Psikiyatrik Olgulardaki Epileptik Bulgular: Anksiyete Bozuklukları ve Epilepsi
Bilgen Taneli
Uludağ Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı Emekli Öğ retim Üyesi Korkut Yaltkaya 9. Klinik Nörofizyoloji Sempozyumu 19-20 Aralık 2014, Antalya
Epileptik Hastalarda Psikiyatrik Bozuklukların Prevalansı Epilepsi’de
Genel Popülasyon’da
Depresyon
%11-60
%12-15
1
Anksiyete
%19-45
%2,5-6,5
2
Psikoz
%2-8
%0,5-0,7
3
DEHB
%25-30
%2-10
4, 5
Pseudoseizure
%1-10
%0,1-0,2
1. Anthony JC, et al. Epidemiol Rev. 1995; 17 (1): 240-242 2. Weissman MM, Merikangas KR. J Clin Psychiatry, 1986; 47 (suppl): 11-17 3. Kessler RC, et al. Arch Gen Psychiatry. 1994; 51 (1); 8-19 4. Costello EJ. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 1989; 28 (6): 836-841 5. Rutter M. J Child Psychol Psychiatry. 1970; 11 (1): 49-62 6. Sigurdardoittir KR, et al. Epilepsia 1998.
LaFrance & Kanner, 2006. Epilepsy in Psy Asp of Epilepsy
6
Epilepsi, özellikle fronto-temporo-limbik nöral yapılardan kaynaklandığında ya da bu yapılar, diğer bölgelerden kaynaklanan epileptik deşarjlardan etkilendiklerinde, klinik semptomatoloji, nörolojik olduğu kadar, psikiyatrik olarak psikozdan anksiyete bozukluklarına kadar her türlü afektif ve davranışsal bozukluğu gösterebilir.
Anksiyetenin nöral mekanizmalarının temelinde de temporo-limbik yapılar, özellikle septohipokampal sistem ve limbik sistem-mezensefalon döngüsü, belli kortikal alanlar (örneğin frontal korteks) çok önemli rol oynamaktadır (Taneli & Taneli, 1993).
Anksiyete adeta, emosyonel bir kaosun ortas覺ndad覺r. (Taneli ve ark. 1993)
NÖROTİK, STRESE BAĞLI & SOMATOFORM BOZUKLUKLAR (ICD-10: F40-F48)
DEPRESYON
AGRESYON
EMOSYONEL KAOS O-
FR E
Z Şİ
Nİ
ANKSİYETE
ORGANİK MENTAL SENDROMLAR & BOZUKLUKLAR (EPİLEPSİ) B. Taneli, et al. 1993
Anksiyete semptomları, psikiyatrik bozuklukların bir çoğunda sık olarak görülür. Bu belirtilerin epilepsi ile de ilişkili olabileceği bir çok araştırıcı tarafından belirtilmiştir.
Anksiyetenin ve konversiyon bozukluklarının, zaman zaman epilepsi ile karışabilecek kadar iç içe olmaları, tanı ve dolayısı ile tedavide güçlüklere neden olmaktadır.
Stahl, 2008
Köhler (1990), epilepside görülen non-psikotik bozuklukları: • Epileptik karakter, • Psöydopsikotik afektif sendrom (PETERS), • Nörozlar: fobiler, nörotik depresyon, obsesif kompulsif bozukluk, histerik nöroz (konversiyon nörozu) “histero-epilepsi”, “psikojen nöbetler ve pareziler” olarak tanımlamıştır.
Charcot (1876) epileptik ataklar ile histerik semptomların birbirine benzediklerini ve eşdeğer olduklarını, aynı zamanda geliştiklerini belirterek bu durum için “Hystéro-epilepsie à crises combinées” deyimini kullanmıştır.
Charcot JM: Troisieme Leçon. De l’hystero-epilepsie. In: Leçon sur les Maladies du Systeme Nervaux. 321-337, 1876.
Nörotik semptomlar gösteren epileptik hastalardan söz eden ilk kişilerden biri Landousy olmuştur. Geçtiğimiz yüzyılın sonlarında Landousy, epileptik hastalarda, epileptik nöbetlerin dışında histerik (konversif) atakların da bulunduğunu belirtmiştir. Landousy, aynı hastalarda görülen bu iki tip nöbetin farklı durumlar olduğunu kabul ederek, “Hystéroepilepsie à crise distincte” deyimini kullanmıştır.
Hommes (1964), Charcot’un Histero-epilepsi olarak sunduğu olguların büyük çoğunluğunun psikomotor nöbetler olduğunu belirtmiştir.
Hommes OR: Psycomotor epilepsy. A Neurological approach to hysteria. Psychiat Neurol Neuochir 67:497, 1964
Gastaut (1954), aynı nöral yapıların, yani limbik sistemin, hem temporal epilepsi, hem de histeri’den sorumlu olabileceğini ileri sürmüştür.
Gastaut H: The Epilepsies. Electro-clinical correlation. Charles C. Thomas, Springfield Illinois, 1954.
Withlock (1967), histeri semptompları olan hastaların %62.5‘inin hikayelerinde organik bozuklukların olduğunu bildirmiştir. Kontrol gurubunda oran %5 olarak bulunmuştur.
Whitlock FA: The aetiology of hysteria. Acta Psychiat Scand 43:144-162, 1967.
Merskey & Buhrich (1975), konversiyon semptomları olan 89 vakanın çoğunda, başta epilepsi olmak üzere, organik patoloji bulunduğunu bildirmiştir.
Merskey H, Buhrich NA: Hysteria and organic brain disease. Brit J Med Psychiatry 48:359-366, 1975.
Hara (1975), konversiyon histerisinin, epileptik hastaların episodik psikotik durumlarından biri olarak değerlendirilebileceğini önermiştir.
Hara T: Conversion hysteria as one of the episodic psychotic states of the epileptic patients. In: Mitsuda H, Fukuda T (edd), Schizophrenia and Schizophrenia-like Psychoses. Georg Thieme Publishers. Stuttgart 32-43, 1975.
Brodsky & Zuniga (1978), refrakter anksiyetenin, epileptiform bir bozukluk olarak maskelenmiş olabileceğini öne sürmüştür.
Brodsky L, Zuninga J: Refractory anxiety: a masked epileptiform disorder? II. World Congress of Biological Psychiatry Congress, Barcelona, 1978.
Taneli (1979) ve Taneli ve ark. (1993) tarafından, iki ayrı araştırmada, 64 ve 138 hastadan oluşan ve EEG’lerinde epileptik aktiviteleri bulunan, iki ayrı popülasyonda anksiyete bozukluklarının semptomları ve antiepileptik tedaviye yanıtları araştırılmıştır.
EEG’lerinde Epilektik Aktivite Olan İ ki Grup Anksiyete Hastasında Görülen Semptomlar. SEMPTOMLAR
n=64
n=138
( Taneli,1979 )
( Taneli ve Ark.1993 )
n Anksiyete Konversif Bayılma Glob Hissi Hiperventilasyon Somatik Yakınma Emosyonel labilite Fobi Obsesif – Kompulsif Davranış Depresyon Suisid Girişimi
(%)
54 ( 84 ) 23 ( 36 ) 29 ( 45 ) 7 ( 11 ) 53 ( 83 ) 33 ( 52 ) 9 ( 14 ) 7 ( 11 ) 19 ( 30 ) 4 (6)
n
(%)
137 53 69 22 110 44 29 57 97 5
( 99 ) ( 38 ) ( 50 ) ( 16 ) ( 80 ) ( 32 ) ( 21 ) ( 41 ) ( 70 ) (4)
Anksiyete bozukluğ u belirtileriyle karakterize epilepsi olgularında tedaviye yanıt
( N=138 ) Cinsiyet
N
%
Yaş
Erkek
116
%84
14-70
33.1
Kadın
22
%16
15-52
35.8
Yaş Ortalaması
Taneli ve ark. 1993
Anksiyete bozukluğ u belirtileriyle karakterize epilepsi olgularında tedaviye yanıt OLGULAR ( N=138)
++++
+++
++
+
0
(-)
Klonazepam (N=70)
N (%)
18 (% 26)
24 (% 34)
17 (% 24)
7 (% 10)
4 (% 6)
0 (% 0)
Karbamazepin (N=59)
N (%)
16 (% 27)
22 (% 37)
10 (% 17)
7 (% 12)
3 (% 5)
1 (% 2)
Fenitoin (N=2)
1
1
Sodyum valproat (N=1)
1
Klonazepam + Karbamazepin (N=5)
2
1
1
Klobazam+Karbamazepin (N=1) ++++ : Tam düzelme +++ : İ leri derece düzelme ++ : Orta derece düzelme
2
+ : Hafif düzelme 0 : Etkisiz (-) : Kötüleşme
Taneli ve ark. 1993
Bir çok araştırmacının düşüncelerine paralel olan bizim bulgularımız da anksiyete bozukluklarının bir bölümünün, özellikle tedaviye dirençli olan anksiyete bozukluklarının, epileptik bir fenomen olabileceğini aklımıza getirir ve hastayı o yönden araştırırsak tedavi için önemli bir iş yapmış olabiliriz.
Teşekkürler