201102_nw-magazine by Netwerk Vlaanderen vzw

België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366

najaar 2011

Magazine Netwerk Vlaanderen 29e jaargang nr. 2

ANDERS OMGAAN

met geld

“Wij zijn de slappe excuses beu”

Alarmbel voor groenere banken

Maak Dexia maatschappelijk nuttig

Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 - Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

De bankstand regeert het land edito

Naar het schijnt, is er – meer dan 500 dagen na de verkiezingen – dan toch een federale regering op komst. Ik heb het ook maar van horen zeggen. De man met het strikje is verdreven naar de binnenpagina’s, zo ergens ter hoogte van het weerbericht en de strips. De krachtsverhoudingen in onze samenleving zijn weer even scherp gesteld. Het échte nieuws is de heropflakkering van de financiële crisis.

Dominosteentje na dominosteentje begint Hoe krijgt de samenleving verdorie weer te vallen: het nakende faillissement van greep op de financiële sector? Griekenland, de ontmanteling van Dexia, de vereffening van de Gemeentelijke Holding… ‘De samenleving’, dat was vroeger synoniem Geld, geld, geld. Op de voorpagina’s staat voor het ‘middenveld’. Daar lijkt bijzonder nu een dame in mantelpakje die voor haar weinig te gebeuren. De christelijke arbeieigen Duitse parlement de val van de euro dersbeweging likt haar wonden nu haar associeerde met het verdwijnen van de Eu- eigen financiële gok binnen Dexia op zware verliezen uitdraait. De vakbonden bereiden ropese Unie. ongetwijfeld nieuwe acties voor, maar hun Eigenlijk is het een beetje tragisch, de ma- protest richt zich eerder op de gevolgen dan ‘reële’ – activiteiten die mens en milieu nier waarop Di Rupo en de zijnen hardnek- op de oorzaken van de nieuwe besparings- ernstig schaden. Voorlopig is Triodos nog kig elkaar in de haren blijven zitten. Niet rondes die er onvermijdelijk aankomen. En de enige bank die niet investeert in nieuwe omdat daardoor de regering maar niet tot de ‘gewone’ bankklant? Die kan nauwelijks steenkoolcentrales, olie uit teerzand of in stand komt; de wereld blijft immers gewoon nog bevatten over hoeveel geld het ei- ontbossing in functie van palmolie. Wat doordraaien. Wel omdat het uiteindelijk enkel genlijk wel gaat. En hoopt angstig dat zijn primeert bij al de andere banken is de brute gaat over borrelnootjes. De aangekondigde spaargeld tenminste nog wat oplevert. De logica van de winst en de groei. nieuwe staatshervorming is peanuts in verge- reactie komt uit een andere hoek: de hoek lijking met de macht die al lang doorgegeven van de indignados, de activisten van Occupy Het slapste excuus van banken deze dagen werd aan Europa. Politiek Europa op zijn Wallstreet, Occupy Antwerp, Occupy Gent, enz. is wel ‘we doen niet aan politiek’. beurt buigt voor de financiële markt. En wat (zie pag. 13). Groepen van activisten die te denken van de manier waarop de ontbin- zich al lang niet meer in het traditionele Maar deze dagen krijgen ze gelijk. De ding van Dexia ons door de strot is geramd? middenveld herkennen en op hun eigen ma- financiële wereld is er met zowat ieders welbevinden in aan het slagen ‘politiek’ te Kunnen we ons werkelijk voorstellen dat een nier aan ‘politiek’ doen. herleiden tot iets dat wezenlijk onschuldig ontslag nemende regering met miljarden zou zwaaien wanneer het niet over een bank Zelfs Netwerk Vlaanderen, toch al jaar en blijft voor hun eigen praktijken. Laat ons de zou gaan (en dan heb ik het nog niet eens dag actief op dit thema, wordt in snelheid ‘politiek’ weer opeisen. over de 150 miljard staatsgarantie)? De mate gepakt. Het is worstelen om onze boodwaarin het bankwezen hier open en bloot een schap in de media te krijgen. Nochtans is Stijn Suijs staatsgreep pleegt, is hallucinant. Net zoals één van onze eisen uit de N€P campagne de vanzelfsprekendheid waarmee de verliezen van enkele jaren geleden nu meer dan ooit van het casinokapitalisme op de belastingbe- actueel. Geen geld voor rommelproducten taler worden afgewenteld. We worden dubbel waarvan niemand nog weet waar ze eigenberoofd. Eerst door de speculanten die ons lijk naar verwijzen. Investeer in de reële spaargeld beleggen. Een tweede keer door economie. de instantie waarvan we juist verwachten dat ze het gokken aan banden legt. In plaats Ironisch genoeg klaagt de Bankroet camdaarvan wordt de overheid met het mes van pagne aan dat het ook daar behoorlijk fout de financiële markten in de rug gedwongen loopt. De grote banken blijven gewoon verder investeren in – helaas maar al te de verliezen bij ons op te halen.

INHOUD

3 Kort 4 opinie Gaat het regeerakkoord voor veilige banken? 6 opinie Het bankwezen en haar slappe excuses 8 evenement Bankroet Kolenkermis 10 verslag Hoe herwint de samenleving haar greep op het bankwezen? 12 opinie Overheid: maak van Dexia een maatschappelijk nuttige bank! 13 verslag De geest en de fles: de occupy-beweging 14 Portfolio 15 Stakeholder Luc Desmedt 16 Achter de schermen 2

KORT

Toch Nederlands verbod op investeringen in productie van clustermunitie

Ook RBS zal niet meer investeren in clustermunitie De Royal Bank of Scotland heeft inmiddels ook verklaard dat ze niet meer zal investeren in producenten van clustermunitie. Het rapport Worldwide investments in cluster munitions; a shared responsibility van Netwerk Vlaanderen en IKV Pax Christi én de hevige publieke druk die daarop volgde door een campagne van Amnesty International UK, vormden aanzet hiertoe. De gedane beloftes moeten nu nog wel vertaald worden naar een krachtig beleid. We zullen het proces blijven volgen!

Europa zegt NO tegen steenkool Van 19 t/m 29 september was het No Coal Week, een actieweek van het European Coal Finance Campaign Network. Coördinator Mel Denes zit bij Netwerk Vlaanderen op kantoor: “In de No Coal Week werd met een reeks van activiteiten aandacht gevraagd voor de verwoestende impact die steenkool heeft op het klimaat. We zetten druk op investeerders en beleidsmakers om niet langer in steenkool te investeren.” Netwerk was van de partij in Gent met de Bankroet Kolenkermis (pag. 8). Daarnaast organiseerden ook BankWatch (Centraal Oost Europa), FOCUS (Slovenië),

Het Nederlands kabinet leek in eerste instantie onvermurwbaar, maar in een brief van 13 oktober kondigde minister De Jager van Financiën toch aan stappen te zullen ondernemen tot een verbod op investeringen in clustermunitie. Rond de jaarwisseling hoopt het kabinet op een nadere uitwerking van dit verbod. Roos Boer, programmaleider clustermunitie bij IKV Pax Christi, partner van Netwerk Vlaanderen in de strijd tegen financiering van omstreden wapens: ”Iedereen is het er in Nederland inmiddels over eens dat clustermunitie voorgoed moet worden uitgebannen vanwege het humanitair leed dat deze wapens verspreiden. Wetgeving is de beste manier om investeringen die bijdragen aan productie in het buitenland voorgoed uit te bannen.” België was het eerste land dat investeringen in clustermunitie bij wet verbood. In de afgelopen jaren volgden steeds meer landen.

WWF Italië, Urgewald en Klima Alianze (beiden Duitsland) activiteiten, stunts en presentaties rond de gezamenlijke boodschap: No More Coal in Europe! Voor een verslag van de week zie www.netwerkvlaanderen.be

Complementaire munt Toreke meer dan 50.000 keer verdiend In de Gentse Rabotwijk, waar sinds een jaar niet alleen met euro’s maar ook met Torekes betaald kan worden, is de alternatieve buurtmunt al 50.000 keer verdiend door bewoners. Dat blijkt uit een evaluatie van het proefproject, dat bewoners stimuleert in hun zorg voor de eigen buurt, het milieu en voor elkaar. Bewoners die in de Gentse wijk Rabot-Blaisantvest de straat vegen of boodschappen doen voor een buur, zwerfvuil ruimen of buurttuinen aanleggen of onderhouden, kunnen Torekes verdienen. Daarmee kunnen ze terecht bij een aantal lokale handelaars of naar de film. “Het project zorgt ervoor dat bewoners meer dan eenmalig een engagement opnemen voor de buurt”, zegt coördinator Wouter Van Thillo. Het proefproject loopt nog tot 30 september 2012. Dan wordt onderzocht wat de impact is en of de munt kan worden uitgebreid naar andere wijken en steden.

opinie

Gaat het regeerakkoord voor veilige banken? De federale overheid zal van Dexia Bank België een veilige bank maken, zegt ze. Mooi zo. Maar wat met andere onveilige banken? Onveilige businessmodellen staan immers niet ter discussie, zo lijkt het. We hebben fundamentele wijzigingen nodig als we niet willen blijven dweilen met de kraan open. Zijn er nog veilige banken? Nauwelijks. Ons geld is veilig bij banken omdat de overheid garant staat, niet omdat de bank zelf veilig is. Veilig of niet, maatschappelijk nuttig of speculatief, het maakt niet uit. De overheid geeft aan allen een deposito-garantie.

Drie jaar na de start van de crisis blijven riskante businessmodellen voor banken perfect aanvaard. Meer zelfs, met Dexia was er volgens de pas afgenomen stresstests niets ernstigs aan de hand. De toezichthouders, gepokt en gemazeld in het systeem, slagen er niet in om los te komen van hun dogma’s, belangen en achterhaalde logica’s. Ze blijven faliekant verkeerde risico-evaluaties maken.

De kredietcrisis werd veroorzaakt door beleggingen in speculatieve producten. Dit zorgde voor grote verliezen en staatstussenkomsten. Velen waarschuwen reeds jaren voor de gevaren van de combinatie van het beheer van spaargeld met het riskantere zakenbankieren. Maar veel banken combineren de twee nog steeds. In Groot-Brittannië, dat zeker zijn plaats als financieel centrum niet wil kwijtraken, beseft men het gevaar en onderneemt men inmiddels stappen om het zogenaamde ‘retail’ en ‘investment banking’ duidelijker te scheiden. Ook in België raadde de parlementaire onderzoekscommissie over de bankcrisis aan om een onderscheid te maken tussen de spaarbank en de zakenbank. Het bleef echter bij een aanbeveling.

Betere stervensbegeleiding volstaat niet Intussen dweilen we met de kraan open. Op Europees niveau zal een noodfonds een kapitaalinjectie van enkele honderden miljarden aan de Europese banksector geven. Deze kapitaalinjectie moet het de banken mogelijk maken om toekomstige verliezen, bijvoorbeeld uit slechte Griekse obligaties, op te vangen. Dit biedt hun een extra buffer. Maar worden banken ook verplicht anders te gaan werken? Vergeet het. Sommige partijen stelden voor om banken een ‘living will’ te laten opmaken. Dat testament moet zo opgemaakt worden dat in geval van dreigend faillissement de bank zo kan worden ontmanteld dat de voor de samenleving belangrijke delen (zoals de spaargelden) makkelijk afgezonderd en gered kunnen worden – en de overblijvende meer speculatieve delen van redding uitgesloten worden. Zo wordt onverantwoord risicogedrag indirect afgeremd, is de redenering. De living will als extra verplichting om makkelijker en beter aan stervensbegeleiding te kunnen doen. Het is een stap, maar we hebben veel meer nodig. Een betere stervensbegeleiding voorkomt immers niet dat de patiënt ziek wordt. En we hebben als samenleving helemaal geen geld meer om nogmaals voor een omvallende bank te moeten opdraaien! Maar er is goed nieuws: de patiënt is niet ongeneeslijk ziek. Hij kan gezonder gemaakt worden door al te riskante businessmodellen aan banden te leggen.

Focus op bancaire kernactiviteiten Aanbeveling 1: installeer een wettelijke beperking op de afhankelijkheid van banken van kortetermijnfinanciering via de interbankenmarkt. Herinnert u zich de beelden van drie jaar geleden, waarin Britten in lange rijen voor hun bank stonden aan te schuiven? Klanten van Northern Rock die hun geld gingen afhalen. Oorzaak van die crisis was, net als bij Dexia, een te grote afhankelijkheid van korte termijnfinanciering via de interbankenmarkt.

om zakenbankactiviteiten op te nemen. Bijkomend voordeel hiervan is dat banken die met spaargelden werken, aangezet worden om hun casino af te bouwen en zo gestimuleerd worden om zich toe te leggen op bancaire kernactiviteiten en de financiering van de productieve economie. Bovendien zal een dergelijke scheiding er voor zorgen dat spaarbanken die werken zonder casino (vaak kleine banken) niet meer de oneerlijke concurrentie moeten aangaan met spaarbanken mét casino, banken die als goed gegokt wordt de winsten behouden en als het slecht gaat de verliezen bij de belastingbetaler doen terecht komen. Los van het ingrijpen in bankmodellen, zou de overheid de deposito-garantieverlening (het beschermen van het spaargeld van de rekeninghouders) bijvoorbeeld kunnen voorbehouden voor voorzichtige banken die zich toeleggen op bancaire kerntaken. Zij vervullen immers maatschappelijk onmisbare taken en hun risico’s liggen een pak lager. ’ De risico’s van deze banken dekken is zinvoller en houdt minder gevaar in voor de schatkist.

Politieke moed Als de overheid bij het opmaken van het regeerakkoord nog twijfelt over het aanscherpen van haar beleid tegenover de banken, moet men misschien eens advies vragen aan de bevolking. Vraag haar of ze nog langer bereid is te betalen voor wanbeleid van megalomane bankiers. Of ze willen dokken voor financiële innovaties waarvan we de risico’s niet juist kunnen inschatten. Of ze wil opdraaien voor bankiers die de lokale economie links laten liggen omdat met speculatieve producten meer te verdienen valt. De vraag stellen is ze beantwoorden, lijkt ons. Maar die antwoorden vereisen politieke moed. Je kunt geen omelet bakken zonder een ei te breken. Fundamentele wijzigingen komen er niet als de bestaande businessmodellen intact worden gelaten. Men zal moeten durven raken aan de belangen en de gewoontes van de gevestigde financiële elites. Luc Weyn

Aanbeveling 2: scheid wettelijk het klassiek bankieren van het zakenbankieren. Zo kan de overheid voorkomen dat spaargelden nog langer in een casino geplaatst worden. Banken die met spaargelden werken kan worden verboden

Het bankwezen en haar slappe excuses opinie

De nieuwe financiële crisis zou ons haast doen vergeten dat banken ook nog investeren in de reële economie. Minder speculeren klinkt goed, maar de zaken waar de bank dan wel in investeert, moeten liefst ook nog een beetje deugen. Wie vraagt naar andere criteria (sociaal rechtvaardig, duurzaam, ...) voor reële investeringen dan de verwachte winst wordt echter met slappe excuses terug naar huis gestuurd. De meest recente campagne van Netwerk Vlaanderen, energiebronnen moet door beleidmakers gemaakt Bankroet, gaat over de rol van banken in de klimaat- worden. verandering. Wereldwijd groeit een consensus dat de CO2 -uitstoot snel naar beneden moet. Door hun meest Alsof het financieren van schadelijke praktijken geen klimaatschadelijke investeringen stop te zetten, kun- politiek zou zijn. Het bankwezen maakt voortdurend nen banken een belangrijke bijdrage leveren in de ‘politieke’ keuzes. Soms doen banken dat heel explistrijd tegen de opwarming van de aarde. We onder- ciet in hun beleid over ‘maatschappelijk verantwoord zochten in hoeverre banken die in België actief zijn, ondernemen’. Maar terwijl ze zich aansluiten bij betrokken zijn bij de financiering van een aantal be- mooi klinkende principeverklaringen zoals de ‘Equadrijven en projecten die manifest schadelijk zijn voor tor Principles’, de ‘Climate Principles’ of de ‘Carbon het milieu. Alleen Triodos Bank doorstond de test. In Principles’, doen ze niet moeilijk over miljarden tegenstelling tot de vele groene promotiepraatjes en investeringen in vervuilende steenkoolcentrales en de opmars van de ‘groene’ leningen investeert elke grootschalige ontbossing. andere onderzochte banken in klimaatschade en dat met ons spaargeld. Telkens wanneer we de banken Het excuus van de twee walletjes proberen te wijzen op hun klimaatverantwoordelijkheid, komen ze met ronkende verklaringen en vage Onze bank investeert toch ook in propere energie, intenties op de proppen. Kortom: een waslijst van mijnheer. Wij willen uitdrukkelijk de ontwikkeling van slappe excuses. milieuvriendelijke technologie bevorderen.

Het politieke excuus We houden ons niet bezig met politiek, mevrouw. De keuze voor steenkool, kernenergie of alternatieve

Let hier op het woordje ook. Als het bankwezen het belangrijk vindt alternatieven te bevorderen, waarom gaat ze er dan niet helemaal voor? Dat lijkt ons een slimme bedrijfsstrategie: inzetten op een stabiel klimaat is inzetten op de toekomst.

‘Onze bank is al groen’

De klant als excuustruus

Meer dan eens vinden bankiers zich niet terug in onze kritiek. ‘Onze bank is al groen’, zeggen ze dan. In op gerecycled papier gedrukte rapporten berekenen ze bijvoorbeeld hoeveel CO2 de bank zelf uitstoot via haar elektriciteitsverbruik en transport. Ze compenseren die ecologische voetafdruk vervolgens door bomen aan te planten of hun gebouwen te isoleren. Maar de gecompenseerde uitstoot staat in schril contrast tot de ecologische voetafdruk die nagelaten wordt door de bedrijven waarin ze investeren. We deden de berekening voor één van de internationale banken uit het onderzoek. Een gemiddelde steenkoolcentrale stoot jaarlijks 20 keer meer CO2 uit dan de ‘groene’ bank compenseert. Dergelijke compensatiemaatregelen zijn dus een pleister op een houten been.

De klant is koning. Wij respecteren de vrijheid van onze klanten, ook als ze willen beleggen in activiteiten die het klimaat schaden.

Het excuus met de interne tegenstelling ‘We investeren enkel in milieuvriendelijke steenkoolcentrales,’ zeggen sommige banken (weliswaar iets technischer uitgedrukt voor de geloofwaardigheid). Gekke redenering. Er bestaat simpelweg niet zoiets als een milieuvriendelijke steenkoolcentrale. Het is als een café zonder bier. Er bestaan alleen maar experimentele technologieën die niet zonder gevaar zijn en waarvan nog lang niet bewezen is of ze ooit efficiënt kunnen worden.

Tja. Als we in deze denkwijze mee zouden gaan, wordt elke investering mogelijk, tot en met het speculeren en het financieren van criminele activiteiten. Bovendien zijn er ook heel wat mensen die in alle vrijheid zouden kiezen voor een proper klimaat.

Het excuus van de winst Zou het niet kunnen zijn dat alle excuses te herleiden zijn tot één dominant excuus? ‘Banken moeten winst maken, want daar profiteren de klanten en aandeelhouders van.’ Banken vinden het klimaat belangrijk, maar zoveel mogelijk winst maken nóg belangrijker. Deze logica is evengoed toepasbaar op investeringen in wapens, schending van mensenrechten, enz. Ze vormen het symptoom voor een dieper liggende kwaal die ook aan de wortels ligt van de huidige financiële crisis. Ons bankwezen wordt gedomineerd door een collectieve obsessie met winst en groei. Als de samenleving echt weer greep wil krijgen op het financiële systeem, zal het toch ook daarover moeten gaan. Stijn Suijs en Frank Vanaerschot

Honderden mensen luiden alarmbel voor groenere banken

evenement

De campagne Bankroet vraagt banken hun investeringen in steenkoolcentrales stop te zetten. Tussenstand: ronkende verklaringen en vage intenties. Om banken te laten weten dat dit niet volstaat, organiseerde Netwerk Vlaanderen op 22 oktober de Kolenkermis. Honderden mensen luidden de alarmbel en stuurden een kaartje naar hun bank.

Jonas Geirnaert zei in De Standaard: “Belangrijke Belgische banken meten zich een groen of duurzaam imago aan. Ondertussen financieren ze de bouw van zeventig nieuwe steenkoolcentrales in Europa en verdienen zo grof geld met het verder om zeep helpen van het milieu en ons klimaat. Netwerk Vlaanderen klaagt dat terecht aan in haar campagne Bankroet. Ik heb me daar met volle goesting voor geëngageerd.”

“Gelieve mijn geld niet langer te gebruiken voor milieuvervuiling” Mensen stuurden op de Kolenkermis ansichtkaarten naar hun eigen bank met de boodschap: U zegt klimaatverandering serieus te namen, maar blijft wel investeren in steenkool, teerzand en ontbossing! Ik ben de slappe excuses beu. Gelieve mijn geld niet langer te gebruiken voor steun aan deze bedrijven. Wie wil kan nog kaartjes opvragen bij Netwerk. Vlaanderen. Vermeld er wel bij bij welke bank u bent.

Neveneffect Jonas Geirnaert en Low Impact Man Steven Vromman openden de kermis in het ballenkraam met slappe excuses. Vromman: “Zelf doe ik, en vele mensen, moeite om zo CO2-neutraal mogelijk te leven. Maar dan zie je dat de grote spelers zich daar niks van aan trekken. Logisch dus dat we de banken hier op hun verantwoordelijkheid wijzen.”

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: David Knockaert en Anna Vanaerschot

verslag

(Hoe) herwint de samenleving haar greep op het bankwezen? Netwerk Vlaanderen organiseerde op 28 september een studiedag met als titel ‘(Hoe) herwint de samenleving haar greep op het bankwezen?’. Sprekers waren Koen Schoors (Ugent), Ivan Van de Cloot (Itinera), Karel Williams (University of Manchester) en Freddy van den Spiegel (VUB). Onder de genodigden veel politici en vakbondsvertegenwoordigers. De studiedag vertrok vanuit onze vaststelling dat heel de samenleving getroffen wordt door de gevolgen van een financiële crisis, maar dat het technici uit de financiële sector zelf zijn die de pen vasthouden bij het uitwerken van de oplossingen. Nochtans zijn de keuzes die gemaakt moeten worden eerst en vooral maatschappelijke keuzes. Wat zijn de belangrijkste financieringsnoden van de samenleving? Welk bankenlandschap hebben we daarvoor nodig? Willen we ons belastinggeld nog langer inzetten om ook nutteloze, gevaarlijke en speculatieve bankactiviteiten te dekken? Allemaal keuzes die om een ruimere maatschappelijke inspraak vragen. Netwerk Vlaanderen gaf aan dat deze inspraak nodig en mogelijk is, ook op nationaal niveau.

Vier visies op hervorming Om het inzicht in de oorzaken en remedies van de financiële crisis te vergroten waren vier gastsprekers uitgenodigd. Ivan Van de Cloot beet de spits af door te wijzen op de kleine buffers van vele banken om verliezen op te vangen. Hij benadrukte dat bepaalde banken slechts 1 tot 2 euro aan eigen middelen inzetten ten opzichte van 98 tot 99 euro aan middelen

van derden. Als er met het beleggen van die middelen iets misloopt heeft men slechts een heel beperkte buffer aan eigen kapitaal om de verliezen op te vangen. Bovendien gaf hij aan dat veel banken al te zeer afhankelijk zijn van korte-termijnfinanciering en wees hij op de risico’s verbonden aan een vermenging van het riskantere investeringsbankieren en het gewone bankieren. Koen Schoors had het over de werking van de financiële markten. Hij stond onder meer stil bij de deresponsabilisering die het verpakken en steeds doorverkopen van ingewikkelde financiële producten inhoudt. Hij stond ook stil bij de onaanvaardbare belangenvermenging bij rating agentschappen die langs de ene kant advies geven aan banken die nieuwe financiële producten ontwikkelen en langs de andere kant deze producten van een rating voorzien. Daarnaast acht Koen Schoors het toezicht op de financiële sector ondermaats. Hij sprak van supervisoren zonder tanden. Karel Williams reisde van Engeland naar Brussel om om zijn uitdagende visie op een duurzaam bankwezen uit de doeken te doen. De rode draad in zijn

verhaal was dat het in eerste instantie niet om een technisch, maar om een politiek probleem gaat. Hij benadrukte het belang van een breed gedragen politieke beweging die met een alternatieve visie op de proppen komt. Hervormingen van de financiële sector moeten gericht zijn op een financieel systeem dat nuttig is om een economie te laten functioneren die onze maatschappelijke noden vervult. Daarnaast evalueerde hij ook hervormingen die in het Verenigd Koninkrijk op tafel liggen. Daar zijn plannen om spaaren investeringsbankieren in zekere mate te scheiden. Hoewel Karel Williams zich eerder sceptisch uitliet over wat deze hervorming die de naam ‘ringfencing’ heeft meegekregen, stelde hij toch dat het een aanknopingspunt kon vormen voor een meer ingrijpende koerswijziging. Freddy Van den Spiegel, vroeger en nu betrokken bij BNP Paribas en het bankentoezicht, had als opdracht het publiek te introduceren in de hervorming van het bankentoezicht. Wie gehoopt had op een kritische reflectie, kwam bedrogen uit. Terwijl alle voorgaande sprekers het erover eens waren dat de huidige hervormingen onvoldoende waren, focuste Freddy Van den Spiegel zich op een positieve sfeerschepping rondom de op til zijnde veranderingen. Geen woord over een tekort aan slagkracht bijvoorbeeld. De dag sloot af met een debat. Een debat dat op gang getrokken werd door de vraag welke actiepunten elke spreker aan een politieke partij zou meegeven. Koen Schoors ijverde voor een optrekken van het kapitaal van de banken. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat ze de komende 3 jaar geen dividenden uitkeren en doordat de aandeelhouder in het vervolg ook meebetaalt. Hij bepleitte ook absolute liquiditeitsratio’s (het getal waaruit blijkt of en zo ja in hoeverre een bedrijf of organisatie op tijd aan de financiële verplichtingen kan voldoen). Tot slot ging hij voor een sterke Europese regelgeving en een sterke Europese autoriteit. Een autoriteit die bijvoorbeeld gefaalde banken uit elkaar haalt en ervoor zorgt dat ieder land pro rata van bijvoorbeeld de nationale deposito’s mee opdraait.

Natte krant Ivan Van de Cloot hamerde erop dat België als klein land met een proportioneel grote financiële sector op veilig moet spelen. We spelen nu Russische roulette met ons banksysteem. Om onze bevolking te beschermen dienen we de veiligste leerling van de klas te zijn. Daarom moeten de kapitaalbuffers omhoog en wel op progressieve wijze: meer risico’s (grotere

interconnectiviteit, meer trading, grote banken…) vragen om grotere buffers. Kleine banken worden bovendien momenteel weggeconcurreerd door de risicovolle jongens in de klas. De impliciete risicodekking die zij momenteel van de staat ontvangen, vervalst de concurrentie. De overheid kan er ook voor zorgen dat de klant er belang bij heeft om bij een veilige bank te zitten. Door bijvoorbeeld maar een percentage van de deposito’s te dekken, pro rata van het risico-profiel van de bank. Freddy Van den Spiegel hield het bij een ordentelijke uitvoering van de hervormingen die in de pijplijn zitten en het afstaan van bevoegdheden aan Europa. Dit in schril contrast met Karel Williams die ervoor pleitte het debat rond de financiële crisis uit de handen van de elites te halen, die geïsoleerd van de samenleving hervormingen bedisselen. Hij was van oordeel dat technische herstellingen als ring fences en kapitaalverhoging uiteindelijk knutselwerk zijn en kwam terug op de nood aan een brede politieke mobilisering om het financieel systeem te hervormen naargelang de noden van de samenleving. Hij zei ook dat zo’n verandering ontwrichtend kan zijn, maar dat ze noodzakelijk is. Wie hier de leidende rol kan nemen, hangt af van wat het komende jaar brengt. Als er grote banken in de problemen komen, verandert de situatie en zijn er nieuwe mogelijkheden. Daarnaast ziet Williams in de NGO-wereld een belangrijke speler. Koen Schoors en Ivan Van de Cloot benadrukten dat hun aanwezigheid betekende dat ze het middenveld belangrijk vonden en dat hun mening ook vaak ongehoord bleef. Koen Schoors viel ook Karel Williams bij door te stellen dat er wellicht nog een schok moest komen vooraleer er echte veranderingen komen. Hij vergeleek het systeem met een natte krant. Nog even dus en het scheurt onherroepelijk uit mekaar. Netwerk Vlaanderen sloot de studiedag af met een oproep om grondig na te denken over de financieringen die we als samenleving nodig hebben en de rol die banken daarin kunnen spelen. Politici werden dan weer opgeroepen om bij de verdere uitwerking van de bankwetgeving het middenveld te betrekken. Een oproep ook om voldoende opening in de Europese wetgeving te vrijwaren voor met sociale en ecologische doelstellingen opererende financiële instellingen. Zeker ook op nationaal niveau, zolang er zoals nu, onvoldoende garanties zijn op Europees niveau dat maatschappelijke risico’s en noden afgedekt worden. Frank Vanaerschot en Luc Weyn

opinie

Overheid: maak van Dexia een maatschappelijk nuttige bank! aa De huidige situatie creëert voor de overheid een unieke kans om resoluut te kiezen voor financieringen die de samenleving nodig heeft aa De tegenprestaties die gevraagd worden in ruil voor de redding met belastinggeld dienen een publieke politieke beslissing te zijn die rekening houdt met alle stakeholders uit, als ze het maar mogelijk maken dat de bank zo snel mogelijk weer verkocht kan worden aan de hoogste bieder. Als het misloopt draait de belastingbetaler er wel voor op. Het kan ook anders. De overheid kan ook gaan voor een vrij stabiel en redelijker rendement, uit investeringen in de productieve economie, zonder al te grote risico’s te nemen en zonder de spaarders en kredietnemers uit te persen. Zo’n rendement is voor langetermijninvesteerders als pensioenfondsen en verzekeringen momenteel waarschijnlijk zelfs interessanter dan een jojo van grote winsten en zware verliezen.

Door Dexia Bank België (DBB) te redden van de grillen van de beurs wordt ruimte gecreëerd. Ruimte om op lange termijn te denken. Aan de overheid deze ruimte te gebruiken om van DBB een bank ten dienste van onze samenleving te maken. Welke bank zal de overheid van Dexia willen maken? Gaan we terug naar business as usual of wordt de inzet van miljarden belastinggeld dit maal verstandig gebruikt? Het ware kapitaal van DBB is het spaargeld dat ze beheert. Dit vormt de basis voor verdere bankactiviteiten. Dit maatschappelijk kapitaal heeft de overheid, in tegenstelling tot bij Fortis, gelukkig niet uit handen gegeven. Nu is het zaak maatschappelijk verantwoord met dit spaargeld om te springen.

Unieke kans De huidige situatie creëert voor de overheid een unieke kans om resoluut te kiezen voor financieringen die de samenleving nodig heeft. Onze samenleving staat voor uitdagingen die een specifieke financiering vereisen: de vergrijzing vraagt aangepaste huisvesting voor onze bejaarden, onze scholen zijn aan een stevige onderhoudsbeurt toe, noodzakelijke investeringen in milieutechnologie zullen tijd nodig hebben om economisch rendabel te zijn, enzovoort. Dexia zou, naast de financiering van openbare besturen, ook op deze vlakken een belangrijke rol kunnen vervullen. Maar is dit waar de overheid voor gaat? Sommige commentaren doen geloven dat men van Dexia zo snel mogelijk weer een winstmachine wil maken, een bank die aan zijn aandeelhouders en obligatieverstrekkers wederom rendementen van 13% en meer belooft. Uit welke activiteiten de winst gepuurd wordt maakt niet

Het lijkt Netwerk Vlaanderen evident dat een - door de overheid geredde - Dexia Bank: aakiest om te investeren in de productieve economie; aazich ver af houdt van casino-activiteiten; aaniet meewerkt aan belastingontwijking; aamaatschappelijk schadelijke investeringen mijdt; aazich pro-actief inschrijft als financier van de maatschappelijke noden van de toekomst. Toch zijn we er niet gerust in. De vorige reddingsoperaties waren op dat vlak zeker geen stichtend voorbeeld. En weinig garandeert dat het nu, eens het politieke spierballengerol gaat liggen, anders zal zijn. Daarom stellen wij voor dat niet enkel besloten kringen van technische experts debatteren en beslissen over de toekomst van Dexia. Hoe dat afloopt hebben we reeds gezien bij Fortis en KBC. De tegenprestaties die gevraagd worden in ruil voor de redding met belastinggeld dienen een publieke politieke beslissing te zijn die rekening houdt met alle stakeholders. De uiteindelijke keuze mag zeker niet overgelaten worden aan de directie van de bank. Luc Weyn

verslag

De geest en de fles: de Occupy-beweging

Ze laten zich inspireren door de Indignados en door ‘Occupy Wall Street’. Ze verzamelen op pleinen in Brussel, Antwerpen, Gent, Leuven, Brugge, … In Antwerpen verzamelden ze op 22 ‘de mens in zijn natuurlijke omgeving’, oktober op nog geen week tijd min- ‘directe democratie’, ‘directe actie’, ‘de stens vijfhonderd mensen. Zonder banken’, ‘voedsel’, ‘massa consumptie en duidelijke structuur, zonder woord- bewustmaking’, ‘Occupy artistiek’, ‘geen voerders, zonder verantwoordelijken. leiders’. Dat laatste thema zal er wel Maar met een oproep via Facebook om voor verantwoordelijk zijn dat niemand als actievoerder verantwoordelijk te precies durft te omschrijven wat van zijn voor de eigen keuzes. Verenigd de groepjes die samen zitten rond die op basis van dezelfde aanleiding, de thema’s verwacht wordt. In het groepje financiële crisis, maar voorlopig (?) ‘banken’ vraagt een mevrouw hoe ze af zonder duidelijke agenda behalve ver- hoe ze zonder bank zou kunnen funcontwaardiging. Voor de ene gaat het tioneren: ze heeft een hypothecaire over de afwijzing van het kapitalisme lening, een bankrekening en binnenkort zelf, voor een andere gaat het over het heeft ze voor een reis naar Cuba een weer opeisen van de democratie. Een kredietkaart nodig. Een andere deelderde draagt het bordje ‘Op zoek naar nemer vindt dat er maar eens zo snel een betere wereld en een nieuw lief’. mogelijk heldere informatie moet worEr werd uren geluisterd naar getuige- den gegeven over hoe het banksysteem nissen van mensen die zelf het woord eigenlijk functioneert. “Is het waar dat het systeem niet zonder schulden kan?” wilden nemen. Een derde wil weten hoe dat casinokapiVoor de tweede bijeenkomst in Antwer- talisme eigenlijk in elkaar zit. pen werd Netwerk Vlaanderen gevraagd om een gespreksgroep te begeleiden De geest is uit de fles – en ook de oc‘over de banken’. Het standbeeld van cupybeweging lijkt soms alle kanten Rubens op de Groenplaats kreeg deze uit te gaan. Toch heeft ze een punt keer een 50-tal activisten te zien, met door niet direct concrete eisen naar een overwicht van mensen uit het Ant- voor te schuiven. Door te zoeken naar werpse anarchistische en krakersmilieu. de geest, in plaats van te focussen op Een steungroep had mogelijke thema’s de mankementen van de fles. voor een volksvergadering verzameld. ‘Occupy-Wallstreet lokaal en globaal’, Stijn Suijs

rentevrij

Overheid nog niet tussengekomen om Netwerk Rentevrij te redden Hoe vergaat het de ‘alternatieve’ financiële instellingen tijdens de crisis? Zij komen er immers niet voor in aanmerking door overheden gered te worden. Gelukkig zijn er nog geen over de kop gegaan. Maar is dat wel een kwestie van geluk? Laten we de huidige interestlogica eens onder de loep nemen. We zitten in een bizarre situatie. Omdat ‘systeembanken’ in de problemen raken en daardoor een bedreiging vormen voor het functioneren van onze economie, snellen overheden ze te hulp en pompen er miljarden in. Nu blijkt dat die overheden niet over die miljarden beschikken, waardoor ze zelf gaan lenen op de internationale financiële markten. En daar staat diezelfde overheid voor diezelfde systeembanken om leningen aan te vragen. Als dan blijkt dat de overheden wel erg veel beginnen te lenen, kan aan hun terugbetalingscapaciteit (de mogelijkheid om belasting te kunnen innen) getwijfeld worden. Geen nood, de financiële markten hebben daarvoor een uitstekend middel. Als het risico van een lening vergroot, dan gaat de interest omhoog. En zo komen we bij de spread of het verschil in interest (volgens de financiële markten) tussen het risico om aan Duitsland, België of Griekenland te lenen. Dat het verhogen van de interest de terugbetalingscapaciteit niet direct ten goede komt, wordt blijkbaar niet in overweging genomen. Met andere woorden: om zich te beschermen tegen het feit dat een risico groter wordt gebruikt men een mechanisme dat het risico vergroot! Bovendien wordt dit bepalen van interest aangestuurd door de financiële markten, dus eveneens door de spelers die eerst werden gered! Tot slot oordeelt de markt dan dat de spelers die aan overheden en aan hoge interest zijn gaan lenen weer zelf een hoog risico lopen en dus in de problemen geraken. Wie zal ze te hulp schieten? Dit voorbeeld, dat spijtig genoeg realiteit is, wijst op een ontwerpfout in het interestmechanisme. Een mechanisme waarvan economen aannemen dat het noodzakelijk is voor een goed functioneren van de financiële markt. Netwerk Rentevrij toont, weliswaar op bescheiden schaal, aan dat het wel anders kan: op een economisch duurzame manier en met maatschappelijk

Op zorgboerderij De Bekwame Boon worden onder andere biologische aardbeien gekweekt

nuttige resultaten. Netwerk Rentevrij verstrekte al voor 4.611.900 euro rentevrije kredieten en steunde zo tal van initiatieven in de sociale, culturele, welzijns- en coöperatieve sector. Er wordt geen interest aangerekend, wel een vaste administratiekost gefactureerd. Zo hebben financiële markten geen effect op deze kredietverlening.

Voorbeeld van een door Rentevrij gesteund initiatief aPart vzw baat biologische zorgboerderij De Bekwame Boon in Drongen uit. Hier worden jongeren uit de Bijzondere Jeugdbijstand tijdelijk begeleid wanneer het even niet goed gaat op hun school, hun werk of in hun voorziening. De begeleidingsstijl breekt met de klassieke hulpverlening en werkt volgens de pricipes van ervaringsleren. Door deze begeleiding kunnen de jongeren na een periode op de boerderij hun school, werk of situatie in de voorziening hervatten. aPart werkt samen met 15 voorzieningen in Oost-Vlaanderen. Voor de aankoop van de boerderij, kon de organisatie bij sympathisanten 50.000 euro verzamelen in de vorm van rentevrije leningen. Hierdoor kwam ze in aanmerking voor een rentevrije lening van 100.000 euro bij Netwerk Rentevrij, in cofinanciering met Oya cvba.

Je kan al voor 200 euro aandeelhouder worden van Netwerk Rentevrij cvba so en zo samen met ons rentevrij investeren in maatschappelijke meerwaarde. Voor meer info: www.rentevrij.be

stakeholder

“De burger moet zijn stem laten horen” Luc Desmedt (62) uit Antwerpen studeerde psychologie aan de K.U. Leuven in de roerige jaren zestig. Hij werkte dertig jaar voor het Humanistisch Verbond waarvan 25 jaar als directeur. Begin dit jaar mocht Netwerk Vlaanderen hem als nieuw bestuurslid verwelkomen. Als kind was ik bij de katholieke jeugdbeweging. In mijn studententijd ben ik geëvolueerd naar het vrijzinnig humanisme. Ik ben atheïst. Waarom? Omdat ik niet geloof in sprookjes. Sprookjes zijn goed voor kinderen, niet voor volwassenen. Wat overigens niet wil zeggen dat ik niet opensta voor mensen met een andere overtuiging. Ik vind dat je met andersgezinden in dialoog moet gaan en moet samenwerken. Ik heb me ook altijd verzet tegen de gedachte dat humanisme een monopolie van vrijzinnigen zou zijn.

Niet-confessionele zedenleer Toen mijn oudste zoon zes jaar was en naar de lagere school ging, had ik hem opgegeven voor de cursus nietconfessionele zedenleer. Al snel kwam de hoofdonderwijzer bij ons aan de deur met een nieuw formuliertje en de vraag of we niet toch voor de katholieke godsdienst wilden kiezen, want dat was organisatorisch wat gemakkelijker – wij waren op de school namelijk de enigen die voor niet-confessionele zedenleer hadden gekozen – en daarin werd nu bovendien ook over de bloemetjes en de bijtjes gesproken. Daarop heb ik een klacht neergelegd. Zo ben ik bij de Oudervereniging voor de Moraal in Turnhout beland, waar ik zes jaar voorzitter ben geweest. Toen er bij het Humanistisch Verbond een vacature voor professioneel begeleider van de afdelingen vrijkwam, heb ik daarop gesolliciteerd. In het wereldje van het sociaal-cultureel werk heb ik Kristien ontmoet, de coördinator van Netwerk Vlaanderen. Samen met anderen waren we destijds de oprichters van de FOV. Enkele jaren geleden ben ik al eens met Netwerk meegegaan naar de aandeelhoudersvergadering van Dexia, om er bij hen op aan te dringen ethisch te beleggen en weg te blijven uit wapenhandel en milieuvervuiling. Ik was nogal

sceptisch, maar vond dat het moest gebeuren. De burger moet zijn stem laten horen.

Altijd crisissen geweest Men zegt dat de huidige crisis is ontstaan met de subprime crisis in de VS en de val van Lehman Brothers in 2008. Maar daar geloof ik niets van. Sinds het kapitalisme heerst, zijn er altijd crisissen geweest: steeds terugkerende crisissen van overproductie. Onder druk van de blinde concurrentie verhogen de ondernemingen hun productiecapaciteit, maar door het laag houden van de lonen is er onvoldoende koopkracht onder de mensen om de producten te kopen. In de jaren dertig van de vorige eeuw heeft men met de New Deal-politiek geprobeerd de consumptie te stimuleren. Maar dat heeft de recessie niet kunnen beëindigen. De heropleving van het systeem is er pas gekomen met het uitbreken van WOII toen productiemiddelen massaal werden platgegooid en er grote vraag naar oorlogsproductie ontstond. Toen eind de jaren negentig de economie weer vertraagde, heeft de Fed het geld goedkoop gemaakt. Leningen werden dus goedkoper en de consumptie werd aangezwengeld om afzet voor het teveel aan productie te creëren. En er werd massaal geleend: hypotheken, maar gezinnen namen via bankkaarten en consumentenkredieten ook grote kredieten op voor auto’s, studieleningen, etc. Er komt echter een dag dat de leningen afbetaald moeten worden: de zeepbel ontplofte. Nu hoor je van alle kanten dat het de excessen zijn die moeten worden aangepakt. Er moet meer regulatie komen, meer toezicht, het eigen vermogen van de banken moet vergroot worden, etc. Maar ik ben ervan overtuigd dat dergelijke maatregelen op de lange termijn niks uithalen, zolang het streefdoel verdere winstmaximalisering blijft. We hebben een systeemverandering nodig. De eerste stap daar naartoe is het sensibiliseren van mensen. En ik denk dat Netwerk Vlaanderen daar een belangrijke speler in kan zijn. Interview: Marjon Meijer

Op zoek naar zoete vruchten Mijn nieuwe job in het campagneteam van achter de Netwerk maakt een gezonde oermens in me schermen wakker.

Netwerk Vlaanderen zkt. vette bonus!

Ik ben een wijfje. Ik pluk en verzamel. Tussen doornige dossiers en op uitgestrekte servers zoek ik zoete vruchten. Ik verzamel vreemde maar vaak verrassend interessante noten. Sommige om meteen te verorberen, te delen, te proeven. Anderen om ergens veilig in een ladekast te bewaren voor een koude crisiswinter. Ik plant hier en daar wat zaden, onder de warme billen van collega’s en kijk vol moederlijk ongeduld uit naar hun broedsels. Ik stroop de anciens van hun eeuwenoude kennis, hang ze te drogen en probeer de wonderbaarlijke structuur te doorgronden. Ik kom me warmen aan het vuur en steek m’n vinger in de mammoetpap. Op zonnige herfstdagen durf ik zelfs de veilige netwerkgrot al eens te verlaten. Dan scharrel ik met de rest van de clan en een vrolijke stoet pas domesticeerde neerhofdieren de boze buitenwereld in. We zoeken nieuwe horizonten, vruchtbare gronden en verse bronnen. We zoeken dromers en durvers die net zoals wij de zon achter de wolken kunnen zien. Mensen die ijzer willen smeden dat nooit koud is geweest. Handen die willen vormen, wringen en wrijven tot het écht helemaal goed is. Voeten die zich willen springen, huppelen en hobbelen op een lange weg naar morgen. Waar de aarde niet plat is en het geld niet stinkt. Leen Schmücker, Campagnemedewerker Netwerk Vlaanderen

Steun Netwerk Vlaanderen Je kunt ons vrijblijvend steunen met een eenmalige gift, of via een permanente opdracht. Stort je bijdrage op rekening 523-0803865-04 van Netwerk Vlaanderen met de mededeling ‘vette bonus’. Aanvullende gegevens: IBAN: BE 10 5230 8038 6504 en BIC: TRIOBEBB. Je kan ook storten via de site ikwilhelpen.be, waar je met een online overschrijving of via Bancontact, Visa, Mastercard of American Express een bedrag overmaken op de rekening van Netwerk Vlaanderen. Heb je vragen, opmerkingen of suggesties? Mail de redactie: redactie@netwerkvlaanderen.be Netwerk Vlaanderen vzw voert campagnes die Belgische banken en het brede publiek informeren en aanzetten om anders om te gaan met geld. Daartoe voert de organisatie onderzoek naar onverantwoorde of schadelijke investeringen van Belgische banken en brengt het duurzame bankproducten alternatieve vormen van ‘omgaan met geld’ in kaart.

colofon Anders omgaan met geld Magazine van Netwerk Vlaanderen REDACTIE EN ADMINISTRATIE Vooruitgangstraat 333/9 - 1030 Brussel Tel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 02 info@netwerkvlaanderen.be AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Tom Alleman, Luc Desmedt, Leen Schmücker, Stijn Suijs, Frank Vanaerschot, Hugo Wanner, Luc Weyn

HOOFDREDACTIE Marjon Meijer EINDREDACTIE Christophe Scheire DRUKKER De Wrikker opmaak Yichalal FOTO COVER Simon Oosterman VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristien Vermeersch Vooruitgangstraat 333/9 -1030 Brussel

ABONNEMENTEN Een jaarabonnement kost 5 euro. Interesse? Maak het bedrag over op 523-0803864-03 van Netwerk Vlaanderen met de mededeling magazine en je ontvangt de volgende nummers in je brievenbus. Een abonnement loopt van januari tot en met december. Word je midden in het jaar abonnee, dan worden voorgaande nummers uit het jaar alsnog toegestuurd.