8 september 2012
Open Monumentendag Medemblik Groen van Toen
Open Monumentendag wordt mogelijk gemaakt door:
Groen van Toen
1
Druivenserre en watertoren bij Wijngaard Saalhof 1
Naam: Druivenserre en watertoren bij Wijngaard Saalhof Adres: Oosteinderweg 57, 1687 AB Wognum Deze druivenserre werd, waarschijnlijk in 1925, gebouwd in opdracht van Dirk Saal. De kas wordt op dit moment gerestaureerd en zal gebruikt worden om te laten zien hoe het telen van tafeldruiven destijds in zijn werk ging. Gelijktijdig met de kas bouwde men een watertoren met bassin, waarin regenwater werd opgevangen. Dit zoete water kwam via buizen in de kassen. Saal was een vooruitstrevend ondernemer, zijn druiven hoorden bij de beste van West-Friesland.
Activiteit: Vanaf 17.00 uur diner met onder andere Saalhof wijn en ‘vergeten groenten’ in restaurant Saalig.
Protestantse kerk 3
Boerderij 2
Naam: Boerderij Adres: Oude Gouw 24, 1687 AJ Wognum Status: Rijksmonument De groenste stolpboerderij van Wognum doet natuurlijk mee aan de Open Monumentendag. Deze gave boerderij van het West-Friese type uit circa 1750 heeft een kort uitgebouwd vooreind en houten wanden op een bakstenen voet. De naar voren uitstekende geveltop wordt gesierd met geschulpte windveren en een makelaar. De boerderij is hoofdzakelijk van hout opgetrokken. In de zeventiger jaren is de stolp ingestort en geheel herbouwd. De tuin achter de boerderij kan worden bekeken en u kunt ook een blik werpen op het moderne interieur.
Boerderij Geloof Hoop en Liefde 4
Nico Boelis aan het woord
Beste mensen, Dit jaar mag ik een inleiding schrijven in deze prachtige krant, die u veel informatie geeft over de Open Monumentendag op 8 september 2012. Het thema dit jaar is Groen van Toen. De opzet van deze dag is grotendeels gelijk aan vorig jaar: de meeste oude kerken zijn geopend, soms zal daar het orgel bespeeld worden, en een aantal musea doet mee. Op veel locaties worden één of meer activiteiten georganiseerd. We hebben ook particulieren met bijzondere panden bereid gevonden om mee te doen. U kunt een kijkje nemen in of bij hun huis en in de prachtig aangelegde tuinen. Of loopt u liever rond in een oude boerenboomgaard? Dat kan onder andere in Twisk en Wognum. In Medemblik is een wandeling te maken door het Koningin Emmapark, waarbij een gids uitleg geeft. Verder hopen we dat u speciale aandacht
zult hebben voor de grote, oude bomen die in onze gemeente staan, onder andere beuken, paardenkastanjes en lindes, vaak meer dan honderd jaar oud. Het zijn levende monumenten en zij zijn letterlijk Groen van Toen. Ook ons groene en soms weidse landschap valt onder die noemer, evenals de monumentale gebouwen, vaak geverfd in een tint ‘boerengroen’. Ik wens u een heel plezierige dag! Nico Boelis, Comité Open Monumentendag Medemblik, voorzitter Twisca
Protestantse kerk 5
Naam: Protestantse kerk Adres: Raadhuisstraat 15, 1687 AH Wognum Status: Rijksmonument Deze laatgotische kerk domineert het oude centrum van Wognum. Al zo’n duizend jaar geleden was er sprake van een aan de heilige Hiëronymus gewijde kapel die op de plaats van het huidige gebouw gestaan moet hebben. Het bouwjaar van de kerk is niet bekend, de oudste grafsteen dateert uit 1602. De bakstenen toren uit de 15e eeuw bestaat uit drie geledingen en een gemetselde spits met daarbovenop een zeemeermin. Het hek rond de kerk is vorig jaar hersteld en dit jaar geverfd. Voor de kerk staat een monument ter herinnering aan het beroemde koor De Wognummers en dirigent Willem Saal. Op het kerkhof bevindt zich een rij oude grafstenen, die bewaard zijn gebleven vanwege hun historische waarde. Ook treft u hier het graf aan van dr. G.C. van Balen Blanken, huisarts te Spanbroek en oprichter/voorzitter van diverse cultuurhistorische verenigingen.
Activiteit: demonstratie van modelbouwclub van treinen en presentatie van filmpjes over de kerk.
Naam: Boerderij Geloof Hoop en Liefde Adres: Kerkstraat 102, 1687 AT Wognum De gevelstenen in deze stolp uit 1880 vallen meteen op. Onder de dakgoot drie stenen met de symbolische afbeeldingen van geloof, hoop en liefde. Aan de onderzijde links en rechts twee ruiters met daaronder twee schilden met de teksten ‘anno’ en ‘1625’. Centraal in de muur een schildje met het jaartal 1880. De boomgaard naast de boerderij is direct na de bouw aangeplant, er zijn nog fruitbomen uit die tijd aanwezig. Ook zijn er oude soorten aangeplant, waaronder de Saint Rémy, de Notarisappel en de Zwijndrechtse wijnpeer. Bijzonder is de drinkpoel, aangelegd in de tijd dat de Zuiderzee zout water bevatte en de sloten brak waren. Om het vee te drenken, was er bij de meeste boerderijen een drinkkuil.
Activiteit: om 11.00, 13.00 en 15.00 uur rondleiding door de boomgaard.
Groen van Toen
Naam: Protestantse kerk Adres: Kerklaan 10, 1654 JP Benningbroek Status: Rijksmonument Omstreeks 1500 werd in Benningbroek, op de plek waar ooit een 12e eeuws houten kerkje stond, een stenen kerk gebouwd. Deze was gewijd aan Sint Petrus in Banden. Na de Reformatie veranderde de kerk in een Nederlandshervormde kerk. De kerk werd gebouwd op een verhoogd stuk grond. Zodoende werd het gebouw beschermd tegen mogelijk wateroverlast. Tegenwoordig wordt het zogenoemde Witte Kerkje naast kerkdiensten gebruikt voor uitvaartbijeenkomsten en trouwerijen. Sinds dit voorjaar organiseert de stichting Hyperion hier activiteiten op het gebied van cultuur, levensbeschouwing en samenleving. Hyperion is ook initiatiefnemer van de tentoonstelling met als thema ‘Groen’.
Activiteit: ‘Groen’ met werk van beeldend kunstenaars Peter Koelemeijer, Erna Peereboom, Anneke Helder, Ton Frumau en Leentje Linders. Foto’s en informatie over de kleuren groen op huizen en stolpen en over markante bomen in Sijbekarspel en Benningbroek.
3
Boerderij 6
Boerderij 7
Naam: Boerderij Adres: Westerstraat 79, 1655 LG Sijbekarspel
Naam: Boerderij Adres: Westerstraat 67, 1655 LE Sijbekarspel
Deze boerderij van het West-Friese type is gebouwd rond 1600, maar vermoedelijk heeft daarvoor al een andere boerderij gestaan op deze plek. Kenmerkend is het lange voorhuis met aansluitend de kap. In het begin van de 19e eeuw kocht Adriaan Huygens, chirurgijn in Amsterdam, deze stolpboerderij. Hij gebruikte die als buitenplaats en legde een grote Engelse tuin aan die jammergenoeg grotendeels is verdwenen. De markante beukenboom voor aan de weg herinnert nog aan deze periode. Ook groeien er naast de stolp veel monumentale nakomelingen van de bomen die Huygens aanplantte, waaronder de dikste eik van WestFriesland. Toen de huidige eigenaresse Saskia Vriend hier 25 jaar geleden kwam wonen, heeft zij zich verdiept in de geschiedenis van de boerderij. Vervolgens renoveerde ze de stolp zoveel mogelijk in oude stijl, zij trok het pand zijn ‘17e-eeuwse jas’ weer aan. Voor de boerderij staan leilindes ter bescherming van het verfwerk.
Grasland in diverse schakeringen groen is kenmerkend voor de dorpen Sijbekarspel en Benningbroek. Gras dient tot voer voor vee. De boeren bewerkten het gras tot hooi en later ook tot kuilgras voor de wintervoorraad. Gebeurde dit vroeger uitsluitend door mensen- en paardenkracht, na de Tweede Wereldoorlog kwamen de tractors en maaimachines in opkomst. Op het erf van de boerderij aan de Westerstraat 67 zijn drie van die oude tractors te bezichtigen: de Ford Dearborn uit 1949, de Ford Majoor en de Mc Cormick beide uit 1953.
Woonhuis 9
Activiteit: bezichtigen oude tractoren.
Museum ‘t Regthuys 10
Protestantse kerk 8
Naam: Protestantse kerk Adres: Westerstraat 42, 1655 LB Sijbekarspel Status: Rijksmonument De kerk dateert waarschijnlijk uit de eerste helft van de 12e eeuw en was van oorsprong een vereenvoudigde uitgave van de Michaëlskerk op Wieringen. In de 15e eeuw werd er een bakstenen toren voor geplaatst. In de 16e eeuw werden de muren een meter opgetrokken om de huidige gotische ramen te kunnen plaatsen. De gesneden panelen in de preekstoel dateren uit de 17e eeuw. Hierin zijn het wapen van Sijbekarspel in het midden en verder die van Hoorn, Enkhuizen, Medemblik en Alkmaar te herkennen. De koperen kaarsenkronen en de doopboog stammen ook uit die periode. In dit kerkje worden ook burgerlijke huwelijken voltrokken. De Stichting Cultuur Sijbekarspel organiseert jaarlijks van september tot mei concerten in het kerkje onder de noemer Muziek bij Kaarslicht. Tijdens deze dag presenteert de stichting het nieuwe programma.
Activiteit: uitleg over bomen door kweker Gerard Ettes uit Nibbixwoud. Stichting Muziek bij Kaarslicht presenteert het programma voor het komende seizoen.
Boerderij De Stins 11
Naam: Woonhuis Adres: Zuideinde 6, 1657 ED Abbekerk Status: Rijksmonument Dit woonhuis is in 1875 gebouwd in opdracht van de heer M. Oostwoud Wijdenes. Een in de zijgevel gemetselde steen met tekst verwijst naar de bouw. Door het vierkante grondplan vertoont het huis veel gelijkenis met een stolpboerderij maar het is nooit voor vee bestemd geweest. Ook een darsdeur ontbreekt. Het interieur kent nog de oorspronkelijke indeling en bevat veel originele details zoals schouwen en bedsteden. In de gang, direct achter de voordeur, zijn muurreliëfs van pleisterwerk te zien. Ze tonen allegorieën op de jacht, de visvangst, de muziek en de oogst. Tijdens de Open Monumentendag heeft u via de gang zicht op twee vertrekken. Verder bent u welkom in de keuken waarin zich een schouw met 18e eeuwse tegels bevindt. De huidige bewoners vertellen u graag meer over het huis en zijn geschiedenis.
4
Naam: Museum ‘t Regthuys Adres: Dorpsstraat 48, 1657 AC Abbekerk Status: Rijksmonument Tot aan de Franse tijd (1795) was dit gebouw het centrum van bestuur en rechtspraak van de stede Abbekerk. De stede Abbekerk omvatte naast Abbekerk de dorpen Lambertschaag, Twisk en Midwoud. Getuige de jaartallen in steen heeft het Regthuys in 1759 en 1830 belangrijke verbouwingen ondergaan. Tot 1950 functioneerde het als raadhuis van de gemeente Abbekerk. Nu is hier een museum gevestigd, onderin het gebouw bevindt zich een heuse kerker. Er worden oudheden, kleding en speelgoed tentoongesteld. Dit jaar is er speciale aandacht voor ouderwetse japonnen en jakken.
Activiteit: naast de vaste collectie een tentoonstelling van japonnen en jakken.
Groen van Toen
Naam: Boerderij De Stins Adres: Dorpsstraat 2, 1658 AA Lambertschaag Status: Rijksmonument Boerderij De Stins is een stolphoeve uit de 18e eeuw met een breed voorhuis en karakteristieke houten schotten aan de zijkanten. Stins betekent in het Fries ‘stenen huis’, de naam verwijst mogelijk naar oudere (middeleeuwse) bebouwing op het perceel. Aan de voorzijde van het erf staan twee imposante rode beuken. Ze hebben een stamdiameter van circa 1,5 meter en zijn net zo oud als de boerderij. Naast de stolp, aan de noordzijde van het erf, staan diverse fruitbomen. Tijdens de Open Monumentendag kunt u de monumentale erfbeplanting van dichtbij bekijken. Ook bent u welkom op de dars en in het vierkant achter het woongedeelte. Foto: Ben Dijkstra
Groene Kerkje en consistoriekamer 12
Naam: Groene Kerkje en consistoriekamer Adres: Noordeinde 28, 1658 CB Lambertschaag Status: Rijksmonument De kerk van Lambertschaag is gewijd aan de Heilige Lambertus. Aanwijzingen dat er in de 14e eeuw al een kerkgebouw in Lambertschaag stond, zijn te vinden in de kerklijsten van het bisdom Utrecht. Sinds 1974 is het gebouw eigendom van stichting Het Groene Kerkje, die hier concerten en andere culturele activiteiten organiseert. Haar huidige naam dankt de kerk aan de groen geschilderde toren. Meerdere interieuronderdelen herinneren aan de oude functie van het gebouw, waaronder een preekstoel uit 1633, een orgel en drie grote tekstborden. Het Groene Kerkje ligt met het naastgelegen kerkhof op een verhoging in het landschap. Ten zuiden van de kerk staat een klein woonhuis uit de 19e eeuw, waarschijnlijk gebouwd als consistoriekamer. Ook dit monument is tijdens Open Monumentendag geopend.
Activiteit: om 13.00 en 16.00 uur orgelspel door Hendrik Timmerman, per keer ongeveer 20 minuten.
Voormalige hervormde kerk 14 Naam: Voormalige hervormde kerk Adres: Kerkebuurt 16, 1674 ND Opperdoes Status: Rijksmonument
Hervormde kerk 13
Naam: Hervormde kerk Adres: Dorpsweg K 121, 1676 GH Twisk Status: Rijksmonument Deze kerk is een van de oudste kerken van West- Friesland. Het predikantenbord geeft aan dat de eerste predikant hier in 1572 in dienst trad, de doop- en trouwboeken gaan terug tot 1656. Het schip van de kerk dateert gedeeltelijk uit de 14e en gedeeltelijk uit de 17e eeuw. Het monumentale orgel werd in 1890 gebouwd door T. Leichel. In 1976 is de kerk gerestaureerd. Om 11.00 uur en om 14.00 uur starten bij deze kerk korte wandelingen. Onder leiding van gidsen kunt u door het dorp wandelen. De tocht voert onder andere naar een origineel boerenerf zoals dat er honderd jaar terug uitzag: oude boetjes, een klinkerpad van zogenoemde koggehalfjes en een oude boomgaard. De boerderij dateert uit 1886. Verder kunt u genieten van het beschermde dorpsgezicht en het boomrijkste dorp van West-Friesland. In Twisk staan tien erkende monumentale bomen en in totaal 78 bomen die bijzondere aandacht verdienen.
Kapiteinskamer 15
Naam: Kapiteinskamer Adres: Zuiderpad 5, 1674 NK Opperdoes Status: Rijksmonument
Activiteit: om 11.30 en 14.30 uur orgelspel door Dirk de Lange, per keer ongeveer 30 minuten.
Groen van toen, wat is dat eigenlijk? Oude bomen, die velen van ons nog kennen uit hun jeugd en die nu de term monumentaal dragen? Of is groen van toen de vruchtbare grond die als verbinding tussen de kernen van de gemeente Medemblik ligt? Ooit bewerkt met paarden, nu bewerkt met moderne machines maar met hetzelfde doel: groenten, gras, bijzondere aardappels en fruit telen. Of is groen van toen pas monumentaal als het om iets speciaals gaat? Iets dat de titel monumentaal nodig heeft om bescherming te krijgen voor de moderne machines die vaak niks kunnen op de niet verkavelde gronden. Soms is het lastig te bepalen. Gaan de nostalgie en de hang naar het verleden voor of kijken we vooruit?
De kapiteinskamer is een geheel betegelde ruimte in de uitbouw van deze stolpboerderij. Na een brand is de boerderij aan het einde van de 19e eeuw herbouwd. De uitbouw met de kapiteinskamer is echter ouder. In de kamer bevindt zich een met figuurtegels beklede schouw, tegeltableaus met landschappen en bloemen sieren de wanden. Ook zijn in de kamer twee bedsteden aanwezig. De kapiteinskamer is bereikbaar via de voormalige koegang in de boerderij. Buiten op het erf van de boerderij staat een aantal oude fruitbomen. U kunt een rondwandeling maken door de grote tuin aan de achterzijde. Daar hebt u een mooi zicht op Oostwoud.
Groen van Toen
Op 8 september gaan we, u en ik, genieten van al het moois dat is overgebleven uit vervlogen tijden. Niet alleen van het groen, maar ook van de gebouwen van toen. Van de boerderijen die onlosmakelijk verbonden zijn met de vruchtbare grond. Van de kerken, van de boomgaarden, de herenhuizen en de kassen. Allemaal monumentaal moois van toen. Dit alles is op één dag te bewonderen. Veel plezier! Kasper Gutter Wethouder gemeente Medemblik
Activiteiten: expositie schilderwerk van Janneke Rosenbrand, museum Karckezolder de expositie ‘Een blik van het verleden’ over blikken uit grootmoeders tijd. Bij deze kerk starten om 11.00 en 14.00 uur wandelingen door het dorp met gids, onder meer langs de oude boomgaard.
De voormalige hervormde kerk van Opperdoes is vermoedelijk in de 16e eeuw herbouwd na plundering van het dorp door Grote Pier in 1517. Het kerkinterieur bevat een rijkversierde preekstoel uit 1688 en verschillende onderdelen uit de 18e eeuw.
Het kerkgebouw is eigendom van de Protestantse Gemeente Opperdoes en wordt alleen gebruikt voor bijzondere diensten. De wekelijkse erediensten worden in de kerk aan het Noorderpad gehouden.
Wethouder Kasper Gutter aan het woord
Stadhuis 16 Naam: Stadhuis Adres: Dam 4, 1671 AW Medemblik Status: Rijksmonument Het stadhuis van Medemblik is in 1940 gebouwd naar een ontwerp van architect A. J. Kropholler. De stijl is traditioneel en kenmerkt zich door het massieve bakstenen uiterlijk. Voor de bouw moest het oude stadhuis wijken. Dit stond op dezelfde locatie en dateerde in de kern uit de 17e eeuw.
De raadzaal op de tweede verdieping vormt het hart van het gebouw en is tijdens de Open Monumentendag opengesteld. In het trappenhuis naar de raadzaal ziet u drie gebrandschilderde ramen waarop perioden uit de geschiedenis van de stad Medemblik zijn uitgebeeld. Sinds januari 2011, na de fusie met de gemeenten Wervershoof en Andijk, staat het gebouw grotendeels leeg en wordt naar een nieuwe bestemming gezocht.
5
MONUMENTEN Wognum:
N480 EG ERW G A 1 Oosteinderweg H SC
57
13
Oude Gouw 24 Raadhuisstraat 15 Kerkstraat 102
2 3 4
Twisk: Middenmeer Dorpsweg K 121 Opperdoes:
Kerkebuurt 16 Zuiderpad 5
14 15
EG
EW
AA RS M
AL K
Dorpsstraat 2 Noordeinde 28
Oosteinde 44 Oosteinde 47
Westfriesche Vaart ES TE
DI JK
11 12
ot slo el t Kw ar va el
Lambertschaag:
Oostwoud:
ge La
25
Hauwert 95 Hauwert 63
Kw
Dorpsstraat 48
ge La
23 24
Hauwert:
t ar va er ikk
10
22
bl em ed
9
EG
21
e
d Abbekerk: ou w s rt Zuideinde 6 Aa
Zwaagdijk 194 M
20
o rh
W ER IKK BL EM
19
Zwaagdijk-Oost:
rt
8
18
Westerstraat 79 Westerstraat 67 ijk Westerstraat 42 fdw o
Bangert 28 Dijkweg 319 D ME
a Va
7
30
Dam 4 Kerkplein 9 E22 31 Torenstraat 15 Torenstraat 13 t Ridderstraat 5 ch to 32 n Westerdijk 3 e ag W 33 Kaasmarkt 2 Tuinstraat 7 Vooreiland 2 Koningin Emmapark, 34 Hoogesteeg 35
17
e
6
Andijk:
Medemblik: A7
16
Sijbekarspel:
N240 29
h sc ie tfr es W
KerklaanN242 10
5
De Hoek 1 Zijdwerk 15 28 Dorpsstraat 71 27
12 Middenmeer
Benningbroek:
Wervershoof:
26
K
W RD EG
32
Hauwert De Buurt
33
H
GA EG RS W
Ri
ng
slo
ot
BE NN EM EE
AA T
Pa
WEWEG
NIE U
D EN
S RPV D O AN
Nibbixwoud
Kr
om
eL m
n-
RT v ee WE rs AU T lo UI NS ot TR AA T
k ee AA ZW
IJK GD
DE R
EW EG
NIEUWEWEG
AT RA ST
pe
UR DE WE G RIJ
EG
W RK
KE
1
GRO
WEG DER EIN T S OO
W
RIS TF ES
EG IAW
Ou
IJK OMERD TE Z
3 2
N302 HO OR N
Noordermeer
SE W
Gortersloot
W GOU TER
© 2012 AnyWay Productions / tel. 0113 - 55 60 88, Kaartgegevens © OpenStreetMap-auteurs, CC-BY-SA
art kva
HOORN
Zwaag OO S
Tre ker blik em Med
9 Hoorn-Noord
Groen van Toen
Zwaagdijk-West EG ISIAWEG WESTFR
Lekermeer
Zuidermeer
IJZ
Gemeentehuis Medemblik
Wognum
Go
EG
EG
10 Wognum
WESTEINDERWEG
4
T AA
5
W
Wadway
D OU DW
TR
TW NO
uw
GANKER
WADWAY
HEEMRAAD WITW
E22 AT RSTRA OOSTE
A.C. DE GRAAFWEG
35
Midwoud PS S DOR ER
Veldhuis
Oostwoud
eg
MI
Benningbroek N241
es
rw poo
A7
6
D
Broerdijk
JK RDI
OET IJV
ST
Sijbekarspel
7
R ST IN U T
B IRK
34
BUURT
AAT
G WE
A WA ER RK
F
E BRO
isch
ZUIDERWEG OO
ER W NG
t
E
rist Toe
10a Abbekerk
WES TER STR
EG W PS R DO
Zuidervolkersloo
ZUIDEIND
EG R E I G ER W
rge i Re
ot
E ND
S ER JM WI
N240
10
slo
E OG DR
MA
DORPSSTRAAT
Twisk
Abbekerk 9
M
Kleine Vliet
ZUIDERWEG
NDE RDEI
13
R ME AL WEG
ot Slo
NOO
I TE ES W
11 Medemblik
Lambertschaag
6
15
EWEG
G DIJKWE
12
8
Opperdoes Eve Ga
NIEUW
N239
De Weere
W EG
14
WESTFRIESEDIJK
11
OOSTERDIJ
ND
N239
Oudelandertocht
Harderwijk
W
IJK RZEED
RA
STE WE
Re Me
R
Ooste Westerblokker
AVEN
OUDE H
UIV ER
G FLORAAF PLE RISIN
AN
ILAN
WESTEREILAND
D
Pe
ke
n li
ge
N
VE HA
G RIN
A
LH
KE
PE
en
L
GE
IN
S RK
PA
N
R PA
AN ALA
25
AA
KL
Koningin Emmapark
LA
SP
ST ER HA VE N
A
EIL
v ha
M EM
TERE
OO
n e v a
h
G AC ED HT EM ER PT o STER OM s t HA e VEN r
OO
HEERENSTEEG
KOGGESTEEG
WES
OO
SW
KS
ND
IN
GE
F ER
KEERN
SONOYSTRAAT
KIELKADE
ZO ND
OR
AT RTSG EVAA
n
TEEG GES HOO
AA MEER N LA
ERL
rhave
ER
D ZIE
UT
HT
VO
Weste
OUD
ER
RF
SE
ND
A EIL
AC
24
FD
‘T HOO
TE CH LNA GAA EG E ST
WALEG STEE
EG
EN UT G HO EE SC ST
23
AIWA T GA SKAARKT MA
T STRAA
ERHA VEN
T ER NG BA
ST R.
NIEUW
ME
AT KRUISSTRA
FLO
T R.
AF
A GR
22
WEST
TURFHOEK
IN D ST U STRI RAA E T
AA T
STELLINGVAN WERFFSTR.
TR
NIC.
AT
ER TS
N
AA
L RIS
ACHTEROM ACHTEROM
ENSTRAAT UTS HO
UW
Y R A LIN A
NGE T
A STR OY
HA
G
BU RG .S C
AN
. TE L. V S T
N SO
AT RA ST
TORENS
R
TE
S WE
AT TRA ERS RIDD
A ERL ME
K DIJ
19
BUR
TUIN
EG
YEN
HOF BAGIJN V. HOUWENINGEPARK RPOMPE STEEG
E ST E
W ER
KLE
20
TRAAT
BREEDS
WIJD
I KK
21
Medemblik
18
17
OUDE HAVEN STEEG OOSTER
KERK STEEG
KONINGSHOF
BL EM
DAM OM KERKPLEIN RTO OVE ST. MAARTENSHOF MUNTSTR
16
OUDE HAVEN
O
D ME
ER G ID WE U Z IJK D
L
gattacentrum edemblik
Medemblik
IJsselmeer
DIJKWEG
De Vooroever
30
Onderdijk
KAGERBOS
G
OUW ING K LE
ot
TWEG
slo
len
27
Kapelsloot
UTE DEP GE
T RAA
V
EG
LAA
Mo
26
T PSS DOR
E ERD
AF GROO DIJKGRA
28
EN HUIZ
ME OO
Andijk GEDEPUTEERDE LAANWEG
NW
DRIE
K OK
Oosterdijk
29 De Bangert
Wervershoof EG NW
EG DW AR WA ER RK MA
Kadijk
K
k
NIE
DIJ
EH DRI
E UW
eL ee
bekkens
OOSTERDIJK
AF DIJKGRA EG GROOTW
Kerkbuurt
De Vooroever WE
EG MIDDENW
K DIJ Z EE
Groote Vliet
Spaar-
Kr o
m
m
N UIZE
Enkhuizen
31 TOLWE
DRECHTERLANDSE W EG
N302
G
Zwaagdijk-Oost
Bovenkarspel Grootebroek Om 12.00 uur en 14.00 uur een korte lezing over de authentiek kleuren van het schilderwerk op boerderijen en huizen De Put in West-Friesland; demonstratie van modelbouwclub van treinen. Hoogkarspel Om 11.00, 13.00 en 15.00 uur rondleiding door de oude boomgaard met drinkpoel. ACTIVITEITEN
(de nummers corresponderen met het betreffende monument): Lutjebroek
5
WE E EK STR
G 7 8
Expositie ‘Groen’ met werk van beeldend kunstenaars Peter Koelemeijer, Erna Peereboom, Anneke Helder, Ton Frumau IAL en Leentje Linders. Foto’s en informatie over de kleuren groen op huizen en stolpen en over markante bomen in OV PR Sijbekarspel en Benningbroek. K J I D R E ZUID Bezichtigen oude tractoren.
E
C IN
EG
W Uitleg over bomen door kweker Gerard Ettes uit Nibbixwoud, VINCIALE Muziek bij Kaarslicht presenteert het programma PROStichting voor het komende seizoen.
10
13
Binnenwijzend Zittend
14
TE
ZIT
21
ND
25 26
erblokker
27 28
Expositie schilderwerk van Janneke Rosenbrand, museum Karckezolder de expositie ‘Een blik van het verleden’ over blikken uit grootmoeders tijd. Om 11.00 uur en om 14.00 uur starten bij de kerk de wandelingen door het dorp met gids met o.a. bezoek aan oude boomgaard. De Hout Om 11.30 uur en 14.30 uur orgelspel door Dirk de Lange, de uitvoeringen duren circa 30 minuten. N506 HOUT Muzikale optredens gedurende de hele dag, creatieve Medemblikkers exposeren hun werk (entree hiervoor 1 euro). DE
Driebankanaal
Om 12.00 uur en 15.00 uur wandeling met gids door het park, duur wandeling ruim een uur. Expositie van oude familiefoto’s uit Wervershoof en omgeving, gemaakt door Wervershover Nico Bot. Expositie ‘Theo Koomen, zo was ‘r maar ien’. Tersluis Jan van der Leek, de vaste organist van deze kerk, bespeelt het orgel van 13.30 tot 14.00 uur en van 15.30 tot 16.00 uur. Ook zijn er gedurende de hele dag rondleidingen met een gids. k
Venhuizen rtkadij
33
rbuu Vaste collectie Poldermuseum en Saet & Cruyt museum, Hemme Fruitkweker Rob Leegwater vertelt in de tuin naast het poldergemaal over fruitbomen. Orgelspel op het gerestaureerde Hem Van Dam orgel. Collectie gereedschap, kleding en huishoudelijke voorwerpen
35
Collectie van oude auto’s, fietsen, kleding, kralentassen en wasmachines.
30
32
Blokdijk
Vaste collectie en tentoonstelling van japonnen en jakken. Om 13.00 uur en 16.00 uur orgelspel door Hendrik Timmerman, steeds ongeveer 20 minuten. WEG
12
TER
HOU
udijk Westwoud
W
4
EG
3
Groen van Toen
7
Bonifaciuskerk 17
Weeshuis 18
De Vier Weeskinderen 19 Naam: De Vier Weeskinderen Adres: Torenstraat 13, 1671 CN Medemblik Status: Rijksmonument
Naam: Bonifaciuskerk Adres: Kerkplein 9, 1671 CR Medemblik Status: Rijksmonument De Bonifaciuskerk is eigendom van de Protestantse Gemeente Medemblik. De geschiedenis van de kerk gaat terug tot de vroege middeleeuwen, de oudste schriftelijke vermelding dateert uit 1118. De bouw van het huidige bakstenen gebouw vond plaats in de 15e eeuw maar als gevolg van brand is het schip in de 16e eeuw tweemaal herbouwd. In 1860 werd het oostelijk deel van de kerk wegens bouwvalligheid gesloopt.
Naam: Weeshuis Adres: Torenstraat 15, 1671 CN Medemblik Status: Rijksmonument
Activiteiten: muzikale optredens gedurende de hele dag, creatieve Medemblikkers exposeren hun werk (entree hiervoor 1 euro).
Oorspronkelijk behoorde dit laatmiddeleeuwse gebouw toe aan een vrouwenklooster. In 1575 schonk Willem van Oranje de kloostergoederen aan de stad Medemblik ten behoeve van de arme wezen en werd het pand als weeshuis ingericht. Nadat de laatste wees in 1915 was vertrokken, werd het aangepast om als verzorgingshuis voor bejaarden te dienen. Deze functie behield het tot 1975. Nu is in het gebouw een tandartspraktijk gevestigd. Blikvanger is de toegangspartij in rococostijl. Via deze ingang en het trappenhuis bereikt u op de eerste verdieping de opengestelde regentenkamer met 18e eeuwse wandbekleding van goudleer. De binnenplaats van het weeshuis is nu een stijltuin waarin ornamenten van het in 1940 gesloopte stadhuis te vinden zijn.
Martinuskerk 20
Meelmolen De Herder 21
In de Bonifaciuskerk vindt u het Pieter Backer orgel uit 1671. Bezienswaardig zijn de gebrandschilderde ramen en het graf van Lord George Murray.
Het pand De Vier Weeskinderen maakt deel uit van het voormalige weeshuiscomplex. De naam verwijst naar het naastgelegen poortgebouw uit 1785, waarop vier weeskinderen staan afgebeeld. In de 20e eeuw, toen het voormalige weeshuis als bejaardenhuis in gebruik was, diende dit pand als rouwkamer en bergplaats.
Nu gebruikt de Oudheidkundige Vereniging ‘Medenblick’ het pand als expositieruimte waarin voorwerpen en bodemvondsten uit Medemblik worden getoond.
Waag 22
Naam: Martinuskerk Adres: Ridderstraat 5, 1671 CS Medemblik Status: Rijksmonument Deze roomskatholieke kerk, gewijd aan Sint Martinus, is in 1902 gebouwd naar een ontwerp van Th. Slinger. Op dezelfde plaats stond eerder een eenvoudig kerkgebouw zonder toren uit de 18e eeuw.
Naam: Waag Adres: Kaasmarkt 2, 1671 BH Medemblik Status: Rijksmonument
Naam: Meelmolen De Herder Adres: Westerdijk 3, 1671 GA Medemblik Status: Rijksmonument Hoewel het interieur in 1967 werd aangepast aan de nieuwe liturgische eisen, zijn diverse belangrijke onderdelen bewaard gebleven. Hieronder het hoogaltaar uit het einde van de 19e eeuw en de preekstoel. Langs de wanden bevinden zich op paneel geschilderde kruiswegstaties uit 1925. De muurschildering boven het priesterkoor is gemaakt door Jan Dunselman, een schilder wiens werk rond 1900 zeer werd gewaardeerd.
Op de locatie van molen De Herder stond van oudsher de Westermeelmolen, één van de twee molens in Medemblik waar bakkers en bierbrouwers hun granen lieten malen. De Westermeelmolen raakte in verval en werd in 1948 gesloopt. In 1985 werd de stichting De Medemblikker Meelmolen opgericht met als doel de molen te herbouwen. Nadat men de romp van een Zaanse oliemolen uit de 17e eeuw had gekocht, startte in 1986 de herbouw. In 1990 werd molen De Herder door prins Claus, beschermheer van De Hollandsche Molen, officieel in gebruik gesteld.
Groen van Toen
In 1692 verhuisde de waag van Medemblik van de Oude Haven naar deze locatie. De oprichting van een kaasmarkt in 1775 betekende een grote impuls voor het gebruik van het gebouw. Een gevelsteen en de straatnaam verwijzen hier naar. Na 1900 werd de waag nauwelijks meer gebruikt en vervulde het pand hoofdzakelijk een woonfunctie. In 1973 onderging het een grote restauratie, sindsdien huisvest het voormalige waaggebouw een bloemenwinkel. Binnen vindt u nog een grote balans, een gedenksteen uit 1692 en het kantoortje van de waagmeester. Tijdens de Open Monumentendag kan de achtergelegen binnentuin worden bezocht. Ook is het aangrenzende Tuinhuis opengesteld. Dit kleine pand is vermoedelijk in de 19e eeuw als visserswoning gebouwd. Nu dient het als showroom van de bloemenwinkel.
9
Doopsgezinde Kerk 23
Herenhuis 24
Koningin Emmapark en Westereiland 25
Naam: Koningin Emmapark en Westereiland Adres: Ingang Hoogesteeg, Medemblik Naam: Herenhuis Adres: Vooreiland 2, 1671 HN Medemblik Status: Rijksmonument
Naam: Doopsgezinde Kerk Adres: Tuinstraat 7, 1671 AH Medemblik Status: Rijksmonument De doopsgezinde kerk, ook wel vermaning genoemd, is een schuilkerk uit de 17e eeuw. Aan de straatzijde bevindt zich een woning waarachter het eigenlijke kerkgebouw is gesitueerd. In de 19e eeuw werd het gebouw sterk gemoderniseerd. Uit deze periode dateert zowel de voorgevel als een deel van het interieur. De vermaning in Medemblik is eigendom van de Verenigde Doopsgezinde Gemeente Barsingerhorn, Zijpe, Wieringermeer en Medemblik en wordt eens in de twee weken voor de eredienst gebruikt.
Raadhuis Wervershoof 26
Dit grote herenhuis is in 1866 gebouwd als woning voor Hayo Harmens, telg uit een Harlinger koopmansfamilie. De firma Harmens en Zonen legde zich voornamelijk toe op de export van kaas en voer met eigen schepen op Engeland. Hayo Harmens deed dit vanuit Medemblik. In 1884 kocht de Staat der Nederlanden het herenhuis waarna de directeur-geneesheer van het Rijks Krankzinnigengesticht er zijn intrek nam. Nu is het particulier eigendom. Het huis ligt enigszins naar achter ten opzichte van de weg en beschikt over een voortuin met opritten. Tijdens de Open Monumentendag is de tuin opengesteld. Het herenhuis zelf is niet toegankelijk, wel zal één van de deuren zijn geopend waardoor u een indruk van het interieur krijgt.
Het Koningin Emmapark is in de jaren dertig van de vorige eeuw aangelegd als werkverschaffingsproject. De aanleg van het park op de oude stadsomwalling is gebaseerd op een ontwerp van de firma Copijn uit Groenekan. Het westelijk deel van het park, vanaf de Hoogesteeg, heeft een formeel karakter en kent een rechte toegangslaan naar het theehuis, het oostelijk deel heeft een meer landschappelijk karakter. Van meet af aan kende het park een aantal attracties waaronder een hertenkamp, een speeltuin, een muziektent en een volière/dierenkooi. De twee laatstgenoemden zijn verdwenen, de speeltuin is gemoderniseerd en wordt volop gebruikt. Thans zijn er vergevorderde plannen om het theehuis te vervangen door een groter hotel-restaurant. Tijdens de wandelingen wijst een gids u op karakteristieke bomen en hij vertelt over de veranderingen die het wandelpark in de loop van de tijd heeft ondergaan.
Activiteit: om 12.00 en 15.00 uur wandeling met gids door het park, duur wandeling ruim een uur.
Molen De Hoop 27
Sint Werenfriduskerk 28 Naam: Sint Werenfriduskerk Adres: Dorpsstraat 71, 1693 AC Wervershoof Status: Rijksmonument
Naam: Raadhuis Wervershoof Adres: De Hoek 1, 1693 AA Wervershoof Status: Provinciaal monument Bij de opening van het raadhuis in 1940 werd dit pand gezien als een van de mooiste in West-Friesland en niet zonder reden. De vooraanstaande architect Siebers ontwierp het gebouw. Hij besteedde hierbij aandacht aan de kleinste details, zelfs de asbak op het bureau van burgemeester Raat is van zijn hand. In het raadhuis is een expositie van familiefoto’s te zien die de Wervershover fotograaf Nico Bot maakte van eind jaren veertig tot eind jaren vijftig. Het betreft portretten van families uit Wervershoof en omliggende dorpen.
Activiteit: expositie van oude familiefoto’s uit Wervershoof en omgeving.
10
Naam: Molen De Hoop Adres: Zijdwerk 15, 1693 NZ Wervershoof Status: Rijksmonument Vanaf 1889 is deze achtkante stellingmolen het gezichtsbepalende pand wanneer men Wervershoof vanuit het zuiden nadert. Deze molen die ‘op de wind’ en elektrisch kan malen, is nog steeds in gebruik. In De Hoop is de expositie over Nederlands beroemdste sportverslaggever, Theo Koomen, te bezichtigen. De geboren en getogen Wervershover wordt door middel van deze expositie geëerd op een plek die hij vast zelf ook zou hebben gekozen.
Activiteit: expositie Theo Koomen, zo was ‘r maar ien.
Groen van Toen
De kerk dateert uit 1875. Architect was de heer Th. Asseler, bouwheer van verscheidene kerken in het bisdom Haarlem. De bouw was een hele prestatie: in 15 maanden was de kerk met toren (56 meter) klaar! In de kerk zijn als bijzonder aan te merken: het orgel, met een eigen zuidelijk klankkarakter, vrij uniek in Noord-Holland, en een fraaie preekstoel, als kunstwerk in Antwerpen onderscheiden met een eerste prijs. De veertien kruiswegstaties zijn geschilderd door de Haarlemmer Frans Loots, die voor veel kerken werkte. Door de jaren heen zijn er verschillende restauraties uitgevoerd, steeds verricht ter verbetering. Dat gold zeker voor de fundering van de toren. Het is te zien dat de toren niet helemaal recht staat. Werenfridus behoorde tot het gezelschap van Willibrord. Vanuit Engelse en Ierse kloosters kwamen zij rond het jaar 690 als de eerste missiewerkers naar de Lage Landen en ook naar onze streken om het christendom te verkondigen. In de kerk staat een beeld van Sint Werenfridus. Zijn gedenkdag is 14 augustus. De bloementuin achter de pastorie is open voor bezoek.
Activiteiten: Jan van der Leek, de vaste organist van deze kerk, bespeelt het orgel van 13.30 tot 14.00 uur en van 15.30 tot 16.00 uur. Ook zijn er gedurende de hele dag rondleidingen met een gids.
Boerderij 29
Poldermuseum Het Grootslag 30
Boerderij Land en Veelust 31
Naam: Poldermuseum Het Grootslag Adres: Dijkweg 319, 1619 JH Andijk Status: museum
Naam: Boerderij Adres: Bangert 28, 1619 GJ Andijk Status: Rijksmonument Deze stolpboerderij uit 1894 is gelegen in één van de oudste gedeelten van Andijk. De boerderij werd in 1919 met een vierkant uitgebreid. In het achtergedeelte bevindt zich een particulier museum met schilderijen, wandkleden, oude tuindergereedschappen en andere gebruiksvoorwerpen. Een deel van de tuin is als beeldentuin ingericht.
Witte kerkje 32
Sinds 1883 bestaat het gebouw Het Grootslag. Hierin was gevestigd het eerste ‘Forsch opgezet Stoomgemaal’ van de polder Het Grootslag. Later kwam daarbij Grootslag 2 in Broekerhaven. De tijd van de houten watermolens was voorbij. In 1916 werd het gemaal van een dieselmotor voorzien en vervolgens in 1927 van een elektrische motor. Dit gemaal is tot 1974 in gebruik geweest. Het werd tijdens de ruilverkaveling vervangen door een nieuw gemaal even verderop. Vanaf 1975 is in het gebouw het Poldermuseum Andijk gevestigd, met op de bovenetage het Nationaal Saet & Cruyt museum. Grote delen van het oude pompgemaal zijn daardoor bewaard gebleven en te bezichtigen. In de tuin naast het Poldergemaal staat een aantal fruitbomen van een oud ras. Door Rob Leegwater, fruitkweker, zal tijdens deze dag uitleg worden gegeven over deze bomen. Ook staan er bordjes met een korte uitleg over de bomen.
Activiteit: Fruitkweker Rob Leegwater vertelt in de tuin naast het poldergemaal over fruitbomen.
Naam: Boerderij Land en Veelust Adres: Zwaagdijk 194, 1682 NP Zwaagdijk-Oost Status: Rijksmonument Deze stolpboerderij is van het gekeerde Westfriese type. In de schoorsteen is het jaartal 1881 aangebracht. De boerderij heeft een voortuin. Het erf wordt van de straat gescheiden door een gietijzeren hekwerk dat ook onder de rijksbescherming valt. Dit hek heeft rijk gedecoreerde pijlers aan weerszijden van de ingang naar het bedrijfsgedeelte. Binnen in deze monumentale en zeer fraaie boerderij is een museumgedeelte met veel agrarische werktuigen en gereedschappen. Hier kunt u ook de imposante kapconstructie en het vierkant bekijken.
Toegangsprijzen en risico’s Alle opengestelde monumenten kunnen op 8 september van 11.00 tot 17.00 uur worden bezichtigd. Het bezichtigen is voor eigen risico. De toegang is gratis tenzij anders is aangegeven.
Kerk 34
Kas/museum Jan Duim 33
Naam: Witte kerkje Adres: Hauwert 95, 1691 EC Hauwert Status: Rijksmonument Deze kerk is van oorsprong een middeleeuwse kruiskerk, gebouwd met het schip naar het oosten op een hoge plek midden in het dorp. Kerk, toren, pastorie, kosterswoning en kerkhof zijn eigendom van de kerkelijke gemeente. Tot de reformatie in 1572 was het een rooms katholieke kerk, een aantal wijdingskruisen uit die periode zijn nog zichtbaar. Na de laatste restauratie werd besloten tot een breder gebruik van het gebouw. Er zijn tentoonstellingen en lezingen en de stichting Hauwert in Concert stelt een podium beschikbaar voor alle soorten muziek. Ook is het kerkje locatie voor het burgerlijk huwelijk.
Activiteit: orgelspel op het gerestaureerde Van Dam orgel.
Naam: Kas/museum Jan Duim Adres: Hauwert 63, 1691 EB Hauwert Museum Jan Duim is gevestigd in een kas uit 1977. Te zien zijn agrarische gereedschappen, kleding uit de 18e en 19e eeuw en huishoudelijke en ambachtelijke voorwerpen. In de kas is een oudheidkamer ingericht waarin het wonen van rond 1900 wordt voorgesteld. Jan Duim was een personage uit het boek ‘Jan Duim of aarsom met de wiele’ geschreven door A.C. ter HorstHoekstra. Het verhaal speelt zich af in Hauwert.
Groen van Toen
Naam: Kerk Adres: Oosteinde 44, 1678 HT Oostwoud Status: Gedeeltelijk rijksmonument De hervormde kerk van Oostwoud is in 1753 gebouwd op de plaats waar een zeer oude kerk heeft gestaan. Deze kerk was gewijd aan Sint Gangulphus. De preekstoel dateert uit de 17e eeuw en in de houten toren hangt een klok met inscriptie uit 1616. De noordelijke uitbouw is gebouwd in de 19e eeuw.
11
Museum De Baan 35
Naam: Museum De Baan Adres: Oosteinde 47, 1678 HR Oostwoud Status: Gezichtsbepalend pand Het museum, geopend in 1999, is gevestigd in een schuur achter het gezichtsbepalend pand Oosteinde 47. Het laat de ontwikkeling van de auto en de fiets zien. Er worden onderdelen nagemaakt om auto´s en fietsen te kunnen restaureren. De oudste auto dateert uit 1923. De collectie bestaat verder onder meer uit kleding en ondergoed, vanaf 1780 tot heden, zondagse, doordeweekse, bruids- en rouwkappen, kralentasjes en beursjes, wasmachines en wasstampers.
Het comité wenst u een fijne dag Het comité, dat de Open Monumentendag in de gemeente Medemblik organiseert, bestaat uit vertegenwoordigers van Stichting De Cromme Leeck, Stichting Oud-Wervershoof, Stichting Twisca, Stichting Stadsherstel Medemblik en de gemeente Medemblik. Nico Boelis, Ina Broekhuizen-Slot, Miranda Laan-Steltenpool, Trudy Schouwe-Schouten, Gidus van der Swaluw en Peter Swart, wensen u als leden van het comité een fijne dag!
12
Monumentale bomen In de gemeente Medemblik groeien tientallen monumentale bomen, die op de Monumentale Bomenlijst zijn geplaatst. De meeste van deze bomen kunt u bewonderen in Medemblik, vooral in het Koningin Emmapark. Maar ook Twisk en Abbekerk scoren goed. In de lijst worden ook omtrek en hoogte vermeld. De dikste boom is een Canadese populier die staat aan de westzijde van het Koningin Emmapark, deze reus heeft een omtrek van zes meter. De hoogste boom volgens de lijst is een bruine beuk aan de Dorpsstraat 180 in Twisk, met een lengte van 29 meter. Ook de plantperiodes worden aangegeven. Die variëren doorgaans van 1860 tot 1910. Uitschieters vindt u onder meer in: - Twisk, Zuiderweg 1, Hollandse linde (1820-1830) - Andijk, Munnikij 5, Gewone es ( 1750-1800) - Medemblik, Dam 4, Taxus (1830-1840) - Lambertschaag, Dorpsstraat 2, Bruine beuk (1830-1840) - Sijbekarspel, Westerstraat 50, diverse soorten (1850-1860) - Wognum, Raadhuisstraat 12, Bruine beuk (1860-1870)
Op de fiets langs orgelconcerten Op zondagmiddag 9 september vinden er orgelconcerten plaats ten bate van het groot onderhoud van het orgel in Benningbroek. Concertgevers op deze middag zijn Dick Koomans en Yu Nagayama. Zij spelen op drie verschillende orgels. Het concert begint om 14.00 uur in de kerk van Sijbekarspel. Aansluitend rijden de luisteraars op de fiets naar het Witte Kerkje van Benningbroek. Het concert wordt afgesloten op het orgel van de kerk in Wognum. De orgels zullen ten gehore worden gebracht door middel van vierhandige orgelmuziek. Na afloop is er koffie, thee, limonade en koek tegen een geringe vergoeding. Dit alles ten bate van het orgel in Benningbroek. De entree is gratis, wel is er een collecte bij de uitgang.
Groen van Toen