België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366
Burgers aan
zet
Krekelsparen stopt,
ethisch bankieren blijft
“In beweging tegen
financiële stilstand”
NAJAAR 2013 31e jaargang nr. 2 Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 Afzender: FairFin, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel
edito
Evert Peeters
Foto: Lee Provoost
Slaapwandelaars
Vijf jaar duurt de Grote Financiële
Hebben we te maken met slaap-
Crisis ondertussen. Maar voor de
wandelaars – of geloven de verant-
politieke verantwoordelijken lijkt
woordelijken echt dat de problemen
de sense of urgency alweer te zijn
verdwijnen door ze eenvoudig weg te
verdampt. Vele honderden miljarden
wensen?
hebben de Europese overheden intussen in de financiële sector gepompt,
Vrolijk wordt een mens hier niet van.
maar fundamentele hervormingen
Toch geloven we bij FairFin dat hier
blijven uit. Nochtans ontbreekt het
meer aan te doen is dan je misschien
niet aan constructieve voorstellen (in
denkt. In een land van versufte elites,
ons memorandum op blz. 11 hebben
is het aan spaarders en burgers om
we ze nog een keertje opgelijst). Denk
wat trammelant te maken. En het
bijvoorbeeld aan de splitsing tussen
goede nieuws is dat velen onder jullie
deposito- en zakenbanken die de
dat al doén: coöperatieve initiatieven
commissie-Liikanen op Europees
genieten een toenemende belangstel-
Afgelopen zomer werd het FairFin campagneteam vernieuwd. Vanaf nu bestormen Martina Schwab, Evert Peeters en Frank Vanaerschot (vlnr) de barricades voor een duurzamer bankwezen. Verenigd en spaarzaam, met z’n allen achter één computerscherm, zetten ze zich af tegen de door winst verblinde grootbanken.
niveau heeft voorgesteld. Helaas lijkt
ling en steeds meer spaarders gaan
de Belgische regering zich opnieuw te
actief op zoek naar alternatieven.
beperken tot flauwe afkooksels. Onder
Alleen vorig jaar al gaat het om meer
spaargeld zo hard te laten rammelen
leiding van Minister Koen Geens
dan 70.000 bankoverstappers, zo
dat zelfs potdove bankiers en politici
de juiste tools te leveren. Om het
bereidt ze een zwakkere vorm van
hebben de jongens van Febelfin laten
uiteindelijk naar ons zullen moeten
ringfencing voor, zoals die eerder in
weten. Laten we daar het komende
luisteren. Want de vraag naar een
Frankrijk en Duitsland is opgelegd. Op
jaar op verder bouwen. Wat op de
heel ander, duurzaam bankmodel en
maat van de bankiers, met een mini-
energiemarkt kon, moet ook op de
veel méér duurzame spaarproducten
male impact op het verdienmodel van
spaarmarkt mogelijk worden. FairFin
is veel groter dan gemakshalve wordt
de grote financiële instellingen.
is druk in de weer om jullie daarvoor
aangenomen. Wordt vervolgd!
INHOUD 4
Krekelsparen stopt
2
8
Terugblik Bank2Basics
11
Memo: 5 jaar na Lehman Brothers
13
Complementaire munten nemen vlucht
kort Belgische banken betrokken bij land grabbing Steeds vaker wordt landbouwgrond in het Zuiden verkocht om grootschalige mijnbouw of palmolieplantages van te maken. Hoewel deze oplossing wordt voorgesteld als een voordeel voor alle betrokken partijen, veroorzaakt ze toch veel problemen. Vaak zijn de vormen van landbouw die worden bedreven, heel slecht voor het milieu. Bovendien worden de geleende gronden voorgesteld als onbenutte gronden, terwijl veel van die gronden eigenlijk gebruikt worden door de dorpsgemeenschappen: ze dienen om dieren te laten grazen of worden met rust gelaten om hun vruchtbaarheid te behouden. Ze worden vaak aan investeerders gegeven zonder het minste overleg met de plaatselijke gemeenschappen. FairFin onderzocht samen met 11.11.11, CNCD, Oxfam, SOS Faim en Réseau Financement Alternatif in hoeverre banken actief in België spaargeld investeren in land grabbing. Wat blijkt: BNP Paribas Fortis, Deutsche Bank, KBC, ING, Rabobank, Belfius, AXA en ABN AMRO beheren of commercialiseren allemaal fondsen met investeringen in bedrijven die vaak worden genoemd in landroofdossiers. Kijk op www.fairfin.be/landgrab
“Geen casino met mijn spaargeld!” Tot nu toe kunnen banken nog altijd (door de staat gegarandeerd!) spaargeld gebruiken om te speculeren en op die manier grote financiële risico’s te nemen. Daarbovenop bestaat dan het risico dat de staat moet tussenkomen en banken moet redden met geld dat eigenlijk een sociaal rechtvaardiger bestemming had kunnen krijgen. FairFin, Réseau Financement Alternatif en het burgercollectief Roosevelt vragen aan burgers om de petitie BankenSplitsen te tekenen. Doel is om 100.000 handtekeningen op te halen en te presenteren aan de overheid, die momenteel bezig is met onderhandelingen om de bankenhervorming in een wettelijk kader te gieten. Het is belangrijk dat ze daarbij niet enkel input krijgt uit de financiële industrie, maar ook uit andere segmenten van de maatschappij. www.bankensplitsen.be
Boekhouderspolitiek De Belgische overheid verkocht in november haar aandeel in BNP Paribas Fortis. Minister Geens voorziet een gelijkaardige toekomst voor Belfius. Maar wie een bank verkoopt, is daarmee nog niet verlost van de risico’s die die bank neemt. De staat blijft garant staan voor het Belgische spaargeld in BNP Paribas. Alleen verliest zij nu de hefbomen om een duurzaam beheer van die spaargelden te verzekeren. Boekhoudkundig oogt de verkoop van BNP Paribas Fortis mooi, qua visie voor een duurzame economie is het huilen met de pet op. In dit geval zou het (wel) een goed idee zijn om ons te laten inspireren door onze Duitse buren. Er bestaat in Duitsland namelijk een stelsel van lokale publieke banken die wel van publiek recht zijn en niet enkel door lokale
overheden maar ook door personeel en andere stakeholders bestuurd worden. Een soort mix tussen een publieke bank en een coöperatieve bank. Deze banken hadden geen eurocent hulp nodig in 2008. FairFin ziet hier wel iets in voor Belfius.
BNP en Deutsche Bank investeren miljarden in steenkool BNP Paribas Fortis en Deutsche Bank investeren stevig in steenkool, de meest vervuilende energiebron ter wereld. Dat blijkt uit de update van het rapport Bankrolling Climate Change van BankTrack, het internationale netwerk waar FairFin lid van is. In hun communicatie pakken de banken nochtans breed uit met hun groen en duurzaam imago. Helemaal bovenaan de
14
SoCrowd denkt buiten de bank
15
Doe mee met FairFin
lijst met financiële instellingen die investeren in steenkoolindustrie staan vier Amerikaanse banken (Citi, Morgan Stanley, Bank of America, JP Morgan Chase). Deutsche Bank staat op de 5de plaats, BNP Paribas Fortis op 10, ING op 23 en KBC op 61. Deutsche Bank investeerde tussen 2005 en halfweg dit jaar 5,1 miljard euro in steenkool, BNP Paribas Fortis zo’n 4,4 miljard.
16
Achter de schermen
3
duurzaam sparen
Krekelsparen stopt FairFin blijft ijveren voor de ontwikkeling van nieuwe duurzame spaarproducten
Met lichte pijn in het hart kondigt FairFin het einde van het Krekelsparen aan. 26 Jaar geleden opgestart als eerste ethische en solidaire spaarrekening in België bij de openbare bank ASLK, heeft het product zelf anno 2013 nog weinig van haar kracht ingeboet. Met het Krekelspaargeld worden geen schadelijke investeringen gedaan, meer nog: dit spaargeld wordt enkel herbelegd in duurzame en sociale initiatieven. Maar met de evolutie van ASLK naar Fortis en uiteindelijk BNP Paribas Fortis, kwam het product in een niet-ethische bank terecht. Dat was voor FairFin en Réseau Financement Alternatif eind vorig jaar reden om het Krekelsparen / Épargne Cigale op de helling te zetten. Zonder significante verbeteringen in het beleid van BNP Paribas Fortis, wilden beide organisaties het contract verbreken. Maar zo lang heeft het niet geduurd. Nog geen half jaar later gaf BNP Paribas Fortis zelf aan te moeten stoppen met het Krekelsparen omwille van nieuwe regelgeving. Minister Vande Lanotte sloot zomer 2012 een principeakkoord af met de financiële sector. Eén van de bepalingen daarin is een beperking van het aantal spaarrekeningen tot zes per bank. En aangezien het Krekelsparen qua inlage (zo’n 80 miljoen in 2012) een van de kleinere spaarrekeningen van BNP Paribas Fortis is, sneuvelt die. Ondertussen blijven ook de bezwaren van Fair-
4
FairFin komt al jaren op voor duurzaam
Fin voor samenwerking met BNP Paribas Fortis
bankieren en kan samenwerking met banken
gelden. De bank zegt wel stappen te zetten
die hier niet in voldoende mate aan voldoen
in de richting van een duurzaamheidsbeleid,
niet langer verantwoorden, zelfs indien de
maar dat beleid sluit in ieder geval niet uit dat
samenwerking zelf een duurzaam spaarpro-
nog altijd wordt geïnvesteerd in schendingen
duct betreft. Uiteraard wil FairFin wel in
van de mensenrechten en ernstige milieu-
dialoog blijven met BNP Paribas Fortis met het
vervuiling. Bovendien is BNP Paribas niet
oog op het verduurzamen van het beleid van
voldoende transparant over haar beleid.
de bank.
“FairFin is ervan overtuigd dat er een groot draagvlak is voor ethisch bankieren”
Spaarders aan het woord
Met het Krekelsparen valt zo’n 80 miljoen euro ethisch spaargeld weg. Daar kun je een hoop goede dingen mee doen. Toch staat dit bedrag in schril contrast tot de 250 miljard die alle Belgen samen op hun spaarboekjes hebben staan. Greg Van Elsen, beleidsadviseur bij FairFin over de vraag naar ethische bankproducten. Luidt het einde van het Krekelsparen het einde van ethisch bankieren in? We zijn er bij FairFin van overtuigd dat ethisch bankieren absoluut nog een groot draagvlak heeft, getuige het succes van
Ann (55), Gent:
“Ik hoop dat de boodschap doordringt tot de top van BNP” “Toen ik voor het eerst hoorde dat Krekelsparen
NewB waarbij meer dan 40.000 mensen zich bereid verklaren
zou stoppen, was het een schok. Zeker met de
mee te investeren. Daarnaast blijft Triodos ook
bedenking dat het niet leuk is voor de orga-
mooie groeipercentages noteren. We merken nog
nisaties die hierdoor steun kregen. Het totale
elke dag dat er verontwaardiging is rond de financiële sector en dat mensen op zoek zijn naar alternatieven. Anderzijds is de stap naar een
plaatje bekijkend, is het echter alleen maar logisch dat het eindigt. Het hoort helemaal niet
andere bank groter dan een stap naar bijvoorbeeld
thuis in een bank als BNP Paribas. Ik startte
een fair trade product.
bij ASLK omdat ze geen goud uit Zuid-Afrika
In hoeverre heeft de bankencrisis de populariteit
Sedertdien is ASLK Fortis geworden, hebben we
van ethisch sparen en beleggen geboost?
de bankencrisis gehad (en hebben we haar nog)
hadden en omwille van het Krekelsparen.
De bankencrisis heeft de vraagzijde rond ethisch bankieren zeker en vast substantieel gestuwd.
en dan werd Fortis BNP Paribas, een grootbank
Aan aanbodzijde is er helaas weinig gebeurd, vele
voor wie het ethische onbelangrijk is. Wat deed
banken hadden hun handen vol met de crisis die ze zichzelf
het Krekelsparen nog tussen al dat andere ultra
hadden aangedaan. Een inhaaloperatie is dus zeker welkom.
neo-liberale?
Mensen worden ook almaar bewuster rond duurzaamheidsthe-
Ik heb ondertussen spaargeld weggehaald bij
ma’s, wat op lange termijn de vraag verder zal aanzwengelen.
BNP Paribas en overgeheveld naar Triodos. Ik
De dag dat bankieren per definitie ethisch gebeurt is weliswaar niet voor morgen.
heb – in het verleden en ook nu – aan de bedienden bij Fortis/BNP uitgelegd dat ik het
Gaat de vraag naar ethische bankproducten dan ook verdwij-
niet eens ben met de politiek van hun top. Ik
nen als de crisis overtrekt?
neem aan dat het voor de bedienden lastig is
FairFin is van mening, samen met ongeveer elke econoom,
deze boodschap te horen naast alles wat ze
dat er niets fundamenteels veranderd is sinds de financiële
moeten incasseren van hun werkgever. Ik hoop
crisis. Het bankenlandschap wordt nog steeds gedomineerd door
ook dat de boodschap doorgaat naar de top.
grootbanken die winstmaximalisatie nastreven, de bankenlobby houdt elke fundamentele hervorming zoals een splitsing
Er moet een regulering van de bankensector
van zaken- en depositobankieren tegen. We kunnen dus zeker
komen.
nog onweer in de financiële sector verwachten. Reden te meer
Bovendien is het belangrijk dat er alternatieven
om hier als burger bewust mee om te gaan.
zijn. Nu is het nog niet zo eenvoudig voor mensen die duurzaam willen sparen. Triodos
Wordt ethisch bankieren vanaf nu overgelaten aan gespecialiseerde banken als Triodos en NewB? Dat zou een zeer jammere zaak zijn. Banken hebben een cruciale rol in ons maatschappelijk bestel waardoor iedereen gebaat
bijvoorbeeld heeft voorlopig nog geen bankkaarten en verleent nog niet zo lang leningen aan particulieren voor het kopen of verbouwen
is bij een ethische invulling hiervan. Gespecialiseerde banken
van een woning. Voor bepaalde zaken zit je dus
kunnen een voortrekkersrol spelen maar uiteindelijk zullen de
nog wat vast.”
grote jongens ook moeten volgen. Banken zijn gelukkig enorm gevoelig aan reputatieschade en zullen dus verplicht zijn om te werken aan hun ethisch beleid. Onze taak schuilt er dan ook in om de mensen bewust te maken over hoe ze met banken omgaan.
•
5
Spaarders aan het woord Patrick (50), Herk-De-Stad:
“Elk van onze kinderen kreeg een Krekelspaarrekening” “We vonden het erg jammer om te horen dat Krekelsparen er mee stopt. Destijds vonden we het als pas getrouwd koppel leuk dat de
Tine Lommez van 11.11.11: “Het Krekelsparen heeft bijgedragen aan het kenniscentrum dat we vandaag zijn” geschiedenis van de Noord-
“Het NCOS, Derde Wereld Documentatiecentrum (Docent) werd in 1988
Zuidbeweging (vroeger de Derde
een Krekelspaarproject.
Wereldbeweging) in Vlaanderen.
de Generale Bank!), met deze eenvoudige maar
Tot op vandaag koopt 11.11.11
dragen en dankzij een samenwer-
relevante manier van ethisch sparen begon. Ook
met het geld uit Krekelsparen
kingsverband met AMSAB-ISG, het
ASLK, de overheidsbank waarvoor we bewust hadden gekozen (mijn vader werkte immers bij
Het plan is daar goed zorg voor te
voor elk van onze kinderen namen we telkens
informatie (boeken, tijdschriften
instituut voor sociale geschiedenis,
een Krekelspaarrekening. Later, toen de ASLK
en digitale info) die onze campag-
wordt die collectie bewaard en
nes en politiek werk voeden en
toegankelijk voor onderzoek.
Fortis werd, moesten we tot ons verbazing soms aan het personeel van ons bank uitleggen
onderbouwen. 11.11.11 staat helemaal achter de
waarom we zo’n rekening hadden gekozen. Zo
Docent evolueerde met de jaren
beslissing om met Krekelsparen
weinig bleek onze (intussen groot-)bank nog
van een open documentatie naar
te stoppen. Zelf werken we al een
bezig met ethisch bankieren.
een bibliotheek voor 11.11.11 me-
tijd rond financiële controle op
We hebben ons geld nog niet verplaatst. Maar
dewerkers en vrijwilligers. Nu nog
de bankensector, rechtvaardige
het is wel onze bedoeling. Nu onze hypothecaire lening volledig is terugbetaald, kunnen we veel gemakkelijker met ons spaargeld naar
kunnen studenten, vrijwilligers en
fiscaliteit en de rol die banken
leden er terecht met infovragen en
spelen op vlak van bijvoorbeeld
ontleningen. 11.11.11 heeft dankzij
voedselspeculatie. Dat doen we
Krekelsparen steeds toegang gehad
via onze 11.11.11 campagne en via
een andere bank stappen. We zijn overigens
tot de beste informatiebronnen en
ons werk in netwerken zoals FAN,
benieuwd hoe snel we van NewB iets mogen
dat liet zich voelen in de kwaliteit
het Financieel Actie Netwerk. Onze
verwachten.
van ons campagne-, politiek - en
volgende Think Global Day in april
Aan FairFin om de banken die wel een
educatief werk. Sowieso heeft dat
2014 zal trouwens helemaal over
bijgedragen tot het kenniscentrum
fiscaliteit gaan.”
alternatief vormen in de kijker te zetten en de resterende echte Belgische banken (ook
dat we vandaag zijn. Met de jaren hebben we ook een mooie biblio-
de kleintjes) te stimuleren om duurzamer te
theekcollectie kunnen opbouwen,
worden.”
die collectie is een beetje de
Solidariteitsaspect Krekelsparen is niet enkel een
pak minder inkomsten, maar ook
duurzaam spaarproduct maar ook een
242 andere organisaties uit de social
solidair spaarproduct. Per rekening
profit sector moeten het met minder
FairFin
Organi saties
Totaal
2008
219.984
50.016
270.000
gaat er een commissie naar FairFin of
geld doen. Geld dat de organisaties
2009
116.010
45.720
161.730
een andere door de spaarder gekozen
naar eigen inzicht mochten uitgeven
2010
124.956
45.860
170.816
organisatie. Ook is er de mogelijkheid
en niet (in het geval van de commis-
2011
133.459
49.282
182.741
voor spaarders om hun rente af te
siegelden) hoefden te verantwoorden.
staan aan tal van organisaties. Door
Een welkome bijdrage nu andere
2012
134.519
48.012
182.531
het wegvallen van het Krekelsparen
inkomstenbronnen als subsidies
komt ook deze solidariteit te verval-
teruggeschroefd worden of steeds
len. Voor FairFin betekent dit een
meer administratie vragen.
6
Evolutie bedrag commissie Krekelsparen
Hoe duurzaam sparen in het post-Krekelspaartijdperk? Krekelspaarrekeningen worden vanaf 1 januari
NewB
omgezet naar een gewone spaarrekening bij BNP
Voor 20 euro kun je een aandeel in de coöpe-
Paribas Fortis, waarop geen ethische criteria
ratie NewB kopen. Komt de bank er, dan wordt
meer van toepassing zijn. FairFin blijft ijveren
dit omgezet naar een effectief aandeel in de
voor de ontwikkeling van nieuwe duurzame
bank. Momenteel wordt er gesproken over een
spaarproducten. Op het moment zijn de ethische
oprichting begin 2015. Het is echter nooit te
alternatieven voor het Krekelsparen:
vroeg om een aandeel te kopen, zodat de bank er ook effectief komt! FairFin staat achter NewB
Triodos spaar- en termijnrekeningen
omdat het deel zou kunnen uitmaken van het
Triodos Bank gebruikt je spaargeld ter financie-
gediversifieerde ethische bankenlandschap
ring van initiatieven die een positieve meer-
waar wij voor staan.
waarde hebben voor mens en milieu. Via het solidariteitsaspect kan je ook kiezen voor steun
Los van banken kunnen mensen echter ook
aan 9 verschillende sociale organisaties.
ethisch investeren in coöperatieven zoals Alterfin, een sociale investeerder in het Zuiden.
VDK SpaarPlus Rekening
In de wegwijzer op onze site kunnen mensen
VDK is vooral actief in Oost- en West-Vlaanderen,
al verschillende vormen van ethisch sparen/
met één kantoor in Vlaams-Brabant en uitbrei-
investeren ontdekken.
dingsplannen voor Antwerpen. Alle producten die VDK aanbiedt zijn onderworpen aan duur-
www.fairfin.be/duurzame-bankproducten
zame uitsluitingscriteria. De nieuwe SpaarPlus Rekening vervangt de vroegere Wereldspaarrekening en Solidariteitsrekening. VDK herbelegt dit spaargeld in sociaal-ethische initiatieven.
Donateur worden van FairFin FairFin verliest met de stop van het Krekelsparen maar liefst een kwart van haar inkomsten. Om onze werking te kunnen behouden, proberen we giften te verzamelen. Door ons te steunen, maak je het ons mogelijk om banken blijvend te beïnvloeden inzake hun duurzaamheidsbeleid. Nieuwe initiatieven die het Krekelsparen kunnen vervangen, blijven zo mogelijk. Je kunt een eenmalige gift of een doorlopende opdracht doen op het rekeningnummer 523-0803865-04 van FairFin met de mededeling ‘gift’. Aanvullende gegevens: IBAN: BE 10 5230 8038 6504 en BIC: TRIOBEBB.
7
terugblik
Foto’s: Herman & Anna Vanaerschot
Bank2Basics Samenleving aan het woord over de financiële crisis FairFin vindt dat de samenleving meer betrokken zou moeten worden bij beslissingen over het financieel systeem. Het is belangrijk dat de politiek niet enkel luistert naar de financiële lobby’s, maar ook andere stemmen hoort. Met de debatreeks Bank2Basics nodigt FairFin burgers, middenveld en experts uit om in een ontspannen sfeer de uitdagingen van de financiële crisis, te bespreken. De twee eerste sessies gingen door in respectievelijk Kunstencentrum STUK en Beursschouwburg. Onder leiding van Guy Redig (VUB) voerden Stefaan De Cock (ACV), Geert Haverbeke (ABVV) en Frank Vanaerschot (FairFin) een debat over Belfius. De overheid heeft blijkbaar geen zin om van de bank effectief een instrument te maken ten dienste van een sociale en duurzame economie. Ondertussen staat de tewerkstelling van het personeel op de helling.
Waarom heeft de samenleving banken nodig? Moeten banken winst maken? Waarom moesten de banken in 2008 gered worden? FairFin vroeg het onze politici. Filmpje ook te bekijken op www.fairfin.be
8
Wie de crisis even teveel werd, kon chillen in het belastingparadijs van FAN.
FairFin maakte van de gelegenheid
1) Geef Burgers Inspraak In De Bankenstrategie
gebruik om haar politiek memoran-
2) Splits Deposito- En Zakenbanken
dum (zie pag. 11) voor te leggen aan
3) Verhoog De Kapitaalratio’s
het publiek. Ieder die wilde kon zijn
4) Maak Bankierslonen Opnieuw Fair
stem uitbrengen: van welke punten moeten politici zeker werk maken?
5) Maak Van Belfius Een Duurzaamheidskampioen 6) Geef Kleine Banken Gelijke Kansen Op De Markt 7) Meer Alternatieve Financiering, Buiten Banken Om
Johan De Vriendt kiest voor nummer 5
Xavier Lukomski kiest voor nummer 2
Jurgen Lahey kiest voor nummer 6: “Ik
“omdat Belfius van ons allemaal is!”
omdat “geld moet dienen om te produce-
ben niet akkoord met de eis om burgers
ren en niet om te winnen. Geld moet nuttig
meer inspraak in de bankenstrategie te
zijn!”
geven. Een goed loon vind ik op zich ok, omdat je daarmee ook goede managers aantrekt, maar de ontslagvergoeding moet wel gelimiteerd worden. Ik kies voor punt 6: alle banken zouden van de overheid gelijke kansen moeten krijgen.”
9
interview
Tom Bonte
“Durf om dingen uit te proberen” Beursschouwburg host voor Bank2Basics II FairFin organiseerde Bank2Basics II in het Brusselse kunstencentrum Beursschouwburg. Een passende locatie – en niet alleen vanwege het uitzicht op de Beurs. Beursschouwburg programmeerde Bank2Basics in haar focusprogramma Work Hard / Play Hard rond absurditeit en spel in werksituaties. Tentoonstellingen, performances en debatten ontwaren de poëzie in vergaderzalen of nemen een kijkje aan de achterkant van het kapitalistisch systeem. Directeur Tom Bonte blikt kort terug. Waarom werken jullie met focusprogramma’s? Om ons te onderscheiden van de andere kunsthuizen in Brussel, hebben we twee jaar geleden besloten af te stappen van het seizoensprogramma en thematisch te werk te gaan. Ook om te ontsnappen aan de ‘festivalitis’: van de vijf festivals die er bij Beursschouwburg waren, schiet NOT MY PIECE van Martin Schick. Foto: Arya Dil
er nog maar eentje over. Elk focusprogramma bestaat voor zo’n 80% uit artistieke producties en voor 20% uit projecten van andere partners, zoals de Bank2Basics avond van FairFin. Dat geeft body aan het programma en zorgt voor een mooie wisselwerking. Hebben jullie een inhoudelijk doel met zo’n programma, zoeken jullie naar antwoorden? voor kinderen was het gewoon een
kunnen kunstenaars aan dit dis-
ballenbad.
cours toevoegen?
een spectrum aan vragen en doen
In het project NOT MY PIECE van
naars een uniek standpunt innemen,
suggesties, om bezoekers te inspireren
Martin Schick denkt hij na over
maar daar ben ik het niet mee eens.
om zelf tot inzichten te komen.
een wereld na het kapitalisme. Hij
Ze staan in dezelfde maatschappij als
Goh, het is eigen aan kunst om geen pasklare antwoorden te wil-
Het wordt vaak gezegd dat kunste-
len bieden. We openen hoogstens
Wat was jouw favoriet binnen Work Hard / Play Hard? De levende installatie France
stelt het postkapitalisme voor. Wat
ieder ander, ervaren dezelfde proble-
bedoelt hij daarmee?
men als ieder ander en de dingen die
Hij zoekt naar andere samenlevingsmodellen, zowel op grote als op
ze beweren zijn dan ook even dwaas of slim als die van anderen. Ze kun-
Distraction die hier de laatste drie
kleine schaal. Hij heeft een capsule
nen er hoogstens een andere taal aan
weken heeft gestaan. Dat balanceerde
gemaakt waarmee je zelfstandig zou
geven. Wat we wel van ze kunnen
echt op de grens tussen spelen en
kunnen overleven, geïnspireerd op
leren, is hoe ze thema’s durven aan
werken. Een van de activiteiten was
onder andere urban gardening en
te pakken en daar hun eigen ding
een ballenbad waarin onder andere
ruilsystemen.
mee doen. Dat het niet erg is om iets
filosofie. Je kon als bezoeker zelf
Thema’s die ook binnen de
altijd nog beter dan er met een grote
kiezen hoe diep je hierin meeging:
social profit sector leven. Wat
boog omheen lopen.
te proberen en te mislukken. Dat is
werd gedoceerd over de stoïcijnse
10
Evert Peeters & Frank Vanaerschotcampagne
Memorandum:
Foto: Anna Vanaerschot
Vijf jaar na Lehman Brothers
Sinds 2008 hebben politici voortdurend herhaald dat ze de financiële instellingen zouden hervormen, en de bankiers opnieuw in de pas zouden doen lopen. In de praktijk zijn de opgepompte balansen gewoon weer met de politici aan de haal gegaan. Hervormingen worden afgeblokt om het verdienmodel van de banken niet te zeer te schaden – terwijl dat net de bedoeling zou moeten zijn. Politici missen vooral lef, maar ze lijken ook bewust naast de voorstellen te kijken die vooraanstaande experts de afgelopen jaren hebben geformuleerd. FairFin zet de belangrijkste werkpunten nog eens op een rijtje in een memorandum dat deze maand aan de verschillende politieke partijen wordt bezorgd.
over hun investeringen. Wat vertellen ze over de risico’s en over de sociale en ecologische gevolgen? FairFin bepleit de oprichting van een structureel overlegorgaan waarin de toezichthouder, samen met het kabinet van de minister van Financiën én het maatschappelijke middenveld toezicht houden op de duurzaamheid van bankmodellen en investeringsbeleid. De oprichting van een Maatschappelijke Raad voor Verantwoord Bankieren, die het sociale middenveld structureel betrekt bij de uittekening van het bankenbeleid, kan hier een eerste stap zijn.
1. Sterkere democratische sturing vanuit de samenleving
stakeholders wél opdraaien voor de
Veel hervormingsvoorstellen zijn
tot het bedrijfsbeheer van de banken.
2. Splits zaken- en depositobanken
toegespitst op de ‘technische’ controle
Voor die stakeholders – de overheden,
Tot nu toe kunnen banken risicovolle
op de markten door de toezichthou-
het personeel, het maatschappelijke
investeringen doen met spaargeld. De
kosten, maar geen toegang krijgen
ders. Voor FairFin moet het toezicht
middenveld, de klanten, de belasting-
prijs van die risico’s wordt doorgere-
op de financiële instellingen echter
betalers – blijft het businessmodel van
kend aan de samenleving (banken zijn
niet alleen worden verdiept, maar
de banken grotendeels een black box.
gered met ons belastinggeld), terwijl
ook verbreed. Het valt moeilijk uit
Nog steeds mogen banken veelal zelf
de baten van de financiële boom in
te leggen dat maatschappelijke
beslissen of en hoe ze communiceren
de voorgaande jaren, vooral bij een
11
•
• Vijf jaar na Lehman Brothers
selecte groep insiders terecht zijn geko-
banken te verplichten om fors hogere
men. Dat moet anders. Het spaargeld
kapitaalbuffers aan te houden. Nieuwe
hebben bewaard tijdens de crisis. Dat
van burgers verdient een voorzichtig
winsten moeten ze zelf investeren
doen ze omdat zij onderworpen zijn
en duurzaam beheer en kan niet
in het kernkapitaal, aandeelhouders
aan strenge, publiek bepaalde regels.
langer blijven dienen als brandstof
moeten bijkomende reserves aanleg-
voor speculatieve investeringen. Het
gen en tegelijk moeten de balansen
meest logische lijkt dan ook dat het
worden afgebouwd, door de investe-
spaargeld in een andere bank, een
ringsportefeuille te verkleinen.
andere groep zit, zodat op geen enkele
Landesbanken) een sterke positie
6. Geef kleine banken gelijke kansen op de markt Het bankenbeleid van de overheid is gesneden op maat van de grootbanken.
4. Maak bankierslonen opnieuw fair
de duurzame nichespelers moeten de
ling waar het spaargeld zit, verhaald
Er is een brede consensus dat toplonen
kans krijgen om met gelijke wapens
kunnen worden.
en bonussen van – onder andere –
te strijden op de markt. Instapeisen
bankiers aangepakt moeten worden.
voor nieuwe bankinitiatieven moeten
Bankiers verdienen veel meer dan wat
worden gekoppeld aan de duurzaam-
juridische manier risico’s van het investeringsbankieren op de instel-
3. Verhoog de kapitaalratio’s
Dat moet anders. Kleinere banken en
De afgelopen drie decennia zijn
een bankier mogelijk waard kan zijn
heid en betrouwbaarheid van het
banken (in plaats van spaargeld te
voor de onderneming en de samenle-
voorgestelde financieringsmodel en
verzamelen en kredieten te verlenen)
ving. Bovendien geeft de bonuspoli-
niet aan de omvang op de markt.
steeds meer voor eigen rekening gaan
tiek een signaal aan bankiers om
Kleine, duurzame banken kunnen een
handelen. Het geld daarvoor halen
korte termijnwinst na te streven. Het
voorbeeld zijn voor grootbanken om
ze uit de interbankenmarkt. Hoe
verleden heeft uitgewezen dat dit
het volume aan duurzame investerin-
meer zo’n bank een beroep doet op de
op middellange termijn juist voor
gen drastisch te vergroten.
interbankenmarkt, en hoe meer inves-
instabiliteit zorgt.
aangezien zowel de winstgevend-
5. Maak van Belfius een duurzaamheidskampioen
7. Zorg voor meer alternatieve financiering, buiten de banken om
heid (voor de aandeelhouders) als de
De staat heeft Belfius in handen en
De Belgische wet verbiedt een hele
vergoedingen (voor bestuurders) een
heeft ook participaties in een aantal
reeks middelen die ons zouden
rechtstreekse afgeleide vormt van de
andere banken. Dat is niet van harte
helpen om de banksector duurzamer
kasstroom, wordt die balans ook actief
gegaan: er was gewoon geen andere
en diverser te maken. Alternatieve
en bewust vergroot. Dat betekent
investeerder die er geld in wilde
financieringsvormen zoals crowdfun-
uiteraard ook dat de spanning tussen
stoppen. Eens de meubels gered zijn en
ding en peer-to-peer investeringen
het totale aantal uitstaande investe-
Belfius weer winstgevend wordt, wil
(het verstrekken van leningen tussen
ringen en het historische kernkapitaal
de regering Belfius weer verkopen aan
personen, zonder tussenkomst van
van de bank (het bedrag dat de
privé-eigenaars. FairFin daarentegen
een bank) verdienen een veel groter
aandeelhouders hebben ingelegd)
vindt dat een publieke bank best een
bereik. De overheid moet daarom de
steeds groter wordt. Een beetje span-
plaats kan hebben in de sector – als
administratieve en wettelijke eisen
ning tussen balans en kernkapitaal
zo’n bank dan ook een ander beleid
die aan deze initiatieven worden
is niet erg en zelfs nodig. Maar in
voert. Belfius kan bijvoorbeeld een
gesteld, herdenken. Nu worden
heel Europa maakt dat kernkapitaal
voortrekker zijn in maatschappelijk
nieuwe coöperatieven bijvoorbeeld
inmiddels minder dan 10% (en soms
noodzakelijke investeringen. Denk
verplicht zich in te kopen in de
teringen zij zelf uitzet op de financiële markten, hoe groter de balans. En
5%) van de balansen uit. Bankinstel-
maar aan de energie- en klimaatuit-
bestaande grootbanken (en worden op
lingen zijn olifanten op luciferhoutjes
dagingen die op ons afkomen. Belfius
die manier mee afhankelijk van een
geworden. En die olifanten dreigen bij
vormt ook het ideale laboratorium
heel ander bedrijfsmodel). Belangen-
de kleinste investeringsfout al door
om wettelijke minimumnormen in
verstrengeling tussen toezichthouders
hun pootjes te zakken: zo gauw de
te voeren voor ethische spaar- en
en grootbanken blokkeert het speel-
verliezen op de balans de omvang van
beleggingsproducten. Er zijn in vele
veld voor financiële alternatieven. En kredietunies (waarin burgers een
het kernkapitaal overschrijden, is een
Europese landen al sterke voorbeelden
bank officieel insolvabel en gaat ze
te vinden: in het Verenigd Koninkrijk
in omvang beperkte som spaargeld
failliet. Behalve als de overheden op-
blijven lokale credit unions een
samenbrengen, om te investeren in
nieuw bijspringen… De enige manier
interessante rol spelen in het ban-
lokale noden, zonder langs de banken
om dat onevenwicht tussen balans
kenlandschap, terwijl ook de Duitse
te passeren) zijn verboden. Zaken die
en kernkapitaal te verkleinen, is
lokale Spaarkassen (niét de regionale
FairFin graag anders zou zien!
12
muntuit
Complementaire munten nemen vlucht FairFin experimenteert al dertig jaar met alternatieve geldsystemen. Samen met Stad Gent, Samenlevingsopbouw Gent en de Vlaamse Overheid lanceerde FairFin in 2010 het pilootproject Torekes in de Gentse wijk Rabot. Sindsdien pioniert FairFin onder de naam Muntuit met complementaire munten. In de cockpit zit Hugo Wanner: hij werkte na de Gentse Torekes mee aan de op- en doorstart van de Turnhoutse Troeven, de e-portemonnee in Limburg en binnenkort de Brusselse zorgmunt BuurtPensioen. Waarom is er nu zoveel beweging rond complementaire munten? De economische en financiële crises vormen een goede voedingsbodem voor complementaire muntsystemen. Ze brengen een veelheid aan problemen met zich mee: bedrijven sluiten, werkloosheid neemt toe, banken geven minder snel leningen… Maar de noden blijven bestaan. Om toch vormen van bedrijvigheid in gang te zetten, gaan ondernemingen, overheden en individuen op zoek
kansarmoede aan te pakken. Een
naar muntsystemen buiten de
beetje zoals bij de Torekes in Gent.
reguliere economie om. Daarnaast zijn er ook grote maatschappelijke kwesties, rond milieu en vergrij-
Wat zijn de grootste uitdagingen? Twee dingen. De technologie
zing bijvoorbeeld, die vragen om
moet mee-evolueren: als we de
alternatieve oplossingen.
e-portemonnee geavanceerder kunnen maken, wordt de uitbrei-
In Limburg wordt milieuvrien-
ding naar nog meer gemeenten,
delijk gedrag in de hand gewerkt
veel gemakkelijker. Daarnaast
met de e-portemonnee, een
is het nu bij de e-portemonnee,
digitale complementaire munt.
maar ook bij vele andere com-
Wat is de stand van zaken?
plementaire muntsystemen,
De e-portemonnee is inmiddels
duidelijk aan het worden dat het
operationeel in tien Limburgse
teveel top-down is georganiseerd.
gemeenten. In Hasselt, Genk en
We zijn nu aan het zoeken naar
Beringen wordt hij gelanceerd.
manieren om meer bottom-up te
Heel goed dat die drie ‘grote
gaan. De LETS-groepen bijvoor-
vissen’ meedoen! In Beringen gaan
beeld, doen dat heel goed. Zij
we bovendien van start met een
blijven zich ontwikkelen en meer
sociaal project: de e-portemonnee
jonge mensen aantrekken.
KORT De Torekes wonnen de Oost-Vlaamse prijs voor het sociaal-cultureel werk 2013. Het Torekes-project is zo succesvol, dat de proeffase intussen werd ingeruild tegen een ‘project van onbepaalde duur’. De Torekes zorgden in de buurt Blaisantvest-Rabot voor een dynamische samenwerking tussen buurtbewoners. www.torekes.be Onlangs al voorzichtig onder de aandacht gebracht: Troeven in Turnhout. Organisaties in de buurt belonen je met Troeven wanneer je voor hen activiteiten verricht gericht op een betere buurt. Een binnentuin onderhouden, meehelpen in het buurthuis, nieuwe Turnhoutenaars welkom heten, meehelpen met een schoonmaakactie of een kaartspel spelen met ouderen in het verzorgingstehuis. Troeven kunnen worden omgewisseld bij een aantal organisaties of handelaars in de buurt. Binnenkort volgt de echte lancering. www.troeven.be De doorstart van de eportemonnee maakt deel uit van het Europees project Community Currencies in Action (CCIA). Een van de partners is Spice, een NGO in Engeland en Wales met ruime ervaring in het opzetten van Timebanks: een systeem waar de deelnemers elkaars inzet waarderen in tijd. Spice vierde onlangs haar 5-jarig jubileum. www.justaddspice.org Naar gelijkenis van deze Timebanks, start Het Kenniscentrum Woonzorg Brussel vzw onder de naam BuurtPensioen een gemeenschapsmunt op. Leden verdienen ‘kredieturen’ door ondersteuning te leveren aan andere ouderen of personen met een beperking in de wijk. De gepresteerde uren worden geregistreerd in hun persoonlijke kredietrekening en kunnen onmiddellijk of later gebruikt worden om een familielid, een vriend, of zichzelf de nodige hulp te bieden. Je draagt iets positief bij aan de buurt en tegelijk werk je aan je eigen toekomst, zonder afhankelijk te moeten zijn van je spaarcenten of pensioenuitkeringen. Dit pilootproject krijgt steun van de Vlaamse Overheid binnen de oproep Sociale Innovatie.
wordt ingezet om problemen rond
13
socrowd
denkt buiten de bank Er is de laatste tijd enorm veel te doen rond crowd funding. FairFins dochterorganisatie SoCrowd is pionier op dit vlak. Eerst onder Netwerk Vlaanderen en later als Netwerk Rentevrij, roepen zij individuen op om te investeren in projecten met een maatschappelijke meer waarde. Voor elke geïnvesteerde euro legt SoCrowd er twee bij. De investering is een lening die rentevrij mag worden terugbetaald. Tom Alleman en Greg Van Elsen zijn de mannen achter SoCrowd.
systeem voor organisaties momenteel beperkt is. Bovendien zoeken veel startende coöperatieven naar eigen kapitaal in plaats van een lening. Jullie beweren nochtans dat lenin gen een organisatie sterker kunnen maken. Hoe zie je dat? Dit gebeurt op twee manieren: in de eerste plaats verplicht een lening, in tegenstelling tot giften, een organisatie een financiële visie
Waarom is crowdfunding nu zo
Mechelen. Ze vroegen hun achterban
populair?
om 100 keer 100 euro te geven. Die
Daarnaast betrekken we in ons model
10.000 euro hadden ze in een wip bij
de achterban van een organisatie –
zoals de campagne van schaatser Bart
elkaar. Aan de wil om te geven kan
leden, sympathisanten, bevriende
Swings (via online giften en sms-jes
het dan toch niet liggen…
organisaties, klanten... – bij de
Er zijn een paar succesverhalen,
Onze uitdaging ligt eerder aan de
wil de schaatser 300.000 euro bin-
op lange termijn te ontwikkelen.
financiering, waardoor het netwerk
nenhalen om de voorbereiding op de
aanbodzijde: we zijn altijd op zoek
rondom de organisatie enorm ver-
Olympische Winterspelen te finan-
naar geschikte projecten om een
sterkt kan worden.
cieren), die goed scoren in de media.
lening aan te kunnen geven. Tom, jij zei de voorbije maand in
Daarnaast zien veel organisaties er brood in als extra inkomstenbron in
Hoe komt dat? Zijn jullie criteria zo
De Morgen: “Crowdfunding is niet
een context van dalende subsidies en
streng?
de kip met de gouden eieren”. Zie je
Alleen projecten met een sociale
financiële moeilijkheden. Tenslotte
geen toekomst in je job? Jawel, hoor (lacht). Crowdfunding
denkt ook de overheid na hoe ze
of culturele meerwaarde, bijvoor-
dit kunnen stimuleren, meer in een
beeld in de sociale economie, om
is inderdaad geen wondermiddel,
context van slapend spaargeld dat
meer duurzaamheid te realiseren of
maar wel een katalysator van
kan worden geactiveerd. Maar dat er
uitsluiting tegen te gaan, komen in
maatschappelijk kapitaal. Kapitaal
zoveel over gepraat wordt, betekent
aanmerking. Maar er zijn nog rede-
dat al aanwezig is, maar via een goed
niet dat er ook al massaal projecten
nen, die allemaal in meer of mindere
digitaal platform meer zichtbaarheid
worden gerealiseerd door middel van
mate te maken hebben met de crisis.
en gevolg kan krijgen.
crowdfunding.
Allereerst zorgt de onzekerheid over
Jullie eerste project als SoCrowd was
dat ze niet durven te investeren. De
een lening voor de aanschaf van een
zeer lage rente ten tweede, maakt
digitale projector aan het Filmhuis
dat het financiële voordeel van ons
subsidies er bij vele organisaties voor
Investeer in fietskoerierproject Snel en Wel is één van de paradepaardjes van Steunpunt Welzijn. Via fietskoeriers worden elke dag duizenden zendingen op een ecologische manier bedeeld. Bijna 20 fietskoeriers, die moeilijk hun plek vonden in het reguliere arbeidscircuit, gaan zo elke dag met een goed gemoed de baan op. Deze succesvolle dienstverlening breidt zich nu uit naar de Vlaamse Ardennen, waardoor het bestaande
14
fietsenpark moet worden vernieuwd en uitgebreid met elektrische postfietsen om de heuvels te temmen. Bovendien is er nood aan bijkomende investering in basisinfrastructuur. Steunpunt Welzijn wil dit project duurzaam financieren. Als ze erin slagen 25.000 euro te verzamelen, verdriedubbelt Socrowd dit bedrag en krijgt Steunpunt Welzijn de nodige 75.000 euro via een renteloze lening.
Help Steunpunt Welzijn dit project te realiseren! Koop een aandeel van 100 euro via www.socrowd.be of 02 274 00 17
kort
Kom naar Bank2Basics III in de Vooruit Ewald Engelen studeerde filosofie en doctoreerde als politiek en sociaal filosoof, maar is nu één van de weinige ‘financiële geografen’ in Nederland. Hij houdt zich bezig met de euro en de crisis, maar wil absoluut niet aangezien worden voor econoom. Die noemt hij verkapte wiskundigen. Hij is uitgesproken voorstander van de afschaffing van de euro. Ewald Engelen spreekt op Bank2Basics III in de Vooruit te Gent op 6 februari 2014. Komt dat zien! Deelname gratis, wel inschrijven op b2b@fairfin.be (graag met vermelding postadres).
Vorming ‘Wat doet de bank met mijn geld?’ Ook in 2014 biedt FairFin weer vormingen aan. In de vorming ‘Wat doet de bank met mijn geld?’ bekijken we waar onze bank ons geld voor gebruikt. Financiert onze bank nuttige dingen met ons geld of investeert ze in schendingen van de mensenrechten en milieuvervuiling? Heeft onze bank haar casino gesloten of is ze spaargeld aan het vergokken? We belichten ook een aantal minder bekende gevolgen van
Word lid van FairFin
Blijven plakken
Door lid te worden van FairFin, geef je een signaal dat je vindt dat het financieel systeem een stevige reorganisatie nodig heeft en dat we anders met geld moeten omgaan. FairFin betrekt haar leden bij activiteiten om greep te krijgen op het bankwezen en neemt ze mee in de zoektocht naar manieren om geld in te zetten voor een duurzame en sociaal rechtvaardige samenleving. Lid zijn van FairFin biedt de volgende voordelen: aa je ontvangt een exclusief FairFin keukenschort aa je ontvangt dit FairFin Magazine (tweemaal per jaar) aa je krijgt 10% korting op FairFin activiteiten en FairFin producten Jouw lidmaatschap stelt FairFin in staat haar kritische stem rond geld te verheffen. Het FairFin lidmaatschap kost 20 euro per kalenderjaar. Je kunt je aanmelden via onze website: www.fairfin.be/lid (vergeet niet je emailadres in te vullen!). Na ontvangst van je betaling ontvang je zo spoedig mogelijk je schort. Het FairFin lidmaatschap geldt voor één persoon.
onverantwoordelijke bankpraktijken. En bespreken wat we eraan kunnen doen. Welke acties kunnen we ondernemen? Welke alternatieven biedt de bank aan? Bij welke banken en producten zijn we op ethisch vlak het beste af? aa Doelgroep: groepen volwassenen, geen economische voorkennis vereist aa Tijdsduur: twee uur aa Meer info bij Luc Weyn, luc.weyn@ fairfin.be of 02 201 0770
We nodigen jullie uit om mee onze campagnestickers te blijven plakken! Voor een pakketje kun je contact opnemen met FairFin, via sticker@fairfin.be of 02 201 0770. Vermeld in je aanvraag of je er 10, 20, 50, 100 of 200 wilt.
Geen internet? Maak dan de 20 euro over op rekening (BE 21)5230 8038 64 03 (IBAN) / TRIOBEBB (BIC) met de mededeling ‘lidgeld 2014 + je naam’. Ben je al lid? Hernieuw dan nu je lidmaatschap door 20 euro over te maken op bovenstaand rekeningnummer. Bedankt!!
15
achter de schermen
Myriam Stoffen, directeur Zinneke Parade
Beste FairFin, Vandaag ontvang ik jullie brief met
bevestigden dat de luis in de pels
de bevestiging dat BNP Paribas Fortis
niet zinloos was. Als actionwatcher
op het einde van het jaar Krekelspa-
stelde jullie werk me gerust dat mijn
ren en Altervision stopzet.
Krekelspaarrekening niet meegezogen werd in de waanzinnige maalstroom
Te verwachten, maar bijzonder
van onethische woekerspeculatie (niet
ontgoochelend en revolterend nieuws.
dat met mijn weinige spaargeld veel aan te vangen viel), maar tot mijn
Ikzelf ben als zestienjarige mijn eerste
grote vreugde werd ook de toon van
eigen rekening gaan openen in het
jullie discours explicieter, scherper en
lokale ASLK-agentschap van het dorp
geëngageerder.
waar ik opgroeide, net buiten Brussel. De Krekelspaarformule werd me
En vandaag ben ik jullie dankbaar
vriendelijk uitgelegd en mijn prille
dat jullie me op de hoogte houden
jeugdige enthousiasme was meteen
van de beslissing van BNP Paribas
geprikkeld: een rekening én een enga-
Fortis. Zij hebben er vanzelfsprekend
gement! Dertien cijfers als een rite de
nog met geen woord over gerept. zal geen moer uithalen, maar it’s the
passage naar het volwassendom met
least I can do.
het spannende perspectief actief mee
Mijn nieuwe spaarrekening bij Triodos
te kunnen bouwen aan een andere
had ik al geopend na jullie eerste
wereld. Geweldig.
klokkengeluid over het rommelen
Bedankt, dus, voor jullie jarenlange
rond het Krekelsparen. En nu zal
strijd die mij als klant-burger perspec-
Het duurde niet lang of het werd
ik ook in staat zijn mijn meer dan
tief heeft geboden.
duidelijk dat het Krekelspaar-pad geen
vijfentwintig jaar oude Krekelspaar-
prioriteit was voor de bank. Geen
rekening bijtijds, voor het jaareinde,
publiciteit, geen ruchtbaarheid, geen
af te sluiten.
maar via een andere weg dan deze van mijn Krekelspaarrekening. Die
actief aanbod. Elke overname van ‘mijn’ bank resulteerde in nog minder
Ik blijf jullie volgen na 31 december,
Ik zal het niet nalaten mijn veront-
zichtbaarheid voor het project, de
waardiging en woede die gepaard
koers richting mondiaal winstbejag
gaan met deze beslissing aan BNP
was onomkeerbaar ingezet. Maar de
Paribas Fortis kenbaar te maken. Het
gaat voorgoed slapen.
krantjes van Netwerk Vlaanderen
FairFin voert campagnes die Belgische banken en het brede publiek informeren en aanzetten om anders om te gaan met geld. Daartoe voert de organisatie onderzoek naar onverantwoorde of schadelijke investeringen van Belgische banken en brengt het duurzame bankproducten alternatieve vormen van ‘omgaan met geld’ in kaart. Heb je vragen, opmerkingen of suggesties? Mail de redactie: redactie@fairfin.be
FairFin zkt. vette bonus Je kunt ons vrijblijvend steunen met een eenmalige gift, of via een permanente opdracht. Stort je bijdrage op rekening (BE 10)5230 8038 6504 / BIC: TRIOBEBB van FairFin met de mededeling ‘vette bonus’. Je kan ook storten via de site ikwilhelpen.be, waar je met een online overschrijving of via Bancontact, Visa, Mastercard of American Express een bedrag overmaken op de rekening van FairFin.
COLOFON REDACTIE EN ADMINISTRATIE Vooruitgangstraat 333/9 - 1030 Brussel Tel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 02 info@fairfin.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristien Vermeersch, Vooruitgangstraat 333/9 -1030 Brussel
16
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Tom Alleman, Tom Bonte, Tine Lommez, Evert Peeters, Martina Schwab, Myriam Stoffen, Frank Vanaerschot, Greg Van Elsen, Hugo Wanner HOOFDREDACTIE Marjon Meijer FOTO COVER Anna Vanaerschot EINDREDACTIE Christophe Scheire DRUKKER De Wrikker ONTWERP & OPMAAK Yichalal
ABONNEMENTEN Je kunt dit tijdschrift ontvangen door lid te worden van FairFin. Maak 20 euro over op rekening (BE 21)5230 8038 64 03 (IBAN) / TRIOBEBB (BIC) met de mededeling ‘lidgeld 2014 + je naam’ en je ontvangt de volgende nummers in je brievenbus. Een lidmaatschap loopt van januari tot en met december. Word je midden in het jaar lid, dan worden voorgaande nummers uit het jaar alsnog toegestuurd.