ηλικία. Ο πατέρας του ήταν πότης και παρόλαυτά τον ανάγκασε να µελετάει από µικρός σκληρά και τον προωθούσε στη µουσική. Αργότερα

71 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

κατάφερε να ζει από το επάγγελµά του ως µουσικός. Εµφανές γνώρισµα της µουσικής του είναι το βάθος, το πάθος και η ζωτικότητά της. Ήταν λάτρης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και αυτό φαίνεται στα στοιχεία της µουσικής του. Ήταν πολύ ελεύθερο πνεύµα και βαθιά θρησκευόµενος. Το ορατόριο του «Ο Χριστός στο Όρος των Ελαιών» υπογραµµίζει την γενναία και ηρωϊκή αποδοχή του πόνου στον κήπο της Γεσθηµανή. Η µουσική του Beethoven µας προσφέρει τη δύναµη και το πρότυπο του ανθρώπου που υπέφερε και θριάµβευσε, που «σταυρώθηκε», «αναστήθηκε» και «απολυτρώθηκε». Η Λειτουργία του σε ρε µείζονα ειπώθηκε πως έµοιαζε να µην έχει συναίσθηµα για οτιδήποτε γήϊνο. Σε ένα σηµείο της παρτιτούρας ο ίδιος έγραψε: «Ο Θεός πάνω απ όλους, ο Θεός ποτέ δεν µε έχει εγκαταλείψει». Επίσης οι πιο διάσηµες συµφωνίες του είναι η Τρίτη «ηρωική», η Πέµπτη, η Έκτη «ποιµενική» και η Ένατη µε την περίφηµη «Ωδή της χαράς». Ως άνθρωπος ήταν ο ανθρωπιστής, υψηλόφρων µα και ίσως κάποιες φορές «µισάνθρωπος». Ήταν κι αυτός όπως ο Mozart ανίκανος να χειριστεί οικονοµικά θέµατα. Ήταν πρωτοποριακός στη ζωή του σε όλους τους τοµείς χωρίς να χάνει από το ήθος του. Στην προσωπική του ζωή δεν κατάφερε να έχει σχέσεις µε τις γυναίκες που επιθυµούσε. Μία αναφέρεται σε επιστολές του ως η «Αθάνατη Αγαπηµένη» που παραµένει άγνωστη η ταυτότητά της. Η ψυχολογική του διάθεση αλλάζει συνεχώς και ήταν δύσκολο να ζήσει µε κάποιον άλλο. Κατά διαστήµατα όµως έµεινε µε τον ανιψιό του Καρλ, του οποίου διεκδίκησε την κηδεµονία. Τον αγάπησε πολύ. Απαιτούσε το καλύτερο απ’αυτόν µε αυστηρό όµως τρόπο, γεγονός που οδήγησε τον Καρλ σε απόπειρα αυτοκτονίας.

Beethoven, 1820 by joseph Karl Stieler @ wikipedia.

Αυτό ήταν και η αρχή του τέλους του µεγάλου συνθέτη. Οκτώ µήνες µετά, πέθανε στις 26 Μαρτίου 1827. Ο θάνατός του επήλθε κατά τη διάρκεια µιας καταιγίδας. Η αιτία θανάτου του ήταν µια πάθηση στο συκώτι που σήµερα θα ήταν θεραπεύσιµη. Με το θάνατο του Beethoven µπορούµε να πούµε πως κλείνει ένας από τους πιο σπουδαίος «κύκλους» στην ιστορία της µουσικής. Βρίσκεται στο µεταίχµιο του Κλασικισµού και του Ροµαντισµού και η µουσική του γεφυρώνει αυτές τις δύο εποχές µε τον πιο αρµονικό µα και πρωτοποριακό, για τα δεδοµένα, τρόπο και προµηνύει τις καινούργιες τάσεις και εξελίξεις στο µουσικό στερέωµα, την ανάγκη του ανθρώπου για αυτοέκφραση και ιδεαλισµό.

17ο ΜΟΥΣΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΑΥΠΛΙΟΥ 19 - 29 Ιουνίου 2008

Τιµώντας την Αυστρία και τους καλλιτέχνες της

73 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

74 ΜΟΥΣΙΚΗ

17 ο ΜΟΥΣΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΑΥΠΛΙΟΥ 19 - 29 Ιουνίου 2008

Αφιερωµένο στην µουσική της Αυστρίας και τους καλλιτέχνες της

Η έναρξη του Φεστιβάλ θα γίνει στο Παλαµήδι µε τη συναυλία του

θα είναι φέτος το Φεστιβάλ Ναυπλίου, που από τις 20 Ιουνίου και για

Altenberg Piano Trio, που µε πάνω από 1000 παραστάσεις στο ενερ-

δέκα ηµέρες, θα γεµίσει µε τη µαγεία της µουσικής την πρωτεύου-

γητικό του, έχει κερδίσει επάξια τη φήµη ενός από τα πιο ενδιαφέ-

σα της Αργολίδας.

ροντα σύνολα της µουσικής δωµατίου.

Καλλιτέχνες του κλασικού ρεπερτορίου από όλο τον κόσµο, ανανεώνουν και φέτος το ραντεβού τους, υπό τη διεύθυνση του Καλλιτε-

Οι φίλοι του φεστιβάλ θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν, το

χνικού Διευθυντή του Φεστιβάλ, Γιάννη Βακαρέλη, που µαζί µε τον

περίφηµο, Κουαρτέτο Εγχόρδων της Scala του Μιλάνου, σε µια µο-

Δήµο Ναυπλίου και τη διοργανώτρια εταιρεία συναυλιών Φόρµιγξ

ναδική σύµπραξη µε τον Γιάννη Βακαρέλη στο πιάνο, το Penta Wind

και σε συνεργασία µε την Πρεσβεία της Αυστρίας και τον Αυστριακό

Quintet, αλλά και τους µαθητές του Άρη Χριστοφέλη σε ένα αφιέ-

Οργανισµό Τουρισµού, φέρνουν το Ναύπλιο στο κέντρο του καλλι-

ρωµα στον Μότσαρτ.

τεχνικού ενδιαφέροντος.

Η συναυλίες του φεστιβάλ θα ολοκληρωθούν µε τη διάσηµη σο-

Η φετινή διοργάνωση στηρίζεται οικονοµικά από τους: Club Hotel

πράνο Marlis Petersen - γνωστή στο ελληνικό κοινό από την µονα-

Casino Loutraki, Nissan, Info-Quest και ASC.

δική ερµηνεία της στην όπερα Lulu στο Μέγαρο Μουσικής, αλλά

Διακεκριµένοι µουσικοί και ορχήστρες, θα µας ξεναγήσουν στην

και ιδιαίτερα αγαπητή στο κοινό του φεστιβάλ από τη συναυλία της

µουσική της χώρας µε τη µεγαλύτερη παράδοση στην κλασική

το 2006 - που θα δώσει ένα ρεσιτάλ µε τη συνοδεία του Γιάννη Βα-

µουσική, όπως η περίφηµη Παιδική Χορωδία Mozart της Βιέννης,

καρέλη.

το Artis String Quartet, το Unicorn Ensemble, και την Κρατική Ορχή-

Το Φεστιβάλ θα πλαισιώσουν παράλληλες εκδηλώσεις, αφιερωµέ-

στρα Αθηνών σε έργα Μότσαρτ και Χάυντν.

νες στην κουλτούρα της Αυστρίας.

75 ΜΑΡ 2007-ΙΑΝ ΝΟΕ - ΜΑΪ 20082008

Γιάννης Βακαρέλης Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ

Πέµπτη 19 Iουνίου 2008 Βουλευτικό, 21:00 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΝΑΥΠΛΙΟΥ «Κ. ΝΟΝΗΣ» Πρόεδρος: Γιώργος Ηλιόπουλος Καλλιτεχνικός Διευθυντής: Κώστας Βαρότσης Παρασκευή 20 Iουνίου 2008 Παλαµήδι, 21:00 ALTENBERG PIANO TRIO Έργα Haydn, Cerha, Beethoven ALTENBERG PIANO TRIO Amiram Ganz, βιολί Alexander Gebert, τσέλο Claus-Christian Schuster, πιάνο

Σάββατο 21 Iουνίου 2008 Παλαµήδι, 21:00 ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ MOZART ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ Έργα: Diabelli, Mozart, Schubert, Rüdenauer, Reiter, Benker, Haydn, Strauss, Schubert, Schlöggl, Brahms Kυριακή 22 Iουνίου 2008 Παλαµήδι, 21:00 ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ ΕΓΧΟΡΔΩΝ ΤΗΣ SCALA ΤΟΥ ΜΙΛΑΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΚΑΡΕΛΗΣ, πιάνο Τα έσοδα της συναυλίας θα διατεθούν για τους σκοπούς της Εταιρείας κατά της κακοποίησης του παιδιού «Eliza» Έργα: Schubert, Dvořák

Δευτέρα 23 Iουνίου 2008 Bουλευτικό, 21:00 MICHEL LETHIEC, κλαρινέτο / clarinet ΧΑΡΑ ΣΕΙΡΑ, βιόλα / CHARA SIRA, viola SERGIO MELARDI, πιάνο / piano Έργα: Mozart, Schumann, Bruch Tρίτη 24 Iουνίου 2008 Βουλευτικό, 21:00 ΚΟΥΙΝΤΕΤΟ ΠΝΕΥΣΤΩΝ PENTA Έργα για κουιντέτο πνευστών Tετάρτη 25 Iουνίου 2008 Bουλευτικό, 21:00 ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ ΕΓΧΟΡΔΩΝ ARTIS Wolfgang Amadeus Mozart () Κουαρτέτο εγχόρδων έργο KV428 I. Allegro Ma Non Troppo II. Andante Con Moto III. Menuetto. Allegro IV. Allegro Vivace Alban Berg () Κουαρτέτο έργο 3 Langsam Massige Viertel

Πέµπτη 26 Iουνίου 2008 Bουλευτικό, 21:00 Οι µαθητές του Άρη Χριστοφέλη παρουσιάζουν: Αφιέρωµα στον Mozart Παρασκευή 27 Ιουνίου 2008 Μπούρτζι, 21:00 UNICORN ENSEMBLE Αφιέρωµα στο Αυστριακό Minnesang (τροβαδούρικο ύφος) Σάββατο 28 Ιουνίου 2008 Πλατεία Αγίου Γεωργίου - 21:00 ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΝΙΚΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ, µουσική διεύθυνση Έργα: Strauss, Mozart, Beethoven

Διάλειµµα

Kυριακή 29 Ιουνίου 2008 Πλατεία Αγίου Γεωργίου, 21:00 MARLIS PETERSEN, υψίφωνος ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΚΑΡΕΛΗΣ, πιάνο ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΝΟΜΙΔΟΥ, πιάνο Έργα για φωνή και πιάνο και έργα για δύο πιάνα.

Brahms Κουαρτέτο έργο 51, αρ. 2 I. Allegro non troppo II. Andante moderato III. Quasi Minuetto, moderato IV. Finale: Allegro non assai

Κυριακή 29 Ιουνίου 2008 Βουλευτικό, 12:00 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΡΟΧΟΠΟΥΛΟΣ, πιάνο Έργα: Mozart, Beethoven, Stravinsky, Rachmaninov, Liszt/Busoni

Καλλιτεχνικός ∆ιευθυντής Γιάννης Βακαρέλης ∆ιοργάνωση Εταιρεία Συναυλιών Φόρµιγξ Χορηγοί Club Hotel Casino Loutraki, Nissan, Info-Quest, ASC www.nafplionfestival.gr Για περισσότερες πληροφορίες: Λουκία Τσοκοπούλου Υπεύθυνη ∆ηµοσίων Σχέσεων Φεστιβάλ Ναυπλίου +30 6936 759 859 Τζένη Ιωαννίδου Υπεύθυνη Επικοινωνίας Φεστιβάλ Ναυπλίου +30 6932 218 258

76 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Αποτελέσµατα και απονοµή βραβείων του Πανελλήνιου ∆ιαγωνισµού Φωτογραφίας

«Τρία κλικ πάνω σε ένα θέµα»

Για περισσότερες πληροφορίες: Πολιτιστικός Οργανισµός της Νοµαρχίας Λάρισας Μέσω email: pon.larissas@gmail.com ή τηλεφωνικά: 2410623102 Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας Μέσω email: ﬂlinfo@gmail.com ή τηλεφωνικά: 6944241177 (Κατσάκος Ανδρέας)

Το δεύτερο, αλλά περισσότερο ουσιαστικό µέρος του Πανελλήνιου ∆ιαγωνισµού Φωτογραφίας, που προκηρύχθηκε µε τη συνεργασία του Πολιτιστικού οργανισµού της Νοµαρχιακής αυτοδιοίκησης Ν. Λάρισας και της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας, ολοκληρώθηκε µε την επιλογή των καλύτερων έργων από την κριτική επιτροπή που συστάθηκε για αυτό το σκοπό. Ήταν µια πραγµατικά επίπονη διαδικασία αφού σύµφωνα µε την επιτροπή, το επίπεδο των φωτογραφιών ήταν υψηλό, αλλά και ο αριθµός των συµµετεχόντων αρκετά µεγάλος. Αρκεί να σηµειωθεί ότι στον διαγωνισµό έλαβαν µέρος 77 νέοι φωτογράφοι, µε τρεις φωτογραφίες καθένας. Ενώ υπήρχε ουσιαστικά θεµατική ελευθερία, οι φωτογραφίες έπρεπε να έχουν θεµατικό κέντρο αλλά και νοηµατική αλληλουχία.

Ο πλήρης πίνακας των αποτελεσµάτων υπάρχει στο διαδικτυακό τόπο του Πολιτιστικού Οργανισµού της Νοµαρχίας Λάρισας. (http://ponlarissas.wordpress.com/) και της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας (www.ﬂl.gr) αντίστοιχα. Η κριτική επιτροπή του διαγωνισµού φωτογραφίας: Σατόγλου Παύλος - Φωτογράφος, Περιοδικό “ΑντιΛήψεις” Στουπιάδης Θεόφιλος - Φωτογράφος, Εκπαιδευτικός Τσιόγκα Βιβή - Ζωγράφος - πτυχιούχος Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ Κόντου Θωµαή - Ζωγράφος Κυρατζούλης Γιάννης Μέλος της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας, Εκπαιδευτικός

Τα βραβεία και οι έπαινοι δόθηκαν αντίστοιχα στους: 1ο Βραβείο - Γεσθηµανή Τριανταφυλλίδου - Εύοσµος Θεσ/νικη (Απονοµή τιµητικού διπλώµατος και µία ψηφιακή φωτ. µηχανή DSLR) 2ο Βραβείο - Νικόλαος Χρυσός - Αθήνα (Απονοµή τιµητικού διπλώµατος και ένας φορητός υπολογιστής) 3ο Βραβείο - Βάγια Στάµου - Λάρισα (Απονοµή τιµητικού διπλώµατος και ένας φωτογραφικός εκτυπωτής) 1ος Έπαινος - Άγγελος Καρυδάς - Θεσσαλονίκη (Απονοµή τιµητικού διπλώµατος) 2ος Έπαινος - Γιώργος Καµηλάκης - Ηράκλειο Κρήτης (Απονοµή τιµητικού διπλώµατος) 3ος Έπαινος - Ιωάννης Στρατουδάκης - Βόλος

Την ευθύνη της διοργάνωσης είχαν από την πλευρά του Πολιτιστικού οργανισµού η επιτροπή που συστάθηκε για αυτό το λόγω και στην οποία συµµετείχαν, ο πρόεδρος κ. Χρήστος Σιδερόπουλος, η αντιπρόεδρος κα Κ.Πρεζεράκου και τα µέλη Αντα Σαρτζή και Θεοδώρα Μουκούλη. Ενώ για την Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας τα µέλη, Ανδρέας Κατσάκος, Γιάννης Κυρατζούλης, Φώτης Νατσιούλης και Γιώργος Ασηµίνας. Μετά την µεγάλη επιτυχία του διαγωνισµού οι διοργανωτές ήδη ετοιµάζονται για την προκήρυξη και το θέµα του 2ου Πανελλήνιου ∆ιαγωνισµού Φωτογραφίας αφού πλέον η φιλοδοξία να γίνει θεσµός είναι πραγµατοποιήσιµη.

(Απονοµή τιµητικού διπλώµατος)

77 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας

Έκθεση φωτογραφίας των νέων µελών µε θέµα “πορτραίτο”

Μετά την ολοκλήρωση του φετινού κύκλου µαθηµάτων φωτογραφίας, που πραγµατοποίησε η Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας από τον Οκτώβριο του 2007 έως και τα µέσα Μαΐου 2008, τα νέα µέλη παρουσιάζουν την οµαδική έκθεση φωτογραφίας µε θέµα “πορτραίτο“ Η έκθεση θα πραγµατοποιηθεί στο χώρο της Φωτογραφικής Λέσχης Λάρισας, στο Πνευµατικό Κέντρο ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΖΙΑΖΙΑ (τέρµα Ροδόπης), στη συνοικία Χαραυγή, από 5 έως 13 Ιουνίου 2008. Στην έκθεση συµµετέχουν τα παρακάτω 7 νέα µέλη της λέσχης: Γιώργος Ασηµίνας Έφη Καραβαγγέλη Γρηγόρης Κατσιάνας Σοφοκλής Κιουρτζόγλου Βασιλική Λούπα Κώστας Μπαρδάκας Σταύρος Σταυρίδης

Επιµέλεια έκθεσης Βασίλης Ζαφειρίου Οργάνωση Φωτογραφική Λέσχη Λάρισας www.ﬂl.gr ﬂlinfo@gmail.com Με την Συνεργασία: Πολιτιστικός Οργανισµός του ∆ήµου Λαρισαίων Τηλ: 2410625121 fax: 2410627174 politistikos@hellasnet.gr

78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Ηλίας Πολίτης

Γυµνά - ντυµένα δένδρα κείµενο Ηλίας Πολίτης

*Η ατοµική έκθεση του Ηλία Πολίτη µε τίτλο «Γυµνά - Ντυµένα ∆έντρα» παρουσιάστηκε στο café «Σαχάρα» στα πλαίσια των ∆ηµητρίων και της εκδήλωσης των Φωτοπόρων, «Η Φωτογραφία στα καφέµπαρ της πόλης» στην Θεσ/νίκη. Πληροφορίες σχετικά µε την διάθεση των έργων Τηλ: 2310 767411, Κιν: 6938 975032 e-mail: ilias_q_politis@ yahoo.gr www.eliaspolitis. blogspot.com

Αντιπαραβολή άσπρου µαύρου µέσα στο φυσικό τοπίο. ∆έντρα άλλοτε γυµνά άλλοτε ντυµένα έρχονται να προσθέσουν την παρουσία τους µέσω της φορµαλιστικής τους απεικόνισης στον φυσικό τους χώρο. Απλώνουν τα κλαδιά και τα φύλλα τους στον αέρα, τις ρίζες τους στο χώµα για να νευρώσουν ένα τρισυπόστατο περιβάλλον µέσα στο οποίο ζουν. Κάποτε στέκονται απόµερα και θαρρείς κοιτάζουν αποσβολωµένα χτυπηµένα από κάποια τραγική µοίρα. Κάποιες φορές προβάλλουν κεντρικά σε όλο τους το µεγαλείο και την οµορφιά που τα διέπει. Ενίοτε καθρεφτίζουν τον εαυτό τους µέσα στο νερό σα να θέλουν να τον παρατηρήσουν. Τα δέντρα σε όλες τους τις εκδοχές και τις εκφράσεις είναι πηγή ζωής. Ένα σύµβολο µέσα στο οποίο συµπυκνώνεται η ανθρώπινη ύπαρξη. Η δική µου προσπάθεια δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά µια απόπειρα να προσεγγίσω αυτό ακριβώς το στοιχείο µέσω της φωτογραφικής απεικόνισης. Ένα δέντρο σαν απολίθωµα. Ένα γυµνό ντυµένο δέντρο .Μία φωτογραφία βγαλµένη από το νεκροτοµείο της φύσης. Τόσο ζωντανή και

τόσο νεκρή. ∆ύο κλαδιά-χέρια που απλώνονται στον ορίζοντα. Και στη µέση ένα κολόβωµα σαν κεφάλι. Αυτό το σηµείο είναι που µε τροµάζει. Βλέπω ένα κεφάλι. Όχι ένα ολόκληρο κεφάλι. Ένα κοµµένο κεφάλι και φαντάζοµαι το αίµα να πετιέται παντού .Σαν το κόκκορα που σφάζουν και σπαρταράει ακέφαλος. Όµως εγώ επιµένω να βλέπω άνθρωπο και συγκεκριµένα στο νεκροτοµείο.Έτυχε να περάσω από εκεί όχι ως πεθαµένος αλλά µε τους ζωντανούς . Υποχρεωτικό µάθηµα λέει της Ιατρικής σχολής. Και πως αντέχεις δεν µας το έµαθε κανείς. Τα οδυνηρά αισθήµατα και τα αποτρόπαια θεάµατα. Σαν γιατρός οφείλεις να είσαι σκληρός. Και σαν φωτογράφος πως θα είµαι; Μπροστά στη βία του ανθρώπινου πόνου και µιας απάνθρωπης εικόνας πως αµύνεται κανείς; ∆ιότι η ψυχή τόπο συγκεκριµένο µπορεί να µην έχει αλλά το ξέρουµε πως υπάρχει, κάπου φωλιάζει. Βλέπουµε τις αντανακλάσεις. Προσωπικά πιστεύω πως τίποτα δεν χάνεται. Απλά όλα µετατρέπονται και µετουσιώνονται. Ευτυχώς που υπάρχει και η τέχνη και δίνει διέξοδο στα επιφορτισµένα συναισθήµατά και τι ς ανείπω-

τες σκέψεις µας .Αλλιώς καλά να είναι οι ψυχίατροι. ∆ηλαδή διαφορετικά για µένα οι στιγµές παρουσίας µου εκεί ήταν «εφιάλτης». Και ο εφιάλτης έγινε όνειρο. Ονειρικός εφιάλτης. Και πώς να ξεριζώσω από µέσα µου αυτέ ς τις εικόνες. Εκείνες τις µακάβριες στιγµές που µύριζε o θάνατος .Αλλά λένε πως ο θάνατος ορίζει την ζωή. Έπρεπε να τις αναπαραστήσω. Έτσι άρχισα να ψηλαφώ την φύση. Βρήκα ένα δέντρο που έµοιαζε µε άνθρωπο και το έβαλα στο κάδρο µου και µια λεπτοµέρεια να το στηρίζει, αυτή την πέτρινη γωνιά. Αυτός είναι ο πραγµατικός λόγος ύπαρξης αυτής της φωτογραφίας. Η τραγική της ύπαρξη , η δική µου τραγική ύπαρξη, η τραγική ύπαρξη του καθενός στην δυναµική και συµπυκνωµένη έκφραση της φωτογραφίας, τον συµβολισµό της. Και φυσικά ο καθένας µπορεί να την ερµηνεύσει όπως θέλει αφού µια εικόνα όπως και ένα όνειρο δεν επιδέχεται ποτέ µόνο µια ερµηνεία. Για αυτό αφήστε την φαντασία σας ελεύθερη και ξεχάστε όσα είπα.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΠΟΛΙΤΗ Γεννήθηκε στις 27 Ιούλη του 1978 στην Ελασσόνα.

«ΣΤΙΓΜΕΣ ΖΩΗΣ». Το θέµα της έκθεσης αφορούσε το

Tον Νοέµβρη του 2007 παρουσίασε την τέταρτη ατο-

Μεγάλωσε και ζει στην Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος

γυναικείο πορτρέτο ως έκφραση των διαφόρων εκ-

µική του έκθεση µε τίτλο «ΓΥΜΝΑ ΝΤΥΜΕΝΑ ΔΕΝΤΡΑ»

της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ.

φάνσεων του συναισθήµατος που αντλήθηκε σε διά-

στο café ΣΑΧΑΡΑ στα πλαίσια των 42ων Δηµητρίων.

Παρακολούθησε θεωρητικά µαθήµατα Φωτογραφίας

φορες στιγµές µέσα από το καθηµερινό του περιβάλ-

Έχει παρουσιάσει δύο θεωρητικές οµιλίες µε περιεχό-

και Ειδικές Τεχνικές Σκοτεινού Θαλάµου στο Πνευµα-

λον. Τον Νοέµβριο του 2006 παρουσίασε την δεύτερη

µενο «Ειδικά θέµατα φωτογραφίας» και «Το προσωπι-

τικό Κέντρο του Δήµου Ελευθερίου-Κορδελιού. Εδώ

ατοµική του έκθεση µε τίτλο «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΡΟΗ» µια

κό στυλ του φωτογράφου».

και δέκα χρόνια είναι ενεργό µέλος της φωτογραφι-

σειρά φωτογραφιών µε έγχρωµα τοπία. Στις 21 Μαΐου

Κατά καιρούς αρθρογραφεί για θέµατα φωτογραφίας

κής Λέσχης «Φωτοπόροι» . Έχει συµµετάσχει σε πολλές

του 2007 παρουσίασε την τρίτη του ατοµική έκθεση η

σε περιοδικά τέχνης και πολιτισµού.

Οµαδικές Εκθέσεις και τον Δεκέµβρη του 1998 παρου-

οποία είναι βασισµένη στην ποιητική συλλογή «Ακάν-

Η φωτογραφία αποτελεί για τον ίδιο ένα τοπίο αι-

σίασε την πρώτη του Ατοµική Έκθεση στο Πνευµατικό

θινη Πόλη» του Γ.Αλισάνογλου και έλαβε χώρα στο café

σθητικής αναζήτησης, προσωπικής εξερεύνησης και

Κέντρο του Δήµου Ελευθερίου-Κορδελιού µε τίτλο

Λ.Νίκης 35.

ατοµικής έκφρασης.

79 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

80 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Photobiennale 20ή Φωτογραφική Συγκυρία Παράταση εκθέσεων

Paul Louis

Η Νίκαια του 30-50

Παρουσία του Γάλλου επιµελητή Jean-Pierre Giusto θα εγκαινιαστεί το Σάββατο 07 Ιουνίου η έκθεση «Paul Louis. Η Νίκαια του 30-50» στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης. Η έκθεση, την οποία το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να επισκέπτεται από τη Δευτέρα 02 Ιουνίου και έως τις 11 Ιουλίου, εντάσσεται στο κεντρικό πρόγραµµα της Photobiennale / 20ής Φωτογραφικής Συγκυρίας και παρουσιάζει φωτογραφίες του Γάλλου καλλιτέχνη Paul Louis για τη Νίκαια, κατά το χρονικό διάστηµα 1930-1950. Διασχίζοντας τη Νίκαια τη δεκαετία του ’30 µε µια Contax 24x36, ο καλλιτέ-

Επιµελητής Jean-Pierre Giusto Χώρος Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης Λεωφ. Στρατού 2Α, τηλ. 2310 821 231 Ώρες λειτουργίας ∆ε-Πα 11:00-13:00, 18:00-20:00, Σα 11:00-13:00 ∆ιάρκεια 29 Μαΐου – 11 Ιουλίου Εγκαίνια 06 Ιουνίου Συνδιοργάνωση Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης / ΜΦΘ Παραγωγή Théâtre de la Photographie et de l’Image Αρχείο Norbert Huﬀschmitt

χνης Paul Louis ασχολείται µε όλα τα θέµατα, από τα πιο ανώδυνα ως τα πιο σηµαντικά (κοινωνικές ή αθλητικές εκδηλώσεις, τροχαία ατυχήµατα, εγκληµατολογικές υποθέσεις). Δρώντας χωρίς φλας, σε φυσικό φως, συνθέτει τις εικόνες του στο ορθογώνιο στόχαστρο, µε προφανή αισθητική ανησυχία και την επιθυµία να τονίσει την πράξη που φωτογραφίζεται. Ο ίδιος, επέστρεψε στη Νίκαια το 1944, µετά από πέντε χρόνια απουσίας, για να αποθανατίσει την ιστορική στιγµή της πλατείας Μασενά. Τα επόµενα χρόνια, ο τρόπος της δουλειάς του αλλάζει: το θέµα προέχει της σύνθεσης της εικόνας, το πλάνο µεγαλώνει. Χάρη στην πλούσια συλλογή του Norbert Huﬀschmitt, η οποία αποτελείται από χιλιάδες στιγµιότυπα του Γάλλου καλλιτέχνη, µέσα από την έκθεση αυτή µπορούµε να διαπιστώσουµε τις αλλαγές που έγιναν στην πόλη της Νίκαιας κατά το διάστηµα 1930-1950. Ο καλλιτέχνης Paul Louis Η σχέση του Paul Louis µε τη φωτογραφία ξεκινά τη δεκαετία του 30. Είκοσι χρονών, εργάζεται µε το κοµµάτι ως δηµοσιογράφος, για τον ηµερήσιο τύπο, σε εφηµερίδες όπως οι Eclaireur de Nice και Sud-Est, και διασχίζει

Θανάσης Ράπτης

τη Νίκαια µε µια Contax 24x36. Ασχολείται µε όλα τα θέµατα, από τα πιο ανώδυνα ως τα πιο σηµαντικά (κοινωνικές ή αθλητικές εκδηλώσεις, τροχαία ατυχήµατα, εγκληµατολογικές υποθέσεις). Εξετάζοντας τα αρνητικά του, µπορούµε να συναντήσουµε στο φιλµ µιας ηµέρας, έως και πέντε διαφορετικά θέµατα. Δρώντας χωρίς φλας, σε φυσικό φως, συνθέτει τις εικόνες του στο ορθογώνιο στόχαστρο, µε προφανή αισθητική ανησυχία και την επιθυµία να τονίσει την πράξη που φωτογραφίζεται. Μετά από πέντε χρόνια απουσίας, επιστρέφοντας στη Νίκαια το 1944 για την Απελευθέρωση, τον συναντάµε στην πλατεία Μασενά να αποθανατίζει αυτή την ιστορική στιγµή, εξοπλισµένος µε µια µηχανή αρνητικού γυαλιού Speed Graphic, που χρησιµοποιούσαν τότε οι Αµερικανοί φωτορεπόρτερς. Τα επόµενα χρόνια επιφέρουν µια µεγάλη αλλαγή στον τρόπο δουλειάς του: από εδώ και στο εξής, το θέµα προέχει της σύνθεσης της εικόνας, το πλάνο µεγαλώνει. Όπως οι περισσότεροι από τους συναδέλφους του, υιοθετεί τη Rollei και την τετράγωνη διάσταση. Το θέµα τοποθετείται συχνά στο µέσον του κάδρου, η εικόνα στη συνέχεια θα ξανατοποθετηθεί οριζόντια ή κάθετα, ανάλογα µε τις ανάγκες στοιχειοθέτησης των εφηµερίδων. Η ζήτηση του κοινού και των εφηµερίδων αλλάζει, εξειδικευµένα περιοδικά κάνουν την εµφάνισή τους: ο Paul Louis, βαθµιαία, θα εγκαταλείψει τις σκηνές της καθηµερινότητας για να επικεντρωθεί στις προσωπικότητες της πολιτικής, και κυρίως του θεάµατος, που επισκέπτονται την Κυανή Ακτή. Τέλος, στη δεκαετία του 50 και του 60, θα γίνει ο φωτογράφος του κινηµατογράφου, και πιο συγκεκριµένα του φεστιβάλ των Καννών, δίνοντας τη σκυτάλη, στη δεκαετία του 70, στο Norbert Huﬀschmitt, ο οποίος και συγκέντρωσε την πλούσια συλλογή του από δεκάδες χιλιάδες στιγµιότυπα, µετά το θάνατό του το 1989.

Grand Prix Αuto, 1947 Paris Nice Αuto, 1938

81 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Σε ανάµνηση του χρόνου από τον Jacques-Henri Lartigue (FR) Η φωτογραφία του Jacques-Henri Lartigue δίνει στο θεατή µια αίσθηση «µυστηριώδους και παράξενης οσµής», περιέχοντας διάφορους συµβολισµούς. Πρόκειται για έναν καλλιτέχνη που εξερευνά και συλλέγει το αόριστο, το ακαθόριστο. Παράλληλα, µε τη φωτογραφική του µηχανή αιχµαλωτίζει την πραγµατικότητα, αντλώντας ιδέες από διάφορα αντικείµενα. Περιδιαβαίνοντας τις συλλογές του, συχνάζεις σε χώρους οικείους, απαλούς ή αιχµηρούς. Βλέπεις αξεσουάρ διάσπαρτα σε άψυχα αντικείµενα ή σε ζωντανά πρόσωπα, διατεταγµένα ή «ατάκτως εριµµένα», σε χώρους απλούς ή κήπους ανθηρούς. Όλα συµβαίνουν εδώ, πολύ κοντά, ή εκεί, πολύ µακριά, σε επιφάνειες ψυχρές ή σε κήπους µε αλέες ανθηρές. Ο θεατής ξανοίγεται σε κόσµους και χώρους, όπου όλα δονούνται και πετούν και όλα ησυχάζουν, σωπαίνουν και παράλληλα µιλούν.

Η έκθεση παρατείνεται έως τις 11 Ιουλίου Επιµελητής Gabriel Bauret Χώρος Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης Λεωφ. Στρατού 2Α, τηλ. 2310-821.231 Ώρες λειτουργίας: ∆ε-Πα 11:00-13:00, 18:0020:00, Σα 11:00-13:00 Συνδιοργάνωση Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης / ΜΦΘ Παραγωγή Υπουργείο Πολιτισµού της Γαλλίας / L’Association des Amis de Jacques-Henri Lartigue

Concours Sex Appeal, 1935

Παράταση Εκθέσεων Ανοιχτές θα παραµείνουν την Παρασκευή 30, το Σάββατο 31 Μαΐου και την Κυριακή 1 Ιουνίου ορισµένες από τις εκθέσεις της Photobiennale / 20ής Φωτογραφικής Συγκυρίας. Πρόκειται για τις εκθέσεις: «Τρεις γενιές Ιταλών δηµιουργών απέναντι στον χρόνο» στην Πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, «Tempora Purgatoria» και «Τα ρωµαίικα σχολεία της Πόλης» στα Λουτρά Παράδεισος, «Μια στιγµή» στο Αντλιοστάσιο (Λιµάνι Θεσσαλονίκης) και «Πρόσωπα του χρόνου» στα Ψυγεία (Λιµάνι Θεσσαλονίκης). Το κοινό θα έχει την ευκαιρία να επισκεφθεί τις συγκεκριµένες εκθέσεις για κάποιες ηµέρες ακόµη πέρα από τον προκαθορισµένο χρόνο λειτουργίας τους και να γνωρίσει το έργο σηµαντικών Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών.

Τρεις γενιές Ιταλών δηµιουργών απέναντι στον χρόνο Marina Ballo Charmet, Antonio Biasucci, Marco Campanini, Mario Cresci, Guido Guidi, Mimmo Jodice, Claudia Pozzoli, Alessandra Spranzi, Martina Della Valle, Silvio Wolf (ITA)

Κοινό σηµείο αναφοράς των καλλιτεχνών που συνυπάρχουν στη συγκεκριµένη έκθεση είναι η αναµέτρηση, µέσα από τα έργα τους, µε την έννοια του χρόνου και της µνήµης, παρά τις διαφορετικές θεµατικές, αισθητικές ή εικονοπλαστικές προσεγγίσεις που ακολουθούν. Πρόκειται για ένα µοναδικό πανόραµα της ιταλικής φωτογραφίας από τη δεκαετία του ’60 και µετά, που δίνει την ευκαιρία στο θεατή να παρακολουθήσει το διάλογο που αναπτύσσεται ανάµεσα σε διαφορετικές προτάσεις, καλλιτεχνικά ρεύµατα και εποχές.

Επιµελήτριες: Gigliola Foschi, Νίνα Κασσιανού Χώρος Πινακοθήκη Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Νικ. Γερµανού 1 (6ος όρ., Μέγαρο Β’), τηλ. 2310 271 195 Συνδιοργάνωση Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης / ΕΜΣ / ΜΦΘ Σε συνεργασία µε τη Fotograﬁa Italiana Arte Contemporanea Courtesy: Jarach Gallery / Galleria Alessandro De March Χορηγία: Γ. Καραβίας & Συνεργάτες

82 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Tempora Purgatoria • Μάριος Ελευθεριάδης (GR) Ένα ακόµα δείγµα της ανατρεπτικά ποιητικής γραφής του πολυσχιδούς εικαστικού καλλιτέχνη Μάριου Ελευθεριάδη, το «Tempora Purgatoria» συνΕπιµελήτρια Θάλεια Στεφανίδου Χώρος: Λουτρά Παράδεισος Εγνατία – Αριστοτέλους, τηλ. 2310-226 931 Ώρες λειτουργίας: ∆ε-Πα 11:00-20:00, Σα 12:00-17:00 ∆ιοργάνωση: ΜΦΘ Συµπαραγωγή: ΜΦΘ Χορηγός: Badila for beautiful people / Polyprint Σε συνεργασία µε την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης

δυάζει τη σκηνογραφική πράξη µε τη φωτογραφική αποτύπωση για να µιλήσει µε αλληγορικό τρόπο για το Χρόνο της κάθαρσης, ως το τέλος της περιέργειας που έπεται του πάθους. Πρόκειται για ένα έργο υπαρξιακών και αισθητικών αναζητήσεων µε αµφίσηµες αναφορές που ρίχνει φως στην ανθρώπινη µαταιοδοξία αντιπαραθέτοντας µέσα από δύο εικόνες στοιχεία εξουσίας και πάθους. Παρουσιάζεται µε τη µορφή µιας φωτογραφικής εγκατάστασης δηµιουργικής ανάγνωσης που λειτουργεί ταυτόχρονα ως βιωµατική εµπειρία, αισθητική απόλαυση αλλά και όχηµα ανάδυσης προσωπικών νοηµάτων µέσω της υπέρβασης του βλέµµατος.

Χώρος: Λουτρά Παράδεισος, Εγνατία – Αριστοτέλους, τηλ. 2310-226 931 Ώρες λειτουργίας: ∆ε-Πα 11:00-20:00, Σα 12:00-17:00 ∆ιοργάνωση / Παραγωγή: ΜΦΘ Courtesy: Γκαλερί AD Εκδόσεις Άγρα Σε συνεργασία µε την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης

Τα ρωµαίικα σχολεία της Πόλης • Πάρις Πετρίδης (GR) Τα περιώνυµα ελληνικά εκπαιδευτήρια της Κωνσταντινούπολης (Μεγάλη Σχολή του Γένους, Ζωγράφειο Λύκειο, Ζάππειο Λύκειο, Κοινοτική Αστική Σχολή Χαλκηδόνας, Αστική Σχολή Βλάγκας, Δηµοτικό Σχολείο Γαλατά) αποτελούν το θεµατικό πυρήνα της έκθεσης του Πάρι Πετρίδη. Στις 25 επιλεγµένες φωτογραφίες, ο καλλιτέχνης έχει καταγράψει µε το φακό του τους εσωτερικούς χώρους των επιβλητικών αυτών οικοδοµηµάτων – τα οποία χτίστηκαν στο τελευταίο τέταρτο του 190υ αιώνα από την τότε ακµάζουσα ελληνορθόδοξη διασπορά – αποτυπώνοντας από τη µια τη συµβολή τους στη δηµιουργία της συλλογικής συνείδησης του Ελληνισµού και από την άλλη τη µεγάλη αισθητική τους αξία. Οι φωτογραφίες είναι βασισµένες σε µετωπικές λήψεις µεγάλου format και πραγµατοποιήθηκαν σε διάστηµα ενός έτους (2006 – 2007).

Χώρος Αντλιοστάσιο Λιµάνι Θεσσαλονίκης ∆ιοργάνωση: ΜΦΘ Σε συνεργασία µε τον Οργανισµό Λιµένος Θεσσαλονίκης.

Μια στιγµή • Μπόρις Κιρπότιν (GR) Εικόνες - στιγµές της καθηµερινότητας σε ένα παλιό µοναστήρι της Νότιας Γαλλίας αποτυπώνονται µε αφοπλιστική γοητεία στην παρούσα φωτογραφική εργασία του ρωσικής καταγωγής έλληνα καλλιτέχνη Μπόρις Κιρπότιν. Το βλέµµα του φωτογράφου επικεντρώνει σε απλά και τετριµµένα αντικείµενα, τα οποία µεταµορφώνει µέσω της αισθητικής του φωτογραφικού µέσου σε έργα τέχνης πέρα από το χρόνο και τον τόπο. Κύριο χαρακτηριστικό των ασπρόµαυρων κλικ της συλλογής είναι η ακριβής παρατήρηση και η τελετουργική προσέγγιση των απεικονιζόµενων αντικειµένων, η ακινησία, η σιωπή, το παιχνίδι φωτός και σκιάς και η νοηµατοδότηση της στιγµής ως συµπυκνωµένος χρόνος µιας αιωνιότητας. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν σε διάστηµα ενός έτους (1995 – 1996) κατά την παραµονή του δηµιουργού

Ambrosi Marco

στη Γαλλία και είχαν ως αφετηρία ένα ρεπορτάζ για την καθηµερινή µοναστική ζωή. Πρόσωπα του χρόνου Aia Jüdes (SWE), Philippe Migeat (FR), Κωνσταντίνος Ιγνατιάδης, Γιάννης Κωσταρής, Αθηνά Χρόνη (GR), Γιάγκος Αθανασόπουλος (GR), Κάρµεν Πολυδώρου (GR), Gérard Collin-Thiébaut (FR) Στην έκθεση αυτή επελέγησαν έργα καλλιτεχνών που προσεγγίζουν τη θεµατική του πορτρέτου. Ένα από τα κλασικά «είδη» στην ιστορία της φωτογραφίας. Και ίσως ένα από τα δυσκολότερα.[...]η εικόνα λειτουργεί σαν ένας πολλαπλός «καθρέφτης» όπου τα πρόσωπα αποκαλύπτονται ξανά και ξανά. Βλέπουµε το πρόσωπο που υπάρχει στο πορτρέτο, αλλά και στην πραγµατικότητα βλέπουµε το πρόσωπο που είδε ο δηµιουργός και µε τη σειρά του µέσα από αυτό – από το ύφος, την πρακτική, τον τρόπο γραφής – ανακαλύπτουµε το πρόσωπο του δηµιουργού. Και εν τέλει κατανοούµε καλύτερα το δικό µας, τον θεατή-αναγνώστη όλων των παραπάν. [...]

Επιµελητής Βαγγέλης Ιωακειµίδης Χώρος Ψυγεία, Λιµάνι Θεσσαλονίκης ∆ιοργάνωση / Παραγωγή: ΜΦΘ Σε συνεργασία µε τον Οργανισµό Λιµένος Θεσσαλονίκης

Γιάννης Καρανικόλας

ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

Επί των υδάτων Στα Λουτρά Παράδεισος παρουσιάζεται η έκθεση «Επί των υδάτων» του Γιάννη Καρανικόλα, από τις 13 έως 28 Ιουνίου. Η έκθεση πραγµατοποιείται µε την υποστήριξη του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και τη συνεργασία της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Επί τρία χρόνια τα ταξίδια του µε το καράβι στο Αιγαίο (Σµύρνη, Πειραιά, Θεσσαλονίκη), ο Μυτιληνιός φωτογράφος Γιάννης Καρανικόλας, τα πέρασε σκυµµένος από την κουπαστή, όσο διαρκούσε το φως της µέρας, πάνω στη θάλασσα κοιτάζοντάς την (τη θάλασσα και µόνον αυτή) µέσα από τη φωτογραφική του µηχανή. Το αποτέλεσµα: εκατοντάδες φωτογραφίες µε τα νερά µονάχα (χωρίς ορίζοντες) της θάλασσας...και µε το φως...και το ζευγάρωµά τους, πολλές απ’ τις οποίες, µέσα από τη φωτογραφική µετουσίωση, προκύπτουν έργα «φωτογραφής» όπως λέει ο ίδιος. Με εκατό περίπου τέτοια έργα, που δηµιούργησε από τις εκατοντάδες φωτογραφίες που τράβηξε αυτά τα τρία χρόνια (1995-1997), ο Γιάννης Καρανικόλας «καταλαµβάνει» κυριολεκτικά το «Μπέη Χαµάµ» (Λουτρά Παράδεισος) της Θεσσαλονίκης για µία έκθεση «φωτογραφικής» (δική του η λέξη) δύο εβδοµάδων επί του θερινού ηλιοστασίου της οποίας ο τίτλος θα µπορούσε να ’ναι και «Έργον Ηλίου επί των υδάτων».

Χώρος Λουτρά Παράδεισος, Εγνατία - Αριστοτέλους, τηλ. 2310-226 931 Ώρες λειτουργίας ∆ε-Πα 11:00-20:00, Σα 12:00-17:00, Κυριακή κλειστά ∆ιάρκεια 13-28/6 Εγκαίνια Παρασκευή 13/6, 20:00

Γνώρισε τον καλλιτέχνη Από το 1990 που γύρισε και ζει ξανά στο χωριό του στη Μυτιλήνη, ο Γιάννης Καρανικόλας ασχολείται κυρίως µε τη φωτογραφία (ο ίδιος προτιµά να λέει «φωτογραφή»), µε την ποίηση και µε τα...λιόδεντρα. Προηγουµένως έζησε 24 χρόνια στη Γαλλία, όπου δούλεψε αφού σπούδασε πρώτα µηχανικός (στη φωτογραφία είναι ολότελα αυτοδίδακτος). Μεγάλωσε στον Μανταµάδο της Μυτιλήνης, όπου και γεννήθηκε το 1947.

Aποθήκη A’, Λιµάνι Θεσσαλονίκης, C/O Tαχυδροµείο Θεσ/νικης 23, 540 15 Θεσσαλονίκη τηλ: 2310 566716 fax: 2310 566717 e-mail: info.thmp@culture.gr

Warehouse A’, Port of Thessaloniki, C/O Post Oﬃce 23, 540 15 Thessaloniki, Greece tel: +30.2310.566716 fax: +30.2310.566717 e-mail: info.thmp@culture.gr

84 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Πανναυπλιακός, Θρύλος!

κείµενο φωτογραφική έρευνα Γιώργος Ρούβαλης

Το Ναύπλιο ήταν πολύ περήφανο για την οµάδα του, τον Πανναυπλιακό

ο Πέτρος Λουπιώτης που προερχόταν από τον Εθνικό Πειραιώς κατό-

κυρίως την δεκαετία του ‘50 και ‘60 όταν έπαιζε στην Β’ Εθνική Κατη-

πιν δε ο Γιούρκας Σεϊταρίδης από την Προοδευτική και ο Φυλακτός του

γορία και λίγο έλειψε να ανέβει και στην Α’. Ιδρύθηκε το 1924. Επίσης,

Παναθηναϊκού. Το πάθος του Ναυπλίου για την οµάδα του, ήταν κάτι το

υπήρξε ο Γυµναστικός Σύλλογος Ηρακλής στην Πρόνοια για αρκετές

απερίγραπτο. Ο κόσµος λάτρευε τους παίκτες του, οι οποίοι έπαιζαν για

δεκαετίες. Ο ανταγωνισµός της παλιά πόλης µε το προάστιό της µέσα

την φανέλα και µόνο. Τερµατοφύλακας για πολλά χρόνια υπήρξε ο Γιάν-

από τους δύο ποδοσφαιρικούς συλλόγους, έληξε το 1955 µε την συγχώ-

νης Ηλιάδης, που µπήκε στο σύλλογο µετά τον πόλεµο επί προεδρίας

νευσή τους και την ονοµασία Πανναυπλιακός - Ηρακλής Γ. Σ.

του Ηλία Παπαντωνίου και του Μενέλαου Τόµπρα, επιχειρηµατίες που

Με ασπροκόκκινες φανέλες και υπόδειγµα τον Ολυµπιακό Πειραιώς, ο

βοήθησαν πολύ το σύλλογο διορίζοντας τους παίκτες στις επιχειρήσεις

Πανναυπλιακός είχε σαν αιώνιο αντίπαλο τον Παναργειακό. Μετά από

του Ωνάση. Νωρίτερα πρόεδρος ήταν ο δικηγόρος Πέτρος Κοµνηνός,

µια περίοδο κυριαρχίας του δευτέρου στις αρχές της δεκαετίας του 50,

παλιός καλός παίκτης ο ίδιος, όπως και ο αδερφός του Ανδρέας. Ο Ηλιά-

το παιχνίδι του Πανναυπλιακού βελτιώθηκε πολύ και επέδειξε µια αδιά-

δης θυµάται τα ντέρµπι µε τον Παναργειακό, όταν άδειαζαν οι πόλεις

σπαστη σειρά από νίκες.

και την εχθρότητα των Αργείων απέναντι στους Αναπλιώτες. Άλλος ση-

Εξαιρετικοί προπονητές αλλά και εξαιρετικοί παίκτες, η µνήµη των κα-

µαντικός παίκτης, στην άµυνα, ήταν ο Θ. Κοτίτσας, σήµερα ∆ηµοτικός

τορθωµάτων των οποίων είναι ακόµα ολοζώντανη, πέρασαν από τον

Σύµβουλος και Αντιδήµαρχος. Άλλοι εκλεκτοί παίκτες ήταν οι Παχύς,

σύλλογο. Ας θυµηθούµε τον αρχηγό και σέντερ-φορ ∆ιαµαντή Ανδρώ-

Σκαλκάκος, Βαµβακάς, Κολιγκιώνης, Καταπόδης, ∆ερµατάς, Καρπατσέ-

νη, τροµερό ντριµπλέρ, πολύ ευέλικτο και κανονιέρη. Στις αρχές της δε-

λης, Σάββας, ∆αλµάτσος κλπ.

καετίας του 60 ο Ανδρώνης ήταν και πρώτος σκόρερ µε 22 γκολ, µαζί

Ο ερασιτεχνισµός και η αγάπη για τη φανέλα ήταν η βάση της επιτυχίας

µε τον Κοτρίδη. Προπονητές ήταν ο Λεκός του Ολυµπιακού και κυρίως

του συλλόγου. Ας θυµηθούµε και τον ύµνο του Πανναυπλιακού, που

85 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

τραγουδιόταν ήδη προ του πολέµου, µε βάση τον ύµνο του Ολυµπιακού: «Εµείς είµαστε παιδιά του Πανναυπλιακού τα παινεµένα που παίζουµε τη µπάλα ξακουσµένα. Τα έχουµε όλα, όλα, όλα, Πάσες κοφτές και σούστα στη σόλα. Άσπρη κόκκινη φανέλα κι επιγονατίδες Και να τρελλαίνονται µ’ αυτές οι δεσποινίδες. Το Στέφο έξω δεξιά µας, Τον Πανταβό τερµατοφύλακά µας, Το Λάµπη έξω αριστερά µας...» (κλπ. παίκτες) Ακόµα, ας θυµηθούµε και λίγους στίχους του ποιητή της πόλης µας Θεόδωρου Κωστούρου, όταν υπήρχαν και οι δύο σύλλογοι Ναυπλίου και Πρόνοιας, την αρχή της δεκαετίας του 50 και που εκφράζουν το δίληµµα των Αναπλιωτών, ποιον να υποστηρίξουν : Με ποιον να πάω ; «Είναι δίληµµα σπουδαίο και µεγάλο το κενό : µε τον Ηρακλή να πάω ή τον Πανναυπλιακό ; Λένε πως τα σουτ του πρώτου Έχουν την ορµή βροντής Αλλά έλα που στον άλλο Είναι σέντρα ο ∆ιαµαντής (Ανδρώνης). Πανναυπλιακός σηµαίνει Νους, ποδάρια και καρδιά Αλλά έχουν κάτι κόλπα Και της Πρόνοιας τα παιδιά ! Και η σκέψη πονηρή µου Το εξής αποφασίζει : Να πηγαίνω µε εκείνον Που εκάστοτε... κερδίζει !» (Ναυπλιακά Χρονικά, 15-11-1953)

86 ΧΟΡΟΣ

YΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΧΟΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ (ΔΙ.ΚΕ.ΧΟ.) ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ (Δ.Ε.Π.Α.Κ.)

18 - 27 Ιουλίου 2008

14o Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας Το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας θα πραγµατοποιηθεί από τις 18 έως τις 27 Ιουλίου. Διοργανώνεται για δέκατη τέταρτη συνεχόµενη χρονιά στην Καλαµάτα –της οποίας Δήµαρχος είναι ο Παναγιώτης Νίκας– από το Διεθνές Κέντρο Χορού, µε Καλλιτεχνική Διευθύντρια τη Βίκυ Μαραγκοπούλου. Το Αµφιθέατρο του Κάστρου, το Πνευµατικό Κέντρο, το Δηµοτικό Περιφερειακό Θέατρο Καλαµάτας, το Γυµναστήριο του Πολυκλαδικού Λυκείου και άλλοι χώροι της Καλαµάτας θα υποδεχτούν και φέτος τους φίλους του χορού, που µε χαρά βλέπουµε πως κάθε χρόνο είναι όλο και περισσότεροι. 14 χρόνια φεστιβάλ σ’ ένα µεταβαλλόµενο τοπίο Το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας µετά από δεκατέσσερα χρόνια σταθερής παρουσίας στον διεθνή χώρο, µε την εµπειρία και τη σιγουριά που έχει αποκτήσει, και διαρκώς ανανεούµενο, αναζητά µε προσεκτικά βήµατα τον νέο του ρόλο σ’ ένα µεταβαλλόµενο, όλο και πιο πλουραλιστικό τοπίο στη χώρα µας. Το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας είναι από εκείνους τους πρωτοπόρους θεσµούς που µε πολλή δουλειά, σ’ έναν δύσβατο δρόµο, έκαναν πραγµατικότητα την πολιτιστική αποκέντρωση. Προσανατολισµένο στην πρωτότυπη διεθνή δηµιουργία, µε την εµπειρία δεκατριών επιτυχηµένων διοργανώσεων, αναζητά διαρκώς νέους τρόπους για να µεταδώσει σε ακόµα ευρύτερο κοινό την αγάπη για την τέχνη του χορού, δηµιουργώντας τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν τη γνωριµία µαζί του σε βάθος. Η ταυτότητα του φετινού φεστιβάλ: Οι δηµιουργοί σε πρώτο πλάνο Το 14ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας ανοίγεται σε µιαν ακόµα περιπέτεια στη διεθνή σκηνή του σύγχρονου χορού, προσκαλώντας δηµιουρ-

87 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

88 ΧΟΡΟΣ

γούς και θεωρητικούς από τον διεθνή χώρο και από την Ελλάδα, αλλά και

το πρόγραµµά του περιλαµβάνει δέκα σχήµατα και δηµιουργούς από δια-

φίλους του χορού, να συγκεντρωθούν στην όµορφη πόλη της Καλαµάτας,

φορετικές χώρες που θα δώσουν συνολικά δεκαέξι παραστάσεις.

όπου, µαζί µε τους κατοίκους της πόλης που όλα αυτά τα χρόνια στηρίζουν

Χαρακτηριστικό του φετινού προγραµµατισµού είναι ότι πολλές οµάδες

το θεσµό, θα ανταλλάξουν εµπειρίες και θα ανανεώσουν το ραντεβού τους

επιλέγουν να συνεργαστούν µε σηµαντικούς χορογράφους από άλλες χώ-

για την επόµενη χρονιά.

ρες, ή σηµαντικοί δηµιουργοί επιλέγουν να συνεργαστούν µε εξαιρετικούς

Εµµένοντας στην αυθεντικότητα της δηµιουργίας και στις φωνές µε προ-

χορευτές επίσης από διαφορετικά µέρη του κόσµου, δηµιουργώντας ένα

σωπική χροιά, το 14ο Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας θα καλωσορίσει γνω-

κλίµα γόνιµης συνεύρεσης. Θα παρουσιαστούν δηµιουργίες από τη Νότιο

στούς χορογράφους και σχήµατα που έχουν εµφανιστεί στις µεγαλύτερες

Αφρική, τη Βρετανία, την Πορτογαλία, την Ολλανδία, τη Γερµανία, την Ελ-

σκηνές του κόσµου, αλλά και νέους δηµιουργούς του πειραµατισµού από

λάδα και, για πρώτη φορά στην Καλαµάτα, από την Ιαπωνία. Στον κατάλογο

διαφορετικές χώρες και ηπείρους. Κάποιοι απ’ αυτούς θα εµφανιστούν για

όµως των χωρών από τις οποίες κατάγονται κάποιοι από τους χορογρά-

πρώτη φορά στην Ελλάδα. Τα έργα που θα παρουσιαστούν θα µας συγκι-

φους, θα πρέπει να προστεθεί η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία και το Ισραήλ,

νήσουν, θα µας ξεσηκώσουν, θα µας κάνουν να γελάσουµε, θα µας προβλη-

ενώ στον κατάλογο της χώρας καταγωγής των σχηµάτων θα προστεθεί,

µατίσουν, αλλά πάνω απ’ όλα θα µας ανοίξουν έναν ορίζοντα σκέψεων για

για πρώτη φορά στην Καλαµάτα, η Βραζιλία. Κι αν µέχρι τώρα οι θεατές

τον κόσµο.

είχαν γνωρίσει στο Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας το ιδιαίτερο στίγµα χωρών

Το σταθερό στίγµα του προγραµµατισµού του Φεστιβάλ δίνουν η ανάδειξη

στις οποίες κάτι σηµαντικό συντελείται στο χώρο του σύγχρονου χορού, ο

της διεθνούς και ελληνικής δηµιουργίας. Φέτος, εστιάζοντας στην έρευνα,

φετινός προγραµµατισµός θα τους επιτρέψει να εµβαθύνουν σε µερικές

89 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

διεθνείς συνεργασίες µε εξαιρετικά αποτελέσµατα.

Το σεµινάριο: Iñaki Azpillaga [Ινιάκι Ασπιλλάγκα], 17-27 Ιουλίου 2008

Όλα τα προηγούµενα χρόνια γινόταν προσπάθεια να συνδεθεί η δηµι-

Πιστό στην παράδοση κατά την οποία αναπόσπαστο µέρος του Φεστι-

ουργία µε τη θεωρία µέσα από διαλέξεις και σεµινάρια, φέτος ωστόσο το

βάλ αποτελούν τα σεµινάρια χορού και οι διαλέξεις που απευθύνονται σε

Φεστιβάλ κάνει ένα ακόµα βήµα σ’ αυτή την πορεία. Έτσι, χάρη στην υπο-

επαγγελµατίες του χώρου και σε σπουδαστές επαγγελµατικού επιπέδου,

στήριξη της Βασιλικής Ολλανδικής Πρεσβείας στην Αθήνα και τη χορηγία

το 14ο Φεστιβάλ προσκαλεί φέτος έναν εξαίρετο βάσκο εκπαιδευτικό, τον

του Ελληνο-Ολλανδικού Συνδέσµου (He.D.A.), µια σηµαντική στιγµή του

Ινιάκι Ασπιλλάγκα, για να διδάξει και να καθοδηγήσει το σεµινάριο. Ο Ινιάκι

φετινού φεστιβάλ είναι η παρουσίαση ενός πρότζεκτ, αποτέλεσµα συνερ-

Ασπιλλάγκα γεννήθηκε στην Ισπανία, αλλά ζει στις Βρυξέλλες, όπου διδά-

γασίας καλλιτεχνών και θεωρητικών του χορού από την Ελλάδα και την

σκει σύγχρονο χορό και τεχνική σε οµάδες όπως η Ultima Vez του Wim

Ολλανδία.

Vandekeybus [Βιµ Βαντεκέυµπους], η Need Co. και το Charleroi/Danses.

Το Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας παραµένει σταθερό στην πορεία που έχει

Τα τελευταία χρόνια συνδέεται σχεδόν πάντα µε τις παραγωγές της Ultima

χαράξει όλα τα προηγούµενα χρόνια: να µεταφέρει στο ελληνικό κοινό µια

Vez, άλλοτε χορεύοντας, άλλοτε ως βοηθός χορογράφου και άλλοτε διδά-

όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρη αποτύπωση των ποικιλόµορφων τάσεων

σκοντας στις πρόβες τους νέους χορευτές της οµάδας. Το ευρύ φάσµα των

που συνθέτουν το τοπίο του σύγχρονου χορού, φέρνοντας την ιδιαίτερη

σπουδών του απλώνεται από τους βάσκικους παραδοσιακούς χορούς µέ-

φωνή των δηµιουργών σε πρώτο πλάνο. Στήνει έτσι το πλαίσιο µέσα στο

χρι το κλασικό µπαλέτο, την τζαζ και τον σύγχρονο χορό. Έχει χορέψει µε

οποίο µπορεί να ανθήσει ο διάλογος κοινού-καλλιτεχνών αλλά και η επι-

µεγάλα σχήµατα όπως το Εθνικό Μπαλέτο της Ισπανίας και η οµάδα της

κοινωνία και η ανταλλαγή µεταξύ των δηµιουργών.

Mathilde Monnier. Έχει διδάξει σε σεµινάρια σε όλη την Ευρώπη.

90 ΧΟΡΟΣ

Το πρόγραµµα αναλυτικά:

αυτή µοιάζει να πηγάζει από µια πρόθεση βαθιά πολιτική: από την πεποίθη-

Παρασκευή 18 Ιουλίου,

ση του χορογράφου πως η αλλοτρίωση και η βία της σηµερινής κοινωνίας

ώρα 22:00, στο Αµφιθέατρο Κάστρου Καλαµάτας

ενυπάρχουν στον καθένα µας και εποµένως είναι στο χέρι µας ν’ αντιστα-

Hofesh Shechter Company

θούµε. Οι εννέα χορευτές του έργου επιδίδονται κι αυτοί στον δικό τους

Uprising [Ξεσηκωµός] & In Your Rooms [Στα δωµάτιά σας]

αγώνα. Άλλοτε µε πλήρη έλεγχο των κινήσεών τους, άλλοτε παραδοµένοι

του Hofesh Shechter [Χόφες Σέκτερ]

στον αέναο τελετουργικό παλµό της µουσικής, πάντοτε όµως ανθρώπινοι

Με νεύρο και δύναµη από το Λονδίνο

και ευάλωτοι, εξερευνούν τη σχέση τους µε τον περίπλοκο αυτόν κόσµο.

«Πιθανόν το σηµαντικότερο έργο που χορογραφήθηκε στη Βρετανία µετά το 2000». Μ’ αυτή τη φράση υποδέχτηκε η εφηµερίδα The Observer το In

Παρασκευή 18 Ιουλίου και Σάββατο 19 Ιουλίου, ώρα 20:00

Your Rooms, τελευταίο έργο του ισραηλινού χορογράφου Χόφες Σέκτερ,

στο Γυµναστήριο του Πολυκλαδικού Λυκείου Καλαµάτας

ο οποίος µέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε να γίνει το νέο χρυσό παιδί της

Vuyani Dance Theatre

βρετανικής σκηνής.

Beautiful Me / Τι ωραίος που είµαι

Πρώην ντράµερ σε συγκρότηµα ροκ, ο Σέκτερ σπούδασε χορό στην Aκα-

του Gregory Maqoma [Γκρέγκορυ Μακόµα]

δηµία Χορού και Μουσικής της Ιερουσαλήµ. Χόρεψε µε την πιο γνωστή

Εξωτικές ιστορίες µιας Αφρικής που ζητά δικαίωση

διεθνή οµάδα του Ισραήλ, την Batsheva, και συνεργάστηκε µε χορογρά-

Παιδί των γκέτο του Σοβέτο (γεννηµένος το 1973), ο Γκρέγκορυ Μακόµα

φους όπως ο Οχάντ Ναχαρίν και ο Βιµ Βαντεκέυµπους. Μετά από χρόνια

είναι από τους πιο ταλαντούχους νοτιοαφρικανούς χορογράφους της νέας

σπουδών στα τύµπανα και στα κρουστά σε Ισραήλ και Γαλλία, ο Σέκτερ

γενιάς. Από τους χορούς του δρόµου και το µπρέικντανς πέρασε στον

ακολούθησε το 2002 την οµάδα της Jasmin Vardimon [Γιάσµιν Βάρντιµον]

σύγχρονο χορό, σπουδάζοντας στις Βρυξέλλες κοντά στην Anne Teresa

στη Βρετανία, όπου και έκανε το χορογραφικό του ντεµπούτο το 2004. Η

de Keersmaeker [Αν Τερέζα ντε Κέερσµεκερ]. Γυρίζοντας στη Νότιο Αφρι-

άνοδός του ήταν θεαµατική, αφού σύντοµα εκτοξεύθηκε στις πιο γνωστές

κή, ακολούθησε την οµάδα Moving into Dance της Sylvia Glasser [Σύλβια

σκηνές του σύγχρονου χορού στο Λονδίνο. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το In

Γκλάσσερ], η οποία συνεισέφερε πολλά στην καθιέρωση του διαλόγου ανά-

Υour Rooms είναι ανάθεση και συµπαραγωγή των τριών µεγαλύτερων λον-

µεσα στους καλλιτέχνες που προέρχονταν από διαφορετικές κουλτούρες.

δρέζικων σκηνών του χορού, του οργανισµού The Place, του Southbank

Ο Μακόµα άρχισε να χορογραφεί το 1994 στο πλαίσιο της ίδιας οµάδας

Centre και του θεάτρου Saddler’s Wells.

και γρήγορα έγινε γνωστός στη διεθνή σκηνή. Το 1999 ίδρυσε τη δική του

O Σέκτερ συνθέτει έργα µε εκρηκτική δυναµική, εξαιρετικά απαιτητικά σε

οµάδα, το Vuyani Dance Theatre. Από τις χορογραφίες του, από το 2000

επίπεδο τεχνικής και αντοχής για τους χορευτές. Η χορογραφική του γλώσ-

µέχρι σήµερα, οι περισσότερες έχουν παρουσιαστεί σε µεγάλες σκηνές στο

σα, ικανή να συνεπάρει µε το ρυθµό και την έντασή της, είναι συνεκτική και

Λονδίνο, τη Βιέννη και το Παρίσι. Το 2005 παρουσίασε το Beautiful, πρώτο

πρωτότυπη, αλλά συγχρόνως παράξενα οικεία, αφού δανείζεται στοιχεία

µέρος µιας τριλογίας γύρω από την οµορφιά, που ολοκληρώθηκε µε την

από το νεανικό clubbing και από εκδηλώσεις της µαζικής κουλτούρας όπως

παράσταση Beautiful Me (2007), για την οποία έκανε µια τεράστια έρευνα

το ποδόσφαιρο, οι πολιτικές διαδηλώσεις κτλ. Το πρώτο έργο της βραδιάς,

ως µόνιµος φιλοξενούµενος σε τέσσερις µεγάλους οργανισµούς του σύγ-

µε τον τίτλο Uprising, είναι µια χορογραφία αποκλειστικά για άντρες χορευ-

χρονου χορού (CND-Γαλλία, AKCT και Saddler’s Wells-Βρετανία, FNB Dance

τές, που διερευνά τους κώδικες της ανδρικής επικοινωνίας. Περνώντας µε

Umbrella-Νότιος Αφρική) και η οποία πραγµατοποιήθηκε ως συµπαραγω-

κινηµατογραφική ευκολία από οµαδικές χορογραφίες µεγάλης ακρίβειας

γή. Στο ενδιάµεσο ο Μακόµα περιόδευσε σε όλο τον κόσµο µε την οµάδα

σε στιγµές πιο προσωπικές και ανθρώπινες, το έργο ανασαίνει και διαχωρί-

του Akram Khan [Άκραµ Καν] ως χορευτής στο Variations for Vibes, Strings

ζει τη θέση του από το χορευτικό υπερθέαµα. Στη συνέχεια, κάτω από τους

& Pianos (2006) σε µουσική του Στηβ Ράιχ, ηγετικής µορφής του µινιµαλι-

παλλόµενους ήχους της µουσικής, που φέρει την υπογραφή του ίδιου του

σµού.

χορογράφου, λαµβάνει χώρα το σύνθετο χορογραφικό έργο In Your Rooms.

Το σόλο Beautiful Me είναι ένας συνεχής και ανοιχτός διάλογος του Μακό-

Εδώ ο Σέκτερ οδηγεί τον θεατή σε ένα ταξίδι υπαρξιακής αναζήτησης στα

µα µε τον εαυτό του, τον πατέρα του, αγαπηµένους συνεργάτες και µορ-

βάθη του ασυνείδητου, ανάµεσα στο χάος και την τάξη. Η ενδοσκόπηση

φές που σηµάδεψαν την ιστορία της Αφρικής· µια αναζήτηση πάνω στις

91 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

έννοιες της ηγετικής φυσιογνωµίας και της µάχης για την εξουσία, στην

τον ποιητικό λόγο και την εσωτερικευµένη κίνηση. Πριν από τον σύγχρο-

Αφρική αλλά και πέραν αυτής. Συνεργάτες και συνοµιλητές στο παράξενο

νο χορό, είχε κάνει και σπουδές πάνω στον κλασικό – χόρευε µάλιστα για

εγχείρηµά του είναι τρεις σηµαντικοί χορογράφοι: ο γνωστός στο ελληνικό

πέντε χρόνια µε το Μπαλέτο Γκιουλµπεκιάν, υπό τη σκέπη του οποίου πα-

κοινό Άκραµ Καν, που συνδυάζει το ινδικό Κατάκ µε τον σύγχρονο χορό,

ρουσίασε την πρώτη της χορογραφία, το 1987. Έγινε ευρέως γνωστή µε

ο Faustin Linyekula [Φαουστίν Λινιεκούλα], πρωτοπόρος του σύγχρονου

το σόλο Perhaps she could dance ﬁrst... and think afterwards (1991), µε το

χορού στη Δηµοκρατία του Κονγκό, και ο παιδικός του φίλος και συνοδοι-

οποίο απέσπασε το πρώτο βραβείο στο Μπανιολέ, το 1996, και το One

πόρος Vincent Mantsoe [Βίνσεντ Μάντσοου] από τους πιο σηµαντικούς νο-

Mysterious thing said e.e.cummings (1996), φόρο τιµής στη Ζοζεφίν Μπέι-

τιοαφρικανούς χορευτές και χορογράφους. Ο Μακόµα δεν ζητά από τους

κερ. Ως χορεύτρια και χορογράφος έχει συνεργαστεί σε διεθνή πρότζεκτ µε

συνεργάτες του να χορογραφήσουν µέρη της παράστασης, αλλά αντίθετα,

πολλούς και σηµαντικούς χορογράφους, όπως ο Steve Paxton [Στηβ Πάξ-

µε εξαιρετική σωµατική ευφυΐα, απορροφά το στιλ καθενός και «φορά»

τον], η Robyn Orlin [Ρόµπυν Όρλιν], η Lisa Nelson [Λάιζα Νέλσον], ο Mark

στο κορµί του χαρακτηριστικές κινήσεις τους. Κινήσεις, αποσπάσµατα συ-

Thomkins [Μαρκ Τόµκινς] και πρόσφατα ο Alain Buﬀard [Αλαίν Μπουφάρ],

ζητήσεων και προσωπικές µνήµες γίνονται η δεξαµενή απ’ όπου αντλεί το

και έχει παρουσιάσει τη δουλειά της στα µεγαλύτερα φεστιβάλ χορού, άλ-

υλικό της παράστασής του. Όλα αυτά όµως δεν θα ήταν παρά διάσπαρτα

λοτε σοκάροντας και άλλοτε αφήνοντας κοινό και κριτικούς σε κατάσταση

κοµµάτια, αν δεν τα συνέδεε η βαθιά πολιτική σκέψη του. Το οργισµένο

µετεωρισµού, αλλά πάντα µε χιούµορ και µε διάθεση αναστοχασµού. Η ίδια

βλέµµα µιας Αφρικής που προσπαθεί να διασώσει την αξιοπρέπειά της και

ισχυρίζεται ότι η δηµιουργικότητα µάς επισκέπτεται µόνο σε κατάσταση

να συνειδητοποιήσει την ιστορία της εναλλάσσεται στα µάτια του µε την

απελπισίας, όταν αναγκαζόµαστε να εφεύρουµε τις λύσεις.

τρυφερότητα µιας Αφρικής που προσπαθεί να διαφυλάξει την αθωότητά

«Μέχρι τη στιγµή που ο Θεός καταστρέφεται από την ακραία άσκηση της

της και την ποίηση της παράδοσής της µέσα σε µιαν ακατανόητη πραγ-

οµορφιάς» (Até que Deus é destruido pelo extremo exercicio da beleza)

µατικότητα.

είναι ένας στίχος του πορτογάλου ποιητή Herberto Helder [Ερµπέρτο Έλ-

Τέσσερις εξαιρετικοί νοτιοαφρικανοί µουσικοί εµφανίζονται µαζί του στη

ντερ]. Η Μαντέρο τον χρησιµοποίησε για τίτλο της χορογραφίας της, σαν

σκηνή συνοδεύοντάς τον µε σιτάρ, κρουστά, βιολί και βιολοντσέλο.

ένα µειδιάζον σχόλιο για την ανυπαρξία του Λόγου, ταυτισµένου µε τον

Με την υποστήριξη της Culturesfrance. Το Χοροθέατρο Vuyani εµφανίζεται

Θεό από την αρχή της Αγίας Γραφής. Οι έξι ερµηνευτές της παράστασης,

για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

αντίθετα από τις προσδοκίες µας, κάθονται στις καρέκλες τους και µας

Σάββατο 19 Ιουλίου ώρα 22:00 και Δευτέρα 21 Ιουλίου,

γωνιστής της παράστασης και χορογραφείται. Ο λόγος αυτός δεν είναι

µιλούν. Ο λόγος τους, µε την έννοια της απλής οµιλίας, γίνεται ο πρωταώρα 20:00 στο ∆ηµοτικό Περιφερειακό Θέατρο Καλαµάτας

εσωστρεφής: απευθύνεται στο κοινό και το προσκαλεί διαρκώς να συµµε-

Vera Mantero & Guests

τάσχει στο «κουραστικό» ταξίδι των έξι ερµηνευτών. Οι σιωπές, τα χάσµατα

Until the moment when God is destroyed

ανάµεσα στις φράσεις που εκφέρουν όλοι µαζί αλλά και καθένας χωριστά,

by the extreme exercise of beauty /

είναι πιο εύγλωττες από τα λόγια τους. Λίγη σηµασία έχει τι λένε: οι φωνές

Μέχρι τη στιγµή που ο Θεός καταστρέφεται

τους δηµιουργούν ένα τοπίο που, όσο κι αν αλλάζει, παραµένει ουσιαστικά

από την ακραία άσκηση της οµορφιάς

το ίδιο, αφήνοντας τον θεατή να περιπλανιέται σ’ αυτό όπως µέσα σ’ ένα

της Vera Mantero [Βέρα Μαντέρο] και των συνερµηνευτών της

δάσος. Ο συνεχής αντίλαλος των λέξεων που ακούγονται σχεδόν ταυτό-

Στο µυαλό της Vera Mantero

χρονα δίνει στον θεατή την εντύπωση πως περιφέρεται µέσα στο µυαλό

Αναµφισβήτητα µια από τις πιο σηµαντικές µορφές της πρώτης γενιάς χο-

ενός ανθρώπου. Ο βράχος-σκηνικό, µετεωρίτης στο σεληνιακό τοπίο της

ρογράφων της νέας σκηνής του πορτογαλικού χορού που ξεπήδησε τη δε-

µνήµης, επιβεβαιώνει και οπτικά τα λόγια της Μαντέρο, ότι η παράσταση

καετία του ’90. Γεννηµένη το 1966 στη Λισσαβόνα, η Vera Mantero [Βέρα

αναφέρεται µεταξύ άλλων σ’ εκείνα «τα πράγµατα που παραµένουν ανεξή-

Μαντέρο] αποκόµισε από το πέρασµά της στη Νέα Υόρκη και το Παρίσι

γητα, που δεν µπορούν να περιγραφούν από την καθηµερινή µας γλώσσα,

την αντίληψη ότι ο καλλιτέχνης του χορού πρέπει να είναι ένας περφόρµερ

µα µπορούν να ειπωθούν µε τις άλλες γλώσσες που ενυπάρχουν στο σώµα

πολλαπλών δυνατοτήτων. Έτσι αναµειγνύει στο χορό το θέατρο, τη φωνή,

µας, στην αντίληψή µας, στη συνολική ύπαρξη όλων µας».

92 ΧΟΡΟΣ

Η παράσταση ερµηνεύεται στα αγγλικά µε ελληνικούς υπέρτιτλους. Οι Vera

στο Βερολίνο, TAT στη Φραγκφούρτη και Residenz Theater στο Μόναχο. Το

Mantero & Guests εµφανίζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

έργο του Duets, σε συνεργασία µε τον Κέβιν Βόλανς, κυκλοφορεί από την Black Box Records, ενώ παραδίδει επίσης σεµινάρια σύνθεσης στο PARTS.

Κυριακή 20 Ιουλίου, ώρα 20:00, και Τρίτη 22 Ιουλίου,

Το Both Sitting Duet (2002), µαζί µε τα έργα The Quiet Dance (2005) και

ώρα 21:00 στο ∆ηµοτικό Πνευµατικό Κέντρο Καλαµάτας

Speaking Dance (2006), αποτελεί µέρος µιας τριλογίας ντουέτων των

Jonathan Burrows & Matteo Fargion

Τζόναθαν Μπάρροους και Ματτέο Φάργκιον, και έχει παρουσιαστεί σε 37

[Τζόναθαν Μπάρροους & Ματτέο Φάργκιον]

χώρες από το 2002 έως σήµερα. Τιµήθηκε µε το Βραβείο Χορού και Παρα-

Both Sitting Duet / Ντουέτο για δύο καθισµένους

στατικών Τεχνών «Bessie» στη Νέα Υόρκη (2004) και αποτελεί ένα από τα

Mια ανεπιτήδευτη, σχεδόν σιωπηλή συνοµιλία

πιο αντισυµβατικά και απολαυστικά έργα της βορειοευρωπαϊκής σκηνής,

Σε µια σκηνή µε δυο καρέκλες µόνο, τοποθετηµένες κοντά στο κοινό, ένας

αφού µε τρόπο επιδέξιο και χιουµοριστικό επανακαθορίζει τα όρια και τις

χορογράφος-χορευτής, πρώην σολίστ του Βασιλικού Μπαλέτου της Αγγλίας

δυνατότητες του σύγχρονου χορού σήµερα.

(Μπάρροους), και ένας συνθέτης-µουσικός (Φάργκιον) κάθονται ντυµένοι

Οι Τζόναθαν Μπάρρους και Ματτέο Φάργκιον εµφανίζονται για πρώτη

απλά και εκτελούν µια σειρά από προσεκτικά χορογραφηµένες χειρονοµί-

φορά στην Ελλάδα.

ες. Πλάθοντας έναν ανεπιτήδευτο τρόπο επικοινωνίας, προσκαλούν το κοινό να γίνει σιγά-σιγά µέτοχος σε µια ιδιόµορφη, σχεδόν σιωπηλή συνοµιλία.

Κυριακή 20 Ιουλίου και Δευτέρα 21 Ιουλίου,

Με αφοπλιστική αµεσότητα και απρόσµενο χιούµορ, στήνουν ένα παιχνίδι

ώρα 22:00 στο Αµφιθέατρο Κάστρου Καλαµάτας

αισθητικά λιτό, συγχρόνως όµως πολύπλοκο ως προς τη δοµή και τη ρυθ-

Via Katlehong Dance [Βία Κάτλχονγκ Ντανς]

µική ροή του. Καθώς «παίζουν», οι δυο καλλιτέχνες ξεδιπλώνουν κάθε τους

Imbizo e Mazweni / Συνάντηση εκτός πατρίδας

κίνηση µε σαφήνεια, ευαισθησία και µοναδική φρεσκάδα, ώστε να δίνεται

Toutes sortes de déserts / Όλων των ειδών οι έρηµοι

τελικά η αίσθηση ότι κάθε στιγµή ανακαλύπτουν, διαπραγµατεύονται και

του Christian Rizzo [Κριστιάν Ριζό]

αιφνιδιάζονται ακόµα και οι ίδιοι από την παλλόµενη δυναµική της µεταξύ

και Still life with homeless heaven and urban wounds...

τους ισορροπίας.

even bananas have bones)

Γεννηµένος το 1960, ο Τζόναθαν Μπάρροους άρχισε την καριέρα του ως

Νεκρή φύση µε άστεγο παράδεισο και αστικές πληγές...

σολίστ του Βασιλικού Μπαλέτου του Λονδίνου, ενώ το 1988 ίδρυσε τη δική

(ακόµα και οι µπανάνες έχουν κόκαλα)

του οµάδα χορού (Jonathan Burrows Group), µε την οποία περιόδευσε δι-

της Robyn Orlin [Ρόµπυν Όρλιν]

εθνώς. Έχει συνεργαστεί µε διεθνούς φήµης καλλιτέχνες, όπως ο ολλανδός

Έρηµος και Παράδεισος: Μια απρόσµενη συνάντηση σε ξένο έδαφος

σκηνοθέτης Jan Ritsema [Γιαν Ρίτσεµα], ο χορογράφος William Forsythe

Αξέχαστη σε όσους την είδαν στο Aµφιθέατρο του Κάστρου το 2006, η οµά-

[Ουίλλιαµ Φόρσαϊθ] και η διάσηµη χορεύτρια Sylvie Guillem [Συλβί Γκιλ-

δα Via Katlehong από τη Νότιο Αφρική συµπράττει µε τους χορογράφους

λέµ], καθώς και µε φορείς όπως το Kunstencentrum Vooruit στη Γάνδη και

Κριστιάν Ριζό και Ρόµπυν Όρλιν σε µια µοναδική παράσταση που συνδέει

το Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου. Διδάσκει τακτικά στη σχολή PARTS της

τον σύγχρονο χορό µε την εκρηκτική ενέργεια του «pantsula» [παντσου-

Anne Teresa de Keersmaeker [Αν Τερέζα ντε Κέερσµεκερ] στις Βρυξέλλες,

λά]. Το «παντσουλά» είναι µια ολόκληρη κουλτούρα που γεννήθηκε στους

και στο Πανεπιστήµιο Royal Holloway στο Λονδίνο. Από τους πιο σηµαντι-

δρόµους των νοτιοαφρικανικών πόλεων τη δεκαετία του ’60 ως φωνή αντί-

κούς χορογράφους της Βρετανίας, ο Μπάρροους εµφανίζεται για πρώτη

στασης κατά του Απαρτχάιντ. Kαθώς αναπτύχθηκε µέσα σε δύσκολες συν-

φορά στην Ελλάδα.

θήκες, έχει πολιτικό χαρακτήρα και αποτελεί ένα σύνολο από πολιτισµικές

Ο Ματτέο Φάργκιον γεννήθηκε στο Μιλάνο το 1961 και σπούδασε µουσική

εκφάνσεις που περιβάλλουν τη µουσική και το χορό: συγκεκριµένη µόδα,

σύνθεση µε τους Kevin Volans [Κέβιν Βόλανς] και Howard Skempton [Χά-

εµφάνιση, στιλ, αλλά κυρίως ειδική συµπεριφορά.

ουαρντ Σκέµπτον]. Έχει γράψει µουσική για έργα του σκηνοθέτη Thomas

Η παράσταση Imbizo e Mazweni εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πολιτιστικό

Ostermeier [Τόµας Όστερµαϊερ] και της χορογράφου Lynda Gaurdreau

πλαίσιο ανάδειξης της σύγχρονης νοτιοαφρικανικής αλλά και γενικότερα

[Λύντα Γκωρντρώ], καθώς και για παραγωγές των θεάτρων Schaubühne

αφρικανικής δηµιουργίας. Γαλλία και Αγγλία, όπως και άλλες χώρες της

93 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

κεντρικής Ευρώπης, ακολουθούν µια πολυπολιτισµική πολιτική στο χώρο

ζωή που αντικατοπτρίζει τη λανθάνουσα βία της νοτιοαφρικανικής κουλ-

των τεχνών, στηρίζοντας µε τα πολιτιστικά τους προγράµµατα το διάλογο

τούρας. Αυτή η µορφή έκφρασης, ταυτόσηµη µε πολιτική στάση, αντικα-

και τη συνεργασία καλλιτεχνών που προέρχονται από διαφορετικές χώρες,

τοπτρίζει από τη δεκαετία του ’80 ως τις µέρες µας την κοινωνικοπολιτική

πολλές φορές πρώην αποικίες. Δεν είναι λίγα τα φεστιβάλ που αφιερώνουν

πραγµατικότητα της Νοτίου Αφρικής: ενός τόπου που αποκαλείται από την

µέρος των προγραµµάτων τους στον σύγχρονο αφρικανικό χορό προσκα-

Όρλιν «άστεγος παράδεισος», µε ιστορία που µαρτυρά «αστικές πληγές»,

λώντας ολοένα και περισσότερες οµάδες από τη Μαύρη Ήπειρο.

για ένα λαό που κάθε άλλο παρά «νεκρή φύση» µπορεί να θεωρηθεί. Η

Οι εννέα γεµάτοι ενέργεια άντρες χορευτές των Via Katlehong, αναδει-

Όρλιν, µε τον αιχµηρό της τίτλο, προτρέπει το κοινό σε µια βαθύτερη ανά-

κνύοντας τη συλλογικότητα που τους διακρίνει, κατακλύζουν τη σκηνή µε

γνωση του έργου, πέρα από την ψυχαγωγία. Μέσα από την ποίηση, καταγ-

το χορό, τα τραγούδια και τη µουσική τους. Η παράσταση αρχίζει µε ένα

γέλλει την αδικία, στέλνοντας παράλληλα ένα µήνυµα ελπίδας. Φανταχτε-

σύντοµο απόσπασµα από «gumboots», ένα χορό που επινόησαν οι αν-

ρά, παράξενα κοστούµια, ευφάνταστο σκηνικό που µετατρέπεται σε υλικό

θρακωρύχοι τη δεκαετία του ’50 και τον χόρευαν µε τις µπότες τους από

µεταµόρφωσης και µάσκες µε τη µορφή πάπιας συνδέουν το σύγχρονο µε

καουτσούκ για να εκφράσουν τη διαµαρτυρία τους. Στο Toutes sortes de

το παραδοσιακό, ενώ ο σκηνικός χώρος αποκτά ρυθµό και χρώµα ζωντα-

déserts, o Κριστιάν Ριζό, αφού µας εισάγει στο προσωπικό, σιωπηλό του

νεύοντας εικόνες και στιγµιότυπα από την πόλη και ανοίγοντας διάλογο µε

σύµπαν –µε τις παράδοξες µετακινήσεις ανθρώπων και αντικειµένων να

τις εικόνες του βίντεο. Το παιχνίδι που εκτυλίσσεται στη σκηνή µεταφέρεται

δηµιουργούν νέες εικόνες µέσα από τις αλλαγές θέσεων και σχέσεων–, ει-

ανάµεσα στο κοινό αφήνοντας µια γεύση γιορτής.

σάγει ύστερα στοιχεία του «παντσουλά», δηµιουργώντας έναν γόνιµο διά-

Η οµάδα Via Katlehong Dance ιδρύθηκε το 1992 από νέους της νοτιοα-

λογο ήχου, κίνησης και εικόνας. Στο δεύτερο µέρος, η Ρόµπυν Όρλιν, µε το

φρικανικής κοινότητας στο προάστιο Κάτλχονγκ του ανατολικού Ραντ της

ιδιότυπο χιούµορ της, ερευνά το «παντσουλά» ως αυθόρµητη έκφραση για

Αφρικής, µε σκοπό να εκφράσει, µέσα από το χορό, την ελευθερία του ση-

94 ΧΟΡΟΣ

µερινού τρόπου ζωής και να κάνει τη νοτιοαφρικανική παράδοση γνωστή στον υπόλοιπο κόσµο. Ο χορός, για τα µέλη της οµάδας, είναι έκφραση ζωής και συναισθηµάτων, ταυτόχρονα όµως είναι και απάντηση στη βία και την εγκληµατικότητα. Ο γάλλος χορογράφος, περφόρµερ αλλά και εικαστικός καλλιτέχνης, µουσικός, σχεδιαστής ρούχων και ενδυµατολόγος παραστάσεων Κριστιάν Ριζό δηµιουργεί µέσα από το έργο του µαγικά τοπία αλλεπάλληλων συµβολισµών. Το 1997 ιδρύει την οµάδα του, την Association Fragile [Ασοσιασιόν Φραζίλ]. Μέχρι σήµερα έχει υπογράψει πάνω από είκοσι έργα. Η Ρόµπυν Όρλιν, διακεκριµένη χορογράφος και εικαστική καλλιτέχνις της Nοτίου Αφρικής, έχει επαναπροσδιορίσει µε το έργο της τη χορογραφική σύνθεση και την περφόρµανς. Πιστεύει ότι «ο χορός είναι πολιτικός», και τα έργα της θίγουν την κοινωνική και πολιτιστική πραγµατικότητα της πατρίδας της. Τετάρτη 23 Ιουλίου, ώρα 22.00 στο Γυµναστήριο του Πολυκλαδικού Λυκείου Καλαµάτας Quasi Stellar / Αποστολία Παπαδαµάκη Electric Girl / Ηλεκτρικό Κορίτσι

και θλιµµένη φιγούρα ενός ταξιδιώτη, ο οποίος φαίνεται να έχει αποδε-

«Road movie» παράσταση µε έναν µουσικό κι ένα κορίτσι-λαµπατέρ

σµευτεί από κάθε είδους ανθρώπινη επικοινωνία... Όµως η παρουσία του

Η Αποστολία Παπαδαµάκη, καλλιτεχνική διευθύντρια και χορογράφος

και οι ήχοι της µουσικής του δίνουν ζωή σ’ ένα κορίτσι που αναπνέει ακόµα

της οµάδας Quasi Stellar, την οποία ίδρυσε το 2002, αποφοίτησε από την

κάτω από τα καλώδια. Ή µήπως είναι η ανάγκη του για συντροφιά που την

ΚΣΟΤ και συνέχισε τις σπουδές της στη Νέα Υόρκη µε υποτροφίες από την

καλεί; Όλα συµβαίνουν µες στο ασυνείδητο, για τη χορογράφο Αποστολία

Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 1996 ήταν από τα ιδρυτικά µέλη της οµάδας

Παπαδαµάκη, σαν µια πτώση εκεί όπου οτιδήποτε µπορεί να συµβεί· και

χορού sinequanon, στο πλαίσιο της οποίας παρουσίασε πολλές χορογρα-

στο ασυνείδητο τα πάντα είναι πραγµατικά. Το Electric Girl είναι µια παρά-

φίες, τόσο δικές της όσο και σε συνεργασία µε άλλους χορογράφους. Ως

σταση µε ζωντανή µουσική, χορό και βίντεο. Η εν δυνάµει κινηµατογραφι-

περφόρµερ έχει συνεργαστεί µε τον βέλγο σκηνοθέτη Jan Fabre στα έργα

κή ροή του εκφράζεται ποιητικά µέσα από σχέσεις κίνησης και µουσικής,

Je suis Sang (2001) και L’Histoire des larmes (2005). Το 2004 της ανατέθηκε

άντρα και γυναίκας, ταξιδιώτη και ερηµιάς.

να χορογραφήσει την τελετή έναρξης των Παραολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα, ενώ πολύ συχνά χορογραφεί για το θέατρο (Εθνικό Θέατρο, Λυρική

Πέµπτη 24 Ιουλίου και Παρασκευή 25 Ιουλίου,

Σκηνή κ.ά.). Σηµαντικοί σταθµοί στη δουλειά της είναι τα έργα: Paradise-

ώρα 22:00 στο Αµφιθέατρο Κάστρου Καλαµάτας

Look into my eyes (2003), The Beauty Series: Human Female Study, Male

Storm & Discípulos do Rítmo

Study, Hermaphrodite (2005), SuperLux (2006), τα οποία έχει παρουσιάσει

[Στορµ & Ντισίπουλος ντο Ρίτµο]

εντός και εκτός Ελλάδας. H οµάδα Quasi Stellar έχει συµµετάσχει σε διε-

Geometronomics / Γεωµετρονοµική

θνή φεστιβάλ θεάτρου και χορού, µεταξύ άλλων, στην Μπογκοτά, το Σάο

του Niels «Storm» Robitzky [Νηλς «Στορµ» Ροµπίτσκυ]

Πάολο και τη Σεούλ, καθώς και στα: Julidans-Άµστερνταµ, Aerowaves-

Καταιγισµός ρυθµού και εικόνων

Λονδίνο, Dance Europa-Τελ Αβίβ, Fabbrica Europa-Φλωρεντία, Escena

Ο «καταιγιστικός» γερµανός χιπχόπερ Νηλς «Στορµ» Ροµπίτσκυ είναι από

Contemporanea-Μαδρίτη.

τους λίγους που κατάφεραν να µεταφέρουν το χιπχόπ στη σκηνή µε επι-

O µουσικός Blaine Reininger επιστρέφει σ’ ένα παλιό εργοστάσιο, όπου στο

τυχία. Αυτή τη φορά ο «Στορµ» χορογραφεί τους απίθανους βραζιλιάνους

παρελθόν κατασκευάζονταν κορίτσια-λαµπατέρ. Μια µοναχική, αυστηρή

µπρέικντανσερς Discípulos do Rítmo στο Geometronomics και µας κόβουν

95 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

την ανάσα! Μουσική κυρίαρχη, βίντεο που ανοίγει άλλες προοπτικές στην

Για το σόλο This is the picture of a person I don’t know (2006) του απο-

κίνηση και χορευτές εκρηκτικοί σε µια σειρά από εικόνες της καθηµερινό-

νεµήθηκε το βραβείο του ITS Festival of Choreography και επιλέχθηκε να

τητας και τρυφερά ειρωνικές µεταπλάσεις τους. Στροβιλιστείτε µαζί τους

παρουσιάσει τη δουλειά του στο Aerowaves του The Place στο Λονδίνο.

– yo man!

Στα έργα του ο Πέρε Φάουρα διερευνά τα θέµατα της απουσίας και της πα-

Όπως υπαινίσσεται και ο τίτλος του, το έργο περιπλανιέται ανάµεσα στις

ρουσίας, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή µέσα στον θεατρικό χώρο, και πραγ-

εναλλαγές σχηµάτων και ρυθµών. Έργο εµπνευσµένο κυρίως από το στιλ

µατεύεται µε διαφορετικούς τρόπους τις σχέσεις που δηµιουργούνται µε-

Bboying, γνωστό στους περισσότερους ως µπρέικντανς, επιστρέφει στην

ταξύ κοινού και ερµηνευτών. Το σόλο This is the picture of a person I don’t

πηγή της κίνησής του, τον κύκλο, για να διερευνήσει κάθε πιθανό γεωµετρι-

know επιχειρεί να προσκαλέσει το κοινό σε µια συνεύρεση µε τον ερµηνευ-

κό µετασχηµατισµό του – και κατ’ επέκταση διαφορετικές δυναµικές.

τή χρησιµοποιώντας ως µέσο τη ζωντανή λήψη και προβολή βίντεο, όπως

Γνωστός µε το καλλιτεχνικό όνοµα «Στορµ», ο Γερµανός Νηλς Ροµπίτσκυ

το συνηθίζει στις χορογραφίες του. Ο ερµηνευτής απευθύνεται στον θεατή

αποτελεί µια εµβληµατική φυσιογνωµία στο σύµπαν του χιπχόπ. Ξεκίνησε

µε αµεσότητα και τον βάζει στο παιχνίδι, τονίζοντας έτσι τη στενή σχέση

ως αυτοδίδακτος χορευτής στις αρχές του ’80 και µε το πρώτο του σχή-

που αναπτύσσεται µεταξύ τους κατά τη διάρκεια της παράστασης. Όµως

µα, Battle Squad, ταξίδεψε µε τρένα σε όλη την Ευρώπη ανταλλάσσοντας

το αίσθηµα της µοναξιάς, της ανέφικτης τελικά συνάντησης του ερµηνευτή

εµπειρίες και τεχνικές µε άλλους χιπχόπερ. Η νίκη τους, το 1991 και 1992,

µε τους θεατές, αφού η κάµερα αποτυγχάνει να καλύψει το κενό ανάµεσά

σε έναν από τους σπουδαιότερους γερµανικούς διαγωνισµούς χιπχόπ, τη

τους, οδηγεί τον Φάουρα σε ένα διάλογο µε τον εαυτό του ή, πιο σωστά,

«Mάχη της Χρονιάς», αποτέλεσε εφαλτήριο µιας ακόµα πιο δηµιουργικής

µε ένα είδωλό του µέσα από µια προβολή. Οι αναδροµές σε πολύ γνωστά

πορείας. Μετά τη συνεργασία του µε τους Ghettoriginal Productions στη

µιούζικαλ που παρεµβάλλονται στο βίντεο µαζί µε την αναµετάδοση της

Νέα Υόρκη, στρέφεται στις θεατρικές σκηνές. Από το 1996, µε βάση το Βε-

ζωντανής λήψης συνθέτουν ένα διάσπαρτο χωροχρονικό περιβάλλον, ένα

ρολίνο, άλλοτε µε δικά του σχήµατα και άλλοτε µέσα από ποικίλες συνερ-

χιουµοριστικό ταξίδι, προσωπικό και προσιτό µαζί, µε οδηγό τη µνήµη.

γασίες, χορογραφεί και παρουσιάζει τα έργα του διεθνώς. Yπήρξε χορογρά-

Η παράσταση This is the picture of a person I don’t know αποτελεί µέρος

φος των τελετών έναρξης της Διεθνούς Έκθεσης του Ανόβερου (2000) και

ενός τρίπτυχου πρότζεκτ που πραγµατοποιεί το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού

του Παγκόσµιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου FIFA (2006).

Καλαµάτας µε την υποστήριξη του Πολιτιστικού Τµήµατος της Βασιλικής

O Νηλς «Στορµ» Ροµπίτσκυ και οι Discípulos do Rίtmo εµφανίζονται για

Ολλανδικής Πρεσβείας στην Αθήνα και τη χορηγία του Ελληνο-Ολλανδικού

πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Συνδέσµου (Ηe.D.A.), µε σκοπό την ανάδειξη και καθιέρωση της συνεργασίας θεωρητικών του χορού και δηµιουργών που εδρεύουν στην Ολλανδία

Παρασκευή 25 Ιουλίου και Κυριακή 27 Ιουλίου

µε αντίστοιχους Έλληνες που ζουν επίσης εκεί.

ώρα 20:00 στο Γυµναστήριο του Πολυκλαδικού Λυκείου Καλαµάτας

Με την υποστήριξη της Βασιλικής Ολλανδικής Πρεσβείας στην Αθήνα

Pere Faura [Πέρε Φάουρα]

και τη χορηγία του Ελληνο-Ολλανδικού Συνδέσµου (He.D.A.).

This is the picture of a person I don’t know /

Ο Πέρε Φάουρα εµφανίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Αυτή είναι η εικόνα κάποιου που δεν γνωρίζω Μια συνάντηση θεατών κι ερµηνευτή... στο σηµείο µηδέν

Σάββατο 26 Ιουλίου

Γεννηµένος στη Βαρκελώνη το 1980 και απόφοιτος του School for New

ώρα 22:00 στο ∆ηµοτικό Πνευµατικό Κέντρο Καλαµάτας

Dance Development στο Άµστερνταµ, o Πέρε Φάουρα παρουσιάζει δικές

Pere Faura [Πέρε Φάουρα]

του χορογραφικές δουλειές από το 2004. Tο 2006 ήταν υπότροφος στο

StripteaSeS

DanceWeb Σύγχρονου Χορού του Φεστιβάλ Impulstanz στη Βιέννη. Aπό το

Ανάθεση από το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας

2007 εδρεύει ως χορογράφος στο Gasthuis-Frascati Amsterdam, όπου έχει

Με την υποστήριξη της Βασιλικής Ολλανδικής Πρεσβείας στην Αθήνα

παρουσιάσει τα σόλo Discopolis και Striptease. Ως χορευτής έχει συµµετά-

και τη χορηγία του Ελληνο-Ολλανδικού Συνδέσµου (He.D.A.).

σχει σε παραγωγές του Jerôme Bel [Ζερόµ Μπελ] (The Show must go on)

Ερµηνεύουν οι: Σάνια Στριµπάκου, Βασιλική Τσαγκάρη-Χρυσανθακοπού-

και της Ivana Muller [Ιβάνα Μύλλερ] (While we were holding it together).

λου, Naira Mendioroz

96 ΧΟΡΟΣ

To στριπτίζ των βλεµµάτων - µια εσωτερική διαδικασία απογύµνωσης

ου– γνωστό και οικείο σε όλο τον κόσµο, δηµιουργήθηκαν το 1975 σταθε-

Βασικό συστατικό της δουλειάς του Πέρε Φάουρα είναι η χρήση του βί-

ρά υπό τη διεύθυνση του Ushio Amagatsu [Ούσιο Αµαγκάτσου]. Ο Αµαγκά-

ντεο, πολλές φορές µάλιστα µε ζωντανή αναµετάδοση της λήψης. Μέσω

τσου ανήκει στη δεύτερη γενιά χορευτών Μπούτο, που του έδωσαν µεγά-

των παραστάσεών του, που γεννούν συγχρόνως χορό, διαλέξεις, προβολές

λη ώθηση µετά τη θεµελίωσή του από τους πρωτοπόρους Tatsumi Hijikata

και περφόρµανς, ο Φάουρα ενσωµατώνει το πάθος του για το χορό ως δι-

[Τατσούµι Χιτζικάτα] και Kazuo Ono [Καζούο Όνο]. Το Μπούτο γεννήθηκε σε

ασκέδαση στις αισθητικές και φιλοσοφικές του αναζητήσεις. Xορογραφία

µια ιδιαίτερα ταραγµένη περίοδο, τη δεκαετία του ’60, και έθεσε τις βάσεις

και βίντεο συνδιαλέγονται µε τρόπο ιδιαίτερα προσωπικό στη δουλειά του,

για µια ριζοσπαστική προσέγγιση του σύγχρονου ιαπωνικού χορού, προ-

δηµιουργώντας έργα εξαιρετικά πνευµατώδη και χιουµοριστικά.

σπαθώντας να ξεπεράσει τις αντιδράσεις της πρώτης «µετά-τη-Χιροσίµα»

Το στριπτίζ για τον Πέρε Φάουρα είναι ένας τρόπος να διερευνήσει το µη-

γενιάς, που είχε δηµιουργήσει µια σκηνή σύγχρονου χορού αντιγράφοντας

χανισµό της σωµατικής επιθυµίας, όπως αυτή αναπτύσσεται στον θεατρι-

δυτικά πρότυπα. Για τον Αµαγκάτσου, το Μπούτο δεν είναι απλώς µια τεχνι-

κό χώρο. Καθώς οι χορεύτριες εκτελούν ένα πολύ συµβατικό στριπτίζ µε

κή ή ένα στιλ, αλλά η άρθρωση µιας ολοκληρωµένης σωµατικής γλώσσας

ιδιόµορφους τρόπους, το ενδιαφέρον µετατοπίζεται από τα σώµατα που

που διερευνά τα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης µε στόχο να φέρει στην

κινούνται στα βλέµµατα που παρακολουθούν. Χορός, φώτα, µουσική και

επιφάνεια τον κοινό σε όλους τους ανθρώπους τόπο της συµπαντικής γα-

βίντεο είναι τα µέσα αποπλάνησης µε σκοπό τη συνολική απογύµνωση κοι-

λήνης, ακόµα κι αν οι µέθοδοι που χρησιµοποιεί γίνονται ιδιαίτερα σκληροί

νού και ερµηνευτών και κατ’ επέκταση την προσπάθεια συνεύρεσής τους.

ακόµα και ωµοί. Φυσικά, κάθε άνθρωπος µπορεί να χρησιµοποιήσει και δι-

Στο αρχικό σόλο που είχε χορογραφήσει και ερµηνεύσει ο Πέρε Φάουρα

αφορετικό τρόπο. Η προσωπική αναζήτηση του Αµαγκάτσου βασίζεται σε

στο Something Raw Festival στο Άµστερνταµ, προστίθενται τρία γυναικεία

ένα «διάλογο µε τη βαρύτητα», όπως τιτλοφορείται και το βιβλίο που εξέ-

σώµατα, το έργο ονοµάζεται πλέον StripteaSeS, και οι µηχανισµοί αποπλά-

δωσε το 2001. Οι χορογραφίες του Αµαγκάτσου προσέδωσαν στο Μπούτο

νησης και έκθεσης γίνονται βαθύτεροι.

µια πιο διάφανη εικόνα. Η δύναµη σε κάθε έκφραση, σε κάθε χειρονοµία,

Η νέα εκτέλεση της παράστασης StripteaSeS είναι ανάθεση από το Διεθνές

σε κάθε κίνηση και συναίσθηµα τρέφεται από τα πρωταρχικά στοιχεία του

Φεστιβάλ Χορού Καλαµάτας µε την υποστήριξη του Πολιτιστικού Τµήµατος

κόσµου για να µπορέσει να δείξει µια παθιασµένη αντίληψη της ζωής, του

της Βασιλικής Ολλανδικής Πρεσβείας στην Αθήνα και τη χορηγία του Ελλη-

θανάτου και της παγκοσµιότητας.

νο-Ολλανδικού Συνδέσµου (Ηe.D.A.), µε σκοπό την ανάδειξη και καθιέρω-

Προτού αρχίσει την ενασχόλησή του µε το Μπούτο, ο Αµαγκάτσου είχε

ση της συνεργασίας θεωρητικών του χορού και δηµιουργών που εδρεύουν

σπουδάσει στο Classic and Modern Dance School στο Τόκιο. Οι Sankai

στην Ολλανδία µε αντίστοιχους Έλληνες που ζουν επίσης εκεί.

Juku, που ξεκίνησαν ως ανδρική οµάδα, έδιναν τις παραστάσεις τους σε

Ο Πέρε Φάουρα εµφανίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

αβανγκάρντ µικρά θέατρα του Τόκιο. Για πρώτη φορά προσκλήθηκαν στην

Κυριακή 27 Ιουλίου

χτηκε γι’ αυτούς µια διεθνής καριέρα θριάµβων σε όλες τις ηπείρους. Από

Ευρώπη το 1980, στο Φεστιβάλ του Νανσύ, και από εκείνη τη στιγµή ανοίώρα 22:00 στο Αµφιθέατρο του Κάστρου Καλαµάτας

το 1983 το συγκρότηµα προετοιµάζει τις παραστάσεις του στη βάση του,

Sankai Juku [Σάνκαϊ Τζούκου]

το Τόκιο, αλλά τις ολοκληρώνει και τις παρουσιάζει σε παγκόσµια πρεµιέρα

Utsushi / Αντικατοπτρισµός

στο Théâtre de la Ville, στο Παρίσι.

του Ushio Amagatsu [Ούσιο Αµαγκάτσου]

Η παράσταση Utsushi θα κάνει κατ’ εξαίρεση την πρεµιέρα της στο Φεστιβάλ του Σατωβαλλόν τον Ιούλιο του 2008, λίγες µόνο µέρες πριν από την

Utsushi: Το απόσταγµα µιας τριαντάχρονης πορείας

παρουσίασή της στο Φεστιβάλ της Καλαµάτας. Έτσι, καθώς προετοιµάζεται

«βουνού και θάλασσας»

µε µεγάλη µυστικότητα, τα στοιχεία που έχουµε από την οµάδα είναι πως

«Sankai Juku» σηµαίνει στα ιαπωνικά «το εργαστήριο του βουνού και της

θα βασίζεται στο απόσταγµα της χορογραφικής τέχνης του Αµαγκάτσου

θάλασσας», των δύο βασικών χαρακτηριστικών του ιαπωνικού τοπίου και,

τα τελευταία 30 χρόνια και ότι, σχεδιασµένη ειδικά για ανοιχτά θέατρα, θα

πιθανότατα, της ιαπωνικής ψυχής.

φέρνει τη µαγεία και τη συµπαντική δύναµη των Sankai Juku στο πλαίσιο

Οι Sankai Juku, το συγκρότηµα που έκανε το Μπούτο –το χορό του ανοίκει-

µιας σχέσης µε τον ανοιχτό ουρανό.

97 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

∆ιεθνές Κέντρο Χορού Καλαµάτας Παν. Καίσαρη 6, 24100 Καλαµάτα Τηλ.: 27210 83086 & 90886 Φαξ: 27210 26966 mail@kalamatadancefestival.gr www.kalamatadancefestival.gr Τιµές εισιτηρίων 23,00 € & 15,00 € (φοιτητικό, σπουδαστές σεµιναρίου και β’ ζώνη Κάστρου) Για τις παραστάσεις των: HOFESH SHECHTER COMPANY, VERA

MANTERO & GUESTS, VIA KATLEHONG DANCE, STORM & DISCIPULOS DO RITMO, SANKAI JUKU 20,00 € & 15 ,00 € (φοιτητικό, σπουδαστές σεµιναρίου) Για τις παραστάσεις των: VUYANI DANCE THEATRE, JONATHAN BURROWS & MATTEO FARGION, QUASI STELLAR / A. ΠΑΠΑ∆ΑΜΑΚΗ, PERE FAURA Υπεύθυνη Επικοινωνίας & Γραφείου Τύπου Χαρά Πετρούνια

τηλ.: 210 5244648 & 6972 710 991 x-petrouyia@ath.forthnet.gr Υπεύθυνη Επικοινωνίας & Γραφείου Τύπου Καλαµάτας Αγγελική Μήτρου τηλ.: 6936 726 027 depak@kalamataculture.gr • Το ∆ιεθνές Κέντρο Χορού Καλαµάτας είναι προγραµµατικά συµβεβληµένο µε το ΥΠ.ΠΟ. • Το 14ο ∆ιεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαµά-

τας στηρίζουν µέχρι σήµερα: Μεγάλοι ∆ωρητές - Μεγάλοι Χορηγοί Ιδρυµα Ιωαννου Φ. Κωστόπουλου Καρέλια Club Hotel Casino Loutraki Τούλα Ανδριοπούλου Ντόρα Ανδριοπούλου - Αθανασούλα ∆ωρητές - Χορηγοί Εθνική Τράπεζα Ελληνο-Ολλανδικός Συνδεσµος (HE.D.A.) Coca Cola Light Shopping city Mε την υποστήριξη των:

Βασιλική Ολλανδική Πρεσβεία στην Αθήνα CULTURESFRANCE ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Χορηγοί Επικοινωνίας ΕΡΤ ΕΡΑ, ∆ίκτυο ∆εύτερο Πρόγραµµα Τρίτο Πρόγραµµα Highlights goculture.gr Ο πλήρης κατάλογος των χορηγών θα ανακοινωθεί µε την έναρξη του Φεστιβάλ.

98 ΔΡΑΣΕΙΣ ΝΑΥΔΕΤΟΥ

ΒΡΑ∆ΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ

Έκθεση εικαστικών της οµάδας

Γιώργο Κ. Καραβασίλη

KITHIRISCUS

Kithiriscus Momentus

(1949-2004)

Με πρωτοβουλία του περιοδικού µας και του συνεργάτη µας Γ. Ρούβαλη έγινε µε

Το Σάββατο 17 Μαΐου 2008 έγιναν τα

επιτυχία την Παρασκευή 7 Μαρτίου

εγκαίνεια της έκθεσης εικαστικών της

2008 στη Δηµοσία Βιβλιοθήκη Ναυπλίου «Ο Παλαµήδης» η παραπάνω βραδιά εις ανάµνησιν του πρόσφατα εκλιπόντος Αρκάδος ποιητή. Για τη ζωή και το έργο του µίλησαν µε απλότητα και ευφράδεια ο ποιητής Δηµήτρης Γαβαλάς, που επέµεινε στην εντιµότητα, βαθειά γνώση της παγκόσµιας ποίησης και πετυχηµένη απεικόνιση του ψυχισµού του, µέσα από εξαίσια ερωτικά και φιλοσοφικά ποιήµατα. Ο ποιητής και διευθυντής του περιοδικού στο Διαδίκτυο Poeticanet Ιωσήφ Βεντούρας, υπογράµµισε τις εξαιρετικές µεταφράσεις του Καραβασίλη, ενώ ο Γιώργος Ρούβαλης θύµισε την σταθερή παρουσία του και φιλική υποστήριξη των νέων στον κύκλο λογοτεχνών των εκδόσεων Γαβριηλίδη. Προβλήθηκε επίσης µια σύντοµη ποιητική ταινία του σκηνοθέτη Βασίλη Ξύδη µε θέµα τις εµµονές του Καραβασίλη στον κινηµατογράφο (βλέπε και το ποίηµά του για την Ρόµυ Σνάϊντερ που δραµατοποίησε στην ταινία). Οι παρόντες απέδειξαν ότι έστω και σε περιόδους καρναβαλικής ευωχίας, υπάρχει στο Ναύπλιο κοινό που ενδιαφέρεται για την εκλεκτή ποίηση, όπως ακόµα γράφεται και δηµοσιεύεται στη χώρα µας.

Η ΒΙΤΡΙΝΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ∆ΡΟΜΟΥ

Καταστήµατα Λάµπρου 1912-1963

Μεγάλη επιτυχία σηµείωσε η δεύτερη συζήτηση του Ναύδετου µε τίτλο «Ανασκαφές στο παρελθόν», που έγινε το Σάββατο 29 Μαρτίου 2008. Η Πινακοθήκη του Ναύδετου αποδείχτηκε µικρή για το πλήθος των παλιών και νέων Αναπλιωτών που την πληµµύρισε για να ακούσει τη συζήτηση του συνταξιούχου εµπόρου κυρίου Λεωνίδα Λάµπρου µε τον Γιώργο Ρούβαλη. Γεννηθείς το 1928, ψηλός, λεπτός, καλοστεκούµενος, ο κύριος Λούης µίλησε µε µεγάλη ευγλωττία και συγκίνηση για τον πατέρα του, µεγαλέµπορο Μιχαήλ Λάµπρου και τις επιχειρήσεις του. Είχε φτάσει, φτωχό παιδί από τις Σπέτσες στο τέλος του 19ου αιώνα, δούλεψε σε διάφορα βιβλιοχαρτοπωλεία και τυπογραφεία όπου έµαθε το επάγγελµα και εγκατέστησε από το 1912 και εντεύθεν το κατάστηµά του στο Μεγάλο Δρόµο, οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου 6. Βέβαια, υπήρξαν διακοπές που υπαγόρευαν οι Βαλκανικοί Πόλεµοι, όπου ο Μιχαήλ Λάµπρου πήρε µέρος. Εργατικός, έντιµος, µεγαλόκαρδος, µε φιλελεύθερες απόψεις, ο Μιχαήλ Λάµπρου εξελίχθηκε στον πιο σηµαντικό έµπορο της πόλης τις δεκαετίες κυρίως του 40 και 50. Οι παρόντες µε αρκετά χρόνια στην πλάτη τους, συµπλήρωσαν και διευκρίνισαν αρκετά σηµεία της συζήτησης που έγινε σε ένα ευχάριστο και νοσταλγικό κλίµα και βιντεοσκοπήθηκε.

οµάδας ΚΙTHIRISCUS. H οµάδα Kithiriscus αποτελείται από 8 καλλιτέχνες (Θανάση Καραβίτη, Δάφνη Πετροχείλου, Μαρία Σχινά, Γεώργιο Τζάννε, Γεωργία Τσέρη, Δροσιά Τσέρη, Jens Gottstein, Pat Kaufman), που ζουν και δηµιουργούν στα Κύθηρα και µε την υποστήριξη του Δήµου Κυθήρων και του Κυθηραϊκού Ιδρύµατος Ανάπτυξης και Πολιτισµού (Κ.Ι.Π.Α.) οργανώνουν εκθέσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις εντός και εκτός Κυθήρων. Η δουλειά της οµάδας Kithiriscus περιλαµβάνει στοιχεία που εκφράζονται µε κλασσικούς τρόπους όπως η ζωγραφική και η γλυπτική, µε ταυτόχρονη συνύπαρξη της δεξιοτεχνίας και της τέχνης, και χωρίς να αποκλείει τα νέα µέσα όπως το βίντεο, τον ήχο και την εγκατάσταση. Οι ίδιοι δηλώνουν µεταξύ άλλων: Στόχος µας είναι να ερευνήσουµε το τοπίο των Κυθήρων έµψυχο και άψυχο, όπως εµείς το αντιλαµβανόµαστε ως ένα αέναο ταξίδι στο χώρο της σκέψης και της αίσθησης. Επίµονη πρόσκληση µέσα από το στοχασµό για να αποτιµηθεί η δεδοµένη αξία και η αναζητούµενη αλήθεια του ποιητικού χώρου του νησιού...

ΠΡΕΜΙΕΡΑ ΜΙΑΣ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ

Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου Ποιά ήταν η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου; Πώς µπόρεσε αυτή η διανοούµενη αρχόντισσα να συνεγείρει λαό και στρατό του Ναυπλίου σε ένα κίνηµα που είχε ως τελική απόληξη την έξωση του Όθωνα; Πώς µπόρεσε µια γυναίκα να ξεχωρίσει µέσα σ’ εκείνη την αµιγώς ανδροκρατική κοινωνία; Σ’ αυτά κι άλλα ερωτήµατα απαντά µε εποπτικό τρόπο, βαθιά έρευνα και συγκίνηση, αναδεικνύοντας εκτός από την προσωπικότητα της Καλλιόπης και την πόλη του Ναυπλίου, το ηµίωρο ντοκιµαντέρ του Φώτη Κωνσταντινίδη που προβλήθηκε σε παγκόσµια πρεµιέρα στο Βουλευτικό την Παρασκευή 30 Μαΐου 2008. Με κοινή διοργάνωση από το ΝΑΥΔΕΤΟ και τη ΔΕΠΑΝ του Δήµου, η αίθουσα γέµισε από εκλεκτό κοινό που παρακολούθησε µε αδιάκοπη προσοχή την εισήγηση του σκηνοθέτη και την εµπεριστατωµένη ανάλυση της συγκυρίας από τον ιστορικό και φιλόλογο, πρώην καθηγητή στο Γυµνάσιο Ναυπλίου, κύριο Τάσο Γούναρη. Η ταινία, µε έντονο διδακτικό χαρακτήρα αλλά και µε περίσσια γοητεία, µας εξηγεί την διαµόρφωση του χαρακτήρα και τα διαβάσµατα της µεγάλης κυρίας του Ναυπλίου, το ρόλο του σαλονιού της στη ζύµωση ενάντια στο απολυταρχικό καθεστώς του Όθωνα και τον αποφασιστικό ρόλο της στην Ναυπλιακή Επανάσταση του 1862.

99 ΜΑΡ - ΜΑΪ 2008

100

ISSN 1790-949X