Jaarbericht 2008
Netwerk Vlaanderen
Hoe voorkomen we een
volgende financiële zeepbel? Netwerk Vlaanderen reageert op de financiële crisis
2008 was het jaar waarin de bankencrisis België bereikte. Netwerk Vlaanderen reageerde daarop met de NEP campagne, waarmee ze pleitte voor maatschappelijk verantwoord bankieren. Dankzij de financiële steun van liefdadige donateurs en duurzame spaarders die hun interest schenken, én de inzet van vrijwilligers kon de campagne vorm krijgen en er opvolging gegeven worden aan de financiële crisis. Maar er gebeurde meer. In dit jaarbericht volgt een kort overzicht van de activiteiten uit 2008.
Hoogtepunten uit 2008 Reactie op de financiële crisis De financiële crisis ging niet ongestoord aan België voorbij, ook niet aan Netwerk Vlaanderen. Als beweging voor een duurzame bankwereld schoof de organisatie haar huidige plannen voorlopig aan de kant en bereidde een vijfpuntenplan voor, die positieve verandering in de financiële sector beoogt: aabanken investeren in echte activiteiten aabanken investeren pro-actief en aan voordelige tarieven in activiteiten die de overgang naar een groene en solidaire economie waarmaken aabanken investeren niet langer in maatschappelijk schadelijke activiteiten aabanken geven een duidelijk inzicht in hun investeringen aabanken houden zich af van activiteiten in belastingparadijzen. Om bankklanten een stem geven te geven in het debat rond de bankencrisis, startte Netwerk Vlaanderen de N€P campagne en pleitte voor Nieuwe Echte Principiële banken. Door bankbiljetten te signeren met het sjabloon N€P, konden ontevreden bankklanten het signaal geven dat ze genoeg hadden van de onverantwoorde praktijken in de financiële wereld. 100.000 postkaarten met N€P sjabloon werden verspreid in België. De cam-
pagne kreeg landelijke media-aandacht via onder meer Humo, Radio 1 en de dagbladen. De campagne ging on tour en bezocht de Vlaamse grootsteden en Brussel. De tour eindigde in Gent, bij het Music for Life evenement van Studio Brussel. Daar ontwierpen de artiesten Kamagurka, Luc De Vos, Jeroom en Jonas Geirnaert hun eigen N€P-bankbiljet.
Klimaatfondsen Als wegwijzer op de markt van de duurzame financiële producten, bracht Netwerk Vlaanderen het rapport ‘Beleggers op hete kolen’ uit. En wat bleek? Enkele banken die zogenaamd duurzame klimaatfondsen aanbieden, strooiden beleggers nog al te vaak zand in de ogen. Sommige van die fondsen bevatten investeringen in kernenergie, biobrandstoffen, de wapenindustrie of in bedrijven die de mensenrechten schenden.
Investeringen in clustermunitie Een kritische doorlichting van de klimaatfondsen op de Belgische markt
Beleggers op
hete kolen
Bram Claeys David Heller Sam Van den plas Anton Gerits en Inez Louwagie
Groene fondsen, duurzame fondsen, en zelfs specifieke ‘klimaatfondsen’ zijn in. Maar wat heet ‘groen’? Welke investeringen verdienen hun groene etiket en welke niet? Welke investeringen dragen écht bij tot oplossingen voor het klimaatprobleem? april 2008
Het rapport, een samenwerking tussen Netwerk Vlaanderen en de milieu beweging (Friends of the Earth, Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace en WWF), kreeg meerdere malen aandacht van Radio 1 en kwam ter sprake tijdens de jaarlijkse ontmoeting met de CEO van KBC. vzw
België is het eerste land waar clustermunitie én haar financiering reeds verboden werd. Een stap in de goede richting, maar wat betreft de uitvoering van de wet laat het nog alles te wensen over. De uitvoering van de wet is namelijk afhankelijk van een degelijke ‘black list’, met daarop bedrijven die deze munitie produceren. Het Ministerie van Financiën hoort deze lijst te verzorgen. In 2008 bleek ze daar echter geen prioriteit van te hebben gemaakt. Via parlementaire vragen, perswerk en diverse contacten oefende Netwerk Vlaanderen druk uit om te zorgen dat de lijst er zou komen, maar voorlopig zonder resultaat. In 2009 zal de druk daarom opgeschroefd worden. Op internationaal vlak, slaagde Netwerk Vlaanderen erin om samen met IKV Pax Christi Nederland, een grootschalig internationaal onderzoeks- en campagneproject rond investeringen in clustermunitie goedgekeurd te krijgen bij de Cluster Munition Coalition (CMC). De kick-off staat gepland voor 2009.
Netwerk Vlaanderen in 2008
ACE bank
Vakbonden
Oktober 2006. Een mysterieuze bank probeert de Belgische markt te veroveren. De bank pakt trots uit met haar investeringen in de wapenindustrie, olie en gas, kernenergie, agrochemische bedrijven en bedrijven die mensenrechten schenden. ACE bank roept onmiddellijk reacties op. Na weken van ongeloof, enthousiasme, verontwaardiging en speculaties bij pers en publiek, onthult de NGO Netwerk Vlaanderen de mastermind te zijn achter deze fictieve bank. De actie blijkt deel uit te maken van de campagne ‘Mijn geld. Goed geweten?’, waarmee de organisatie opkomt tegen controversiële investeringen.
Sinds enkele jaren heeft Netwerk Vlaanderen contact met de vakbonden (BBTK en LBC actief in de financiële sector) over de problematiek van investeringen in bedrijven die de mensenrechten (algemeen) en de arbeidsrechten in het bijzonder schenden. Beide vakbonden verenigen en organiseren het grootste aantal bankmedewerkers. In 2008 gaf Netwerk Vlaanderen advies aan de bonden tijdens studiedagen, overleggen en via de werkgroep mensenrechten. In september verscheen er de briefing paper ‘Finance workers’ trade union promotes responsible investments’ met de internationale koepel UNI finance. Dit dossier promoot concrete voorstellen voor de vakbonden om banken duurzamer te laten investeren.
In 2008 kreeg ACE bank een nieuw kortstondig leven in Wallonië. In Louvain La Neuve organiseerde een groep studenten van de faculteit Economie met steun van Netwerk Vlaanderen een eigen kleine hoax. Nu opende Rising Bank acht dagen lang een kantoor in een winkelruimte van het station van Louvain La Neuve. Opnieuw kende dit concept een succes en kwamen ruim vijfhonderd mensen de bank bezoeken. De hoax kreeg opvolging in de Waalse pers.
Banken om een voorbeeld aan te nemen Een financiële wereld die haar verantwoordelijkheden kent en opneemt, is dat een realistisch streven? Netwerk Vlaanderen gelooft van wel, alhoewel er soms nog een lange weg te gaan is. Uit het onderzoeksrapport ‘Ending Harmful Investments’ blijkt dat ASN Nederland, het Italiaanse Banca Etica, The Co-operative Bank uit Engeland en Triodos Bank al stappen hebben gezet om schadelijke investeringen op vlak van mensenrechten uit te sluiten. Netwerk Vlaanderen maakte deze positieve voorbeelden bekend in de pers en op publiceerde op haar website een lijst van de pioniers en de financiële instellingen die volgen. Het rapport was tot stand gekomen in samenwerking met BankTrack, een internationale NGO koepel die banken op de voet volgt.
Minimumnorm voor maatschappelijk verantwoord investeren Jarenlang heeft Netwerk Vlaanderen het gebrek van een minimumnorm voor maatschappelijk verantwoord investeren (MVI) aangeklaagd en de onmacht of onwil bij de financiële sector vastgesteld om tot een degelijk voorstel te komen. In 2008 zijn er krachten gebundeld met de Waalse zusterorganisatie Réseau Financement Alternatif (RFA), om te komen tot een voorstel voor een wettelijke MVIminimumnorm. Netwerk Vlaanderen gaf feedback bij de voorbereidende studie, onderschreef het voorstel en promootte dit bij pers en middenveldorganisaties.
Voedselspeculatie Aan de vooravond van de VN-Voedseltop in Rome, en naar aanleiding van een aantal wansmakelijke reclame boodschappen van financiële producten die munt wilden slaan uit de voedselcrisis, verleende Netwerk Vlaanderen steun aan het platform tegen voedselspeculatie. Met succes kreeg de organisatie een aantal middenveldorganisaties (Oxfam Fairtrade, Vredeseilanden, FIAN Belgium etc), socialistische vakbonden en politieke partijen bij elkaar om zich aan te sluiten bij het platform. In de kantoren van Réseau Financement Alternatif, werd een persconferentie georganiseerd, die naast aanwezigheid van geschreven pers ook televisie Kanaal Z mocht verwelkomen. Twee banken (KBC, Deutsche Bank) reageerden vrijwel direct en stelden dat ze dit soort producten niet meer zouden aanbieden aan hun cliënteel.
Nieuwe website De website van Netwerk Vlaanderen kreeg een nieuw kleedje. Zowel structuur als inhoud werden geoptimaliseerd. De wegwijzer ‘duurzaam sparen en investeren’ kreeg verder digitaal gestalte. Daarbij is vooral aandacht gegaan naar de meest duurzame investeringsvormen in België. Ook de campagnes werden inhoudelijk en visueel op de kaart gezet, met informatie over campagneresultaten (successen) en specifieke banken (jouw bank).
De cijfers Resultatenrekening
2006
2007
2008
Totaal van de opbrengsten
700.201
769.962
693.878
Giften van particulieren Giften algemeen Legaten Intrestafstand Krekelsparen Intrestafstand Triodossparen Opbrengst Boost Ethico Private fondsen en sponsoring Commissies van financiële instellingen Aanbrengvergoeding Krekelsparen Commissie Triodossparen Commissie AlterVision Diverse commissies Opbrengsten van de overheid Subsidie beweging - Vlaamse Gemeenschap Tewerkstellingstoelages en andere Opbrengsten uit werking Administratieve dienstverlening en diversen Vorming en advies aan organisaties Opbrengsten educatief team Abonnementen tijdschrift Feest 25 jaar Netwerk Opbrengsten uit leningen en participaties Intresten leningen aan organisaties Opbrengsten uit participaties Financiële opbrengsten - andere Uitzonderlijke opbrengsten Terugname voorzieningen Andere uitzonderlijke opbrengsten
69.117 12.713 0 49.397 2.507 0 4.500 306.698 259.408 17.001 29.630 659 263.511 216.501 47.010 34.362 23.738 4.590 4.289 1.745 0 8.111 4.559 3.552 15.442 2.960 0 2.960
66.552 13.230 0 51.909 1.219 194 0 327.453 265.000 17.633 43.399 1.421 251.912 216.550 35.362 37.604 13.473 3.704 13.307 1.560 5.560 5.719 2.561 3.158 19.590 61.132 55.000 6.132
82.853 14.714 15.000 45.650 7.489 0 0 301.314 270.000 24.089 6.918 307 249.568 210.344 39.224 26.998 11.770 3.063 10.205 1.960 0 4.079 684 3.395 27.558 1.508 0 1.508
Totaal van de kosten
690.657
675.788
676.586
Projectensteun Aanbrengvergoeding Krekelsparen Intrestafstand Krekelsparen Intrestafstand Triodossparen Werkingskosten Educatieve werking Vorming en advies aan organisaties Communicatie en documentatiecentrum Diverse kosten personeel en vrijwilligers Huisvesting Ondersteunende functies Feest 25 jaar Netwerk Personeelskost Afschrijvingen en waardeverminderingen Voorzieningen Financiële kosten en belastingen Uitzonderlijke kosten Commissie AlterVision door te storten aan Alterfin
78.507 62.790 15.693 24 170.023 59.627 3.927 28.895 23.843 25.049 28.682 0 376.531 10.055 35.815 5.384 4.465 9.877
80.020 62.195 17.825 0 139.719 40.317 2.945 21.570 22.525 24.927 27.435 32.272 384.618 10.572 3.000 6.662 4.459 14.466
67.540 50.017 17.523 0 174.013 63.041 4.872 29.085 17.030 25.889 34.096 0 380.241 10.155 0 9.046 33.285 2.306
9.544
94.174
17.292
-12.033 18.981 2.596
-24.007 116.733 1.448
-105.098 120.817 1.573
Resultaat Resultaatverwerking Onttrekking aan de bestemde fondsen Toevoeging aan de bestemde fondsen Over te dragen resultaat
Een korte toelichting Inspelen op de bankencrisis 2008 was een turbulent jaar voor de financiële wereld. Als beweging voor een duurzame bankwereld kon Netwerk Vlaanderen niet stilzwijgend blijven toekijken. Op de valreep was er daarom een extra budget vrijgemaakt voor de N€P-campagne.
Subsidie beweging Eén derde van de totale inkomsten ontvangt Netwerk Vlaanderen als subsidie voor beweging van de Vlaamse Gemeenschap. Deze subsidie loopt tot en met 2010. In de loop van 2009 zal een nieuw beleidsplan geschreven worden om weer in aanmerking te komen voor de subsidie.
Krekelsparen en Triodossparen ten voordele van Netwerk Vlaanderen In 2008 was de kapitaalvlucht naar de hoogrentende internetspaarrekeningen voelbaar op de ethische spaarmarkt. Een daling van tien procent van de spaargelden op de Krekelspaarrekeningen in juli 2008 bleek slechts een begin, want in het najaar deed de bankencrisis er nog een flinke schep bovenop. Een daling van ruim 33 procent in de loop van 2008 was het resultaat: meer dan 34 miljoen euro spaargeld stroomde weg uit het Krekelsparen bij Fortis. Triodos Bank zag echter haar spaarvolume spectaculair toenemen. Met een stijging van 45 procent, bedroeg het totale spaargeld voor Netwerk Vlaanderen eind 2008 ruim 12,2 miljoen euro. In 2008 ontving Netwerk Vlaanderen nog een forfaitaire commissie op het Krekelsparen. Deze inkomsten werden dus gevrijwaard ondanks de kapitaalvlucht. Vanaf 2009 bedraagt de commissie echter terug een percentage van de kapitaalinlage. Dit zal aanleiding geven tot een sterke daling van deze opbrengstenpost, niet enkel voor 2009 maar ook voor de jaren daarna.
Zoektocht naar nieuwe inkomsten Het zoeken van nieuwe inkomstenbronnen blijft een grote uitdaging. Aangezien de zoektocht waarschijnlijk pas haar vruchten afwerpt op langere termijn, zijn er eind 2008 voorzorgen genomen om de werking van de vzw op korte termijn te continueren. Het
»
De cijfers (vervolg)
»
fonds voor commissierisico’s is aangevuld tot 150.000 euro, zodat er de komende jaren een buffer voorhanden is om de terugval van de inkomsten uit financiële producten op te vangen. Hiervoor werd bovenop de winst van 2008 ook het kapitaal van de vzw aangesproken.
Balans Netwerk Vlaanderen
12/31/2007 12/31/2008 verschuiving
Het actief Kantooruitrusting, voorraden en borgen Hard- en software Kantoormeubilair en -machines Borgen Voorraden drukwerk en informatieve spelen
33.185 24.794 1.447 3.500 3.444
20.542 16.746 1.061 0 2.735
-12.643 -8.048 -386 -3.500 -709
1.279.808 1.261.728 279.808 261.728 1.000.000 1.000.000
-18.080 -18.080 0
Netwerk Rentevrij De cvba Netwerk Rentevrij, die leningen verschaft aan sociaal-ecologische initiatieven, kan na vier jaar terugblikken op een geslaagde opstartfase. Zij zijn dringend op zoek naar bijkomend kapitaal om aan de stijgende vraag te kunnen voldoen. In 2008 hadden ze een eerste faillissement van een klant. Om dit verlies te compenseren, ontving Netwerk Rentevrij een gift van Netwerk Solidariteit van 24.000 euro (zie uitzonderlijke kosten).
Netwerk Solidariteit De verdeling van de opbrengsten van de ethische producten bij Fortis verloopt via de vzw Netwerk Solidariteit. Deze organisatie ontvangt de commissie en intrestafstand en stort deze bedragen door naar Netwerk Vlaanderen, Alterfin (AlterVision) en een 200-tal organisaties die meewerken aan het Krekelsparen (projectensteun). De aanbrengvergoeding voor deze organisaties ondervond in 2008 reeds de gevolgen van de terugval van de Krekelspaarinlage.
Legaten Voor het eerst ontving Netwerk ook een legaat. Toevallig dat dit samenviel met het jaar waarin de campagne ‘Testament.be’ werd gelanceerd. Netwerk Vlaanderen neemt, samen met een 40-tal andere organisaties, deel aan de campagne omtrent ´informatie over legaten voor het goede doel´. Administratie (4% / €2.664) Communicatie (8% / €5.387) Ethisch gehalte duurzame financiële producten (14% / €9.280)
Aandelen In andere organisaties In Netwerk Rentevrij cvba Leningen verstrekt aan organisaties Terug te betalen op langer dan 1 jaar Terug te betalen binnen het jaar
105.317 51.141 54.176
52.481 31.058 21.423
-52.836 -20.083 -32.753
Nog te ontvangen vergoedingen/ bijdragen Vanwege klanten Vanwege Fortis en Triodos Subsidies Diversen
111.895
107.705
-4.190
10.542 51.957 33.760 15.636
7.762 46.647 25.000 28.296
-2.780 -5.310 -8.760 12.660
833.684 941.799 2.363.889 2.384.255
108.115 20.366
2.171.487 2.188.779 1.940.689 1.849.755 227.798 336.024 3.000 3.000
17.292 -90.934 108.226 0
Geld op bank of in kas
Totaal actief Het passief Via eigen middelen Kapitaal opgebouwd uit jaarlijkse winst Winst gereserveerd voor een bepaald doel Voorzieningen voor toekomstige uitgaven Via vreemde middelen Schulden die pas later dan 1 jaar betaald moeten worden Voorschot aanbrengvergoeding Krekelsparen Schulden die binnen het jaar betaald moeten worden Leveranciers Vakantiegelden en bezoldigingen Intrestafstanden en commissies voor organisaties Schuld aan Netwerk Rentevrij Diversen
Totaal passief N€P-campagne (43% / €28.152)
Verantwoord investeren door de overheid (15% / €10.000) Campagnes Mensenrechten o.a. Bankgeheimen (15% / €9.847)
Besteding giften Netwerk Vlaanderen 2008
Netwerk Vlaanderen in 2008
25.000
0
-25.000
25.000
0
-25.000
167.402
195.476
28.074
30.431 47.046 86.839
50.653 37.240 63.725
20.222 -9.806 -23.114
0 24.000 3.086 19.858 2.363.889 2.384.255
24.000 16.772 20.366
De task force, een groep van medewerkers en vrijwilligers, vertaalde de Bankgeheimen campagne in ludieke straat en strandacties. Mafiosi, militaire escortes en wasmadammen maakten schadelijke investeringen van banken bekend, gaven tekst en uitleg over deze problematiek en promootten duurzame financiële producten en de website www.bankgeheimen.be.
Mysterieuze mafiosi en de black box De task force was aanwezig op het Wereldfeest in Leuven. Het feest kende rond de 10.000 bezoekers. Netwerk Vlaanderen initieerde er een ‘black box’. Mysterieuze mafiosi liepen rond en lokten bezoekers naar de black box, Mensen die binnengingen in deze zwarte tent werden door middel van beeld, muziek en uitleg ondergedompeld in de problematiek van schadelijke investeringen. Ze konden vragen stellen over investeringen van hun bank.
Op 4 juni bracht een ludieke actie aan het Brusselse kantoor van Deutsche Bank de lancering van de ranking onder de aandacht. De task force, ditmaal verkleed als Birmees ambassadeur met een militaire escorte per Hummer, bracht Deutsche Bank een geschenk als dank, omdat ze zoveel investeren in hun militaire dictatuur. Dat bleek uit het onderzoek dat Netwerk Vlaanderen verrichtte in het kader van de ranking. Dit klassement van banken en schadelijke investeringen werd in het kader van de Bankgeheimen campagne gelanceerd. Deutsche Bank kwam als meest schadelijke bank uit de bus.
De vuile was Op 10 augustus participeerden 6.000 mensen op het strand van Oostende aan een grote klimaatactie, een initiatief Friends of the Earth. De Bank Cleaning Service van Netwerk Vlaanderen was op vraag ook aanwezig. Deze kuisdienst hing ‘de vuile was buiten’. Een waslijn, met marcellekes en prints van schadelijke investeringen van banken, trok de aandacht van veel belangstellenden. Naast schadelijke investeringen, promootte de Bank Cleaning Service ook ‘propere alternatieven’.
Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld. De organisatie voert campagne tegen onverantwoorde en schadelijke investeringen van banken en pleit voor duurzame investeringen die bijdragen aan een mens- en milieuvriendelijke samenleving. Netwerk Vlaanderen vzw, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel 1 02/201 07 70 5 02/2010602 ! www.netwerkvlaanderen.be Rinfo@netwerkvlaanderen.be
VU: Kristien Vermeersch - Vooruitgangstraat 333/9 - 1030 Brussel
Birma dankt Deutsche Bank