Biolalykdrasthriothtes

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ (Α΄ Γενικής Παιδείας, Β΄ Επιλογής) Εργαστηριακή άσκηση: «Μικροσκοπική παρατήρηση µόνιµων παρασκευασµάτων: Κύτταρα αίµατος, Σπερµατοζωάρια, Τοµή ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού, Τοµή σκελετικού µυός, Οστίτης ιστός, Τοµή ήπατος(συκωτιού) ανθρώπου» Στόχοι της δραστηριότητας: Οι µαθητές: - Να παρατηρήσουν διαφοροποιηµένα κύτταρα ιστών του ανθρώπινου ή άλλου οργανισµού και να συσχετίσουν τη µορφολογία των κυττάρων αυτών µε την εξειδικευµένη λειτουργία τους.

- Να παρατηρήσουν αρσενικούς γαµέτες θηλαστικού.

- Να ασκηθούν στη χρήση του µικροσκοπίου. Όργανα και υλικά: Μικροσκόπιο Μόνιµα παρασκευάσµατα: Κυττάρων αίµατος, Σπερµατοζωαρίων, τοµής ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού, τοµής σκελετικού µυός, οστίτη ιστού, τοµής ήπατος (συκωτιού) ανθρώπου.

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 1 από 7

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

Α: «Μικροσκοπική παρατήρηση κυττάρων αίµατος» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Τοποθετείτε στην τράπεζα του µικροσκοπίου το µόνιµο παρασκεύασµα αίµατος και εστιάζετε στο φακό µε τη µικρότερη µεγέθυνση (4Χ).

2. Αλλάζετε µεγέθυνση (10Χ) εστιάζετε και παρατηρείτε τους διάφορους κυτταρικούς τύπους.

3. Συνεχίζετε την παρατήρησή σας στη µεγέθυνση (40Χ). Εντοπίστε διαφορές µεταξύ των κυτταρικών τύπων του αίµατος. ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Πόσους και ποιους κυτταρικούς τύπους του αίµατος εντοπίσατε και παρατηρήσατε; …..…………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

2. Να παρατηρήσετε τη µορφολογία των λευκών αιµοσφαιρίων. Ποια λειτουργία εξυπηρετεί η µορφολογία τους; ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 2 από 7

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

Β. «Μικροσκοπική παρατήρηση σπερµατοζωαρίων» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Τοποθετείτε στην τράπεζα του µικροσκοπίου το µόνιµο παρασκεύασµα σπερµατοζωαρίων και εστιάζετε στο φακό µε τη µικρότερη µεγέθυνση (4Χ).

2. Αλλάζετε µεγέθυνση (10Χ) εστιάζετε και παρατηρείτε τους αρσενικούς γαµέτες.

3. Συνεχίζετε την παρατήρησή σας στη µεγέθυνση (40Χ). Εστιάστε την παρατήρησή σας στη µορφολογία των κυττάρων (γαµετών). ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Ποια ήταν η τελική µεγέθυνση στην οποία παρατηρήσατε τα σπερµατοζωάρια και πώς την υπολογίζετε; ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

2. Περιγράψτε (µε βάση τη µικροσκοπική παρατήρηση) τη µορφολογία των σπερµατοζωαρίων. Για ποιο λόγο κατά τη γνώµη σας τα σπερµατοζωάρια έχουν µαστίγιο (ουρά); ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 3 από 7

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

Γ. «Μικροσκοπική παρατήρηση τοµής ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Τοποθετείτε στην τράπεζα του µικροσκοπίου το µόνιµο παρασκεύασµα τοµής ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού και εστιάζετε στο φακό µε τη µικρότερη µεγέθυνση (4Χ).

2. Αλλάζετε µεγέθυνση (10Χ) και εστιάζετε ξανά. Εντοπίστε στο παρασκεύασµα νευρικά κύτταρα και παρατηρείστε τη µορφολογία τους.

3. Αλλάζετε µεγέθυνση (40Χ). Παρατηρείστε περισσότερες λεπτοµέρειες σχετικά µε τη µορφολογία των νευρικών κυττάρων. ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Περιγράψτε (µε βάση τη µικροσκοπική παρατήρηση) τη µορφολογία των νευρικών κυττάρων. ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

2. Ποια µέρη των νευρικών κυττάρων διακρίνατε κατά τη µικροσκοπική παρατήρηση της τοµής του ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού; (κυτταρικό σώµα, πυρήνας, αποφυάδες) ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 4 από 7

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

∆. «Μικροσκοπική παρατήρηση τοµής σκελετικού µυός» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Τοποθετείτε στην τράπεζα του µικροσκοπίου το µόνιµο παρασκεύασµα τοµής σκελετικού µυός και εστιάζετε στο φακό µε τη µικρότερη µεγέθυνση (4Χ).

2. Αλλάζετε µεγέθυνση (10Χ) εστιάζετε και εντοπίζετε τις µυϊκές ίνες (µυϊκά κύτταρα).

3. Συνεχίζετε την παρατήρησή σας στη µεγέθυνση (40Χ). Εστιάστε την παρατήρησή σας στη µορφολογία των µυϊκών ινών. Σε κάποιες µυϊκές ίνες θα παρατηρήσετε µιτοχόνδρια. ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Περιγράψτε µε βάση τη µικροσκοπική παρατήρηση τη µορφολογία των µυϊκών ινών. ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………….

2. Από τη µικροσκοπική παρατήρηση τι συµπεραίνετε για τη σύνδεση µεταξύ των µυϊκών ινών; ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 5 από 7

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

Ε. «Μικροσκοπική παρατήρηση οστίτη ιστού» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Τοποθετείτε στην τράπεζα του µικροσκοπίου το µόνιµο παρασκεύασµα οστίτη ιστού και εστιάζετε στο φακό µε τη µικρότερη µεγέθυνση (4Χ).

2. Αλλάζετε µεγέθυνση (10Χ) εστιάζετε και παρατηρείτε τα οστεοκύτταρα και τους σωλήνες του Havers.

3. Συνεχίζετε την παρατήρησή σας στη µεγέθυνση (40Χ). Εστιάστε την προσοχή σας στη µορφολογία των οστεoκυττάρων. ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Περιγράψτε µε βάση τη µικροσκοπική παρατήρηση τη µορφολογία των οστεοκυττάρων. ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

2. Ποια λειτουργία κατά τη γνώµη σας εξυπηρετεί η διάταξη των οστεοκυττάρων, όπως την παρατηρήσατε στο παρασκεύασµα; ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 6 από 7

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

ΣΤ. «Μικροσκοπική παρατήρηση τοµής ήπατος(συκωτιού) ανθρώπου» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Τοποθετείτε στην τράπεζα του µικροσκοπίου το µόνιµο παρασκεύασµα τοµής ήπατος (συκωτιού) ανθρώπου και εστιάζετε στο φακό µε τη µικρότερη µεγέθυνση (4Χ).

2. Αλλάζετε µεγέθυνση (10Χ) εστιάζετε και παρατηρείτε τα κύτταρα του συκωτιού.

3. Συνεχίζετε την παρατήρησή σας στη µεγέθυνση (40Χ). Εστιάστε την προσοχή σας στη µορφολογία των κυττάρων και στους έντονα χρωµατισµένους πυρήνες. ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Περιγράψτε µε βάση τη µικροσκοπική παρατήρηση τη µορφολογία των κυττάρων του συκωτιού. ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

2. Από τη µικροσκοπική παρατήρηση των κυττάρων του συκωτιού, τι συµπεραίνετε σχετικά µε τη διαφοροποίησή τους; Η σύνδεση µεταξύ των κυττάρων είναι στενή ή χαλαρή; ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Βιβλιογραφικές πηγές: 1) ΕΚΦΕ Νάξου, Κυτταρολογικό Εργαστήριο Γ.Ν. – Κ.Υ. Νάξου 2) Καστορίνης Ιωάννης, Κωστάκη – Αποστολοπούλου Μαρία, Μπαρώνα – Μάµαλη Φωτεινή, Περάκη Βασιλική, Πιαλόγλου Περικλής, Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων Βιολογίας ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, Β΄ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΟΕ∆Β, ΑΘΗΝΑ, ΕΚ∆ΟΣΗ Β΄ 2000. Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 7 από 7

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ (Α΄ Γενικής Παιδείας, Β΄ Επιλογής) Εργαστηριακή άσκηση : «Μικροσκοπική παρατήρηση τοµής όρχεως και ωοθήκης από µόνιµο παρασκεύασµα» Στόχος της δραστηριότητας: Οι µαθητές: - Να παρατηρήσουν µικροσκοπικά τη δοµή της ωοθήκης και τη δοµή του όρχεως θηλαστικού καθώς και τα διάφορα στάδια ωρίµανσης των γαµετών. Όργανα και υλικά : Μικροσκόπιο Μόνιµα παρασκευάσµατα τοµής ωοθήκης και τοµής όρχεως θηλαστικού.

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 1 από 2

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Τοποθετείτε το παρασκεύασµα της τοµής ωοθήκης στην τράπεζα του µικροσκοπίου .

2. Εστιάζετε στη µικρότερη µεγέθυνση (4Χ).

3. Εντοπίζετε στο παρασκεύασµα ωάριο µέσα σε ωοθυλάκιο.

4. Αλλάζετε µεγέθυνση (10Χ) και εστιάζετε ξανά.

5. Αλλάζετε µεγέθυνση (40Χ), εστιάζετε ξανά και παρατηρείτε λεπτοµέρειες στο παρασκεύασµα.

6. Επαναλαµβάνετε τις διαδικασίες από 1-5 και για το παρασκεύασµα της τοµής όρχεως. Τα σπερµατοζωάρια δε διακρίνονται στις µικρές µεγεθύνσεις (4Χ), (10Χ). ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: Απεικονίστε παρακάτω τµήµα από την τοµή ωοθήκης και τµήµα από την τοµή όρχεως όπως τις παρατηρείτε στο µικροσκόπιο. ∆είξτε µε βελάκια τις δοµές που αναγνωρίζετε σε κάθε τοµή.

Τοµή ωοθήκης

Τοµή όρχεως

Τελική µεγέθυνση απεικόνισης: ……………. Τελική µεγέθυνση απεικόνισης: …………….

Βιβλιογραφικές πηγές: 1) ΕΚΦΕ Νάξου, Κυτταρολογικό Εργαστήριο Γ.Ν. – Κ.Υ. Νάξου 2) Καστορίνης Ιωάννης, Κωστάκη – Αποστολοπούλου Μαρία, Μπαρώνα – Μάµαλη Φωτεινή, Περάκη Βασιλική, Πιαλόγλου Περικλής, Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων Βιολογίας ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, Β΄ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΟΕ∆Β, ΑΘΗΝΑ, ΕΚ∆ΟΣΗ Β΄ 2000. Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 2 από 2

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ (Α΄ Γενικής Παιδείας, Β΄ Επιλογής) Εργαστηριακή άσκηση : «Μελέτη ανθρώπινων προπλασµάτων (σκελετός, µάτι, αυτί» Στόχοι της δραστηριότητας: Οι µαθητές: - Να παρατηρήσουν και να µελετήσουν τη µορφολογία του ανθρώπινου σκελετού(οστά, αρθρώσεις).

- Να παρατηρήσουν και να µελετήσουν τη µορφολογία των αισθητηρίων οργάνων της όρασης και της ακοής - ισορροπίας. Όργανα και υλικά : - Πρόπλασµα ανθρώπινου σκελετού - Πρόπλασµα µατιού - Πρόπλασµα αυτιού

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 1 από 5

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

Μελέτη προπλάσµατος ανθρώπινου σκελετού ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

1. Παρατηρείτε προσεκτικά το πρόπλασµα. Με τη βοήθεια των εικόνων του βιβλίου αναγνωρίζετε όσα οστά µπορείτε και τα καταγράφετε στον πίνακα. Μακρά οστά

Βραχέα οστά

Πλατιά οστά

2. Εντοπίζετε τις συναρθρώσεις και διαρθρώσεις του ανθρώπινου σώµατος. Επιλέγετε τρεις αρθρώσεις των άνω άκρων, τρεις των κάτω άκρων και συµπληρώνετε τον πίνακα. Αρθρώσεις άνω άκρων

Είδος άρθρωσης

Οστά που Αρθρώσεις συµµετέχουν κάτω άκρων

Είδος άρθρωσης

Οστά που συµµετέχουν

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 2 από 5

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012 3. Ποια από τα οστά του ανθρώπινου σώµατος είναι τα µεγαλύτερα σε µήκος και πάχος (ισχυρότερα); Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι συµβαίνει αυτό; …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

4. Γιατί κατά τη γνώµη σας τα οστά της σπονδυλικής στήλης είναι πολλά και µεταξύ τους επιτρέπεται πολύ µικρή κινητικότητα; …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 3 από 5

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

Μελέτη προπλάσµατος µατιού ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

1. Παρατηρείτε προσεκτικά το πρόπλασµα. Με τη βοήθεια των εικόνων του βιβλίου αναγνωρίζετε τα µέρη του µατιού (οφθαλµικού βολβού) και τα καταγράφετε : …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

2. Με τη βοήθεια του προπλάσµατος εντοπίζετε τα µέρη του µατιού από τα οποία περνάει το φως µέχρι να φτάσει στον αµφιβληστροειδή χιτώνα και τα καταγράφετε: ………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 4 από 5

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

Μελέτη προπλάσµατος αυτιού ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

1. Παρατηρείτε προσεκτικά το πρόπλασµα. Με τη βοήθεια των εικόνων του βιβλίου αναγνωρίζετε τα µέρη του αυτιού (όργανο ακοής και ισορροπίας) και τα καταγράφετε: …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

2. Με τη βοήθεια του προπλάσµατος εντοπίζετε τα µέρη του αυτιού από τα οποία περνάει ο ήχος µέχρι να φτάσει από το περιβάλλον στο εσωτερικό αυτί και τα καταγράφετε: ………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Βιβλιογραφικές πηγές: 1) Καστορίνης Ιωάννης, Κωστάκη – Αποστολοπούλου Μαρία, Μπαρώνα – Μάµαλη Φωτεινή, Περάκη Βασιλική, Πιαλόγλου Περικλής, Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων Βιολογίας ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, Β΄ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΟΕ∆Β, ΑΘΗΝΑ, ΕΚ∆ΟΣΗ Β΄ 2000.

2) Ζοάνος Ανδρέας, Λάκκα Λαοκρατία, Μεϊντάνης Στάθης, Υφαντή Ελένη, Χατζηκωντή Όλγα, Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης Β΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων, ΟΕ∆Β, Αθήνα 2002.

3) Ζοάνος Ανδρέας, Λάκκα Λαοκρατία, Μεϊντάνης Στάθης, Υφαντή Ελένη, Χατζηκωντή Όλγα, Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης Β΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου Τετράδιο Εργαστηριακών Ασκήσεων, ΟΕ∆Β, Αθήνα 2001.

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 5 από 5

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ (Α΄ Γενικής Παιδείας, Β΄ Επιλογής) Εργαστηριακή άσκηση: «Μελέτη δοµικών συστατικών των οστών» Στόχος της δραστηριότητας: Οι µαθητές: - Να διαπιστώσουν το ρόλο των αλάτων και των οργανικών ουσιών στα οστά . Όργανα και υλικά: ∆ύο (02) µεγάλοι δοκιµαστικοί σωλήνες – Στήριγµα δοκιµαστικών σωλήνων ∆ύο οστά (µακρά) από κοτόπουλο Ξύδι ή διάλυµα HCL 10% ή 3% Νερό Λαβίδα Εργαστηριακός λύχνος – Τρίποδας – Μεταλλικό πλέγµα – Αναπτήρας Αλουµινόχαρτο (2 κοµµάτια) Χαρτί κουζίνας Προετοιµασία δραστηριότητας: Α. Με επίδειξη (από τον καθηγητή): Μία ηµέρα πριν τη διεξαγωγή του πειράµατος τοποθετείτε από ένα οστό σε κάθε δοκιµαστικό σωλήνα και προσθέτετε στον ένα σωλήνα διάλυµα HCL 10% και στον άλλο σωλήνα νερό. Αν χρησιµοποιήσετε ξύδι ή διάλυµα HCL 3% αντί για διάλυµα HCL 10% η προετοιµασία απαιτείται να ξεκινήσει 10 ηµέρες πριν την εκτέλεση του πειράµατος. Β. Μετωπικά (Οι µαθητές εργάζονται σε οµάδες των 2-4 ατόµων): Η προετοιµασία θα ξεκινήσει 10 ηµέρες πριν την εκτέλεση του πειράµατος. Στους µαθητές θα δοθεί ξύδι ή διάλυµα HCL 3%.

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 1 από 3

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Την ηµέρα διεξαγωγής του πειράµατος µε τη βοήθεια της λαβίδας βγάζετε τα οστά από τους δοκιµαστικούς σωλήνες. Αν έχετε χρησιµοποιήσει διάλυµα HCL χρειάζεται προσοχή για να µην έρθει σε επαφή µε το δέρµα σας.

2. Ξεπλένετε τα οστά µε νερό και τα στεγνώνετε µε χαρτί κουζίνας.

3. Συγκρίνετε τα οστά ως προς την ελαστικότητα. Καταγράφετε τις παρατηρήσεις σας. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

4. Τοποθετείτε το οστό που είχατε στο ξύδι (ή στο διάλυµα HCL) σε αλουµινόχαρτο πάνω στον εργαστηριακό λύχνο και καίτε το οστό. Καταγράφετε τις παρατηρήσεις σας. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

5. Επαναλαµβάνετε το βήµα 4 και για το οστό που είχατε στο νερό. Καταγράφετε τις παρατηρήσεις σας. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 2 από 3

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012 ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Ποια ιδιότητα του οστού µεταβλήθηκε µε την επίδραση του οξέος; Σκληρότητα (αντοχή): Ευλυγισία: 2. Όπως γνωρίζετε τα οξέα διαλύουν τα άλατα. Με βάση τις παρατηρήσεις σας από το πείραµα, ποιος είναι ο ρόλος των αλάτων στα οστά; …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

3. Με την καύση του οστού που είχατε στο νερό ποια/ες ιδιότητά/ές του µεταβλήθηκε/αν;

Σκληρότητα (Αντοχή): Ευλυγισία:

4. Με την καύση του οστού καταστρέφονται τα οργανικά συστατικά του (κύτταρα, ινίδια κολλαγόνου). Με βάση τις παρατηρήσεις σας από το πείραµα, ποιος είναι ο ρόλος των οργανικών συστατικών στα οστά; …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

Βιβλιογραφικές πηγές: 1) Καστορίνης Ιωάννης, Κωστάκη – Αποστολοπούλου Μαρία, Μπαρώνα – Μάµαλη Φωτεινή, Περάκη Βασιλική, Πιαλόγλου Περικλής, Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων Βιολογίας ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, Β΄ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΟΕ∆Β, ΑΘΗΝΑ, ΕΚ∆ΟΣΗ Β΄ 2000.

2) Ζοάνος Ανδρέας, Λάκκα Λαοκρατία, Μεϊντάνης Στάθης, Υφαντή Ελένη, Χατζηκωντή Όλγα, Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης Β΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων, ΟΕ∆Β, Αθήνα 2002.

3) Ζοάνος Ανδρέας, Λάκκα Λαοκρατία, Μεϊντάνης Στάθης, Υφαντή Ελένη, Χατζηκωντή Όλγα, Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης Β΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου Τετράδιο Εργαστηριακών Ασκήσεων, ΟΕ∆Β, Αθήνα 2001. Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 3 από 3

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ (Α΄ Γενικής Παιδείας, Β΄ Επιλογής) Εργαστηριακή άσκηση : «Μελέτη θερµοϋποδοχέων» Στόχοι της δραστηριότητας: Οι µαθητές: - Να διαπιστώσουν ότι το θερµό και το ψυχρό ανιχνεύονται από διαφορετικούς υποδοχείς του δέρµατος.

- Να διαπιστώσουν ότι οι υποδοχείς για το θερµό και το ψυχρό δεν κατανέµονται µε την ίδια πυκνότητα στις διάφορες περιοχές του δέρµατος.

- Να διαπιστώσουν ότι οι υποδοχείς για τη θερµοκρασία προσαρµόζονται. Όργανα και υλικά : ∆ύο ποτήρια ζέσης των 200 ml 20 καρφιά µε µήκος 4cm περίπου και διάµετρο κεφαλής 3mm Ζεστό νερό Θερµόµετρο Κρύο νερό και παγάκια

Στυλό Υποδεκάµετρο Οινόπνευµα και βαµβάκι ∆ύο λεκάνες Μεταλλική ράβδος Χαρτί κουζίνας

Η δραστηριότητα διεξάγεται σε οµάδες των δύο µαθητών. Η δραστηριότητα πραγµατοποιείται και από τους δύο µαθητές, διαδοχικά.

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 1 από 3

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Σχεδιάζετε στην παλάµη σας και στο πάνω µέρος του χεριού σας από ένα τετράγωνο 2,5Χ2,5cm χωρισµένο σε 25 τετραγωνάκια µε πλευρά 5 mm.

2. Τοποθετείτε στα ποτήρια ζέσης από 10 καρφιά στο καθένα.

3. Γεµίζετε το ένα ποτήρι ζέσης µε ζεστό νερό 50ο C περίπου και το άλλο µε κρύο νερό και παγάκια.

4. Τοποθετείτε σε ένα τετραγωνάκι της παλάµης του χεριού του συµµαθητή σας (χωρίς να σας βλέπει) την κεφαλή ενός καρφιού και του ζητάτε να αναγνωρίσει αν είναι ψυχρό ή θερµό. Σηµειώνετε Ψ για το ψυχρό και Θ για το θερµό στον αντίστοιχο πίνακα της παλάµης και στο αντίστοιχο τετραγωνάκι. Ελέγχετε όλα τα τετραγωνάκια και για το θερµό και για το ψυχρό. Παλάµη Θερµό

Παλάµη Ψυχρό

1. Επαναλαµβάνετε το βήµα 4 και για το πάνω µέρος του χεριού. Πάνω µέρος του χεριού Θερµό

Πάνω µέρος του χεριού Ψυχρό

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 2 από 3

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012 ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: 1. Με βάση τα στοιχεία των πινάκων που συµπληρώσατε, οι υποδοχείς του θερµού και του ψυχρού συµπίπτουν; Ναι

Όχι

2. Από τη δραστηριότητα που πραγµατοποιήσατε τι συµπεραίνετε για τον αριθµό των υποδοχέων του θερµού και του ψυχρού; Ποιοι είναι περισσότεροι; …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………

3. Ποια περιοχή του χεριού σας είναι πιο ευαίσθητη στο ψυχρό και στο θερµό; Η παλάµη ή το πάνω µέρος; …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ΕΡΓΑΣΙΑ 3η: 1. Γεµίζετε τη µία λεκάνη µε ζεστό νερό και την άλλη µε κρύο νερό(όσο γίνεται πιο κρύο).

2. Βάζετε το αριστερό σας χέρι στη µία λεκάνη και το δεξί στην άλλη και τα αφήνετε τουλάχιστον για ένα λεπτό.

3. Βγάζετε τα χέρια σας, τα σκουπίζετε γρήγορα µε χαρτί κουζίνας και πιάνετε τα άκρα της µεταλλικής ράβδου. Αισθάνεστε την ίδια θερµοκρασία στα άκρα της ράβδου; Ναι

Όχι

∆ικαιολογείστε την απάντησή σας: ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………. Βιβλιογραφικές πηγές: 1) Καστορίνης Ιωάννης, Κωστάκη – Αποστολοπούλου Μαρία, Μπαρώνα – Μάµαλη Φωτεινή, Περάκη Βασιλική, Πιαλόγλου Περικλής, Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων Βιολογίας ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, Β΄ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΟΕ∆Β, ΑΘΗΝΑ, ΕΚ∆ΟΣΗ Β΄ 2000.

2) http://panacea.med.uoa.gr/topic.aspx?id=887

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 3 από 3

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΑΘΗΝΑ, 2011 - 2012

Ερμηνεία δραστηριότητας προσαρμογής θερμοϋποδοχέων

Η μεταλλική ράβδος έχει θερμοκρασία μικρότερη του δέρματος ….. φυσιολογικά διεγείρονται οι υποδοχείς του ψυχρού(κορύννες Krause).

Χέρι στο ζεστό νερό: Θερμοκρασία υψηλότερη του δέρματος….. διεγείρονται οι υποδοχείς του θερμού (σωμάτια Ruffini)…. Το ερέθισμα επιμένει με την ίδια ένταση(παρατεταμένο)….. αυξάνεται το κατώφλι διεγερσιμότητας …… οι υποδοχείς του θερμού τώρα διεγείρονται σε μεγαλύτερη θερμοκρασία….. εξοικείωση υποδοχέα

Χέρι στο κρύο νερό: Θερμοκρασία κατώτερη του δέρματος…… διεγείρονται οι υποδοχείς του ψυχρού (κορύννες Krause)…… το ερέθισμα επιμένει με την ίδια ένταση(παρατεταμένο)….. αυξάνεται το κατώφλι διεγερσιμότητας …… οι υποδοχείς του ψυχρού διεγείρονται τώρα σε μικρότερη θερμοκρασία……… εξοικείωση υποδοχέα παράδειγμα: αισθανόμαστε ιδιαίτερα κρύα τη θάλασσα μόλις μπούμε στο νερό και όχι λίγο αργότερα (προσαρμογή θερμοκρασίας)

Όταν πιάνουμε τη ράβδο με το χέρι που είχαμε στο ζεστό νερό ….. διεγείρονται οι υποδοχείς του ψυχρού, επειδή η θερμοκρασία του δέρματος είναι υψηλότερη από τη θερμοκρασία της ράβδου….. αίσθηση ψυχρού. Όταν πιάνουμε τη ράβδο με το χέρι που είχαμε στο κρύο νερό ….. διεγείρονται οι υποδοχείς του θερμού, επειδή η θερμοκρασία του δέρματος είναι κατώτερη από τη θερμοκρασία της ράβδου….. αίσθηση θερμού.

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ (Α΄ Γενικής Παιδείας, Β΄ Επιλογής) Εργαστηριακή άσκηση: «Υποδοχείς πίεσης – Μηχανοϋποδοχείς. Μελέτη της ευαισθησίας του δέρµατος» Στόχοι της δραστηριότητας: Οι µαθητές: - Να διαπιστώσουν ότι το δέρµα περιέχει υποδοχείς πίεσης .

- Να διαπιστώσουν ότι οι υποδοχείς για συγκεκριµένο ερέθισµα δεν κατανέµονται µε την ίδια πυκνότητα σε όλη την επιφάνεια του δέρµατος. Όργανα και υλικά: Ξύλινα καλαµάκια για σουβλάκι κοµµένα σε µήκος 10cm περίπου ή Συνδετήρες λυγισµένους σε σχήµα U µε τις άκρες να απέχουν 0,5cm, 1cm, 2cm,3cm, 4cm Πλαστικό υποδεκάµετρο Κολλητική ταινία (σελοτέιπ)

Για τη διεξαγωγή της δραστηριότητας οι µαθητές εργάζονται ανά δύο. Η δραστηριότητα πραγµατοποιείται και από τους δύο µαθητές, διαδοχικά.

Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 1 από 2

ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ, Αθήνα 2011-2012 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Ονοµατεπώνυµο/α: …………………………………………………………............................................................ Τάξη / Τµήµα : ………………. Ηµεροµηνία : …………........

ΕΡΓΑΣΙΑ 1η: 1. Με την κολλητική ταινία κολλάτε πάνω στο υποδεκάµετρο και σε απόσταση 0,5cm τα δύο κοµµάτια από τα καλαµάκια. Μπορείτε αντί για καλαµάκια να χρησιµοποιήσετε συνδετήρες σε σχήµα U. 2. Ζητάτε από το συµµαθητή σας να κλείσει τα µάτια. Αγγίζετε το δέρµα του συµµαθητή σας µε τις δύο µύτες ταυτόχρονα σε διαφορετικά σηµεία περιοχών του άνω άκρου και συµπληρώνετε την αντίστοιχη σειρά στον παρακάτω πίνακα. Συµπληρώνετε τον αριθµό 1 αν ο συµµαθητής σας αισθάνεται µία µύτη και τον αριθµό 2 αν ο συµµαθητής σας αισθάνεται δύο µύτες. Άκρο δείκτη Παλάµη Πήχης Βραχίονας 0,5 cm 1 cm 2 cm 3 cm 4 cm 3. Επαναλαµβάνετε τα βήµατα 1 και 2 για αποστάσεις 1 cm, 2 cm, 3 cm, 4 cm. ΕΡΓΑΣΙΑ 2η: Όταν αγγίζετε το συµµαθητή σας µε τα καλαµάκια που απέχουν 0,5 cm και αισθάνεται δύο µύτες, σηµαίνει πως στην αντίστοιχη περιοχή η πυκνότητα των υποδοχέων είναι µεγάλη. Αν αισθάνεται µία µύτη η πυκνότητα των υποδοχέων είναι µικρή. Με βάση τα στοιχεία του πίνακα της 1ης εργασίας συµπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί. Μικρή πυκνότητα Μεγάλη πυκνότητα υποδοχέων υποδοχέων Άκρο δείκτη Παλάµη Πήχης Βραχίονας Βιβλιογραφικές πηγές: 1) Καστορίνης Ιωάννης, Κωστάκη – Αποστολοπούλου Μαρία, Μπαρώνα – Μάµαλη Φωτεινή, Περάκη Βασιλική, Πιαλόγλου Περικλής, Οδηγός Εργαστηριακών Ασκήσεων Βιολογίας ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, Β΄ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΟΕ∆Β, ΑΘΗΝΑ, ΕΚ∆ΟΣΗ Β΄ 2000.

2) http://panacea.med.uoa.gr/topic.aspx?id=887 Ζευγουλά Αγγελική, Βιολόγος Σελίδα 2 από 2