Boek NU...NHN

NU...NHN

1

2

5 Noord-Holland Noord In de voetsporen van de tsaar 6 Waterland: helft water, helft land 9 Welkom in West-Friesland 10 Regio Alkmaar wil komende jaren ondernemen en investeren 15 Grensgebied Historisch Haarlem en swingend Spaarnwoude 16 Mokums paradijs en suikerzoet industrieel erfgoed 18 Een eeuw jonge provincie 21 Friese ‘sterkhouders’: zuivelindustrie en toerisme 23 Noordzeekanaalgebied IJmuiden: Eindeloos boten binnensluizen 24 Landgoederen en luilekkerleven in Velsen 26 Zwijgen is zilver, werken bij Tata Steel is metaal 28 Dorrup vol kastelen 30 ‘Wijkers zijn zeikers’ 32 Tunnels De Wijkertunnel: florissante ondersteuning van de Velsertunnel 34 De Velsertunnel: onmisbare verbinding onder het Noordzeekanaal 36 Water Optimale waterhuishouding en begaanbare buitenwegen 42 Het Noordzeekanaal: graaftocht in de lokale geschiedenis 45 Cruisevaart in Amsterdam en IJmuiden 46 Actieve ontspanning rond het Alkmaardermeer 48 Waterbouwkundige wereldwonderen 50 Wanneer de Noordzee kopog breekt 52 Testcentrum voor zelfstandig werkend energiesysteem 54 Marine en Den Helder onlosmakelijk verbonden 56 NIOZ ontrafelt geheimen der zee 60 Icoon van Nederlandse waterbouw ingrijpend versterkt en vernieuwd 62 Wat een zee, die Waddenzee 64 De wereld begint bij de haven van Den Helder 66 Zeilers uit hele wereld kennen oudste stad West-Friesland 70 Nederlands zeiltalent krijgt kans 72 Agri De toekomst is aan Alton 74 Bloembollen geven kleur aan de kop van Noord-Holland 76 Het modernste glastuinbouwgebied ter wereld 81 Veredelen is vooruitzien 82 Agriport A7 is ruimte 88 Microsoft strijkt neer bij Middenmeer 90 Groen gas dankzij drie ‘schone dames’ 92 De kracht van RPAnhn 94

Food 96 100 106 112 114 Energie en innovatie Van ‘de ambtenaar’ tot enorme windmolenparken in zee 118 Zonnepanelen 120 Duurzame verwarming dankzij restwarmte 122 Eb en vloed zorgen voor stroom 124 Energie uit mengsel van zout en zoet water 127 Millenniumgemeente Langedijk werkt aan CO2-loze gemeenschap 130 Niet iedereen woont in een gewoon huis 132 Boekelermeer, bedrijventerrein 136 met meerwaarde 136 Antwoord op grote vraag naar technici 140 Van kennis van composieten 144 naar winstgevende producten 144 Robots niet meer weg te denken 148 Toerisme Over water naar de groenteveiling 156 Leven en werken rond de Zuiderzee 158 Volle kroegen tijdens Hoornse kermis 160 Festivals populair in Noord-Holland 162 In Blanckendaell gaat een dierenwereld voor je open 164 Overvloed aan wilde beesten in de Noordkop 166 Watersporters worden gelukkig van het IJsselmeer 170 ’s Werelds grootste catamaranrace 172 Voetbal in Noord-Holland is beslist geen spelletje 176 Lekker sporten in de regio Alkmaar 178 Landschap Een 135 kilometer lange verdedigingsring 184 Zaanse houtbouwarchitectuur uniek 186 De Omringdijk, de oudste dijk van Nederland 188 Over de Dijk, palingsound en hotel Spaander 192 Edams museum een van de oudste 194 Het gat, de scheepskamelen en de Krolleman 198 Rijke historie en prachtige toekomst 200 Goed nieuws voor Hoorn en het Westfries Museum 202 De dwangburcht van ‘den keerlen god’ 204 Marken is en blijft een eiland 206 Strandwandeling van Callantsoog naar Julianadorp 212 Tussen duinen en polder ligt mooi Schoorl 214 Bergen, dorp van kunst en villa’s 216 Egmond: kernen met een eigen karakter 218 Heerlijk wonen in groen Castricum 220 Schaken aan het strand in Wijk aan Zee 222 Wat je dichtbij haalt, is lekker Amsterdam: cacaohoofdstad van de wereld Langedijk, kraamkamer van gezonde groenten Dat scholletje op uw bord Nederland aan de zeewier

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave

Noord-Holland Noord, een onbekende grootheid

Sfeervol gebied 224 226 229 Stedelijke ontwikkeling Overstad Alkmaar in ontwikkeling 230 Rustig wonen in stad met dorpse waarden 232 Lelijk eendje wordt prachtige zwaan 238 Gezellig winkelen in Zaandam 240 Cultuur Blikvangers in een tijd dat rijdend blik domineert 244 Landgoed Willibrordus herkenbaar baken in Heiloo 246 Culturele buitenplaats Kranenburgh 250 Verleden komt tot leven 252 De Halve Maen terug in Nederland 254 Kunstenaars in de verdrukking 258 Dorus Rijkers en ‘zijn’ reddingmuseum 260 Artiesten uit regio krijgen open doekjes 262 Theaters aan het water 264 Van vestingtoren tot cultuurtempel 267 Infrastructuur Veertig jaar overleg voor 42 kilometer weg 268 De mooiste fietsbrug van de provincie 270 De lange weg naar nieuwe routes 272 Snelle verbindingen dankzij drie tangenten 274 Eindeloos wandelen over gestrekt wandelnetwerk 278 Offshoreheli’s vanaf Den Helder Airport 280 Stolpen in de Schermer Beemster, land van molens en Leeghwater Handel, haring en houten huizen

Zakenregister 287 Colofon 288

3

N

U…NHN presenteert met trots Noord-Holland Noord, een onbekende grootheid op velerlei gebied.

Noord-Holland Noord, een onbekende grootheid

Dat behoeft uitleg. Ten eerste over de titel van dit boek. NHN, Noord-Holland Noord: wat is dat eigenlijk?

Deze discussie is vaak gevoerd, ook tijdens onze eerste redactievergadering en tijdens interviews met ondernemers en anderen die verstand van zaken hebben.

NHN, Noord-Holland boven het Noordzeekanaal, Holland boven Amsterdam. Er bestaan nogal wat benamingen, maar ze beschrijven allemaal hetzelfde. Daarom hebben wij gekozen voor de eerste optie: Noord-Holland Noord.

Met het Noordzeekanaal als de zuidelijke grens en de vuurtoren van Texel als de noordelijke. Aan drie zijden omringd door water, dat zowel beperkingen als onbegrensde mogelijkheden met zich brengt.

Nu we hier duidelijkheid over hebben gekregen, willen we nog een tweede (en laatste) punt aanroeren. NHN is een stille kracht. Zelfs mensen die er al hun leven lang wonen, kennen vaak maar een klein deel van de regio. Dat is jammer, want zoals we in dit boek zullen aantonen, heeft Noord-Holland Noord heel veel mooie kanten en ongelofelijk sterke punten.

Ons team is werkelijk overrompeld door de talloze initiatieven op economisch, sociaal, cultureel en maatschappelijk vlak in deze regio. We zijn zeer onder de indruk geraakt van de ideeën, de energie, de inzet en de motivatie van de Noord-Hollanders boven ’t kanaal. En beseffen ons nu pas hoe rijk aan natuur NHN is.

We hopen, nee we weten zeker, dat de lezer ook overtuigd raakt. Zodat we snel kunnen spreken over de bekende grootheid op velerlei gebied.

Trek het doek maar op.

Namens de samenstellers, Paddy Stegerhoek Nederlandse Zaken NH uitgever

4

5

P

eter de Grote kwam eind zeventiende eeuw speciaal naar de Zaanstreek om zich te verdiepen in de scheepsbouw. In de voetsporen van de tsaar komen ruim 300 jaar later massa’s toeristen uit binnen- en buitenland naar deze mooie streek.

Niet alleen doen zij de Zaanse Schans aan of volgen de Zaanse molenroute. Dankzij vereniging de Zaansche Molen zijn van de honderden molens die in de zeventiende en achttiende eeuw hun wieken lieten draaien, nog vijftien gave exemplaren behouden gebleven. Zij staan symbool voor de grote betekenis die de Zaan destijds had in de nijverheid. Alles wat de mens nodig had

om te leven, werd hier gemaakt, verbouwd en geteeld.

Deze regio is ook geliefd vanwege zijn natuur - ‘de mooiste van de Randstad’, zeggen de Zaankanters zelf, met onverholen trots – en het vele water. Wandelen, fietsen, varen en ’s winters schaatsen in de polder: even Hollands als het woninkje aan de Krimp in Zaandam waar Peter de Grote in 1697 acht dagen verbleef.

Tegenwoordig is het Czaar Peterhuisje een museum, met meubels uit de tijd van de tsaar, schilderijen, gravures en etsen. Het houten huisje staat onder een stenen overkapping die

is gebouwd in opdracht van de laatste tsaar van Rusland die eind negentiende eeuw de troon bestijgt, Nicolaas II. Oostzaan, Koog aan de Zaan, Krommenie, Assendelft en Jisp zijn ideaal voor een uitstapje. In het dorp Oostzaan stond de wieg van Albert Heijn. Daar, in het dorp Oostzaan, werd in 1887 de basis gelegd voor het internationale supermarktconcern toen ‘AH’ de kruidenierszaak van zijn ouders overnam. In Museumwinkel Albert Heijn aan de Kalverringdijk in Zaandam zijn de originele inrichting en inventaris te bekijken.

Zakenregister NU…NHN

Zakenregister NU…NHN Noord-Holland Noord 6

In de voetsporen van de tsaar

7

Waterland: helft water, helft land

A

ls een streek in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal een treffende naam heeft, is het wel Waterland. Bijna de helft van Waterland bestaat uit water. Dus: neem de boot voor een kennismaking.

Een fluister-, motor- of roeiboot dan wel een kano is op diverse plekken in de regio te huur.

Een rondvaart over de riviertjes in dit laaggelegen veenweidegebied is maar een van de vele vormen van het Waterlandse aanbod van waterrecreatie.

Zeilen op het Marker- of IJsselmeer, of een terrasje aan het water pakken. Liefhebbers van wandelen en fietsen komen ook volop aan hun trekken.

8

Waterland telt veel charmante plaatsen en lintdorpen die de moeite van een visite waard zijn: Monnickendam, Broek in Waterland, Ilpendam, Katwoude, Watergang, Uitdam en Zuiderwoude.

Om over toeristische trekpleister Volendam maar te zwijgen. De kleurrijke houten huizen en stolpboerderijen spreken tot ieders verbeelding.

de Waterlandse boeren zich toegelegd op veeteelt. De handel die daardoor ontstond, legde de basis voor de markten in Edam, Monnickendam en Purmerend.

De bevolking van Waterland houdt de laatste eeuwen de voeten wel droog. Dankzij de Waterlandse Zeedijk, die de streek omsluit en voort­ durend wordt versterkt om het land te beschermen. Maar omdat het een nat en drassig gebied blijft, waar akkerbouw niet mogelijk is, hebben

9

Welkom in West-Friesland

R

atelderatel, klepperdeklep. Ringringring, bonkbonkbonk. Een enorme bonk herrie wekt ons in alle vroegte uit onze welverdiende slaap in ons nieuwe huis. Vergaat de wereld?

Nee, dit is luilak. Welkom in West-Friesland.

Voor oosterlingen is dit een wel heel aparte kennismaking met deze streek. Wij hadden in Overijssel nog nooit gehoord van ‘de traditio­ nele wekdienst’ op de zaterdag voor Pinksteren en moesten echt geruime tijd bijkomen van de schrik.

10

Inmiddels hebben we West-Friesland door en door leren kennen en het moet gezegd: we zijn liefde gaan opvatten voor het land en de mensen die binnen de Westfriese Omringdijk wonen. Enkhuizen, Hoorn, Medemblik en Schagen zijn prima stadjes om rond te zwerven en op het terras te zitten.

De vele mooie dorpen – die echt niet allemaal op -woud of -dijk eindigen – met hun stoere molens, authentieke stolpen en godshuizen (met de Theaterkerk Wadway als hoogtepunt): je mag er ons voor wakker maken, maar alsjeblieft niet op luilaksterkte.

West-Friezen zijn hartelijk, recht voor zijn raap en hebben gevoel voor humor. Het wordt gauw een feestje. Voor de plaatselijke kermis, het eerste en het laatste deuntje, laten sommigen zelfs hun vakantie naar Spanje schieten.

West-Friesland is om van te houden. Of om het met cabaretgroep Het Westfries Collectief te zeggen: ‘Skoftig mooi’.

11

Er zit een goede Kop op

A

an drie kanten zee en meer. Een voormalig eiland. Zover het oog reikt velden met bloembollen en kassen. Er zit een goede kop op Noord-Holland, zou de kunstschilder zeggen.

De Kop van Noord-Holland, ook wel de Noordkop, ligt tussen de Noordzee, de Waddenzee en het IJsselmeer. Wat voorheen de Zuiderzee was, wordt ter hoogte van Van Ewijcksluis doorsneden door de N99 en draagt in het zuiden de naam Amstelmeer. De provinciale weg voert over het, begin 20e eeuw ingepolderde, eiland Wieringen naar de Afsluitdijk richting Friesland.

12

Den Helder, Julianadorp aan Zee: die namen kennen mensen van buiten de provincie wel. Maar dat tot het noordelijkste deel van Noord-Holland ook de gemeente Hollands Kroon behoort, is bij de meesten totaal onbekend.

‘Noordkoppers’ zijn harde werkers. Ook in de 21e eeuw zijn land- en tuinbouw de economische motor van de regio. Denk aan de bloembollenteelt en Agriport, het prestigieuze glastuinbouwgebied aan rijksweg 7.

Niet eens zo gek, want Hollands Kroon bestaat pas sinds 2012 en is een resultaat van de fusie tussen de gemeenten Wieringen, Wieringermeer, Anna Paulowna en Niedorp. Binnen de nieuwe gemeentegrenzen vallen plaatsen als Anna Paulowna, Barsingerhorn, De Haukes, Haringhuizen, Hippolytushoef en Kreileroord.

13

Regio Alkmaar wil komende jaren ondernemen en investeren

E

r zijn veel economische kansen voor Regio Alkmaar. Met een gezamenlijke visie willen de zeven betrokken gemeentes de kracht van deze regio komende jaren profileren.

De economie in de gemeenten Alkmaar, Bergen, Castricum, Heerhugowaard, Heiloo, Uitgeest en Langedijk (Regio Alkmaar) is breed, flexibel en innovatief. De zeven gemeenten willen in dit gebied de komende jaren werkgelegenheid creëren door te ondernemen en te investeren. Met als verwachting dat over tien jaar de versnelde implementatie van technologische vernieuwing centraal staat.

Vier speerpunten De economische visie van Regio Alkmaar gaat uit van vier speerpunten.

14

Er moeten meer toeristen de regio bezoeken. Dat vraagt om relevante investeringen van ondernemers zodat de regio zich op toeristisch gebied kan onderscheiden. (Speerpunt I: Gevarieerd aanbod van toerisme & detailhandel).

De regio stuurt aan op een brede, regionale economie op basis van energie en agri-business. Het gaat vooral om sectoren die van belang zijn voor het functioneren van metropoolregio’s, maar die daar geen voedingsbodem hebben (Speerpunt II: Door energie gedreven).

Het aantal jonge gezinnen (25 – 45-jarigen) in de regio daalt. Op termijn leidt dit tot verlies van denkkracht, werkkracht en koopkracht. Ook zal het draagvlak voor diverse voorzieningen en het verenigingsleven afnemen. Daarom streeft de regio

naar een evenwichtige bevolkingsopbouw (Speerpunt III: Demografische opbouw).

Industrie, zorg, onderwijs en gemeenten moeten nauwer samenwerken. Dat verbindt het economisch- en sociaal domein waardoor de schotten tussen regelgeving en budgetten worden geslecht.

Het onderwijs moet inspelen op de toekomstige economische ontwikkelingen. Dit moet meer kans op werk opleveren. (Speerpunt IV: Samenwerking tussen bedrijven, zorg, onderwijs en gemeenten).

Burgemeesters en wethouders van de betrokken gemeenten staan achter de gezamenlijke visie.

Zij hebben de afzonderlijke gemeenteraden in september 2016 hierover geïnformeerd. Nu is het wachten op de uitvoering.

15

Grensgebied

Historisch Haarlem en swingend Spaarnwoude

D

e gemeente Haarlem is met 158.000 inwoners qua grootte de twaalfde gemeente van Nederland. Ze bestaat uit Haarlem en het schilderachtige dorpje Spaarndam. Maar buiten Spaarndam zijn er meer associaties met de schilderkunst. Zo was Haarlem tijdens de Middeleeuwen en Renaissance een van Hollands meest vooraanstaande schildersteden. Bovendien is het de thuisstad van kunstschilder Frans Hals die de portretkunst tot bloei liet komen in zijn stad. Haarlem is nog steeds een culturele stad met een rijk verleden. Het centrum, de Haarlemmerhout en het gebied daartussen zijn benoemd tot beschermd stadsgezicht dankzij de diverse Middeleeuwse monumenten. Deze schitterende plekken zijn dan ook niet voor niets het decor voor diverse muziek-, kunst- en cultuurfestivals en culinaire evenementen.

Muggen De rivier het Spaarne stroomt dwars door Haarlem en nabij de stad ligt het meer met de mooiste naam voor een watergebied; de Mooie Nel. Het is dan ook niet gek dat Haarlemmers graag op of aan het water te vinden zijn. Je zou bijna verwachten dat Haarlemmers al sinds de 15de eeuw daarom de bijnaam ‘muggen’ hebben. Maar tot op de dag van vandaag is er geen sluitende verklaring voor juist dit woord. Wel zijn er veel suggesties. Haarlemmers zouden muggenzifters zijn, er zou een muggenplaag zijn en er zou een heks zijn geweest die dreigde mensen te veranderen in muggen.

Spaarnwoude - Festivalwalhalla Vlak bij Haarlem ligt het Velsense recreatiegebied Spaarnwoude. Veel mensen uit Haarlem en omgeving maken hier gebruik van. En dat is niet zo gek. Het gebied heeft een eigen indoorskicentrum, klimmuren, mountainbike-, skeelerparcoursen en recreatiemeertjes. Maar de eerste twee weken van augustus is Spaarnwoude het epicentrum van de nationale muziek­ wereld. Achtereenvolgens is het dan tijd voor dancefestival Dance Valley, voor het Nederlandse muziekspektakel Dutch Valley waar allerlei soorten Nederlandse artiesten optreden en LatinVillage; een exotisch festival met zomerse latin klanken.

16

17

Mokums paradijs en suikerzoet industrieel erfgoed

W

ie in het buitenland wil uitleggen dat hij of zij uit noordelijk Noord-Holland komt, volstaat vaak met een universeel zinnetje; ‘It’s near Amsterdam’. Het verraadt direct dat veel buitenlanders ons land met name kennen dankzij toeristische tripjes naar onze hoofdstad. Met als gevolg dat ze ook de rest van de naastgelegen streken en steden aan doen. Miljoenen toeristen vergapen zich op de Wallen, bezoeken het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum, maken een rondvaarttocht door de grachten en zien de duiven op de Dam. Maar dankzij de aantrekkingskracht van Amsterdam leren buitenlanders veel meer van de provincie kennen. De Zaanse Schans, de Beverwijkse Bazaar, het Zuiderzeemuseum, Volendam, de Haarlemse binnenstad en het Alkmaarse kaasmuseum bijvoorbeeld. Kijk door de ogen van toeristen naar de plekken die ze in en om Amsterdam ontdekken en je beseft des te meer hoe veelzijdig de toeristische trekpleisters van noordelijk Noord-Holland zijn.

SugarCity: historie in een fonkelend jasje Voor voorbeelden van bezienswaardigheden waarvan ‘locals’ niet altijd beseffen dat ze uniek zijn, hoef je alleen maar met de trein te gaan. Als je namelijk met de trein van Amsterdam naar Haarlem reist, kom je in Halfweg wel iets heel bijzonders tegen. Want het aanzicht van het unieke evenementen- en bedrijventerrein SugarCity kan je niet missen. Met name als het schemert of al donker is, maken de fonkelende lichtjes van de eyecatcher van dit voormalige fabrieksterrein indruk. Het gaat om de suikersilo’s van deze voormalige suikerfabriek die na het millennium zijn gerenoveerd tot een modern architectonisch hoogstandje, voorzien van talloze lichtjes die de lucht versieren. Deze bijzondere renovatie leverde SugarCity al prestigieuze prijzen op. Daarnaast is er veel lof voor het feit dat de historische waarde van de oude suikerfabriek altijd behouden is gebleven. Ze is dan ook in 2007 opgenomen in de Europese Route van het Industrieel Erfgoed.

18

19

Een eeuw jonge provincie

V

erlaat Noord-Holland Noord via de Houtribdijk bij Enkhuizen en ontmoet ‘buurjongen’ Flevoland.

Hoewel Nederlands jongste provincie, is Het nieuwe land toch ook al bijna 100 jaar oud.

De zogenoemde Zuiderzeewet, waarin de afsluiting en droogmaking van de Zuiderzee wordt vastgelegd, dateert uit 1918. Het duurt echter het tot 1920 voordat de inpoldering werkelijk begint met de dijk naar het toenmalige eiland Wieringen (gereed in 1930). Zeven jaar later start de aanleg van de 32 kilometer lange Afsluitdijk. Met de sluiting van het laatste stuk in 1932 heet de zee vanaf dan IJsselmeer.

20

De provincie Flevoland, ‘geboren’ in 1986, bestaat uit de Noordoostpolder en de Flevopolder en twee voormalige eilanden, Urk en Schokland. De Noordoostpolder komt in 1939 droog te liggen en slokt Urk op.

Na de Tweede Wereldoorlog ontstaan in het landbouwgebied de eerste woonkernen. Daaronder huidige hoofdplaats Emmeloord en voormalig eiland Marken.

De Flevopolder bestaat uit Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. Het oostelijke deel ,met provinciehoofdstad Lelystad en Dronten, moet na de oplevering in 1957 de sterke bevolkingsgroei van de Randstad opvangen. Vanaf 1968 komt daar het zuidelijke deel bij met Zeewolde en vooral Almere.

Batavia Stad Niet iedereen denkt bij Lelystad direct aan mode.

Toch staat de eerste mode-outlet van Nederland in de Flevo-hoofdstad. Sinds de opening in 2001 is de outlet, met meer dan 100 winkels, cafés en restaurants, een succes. Ongeveer 2,4 miljoen bezoekers komen jaarlijks af op het enorme aanbod aan kleding en schoenen met zeer hoge kortingen.

Alle internationale topmerken zijn er te vinden.

Op de nabij gelegen Bataviawerf worden schepen uit de Gouden Eeuw, die belangrijk zijn geweest voor de maritieme geschiedenis van Nederland, gereconstrueerd. Ook de sportauto’s van Donkervoort, zoals de populaire DS8 GTO worden - met de hand gemaakt in Lelystad.

21

Friese ‘sterkhouders’: zuivelindustrie en toerisme

F

ryslân wil naar een economie waarin kennis en innovatie de boventoon voeren. Maar wel met een prominente rol voor de provinciale ‘sterk­houders’ veeteelt, zuivelindustrie en toerisme.

Noord-Holland (denk aan West-Friesland) en Fryslân werken op diverse vlakken samen, onder meer in het project ‘De Nieuwe Afsluitdijk. Het is een van de vele vernieuwingen die de Friezen op hun programma hebben staan, onder het motto ‘onderzoek alle dingen en behoud het goede’.

Zo is er veel geld gestopt in de verdere ontwikkeling van de Dairy Campus in Leeuwarden. Dat is dé plek waar de toekomst van de Nederlandse zuivelindustrie en van de duizenden melkveehouders in ons land wordt bepaald. Bedrijfsleven, onderzoeks- en kennisinstellingen kunnen op de campus – met onder meer 500 melkkoeien op 300 hectaren grond - terecht voor opleidingen, stages en afstudeertrajecten.

Is de agrarische sector belangrijk voor de werkgelegenheid in Fryslân, toerisme is dat ook. Met het

22

programma Fryslân Topattractie wordt de aantrekkingskracht van onder meer de elf steden versterkt.

En voor wie het niet weet, als het op de schaats niet kan, is de 200 kilometer lange Elfstedenroute ook te voet, op de fiets, met de boot of de auto af te leggen.

Leeuwarden is in 2018 culturele hoofdstad van Europa.

In dat jaar worden vier miljoen extra bezoekers verwacht in Fryslân.

Het Friese Merenproject moet de watersportgebieden in Fryslân nog aantrekkelijker maken. Het Friese merengebied kent ongeveer 35 meren, door vaarten en kanalen met elkaar verbonden. Er zijn ongeveer 220 jachthavens.

De vier Friese waddeneilanden zijn en blijven stuk voor stuk grote toeristentrekkers. Voor rust gaan we naar Vlieland, voor kunst en het Oerol Festival naar Terschelling. Sportvissers en natuurliefhebbers houden het op Ameland. Schiermonnikoog is de kleinste van de vier, maar heeft wel even het breedste strand van Europa.

23

Noordzeekanaalgebied

IJmuiden: Eindeloos boten binnensluizen

W

ie aan vissersdorp IJmuiden denkt, denkt waarschijnlijk ook aan de zeesluizen en omgekeerd. En dat is niet raar. Ze behoren tot de grootste sluizen ter wereld. Ze zorgen voor de verbinding tussen de Noordzee en het Noordzee­ kanaal en zijn daarmee van groot economisch belang voor grootschalig overzees transport naar het binnenland. De ‘sluizen van IJmuiden’ zoals ze in de volksmond worden genoemd, bestaan uit de Zuidersluis (inclusief de kleine sluis) – afkomstig uit 1876 -, de Middensluis uit 1896 en de Noordersluis uit 1929. Daarnaast bestaat het sluizencomplex uit een gemaal en de spuisluizen. Westelijk van de sluizen ligt Forteiland. Dit fort is onderdeel van de Stelling van Amsterdam.

Niet alleen de sluizen zelf zijn enorm; hetzelfde geldt voor de complexiteit van dit project. Het grootschalige plan om de sluizen te bouwen, ontstond in 1852 en de kosten bedroegen 1.530.000 gulden. Direct na opening van de Zuidersluis werd alleen wel duidelijk dat deze te krap was voor boten met een lengte van 150 meter. De plannen voor de Middensluis werden gesmeed. Voordat aannemers aan de slag gingen met uitgraven, kregen particulieren de kans om kosteloos zand weg te halen op de plek waar de nieuwe sluis zou komen. Een creatief idee dat wellicht toch niet zo geslaagd was, want toen na de Middensluis de Noordersluis werd gebouwd werd het graven toch direct uitbesteed.

Nieuwe zeesluis Na al het uitbreiden van de sluizen zou je verwachten dat we nog wel een tijdje voort kunnen met de huidige capaciteit. Maar om zoveel bedrijvigheid en de daarbij horende boten binnen te sluizen, is er in januari 2016 gestart met de bouw van een nieuwe grote zeesluis. De zeesluis zal eind 2019 gereed zijn.

De kolossus zal met een breedte van 70 meter, een diepte van 18 meter en een lengte van 500 meter de grootste zeesluis ter wereld worden.

24

25

Landgoederen en luilekkerleven in Velsen

W

aar gegoede stedelingen in de eenentwintigste eeuw een tweede huis nemen in Zuid-Frankrijk, zochten Amsterdammers in de 17e en 18e eeuw hun ontspanning dichter bij huis.

Ze trokken ’s zomers massaal naar het kleine dorpje Velsen.

Velsen stond in die tijd vooral bekend om haar schaduwrijke boomgaarden. Tel daar de nabijheid van de zee, de duinen en de uitgestrekte natuur bij op en je snapt waarom Velsen zo in trek was. Veel rijke Amsterdammers bouwden er prachtige landgoederen aan de oevers van het Wijkermeer.

Velserbeek, Beeckestijn en Waterland Hoewel er veel van deze landgoederen verloren zijn gegaan, is het nog altijd mogelijk je even in te beelden hoe het was als gegoede Amsterdamse burger in de 18de eeuw. In de huidige dorpen Velsen-Noord en Velsen-Zuid, die door het Noordzeekanaal van elkaar gescheiden zijn, vind je nog een aantal van deze landerijen. Zo staan in Velsen-Zuid min of meer naast elkaar de landgoederen Velserbeek, Waterland en Beeckestijn. Een ieder hebben ze een eigen karakteristieke uitstraling, maar alle drie zien ze er even prachtig uit. Zo is landgoed Beeckestijn in het beheer van Natuurmonumenten. Deze prachtige landerij beschikt over een romantisch parkbos met strakke geometrische tuinen. De buitenplaats is voorzien van een siertuin en klassieke kruidentuin. Velserbeek beschikt over een kinderboerderij, theeschenkerij en muziektent en landgoed Waterland wordt vaak ingezet voor bruiloften.

Van den Vondel in Velsen-Noord Wie landhuizen wil bewonderen in Velsen-Noord moet beter zoeken. Maar dat maakt ze niet minder bijzonder. Zo is er daar bijvoorbeeld het wonderschone landgoed Beeckzangh (dat nog steeds door particulieren wordt bewoond) in de Beeckzanglaan op de grens met Beverwijk. Joost van den Vondels buste is in het statige pand verwerkt. Niet heel gek als je er achter komt dat de beroemde dichter een ode aan het laantje en één van haar bewoners schreef: ‘Beekzang, aan Catherine’.

26

27

Zwijgen is zilver, werken bij Tata Steel is metaal

W

28

ie aan verse vis denkt, zal in gedachten waarschijnlijk afreizen naar de visafslag in IJmuiden. Vermoedelijk zal dit minder snel het geval zijn als je denkt aan een aluminium bakje met ingeblikte tonijn. Toch is de kans groot dat het hier ook om iets gaat dat oorspronkelijk uit IJmuiden komt. Niet per se alleen de vis, maar ook het aluminium blikje. IJmuiden is immers de thuisbasis van de grootste Nederlandse vestiging van Tata Steel, de vijfde grootste staalproducent ter wereld.

Deze locatie van Tata Steel beschikt over het grootste aaneengesloten bedrijventerrein in Nederland dat is verspreid over de gemeente Velsen, Beverwijk en Heemskerk. Tata Steel IJmuiden is op zichzelf al goed voor miljoenen tonnen aan staal per jaar die voornamelijk worden gebruikt voor de verpakkingsindustrie, auto’s en in de bouw.

landse multinational nog steeds Hoogovens. Niet zo gek. Niet alleen heette het bedrijf zo tussen 1918 en 1999 (met uitzondering van de periode waarin Hoogovens fuseerde met het Duitse Hoetsch, wat in 1982 werd teruggedraaid). De staalproducent dankt haar naam simpelweg aan het feit dat het vloeibare ijzer dat er wordt vervaardigd, geproduceerd wordt in de indrukwekkende hoogovens op het terrein.

In deze gigantische installaties worden koolstof en ijzererts gemengd zodat er vloeibaar ijzer ontstaat.

De koolstof wordt bovendien ingezet als brandstof voor het verder verhitten van de massa.

Het specialistische proces levert gemiddeld tussen 8.500 en 12.000 ton ruwijzer per dag op. Daarom is het niet zo gek dat deze reuzen schaars zijn.

De dichtstbijzijnde andere hoogovens staan bijvoorbeeld in Gent bij ArcelorMittal.

Hoogovens Veel mensen in de nabije omgeving - zoals in Velsen-Noord waar een groot deel van Tata Steel IJmuiden staat - noemen de Indiaas-Brits-Neder-

Tata Steel produceert niet alleen heel veel metaal.

Ook voedt ze veel monden. Alleen al bij Tata Steel Europe werken meer dan 41.000 mensen, waarvan een ruime 11.000 mensen in Nederland.

29

Dorrup vol kastelen

H

eemskerk is een dorp – of ‘dorrup’ zoals veel Heemskerkers het uitspreken – met circa 35.000 inwoners dat grenst aan Beverwijk, Heemskerk en Uitgeest. Heemskerk kent van oorsprong tal van kastelen.

Het is dan ook niet gek dat haar naam in de Middeleeuwen al opduikt.

De eerste keer dat het dorp opduikt in de geschiedenisboeken is wanneer er in de elfde eeuw na Christus naar Heemskerk wordt verwezen als ‘Hemezen Kyrica’. Deze Friese verbastering uit het Latijn betekent zo veel als ‘Kerk van Hemezen’. Hemezen zou een Friese non zijn die hier aan het hoofd van een kerk stond.

Ondanks dat Heemskerk een middelgrote gemeente is, stonden er hier maar liefst zes kastelen: Kasteel Merestein, Kasteel Rietwijk, Kasteel Poelenburg, Slot Assumburg, Slot Heemskerk en Kasteel Oud Haerlem Deze laatste twee werden gebouwd om bescherming te bieden tegen de West-Friezen in de 12de en 13de eeuw.

Trouwlocatie en jeugdherberg De strijd met de West-Friezen en ook conflicten tussen de bewoners van de lokale kastelen zelf hebben wel hun tol geëist. Zo zijn op Slot Assumburg na alle kastelen verwoest. Hierbij is alleen Slot Heemskerk opnieuw opgebouwd, waarna ze de naam Kasteel Marquette kreeg. De twee statige kastelen hebben tegenwoordig echter een veel vredigere bestemming.

Kasteel Marquette is een gewilde trouwlocatie en er huist ook een chique hotel binnen haar kasteelmuren. Kasteel Assumburg doet dienst als jeugdherberg en niet zo maar één. De jongeren die er logeren kunnen een luxe torenkamer boeken en wandelen in het weidse park dat aan het kasteel grenst.

Ezels en de feestweek Maar Heemskerk is niet alleen bekend dankzij haar kastelen. Ezels – zoals de geuzennamen van Heemskerkers luidt – staan waarschijnlijk nog wel meer bekend om hun beroemde en beruchte feestweken. De eerste woensdag, donderdag en vrijdag van september staan in het teken van dit volksvermaak waarbij het hele dorp uitloopt.

30

31

‘Wijkers zijn zeikers’

A

ls we het hebben over de meubelboulevard en het Rode Kruis Ziekenhuis brandwondencentrum en je telt daar de Bazaar – of in de volksmond de Zwarte Markt bij op – kan het niet missen.

We hebben het over Beverwijk. Dit aardbeiendorpje aan de Noordzeekust nabij het Noordzeekanaal kreeg in 1298 stadsrechten. Handelsreizigers verwonderden zich in die tijd al over de manier waarop Beverwijk te groot is voor een dorp, maar niet kan concurreren met de bedrijvigheid van grote steden. Iets wat in de eenentwintigste eeuw nog steeds op gaat voor deze gemeente, waar ook Wijk aan Zee onder valt.

Beverwijk heeft niet de allure van een grote winkelstad, maar de Bazaar beschikt bijvoorbeeld wel over de grootste overdekte markt van Europa.

En een ‘Breetje pikken’- een rondje over dé winkelstraat van Beverwijk lopen, is een lokaal begrip.

Het is dan ook niet voor niets dat de gemeente zich inzet voor de renovatie van het centrumgebied. Zo kwam er tussen 2010 en 2016 een nieuw gemeentehuis, een nieuw busstation en een ondergrondse fietsenstalling op het Stationsplein. Ook keerde het beeld ‘Mens, stad, leven’ dat hier ooit stond terug en kwamen er unieke bankjes op het plein. Deze zijn afkomstig van een monumentale iep die moest wijken voor de stadsvernieuwing. Dankzij een burgerinitiatief kreeg de boom een tweede leven.

Het is toepasselijk voor Beverwijk. ‘Wijkers zijn zeikers’ is de veelgebruikte samenvatting voor het karakter van Beverwijkers. Maar ze nemen ook zelf het initiatief om de handen uit de mouwen te steken.

Een wijk vol Bevers?

Voor een stad die het woord ‘Bever’ in haar naam heeft, is het misschien bijzonder dat er geen bevers wonen in Beverwijk. Een veel gehoorde verklaring voor de oorsprong van de naam is dat er hier ooit een Germaan woonde die de ‘Bever’ heette. Toen er in de 13de eeuw een handelswijk nabij het kerkdorp Sint-Aagtenkerk ontstond, werd deze in de volksmond Wijc genoemd. De samenvoeging Beverwijk was geboren.

32

33

Tunnels

De Wijkertunnel: florissante ondersteuning van de Velsertunnel

D

e Wijkertunnel is het jongere zusje van de Velsertunnel, die parallel naast de andere tunnel onder het Noordzeekanaal doorgaat.

De Wijkertunnel werd half jaren negentig gebouwd om de grote druk op de Velsertunnel te ontlasten.

De A9 loopt door deze relatief nieuwe tunnel.

Shaduwtol Hoewel de Wijkertunnel in de schaduw lijkt te staan van de Velsertunnel, is het bijzonder om aan het licht te brengen hoe deze tunnel is gefinancierd.

De Wijkertunnel was het eerste grote project waarbij het principe van ‘schaduwtol’ wordt gebruikt.

Driekwart van de totale bouwkosten zijn gedragen door grote investeerders. In ruil daarvoor betaalt de overheid voor ieder voertuig dat door de Wijkertunnel rijdt tol. Saillant detail daarbij is, is dat er veel meer verkeer door de Wijkertunnel gaat dan in eerste instantie verwacht werd. In totaal betaalden de investeerders driekwart van de in totaal 600 miljoen gulden aan bouwkosten. Maar tijdens de in totaal 30 jaar dat de overheid tol betaald, rijden er relatief zo veel voertuigen door de Wijkertunnel dat het totale tolbedrag geschat wordt op bijna 1 miljard euro. Dit leidde er onder andere toe dat de voormalige verkeersminister Netelenbos een poging heeft gedaan het omstreden tolcontract af te kopen.

‘De aanleg en de publiek-private financiering van de Wijkertunnel is een schoolvoorbeeld van hoe het nooit meer mag gaan’; aldus de minister.

De Wijde Blik De overheid heeft zich misschien wel verkeken op de financieringsvorm van de Wijkertunnel; vanuit het oogpunt van overzicht heeft de Wijkertunnel een belangrijke toegevoegde waarde. Om de Wijkertunnel te controleren is er tegelijkertijd met deze Noordzeetunnel ook een regionale verkeerscentrale gebouwd. Haar toepasselijke naam is de Wijde Blik, waar vanuit er niet alleen getuurd wordt over de Wijkertunnel, maar ook alle andere verkeers­ tunnels in de regio Amsterdam in de gaten worden gehouden.

34

35

De Velsertunnel: onmisbare verbinding onder het Noordzeekanaal

D

e Dijk zong het al: ‘Je weet pas wat je mist, als ze er niet is.’ Of in dit geval: ‘Je weet niet wat je mist, als ze dicht is’. De zinsnede uit het bekende liedje past naadloos bij de recente geschiedenis van de Velsertunnel. De tunnel waarin de A22-snelweg onder het Noordzeekanaal loopt, verbindt Velsen en Beverwijk. Hiermee is ze van groot belang voor de infrastructuur in de noordelijke randstad.

De oorspronkelijke aanleg ondervond nogal wat tegenslagen. In de jaren dertig van de twintigste eeuw werd het plan opgevat voor de tunnelbuis met twee rijstroken. Uiteindelijk werd er pas in 1941 een start gemaakt en werden de bouwwerkzaamheden in verband met schaarste door de oorlog gestaakt.

Ondanks een lange tunnelvisie na de Tweede Wereldoorlog kwam het besef dat het ontwerp niet voldeed aan de nieuwe verkeerssituatie. Uiteindelijk kwam er een tunnel met twee buizen met daarin ieder twee rijstroken maar ook een spoortunnel voor het treinverkeer. In 1957 zag de Velsertunnel het licht.

Sluiting en Kamervragen Ondanks alle vertraging en de komst van een tweede tunnel – in de vorm van de Wijkertunnel – is de Velsertunnel nog steeds een logistieke spil in de IJmond. Dit werd nadrukkelijk duidelijk toen bekend werd dat de zestig jaar oude tunnel voor onderhoud dicht zou gaan vanaf april 2016. Zo waren er veel lokale protesten en leidde dit besluit van Rijkswaterstaat zelfs tot Kamervragen van de VVD. Ze maakte zich zorgen over de economische gevolgen door het sluiten van de tunnel. En niet zonder reden; tijdens dezelfde periode besloot de NS het treintraject Haarlem-Alkmaar te versoberen. In de praktijk betekent dit dat er een aanzienlijk aantal minder treinen door de spoorwegtunnel rijdt, waardoor het alternatief om de trein te pakken forensen op het verkeerde spoor zet.

36

37

V

ijf eeuwen geleden zetten Noord-Hollanders water om in vruchtbare grond.

Daar waren een inventieve geest, honderden windmolens, veel doorzettingsvermogen en extern kapitaal voor nodig. Het leverde de regio wereldfaam op.

Op basis van de geschiedenis kun je stellen dat Noord-Holland boven het Noordzeekanaal is gebaseerd op doorzettingsvermogen, handelsgeest en vindingrijkheid. Die waarden vormen ook vandaag de dag een stevige ondergrond voor de slimme oplossingen en grootschalige ontwikkelingen in de regio. Die ontwikkelingen zien we het sterkst terug in de sectoren water, energie en voedsel.

Antwoord op mondiale ontwikkelingen Toeval of niet, die drie onderwerpen zijn mondiale issues. Immers, de stijgende zeespiegel bedreigt op diverse plaatsen in de wereld stukken land. Voedsel is nodig om de toenemende wereldbevolking van voldoende eten te voorzien.

En de vraag naar energie stijgt als gevolg van de groei van de welvaart.

In Noord-Holland Noord zoeken we antwoorden op deze ontwikkelingen.

Praktische oplossingen Zo levert de huisvuilcentrale in Alkmaar restwarmte aan diverse woonwijken in de regio. Taqa heeft ruime ervaring in het vervoer en opslag van aardgas. In Petten is het grootste energiecentrum van het land gevestigd.

Daar worden duurzame vormen van energiewinning ontwikkeld met behulp van onder meer windmolens, getijdestromentechniek en biomassavergassers.

De kassen bij Agriport worden verwarmd met rest­ warmte van het datacenter van Microsoft in Middenmeer. Bedrijven in Seed Valley ontwikkelen steeds weer nieuwe groenterassen. Die zijn immuun voor diverse ziektes en bestand tegen omgevingsinvloeden als veel zon en weinig water.

Den Helder heeft veel ervaring met offshore werkzaamheden; die kennis wordt ingezet voor onderhoud en ontwikkeling van windparken op zee.

Regio met naam op gebied van slimme oplossingen

Kortom, er zijn diverse ontwikkelingen die een relatie hebben met water, energie en voedsel. De regio is daar bijzonder geschikt voor. Er is volop ruimte.

De inwoners weten van aanpakken en werken oplossingsgericht. De infrastructuur is, zowel nationaal als internationaal, optimaal. En er is kennis en ervaring.

Al die factoren zorgen ervoor dat de goede naam uit het verleden een eigentijdse dimensie krijgt.

38

39

Water

Hollanders maken land van water

V

anaf de 11e eeuw wordt al land gewonnen, door aangeslibde gebieden in Zeeland en Noord-Nederland met dijken te beschermen tegen de zee. Vier eeuwen later worden de eerste binnenwateren drooggelegd.

In de Gouden Eeuw telt Holland veel rijke koop­ lieden, die hun geld investeren in het droogmaken van plassen en meren. In die periode worden grote delen van Holland door water bedreigd. Door afgravingen, hoog water en slechte dijken zijn grote binnenmeren ontstaan. Die vormen een toenemend gevaar voor de bevolking en leiden regelmatig tot hongersnood, omdat de akkers overstromen en de oogst mislukt. Om die reden werden meren drooggemaakt met behulp van windmolens.

De eerste Hollandse droogmakerijen ontstaan in het begin van de zestiende eeuw. De oudste schriftelijke vermelding van een windmolen voor de waterbeheersing komt uit 1407 en gaat over een molen bij Alkmaar. De eerst bekende droog­ makerij is de Achtermeer bij Alkmaar met een oppervlakte van ongeveer 35 hectare. De jaren daarna zijn er diverse droogleggingen in West-Friesland.

De eerste grote droogmakerij, de Zijpe, is aan het einde van de zestiende eeuw. Veel bekender zijn de latere droogmakerijen, waarvan de Beemster (1608-1612) de eerste belangrijke was.

Typisch Nederlands Een droogmakerij is een vorm van landwinning waarmee water dat aan alle zijden wordt omringd door land, wordt drooggelegd. Nergens zijn zo veel droogmakerijen als in ons land. Vaak worden Nederlandse ingenieurs betrokken bij buitenlandse droogmakerijen en waterwerken. Overigens schijnen veel landgenoten het vlakke polderlandschap niet erg te waarderen. Buitenlanders hebben er wel oog voor. De belangrijkste reden voor het droogmaken van meren en plassen was een gebrek aan landbouwgrond en bedreiging van woongebieden. De droogmakerijen in Flevoland hebben naast een landbouwfunctie ook een belangrijke woon-, natuur- en recreatiefunctie. Bij de eventuele inpoldering van het Markermeer speelt landbouw overigens geen enkele rol meer. Het draait vooral

40

om nieuwe woon-, natuur- en recreatiefuncties en als mogelijke locatie voor een nationale luchthaven.

Wind, stoom, diesel en stroom De eerste polders worden drooggemaakt met behulp van windmolens. In de loop der eeuwen maken die plaats voor gemalen. Met behulp van stoom zijn in de achttiende eeuw diverse grote meren drooggelegd, waaronder de beruchte Haarlemmermeer. Dieselgemalen werden ingezet om afgelegen gebieden droog te houden. Met behulp van stroom zijn de Wieringermeer en de drie Flevopolders drooggelegd. Aan de rand van de Wieringermeer staat gemaal Lely, vernoemd naar de initiatiefnemer van de Zuiderzeewerken, Cornelis Lely. Het karakteristieke rijksmonument is ontworpen na een hoog opgelopen discussie over waterstaatkundige bouwwerken rond de Zuiderzee. Aansprekende ontwerpen moesten recht doen aan de unieke werken. Dat leverde het karakteristieke, witte ontwerp van dit gemaal op. Het werd in 1930 in werking gesteld, na zes maanden viel in augustus 1930 de polder droog. Het gemaal beschikt over drie identieke pompaggregaten die zijn gekoppeld aan een elektromotor. Voor de stroomvoorziening is een bovengrondse hoogspanningsverbinding vanuit Oterleek naar Medemblik gebouwd.

De oorspronkelijke pompen hadden een capaciteit van ongeveer vierduizend kubieke liter water per minuut. In 1998 is de bemaling aangepast.

Tegenwoordig kan er ruim drie maal zo veel water worden weggepompt.

Gaten in de dijk Vanaf 1934 werd het land in de Wieringermeer in gebruik genomen. De kavels waren 20 hectare groot en werden uitgegeven via een pachtsysteem. Het nieuwe land werd vooral gebruikt voor de akkerbouw. Dat leverde jarenlang gouden oogsten op.

Op 17 april 1945 werd de polder onder water gezet door op twee plaatsen de dijk op te blazen. Zo wilden de Duitse bezetters voorkomen dat de geallieerden er zouden landen. Binnen twee dagen liep de polder vol, waarbij alle gewassen en bijna alle gebouwen werden vernield. Na de oorlog zijn de gaten gedicht en op 11 december 1945 was de polder weer droog.

41

Optimale waterhuishouding en begaanbare buitenwegen

H

oogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) zorgt voor een goede waterhuishouding in Noord-Holland boven het Noordzee­ kanaal. Daarnaast onderhouden ze de wegen in het buitengebied.

De zeespiegel stijgt, er valt gemiddeld meer regen en de bodem daalt.

Als daar niets aan gedaan wordt, loopt Noord-Holland langzaam maar zeker onder water. Om dat te voorkomen, zijn grote stukken duin langs de Noordzee en diverse dijken langs de Waddenzee, het IJsselmeer en het Markermeer aangepast. Ook wordt jaarlijks gecontroleerd of landeigenaren de poldersloten volgens voorschrift onderhouden. Dat is nodig voor de doorstroming als overtollig water uit de polder wordt overgepompt naar die waterwegen. Om een overvloed aan regenwater tijdelijk op te slaan, zijn grote spaarbekkens aangelegd. Op deze manier regelt het hoogheemraadschap de waterstand in de provincie. Dankzij hen hebben we dus droge voeten én voldoende water.

Te veel of te weinig water Want te veel water zorgt voor overlast, maar te weinig water kan grote gevolgen hebben. Dijken raken verzwakt, weilanden drogen uit, de industrie stagneert en de funderingen van huizen kunnen worden aangetast. Goed waterbeheer is dus van groot belang. Daarom stroomt in droge periodes water uit het IJsselmeer en het Markermeer de Noord-Hollandse polder­ sloten en vaarten in. Met behulp van stuwen, sluizen, gemalen en pompen wordt het waterpeil continu op orde gehouden. Uiteraard is de watervoorraad niet onuitputtelijk. Om die reden is er landelijk overleg en afstemming over de verdeling van het water.

Beheer buitenwegen De waterschappen in Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland beheren niet alleen het water, maar ook de openbare wegen in hun gebied. In Noord-Holland gaat het om ongeveer 1.400 kilometer weg, voornamelijk buiten de bebouwde kom. Het hoogheemraadschap is onder meer verantwoordelijk voor de veiligheid op die wegen. Dat betekent dat zij in de winter vegen en strooien om het buitengebied begaanbaar te houden.

42

43

Noordzeekanaal 44

Het Noordzeekanaal: graaftocht in de lokale geschiedenis

V

oor 1865 was de plek waar nu IJmuiden ligt een zo goed als onbewoond duingebied met de naam Breesaap. Daar kwam verandering in toen koning Willem III opdracht gaf tot het graven van het Noordzeekanaal. Sinds 1824 voeren schepen door het Noordhollandsch Kanaal van de Noordzee naar de haven van Amsterdam. Maar er was een betere vaarroute met meer capaciteit nodig.

Bovendien wilde hij de werkloosheid verminderen.

Vanaf 1848 waren er al plannen voor een alternatief, maar de Gemeente Amsterdam en andere belanghebbenden kwamen er tot dusver niet uit.

De woede van Abraham In 1865 kreeg een Engelse aannemer groen licht om te beginnen met graven. In lijn met de wens van de koning trokken deze werkzaamheden veel arbeidsmigranten aan. Met als resultaat dat het Noordzeekanaal op 1 november 1876 officieel geopend werd.

Alleen zagen de werkzaamheden er niet voor iedereen even rooskleurig uit. De in IJmuiden wonende schrijfster Conny Braam groef diep in de geschiedenis van haar familie, die als eerste bewoners in de duinen van de Breesaap woonden.

Haar familie zag hoe hun geliefde duin werd omgeploegd door kanaalgravers die met de hand onder erbarmelijke omstandigheden hun werk deden. Ze beschreef deze taferelen in haar roman ‘De Woede van Abraham’.

Vissering’s visioen Jaren voordat het Noordzeekanaal gegraven werden, had journalist Simon Vissering een visioen.

Hij zag zichzelf per boot vanuit Amsterdam een tripje maken naar een welvarende kustplaats aan de Noordzee waar de rivier het IJ zou uitmonden in de Noordzee. Hij schreef in 1848 een artikel over deze mond van het IJ, oftewel IJ-muiden. Toen in 1876 het Noordzeekanaal het dorp Velsen splitste in de dorpen Velsen-Noord en Velsen-Zuid ontstond er een dorp waar de kanaalgravers zich hadden gevestigd. Uit eerbetoon aan het visioen van Vissering die later hoogleraar en minister zou worden, werd deze plaats omgedoopt tot IJmuiden.

45

Cruisevaart in Amsterdam en IJmuiden

D

e zeehavens van Amsterdam en IJmuiden zijn belangrijke economische factoren. Het aandeel van de cruisevaart groeit en dat heeft weer een gunstige invloed op het toerisme.

De Amsterdamse en IJmuider haven danken hun bestaan aan de aanleg van het Noordzeekanaal eind negentiende eeuw. Ze werken samen in de regio Zeehavens Amsterdam, waartoe ook de havens van Zaandam en Beverwijk behoren. En in de hoofdstad en de IJmond zien ze het aantal cruiseschepen sterk toenemen.

Passenger Terminal Amsterdam aan het IJ ontvangt jaarlijks ongeveer 300.000 passagiers. Velen van hen brengen een bezoek aan de stad. Het bijzondere gebouw van PTA, met het golvende dak, is bovendien een prachtige plek voor evenementen, beurzen, congressen, diners en recepties.

De Felison Cruise Terminal in IJmuiden doet wat moderne faciliteiten betreft niet onder voor die van Mokum. De twee kades voor cruise- en ferryschepen liggen aan het begin van het Noordzeekanaal.

Schiphol en Haarlem zijn dichtbij en met de auto of het openbaar vervoer goed bereikbaar.

Amsterdam biedt direct en indirect aan tienduizenden mensen werk. In de haven draait het vooral, maar niet uitsluitend, om de aanvoer, opslag en doorvoer van brandstoffen. In IJmuiden zijn ze daarentegen gespecialiseerd in de op- en overslag van verse en diepgevroren vis, offshore-activiteiten en de bouw en assemblage van windmolenparken. Vlak evenmin de dagelijkse veerdiensten tussen IJmuiden en het Britse Newcastle niet uit.

46

47

Actieve ontspanning rond het Alkmaardermeer

H

et Alkmaardermeer is een populaire bestemming voor watersporters, wandelaars en fietsers. Bezoekers vermaken zich op of rond het water of kunnen terecht in De Woude, een idyllisch dorpje op een bewoond eiland.

Zomers is het meer vooral een recreatiegebied. Er zijn verschillende jachthavens en er wordt uitgebreid gesurft en gewaterskied. Langs de oevers bij Uitgeest vinden zwemmers diverse faciliteiten voor dag­ recreatie. Het jaar rond wordt het meer gebruikt als vaarroute voor schepen tussen Alkmaar en de Zaanstreek. Sportvissers en beroepsvissers vinden er een groot aanbod van onder meer snoekbaars, aal, snoek en karper. Wat in de wintermaanden wordt gevangen, komt er in de zomer weer bij.

Paling en De Woudaap Aan de rand van Uitgeest staat de bekende rokerij van de familie Van den Kommer. Zij roken nog op ambachtelijke wijze paling, zalm en stoofaal. Een authentieke locatie is molen De Woudaap. Deze was inspiratie­bron voor de jongensboeken uit de serie De Kameleon.

Auteur Hotze de Roos werd geboren in Friesland, maar woonde een groot deel van zijn leven in Krommenie. Verschillende elementen uit de Zaanstreek heeft hij verwerkt in zijn boeken.

Unieke pontjesroute Langs het meer lopen routes voor fietsers, wandelaars en kanovaarders.

De unieke Pontjesroute volgt voor een deel het water. De naam is afgeleid van de vijf pontjes die je onderweg tegenkomt. Enkele moet de gebruiker zelf bedienen: via een kettingmechanisme bereik je – op handkracht – de overkant. Er lopen wandelpaden langs het water en door de polders.

Wandelaars spotten verschillende weidevogels, vogelliefhebbers kunnen terecht in de vogelhut van het Landschap Noord-Holland. Kanoërs vinden hun weg door het riet en de weilanden door de gekleurde paaltjes te volgen.

Ook voor rustzoekers is er ruimte. Wie meerdere dagen van de omgeving wilt genieten, boekt een plaatsje op de minicamping op De Woude.

48

49

Waterbouwkundige wereldwonderen

D

e Afsluitdijk en het IJsselmeer zijn een twee-­ eenheid. De waterkering beschermt het om­ ringende land tegen de Waddenzee. Het IJsselmeer, de voormalige Zuiderzee, is grotendeels droog­ gelegd. De hoofdstad van Flevoland is vernoemd naar de grondlegger van deze unieke plannen.

Cornelis Lely had al in 1891 voorgesteld om de toenmalige Zuiderzee droog te leggen. Pas na de watersnood van 1916 en de hongersnood van 1918 viel het besluit. De bouw begon in 1927, vijf jaar later werd de dijk gesloten. Aan beide zijden liggen sluizen voor de scheepvaart en het spuien van overtollig water. Over de 32.5 kilometer lange dijk loopt een vierbaansweg en een smal fietspad. In het ontwerp was rekening gehouden met een spoorlijn. Die is er echter nooit gekomen.

Wereldwijd bewondering Voor de bouw werden de volledige dijk en de sluizen op schaal gebouwd. Om ervaring op te doen, werd de Amsteldiepdijk, ook wel Korte Afsluitdijk genoemd, naar Wieringen aangelegd. Na diverse berekeningen werd het ontwerp aangepast. Zo werd de aansluiting op de Friese kust verplaatst en kwam er een knik bij Friesland. De bouw leidde wereldwijd tot bewondering en bevestigde de naam van Nederland op het gebied van waterbouwwerken.

De nieuwe afsluitdijk De sluizen hebben onvoldoende capaciteit om de stijgende zeespiegel, de bodemdaling en de aanvoer van rivierwater aan te kunnen. Ook voldoet de dijk niet meer aan de hedendaagse veiligheidseisen. Daarom wordt de langste dam van Europa komende jaren opgeknapt. Naast bescherming biedt de dijk ruimte voor innovatie en ontspanning. Zo worden bij de Stevinsluizen verschillende vormen van energie opgewerkt en is er een vissluis aangelegd. De dijk is tevens een geliefd traject voor sportfietsers en hardlopers.

Bovendien is het een van de weinige plaatsen in Nederland van waaruit je – op donkere nachten – het melkwegstelsel kunt zien.

50

51

Wanneer de Noordzee kopog breekt Wanneer de Noordzee koppig breekt aan hoge duinen En witte vlokken schuim uiteenslaan op de kruinen Wanneer de norse vloed beukt aan het zwart basalt En over dijk en duin de grijze nevel valt Wanneer bij eb het strand woest is als een woestijn En natte westenwinden gieren van venijn Dan vecht mijn land, mijn vlakke land

H

et eerste couplet van Jacques Brels bekende lied Mijn vlakke land (1962, originele titel Le plat pays) stemt weemoedig. Dezelfde mistroostigheid weerklinkt veertien jaar later in Terug naar de kust, als de Nederlandse dichter Theun de Winter zijn jeugdherinneringen over Texel noteert.

Maggie MacNeal heeft er een hit mee: ‘k Wil terug naar de kust Heel ongerust zoek ik de weg naar de kust Bijna niet bewust van de dreiging dat daar m’n jeugd voorbijging Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Waar de een sombert, knapt de ander op van een wandeling langs de Noordzeekust. Hoe vaak hoor je wel niet ’Even lekker uitwaaien’ - eventueel vergezeld van partner, kinderen en hond. Of je nu zomer of winter in Wijk aan Zee, Castricum, Egmond, Bergen, Callantsoog of Julianadorp komt, op de stranden en in de strandtenten is er reuring.

De Noordzee maakt ons om nog heel andere redenen en oorzaken blij. Het is een economische grootheid, die ons verbindt met de rest van de wereld. Scheepvaart, scheepsbouw, havens, visserij.

Olie, aardgas, offshorebedrijven. Bedankt, zee.

Natuurlijk is de Noordzee hebberig naar het land en moeten we ons goed verdedigen tegen het immer dreigende water. Maar wij Noord-Hollanders weten heel goed hoe dat moet.

Dus gaan we, net als Blöf, dansen aan zee.

Aan de Noordzee.

52

53

Testcentrum voor zelfstandig werkend energiesysteem

E

r moet een zelfstandig werkend, duurzaam en goedkoper energiesysteem worden gevonden voor afgelegen gebieden, die niet op een elektriciteitsnetwerk zijn aangesloten. De zoektocht begint op de Afsluitdijk bij Den Oever, in het off grid test centre.

De meeste Nederlanders denken er niet eens bij na.

Steek een stekker in het stopcontact en ga je gang.

Maar er zijn zat plekken op deze aardbol, waar het helemaal niet gewoon is om overal en altijd stroom te hebben. Ver van de bewoonde wereld, in ontoegankelijke streken en op menig eiland zijn ze off grid (niet aangesloten op het elektriciteitsnet) en moeten ze zich behelpen met dure, vervuilende dieselgeneratoren.

Dat moet beter kunnen, aldus MPower. Dat is een samenwerkingsverband van de Noord-Hollandse duurzame-energiebedrijven Wind Energy Solutions, ZON Energie, Tocardo en ESTechnologies/Floattech.

Zij willen, met steun van Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, een volledig zelfstandig werkend energiesysteem ontwikkelen met eigen opwekking en opslag.

Het systeem omvat zonnepanelen, windturbine en stroomopslag. De reeds bestaande getijdeninstallatie van Tocardo kan ook worden aangekoppeld.

Voordat zo’n systeem op de markt komt, moet het vanzelfsprekend uit en te na worden getest in de juiste omgeving.

MPower heeft voor het off grid test centre z’n oog laten vallen op de Afsluitdijk, meer specifiek het kazematteneiland, tussen de schutsluis en de spuisluizen bij Den Oever. De bedoeling is dat het centrum in 2017 operationeel is. Het Rijk heeft ruim negen ton subsidie gegeven in het kader van het programma De Nieuwe Afsluitdijk, bedoeld om de dijk aantrekkelijker te maken voor gebruikers en bezoekers.

54

55

Marine en Den Helder onlosmakelijk verbonden

D

e Koninklijke Marine en Den Helder zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, al meer dan 200 jaar. Hun gezamenlijke geschiedenis danken ze aan een kleine Fransman.

Keizer Napoleon Bonaparte ziet in 1811 de krijgskundige mogelijkheden van dit door water omsloten gebied. Hij laat vaart zetten achter de aanleg van forten, waarmee hij zijn imperium kan verdedigen tegen aanvallen vanuit het noorden.

De natuurlijke ligging van de Helderse haven ten opzichte van de Baltische Zee, de Noordzee en het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan vraagt gewoon om een marinewerf. Goed gezien, zeggen ze bij de marine in de 21e eeuw over Bonapartes initiatief. Waar buitenstaanders Den Helder soms geringschattend ‘het einde van de wereld’ noemen, spreken ze bij de marine dan ook over ‘het middelpunt van Nederland’, lees: het Nederlands continentaal plat.

Nadat de Fransen het veld hebben geruimd, gaat vanaf 1814 onder de regering van koning Willem I de bouw van de werf onverminderd verder. Tot 1992 voert de marine haar taken, zoals de verdediging van de internationale handelsvloot, havens, scheepsvaartroutes, de Nederlandse kust en optreden tegen mensen­ handelaren en piraten, uit vanaf dezelfde plek: Willemsoord.

Dat wordt in rap tempo hèt culturele en uitgaans­centrum van Den Helder.

De scheepswerf strijkt verderop neer, aan de Nieuwe Haven. Grote veranderingen, maar tegelijkertijd blijft alles hetzelfde.

Want Den Helder is de marine. Een flink percentage van de lokale beroeps­ bevolking is marineman of -vrouw; bij de marine in Den Helder werken 6.500 mensen (bijna twee derde van de totale personeelssterkte). Een groot deel van de marinestad heeft op de een of andere manier iets met het krijgsmacht­ onderdeel te maken.

De marine heeft ook een ‘filiaal’ op Texel. Op de zuidpunt van het eiland ligt de Joost Dourleinkazerne, thuishaven voor de landingsvaartuigen van het korps mariniers. In 2017 wordt het 100-jarig bestaan van de kazerne gevierd.

56

57

D

e Koninklijke Marine is een ideale werkgever.

Een baan bij de vloot of het korps mariniers is gegarandeerd vol afwisseling en biedt volop kansen op een mooie carrière. Het oudste onderdeel van de Nederlandse krijgsmacht beschikt over modern materieel en een professioneel personeelsbeleid.

Den Helder is bepaald niet de slechtste standplaats.

Al meer dan 500 jaar zet de Nederlandse zeemacht zich over de gehele wereld in voor onze veiligheid.

De marine levert slagkracht in een gevecht, bestrijdt binnenlandse terreur, maar verleent ook hulp bij humanitaire rampen. Zo is Zr. Ms. Karel Doorman ingezet in de strijd tegen ebola, voert het stationsschip in het Caribische Gebied counterdrugsoperaties uit en trainen mariniers in Erbil en Bagdad lokale eenheden om IS te bestrijden.

Handelsnatie Daarnaast vergroten marineschepen al sinds 2009 de veiligheid langs de scheepvaartroutes door de Golf van Aden en de Hoorn van Afrika bij Somalië.

Handelsnatie Nederland heeft groot belang bij de zee. Oceanen, zeeën en zeestraten verbinden werelddelen. Het zijn de belangrijkste wegen tussen landen, waarover ruim 90 procent van de wereldhandel wordt vervoerd. Nederland is het vijfde exportland en zevende importland ter wereld. Meer dan 70 procent van onze import komt over zee. Zo’n twee derde van onze export verlaat Nederland eveneens weer over het water.

Nederland levert ook een belangrijke bijdrage aan de Europese grensbewaking (FRONTEX) en het vlootverband Standing NATO Maritime Group 2 in de Middellandse Zee. Hier brengen de Nederlandse marineschepen zoals Zr. Ms. Van Amstel vluchtelingenstromen in kaart. De schepen verzamelen in eerste instantie informatie. Worden er vluchtelingen in de territoriale wateren aangetroffen dan lichten zij de lokale autoriteiten in. Die vangen de vluchtelingen op. In geval van acute nood heeft het schip de verplichting hulp te bieden door bijvoorbeeld vluchtelingen aan boord te nemen.

De marine opereert in vijf dimensies. Onder water met onderzeeboten. Op het water met onder andere fregatten, patrouilleschepen, amfibische transport-

58

schepen, hydrografische eenheden en mijnenjagers.

Boven het water met de NH90-helikopters.

Aan land met mariniers. En in de ruimte, met de ballistic missile defence, satellietcommunicatie en GPS-navigatie.

Verstoring van de stabiliteit en veiligheid op zee en aangrenzende landen kan grote gevolgen hebben, omdat regulering schaars is en controle veelal afwezig. Zolang er onrust, conflicten, piraterij en terreur in de wereld zijn, is de krijgsmacht en daarmee de marine hard nodig.

Voelbaar Blijvend belangrijk is de verdediging op en vanuit zee van het koninkrijk, inclusief het Caribisch gebied.

Sterker nog, door de internationale ontwikkelingen in de laatste decennia krijgt de marine (opnieuw) een cruciale rol bij de bescherming van het land.

Sinds de val van de Berlijnse Muur in 1989 de dreiging vanuit het Oosten, specifiek van Rusland en China, niet zo voelbaar is geweest.

In het voortdurende besef dat het op enige termijn mis kan gaan, wordt de organisatie in topconditie gebracht en gehouden om snel in actie te kunnen komen.

En daar zit mede de grote aantrekkingskracht van de Koninklijke Marine voor mannen en vrouwen die op zoek zijn naar avontuur, uitdaging en afwisseling.

Instromers kiezen voor het Korps Mariniers of voor de vloot in de richtingen logistiek, zeedienst of techniek. Tot de vloot behoren onderzeeërs, mijnenjagers, fregatten en amfibische transport­ schepen. Daarnaast een duik- en demonteergroep, die nog dagelijks de Noordzee opgaat om onontplofte explosieven op te sporen.

De dienst der hydrografie mag in deze opsomming niet ontbreken, want die brengt ‘de werkplekken’, het Nederlands Continentaal Plat en het Caribisch gebied, in kaart zodat hun collega’s weten waar ze veilig kunnen varen en landen. Het Korps Mariniers kan mannen en vrouwen gebruiken, die fysiek en geestelijk bestand zijn tegen extreme omstandigheden.

Een baan met afwisseling bij de marine 59

NIOZ ontrafelt geheimen der zee

H

et Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), onder meer gevestigd op Texel, ontrafelt de geheimen van de kust­ zeeën en oceanen. Dat kan van levensbelang zijn voor de mensheid.

Het NIOZ heeft bijvoorbeeld het antwoord gevonden op de vraag waarom garnalen steeds vroeger in het voorjaar van de Noord- naar de Waddenzee trekken.

De ondiepe Waddenzee is ’s winters kouder dan de Noordzee en daarom ‘vluchten’ de garnalen naar de Noordzee.

Doordat de winters milder zijn geworden, keren ze echter in het voorjaar steeds eerder terug, waar ze dan in het water levende larven van schelpdieren eten. Want schelpdieren spuiten hun eitjes en zaadcellen zoals altijd in deze periode in het Waddenzeewater, waar de bevruchting plaatsheeft.

De voor trekvogels verontrustende uitkomst van het onderzoek is het zoveelste bewijs dat de opwarming van de aarde een reëel gevaar is.

Het landijs smelt, de zeespiegel stijgt, rivieren overstromen steeds vaker.

De 300 wetenschappers, technici en overige medewerkers van het NIOZ proberen ook de politiek ervan te overtuigen dat het laag gelegen Nederland in actie moet komen. Dat aanleg van dijken en zandsuppletie alleen niet genoeg zijn.

Probleem is, aldus NIOZ-woordvoerder Jan Boon, dat het om een ‘zeer ongemakkelijke waarheid op lange termijn’ gaat. Politici hebben een horizon van vier jaar. Zij, wij allen, merken pas In the year 2525, zoals Zager & Evans in 1969 zongen, wat echt de klimaatgevolgen van ons aller doen en laten zijn.

Bij het NIOZ gaan ze onverminderd door met hun onafhankelijke onderzoeken, bijvoorbeeld naar een bevestiging van de theorie dat er eerder een broeikasperiode is geweest. Op het Noord-Hollandse eiland is bovendien een zeewiercentrum ingericht, waar in grote tanks wordt gekeken welke zeewiersoorten geschikt zijn voor teelt op de Noordzee.

60

61

Icoon van Nederlandse waterbouw ingrijpend versterkt en vernieuwd

D

e Afsluitdijk wordt ingrijpend versterkt en vernieuwd. Na de operatie zal het 32 kilometer lange icoon van de Nederlandse waterbouw ons weer optimaal beschermen tegen het water. Bovendien geeft verbreding van de sluizen de werkgelegenheid in en de omzet van de scheepsbouwsector een enorme impuls. De dijk wordt testcentrum voor duurzame energieopwekking en tegelijkertijd een pleisterplaats voor recreatie.

De klimaatverandering en daarmee de stijging van de zeespiegel vereisen ingrijpen. De meer dan 80 jaar oude Afsluitdijk moet veiliger worden. De aanstaande dijkversterking door Rijkswaterstaat bood grote kansen, aldus de provincies Fryslân en Noord-­ Holland, de gemeenten Sudwest-Fryslân, Harlingen en Hollands Kroon.

Aantrekkelijk Deze vijf regionale en lokale overheden, verenigd in De Nieuwe Afsluitdijk, vonden een gewillig oor bij het Rijk. Zodat nu alle instanties, plus ondernemers, ontwerper Daan Roosegaarde en natuurorganisaties eendrachtig optrekken om te komen tot een veilige, maar ook duurzame en in economisch en cultureel opzicht aantrekkelijke dijk.

Het vernieuwingsprogramma loopt in fases tot 2022 en behelst onder meer nieuwe bekleding van de dijk aan de Waddenzeekant, waardoor die bestand is tegen stormen die eens per 10.000 jaar voorkomen.

In het sluiscomplex Den Oever worden pompen ingebouwd. Als spuien niet mogelijk is, omdat de

62

Waddenzeespiegel te hoog is, kan het overtollige zoete water in het IJsselmeer wordt weggepompt in de zoute zee. Aldus ontstaat het grootste gemaal van Europa.

De sluizen bij Den Oever en Kornwerderzand worden versterkt. Gelijktijdig heeft een verbreding van de sluis aan Friese zijde plaats. Dat heeft grote economische voordelen. In Fryslan, Overijssel en Flevoland zijn wereldberoemde jachtenbouwers gevestigd. De enorme schepen voor de superrijken kunnen niet meer door het huidige sluizencomplex.

Daarom worden ze in delen buitengaats gebracht en daar afgebouwd. De kwaliteit van het jacht lijdt er onder, mede door het zoute water en de klant kan niet terug naar de bouwer voor onderhoud of reparatie.

Door de sluis te verbreden en uit te diepen zijn die problemen opgelost. De omzetstijging in de scheepsbouwsector rondom het IJsselmeer stijgt direct met 65 miljoen euro per jaar. Ook de werkgelegenheid in de scheepsbouwsector en toeleveranciers in het hele land neemt flink toe met 2600 arbeidsplaatsen.

Trekvis Bot, spiering, stekelbaars, zalm, zeeforel of rivierprik en andere, zogenoemde trekvissen zwemmen van zout naar zoet water om te paaien en op te groeien.

De Afsluitdijk maakt die migratie onmogelijk. De visstand is sterk afgenomen. De Nieuwe Afsluitdijk gaat de schade aan de natuur echter proberen te

herstellen met de aanleg van vismigratierivier.

Bij Kornwerderzand heeft het herstel plaats van de verbinding tussen het zout en het zoet met een vismigratierivier. De vissen kunnen weer van de Waddenzee naar het IJsselmeer en verder landinwaarts via een vier kilometer lange ecoduct.

De vele toeristen uit binnen- en buitenland kunnen via een ‘kijkraam’ langs de rivier de voorbij trekkende vissen bekijken.

Het monument van Dudok (waar in 1932 de dijk werd afgesloten) ondergaat een opknapbeurt. Een moderne horecavoorziening aldaar staat op de planning, net als nieuwe fiets- en wandelpaden aan weerszijden, of een recreatiecentrum bij Den Oever met bijvoorbeeld winkels en een strandje.

Daan Roosegaarde van de gelijknamige studio voert het project Icoon Afsluitdijk uit. Dat is, zoals de ontwerper zelf zegt: ‘een nieuwe koppeling tussen historie en toekomst, tussen praktisch en poëtisch en tussen mens en natuur’. Onderdelen zijn ‘Lichtpoort’ en ‘Lichtlijn’. De sluizen aan beide kanten en de geleiderail krijgen een retro-reflecterende laag die oplicht door de koplampen van passerende auto’s.

‘Glowing Nature’ zijn gekweekte lichtgevende algen, te vinden in de kazemat aan de Friese zijde.

Experimenten met duurzame energie (zon, stroming, wind, zoet- en zoutwaterverschil) rond de dijk zijn al gaande of in vergevorderd stadium van ontwikkeling.

63

Wat een zee, die Waddenzee

W

at een zee is dat toch, die Waddenzee. Elke minuut val er wel iets te ontdekken, ongeacht waar in het Waddengebied. Bijzondere planten en dieren zijn er te over, en de rust en ruimte zijn overweldigend.

Een vakantie op Texel dient standaard te worden gecombineerd met een bezoek aan Ecomare. In het natuurmuseum in nationaal park Duinen van Texel valt veel te leren over ‘het grootste natuurgebied van Nederland’, het Waddengebied.

Maar wie in de gelegenheid is om de Wadden zelf te beleven, bijvoorbeeld via een excursie van Ecomare of een wadlooptocht, mag die echt niet voorbij laten gaan. Aan de noordoostkant van Texel ligt bijvoorbeeld de Vlakte van Kerken.

De huidige Waddenzee, met grote delen die droogvallen bij laagwater, is het resultaat van vele duizenden jaren natuurgeweld. Smeltend ijs, stijgende zeespiegel, doorbraken in de duinenrij, moerassen, steeds diepere geulen. De mens hielp een handje mee, door dijken te bouwen om het water tegen te houden en vaargeulen uit te baggeren.

Het is welhaast onbegonnen werk om alle flora en fauna in het Wadden­ gebied in kaart te brengen. En met het seizoen verandert het palet ook.

Bekende, vaste bewoners zijn zeehonden, rotgans, kievit, bruine kiekendief, grote stern, tureluur en lepelaar. Kokkels, oesters en mosselen zijn in goed gezelschap van bot, schar en schol.

64

65

De wereld begint bij de haven van Den Helder

D

e wereld begint bij Den Helder. De stad in de Noordkop beschikt over een internationale zeehaven, die een economische motor van jewelste blijkt. Steeds meer bedrijven - en niet alleen uit de offshore - en instellingen vestigen er zich en worden ‘buren’ van de Koninklijke Marine, de Kustwacht, de veerdienst naar Texel en de uiterst moderne visafslag.

Den Helder is voor velen voor altijd de ‘marinestad’. Het defensieonderdeel is hier tenslotte al zo’n kleine 200 jaar thuis. Op het marinecomplex zijn bijvoorbeeld het duikmedisch centrum en -school te vinden en worden fregatten, mijnen­ jagers, onderzeeërs en andere vaartuigen onderhouden en gerepareerd. Van hieruit ook vaart de Koninklijke Marine uit om te zorgen voor veiligheid op zee.

De redding van drenkelingen op zee en de binnenwateren gebeurt vanuit de haven van Den Helder. Om te precies te zijn, vanuit het nationale communicatie- en coördinatiecentrum van de Kustwacht. Deze organisatie let daarnaast onder meer op een verantwoord gebruik van de Noordzee en ziet toe op de naleving van wetgeving en verplichtingen. Ze heeft een nauwe samenwerking met verkeerscentrales in deze haven en die van Rotterdam, Amsterdam, Scheveningen en Vlissingen.

Een van de modernste visafslagen van Europa heeft hier domicilie. De vissers van Texel en Den Helder voeren voornamelijk platvis aan voor de veiling. Ze krijgen vaak gezelschap van collega’s uit binnen- en buitenland, ook om hun schepen te onderhouden en te (laten) repareren.

Booreilanden Offshoreondernemingen nemen sinds het midden van de jaren zestig van de vorige eeuw een vooraanstaande plaats in in de haven. De olie- en gasplatformen en booreilanden op de Noordzee

66

willen worden bevoorraad. Schepen worden verder ingezet voor duiken, inspectie, reparatie en onderhoud en voor onderzoek naar de zeebodem en duurzame energiewinning op zee zoals windturbines. Onder andere TNO en het koninklijk Nederlands instituut voor onderzoek der zee (Nioz) zijn er bij betrokken, in de pijplijn zit een kenniscentrum over wind op zee.

Recreanten met hun zeil- en motorjachten en cruisemaatschappijen weten in toenemende mate de haven van Den Helder te vinden. Al sinds het begin van de 20e eeuw varen de veerboten van de Teso tussen Den Helder en Texel.

Zoveel partijen, zoveel belangen, zoveel activiteiten: dat vraagt om samenwerking, sturing, coördinatie. Daar komt de NV Port of Den Helder in beeld. Dit bedrijf is verantwoordelijk voor de economische ontwikkeling, investeringen, het beheer, onderhoud en de exploitatie van de haven, uitgezonderd het defensiecomplex.

Met de marine is er overleg om alle havenkades zo doelmatig mogelijk te benutten. Hierdoor is de capaciteit van de haven aanzienlijk groter geworden.

Nieuwediepers Inwoners van Den Helder worden ook wel Nieuwediepers genoemd. Dat raakt aan de geschiedenis van de stad en de haven. De geul Het Nieuwe Diep wordt eind achttiende eeuw uitgediept, zodat de haven zeeschepen kan ontvangen. De Franse overheersers geven de aanzet tot de uitvoering en als zij in 1814 weg zijn, neemt koning Willem I het stokje over. Naar hem wordt acht jaar later de rijkswerf genoemd, Willemsoord.

De marine is inmiddels naar de nieuwe haven verhuisd. Op de voormalige marinewerf zijn museumhaven Willemsoord, nationaal reddingmuseum Dorus Rijkers en het Marinemuseum met onderzeeboot Tonijn te bezoeken.

67

E

en snelle pitstop is bij de Formule 1 cruciaal. Ook logistiek dienstverlener Peterson in Den Helder staat elke dag klaar om schepen en vrachtwagens op een veilige en efficiënte wijze zo snel mogelijk weer op pad te laten gaan.

Het internationale bedrijf, met vestigingen in onder meer Aberdeen, Great Yarmouth, Lerwick, Malta en Trinidad en Tobago, heeft veel ervaring in de energie­sector. Peterson is bijvoorbeeld de spin in het web van de Southern North Sea Pool. Dat is een samenwerkings­ verband van negen oliemaatschappijen die in het zuidelijke deel van de Noordzee boren naar olie en gas.

Om kosten te besparen en doelmatiger te werken hebben de maatschappijen er in 2002 voor gekozen alle transport van levensmiddelen, onderdelen en gereedschappen naar 140 booreilanden en productie­platforms uit te besteden aan specialist Peterson. Peterson verzorgt eveneens de logistiek voor de passagiers die offshore werken en per helikopter of schip naar hun werkplek reizen.

Petersons Formule 1-pitstop voor bevoorradingschepen

Voorheen voeren halfvolle en dus dure bevoorradingsschepen van de maatschappijen heen en weer. Nu gebeurt dat met voor korte of langere termijn gecharterde schepen, die maximaal geladen zijn met materialen en vloeistoffen voor meerdere maatschappijen.

Regionaal directeur Jan Schipper: “Onze klanten komen uit de gehele energie-industrie. De olie- en gassector, maar ook renewables en offshore wind. Peterson neemt, naast de logistiek in de operationele fase, ook de ontmanteling van platformen voor zijn rekening.”

Dankzij vergaande digitalisering en de enorme expertise bij Peterson heeft Den Helder daarmee een ‘state of the art operatie’. Op de Peterson supply base kunnen schepen zeer efficiënt worden gelost, schoongemaakt en geladen, zodat ze weer de zee op kunnen. “Dit ‘Peterson-model’ passen we wereldwijd op al onze locaties toe, zodat we onze klanten optimaal kunnen bedienen.”

68

69

Zeilers uit hele wereld kennen oudste stad West-Friesland

Z

eilers uit de hele wereld kennen Medemblik.

De oudste stad van West-Friesland beschikt bijvoorbeeld over het gerenommeerde Regatta Center en jaarlijks staan er grote en internationale zeilevenementen op de agenda.

Medemblik en watersport zijn synoniemen. Goed geoutilleerde, moderne jachthavens, met zeilwedstrijdcentrum Regatta Center Medemblik als meest prestigieuze, zijn de ideale start en finish voor sportieve gevechten op het IJsselmeer. De historische stad is thuishaven voor nationale, Europese en wereldkampioenschappen in diverse zeilklassen zoals H-boot, Flying Dutchman en Draken. Met als slagroom op de taart de Delta Lloyd Regatta.

De regatta is een traditie die niet meer weg te denken is uit Medemblik. Krachtmetingen op water, die jaarlijks in mei niet alleen zeer veel zeilers trekken, maar ook liefhebbers van een feestje.

In de stad wordt er alles aan gedaan om de gasten te behagen.

Klipperrace Bij ‘buurman’ Enkhuizen zit u eveneens goed, als u van de watersport bent. Neem de Enkhuizer Klipperrace. Al tientallen jaren varen klippers en soortgelijke schepen in een weekeinde in het najaar om het hardst. Dat doen ze bijvoorbeeld tijdens het onderdeel ‘Drie Steden Race’, waarbij ze twee van de drie boeien bij Medemblik, Stavoren en Urk moeten ronden.

Automobilisten en schippers zitten elkaar op diverse punten in Noord-Holland flink dwars. Brug open cq dicht: met de toename van het verkeer zowel op de weg als op het water worden de wachttijden steeds langer en de irritatie groter. Bij Enkhuizen hebben ze daar een unieke oplossing voor gevonden.

Een naviduct. Dat is een aquaduct, maar dan met een sluis er in.

70

71

Nederlands zeiltalent krijgt kans

D

e Nederlandse zeilsport ligt weer op koers. Talent krijgt eindelijk de mogelijkheid door te stromen naar de professionele circuits.

Het geheim van de smid: kielboten.

Wedstrijdzeilers in Nederland kiezen rond hun zestiende voor de olympische klasse en proberen zich voor de Olympische Spelen te kwalificeren in een een- of tweemansboot. Of ze haken af, omdat ze bijvoorbeeld geen eigen boot kunnen betalen en stappen over naar een andere, goedkopere sport. Een carrière in het profcircuit zit er ook voor de ‘olympiërs’ niet in, want zeilen op het allerhoogste niveau vraagt om ervaring in teamverband. Kijk maar naar de Volvo Ocean Race of de America’s Cup. Het gevolg: een heel smalle bovenlaag en weinig doorstroming van jongeren. Elders gaan ze beter met de toppers van de toekomst om.

Talenten krijgen een opleiding in vierpersoonskielboten en nemen deel aan competities. Duitsland bedacht een Bundesliga. Inmiddels hebben zeventien landen zo’n eredivisie voor zeilboten die door hun kiel niet kunnen omslaan. De beste ploegen komen uit in de Champions League.

Nederland heeft de boodschap echter begrepen. Sinds 2016 kennen we ook hier een eredivisie, met een vloot van vijftien kielboten.

Zeven van die sportboten, ook wel J/70’s genoemd naar de fabrikant en de afmeting (zeven meter), liggen in jachthaven Waterland in Monnickendam. Daar is tevens de Keelboat Academy gevestigd, waar iedereen beter kan leren zeilen. Veel Duitse teams komen vanwege de plek hier trainen.

Het voornaamste trainingsprogramma is gericht op jongeren van vijftien tot 23 jaar. Dit gaat vermoedelijk in 2017 van start. Het is afgeleid van de jongerenopleiding in Nieuw-Zeeland, een land dat veel zeilers aflevert voor de profcircuits. Het is het ultieme doel van de initiatiefnemers dat ook met Nederlands zeiltalent te bereiken.

72

73

Agri

De toekomst is aan Alton

D

e toekomst is aan Alton, nu alle partijen de schouders zetten onder de ingrijpende vernieuwing van het glastuinbouwgebied in Heerhugowaard. De ambities zijn groot: zo zijn in 2030 fossiele brandstoffen voor de teelt van gewassen uit den boze.

Noord-Holland boven het Noordzeekanaal kent drie glastuinbouwgebieden: het Grootslag, Agriport A7 en, de kleinste en oudste, Alton. Wil dit, vanaf de jaren zestig ontwikkelde gebied ook de komende halve eeuw blijven meedoen ‘om de prijzen’, is herstructurering hard nodig. Dat beseffen de betrokken partijen, met voorop de telers, de gemeente en de provincie, maar al te goed.

Niet in de laatste plaats omdat het Altongebied een voorbeeldproject is in het kader van het programma duurzame modernisering teeltareaal. Het ministerie van economische zaken, landbouw & innovatie biedt daarvoor hulp aan, bijvoorbeeld met de inzet van onderzoekers van de universiteit van Wageningen en specialisten van de dienst landelijk gebied. Slaagt de vernieuwing, worden andere glastuinbouw­ gebieden in Nederland op gelijke wijze aangepakt.

Er is de 27 ondernemers, verenigd in de Oval (ondernemersvereniging Alton), dan ook alles aan gelegen om de herstructurering tot een succes te maken. Hoog op de agenda staat energiebesparing. Alton is goed voor 30 procent van het totale energieverbruik van Heerhugowaard en onderschrijft het streven van die gemeente om in 2030 emissieneutraal te zijn. Plannen voor bijvoorbeeld een warmtenet vanuit de huisvuilcentrale in Alkmaar zijn in een vergevorderd stadium.

Het gebied, ongeveer 220 hectare groot, is in de loop der jaren al sterk veranderd. Van sierteelt- en snijbloemenbedrijven, gericht op productie is Alton steeds meer een collectief van hoogwaardige nicheen kweektelers geworden. Het nieuwe elan trekt ook nieuwkomers aan, zoals Gootjes-Allplant aan de Noordscharwouderpolderweg. En het internationaal opererende Amigo Plant heeft besloten zijn diverse activiteiten in Heerhugowaard te concentreren in Alton met de aankoop van tien hectaren.

74

75

Bloembollen geven kleur aan de kop van Noord-Holland

D

e traditionele Bollenstreek mag dan rond Lisse liggen, de meeste bloembollen worden al jaren in de kop van Noord-Holland geteeld. Globaal de helft daarvan gaat naar het buitenland, de rest wordt in eigen land verkocht.

De Noordkop is de grootste bollenregio van Nederland. Daar is ruim 12.000 hectare land in gebruik voor de bollenteelt. Het totale oppervlakte aan bloembollenvelden is de afgelopen 35 jaar met bijna driekwart toegenomen. Vooral in Drenthe, Flevoland en Overijssel zijn er sinds 1980 veel velden bijgekomen.

In de bollenstreek verdween in diezelfde periode ongeveer 240 hectare, omgerekend tien procent van het totale bollenareaal.

Lisse versus Limmen Bij bloembollen denk je automatisch aan Lisse. De Keukenhof daar trekt jaarlijks in drie maanden tijd rond een miljoen bezoekers uit de hele wereld. Die kunnen op het bloemrijke park de bolgewassen van bedrijven uit de regio bewonderen. Wie wilt kennismaken met meer dan 4000 voorjaarsbolgewassen, kan terecht bij de Hortus Bulborum in Limmen. De unieke collectie bestaat hoofdzakelijk uit tulpen, narcissen, hyacinten en krokussen.

Tulp blijft populair De tulp is nog steeds de meest geteelde bol: op bijna de helft van alle bloembollenvelden staan tulpen.

Daarnaast worden in Nederland voornamelijk narcissen en lelies geteeld. De oudste tulpensoorten stammen uit de zestiende eeuw, de vroegste bekende narcis dateert overigens van honderden jaren eerder. De grootste afnemer van de Nederlandse bollen blijft Duitsland. Onze oosterburen kopen jaarlijks voor ruim 120 miljoen euro aan bollen in Nederland. De Verenigde Staten volgen met ongeveer 110 miljoen euro. De export neemt gestaag toe. De waarde van de uitvoer van bloembollen steeg tussen 2010 en 2015 jaarlijks met ruim ĂŠĂŠn procent tot ongeveer 900 miljoen euro. Vooral naar landen buiten de Europese Unie werden steeds meer Hollandse bollen getransporteerd.

76

77

78

79

Het modernste glastuinbouwgebied ter wereld

H

et modernste glastuinbouwgebied ter wereld ligt in Noord-Holland Noord: Agriport A7.

Schaalgrootte en toekomstperspectieven maken dat de telers hun maatschappelijke verplichtingen ten volle kunnen nakomen. De regio profiteert mee van hun inspanningen.

Tomatenkweker Royal Pride is toonaangevend voor de kracht van Agriport, simpel te definiëren als ‘doen wat goed is voor het gehele gebied’. Bij de invulling van het bedrijfsareaal langs rijksweg 7, begin deze eeuw, kan directielid Frank van Kleef alle betrokken partijen ervan overtuigen dat schaalvergroting de basis is voor een gezonde glastuinbouw in de eerstkomende 20 jaar.

In het geval van Royal Pride is dat de aankoop van 120 hectare. Daar zijn anno 2016 51 hectare van ‘onder glas’. Voordat de maximale bebouwing van 100 hectare is bereikt, is nog een decennium verstreken.

Negen andere bedrijven in de sector hebben dezelfde keuze voor ruimte gemaakt en daarmee, aldus Van Kleef, voor een gezonde toekomst.

80

De glastuinbouwers werken op tal van niveaus en in wisselende samenstelling samen. Van telersvereniging Harvest House, die hun producten wereldwijd exporteert en de marketing doet, via handelshuizen voor de verkoop aan de detailhandel tot een eigen verpakkingsbedrijf. De doelmatigheid is door deze samenwerkingsverbanden enorm toegenomen.

Alle ‘buren’ zijn eigenaar van de energiecombinatie Wieringermeer. Net als Schiphol hebben ze dus hun eigen energienetwerk. Het rendement van de warmtekrachtkoppelingen en uit de winning van energie uit aardwarmte is hoog. Onderling heeft uitwisseling van warmte en elektriciteit plaats.

Niet alleen de telers profiteren. “Ik heb twee uitgangspunten voor een goede bedrijfsvoering.

Zorg dat je omgeving meeprofiteert en zorg dat ze geen last van je hebben”, aldus Van Kleef. Niemand geloofde hem, maar hij deed ‘t. Tussen zonsondergang en zonsopgang wordt 99 procent van het licht uit de tomatenkassen afgeschermd. “Verder gebruiken we steeds minder energie, meststoffen en water. We zijn bovendien nagenoeg emissieloos.”

81

Veredelen is vooruitzien

J

e staat er niet bij stil maar de tomaat of broccoli die je vandaag eet, is niet dezelfde die 5 jaar geleden op je bord lag. Voortdurende verbetering is nodig om te voorkomen dat oogsten verloren gaan aan ziekteverwekkers.

En om aan de wereldwijd stijgende vraag naar voedsel te voldoen, moet de opbrengst van gewassen flink omhoog.

Plantenveredeling is de - nimmer eindigende zoektocht naar de ideale mix van eigenschappen.

Het is een modern ambacht, een vak voor mensen met focus en geduld, want minstens tien jaar verstrijkt tussen de eerste kruising en het moment dat een nieuw groenteras in de winkel ligt.

Maar wie denkt dat de veredelaar nog traditioneel door een eindeloze zee van plantjes loopt om nakomelingen te selecteren op hun uiterlijk, vergist zich. De veredelaar van de eenentwintigste eeuw wordt bijgestaan door onderzoekers in het lab en data-analisten achter de computer. Het is een sterk geautomatiseerde, high tech bedrijfstak geworden, waarin genetische vingerafdrukken worden gemaakt van grote populaties om snel en efficiënt te kunnen selecteren op gewenste DNA-kenmerken.

Nederland speelt wereldwijd een sleutelrol in groentezaad. Noordelijk Noord-Holland, van Warmenhuizen tot Enkhuizen, is het epicentrum van veredeling, zaadtechnologie en internationale zaadhandel. Hier hebben tientallen bedrijven zich verenigd in ‘Seed Valley’. Die naam is niet toevallig gekozen: hier wordt ‘groene software’ ontwikkeld,

82

de genetische programmatuur die bepaalt hoe goed je tomaat smaakt, welke kleur of grootte een bloem heeft en of een gewas resistent is tegen ziektes.

In het Noord-Hollandse klimaat van gezonde concurrentie groeiden kleine familiebedrijven binnen twee tot drie generaties uit van eenvoudige telers en zaadhandelaren tot internationale miljoenenbedrijven met vestigingen op alle continenten. De grootste zijn Enza Zaden, Bejo en East-West Seeds. Kleiner, maar elk met een sterke positie in de markt zijn Pop Vriend Seeds, De Groot en Slot, Dekker Chrysanten en Bakker Brothers.

Grote multinationals zoals Syngenta, Hazera en Monsanto danken hun sterke positie op de zaadmarkt onder meer aan de overnames van Nederlandse familiebedrijven in de jaren ’80 en ’90.

Rondom de veredelingsbedrijven in Seed Valley is een heel ecosysteem ontstaan van gespecialiseerde dienstverleners: zaadtechnologiebedrijven, systeemontwikkelaars en machinebouwers.

De sector investeert veel in onderzoek en ontwikkeling: gemiddeld ruim 16 procent van de omzet.

Ruim 40 procent van de medewerkers heeft een hbo- of universitair diploma, en de werkgelegenheid groeit sterk.

De kunst van een veredelingsbedrijf is kunnen voorspellen hoe en waar zich op de lange termijn de behoefte van de markt ontwikkelt. Eén ding is met zekerheid te zeggen: de vraag naar zaden van goede kwaliteit zal – met de uitdijende wereld­ bevolking – sterk toenemen.

83

H

et antwoord op de internationaal sterk groeiende vraag naar gezonde voeding komt uit Warmenhuizen. Daar is Bejo gevestigd: veredelaar, producent en verkoper van kwaliteitszaden. En heus niet alleen van ui, kool en wortel.

Nu zijn dat wel de vollegrondsgroentezaden waarmee bakkerszoon Cor Beemsterboer en kruidenier Jacob Jong in 1899 de basis legden voor het familiebedrijf, dat de eerste twee letters van beider achternaam draagt. Wortelen, uien en kolen zijn ook nog steeds de hoofdgewassen van Bejo.

Nooit hebben de twee grondleggers kunnen bevroeden dat Bejo Zaden zou uitgroeien tot een van de wereldspelers in de zaadbranche, met op de menulijst meer dan 50 gewassen en 1200 variëteiten. Naast vollegrondgroentezaden produceert Bejo zaden voor vruchtgewassen zoals courgette en paprika, en sinds 2015 sla.

Gezonde voeding met dank aan Bejo

Bejo is onbetwist leider in de biologische teelt, met liefst 150 rassen.

Want eind 20e eeuw, voordat biologisch in was, zijn ze in Warmenhuizen al begonnen met de veredeling van gewassen voor de biologische teelt.

Deze vooruitziende blik betaalt zich nu dubbel uit. In de verkoop en omdat de opgedane kennis wordt vertaald naar de zogenoemde geïntegreerde teelt (de gewone).

Bejo heeft 30 dochterondernemingen in West- en Oost-Europa, Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, Australië, Azië en Afrika.

In 70 landen op de diverse continenten zijn partnerbedrijven gevestigd. “Langdurige relaties”, aldus CEO John-Pieter Schipper.

“Dankzij hen zitten we heel dicht op de markt en krijgen we zeer veel informatie die nodig is om de motor van ons bedrijf te laten draaien.

Dat is ontwikkeling; we focussen constant op vernieuwing.”

De aarde vraagt, nee schreeuwt, ook om innovatie. Er zijn steeds meer monden te voeden. “Door de verstedelijking en de verbouw van gewassen voor biobrandstoffen is er steeds minder landbouwgrond beschikbaar. We maken ons terecht zorgen over chemische mest­ stoffen. De belangstelling voor gezonde voeding neemt toe.

Alles bij elkaar voldoende uitdagingen voor Bejo, die we graag aangaan.”

84

85

E

nza Zaden is een internationaal groenteveredelingsbedrijf met het hoofd­ kantoor in Enkhuizen. Vanuit 43 vestigingen, met 1.700 medewerkers in 24 landen, ontwikkelt dit innovatieve bedrijf over de hele wereld nieuwe groente­ rassen. In 31 groentegewassen; van paprika, tomaat, komkommer en sla tot bittergourd en bird’s eyes chillies. De zaden hiervan worden wereldwijd geproduceerd en verkocht. Een illustratief voorbeeld: jaarlijks worden uit het slazaad van Enza Zaden zo’n 20 miljard kroppen sla geteeld.

Onafhankelijk familiebedrijf Binnen de top van de groenteveredelingssector is Enza Zaden nog een van de weinige onafhankelijke familiebedrijven. “Onze kracht is dat we niet alleen een familiebedrijf zijn, maar ook als bedrijf een familie”, zegt Jaap Mazereeuw, algemeen directeur en derdegeneratie-aan-het-roer. “Onze medewerkers zijn het hart van de organisatie. We investeren in onze mensen en geven ze ruime gelegenheid zich te ontwikkelen.” Jaarlijks heeft het bedrijf meer dan 100 vacatures, wereldwijd.

Innovatieve ontwikkelaar van gezonde groenten

Forse investeringen in innovatie Enza Zaden investeert 30% van de omzet in onderzoek en ontwikkeling. Om mensen, waar ook ter wereld, toegang te bieden tot gezonde, betrouwbare en smakelijke groenten. Jaap Mazereeuw: “We zetten bij de ontwikkeling van nieuwe groenterassen sterk in op authentieke smaken en hoge voedingswaarde. En op productiviteit en resistentie tegen ziekten en plagen.” Met het in biologische zaden gespecialiseerde dochterbedrijf Vitalis speelt Enza Zaden in op de groeiende vraag naar biologische groenten.

Een echte multilocal De groenteveredelaar heeft een zogenaamde multilocal-aanpak. “We bouwen lokale organisaties op en ‘empoweren’ lokale medewerkers. Zij kennen ons vak en als geen ander de lokale markt en de klimatologische omstandigheden. Vangen signalen uit de markt direct op en vertalen die naar de juiste producten. Werken nauw samen in internationale teams en zorgen voor een goede afstemming met onze ketenpartners.

Onze rassen zijn daardoor afgestemd op de wereldwijde wensen en behoeften. Zo zijn we in staat nieuwe groenterassen of –concepten succesvol in de markt te zetten”, aldus Mazereeuw.

86

87

Agriport A7 is ruimte

R

uimte is de belangrijkste reden voor bedrijven om zich te vestigen op en van elders te verkassen naar Agriport A7.

De kavels zijn rechthoekig en groot en de grond­ prijzen scherp, volgens de Agriport-organisatie.

De goede bereikbaarheid door de ligging pal aan rijksweg 7 maken het bedrijven- en glastuinbouw­ terrein ook aantrekkelijk. Amsterdam, de haven van Rotterdam en Duitsland (via de Afsluitdijk die grondig wordt vernieuwd) zijn dichtbij.

Agriport beschikt over een uitstekende infrastructuur, met brede wegen en duidelijke signalering en een eigen energienetwerk. Voor snel dataverkeer is een glasvezelnet aangelegd. Sterk punt is dat de ondernemers samen de koers bepalen. Zoals een van hen zegt: ‘Alleen ga je harder, samen kom je verder’.

88

89

Microsoft strijkt neer bij Middenmeer

M

icrosoft, de grootste softwareonderneming ter wereld, is neergestreken in Noord-Holland Noord.

Bij Middenmeer verrijst een datacenter voor zogenoemde clouddiensten.

Klanten die hun data willen opslaan in de cloud van Microsoft, een van de grootste computernetwerken die er bestaan, maken daarvoor gebruik van datacenters.

De servers in de meer dan 100 reeds draaiende datacenters in alle uithoeken van de wereld zorgen er bijvoorbeeld voor dat de onlinediensten van Microsoft draaien, zoals Xbox Live, Skype en OneDrive.

Een nieuw datacenter wordt nu gebouwd op 40 hectaren bij Agriport A7. De eerste van vier fases is af, volgens de schaarse informatie die over het twee miljard euro kostende complex voorhanden is. Microsoft geeft, uit concurrentieoverwegingen, weinig tot niets prijs. Naar verluidt is het data-opslagcentrum in 2019 helemaal af en levert dan circa 200 banen op.

Microsoft Corporation is een Amerikaans bedrijf, dat in 1975 werd opgericht door Bill Gates en Paul Allen.

Het heeft meer dan 100.000 mensen in dienst in meer dan 60 landen. De Nederlandse vestiging met 500 man op de loonlijst zit op Schiphol.

90

91

Groen gas dankzij drie ‘schone dames’

D

rie ‘schone dames’ leveren, naar verwachting vanaf 2018, groen gas aan huishoudens in Alkmaar. Milena, Olga en Esme zijn de drie fases van de geplande biomassavergassingsinstallatie op bedrijventerrein Boekelermeer.

Er komt snel een einde aan de voorraad aardgas. In Nederland gebruiken we jaarlijks ruim 40 miljard kubieke meter, in Europa maar liefst 500 miljard kuub. Daarnaast worden de vraag naar schone(re) energie en de noodzaak te zoeken naar duurzame alternatieven als zonne-, wind- en bio-energie steeds groter.

Bij ECN in Petten besloten ze te onderzoeken of ze door vergassing natuur­ lijke restproducten, zoals hout-, snoei- en landbouwafval efficiënt konden omzetten in groen gas. De laboratoriumtests waren positief.

Met een consortium van bedrijven en overheden begon ECN daarop het project Ambigo. Dat nadert zijn realisering. Zo goed als zeker verrijst in 2017 de eerste biomassavergassingsinstallatie van Nederland in Alkmaar, in de Boekelermeer. Daar zal sloophout veranderen in gas waaraan geen luchtje zit, lees: dat netto geen CO2 uitstoot.

Mark Overwijk, senior manager bio-energie bij ECN en nauw betrokken bij Ambigo, vertelt hoe de installatie werkt. “Het is een drietrapsraket. In Milena heeft de vergassing plaats, in Olga wordt het gas gereinigd van stof en teer en in Esme wordt dit schone gas omgezet in groen gas.”

De Alkmaarse primeur is een demonstratiemodel met een beperkt vermogen van vier megawatt die vanaf 2018 gas kan leveren aan 1400 gezinnen.

In 2020 moet Ambigo, zoals de installatie wordt genoemd, haar bestaansrecht hebben bewezen.

Zo ja, worden In de decennia daarna in Nederland tientallen grote zussen gebouwd. De export moet het grote geld in het laatje brengen. Ambigo blijft dienst doen, ook als aanjager van nieuwe bedrijven die andere toepassingen zoals groene vloeibare brandstof (vergelijk benzine) en chemicaliën bedenken en daarmee minstens 150 arbeidsplaatsen in de regio scheppen.

92

93

De kracht van RPAnhn

I

n RPAnhn werken zeventien gemeenten, het UWV, diverse werkgevers- en werknemersorganisaties en verschillende onderwijsinstellingen samen aan knelpunten op de regionale arbeidsmarkt. Het doel is een duurzame versterking van de regio.

Onze ambitie is dat iedereen die kan en wil werken, daadwerkelijk een baan vindt

Directeur Sharon Smit, geboren en getogen onder de rook van Alkmaar, stuurt de organisatie aan.

Haar leidraad is het convenant Samen Sterk voor Werk. Dat gaat over de regionale arbeidsmarkt­ontwikkelingen in de periode 2015 – 2018. Door een eenduidige aanpak en dankzij subsidies uit Den Haag en Brussel, moeten de intenties komende jaren daadwerkelijk gerealiseerd worden.

Regionale arbeidsvraagstukken Smit: “Het convenant gaat in op regionale arbeidsvraagstukken als gevolg van de vergrijzing, economische ontwikkelingen, het sociaal akkoord, andere onderwijsvormen en nieuwe wettelijke bepalingen. Wij spannen ons in om de consequenties hiervan voor de regionale arbeidsmarkt het hoofd te bieden. Onze aanpak is proactief: niet wachten tot mensen in aanmerking komen voor een uitkering, maar op voorhand inspelen op trends. In de loop der jaren is een hechte en dynamische samenwerking ontstaan tussen alle regionale partijen in de keten van opleiding en werk. Dat voorkomt dat zaken versnipperen en kennis verloren gaat.”

Aantrekkelijke regio “Noord-Holland Noord kent een relatief lage werkloosheid en een gezond arbeidsethos. Er is een groot aantal ondernemingen actief in de foodsector, de regio telt veel MKB-bedrijven en diverse gerenommeerde bouwonder­ nemingen. De laatste jaren is er een opvallende toename van technische innovatie. Die expertise willen we komende jaren inzetten in verschillende branches. Dat leidt tot een andere vorm van samenwerken. Daarnaast beweegt ook onze regio steeds meer in de richting van een flexibele arbeidsmarkt. Daarin staan persoonlijke motivatie van de werknemer en diens talenten centraal, veel meer dan nu nog het geval is. Onze ambitie is dat iedereen die kan en wil werken, daadwerkelijk een baan vindt. Dat is mede afhankelijk van de economische ontwikkelingen, maar ook van de inzet van alle partijen die zich bezighouden met de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Aan hen zal het niet liggen.”

94

95

Food

Wat je dichtbij haalt, is lekker

K

nolselderij, zoete puntpaprika, asperges.

Zo maar enkele voorbeelden van wat NoordHolland Noord aan gezond en vers te bieden heeft.

Tijd voor de introductie van een nieuw gezegde: wat je dichtbij haalt, is lekker.

Met vis uit Den Oever, of lamsvlees van Texel en aardappelen uit dit deel van de provincie is een prachtige streekmaaltijd te bereiden.

Horecaondernemingen, supermarkconcerns en zorginstellingen met een eigen keuken in de regio weten al langer dat ze niet ver hoeven om de beste kwaliteit groenten in huis te krijgen. Telers en kwekers zijn in hun directe omgeving te vinden.

En wat is er verser dan een streekproduct?

Neem de biologische knolselderij van Boer Ted uit Zuidschermer. Ted en Nicoline Vaalburg zijn de eigenaren van het akkerbouwbedrijf, waar ze op 100 hectaren knolselderij verbouwen. Het echtpaar houdt jaarlijks in januari het snertevent. Een streekmarkt, waar onder meer wordt gedemonstreerd hoe van knolselderij spaghetti en bami te maken.

SweetPoint is de eerste en grootste producent van zoete puntpaprika’s, die worden geteeld in een kassenbedrijf van tien hectaren in Middenmeer.

Puntpaprika’s bevatten per 100 gram vier keer zoveel vitamine C als een ons sinaasappel. En zijn minstens zo lekker, als we afgaan op de reacties van veel schoolkinderen die het bedrijf bezoeken.

De helft van de jongens en meiden die een paprika meekrijgen, eten hem ter plekke op.

Broersen Asperges van de broers Kay en Sem Broersen teelt sinds 2013 groene asperges op volle grond. Ze bezitten twee hectaren land in Warmenhuizen. In het voorjaar zijn de asperges voor iedereen te koop in hun boerderijwinkel De Kneppeltuin, waar ook de verse aardbeien van hun ouders worden verkocht. Ze werken samen met een aantal mooie restaurants uit de omgeving, die andersom ook regelmatig in de druivenkas bij Broersen hun culinaire kunsten komen laten proeven.

96

97

98

99

Amsterdam: cacaohoofdstad van de wereld

V

oor iedereen die geen chocola kan maken van de vraag via welke (vaar)weg chocolade geproduceerd wordt; lees vooral verder… Het antwoord is namelijk onze hoogst eigen hoofdstad.

De haven van Amsterdam is de grootste cacaohaven van de wereld. De chocola die overal op de planeet in de schappen ligt, heeft in veel gevallen Amster­ dam als basis gehad. Zeshonderdduizend ton cacaobonen – een zesde van de wereldproductie van cacao – ging afgelopen jaar langs Amsterdam. Cacao is hiermee één van de weinige handelswaren waarbij de Amsterdamse haven grotere volumes verscheept dan de concurrerende haven van Rotterdam.

Boter, zetpillen en lippenstift Cacao kan maar liefst vijftien jaar bewaard worden.

Al met al is er in de pakhuizen in Amsterdam een opslag van meer dan 500.000 vierkante meter voorraad aan dit zwarte goud. Vanuit Amsterdam worden de cacaobonen tot halffabricaten – als poeder, olie en boter – omgevormd en gaan ze veelal richting de chocolade-industrie. Maar het zijn niet alleen repen, munten en hagelslag die van cacao gemaakt worden. Cacao wordt ook gebruikt voor cosmetica en voor farmaceutische producten. Cacao smelt bij lichaamstemperatuur, waardoor het een handig goedje is als smeermiddel in zetpillen, lippenstift en bodycrème. Het leeuwendeel van de cacao die in Amsterdam aankomt, gaat dan ook met toegevoegde waarde ons land weer uit om uiteindelijk in andere delen van Europa of in de Verenigde Staten haar uiteindelijke bestemming te vinden in een wikkel, potje of andere verpakking.

Socholademakery De oorsprong van de cacao- en chocoladefabrieken in Amsterdamse en omsteken ligt in de aanvoer van cacaobonen in de Amsterdamse haven. De allereer-

100

ste lading met cacaobonen kwam in 1628 binnen als onderdeel van de zilvervloot die Piet Hein had veroverd. Daarna duikt in 1706 voor het eerst een krantenadvertentie op waarin een Amsterdamse chocolademaker zijn socholademakery promoot.

Uiteindelijk werd hij door Caspar Flick vanaf 1745 vergezeld in deze nieuwe branche. Deze uitvinder van het flikje startte zijn eigen chocoladefabriekje aan de Nes in Amsterdam.

Verkade, Droste en Van Houten Nu gaat veel cacao wel uiteindelijk als halffabricaat op doorreis; veel chocoladeliefhebbers weten dat tussen Amsterdam en de Zaan nog steeds veel van hun snoepgoed ontstaat. En dat is ook gelijk de reden dat de Amsterdamse haven haar machtspositie verder heeft kunnen opbouwen. De repen van Verkade, de chocoladepastilles van Droste en de chocoladepoeders van Van Houten en chocomousse van De Zaan. Ze vinden allen hun oorsprong in de Zaanstreek. De fabrieken waar ze uit voort komen, produceren al sinds vroeg in de vorige eeuw de zoete cacaorook die over dit gebied door de polders waait.

Daarnaast hebben ze ook gemeen dat deze regionale bedrijven allen een grote naam hebben in de cacaowereld. Het gevolg is dat grote buitenlandse internationals deze puur Hollandse lekkernij­ producenten hebben opgeslokt. Droste is inmiddels onderdeel van het Spaanse Hosta Dulcinea, Verkade heeft nu een Engelse eigenaar in de vorm van United Biscuits en De Zaan is inmiddels in handen van het Amerikaanse ADM. Alle Nederlandse authentieke merknamen zijn nog steeds in gebruik na de overname en staan symbool voor de lokale cacao­ geschiedenis. Naast de grote cacaoverwerkers zitten er nog steeds verschillende handelshuizen in Amsterdam die voortdurend bezig zijn met de in- en verkoop van cacao.

101

H

et best bewaarde geheim van de Zaanstreek is Royal Duyvis Wiener. De man of vrouw in de straat heeft waarschijnlijk nooit van deze oer-Zaanse onderneming gehoord. Maar intussen is het wel ’s werelds grootste producent van machines voor cacao- en chocoladefabrikanten. Zij sturen hun beste mensen naar het Technology Center, in de hoofdvestiging van Duyvis Wiener in Koog aan de Zaan, om nieuwe ideeën op te doen.

Pieter Duyvis, een telg uit de beroemde familie, richt in 1885 Machinefabriek P.M. Duyvis op. Deze fabriek is naast producent aanvankelijk vooral een herstelwerkplaats voor machines die worden gebruikt in de voedings- en cacao-industrie in de Zaanstreek.

In de loop van de tijd wordt onderhoud een steeds belangrijkere pijler onder het, inmiddels tot Duyvis Wiener omgedoopte bedrijf, dat bij zijn 125-jarig bestaan het predicaat koninklijk krijgt. “Door goed op te letten leren Duyvis cs hoe de machines te verbeteren zijn”, zegt Mirjam van Dijk, die sinds 2004 aan het hoofd staat van de onderneming.

Fundament “Daarmee is het fundament gelegd voor onze positie als wereldmarktleider op het gebied van productie van cacaoverwerkende en chocoladeproducerende machines. Elke chocoladereep, die waar ook ter wereld wordt gegeten, is gemaakt met een machine die wij hebben gemaakt.”

Dat is volgens CEO Van Dijk te danken aan een combinatie van heel veel factoren die alle zijn terug te voeren op de collega’s. “Bij ons werken mensen die het product leuk vinden. Die gelukkig zijn als ze machines kunnen uitvinden die nòg beter zijn dan de vorige die ze ontwierpen. Die specialist zijn op het gebied van onderhoud.”

“Wij denken in verbeteringen en luisteren heel goed naar wat de klant wil, zo simpel is het eigenlijk.”

De aanpak is internationaal zo goed aangeslagen, dat Royal Duyvis Wiener complete fabrieken bouwt.

Of dat nu is in Ivoorkust, Ghana of Indonesië – landen die voorheen slechts cacaobonen exporteerden, maar nu ook zelf verwerken - of ‘thuis’. Want nog steeds is er een levendige cacao-industrie in de Zaanstreek. Bovendien hebben de Zaankanters vestigingen in Duitsland en Brazilië.

102

De fabrikanten hoeven slechts een gebouw neer te zetten en het Royal Duyvis Wiener-team vult die met de modernste technologie. Aan de machines zijn computers gekoppeld voor bijvoorbeeld de besturing en permanente controle van de staat van onderhoud.

De geavanceerde apparatuur staat voor demon­ stratie en onderzoeken gereed in het Technology Center in Koog aan Zaan.

“Van over de hele wereld komen (potentiële) klanten hier naar toe om nieuwe recepturen te ontwikkelen, of te ontdekken of de nieuwe machines inderdaad energiezuiniger en goedkoper zijn. Als ze niet weten hoe ze een chocopasta moeten maken die aanslaat bij de consument, kunnen ze in dit centrum van innovatie aan de slag.”

‘Elke chocoladereep ter wereld wordt gemaakt met machines uit de Zaanstreek’

Groeibriljant Met trots vertelt Mirjam van Dijk over Log5, een van de grootste groeibriljanten van Duyvis Wiener.

“De noten- en zadenindustrie heeft een probleem.

Twee procent van de cashew-, wal- en andere noten zijn besmet met salmonella- en e-collibacteriën, waardoor consumenten ziek kunnen worden. Wij hebben de oplossing en die heet Log5. Dat is een doorontwikkeling van een cacaorooster, waarin de noten worden gepasteuriseerd tot de bacteriën zijn verdwenen.”

De geslaagde entree in de, aan de cacao- en chocolade aanpalende noten- en zadensector, garandeert een gezonde bedrijfsvoering op langere termijn. Want ook de vraag naar chocolade groeit nog steeds, en om daaraan te voldoen zijn de machines van Royal Duyvis Wiener nodig. “Maar geen toekomst zonder verleden”, besluit de CEO. “Daarom hebben we voor onze klanten op de eerste verdieping een museum ingericht, waarin we terugblikken op 130 jaar geschiedenis.”

103

104

105

Langedijk, kraamkamer van gezonde groenten

Z

o’n duizend jaar geleden bestond het huidige Langedijk uit een moerassig gebied vol meren en poelen. Het zeewater stroomde er regelmatig binnen. Daarom werd een lange dijk aangelegd tussen Vroonen (het huidige Sint Pancras) en Oudkarspel.

Aan die dijk vestigen zich bewoners die in eerste instantie vee houden. Na het uitbreken van de veepest stappen ze massaal over op de landbouw. Om het gebied te ontginnen, graven ze sloten. Met het opgegraven slib worden stukjes land opgehoogd. Op die manier ontstaan honderden kleine eilandjes. De grond is vruchtbaar en het omringende water zorgt voor stabiele temperaturen. Daardoor kan vaak twee maal per seizoen geoogst worden. De opbrengst wordt per boot (en later per trein) vervoerd naar de afnemers. Dit is de grondslag voor de huidige, grootschalige tuinbouw.

Groentetuin van Europa Ze zijn er nog steeds, kleine akkertjes waar verschillende soorten groenten worden geteeld. Maar dankzij de ruilverkaveling is er sinds de jaren zeventig vooral sprake van grootschalige teelt. De oogst bestaat uit uiteenlopende tuinbouwproducten waarvan kool traditioneel de hoofdmoot vormt. Van witte kool maken ze bij Kramer frisse zuurkool. De aardappelen gaan naar de chipsfabriek van Pepsico. Panklare groentepakketten, fruitsalades, rauwkost en soepgroenten rollen bij de Koninklijke Vezet van de band.

Diversiteit aan producten Langedijk telt meer grote spelers in de voedingssector, zoals een vooraanstaand kweker van kiemzaden, een banketbakker die dagelijks goed is voor duizenden koekjes, gerenommeerde producenten van bitterballen & kroketten, Aziatische snacks en vele andere etenswaren. In de omgeving is veel opslagcapaciteit en staan diverse koel- en vrieshuizen. Daar wordt de oogst opgeslagen voor die zijn weg naar de consument in heel Europa en ver daarbuiten vindt. Plaatselijke transporteurs zorgen lokaal, nationaal of internationaal voor het vervoer. De aanduiding ‘Pas op, gladde wegen’ in het seizoen is dan ook hét visitekaartje van Langedijk.

106

107

D

e grootste groente- en fruitverwerkende fabriek van Europa. De grootste werkgever boven het Noordzeekanaal. Koninklijke Vezet in Warmenhuizen slaat zijn vleugels uit. De nieuwste loot aan de dikke stam is Scandinavië. Ondernemer Frans J.N. Kramer legt het onderliggende D-principe uit: dromen, denken, durven, doen, daadkracht, discipline en doorzetten.

Vijf regionale zuurkoolfabrikanten onder wie Gert Kramer uit Langedijk richten in 1914 de Vereeniging van Nederlandsche Zuurkoolfabrikanten op, later de Verenigde Zuurkoolbedrijven, afgekort tot Vezet.

Zuurkool blijft tientallen jaren het enige artikel dat Vezet produceert en verpakt, in de loop van de tijd mondjesmaat aangevuld met andere, gesneden wintergroenten van Noord-Hollandse bodem.

Dat zet bij grote concurrentie geen zoden aan de dijk, weten ze bij G. Kramer & Zonen Beheer BV. Dit is de holding waarvan Koninklijke Vezet deel uitmaakt.

“Wil je je onderscheiden, dan moet je specialiseren en vernieuwen”, aldus Frans Kramer, vierde generatie van het familiebedrijf en bestuursvoorzitter (CEO). Het omslagpunt is in 1973 en heeft de lichtblauwe kleur van Albert Heijn.

Gezond Een informeel gesprek tussen een voormalig directeur van Vezet en een inkoper van de supermarktketen leidt tot een lijn producten, die in de 21e eeuw niet meer weg te denken zijn uit de keuken. “Inhakend op de stijgende vraag van de

108

consument naar gezond en gemak bedachten we zakjes en bakjes vers gesneden groenten en eetklaar fruit.” De unieke samenwerking tussen Warmenhuizen en Zaandam is sindsdien alleen maar hechter en beter geworden. De maaltijdsalades, verse maaltijden en dagverse pizza’s van AH komen eveneens uit de keuken van Vezet. “Het streven was om alles wat in de winkel ligt tussen vier en acht graden Celsius, te kunnen produceren. Dat is ons gelukt.”

In het enorme, moderne bedrijfscomplex aan de Debbemeerweg in Warmenhuizen zorgen ruim 1.400 medewerkers dat de 250 verschillende producten worden gesneden, gewassen in ijswater en hygiënisch worden verpakt. Miljoenen verpakkingen gaan er wekelijks uit. Dagelijks rijden gemiddeld 100 vrachtwagencombinaties naar vele honderden AH-filialen in Nederland, België en Duitsland, de zes distributiecentra van AH en onder meer naar COOP in Denemarken.

Nu Ahold met het Belgische concern Delhaize is gefuseerd, liggen daar nieuwe mogelijkheden.

Vezets marktaandeel in Nederland groeit autonoom, daarnaast is een bedrijf in zuid-Zweden overgenomen.

Dat wordt uitgebreid en aangepast aan de strenge eisen van ‘Warmenhuizen’, waarna de productie voor de Scandinavische markt vanuit die centraal gelegen productiefaciliteit en de bestaande vestiging in Noorwegen zal plaatshebben.

doorzetten. Met discipline en daadkracht. De zes D’s.

En dan zijn er nog de vier I’s: innoveren, investeren, internationaliseren en inspireren.”

De holding en Vezet zijn financieel krachtig.

“Koninklijke Vezet”, corrigeert Kramer. “We zijn nuchtere West-Friezen. Maar daar was bij de verlening van het predicaat Koninklijk ter gelegenheid van ons 100-jarig bestaan niets van te merken.

Net als bij het bezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima was er een vibratie bij alle medewerkers. Historische momenten, die niemand van ons had willen missen en nooit zal vergeten; even onze bescheidenheid aan de kant gezet.”

De toevoeging Koninklijk heeft een grote uitstraling.

Regionaal, landelijk en zeker internationaal.

“Royal Vezet heeft bijvoorbeeld in de Verenigde Staten en Duitsland een grote commerciële waarde.”

De beste worden is al niet gemakkelijk, de beste blijven een niet te onderschatten opgave. “We moeten aantrekkelijk blijven voor onze klanten en hun fans. Nooit stilstaan, steeds nieuwe en hogere doelen stellen.” Daarom ook is de Vezet Academy in het leven geroepen. Een interne middelbare beroepsopleiding, die onder anderen kwaliteits­ controleurs en operators levert die het niveau van Koninklijke Vezet aankunnen. Personeel binden en verbinden, noemt de bestuursvoorzitter dat.

Koninklijk Vezet slaat z’n vleugels uit

Daadkracht Aan de droom lijkt geen einde te komen. “Dat komt doordat we niet alleen dromen. Én denken, doen en

109

110

111

Dat scholletje op uw bord

D

e kans is groot dat het scholletje dat op uw bord ligt, langs de klok van de visafslag van Den Oever is gegaan. Dat dorp op het voormalige eiland Wieringen is de grootste garnalenhaven in Europa en een belangrijke schakel in aanvoer van veel soorten vis uit de Noordzee.

Waar Waddenzee en IJsselmeer elkaar bij de Afsluitdijk ontmoeten, ligt Den Oever. 60 schepen met WR van Wieringen op de boeg en buitenlandse vissersschepen leveren in de haven van het oude vissersdorp hun ladingen makreel, rode poon, heek, paling, tarbot of zeeduivel af. Wekelijks worden 40.000 tot 100.000 kilo garnalen gelost, gezeefd en verder vervoerd naar de groothandels.

De afslag in Den Oever heeft een broertje in de haven van Den Helder: de coöperatieve visafslag Den Helder/Texel. Daar brengen de circa 40 kotters die onder HD of TX varen en vissers uit onder meer Duitsland en Denemarken duizenden kilo’s vis, vooral tong en schol, aan.

De twee afslagen opereren onder de naam Visafslag Hollands Noorden.

Staat de vis op de steigers, wordt die met heftrucks snel naar de gekoelde gebouwen van de visafslag gereden. De sortering op lengte gaat bij platvis, zoals tong, schol en schar, handmatig, de rest over de lopende band. De vis wordt gewogen en in hygiënische kratten gedaan. Medewerkers van het Productschap Vis en kopers keuren de heerlijkheden uit het water.

Alle informatie over de vis gaat in de computer. Via een internet­ verbinding kunnen kopers in de veilhal en hun concurrenten waar ook ter wereld, precies zien wat de veiling op dat moment te bieden heeft.

De vis wordt tenslotte verkocht bij afslag: de veilklok begint te draaien, de kopers bieden en zo wordt de prijs bepaald.

112

113

Nederland aan de zeewier

N

ederland gaat aan de zeewier. Of deze groente uit zee hier net zo populair zal worden als in Azië, is vooralsnog de vraag. Aan de mensen achter de zeeboerderij bij Texel zal het niet liggen.

De Chinezen en Japanners beschouwen zeewier al sinds mensenheugenis als een delicatesse. Dichterbij huis, in Noorwegen, Schotland en Ierland, eten ze de zilte zeegroente eveneens regelmatig.

Nederlanders willen nog wel eens zeekraal of lamsoor als garnering of in de salade gebruiken. Dan hebben we het over een kleine groep.

Die groeit wel, nu naast toko’s en natuurvoedingswinkels ook de gewone supermarkten zeewier verkopen en iedereen sushi – met nori (zeewier) ­– wil.

Toch zou zeewier hier veel vaker op het menu moeten staan, zeggen de kenners. Want de voedingswaarde is hoog en zeewier bevat vitamines, kalium, jodium en magnesium. We laten de gezondheidsclaims voor wat ze zijn, maar constateren wel dat er heel veel zijn en het geloof er in groot is.

Vijftien kilometer uit de kust van Texel ligt een proefboerderij voor duurzame zeewierteelt. Met tests wordt onder meer vastgesteld welke soorten zeewier het beste kunnen worden gekweekt en welke teeltmethode de voorkeur heeft. Medio 2015 heeft de initiatiefnemer van de zeeboerderij, stichting Noordzeeboerderij de eerste oogst uit zee gehaald.

Om de teelt commercieel haalbaar te maken zoekt de stichting bedrijven die de uitdaging aandurven. Zij krijgen van Noordzee­ boerderij en partners (kennisinstituten, overheidsinstanties) hulp en steun, bijvoorbeeld in de vorm van onderzoek, proeven en demonstraties op de proefboerderij.

Bij de stichting denken ze intussen verder dan zeewierteelt.

De zeeboerderijen van de toekomst zouden ook gebruikt kunnen worden voor de kweek van mosselen en vis. De branches zijn uitgenodigd om mee te denken.

114

115

116

117

Energie en innovatie

Van ‘de ambtenaar’ tot enorme windmolenparken in zee

G

rijs en grauw stond eind jaren 80 van de voorbije eeuw in een uithoek van de Wieringermeer een joekel van een wind­turbine met een elektrisch vermogen van een megawatt. Toen de grootste in Europa. Thans een dwerg.

De plaatsing in de Wieringermeer van de door multinational Stork ontwikkelde windmolen was voor de Noord-Hollandse windgoeroes, waarvan de meesten werkten bij het Energieonderzoekcentrum Nederland (ECN) in Petten, reden een feestje te vieren.

De kater na het feest was enorm. Je kunt dan wel pochen de grootste van Europa te hebben, als zo’n primeur sterft in schoonheid lijd je ernstige imagoschade. De Storkturbine deed het voor geen meter. Ontwerpfouten en kinderziektes lieten de wieken te vaak stil staan. Omwonenden noemden de turbine vanwege het weinige werken ‘de ambtenaar’.

Zwaaipalen Op papier heeft Noord-Holland een vette top 3-notering op windgebied. Het waait er bijna altijd en het vlakke polderland leent zich uitstekend voor de plaatsing van grote aantallen windturbines. In de praktijk is de provincie er nooit in geslaagd de door Den Haag opgelegde windambities waar te maken. Nergens in Nederland is het verzet tegen ‘zwaaipalen’ ook zo fel en hardnekkig als hier. Vrijwel ieder voornemen om op land windturbines te plaatsen lijdt schipbreuk op een keermuur van tegenwerpingen.

De tegenstanders vrezen ernstige landschaps­

118

ontsiering, zijn bang voor geluidhinder en gek makende slagschaduwen door de malende turbinewieken. Of denken dat de turbines gehaktmolens zullen zijn voor (trek-)vogels.

De weerstand is zo groot, omdat er volgens de Noord-Hollanders niet naar hen wordt geluisterd.

Windenergie leek in Noord-Holland 30 jaar geleden een succesnummer te worden. Aan het einde van de vorige eeuw draaiden er al tientallen windturbines in de provincie.

Vooral bij boeren op het erf, met een bescheiden vermogen van circa 500 kilowatt.

Tegen deze ‘boerenturbines’ werd nauwelijks geprotesteerd, vanwege de menselijke maat.

Door subsidies en de retourlevering van overtollige windstroom aan Nuon zaten de landlieden met een windmolen er warmpjes bij. De winddukaten waren een leuke bonus op hun pensioen. Luttele jaren na de eeuw­wisseling roken de turbineboeren het grote geld. Ze ruilden de kleine windmolens in voor grote knapen. De pleuris brak uit. Actiegroepen vonden die ontwikkeling niet acceptabel.

Tegenwoordig maken op land mammoetturbines, met vermogens van zeven keer dat van de geflopte ambtenaar en met wieken die tot boven de Domtoren in Utrecht reiken, alleen kans op plaatsing als dat gebeurt in windparken. Tenzij je ‘de ambtenaar’ heet. Op de plek waar de oude er weinig van bakte staat nu een nieuwe, harde werker van zeven megawatt.

In de Wieringermeer runt ECN een testfaciliteit voor jumbo’s van buitenlandse windmolenfabrikanten (de Nederlandse zijn allemaal failliet), voordat ze in de markt worden gezet.

Die les heeft het echec met ‘de ambtenaar’ de windgoeroes wel geleerd. Daar wordt zichtbaar hoe knapen van zeven megawatt of meer het landschap domineren. Die wil je echt niet in je achtertuin hebben.

Buitengaats De moderne mastodonten uit de Wieringermeer zijn vooral bedoeld voor plaatsing in enorme windparken in de Noordzee met honderden enorme windturbines. De slag om de wind buitengaats woedt inmiddels in alle hevigheid. Het is een business waar miljarden euro’s in omgaan.

Al een jaar of vijf zijn voor de kust van NoordHolland, ruim binnen de exclusieve Nederlandse twaalf-mijlszone, twee bescheiden windparken operationeel. Zichtbaar vanaf de stranden van IJmuiden en Egmond aan Zee. Ze zijn bedoeld om ervaring op te doen met offshore-omstandigheden. De zee is groot en leeg, is het credo. Daar kun je, zonder te struikelen over tegenstanders, nog heel veel windmolens in kwijt. Zeker als je die ver uit de kust, onzichtbaar vanaf de stranden, neerzet. Voor de Noord-Hollandse kust zitten er twee, mogelijk drie van die enorme windparken in de pijplijn.

119

Zonnepanelen

S

teeds meer mensen willen zonnepanelen, voor het hoge rendement of uit milieuoverwegingen. Het aanbod is dan ook groot. Een van de nieuwste ontwikkelingen zijn de ‘optimalisatiekastjes’, ofwel optimizers, zoals ze in vaktaal heten.

Arjan Ottenbros, oprichter van PakDeZon in Opmeer, die ze levert: “Ik had een klant die 36 panelen op z’n pergola wilde. Probleem was buurmans geliefde knots van een boom, die voor schaduwwerking zou zorgen op enkele panelen van een lus van achttien.”

“Doordat dit paneel minder zon krijgt, betekent dat bij traditionele installaties dat de totale opbrengst van die lus omlaag gaat. Want de zwakste schakel in de keten is bepalend.” De optimizers, zorgen dat elk afzonderlijk paneel maximaal vermogen levert.

Er zijn meer voordelen. Zo is het systeem gemakkelijk uit te breiden met meer panelen en zijn meerdere oriëntatie- en hellinghoeken mogelijk. Door er een aantal op de west- en zuidkant van het dak te leggen, pak je meer zon gedurende de hele dag.

De redenen dat de markt voor zonnepanelen voorlopig blijft groeien, liggen voor het oprapen. Bijdragen aan een beter milieu. Verduurzaming van het energiegebruik. Veelal spelen de financiën een doorslaggevende rol. De rente op spaarrekeningen is bijna nul eind 2016 en er wordt al gesproken over negatieve rente. Investeren in zonnepanelen daarentegen levert tussen de tien en veertien procent rendement op.

De overheid heeft voor bedrijven en instellingen de subsidieregeling SDE+, die staat voor stichting duurzame energieproductie. Inschrijving is twee keer per jaar. Des te hoger de investering, des te meer subsidie.

Particulieren kunnen de 21 procent btw op de hele installatie (materiaal en montage) terugvorderen als ze stroom aan het net leveren. Want dan zijn ze leverancier, dus ondernemer. De provincie Noord-Holland en gemeenten in Noord-Holland Noord verlenen ook subsidies aan particulieren.

120

121

Duurzame verwarming dankzij restwarmte

V

ia een ondergronds leidingnet worden duizenden woningen en bedrijven in en rond Alkmaar verwarmd. Die warmte komt vrij bij de verbranding van restafval. Het lokale warmtenet is een initiatief van de gemeente Alkmaar en de lokale huisvuilcentrale.

In de afvalenergiecentrale van HVC in Alkmaar wordt restafval verbrand.

Daar komt veel warmte bij vrij, waarmee water wordt verhit. Dat gaat via een gesloten systeem door ondergrondse leidingen naar diverse woon­ wijken en verschillende gebouwen in de regio. Met het hete water worden die panden verwarmd. Het afgekoelde water gaat terug en wordt opnieuw verhit. Een huishouden met een aansluiting op het warmtenet levert tot 75 procent minder CO₂-uitstoot op dan een vergelijkbaar huishouden met een CV-installatie. Dit komt overeen met de opbrengst van 22 zonnepanelen of ongeveer 14.000 niet gereden autokilometers.

Duizenden panden aangesloten Ruim vijfduizend panden in de regio Alkmaar zijn al aangesloten op het warmtenet, waaronder het Petrus Canisius College, Stadswerk 072 en het AFAS-stadion. De route en aanleg van het leidingstelsel wordt in overleg met de omliggende gemeenten bepaald. Komende jaren wordt het netwerk uitgebreid zodat uiteindelijk ruim 10.000 woningen en bedrijven in Alkmaar, Langedijk en Heerhugowaard van duurzame warmte worden voorzien.

Op deze manier worden veel minder fossiele brandstoffen gebruikt en de CO₂-uitstoot beperkt. Dat draagt bij aan de verduurzaming van de regio.

Groen zwemwater Sinds de zomer van 2016 is ook sportcomplex De Hoornse Vaart op het warmtenet aangesloten. Het zwemwater in de bassins wordt op deze manier duurzaam verwarmd. Hierdoor draagt het sportcomplex jaarlijks fors bij aan het terugdringen van de CO₂-uitstoot. De ruim 400.000 zwemmers die het bad jaarlijks bezoeken genieten van water dat duurzaam is verwarmd. Een stoeptegel bij de ingang van het sportcomplex maakt de aansluiting op het warmtenet zichtbaar. Zo weten de bezoekers hoe hun zwemwater op de juiste temperatuur wordt gehouden.

122

123

Eb en vloed zorgen voor stroom

E

b en vloed zorgen ervoor dat er licht is op Texel.

De blauwe energie komt uit ’s werelds eerste, drijvende BlueTEC-getijdencentrale. Het is weliswaar nog een demonstratiemodel, maar de vooruitzichten zijn gunstig.

uitzicht. Kom daar maar eens om bij de wind­ turbines op zee; die zijn gauw 150 meter hoog.

Vissen en andere bewoners van de Waddenzee hebben, zo is uit onderzoek gebleken, evenmin last van het platform en de propeller.

De wereld heeft grote behoefte aan meer en vooral schone energie. De stroming van de zee, mits sterk genoeg, is bij uitstek geschikt. Die is voorspelbaar en consistent en levert dus stabiele elektriciteit.

Het enige dat er nog nodig is, is ‘een machine’ die de stroom opwekt uit de beweging van het water.

Daar komen initiatiefnemer Bluewater Energy Services, een groot aantal offshorebedrijven en het koninklijk instituut voor onderzoek der zee (Nioz) om de hoek kijken. Zij hebben de BlueTEC ontwikkeld, een drijvend platform van 24 bij 2,40 meter waaronder een flinke turbine hangt.

Sinds april 2016 levert deze getijdencentrale in het Marsdiep bij Texel stroom aan eilandbewoners.

Als het zo goed blijft gaan als nu, kan de BlueTEC vrij snel Noord-Hollands nieuwste, grote export­ product worden. Hij kan worden ingezet op elke plek op de aardbol waar de getijdenstroom sterk genoeg is, zoals Indonesië en de Filippijnen.

Daar gebruiken ze nu veel minder schone en veel duurdere dieselaggregaten voor hun stroomvoorziening.

Het ligt in de bedoeling van Bluewater om platforms te bouwen met een hogere capaciteit dan die bij Texel. Die zouden in grote aantallen kunnen worden toegepast in zogenoemde getijdenboerderijen en aldus veel meer mensen elektriciteit kunnen leveren.

Het ligt voor anker in het Marsdiep bij de veerhaven van Texel. De centrale steekt maar twee meter boven het water uit en verpest daardoor niemands

124

125

Energie uit mengsel van zout en zoet water

G

roene energie is blauw. Blue energy is een serieuze test bij de Afsluitdijk om energie op te wekken uit een mengsel van zoet water uit het IJsselmeer en zout water uit de Waddenzee.

De wereldvoorraad aan fossiele brandstoffen als olie en gas zijn eindig. Daarom wordt op allerlei manieren gewerkt aan nieuwe vormen van energie, die bovendien schoner en beter voor het milieu zijn.

Blue Energy is er daar een uitstekend voorbeeld van.

Uit het verschil in zoutconcentratie van zout en zoet water wordt - heel veel - energie gewonnen.

Duurzaam, want er komt geen CO2 vrij en goedkoop, want de grondstof (het water) kost niets en er is genoeg van.

Bewezen Kennisinstituut Wetsus uit Leeuwarden heeft eerder in het laboratorium bewezen dat die technologie

126

werkt. Nu wordt deze ‘in het echt’ getest. In Breezanddijk, het voormalige werkeiland voor de aanleg van de Afsluitdijk, heeft het bedrijf Redstack een proefinstallatie gebouwd. Per uur stromen worden honderdduizenden liters zout Waddenzeeen zoet IJsselmeerwater langs speciale membranen verwerkt tot 100 procent blauwe, lees: groene energie.

De tests en de verdere ontwikkeling van de techniek verlopen volgens plan. Wellicht duurt het niet zo lang meer voordat Redstack er de markt mee op kan. Kansen zijn er genoeg om waar ook ter wereld van Blue Energy een commercieel succes te maken.

Er zijn in veel landen rivieren die in zee uitmonden, niet waar? Volgens ingewijden kan met Blue Energy een vijfde van de bestaande internationale energiebehoefte worden bevredigd.

127

128

129

Millenniumgemeente Langedijk werkt aan CO2-loze gemeenschap

V

ereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft Millenniumgemeente Langedijk in vijf jaar tijd twee maal uitgeroepen tot meest inspirerende en toonaangevende millenniumgemeente van het land.

De vrijwilligers blijven er vrij nuchter onder.

In het jaar 2000 spreken de regeringsleiders van 189 landen op de wereldtop in Kyoto af dat binnen vijftien jaar armoede, ziekte en honger ver teruggedrongen moeten zijn. De realisatie daarvan gaat traag. Daarom komt er wereldwijd een beweging op gang om de regeringsleiders aan hun belofte te herinneren. In Nederland verenigen diverse gemeentes zich daarvoor in de Millennium Gemeenten.

Langedijk sluit zich daar in 2008 bij aan.

Bewuste keuze De acht millenniumdoelen zijn te ambitieus voor Langedijk. Daarom selecteren ze drie onderwerpen die aansluiten op het agrarische karakter van de gemeenschap en symbool staan voor de millenniumgedachte. Topturnster Renske Endel wordt de ambassadrice. Repetities voor een voorstelling over het ontstaan van de aarde maken haar bewust van de perfectie van de natuur en de invloed die de mens daarop heeft. Via blogs deelt ze jarenlang haar visie op gebeurtenissen in de wereld.

Succesvolle bijeenkomsten Drie Millennium Middag Markten trekken veel belangstellenden en leiden tot nieuwe contacten en talloze plannen. Inwoners kunnen zich aansluiten bij verschillende werkgroepen. Dat leidt tot een groot aantal initiatieven. Bij de realisatie wordt nauw samengewerkt met het plaatselijke bedrijfsleven en lokale instellingen en organisaties.

De activiteiten beperken zich overigens niet alleen tot Langedijk, maar reiken tot ver over de landsgrenzen. In de rubriek Millennium Mix staan persoonlijke ervaringen van mensen die zich op eigen wijze inzetten voor realisatie van de millenniumdoelen. In het Langedijker Nieuwsblad verschijnen meer dan honderd van dergelijke artikelen.

130

Uiteenlopende activiteiten Idealen kun je het beste realiseren door daar concrete acties aan te verbinden. In Langedijk hebben ze daar de volgende invulling aan gegeven. Tijdens zeven edities van het Indian Summer Festival verzamelen tientallen vrijwilligers bijna 400.000 afbreekbare bekers. Meerdere malen per jaar is er een Repair Café waar vrijwilligers kapotte apparaten vakkundig herstellen. Daar zijn geen kosten aan verbonden.

Tijdens de Nacht van de Nacht wandelen liefhebbers langs het Oosterdelgebied om de sterrenhemel te bekijken. Zij ervaren dat de nacht ook leerzaam en spannend kan zijn. Een duurzame fietsroute voert langs lokale winkels en organisaties waar eerlijke producten worden aangeboden. Met een speciale applicatie kunnen die zaken ook via de smartphone worden opgezocht. In Gorgora, een dorpje in Ethiopië, zijn met financiële ondersteuning vanuit Langedijk drie projecten in gang gezet. Het begint in 2013 met het slaan van een waterput voor schoon drinkwater. Een jaar later wordt bij de kleuterschool een modern toiletgebouw geplaatst. In 2015 worden de kale heuvels rond het dorp beplant en muurtjes gebouwd die erosie van de grond in de regentijd moeten tegengaan.

Nieuwe doelen Sinds 2014 zit Klaas Zwart Millennium Gemeente Langdijk voor. Als raadslid is hij al vele jaren betrokken bij de activiteiten. Hij wil bedrijven en burgers samen laten werken aan de realisatie van vier specifieke doelen, te weten: Geen honger, inzet duurzame landbouw; Schoon drinkwater en sanitair voor iedereen; Toegang tot betaalbare en duurzame energie; Duurzame consumptie en productie.

Om dat te realiseren, worden eigentijdse middelen ingezet, zoals een reeks satirische artikelen in het Langedijker Nieuwsblad. Dat de serie aanslaat, blijkt uit de heftige reacties die ze oproepen.

Het ultieme doel is bewustmaking. Dat moet leiden tot een gedragsverandering en uiteindelijk resulteren in een CO2-loze gemeenschap in 2035.

131

Niet iedereen woont in een gewoon huis

I

edereen wil een dak boven zijn hoofd. Maar over de ideale woning lopen de meningen uiteen.

Steeds meer mensen kiezen bewust voor een ander onderkomen dan het traditionele huis. In deze regio zijn daar diverse voorbeelden van.

In Alkmaar staat het eerste legaal bewoonde Tiny house van Nederland. Tiny house betekent letterlijk piepklein huis. Dat valt overigens mee: in de houten woning van zestien vierkante meter is ‘prima te leven’, aldus bewoonster Marjolein Jonker.

Zonnepanelen op het dak leveren stroom voor licht en haar computer. Ze heeft weinig stookkosten vanwege de beperkte ruimte en het stroomgebruik is laag omdat ze niet veel huishoudelijke apparatuur heeft. De belangstelling voor het wonen in dergelijk huisjes is groot. Voor de vijf nieuwe onderkomens waren ruim tweehonderd belangstellenden. Klaarblijkelijk verlangen steeds meer mensen naar een leven zonder focus op economische groei. Mogelijk spelen economische motieven een rol. De woonlasten zijn, vergeleken met die een traditioneel huis, immers extreem laag.

Autarkisch wonen Vlak bij de Tiny houses staat het Alkmaarse Urban Earthship, een volledig zelfvoorzienend onderkomen. Dergelijke autarkische woningen zijn niet aangesloten op de riolering of het water- of elektriciteitsnet. Er wordt gebruik gemaakt van regenwater en natuurlijke energiebronnen als zonlicht en windkracht. De initiatiefnemers wilden alle regels en wetten op het gebied van bouwen en wonen negeren om aan den lijve te ervaren wat daar uitkomt. Daarbij kregen ze steun van de gemeente Alkmaar, Stichting Stimulering Autarke Woningbouw Alkmaar (SAWA) en Duurzaam Ondernemen in Noordwest Holland. Dat heeft – na drie jaar bouwen en ploeteren – geleid tot een opvallend bouwsel. Het Urban Earthship is niet alleen onderkomen, maar ook een sociaal experiment. Tevens wordt het gedurende twee jaar gebruikt als onderzoekscase op het gebied van energie en luchtvochtigheid.

132

Zelfvoorzienend wonen en leven Staan er in Alkmaar enkele alternatieve woningen, in Bergen komt het eerste ecodorp van Nederland.

In 2013 is daarvoor het voormalig militair complex aan de Groeneweg aangekocht. Sindsdien wordt er hard gewerkt om het terrein met een omvang van vijftien hectare bewoonbaar te maken. Het uiteindelijke doel is de realisatie van een kleinschalige woon-werkgemeenschap. De ambities daarvoor zijn het versterken van natuurwaarden, duurzaam samenleven, zelfvoorzienend in voedsel en energie, beheer van het landschap en bijdragen aan duurzaam toerisme. Concreet betekent dat: duurzame huizen bouwen, gebouwen bestemmen voor ateliers, theater, muziek, dans, tentoonstelling, restaurant, winkel, kringloop, healing, cursussen/seminars en werkplaatsen en het creëren van gemeenschappelijke voorzieningen. Er is ruimte voor recreatie, permacultuur, dieren, waterzuivering en het opwekken van duurzame energie. De bewoners willen zoveel mogelijk zelfvoorzienend zijn op het gebied van voedselvoorziening, energie, water, waterzuivering en afvalverwerking. De benodigde bouwmaterialen worden bij voorkeur lokaal betrokken en hergebruikt.

Nieuwe vormen van samenwerken De toekomstige gemeenschap is een initiatief van de vereniging Academie Tokudu in Bergen. De leden realiseren zich dat het een ambitieus plan is dat alleen kan slagen als op een nieuwe manier wordt samengewerkt: in vertrouwen, met bereidheid tot zelfreflectie en zorgend voor elkaar. Bij de realisatie worden oude en nieuwe technieken, principes en inzichten op het gebied van gemeenschapsvorming en duurzaamheid toegepast. De ervaringen en opgedane kennis komen uiteindelijk beschikbaar voor iedereen.

Locaties in stijl bezoeken Deze locaties bezoek je natuurlijk op een houten fiets van Alkmaarder Jan Gunneweg. Met zijn ontwerpen wil hij mensen dichter bij de natuur brengen. Zijn fietsen worden wereldwijd verkocht.

133

A

ltijd Zorg Aanwezig (AZA) levert professionele thuiszorg en ondersteuning aan mensen die dat nodig hebben. Uitgangspunt is dat de cliënt zo lang mogelijk zelfstandig kan blijven functioneren.

De kracht van AZA is de kleinschaligheid, de betrokkenheid van de medewerkers en de goede contacten met de gemeenten waarin ze actief zijn.

AZA heeft cliënten en medewerkers in 25 gemeenten in Noord-Holland boven het Noorzeekanaal. AZA verleent huishoudelijke hulp en persoonlijke begeleiding aan mensen met psychiatrische problematiek, mensen met een beperking, chronisch zieken en verder aan iedereen die behoefte heeft aan warme (thuis)zorg.

Slagvaardige organisatie AZA, gestart in 2012, beschikt over bijna 700 zorgmedewerkers verdeeld over 22 zelfstandig werkende zorgteams onder leiding van een zorgcoördinator. De staf beperkt zich tot een handvol ondersteunende functionarissen in Alkmaar, waaronder de twee oprichters, het echtpaar Carolien en Jos Struik. Zij was werkzaam in de psychiatrie en houdt zich thans bezig met de inhoudelijke zorg. Hij heeft een ICT-achtergrond, was jarenlang werkzaam als organisatie­adviseur en is nu verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering. Beider uitgangspunt is een slagvaardige organisatie met oog voor zowel zorgvrager als zorgverlener.

AZA levert thuiszorg zoals het hoort

Mensenwerk “Onze werkwijze is gebaseerd op de passie voor het ondersteunen van anderen”, aldus Carolien Struik. “In eerste instantie ondersteunden we vooral mensen met psychiatrische problemen, verslaving en zogenaamde zorgmijders. Door onze aanpak kregen we steeds meer aanmeldingen van mensen met andere zorgbehoeften. Door een empathische opstelling, open communicatie en weten hoe om te gaan met weerstanden, kunnen wij mensen optimaal ondersteunen. We konden dit alles alleen bereiken dankzij de inzet en betrokkenheid van onze zorgcoördinatoren, ons ondersteunend personeel, onze Raad van Toezicht, onze zorgmedewerkers en de medewerkers van de gemeenten waar we mee samenwerken.

Zij zorgen er samen met ons voor dat onze droom elke dag weer werkelijkheid wordt. ”

134

135

Boekelermeer, bedrijventerrein met meerwaarde

H

et grootste bedrijventerrein van Noord-Holland is een prettige werkomgeving. Die uitspraak deed de commissaris van de Koning in NoordHolland toen hij tijdens het jaarlijkse Nationaal Bedrijventerrein Congres de Boekelermeer op 9 februari 2016 uitriep tot beste bedrijventerrein van Nederland.

De polder had jarenlang een agrarische bestemming, maar heeft zich sinds eind vorige eeuw ontwikkeld tot een gebied waar natuur en bedrijvigheid hand in hand gaan. Op het zuidelijk deel staan veel bomen en natuurlijk groen en ligt een ecologische zone van vijftien hectare. Tussen de eilanden en de poelen is een wandelroute uitgezet. Dankzij restwarmte van de huisvuilcentrale is er een relatief lage CO2-uitstoot. Vier windmolens zorgen voor een duurzame, milieuvriendelijke en maatschappelijk betrokken uitstraling. Bovendien is het er netjes en veilig, mede dankzij cameratoezicht en het beheer door de bedrijvenvereniging.

Snelle verbinding Op het terrein wisselen enorme distributiecentra en kleinschalige gebouwen elkaar af. Er is ruimte voor internationale spelers, maar ook voor lokale ondernemers. Met de komst van Taqa is het Energy Innovation Parc ontstaan. Dat biedt ruimte aan bedrijven die zich richten op de energiebranche.

Het bedrijventerrein ligt centraal in Noord-Holland, er zijn goede verbindingen en een hoog opgeleid achterland. De twee eigenaren, de gemeentes Alkmaar en Heiloo, trekken samen op. Alkmaar biedt vooral kavels vanaf 5.000 vierkante meter, Heiloo richt zich voornamelijk op kavels van 1.000 tot 5.000 vierkante meter. Dankzij de aanleg van een turbo­ rotonde is de drukte bij de noordelijke afslag in de spitsuren sterk verbeterd. De (toekomstige) directe aansluiting ter hoogte van Heiloo met de A9 levert een snelle verbinding met het zuidelijk deel op. Ook leidt het tot een rechtstreekse verbinding met het noordelijke deel. Daarmee wordt een lang gekoesterde wens van de ondernemers gerealiseerd.

136

137

I

nktweb.nl in Alkmaar levert binnen 24 uur cartridges, toners, papier en andere kantoorbenodigdheden binnen heel Nederland, België en de rest van Europa. Het bedrijf is opgericht door Marc van Raai en Patrick Tyc. Zij kennen elkaar van hun opleiding aan de Hogeschool te Alkmaar.

Inmiddels is het team uitgebreid tot zestien man.

Beiden speelden tijdens hun studie met het idee een klantvriendelijke webwinkel te starten en bepaalde zaken anders aan te pakken. Die winkel zijn ze gestart in Heerhugowaard. Vrij snel groeiden ze daar uit hun jasje.

Daarom werd begin 2014 een pand op de groei aangeschaft op het goed bereikbare industrieterrein Oudorp te Alkmaar. Van daaruit worden dagelijks honderden bestellingen uitgestuurd.

“Bestellingen zelf ophalen kan ook indien een klant bijvoorbeeld direct een toner nodig heeft”, aldus Patrick Tyc.

Inktweb.nl, de jongensdroom die uitkwam!

De kracht van de website “Een eenvoudig bestelproces en levering binnen 24 uur aan de deur. Dat waren onze uitgangspunten. Om dat te realiseren, hebben we de website zelf gebouwd met een team van drie fulltime programmeurs. De filosofie was: geschikt voor uiteenlopende specificaties, goede vindbaarheid, veilig en gemakkelijk te bedienen. Ook aan onze producten stellen we hoge eisen. Dat is gelukt, gezien de vele lovende reviews.”

Partner Constructies Inktweb.nl is erg actief met acties en aanbiedingen. Daarnaast worden steeds meer partnerconstructies gesloten. Daarmee worden andere doelgroepen benaderd, zoals dagdealsites of bedrijven die een groot printerpark bezitten. Ook zijn er vaste klantenaanbiedingen. “Dat zorgt voor scherpe prijzen en leuke aanbiedingen. Daarnaast geven we duidelijke adviezen en hebben we een gouden garantieregeling. Dat kunnen we ons veroorloven omdat we zowel A-merken als ons eigen merk aanbieden.

FLWR, ons huismerk, is zeer geschikt voor het printen van presentaties, teksten, barcodes en tickets. Je ziet geen verschil met de originele cartridges, maar de prijs is een stuk lager. Vele particulieren, ZZP’ers, het MKB, scholen en gezondheidscentra maken daar dankbaar gebruik van.”

138

139

Antwoord op grote vraag naar technici

D

e Techniekcampus Den Helder is het antwoord op de grote vraag naar technici. Onderwijs en bedrijfsleven werken nauw samen in de middelbare beroepsopleiding.

Er zit toekomst in de techniek, maar dan moet aan een eis voldaan zijn: voldoende, goed opgeleid personeel. De Techniekcampus zorgt daar voor, met een groot scala aan mbo-richtingen voor onder meer de metaal- en elektrotechnische industrie en offshore. Daarnaast worden er cursussen en trainingen op mbo- en hbo-niveau gegeven.

Personeel van technische bedrijven kan op de campus zijn kennis en kunde bijspijkeren.

De campus aan de Burgemeester Ritmeesterweg maakt onderdeel uit van ROC Kop van Noord Holland, een van de partners. De opleiding is met private en publieke gelden tot stand gekomen. Het Europees fonds voor regionale ontwikkeling (Efro) heeft bijgedragen in het kader van het project ‘kansen voor west’. Met dit fonds wordt geprobeerd het soms enorme verschil in economische positie tussen de Europese regio’s te laten verdwijnen.

Daarom financiert Efro programma’s voor de ontwikkeling en structurele aanpassing van achtergebleven regio’s en voor de omschakeling van regio’s met afnemende industriële activiteit.

Nederland ontvangt tot 2020 ongeveer 500 miljoen euro, te verdelen over noord-, oost-, zuid- en west-Nederland. Voorwaarde is wel dat dit bedrag wordt verdubbeld, want dat zijn de spelregels van de Europese Unie aangaande cofinanciering van de subsidie­ verstrekking.

140

141

I

n 2010 voorzag Daan Reijnders de explosieve groei van content consumptie op mobiele apparaten. Hij bedacht software waarmee zijn klanten zelf online publicaties kunnen maken, zonder enige technische kennis.

Daan was partner bij communicatiebureau RAADHUIS, dat onder andere voor de Rabobank het ledenmagazine digitaliseerde. De bank wilde het magazine ook op mobiel toegankelijk maken. “We zochten software waarmee we deze magazines konden opmaken. Toen we dat niet konden vinden, besloten we zelf die software te ontwikkelen.”

Dat leidde tot Instant Magazine, het bedrijf dat Daan Reijnders samen met Joost Galama in 2013 officieel oprichtte.

Van Alkmaar naar New York: de groei van Instant Magazine

Explosieve groei Het duo begon in Alkmaar in De Telefooncentrale. De omgeving was inspirerend, maar het aantal getalenteerde developers beperkt.

Vandaar dat het bedrijf in 2016 naar de hoofdstad verhuisde. Dat paste ook iets beter bij de internationale focus. “We verdubbelden ons team in twee maanden tijd.” Dat jaar is ook een kantoor in Londen betrokken. Op dit moment wordt ook een vestiging in New York geopend.

Internationale groei Het geheim achter dit succes is de eenvoud van de software, in combinatie met de breedte van de toepassingen. “Elk bedrijf heeft een communicatiebehoefte, ongeacht of je PwC bent of een lokale voetbalvereniging.” Op dit moment werken ruim 700 bedrijven uit vijftien landen met de software, van Hong-Kong tot New York. Naast magazines, maken klanten ook jaarverslagen, brochures, whitepapers en nieuwsbrieven.”

Relevantie, relevantie en nog eens relevantie In de eerste fase was het vooral belangrijk dat de publicaties op elk apparaat goed toegankelijk waren. Maar het gaat meer en meer over relevantie. Door de uitgebreide statistieken kunnen onze klanten precies zien wat de lezer interessant vindt. Op basis van deze data kunnen de publicaties volledig gepersonaliseerd worden.

“Ons uiteindelijke doel is er voor zorgen dat ‘information overload’ wordt tegengegaan door alleen relevante content aan te bieden.”

142

143

Van kennis van composieten naar winstgevende producten

E

r zit muziek in composieten. Zaak is wel de in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal aanwezige kennis over de vezel­ versterkte kunststoffen en de vervaardiging en toepassingen om te zetten naar commercieel haalbare producten. Dat gebeurt nu, dankzij miljoenensubsidies.

Een duurzame samenleving komt steeds dichterbij, dankzij compo­ sieten. Met bijvoorbeeld glasvezel, kevlar, maar ook hennep en vlas versterkte kunststoffen zijn sterk en kunnen overal in en voor worden gebruikt. Denk aan vliegtuigen, schepen, auto’s, fietsen, satellieten, gevels en bruggen. Meer is zeker mogelijk en dat betekent een stijging van het aantal banen en investeringen.

Positief nieuws, maar het gaat niet vanzelf. De kennis over materialen en technieken was verbrokkeld, midden- en kleinbedrijf enerzijds en onderwijs- en onderzoeksinstellingen anderzijds werkten nog onvoldoende samen. Daardoor bleven onderzoeken liggen en stagneerden ontwikkelingen. Waar er een constante aanvoer van nieuwe producten had moeten zijn, kwamen die met horten en stoten.

Dat is op niet al te lange termijn historie, als alles volgens plan verloopt. Een zogenoemd compositiecluster van twaalf bedrijven en zes kennisinstellingen heeft begin 2016 drie miljoen euro subsidie gekregen voor het project ‘Valorisatie hightech sector composieten NH’. 2,25 miljoen komt uit het programma ‘Kansen voor West II’ van het Europees fonds voor regionale ontwikkeling (Efro). De provincie Noord-Holland draagt 750.000 euro bij.

De vertaling van kennis naar winstgevende productie van geavanceerde composieten is feitelijk een vervolg op het succesvolle project ‘Open innovatie alliantie groot composiet’. Dat leverde meer dan tien innovatieprojecten, een nieuw bedrijf in tankcontainers en vier miljoen vervolginvesteringen, ruim 100 arbeidsplaatsen en een lectoraat composieten bij hogeschool Inholland in Alkmaar op.

144

I

Jzersterk, maar slechts een fractie van het gewicht van staal.

Bestand tegen extreme temperaturen, niet magnetisch. De composieten van Futura Composites in Heerhugowaard zijn zo knap bedacht en gemaakt, dat de internationale vraag overweldigend is.

Overweldigende vraag naar producten Futura Composites

De met vezel versterkte kunststoffen die managing director Martino Borgo en zijn 75 medewerkers (vier jaar geleden waren dat er nog maar 40) maken, verkopen zichzelf. Een verkoopafdeling kent het snel groeiende bedrijf aan de Heerhugowaardse Marconistraat niet eens. Acquisitie, daar doen ze niet aan. “Hooguit wil ik wel eens iemand bellen, als ik denk dat wij het juiste product voor hem hebben”, lacht Borgo.

“Maar onze opdrachtgevers, uit binnen- en buitenland, zijn vrijwel uitsluitend binnenkomen via mond-tot-mondreclame; het netwerk.

Men weet: Futura levert unieke materialen van hoge kwaliteit, doet dat binnen de gestelde termijn en vraagt niet de hoofdprijs. Dat is een gouden combinatie gebleken.”

De ingenieurs van Futura Composites zijn tegelijk topverkopers.

“De klant wil een onderdeel van composiet ontworpen en geproduceerd hebben. Zijn ingenieurs en die van ons gaan bij elkaar zitten en er ontstaat precies datgene wat de bedoeling was en aan de zeer hoge eisen voldoet. Onze kwaliteitsafdeling controleert dat nauwlettend.”

Ondernemingen uit de lucht- en ruimtevaart, de maritieme, petro­ chemische, energie- en medische sector zijn kind aan huis bij Futura.

Meestal al vele jaren lang. De orderportefeuille is voor de helft gevuld met opdrachten voor medische apparatuur. De cilinders van MRIscans, bijvoorbeeld. “De magnetische velden van zo’n apparaat mogen niet worden verstoord, daarom wordt composiet gebruikt.”

De voordelen van vezel versterkte kunststoffen zijn legio. “Neem een satelliet. Aan de ene kant staat de zon er op en is het plus 100 graden. Aan de andere kant zit de satelliet in het donker en is het min 100 graden. Als de armen van staal of aluminium zouden zijn, trekken ze krom en werken de zonnepanelen niet. Composieten, versterkt met koolstof, zijn thermisch stabiel.”

145

146

147

Robots niet meer weg te denken

R

obots die de mens eentonig, dus saai werk uit handen nemen. Ooit slechts een geliefd onderwerp van science-fictionschrijvers, maar in deze eeuw zijn programmeerbare machines niet meer weg te denken.

Drones, voetballende robots, humanoïden (robots die lijken op een mens, denk aan de film Robocop), 3D-printers. Dat zijn slechts enkele van de vele voorbeelden van samengestelde assen, waaraan intelligentie is toegevoegd en die zijn geprogrammeerd om verschillende taken uit te voeren.

Ze zijn volgestouwd met software en sensoren.

In steeds meer bedrijven in uiteenlopende branches waaronder de auto-industrie nemen deze robots het ‘vuile werk’, lees de eentonige, steeds herhalende klussen over van de mens. Niet voor niets is de naam robot afgeleid van het Tsjechische robota, dat (verplichte) arbeid betekent. Voordeel van het gebruik van robots is dat de productie op den duur goedkoper wordt. Hoe je het ook wendt of keert, personeel is de grootste kostenpost van elke onderneming.

Zoals op wikipedia te lezen valt: ‘In de elektronica kunnen robots veel goedkoper, sneller en nauw­ keuriger printplaten maken die in allerlei toepassingen (computers, radio’s) nodig zijn. Als alle contact­ punten van de chips, leds etc. met de hand gesoldeerd moesten worden, zou dit bijna onbetaalbaar worden en zou de kans op fouten veel groter zijn’.

De roboticasector zit te springen om goede technici.

Hij of zij moet allround zijn. Èn construeren èn werktekeningen maken èn programmeren en nog veel meer. Vooraanstaande bedrijven als Rolan Robotics in Hoorn hebben hun eigen interne opleidingen. Gelukkig probeert het onderwijs aan te sluiten bij deze piekende, nieuwe industrie.

Zo heeft hogeschool Inholland een lector robotica aan­gesteld. Samenwerking tussen kennisinstituut, onderwijs en bedrijfsleven is op gang gekomen.

148

Rolan Robotics biedt oplossingen

R

olan Robotics verkoopt oplossingen. Daaraan dankt de, in Hoorn gevestigde leverancier van industrie­ robots zijn enorme expansie. “Wij worden partner van de opdrachtgever en denken met hem mee”, aldus oprichter-directeur Hans Stam.

Hij houdt zich al ruim 30 jaar bezig met robottechniek.

In 2002 besluit Stam zijn grote kennis en ervaring in te zetten voor een eigen bedrijf. Uitgangspunt daarbij is dat Rolan Robotics zich onderscheidt van de concurrenten. “Niet alleen op de Benelux-markt robots verkopen die lassen, alhoewel dat nog steeds onze kernactiviteit is, maar ook andere markten betreden met zoveel mogelijk verschillende toepassingen.”

Inmiddels biedt Rolan Robotics liefst zes merken aan, die talloze types robots maken. De intelligente machines staan bij binnen- en buitenlandse ondernemingen in onder meer de agrarische sector, voedingsmiddelenindustrie en de metaalsector. Natuurlijk ook in de zaadveredelingsindustrie, want Rolan maakt onderdeel uit van Seed Valley.

Maatwerk Zakken of dozen (ont-)stapelen, inpakken, lijmen, kitten, frezen van kunststof. De robots van Rolan Robotics kunnen het. Toch is het uitgebreide assortiment niet de belangrijkste succesfactor. Dat is het maatwerk dat ze in Hoorn leveren. “Wij werken vanaf het eerste contact nauw met de klant samen. We worden de partner die meedenkt over hoe kan worden voldaan aan zijn wensen en eisen.”

“We willen alle details kennen van de probleemstelling, weten waar de knelpunten zitten. Allesbepalend in deze strategie is de afgesproken terugverdientijd voor de klant bij zijn maximale budget. Binnen deze kaders komen we tenslotte met het merk en het type dat bij de opdrachtgever past. Met 3D-simulatietechnieken controleren we hier in Hoorn alles, voordat de robot bij de klant wordt geïnstalleerd door onze eigen mensen.”

“Roland Robotics verkoopt dus een oplossing waar de klant wat aan heeft”, besluit Hans Stam. Er werken ongeveer 30 mensen bij Rolan, merendeels hbo’ers en mbo’ers die intern blijvend worden bijgeschoold om de snel opvolgende ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld software en sensortechnologie.

149

150

151

M

ensen motiveren, inspireren en ze laten groeien. Het is mogelijk, maar het gaat niet altijd vanzelf. Soms moet je daar wel bij geholpen worden, stelt Michael van Leijen.

Van Leijen is een doorzetter. Als zoon van een West-Friese tuinder werd doorwerken hem met de paplepel ingegeven. Bovendien kreeg hij mee nooit op te kijken tegen, of neer te kijken op mensen. In combinatie met zijn universitaire opleiding en jarenlange ervaring als manager, bouwde hij in drie jaar een indrukwekkend klantenbestand op. Naast internationaal opererende en beursgenoteerde organisaties traint en coacht hij ook lokale ondernemers en diverse maatschappelijke instellingen. Zijn specialiteit: leiderschap en teambuilding.

Drie vragen Met zijn bureau Werken aan Effectiviteit heeft hij afgelopen jaren bewezen dat gedrag te veranderen is.

Mits de betrokkene dat zelf wil! Zijn aanpak klinkt eenvoudig: “In elk traject kijken we naar drie vragen: Waar loop je tegenaan? Wat zegt dat over jou? En wat ga je de volgende keer dus anders doen? Op basis van de antwoorden wordt een realistisch veranderingsproces in gang gezet. Maar dan moet je het nog wel doen én volhouden!”

Veranderen kun je leren

Zelf doen Is wezenlijk veranderen echt zo eenvoudig? “De basis van elke verandering is je eigen opstelling. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat succes nauwelijks te maken heeft met aanleg of talent, maar sterk met geloof in eigen kunnen, motivatie, verantwoordelijkheid en doorzettingsvermogen. Allemaal eigenschappen die te ontwikkelen zijn. Talent is meegenomen, invulling geven aan je ambities kun je echt leren!”

Niet goed, geld terug Van Leijen is succesvol in zijn aanpak. Dat blijkt wel uit de hoge klanttevredenheid die drie achtereenvolgende jaren gemiddeld 8,5 bedraagt.

Ook wordt hij steeds vaker gevraagd als spreker over onderwerpen als motivatie, leiderschap en mindset. Onderscheidend is zijn ‘succesgarantie’, zoals de mogelijkheid dat zijn trainingen na twee trainingsdagen kosteloos geannuleerd kunnen worden. “Wat overigens nog nooit gebeurd is.”

152

153

154 155

Toerisme

Over water naar de groenteveiling

W

ie Langedijk zegt, zegt water. Het gebied heeft een historische watercultuur. De ruilverkaveling en schaalvergroting maakten indertijd een eind aan de waterwegen en de vele eilandjes. Maar Langedijk blijft onlosmakelijk verbonden met groente en water.

Stichting Langedijk Waterrijk zet zich in voor doorvaarbaarheid van lokale vaarwegen. Door deze opnieuw met elkaar te verbinden, ontstaat een doorgaande vaarroute. Dat maakt de verborgen delen van het dorp weer zichtbaar. Niet alleen de route, ook de lokale historische vaartuigen gaat de stichting aan het hart. Eigenaren worden benaderd om hun vaartuig aan te melden bij het Register Varend Erfgoed Nederland. Op die manier moet de historische identiteit van Langedijk en de lokale cultuur behouden blijven.

Doorvaarveiling De veiling in Langedijk is de oudste doorvaargroente­ veiling ter wereld. In 1887 is op deze plek het veilen bij afslag ontstaan. Dit systeem wordt tegenwoordig bij alle grote veilingen toegepast. De veiling is gebouwd in 1912. Omdat het houten gebouw op palen staat, konden de tuinders met hun volle groenteschuiten door de afmijnzaal varen. Dat verklaart de naam doorvaarveiling. De sluis in Langedijk was de toegangspoort tot het agrarische gebied.

Museum Broekerveiling De stalen groenteschuiten waren meestal zwart geteerd met rode en groene accenten, vaak voorzien van een vaste dieselmotor. Schuiten zonder motor werden voortbewogen met de kloet, een houten vaarboom met een v-vormige onderkant die niet in de klei blijft steken. Dankzij twee markante lighallen op het water had het weer geen invloed op de verse producten. De veiling is sinds 1973 een museum. Er worden regelmatig veilingen gehouden waarbij het publiek op ouderwetse wijze kan bieden op lokale producten. Naast het museum staat een winkelcentrum met dezelfde naam. Na een verbouwing is dat fors uitgebreid. De glazen entree heeft de vorm van een veilinghal, een deel van de houten spanten komt van de oude veiling uit Noord-Scharwoude.

156

157

Leven en werken rond de Zuiderzee

H

et Zuiderzeemuseum in Enkhuizen toont leven en werken rond de Zuiderzee, voordat die in 1932 met de Afsluitdijk verandert in het IJsselmeer. In Waterwerken is de kracht van het water te voelen.

de dienstmeid dat vraagt. In het binnenmuseum aan de Wierdijk worden ze in de presentatie Reis rondom de Zuiderzee geleid langs topstukken uit en persoonlijke verhalen over het leven in plaatsen rond de voormalige Zuiderzee.

Het museum bestaat tegenwoordig uit drie onderdelen. Het buitenmuseum met zijn historische gebouwen, het binnenmuseum met thematische tentoonstellingen en het, in 2015 geopende Waterdoepark met vooral ‘natte’ activiteiten. Alles concentreert zich op de thema’s water, ambacht en gemeenschappen.

De museumveerboot vaart over het IJsselmeer naar het buitenmuseum voor een wandeling door de geschiedenis. De route over de klinkerstraatjes voert langs meer dan 130 authentieke woonhuizen, winkels, werkplaatsen en kerk.

Waterwerken Jongste loot aan de Zuiderzeemuseumstam is Waterwerken. Tegenover de kalkovens, in het buitenmuseum, is een plein met picknicktafels en het speeleiland Schokland. De jongste bezoekers kunnen hier met hengels dobbers ‘uit de zee’ vangen.

De andere drie voormalige Zuiderzee-eilanden Urk, Wieringen en Pampus zijn met een roeiboot te bereiken. Tussen het plein en het water ligt een 50 meter lange watergoot. Met verschillende ‘stroomprofielen’ zijn hier de beweging en de stroming van het water te regelen. Dan wordt al snel duidelijk hoe krachtig het water is.

De bezoekers helpen in de Marker haven netten breien. Ze draaien een touw in elkaar in de touw­slagerij, praten met de ‘bewoners’ van Urk en steken de handen uit de mouwen als

158

159

Volle kroegen tijdens Hoornse kermis

D

e Hoornse Kermis, met als afsluiter de Lappendag, is in 2014 toegevoegd aan de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland.

De kermis is ongekend populair in de regio. Dat is niet alleen te danken aan de vele attracties…

In 1446 verleent Philips de Goede, heer van Friesland, de inwoners van Hoorn toestemming om drie dagen voor en drie dagen na 10 augustus een markt te houden. Dit besluit zou uitgroeien tot de vermaarde Hoornse kermis en de afsluitende Lappendag. Bij de Vereniging Oud Hoorn is een boek verschenen over de sociaal-culturele- en politieke historie van dit fenomeen.

Kermis in de kroeg Kermissen in West-Friesland worden traditioneel gevierd in en rond de plaatselijke kroegen. In de dorpen beperkt het aantal attracties zich als regel tot een schiettent, draaimolen en snoepkraam. Vaak maakt de plaatselijke jeugd tijdens de kermis voor het eerst kennis met (de gevolgen van) alcohol. De eerste drankjes worden thuis genuttigd tijdens de traditionele kermisborrel. Daarna wordt massaal de kroeg opgezocht. Het zogenaamde ‘eerste deuntje’ wordt al in de ochtend genuttigd.

Tienduizenden bezoekers per dag De Hoornse kermis wijkt in één opzicht af van de dorpskermissen: Tijdens de tien kermisdagen in augustus staan er tientallen attracties in de binnenstad. Maar ook hier wordt stevig ingenomen. Het vertier trekt per dag gemiddeld 50.000 bezoekers!

De laatste kermisdag, de derde maandag in augustus, is het traditioneel Lappendag. De winkels gaan vroeg open en op de Noorderveemarkt, Kleine Noord en Grote Noord is het dringen voor de kraampjes met aanbiedingen. De traditie wil dat de vrouwen de markt afstruinen, terwijl de mannen zich vermaken in de kroeg of op het terras. Na afloop treft men elkaar aan de bar. Daarna eindigt de Hoornse kermis in stijl: met een aantal leuke koopjes of een flinke kater!

160

161

Festivals populair in Noord-Holland

I

n Noord-Holland vinden jaarlijks de meeste festivals van het land plaats. Naast grootschalige muziekevenementen worden ook diverse culturele activiteiten georganiseerd. De bezoekersaantallen variëren en het genre is wisselend, maar de waardering is altijd hoog.

Het muziekevenement in Noord-Holland Noord met de meeste bezoekers is het Indian Summer Festival. Het begon ooit met 750 belangstellenden, afgelopen edities wisten gemiddeld 25.000 muziekliefhebbers het festival in Langedijk te vinden. Wie Indian Summer zegt, kan niet om Marco Kuiper heen. In de dertien jaar dat hij zijn muziekfeestje organiseerde, groeide het uit tot een grootschalig evenement met in het topjaar 30.000 bezoekers.

Bekende artiesten De eerste editie was in 2001. Het idee erachter was dat in de kop van Noord-Holland weinig origineels gebeurde op het gebied van muziek. Daar wilde Kuiper, samen met enkele vrienden, familieleden en bekenden, verandering in brengen. De daaropvolgende jaren was het strand van recreatiegebied Geestmerambacht hét onderkomen voor tientallen nationale en internationale muzikanten. Naast gevestigde namen was er ook plaats voor lokale grootheden. De organisator heeft een neus voor trends, zowel op het gebied van muzikale vernieuwing als maatschappelijke ontwikkelingen. Dat leidde afgelopen jaren onder meer tot grondige afvalscheiding, een voorkeur voor biologische catering, minimalisering van het drukwerk en gebruik van biologisch afbreekbaar bekers. Daarvoor worden zogenaamde Bekerstreets ingericht. Daar nemen vrijwilligers bekers in. Bezoekers ontvangen voor een bepaald aantal lege bekers een muntje, goed voor een drankje. Na afloop van het festival worden de verzamelde bekers op natuurlijke wijze gecomposteerd. Het levert Kuiper in 2013 de Greener Festival Award en de LetsDOaward op. Overigens verkoopt hij aan het eind van dat jaar zijn geesteskind.

Overzichtelijk Woodlands Het Woodlands Festival in Bergen is een stuk kleiner, maar lijkt qua uitgangspunten op het festival in Langedijk. Bezoekers ontvangen op ludieke wijze informatie over klimaatneutraal feesten en leven. De catering is biologisch en waar mogelijk fairtrade, toiletvloeistof en schoonmaakmiddelen zijn biologisch afbreekbaar, restmaterialen worden maximaal gebruikt en in plaats van programmaboekjes wijst een programmabord de bezoekers op het programma en de huisregels. Uiteraard komen de bezoekers voor de sfeer en de muziek. Ook wat dat betreft is Woodlands trendsetter: Meerdere bands, DJ’s en singer-songwriters winnen de Grote Prijs van Nederland en andere nominaties na hun optreden in Bergen. De Woodlandsboom symboliseert de groei van het festival. Elk jaar wordt de boom groter, mooier en groener!

162

Terug in de tijd Het zijn niet alleen muziekfestivals die veel belangstellenden trekken. Met jaarlijks 20.000 bezoekers is Kaeskoppenstad uitgegroeid tot een van Alkmaars grootste evenementen. In 2008 werd het stadsdeel D’ Oude stad van Alkmaar voor het eerste teruggebracht naar het Alkmaar van 1573, het jaar dat de Spanjaarden werden verslagen. Het was een groot succes dat navolging kreeg. De daaropvolgende jaren werd de houten duikboot van Drebbel en een negen meter hoge stadstoren nagebouwd. Ook werd een houten, door menskracht aangedreven hijskraan, ontworpen. Voor een goed verloop zijn 750 figuranten en 250 vrijwilligers betrokken bij het tweedaagse evenement.

Gratis zomerfestivals Cultuurpark De Hout organiseert in de zomermaanden gratis culturele evenementen in de Alkmaarder Hout. Daar komen jaarlijks enkele duizenden bezoekers op af. Die genieten van een grote verscheidenheid aan kunst en cultuur, zoals muziek, kleinkunst, beeldende kunst, theater, dans en literatuur. Voor (kleine) kinderen zijn er speciale activiteiten. In dezelfde zomermaanden kunnen liefhebbers op zondagmiddag ook terecht bij Zomer op het plein. Het programma biedt diverse soorten muziek, al of niet gebracht door gevestigde namen of aanstormend talent. Ook is er ruimte voor kleinkunst, cabaret en het Groot Alkmaars Dictee. Ook dit evenement trekt volle pleinen!

163

In Blanckendaell gaat een dierenwereld voor je open

O

p een leeftijd waarop anderen met pensioen gaan, richtte ondernemer Piet Blankendaal het Van Blanckendaell Park op. Tien jaar later laat hij naast het park een savanne van vijf hectare bouwen.

Daar komen ‘ingeburgerde dieren’ te wonen, aldus de dierenliefhebber.

“In ons dierenpark in Tuitjenhorn maken bezoekers op ontspannen wijze kennis met de dierenwereld. Er huizen ongeveer 750 dieren uit vijf continenten. Het park ging in 2006 open, in het voorjaar van 2017 komt er een savanne van vijf hectare bij, inclusief een nieuwe volière. Daar lopen de bezoekers via een wandelpad letterlijk door de leefwereld van de vogels. Dat bedoelen we met de dierenwereld ervaren”, aldus oprichter Piet Blankendaal.

Particulier park Hij geeft het zelf toe, het is ‘een beetje een uit de hand gelopen hobby’. “We zijn een particulier dierenpark dat het zonder subsidies moet stellen.

Ons publiek bestaat vooral uit ouderen, kleine kinderen en families uit binnen- en buitenland. Het hele park is rolstoeltoegankelijk, de prijzen zijn vriendelijk en we zijn elke dag open, alleen bij extreem slecht weer blijven de poorten gesloten.

Uiteraard houden we ons strikt aan de wet- en regelgeving, het welzijn van de dieren staat bij ons voorop. Ze worden drie maal per dag gevoed, hun onderkomens worden keurig schoongehouden en wekelijks komt een gespecialiseerde dierenarts langs. Naast professionals maken we gebruik van diverse stagiaires van verschillende opleidingen en veel vrijwilligers. Allemaal hebben ze hetzelfde uitgangspunt: mens en dier een leuke tijd bezorgen.”

Oog voor welzijn Het park wordt in het voorjaar van 2017 uitgebreid met een onderkomen voor zebra’s, giraffen, hyena’s, struisvogels en een klein soort tijger. “Allemaal ingeburgerde dieren, afkomstig van buitenlandse dierentuinen. Ze hebben aparte nachthokken, overdag verblijven ze op de savanne. Het is een prachtige aanvulling op het bestaande park.”

164

165

Overvloed aan wilde beesten in de Noordkop

V

oor wilde dieren hoef je niet ver te reizen.

Je vindt ze namelijk in park Hoenderdaell in Anna Paulowna. Op zoek naar wat minder gevaarlijke viervoeters? Dan kun je terecht in het Van Blancekendaell Parc in Tuitjehorn.

Op het vlakke land rond Anna Paulowna leven in park Hoenderdaell krokodillen, leeuwen, tijgers, hyena’s, wolven en beren. Enkele kilometers daar vandaan vinden in het Van Blanckendaell Parc in Tuitjehorn zebra’s en giraffen onderdak. Uiteraard zitten de beesten achter grote hekken, maar hun habitat is zo veel mogelijk afgestemd op hun oorspronkelijke leefgebied. Naast wilde dieren zijn op beide parken ook exotische vogels en kleinvee ondergebracht. Het publiek kan er op ontspannen wijze kennismaken met de dierenwereld. Beide locaties zijn populaire bestemmingen voor een leuk en leerzaam dagje uit.

Dicht bij de wilde dieren Dierenpark Hoenderdaell is onderdeel van het gelijknamige landgoed. Dat staat midden in een groot natuurgebied. De invloed van de mens is daar beperkt, dat levert een bijzondere flora en fauna op. Er bloeien verschillende wilde bloemen en planten en het is leefgebied van edelherten, vossen en verschillende knaagdieren. Het stiltegebied is in trek bij wandelaars. Dierenliefhebbers kunnen terecht in het dierenpark. Daar kunnen ze talloze dieren bekijken, roofvogelshows bijwonen of zelfs een tijgerworkshop volgen.

Opvang oud-circusdieren Op het domein is ook stichting Leeuw gevestigd.

Die zet zich in voor de opvang van katachtigen in nood en bereidt deze dieren voor op hun mogelijke terugkeer naar hun land van herkomst. Veel opgevangen dieren komen van particulieren of zijn oud-circusdieren. Door nieuwe wet- en regelgeving treden deze dieren in steeds minder landen op. Voor leeuwen en tijgers is daarom vaak geen plaats meer.

Op Hoenderdaell kunnen ze van hun oude dag genieten, terwijl bezoekers op hun beurt met hen kennis kunnen maken.

166

167

168

169

Watersporters worden gelukkig van het IJsselmeer

H

et IJsselmeer heeft alles waar water­ sporters gelukkig van worden. Zeilers en kitesurfers hebben volop ruimte voor hun liefhebberij. (Jacht-)havens zijn er te kust en te keur en de bruine vloot ligt gereed.

De meer dan 500 historische schepen, die worden ingezet voor vaarvakanties, worden de bruine vloot genoemd. De naam verwijst naar de kleur van de getaande scheepszeilen.

De varende monumenten liggen in onder meer Volendam, Enkhuizen en Monnickendam.

Andijk, Enkhuizen, Hoorn, Katwoude en Uitdam zijn slechts enkele van de vijftien havens in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal. Mooiere startpunten voor een tocht met een motorjacht zijn nauwelijks te bedenken. Dat geldt in gelijke mate voor zeilschepen. Langs deze kant van het IJsselmeer zijn ook diverse zeilscholen, waaronder in Monnickendam en Enkhuizen.

Jaarlijks, hartje zomer, wordt op IJsselmeer, Markermeer, Wadden- en Noordzee de ’24 uur zeilrace’ gehouden. Honderden zeilschepen met duizenden bemanningsleden proberen binnen een dag zoveel mogelijk boeien op de vaarroute te passeren. Winnaar is de bemanning die het water op z’n duimpje kent en optimaal van de lokale winden profiteert.

Het ondiepe water van het IJsselmeer is volgens kenners ideaal om te wind- en te kitesurfen en om dat te leren. Verder zijn er voldoende mogelijkheden om te waterskiën en zwemmen.

170

171

’s Werelds grootste catamaranrace

R

ondje Texel? Daaruit spreekt een enorm gevoel voor understatement.

Want de Ronde om Texel is ‘s werelds grootste catamaranrace.

Het zeilspektakel zet jaarlijks in juni het eiland vol in de schijnwerpers.

Ongeveer 300 catamarans proberen elkaar de loef af te steken, om als eerste het eiland te hebben gerond. Gemiddeld doen ze er drie uur over.

Deze regatta en alles wat er rondom gebeurt zijn voor duizenden watersport- en Texel-liefhebbers het hoogtepunt van een seizoen dat net is begonnen.

Ze genieten in de week voorafgaande van de catamaran- en windsurf­ wedstrijden, vergapen zich aan de cats, boards, sporters en de intensieve voorbereidingen op het niet aflatende gevecht met de branding.

Klap op de vuurpijl is de massastart van de Ronde om Texel, op het strand bij paviljoen Paal 17. Achter de ‘startlijn’, gevormd door twee startschepen en een helikopter die rooksignalen geeft, wachten de catamarans als gekooide tijgers tot ze los kunnen gaan.

Het eerste Rondje Texel heeft plaats in 1978. Het jaar ervoor slagen twee leden van de Texelse Kustzeilvereniging Westerslag (KZVW) er voor het eerst in om met een catamaran rond het eiland te zeilen. Dat is de basis voor de huidige wedstrijd, die hoog op de internationale zeilkalender staat.

172

173

174

175

Voetbal in Noord-Holland is beslist geen spelletje

I

n Noord-Holland zetelt de oudste voetbalclub (HFC Haarlem) van Nederland en werd de eerste betaalde voetbalwedstrijd gespeeld (Alkmaar 54 – Sportclub Venlo). Boven het Noordzeekanaal zijn anno 2016 iets meer dan tweehonderd amateur­ verenigingen en drie professionele clubs actief.

In 1879 wordt de eerste Nederlandse voetbalclub opgericht: de Haarlemsche Football Club (HFC).

Op 14 augustus 1954 spelen Alkmaar 54 en Sportclub Venlo de eerste officiële wedstrijd in het Nederlands betaald voetbal. In de jaren zeventig volgt een ingrijpende sanering van het vaderlandse profvoetbal. Veel semiprofclubs verdwijnen of gaan verder bij de amateurs, andere fuseren tot nieuwe profclubs. Ajax en AZ zijn de grote voetbalnamen in Noord-Holland. Maar ook Volendam, Haarlem en Telstar kennen een lange voetbaltraditie.

Wij zijn de beste…

De provincie Noord-Holland heeft sinds 1888 de meeste landelijke voetbaltitels veroverd. De meest succesvolle club is Ajax. AZ gaat de boeken in als de club die de strijd met de grote drie twee maal wist te winnen. FC Haarlem is in 2010 opgeheven. In Volendam volgen promotie en degradatie elkaar na verloop van tijd op. Telstar verblijft sinds 1978 op het laagste niveau van het betaald voetbal. Deze vijf clubs staan symbool voor de opkomst en ondergang van het betaalde voetbal in deze provincie.

AZ De afkorting AZ staat voor Alkmaar Zaanstreek.

De club ontstaat in 1967 uit een fusie tussen Alkmaar ‘54 en FC Zaanstreek. Dankzij financiële steun door Wastora-eigenaren Klaas en Cees Molenaar is er een glorieperiode in de jaren tachtig. Dat leidt tot Europese wedstrijden, de KNVB-beker en het landskampioenschap in 1981. Dat seizoen wordt slechts een wedstrijd verloren en bereikt het elftal de finale van de UEFA Cup! De jaren daarna valt het sterrenteam uiteen en degradeert de club in 1988.

In de jaren negentig brengt opnieuw een zakenman de verlossing. Met behulp van Dirk Scheringa wordt de weg terug naar het hoogste niveau ingezet.

Sinds 1998 speelt AZ onafgebroken in de Eredivisie.

176

In 2006 wordt aan de rand van Alkmaar een nieuw stadion betrokken. Louis van Gaal viert er drie jaar later het landskampioenschap, enkele maanden later gaat de hoofdsponsor failliet. De laatste jaren manifesteert de Alkmaarse club zich als stabiele subtopper en ‘best of the rest’ achter de traditionele top drie van het nationale voetbal.

Telstar Voetbalclub Telstar ontstaat in 1963 als VSV uit Velsen en Stormvogels uit IJmuiden hun profafdelingen laten fuseren. De nieuwe club wordt vernoemd naar een pas gelanceerde communicatiesatelliet.

De thuishaven is sportpark Schoonenberg in Velsen-Zuid. Sinds de oprichting klinkt daar het nummer Telstar van The Tornados als begintune bij de thuiswedstrijden. Het elftal promoveert in seizoen 1963 - 1964 meteen naar de Eredivisie en verblijft daar veertien jaar. Daarna gaat het minder: in 1978 volgt degradatie en in 2006 moeten lokale ondernemers financieel bijspringen. Sindsdien gaat het weer goed met de Witte Leeuwen. De club kent overigens een groot aantal bekende oud-spelers, waaronder de latere trainers Louis van Gaal, Henk Ten Cate en Cor Brom en de presentatoren Hans Kraay jr. en Frank Kramer.

FC Volendam FC Volendam is opgericht op 1 juni 1977. De club komt voort uit de Rooms Katholieke Amateur Voetbalvereniging Volendam, later omgedoopt tot Rooms Katholieke Sportvereniging Volendam.

Het stadion ligt in het hart van het vissersdorp.

De bijnaam van de club is ‘het andere Oranje’ vanwege het thuistenue dat bestaat uit een oranje shirt en een zwarte broek. Kenmerkend voor Volendam is het grote aantal lokale spelers met bekende namen als Schilder, Tol, Steur, Veerman en Jonk. Ook de vele promoties en degradaties van en naar de eredivisie typeren de club. Het bezorgt hen de bijnaam De Heen en Weer. In 2009 degradeert Volendam voor het laatst uit de eredivisie.

De jaren daarna wisselden hoge en lage posities in de Jupiler League en diverse trainers elkaar in snel tempo op.

177

Lekker sporten in de regio Alkmaar

A

lkmaar ziet haar inwoners graag sporten. Dat is niet alleen leuk en gezond, het draagt ook bij aan de maatschappelijke en economische ontwikkeling in de regio. Daarom heeft Alkmaar een breed sportaanbod voor zowel potentiĂŤle talenten als de recreant.

Wie wil, kan in de regio Alkmaar lekker sporten.

De ambitie van de gemeente is om in 2018 minstens tweederde van alle inwoners van achttien jaar of ouder en minimaal 70 procent van de jongeren in beweging te laten komen. De aantrekkelijke omgeving en de sporttraditie van de stad spelen daarin een belangrijke rol. Om deze plannen te realiseren, worden hoogwaardige voorzieningen aangeboden, diverse evenementen georganiseerd en zijn de gemeentelijke sportaccommodaties gemoderniseerd.

Iedereen kan meedoen Het aanbod is breed, iedereen kan er gebruik van maken. De gemeentelijke sportpas en diverse gemeentelijke subsidies maken het sporten ook voor minder draagkrachtige inwoners betaalbaar.

Jong talent kan terecht bij een van de Regionale Training Centra. Die combineren fysieke training met onderwijs. Er zijn speciale programma’s om jongeren te stimuleren te gaan sporten. Dat is goed voor hun gezondheid en kan een positieve uitwerking hebben op hun zelfredzaamheid en eventuele arbeidsparticipatie. De gemeente wil via de sport een brug slaan tussen zorg- en welzijnsaanbieders, arbeidsorganisaties en sportverenigingen om gezamenlijke maatschappelijke vraagstukken, zoals gezondheid, participatie, onderwijs en veiligheid aan te pakken. Ten slotte moeten nieuwe sport­ evenementen meer bezoekers trekken. Dat is goed voor de lokale economie.

178

179

AZ scoort op vele fronten

V

oetbalvereniging AZ wil het klantgevoel verhogen en een plek creëren waar iedereen zich thuis voelt, ook als er geen voetbal wordt gespeeld.

“AZ kent geen vijanden, alleen vrienden. Dat danken we aan onze sportieve successen en open houding. Wij willen dat iedereen zich welkom voelt.

Dat geldt voor het voetbalpubliek, maar ook voor alle andere bezoekers.

Die worden met open armen ontvangen. In het stadion is nooit rottigheid.

Hooguit wordt er gemopperd in de emotie van het spel. Iedereen straalt plezier uit, ook als de uitslag anders is dan gewenst. Met die instelling hebben we een goede naam opgebouwd”, aldus commercieel manager Michael Koster.

Grote betrokkenheid Volgens Koster gaat het bij zijn club om ‘gezonde ambitie, ruimte voor innovaties en een grote betrokkenheid van medewerkers, bestuursleden, fans en bedrijfsleven’. Al die partijen heeft hij wat te bieden. Zo wil AZ de komende jaren steevast eindigen bij de eerste vier clubs in de Eredivisie en moet er eens in de vijf jaar een grote prijs worden behaald. Het stadion is op verschillende plekken aangepast. Ook zijn er plannen om meer en grotere evenementen in en rond het stadion te organiseren, waaronder een groot muziekfestival op het veld.

Klantenbinding “Het stadion mag dan relatief jong zijn, een aantal zaken kon nog beter.

Om die reden is de persruimte aangepast, kregen de dugouts nieuwe stoelen, zijn zevenhonderd zitplaatsen vervangen en hangen er videowalls boven de doelen. Verder is de geluidinstallatie vernieuwd, hangen er afbeeldingen van clubiconen op de buitenzijde van het stadion en zijn er ruimtes gekomen waar de fans voor en na de wedstrijd wat kunnen drinken en de persconferentie via schermen kunnen volgen. Alles om de bezoekers het nog meer naar de zin te maken. We schuwen daarbij geen onorthodoxe middelen. In 2016 landde voor de wedstrijd een helikopter op het veld om tien fans af te zetten; dat was een unieke happening waar nog lang over wordt nagesproken.”

180

Optimaal presteren Successen komen niet zo maar aanwaaien, daar wordt hard aan gewerkt. Dat kunnen ze in Alkmaar. “We hebben maar één doel: elke dag beter presteren!

We gaan voor 110 procent, op die manier maken we het verschil. Dat geldt niet alleen voor ons voetbal, we zijn tevens een maatschappelijk betrokken organisatie. Gezondheid, duurzaamheid en bewegen staan bij ons hoog in het vaandel. Via verschillende projecten werken we daar actief aan mee.

Het stadion is voorzien van zonnepanelen, we verwarmen de zalen met restwarmte van de huisvuilcentrale. Bewust betrekken we lokale ondernemers bij onze plannen. Het bedrijfsleven heeft ons immers gesteund toen we in een moeilijke positie zaten. Op deze manier kunnen we wat terugdoen.”

Zakelijk netwerk “Het AFAS Stadion telt 17.000 plaatsen en kent 15.000 seizoenkaarthouders, waaronder 3000 zakelijke relaties. Hen bieden we, naast aantrekkelijk voetbal, de ultieme plek voor exposities, zakelijke bijeenkomsten, presentaties en recepties van 5 tot 5.000 gasten. Er is een gerenommeerd restaurant, de locatie is uitstekend bereikbaar en er is volop parkeergelegenheid.

Ondernemers treffen elkaar in een ontspannen sfeer en kunnen via ons onderling contact leggen. Op die manier verbinden we lokale, regionale bedrijven en nationale bedrijven. Dat geldt niet alleen voor de grote spelers, maar ook voor ZZP’ers en zelfstandigen. Als kleine ondernemers een business seat huren, worden ze automatisch lid van ons netwerk. Dit biedt hen volop mogelijkheden om actief te netwerken op diverse door AZ georganiseerde evenementen. We hebben een groot netwerk, zowel lokaal, nationaal als over de landsgrenzen. Nagenoeg elk jaar spelen we op het Europese podium. Daarin hebben we ons altijd van onze sportieve kant laten zien. Daar scoor je mee!”

181

182 183

Landschap

Een 135 kilometer lange verdedigingsring

D

e Stelling van Amsterdam is een 135 kilometer lange verdedigingsring van 46 forten en batterijen en vele dijken en sluizen. Weliswaar nooit als zodanig gebruikt, maar dat maakt het historisch monument niet minder interessant.

De stelling is voornamelijk aangelegd tussen 1874 en 1914. De verdediging van Amsterdam gebeurde op twee manieren: enerzijds de kring van forten en batterijen en anderzijds als waterlinie, waarbij water wordt gebruikt om het land te beschermen. De vijand kon een halt worden toegeroepen door het laaggelegen polderland onder water te zetten.

Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog werd de stelling wel in staat van verdediging gebracht, maar er hoefde nooit daadwerkelijk gevochten te worden. Veel van de forten en batterijen hebben nu een andere bestemming gekregen. Drie ervan stellen we nader aan u voor.

Co2-neutraal In Zuidoostbeemster aan de Nekkerweg ligt Fort Resort Beemster.

Een hotel-restaurant, met spa-, wellness- en congrescentrum dat geheel CO2-neutraal is. Van het fort zijn de betonnen mitrailleursopstellingen op de frontwal en de fortwachterswoning bewaard gebleven. Het bomvrije gebouw werd vanaf 1918 enige tijd gebruikt voor arrestanten van de krijgsraad, voornamelijk principiĂŤle dienstweigeraars.

Het fort aan den Ham in Uitgeest herbergt een militair museum, met een verzameling over de Tweede Wereldoorlog en authentiek militair radio- en communicatiemateriaal. De houten afscheidingen in de fortruimten zijn nog grotendeels aanwezig, net als de sanitaire voorzieningen. Ook de houten genieloods is nog te zien.

De houten fortwachterswoning van het fort bij Penningsveer in Haarlemmer­liede heeft als enige in de stelling twee woonlagen. Na de Tweede Wereldoorlog is het fort gebruikt als interneringskamp voor collaborateurs. Tegenwoordig is het fort in gebruik als groepsaccommodatie voor scholen en instellingen, die deelnemen aan trainingen en evenementen. Het fort huisvest Kookschool en sfeercateraar Heeerlijk. Zij verzorgen onder meer kookworkshops.

184

185

Zaanse houtbouwarchitectuur uniek

D

e Zaanstreek heeft een eeuwenlange industrieen voedingsgeschiedenis, maar is ook bekend door de unieke Zaanse houtbouwarchitectuur. Veel voorbeelden daarvan zijn te vinden op de Zaanse Schans, en in het stationsgebied.

Toeristen uit binnen- en buitenland wanen zich op de Zaanse Schans helemaal in een levendige woonen werkbuurt uit de achttiende en negentiende eeuw. Ze zien de klompen- en kaasmaker aan het werk, maken een vaartocht of snuffelen rond in de winkeltjes. Terecht gaat veel aandacht steeds weer uit naar de typische houtbouw, terug te vinden in molens, schuren, woningen en musea als In de Gecroonde Duyvekater (bakkerswinkel uit 1658) en Zaans Museum & Verkade Experience (over de voedingsindustrie).

186

Opgestapeld Bijna 70 traditionele Zaanse huisjes, in vier kleuren Zaans groen, vormen samen een hotel in het stationsgebied van Zaandam. Uitzondering is het blauwe huis in een bovenhoek, geïnspireerd op het gelijknamige schilderij dat Claude Monet in 1871 in Zaandam schilderde.

Het bouwwerk staat volgens de architecten model voor fusionarchitectuur, ‘een inventieve wijze van verbinding van heden met verleden, van traditie met vernieuwing’. Het twaalf verdiepingen tellend hotel beschikt over 160 kamers, bar-restaurant, zwembad, wellnesscentrum, Finse sauna en Turks stoombad.

De huizenstapel staat in het grootscheepse stads­ vernieuwingsgebied, met onder meer een historisch stratenpatroon en een gracht.

187

De Omringdijk, de oudste dijk van Nederland De 126 kilometer lange Omringdijk omsluit geheel West-Friesland.

De oudste dijk van het land verbindt de historische steden Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen en Medemblik. Vandaag de dag is de historische dijk het domein van wandelaars, fietsers en motorrijders.

De Omringdijk is door mensen aangelegd. De dam ontstond door koppeling van vele kleine dijkjes. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat de waterkering vanaf de dertiende eeuw in vier fasen is verhoogd. De oorspronkelijke kerndijk ligt direct op het veen. In de veertiende eeuw kwam daar klei bovenop. Tweehonderd jaar later werden houten palen aangebracht.

In de achttiende eeuw volgden een verhoging met stenen en de aanleg van een weg op de dijk.

Ring van dijkjes Duizend jaar geleden bouwden bewoners eigen dijkjes om hun leefgebied droog te houden. Dat leverde een groot oppervlak met veel kleine en lage dijken op. Die werden met elkaar verbonden om alle bewoners te huisvesten en van voeding te voorzien. Zo ontstond een groot, met elkaar verbonden dijkenstelsel, dat nu bekendstaat als de Westfriese Omringdijk.

Na de drooglegging van de Zijpe verdween de zeewerende functie. Toch sloeg het water van de Zuiderzee regelmatig gaten in de oostkant van de dijk. Sinds de komst van de Afsluitdijk heeft het zeewater geen greep meer op de Omringdijk.

Toeristische attractie Waar ooit water stroomde, slingert nu een unieke route door het landschap.

Vanaf de dijk hebben bezoekers weids uitzicht. Een deel van de dijk vormt nog altijd de grens tussen land en water, andere stukken liggen tussen polders en droogmakerijen. Langs de dijk staan de restanten van enkele dwangburchten uit de 13e eeuw. De (Hollandse) graaf Floris V liet deze bouwen om de West-Friezen onder de duim te houden. Bij Eenigenburg staat een reconstructie van kasteel Nuwendoorn, het gerenoveerde kasteel Radboud staat in Medemblik.

188

189

Jan Wolkers had gelijk

G

enietend van een glas Skuumkoppe op een terras in Den Burg, krijgt Jan Wolkers postuum gelijk: Texel is een paradijs. Helemaal voor fietsers.

Van veer tot vuurtoren bewijzen zij met velen de menselijke maat van het eiland. Onderweg van huis in de Schermer naar Texel drinken we koffie bij Rob Scholte in zijn studio annex museum in het, naar een opknapbeurt schreeuwende centrum van Den Helder. De kunstenaar verklaart op geheel eigen wijze zijn liefde voor het eiland: “Dat contrast, van deze verwoeste stad met ‘t ongerepte, door mensen­hand onaangeroerde van Texel. Man, dat is pas kunst.”

190

een kijkje gekomen bij eendenkooi van Spang of schelpen gezocht. Zijn ze blij en gerustgesteld dat het natuurlijk veilig is op Texel, zoals op het bord staat bij de opgang naar de Prins Hendrikzanddijk.

Kunstenaar en toerist, zij weten zich sinds mei 2016 in goed gezelschap als het gaat om Texel. Reisgids Lonely Planet vergunt het eiland een notering in de top tien van beste plekken in Europa, tussen Venetië, Dordogne en Extremadura. De natuur(-bescherming) wordt geroemd, maar ook de horeca op het eiland.

Beestjes Zou die andere kunstenaar dan toch gelijk hebben?

De in 2007 overleden Jan Wolkers heeft Texel altijd een paradijs gevonden. Hij zong de lof over alles wat er groeit en bloeit, berichtte gepassioneerd over de beestjes in de achtertuin van zijn huis in Westermient (westelijk van den Burg) en schilderde in prachtige woorden de veelzijdigheid van het landschap.

Dat ze op Texel hun helden eren, moge blijken uit de Jan Wolkersfietsroute (een kleine 30 kilometer trappen). We hebben niet gecontroleerd of onder fietsers die we op ons dagtochtje over het eiland tegenkomen, Wolkers­spoorzoekers zijn.

Wat we wel weten, is dat ze met z’n heel velen zijn.

Gezinnen, groepen en hier en daar een verdwaalde eilandbewoner in z’n eentje. Op de meest uiteen­ lopende karretjes. Met en zonder helm, veelkleurige windjacks en, afgezien van die laatste die het tempo niet kan bijbenen, een lach op het gezicht.

Ieder voor zich heeft wel een favoriet plekje op het Noord-Hollandse Waddeneiland. Het vliegveld, met het luchtvaart- en oorlogsmuseum. De visrestaurants in het piepkleine centrum rond de Heemskerckstraat in Oudeschild. Of galerie/atelier De reede van Tessel – vrij entree –­ aan het begin van hetzelfde dorp, dat zichzelf afficheert met de tekst: ‘Te bezichtigen, archeologische V.O.C. vondsten 1700-1825 uit eigen tuin’. Niet alleen Wolkers’ tuin bevatte schatten.

Aan de volle terrassen te zien, is het centrum van Den Burg zeer populair.

De glazen zijn bijna nooit leeg (gelukkig). Wij kunnen het ons voorstellen, na kennis te hebben gemaakt met de Texelse Bierbrouwerij en enkele van haar interessante producten. Smaakmaker onzes inziens is Skuumkoppe, een donker witbier dat volgens de informatie van de brouwer zijn naam dankt aan de witte koppen op de golven van de ruige zee.

‘Golven die ons eiland omspoelen: dag in dag uit, het hele jaar door. Skuumkoppe is dan ook een bier voor elk seizoen’. We zouden daar aan willen toevoegen: en voor elk tijdstip van de dag.

Vooruitzicht Ze zien uit naar hun bezoek aan de zeehonden van Ecomare, verkneukelen zich over de wandelings langs het strand van De Koog of zijn vol van de onvergetelijke ervaringen die ze in nationaal park Duinen van Texel opdeden. Misschien hebben ze

De plicht roept, we moeten terug. Ook al zijn de afstanden op het eiland te verwaarlozen, we willen op tijd bij de veerhaven zijn. We hadden nog vogels willen kijken, maar de verrekijker is het foedraal niet uit geweest.

De volgende keer dan maar; want die komt er zeker.

191

Over de Dijk, palingsound en hotel Spaander

D

e Dijk. Hotel Spaander. Palingsound. Tot aan de andere kant van de wereld laten deze vijf woorden niets meer raden te over.

Het onderwerp is Volendam.

Toeristen uit alle windstreken slenteren dagelijks over de Dijk met zijn cafĂŠs, restaurants en winkels. Na te hebben genoten van het uitzicht op de bedrijvigheid in de haven en de oneindigheid van het water, begeven ze zich in het Doolhof. Daar, in het oudste deel van het vissersdorp, vergapen ze zich aan de nauwe straatjes en typische huisjes.

Net zoals kunstschilders van heinde en verre dat sinds eind negentiende eeuw deden en na weer een dag de penselen te hebben laten spreken, onderdak zochten in hotel Spaander. Veel kunstenaars lieten een of meer schilderijen achter, waardoor het uit 1881 stammende etablissement nu meer dan 1.400 werken kan tonen.

De parel van de Zuiderzee en artiesten hebben overduidelijk wat met elkaar.

Sinds de jaren zestig maken lokale muzikanten als The Cats en BZN furore tot ver buiten de grenzen. Hun typisch Nederlandse pop wordt palingsound genoemd, naar de belangrijke bron van inkomsten en, zo zegt men, omdat de liedjes net zo glad zijn als een aal.

Wat daar ook van zij, de nieuwe generatie met voorop Jan Smit en Nick en Simon, blijft onverminderd populair. In het palingsoundmuseum in Paviljoen Smit-Bokkum, bij het Marinapark, is 100 jaar Volendamse muziek op inspirerende wijze verzameld. Moet het moderner, dan is Experience Volendam een aanrader. In het museum aan de haven volgt de bezoeker virtueel en via holografische voorstellingen de avonturen van een jonge visser.

192

193

Edams museum een van de oudste

J

a, klopt. Edam, van de kaas. Maar dat dit leuke stadje een van de oudste musea en het oudste houten huis van het land bezit, is toch minstens zo leuk?

Een rijke koopman liet rond 1540 Het Steenen Coopmanshuys bouwen.

Dit oudste stenen huis van Edam biedt nu onderdak aan het Edams Museum. De naastgelegen hoge Damsluis (aan de oostkant is nog de ophanging van de sluisdeuren te zien) is 29 jaar ouder en nog eens zestien jaar later kwamen het Damplein, het raadhuis, het postkantoor en de botermarkt gereed.

Deze ‘buurpanden van het museum’ hebben net als de sluis reeds lang geleden hun functie verloren, maar dragen stuk voor stuk bij aan het historische karakter van Edams centrum. Dat doet ook het oudste houten huis aan de Achterhaven. Het is gebouwd rond 1500. De talloze branden in de stad sindsdien kregen steeds geen vat op dit pand. De voorgevel met de naar boven en beneden klappende luiken is zelfs bijna helemaal origineel.

Al wandelend is het onvermijdelijk dat het woord ‘kaas’ valt. Want ruim vijf eeuwen lang vervaardiging van en handel in kaas zijn in de genen van Edam doorgedrongen. Er zijn kaasmarkten en, bijvoorbeeld, de eind achttiende-eeuwse Kaaswaag aan het Jan Nieuwenhuizenplein. In kaas­ pakhuis de Koophandel aan de Voorhaven worden sinds 1916 de Edammer kazen gerijpt.

194

195

Gerookte vis uit Monnickendam

E

en maaltje gerookte paling haal je in Monnickendam. Het stadje aan de Gouwzee is sinds jaar en dag bekend om zijn visrokerijen.

Het beeld De palingroker van Rob Cerneus is een eerbetoon aan het bijna verdwenen ambacht.

De twee overgebleven rokerijen en de scheepswerven in de haven houden de herinneringen levend aan de bloeitijd van Monnickendam.

In de middeleeuwen was het een centrum voor transport en handel, onder meer met de landen rond de Oostzee.

In later eeuwen, na de afsluiting van de directe verbinding met de Zuiderzee en aanleg van een trekvaart, richtte de bedrijvigheid zich met name op het dichtbij gelegen Amsterdam. Aan de binnenhaven staat de Waegh, waar vroeger kaas werd gekeurd en gewogen, verwijzend naar de belangrijke plek die veeteelt innam (en -neemt) in Waterland.

Monnickendam heeft een beschermd stadsgezicht met veel historische huizen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Allesbepalend is de vijftiende-eeuwse Sint Nicolaaskerk. Veel huizen in het oude centrum hebben een gevelsteen met een afbeelding of tekst, een ouderwetse vorm van reclame.

Vier jachthavens telt Monnickendam. Langs de kade aan ’t Prooyen in Monnickendam liggen vele klippers en tjalken. Groepen kunnen een klipper of tjalk huren en onder leiding van een ervaren schipper het Markermeer of de Gouwzee verkennen.

196

197

Het gat, de scheepskamelen en de Krolleman

K

atwoude, Uitdam, Zuiderwoude en Watergang.

Vier karakteristieke dorpen in de gemeente Waterland. Een verhaal over een gat, scheeps­ kamelen en de Krolleman.

Katwoude staat bekend om haar kaasboerderijen.

Maar ook heeft het lintdorp fraai gerestaureerde landarbeiderswoningen en het Monnickendammer Gat, een watersportcentrum met 159 ligplaatsen.

Uitdam is voor altijd verbonden met scheepskamelen.

Dat zijn drijvers, die in de Gouden Eeuw aan koopvaardijschepen werden bevestigd. Zo konden ze toch door de ondiepten bij Pampus naar Amsterdam varen.

198

Middelpunt van het ruim 1.000 jaar oude Zuiderwoude is de uit 1877 stammende kerk. Het monumentale orgel is nog veertien jaar ouder, geplaatst achter het zogenoemde Knipscheerfront. De familie Knipscheer uit Amsterdam was medebepalend voor de orgelbouw in de negentiende eeuw.

De smalste dorpsstraat van Nederland ligt in Watergang. Hier liggen ook de kenmerkende, zwart geteerde hooihuizen. Watergangers worden opgevoed met de Krolleman. Dat is, volgens de overlevering, een boos wezen dat in het water woont en kinderen pakt die te dicht bij de waterkant komen.

199

Rijke historie en prachtige toekomst

E

nkhuizen heeft een rijke historie en een prachtige toekomst. Dankzij respectievelijk vis en VOC, watersport, toerisme en zaadteelt.

Het middeleeuwse vissersplaatsje krijgt in de veertiende eeuw zijn eerste haven. Die wordt in de twee eeuwen erna uitgebreid. Het belang van Enkhuizen neemt gaandeweg toe en bereikt zijn hoogtepunt begin zeventiende eeuw. Haringstad is een terechte (nog steeds gebruikte) bijnaam. Want Enkhuizen is het centrum van de haringvisserij.

Ook de koopvaardij weet de gunstige ligging van de stad aan de Zuiderzee te waarderen. De Verenigde Oostindische Compagnie vestigt er een van zijn zes kamers, de handel op IndiĂŤ en de Oostzeelanden brengt voorspoed en welvaart. Sporen van de Gouden Eeuw zijn in de binnenstad, gelegen binnen de zestiende-eeuwse vestingwerken, nog ruimschoots te vinden. Daaronder de librije bij de Westerkerk, het stadhuis en de Westfriese Munt.

Enkhuizen kent goede, maar natuurlijk ook slechte tijden. Vanaf eind zeventiende tot eind negentiende eeuw gaat het niet best, om het zachtjes uit te drukken. Net als de West-Friese gemeente weer opkrabbelt, maakt de Afsluitdijk de haringvloot ook nog brodeloos. Tenslotte komt echter alles op zijn pootjes terecht.

Het Marker- en het IJsselmeer spelen een hoofdrol in Enkhuizens vooraanstaande positie in de watersport. Met drie jachthavens, de bruine vloot en het eerste naviduct ter wereld - waardoor pleziervaart en wegverkeer niet meer op elkaar hoeven te wachten - is Haringstad een trekpleister voor zeer veel watersporters en -recreanten.

Toeristen komen volop aan hun trekken met de verdedigingswallen, de historische panden, het Zuiderzeemuseum, het Flessenscheepjesmuseum, Enkhuizer Almanakmuseum en Sprookjeswonderland. Economisch gaat het Enkhuizen weer voor de wind, niet in de laatste plaats door de aanwezigheid van vier internationaal vermaarde ondernemingen die zich bezighouden met de zaadteelt en -handel.

200

201

Goed nieuws voor Hoorn en het Westfries Museum ‘ Het Westfries Museum in Hoorn heeft opnieuw een van de 24 schilderijen terug die in 2005 uit het museum werden geroofd’.

G

oed nieuws voor het museum, voor Hoorn en de vele bezoekers aan de West-Friese stad.

Begin 2005 worden onder meer 24 belang­ rijke, zeventiende- en achttiende-eeuwse schilderijen gestolen uit het Westfries Museum. Negen jaar later duiken vier stukken op in Oekraïne. Het bovenstaande NOS-bericht dateert van mei 2016, als een Oekraïner zich meldt bij de Nederlandse ambassade in Kiev. Hij heeft te goeder trouw Nieuwstraat in Hoorn van Izaak Ouwater (1784) gekocht, en is er achter gekomen dat het een van de verdwenen schilderijen is. Hij geeft het terug.

Deze waar gebeurde thriller is reden te meer om het museum, dat zit in een prachtig monument aan de Roode Steen in Hoorn, te bezoeken. Want de collectie is overweldigend, ook zonder het nog ontbrekende werk. De geschiedenis van stad en streek wordt verteld in liefst 27 zalen.

202

Weer buiten, staat daar Jan Pieterszoon Coen.

De in 1587 in Hoorn geboren koopman schopt het tot gouverneur-generaal van de Vereenigde Oostindische Compagnie in Nederlands Indië.

Daar, in Batavia (nu Jakarta) in het huidige Indonesië, overlijdt hij in 1629. Coens standbeeld is slechts een van de vele verwijzingen naar de zestiende en vooral zeventiende eeuw, waarin de havenstad zijn bloeitijd beleefde. Voorbeelden zijn het Statenlogement (1613), Sint Jansgasthuis (1563), VOC-pakhuis (1606/1610), Waag (1609) en Kamer Hoorn West-Indische Compagnie (1629).

Een ritje met de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik dient op ieders nog-te-doenlijstje te staan. Gewoon opstappen en genieten van de nostalgische sfeer op het 20 kilometer lange spoor dat voert langs pittoreske West-Friese dorpen.

203

De dwangburcht van ‘den keerlen god’

D

en keerlen god werd hij genoemd, omdat hij geliefd was bij boeren, burgers en buitenlui. Ondanks die populariteit is Floris V toch niet de naamgever van de dwangburcht die hij in Medemblik liet bouwen. De blikvanger heet kasteel Radboud.

Nota bene Radboud. Volgens een nooit bewezen verhaal stond in de zevende eeuw op dezelfde strategische plek, met aan drie kanten de Zuiderzee, het kasteel van Radboud, koning der Friezen. Het volk waar Floris V (1254-1296) een pesthekel aan had, omdat ze zijn vader Willem II hadden gedood. Maar hij pakte ze mooi terug. In 1282 versloeg hij de Friezen en pikte West-Friesland in.

Om vervolgens de stoere West-Friezen onder de duim te kunnen houden, bouwde hij een serie dwangburchten. Daarvan is kasteel Radboud als enige overgebleven.

Grotendeels althans: twee woonvleugels en twee torens. Genoeg om iets op te pikken van wat er zich zo’n 700 jaar geleden afspeelde. En anders is er de tentoonstelling in het museumkasteel, die laat zien hoe de middeleeuwse mens leefde.

Floris’ erfenis mag de parel op de kroon van Medemblik zijn, er zijn veel meer bezienswaardigheden in de oudste stad van West-Friesland (Graaf Floris schonk in 1289 stadsrechten). Zo is er het Bakkerijmuseum aan de Nieuwstraat, waar jong en oud het water in de mond loopt bij de bereiding van marsepein, ijs en chocolade.

Een wandeling door het centrum is een ontdekkingstocht door lang voorbije eeuwen. Pakhuis De Wolff, drie pakhuizen De Hoop en het Scheve Huis aan het Vooreiland, bijvoorbeeld. De stadsboerderijen, de zestiende-eeuwse gracht Het Achterom en het Nederlands Stoommachinemuseum, gevestigd in voormalig stoomgemaal Vier Noorder Koggen uit 1869 aan het IJsselmeer. Niet in de laatste plaats is Medemblik een internationaal watersportcentrum.

204

205

Marken is en blijft een eiland

M

arken is en blijft een eiland. Daar verandert ook de dijk niets aan. Die kan niet op tegen de werven met daarop de houten huizen, de ophaalbruggen, de smalle steegjes en natuurlijk het Paard van Marken.

In de veertiende eeuw waren de eilanders de overstromingen van de Zuiderzee zat. Ze besloten hun huizen te bouwen op kunstmatige heuvels. Na verloop van tijd waren deze zogenoemde werven vol en werden, op stroken tegen de werven aan, paalwoningen gebouwd. De ruimtes eronder zijn dicht gemaakt, want na de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 was van serieuze overlast door hoog water geen sprake meer.

Tegenwoordig zijn er nog vijftien werven. Twaalf ervan zijn bewoond. De charme van de kleine, eenvoudige houten huisjes, dicht tegen elkaar, draagt in grote mate bij aan Markens bekendheid in binnen- en buitenland.

Jaar in, jaar uit komen er ruim 300.000 toeristen. De in 1957 aangelegde dijk­ verbinding met het vasteland heeft hen nooit iets uitgemaakt. Zij komen voor de unieke woningbouw, de klederdracht - tegenwoordig hoofdzakelijk gedragen op hoogtijdagen en bij belangrijke gebeurtenissen - en niet in de laatste plaats ­ de vuurtoren op de oostelijke punt van het eiland.

De ronde ijzeren toren dateert uit 1839. Later werden daar de bakstenen woning en opslagruimte aan vast gebouwd en ontstond de vorm waaraan het rijksmonument zijn naam ontleent: het Paard van Marken. Door kruiend ijs is de toren in 1971 een paar centimeter ‘verplaatst’.

206

207

Van slaperig dorp achter dijk tot levendige kustplaats

P

etten moet zichzelf meer dan eens opnieuw uitvinden. De jongste hergeboorte kan rekenen op een algehele waardering. Van slaperig dorp achter een geasfalteerde dijk is het een levendige kustplaats geworden.

De Sint-Elisabethsvloed van 1421 vaagt de dan 700 jaar oude nederzetting weg. Die wordt iets oostelijker opnieuw opgebouwd, om bij de overstroming van 1625 in de golven te verdwijnen. Het derde dorp moet in 1943 wijken voor de aanleg de Atlantikwall. Op het geboortekaartje van nummer vier staat het jaartal 1946. Dat is inmiddels ook (bijna) geschiedenis.

Tot 2015 ligt Petten achter de Hondsbossche Zeewering, een van de zwakste schakels van de Nederlandse kustverdediging die stevig wordt aangepakt tijdens de uitvoering van het plan Kust op kracht. De gemeente Schagen, waaronder Petten valt, besluit mee te liften op de kustversterking en het dorp een economisch toeristische impuls te geven.

Nu beschikt ‘Petten 4.2’ over een heuse duinenrij, waarin een wandel- en een fietsroute zijn uitgezet.

208

Plus een strand met twee opgangen en gratis toegankelijk parkeerterreinen. Met twee, mogelijk binnenkort zelfs drie paviljoens. Op het strand zijn of worden nog gebouwd 80 strandhuizen en vijf strandvilla’s. Modern ogend, opgetrokken uit natuurlijke materialen. In de winter blijven ze staan, zodat ook dan de horeca aanloop krijgt.

Plein 1945 is volledig op de schop gegaan. Een stalen scheepskelet dient als podium voor optredens van muzikanten en andere artiesten. Plein en strand krijgen een directe verbinding over voormalige camping Corfwater, nu een recreatiepark met rietgedekte vakantiewoningen. De nieuwe eigenaar ervan heeft bovendien grote plannen met Huis ter Duin.

Het iets zuidelijker gelegen Camperduin heeft door de kustversterking een nieuw strand met, uniek voor Nederland, een lagune gekregen. Bij vloed stroomt zeewater via een geul het kunstmeer in. Een binnenstrand, dat uitnodigt om pootje te baden.

209

210

211

Strandwandeling van Callantsoog naar Julianadorp

E

en kilometerslang strand verbindt Callantsoog en Julianadorp. Een wandeling langs de Noordzee, van de ene kustplaats naar de andere is, ongeacht het jaargetijde, een belevenis.

Mensen die het menen te weten, zeggen dat Callantsoog het mooiste en schoonste strand van het land heeft. Smaken verschillen, maar feit is dat het breed en lang is en er ook hoogzomer nog een plekje is om bruin te bakken. De kinderen kunnen er lekker spelen. Druk, maar nooit te.

En wie het toch even te veel wordt, vlucht naar een van de liefst zes strandpaviljoens voor een hapje en een drankje. Met gratis panorama, of de zon nu schijnt, de regen tegen de ramen beukt of de wind tot stormkracht uitgroeit. Het dorpscentrum zelf telt veel horecazaken.

Iets noordelijker ligt, aan datzelfde strand, Julianadorp aan Zee. Menig sportieve zonaanbidder wandelt de paar kilometer graag. Er zijn vier strandopgangen, waarbij ‘Falga’ vooral de lief­ hebbers van rust en natuur aanspreekt en ‘Drooghe Weert’ leidt naar een naaktstrand.

Fietsers kunnen in de directe omgeving van beide badplaatsen hun hart ophalen. De rit naar Schoorl, bijvoorbeeld, is aan te bevelen.

212

213

Tussen duinen en polder ligt mooi Schoorl

S

choorl, Groet en Camperduin liggen in elkaars verlengde aan de rand van nationaal park ‘de Schoorlse Duinen’, een uniek gebied van ruim 1800 hectare. In 2009 en 2010 woedden daar grote branden. De roetroute voert de wandelaar langs de getroffen gebieden.

Schoorl biedt de bezoekers in de zomermaanden diverse festiviteiten, waaronder de wekelijkse braderie en het strand- en zeilevenement Hargen on Sail. Het 52 meter hoge klimduin in het centrum is dé publiekstrekker. Elke Tweede Pinksterdag viert de plaatselijke jeugd hier Meidenmarkt.

Traditioneel gaat dat gepaard met veel drank, jeugdige bravoure en open vuur. Waar de duinenrij ophoudt, begint de Hondsbossche Zeewering met aan de ene kant een lagune en aan de andere zijde een uniek vogelreservaat.

Per fiets naar zee Zomers komen er vooral binnen- en buitenlandse gezinnen, ’s winters is het geliefd bij rustzoekers en natuurliefhebbers. Schoorl aan Zee is uitsluitend per fiets te bereiken, bij Hargen ligt een groot parkeerterrein en naast de strandopgang van Camperduin stopt de bus. In 1997 is een duin afgegraven en op die manier een inham aan de kust gecreëerd. Bij hoogtij stroom er zout water in De Kerf. In combinatie met kalkrijk strandzand leidde tot de groei van diverse soorten planten, waaronder enkele beschermde soorten.

Prachtige duinen Het buitengebied heeft de breedste (5 kilometer), hoogste (54 meter) en – volgens de inwoners – mooiste duinen van Nederland. Wandelaars en fietsers kunnen er hun hart ophalen, voor mountainbikers is er een apart parcours. Het dorp kent overigens een donker kantje. Aan de voet van de duinen lag Kamp Schoorl, het eerste Duitse gevangenenkamp op Nederlands grondgebied. Een monument herinnert nog aan deze periode. Het terrein grenst nu aan het bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer.

Van daaruit kunnen bezoekers de prachtige omgeving van Schoorl in alle rust ontdekken.

214

215

Bergen, dorp van kunst en villa’s

B

ergen heeft altijd veel kunstenaars aangetrokken, dankzij mevrouw Van Reenen-Volker. Zij maakte begin vorige eeuw van de agrarische gemeente een kunstenaarsdorp, naar het voorbeeld van Laren.

In de vorige eeuw woonden en werkten veel kunstenaars aan de Buerweg.

Zij waren de grondleggers van de Bergense School. Het dorp inspireerde ook veel schrijvers. Adriaan van Dis en Saskia Noort groeiden er op, Herman Gorter verbleef enkele jaren in een huis in de duinen, Adriaan Roland Holst woonde aan de rand van het dorp. Bergen staat ook bekend om zijn kapitale villa’s. De duurste staan aan de Eeuwigelaan, de meest opvallende in Park Meerwijk.

Kunst rond de kerk Er zijn talloze horecagelegenheden, uitgestrekte bossen, een kilometers lang strand, vele boetiekjes, een uniek zeeaquarium, een fraaie kunstskibaan en een schaapskooi. De Ruïnekerk, in 1574 verwoest en later gedeeltelijk herbouwd, domineert het centrum. Zomers zijn er wekelijks kunstmarkten, de eerste woensdag van augustus viert het dorp lichtjesavond en in oktober wordt de jaarlijkse Kunsttiendaagse gehouden. Het nabijgelegen vliegveld diende jarenlang als opslagplaats voor legermaterialen. Sinds 2010 wordt er gewerkt aan de realisatie van een ecologisch dorp. Rond Bergen werd jarenlang gas gewonnen, sinds 2015 wordt er gas opgeslagen en opgepompt als de vraag stijgt.

Bergen aan Zee Begin 1900 stichtte familie Van Reenen familiebadplaats Bergen aan Zee. Door de duinen werd een weg aangelegd en tot 1955 reed een tram van en naar de kust. Op het Russenduin torent Huize Glory. Ooit onderkomen van een rijke industrieel, nu hotel annex conferentieoord. De kustplaats is twee maal ontruimd: In de Tweede Wereldoorlog en in april 2010 vanwege een grote brand in het duingebied. De laatste keer konden de ongeveer 400 getroffenen de volgende dag al terug naar hun huis.

216

217

Egmond: kernen met een eigen karakter

A

uthentieke Egmonders zijn Hoevers, Derpers of Akkeloren. Hun kernen herbergen alle drie historische bouwwerken. De ruïnes van het kasteel van de Lamoraal van Egmond liggen in De Hoef, de abdij staat in Egmond Binnen en vuurtoren J.C.J. van Speijk waakt over zee en het achterliggende dorp.

Egmond was in de vroege Middeleeuwen een steunpunt van de Graven van Holland. Rond 950 stichten nonnen aan de rand van de duinen een klooster.

Enkele jaren wordt dat de eerste abdij van Nederland. Deze wordt in 1573 op bevel van Willem van Oranje verwoest door geuzenaanvoerder Diederik Sonoy uit Alkmaar. De stenen werden gebruikt om de stadsmuren van Alkmaar te versterken. Ruim 350 jaar later verrijst op dezelfde plaats een nieuw klooster.

De eeuwige zee Ongeveer duizend jaar geleden worden vlak achter de duinen de eerste huisjes gebouwd. Er wonen vooral vissers en keuterboertjes. De locatie is niet zonder gevaar. Tijdens de Allerheiligenvloed op 1 november 1570 verdwijnen vijftig huizen in de golven. Bijna 200 jaar later ondergaan nog eens 36 woningen en de kerk, inclusief toren, hetzelfde lot.

Opkomend toerisme Sinds de jaren dertig komen ‘bleekneusjes’, kinderen uit de grote steden, naar vakantiekolonies aan de kust om aan te sterken. In de jaren zestig ontdekken de toeristen de zee. Menig inwoner verhuurt ’s zomers (een deel van zijn) zijn woning aan badgasten. De meeste koloniehuizen zijn inmiddels gesloopt, de toeristen zijn gebleven. Zij vinden onderdak op een van de campings of in de vele pensions en grote hotels. In januari trekt de Nieuwjaarsduik veel publiek. De weken daarna doen duizenden sportievelingen mee aan de traditionele 21 kilometer van Egmond, de mountainbikewedstrijd langs zee of de halve wandelmarathon.

Dat zorgt voor een enorme toeloop in de anders zo stille wintertijd.

218

219

Heerlijk wonen in groen Castricum

H

et gebied rond Castricum was al in de Romeinse tijd bewoond. De plaatsnaam zou afgeleid zijn van het woord castor (Latijns voor bever) of castri locus (legerplaats).

Rond Castricum ontstonden verschillende buurtschappen, zoals Schulpset en Bakkum. Maar Castricum was altijd de hoofdplaats van de kleinere kernen. Door verschillende uitbreidingen verdwenen de eigen namen van de omringende leefgemeenschappen. Om de groei van de Randstad halverwege de 21 eeuw op te vangen, nam de omvang van Castricum snel toe. Naast forensengemeente is het ook een toeristische gemeenschap dankzij strand en duinen. Het duingebied wordt deels gebruikt voor waterwinning via infiltratie. Bezoekers­ centrum De Hoep maakt natuurliefhebbers wegwijs in het uitgestrekte natuurgebied.

Rust en ruimte Camping Bakkum staat bekend als zomers toevluchtsoord voor Amsterdammers. Watersporters kunnen zich uitleven op het Alkmaardermeer. De bollenvelden en Hortus Bulborum trekken in het voorjaar altijd veel bezoekers. Het terrein van voormalig psychiatrisch centrum Duin en Bosch is in 2010 opgedeeld in een zorgcentrum en een woonwijk. Verschillende rijksmonumenten zijn opgeknapt en diverse nieuwe woningen opgeleverd. Het vele groen en de ruime opzet bieden een aangename woonomgeving.

220

221

Schaken aan het strand in Wijk aan Zee

B

ezoekers van Wijk aan Zee komen voor het strand of de duinen. Op die ene week in januari na. Dan is het dorp hét onderkomen voor de internationale schaaktop en zijn aanhang.

Wijk aan Zee was ooit een klassiek vissersdorp. Bij gebrek aan een haven, werden de scheepjes het strand opgetrokken. De komst van grote vissersboten maakte daar een eind aan. Dat leidde tot grote armoe onder de lokale bevolking.

Opkomend toerisme zorgde aan het eind van de 18e eeuw voor nieuwe inkomsten.

Vooral Amsterdammers brengen er hun vrije tijd door. De laatste vijftig jaar is er vooral sprake van dagtoerisme: badgasten verblijven overdag in hun strandhuisje en gaan ’s avonds naar huis. Overnachten is immers verboden (maar gebeurt wel regelmatig).

Internationaal schaaktoernooi Sinds 1968 is de kustplaats in de maand januari jaarlijks hét onderkomen voor een internationaal schaaktoernooi. Wat in 1938 begon als lokaal toernooi op het Hoogoventerrein, groeide uit tot een spektakel van internationale allure.

Op de deelnemerslijst staan de beste schakers van de wereld. Omdat de naam van het toernooi door buitenlanders nauwelijks is uit te spreken, staat het evenement internationaal bekend als Wijk (spreek uit: wiejk). Schakers weten precies welke plaats daarmee wordt bedoeld!

222

223

Sfeervol gebied

Stolpen in de Schermer

K

arakteristieke dorpen als Zuidschermer zijn trots op hun stolpen. De Noord-Hollandse boeren­ hoeves doen tegenwoordig vaak dienst als zeer luxe woning.

Een stolp is een boerderijtype dat vooral in Noord-Holland voorkomt. Het is een vierkant gebouw met een piramidevormig dak waaronder vroeger zowel de boerenfamilie als hun vee, hooi, wagens en andere werktuigen een plaats vonden.

De droogmakerij Schermer ontkwam niet aan de magere periode van de achttiende-eeuwse veepest.

Maar de boerenwelvaart van de late negentiende eeuw leverde een hele serie prachtstolpen op waarvan de mooie bouwdetails, hekken en poorten nog steeds de vroegere rijkdom etaleren.

Singels Het bijzondere van de stolpen in de Schermer is de aanwezigheid van de dubbele singels die nog altijd een tiental stolpen vooral aan de Zuidervaart en de Lange Molenweg de allure van een buitenplaats geeft. Het boerenerf en de ‘laaning’ zijn bij die stolpen rijk begroeid met vooral kastanjes en wilgen. In het voorjaar is het erf bespikkeld met duizenden sneeuwklokjes.

Een fraai exemplaar van boerenbouwkunst is ‘De 12 apostelen’, de oudste stolp van de Schermer (1641) met zijn kenmerkende Vlaamse gevel en het statige landgoed ‘Het Bosch’, ook uit de periode van de drooglegging. De herenboerderij Wittenburg werd gebouwd door de Alkmaarse bierbrouwer Witte en diende als gemeentehuis van de Schermer.

Zuidschermer bezit ook nog een bijzondere stolpkerk uit de zeventiende eeuw. Schermer biedt daarnaast een aantal bijzondere, historische langhuisstolpen en kapbergen in de veendorpen Grootschermer en Driehuizen.

Sinds de gemeente Alkmaar op 1 januari 2015 Schermer en Graft-de Rijp heeft ‘ingelijfd’, beschikt zij over bijna 360 stolpen.

224

225

Beemster, land van molens en Leeghwater

W

ie Beemster zegt, zegt Leeghwater. De timmermanszoon uit De Rijp leidde vierhonderd jaar geleden de drooglegging van de Beemster met behulp van molens en mankracht.

Leeghwater begon het meer, dat was ontstaan rond het riviertje de Bamestra, in 1607 met behulp van molens droog te malen. Na drie jaar zat het werk er bijna op. Maar door een gat in de Zuiderzeedijk stroomde het gebied weer vol. Op 19 mei 1612 was de hele polder droog en had Holland er ruim 70 vierkante kilometer land bij.

Strak patroon Het nieuwe land werd ingedeeld in rechthoekige kavels volgens een strak geometrisch patroon. Het stratenplan van New York zou daarop gebaseerd zijn. De kwaliteit van de landbouwgrond was zo hoog, dat de investeerders al snel flinke winsten maakten. Sinds 1999 staat de polder op de UNESCO-Werelderfgoedlijst.

Midden in de Beemster ligt‌ In het hart van de polder ligt het oudste dorp van de droogmakerij met de toepasselijke naam Middenbeemster.

Centraal in het dorp staat de protestantse kerk uit 1923. Recht daar tegenover ligt het dorpsplein. In het verleden werden er wekelijkse veemarkten gehouden, tegenwoordig is het de locatie voor de dorpsfeesten en de jaarlijkse kermis.

226

227

Handel, haring en houten huizen

I

nwoners van Graft en De Rijp verdienden eeuwenlang hun brood op zee. Nu trekken de twee authentieke polderdorpen veel toeristen.

Het gebied rond Graft en De Rijp bestond duizend jaar geleden uit veen. Overstromingen sloegen grote stukken land weg, waardoor een directe verbinding met de Zuiderzee ontstond. De dorpelingen verdienden hun brood met de scheepvaart en visserij.

Voor rijke Amsterdamse kooplieden vervoer­den ze goederen van en naar het Middellandse zeegebied en de Oostzee. In De Rijp was er vooral sprake van haringvisserij en walvisvaart. Er was in die jaren niet alleen voorspoed, maar ook rampspoed. Want in januari 1654 brak een verwoestende brand uit in De Rijp. Het blussen duurde ruim een week, alleen de kerk en het raadhuis bleven gespaard. De rest van het dorp was volledig verbrand.

Eilandspolder De drooglegging van de binnenmeren maakte een eind aan de scheepvaart. De dorpelingen legden zich toe op akkerbouw, veeteelt en binnenvisserij.

Sinds 2015 vallen de inwoners bestuurlijk onder de gemeente Alkmaar. Graft en De Rijp trekken veel toeristen. Zij komen voor het historische centrum van Graft of de Eilandspolder. Dat weidegebied is rijk aan vogels en populair bij vogelaars, wandelaars, kanovaarders en schaatsers.

228

229

Stedelijke ontwikkeling 230

Overstad Alkmaar in ontwikkeling Overstad was jarenlang het zorgenkindje van de gemeente Alkmaar. Die wil er de komende jaren een vernieuwd stukje stad van maken. Er is letterlijk en figuurlijk ruimte voor allerlei initiatieven.

Op Overstad is van alles mogelijk met de bestaande panden, loodsen en braakliggende kavels.

Het gebied is goed bereikbaar, er is een grote diversiteit aan winkels en bedrijven en er is relatief veel – vaak gratis – parkeergelegenheid.

Aanvulling op centrum en stationsgebied Centraal in de toekomstige ontwikkeling staan de begrippen flexibiliteit en vrijheid. De gemeente biedt ondernemers zo veel mogelijk vrijheid voor nieuwe initiatieven. Om de ruimtelijke kwaliteit te waarborgen, richt de gemeente zich vooral op de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte. De belevingswaarde van dit stadsdeel staat daarbij centraal. Die sluit aan op het historische centrum met veel kleinschalige detailhandel en het levendige stationsgebied met enkele grote kantoorpanden.

Volop variatie Overstad staat overigens bol van de tegenstellingen.

Naast lokale, gerenommeerde winkels op het gebied van wonen, slapen, verlichting en tweewielers, zijn er enkele landelijke meubelketens gevestigd waar de prijs centraal staat. Dat geldt ook voor diverse winkels op het gebied van huishoudelijke artikelen en levensmiddelen. Er zijn maar liefst vier verschillende kringloopwinkels, een handvol autobedrijven annex garages, een metaalhandel en een tanksta­ tion. Langs het kanaal,tegenover het oude centrum, staan moderne appartementen en verspreid over het gebied enkele kantoorpanden. Aan de noord­ zijde staat sinds 2016 een spraakmakend pand met daarin een casino, een bioscopencomplex, filmhuis en een populair Italiaans restaurant. Het grootste Beatlesmuseum ter wereld, poppodium Victorie, Fab Lab/De Kaasfabriek, culturele broedplaats HAL 25, een theater en het stadsstrand zorgen voor een creatieve en ludieke sfeer. In het voorjaar van 2016 zijn de plannen onthuld voor een kleinschalige woonwijk aan het water. Kortom, er zijn grootste plannen voor dit gebied.

231

Rustig wonen in stad met dorpse waarden

H

eerhugowaard telde tot de jaren zestig van de vorige eeuw nog geen 7.000 inwoners, verspreid over diverse kernen. Tien jaar later is het de snelst groeiende gemeente van Nederland. Inmiddels wordt hard gewerkt aan realisatie van de laatste nieuw­ bouwwijken .

In 1979 viert de gemeente Heerhugowaard het 350-jarig bestaan van de polder. De eerste groeigolf is dan geweest dankzij de woningbehoefte van mede­ werkers van de Hoogovens. Veel van hen zijn in Heerhugowaard komen wonen. In die jaren wordt ook het fundament voor het grootste overdekte winkelcentrum van Noord-Holland gelegd. Daarna volgen grote aantallen nieuwe bewoners, waaronder de 50.000e inwoner in het voorjaar van 2007. De verwachting is dat het aantal Heerhugowaarders tot 2020 tot bijna 70.000 toeneemt. Dat is een vertienvoudiging in zestig jaar!

Ondanks de snelle groei en de vele voorzieningen heeft de stad afgelopen jaren haar dorpse karakter weten te behouden. Vanwege de explosieve groei is het niet verwonderlijk dat de stad van kansen nauwelijks historische panden heeft. Alleen aan de Middenweg staan enkele karakteristieke boerderijen. Toch heeft

232

Heerhugowaard wereldwijd wat woningbouw betreft geschiedenis geschreven: De Stad van de zon was de eerste energieneutrale wijk van de wereld.

Stad van de zon Koning Willem Alexander opende in september 2009 deze karakteristieke wijk die zich kenmerkt door een unieke waterbeheersing. Het centrale deel van de woonwijk is nagenoeg CO2-neutraal dankzij zonne­ panelen op de daken en drie windturbines. Daardoor wekt de wijk net zoveel energie op als zij met al haar functies (wonen, werken, verkeer) verbruikt. De bijna 3.000 woningen liggen rond het recreatiegebied Park van Luna. Dat bestaat uit verschillende ecologische zones en omvat ruim 75 hectare water met zwemkwaliteit. Er zijn twee openbare, ecologische toiletten en er is alle ruimte voor veel watersportactiviteiten.

Wonen én werken Centraal in de stad liggen winkelcentrum Middenwaard, het gemeentehuis annex bibliotheek, een levendig horecaplein, theater Cool en een bioscoopcomplex. Industrie- annex bedrijventerrein Zandhorst,

goed voor duizenden arbeidsplaatsen, vormt de grens met het naburige Langedijk. De caravanboulevard trekt in het seizoen grote aantallen belangstellenden. De stad is in de loop der jaren zo goed als volgebouwd. In en rond het centrum resteren nog enkele open plekken, in de resterende buitengebieden verrijzen de komende jaren vele nieuwe woningen.

Laatste nieuwbouwwijken In De Draai aan de oostkant is plaats voor ongeveer 2.700 woningen en diverse bijbehorende voorzieningen. In de duurzame wijk komen huizen in diverse soorten, maten en prijsklassen, voor gezinnen, alleenstaanden en mensen met een beperking.

Bij de ontwikkeling is rekening gehouden met het karakter van de naastgelegen polder. Voor de opslag van water is een extra berging gecreëerd om overstromingen te voorkomen. Aan de westkant van Heerhugowaard staan ongeveer 550 woningen, verdeeld over vier buurten, van de wijk Broekhorn.

De bewoners van deze wijk tussen Broek op Langedijk en Heerhugowaard kunnen uit hun huis rechtstreeks het waterrijke polderland in.

Het dorpscentrum van Broek op Langedijk en het NS-station van Heerhugowaard liggen er vlak bij.

Talloze voorzieningen Heerhugowaarders kunnen voor hun dagelijkse voorzieningen uitstekend terecht in de eigen woonplaats. Recreëren doen ze in een van de twee stads­ bossen, op het stadsstrand of langs de vele waterlopen in en rond de stad. Wie met eigen vervoer de stad uit wilt, zit snel op de snelweg. Het alternatief is de snelle busverbindingen met de regio of trein die je verbindt met de overige delen van de provincie. Verkeer wordt om het centrum geleid, inwoners kunnen voor het lokale vervoer gebruikmaken van de Hugohopper die deels door vrijwilligers wordt gerund. De nieuwe Westfrisiaweg garandeert een snelle doorstroming van het (vracht)verkeer naar het oosten. De vele forenzen zijn dus snel op weg en kunnen aan het eind van de werkdag hun woonplaats weer vlot bereiken.

233

W

onen is leven. Behalve een huis moet de sfeer kloppen. Is er natuur, ruimte en rust. Zoals de wijk Broekhorn in Heerhugowaard. Wie het hele pakket wil, komt in Noord-Holland Noord automatisch terecht bij BPD.

Bouwfonds Property Development is de volledige naam van de Europese onderneming die haar stempel drukt op nieuwbouwprojecten in bijna elke gemeente in deze provincie. Niet als bouwer, maar als gebiedsontwikkelaar. De aannemers komen pas, als BPD het hele plan heeft uitgedokterd achter de bureaus en tekentafels in het bedrijfspand in Haarlem.

Wonen is leven voor gebiedsontwikkelaar BPD

Op zijn beurt is daar een vaak langdurig en intensief overleg aan vooraf gegaan met overheden en niet zelden woningcorporaties. Bepaald moet worden hoe groot de woningbehoefte is in de desbetreffende gemeente, wie de doelgroep vormen en welke type woningen er moeten komen.

Hoe de ‘identiteit’ van de nieuw te bouwen wijk ook is, bij BPD staat altijd voorop dat de omgeving moet leven. De invulling van de openbare ruimte is zeer belangrijk. Aansprekend voorbeeld is Broekhorn, een bijzondere wijk tussen Heerhugowaard en Broek op Langedijk. Het uitzonderlijke heeft betrekking op de sfeer van het gebied: ruimte, ontspannen, met hoofdrollen voor water en groen.

De eerste en tweede fase naderen hun afronding en laten zien wat het BPD-concept behelst. Het Havenkwartier omvat een haven, natuurlijk, met een havengebouw dat dienst doet als ontmoetingscentrum voor passanten en bewoners van de betaalbare woningen. Daar tegenover ligt Parkhof, met onder meer vrijstaande woningen. Landschap Noord-Holland zorgt dat de natuur in de woonomgeving wordt geïntegreerd.

In de komende jaren krijgt deel 3, Rietland, vorm. Slootjes met riet slingeren zich tussen de ruim opgezette buurt met vooral twee-onder -eenkappers en vrijstaande woningen door. Een natuurlijke wal, die uitnodigt om te wandelen, vormt de afscheiding met de Westerweg (N242).

Deze provinciale weg is verlegd en verbreed om Heerhugowaard en Broekhorn optimaal te ontsluiten.

234

235

236

237

Lelijk eendje wordt prachtige zwaan

D

e tijd dat ‘het mooiste van Den Helder’ de veerboot naar Texel was, is definitief voorbij. Het lelijke eendje wordt een prachtige zwaan, met een warm kloppend hart. De klinkende resultaten van de stedelijke vernieuwing zijn mede te danken aan Zeestad.

Onder de bezielende leiding van directeur-bestuurder Ferdinand Vreugdenhil voert Zeestad de revitaliseringsplannen uit waarmee ‘zijn’ aandeelhouders - de gemeente Den Helder en de provincie Noord-Holland - van Den Helder een stad willen maken waar je niet omheen kunt. Waar je graag wilt wonen, werken, uitgaan, je kinderen wilt zien opgroeien.

De in Schiedam en Amsterdam gepokt en gemazelde stedebouwkundige Vreugdenhil, of ‘de stadsontwikkelaar’ zoals hij zichzelf met enige zelfspot noemt, begint in 2008 aan die klus.

Straten, pleinen, woningen, openbare ruimten, alles moet op de schop en in de meeste gevallen niet zuinig ook. Bovendien gaat het niet om een wijk of gedeelte.

Waarom zit de Stelling van Den Helder in een plan voor stedelijke vernieuwing?, vraagt Vreugdenhil zich bij aanvang af.

“Twee maanden later wist ik het antwoord. Dit verdedigingswerk, bijna 100 jaar ouder dan de Stelling van Amsterdam, behoort tot de identiteit van Den Helder. De banaan van forten en liniedijken, die Napoleon vanaf 1811 liet aanleggen, heeft geleid tot een dubbelstad: eentje buiten en eentje binnen de linie. Dat is uniek, daar moet je iets mee doen.”

Zo dacht men er voorheen niet over. Dus waren de dijken sterk verwaarloosd of verworden tot dichtbegroeide hondenuitlaatplaatsen. Nu liggen ze er fier bij. Kort gemaaid, de doorgangen strak in de steen. De renovatie van fort Kijkduin is in de tweede fase beland. In fort Westoever wordt een bierbrouwerij met restaurant gevestigd; de groenten komen uit de naastgelegen biologische kwekerij. Fort Oostoever is een evenementenplek en de gracht van het ondergrondse fort Hassens uitgegraven. “Den Helder kan weer trots zijn op zijn stelling.”

Het stedelijke vernieuwingsproces omvat maar liefst drie megaprojecten, die tegelijkertijd dienen te beginnen. Dat zijn achterstandswijk Nieuw Den Helder, de Stelling van Den Helder en het Stadshart met Willemsoord. “Een heel grote opgave, zonder te overdrijven”, zegt Vreugdenhil terugkijkend. Maar Rome is ook niet in een dag gebouwd, weet hij, en gelukkig is er brede steun voor de operatie van bijvoorbeeld Woningstichting Den Helder, investeerders, lokale en regionale ondernemers en natuurlijk de bewoners.

Stadshart De meeste tijd en energie is en wordt nog gestopt in de vernieuwing van het stadshart. De gedroomde binnenstad van de 21e eeuw maakt wonen, werken en winkelen tot een feest. Vanaf het treinstation wordt de verbinding met de zee hersteld door middel van de gefaseerde aanleg van het stadspark. Voor cultuur en uitgaan is het aanpalende Willemsoord de aangewezen plek. Vergeet Mokum, in Den Helder moet je zijn.

De verplaatsing van theater Kampanje, vanuit het verkommerde centrum, naar drie historische gebouwen op Willemsoord is geslaagd. Als de rest van deze metamorfose ook zo verloopt, wordt Den Helder de publiekstrekker van het Noord-Hollandse vasteland. Waar niemand klakkeloos doorheen rijdt, maar graag en zo lang mogelijk verblijft.

Duinen Nieuw Den Helder was een kruitvat vol sociaal-economische problemen. De criminaliteit in de Falgabuurt piekte. “Een Bijlmer in het klein”, om de Zeestad-directeur te citeren, “terwijl het, zo dicht tegen de duinen aan, veel potentie heeft om er lekker te leven.” Die mogelijkheid is er nu. De verpaupering is een halt toegeroepen, woningen gesloopt en vervangen door, van alle moderne gemakken voorziene huizen. Overal groen met het Duinpark als hoogtepunt. Eindelijk is dat multifunctioneel wijkcentrum er. In het centrum, de Marsdiepstraat, vormen de bibliotheek, een kinderdagverblijf, een sportzaal en een parkeergarage welkome aanwinsten.

238

239

Gezellig winkelen in Zaandam

G

ezellig winkelen doe je tegenwoordig in Zaandam. Dat heeft een centrum, dat klinkt als een Zaanse klok. Zijn alle inkopen gedaan, dan lonkt een grote verscheidenheid aan horecazaken.

Inverdan, Zaans voor ‘meer naar achteren gebouwd’, heet het stedenbouwkundig programma om het stadshart van Zaandam letterlijk en figuurlijk kloppend te maken. Iedereen is het er over eens dat dit meer dan gelukt is.

De gevels zijn opgetrokken in Zaanse houtbouwstijl, maar dan in een modern jasje. Woningen, stadhuis, bibliotheek, bioscoop met zes zalen, kantoren, hotel, cafés, restaurants en detailhandel vormen een harmonieus geheel. De stadsgracht is in ere hersteld. Op donderdag en zaterdag is er markt op de Rozengracht.

Gevarieerd Bijna 23.000 vierkante meter van de aantrekkelijke binnenstad is bestemd voor winkels. Dat levert een gevarieerd aanbod op, met een kleine 200 winkels waaronder de grote kledingketens. De winkeliers zijn zeer actief om het de klanten naar de zin te maken. In 2016 heeft bijvoorbeeld de vierde editie plaats van het jaarlijkse Fashion Event. De catwalk van 30 meter lengte ligt in, of zo men wil over de Gedempte Gracht.

Niet alleen de Zaankanters hebben ontdekt dat het prettig toeven is in het aantrekkelijke centrum. Ook dagjesmensen en toeristen, die bijvoorbeeld de Zaanse Schans hebben bezocht, komen er naar toe. Op het Stadhuisplein is voor hen een VVV I-point geopend, waar ze alle informatie kunnen krijgen.

240

241

B

elangrijke post en pakketten van advocaten, deurwaarders en notarissen moeten op tijd ter bestemder plekke zijn. Dat is topsport, weten ze bij Stipt postdiensten in Wormerveer.

Wanneer het grootste deel van Nederland op een oor ligt, zijn de koeriers van Stipt tevens handelend onder de naam Falkpost op weg. Sinds 1996 halen de medewerkers van Stipt-eigenaar Danny Levy ’s middags poststukken op bij kantoren uit de juridische sector in het gerechtelijke arrondissement Noord-Holland. Binnen twaalf uur liggen de documenten bij de rechtbank, het gerechtshof, de Hoge Raad of de tegenpartij.

Vanaf 2008 moeten advocaten zelf procedures voeren in andere arrondissementen. Voordien dienden ze een procureur (lokale collega-advocaat) in te schakelen.

Falkpost heeft hiervoor de procureursservice ontwikkeld. Via de website geeft de advocaat aan dat hij een zending heeft en naar welk gerecht die moet worden gebracht. Levy: “We garanderen dat de post de volgende werkdag voor 9.30 uur is bezorgd. “

Post dagelijks op tijd bezorgen is ook topsport

Niet alle advocaten komen dagelijks in het gerechtsgebouw, waar ze een eigen griffiekast hebben. Maar daarin worden wel de vonnissen en arresten in de door hen gevoerde rechtszaken neergelegd. Om die toch snel op hun bureau te krijgen, nemen velen een rechtbankabonnement bij Stipt.

Die leegt dan elke werkdag het kastje. De inhoud daarvan wordt met de dagelijkse post de volgende werkdag vroeg bezorgd.

Tot 1 april 2009 mocht alleen TNT Post (nu PostNL) brieven tot en met 50 gram bezorgen. Per die datum is de Nederlandse postmarkt volledig vrij gegeven. De concurrentie is groot geworden. Tal van bedrijfjes, ook Stipt, hebben zich sindsdien vooral gestort op de zakelijke markt.

De dienstverlening is verder uitgebreid met pakketbezorging in binnenen buitenland.

Danny Levy: ‘’Pakketten zijn de toekomst. En als de kleine postbedrijven zoals Stipt samenwerken, wordt dat een mooie toekomst.”

242

243

Cultuur

Blikvangers in een tijd dat rijdend blik domineert

E

en reuzenkikker, een enorme voet, een vrolijk beschilderd paard en ‘roestige’ palen. Het zijn slechts enkele voorbeelden van prachtige kunst in de openbare ruimte van Noord-Holland Noord.

Blikvangers in een tijd dat het rijdend blik domineert.

We gaan van A naar B, liefst zo snel mogelijk naar C en dan snel terug naar A. We hebben haast, we hebben het druk. Vanuit onze gemotoriseerde cocon zien we alles, zolang het in het belang is van het heilige doel: het werk moet af, zodat de euro’s blijven binnenstromen.

We nemen echter niets waar. En dat is eeuwig zonde. Daarom zeggen wij: sta eens stil bij een van de talloze kunstwerken langs de weg. Of kom in het weekeinde op de fiets of te voet naar dat object, waar u al zo vaak langs bent gesjeesd zonder te weten wat de kunstenaar heeft bedoeld en waarom het daar staat.

Fietsroute Niet zelden zijn de sculpturen en beelden onderdeel van een kunstroute. Door die te volgen, krijgt u een andere kijk op uw geliefde regio. Zo is er de archeologiefietsroute Langs sporen van Oer-IJ-bewoners door Castricum, Limmen, Akersloot en Uitgeest. In het eerste dorp staat Terra Sigillata van Nicolaas L.M. Dings.

In de Zaanstreek wemelt het van publieke kunst.

We noemen graag Vrouw met stola van Pieter d’Hont in Koog aan de Zaan, Het Kikkerbeest van Jan Ploeg in Westzaan, De Roos van Jan Wolkers en Stier met vrouw van Julia barones van Verschuer in Zaandam. Maar ook De Verwijzing (mannetje) van Kees Verschuren en De Poortwachter, een serie van Kor van Heemsbergen in Assendelft verdienen alle aandacht.

Een van de vele, aansprekende beelden van Rob Cerneüs is Leren is een weg tot vrijheid voor wie er in slaagt leerling te blijven in Monnickendam. Alleen al de naam moet tot de verbeelding spreken. De paardenparade is een auto- en fietsroute door Alkmaar (inclusief Schermer en Graft-De Rijp), Bergen en Heiloo. Vergelijk de in totaal negentien, door verschillende kunstenaars

244

beschilderde paarden eens met elkaar.

In Alkmaar kan een ieder die de onbedwingbare behoefte gevoelt, Het kaasmeisje van Gerard Velzeboer kussen. Twee enorme zuilen vormen de entree van kunstdorp Bergen. Deze Poort van Bergen van Herbert Nouwens heeft bij aanvang de tongen flink losgemaakt. Oordeel zelf.

Sehnsucht heeft Fred Broekkamp zijn kunstwerk langs de A7 bij afslag Wognum genoemd; wellicht is het leuk uit te vinden waarom?

Intrigerend Cape van Marion Jebbink pronkt in Hoorn, net als Naar Blokkertje toe van Karin Beek. Intrigerend mag One in love sees a flower differently than a camel does in Westerblokker best heten. De compositie van twee banken en lantaarnpalen is van Kathrin Schlegel.

Even denken we ons te vergissen. Heeft Heemskerk een attractiepark? Maar nee, het is geen looping uit een achtbaan, maar kunstwerk De Rotonde van Lucien den Arend. Verderop in dezelfde plaats staat Stapeling, een kolom van elf granieten identieke blokken zwart graniet, die Nico Kok er toch stuk voor stuk heel anders uit laat zien dankzij verschillende bewerkingen.

Bokspringende kinderen van Nic. Jonk in IJmuiden is de tweede versie. Het origineel van het beeld, dat in de volksmond Haasje over heet, werd in 2010 gestolen. Centaur van Arthur Jan Elisa Spronken werd beschadigd bij een brand.

Het door de kunstenaar gerestaureerde beeld heeft in 2013 een andere plek gekregen in IJmuiden. In Haarlem staat een grotere versie.

245

Landgoed Willibrordus herkenbaar baken in Heiloo

D

e kapel aan de Rijksstraatweg in Heiloo valt van grote afstand op. Het karakteristieke pand staat op landgoed Willibrordus. Van oorsprong werden er kerkdiensten gehouden, tegenwoordig is het een culturele ontmoetingsplaats.

De Willibrordusstichting is niet te missen. In het donker is het groen verlichte neonkruis op de kapel van grote afstand te zien. De voorzijde imponeert de bezoekers door het grote hekwerk en de twee symmetrische vijvers.

De locatie is bewust gekozen. Voorheen werden de meeste inrichtingen ver van de bewoonde wereld gebouwd.

In dit geval is gekozen voor een locatie aan de rand van het dorp, pal aan de doorgaande weg. Dat maakt het landgoed goed bereikbaar. Ook was de ligging gunstig voor de bedrijfsvoering. De boodschap was duidelijk: het instituut moet een volwaardige plaats in de maatschappij innemen.

Aparte gemeenschap Voorheen vormde het terrein een aparte gemeenschap voor honderden psychiatrische patiĂŤnten. Die werkten in de bakkerij, keuken, schoenmakerij, wasserij, kleermakerij, bibliotheek, kassen en diverse werkplaatsen.

Voor de ontspanning waren er een sportzaal en twee voetbalvelden. Op het terrein was ook een mortuarium en een eigen kerkhof. Voor de rector, de portier en de artsen zijn aparte woningen gebouwd. Het terrein heeft een oppervlakte van 24 hectare, het hoofdgebouw meet ongeveer 13.000 vierkante meter.

Nieuwe bestemming De opvang en begeleiding van mensen met een psychiatrische achtergrond is afgelopen jaren ingrijpend gewijzigd. Ze wonen niet langer op gesloten locaties, maar gewoon tussen andere mensen. Om die reden is de bestemming van het landgoed veranderd. Er zijn tegenwoordig tientallen bedrijven gevestigd, de kapel is een multifunctioneel trefpunt voor bijeenkomsten en voorstellingen geworden. Grote glas-in-lood-ramen geven een unieke lichtinval, de veertien muurschilderingen verbeelden Jezus op weg naar zijn kruisiging. Deze elementen zorgen voor unieke sfeer op deze bijzondere locatie.

246

247

WAAHzinnige creaties en aansprekende innovaties

D

rie nuchtere Noord-Hollanders hebben Alkmaar op de kaart gezet als centrum voor innovatie en creatie. Met hun Wearable Art Awards Holland zorgden ze voor een unieke samenwerking van creatief talent.

Wat voor een buitenstaander wellicht overkwam als een opmerkelijke modeshow, was in werkelijkheid een verrassende kennismaking met innovatieve toepassingen en unieke vindingen. Dankzij een catwalk met dertig modellen werd dat op aantrekkelijke wijze uitgedragen. De honderden bezoekers ervoeren waar creativiteit en ambachtelijkheid, in combinatie met nieuwe technieken en een net even andere invalshoek, toe kunnen leiden.

Nieuwe inzichten Sandra van der Wiel, Ruud Davris en Martijn Wokke zijn de drijvende krachten achter Wearable Art Awards Holland (WAAH!). Met hun initiatief, ontstaan in de TelefoonCentrale, willen ze lokale kennis op het gebied van techniek en creativiteit gebruiken voor het ontwikkelen van nieuwe ideeën. Dat leidde tot WAAH!. Het evenement vond eind mei 2016 plaats in de Grote Kerk in Alkmaar. Daar werd kleding, gecreëerd door een combinatie van bestaande ambachten, innovatieve gedachten en nieuwe toepassingen, geshowd. Die opzet past in de visie van Martijn Wokke: “Alles wat ik realiseer, moet een doel hebben. Bij WAAH! gaat het niet om de vorm, maar om het uitgangspunt dat nieuwe inzichten kunnen leiden tot andere invullingen en opmerkelijke creaties. Daarmee zetten we mensen aan het denken én profileert het lokale talent.”

248

Mooi en praktisch Om hun ideeën uit te dragen, organiseerden zij een interactieve modeshow met dertig beginnende modellen. Het publiek kon de creaties en het idee daarachter niet alleen zien, maar ook ervaren.

De kleding bestond deels uit bestaande materialen, waaronder parketdelen en plastic boodschappentasjes. Andere creaties waren gemaakt met behulp van driedimensionale print- en lasertechnieken. Ook was er kleding die met licht op de omgeving reageert of volledig door een computer werd aangestuurd.

Naast opvallende en opmerkelijke ontwerpen, waren er dus ook praktische oplossingen die in de industrie toegepast kunnen worden.

Succes krijgt navolging WAAH! was op diverse vlakken een enorm succes.

Een deel van de ontwerpen is naderhand gebruikt voor verschillende promotiedoeleinden. Het zou mooi zijn als er weer een dergelijke show te realiseren is ter viering van 500 jaar Grote Kerk in 2018. Wokke: “Bij de eerste productie zijn zowel internationale namen als lokale designers betrokken. Die combinatie zorgde voor een unieke verbinding tussen Alkmaar en de rest van de wereld. Dat was de opzet: aanstormend en bestaand talent met elkaar verbinden door met behulp van oude en nieuwe technieken bestaande middelen nieuw leven in te blazen. Dat idee gaan we de komende jaren verder uitbouwen. Uiteindelijk moet dat leiden tot een uitwisseling van creatieve ervaringen, workshops waarin verschillende nieuwe technieken worden geleerd met een kruisbestuiving van oude ambachten. WAAH! 2016 was een groot succes, dat smaakt naar meer.”

249

Culturele buitenplaats Kranenburgh

K

ranenburgh is, volgens eigen zeggen, dé buitenplaats in Bergen waar kunst, cultuur en natuur elkaar ontmoeten. Het museum is een geslaagde combinatie van een historische villa en eigentijdse nieuwbouw.

In 1851 koopt de familie Van Reenen de Heerlijkheid Bergen en vestigt Jan Jacob van Reenen zich als Heer van Bergen op het Oude Hof. Jacob, zijn oudste zoon, laat in 1882 op een deel van de grond van zijn vader villa Craen Berch bouwen. Naderhand wordt dat de burgemeesterswoning.

Sinds 1952 biedt het pand onderdak aan diverse culturele instellingen.

Lucebert en Benno Constant hebben er enige tijd hun atelier, van 1968 tot 1992 woont Ans Wortel er voor een symbolische huur. Als tegenprestatie behoedt zij het huis tegen verval en achterstallig onderhoud. Na een ingrijpende verbouwing wordt het museum in 2013 heropend. Rond het pand ligt een vrij toegankelijke beeldentuin met werk van onder meer Jan Toorop, Jan Willem Rädecker, Lucebert en Herbert Nouwens.

Spraakmakende vaste collectie Kranenburgh is onlosmakelijk verbonden met de Bergense kunstwereld.

Er is een vaste collectie van schilders van de Bergense School, waaronder werken van Gerrit van Blaaderen, Arnout Colnot, Dirk Filarski, Leo Gestel, Charley Toorop en de broers Matthieu en Piet Wiegman. Naast beeldende kunst is er plaats voor muziek, poëzie, foto en film. Dat leidt tot artistieke kruisbestuiving en biedt ruimte voor oude én nieuwe kunstenaars en toonaangevend en aanstormend talent. In het museum zijn onder meer Kunstenaarscentrum Bergen (KCB), Museum Het Sterkenhuis, de Kunst­ uitleen en de collecties van het Noord-Hollands Kunstencentrum (NHKC) samengebracht. De nieuwbouw telt veel glaspartijen, waardoor het omringende landschap en de fraaie beeldentuin bij het museum worden betrokken.

250

251

Verleden komt tot leven

I

n het Huis van Hilde in Castricum onderga je de geschiedenis van Noord-Holland aan de lijve. Naast de vaste expositie zijn er wisselende tentoonstellingen, lezingen en diverse activiteiten voor kinderen.

Het karakteristieke pand toont de geschiedenis van Noord-Holland.

Bezoekers ervaren hoe Noord-Hollanders leefden. Zij krijgen een goed beeld van het ontstaan van het delta- en kustlandschap van de huidige noordelijke Randstad en de deltametropool van Amsterdam.

Ontmoet het verleden Museumgangers staan oog in oog met mensen uit het verleden, zoals Hilde uit Castricum, Cees de Steentijdman, de Alkmaarse vrouw Brecht en Willem en Hillegonda van Brederode. Archeologen groeven hun skeletten op, waarna met behulp van forensische technieken hun gezichten zijn gereconstrueerd. Hun kleding is op originele wijze nagemaakt. Rond hen zijn sieraden, amuletten, wapens, gereedschap, kook- en eetgerei gegroepeerd.

1.000 archeologische vondsten Uitgesproken te topstukken zijn de kano’s uit de Wieringermeer (3300 v.Chr.) en Uitgeest (600 v.Chr.), de vroegmiddeleeuwse waterput uit Uitgeest en stenen sarcofagen uit de twaalfde eeuw. Films en multimediapresentaties brengen het landschap, de tijdsperiodes en de opgravingen op indrukwekkende wijze in beeld.

252

253

De Halve Maen terug in Nederland

H

enry Hudson vaart begin zeventiende eeuw, in opdracht van de Vereenigde Oostindische Compagnie, naar de oostkust van Noord-Amerika. Zijn schip De Halve Maen is ‘terug’ in Nederland, in Hoorn om precies te zijn.

Het gaat weliswaar om een replica van het ruim vier eeuwen oude jacht, maar dat maakt deze attractie er niet minder om. Het is een prachtig gezicht, op de zuidpunt van het Oostereiland, waar De Halve Maen ligt tussen historische schepen. Een bezoek aan het VOC-schip (uitsluitend) in combinatie met het naastgelegen Centrum Varend Erfgoed is boeiend en leerzaam.

De VOC zet het jacht in 1609 in om te zien of er andere manieren zijn om Azië te bereiken dan rond Kaap de Goede Hoop en Straat Magelhaen. De Engelse kapitein Henry Hudson krijgt de leiding over de expeditie. Na enkele maanden langs de Amerikaanse oostkust tevergeefs gezocht te hebben naar een noordwestelijke doorvaart, ontdekt hij de monding van de later naar hem genoemde Hudsonrivier.

Bij wat nu Albany is, de hoofdstad van de staat New York, houdt dit avontuur op. De rivier wordt daar steeds smaller en ondieper. Toch is deze reis geen mislukking, want hij legt de basis voor de stichting van bijvoorbeeld de nederzetting Nieuw-Amsterdam. Het huidige New York. De Halve Maen wordt in 1618 bij een zeeslag onder de Javaanse kust in brand geschoten en vergaat.

De cirkel is inmiddels rond. In 1988 begint in Albany de bouw van een replica van De Halve Maen. Op initiatief van Andrew Hendricks, een nazaat van Nederlandse emigranten. Voor de exploitatie van het varende museumschip wordt het New Netherland Museum opgezet, dat het schip in bruikleen geeft aan het Westfries Museum in VOC-stad Hoorn.

254

255

256

257

Kunstenaars in de verdrukking

K

unstenaars in de verdrukking vinden een warm welkom in het Rob Scholte Museum in Den Helder.

Rob Scholte wil ook de kunst laten zien die de gevestigde orde het liefst verbergt en vergeet.

Het oude postkantoor aan de Middenweg is een vrijplaats voor kunst die schuurt, die pijn doet, die de machthebber onwelgevallig is. Kunst, aldus de naamgever van het Rob Scholte Museum, gaat niet alleen over schoonheid, maar ook over lelijkheid. De geschiedenis wordt niet uitgevlakt, doordat de beelden in de krochten van overheidsgebouwen worden weggestopt.

In het, sinds 2013 geopende museum treft de bezoeker daarom werk aan van Erik Wichmann, medeoprichter van de Rapaillepartij en volgens Rob Scholte ‘Fortuynist avant la lettre’. Van meestervervalser Han van Meegeren.

Van Anton Pieck, de geboren Heldernaar die het sprookjesbos van De Efteling schiep’.

Het begon voor Scholte, die zelf nooit een blad voor de mond neemt, met maatschappijcriticus Jan Sluijters.

“In 2011 ontdekte ik een oeuvre van Sluijters, van wie niemand ’t bestaan kende. Logisch, want de prenten die hij maakte voor de Nieuwe Amsterdammer waren een felle aanklacht tegen de Nederlandse staat, die rijk werd van de Eerste Wereldoorlog. Die heeft ‘Den Haag’ getracht onzichtbaar te maken. Daar heb ik een einde aan gemaakt.”

De Sluijters-collectie is aangekocht door museum De Fundatie in Zwolle, maar vanzelfsprekend hangt er werk van hem in Den Helder. Naast Indonesische volkskunst, met onder meer bamboe. “Grijpt terug naar de koloniale periode die menigeen het liefst vergeet. Toont bovendien aan dat er geen verschil is tussen zogenaamde kunst met een grote of met een kleine k.” “ Kunst heeft geen moraal, ieder individu bepaalt zelf wat hij kunst vindt. Hier moet niets. Zo gauw ik het woord moeten zie of hoor, haak ik af. Moeten zit de vrijheid van de geest in de weg.”

258

259

Dorus Rijkers en ‘zijn’ reddingmuseum

D

orus Rijkers. Wat een held. De ‘Helderse mensenredder’ is drie dagen in touw bij de reddingsactie voor het Duitse schip Renown en ontvangt voor dit moedige optreden een gouden medaille. Die hij verkoopt, om met de opbrengst een fiets aan te schaffen zodat hij sneller bij het boothuis is.

Meer dan 500 mensen hebben hun leven te danken aan het reddingswerk van schipper Rijkers en zijn bemanningen. Zo’n man verdient een standbeeld. Of nee, een museum. En dat heeft hij gekregen. In zijn eigen Den Helder: Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers. Dat gaat natuurlijk over veel meer dan over hem, maar dat hij er een prominente plek inneemt is niet te veel gezegd.

We betreden de voormalige motorenwerkplaats van de marine op Willemsoord, waar het museum is gevestigd, en stuiten op zijn borstbeeld. Een van de eerste boten die onze aandacht trekt, is een Helderse vlet die in de eerste helft van de 20e eeuw niet alleen wordt gebruikt voor de kustvisserij. Ook Rijkers en zijn collega’s varen er mee uit naar schepen in nood.

Het is een notendop, vergeleken met de motorreddingboot Twenthe die ook op de begane grond is uitgestald. Wacht eens. Tukkerland ligt toch niet aan zee? Het tekstplakkaat brengt klaarheid. Een groep Twentse industriëlen financiert het in 1942 gebouwde schip, dat tot 1975 dienst heeft gedaan op reddingstation Harlingen.

De tweede verdieping van het verrassend grote reddingmuseum is een attractie op zich. Dat komt door de windtunnel en de schipsimulator, waar we aan den lijve voelen hoe zwaar het werk van de redders is. Volwassenen en kinderen vinden het prachtig.

Als we vertrekken, kijken we met nog meer respect naar de reddingschepen die buiten dobberen. Daaronder de Dorus Rijkers en de Insulinde, ’s wereld eerste zelfrichtende stalen reddingboot (als hij kapseist, komt hij vanzelf weer overeind).

260

261

Artiesten uit regio krijgen open doekjes

N

oord-Holland Noord laat zich muzikaal horen en zien. Artiesten uit deze regio gooien nationaal hoge ogen. Sommigen krijgen ook internationaal open doekjes, zoals de Hoornse band Beans & Fatback.

Apple heeft onder de reclamespot, waarin zijn iPhone 6s wereldwijd wordt gepromoot, Sally the Shape van Beans & Fatback gezet. Dat nummer is afkomstig van de derde cd van de West-Friezen, Heroine Lovestruck. In de Verenigde Staten, maar ook in eigen land werd dit album alom bejubeld.

Nederland heeft Tim Knol in de armen gesloten sinds zijn titelloze debuut-cd in 2010. De plaatsgenoot van de Beans blijkt een muzikale alleskunner. Zo zet hij in 2015 de melodieuze pop in de pauzestand om met drie vrienden en onder de naam The Miseries te verrassen met garage- en punkrock. Clubs, festivals, een theatertour, hij draait er zijn hand niet voor om.

Maan uit Bergen wint in 2016 The voice of Holland en begint dan aan een zegetoer die nog lang niet ten einde is. Ze kan de kunst wellicht afkijken van haar TvoH-coach, Alkmaarder Marco Borsato. Die staat al decennia aan de top met zijn Nederlandstalige werk. Dromen zijn bedrog zingt hij, maar is dat zo?

In de Kaasstad staat ook het wiegje van Gerard Joling. De in Schagen opgegroeide zanger-presentator kan sinds 1985 rekenen op een enorme schare fans. De lijst van muzikale Noord-Hollanders van boven het Noordzeekanaal – van wie een aantal domicilie heeft gekozen in Amsterdam – is veel te lang om in dit korte bestek te behandelen. Voor alleen de Volendamse afvaardiging al kan een apart boek worden volgeschreven.

Maar we noemen toch een paar namen. Vader Hans en dochter Candy Dulfer, rapduo The Opposites, Ben Saunders, Giovanca (On my way), Thomas Acda en Shanna Zwart.

262

263

Theaters aan het water

W

ater is het bindende element van de drie theaters in Zaandam, Hoorn en Den Helder.

De Kampanje op Willemsoord in Den Helder verhuist eind 2015 van de binnenstad naar drie werfgebouwen op het voormalige marinehaventerrein. De bouwers hebben het negentiende-eeuwse industriële erfgoed volledig eer aan gedaan.

Binnen de dikke muren van de robuuste hallen zijn een grote theaterzaal met 750 zitplaatsen, een stadshal met uitneembare middenzaal met 270 stoelen respectievelijk 1000 staanplaatsen en een kleine zaal met 125 stoelen gerealiseerd. De modernste theatertechnieken en de oude kraan­ banen, waaraan onderdelen van marineschepen werden getransporteerd, fungeren naast en met elkaar.

De lounges en bars hebben dezelfde koele charme. En dat geldt ook voor restaurant Stoom, de kleedkamers en vergaderruimtes.

Freek Het Zaantheater in Zaandam ligt aan de Zaan. Het publiek heeft uitstekend zicht op de rivier vanuit de foyer met de enorme glazen wand. In een gravure in een ruit is een gedicht te vinden van cabaretier Freek de Jonge.

Hier een citaat: ‘Hier op de plek van dit theater/Keek ik ooit uit over de Zaan/Zonder besef dat ik daar later/Nog eens op het toneel zou staan’. Uit de toneeltoren steken glazen lichtkokers, die steeds van kleur veranderen.

Schouwburg annex congrescentrum Het Park waakt, net buiten de historische binnenstad van Hoorn, over het IJsselmeer. Het verhaal over de toneeltoren die tijdens de bouw in 2001 instortte, waarbij gelukkig geen slachtoffers vielen, zal altijd aan Het Park blijven kleven. Ook al is de toren in 2002 en 2003 herbouwd en was er bij de opening in 2004 geen spoor van het drama te bespeuren.

264

265

Van vestingtoren tot cultuurtempel

V

an vestingtoren tot cultuurtempel. Dat is de Drommedaris. Bijna vijf eeuwen al heerst het markante gebouw over de haven van Enkhuizen. Maar de muzen hebben de touwtjes in handen.

De stadsmuur wordt afgebroken, huizen rondom gaan tegen de vlakte, maar de toren blijft bestaan. Het is lange tijd een gevangenis, en biedt begin 20e eeuw onderdak aan Enkhuizens eerste telegraaf- en postkantoor.

De godinnen van kunst en wetenschap slapen overdag uit, voor de broodnodige inspiratie. Om ’s avonds het multifunctioneel centrum, door vaste bezoekers afgekort tot de Drom, te betoveren met zang en dans, muziek en toneel, cabaret en lezingen, of film. En iedereen is van harte welkom. Na de recente renovatie zijn de drie zalen met een lift bereikbaar en dus rolstoeltoegankelijk.

Beatrix Studenten uit de Randstad kloppen eind jaren vijftig bij de gemeente Enkhuizen aan om de, dan leegstaande, Drommedaris weer tot leven te wekken. Dat leidt in 1960 tot oprichting van de stichting de Drommedaris. Vier jaar later, tijdens een van de vele internationale congressen die er in de loop der jaren worden georganiseerd, is prinses Beatrix voorzitter. Ze logeert in de dodencel in de Drommedaris, de enige plek waar de latere koningin privacy heeft. Haar bewakers slapen op stretchers op de gang.

Het lokale verenigingsleven ontdekt de Drom in de jaren zestig van de vorige eeuw. Zangers, toneelspelers en muzikanten oefenen wekelijks voor hun optredens. Meest wordt het tegenwoordig gebruikt voor voorstellingen.

De Drommedaris wordt gebouwd in 1540 als poort in de stadsmuur en van kanonnen voorziene verdedigingstoren tegen de vijand die nadert vanaf de Zuiderzee. Volgens de overlevering is het gebouw een eeuw later vernoemd naar het schip de Dromedaris van Jan van Riebeeck, koopman in dienst van de Vereenigde Oostindische Compagnie die de eerste handelspost stichtte in Zuid-Afrika.

266

267

Infrastructuur

Veertig jaar overleg voor 42 kilometer weg

D

e N23, beter bekend als Westfrisiaweg, is goed voor de doorstroming, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid in Noord-Holland Noord. Ook bevordert de verbinding de economische structuur en regionale werkgelegenheid. Over het tracé is veertig jaar overleg gevoerd.

Alle betrokken partijen waren dan ook ‘dolblij dat na ruim veertig jaar discussie de weg er eindelijk komt’, aldus een vertegenwoordiger van het georganiseerd bedrijfsleven bij de ondertekening van het contract in juni 2014.

Belangrijke criteria bij de aanbesteding waren risicobeheersing, omgevingsmanagement en hinderbeperking.

Op basis daarvan kreeg de firma Heymans de opdracht van de provincie Noord-Holland.

Betere doorstroming Het tracé, met een totale lengte van 42 kilometer, loopt van Heerhugowaard naar Enkhuizen en maakt zo veel mogelijk gebruik van bestaande wegen. De weg sluit op twee punten aan op de A7 bij Hoorn. De op- en afritten van die snelweg worden aangepast. Het project bestaat uit de reconstructie en gedeeltelijke verbreding van de rijweg, vervangen van kruispunten door ongelijkvloerse kruisingen en rotondes, de bouw van kunstwerken, fietsonderdoorgangen en bruggen voor voetgangers en de aanleg van parallelwegen voor langzaam verkeer.

Ook komen er ecoduikers en natuurvriendelijke oevers Van Alkmaar naar Zwolle Uiteraard heeft de aanleg gevolgen voor het dagelijks verkeer. Maar fasering en een strakke planning moeten de stagnatie beperken. Na oplevering is de verbinding vrijer van obstakels voor doorgaand autoverkeer, zijn er meer veilige oversteekplaatsen voor fietsers en voetgangers en moet het sluipverkeer in de dorpen afnemen.

De route is een essentieel onderdeel van de alternatieve Oost-West verbinding van Alkmaar naar Zwolle.

Bij aanvang van de werkzaamheden was de verwachting dat de weg eind 2017 zou worden opgeleverd.

Begin 2016 wordt rekening gehouden met een half jaar vertraging.

268

269

De mooiste fietsbrug van de provincie

W

einig Noord-Hollanders zullen het zich realiseren. Maar de Melkwegbrug in Purmerend behoort tot de mooiste fietsbruggen ter wereld.

Er zijn overigens meer fraaie fietsbruggen in de regio, zoals De Krul in Heerhugowaard.

De Melkwegbrug over het Noordhollandsch Kanaal verbindt het historische stadscentrum van Purmerend met nieuwbouwwijk Weidevenne. Het bestaat uit twee kruisende delen: een twaalf meter hoog, boogvormig deel voor voetgangers en een lager deel voor fietsers en rolstoelers. Dit deel kan open, zodat de scheepvaart een vrije doorvaart heeft. De komst van de brug ging overigens gepaard met een publieke discussie over de kosten van 6 miljoen euro. Het ontwerp van bureau NEXT Architects uit Amsterdam werd genomineerd voor de Nationale Staalprijs 2014, maar kreeg uiteindelijk een eervolle vermelding.

Brug met een vrolijke‌ De fietsbrug over de N242 was met een kostprijs van ruim twee miljoen beduidend goedkoper, maar is ook een opvallend ontwerp. De brug verbindt het stationsgebied van Heerhugowaard met de wijk Broekpolder.

Uit meer dan 800 inzendingen werd de naam De Krul gekozen. Die vrolijke, onorthodoxe naam past goed bij een onorthodoxe brug, verklaarde de wethouder bij de opening in 2014. Bovendien doet de vorm van de brug de naam eer aan. De vorm is te danken aan de beperkte ruimte die beschikbaar was. Dat leverde een slank ontwerp op waarvan het transparante hekwerk verandert als je er overheen fietst of onderdoor rijdt. Dankzij dat hekwerk zijn de naastgelegen bedrijven vanaf de weg goed zichtbaar. ‌en een opvallende naam De brug met de mooiste naam is ongetwijfeld de Ashok Bhalotra-brug, vernoemd naar de ontwerper van de Stad van de Zon. Qua ontwerp geen hoogstandje. Met als voordeel dat de aandacht uitgaat naar het unieke stadsdeel dat is ontworpen door de naamgever van deze oversteek.

270

271

De lange weg naar nieuwe routes

D

e belangrijkste verbindingen boven het Noordzeekanaal zijn de A9 en de A7. Tussen die twee autosnelwegen lopen diverse oost-westverbindingen. Maar die zijn flink overbelast.

Het verkeer in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal is sterk noord-zuid georiÍnteerd. Dat zorgt in de spitsuren tot grote drukte. De Westfrisiaweg moet verlichting brengen in het noordelijk deel van de provincie. Een snelle verbinding tussen de Coentunnel en Beverwijk zou dat probleem in het zuidelijk deel kunnen oplossen. Over die aansluiting wordt al meer dan zestig jaar gesproken. Maar de plannen komen wellicht in een stroomversnelling. Want onderzoek in 2013 wees uit dat er in 2030 grote verkeers­ knelpunten in die regio ontstaan als er geen maatregelen komen. Daarom startte in 2014 een studie naar het verbeteren van de zuidelijke verbinding tussen de snelwegen A7 en A9. Voorlopig is die snelweg er nog niet.

Knelpunten zijn onder meer de ligging van de Stelling van Amsterdam, de aanwezigheid van diverse recreatiemogelijkheden, bestaande en geplande woonwijken en de weidevogels. Met al deze facetten wordt rekening gehouden bij de aan te leggen snelle verbinding. Die moet een einde maken aan de verkeersoverlast in Krommenie en Assendelft.

Afslag Heiloo Enkele kilometers noordelijker zit er wel schot in de ontwikkelingen rond het wegennet. Naar verwachting starten in 2018 de werkzaamheden voor de rechtstreekse verbinding tussen de gemeente Heiloo en snelweg A9.

Twee jaar later kunnen de eerste voertuigen er gebruik van maken.

De nieuwe aansluiting op de A9 is onderdeel van de Nieuwe Strandwal.

Dit is een gezamenlijk gebiedsontwikkelingsproject van de gemeenten Heiloo, Castricum en Alkmaar en de provincie Noord-Holland dat bestaat uit woningbouw, groenprojecten en ontsluiting van het bedrijventerrein Boekelermeer. De aansluiting op de A9 is nodig, omdat wordt verwacht dat er door de (nieuwbouw)woningen en de verdere ontwikkeling van het bedrijventerrein extra verkeer ontstaat. Doel is dan ook: betere doorstroming op de A9 en bereikbaarheid van de Randstad. Hierdoor wordt het lokale wegennet minder belast.

272

273

Snelle verbindingen dankzij drie tangenten

D

e overgang van dorp naar stad had ingrijpende gevolgen voor Heerhugowaard. Een daarvan was de toename van het autoverkeer.

Het wegennet was daar niet op berekend.

In het verleden was de Middenweg de centrale toegangsweg van en naar Heerhugowaard. Vandaag de dag zijn dat de drie grote verkeersaders: de Zuid-, Oost- en Westtangent. Die leiden het autoverkeer niet door, maar langs de woonwijken. Automobilisten die in een van de wijken moeten zijn, maken steevast gebruik van deze 50 kilometerwegen en de tussenliggende verbindingswegen. In 2015 kreeg de Westtangent een directe aansluiting met bedrijventerrein Beverkoog, de Oosttangent verbindt de nieuwe wijk De Draai met het centrum en de provinciale wegen. De Zuidtangent verbindt de twee andere hoofdwegen. Snelverkeer rijdt tussen meerdere woonwijken rechtstreeks naar de randweg, langzaam verkeer vindt zijn weg door de wijken of op de fietspaden langs de autowegen.

Visie op veilig vervoer Aan deze infrastructuur ligt het Gemeentelijk Vervoersplan uit 2008 ten grondslag. Dat bracht indertijd alle verkeersknelpunten en problemen in kaart. Uitgangspunt van het verkeersplan was de verdere groei van Heerhugowaard. De Stad van de Zon zou voltooid worden en nieuwe wijken als De Draai en Broekhorn en bedrijventerrein De Vaandel (het huidige De Draai) worden ontwikkeld. De peilers van het vervoersplan zijn leefbaarheid, bereikbaarheid en verkeersveiligheid. Bovendien moest er ruimte zijn voor auto’s, fietsen, voetgangers en openbaar vervoer, maar ook voor bevoorrading en calamiteiten. Uiteraard werd rekening gehouden met de aansluiting op de wegen langs de stad en de toekomstige Westfrisiaweg.

Dankzij het verkeersplan is er vlotte doorstroom van het autoverkeer in Heerhugowaard. Alleen de frequente treinenloop zorgt regelmatig voor dichte spoorbomen. In de spits staat het verkeer dan ook ouderwets vast!

274

275

276

277

Eindeloos wandelen over gestrekt wandelnetwerk

F

anatieke wandelaars kunnen zich uitleven op het Noord-Hollandpad.

De tocht ligt tussen De Cocksdorp op Texel en Huizen in het Gooi en heeft een lengte van 270 kilometer. Wie voorkeur heeft voor een kortere route, kiest voor het provinciale wandelnetwerk.

De dertien etappes van het 270 kilometer lange Noord-Hollandpad zijn in beide richtingen gemarkeerd. De route loopt zo veel mogelijk over dijkjes, langs sloten en vaarten, door boerenland, bos en heide. Alle startpunten zijn bereikbaar met het openbaar vervoer. Onderweg zijn er halteplaatsen voor een drankje, een hapje of een slaapplaats. De etappes kun je via een GPS-track downloaden.

Om de hoek beginnen Voor de minder fanatieke wandelaar biedt het provinciale wandelnetwerk routes die bij wijze van spreken om de hoek beginnen. Er zijn diverse themaroutes, maar je kunt ook zelf een tocht samenstellen op basis van de genummerde keuzepunten. Die gaat vaak door mooie dorpjes, langs fraaie natuurgebieden en over eeuwenoude dijken. Uit het ruime aanbod selecteer je zelf de lengte en omgeving van je wandeling. Jaarlijks komen er nieuwe routes bij. Dat leidt tot steeds meer gezonde, sportieve en leerzame wandelmogelijkheden.

Uitbreiding wandelnetwerk Begin 2016 is het wandelnetwerk in Laag Holland, Midden Kennemerland en de Regio Alkmaar geopend. In de Kop van Noord-Holland worden nieuwe routes aangelegd. Ook zijn er plannen voor een wandelnetwerk in de regio’s Gooi & Vechtstreek, Amstelland en Zuid Kennemerland. Naast het wandelnetwerk bestaan er digitale wandelroutes (Het mooiste van IJmond en de Regio Alkmaar routes), beschreven wandelroutes (Beek als Bron in Beverwijk) en themaroutes over het landschap in Castricum en omgeving.

Dus trek je wandelschoenen aan, zoek een mooie route uit en ga lekker op pad!

278

279

Offshoreheli’s vanaf Den Helder Airport

D

en Helder Aiport is de grootste helikopterluchthaven van Nederland.

De heli’s worden hoofdzakelijk ingezet voor de offshore. Dat er een nauwe samenwerking is met de nabij gelegen haven is vanzelf­sprekend.

De marineluchtvaartdienst was lange tijd de enige gebruiker van vliegveld De Kooy. Defensie is nog wel aanwezig en voert vanaf hier onder meer zijn zogenoemde search and rescue-taken uit. Maar de offshore maakt de dienst uit op het terrein aan de Luchthavenweg dat is omgedoopt tot Den Helder Airport.

Dagelijks vliegen helikopters met offshorepersoneel naar de booreilanden en productieplatforms op het Nederlands continentaal plat in de Noordzee.

De werkers vormen de hoofdmoot van de gemiddeld 140.000 passagiers per jaar. Op de luchthaven zijn tientallen bedrijven gevestigd, waaronder helikoptermaatschappijen.

Het bedrijfsleven in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal heeft Den Helder Airport als start- en landingspunt ook ontdekt. De bereikbaarheid is goed, parkeerruimte is er genoeg en de tarieven niet hoog.

Vergaderen, een vliegtuig huren: geen punt.

280

281

N

oord-Hollanders houden niet van poespas. Als ze inkopen doen, letten ze op maar twee dingen: de beste kwaliteit en de laagste prijs.

Vomar Voordeelmarkt weet dat als geen ander.

Want Vomar is van oorsprong een Noord-Hollands familiebedrijf. In 1968 beginnen vader en zoon Zwanenburg een kruidenierswinkel in IJmuiden.

Daaruit ontwikkelt zich een regionale supermarktketen, die twee tot drie nieuwe vestigingen per jaar opent. In het najaar van 2016 staat de teller al op 65. Er werken ongeveer 6000 mensen bij de onderneming. Verdere groei is altijd de ambitie.

En hoewel Vomar nu ook in Flevoland, Zuid-Holland en Utrecht present is, blijft de nadruk liggen op de ‘eigen’ provincie. Het hoofdkantoor en het distributiecentrum staan op een centrale en goed bereikbare plek, bedrijven­terrein Boekelermeer in Alkmaar langs de A9.

Vomar noemt zichzelf een kwaliteitsdiscounter. Oftewel een volwaardige supermarkt met een kwalitatief goed en modern assortiment tegen de laagste prijs. Veel van Vomars producten komen uit de eigen bakkerij, slagerij en worstenmakerij, allemaal gevestigd in Alkmaar.

Het motto is ‘wat je niet uitgeeft, hoef je ook niet terug te verdienen’. Daarom geen dure fratsen in de Vomar winkels. De verse producten in de schappen zijn ook echt vers, want ze zijn ingekocht bij telers en kwekers uit de omgeving. Dat levert ook nog eens lagere transportkosten op en is dus goed voor het milieu.

Beste kwaliteit tegen de laagste prijs

De vrachtwagens vervoeren tegelijkertijd gekoelde en ongekoelde producten, zodat er niet meer ritten zijn dan noodzakelijk. Over duurzaamheid gesproken: waar mogelijk wordt gewerkt met LED-verlichting en de koelingen zijn afgedekt. Het energieverbruik is door deze maatregelen aanzienlijk lager.

Het voordeel is altijd voor de klant, beloven ze in Alkmaar: ”We geven daarvoor drie garanties. De laagste prijs, de beste kwaliteit en de snelste service. Zo krijgt de vierde in de rij voor de kassa altijd de boodschappen gratis.”

282

283

284

285

Zakenregister 286

Altijd Zorg Aanwezig Geestersingel 68 1815 BB Alkmaar Tel. 072 - 531 62 70 www.altijdzorgaanwezig.nl

p. 134

Futura Composites B.V. Marconistraat 40 1704 RG Heerhugowaard Tel. 072 - 571 58 88 www.futuracomposites.nl

p. 145

Royal Duyvis Wiener B.V. Schipperslaan 15 1541 KD Koog aan de Zaan Tel. 075 - 612 612 6 www.duyviswiener.com

p. 102

AZ / AFAS Stadion Stadionweg 1 1812 AZ Alkmaar Tel. 072 - 547 80 00 www.az.nl

p. 180

Inktweb.nl B.V. Prof. Van der Waalsstraat 2 1821 BT Alkmaar 072 - 567 50 55 www.inktweb.nl

p. 138

Stipt Postdiensten Industrieweg 16 1521 NC Wormerveer Tel. 0229 - 41 36 60 info@stipt.nu

p. 242

Bejo Trambaan 1 1749 CZ Warmenhuizen Tel. 0226 - 39 61 62 www.bejo.nl

p. 84

Instant Magazine Johan Huizingalaan 763 A 1066 VH Amsterdam Tel. 020 - 303 28 22 www.instantmagazine.com

p. 142

Koninklijke Vezet B.V. Debbemeerweg 2 1749 DK Warmenhuizen Tel. 0226 - 39 60 00 www.vezet.nl

p. 108

BPD Ontwikkeling Regio Noord-West p. 234 Postbus 4376 2003 EJ Haarlem Tel. 023 - 530 66 01 www.bpd.nl

Koninklijke Marine Het Nieuwe Diep 5 1781AC Den Helder Tel. 0223 - 65 70 51 www.mindef.nl

p. 58

Vomar Voordeelmarkt Opaalstraat 15 1812 RH Alkmaar Tel. 072 - 750 22 00 www.vomar.nl

p. 282

Blankendaal Coldstores Veilingweg 9 1747 HG Tuitjehorn Tel. 0226 - 33 29 10 www.blankendaalcoldstores.nl

p. 164

Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord NV Comeniusstraat 10 1817 MS Alkmaar Tel. 072 - 519 57 74 www.nhn.nl

p. 38

Wearable Art Awards Holland (WAAH) p. 248 Koelmalaan 350, kantoor 0.04 1812 PS Alkmaar www.waah.events

Blankendaal Coldstores Olieweg 1c 1951 NH Velsen Tel. 0226 - 33 29 10 www.blankendaalcoldstores.nl

p. 164 PETERSON Paleiskade 41 1781 AN Den Helder Tel. 0223 - 68 51 00 www.onepeterson.com

p. 68

Blankendaal Coldstores Handelsweg 50 2988 DB Ridderkerk Tel. 0226 - 33 29 10 www.blankendaalcoldstores.nl

p. 164 Rolan Robotics B.V. De Corantijn 6 1689 AP Hoorn Tel. 0229 - 24 84 84 www.rolan-robotics.nl

p. 149

Enza Zaden Haling 1/E 1602 DB Enkhuizen Tel. 0228 - 35 01 00 www.enzazaden.nl

p. 86 RPA nhn Comeniusstraat 10 1817 MS Alkmaar Tel. 06 - 23 77 06 15 www.rpa-nhn.nl

p. 94

Werken aan Effectiviteit Keizelbos 1 1721 PJ Broek op Langedijk Tel. 0226 - 31 60 18 www.werkenaaneffectiviteit.nl

p. 152

287

Colofon

Colofon

Uitgever: Nederlandse Zaken Vormgeving: Martijn Wokke Samenstelling en coĂśrdinatie: Paddy Stegerhoek Fotografie: Keesnan Dogger Fotografie Redactie: Arno Ruitenbeek, Cock de Vries, Joris Brussel Eindredactie: Igo Stegerhoek Druk: Edes Grafimedia Producties Met speciale dank aan: Provincie Noord-Holland, Regio van Hollandse Bodem, Burgemeester Han ter Heegde (Gemeente Heerhugowaard), Jaap Bond (Gedeputeerde Provincie Noord-Holland), Gemeente Heerhugowaard, Gemeente Langedijk, Gemeente Zaanstad en Erwin Cardol (Seed Valley) Verder bedanken wij iedereen die deze uitgave mede mogelijk heeft gemaakt.

Geheel of gedeeltelijke overname van artikelen en foto’s uit deze uitgave (ook publicatie in het buitenland en/of internet) mag uitsluitend geschieden met schriftelijke toestemming van de uitgever.

Mocht er in uw visie toch nog iets ontbreken, dan is daar een verklaring voor.

Nederlandse Zaken stelt zich niet aansprakelijk voor eventuele druk- of zetfouten.

Bronnen: Wij hebben voor de samenstelling van dit boek, naast interviews, gebruik gemaakt van Wikipedia en de websites van gemeenten, toeristische instituten als VVV en bedrijven.

Nederlandse Zaken www.nederlandse-zaken.nl info@nederlandse-zaken.nl ISBN: 978-90-825240-0-0 NUR code: 520

288