Geen geld voor geweld
Wapenvrij sparen en beleggen: het is mogelijk!
Netwerk Vlaanderen
Banken beleggen in wapens… Hoge rendementen en beperkte risico’s, beleggingen waardoor je geld maximaal rendeert. Klinkt aantrekkelijk! Of toch niet, als je bedenkt dat banken, op zoek naar maximaal rendement, ook investeren in winstgevende bedrijven uit de wapenindustrie. Al zijn dergelijke beleggingen niet bij wet verboden, ethisch verantwoord is het zeker niet. Wapens houden immers oorlogen en gewapende conflicten in stand en maken vele onschuldige slachtoffers onder de burgerbevolking.
… maar er zijn alternatieven Als je geld op een gewone spaarrekening staat of in een klassiek beleggingsfonds zit, bestaat de kans dat de bank jouw centen investeert in allerlei bedrijven, waaronder wapenproducenten. Als je je hier niet mee kan verzoenen, moet je dan al je geld weghalen bij je bank en ergens onder de matras steken? Nee, gelukkig kan je ook kiezen voor financiële producten waarbij de bank niet zomaar overal in mag
2
investeren, en waar jouw geld niet terechtkomt bij wapenproducenten. Dat zijn de duurzame producten, waarbij de bank of aanbieder zich er toe verplicht om het geld te herbeleggen in organisaties die een meerwaarde bieden voor milieu, mens en maatschappij. Investeringen in bv. wapenproducenten of sterk milieuvervuilende bedrijven worden uitgesloten.
‘Duurzaam’ ≠ duurzaam Van de financiële producten die onder de noemer ‘duurzaam’, ‘maatschappelijk verant woord’ of ‘ethisch’ aangeboden worden, mag je verwachten dat ze je geld niet beleggen in de wapen- en militaire industrie. Helaas is dit niet steeds het geval. Voor een aantal ‘duurzame’ producten belegt de bank zelfs in een van de tien grootste wapenproducenten ter wereld. Als consument is het dan ook niet eenvoudig om een juiste keuze te maken uit het aanbod. Deze brochure wil je helpen bij het maken van een verantwoorde keuze.
WAAROM
J E GELD UIT
D E WAPENINDUSTRIE HOUDEN? •
Wapens zijn ontworpen om iemand te verwonden of te doden. Ze brengen hetfundamenteelste mensenrecht, recht op leven, in gevaar
•
Wapens zijn middelen om met geweld macht te verwerven en uit te oefenen
•
Wapens brengen het recht op een rechtvaardige, sociale en economische ontwikkeling, volgens het handvest van de Verenigde Naties, in het gedrang
•
Bewapening legt een grote druk op overheidsmiddelen, meestal ten koste van investeringen in gezondheid, onderwijs, cultuur, …
•
De wapenindustrie staat bekend om zijn gebrek aan transparantie en hoge corruptiegraad. Investeren in dergelijke bedrijven betekent dan ook blindelings betrokken raken bij bedenkelijke leveringen of praktijken
•
De controle op de wapenhandel faalt: wapenembargo’s worden doorbroken, exportcontroles worden handig omzeild. Er is dan ook geen enkele controle op de eindbestemming. Veel wapens komen dan ook terecht in verkeerde handen
HO E
WAPENVRIJ SPAREN E N
BELEGGEN? Je kan eenvoudig beginnen met het openen van een duurzame spaarrekening. Op die manier vermijd je de wapenindustrie en komen je spaarcenten terecht bij sectoren als sociale economie, gezondheidszorg en onderwijs. Het aanbod duurzame beleggingsfondsen en verzekeringsproducten is ruimer, maar de garanties dat je wapenvrij belegt zijn niet altijd even groot. Ook kan je rechtstreeks of via gespecialiseerde organisaties beleggen in bedrijven uit de sociale economie of microkredietinstellingen. Tenslotte behoort zelfs duurzaam pensioensparen tot de mogelijkheden.
R ENDEMENT Een vaak gebruikt argument om niet duurzaam te sparen of beleggen is dat de financiële opbrengst lager zou zijn. Dit misverstand willen we hier de wereld uit helpen. De rente die je ontvangt op een duurzame spaarrekening is hetzelfde als op een gewone spaarrekening. Ook het financieel rendement van duurzame beleggingsfondsen is niet lager dan dat van klassieke fondsen. Bovendien heeft duurzaam sparen of beleggen als groot voordeel dat het maatschappelijk rendement veel hoger ligt. Je krijgt niet alleen financieel voordeel, maar draagt ook nog eens bij aan een beter leefbare wereld.
3
DUURZAAM SPAREN De meest eenvoudige manier om je geld duurzaam te beleggen is het openen van een duurzame spaarrekening. Het vraagt weinig onderzoek, het kost niets en het is een flexibele beleggingsvorm, want je kunt kosteloos geld afhalen en bijstorten wanneer je maar wilt. Bovendien ben je 100% zeker dat je bank je geld duurzaam herbelegt. Duurzame zichtrekeningen voor particulieren worden vooralsnog niet aangeboden in België. Tabel 1: duurzame spaarrekeningen Naam rekening
Bank
Krekelsparen Solidariteits- en wereldsparen spaar- en termijnrekeningen
Fortis VDK Triodos
Duim
Wat doen banken met geld op gewone spaarrekeningen?
Gaat het geld op duurzame spaarrekeningen naar wapens?
Banken gebruiken ons spaargeld vooral om kredieten (leningen) te verstrekken aan internationale bedrijven en overheden. Voor een beperkt deel beleggen ze het geld ook voor eigen rekening. Uitsluitingscriteria zoals wapens komen echter onvoldoende aan bod bij dit investeringsproces.
Bij alle duurzame spaarrekeningen worden alle wapenproducenten uitgesloten van financiering. Dit beleid wordt bovendien meestal gecontroleerd door onafhankelijke diensten zoals Ethibel. De beste garantie dat duurzame spaarrekeningen wapenvrij zijn, ligt in het feit dat dit spaargeld vooral herbelegd wordt in sectoren als sociale economie, milieu, duurzame energie. Duurzame spaarrekeningen krijgen dan ook een goede score.
Marco De Cuyper: La ferme du Bois-le-Comte
4
Een aantal grote banken werkte de afgelopen jaren een strikter wapenbeleid uit. Fortis, ING en KBC sluiten daardoor verschillende controversiële wapens uit, zoals clustermunitie. Dexia, Ethias en VDK sluiten de wapenindustrie ruimer uit, maar blijven vaag over de concrete toepassing van dit beleid. Daarnaast is het voor klassieke spaarrekeningen totaal onduidelijk in welke concrete bedrijven of overheden geïnvesteerd wordt. Tenslotte laat geen enkel klassiek spaarproduct een externe controle toe om het beleid te toetsen aan de reële investeringen. De gewone spaarrekeningen krijgen dan ook geen duim omhoog.
Netwerk Rentevrij financiert ecologisch verantwoorde verbouwingen.
Waar kan je terecht? Het aanbod aan een duurzame spaarrekeningen is helaas beperkt. Momenteel kan je bij drie banken een duurzame spaarrekening openen (zie tabel 1) Dit kan perfect zonder de bruggen met je eigen bank op te blazen: je opent gewoon een nieuwe spaarrekening, zonder dat je jouw bestaande zicht- en spaarrekening hoeft op te zeggen.
DUURZAAM BELEGGEN Wat doen banken met geld in gewone beleggingsfondsen? Als je je centen in een beleggingsfonds steekt, zal de beheerder van dat fonds dit geld onder meer beleggen in beursgenoteerde multinationals en/of overheden, afhankelijk van het gekozen risicoprofiel. Zijn opdracht is het realiseren van een maximaal rendement. De beurskoersen van wapenproducenten zijn sinds de aanslagen in New York in 2001 aanzienlijk gestegen zodat de fondsbeheerder ook in deze bedrijven zal beleggen. Ook overheden gaan niet vrijuit en zijn soms betrokken bij wapenproductie of voeren oorlog. Het geld in beleggingsfondsen gaat soms ook naar overheden. Ethische criteria zorgen ervoor dat de duurzame fondsen investeringen in dictaturen uitsluiten. De toegekende score hangt grotendeels af van de mate waarin het fonds wapenbedrijven uitsluit.
Gaat het geld van duurzame fondsen naar wapens? Bij alle duurzame fondsen hanteren de aanbieders een reeks indicatoren die de sociale en ecologische prestaties van bedrijven en overheden in kaart brengen. Wapenproducenten worden door de meeste duurzame fondsen uitgesloten, maar niet door allemaal. De score
die we in tabel 2 toekennen aan een beleggingsfonds hangt af van de mate waarin het fonds wapenbedrijven uitsluit. Sommige producten beleggen ook in overheden. Ethische criteria zorgen ervoor dat de duurzame fondsen investeringen in dictaturen uitsluiten. De toegekende score hangt grotendeels af van de mate waarin het fonds wapenproducenten uitsluit.
Scores duurzame fondsen De eindscore in tabel 2 is opgebouwd uit drie deelscores: • het wapenbeleid van het fonds (heeft de fondsbeheerder een afdoende beleid om de wapen- en militaire industrie uit te sluiten?) • onze toetsing van dat beleid (worden in de praktijk de wapenproducenten ook effectief uitgesloten?) • de transparantie van het fonds (is externe controle mogelijk? en is voldoende informatie beschikbaar voor de klant?) Hoe hoger de score, hoe strenger het fonds is voor wapens.
Tabel 2: duurzame beleggingsfondsen Naam duurzaam fonds
Aanbieder
Score
Triodos Values Fund European Bonds
Triodos
78,6
Triodos Values Fund International Equities
Triodos
78,6
PAM Equities Europe Ethical
Petercam
73,2
Athena World Equity (Sustainability Fund)
Bank Delen
72,2
Delta Lloyd L - S.r.i. Panda
Delta Lloyd
72,2
ISIS Ethiglobal
Bank Degroof
72,2
Paricor E10 Fonds
Dexia
72,2
Duim
5
6
Naam duurzaam fonds
Aanbieder
Score
AlterVision Balance Europe
Fortis
69,8
AlterVision Rode Kruis
Fortis
69,8
KBC Eco Fund Alternative Energy
KBC
42,7
KBC Eco Fund Sustainable Euroland
KBC
42,7
KBC Eco Fund Water
KBC
42,7
KBC Eco Fund World
KBC
42,7
KBC Institutional Fund Ethical Euro Bonds
KBC
42,7
KBC Institutional Fund Ethical Euro Equities
KBC
42,7
KBC Institutional Fund Global Ethical Defensive 1
KBC
42,7
Dexia Equities L World Welfare
Dexia
42,5
Dexia Sustainable – Euro Corporate Bonds
Dexia
42,5
Dexia Sustainable – Euro Long Term Bonds
Dexia
42,5
Dexia Sustainable – Euro Short Term Bonds
Dexia
42,5
Dexia Sustainable Accent Social
Dexia
42,5
Dexia Sustainable Balanced High
Dexia
42,5
Dexia Sustainable Balanced low
Dexia
42,5
Dexia Sustainable Balanced medium
Dexia
42,5
Dexia Sustainable EMU
Dexia
42,5
Dexia Sustainable Euro Bonds Sustainable
Dexia
42,5
Dexia Sustainable Europe
Dexia
42,5
Dexia Sustainable North America
Dexia
42,5
Dexia Sustainable Pacific
Dexia
42,5
Dexia Sustainable World Bonds
Dexia
42,5
Dexia Sustainable World Large Caps
Dexia
42,5
Fortis L Fund Equity Environmental Sustainability World
Fortis
42,3
Fortis L Fund Equity Socially Responsible Europe
Fortis
42,3
Fortis L Fund Strategy Balanced SRI Europe
Fortis
42,3
Fortis L Fund Strategy Growth SRI Europe
Fortis
42,3
Fortis L Fund Strategy Stability SRI Europe
Fortis
42,3
Duim
Naam duurzaam fonds
Aanbieder
Duim
ABN Amro Funds Socially Responsible Equity Fund
ABN-Amro
20
JPMorgan Funds Global Socially Responsible Fund
JPMorgan Fleming 15,1
Mellon Ethical Index Tracker
Mellon
ING (L) Invest Sustainable Growth
ING
10
Sarasin OekoSar Portfolio
BNP
4,2
Sarasin Sustainable Bond Euro
BNP
4,2
Sarasin ValueSar Equity
BNP
4,2
Pictet Funds European Sustainable Equities
Pictet
2,1
HSBC Gif Equity SRI
HSBC
-10
Aviva Fund European Socially Responsible Equity Fund
Delta Lloyd
-10,1
DWS Invest Sustainability Leaders NC
Deutsche Bank
-46,1
Goed scorende fondsen De Triodosfondsen, de fondsen met een Ethibel label ( ) en Altervision van Fortis presteren het beste. De aanbieder van deze fondsen verklaart dat producenten, ontwikkelaars of handelaars van wapens automatisch worden uitgesloten. Bovendien wordt ook de ruimere militaire industrie (bv. producenten van radardetectiesystemen, essentiĂŤle electronische onderdelen voor wapensystemen) grotendeels uitgesloten. Bij de toetsing kwamen we inderdaad geen wapenproducenten tegen en slechts een beperkt aantal bedrijven met militaire producten of diensten.
Middelmatig scorende fondsen De duurzame fondsen van Dexia en KBC en de andere fondsen van Fortis doen het niet slecht, maar behalen toch een beduidend lagere score. De rasechte wapenproducenten worden wel uitgesloten, maar bedrijven waarvan de omzet uit wapens beperkt blijft tot enkele procenten van hun totale omzet, worden wel toegelaten in deze fondsen. Hierdoor mogen
score
15,1
sommige van deze fondsen beleggen in bijvoorbeeld General Electric, een multinational die voor enkele miljarden aan wapenapparatuur (o.a. motoren voor gevechtsvliegtuigen) produceert. Met enkele procenten van de immense omzet behoort dit bedrijf tot de wereldtop van wapenproducenten. Deze fondsen zetten dus de deur op een kier, waardoor de duurzame belegger riskeert dat zijn centen toch in de wapenindustrie terechtkomen.
Slecht scorende fondsen De overige, vooral buitenlandse duurzame fondsen behalen allemaal een zwakke score. ABN Amro heeft een beloftevol beleid maar dit is alles behalve doorzichtig. Alle andere slecht scorende producten hebben, voor zover gekend, een beleid dat zelfs producenten van controversiĂŤle wapensystemen niet volledig uitsluit. Soms zelfs wordt de wapenindustrie helemaal niet uitgesloten. Hierdoor kunnen bedrijven die behoren tot de wereldtop van wapenproducenten in een duurzaam genoemd product terechtkomen. Producten met een negatieve score zijn producten die niet bekendmaken hoe ze tegenover de wapenindustrie
7
staan. Producten die de wapenproductie slechts vanaf 10% of zelfs helemaal niet uitsluiten, halen de allerlaagste scores.
Kapitaalgarantiefondsen en thematische fondsen Kapitaalgarantiefondsen hebben we niet opgenomen, aangezien de inschrijfperiode telkens heel beperkt is. Thematische fondsen gebruiken slechts één welbepaald duurzaam thema als selectiecriterium, bv. milieutechnologie. Bedrijven met een afdeling milieutechnologie, kunnen evenwel ook een afdeling militaire technologie hebben. We beschouwen deze thematische fondsen dan ook niet als duurzaam indien ze niet vertrekken van ecologische, sociale en ethische criteria.
DUURZAME VERZEKERINGSPRODUCTEN Momenteel worden enkel duurzame producten van het type tak 23 aangeboden. Bij deze producten is het risico voor rekening van de verzekeringnemer. Je geld wordt belegd in één of meerdere duurzame beleggingsfondsen,
waardoor de score van duurzame verzekeringen wordt bepaald door de scores die de onderliggende duurzame fondsen behalen. Het fonds dat de minste garanties biedt, zal daarbij de doorslag geven. De sterkte van het product wordt bepaald door zijn zwakste schakel.
Tabel 3: duurzame verzekeringsproducten
8
Naam duurzame verzekering
Aanbieder
Score
Ethico Invest – Mundo Dexia Life Values AXA Life Ethical
Ethias Dexia AXA
72,2 42,5 -49,3
Duim
DUURZAAM PENSIOENSPAREN Op dit moment is er slechts één duurzaam product op de markt, namelijk het First Pensioensparen bij Ethias Je spaargeld wordt
belegd volgens het Europees kwaliteitslabel van Ethibel, zodat je geld enkel geïnvesteerd wordt in duurzame bedrijven. Het fiscaal gunstige regime, dat verbonden is aan het pensioensparen, geldt uiteraard ook voor het First Pensioensparen.
Tabel 4: duurzame pensioenspaarrekeningen Naam pensioenspaarrekening
Aanbieder
Score
First Pensioensparen
Ethias
72,2
Duim
9
NIET BANCAIRE PRODUCTEN Om je geld duurzaam te beleggen, kan je ook een bestemming kiezen zonder tussenkomst van een financiële instelling. Wanneer je voor de volgende alternatieven kiest, heb je alvast voldoende garanties dat jouw centen niet geïnvesteerd worden in de wapenindustrie. Alle hier vernoemde producten krijgen dan ook een duim omhoog ( )
DIRECT
INVESTEREN
Duurzaam beleggen in de sociale economie Misschien wil de school van jouw kinderen wel renoveren met een lening van enkele ouders, heeft de vereniging waar je lid van bent behoefte aan een lening voor het secretariaat,
of hebben vrienden geld nodig om een sociaal bedrijfje te starten,... Je zou er verwonderd van zijn als je wist hoeveel verenigingen en bedrijfjes met leningen van hun sympathisanten het hoofd boven water houden. Je verstrekt een lening of koopt een aandeel of obligatie van een bedrijf met een maatschappelijke meerwaarde. Deze formule is risicovoller en omslachtiger dan duurzaam sparen of beleggen, maar de bestemming van je geld is gegarandeerd duurzaam en je kan daar zelf controle op uitoefenen. Bovendien heeft je investering ook een gezicht, want je krijgt een rechtstreekse band met het gekozen initiatief. Zo kan je bijvoorbeeld intekenen op obligatieleningen van Natuurreservaten of Oxfam Wereldwinkels, of aandelen kopen van de kaascoöperatie Het Hinkelspel of de energieproducent Ecopower.
kaascoöperatie Het Hinkelspel
10
Duurzaam beleggen in (beursgenoteerde) bedrijven Je kunt ook rechtstreeks effecten verwerven van duurzame bedrijven. Zelf uitmaken of een bedrijf duurzaam is of niet, is geen makkelijke opgave. Bovendien zijn beursgenoteerde bedrijven vaak internationaal georiënteerd en hebben ze misschien wel banden met wapenproducenten. Daarom kan je best een vermogensbeheerder raadplegen die gespecialiseerd is in duurzaamheidsonderzoek.
Indirect investeren Je kunt ook aandelen kopen van financiële organisaties die gespecialiseerd zijn in het financieren van initiatieven met een hoge maatschappelijke meerwaarde. Voorbeelden hiervan zijn aandelen van Triodos Bank, Alterfin (microkredietinstellingen in het Zuiden), Hefboom (sociale economie in Vlaanderen) of Netwerk Rentevrij. Deze laatste organisatie is gespecialiseerd in het toestaan van rentevrije leningen aan initiatieven met een hoge maatschappelijke meerwaarde. Beleggen in deze organisaties levert meestal een rendement op dat gelijkaardig is aan dat van een spaarrekening. Voor een volledige lijst verwijzen we naar onze website.
Netwerk Rentevrij
ZET DE STAP NU! Wapenvrij sparen of beleggen is dus wel degelijk mogelijk. Nochtans ligt de lat bij alle aangeboden producten niet even hoog, zodat je als consument waakzaam moet zijn bij de keuze die je maakt. Netwerk Vlaanderen adviseert om te kiezen voor die producten die in deze brochure een goede score krijgen. Wacht dus niet tot morgen om de stap te zetten naar een duurzaam financieel product. Zet de stap nú, en zet alvast je spaarcenten over naar een duurzame spaarrekening. Dit kost je niets, het rendement blijft hetzelfde, je regelt het makkelijk en snel én je bent zeker dat je geld niet bij wapenproducenten terechtkomt. Niets dan voordelen dus!
11
Deze brochure is gratis te bestellen bij Netwerk Vlaanderen via info@netwerk-vlaanderen.be of telefonisch op 02/201.07.70. Ook kan je deze brochure downloaden via onze website www.netwerkvlaanderen.be. MEER INFORMATIE Deze folder is de samenvatting van een heel onderzoeksproces. Meer informatie over dit onderzoek vind je op www.netwerkvlaanderen.be. Verder vind je op www.netwerkvlaanderen.be/duurzaamgeld (rubriek Aanbod) voor elk van de hier vernoemde producten gedetailleerde productfiches die alle belangrijke duurzaamheidsaspecten (uitsluitingscriteria, positieve criteria, transparantie, controle,‌) belichten. Op www.mijngeldgoedgeweten.be kom je alles te weten over de campagnes die Netwerk Vlaanderen voert. Netwerk vraagt de banken investeringen in wapenproducenten en bedrijven die de mensenrechten schenden stop te zetten. Op onze website kan je ook een brief sturen naar jouw bank met de vraag om dergelijke investeringen stop te zetten. E-ZINE Wil je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op gebied van duurzaam sparen en beleggen? Abonneer je dan nu op www.netwerkvlaanderen.be gratis op ons e-zine, de maandelijkse digitale nieuwsbrief van Netwerk Vlaanderen. Colofon Auteur: Anton Gerits - Onderzoeker: Luc Weyn - Eindredactie: Leontien Aarnoudse Lay-out: Anne-mie Carpentier - Verantwoordelijke uitgever: Kristien Vermeersch Netwerk Vlaanderen vzw Vooruitgangstraat 333/9 ,1030 Brussel 02/201.07.70 januari 2007
Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld, d.w.z. met oog voor mens en milieu. Netwerk streeft naar een eerlijke, duurzame samenleving.