Tarihin gizeminin tamamen karanlıkta kaldığı söylenemez, çünkü bu gizem yaratıcı faaliyet ile tinsel güçleri ve tinsel yasaların fiili işleyişini ancak kısmi ölçüde örten bir peçedir. Şehitlerden dökülen kanın Kilise’nin tohumu olduğunu söylemek basma kalıp bir savdır, fakat yine de bizim iddiamız basitçe, bireyler tarafından tek tek alınan tinsel kararların toplumsal açıdan meyvesini verdiği yönündedir. Zira ülkelerin kaderini ya da bir çağın karakterini belirleyen büyük çaplı kültürel değişimler ve tarihsel devrimler bir dizi tinsel kararın, yani bireylerin inançları ve anlayışlarının veya belirli bir konuyu reddetmeleri ve ona kör kalmalarının birikerek ortaya çıkan sonucundan meydana gelir… O yüzden hiç kimse, dengeyi bozan ve toplumun zahiri düzenini yeni bir şekle sokan nihai tinsel edimin hangisi olduğunu doğrudan bir şekilde gösteremez…