Nelectra in gesprek met Bart Stalpaert (SIOD

Bart Stalpaert, directeur-generaal SIOD (Sociale Inlichtingen Opsporingsdienst)

“Eerlijke ondernemers hebben baat bij een degelijke sociale inspectiedienst”

De huidige regering De Croo heeft een strategisch plan uitgewerkt in de strijd tegen sociale fraude en sociale dumping. Nelectra werkte mee aan het verstrekken van advies ter zake in de Hoge Raad voor Zelfstandigen en KMO. Ondertussen werd dit strategisch plan geconcretiseerd in een actieplan dat een integrale en geïntegreerde aanpak belooft. Daarover en over het controlebeleid van SIOD vroegen wij meer uitleg aan directeur-generaal Bart Stalpaert. Hij ging graag in op onze uitnodiging en dat resulteerde in een constructief gesprek met Viviane Camphyn (gedelegeerd bestuurder) en Fallon Declerck (directie en sociaal-juridisch adviseur).

Onze elektrosector bestaat voornamelijk uit kleine kmo’s met minder dan 10 personeelsleden. Vooral voor die doelgroep is het geen sinecure om up-to-date te blijven met de wijzigende en steeds complexer wordende regelgeving en administratieve rompslomp. Een sociale inspectie wordt dan ook vaak als een extra last ervaren, terwijl het eigenlijk een bescherming van een eerlijke markt is. “Als sectorfederatie vinden we het belangrijk dat de focus wordt gelegd op gerichte controles bij wie doelbewust fraudeert en niet op het bestraffen van kmo’s die onbewust een foutje maken,” benadrukt Viviane Camphyn.

“Het is -ons inziens- beter om in te zetten op preventie en begeleiding,” vult Fallon Declerck aan. “Niets is immers zo frustrerend en ontmoedigend voor onze bonafide bedrijven om gecontroleerd te worden en voor de minste vergetelheid een sanctie te krijgen en tegelijkertijd vast te stellen dat de echte fraudeurs nog al te vaak door de mazen van het net glippen.”

“Bonafide ondernemingen hebben alle baat bij efficiënte en effectief uitgevoerde controles, want hoe minder er kan gefraudeerd worden, hoe gezonder de economie en hoe beter eerlijke ondernemers kunnen floreren,” pikt Bart Stalpaert meteen in. “Het controlebeleid waar SIOD en de sociale inspectiediensten vandaag voor staan, is trouwens niet meer te vergelijken met het controlebeleid uit het verleden. SIOD en de sociale inspectiediensten houden wel degelijk rekening met de verschillende types werkgevers en stellen zich voortdurend de vraag of ze de goede inspecties, op de juiste plaats en op het correcte moment doen. Conform het Strategisch Plan 2022-2025 houden de acties zoveel mogelijk rekening met de principes van de interventiemix en de werkgeverspiramide.”

(nvdr: De 7 punten van het Strategisch Plan vindt u terug in een afzonderlijk kaderstuk op pg 18)

Interventiemix en werkgeverspiramide

Met interventiemix bedoelt Bart Stalpaert de keuze voor een gedifferentieerde aanpak van overtreders. Concreet? Elke overtreder is onderhevig aan zowel preventie, detectie, opsporing, sanctionering en invordering. “Wij streven ernaar om via een mix aan instrumenten in te werken op de oorzaken van sociale fraude en daarbij is preventie veel belangrijker geworden,” stelt Bart Stalpaert. “Dit gesprek kadert bijvoorbeeld in ons streven om de sectoren zo goed mogelijk te informeren, zodat de foutjes, de nonchalance en de daaruit voortvloeiende -soms ongewilde- sociale fraude tot een minimum beperkt worden.”

De werkgeverspiramide is gebaseerd op de theorie van responsieve regulering van Ian Ayres en John Braithwaite (1992) en geeft verschillende types werkgevers weer, naargelang hun motivatie om zich aan de regelgeving te houden. “Aan de basis van de piramide bevinden zich de werkgevers die zich aan de wet willen en kunnen houden,” legt Bart Stalpaert uit. “De meeste werkgevers vallen binnen deze categorie. Helemaal in de top van de piramide zitten de werkgevers die zich bewust niet aan de regelgeving houden. Daartussen zit een mix van werkgevers die zich wel aan de wet willen houden, maar dit (nog) niet kunnen (bijvoorbeeld door gebrek aan kennis), werkgevers die zich niet aan de wet willen houden en werkgevers die de regelgeving af en toe bewust overtreden. Hoewel hier uiteraard uitzonderingen op bestaan, is de algemene regel dat de zwaarste interventies en straffen voorbehouden zijn voor de werkgevers die hoger staan in de piramide. Dit efficiënt aanpakken, vraagt een integrale aanpak met aandacht voor multidisciplinaire samenwerking.”

Mensen en middelen

“Om dit alles te realiseren zal de SIOD over voldoende mensen en middelen moeten beschikken,” merkt Viviane Camphyn op. “Het strategisch plan voorziet in het geleidelijk optrekken van het aantal inspecteurs teneinde de sociale

inspectiediensten te voorzien van de nodige slagkracht. In het begrotingsakkoord konden we lezen dat er dit jaar 50 inspecteurs zouden aangeworven worden bij de sociale inspectiediensten, waarvan 5 in het stelsel van de zelfstandigen en 45 in het stelsel van de werknemers. Wat is de stand van zaken in deze? Is deze inspanning volgens u voldoende?”

“Inmiddels zijn quasi alle sociaal inspecteurs aangeworven, maar of dat voldoende is…,” glimlacht Bart Stalpaert. “Het is gelukkig een duidelijke beleidskeuze van de huidige regering om de slagkracht van de sociale inspectiediensten te verhogen. Voldoende mankracht in het sociale inspectielandschap is van onschatbare waarde. In dat kader zouden we best nog wat meer mensen kunnen gebruiken, maar ik besef dat de regering nog andere prioriteiten heeft. En als manager moet men roeien met de riemen die men heeft.”

Extra inspecteurs betekenen een meerkost, maar kunnen tegelijk ook extra inkomsten voor de overheid genereren, vooral wanneer de controles efficiënt en gericht gebeuren. Wat dat betreft wil Bart Stalpart wel één groot misverstand de wereld uit helpen: dat inspecteurs een bonus zouden krijgen in functie van de opgelegde boetes of inbreuken is totaal onwaar, hoewel dat wel eens in de volksmond beweerd wordt!

Veilig en gezond op het werk

Nelectra is tevreden dat het item ‘veiligheid en gezondheid op het werk’ uitgebreid in het strategisch plan aan bod komt als één van de strategische objectieven én beleidsprioriteiten. “Als sectorfederatie hechten we hier ook veel belang aan en ondersteunen wij onze bedrijven door risicoanalyses en veiligheidsinstructiefiches ter beschikking te stellen,” benadrukt Fallon Declerck. “Het is aan de inspectiediensten om hierop toe te zien en te controleren op het correct gebruik hiervan. Zijn er cijfers beschikbaar over het aantal controles, welke inbreuken werden vastgesteld en welke sancties eraan gekoppeld werden?”

Als sectorfederatie vinden we het belangrijk dat de focus wordt gelegd op gerichte controles

Bart Stalpaert: “Dit is de bevoegdheid van Toezicht Welzijn op het Werk (TWW) en concreet werden er dit jaar al 194 dossiers opgestart met 113 bezoeken ter plaatse. Bij deze bezoeken werden 75 waarschuwingen gegeven, 27 voorlopige maatregelen genomen (met een verbod tot uitoefening van de activiteiten) en 4 Pro Justitia’s opgesteld.”

(nvdr: in de tabel op pagina 17, vindt u een overzicht van de controles in de elektrotechnische sector voor de periode 2017 t.e.m. 2022)

Flitscontroles

Jaarlijks worden er in de bouw- en elektrotechnische sector flitscontroles uitgevoerd, dit zijn aangekondigde controles met preventieve focus. Dit jaar vonden die in mei plaats. “Tijdens deze actie in de bouwsector (in het algemeen) werden er in totaal 154 ondernemingen gecontroleerd. Bij 85 onder hen (55%) stelden we één of meerdere inbreuken vast,” vertelt Bart Stalpaert. “Dat zijn dan vooral inbreuken gelinkt aan Dimona, Limosa, de werkloosheidsreglementering, buitenlandse arbeidskrachten, art.30bis en checkin@Work.”

Op onze vraag dook Bart Stalpaert meer in detail voor de elektrotechnische

Wat u moet weten bij een sociale inspectie?

Wat mag u verwachten van een sociale inspectie? Wat zijn de bevoegdheden van een sociaal inspecteur? Hoe kan u zich voorbereiden? Waar kan u terecht met vragen? Bart Stalpaert bezorgde ons dit nuttige overzicht:

Wat zijn de bevoegdheden van de sociaal inspecteur?

• de sociaal inspecteur mag, zonder voorafgaande verwittiging, op elk ogenblik van de dag of nacht, vrij binnengaan in alle arbeidsplaatsen of plaatsen waarvan hij redelijkerwijze kan vermoeden dat daar personen werken (artikel 23 van het Sociaal

Strafwetboek van 2 juni 2010). Conform artikel 20 van het Sociaal Strafwetboek leggen de sociaal inspecteurs hun legitimatiebewijs voor. • De sociaal inspecteur betreedt de bewoonde lokalen enkel: • in het geval van schriftelijke en voorafgaandelijke toestemming van de persoon die het werkelijk genot van de ruimte heeft • of in het geval dat de inspecteur in het bezit is van een ‘machtiging tot visitatie’. • De sociaal inspecteur mag de identiteiten nazien (met rijksregisternummer) van alle werknemers, zelfstandigen, de werkgevers en de eventuele aangestelden of lasthebbers van de werkgever. Hij kan een identiteitsbewijs of verblijfspapier vragen.

Ook de functie en het loon van de werknemers kunnen gevraagd worden. • De sociaal inspecteur kan een proces-verbaal wegens belemmering van toezicht opstellen tegen de werkgever en de eventuele aangestelden of lasthebbers die hem niet onmiddellijk toegang verschaffen tot de arbeidsplaatsen. • De sociaal inspecteur kan van iedereen waarvan dit nodig wordt geacht een verhoor afnemen met inachtneming van de rechten van de verhoorde.

Hoe kan ik me voorbereiden?

• Checklist raadplegen (zie www.siod.belgie.be) • Sociaal secretariaat raadplegen • Wetgeving naleven en verplichten vervullen • Uw sectorfederatie Nelectra raadplegen

Waar kan ik terecht met vragen?

Contactcentra van de sociale inspectiediensten

TSW:

Telefonisch: 02 235 55 55 (in het Nederlands) en 02 235 55 60 (in het Frans en het Duits) Via e-mail: info.tsw@werk.belgie.be (in het Nederlands) of info.cls@emploi.belgique. be (in het Frans) of info.cls@beschaeftigung.belgien.be (in het Duits)

RSZ

Telefonisch: 02 509 59 59 Via contactformulier: https://rsz.be/contacteer-ons Per post: Rijksdienst voor Sociale Zekerheid - Victor Hortaplein 11- 1060 Brussel

RVA

Telefonisch: 02 515 44 44 Via contactformulier: https://www.rva.be/nl/contact Online diensten: https://www.rva.be/nl/online-diensten-0

RIZIV

Telefonisch: 02 524 97 97 Via contactformulier: https://forms.riziv.fgov.be

RSVZ

Hoofdzetel/ afspraak: Rijksinstituut voor de sociale verzekeringen der zelfstandigen (RSVZ) Willebroekkaai 35 1000 Brussel Telefonisch: 0800 12 018 Per e- mail: info@rsvz-inasti.fgov.be info@siod.belgie.be info@nelectra.be sector: er werden 17 elektro-ondernemingen gecontroleerd tijdens de flitscontrole in mei waarbij er voor 8 ondernemingen één of meerdere inbreuken werden vastgesteld (47%). “Het percentage positieve vaststellingen, evenals het type van inbreuken blijven over de jaren heen vrij stabiel binnen deze sector,” stelt Bart Stalpaert vast. “Wel opmerkelijk: het percentage inbreuken tijdens een flitscontrole ligt vaak hoger dan bij niet aangekondigde controles.”

“Dat is inderdaad bizar,” bevestigt Viviane Camphyn. “Hebt u enig idee wat de oorzaak daarvan kan zijn?”

Daar kon Bart Stalpaert alleen maar naar gissen: “Ik vermoed dat een gebrekkige voorbereiding aan de basis ligt. Ondernemers weten doorgaans wel waarop gecontroleerd zal worden en bij een goede werkgever zou in principe een volledig dossier moeten klaarliggen.”

Weet u niet precies waaraan u zich moet verwachten? Bart Stalpaert bezorgde ons een leidraad, die u kan helpen bij de voorbereiding van een sociale inspectie (zie bijgaand kaderstuk).

Aparte checklist voor de elektrosector?

Om u te helpen zich voor te bereiden op een sociale inspectie, kan u -onder meer- een checklist raadplegen op de website van SIOD. “Bij Nelectra leeft al langer de vraag naar een aparte checklist voor de elektrosector,” kaart Viviane Camphyn aan. “Er bestaat een checklist bouw, maar die omvat diverse zaken die niet op onze sector van toepassing zijn, wat voor verwarring kan zorgen bij onze ondernemers.”

In haar advies aan de Hoge Raad Zelfstandigen en KMO verzocht Nelectra dan ook een aparte checklist en afzonderlijke richtlijnen specifiek voor bedrijven in de elektrotechnische sector die sociale inspectie krijgen (flitscontrole of andere). Bart Stalpaert meldde ons reeds eerder dat dit samen met de bevoegde beleidscellen onderzocht wordt.

Bart Stalpaert: “SIOD zal dit najaar -samen met de betrokken sociale inspectiediensten- werkgroepen organiseren om de nieuwe checklist die wij ondertussen opgemaakt hebben, te bespreken. Het ontwerp zal ten gepaste tijde aan de sociale

partners ter validatie worden overgemaakt. Normaliter moet de nieuwe checklist ten laatste eind dit jaar gepubliceerd worden op de website van SIOD en overgemaakt aan de sociale partners met het oog op de verdere verspreiding onder hun leden.”

Van zodra de nieuwe checklist beschikbaar is, zullen Nelectra-leden deze uiteraard ontvangen.

Meest voorkomende inbreuken Overzicht van alle controles die door TWW werden verricht in de elektrotechnische sector voor de periode 2017 t.e.m. 2022.

Producten

Jaar Aantal dossiers

Bezoeken ter plaatse 2017 271 152

2018 264 184 P101 P102 P103 P104 P105 P106 P107 P108 P109

1 3

4 115 2 24 2 4

113 2 44 4 1

2019 337 230 8 11

2020 440 287 2 16 10 139 1 42 11 3

187 4 48 12 6

2021 304 173 27 11 1 91 6 23 10 1

2022 194 113 1 3 2 75 1 26 4 3

Wij vroegen ons ook af wat de meest voorkomende inbreuken zijn: “Uit de resultaten van de flitscontroles en de gemeenschappelijke controles in het kader van de werking van de arrondissementele cellen blijkt duidelijk dat de meest voorkomende inbreuken art 30bis en checkin@Work betreffen.”

Even opfrissen: Art. 30bis of de inhoudingsplicht werkgever (RSZ): Opdrachtgevers, aannemers en onderaannemers die de activiteiten (laten) uitvoeren, moeten nagaan of hun (onder)aannemers sociale of fiscale schulden hebben. Dat kan eenvoudig door het ondernemingsnummer in te geven via de website www.checkinhoudingsplicht.be. Is dat het geval, dan moeten zij een bepaald percentage van het factuurbedrag inhouden en doorstorten aan de RSZ (voor sociale schulden) of de FOD Financiën (voor fiscale schulden). Checkin@work: via Checkin@work registreren werkgevers en aannemers de aanwezigheid van hun eigen werknemers, van hun onderaannemers en van hun zelfstandige onderaannemers. De werknemers of zelfstandige onderaannemers kunnen zich ook zelf in het systeem aanmelden. De registratie moet dagelijks gebeuren en wel vóór de persoon die de werken uitvoert aan het werk gaat. De werkplaatsen die vallen onder de verplichte aanwezigheidsregistratie via Checkin@work moeten aangegeven zijn in de Aangifte van werken. Nelectra gaf over dit thema een praktisch webinar dat leden steeds kunnen herbekijken op de website.

Legende bij de “producten”.

P103: Inspectierapport met inlichtingen of adviezen P105: Waarschuwing P106: Oplegging van maatregelen/Bevel P107: Verbod

P108: Proces-verbaal tot vaststelling van een inbreuk P109: Bevestiging van toezegging P110: opgeheven P111: Inbeslagneming of staalname P112: Verzegeling

Hoe ziet het strategisch plan 2022-2025 eruit?

Het Strategisch Plan 2022 – 2025 voor de strijd tegen sociale fraude en sociale dumping van de Regering De Croo I bevat 7 strategisch doelstellingen: 1. Sociale fraude en sociale dumping verminderen door de Europese en internationale samenwerking te versterken. 2. Het waarborgen van het concurrentievermogen van onze bedrijven en daarmee het garanderen van eerlijke concurrentie. 3. Een inclusieve arbeidsmarkt creëren die de veiligheid en de gezondheid op het werk garandeert voor alle werknemers. 4. Versterking van de inspectiediensten om te zorgen voor een grotere capaciteit om op te treden en een grotere slagkracht. 5. Vereenvoudiging van de administratie (met inbegrip van de digitalisering), de wetgeving en verbetering van de informatie om de transparantie te vergroten, onbedoelde onregelmatigheden te voorkomen en social engineering te bestrijden. 6. Verhogen van het risico om gepakt te worden en verbeteren van de effectiviteit van de sancties. 7. Het voorkomen van sociale fraude

Deze strategische doelstellingen worden verder geconcretiseerd in actiepunten die zijn opgenomen in het Actieplan 2022 tegen de sociale fraude en de sociale dumping. Dat actieplan heeft aandacht voor alle elementen van de handhavingsketen om zodoende een integrale en geïntegreerde aanpak te voorzien. Deze handhavingsketen omvat 5 fasen, die samen het volledige traject van de strijd tegen sociale fraude omvatten: preventie, detectie, controle, sanctie en invordering. In het Actieplan 2022 zijn 27 acties relevant voor de preventieve fase, en 11 acties voor de detectiefase. Het merendeel van de acties, in totaal 35, speelt een rol in de controlefase. Tot slot spelen voor de sanctiefase 3 acties mee en voor de invorderingsfase 1 actie mee.

Datamatching en datamining

“De technologie staat niet stil en tegenwoordig doen de sociale inspectiediensten een beroep op datamining en datamatching,” merkt Fallon Declerck op. “Wat moeten we ons daarbij voorstellen?”

“Bij datamatching worden de gegevens van databanken van de verschillende sociale inspectiediensten (RSZ, RVA,…) gekruist met eventuele andere instellingen (bijvoorbeeld regionale (inspectie)diensten. Doelstelling is het detecteren van potentiële inbreuken op bepaalde wetgevingen,” verduidelijkt Bart Stalpaert. “Datamining is het gericht zoeken naar (statistische) verbanden tussen verschillende gegevensverzamelingen. Hiermee wil men profielen opstellen voor de selectie van de controle targets. Die verzameling gegevens kan gevormd worden door gebeurtenissen in een praktijksituatie te registreren of door de resultaten van eerder uitgevoerde controles met elkaar te vergelijken en te herinterpreteren. Belangrijk is wel dat dit in beide gevallen slechts technieken zijn die gebruikt worden als hulpmiddel bij de selectie en detectie.”

“Een aandachtspunt lijkt ons toch dat wie helemaal nergens mee in regel is en daardoor zelfs niet in ‘de data’ voorkomt, de dans ontsnapt,” haalt Fallon Declerck aan. “Terwijl -in het kader van de eerder aangehaalde werkgeverspiramide- net die groep actief opgespoord moet worden.”

“Het is nog steeds een sociaal inspecteur die op basis van de selectie/ detectie de eigenlijke controle uitvoert bij de ondernemingen,” benadrukt Bart Stalpaert. “Bovendien worden niet alle door de sociale inspectiediensten verrichte controles geselecteerd op basis van datamatching of datamining. Er zijn ook nog andere bronnen die hiervoor gebruikt worden zoals bijvoorbeeld klachten, selectie op basis van eigen ervaring van de sociaal inspecteur,….”

Buitenlandse bedrijven?

Wanneer het op sociale fraude en sociale dumping aankomt, wordt er vaak met een beschuldigende vinger gewezen naar buitenlandse bedrijven (zelfstandigen en werkkrachten). Wij vroegen ons af of dit aanvoelen door de vaststellingen ondersteund wordt.

“SIOD beschikt niet over cijfers waaruit zou blijken dat buitenlandse ondernemingen meer inbreuken plegen in vergelijking met Belgische ondernemingen,” stelt Bart Stalpaert.

Toch is een vlotte internationale samenwerking van inspectiediensten van cruciaal belang. Daarin is de oprichting van de Europese Arbeidsautoriteit (ELA) een belangrijke stap.

Bart Stalpaert: “De Europese Arbeidsautoriteit (ELA) werd opgericht op 31 juli 2019 om de lidstaten en de Europese Commissie te helpen ervoor te zorgen dat de EU-regels inzake arbeidsmobiliteit en coördinatie van de sociale zekerheid op een eerlijke, eenvoudige en doeltreffende manier worden gehandhaafd. De ELA speelt ook een belangrijke rol bij het vergemakkelijken en waarborgen van effectieve arbeidsmobiliteit in Europa, met name door de activiteiten van de Europese diensten voor arbeidsvoorziening (EURES).”

Om ervoor te zorgen dat de fundamentele vrijheid van vrij verkeer in de praktijk werkt en een eerlijke mobiliteit voor personen en bedrijven oplevert, bestaat er een pakket wetgeving inzake arbeidsmobiliteit in de EU: “Het is daarbij noodzakelijk dat de overeengekomen regels naar behoren worden gehandhaafd en dat lukt enkel via een gestructureerde samenwerking van de lidstaten. Daarbij denken we aan de uitwisseling van informatie tussen de bevoegde nationale autoriteiten en de uitvoering van gemeenschappelijke activiteiten zoals gezamenlijke arbeidsinspecties of de opleiding van nationaal personeel inzake de regels voor grensoverschrijdende mobiliteit.

Alle lidstaten beschouwen ELA als een positieve en behulpzame partner in hun strijd voor een eerlijker markt,” besluit Bart Stalpaert.

 Linda Claeys