BelgiĂŤ - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366
MAART - APRIL - MEI 2007 nieuwsbrief Netwerk Vlaanderen verschijnt driemaandelijks, 25e jaargang, nr 1
BEWUSTE KEUZES MAKEN HET VERSCHIL
Maatschappelijk Verantwoord Investeren
Anders omgaan met geld
Afgiftekantoor 1000 Brussel 1, P2A8306 - Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel
1
Edito: I have a dream
2
In de kijker: Belgische banken doen het beter dan buitenlandse banken
3
In de kijker: Maatschappelijk Verantwoord Investeren in 2006
5
Reportage: De boer op met de ‘Geen geld voor geweld’ brochure
10
Portfolio: Boeregoed
11
Portfolio: Een Zeppelin en De Torteltuin
12
Blik op nieuws: Spaar het klimaat. Banken en klimaatverandering
13
Financieel: Duurzaam en mondiaal investeren. Alterfin aan het woord
14
Achter de schermen: Even terug van weggeweest
16
Edito
GOLIATH HEEFT SCHRIK
Netwerk Vlaanderen bestaat dit jaar 25 jaar. Bij een jubileumjaar als dit past het om niet alleen terug te kijken, maar ook vooruit te dromen. Te dromen van de beweging van Anders Omgaan met Geld, die Netwerk Vlaanderen de volgende 25 jaar verder in gang kan zetten. Een beweging van mensen die het
2
Anders omgaan met geld
niet langer pikken dat de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt, die niet langer willen aanvaarden dat de machthebbers met het geld beslissingen nemen die vervuilen, oorlog veroorzaken, armoede creëren en dit tot eigen profijt. Een beweging van mensen die geld in het algemeen en hún geld concreet, wil aanwenden om de wereld tot een verdraagzamere, milieuvriendelijkere en socialere plek te vormen. Ik droom van een beweging, waarbij een steeds grotere groep mensen hun stem en steun aan dit positieve verhaal kenbaar maken. Mensen van allerlei slag en soort. Maar allen hebben de gemeenschappelijke overtuiging dat, indien je bewuste keuzes maakt, een verandering mogelijk is. Naast deze individuen,
zie ik honderden grote en kleine organisaties en bedrijven die zich inschrijven in deze beweging en die hun achterban stimuleren om ook deze stap te zetten. Allemaal mensen en organisaties die geloven dat het anders kan en daartoe concreet hun steentje willen bijdragen. Door deze stem en steun, heeft Netwerk Vlaanderen een achterban waarmee (nog meer dan vandaag) druk kan worden uitgeoefend op de overheid, het bedrijfsleven en de banken om maatschappelijke meerwaarden inherent in hun beleidsvoering in te bouwen. En ik droom dat Netwerk Vlaanderen in zijn rol van initiatiefnemer verder het tweesporenbeleid voert. Enerzijds het spoor van de kriti-
sche maar deskundige ‘luis in de pels’ die via creatieve campagnes mistoestanden aanklaagt. Anderzijds het spoor van het laagdrempelig, positief verhaal dat een zeer ruime en diverse groep van mensen in beweging zet om met hun geld maatschappelijke meerwaarden te realiseren. Dit is maar één droom hoe Netwerk beweging kan gaan maken. Ongetwijfeld zijn er ook nog anderen. Maar mijn overtuiging dat in Vlaanderen veel mensen
zich achter de maatschappijvisie van Netwerk kunnen scharen, doet mij in ieder geval geloven dat we een heuse beweging verder op gang kunnen zetten. Een gedegen aanpak is in dat verband essentieel. Na het wederom voortreffelijke jaar 2006 stemt deze overtuiging me hoopvol om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan en ik wens ieder van jullie hetzelfde enthousiasme.
van 2007 niet uit het oog. Zo verneem je in deze nieuwsbrief meer over het memorandum dat we naar aanleiding van de komende verkiezingen gaan sturen aan de overheid. Ook kom je meer te weten over wat banken te maken hebben met de klimaatsverandering.
Maar naast feesten en dromen verliezen we uiteraard de realiteit
Erik Baelus Voorzitter Raad van Bestuur
Laat ons dit jaar op feestelijke wijze weer wat grenzen verleggen!
In de kijker
BELGISCHE BANKEN DOEN HET BETER DAN BUITENLANDSE BANKEN MAAR DUURZAME FONDSEN ZIJN NIET ALTIJD EVEN DUURZAAM Belgische banken investeren het fondsen en verzekeringen een geld uit duurzame beleggingsscore te geven. Deze geeft aan fondsen minder in wapenproduin welke mate duurzame produccenten dan buitenlandse banken ten ook daadwerkelijk duurzaam dat doen. Dat blijkt uit recent onzijn. derzoek van Netwerk Vlaanderen naar financiële duurzame producGoed scorende fondsen ten op de Belgische markt. Dat is goed nieuws, maar de studie laat Triodosfondsen, AlterVision van ook zien dat er nog opmerkelijke Fortis en de fondsen waar onafverschillen bestaan in duurzaamhankelijk onderzoeksbureau Ethiheid tussen de Belgische duurzame fondsen onderOpmerkelijk is dat vooral fondsen ling.
ven uit die speciaal voor militaire doelen ontwikkelde goederen en diensten aanbieden. Middelmatig scorende fondsen
Ook fondsen van andere aanbieders met Belgische wortels doen het niet per definitie slecht. Zij zetten de deur evenwel op een kier. Dexia, KBC en de andere duurzame fondsen van Fortis sluiten alle produvan centen en verkopers van buitenlandse oorsprong slecht scoren controversiële wapensyKortom: op het gebied stemen (zoals clusterbomvan wapens blijken duurmen, landmijnen, wapens zame fondsen niet altijd even bel een label aan toekent, blijken met verarmd uranium) uit. Produurzaam. Lastig om als consuhet meest duurzaam. Ze vertonen ducenten van conventionele wament een verantwoorde keuze te een nultolerantie voor de wapenpens (tanks, gevechtsvliegtuigen) maken. Daarom besloot Netwerk industrie. Alle wapenproducensluiten ze niet uit, terwijl deze Vlaanderen aangeboden duurzaten zijn uitgesloten. Bovendien een beperkt percentage van hun me spaarrekeningen, beleggingssluiten ze ook de meeste bedrijomzet halen uit wapenverkoop.
TAM TAM
Dit jaar bestaat Netwerk Vlaanderen 25 jaar
3
Bij sommige bedrijven maakt de militaire activiteit slechts enkele procenten van de omzet uit. Toch behoren ze met die militaire omzet tot de grootste wapenproducenten van de wereld. Zo heeft de multinational General Electric een luchtvaartafdeling die ook motoren voor gevechtsvliegtuigen bouwt. Uit het onderzoek blijkt ook dat de investeringsregisters (de lijst van duurzame bedrijven waarin het fonds mag beleggen) in deze categorie een aanzienlijk aantal bedrijven met militaire of wapenverkopen bevatten. Dit aantal is beduidend hoger dan de
registers van de goed scorende fondsen.
onduidelijk of de wapenindustrie wel een uitsluitingscriterium vormt.
Slecht scorende fondsen
Opmerkelijk is dat vooral fondsen van buitenlandse oorsprong slecht scoren. De producten die o.a. Sarasin, Pictet, JP Morgan en ING op de Belgische markt aanbieden, vertonen zelfs geen nultolerantie voor wapens zoals clusterbommen, landmijnen of wapens met verarmd uranium. Bovendien zijn vele buitenlandse aanbieders zo weinig transparant, dat een toetsing van het beleid totaal onmogelijk is. Bij HSBC en Deutsche Bank is het zelfs
Anton Gerits Duurzaam sparen en beleggen
De onderzoeksresultaten zijn kort en bondig samengevat in onze publieksbrochure ‘Geen geld voor geweld’. Je kunt deze gratis bestellen. Voor grote bestellingen vragen we echter wel een kleine vergoeding. Tel: 02/201.07.70, E-mail: info@netwerk-vlaanderen.be Je kunt de brochure ook downloaden op onze website www.netwerkvlaanderen.be. Op www.netwerkvlaanderen.be/ duurzaamgeld vind je het voorafgaande onderzoek.
4
Anders omgaan met geld
In de kijker
MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INVESTEREN IN 2006 EEN KRITISCHE TERUGBLIK Afgelopen jaar is de aandacht voor het Maatschappelijk Verantwoord Investeren (MVI) weer aanzienlijk toegenomen in België. Er was dus meer aandacht voor sociale, ecologische en ethische criteria in ons spaar en beleggingsgedrag. Dat is een gunstige tendens, die ook minder positieve gevolgen met zich meebrengt. De markt in volle expansie
Er zijn meer gelden belegd volgens MVI-criteria en er zijn weerom een aantal nieuwe spelers en producten op de markt gebracht. De toenemende aandacht voor MVI leidt ertoe dat MVI steeds meer als een belangrijke groei-
markt wordt erkend. Dit leidde tot een toename van de MVIonderzoeksdiensten die de banken ‘binnenshuis’ doen. KBC had al langer een dergelijke onderzoeksdienst. In 2005 richtte Dexia een eigen onderzoeksdienst op en in 2006 volgde ook Fortis. Met de oprichting van deze diensten geven de betrokken financiële instellingen aan dat ze brood zien in MVI. Maar deze toenemende aandacht zorgt niet echt voor veel inhoudelijke verrijking. Ze zorgt voor ‘meer van hetzelfde’ en ‘meer van minder.’ Meer van hetzelfde
Het aanbod van spaar- en verzekeringsproducten blijft nagenoeg constant. Verzekeringsproducten
Enkele feiten op een rij…
- De netto activa in maatschappelijk verantwoorde beleggingsfondsen stegen van 4,07 miljard naar 4,51 miljard euro (bron: Beama) - Het marktaandeel maatschappelijk verantwoorde beleggingsfondsen steeg van 2,19% naar 2,31% (bron: Beama) - Dexia, Delta Lloyd, Fortis, KBC en Van Moer Santerre hebben alle nieuwe MVI-producten op de markt gebracht - Crédit Agricole en Bank van De Post deden hun intrede op de markt. - AXA en ING bleven slechts marginaal aanwezig op de markt. AXA bood slechts één MVI-product aan en ING twee
TAM TAM
die MVI-principes integreren, blijven een grote uitzondering. Het merendeel van de MVI-gelden blijft belegd in beursgenoteerde effecten. Niet beursgenoteerde bedrijven en initiatieven genieten niet mee van de verhoogde aandacht voor MVI, terwijl zij toch instaan voor het merendeel van de tewerkstelling. Onze omringende landen besteden veel meer aandacht aan niet-beursgenoteerde bedrijven. Meer van minder
Voor screeningsbureau Ethibel en ethische bank Triodos zijn diverse bedrijfspraktijken niet te verzoenen met MVI. Ze hanteren een reeks uitsluitingscriteria. Uit eigen onderzoek is gebleken dat grootbanken niet zo happig zijn op uitsluitingscriteria. AlterVision van Fortis is het enige duurzaam beleggingsfonds van een grootbank, dat een ganse reeks uitsluitingscriteria hanteert. KBC hanteerde voor zijn duurzame fondsen eerst uitsluitend scoreverminderingen voor maatschappelijk ter discussie staande praktijken. Ondertussen sluit KBC wel een groot deel van de wapenindustrie en bedrijven betrokken bij mensenrechtenschendingen uit. Ook Dexia koos er, na het afstoten van de samenwerking met Ethibel, in eerste instantie
In 2006 zijn er weer meer gelden belegd volgens MVI-criteria
5
voor om zonder uitsluitingscriteria te werken. Zij sluiten nu een groot deel van de wapenindustrie en bedrijven betrokken bij mensenrechtenschendingen uit. Voor Fortis is wapenindustrie het enige uitsluitingscriterium voor het merendeel van hun MVIproducten. Dexia, Fortis en KBC sluiten wapenproducenten evenwel niet volledig uit. Dat doen Ethibel, Triodos en AlterVision overigens wel. Dexia, Fortis en KBC hanteren geen andere uitsluitingscriteria dan de hierboven genoemde. AXA hanteert totaal geen uitsluitingscriteria. Wapens en mensenrechtenschendingen zijn de campagnethema’s van Netwerk Vlaanderen. Maar er
6
Anders omgaan met geld
zijn natuurlijk meer praktijken die niet met duurzaam beleggen te verzoenen zijn. Beschermde natuurgebieden verwoesten bijvoorbeeld, of het aan de laars lappen van internationale akkoorden, het uitvoeren van dierenproeven voor cosmetica of
Grootbanken staan niet alleen weigerachtig tegenover uitsluitingscriteria. Ze gaan daarenboven niet voor de meest duurzame bedrijven.
Grootbanken staan niet alleen weigerachtig tegenover uitsluitingscriteria. Ze gaan daarenboven niet voor de meest duurzame bedrijven. Volgens deze banken behoren immers erg veel bedrijven tot de meest duurzame in hun sector. In hun lijsten met bedrijven die toegelaten worden tot duurzame fondsen tref je al snel 40 tot 60% van de bedrijven (in termen van marktkapitalisatie) in een sector aan. Hun benadering is veel minder selectief dan die van Triodos of Ethibel.
pesticiden produceren die door de Wereldgezondheidsorganisatie als extreem schadelijk worden beschouwd. Ethibel, Triodos en AlterVision hanteren dan ook meer uitsluitingscriteria.
Het actiever op de markt komen van de grootbanken biedt ons dus ‘meer van minder.’ Meer benaderingen die niet houden van uitsluitingscriteria, die slechts een zwakke selectie doorvoeren.
Normvervaging en uitholling zijn de termen die hier op hun plaats zijn. Machtsgreep door vermogensbeheerders
bedrijven. Bij Ethibel doet een onafhankelijk college van duurzaamheidspecialisten de selectie van de individuele bedrijven.
de lijst met toegelaten bedrijven beslist. Het middenveld dient een veel belangrijker positie te krijgen binnen MVI.
Belang van onafhankelijk onderzoek en middenveld
Meer transparantie nodig
Dexia, KBC en Fortis beheren samen meer dan 90% van de Indien Maatschappelijk Verantvolgens MVI-principes belegde woord Investeren voor de sagelden in België. Het merendeel menleving een rol van betekenis van deze gelden wordt beheerd wil hebben, mag de machts- en volgens de criteria van hun kennisopbouw niet eenzijdig in eigen MVI-teams binnenshuis. handen zijn van één stakeholder Een beslissing van het zoals de vermogensbeheerder. vermogensbeheer van Dexia heeft Beursgenoteerde bedrijven en impact op meer dan 50% van de vermogensbeheerders behoren volgens MVI-principes belegde bovendien tot dezelfde sociologelden in België. Uitsluitend en gische groep, met dikwijls gelijkalleen op basis van de beslissing lopende belangen. Dat werkt een van de vermogensbeheerders van Dexia is bijvoorbeeld Netwerk Vlaanderen wil meer kernenergieproductie van nog dan vroeger, een lans breken het ene op het andere jaar voor onafhankelijk onderzoek en geen uitsluitingscriterium meer voor de meerderheid een inhoudelijke controle door van de volgens MVI-principes deskundige derden beheerde gelden in België. Vermogensbeheerders van Fortis en KBC hebben dezelfde sociaal ecologisch kritische opmacht, maar hun impact is kleiner stelling zeker niet in de hand. De omdat hun marktaandeel kleiner inbreng van andere stakeholders is. is zoek, of op zijn minst totaal uit evenwicht. En dan hebben we het De vermogensbeheerders met nog niet over het feit dat de MVIeen eigen MVI-onderzoeksdienst teams binnenshuis zowel rechter binnenshuis bepalen niet enkel als partij zijn. Het is voor een onde duurzaamheidcriteria van de afhankelijk onderzoeker makkedoor hen aangeboden producten. lijker om een bedrijf niet te selecZe degraderen ook onafhanketeren, dan voor een onderzoeker lijke onderzoeksbureaus tot toeuit een financiële instelling die leveranciers van informatie over bijvoorbeeld een investering in criteria die zij gekozen hebben. dat bedrijf heeft lopen. Bovendien richten ze adviesraden in die, het woord zegt het Netwerk Vlaanderen wil meer nog zelf, voornamelijk een advisedan vroeger, een lans breken rende functie hebben en meestal voor onafhankelijk onderzoek zijn samengesteld nadat het veren een inhoudelijke controle mogensbeheer de criteria en medoor deskundige derden. Tevens thodiek had vastgelegd. De MVIverdedigen we werkwijzen waarbij onderzoeksdiensten in eigen huis een ruime groep stakeholders over selecteren ook zelf de toegelaten de criteria en samenstelling van
TAM TAM
De consument kreeg ook in 2006 nog niet de noodzakelijke informatie aangereikt om verantwoorde financiële keuzes te maken. Op basis van de huidige aangeboden informatie weet hij bijvoorbeeld niet of hij nu met een uitgehold of streng duurzaam financieel product te maken heeft. Om hierin verandering te brengen zijn transparantie en normering noodzakelijk. KBC was zich ten tijde van zijn overstap van ‘out-house’ naar ‘in-house’ screening sterk bewust van het feit dat rechter en partij zijn op zijn minst de schijn van belangenvermenging verhoogt. Als tegenwicht hebben ze toen bewust gekozen voor een erg transparante manier van werken. Dexia en Fortis zijn overgegaan tot een in-house screening zonder de daarbij horende extra transparantie. Fortis beloofde wel beterschap. De MVI-sector heeft via Eurosif op Europees niveau de Transparancy Guidelines (TG) uitgewerkt. Wie deze vrijwillige gedragscode ondertekent, dient bijkomende informatie publiek te maken. Dexia en KBC ondertekenden de TG. De TG bezorgen ons en andere deskundigen interessante bijkomende informatie. Deze informatie is evenwel erg technisch en niet op maat van de consument. Bovendien vragen de TG onvoldoende duidelijkheid over belangrijke productkenmerken zoals: de uitsluitingscriteria, het percentage
Verzekeringsproducten die MVI-principes integreren blijven een grote uitzondering
7
De overheid mag hierbij evenwel niet aan de kant blijven. En de overheid?
Op federaal niveau was vooral het omzetten van het referentiekader voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) naar concrete acties aan de orde. Netwerk nam met concrete voorstellen deel aan de schriftelijke consultatie en de stakeholdersdagen. In het federaal actieplan MVO, dat begin 2007 werd publiek gemaakt, is de voorbeeldfunctie voor de overheid met betrekking tot MVI uitdrukkelijk ingeschreven. Het voorziet ook in concrete sensibiliserende acties.
(in termen van marktkapitalisatie) van gescreende bedrijven dat de duurzaamheidselectie overleeft en de lijst met toegestane bedrijven. Netwerk pleit nog niet voor een opgelegde reglementering, maar ons geduld wordt wel op de proef gesteld. Normering gewenst
Normering is een ander belangrijk knelpunt. Wat mag en kan ethisch, duurzaam (enz.) genoemd worden en wat niet? Te strenge normering leidt tot rigiditeit, maar geen normering leidt tot algemene verwarring en misbruik. De sector
8
Anders omgaan met geld
is zich van het probleem bewust. Beama, de belangenvereniging voor beleggingsfondsen heeft al een soort normering uitgewerkt. Hun normering is evenwel bijna uitsluitend vormelijk: is er een adviesorgaan of worden de nietfinanciële criteria op alle effecten toegepast? Beleggen in volbloed wapenproducenten is voor hen perfect mogelijk in een duurzaam fonds. Beama stelt zowat geen inhoudelijke minima. Ook binnen Belsif bestaat een werkgroep normering, waarin Netwerk participeert. Netwerk verkiest een normering die is uitgewerkt door organisaties die goed weten waar het over gaat.
Belangwekkend was de aankondiging eind 2005, dat de overheid voor het ethisch pensioensparen een bijzondere fiscale stimulans zou uitwerken. Op het moment van schrijven wordt nog volop gewerkt aan de duurzaamheidscriteria en de concrete inhoud van de fiscale stimulans. Er is in 2006 dan ook geen nieuw ethisch pensioenfonds op de markt verschenen. Alle actoren wachten de inhoud van het aangekondigd initiatief af. Vermeldenswaard is ook nog dat het Energiebesparingsfonds zowel voor de besteding van haar feitelijke middelen, als voor de besteding van haar reserves duurzame keuzes heeft gemaakt. Op Vlaams niveau organiseerde de overheid een overleg met het middenveld (waaronder Netwerk) dat resulteerde in ‘De Vlaamse strategie duurzame ontwikkeling.’ Deze overeenkomst stelt dat de overheid sommige fondsen (bijv. pensioenfondsen van ambtenaren) zo kan beleggen, dat bedrijven onrechtstreeks worden
Wat vragen wij van de overheid? Een vooruitblik op het memorandum voor de komende federale regering 2007 We hebben niet de indruk dat het stimuleren van MVI tijdens de voorbije regeerperiode door gans de ploeg gedragen werd. We vragen dat de komende regering MVI inschrijft in het regeerakkoord. We vragen ook dat de komende regering zich engageert. Ze kan daarvoor vertrekken van wat in het Federaal Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is opgenomen, maar ze moet verder gaan. Het actieplan voorziet reeds in een aantal concrete sensibiliserende acties. Het bevat evenwel geen concrete targets, te behalen resultaten. We vragen dat de overheid een concreet groeipad voorziet waardoor gradueel een groter percentage aan overheidsmiddelen volgens MVI-criteria belegd worden.
gestimuleerd om inspanningen voor duurzame ontwikkeling te doen. Eind 2006 besliste het Vlaams parlement dat het Toekomstfonds MVI-criteria zal hanteren bij zijn beleggingen. Het Brussels hoofdstedelijk parlement heeft een ordonnantie goedgekeurd die criteria inzake sociaal verantwoorde investeringen oplegt aan overheidsopdrachten voor financiële diensten. Daarnaast zijn er vele gemeentes die bewust gelden bij Triodos geplaatst hebben. Diverse gemeentes gaven ook ons het signaal dat ze willen nadenken over het hanteren van MVI-criteria, bijvoorbeeld bij de beleggingen van de pensioenfondsen van hun ambtenaren. De Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten heeft dan ook een aantal vormingssessies opgezet om duurzaam sparen en beleggen aan haar leden toe te lichten.
We vragen ook dat de overheid zelf kwaliteitsvolle MVI-keuzes maakt. Ze kan dit doen door bijvoorbeeld zelf beleggingscriteria te ontwikkelen die aansluiten bij haar maatschappelijke opdracht. De overheid dient criteria uit te werken die geen investeringen tolereren in bedrijven die de overheid in feite tegenwerken. Dit betekent bijvoorbeeld dat een bedrijf de wetgeving en internationale verdragen met voeten treedt, of zich niet houdt aan de Oesogedragscode. De overheid dient ook positieve beleggingscriteria vast te leggen waardoor bedrijven die ‘best in class’ zijn op het vlak van het realiseren van de Millenniumdoelstellingen of het realiseren van de Kyoto-normen voorrang krijgen. We vragen ook dat de overheid diversifieert en er voor te zorgt dat MVI niet louter beursgenoteerde bedrijven ten goede komt. De overheid dient er mee voor te zorgen dat de consument beter geïnformeerd wordt en het middenveld een veel belangrijker positie krijgt binnen MVI. We vragen de overheid een duidelijk signaal te geven dat ze, samen met de sector en het middenveld, wil komen tot meer transparantie en normering. Het middenveld ondersteunen kan ook door voor overheidsbeleggingen te kiezen voor MVI-producten, die werken met onafhankelijke onderzoekers en met beslissende inbreng van het middenveld. Het middenveld versterken kan ook door er advies aan te vragen of door een structureel overleg op te zetten waaraan gespecialiseerde organisaties (zoals Netwerk Vlaanderen) direct kunnen participeren.
Ons volledig memorandum is binnenkort te raadplegen op: www.netwerkvlaanderen.be Luc Weyn Duurzaam sparen en beleggen
TAM TAM
Dexia, KBC en Fortis beheren samen meer dan 90% van het duurzaam belegde geld in België
9
Reportage
DE BOER OP MET DE NIEUWE BROCHURE Duurzaam geld wordt herbelegd in de wapenindustrie. Dat blijkt uit het onderzoek wat Netwerk verrichtte voor de nieuwe brochure ‘Geen geld voor geweld.’ Een tegenstrijdige realiteit, vindt Netwerk Vlaanderen. Hoe zien anderen dat eigenlijk? We gingen de boer op met onze nieuwe brochure en vroegen de mening van… Mariëlle Timmermans, docente aan de Sociale School Heverlee en woont in Diest.
“Omdat ik zelf in de banksector heb gewerkt, ben ik bekend met duurzaam sparen en beleggen. Ik ben klant bij KBC en weet dat ze daar bezig zijn met dit onderwerp.” Wat is jouw reactie nu blijkt dat niet alle duurzame beleggingsfondsen in België even duurzaam zijn? “Ik vind het enorm jammer dat er beleggingsfondsen worden misbruikt onder de noemer van duurzaam sparen en beleggen. Jullie folder ‘Geen geld voor geweld’ vind ik een goede zaak. Zo krijg ik een goed overzicht en weet ik hoever mijn eigen bank daarin staat. En als je toch moet kiezen, kun je evengoed een duurzaam spaar- en beleggingsfonds nemen.” Vind je dat duurzaam sparen en beleggen een effectieve bijdrage levert aan een betere wereld? “Ik vind het een goede zaak, maar er zijn dingen die effectiever werken dan duurzaam sparen en beleggen. Dit komt omdat je als klant dikwijls niet onder controle hebt wat er met je geld gebeurt. Als je het zelf kunt sturen, dan zou ik het zeker overwegen om ook te doen.”
10
Anders omgaan met geld
Guy Rabaut, directeur
Veerle
van het begeleidingshuis bijzondere jeugdbijstand Huize Godtschalck en woont in Loker.
1e jaars studente Frans/Duits in Leuven.
“Beleggen op een duurzame wijze betekent een belegging die ecologisch en macro-economisch zinvol is…”
“Wapens? Daar ga ik mijn geld sowieso niet insteken.”
Draagt duurzaam beleggen effectief bij aan een rechtvaardige samenleving? “Dat moet uiteraard de bedoeling zijn. Het moet een nieuwe vorm van steun betekenen voor werelddelen en continenten die steeds moesten leven van de ‘kruimels’ van het rijkere Westen. Het kan een moderne vorm van realistische ondersteuning zijn op ecologisch en economisch gebied.” Recent onderzoek van Netwerk Vlaanderen wijst uit dat banken het geld van duurzame fondsen nog altijd beleggen in de wapenindustrie… “Als dit zo zou zijn, dan mist het duurzaam beleggen voor het grootste deel zijn doel. Hopelijk wordt dit geen overheersende trend!”
Wat vind je van duurzaam sparen? “Ik vind het eigenlijk wel een goede manier om bij te dragen aan een betere samenleving. Je kunt ook iets anders doen om je steentje bij te dragen, zoals afreizen naar een ontwikkelingsland om daar een project op te zetten. Maar dan heb je toch ook hulp en geld nodig vanuit hier. Dus je kunt evengoed hier beginnen.” En wat vind je van geld uit duurzame fondsen dat gaat naar wapens? “Dat vind ik echt wel ambetant, want als ik nu geld heb en ik kies ervoor dat duurzaam te beleggen, dan verwacht ik dat het niet naar wapens gaat. Ik wil echt niet dat er mensen worden doodgeschoten met mijn geld. Ik vind het ook schandalig dat men blijft volhouden dat het geld goed belegd wordt, terwijl dat niet zo is.”
Interviews door Sanne Minnekeer en Leontien Aarnoudse Wil je reageren? Mail de redactie: info@netwerk-vlaanderen.be
Portfolio
BOEREGOED OP ZOEK NAAR LENINGEN dige winkelruimte uit te breiden en het naastliggend pand in te richten als degustatieruimte. Om de verbouwing financieel te realiseren, richtte Boeregoed zich tot Netwerk Rentevrij. Oproep Rentevrij
Boeregoed maakt in april een nieuwe start. De organisatie wil de ‘voedselkilometers’ beperken. Dit willen ze doen door in het centrum van Brussel een winkel met degustatieruimte te openen, waar de boeren uit het omringende Pajottenland ook hun producten verdelen. Ook wil Boeregoed sociale tewerkstellingsplaatsen creëren en een sensibiliseren-
de werking starten met diverse ecologische en sociaal-culturele organisaties. Boeregoed krijgt inmiddels steun van de organisaties Overmolen, Debuut en van enthousiaste buurtbewoners. Financieringsbehoefte
Na een financieel en inhoudelijk onderzoek keurde Netwerk Rentevrij de leningsaanvraag van Boeregoed goed. Voor elke euro die Boeregoed nu inzamelt bij haar achterban (via extra aandelenkapitaal of rentevrije lening) doet Netwerk Rentevrij er twee euro bovenop. En aangezien Netwerk Rentevrij het voorstel een (Boere)goed initiatief vindt, roepen wij onze achterban op om deze organisatie te steunen. Voel jij je aangesproken?
Boeregoed krijgt de mogelijkheid van de stad Brussel om de hui-
MISEC geeft duurzame ondernemers advies op maat Hoe omschrijf ik strategische doelen in mijn organisatie? Hoe begin ik aan een marketingplan? Hoe bereken ik een kostprijs voor mijn diensten of producten? De organisatie ‘Management Instrumenten voor de Sociale EConomie’ MISEC helpt met het zoeken van antwoord op deze vragen. Ook helpen ze duurzame managers op weg met praktische informatie en instrumenten op het gebied van duurzaam ondernemen. MISEC verdiept zich in de dagelijkse bedrijfsvoering van managers uit de sociale economie. Hun werkterrein is onderverdeeld in diverse thema´s: strategie en kwaliteit, verkoop en marketing, financieel en juridisch, personeel en organisatie, productie en logistiek en milieu en maatschappij. Ondernemers met oog voor duurzaamheid kunnen er kosteloos terecht voor meer informatie. Bovendien bevat de website persoonlijke verhalen en veel gestelde vragen van bedrijfsleiders. MISEC is ontwikkeld door Connect en partners. Connect is een initiatief van Gent, stad in werking. Het wordt gecoördineerd door De Punt en gedragen door een breed partnerschap. Heeft u een prangende vraag over één van onze thema’s? Of wilt u uw eigen verhaal, product of dienst in de kijker te zetten. Neem gerust contact op met ons: MISEC, contactpersoon: Els De Leeuw, Tel: 09/272.79.12, E-mail els@depunt.be www.depunt.be/misec
Neem voor meer informatie contact op met: Netwerk Rentevrij Tel: 02/274.00.17 E-mail: info@rentevrij.be www.rentevrij.be Boeregoed Arteveldestraat 93-95 1000 Brussel Tel: 02/502.53.33, E-mail: contact@boeregoed-brussel.com www.boeregoed-brussel.com
TAM TAM Boeregoed zoekt rentevrije lening
11
Portfolio
EEN ZEPPELIN EN DE TORTELTUIN Vernieuwend onderwijs in Vlaanderen is nog steeds springlevend. Dat bewijs leveren de ervaringsgerichte school Zeppelin in Mortsel en Freinetschool De Torteltuin in Poperinge. Op deze scholen hebben niet alleen de leerlingen, maar ook de ouders een belangrijke rol. Dat blijkt uit de financiële steun die ze onlangs gaven. Net zoals voor vele scholen, is ook voor Zeppelin en De Torteltuin de huisvesting een probleem. De Torteltuin wil daarom een nieuwbouw op hun voormalige vesti-
gingsplaats. De school huurt nu een tijdelijk onderkomen in het gemeenschapsonderwijs. Zeppelin daarentegen blijft gevestigd in haar huidige gebouwen, maar voorziet een renovatie. Deze investeringen brengen uiteraard kosten met zich mee, maar door de energiebesparing die ze ermee winnen, levert het op lange termijn een kostenvoordeel op. Financiering
Ervaringsgericht “Op een dag. Ik zat buiten op de stoep, ’t was mooi weer en mijn buurjongetje liep voorbij. Hij stopte plots want zijn veter was los. Hij probeerde hem te strikken, ’t lukte niet direct. Ik wilde rechtstaan en helpen, maar bedwong mezelf en bleef zitten. Het duurde wel wat lang maar uiteindelijk kreeg hij zijn veter geknoopt. Ik denk daar nog dikwijls aan terug. Misschien heb ik hem wel enorm geholpen door te blijven zitten.” Zeppelin
12
Anders omgaan met geld
Om deze grootse plannen te financieren, kunnen beide gesubsidieerde scholen rekenen op een overheidstussenkomst van maximum 70%. Naar de overige 30% gingen ze zelf op zoek. Dat bedrag moesten ze in een eerste fase lenen. In dat verband deden beide scholen een beroep op Netwerk Rentevrij. Zeppelin zocht bij ouders, familie, kennissen en sympathisanten 38.000 euro aan rentevrije leningen. Netwerk Rentevrij verdubbelde dat bedrag en geeft dus 76.000 euro aan lening. De Tor-
teltuin wilde 50.000 euro ophalen bij de achterban, zodat Rentevrij er 100.000 euro bovenop doet. De financiering van De Torteltuin is daarmee niet rond. Daarom lenen ze nog een deel van het bedrag tegen marktrente bij de bank. Financiering van deze initiatieven maakt een andere aanpak van onderwijs mogelijk. Kleinschalig ervaringsgericht- of Freinetonderwijs brengt immers vaak extra kosten met zich mee. Maar, het schept een leer- en leefwereld waar kinderen, leerkrachten en ouders zich thuis voelen. Wil je deze (of andere) initiatieven steunen met een rentevrije lening? Contacteer Netwerk Rentevrij Tel: 02/274.00.17 E-mail: info@rentevrij.be www.rentevrij.be Meer informatie: www.zeppelinfo.be www.detorteltuin.be
Blik op nieuws
SPAAR HET KLIMAAT
BANKEN EN KLIMAATVERANDERING Nu klimaatsverandering hoog op de agenda staat, vraagt Netwerk zich af wat financiële instellingen doen. ING en Fortis hebben zich al voorgenomen om ‘klimaatneutraal te worden’. Op het vlak van de ontwikkeling van klimaatvriendelijke bancaire producten zijn onder andere Fortis, Dexia, ING en KBC actief. Maar een uitdrukkelijk engagement om klimaatonvriendelijke projecten niet te financieren, ontbreekt nog.
grote kans dat de bouw van de nieuwe TXU kolencentrales niet doorgaat. De private equity fondsen Kohlberg Kravis Roberts en Texas Pacific Group hebben een overnamebod van 45 miljard dollar op TXU uitgebracht. De energieproducent was een interessante prooi, onder andere omdat de waarde van de onderneming daalde door het verzet tegen de nieuwe kolencentrales. De overnamekandidaten maakten al bekend dat ze acht nieuwe kolencentrales niet gaan bouwen als ze de onderneming in handen krijgen. Hoewel de overname nog getorpedeerd kan worden door een hoger bod, wordt ze nu al gezien als een keerpunt in de strijd tegen klimaatverandering. Milieugroepen en financieel activisme
De Amerikaanse milieuorganisatie Rainforest Action Network (RAN) is één van de organisaties die momenteel campagne voert tegen Citibank. Samen met Morgan Stanley en Merrill Lynch wil Citibank de bouw van elf nieuwe elektriciteitscentrales van energiereus TXU financieren in Texas. De emissies zullen enorm zijn, meer dan 78 miljoen ton aan CO2 per jaar. Dat is ongeveer zeven maal de CO2 reducties die België moet behalen onder het Kyoto Protocol. Goed nieuws
Maar de campagne tegen Citibank boekt resultaat. Er is een
Het feit dat financiële instellingen met hun investeringsbeleid lijnrecht kunnen ingaan tegen de broodnodige klimaatinspanningen, drijft steeds meer milieugroepen tot financieel activisme. Drie campagne eisen die zij veelal stellen zijn: 1. Maak je onderneming klimaatneutraal. De uitstoot van broeikasgassen door bijvoorbeeld dienstreizen of de verwarming van gebouwen wordt in kaart gebracht, om ze daarna zoveel mogelijk te reduceren en het resterende deel te compenseren.
2. Ontwikkel producten die klimaatvriendelijk zijn, bijvoorbeeld autoverzekeringen waarbij de grootte van de premie afhankelijk is van het aantal afgelegde kilometers en de uitstoot of woonkredieten die een stimulus voorzien voor milieusparende bouwkosten. 3. Stop investeringen in klimaatverandering. Projecten of ondernemingen zoals TXU die het klimaat ontwrichten verdienen geen investeringen, de klimaatimpact van de investeringsportefeuille wordt gemeten en naar beneden gebracht. Investeringen worden stelselmatig weggehaald uit klimaatsintensieve sectoren en geheroriënteerd naar de koolstofarme economie. Mathias Bienstman Campagne
Wil jij actie ondernemen? Bekijk de mogelijkheden eens op de website van: Rainforest Action Network: www.ran.org Amis de la Terre: www.amisdelaterre.org Milieudefensie: www.milieudefensie.nl Platform: www.carbonweb.org Deze organisaties zijn, evenals Netwerk, lid van de internationale koepelorganisatie BankTrack: www.banktrack.org
TAM TAM Banken, spaar het klimaat!
13
Financieel
DUURZAAM EN MONDIAAL INVESTEREN ALTERFIN AAN HET WOORD… Netwerk Vlaanderen ging in gesprek met Alterfin, de coöperatieve vennootschap in België die microkredietinstellingen en verenigingen van Fair Trade producenten in Afrika, Azië en Latijns-Amerika financiert. Deze instellingen geven op hun beurt weer krediet aan duizenden kleine boeren en ondernemers in de regio.
beschikking te stellen. Maar wat is Alterfin voor organisatie? En wat houdt aandeelhouder zijn precies in? Netwerk, die overigens zelf aandeelhouder is, sprak hierover met Hugo Couderé en Alex Tack.
Momenteel zoekt Alterfin aandeelhouders om meer krediet ter
Hugo: Alterfin wil meewerken aan de uitbouw van een finan-
Vanuit welke gedachte is Alterfin ontstaan?
Financiering Fair Trade Acopagro in Peru Acopagro is een cooperatie van 460 cacaoproducenten in het noorden van Peru en biedt technische hulp aan haar leden om de productiviteit en kwaliteit van de cacaoteelt te verbeteren. Daarnaast ondersteunt Acopagro de kleine producenten bij de verkoop van hun cacao aan conventionele, Bio en Fair Trade markten. Leden kunnen ook leningen aanvragen voor bijvoorbeeld de voorfinanciering van hun oogst. Alterfin financiert de verdere groei in de productie en verkoop van cacao voor de Acopagro leden.
14
Anders omgaan met geld
cieel netwerk in ontwikkelingslanden, dat toegankelijk is voor sociaal en economisch verdrukte bevolkingsgroepen in het Zuiden. Mensen die zelf een economische activiteit opstarten om zodoende op eigen kracht uit de armoede te treden, hebben immers nood aan krediet. Alterfin is opgericht in 1994 door ngo’s en financiele instellingen. Ondertussen is Alterfin uitgegroeid tot een samenwerkingsverband van meer dan 1.000 vennoten, waaronder 11.11.11., Oxfam Wereldwinkels & Solidariteit, Netwerk Vlaanderen, Triodos, Fortis, enkele bedrijven en bijna 950 particulieren. Wat doen jullie precies? Alex: Alterfin verstrekt geen giften, maar investeert. Al naargelang de omstandigheden geven we leningen, staan we borg voor lokaal toegekende leningen of nemen we tijdelijke aandelenparticipaties. Alterfin werkt enerzijds met lokale alternatieve financiële instellingen die kleine ondernemers steunen. Anderzijds werken we met associaties van producenten die verbonden zijn met de Fair Trade beweging in Europa. Momenteel doen jullie een beroep op nieuwe aandeelhouders. Waarom is dat nodig? Hugo: Het aantal vragen tot financiering vanuit microkredietinstellingen en Fair Trade organisaties dat bij Alterfin terechtkomt groeit spectaculair. Daarom is
Financiering San Martin de Porres in Peru San Martin de Porres is een krediet- en spaarcoöperatie in het noorden van Peru. Dankzij een microkrediet van de coöperatie konden deze mannen starten met hun visvijver. Vanaf 2005 wordt de verdere groei van de kredietactiviteiten van de coöperatie medegefinancierd door Alterfin.
Alterfin is op zoek naar particulieren en organisaties die willen investeren in het Zuiden om zo de economische activiteiten van micro-ondernemers en kleine boeren te ondersteunen. Wat zijn de voordelen voor een particulier om aandeelhouder te worden van Alterfin? Alex: Als aandeelhouder weet je dat je kapitaal gebruikt wordt om armen een kans te geven. Dat gebeurt vaak via een economische activiteit, die de vicieuze cirkel van armoede kan doorbreken. Daarnaast ontvang je als aandeelhouder een dividend dat gelijkwaardig is aan de rente op een spaarrekening. Verder houden
we je via de nieuwsbrief op de hoogte van onze activiteiten en kan je via de Algemene Vergadering rechtstreeks het beleid van Alterfin mee bepalen. Ondertussen zijn ook andere spelers op de markt van het microkrediet gekomen. Wat onderscheidt Alterfin van deze nieuwkomers? Hugo: Alterfin hecht bij de beoordeling van een nieuwe projectaanvraag veel belang aan de sociale meerwaarde ter plekke, zeg maar de ontwikkelingsrelevantie. Zo moet het project ten goede komen aan armen, oftewel de sociaal en economisch gemarginaliseerde personen.
Alterfin aandeelhouder Anya Willen uit Hasselt aan het woord: “Ik ben aandeelhouder van Alterfin geworden omdat ik het belangrijk vind dat kleine boeren en ondernemers in het Zuiden een kans krijgen om duurzaam uit de armoede te geraken. Het dividend van 1,75% is mooi meegenomen, maar daar doe ik het niet voor!”
Daarnaast beschouwen we instellingen waarmee we samenwerken in het Zuiden als ‘partner’, en ondersteunen we hun organisatie ‘technisch.’ Grotere financiers van microkredieten houden vaak enkel rekening met internationale ‘ratings’ (scores) van een potentiële partner. Zij beschouwen de microkredietinstelling veeleer als ‘klant’, waarmee enkel een zakelijke relatie wordt uitgebouwd. Interview door Anton Gerits Duurzaam sparen en beleggen
Wil je ook graag aandeelhouder worden van Alterfin? Neem gerust contact op: Alterfin Tel: 02/538.58.62 E-mail: info@alterfin.be Meer informatie vind je ook op www.alterfin.be.
TAM TAM Alterfin zoekt aandeelhouders
15
Achter de schermen
EVEN TERUG VAN WEGGEWEEST Wanneer ik om me heen kijk, zie ik mijn collega’s heel intens naar voren staren. Niet tijdens een bespreking of een vergadering. Nee, na drie maand zit ik terug op school. Te staren naar een docent. Terwijl ik erg hard mijn best doe de docent ervan te overtuigen dat ik aan het opletten ben, bedenk ik stiekem aan wat ik in dit artikel wil schrijven. Er was zoveel. Ik herinner me nog goed de eerste dag. Nerveus zwetend, maar vooral erg nieuwsgierig, stond ik voor de deur aan de Vooruitgangsstraat. Wat zou een stage nu echt inhouden? Na het vele praten, voorbereiden en de sollicitatie zelf was dan eindelijk de grote dag gekomen. In de eerste tien minuten kreeg ik stapels informatie in mijn handen en werd ik overdonderd door alle namen. “Oké, dus Johan en Lea doen het secretariaat en die man die we net gepasseerd zijn? Wat doet hij juist?” Mijn eerste avond was volledig gericht op het lezen van alle dossiers, brochures en verslagen die ik had gekregen. De tweede avond besteedde ik om alle namen van buiten te leren. Ik kreeg een paar taken toebedeeld. Om te beginnen een map maken voor de Algemene Vergadering, mijn eerste ooit, een dvd maken van de ACE bank en samenkomen met andere ngo’s. Soms zat het hem ook in de kleine dingen. Het geeft je bijvoorbeeld een kick als je op de derde dag al een e-mail ontvangt (ook al komen ze van je stagebegeleidster met de vraag of je achternaam wel juist geschreven is). Of tegen de persoon aan de telefoon zeggen: “Ik ga even in mijn agenda kijken of het op die dag wel gaat voor mij” terwijl je weet dat die nog blanco is. Bovendien begon ik aan een algemene indoctrinatie bij familie en vrienden. Ik zond ze allemaal een mail met uitleg over het Krekelsparen (met bijlage om je mogelijkerwijs onmiddellijk in te schrijven). Op kot hing ik posters op, van mijn eigen kamer tot de deur van de wc. Ik ging overal op pad. In Gent filmen, in Hasselt netwerken, in Leuven vergaderen en in Brussel om te werken. Monteurs, acteurs, regisseurs, bankmensen, medestagairs, ik heb ze allemaal ontmoet. Maar voor je het weet is het allemaal voorbij. Plots begonnen mensen te vragen wanneer mijn stage was afgelopen. “Februari, dat is binnen twee weken zeker?” Toen begon het langzaam door te dringen. Ik zou terug naar school worden verbannen. En hier zit ik dan terug op de schoolbanken, naar buiten starend, te dromen over de vele belevenissen die ik heb meegemaakt op Netwerk. Sanne Minnekeer Oud-stagiair Netwerk Vlaanderen
COLOFON Anders Omgaan met Geld. De nieuwsbrief van Netwerk Vlaanderen Verschijnt vier maal per jaar REDACTIE EN ADMINISTRATIE Vooruitgangstraat 333/9 1030 Brussel Tel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 02 info@netwerk-vlaanderen.be www.netwerkvlaanderen.be WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Erik Baelus, Anton Gerits, Luc Weyn, Mathias Bienstman, Sanne Minnekeer (EIND)REDACTIE Leontien Aarnoudse, Christophe Scheire VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristien Vermeersch Vooruitgangstraat 333/9 1030 Brussel DRUKKER Druk in de weer, Gent ONTWERP EN LAY OUT Iguane, Brussel Tel. 0498 14 16 64 ABONNEMENTEN Een jaarabonnement kost 10 euro. Maak dit bedrag over op rekeningnummer 001-1353313-45 op naam van Netwerk Vlaanderen met de mededeling Nieuwsbrief. Je ontvangt dan het eerstvolgende nummer in de brievenbus. Ook sturen we je alsnog de voorafgaande nieuwsbrieven van dit jaar toe.
Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld. Geld is een instrument dat een duurzame en eerlijke samenleving kan bevorderen als het goed wordt aangewend. Netwerk voert campagne met de slogan ‘Mijn geld. Goed geweten?’ en wil zo het investeringsbeleid van de banken publiek maken en inspraak afdwingen voor de spaarder/belegger in de bestemming van zijn geld. Netwerk is een wegwijzer op de markt van ethische en duurzame spaar-en beleggingsvormen. Netwerk Rentevrij ondersteunt, adviseert en financiert organisaties en bedrijven die mens- en milieuvriendelijk omgaan met geld.
Steun de activiteiten van Netwerk Vlaanderen en stort uw gift op: 001-1199225-90 (met mededeling: gift NB).
De nieuwsbrief wordt gedrukt op kringlooppapier, met vegetale inkten.
16
Anders omgaan met geld