BelgiĂŤ - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366
SEPTEMBER - OKTOBER - NOVEMBER 2009
Magazine Netwerk Vlaanderen verschijnt driemaandelijks, 27e jaargang, nr 3
ANDERS OMGAAN
met geld
Go South Investeren in het Zuiden loont Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 - Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel
Een wereld van EDITO
Hoe voelt een Belgische vis zich momenteel in Nederlandse wateren? Boos? Onthutst? Nietsvermoedend of juist onwennig? Terwijl Nederland en Vlaanderen ruziën over de Schelde, kabbelt het natuurleven in en rond de rivier rustig voort. Meeuwen en scholeksters scheren boven de schorren van de droogvallende eb. Op een zomerse dag laat een zeearend zich zien boven de kreken en het riet. Het leven is hier naar het schijnt nauwelijks aangeslagen door de verhitte burenruzie.
INHOUD
2
Edito Een wereld van verschil
2
In de kijker Ontkleed de banken
4
In de kijker België verbiedt financiering uraniumwapens
7
Portfolio Bizon ontving een rentevrije lening
8
Portfolio Oxfam Wereldwinkel Brussel zoekt rentevrije leningen
9
Duurzame wegwijzer Investeren in het Zuiden
10
Activiteit Bezoek windmolens op de Thorntonbank
13
Dossier Banken die het verschil maken
14
Nieuw ! www.muntuit.eu
15
Achter de schermen Hypocrediet
16
Maar in grote mensenland lijkt de economische redenering winst te boeken. Het gaat om de bereikbaarheid van de Antwerpse haven, waarin tijd en geld een hoofdrol spelen. De politiek staat erover in lichterlaaie. “Boycot de Zeeuwse mosselen” en “drink geen Belgisch bier meer,” klinkt het. De problemen rond de verdieping van de belangrijke waterweg stapelen zich op. Iedereen bemoeit zich ermee: milieugroepen, Vlaamse politici, politiek Den Haag, de Zeeuwse boeren, de Antwerpse havenarbeiders, de Belgische federale overheid, de Europese Commissie… Allen hebben ze een verhaal met hun eigen argumenten. In de media lezen we dat er afspraken zijn gemaakt, dat Nederland die niet nakomt en dat Vlaanderen daarom boos is. Een afspraak niet nakomen is natuurlijk ook niet netjes. En als blijkt vanuit historisch perspectief dat dit een terugkerend patroon is, deugt het niet.
verschil Maar laten we geschiedenis nu even achter ons laten en het probleem kaderen in een bredere context. Hoever gaan onze infrastructuurprojecten? Hoe groot moeten de containerschepen worden, hoe diep moet ze varen, hoe ver moeten ze reiken? Hoe ver moet de mens en de natuur plaats maken voor de economische groei, ten koste van de eigen leefomgeving?
En toch… waarom zou het moeten blijven bij ambitieuze dagdromerij? Waarom zouden we hier geen werk van kunnen maken? België en Nederland, ik zie een pioniersrol weggelegd. Grijp jullie kans en maak met je bewuste keuzes een wereld van verschil. Leontien Aarnoudse Ex-hoofdredacteur Anders omgaan met geld
De Westerschelde-kwestie is één van de talrijke voorbeelden die wereldwijd spelen. In de Amazone van Brazilië moeten mensen ruim baan maken voor grote dammen, wegen en fabrieken. In Zuidoost Azië op het eiland Papoea vergiftigt mijnbouw het drinkwater van de lokale bevolking. Natuurlijk is economische groei belangrijk, zeker in tijden van een economische crisis. Maar hoe ver moeten we gaan? Kan deze groei niet hand in hand gaan met duurzaamheid? Kan de politiek hier geen werk van maken? Of kunnen banken daar geen pioniersrol in vervullen? Kunnen we geldstromen niet inzetten voor duurzaamheid èn economische groei? Ik zie het al voor me, de nieuwe campagne Behoud de zeehond in de Westerschelde. Geen geld voor de baggerbedrijven, of Save the Amazon. No more money for controversial companies in the forest. Zo kan ik nog wel even verder dromen over politici die het niet houden bij mooie woorden, maar ook daadkracht laten zien…. En over banken die niet alleen duurzame sausjes over hun investeringen gooien, maar daadwerkelijk een statement durven maken.
“Ik ben sinds kort terug verhuisd naar Nederland en geef het redactionele stokje door aan Marjon Meijer, de nieuwe communicatieverantwoordelijke bij Netwerk Vlaanderen. Marjon, veel succes en inspiratie gewenst!”
3
Ontkleed de banken IN DE
KIJKER
Bankgeheimen in kaart gebracht op nieuwe website Netwerk Vlaanderen lanceerde eind juni samen met Campagna per la Riforma della Banca Mundiale (It), Les Amis de la Terre (Fr), Platform (UK), SETEM (Sp) en Urgewald (Dui) de website www.banksecrets.eu. Op deze site vind je schadelijke investeringen van de dertien grootste banken actief in Europa. Uit voorafgaand onderzoek blijkt dat, ondanks de bankencrisis, de onderzochte financiële instellingen nog altijd ontransparante en schadelijke investeringen hebben lopen. De lancering van de site werd onder de aandacht gebracht met straattheater in verschillende Europese hoofdsteden, onder de slogan Ontkleed de banken. Zes lidorganisaties van de koepel BankTrack tonen met het Banksecrets onderzoek aan dat banken schadelijke bedrijven en projecten blijven financieren. Zo gaat er geld naar ondernemingen die op de zwarte lijst staan van ethische screeners. Ze figureren op die lijsten omdat ze dictators ondersteunen, onomkeerbare milieuschade veroorzaken of controversiële wapens als clusterbommen produceren. Tussen 2005 en 2009 investeerden Banco Santander, Barclays, BBVA, BNP Paribas, Citigroup, Credit Agricole, Deutsche Bank, ING, Intesa Sanpaulo, HSBC, RBS, Société Générale en Unicredit 39,6 miljard euro in 14 omstreden ondernemingen zoals
4
clusterbomproducent Textron, het Chinese oliebedrijf PetroChina of de Indische mijnbouw onderneming Vedanta Resources. Het betrof leningen aan deze bedrijven (11,4 miljard euro), het regelen en onderschrijven van aandelen- en obligatie-uitgiftes (10,5 miljard euro), maar ook het bezitten of beheren van aandelen (12,5 miljard euro). Zulke schadelijke investeringen kunnen niet langer door de beugel. Financiële instellingen zouden bij hun investeringen rekening moeten houden met breed aanvaarde, maatschappelijke normen rond mens en milieu. Ze kunnen een ethische ondergrens invoeren, zodat er geen geld meer gaat naar dictators, ernstige milieuschade, controversiële
Enkele voorbeelden van omstreden ondernemingen
wapens of schendingen van de mensenrechten. De druk op de banken om komaf te maken met schadelijke investeringen zal groeien nu ze gered zijn met belastinggeld. Maar de Europese financiÍle instellingen hoeven niet te wachten tot ze legaal aansprakelijk worden voor schadelijke investeringen. Ze kunnen zich uit eigen beweging terugtrekken uit bijvoorbeeld de oliewinning in Birma of de productie van clusterbommen. Een aantal Belgische banken gaf al het goede voorbeeld. Banken kunnen hun invloed en middelen beter aanwenden voor belangrijke positieve projecten zoals de vergroening van de economie. Op de website www.banksecrets.eu staat een wereldkaart met uitleg over de omstreden ondernemingen en projecten, een profiel per bank en informatie over hun schadelijke investeringen. Van op de site kan er ook een e-card verstuurd worden naar de CEO’s van de belangrijkste Europese banken en zijn er links naar verschillende ethische banken. Mathias Bienstman Campagne
Dongfeng exporteerde militaire vrachtwagens naar Birma Bij het militair bewind in Birma hoeven we geen tekeningetje te maken. We herinneren ons immers de beelden van de bloedige onderdrukking van de monniken en oppositiegroepen die betoogden voor democratie. Maar evenzeer kwam het bewind in het nieuws toen het de bevolking na een natuurramp aan haar lot overliet en toen het een showproces tegen Nobelprijswinnaar Aung San Suu Kyi opvoerde. In Birma worden naar schatting 3000 mensen gedwongen tot dwangarbeid voor het leger, worden 10.000 mensen om politieke redenen gevangen gehouden en worden de bevolking en etnische minderheden geconfronteerd met de ergste gewelddaden. Het regime houdt zich onder andere in het zadel door buitenlandse investeringen in de olie-, gas- en mijnbouwsector. In het verleden belichtte Netwerk Vlaanderen al de rol van Total in het Yadana gasproject en van het Koreaanse Daewoo in het nieuwe Shwe project. Op de Europese Bankgeheimensite werd nog een andere onderneming tegen het daglicht gehouden: Dongfeng. Dat bedrijf exporteerde vanuit China in 2008 meer dan 900 militaire trucks. De EU en de VS hebben een embargo dat wapenhandel met dictatoriale regimes verbiedt. Omwille van deze levering werd Dongfeng op de zwarte lijst geplaatst van het Noors Pensioenfonds. Het Banksecrets onderzoek bracht financieringen van Citibank en Deutsche bank aan Dongfeng aan het licht.
Âť 5
»
Textron produceert nog steeds clusterbommen Hoewel er ondertussen al een internationaal verdrag is getekend waarin verschillende staten zich engageren om zich ver te houden van clustermunitie, gaan er nog steeds ondernemingen door met de productie van dergelijk wapentuig. De Amerikaanse wapenproducent Textron is een van hen. Het bedrijf produceert de CBU-97 en CBU-105, twee types clusterbommen, die onder andere gebruikt werden tijdens de Tweede Golfoorlog. Clusterbommen eisen veel burgerslachtoffers, naar schatting meer dan 90% van het totaal aantal slachtoffers. Om die reden worden clusterbommen meer en meer buiten de wet geplaatst. Uit het Banksecrets onderzoek blijkt dat de onderzochte Europese banken samen voor meer dan 88 miljoen euro aandelen aanhouden in Textron. Bovendien geven de meeste banken ook leningen aan Textron, of helpen ze het bedrijf bij uitgiftes van waardepapier.
Vedanta Resources bedreigt inheemse volkeren en vergiftigt het milieu in India In de Niyamgiri wouden in India kapte het mijnbouwbedrijf Vedanta Resources illegaal hectaren bos. Na de kaalkap werd zonder de nodige toelating een aluminiumraffinaderij gebouwd. De raffinaderij vervuilt de Vanshadhara rivier en het grondwater. Ze zou gevoed moeten worden met bauxiet uit de omliggende bergen. Mensenrechtenorganisaties vrezen voor de gevolgen van de bauxietwinning op de inheemse bevolking die in de Niyamgiri wouden leeft. In 2004 liep Vedanta al een veroordeling op voor het dumpen van giftig afval van de Tuticorin kopersmelterij in Tamil Nadu. Een werkgroep van het hoogste gerechtshof in India schreef in 2004 dat de afvalverwerking bij de kopersmelterij faalt. In Zambia tenslotte kwam Vedanta in opspraak omwille van een lek bij haar Konkola kopermijn. Op 6 november 2006 kampte het hele Chingola district er met een watercrisis. Dat kwam doordat Vedanta de Kafue rivier had vervuild. Ze werd giftig blauw door de vervuiling met kopersulfaat. 75.000 Omwonenden kampten door het incident met problemen voor drinkwatervoorziening. Om al die redenen is Vedanta één van de weinige ondernemingen die omwille van milieuvervuiling op de zwarte lijst van het Noors Pensioenfonds staat. Uit het Banksecrets onderzoek blijkt dat de onderzochte Europese banken samen voor meer dan 100 miljoen euro aandelen aanhouden in Vedanta en dat sommigen ook leningen geven aan het bedrijf, uitgiftes van waardepapier mee begeleiden of daarop intekenen.
6
IN DE
KIJKER
België verbiedt de financiering van uraniumwapens Nieuwe Belgische wet is wereldprimeur
Het Belgische Parlement keurde op 2 juli unaniem een wet goed die investeringen in wapens met verarmd uranium verbiedt. België is nu het eerste land dat de financiering van de vervaardiging, het gebruik of het bezit van deze uraniumwapens aan banden legt. Deze wet volgt het verbod op het gebruik van uraniumwapens dat op 21 juni in voege trad. Dergelijke wapens zijn in tegenspraak met het internationaal humanitair recht. Het gebruik van uraniumwapens in gewapende conflicten veroorzaakt de verspreiding van onzichtbare chemisch toxische en radioactieve deeltjes die een langdurig gevaar vormen voor de gezondheid van mens en milieu.
Geen Belgisch geld voor wapens met verarmd uranium Senator Philippe Mahoux diende het voorstel in de Senaat in, waar het op 2 april 2009 unaniem werd goedgekeurd. Op 2 juli volgde de goedkeuring in de Kamer. De wet verbiedt banken en investeringsfondsen op de Belgische markt kredieten toe te staan aan producenten van inerte munitie en bepantsering met verarmd uranium of elk ander industrieel uranium. Ook het verwerven van aandelen of obligaties van deze bedrijven is verboden. De implicatie van deze wet is dat financiële instellingen in België hun investeringen in grote wapenproducenten zoals Alliant Techsystems (US), BAE Systems (UK) en General Dynamics (US) zullen moeten stopzetten. Spijtig genoeg mogen indexfondsen wel nog investeren in deze bedrijven, en mogen banken andere afgebakende projecten van dezelfde bedrijven wel nog financieren. De wet legt de overheid ook op een zwarte lijst te maken van producenten van uraniumwapens.
Pioniers en achterblijvers Netwerk Vlaanderen voert al jaren campagne tegen investeringen in controversiële wapens, zoals wapens met verarmd uranium. Sommige banken, zoals Triodos Bank en KBC, namen hun verantwoordelijkheid op en beslisten niet meer in de productie van deze wapens te investeren. Banken als ING hebben producenten van verarmd uranium reeds
gedeeltelijk uitgesloten. Maar andere bankgroepen op de Belgische markt, zoals Deutsche Bank, laten investeringen in dergelijke wapens nog steeds toe. Met de uitvoering van deze nieuwe wet zal een Belgische bankklant, ongeacht zijn bank, niet meer investeren in wapens met verarmd uranium.
Nood tot internationalisering België neemt internationaal het voortouw met deze nieuwe wet. Het mondiale bewustzijn over de langdurige schadelijke effecten van deze wapens groeit. Een door 94 procent van de Europarlementariërs gesteunde resolutie van het Europees Parlement uit 2008 roept bijvoorbeeld op tot een onmiddellijk moratorium op het gebruik van uraniumwapens. Een volgende stap moet het stopzetten van de investeringen in deze wapens zijn. Dat er nood is aan een internationale investeringsban bleek onder meer uit het rapport uit 2007 Too Risky for Business, dat Netwerk Vlaanderen samen met de International Coalition to Ban Uranium Weapons uitbracht. Hierin wordt verslag gedaan van investeringen van 47 internationale financiële instellingen in drie producenten van uraniumwapens. Esther Vandenbroucke Campagne
Deze Irakese tank is vernietigd door verarmd uranium op de weg naar Basra, de zogenaamde Highway of Death. Foto: Christiaan Briggs, 1991
7
Netwerk Rentevrij cvba is een coöperatieve dochter van Netwerk Vlaanderen vzw en biedt rentevrije leningen aan voor maatschappelijke en ecologische initiatieven. Regelmatig doet Netwerk Rentevrij een oproep voor financiering bij haar achterban.
PORTFOLIO
De mascotte van Bizon vzw
Bizon ontving een rentevrije lening Jongeren beleven leuke vakantie Bizon vzw organiseert sinds 2004 vrijetijdsactiviteiten voor maatschappelijk kwetsbare kinderen. Jaarlijks wordt een tiental kampen en trektochten ingericht, en daarnaast zijn er diverse eendagsactiviteiten. De vzw werkt samen met diverse organisaties uit de bijzondere jeugdzorg, het OCMW en verenigingen waar armen het woord nemen. Deze organisaties leiden de jongeren naar Bizon en zo kunnen ook kansarme jongeren een leuke vakantie beleven! Bizon kan hierbij rekenen op de inzet van maar liefst 260 vrijwilligers. Elk kamp wordt intensief begeleid, voor 30 kinderen gaat er een ploeg van 20 vrijwilligers mee. De vzw wordt structureel erkend voor hun werk door de Vlaamse Overheid, en ontvangt jaarlijks een vaste subsidie. Daarnaast kan de vzw de kosten voor de vakanties voor het grootste deel gesubsidieerd krijgen via Toerisme Vlaanderen. Ook hiervoor is Bizon op structurele basis erkend. Jaarlijks in het derde kwartaal kampt Bizon met een liquiditeitstekort omdat de meeste grote kosten zich gedurende de vakantieperiode voordoen
8
en de subsidies gelijkmatig gespreid over het jaar uitbetaald worden. Het liquiditeitsprobleem bedraagt +/- 45.000 euro en Bizon kwam naar Netwerk Rentevrij in de zoektocht naar een oplossing. De kredietcel van Netwerk Rentevrij was zeer gecharmeerd van de doelstelling van Bizon, de deskundigheid van de leden en de organisatiecultuur. Bizon kon Netwerk Rentevrij overtuigen dat het tekort over een periode van 4 jaar opgelost kan worden. Bizon zal een fondsenwervingcampagne starten en doet hierbij beroep op een breed netwerk van sympathisanten. Bizon haalde 15.000 euro aan rentevrije leningen op bij sympathisanten en Netwerk Rentevrij stelt een bedrag van 30.000 euro ter beschikking voor een periode van vier jaar. Op die manier heeft de vzw de ademruimte om jaarlijks een stuk reserve op te bouwen. Wil je Bizon ook steunen of gewoon meer weten over de vzw? Surf naar www.bizonvzw.be Liquiditeitsfonds – leningen achterban e 15.000 Lening Netwerk Rentevrij
e 30.000
Oxfam Wereldwinkel Brussel zoekt rentevrije leningen Voor verbouwing van hun nieuwe pand De Wereldwinkel van Brussel bestaat al meer dan 20 jaar. De winkel is een unieke samenwerking tussen de Vlaamse koepel van Wereldwinkels en Magasins du Monde (de Waalse afdeling van de wereldwinkels). De krachten werden gebundeld om deze winkel uit te bouwen tot een professionele verdeler van eerlijke producten. Van bij de start werd personeel ingeschakeld om de vele non-profit organisaties in Brussel te bedienen. Ondertussen slaagde de winkel erin om vele ministeries en bedrijven in Brussel en omstreken te overtuigen om eerlijke producten bij hen te kopen. Met de eigen bestelwagen wordt twee keer per week een levering gedaan. Ook in deze moeilijke economische tijden blijft de omzet van de winkel verder stijgen, wat wijst op een trouw en overtuigd klantenbestand. Bovendien werd in de afgelopen jaren heel wat inspanning geleverd in de prospectie van nieuwe klanten. De winkel zelf is commercieel gunstig gelegen op de Anspachlaan, maar het pand biedt te weinig ruimte voor een degelijke voorraad, laat staan voor een bureauruimte. De vijf personeelsleden moeten het doen in een veel te kleine ruimte in de kelder, tussen de drankvoorraad.
rentevrije lening van 50.000 euro, naast een lening van Triodos. In de komende periode wil men het pand verbouwen met onder andere een functionele bureauruimte en vergaderlokaal. Voor deze verbouwing is de Wereldwinkel van Brussel op zoek naar minimaal 25.000 euro rentevrije leningen. Wil u ook de verdere uitbouw van de Wereldwinkel steunen? Neem dan contact op met Netwerk Rentevrij via info@rentevrij.be of 02/274.00.17 Lening Netwerk Rentevrij
e 50.000
Zoektocht lening sympathisanten
e 25.000
Na een lange zoektocht vond men uiteindelijk een ideaal pand in het centrum van Brussel. Voor de aankoop van het pand kreeg de Wereldwinkel een
Oxfam Wereldwinkel Brussel op Anspachlaan
Netwerk Rentevrij 3 02/ 274 00 17
Het nieuwe pand in het centrum van Brussel
www.
.be
! info@rentevrij.be.
9
Investeren in het Zuiden Drie initiatieven voor direct en duurzaam beleggen DUURZAME WEGWIJZER
Je eigen geld investeren in het Zuiden, kan dat? In dit artikel stellen we Alterfin, Incofin en Oikocredit voor. Deze initiatieven investeren in microfinanciers in ontwikkelingslanden en in Fairtrade. Je kan je geld beleggen in deze drie alternatieven en zo een maatschappelijke meerwaarde nastreven.
Microkrediet als antwoord op armoede Bijna 3 miljard mensen – voornamelijk in het Zuiden – moeten het stellen met een inkomen van minder dan twee euro per dag. Ideeën, creativiteit en ondernemingszin ten spijt, blijft hun leven vaak beperkt tot overleven. Ze kunnen geen lening aangaan, want ze beschikken niet over voldoende onderpand of een vast inkomen om klant te worden bij gewone commerciële banken. Microfinancieringsinstellingen trachten dit te verhelpen. Ze specialiseren zich in het verstrekken van kleine leningen aan arme mensen en groepen. Leningen die hen in staat stellen om kleinschalige economische activiteiten te ontwikkelen en zo hun levensstandaard te verbeteren.
Spaargeld investeren in het Zuiden Kan je spaargeld bijdragen mensen uit het Zuiden kansen te bieden? Moeilijk. Banken zetten
10
spaargeld nauwelijks om in kredieten aan (arme) ondernemers uit het Zuiden. Een uitzondering vormt de wereldspaarrekening van VDK Spaarbank. Gelden die je op deze rekening spaart, worden door VDK voor een groot deel omgezet in kredieten aan of kapitaal voor microfinanciers.
Zelf investeren in het Zuiden Als je zelf wilt investeren, heb je meer opties. Je kan een aandeel kopen van een coöperatieve vennootschap die zich toelegt op het verstrekken van leningen aan microfinanciers en Fairtrade-organisaties in het Zuiden. Netwerk Vlaanderen stelt drie mogelijkheden aan je voor: Alterfin, Incofin en Oikocredit-be. Alterfin toont al jaren dat investeren in het Zuiden loont. De coöperatieve vennootschap Alterfin cvba werd in 1994 opgericht en is een samenwerkingsverband tussen Noord-Zuidorganisaties (waaronder 11.11.11, Oxfam Solidariteit & Wereldwinkels, Vredeseilanden, SOS Faim), banken
Bolivia: microkredietverlening door Crecer, partner van Alterfin.
(Triodos en Fortis) en sociale organisaties (waaronder Netwerk Vlaanderen en Réseau Financement Alternatif). Ook een aantal bedrijven en meer dan duizend particulieren participeren. Alterfin verleent kredieten aan microkredietinstellingen in voornamelijk Latijns-Amerika en Afrika. Ze financieren ook Fairtrade producenten van koffie, cacao, wijn, bananen en honing. Incofin is actief vanaf 2001 en heeft als belangrijke aandeelhouders ACV metaal en voeding, maar ook financiële instellingen als VDK Spaarbank, Volksvermogen en KBC Private Equity. Ook Incofin financiert microfinanciers in het Zuiden. Oikocredit-be haalt voornamelijk gelden op voor het in Nederland gevestigde Oikocredit, een financieringsorganisatie opgericht door de Raad van Kerken en actief in zestig landen. Via een netwerk van lokale kantoren financieren ze microkredietinstellingen, coöperaties en kleine en middelgrote ondernemingen in het Zuiden.
Wat kan het je opleveren? Deze coöperaties zijn geen van allen op zoek naar winstmaximalisatie. Ze beogen wel een duurzame kostendekkende bedrijfsactiviteit en een kleine winst. Daar waar de aandeelhouderswaarde van klassieke financiële instellingen in 2008 dikwijls meer dan gehalveerd werd, hebben deze financiers de crisis goed doorstaan. Ze investeren immers niet in speculatieve herverpakte financiële producten en hun aandeelhouderswaarde is niet onderhevig aan beursspeculaties. Mede als gevolg daarvan hebben ze in 2008 hun aandeelhouderswaarde zien stijgen en winst uitgekeerd. In 2008 werd 1.25 tot 4% aan dividenden uitbetaald.
2008 werd een wet goedgekeurd die belastingvermindering van 5% toekent voor beleggingen in aandelen van investeringsfondsen voor microfinanciering die gedurende 60 maanden aangehouden worden. Maar laksheid van het kabinet enerzijds en verzet vanwege Europa anderzijds, maken dat de effectieve invoering ervan nog wel even op zich zal laten wachten. Laat ondertussen de geldstroom naar het Zuiden echter niet opdrogen. Het Zuiden heeft vers investeringsgeld nodig. Als particulier een aandeel verwerven kan al vanaf een bedrag variërend van 62,5 tot 250 euro (zie kader).
Bij Alterfin en Oikocredit is 170 euro dividend per jaar vrijgesteld van belasting omdat beide erkend zijn door de Nationale Raad voor coöperaties. In
Natuurlijk is er ook een risico. Beleggen in het kapitaal van een onderneming houdt altijd een risico in. Wanneer veel kredietnemers niet kunnen
Prijs aandeel²
Verwacht rendement
erkenning raad coöperatie
uitstap mogelijk
Alterfin
EUR 62,5
1% (2001) – 4% (2008)
Ja
eerste zes maand jr
Incofin
EUR 130,2³
1.5 % (2008) – 2 % (2010)
verwacht september
eerste zes maand jr
Oikocredit-be
EUR 50 (min 5)
1,25%
Ja
eerste zes maand jr
²= voor particulieren, ³=1/20° aandeel incl. instapkosten
India: Kalayathi (rechts) leidt het vrijwilligerscentrum in haar dorp en is met leningen van Activists for Social Alternatives - Grama Vidiyal een kruidenierswinkel en een snoepwinkel begonnen. ASA GV is partner van Oikocredit sinds 2005.
» 11
»
terugbetalen, of wanneer wisselkoersverschillen onverwacht nadelig uitvallen, kan de vennootschap waarvan je aandelen gekocht hebt verliezen maken of in het slechtste geval zelfs over de kop gaan. De risico’s worden door de microfinancierings coöperaties bewust gespreid over diverse organisaties, landen en valuta, maar een 100% kapitaalgarantie heb je natuurlijk niet. Om het risico verder te drukken, kan je ook zelf je geld spreiden over verschillende coöperaties en financiële producten. Als je jouw investering serieus neemt, volg je best het reilen en zeilen van de coöperatieve op. Met de aandelen verwerf je immers stemrecht op de Algemene Vergadering. Maak er gebruik van indien nodig. Houd er ook rekening mee dat je statutair je gelden enkel de eerste zes maanden van het jaar kan terugvragen. In de praktijk wordt hier wel vaak van afgeweken, maar geld dat je op elk moment nodig kunt hebben, moet je niet in dergelijke initiatieven beleggen. Zulke coöperatieven verwachten trouwens ook zelf dat je voor langere tijd aandeelhouder blijft. Weet ook dat het bestuur de terugbetaling kan weigeren indien de coöperatie bijvoorbeeld de middelen niet kan vrijmaken, of zelf nodig heeft.
Go South: beursgenoteerd beleggen in het Zuiden? Er wordt op de Belgische markt ook een gans gamma aan beleggingsfondsen aangeboden die beleggen in beursgenoteerde bedrijven die op sociale en ecologische criteria gescreend werden. Fairtrade en microfinancieringsinstellingen zijn evenwel zelden beursgenoteerd. Bovendien beleggen ze nauwelijks in (bijvoorbeeld) Afrikaanse of Latijns-Amerikaanse bedrijven. Duurzame beleggingsfondsen bieden niet echt een valabel alternatief voor wie wil investeren in het Zuiden. Wie kiest voor het Zuiden koopt in de plaats best een aandeel van een microfinancier.
Voor wie het beleggen in beleggingsfondsen echt niet kan laten is er AlterVision Balance Europe. Dit fonds belegt niet in het Zuiden, maar staat wel een deel van de instapkosten af als gift aan Alterfin of Netwerk Vlaanderen. Je dient je keuze voor Alterfin of Netwerk Vlaanderen aan te geven op het moment van je instap. Investeren in het Zuiden kan natuurlijk ook nog anders. Door producten uit het Zuiden te kopen bijvoorbeeld. Adressen van Wereldwinkels in je buurt zijn te vinden op www.oww.be/winkels.
Boven: Memuna Mahamudu (Ghana) heeft haar kleine supermarkt kunnen uitbouwen met hulp van CAsUD. Ze heeft inmiddels al haar leningen terugbetaald. Beneden: Jennifer Kariuki (Kenia) kreeg in 1997 via Incofin een krediet van 30.000 Shilling (300 euro) en heeft nu een eigen stoffenzaak met 5 werknemers.
Luc Weyn Labo investeren in duurzaamheid
aawww.alterfin.be aawww.incofin.be aawww.oikocredit.org/site/nl/doc.phtml?p=samenwerking111
12
Energie van de toekomst ligt in de zee Bezoek windmolens op de Thorntonbank Op een zandbank in de Noordzee produceren zes windmolens onze energie van de toekomst. Netwerk Vlaanderen biedt je in het kader van Week van het Duurzaam & Maatschappelijk Verantwoord Beleggen de mogelijkheid om ze van dichtbij en met eigen ogen te zien. We staan tijdens het bezoek ook stil bij de financiële kant van de zaak: hoe komt het dat overheden, banken en bedrijven niet massaal in dergelijke projecten investeren? Waar liggen de kansen? Schrijf je nu in, want de plaatsen op de boot zijn beperkt. Europa engageerde zich om tegen 2020 de CO² uitstoot met 20% te verminderen, om voor 20% van haar primaire energiebehoeften gebruik te maken van hernieuwbare energie en om het energieverbruik met 20% te doen dalen. Om deze doelstellingen te halen is een massa aan ecologische investeringen nodig. Windenergie maakt daar een belangrijk onderdeel van uit: windmolens vervullen op hernieuwbare wijze een deel van onze energiebehoefte en dragen niet bij tot de opwarming van de aarde. Op een kleine 30 km voor de Belgische kust wordt een eerste Belgisch windmolenpark in zee gebouwd. Zes van de geplande 54 molens zijn sinds enkele maanden in werking. Het bedrijf C-Power staat in voor de realisatie. Op zondag 18 oktober biedt Netwerk Vlaanderen je een boottocht aan naar het windmolenpark. Onderweg verneem je meer over de voorbereidingen, de huidige realisaties en de toekomstplannen. Al je vragen zijn van harte welkom. Als het Thornton project volledig voltooid is, kan het voorzien in 40% van de door België voor 2010 te realiseren groene electriciteitsverplichting. Ondanks de aangegane engagementen, ondanks
Foto: ©C-Power N.V., 2009
de noodzaak van een transitie naar een groene economie, blijven ook projecten als deze evenwel dikwijls verstoken van de nodige investeringsmiddelen. Tijdens de boottocht zullen we stilstaan bij de oorzaken en in discussie gaan over alternatieve investeringsmogelijkheden. Geïnteresseerd? Neem contact op met Netwerk Vlaanderen via (+32) 02/201.07.70 of per mail info@netwerkvlaanderen.be. Je kunt je ook direct inschrijven op www.netwerkvlaanderen.be. Inschrijving en betaling op voorhand is verplicht. Ingeval van erg slecht weer gaat de boottocht niet door en is er een vervangend programma.
Praktisch Wanneer: zondag 18 oktober 2009 11u 30 – 17u Plaats van afspraak: Hendrik Baelskaai 36 – 8400 Oostende Vertrek: 11u30 onthaal en inscheping, 12u STIPT vertrek van de boot Kledij: sportieve, warme en regenbestendige kledij aanbevolen, rubberen schoeisel, geen hakken. Catering: vegetarische broodjeslunch op aanvraag (aan 12,50 euro) of zelf mee te brengen. Aan boord zijn ook dranken te verkrijgen aan 1,50 euro. Prijs (excl. lunch): 15 euro voor Netwerk medewerkers en 45 euro voor andere geïnteresseerden.
13
Banken die het verschil maken DOSSIER
Hogeschool onderzoekt waardegedreven bankieren
De Arteveldehogeschool Gent bracht eerder dit jaar uitzonderlijke kenmerken van twaalf duurzame, ethische, groene en alternatieve banken in kaart. Opvallende vaststelling was dat deze banken op succesvolle wijze een heel ander traject volgen dan de reguliere banken. Triodos Bank, de enige onderzochte bank die actief is in België, is begin juni verkozen tot duurzaamste bank ter wereld. Kenmerkend voor deze banken is dat zij er van bij hun oprichting expliciet voor gekozen hebben om klanten te bedienen die niet of onvoldoende worden bediend door de reguliere banken. In sommige gevallen gaat het om armen, zoals de Afro-Amerikanen uit de suburbs in Chicago (Shorebank) of de herders uit de afgelegen gebieden in Mongolië (XAC Bank). Andere banken zoals Triodos Bank investeerden reeds in hernieuwbare energie toen die sector door het gros van de banken nog als te risicovol beschouwd werd. Ondanks de keuze voor klanten die door andere banken vermeden werden, hebben deze twaalf banken een succesvol parcours afgelegd. Zelfs in deze tijden van financiële crisis blijven zij goed presteren. Dat stemt tot nadenken en kan inspirerend zijn voor de gehele banksector, want het businessmodel van deze banken vertoont opvallende verschillen met deze van mainstream banken.
Opvallend bij de waardegedreven banken is: aadat zij zich grotendeels zijn blijven concentreren op de klassieke banktaak: het omzetten van deposito’s in kredieten in reële projecten en reële economie; aadat zij hierbij enkel investeren in projecten of bedrijven die een sociale, ecologische, culturele meerwaarde leveren aan de maatschappij; aadat zij zich als niche banken specialiseren in bankieren voor een aantal welbepaalde bedrijfssectoren en/of bevolkingsgroepen, en hun grondige kennis van hun klanten aanwenden om pioniersproducten en producten op maat aan te bieden; aadat zij zich afhouden van speculatieve investeringen in complexe, onduidelijke, risicovolle, herverpakte financiële producten; aadat zij niet beursgenoteerd zijn (behalve één) en zich niet laten drijven door korte termijnwinsten en winstmaximalisatie, maar door het realiseren van een maatschappelijke meerwaarde gekoppeld aan een degelijke winst.
Geen uniform businessmodel Niettemin kunnen we niet spreken van één uniform businessmodel dat gehanteerd wordt door al deze banken. In grote lijnen kunnen deze banken onderverdeeld worden in twee groepen: de Amerikaanse-Europese ethische banken en de armoedebestrijdingsbanken uit het Zuiden. De benaming zegt het zelf reeds, beide groepen hebben verschillende prioriteiten en zijn ook anders gestructureerd.
14
Armoedebestrijdingsbanken zijn meer afhankelijk van grote investeerders voor hun financiering. Ethische banken daarentegen zetten vooral deposito’s van klanten om in leningen. Ethische banken hebben hun aanbod ook reeds gedifferentieerd en bieden ook ethische investeringsfondsen aan. Ethische banken zijn zeer centraal georganiseerd, werken met zeer weinig kantoren en medewerkers, maar gebruiken voor de verspreiding van hun producten naar potentiële spaarders vooral de netwerken van bevriende organisaties en andere banken. Armoedebestrijdingsbanken hebben daarentegen zelf een uitgebreid netwerk van kantoren en medewerkers. Zij zijn in zowat elk dorp aanwezig en brengen hun aanbod tot op de stoep van hun klanten.
Onderzochte banken Het onderzoek bundelt cijfers en informatie verzameld van twaalf banken van verschillende continenten. De onderzoekers verdiepten zich in de gegevens van microfinancieringsbanken uit Bangladesh, Mongolië, Peru en Nicaragua, maar onderzochten evengoed een aantal ethische banken uit o.a. Italië, de Verenigde Staten, Nederland en Duitsland. Al deze banken hebben zich onlangs verzameld in de Wereldwijde Alliantie voor Waardegedreven Bankieren (Global Alliance for Banking on Values). Het onderzoek liep van maart tot juni 2009. Afhankelijk van beschikbare middelen hopen de onderzoekers in een uitgebreider onderzoek dieper in te kunnen gaan op deze thematiek.
Christophe Scheire Ex-medewerker campagne Netwerk Vlaanderen Ex-onderzoeker Arteveldehogeschool
NIEUW!
www.muntuit.eu Website over complementaire munten Door de economische en financiĂŤle crisis groeit de belangstelling voor complementaire munten. Zowel tussen bedrijven (overproductie afzetten) als bij de overheid (dalende belastinginkomsten) of bij particulieren (toenemende werkloosheid, sociale problemen) kunnen complementaire munten worden ingezet. Ze zijn een slimme methode om onvervulde noden te verbinden met onbenutte capaciteiten. De invoering van complementaire munten kan zowel economische als sociale activiteiten bevorderen. Maar hoe werkt dat nu weer?
Algemene informatie De site geeft eerste antwoorden op het hoe en waarom van complementaire munten. Voorts vind je er verwijzingen naar complementaire muntsystemen die operationeel zijn. In vroegere magazines berichtten we al over de Lets ruilkringen. Daarvan komen er inmiddels weer nieuwe bij. Maar er zijn ook systemen die tussen bedrijven worden toegepast, of systemen die de overheid opzet om haar beleid uit te voeren. Met enkele muisklikken kom je zo op de site van die groepen of initiatieven terecht. Contact nemen en desgewenst meedoen is de boodschap. Misschien wil je nog antwoord op bepaalde vragen alvorens mee te doen? Hopelijk vind je dat op de site. Indien niet dan stuur je je vraag naar info@muntuit.eu zodat het bij ondergetekende terechtkomt.
Dieper graven Er zijn echter vragen waarop niet zomaar een antwoord bestaat, of waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn. Kortom domeinen waarover meningsverschillen bestaan. Daarvoor hebben we een database of bibliotheek in de vorm van een ‘wiki’ opgezet. In die bibliotheek staat allereerst de tekst of bijdrage waarover verschillende meningen bestaan. Op elk gepubliceerd document is het mogelijk bijdragen te leveren tot de discussie. De bedoeling hiervan is om de kennis uit te breiden en om zo bij te dragen aan verdere ontwikkeling van complementaire munten. Wie hierdoor geprikkeld raakt, kan zich verdiepen in een uitgebreide
Muntuit? Netwerk Vlaanderen lanceerde MUNTUIT het platform Muntuit om complementaire munten te introduceren in Vlaanderen. Zulke munten kunnen onvervulde noden verbinden met ongebruikte capaciteiten. Geldspecialist Bernard Lietaer is projectleider van Muntuit. Hij wordt ondersteund door het labo voorMUNTUIT investeren in duurzaamheid van Netwerk Vlaanderen. Momenteel bereidt Muntuit in Gent een proefproject voor dat bij succes uitgebreid kan worden naar andere steden. De website is een ondersteunend initiatief dat voor de ganse Nederlandse taalruimteMUNTUIT relevante informatie wil samenbrengen.
literatuurlijst die over dit onderwerp al bestaat. Via de catalogus kom je terecht op een databank met 800 titels, telkens met alle bibliografische gegevens en eventueel een toelichting. Een groot deel van deze werken is echter niet in het Nederlands.
Waarom die .eu domeinnaam? De eerste doelstelling is om in het Nederlands taalgebied tot een uitwisseling over complementaire munten te komen. De site is dus enkel in het Nederlands opgesteld en wil een middel zijn om belangstellenden en initiatiefnemers met mekaar in contact te brengen. De site wil actie stimuleren in Vlaanderen en Nederland. Maar er zullen in de bibliotheek ook anderstalige documenten staan en er wordt veelvuldig naar anderstalige sites verwezen. Geen .nl of .be maar een .eu dus. Onze situatie is vergelijkbaar met die van het Duitse taalgebied, waar de complementaire munten of Regiogeld in Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk gebruikt en ondersteund worden via een gezamenlijke website. Wie zin heeft om de site muntuit.eu mee op te bouwen, is van harte welkom! Samen uitmunten en uit de (oude) munt stappen. Hugo Wanner Labo investeren in duurzaamheid 15
COLOFON Anders omgaan met geld Magazine van Netwerk Vlaanderen Verschijnt vier keer per jaar REDACTIE EN ADMINISTRATIE Vooruitgangstraat 333/9 1030 Brussel Tel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 02 info@netwerkvlaanderen.be
Hypocrediet “Mag je nu weer vliegen?” Een overzeese vriendin
ACHTER
vraagt het me, schaamteloos. Nu mijn dagen
SCHERMEN
bij de campagne Verkeer van Milieudefensie
DE
(NL) geteld zijn, is het natuurlijk niet meer dan vanzelfsprekend dat ik weer volop in vliegtuig en auto stap. CO2-uitstoot, luchtvervuiling en de ‘terrorisering van de openbare ruimte’ bestaan slechts tot het einde van het project. Maar ik moet heel eerlijk zeggen dat het zo wel een beetje werkt. Inderdaad zegde ik destijds snel een vliegvakantie af toen ik door de tweede sollicitatieronde heen kwam en ja, ook nu moest ik mijn kapitaal nog vlug naar een duurzame bank verhuizen voordat ik
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Mathias Bienstman, Frederik Matthijs, Christophe Scheire, Esther Vandenbroucke, Hugo Wanner, Luc Weyn HOOFDREDACTIE Leontien Aarnoudse, Marjon Meijer EINDREDACTIE Christophe Scheire VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristien Vermeersch Vooruitgangstraat 333/9 1030 Brussel DRUKKER De Wrikker LAY-OUT Yichalal
aan mijn nieuwe job begon. Je kunt het schijnheilig noemen, maar ik prefereer de omschrijving ‘met twee benen in de samenleving staan’. Als communicatieverantwoordelijke identificeer ik me sterk met de man in de straat, die het soms ook allemaal niet meer weet en er maar het beste van probeert te maken. Give me some credit, het leven is al ingewikkeld genoeg.
ABONNEMENTEN Een jaarabonnement kost 10 euro. Interesse? Maak het bedrag over op 001-1353313-45 van Netwerk Vlaanderen met de mededeling magazine en je ontvangt de volgende nummers in je brievenbus. Een abonnement loopt van januari tot en met december. Word je midden in het jaar abonnee, dan worden voorgaande nummers uit het jaar alsnog toegestuurd.
Nu, het fijne van een communicatiepositie is dat je ook snel van alles te weten komt van meer bewuste, inhoudelijk onderlegde collega’s. Zo werk ik nog maar een paar dagen mee aan dit magazine en ben al best wat wijzer over hoe je je eigen geld duurzaam kunt investeren, welke organisaties goed bezig zijn en wat een waardegedreven bank van een gewone bank onderscheidt. Ik hoop van harte dat ik Leontiens werk kan opvolgen en met het team van Netwerk Vlaanderen garant blijf staan voor een informatief en leesbaar magazine, dat gemakzuchtigen zoals ik een duwtje in de goede richting geeft.
Heb je vragen, opmerkingen of suggesties? Mail de redactie: redactie@netwerkvlaanderen.be
Marjon Meijer
Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld. De organisatie voert campagne tegen onverantwoorde en schadelijke investeringen van banken en pleit voor duurzame investeringen die bijdragen aan een mens- en milieuvriendelijke samenleving.
Communicatieverantwoordelijke
Wilt u de activiteiten van Netwerk Vlaanderen steunen? Uw financiële bijdrage is van harte welkom. Stort uw gift op rekening 001-119225-90 op naam van Netwerk Vlaanderen met de mededeling gift nb.
16