2
«Назарбаев Университеті зияткерлікинновациялық кластер болуы керек» Елбасының 2012 жылғы 5 қыркүйекте Назарбаев Университетінде өткен интерактивті лекциясынан
3
4
Университеттің құрылу тарихы 2006
Халықаралық
деңгейдегі
құру
алғаш
идеясы
Қазақстан
университетті
бөлігі болуы тиіс. «Жаңа Университеттің ая-
2006
жылы
сында Астанада үш жаңа ғылыми орталық
«Қазақстанның
құрылатын болады. Өмір туралы ғылымдар
рет
Президентінің
әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50
орталығы
елдің қатарына кіру стратегиясы» атты
жүрек және өкпе, діңгекті жасуша және
Қазақстан халқына Жолдауында айтылған
ұзақ өмір сүру медицинасы саласында
болатын. Атап айтқанда, Мемлекет бас-
әлемдік жетекші ғылыми орталықтармен
шысы Н.Назарбаев «Елордамызда бірегей
бірлесіп
академиялық ортаны құру үшін халықаралық
ды. Энергетикалық зерттеулер орталығы
деңгейдегі
беделді
зерттеулерді
көшіру,
жасанды
жүргізетін
бола-
құру
жаңартылған энергетика, жоғары энергиялар
қажет» деген ұсыныс жасады. Халықаралық
физикасы мен техникасы мәселелерімен
деңгейдегі беделді университеттің құрылуы
айналысатын болады. Пәнаралық аспаптық
Қазақстан Республикасының индустриялық-
орталық инжиниринг орталығы, зертханалық
инновациялық дамуының міндеттерін шешу
база және конструкторлық бюро болып табы-
жолында
лады», - деп атап өтті Президент.
ұлттық
университетті
органдарды
инженерлік-техникалық
және ғылыми кадрларды даярлауда сапалы
2010
серпілісті қамтамасыз ететін болады.
2009 20 маусым
Халықаралық
деңгейдегі
зерттеу
маусым
2010 жылдың маусым айында «Астананың жаңа университеті» АҚ-ның атауы Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2010
жылғы
7
университетін құру бойынша идеяны іске
маусымдағы №532 Қаулысымен «Назарбаев
асыру мақсатында Қазақстан Республика-
Университеті» АҚ атауына ауыстырылды.
сы Үкіметінің 2009 жылғы 20 маусымдағы № 957 Қаулысымен, жарғылық капиталына мемлекеттің жүз пайыздық қатысуы бар
«Астананың
жаңа
университеті»
2011 19 қаңтар
коммерциялық емес акционерлік қоғамы
2011 жылдың 19 қаңтарында Президент «Назарбаев
Университеті»,
«Назарбаев
Зияткерлік Мектептері», «Назарбаев Қоры» мәртебесі туралы» Заңға қол қойды.
құрылған болатын.
2009 4 қыркүйек
2009 жылдың 4 қыркүйегінде Қазақстан Республикасының
Президенті
Н.Ә.
На-
2012 27 қаңтар
Қазақстан
Республикасының
Президенті
Н.Ә. Назарбаевтың 2012 жылғы 27 қаңтарда Қазақстан халқына арналған жолдауынан:
зарбаевтың қатысуымен кеңес отырысы өтті,
«Назарбаев Университеті айналасында жаңа
аталған отырыста халықаралық деңгейдегі
технологиялар трансферті мен құрылуына
Астананың жаңа университетін құру бой-
көмектесетін инновациялық-зияткерлік кла-
ынша нақты тапсырмалар берілді. «Менің
стер қалыптасуы керек».
пікірімше,
Астанада
жаңа
университетті
құру – бұл біздің мемлекетіміздің дамуына, көптеген қазақстандықтардың және көптеген буындардың сана-сезіміне жаһандық ықпал
2012 5 қыркүйек
Қазақстан
Республикасының
Президенті
Н.Ә. Назарбаевтың 2012 жылғы 5 қыркүйектегі «Қазақстан білім қоғамы жолында»
ететін маңызды ұлттық жоба. Астананың
атты интерактивті лекциясынан: «Назарба-
жаңа университеті қазақстандық бірегейлікті,
ев Университеті зияткерлік-инновациялық
халықаралық ең таңдаулы білім беру моделін,
кластер болуы керек. Технопарк, бизнес-
ғылыми тәжірибені үйлестіретін ұлттық бренд
инкубатор, коммерцияландыру және техно-
ретінде құрылуы тиіс» - деді Н.Назарбаев.
логиялар трансферті орталығы, венчурлық қорлар сияқты инновациялық инфрақұрылым
2010 қаңтар
2010 жылдың қаңтар айындағы Қазақстан
элементтерін құруды бастау керек».
халқына жолдауында Президент Нұрсұлтан Назарбаев еліміздің ұлттық инновациялық жүйесін дамытуға ерекше назар аударды, Назарбаев Университеті осы жүйенің құрамдас
5
Жалпы ақпарат «Nazarbayev University Research and Innovation System» жеке мекемесі (бұдан әрі – NURIS) «Назарбаев Университеті» дербес білім беру ұйымы Атқарушы кеңесінің 2012 жылғы 25 қыркүйектегі шешімімен «Энергетикалық зерттеулер орталығы» жеке мекемесін қайта ұйымдастыру және атауын өзгерту арқылы құрылды. NURIS Құрылтайшысы – «Назарбаев Университеті» дербес білім беру ұйымы.
Болжам Назарбаев Университетін оның ғылыми-зерттеу базасы мен ғылыми және инновациялық қолдау жүйелерін дамыту жолымен әлемдік деңгейдегі зерттеу университеті ретінде қалыптастыру
1-Миссия Энергетика және пәнаралық ғылымдар саласында әлемдік деңгейдегі ұлттық ғылыми орталықтар құру
2-Миссия Оқытушылық және ғылыми-инновациялық қызметті жемісті біріктіретін халықаралық деңгейдегі жас ұлттық ғылыми кадрларды дамыту
3-Миссия Ғылыми зерттеулерді жан-жақты іске асыруға және оның нәтижелерін коммерцияландыруға көмектесетін ғылыми және инновациялық қолдаудың тиімді университеттік жүйесін құру және оның жұмыс істеуі
6
Nuris ҚЫЗМЕТінІҢ БАСЫМ БАҒЫТТАРЫ (2013-2020жж.): 1. Өзекті ғылыми зерттеулер өткізу; 2. Ғылыми зерттеулерді қолдау жүйесін жетілдіру; 3. Оқу және ғылыми зертханаларды, ғылыми зерттеулерді қолдау бойынша материалдық-техникалық және сервистік қызмет; 4. Назарбаев Университетінің инновациялық-зияткерлік кластерін дамыту; 5. Кадрлық және ғылыми әлеуетті дамыту.
1. Өзекті ғылыми зерттеулер өткізу Мақсат: Энергетикалық зерттеулер орталығын және Пәнаралық аспаптық орталықты АҚШ-тың ұлттық зертханалары даму моделінің баламасы бойынша қалыптастыру және дамыту.
Міндеттер: 1. Өзекті және жаңашыл жобалар мен бағдарламалар портфелін жасау мақсатында NURIS үшін
басымды
болып табылатын зерттеу салалары мен экономика секторларындағы проблемаларды, міндеттер мен қажеттіліктерді талдау және болжау.
2. NURIS қызметінің тиісті бағыттары бойынша, сонымен қатар шетелдік ғалымдар мен мамандарды, шет елде тұратын қазақстандық ғалымдарды, сондай-ақ әлемнің жетекші халықаралық ғылыми орталықтарын тарта отырып, әлеуметтік маңызы бар ғылыми-зерттеу, ғылыми-техникалық бағдарламалар мен жобаларды дайындау және жүзеге асыру; ұлттық компаниялармен және ірі кәсіпорындармен бірлескен жобаларды әзірлеу және іске асыру.
3. Озық инновациялық жобалар портфелін жасау мақсатында ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыру мүмкіндіктерін бағалау.
2. Ғылыми зерттеулерді қолдау жүйесін жетілдіру Мақсат: Ғалымдарға зерттеу жобаларын дайындау және іске асыру үдерісінде жоғары сапалық деңгейде әкімшілік және ұйымдастырушылықтехникалық қолдау көрсету. Ғылым жөніндегі орталық офис
Міндеттер: 1. Ішкі және сыртқы көздерден қаржыландырылатын ғылыми өтінімдер мен жобалардың тәуелсіз сыртқы сараптамасын ұйымдастыру;
2. Ғылыми кеңес
Ғылыми кеңес комитеттері
Ғылыми жұмыстардың ғылым этикасы қағидаттары мен нормала-
рына сәйкестігін қамтамасыз ету (Ғылым этикасы жөніндегі комитет жұмысын ұйымдастыру);
3.
Ғылыми жобаларды жоспарлауды, әкімшілендіруді, мониторингін,
қаржылық менеджментін қоса алғанда, зерттеу жобаларын іске асыруға кешенді қолдау көрсету, зерттеулер жүргізу үшін тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуда көмек көрсету;
4.
Ғылыми жобалар мен бағдарламаларды қаржыландыру үшін
демеушілік қаражат пен гранттарды тартуда жәрдемдесу.
7
3. Оқу және ғылыми зертханаларды, ғылыми зерттеулерді қолдау бойынша материалдық-техникалық және сервистік қызмет 1-мақсат: Оқу және ғылыми-зерттеу тауарларын сатып алу мен жеткізуге байланысты рәсімдерді оңтайландыру.
Міндеттер: 1. Отандық және шетелдік жеткізушілерден тауарларды сатып алу мерзімдерін қысқарту және оларды сатып алу шығындарын оңтайландыру;
2.
Университетте ғылыми зерттеулер жүргізу мақсатында
әкелінетін ғылыми жабдықтар мен материалдарды кедендік тазарту рәсімдерін оңтайландыру және жылдамдату;
3.
Тауарларды сатып алуға байланысты ішкі рәсімдерді
оңтайландыру.
2-мақсат: Оқу және ғылыми зертханаларға кәсіби инженерлік-техникалық қызмет көрсету.
Міндеттер: 1. Жоғары кәсіби Инженерлік-техникалық қызметті құру; 2. Метрологиялық қызметті құру; 3. Жабдықтардың, оқу және ғылыми зертханалардың,
қоймалардың жай-күйі мониторингінің заманауи электрондық
жүйесін енгізу;
4. Оқу және ғылыми жабдықтарды түгендеу жүйесін жақсарту; 5. Жабдықтардың пайдаланылуын және жөнделуін қамтамасыз ету. 4. Назарбаев Университетінің инновациялық-зияткерлік кластерін дамыту 1-мақсат: Назарбаев Университетінің инновациялық-зияткерлік кластерін (бұдан әрі – ИЗК) құру.
Міндеттер: 1. ИЗК негізгі элементтері – Коммерцияландыру цехын, Бизнес-инкубаторды, Технопаркті, Ғылыми паркті, келісімшарттық зерттеулер және инжиниринг бөлімін құру;
2.
Тәуелсіз мамандандырылған ұйым көмегімен жобалардың патент қабілеттілігін және нарықтық перспективасын
бағалауды жүргізу;
3.
Бизнесті, оның ішінде шетелдік бизнесті Университеттің индустриялық алаңында ғылыми бөлімшелер, тәжірибелік
өндірістер, жоғары технологиялық компаниялар құруға тарту;
4. Старт-ап компанияларды құру; 5. Коммерцияландыруға гранттар беру; 6. Коммерцияландыру мақсатында сырттан қаржы тарту; 7. Өнеркәсіптік үлгілердің тәжірибелік және пилоттық өндіруді жүзеге асыру; 8. Индустрия тапсырыстары бойынша жаңа технологияларды, жаңа өнімдердің дизайнын әзірлеу және есептеу міндеттерін шешу.
2-мақсат: Зерттеу персоналын ғылыми зерттеулер нәтижелерін коммерцияландыруға ынталандыру.
Міндеттер: 1. «3Р: Publications, Patents, Products» ұстанымымен әрбір көрсетілген компоненттер бойынша сыйлықақы беру жүйесін енгізу арқылы ғылыми персоналды идеяны коммерцияландыруға бейімдеу жүйесін әзірлеу;
2. Идеялардың зертханалық зерттеулер нысанынан практикалық патенттер және өнімдер/прототиптер нысанына кезең8
кезеңімен айналуына қол жеткізу;
3. Инновациялық-зияткерлік кластер элементтерін толтыру үшін старт-ап және спин-офф құруға жәрдемдесу.
5. Кадрлық және ғылыми әлеуетті дамыту Мақсат: Ұлттық
ғылыми
кадрларды
даярлаудың,
персоналдың біліктілігін арттырудың, алдыңғы қатарлы отандық және шетелдік ғалымдарды іріктеу мен жұмысқа тартудың тиімді жүйесін қалыптастыру.
Міндеттер: 1. Ғылым магистрлерін,
PhD
докторла-
рын даярлау және ғылыми тағылымдаманы ұйымдастыру
мақсатында
шетелдік
әріптестермен бірлескен бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру;
2.
NURIS қызметінің негізгі және перспектива-
лық даму бағыттарына сәйкес қайта даярлау мен біліктілік арттыруды ұйымдастыру арқылы қызметкерлердің құзыреті мен дағдыларын дамыту;
3.
Якорлық ғылыми жобаларды іске асыру үшін әлемге танымал алдыңғы қатарлы ғалымдарды (оның ішінде біздің
бұрынғы отандастарымызды) тартудың арнайы бағдарламасын әзірлеу;
4. NURIS коммуникация және корпоративтік даму қызметін ұйымдастыру. 9
N
URIS қызметінің басым бағыттарын жемісті іске асыруға оның жаңа ұйымдастыру құрылымы да үлес қосатын болады, ол NURIS қызметінің әр бағыты бойынша құрылған және қойылған міндеттерге жету үшін ресурстармен қамтамасыз
етілген.
NURIS ұйымдастыру құрылымы Бақылау кеңесі Ревизор
Ғылыми-техникалық кеңес
Бас директор
Кеңесші
Хатшылық
Ғылыми хатшы
Жастар кеңесі
Бас операциялық директор
Бизнесті дамыту бойынша бас директор
Энергетикалық зерттеулер орталығы
Оқу зертханалары бойынша директор
Бас инженер
Басқарушы директор
Бухгалтерлік және салықтық есеп департаменті
ғылым жөніндегі орталық офис
Пәнаралық аспаптар орталығы
Даярлық мектебінің зертханалық орталығы
Инженерліктехникалық қамтамасыз ету қызметі
Келісімшарттық зерттеулер және инжиниринг бөлімі
Экономикалық жоспарлау және талдау бөлімі
Коммерцияландыру офисі
Кеңсе
Инженерия мектебінің зертханалық орталығы
Бизнесинкубатор
Қызметкерлермен жұмыс бөлімі
Тәжірибелікэксперименттік цехы
Заң бөлімі
Технопарк
Корпоративтік даму және маркетинг бөлімі
Сатып алулар және материалдықтехникалық қамтамасыз ету департаменті
Ғылыми парк
Ғылым және технологиялар мектебінің зертханалық орталығы
NURIS бақылау кеңесінің құрамына Университет басшылығының өкілдері, Университет Мектептері, ғылыми орталықтардың өкілдері, халықаралық серіктестердің өкілдері, белгілі ғалымдар, іскерлік топтар мен корпоративтік сектор өкілдері кіретін болады. Бақылау кеңесі ұйым қызметін стратегиялық басқаруға және оның қызмет бағыттарына байланысты маңызды шешімдерді қабылдауға жауапты болады.
10
Nuris ғылыми зерттеулері
Э
нергетикалық зерттеулер орталығы мен Пәнаралық аспаптар орталығы NURIS-тің ғылыми-зерттеу базасы болып табылады.
Энергетикалық зерттеулер орталығы қызметінің негізгі бағыттары қайта жаңартылатын энергетика технологиялары, энергияны үнемдеу, жоғары энергия техникасы және физикасы, елдің энергетикалық балансын және оның қоршаған орта мен климатқа әсерін сандық модельдеу саласындағы іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулер болып табылады. Пәнаралық аспаптар орталығы шеңберінде химия, биология, биотехнология, биофизика, биомедицина, биоинформатика және нанотехнология салаларындағы ғылыми-зерттеу жобалары іске асырылады. Қазіргі уақытта NURIS ғылыми қызметкерлері 28 зерттеу жобалары бойынша жұмыс істеуде (2012 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша).
ЖАҢАРТЫЛАТЫН ЭНЕРГЕТИКА ДЕПАРТАМЕНТІ
Энергия жүйелерін модельдеу мен сараптау өсіп
Энергия тудыру, көшет-
келе жатқан энер-
хана газдарының шы-
гия көзін қажетсіну
ғарындыларын
мен қазба энергия
ішкі
тасымалдаушылар
өнімдерімен қамтамасыз
түрлерінің шектеулі
ету, жылу ысырабы мен
Жыл
сайын
қорлары
нарықты
энергияның
әлемдік
жұмсалуы
мәселелері
энергиямен
қам-
инженерлік факторларды есте сақтай отырып қабылданған
ету
шешімдерді қажет етеді. Осы орайда, түрлі ұзақ мерзімді
көздерінің балама түрлерін іздестіруге мәжбүрлейді.
саясаттардың энергетикалық жүйеге деген сапалы және
Жаңартылатын энергетика технологиялары күн сәулесінің
санды әсерін анықтауға арналған құралды әзірлеу өте
энергиясын, биомасса энергиясын, гидро және геотермал-
маңызды. NURIS ғалымдары ASATREM s.r.l. мен E4SMA
ды энергия түрлерін электр энергиясына немесе жылу
s.r.l. (Италия) эксперттерімен бірге MARKAL жүйесінің ең
энергиясына түрлендіреді. Жаңартылатын энергетика
соңғы шешімі болған TIMES (The Integrated MARKAL-EFOM
департаментінің ғылыми қызметкерлері жаңартылатын
System) құралы базасында Қазақстан Республикасының
энергетика саласында балама энергетика технологияла-
энергетикалық жүйесінің моделін дайындауда. TIMES ұзақ
рын жергілікті климаттық және экономикалық жағдайларға
уақытта энергетикалық жүйелердің дамуының өзгерісін
бейімдеу
сараптауда
мақсатымен
зерттеулер
жүргізуде.
Жұмыс
қолданатын
экологиялық
мұнай
қоғамдастықты тамасыз
экономикалық,
азайту,
энергетикалық
және
де
жүйелерді
физикалық процестерді терең зерттеу, жаңа материал-
техникалық-экономикалық жағынан жобалауға арналған
дар мен технологияларды қолдану арқылы түрлендіру
құрал. Атаулы модельде Қазақстанның энергетикалық
коэффициенттері мен қызмет мерзімін арттыруға, бағасын
жүйесі толыққанды суреттелген, келешек технологиялар
төмендетуге бағытталған.
мен альтернативтік отын түрлерінің параметрлері берілген.
11
Қазіргі кезде Каспий өңірінің көпаймақтық үлгісі дайында-
бағытталған шешімдер қабылдайды. Жалпы, негізгі күш
луда. Осы үлгі көмегімен Каспий өңіріндегі елдердің жеке-
ақылды үйлер технологияларын дамыту мен шалғайдағы
ленген, сонымен қатар жалпы энергетикалық жүйелерінің
ауылшаруашылық аймақтарды энергиямен қамтамасыз
сандық сараптауын өткізуге болады.
етуге бағытталған.
Екібастұз көмірін жағудың экологиялық таза технологиясын құрастыруға арналған симуляциялық модельдеу
Тұтқыр шымыр сұйықтықтарды компьютерлік модельдеуге арналған көпмасштабтық әдіс Бүгінгі есептеу гидродинамика саласында үйкелістің азаюы
Бүгінгі күнде электр энергиясы мен жылуды көмірді жағу арқылы шығару қолданыстағы технологиялардың арасында ескі әрі экология жағынан зиянды болып табылады. Осы орайда, көмірді қолданудың заманауи технологиясы – газификация көп күлді, төмен сұрыпты көмірлерді қолданғанда да электр энергиясы
феноменіне жеткізетін тұтқырэластикалық турбуленттікті модельдеу
маңызды
механизмдері
мәселесі
үлкен
қызығушылық туғызады. Тұтқырэластикалық турбуленттікті сандық модельдеу өте қиын, себебі полимерлер физикасын түсіну механикалық модельдермен шектелген. Осындай тиімді сандық әдісті әзірлеу полимерлі-турбуленттік динамиканы жақсырақ түсінуге мүмкіндік туғызып, полимерлітурбуленттік энергетикалық алмасу механизмінің айқын суретін береді.
өндірісінің нәтижелігі мен экологиялылығын арттыра алады. Электр энергиясын шығаруға арналған біріктірілген циклдық газификация қондырғысы қосылған газ турбиналық қондырғы NOx, SOx
пен көмірдің шығарындылары
Энергетика саласында қолданатын фотондық кристалдарды құрастыру
мөлшерін азайта алады. Жоба
шеңберінде
модельдеуге
арналған
екі
бағдармалалық пакетте Екібастұз көмірін газификация-
Осы
лау технологиясына арналған модель дайындалады.
сында біз алдымызға
Бірінші пакет газификатордағы химикалық реакциялар мен
күн
энергетика-
технологиялық процесстерді модельдейді, ал екінші пакет
сында
қолданатын
бірнеше фазалық сұйықтық пен газдың жылжығандағы
периодикалық жүйеде
процесстерді модельдейді.
орналасқан жоғары са-
зерттеу
бары-
палы тығыз буылмаған коллоидтық фотондық кристаллдарды түсіну, құрастыру мен суреттеуді мақсат етіп қойдық. Периодикалық
Жанартылатын энергетика және Ақылды желілер
жүйеге жинастырылған наноматериалдардың фотондық қасиеттерін түсіну үшін біз теория мен экспериментті біріктіріп жұмыс жасаймыз. Осы білімді күн сәулелерін
Зерттеушілер
экология-
лық таза энергияны тиімді қолдану
мен
өндіруге
арналған алдыңғы қатарлы
технологияларды
зерттеумен қатар қолдану жолдарын Күн,
жел
энергия
жіңішке
қабықшаларын
жасау
үшін
қолданамыз.
Жұмысымыз фотондар арқылы энергияны бұрмалау үшін фотондық қасиеттері алдын ала берілген материалды құру мен наноқұрылымдардың құрылуы процессін басқаруға бағытталған.
іздестіруде. және секілді
энергетикалық ғылардың үйлестірілуі
бағыттай және жинай алатын фотондық кристаллдардың
гидро түрлі қондыр-
зерделі басқаруға негізделген.
Оптоэлектр құралдарына арналған GaN материалдарын шығару
Зерделі қондырғылармен жабдықталған құрастырылған жүйелер өтіп жатқан үрдістер туралы толық мәліметті бе-
GaN материалдары бүгінгі күнде әлемнің жарық диодтарын
румен қатар энерго тиімділік пен қауіпсіздікті жақсартуға
шығару саласында маңызды рөл атқарады. GaN жіңішке
12
қабықшаларын
шы-
Қолданылатын процес-
ғару ғылымы заманға
сте цианид иондарының
сай
улағыштық табиғатына
материалдарды
тану техникаларының
қарамастан,
бар
бойы
болуын
талап
етеді. Қазіргі уақытта
саласында
біз
өндіру
фундаменталды
жылдар
алтын
өндіру алтынды
мақсатында
және де практикалық
цианирлеу
ізеністерге
қолданатын. Осы зерт-
арналған
әдісі
лабораторияны құру-
теу экологиялық таза
дамыз. Беркли Ұлттық Лабораториясының өкілдерімен
және де экономикалық тиімді болатын технология бойын-
бірге плазма физикасына қатысты зерттеулерді алдыңғы
ша жұмыс істейтін және де сілтісіздендіруде қолданатын
қатарлы материалдарды шығару процессіне әкелуде
альтернативті қоспаны іздеп табуға бағытталған.
жұмыс жасап жүрміз.
НАНОСЕКУНДТЫҚ ЛАЗЕРЛІК АКУСТИКАНЫҢ КӨМЕГІМЕН БАЯУ БАЛҚИТЫН ҚОРЫТПАЛАРДАҒЫ ФАЗАЛЫҚ ӨТПЕНІ ДЕТЕКТРЛЕУ Назарбаев
Төмен энергиялардағы ядролық реакциялардың резонанстары
мақсаттық кері ки-
сы материалдардың
нематика
сақтай
қолдана
отырып бақылау және
әзірлеу жөнінде іргелі және
α+13
жаңа
әдістерін қолданбалы
зерттеулер жүргізеді. Атап айтқанда, фоторефрактивтік екі толқынды араластырудың негізінде сезгіштігі басым интерферометриямен үйлесімде наносекундтық лазерлік ультрадыбыстың көмегімен баяу балқитын қорытпалардың үстіндегі фазалық өтпелерді жергілікті генерациялау мен детектрлеу жөніндегі жаңа әдіс әзірленуде. Бұл лазерлік-
Cyclotron
(Техас штаты, АҚШ)
териалтану зертхана-
лазерлік
мекемесі
ғалымдарымен бірге
ситеті Оптикалық ма-
сипаттаудың
жеке
институтының
Универ-
қасиеттерін
«NURIS»
әдісін отырып,
резонанстық
серпiмдi
ыдырау-
ын зерттеу жұмыстарын іске асырады. Атаулы зерттеулер ~1MэВ см энергиядағы түрлі бұрыштарға сәйкес (1800 c.m. қоса) үздіксіз мәлімет алуға мүмкіндік береді. Бүгінгі күнде Астанада келешекте қолдануға икемді заманауи эксперименттік әдістер мен талдаулар қолдану өте маңызды, сонымен қатар физик-ғалымдарға әлемдік кеңістікті зерттеу талпыныстарға ат салысуға мүмкіндік жасау қажет.
ультрадыбыстық әдісті әзірлеу кейіннен нейтрондармен сәулеленген ядролық отынның жіті жылу-физикалық қасиеттерін қауіпсіз (лазерлік сәуле мен оператордан алшақ орналасқан радиоактивтік отынның өзара әсер етуіне орай), жылдам (уақыттың наносекундтық шкала-
Аяқты және дөңгелекті гибрид роботтардың саналы қозғалысы
сында), қасиеттерін сақтап (тек материалдың үстіңгі жағы ғана сәулеленудің есебінен) және жоғары кеңістікте ше-
Аяқты
шумен (лазерлік сәуле мен материалдың жергілікті өзара
артықшылығы – олардың табиғи апат аймақтарында
әсер етуіне орай) анықтауға мүмкіндік береді.
кездесетін тегіс емес жерлерде қозғалуында. Басқаша
роботтардың
дөңгелекті
роботтардан
елеулі
айтқанда, дөңгелекті роботтар адамдардың қалыпты өмір сүру ортасында, жолдар мен ғимараттарда неғұрлым жыл-
Экологиялық таза және экономикалық икемді (тиімді) алтынды сілтісіздендіру процессін дамыту жолында
дам қозғалады. NURIS зерттеушілері аяқпен қозғалатын, сол сияқты дөңгелекті ұтқыр робот сияқты да қозғалыс жасайтын, жаңа төрт аяқты гибрид робот үлгісін жасауда. Робот қозғалыстың ең тиімді стратегиясын анықтау
13
мақсатында ма-
лады. Осы робототехникалық
шиналық оқудың
жүйелердің
алгоритмін пай-
құрамдас
далана отырып,
– визуалды сенсорлар ор-
заманауи датчик-
натылатын
терден (лазерлік
NURIS
дальнометрлер,
мәселені шешуді қолға алды.
ак селеромет-
Олар
рлер,
датчиктерінің
гироскоп-
ең
маңызды
бөліктерінің
бірі
платформа.
зерттеушілері инерциялық
осы
өлшем
негізінде
тұ-
тар, GPS пен камералар және олардың кейіннен өңделуі)
рақтандыру функциясы бар,
деректер жинайды. Зерттеушілер аяқталған жоба төтенше
мультисенсорлық, платформаны
жасап,
жеңіл,
жағдайларға арналған робототехникаға елеулі әсер етеді
иілетін-айналатын
деп жорамалдайды.
жұмыстарын жүргізуде. Қондырғының дизайнынан басқа,
іске
асыру
зерттеушілер жанды және жансыз объектілерді анықтау және оларды бақылау алгоритмдерін де әзірлеуде.
Медициналық зерттеулерге арналған икемді роботтар Ыстық плазманы модельдеу Бірнеше буындардан тұратын
икемді
роботтардың
манипуляторларға
шоқтардың
ыстық
плазмамен
өзара
әрекеттесуі зерттеледі. Осындай жүйелер лабораториялар
зивті тәсілмен адам денесінің
мен ғарыштық плазмада жиі кездеседі. Осы жүйелердің
қуыстарын тексеруді жүргі-
физикасын жақсырақ түсіну үшін плазмада шоқтардың
зуге болады. Осындай ро-
қатысуындағы тұрақсыз модтардың бүкіл спекторын зерт-
боттардың
теу қажет.
механикалық
күрделілігімен қатар, икемді
Релятивисттік
көмегімен ең төменгі инва-
байланысты
басқа
да
елеулі
проблемлардың бірі осы роботтарды басқару болып та-
Толық кинетикалық тәсілдеме шеңберінде
шоқтың бағытына қатысты ерікті бұрышпен тарайтын тұрақсыз ауытқулардың инкременттерін есептеуге ерекше көңіл бөлінеді.
былады. NURIS зерттеушілері дене қуыстарының бос дәрежелері санының өсуіне және серпімді кедергілерінің болуына байланысты роботты басқару барған сайын қиындап бара жатқандығын атап көрсетуде. Бұл зерттеу
Кеуекті материалдардың құрылымын зерделеу
екі есе артық манипуляторды пайдалана отырып, толған қоршаған ортада серпімді кедергілері бар қозғалысты жоспарлау алгоритмдерін әзірлеуге бағытталған. Зерттеушілер олардың зерттеулері одан да күрделі медициналық
Мұнай мен газ кен
роботтарды жасап шығаруға мүмкіндік береді деп жора-
орындары табиғатта
малдайды.
борқылдақ
және
де
орта
өткізгіш
болып
Қатаң климаттық жағдайлардағы бақылау
саналады,
сондықтан орынды
да кен өңдеуден
бұрын атаулы орта мен оның ерекшеліктерін түсіну өте маңызды. NURIS компьютерлік ғылымдар департаментінің
Қазақстан – климаттық жағдайы қатаң, өте үлкен ел, қыста
ғалымдары
Цельсий
ақпарат
бойынша ауа температурасы минус 40 және
осындай
алу
мағлұматтардан
бойынша
жаңа
топографиялық
тәсіл
жетілдіруде.
одан астам градус болады. Қатаң климаттық жағдайларда
Топографиялық әдістер зерттелінетін объекттің маңызды
адамдарды бақылау операциясын жүргізу өте қиын. Ше-
және де жасырын ерекшеліктерін сипаттайтын сапалы
кара сияқты, шалғай аудандарда жер мен әуедегі ұтқыр
ақпарат береді. Оған қоса, объект деформацияға ұшыраған
көлік құралдарын қолдану арқылы бақылау жүргізу осы
кезде топографиялық ақпарат инвариантты болады, бұл
міндеттерді шешуге болатын тәсілдердің бірі болып табы-
геометрия жағынан әр түрлі объекттерді салыстыруға
14
мүмкіндік береді. Осы ізденіс АҚШ-тың Лоуренс Беркли Ұлтық Лабораториясы мен Ресейдегі Математика институтымен бірге іске асырылуда.
Интернет деректерін жинақтау мен өңдеу комплексін жобалау
Ақпараттық технологиялар-
ПРОТЕИНДЕРДІҢ КОНФОРМАЦИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫН БОЛЖАУ
дың дамуымен бірге Интернеттегі ақпарат мөлшері күннен
Оның
аминқышқылдық
тізбегі
бойынша
ақуыздың
құрылысын
болжау қазiргi есептеуiш биологияның
орталық
есептерiнiң
бiрi
табылады.
Ақуыз
басқа
да
болып бен
күнге
ұлғаюда.
Кейде пайдаланушыға тек белгілі бір ақпарат қажет болады. Осы мәселені шешу үшін тұтынушыға орайлы ақпарат беретін ақпарат ұсыну мен іздеу ақылды жүйелері қажет. Осы жоба жаңа әдістер мен алгоритмдерді зерттеу мен әзірлеу, сонымен қатар оларды қолдану жағдайларын іздеуге бағытталған.
биологиялық
макромолекулалардың үш өлшемді құрылымы туралы ақпарат олардың адам ағзасындағы функцияларын түсінуге мүмкіндік беріп, атаулы функцияларды реттеуде кең перспективалар ашады, бұл медицина саласында аса күрделі ауруларды емдеуде қолданыла алады. Үйрету, ықшамдау мен түрлерді айы-
Мемлекеттік тілде интерактивті диалог тәртібіндегі интеллектуалды дауыс жүйесінің прототипін жасау
рып танудағы машиналық әдістерді қолдану биологиялық макромолекулалардың
құрылымын
түсіну
мен
жаңа
әдістерді дамытуға мүмкіндік береді.
Ұсынылған
жоба
телефонды
контакт-орталықтарға,
анықтамаларға және диспетчерлік қызметтерге арналған мемлекеттік тілде интерактивті диалог тәртібіндегі интеллектуалды дауыс жүйесінің түптұлғасын жасау. Жобада
Көлемдегі ағындарды визуализациялау
басқарма түрде қолданған
шектелулі (100 сөзге дейін)
сөздігі бар интеллектуалды дауыс жүйесі түптұлғасының математикалық және бағдарламалық жүйесін жетілдіру жоспарланған. Оның ішіне қазақ тілінің сөздері мен сөз
Назарбаев Университетінің зерттеушілері үш өлшемді
тіркестерінің дикторға тәуелсіз тануы мен синтезінің
ағындардың сұйықтық пен газ механикасын зерттеу
алгоритмдерінің өңдеуі және де жүйені тестілеу үшін
арқылы
керекті телефонды дыбыс ақпараттардың жинағы кіреді.
санды түрде визуализа-
Ұсынылып отырған жүйенің қазіргі кезде пайдаланып
циялау алгоритмдерін
жатқан интерактивті дауыс жүйелерден негізінде өзгеше
жасауда.
Осындай
екенін атап өтуіміз қажет. Жетілдірілген түптұлғаны
зерттеу
ағындағы
абонентті дауыс арқылы теру, хабарлама түріне қарай
аэро-
қоңырауларды реттеу, маңызды сөздеріне қарай ақпарат
гидродинамика-
беру, банк транзакцияларын дауысты растау және т.б.
эксперименті
объектілердің және
сын түсінүге және турбуленция талдауға ды.
секілді жағдайларда қолдана аламыз.
мәселесін жол
аша-
Эксперимент
нә-тижелері физикалық процесстердің математикалық
КЕРІ ВАКЦИНОЛОГИЯНЫҢ ЖАҢА ӘДІСТЕРІ
кескінін жасауға көмектеседі. Бұл жұмыс Ресейдің Новосибирск
қаласындағы
Теплофизика
институтымен
бірге жүзеге асырылып, Назарбаев Университетінің ТМД
Әлемде жылына 5 миллионнан астам адам тұмау виру-
елдеріндегі
сын жұқтырады; Жер бетіндегі адамзаттың 70% герпес-
ғалымдармен
ынтымақтастықты
нығайту
бағдарламасының құрамдас бөлігі болып табылады.
вирус тобы инфекцияларының тасымалдаушысы болып
15
табылады.
Иммуно-
Қазіргі уақытта оптико-
логия лабораториясы
электронды және фотон-
ғалымдарының
мақ-
ды жабдықтарда қолдану
саты – кері вакциноло-
мақсатында органиқалық
гия әдісі арқылы атаулы
екінші ретті сызықсыз-
адам патогендері тобы-
оптикалық (ССО) мате-
на қарсы вакцина дай-
риалдарды зерттеуге де-
ындау.
Ізденістердің
ген қызығушылық артып
басқа бағыты – обыр
отыр. Әдетте мұндай ма-
ауруларына байланы-
териалдар бейорганикалық жүйелер негізінде жасалына-
сты инфекциялар мен
тын. Органикалық қосылыстарды ССО материалдарын алу
обыр иммунологиясы. Обыр ауруларының диагностика-
мақсатында қолдану 1970 жылдардың ортасынан бастал-
сы мен емдеу тәсілдерін жетілдіретін иммунологиялық
ды, ал бүгінгі таңда органикалық материалдардың кей түрі
маркерлерді анықтау бағытында жұмыстар жүргізілуде. Им-
сериялы өндірілетін құралдарды дайындауда қолданы-
мунология лабораториясы Sanford-Burnham медициналық
лады. Органикалық ССО молекулалардың бейорганикалық
зерттеу институты
(Сан Диего, АҚШ), Микробиология
ССО молекулалардан бірқатар артықшылықтары бар;
және вирусология институты (Киев, Украина), Гарвард
атап айтқанда, органикалық ССО материалдар қысқа
Университетінің медициналық мектебі (АҚШ) және М. Ло-
жауап беру уақыты, химиялық түрлендіру жолымен
моносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетімен
молекулалық және кристалдық деңгейлерде оптикалық
(Ресей) бірге жұмыстар атқарады.
қасиеттерін оптимизациялау сынды ерекшеліктерге ие. Көптеген ССО материалдарының арасында порфириндер кеңінен зерттелген және тамаша сызықсыз оптикалық
Жасуша мембраналарындағы кеуектерді біріктіру негізіндегі жаңа химиялық дәрілік препараттардың рационалды дизайны
қасиеттерге ие. Порфириндер термиялы және химиялық тұрақты келеді. Құрылысы мен химиялық реактивтілігі оларға икемділік пен химиялық, физикалық және оптикоэлектрондық
қасиеттерін
реттеуге
мүмкіндік
береді.
Аталған қасиеттер порфириннің сызықсыз оптикалық материалдар дайындауға бірден-бір зат екенін көрсетеді.
Бүгінгі
таңда
меди-
циналық химияда жаңа ұстаным – Ұтымды Дәрілік
Дизайны
пайда-
ланыла отырып, алдын ала жасалған құрылымы мен
Осыған байланысты “NURIS” ЖМ химия департаментінің зерттеушілері порфирин негізінде оптикалық ақпаратты өңдеу технологиясының ұзақмерзімді қажеттіліктерін өтей алу мүмкіншілігіне ие органикалық сызықсыз-оптикалық (ССО) материалдардың жаңа класын жасақтауды жоспарлады.
физиологиялық
белсенділігі бар дәрілер жасалуда. терге
Антибиотик-
төзімділік
дә-
режесі өте жоғары супермикробтар бар. Оларға көп-
БИОСЕНСОРЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖЕТІСТІКТЕРІН ҚОЛДАНу
теген инфекциялардың және өлімге әкелетін аурулар қоздырғышы болып табылатын алтын стафилококк жатады. Біз осы бактерияның құрылымы және жұқпа жолдары туралы ақпаратты пайдаланамыз. Қазіргі уақытта біз микробты токсиндерден туындайтын кеуектерді бітейтін химиялық модификацияланған қосындылардың бірқатарын әзірледік және ол инфекция мен оның организмде одан әрі таралуының алдын алуға көмектеседі.
Қазақстан басқа
да
және елдерде
кеңінен тараған
ту-
беркулез әлемдегі ең қауіпті инфекциялық аурулар қатарына жатады. Биосенсорлар және биоинструменттер лабораториясын-
Органикалық сызықсыз-оптикалық материалдардың дизайны мен синтезі
16
да өткізілетін зерттеулер биосенсорлық технологиялардың ең үздік жетістіктерін қолданып, туберкулезді анықтау әдістерін жетілдіруге бағытталған. Лабораторияда жүзеге
асырылып жатқан жобалардың бірі ретінде ДНҚ молекулалары, магниттік нанобөлшектер және жартылай өткізгіш нанокристаллдар негізіндегі оптикалық биосенсорды жасап шықаруды атап айтуға болады. Аталмыш зерттеулер нанотехнология және биология сияқты бірнеше әр түрлі ғылыми салаларды қамтитын пәнаралық тәсілдеме үлгісі болып табылады. Ұқсас зерттеулер негізінде басқа да инфекциялық ауруларды және қатерлі ісік дамуын ерте анықтау мақсатында қолданылатын жаңа диагностикалық құралдарды жасап шығару мүмкін.
Біздің жүрегімізге арналған жаңа қан тамырлары Созылмалы клюзия науи
толық
(СТО)
ок-
зама-
радиология
мен
ангиологияның көкейкесті проблемаларының
бірі
болып табылады. СТОның
салдары
ретінде
ишемиялық ауру дамуы мүмкін. Ишемиялық ауру көбінесе жүрек пен мезентерияны зақымдайды, алайда аяқ пен қол тамырларының да бітелу жағдайлары кездеседі. Мұндай науқастарда саусақтарының басы ауырсынып, тіндерінде некроз, гангрена пайда болуы мүмкін. Бүгінгі таңда NURIS ғалымдары адамның діңгекті жасушаларын өсіру факторының негізінде жаңа препарат әзірлеуде. Осы препаратты адам организміне енгізудің салдарынан жүректе зақымдалған коронарлық қан тамырларынан айналып, жүрек бұлшық етіне жеткілікті мөлшерде қанды жеткізетін жаңа қан тамырлары пайда бола бастайды, бұл хирургиялық араласудың алдын алып, созылмалы жүрек қызметінің жеткіліксіздігі мәселелерін толық шешеді.
17
Ғылыми кеңес
Б
үгінгі таңда Университетте әлемдік зерттеу университеттерінің стандарттарына сай келетін ғылыми зерттеулерді басқарудың қазіргі заманғы жүйесі қолданылады.
Университеттің Ғылыми орталықтары мен Мектептерінде зерттеулерді стратегиялық жоспарлау мен басқаруды Ғылыми кеңес жүзеге асырады. Ол Университет пен оның ұйымдарының ғылыми саясат және ғылыми қызмет мәселелері бойынша шешімдер қабылдайтын негізгі органы болып табылады. Ғылыми кеңестің құрамына төмендегі лауазымды тұлғалар кіреді: Ректор, Провост, ғылым бойынша Вице-Провост, ғылыми орталықтардың басшылары, Мектептердің декандары мен олардың ғылыми мәселелер жөніндегі орынбасарлары және Универистет пен оның ұйымдарының өзге де өкілдері. Ғылыми кеңестің құзыретіне: - Университеттің ғылыми саясатының негізгі бағыттарын айқындау және іске асыру; - Университеттің ғылыми гранттарын жалпы басқару; - зияткерлік меншік құқықтары мен технологиялар трансфертіне қатысты мәселелерді шешу; - ғылыми зерттеулерді материалдық-техникалық және әкімшілік қолдауға байланысты мәселелерді үйлестіру; - Университетте ғылыми және оқытушылық қызметті ықпалдастыру стратегиясын қалыптастыру және әзірлеу кіреді. Көрсетілген бағыттар бойынша мәселелерді жедел шешуді қамтамасыз ету мақсатында Ғылыми кеңес мынадай комитеттерді құрды: 1) Гранттарды бөлу комитеті; 2) Зияткерлік меншік комитеті; 3) Ғылыми-зерттеу құрал жабдықтары жөніндегі комитет; 4) Ғылым этикасы жөніндегі комитет; 5) Зертханалық жануарларды күтіп ұстау мен пайдалану жөніндегі институционалдық комитет.
Ғылым жөніндегі орталық офис
Ғ
ылым менеджменті, гранттарды әкімшілендіру, Назарбаев Университеті оқытушы-профессорлар құрамының ғылыми зерттеулерін қолдаудың өзіндік инфрақұрылымы және ішкі сараптама жүйелерін жетілдіру мақсатында Университеттің
Атқарушы кеңесінің 2011 жылғы 28 желтоқсандағы шешімімен және стратегиялық әріптестердің ұсынымдары негізінде Университетте шетелдік оқытушылар мен зерттеушілерге арналған «бір терезе» ұстанымы бойынша жұмыс істейтін орталық құрылым ретінде Ғылым жөніндегі орталық офис құрылған болатын. Университетте ғылыми зерттеулерді алға жылжытудың жалпы жүйесі ғылыми зерттеулердің бағыты түрінде ұсынылған.
О
қытушы-профессорлар құрамы ғылыми зерттеулер жүргізу үшін, оның ішінде көлемдері бойынша неғұрлым елеулі болатын сырттан қаржыландыруға ғылыми ұсыныс беру үшін ғылыми өтінім жобаларын әзірлеу/пысықтау үшін Уни-
верситеттен конкурстық негізде старттық гранттар алуға құқылы. Қазіргі уақытта старттық гранттарды қаржыландырудың көзі «Әлеуметтік даму қоры» корпоративтік қорының қаражаты болып табылады.
У
ниверситеттің ғылыми жобаларын сырттай қаржыландыру 055 «Ғылыми және/немесе ғылыми-техникалық қызмет» мемлекеттік бюджеттік бағдарламасы қаражатының, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
бөлетін гранттар және бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру қаражатының есебінен жүзеге асырылады.
18
Ғылыми зерттеулердің даму бағыты (Research Pipeline)
Ғылыми өтінімдер беру
Ғылыми идеяларды ресімдеу Старттық жоба
НУ-дың ішкі гранттары (20 000 USD дейін)
Толыққанды ғылыми өтінім
Peer review ORAU (АҚШ) агенттігі жүргізеді
Қаржыландыру лимиттерін белгілеу және бекіту
Жобаларды іске асыру, қызмет көрсету
Халықаралық сараптама
НУ Ғылыми кеңесі
Ғылым жөніндегі орталық офис
Мемлекеттік тапсырма, бағдарламалық-мақсатты және гранттық қаржыландыру, өзге де көздер
Жобаларды қаржыландыру
Старттық грант жобаларынан басқа, барлық ғылыми өтінімдер тәуелсіз халықаралық сараптамадан өтеді, олардың нәтижелерін Ғылыми кеңес қарастырады. Ғылыми өтінімдердің халықаралық сараптамасын Университет тиісті ынтымақтастық туралы келісімді жасасқан 3500 сарапшы-рецензенттер базасы бар, 100-ден астам АҚШ зерттеу университеттерін біріктіретін Oak Ridge Associated Universities (ORAU) консорциумы жүргізеді. Сыртқы тәуелсіз агенттіктердің көмегімен жобаларды ішкі сараптауды жүргізудің негізгі мақсаты – Университеттің ғылыми жобаларының жоғары сапасын қамтамасыз ету және Университеттің жоғары ғылыми беделін қалыптастыру.
19
Оқу және ғылыми зертханаларды, ғылыми зерттеулерді қолдау бойынша материалдықтехникалық және сервистік қызмет
Ғ
ылыми қызметті табысты жүргізу үшін ғылыми зерттеулерде пайдаланылатын ғылыми жабдықтар мен материалдарды уақтылы сатып алуды қамтамасыз ету, ғылыми және оқу зертханалары мен жабдықтарына күтім жасау үшін
инженерлік-техникалық қызметтің жұмысын реттеу қажет. Бұл функцияларды Зертханалық орталықтармен бірлесіп Сатып алу және материалдық-техникалық қамтамасыз ету департаменті атқарады. Сатып алу және материалдық-техникалық қамтамасыз ету департаментінің негізгі міндеттері: - NURIS бюджетіне сәйкес тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сатып алуды жыл сайын жоспарлау; - NURIS үшін сатып алуды ұйымдастыру және өткізу; - NURIS зертханаларын, оның ішінде Университет мектептеріне арналған зертханаларды тиісті зертханалық жабдықтармен, зертханалық жиһазбен, материалдармен және т.б. қамтамасыз ету; - жеткізушілердің тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді жеткізу мерзімдері мен көлемдерін орталықтандырылған бақылауды ұйымдастыру; - тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сатып алу саласындағы сыртқы және ішкі нормативтік актілерді әзірлеу. Зертханалық оқу орталықтары аясы кең кәсіптер бойынша студенттерді оқытуға арналған. Дайындық
орталығы
Foundation)
мына
бойынша мен
тілдік
бастапқы
үш
(UCL пән
курстарыжоғары
оқу
орны бағдарламасы бойынша студенттерді оқытады: - биология; - химия; - физика. Ғылым
және
технологиялар
мектебі мына пәндер бойынша студенттерді неғұрлым терең оқытуды жүргізеді: - биология; - химия; - физика; - робототехника. Инженерия мектебі.
20
21
Назарбаев Университетінің инновациялықзияткерлік кластерін дамыту
И
нновациялық-зияткерлік кластерді құру Университеттің әлемдік деңгейдегі зерттеу университеті ретінде қалыптасуына ықпал ететін білімнің, ғылым мен инновацияның ықпалдасуы барысындағы негізгі кезең болып табылады.
Кластер ғалымдар мен кәсіпкерлер үшін қолайлы жағдай жасалуын қамтамасыз етуге, сондай-ақ ғылыми зерттеулер нәтижелерінің нарыққа шығарылуына ықпал етуге тиіс. Кластер Назарбаев Университеті айналасында ғылыми және жоғары технологиялық компаниялар белдеуін дамытуды; ғалымдар үшін қолайлы жағдай жасалуын, Назарбаев Университеті базасында жаңа технологиялық зерттеулерге инвестициялардың тартылуын; Қазақстанда инжинирингтік әлеуеттің дамуын; жаңа технологиялар трансферті мен коммерцияландыруды; Назарбаев Университеті түлектері үшін жаңа жұмыс орындарының болуын қамтамасыз етеді. Коммерцияландыру офисі инновациялық кластердің ең маңызды элементі болып табылады, себебі ол жаңашыл ғалымдармен тұрақты жұмыс істейді, ғалым үшін «алғашқы аялдама бекеті» және ол үшін Университетте коммерцияландыруға арналған мүмкіндіктер мен ресурстар саласында қажетті ақпарат аясын ұсыну функциясын орындайды. Офистің негізгі міндеттері: 1) Технологияларды коммерцияландыру бойынша өтінімдерді дайындауға жәрдемдесу; 2) тәуелсіз сыртқы сараптау ұйымы көмегімен патент кабілеттілігі мен нарықтық перспективаны бағалау; 3) Зияткерлік меншікке қорғау құжаттарын алу қызметтері. a. Қазақстанда және шетелдік патенттік ұйымдарда патент алу; b. Халықаралық патенттік брокерге аутсорсинг мүмкіндігі. 4) Коммерцияландыруға гранттар беру; 5) Назарбаев Университеті Атқарушы кеңесінің саясатына сәйкес зияткерлік меншік құқықтарын іске асыру кірістерін бөлуді қамтамасыз ету; 6) Коммерцияландыру мақсатында сырттан қаржы тарту. Коммерцияландыру офисі белсенді түрде патент қабілеттілігі жоғары және нарықта мол табысқа жету мүмкіндігі бар жобаларды іздестірумен және бағалаумен айналысады және коммерцияландыруға гранттарды тиісті қаржыландыруды қамтамасыз етеді.
22
Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін коммерцияландыру бағыты
Коммерцияландыру офисінің қызметтері
Тәжірибелікэксперименттік цех
Технопарк Бизнес-инкубатор
Коммерциялық өнеркәсіптік өндіріс
Жобаларды іріктеп алу
Технологиялық бағалау
Патент беру
Пилоттық өндіріс, үлгілер
Маркетинг, бизнес жоспарлау, старт-ап компаниялар
Жұмыс істеп тұрған бизнес, индустрия лицензияларының сауда-саттығы
Нарыққа шығу, табыс алу
Патент алуға гранттар беру, тәжірибелі өндіріс, бизнесинкубатор және маркетинг, келісілген зерттеулерді ортақ қаржыландыру, венчурлық қаржыландыру
Тәжірибелік-эксперименттік цех Өнеркәсіптік үлгілердің тәжірибелік және пилоттық өндірісін, қолданылатын жаңа технологияларды тестілеуді жүзеге асыру үшін Тәжірибелік-эксперименттік цех құрылады. Цехтың негізгі міндеттері: 1) Прототиптеу және тәжірибелік өндіріс; 2) Дизайн, жобалық модельдеу; 3) Конструкторлық бюро; 4) Шеберхана, қойма; 5) Инженерлік-сервистік қамтамасыз ету; 6) Жобалық ілеспе қызметтер;
Бизнес-инкубатор Коммерцияландыру офисінде бизнес-инкубатор құрылады. Бизнес-инкубатордың негізгі міндеттері: 1) Бизнес-инкубаторлау қызметтері: - Жобаларды бухгалтерлік, құқықтық, экономикалық, ақпараттық, маркетингтік сүйемелдеу, аудармашылардың, басқа ұйымдардың қызметтері; 2) Бизнес-жоспарды әзірлеу, коммерцияландыру жолдарын белгілеу; 3) Заңдық қолдау көрсету арқылы старт-ап компанияларды құруда немесе лицензиялауда жәрдемдесу; 4) Инвесторларды және қаржыландыруды, оның ішінде венчурлық қаржыландыруды тарту;
23
Exp
o2
017
nce
Scie k
Par Компанияның бизнес-инкубаторында технологиялық бизнес-инкубаторлау қызметтері ұсынылады, оның барысында идеяларды қалыптастыру, жобаның бизнес-жоспары жасалады, тәжірибелік үлгі немесе технологияларды алумен ҒЗТКЖ-ның тиесілі кезеңдері өткізіледі. Инкубаторда шағын компаниялардың жұмыс істеуіне қажетті барлық сервистер (юриспруденция, бухгалтерия, шет тілдері, зияткерлік меншікті қорғау және т.б. салалардағы кәсіби мамандар) болады. Компанияның бизнес-инкубаторда болу мерзімі әдетте 1 жылдан 3 жылға дейін жеке белгіленеді. Одан кейін жоба кәсіпорынның қалыптасуы мен дамуының келесі кезеңіне көшеді және технопаркке орналастыруға жіберіледі. Технопаркте болу мерзімі аяқталғаннан кейін табысты компаниялар толығымен ерікті әрекет етуге көшеді, бұл дегеніміз –жобаның технопарктен шығуы, мысалы, Назарбаев Университетінің индустриялық алаңына орналасу. Деңгейі төмен компаниялар инкубатордан/ технопарктен кетіп, жабылады.
Технопарк Өнеркәсіптік коммерциялық өндіріс және құрылып жатқан жаңа старт-ап компанияларды орналастыру үшін технопарк тиімді жұмыс істеуге тиіс. Технопарктің негізгі міндеттері: 1) жобаларды және/немесе шағын және орта бизнес кәсіпорындарын коммерцияландырудың нәтижесінде құрылатын жаңа компаниялардың өнеркәсіптік және коммерциялық өндірістері үшін үй-жайлар беру; - Ғылыми мамандандыру бағыттары бойынша тапсырмалар кешені (био-, IT, индустрия және т.б.);
24
2) Бизнес-сүйемелдеу қызметтері (старт-ап компаниялар тарапынан қызығушылық болған жағдайда сатып алу, бухгалтерлік және өзге де қызметтер); 3) Инфрақұрылымды қамтамасыз ету (инженерлік желілер, коммуникация, логистика); Технопарктің тиімді жұмыс істеуі және оны резидент-компаниялармен толтыру үшін дәлелденетін факторларды пысықтау қажет, оларға әлемдік практикаға сәйкес мыналар жатады: - Салық салу және кеден рәсімдері бойынша жеңілдіктер мен преференциялар (АЭА аумағы); - Старт-ап компаниялардың қалыптасу кезеңдерінде әкімшілік және өндірістік алаңдарды жалға алуға ең төменгі ақы; - Басқарушы компания ішінара субсидиялайтын коммуналдық шығыстар (сумен жабдықтау, электр энергиясы, жылу); - Реттелген көлік және ақпараттық инфрақұрылым (кіреберіс жолдар, қойма үй-жайлары, желісі кең интернет); - Резиденттердің тұруына жайлы жағдай жасауға және олардың бейресми қарым-қатынас жасауына ықпал ететін әлеуметтік инфрақұрылымның (тұрғын үй, спорт ғимараттары, ойын-сауық объектілері) болуы. NURIS әлеуметтік-экономикалық тиімділігі зор келесі пилоттық жобаларды іске қосуға тырысуда: 1. Ауылдық аудандарға арналған жаңартылатын энергетика Жаңартылатын энергетиканың интеграцияланған гидроаккумуляторлау жүйелерін қамтитын, фермерлік және жайлаудағы мал шаруашылықтарын энерго- және сумен жабдықтаудың көп функциялы, дербес, гибридті жел мен күн жүйелерінің макеті әзірленді. Бұл жайлаудағы мал шаруашылығын, жылыжай шаруашылықтарын энергиямен жабдықтау жүйелері мен ауыл шаруашылығы өнімін өңдеу кәсіпорындарын дамытудың кумулятивтік әсерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. 2. ЭнергоАудит Осы жобаның шеңберінде ғимараттарда энергиямен жабдықтау әдістерін зерттеу жүргізіледі және өндірістегі технологиялық циклдердің энергиялық тиімділігі артады. Бұл энергетикалық ресурстарды тұтынуды оңтайландыруға, ұтымды емес энергия шығындау көздерін және энергияның ысырап шығындалуын анықтауға әкеледі. 3. Пептидті синтез және инженерия қызметтерін көрсету бойынша зертханалар құру Пептидті синтез Қазақстандағы биотехнологияның жаңа саласы болып табылады. Зертханаларды құру синтетикалық пептидтерге деген сұранысты қанағаттандырып қана қоймай, тамақ өнеркәсібіне арналған синтетикалық антибиотиктер, вакциналар, бояулар мен шикізат сияқты, құрамында пептидтер бар өнімдерді өндіруге мүмкіндік береді.
Science Park Science Park (Ғылыми парк) Университеттің жоғары технологиялық индустриялық алаңы болып табылады. Science Park-тің негізгі міндеттері: 1) Ірі ұлттық және халықаралық компаниялардың R&D Офистерін орналастыру үшін Университеттің жанындағы аумақты (Тұран даңғылы жағынан 50 га) жалға беру; 2) Барлық қажетті техникалық және әлеуметтік инфрақұрылыммен қамтамасыз ету: желілер, коммуникациялар (Астана қаласы Әкімдігінің көмегімен), әлеуметтік объектілер (тұрғын үй және т.б.); 3) Арнайы экономикалық аймақ жеңілдіктерін беру; 4) Университет студенттері, профессорлары мен ғылыми қызметкерлерінің білімі мен тәжірибесін пайдалануды қамтамасыз ету, кадрлық қамтамасыз ету.
Келісімшарттық зерттеулер және инжиниринг бөлімі Назарбаев Университетінің зияткерлік-инновациялық кластерін қалыптастыру мен дамытуда Science Park қалыптасу шеңберінде Келісімшарттық зерттеулер және инжиниринг бөлімі маңызды рөл атқаруға тиіс. Жұмыстың мақсаттары: 1. Келісімшарттық зерттеулерді іске асыру; 2. Машина- және аспап жасау, материалтану, химиялық технология сияқты және басқа да салаларда инжинирингтік құзыретті дамыту; 3. Жаңа технологияларды, жаңа өнімдер дизайнын әзірлеу және индустрия тапсырыстары бойынша есептеу міндеттерін шешу; 4. Жаңа әзірлемелерді өнеркәсіпке енгізу жобаларын сүйемелдеу; 5. Назарбаев Университетінің оқытушыларын, зерттеушілері мен студенттерін индустрияның практикалық мәселелерін шешуге тарту.
25
Nuris кадрлық және ғылыми әлеуеті
Қ
ойылған мақсаттар мен міндеттерді іске асыру үшін NURIS өзінің кадрлық әлеуетін арттыруға ерекше мән береді. Бүгінгі таңда NURIS құрылымдық бөлімшелерінде 152 қызметкер еңбек етеді, оның ішінде 16 ғылым докторы, ғылым
кандидаттары мен PhD докторлары, 45 магистр, олардың жартысынан астамы «Болашақ» Президент бағдарламасының түлектері болып табылады. Қызметкерлердің орташа жасы – 35 жас.
26
Nuris жарияланымдары
N
URIS қызметкерлерінің мақалалары танымал рейтингтік журналдарда жарияланады:
• Energy for Sustainable Development • Infectious Agents and Cancer • Journal of Clinical Case Reports • Sensors and Transducers • Tuberculosis • Journal of Food Protection • Journal of Radiation Measurements • PLoS Neglected Tropical Diseases • Journal of the American Chemical Society • Journal of Nanophotonics • Applied Spectroscopy • SIAM Journal on Scientific Computing • The Astrophysical Journal • Physics of Plasmas • Lecture Notes in Mathematics • Computer Graphics Forum • Clinical Orthopaedics and Related Research
N
URIS Chevron компаниясымен әріптестікте жас ғалымдарды қолдау бағдарламасын іске қосты, оның шеңберінде мынадай жобалар қаржыландырылды:
• Building a diffractometer for optimization of photonic crystal analysis (Айнұр Көшкінбаева) • Design and development of three-phase DC/AC inverter with advanced power stage utilizing SiC MOSFETs converting energy from solar cells for submarine robot (Жанат Каппассов, Ерболат Хасанов) • Quantifying water circulation in Burabay National Park: towards an evaluation of potential solutions to limit lake shallowing (Вадим Япиев, Маржан Қабиева) • New polyamide based material for oil-based drilling fluids (Бахытжан Баптаев, Жандос Тауанов) • On components for visual modeling of energetic simulators (Қайрат Айтпаев) • Multifunctional Self -assembled Monodisperse Colloidal Magnetic Nanoparticles (Fe3O4):
Design, Synthesis and
Characterization (Әсел Рыспаева) • Simulation modeling research for development of environmentally clean coal technology for Ekibastuz coal combustion (Дияр Тоқмурзин, Арман Шарафудинов) • Anemometer with communication via radio with passthrough data transfer, for the needs of wind energy (Владимир Новохатский) • Hybrid Energy Generation with Pumped Hydro Storage (Дәнияр Сейтенов, Ақмарал Бекмұхамбетова, Альбина Хакимова) • Computational Design of nanoscale GHz Phononic Crystals by Finite Element Modeling (Алмас Рахымжанов) • Development of the wear resistant hard metallic coating by Glancing Angle Deposition (GLAD) sputtering technique (Рүстем Болат) •Combined Autonomous Solar Thermal Heater (Сәрсенбек Хазкен, Дамир Айдарханов)
27
Біздің серіктестеріміз Lawrence Berkeley National Laboratory Argonne National Laboratory University College London Harvard Medical School М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті Sanford-Burnham Medical Research Institute The University of Pittsburgh The Ames Laboratory The University of Texas at Brownsville The University of Arkansas Trinity College Dublin Lee Kuan Yew School of Public Policy Carnegie Mellon University Agip Caspian Sea B.V. Chevron Munaigas Inc. BG International Limited ConocoPhillips North Caspian Ltd. Total E&P Kazakhstan «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ «Қазатомөнеркәсіп» Ұлттық атом компаниясы» АҚ Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығы
28
жазбалар
29
жазбалар
30
Жол жүру схемасы
www.nu.edu.kz e-mail: nuris@nu.edu.kz тел.: +7 (7172) 70 60 52 Астана қ., Кабанбай батыр даңғылы, 53, 9 блок 31
www.nu.edu.kz e-mail: nuris@nu.edu.kz тел.: +7 (7172) 70 60 52 Астана қ., Кабанбай батыр даңғылы, 53, 9 блок