Aukcja 1 / Auction 1 Paweł Niemczyk

ISSN 2082-2340

Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk

AUKCJA 1

23 października 2010 Warszawa

Wydawca: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk ul. Żelazna 67, paw. 22, 00-871 Warszawa POLSKA tel.: (+48) 22 620 45 74 fax: (+48) 22 620 97 61 http://www.numizmatyka.waw.pl e-mail: antykwariat@numizmatyka.waw.pl Nr rachunku bankowego dla wpłat za przedmioty z aukcji: PEKAO S.A.: 57 1240 6292 1111 0010 3436 4214

AUKCJA 1 Sobota, 23 października 2010 Start: godz. 11.00 lot: 1 – 185 Hotel WESTIN Al. Jana Pawła II 21 00-854 Warszawa Sala Copernicus, piętro: 1 Oferty aukcyjne prosimy składać na adres: aukcja@numizmatyka.waw.pl lub telefonicznie: (+48) 22 620 03 48 W czasie aukcji prosimy o korzystanie z następujących numerów: tel. 1: (+48) 22 450 80 45 tel. 2: (+48) 22 450 80 46 fax: (+48) 22 450 80 47

Lista wszystkich przedmiotów wystawianych na aukcji znajduje się na stronie internetowej: www.aukcjamonet.pl W dniu aukcji będzie możliwość obejrzenia przedmiotów (do momentu rozpoczęcia licytacji danego przedmiotu).

Poza działalnością aukcyjną prowadzimy sklep internetowy w którym mogą Państwo dokonywać atrakcyjnych zakupów przez cały rok.

Zapraszamy do odwiedzenia naszej witryny: www.numizmatyka.waw.pl

Editor: Antiques - Numismatics – Paweł Niemczyk ul. Żelazna 67 pav. 22, 00-871 Warsaw POLAND tel.: +48 22 620 45 74 fax: +48 22 620 97 61 http://www.numizmatyka.waw.pl e-mail: antykwariat@numizmatyka.waw.pl Bank account no. for transfers for auction purchases: IBAN: PL57 1240 6292 1111 0010 3436 4214 / SWIFT: PKOPPLPW Account holder: Antykwariat Numizmatyczny Pawel Niemczyk

AUCTION 1 Saturday 23 October 2010 Starting time: 11:00am / lot: 1 – 185 WESTIN Hotel Al. Jana Pawła II 21 00-854 Warsaw Copernicus Hall, 1st Floor Submit auction bids at aukcja@numizmatyka.waw.pl or by telephone: (+48) 22 620 03 48 Please use the following numbers during the auction: tel. 1: +48 22 450 80 45 tel. 2: +48 22 450 80 46 fax: +48 22 450 80 47

List of all items up for auction can be found on www.aukcjamonet.pl Items will be displayed for viewing on the day of the auction (until the point of auction of the given item).

As well as auctions, we run an online shop where you can make good purchases all year round. Visit us on www.numizmatyka.waw.pl

Tabela stanów zachowania:

tel.: (+48) 22 620 45 74 fax: (+48) 22 620 97 61 http://www.numizmatyka.waw.pl e-mail: antykwariat@numizmatyka.waw.pl Nr rachunku bankowego dla wpłat za przedmioty z aukcji: PEKAO S.A.: 57 1240 6292 1111 0010 3436 4214

AUKCJA 1 Sobota, 23 października 2010 11.00 – 14.00 lot: 1 – 185 Opis przedmiotów: Jacek Michalski, Paweł Niemczyk, Jarosław Dutkowski, Arkadiusz Pawłowski Skład katalogu: Anna Kopówka, Aleksandra Szczawińska Zdjęcia: Anna Kopówka, Maja Moher, Krzysztof Winnicki Współpraca: Lech Kokociński, Janusz Parchimowicz, Rafał Janke, Mariusz W. Brzeziński, Wojciech Demowski, Wojciech Wiącek, Dominika Bartosik, Anna Kopówka, Maja Moher, Maciej Skuczyński, Aleksandra Szczawińska, Krzysztof Winnicki, Justyna Witkowska Regulamin aukcji: Kancelaria Marcinkiewicz, Czarnochorski i Partnerzy Spółka Partnerska Adwokaci i Radcowi Prawni

Przedmioty na kolejną aukcję przyjmowane są w siedzibie Firmy: ul. Żelazna 67, paw. 22, 00-871 Warszawa

Wszelkie prawa zastrzeżone Druk i oprawa: Drukarnia AKI, Warszawa, al. Prymasa Tysiąclecia 66

REGULAMIN AUKCJI

9.

Monety, odznaczenia i medale będące przedmiotem aukcji są własnością Organiza1.

Organizatorem aukcji jest Antykwariat tora albo osób trzecich.

Numizmatyczny Paweł Niemczyk z siedzibą w Warszawie, ul. Żelazna 67, pawilon 22, 00-871 10.

W przypadku, gdy licytowane moneWarszawa, NIP 527-247-76-70 REGON ty, odznaczenia i medale nie są własnością 140155458 Organizatora aukcja przeprowadzana jest na zlecenie i na rachunek właścicieli licytowanych 2.

Organizator występuje jako właściciel przedmiotów. przedmiotów wystawianych na aukcji lub jako pośrednik przy zawarciu umowy sprzedaży 11.

Osoby biorące udział w aukcji mogą działać pomiędzy właścicielem tych przedmiotów w imieniu własnym lub przez pełnomocni(Sprzedającym) a licytującym (Kupującym), co ków. nie wyklucza sytuacji, że Organizator będzie Sprzedającym i w takim zakresie ogranicze- 12.

Licytujący, którzy działają w imieniu nia z tytułu rękojmi za wady fizyczne i wady osób trzecich lub instytucji mogą wziąć udział w aukcji pod warunkiem przedłożenia stoprawne nie stosuje się. sownych pełnomocnictw i upoważnień.

3.

Sprzedający zawiera z Organizatorem umowę pośrednictwa, która jest odrębna od 13.

Organizator gwarantuje autentyczność przedmiotów znajdujących się w katalogu, postanowień niniejszego regulaminu. chyba że w opisie danego przedmiotu znaj4.

Aukcja odbywa się 23.10.2010 duje się wyraźne zastrzeżenie, iż gwarancja w Warszawie (Hotel Westin). taka nie została udzielona.

5.

Przedmiotem aukcji są monety, odznaczenia i medale opisane w katalogu, w którym znajdują się następujące informacje: dokładny opis monet, ich waga, wymiary oraz cena wywoławcza.

14.

Monety, odznaczenia i medale, których autentyczność jest gwarantowana przez Organizatora wydawane są nabywcy wraz z Potwierdzeniem Autentyczności wystawianym przez Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk. Potwierdzenie Autentyczności 6.

Warunkiem uczestnictwa w aukcji jest stanowi dowód zakupu numizmatu w nim zaakceptowanie postanowień niniejszego opisanego. Dokument ten przeznaczony jest regulaminu. do obrotu tylko łącznie z numizmatem. Dokument jest nieważny w przypadku, gdy nie 7.

Osoby zamierzające wziąć udział występuje wraz z opisanym w nim numizmaw aukcji zgadzają się na przedstawienie Orga- tem. Zabrania się sporządzania, powielania za nizatorowi dokumentu tożsamości w postaci pomocą jakichkolwiek urządzeń technicznych dowodu osobistego lub dokumentu paszporto- oraz wprowadzania do obrotu Potwierdzenia wego. Okazanie dokumentu tożsamości będzie Autentyczności. warunkiem wzięcia udziału w licytacji.

15.

Cena monet opisanych w katalogu, 8.

Licytujący przystępując do aukcji zo- będących przedmiotem aukcji jest ceną szacunbowiązani są do wykupienia numeru licyta- kową. Oszacowanie wartości monet dokonycyjnego. Numer licytacyjny stanowi wadium. wane jest w oparciu o wcześniejsze notowania Organizator zastrzega prawo do odstąpienia aukcyjne, oraz wiedzę Organizatora. od żądania wpłacenia wadium.

16.

Osoby biorące udział w licytacji mogą obejrzeć przedmioty przed rozpoczęciem aukcji. Wszelkie zastrzeżenia dotyczące cech fizycznych licytowanych przedmiotów, ich wartości lub stanu przyjmowane będą przez Organizatora w formie pisemnej przed rozpoczęciem aukcji. Z chwilą rozpoczęcia aukcji jakiekolwiek zastrzeżenia nie będą uwzględniane.

17.

Udział w aukcji można brać również składając pisemną ofertę faxem lub w formie elektronicznej przez e-mail. Oferta udziału w aukcji powinna zawierać wszystkie dane identyfikacyjne Licytującego. Wraz z ofertą Licytujący przesyła do Organizatora kopię dowodu tożsamości w formie elektronicznej przez e-mail lub faxem. W ofercie należy również wskazać numery i nazwy przedmiotów, które mają być licytowane, oraz limit ceny, za którą Licytujący wyraża chęć nabycia tych przedmiotów. Warunkiem złożenia oferty w formie elektronicznej przez e-mail lub faxem jest wpłacenie wadium w formie gotówkowej lub przelewem bankowym na wskazany poniżej numer konta Organizatora, oraz przesłanie potwierdzenia wpłaty wraz ze złożoną ofertą. Wskazane dokumenty należy przesyłać na adres e–mail Organizatora: antykwariat@numizmatyka.waw.pl lub faxem nr: + 48 22 620 97 61.

nych Organizatorowi zgodnie z punktem 25 niniejszego regulaminu.

22.

Obowiązek uiszczenia opłaty organizacyjnej stanowi odrębny przedmiot rozliczenia pomiędzy Kupującym a Organizatorem.

23. Organizator aukcji ma prawo do podwyższenia lub obniżenia ceny przed zakończeniem aukcji.

24.

Organizator aukcji przeprowadza licytację według następujących stopni przebicia:

25.

Uczestnik aukcji, który wylicytował przedmioty umieszczone w katalogu jest zobowiązany do uiszczenia zapłaty za wylicytowane przedmioty w walucie PLN/USD/EUR w terminie 7 dni od zawarcia umowy sprzedaży. Należność powinna zostać uiszczona w formie gotówkowej lub na wskazany poni18.

Licytacja przedmiotów rozpoczyna się żej numer konta Organizatora. W przypadku od ceny wywoławczej stanowiącej 80% ich braku uiszczenia zapłaty za wylicytowane wartości określonej w katalogu. przedmioty Organizator ma prawo odstąpić w imieniu Sprzedającego od zawartej umowy 19.

Organizator pobiera opłatę organizacyjną sprzedaży. w wysokości 15% od wylicytowanej ceny, która zawiera podatek od towarów i usług VAT. 26.

Przedmioty wylicytowane na aukcji zostaną wydane Licytującemu po dokonaniu 20.

Kupujący zobowiązany jest do zapłaty zapłaty. ceny za wylicytowane przedmioty powiększonej o opłatę organizacyjną stanowiącą 15% od 27.

Istnieje możliwość odroczenia terminu wylicytowanej ceny. zapłaty należności za wylicytowane przedmioty na mocy umowy pomiędzy Organizatorem, 21.

Organizator potrąca należną mu opłatę a Licytującym, w której termin ten zostanie organizacyjną bezpośrednio z kwot przekaza- wyraźnie określony.

28.

Zakończenie licytacji następuje po trzykrotnym wywołaniu ceny i jej przybiciu. Licytator ma prawo ponownie wywołać cenę w przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości osób biorących udział w licytacji dotyczących wysokości ceny.

29.

W przypadku gdy licytowane przedmioty są własnością osób trzecich Organizator nie odpowiada za wady prawne tych przedmiotów. Wszelkie roszczenia z tytułu wad prawnych i fizycznych wylicytowanych przedmiotów kierowane są do Sprzedającego.

wiezione za granicę na stałe po uzyskaniu jednorazowego zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

34.

Organizator zastrzega sobie możliwość zmiany warunków niniejszego regulaminu lub prawo odwołania aukcji.

35.

Niniejszy regulamin stanowi utwór w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631). Zabrania się kopiowania, powielania, oraz rozpowszechniania treści postanowień niniejszego regulaminu 30.

Ewentualne spory wynikające z prze- na użytek komercyjny. prowadzonej aukcji rozstrzygane będą przez właściwy rzeczowo dla Organizatora sąd w Warszawie.

31.

Niniejszy regulamin sporządzony został w języku polskim, angielskim i niemieckim.

W przypadku zaistnienia jakichkolwiek rozbieżności w treści postanowień regulaminu sporządzonego w poszczególnych wersjach językowych moc wiążącą ma regulamin sporządzony w języku polskim.

32.

Wszelkie należności i opłaty należy wpłacać na konto firmy:

33.

Jednocześnie przypominamy, iż zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568) kolekcje o znaczeniu numizmatycznym, któ rych wartość jest wyższa niż 16 000 zł mogą być wy-

RULES OF THE AUCTION 1.

The Organiser of the auction is Antykwariat Numizmatyczny Pawel Niemczyk, with its registered office in Warsaw, ul. Zelazna 67, hall 22, 00-871 Warsaw, and the following NIP (taxpayer identification number): PL527247-76-70 and REGON (statistical number): 140155458.

rves the right to withdraw from demanding the payment of the bid bond.

9.

The coins, distinctions and medals to be auctioned belong to the Organiser or third parties.

10.

If the auctioned coins, distinctions and medals do not belong to the Organiser, the auction is conducted on behalf and at the cost 2.

The Organiser acts as the owner of the of the owners of the auctioned objects. items presented at auction or as a commission agent arranging an opportunity for the owner 11.

Auction participants may bid on their of the items (the ‘Seller’) and the bidder (the own or through proxies.

‘Buyer’) to conclude a sales agreement, which does not exclude a situation in which the 12.

Bidders who act on behalf of third parOrganiser is the Seller and in this scope the ties or institutions may take part in the auction limitations of a statutory warranty covering if they submit relevant powers of attorney and legal and physical defects do not apply. authorisations.

3.

The Seller shall conclude with the Or13.

The Organiser guarantees authenticiganiser a commissionaire agreement which is ty of the objects presented in the catalogue, separate from the provisions of these Regulaunless it is clearly stated in the description of a tions. given object that such guarantee has not been made.

4.

The Auction is held on 23 October 2010 in Warsaw (The Warsaw Westin Hotel).

14.

The coins, distinctions and medals who5.

The subject of the auction is the coins, se authenticity is guaranteed by the Organiser distinctions and medals described in the catalo- are handed over to the buyer together with gue, which contains the following information: the Authenticity Confirmation issued by Andetailed description of the coins, their weight, tykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk.

The Authenticity Confirmation constitutes the size and the asking price. proof of the purchase of the numismatic object 6.

The prerequisite for taking part in the described in it. The document may be traded auction is accepting the provisions of these only together with the numismatic object.

The document is not valid if it is not accomrules. panied by the numismatic object described 7.

Persons who intend to take part in the in it. Drawing up, copying by means of any auction agree for presenting to the Organiser technical devices and trading this document the ID or the passport. Presenting the iden- is forbidden. tification document will be necessary to take 15.

The price of the coins described in the part in the bidding. catalogue, which are subject of the auction, is 8.

Upon joining the auction, bidders are the estimate price. Value of the coins is estimaobliged to buy the bid paddle. The bid paddle ted on the basis of previous auction valuations constitutes the bid bond. The Organiser rese- and Organiser’s knowledge.

16.

Bidders may view the objects prior to the beginning of the auction. Any objections to physical features of the auctioned objects, their value or condition will be accepted by the Organiser in writing prior to the beginning of the auction. Once the auction begins, any objections will not be taken into account.

17.

Participants may take part in the auction also by means of submitting a written offer by fax or in the electronic form by e-mail. The auction participation offer should contain all identification data of the Bidder. Together with the offer, the Bidders sends to the Organiser a copy of the ID in the electronic form by e-mail or fax. The offer should also specify the numbers and names of the objects to be bid, as well as the price limit up to which the Bidder agrees to purchase these objects. The prerequisite for submitting the offer in the electronic form by e-mail or by means of fax is payment of the bid bond in cash or by bank transfer to the Organiser’s account number provided below, and sending the payment confirmation together with the offer submitted.

The documents need to be sent by e-mail to the Organiser: antykwariat@numizmatyka. waw.pl or by fax to: +48 22 620 97 61.

18.

The bidding of the object begins from the starting price which accounts for 80% of their catalogue value.

22.

The obligation to pay the organisational fee constitutes a separate subject matter of a settlement between the Buyer and the Organiser.

23.

The Organiser reserves the right to increase or decrease the price prior to the end of the auction.

24.

The auction’s Organiser conducts the bidding according to the following bidding increments:

25.

The auction participant who bade the highest price for catalogue items is obliged to pay for the purchased objects in currency PLN/ USD/EUR within 7 days of the sales agreement conclusion. The amount due should be paid in cash or transferred to the Organiser’s account provided below. In the case of the absence of payment for purchased objects the Organiser is entitled to terminate the concluded sales agreement on behalf of the Seller.

19.

The Organiser charges the processing 26.

The objects purchased at the auction fee in the amount of 15% of the final price, will be handed over to the Bidder upon him which is VAT tax inclusive. making the payment.

20.

The Buyer is obligated to pay the price for the auctioned items as well as an organizational fee of 15% of the final sale price on top of that.

27.

There is a possibility of deferring the payment date for the purchased objects pursuant to an agreement between the Organiser and the Bidder in which this date will be expressly stated.

21.

The Organiser shall make a direct deduction for the organisational fee due to them, 28.

The bidding ends when the Auctioneer from the amounts handed over to the Organi- quotes the price three times and hits the hamser pursuant to Item 25 of these Regulations. mer. The Auctioneer has the right to quote a

price again, if the auction participants express 35.

These rules is a work within the meany doubts related to the price amount. aning of the Act of February 4, 1994 on the Copyright and Related Rights (Journal of Laws 29.

If the auctioned objects belong to third of 2006, No. 90, item 631).Copying, duplicating parties, the Organiser is not responsible for and disseminating the contents of these rules legal defects of such objects. Any claims due for commercial use is forbidden. to physical and legal defects of purchased objects are directed to the Seller.

30.

Any disputes resulting from the concluded auction will be settled by the court of competent subject matter jurisdiction for the Organiser in Warsaw.

31.

These rules have been drawn up in the Polish, English and German language. In the event of any discrepancy in the contents of the provisions of the rules drawn up in the individual language versions, the Polish version of the rules will prevail.

32.

Any amounts due and fees need to be paid to the company’s account:

33.

At the same time, we would like to remind you that pursuant to Article 51 clause 1.13 of the Act of July 23, 2003 on Protection and Care of Monuments and Relics (Journal of Laws of 2003, No. 162, item 1568) permanent export of numismatic collections whose value exceeds PLN 16,000 requires obtaining a oneoff permit issued by the minister competent for issues related to culture and protection of the national heritage.

34.

The Organiser reserves the right to change the conditions hereof or to cancel the auction.

AUKTIONSORDNUNG 1.

Der Veranstalter der Auktion ist „Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk” mit Sitz in Warschau, ul. Żelazna 67, Lokal Nr. 22, 00-871 Warszawa, NIP 527-247-76-70 REGON 140155458

igerungsnummer stellt die Kaution dar. Der Veranstalter behält sich vor, von der Pflicht der Kautionsleistung abzusehen.

9.

Die das Auktionsgut darstellenden Münzen, Auszeichnungen und Medaillen sind das Eigentum des Veranstalters oder der Dritten.

2.

Der Organisator agiert als Eigentümer der Steigerungsobjekte oder als Vermittler beim Vertragsabschluß zwischen dem Eigentümer dieser Objekte (Verkäufer) und dem Bieter (Käufer), wodurch nicht ausgeschlossen wird, dass es sich beim Organisator um den Verkäufer handelt und die Beschränkungen aus der Haftung für körperliche bzw.rechtliche Mängel diesbezüglich nicht mehr gelten.

10.

Stellen die zu versteigernden Münzen, Auszeichnungen und Medaillen kein Eigentum des Veranstalters dar, ist die Auktion im Auftrag und für Rechnung der Eigentümer der zu versteigernden Güter durchgeführt.

3.

Der Verkäufer schließt mit dem Organisator einen von den Bestimmungen dieser Auktionsbedingungen gesonderten Vermittlungsvertrag ab.

12.

Die im Namen von Dritten oder von Institutionen handelnden Bieter dürfen an der Auktion nach Vorlage entsprechender Vollmachten teilnehmen.

11.

Die Auktionsteilnehmer können im eigenen Namen handeln oder durch Bevollmächtigen vertreten werden.

4.

Die Auktion findet am 23.10.2010 in Warschau (The Westin Warsaw Hotel) statt.

13.

Der Veranstalter garantiert die Echtheit des im Katalog präsentierten Auktionsgutes, es sei denn, in der Beschreibung des betroffe5.

Das Auktionsgut stellen die im Katalog nen Gutes steht eindeutig, dass keine solche beschriebenen Münzen, Auszeichnungen und Garantie gewährt wurde.

Medaillen dar. In dem Katalog gibt es folgende Informationen: genaue Beschreibung der 14.

Münzen, Auszeichnungen und MedaMünzen, deren Gewicht, Maße sowie der illen, deren Echtheit durch den Veranstalter Ausrufungspreis. garantiert ist, werden dem Erwerber samt dem von „Antykwariat Numizmatyczny Paweł 6.

Die Voraussetzung für die Teilnahme Niemczyk“ ausgestellten Echtheitszertifikat an der Auktion ist die Anerkennung der Be- übergeben. Das Echtheitszertifikat stellt den Kaufschein für die in ihm beschriebene Münze stimmungen dieser Ordnung. dar. Dieses Dokument kann lediglich samt der 7.

Personen, die vorhaben, an der Auktion Münze weiter verkauft werden. Das obige Doteilzunehmen, sind damit einverstanden, dem kument ohne die in ihm beschriebene Münze Veranstalter Ihren ID-Ausweis – Personalau- ist nichtig. Es ist verboten, dieses Dokument zu sweis oder Passport – vorzuzeigen. Die Vorlage erstellen, mit Hilfe irgendwelcher technischen des ID-Ausweises ist die Voraussetzung für die Geräte zu kopieren sowie es in den Verkehr Teilnahme an der Auktion. einzuführen.

8.

Die Bieter sind verpflichtet, die Versteigerungsnummer zu kaufen. Die Verste-

15.

Der Preis der im Katalog beschriebenen, das Auktionsgut darstellenden Münzen

ist ein Schätzpreis. Die Wertbewertung der 20.

Der Käufer hat den Zuschlagspreis für Münzen erfolgt aufgrund der früheren Au- die ersteigerten Objekte zzgl. Aufgeld von 15% ktionsnotierungen sowie der Fachkenntnisse auf den Zuschlagspreis zu entrichten. des Veranstalters.

21.

Der Organisator bringt das ihm zu16.

Die Teilnehmer der Versteigerung kön- stehende Aufgeld direkt von den Beträgen nen das Auktionsgut vor dem Beginn der in Abzug, die ihm gemäß Punkt 25 dieser Auktion besichtigen. Sämtliche Einwände und Auktionsbedingungen übergeben worden Anmerkungen bezüglich des Erhaltungszu- sind. stands des Versteigerungsgutes oder dessen Wertes werden durch den Veranstalter schri- 22.

Das obligatorisch zu entrichtende Auftlich vor dem Beginn der Auktion angenom- fgeld wird zwischen dem Käufer und dem men. Zu Beginn der Auktion werden keine Organisator gesondert abgerechnet.

Einwendungen mehr berücksichtigt.

23.

Der Veranstalter der Auktion ist berech17.

An der Auktion kann ebenfalls durch tigt, den Preis vor der Beendigung der Auktion Abgabe schriftlichen Gebotes per Fax oder per zu erhöhen oder ihn herabzusetzen.

E-Mail teilgenommen werden. Das Teilnahmegebot sollte sämtliche Personalien des Bieters 24.

Der Veranstalter der Auktion führt die enthalten. Samt Gebot übersendet der Bieter Versteigerung nach den folgenden Mindestdem Veranstalter, per E-Mail oder per Fax, die steigerungsstufen durch: Kopie des ID-Ausweises. In dem Gebot sind ebenfalls die Nummern und Namen der zu versteigernden Lose sowie das Limit anzugeben, das der Bieter bereit ist, für diese Lose zu zahlen. Die Voraussetzung für die Abgabe des Gebots per E-Mail oder per Fax ist die Einzahlung der Kaution – per Barzahlung oder per Überweisung auf das unten genannte Konto des Veranstalters sowie die Übersendung der Bestätigung der Durchführung der Überweisung samt abgegebenem Gebot. Die obigen Unterlagen sind auf die E-Mail-Adresse des 25.

Der Auktionsteilnehmer, der die im KaVeranstalters zu übersenden: antykwariat@ talog präsentierten Gegenstände ersteigert hat, numizmatyka.waw.pl oder per Fax auf die ist verpflichtet, für die ersteigerten Gegenstänfolgende Nummer: + 48 22 620 97 61. de innerhalb von 7 Tagen nach dem Abschluss des Kaufvertrags die Zahlung in PLN/USD/ 18.

Die Versteigerung der Lose beginnt EUR - Währung zu leisten. Die Forderung ist ab dem Mindestangebot, das 80% des Kata- per Barzahlung oder per Überweisung auf logwertes dieser Lose darstellt. das unten genannte Konto des Veranstalters zu leisten. Bei fehlender Zahlung für die er19.

Der Veranstalter erhebt Organisations- steigerten Gegenstände ist der Veranstalter gebühr in Höhe von 15% des erzielten Preises, berechtigt, im Namen des Verkäufers von die die Steuer von Waren und Dienstleistungen dem abgeschlossenen Kaufvertrag zurückzu(VAT) enthält. treten.

26.

Die in der Auktion ersteigerten Gegen- 33.

Wir möchten Sie erinnern: gemäß Art. 51 stände werden dem Bieter nach der Zahlung- Abs. 1 Ziffer 13 des Gesetzes vom 23. Juli 2003 sleistung übergeben. über den Denkmalschutz und Denkmalbetreuung (G.Bl. von 2003 Nr. 162, Pos. 1568) dürfen 27.

Es ist möglich, das Zahlungsziel zu Sammlungen numismatischen Charakters, verschieben. Dies erfolgt aufgrund des zwi- deren Wert PLN 16.000 überschreitet, erst nach schen dem Veranstalter und dem Bieter abge- vorherigem Erhalt der von dem Kulturminister schlossenen Vertrags, in dem das Zahlungsziel erteilten einmaligen Genehmigung für immer eindeutig festgesetzt wird. ins Ausland ausgefahren werden.

28.

Die Beendigung der Versteigerung erfolgt nach dreimaligem Ausruf des Gebotes und dessen Zuschlag. Bei Meinungsverschiedenheiten über den Zuschlag, ist der Auktionator berechtigt, den Preis noch einmal auszurufen.

34.

Der Veranstalter behält sich vor, die Bedingungen dieser Ordnung ändern oder die Auktion absagen zu können.

35.

Diese Ordnung stellt das Werk im Sinne des Gesetzes vom 4. Februar 1994 über das Urheberrecht und über die verwandten Rech29.

Stellen die zu versteigernden Gegen- te dar (G.Bl. von 2006 Nr. 90 Pos. 631). Es ist stände das Eigentum der Dritten dar, ist der verboten, die Bestimmungen dieser Ordnung Veranstalter für rechtliche Mängel dieser Ge- zu kommerziellen Zwecken zu kopieren und genstände nicht verantwortlich. Sämtliche zu veröffentlichen.

Ansprüche aus den rechtlichen und physischen Mängeln der ersteigerten Gegenstände gehen an den Verkäufer.

30.

Eventuelle sich aus der durchgeführten Auktion ergebenden Streitigkeiten entscheidet das für den Veranstalter sachlich zuständige Gericht Warschau.

31.

Die vorliegende Ordnung wurde in polnischer, englischer und deutscher Sprache angefertigt. Bei Abweichungen zwischen den einzelnen Sprachversionen ist die polnische Version bindend.

32.

Sämtliche Forderungen und Gebühren sind auf das folgende Konto zu überweisen:

SPIS TREŚCI REGULAMIN AUKCJI.........................................................................................................................................................4 RULES OF THE AUCTION.................................................................................................................................................7 AUKTIONSORDNUNG....................................................................................................................................................10 WSTĘP...................................................................................................................................................................................17 KOLEKCJA TALERUS POLONICUS............................................................................................................................19 Krótka historia polskich talarów.......................................................................................................................................20 1. Półtalar Filipa II z kontrasygnatą 1564, Wilno.............................................................................................................25 2. Talar koronny z 1585, Nagybanya................................................................................................................................26 3. Odbitka w srebrze portugała koronnego (bez daty).................................................................................................28 4. Talar 1626, Bydgoszcz.....................................................................................................................................................30 5. Talar 1628, Bydgoszcz.....................................................................................................................................................31 6. Talar 1628, Bydgoszcz.....................................................................................................................................................32 7. Talar 1630, Bydgoszcz.....................................................................................................................................................33 8. Talar 1631, Bydgoszcz.....................................................................................................................................................34 9. Talar 1631, Bydgoszcz.....................................................................................................................................................35 10. Półtalar 1628, Bydgoszcz..............................................................................................................................................36 11. Półtalar 1630, Bydgoszcz..............................................................................................................................................38 12. Półtalar 1631, Bydgoszcz..............................................................................................................................................39 13. Talar 1630, Toruń............................................................................................................................................................40 14. Talar 1632, Toruń............................................................................................................................................................41 15. Talar 1633, Bydgoszcz...................................................................................................................................................42 16. Talar 1634, Bydgoszcz...................................................................................................................................................43 17. Talar 1640, Bydgoszcz...................................................................................................................................................44 18. Talar 1641, Bydgoszcz...................................................................................................................................................46 19. Talar 1642, Bydgoszcz...................................................................................................................................................47 20. Talar 1645, Kraków........................................................................................................................................................49 21. Talar 1636, Gdańsk - popiersie na wprost.................................................................................................................50 22. Talar 1639, Gdańsk........................................................................................................................................................51 23. Talar 1640, Gdańsk........................................................................................................................................................52 24. Talar 1640, Gdańsk........................................................................................................................................................53 25. Półtalar 1640, Gdańsk...................................................................................................................................................54 26. Donatywa – srebro 1644, Gdańsk...............................................................................................................................56 27. Talar 1637, Toruń............................................................................................................................................................57 28. Talar 1638, Toruń............................................................................................................................................................58 29. Talar 1636, Elbląg...........................................................................................................................................................60 30. Talar 1636, Elbląg...........................................................................................................................................................61 31. Dwutalar 1640, Królewiec............................................................................................................................................62 32. Talar 1649, Kraków - odmiana z pełnym herbem Gotlandii...................................................................................63 33. Talar 1649, Kraków........................................................................................................................................................65 34. Talar 1650, Kraków - duża głowa króla.......................................................................................................................67 35. Talar 1650, Kraków - duża głowa króla......................................................................................................................69 36. Talar 1649, Gdańsk........................................................................................................................................................70 37. Talar 1649, Gdańsk........................................................................................................................................................71 38. Talar 1649, Gdańsk........................................................................................................................................................72 39. Talar 1650, Gdańsk........................................................................................................................................................73 40. Półtalar 1649, Gdańsk...................................................................................................................................................75 41. Półtalar 1649, Gdańsk...................................................................................................................................................76 42. Talar 1649, Toruń............................................................................................................................................................78 43. Talar 1650/1659, Toruń..................................................................................................................................................79 44. Złotówka koronna (1/3 talara) 1671, Bydgoszcz......................................................................................................81 45. Półtalar 1671, Elbląg......................................................................................................................................................83

46. Talar 1702, Lipsk - ze znakiem Szczupak..................................................................................................................84 47. Talar 1702, Lipsk - z orderem Dannenbroga.............................................................................................................85 48. Talar 1702, Lipsk - z orderem Dannenbroga.............................................................................................................87 49. Medal wybity z okazji koronacji Fryderyka Augusta na króla Polski w 1697, Norymberga............................88 50. Talar z okazji ustanowienia Orderu Orła Białego....................................................................................................90 51. Medal nagrodowy 1762, Lipsk....................................................................................................................................92 52. Talar 1719, Drezno - wybity z okazji ślubu z Marią Józefą......................................................................................93 53. Talar pośmiertny 1727, Lipsk - wybity na cześć Krystyny Eberhardyny..............................................................94 54. Talar 1728, Drezno.........................................................................................................................................................95 55. 2/3 talara (gulden) 1700, Drezno.................................................................................................................................96 56. 2/3 talara (gulden) 1702, Drezno.................................................................................................................................96 57. 2/3 talara (gulden) 1706, Drezno.................................................................................................................................97 58. 2/3 talara (gulden) 1708 z monogramem, Drezno....................................................................................................97 59. 2/3 talara (gulden) sasko-polskiego ku czci Krystyny Eberhardyny 1727, Lipsk...............................................98 60. Medal 1719, Rzym.........................................................................................................................................................99 61. Talar 1742, Drezno.......................................................................................................................................................100 62. Talar 1757, Drezno.......................................................................................................................................................101 63. Próbny talar sasko-polski 1762, Lipsk......................................................................................................................103 64. Talar sasko-polski 1763, Drezno................................................................................................................................104 65. Półtalar koronny 1755, Lipsk.....................................................................................................................................105 66. 2/3 talara (gulden) sasko-polskiego 1735, Drezno..................................................................................................106 67. 2/3 talara (gulden) 1738, Drezno...............................................................................................................................107 68. Talar sasko-polski 1763, Lipsk...................................................................................................................................108 69. 2/3 talara (gulden) 1763, Drezno...............................................................................................................................109 70. Talar saski, 1765, Drezno............................................................................................................................................110 71. 2/3 talara (gulden) 1768, Drezno...............................................................................................................................110 72. Talar Morikofera, TALERVS POLONICVS 1766.....................................................................................................112 73. Talar 1766, Warszawa..................................................................................................................................................114 74. Talar próbny 1771, Warszawa....................................................................................................................................115 75. Talar 1775, Warszawa..................................................................................................................................................116 76. Talar 1783, Warszawa..................................................................................................................................................118 77. Talar 1792, Warszawa..................................................................................................................................................120 78. Talar Targowicki 1793..................................................................................................................................................121 79. Talar Targowicki 1793..................................................................................................................................................122 80. Talar 1794, Warszawa..................................................................................................................................................123 81. Talar 1795, Warszawa..................................................................................................................................................123 82. Półtalar 1767, Warszawa.............................................................................................................................................125 83. Półtalar 1780, Warszawa.............................................................................................................................................127 84. Półtalar 1784, Warszawa.............................................................................................................................................129 85. Talar 1780, Mitawa.......................................................................................................................................................130 86. Talar 1780, Mitawa.......................................................................................................................................................130 87. Talar 1811, Warszawa..................................................................................................................................................131 88. Talar 1814, Warszawa..................................................................................................................................................131 89. 1/3 talara 1814, Warszawa..........................................................................................................................................132 90. 10 złotych 1820, Warszawa........................................................................................................................................133 91. 10 złotych 1820, Warszawa........................................................................................................................................133 92. 10 złotych 1823, Warszawa........................................................................................................................................134 93. 10 złotych 1827, Warszawa........................................................................................................................................136 94. 1 1/2 Rubla = 10 złotych 1835 NG, Petersburg.......................................................................................................137 95. 3/4 Rubla = 5 złotych 1833 NG, Petersburg............................................................................................................138 RZADKOŚCI NUMIZMATYCZNE..............................................................................................................................139 96. Dukat 1547, Gdańsk...................................................................................................................................................140 97. Szóstak pruski 1532, Toruń........................................................................................................................................141 98. Dukat 1548, Wilno.......................................................................................................................................................143

99. Półgrosz litewski 1509, Wilno....................................................................................................................................144 100. Półgrosz bez daty, Wilno..........................................................................................................................................144 101. Dukat kontrasygnowany - oblężenie Gdańska 1577..........................................................................................145 102. Półportugał koronny (5 dukatów) 1614, Bydgoszcz............................................................................................147 103. Donatywa wagi 5 dukatów 1614, Gdańsk............................................................................................................148 104. Dukat 1630, Gdańsk..................................................................................................................................................149 105. Trojak 1592, Gdańsk..................................................................................................................................................151 106. Trojak koronny 1594, Malbork................................................................................................................................152 107. Dukat koronny ze stojąca postacią króla 1592, Poznań......................................................................................154 108. Talar 1629 odbity w złocie wagi 5 dukatów, Toruń..............................................................................................156 109. Dukat 1644, Gdańsk..................................................................................................................................................157 110. Dukat 1639, Toruń.....................................................................................................................................................158 111. Dukat 1641, Toruń.....................................................................................................................................................160 112. Półportugał koronny 1652, Poznań - odbitka talara w złocie wagi 5 dukatów...............................................162 113. Dwudukat koronny 1664 A-T, Kraków..................................................................................................................163 114. Dukat koronacyjny 1649..........................................................................................................................................164 115. Donatywa wagi 3 dukatów bez daty z popiersiem w koronie, Gdańsk..........................................................166 116. Dukat 1657, Gdańsk..................................................................................................................................................167 117. Dukat 1658, Gdańsk..................................................................................................................................................167 118. Donatywa wagi 3 dukatów 1659, Toruń...............................................................................................................169 119. Dukat 1650, Toruń.....................................................................................................................................................170 120. Półdukat 1665, Wilno................................................................................................................................................171 121. Medal zaślubinowy wagi 8 dukatów 1670............................................................................................................172 122. Dukat 1673, Gdańsk..................................................................................................................................................173 123. 2 dukaty bez daty ok. 1675 roku.............................................................................................................................174 124. Medal wybity na pamiątkę elekcji, wagi 5 dukatów 1675..................................................................................176 125. Dukat 1683, Gdańsk..................................................................................................................................................178 126. Dukat 1688, Gdańsk..................................................................................................................................................178 127. 2 dukaty koronacyjne 1697, Drezno.......................................................................................................................179 128. 2 dukaty koronacyjne 1697, Drezno......................................................................................................................179 129. Dukat koronacyjny 1697, Drezno...........................................................................................................................180 130. Dukat koronacyjny 1697, Drezno...........................................................................................................................180 131. Dukat sasko-polski 1727, Drezno............................................................................................................................181 132. Dukat 1698, Gdańsk..................................................................................................................................................182 133. Dukat wikariacki 1745, Drezno...............................................................................................................................183 134. 1/4 dukata 1736, Drezno...........................................................................................................................................183 135. Szóstak koronny 1754 odbity w czystym srebrze, Lipsk....................................................................................184 136. 1 złoty (gulden) 1762, Gdańsk................................................................................................................................185 137. 1 złoty (gulden) 1763, Gdańsk................................................................................................................................185 138. Medal koronacyjny o wadze 6 dukatów 1764, Londyn.....................................................................................186 139. Medal nagrodowy Merentibus bez daty, Warszawa...........................................................................................188 140. Dukat 1773, Warszawa.............................................................................................................................................189 141. Dukat 1775, Warszawa.............................................................................................................................................189 142. Dukat 1790, Warszawa.............................................................................................................................................190 143. Dukat 1792, Warszawa.............................................................................................................................................190 144. 2 złote próbne z 1771, Warszawa............................................................................................................................191 145. 2 złote próbne 1771, Warszawa...............................................................................................................................192 146. Próbna złotówka 1771 - XIX-wieczna odbitka, Warszawa..................................................................................192 147. Grosz Księstwa Siewierskiego 1761........................................................................................................................193 148. 2 złote 1813.................................................................................................................................................................194 149. 2 złote 1813.................................................................................................................................................................194 150. 6 groszy 1813..............................................................................................................................................................195 151. 25 złotych 1819, Warszawa......................................................................................................................................195 152. Dukat 1831..................................................................................................................................................................196 153. Dukat 1831..................................................................................................................................................................196

154. Dukat 1831..................................................................................................................................................................197 155. Dukat 1831..................................................................................................................................................................197 156. 3 ruble 20 złotych 1839, Petersburg........................................................................................................................198 157. 25 kopiejek 1854, Warszawa.....................................................................................................................................198 158. Złoty medal 1891.......................................................................................................................................................199 159. 2 złote 1928 Matka Boska.........................................................................................................................................199 160. 1 złoty 1932, podwójny napis PRÓBA...................................................................................................................200 161. 5 rubli 1829 P-D, Petersburg……………………………………………………………………...…....................201 162. Rubel 1868 N-I, Petersburg………………………………………………………………………......…...….......201 163. 3 ruble 1874 N-I, Petersburg. ……………………………………………………………………......……..........202 164. 5 rubli 1883 A-G, Petersburg……………………………………………………………………......….…...........204 165. 3 Ruble 1883 D-S, Petersburg…………………………………………………………………..…......….............204 166. Rubel 1894 A-G, Petersburg………………………………………………………………….…...…...…............206 167. 25 kopiejek 1887 A-G, Petersburg…………………………………………………………...…...…...…............206 168. 10 rubli 1896, imperiał, Petersburg……………………………………………………….……...…...……........208 169. 5 rubli 1895, półimperiał, Petersburg…………………………………………………...…………...……..........210 170. Dukat 1628, Nagybanya. ………………………………………………………...................................................211 171. 40-dukatowy medal 1723, „Familia Gustaviana”. ……………………………………………….............…….212 172. Srebrna plakieta Józef Piłsudski, Warszawa. ………………………………………………............………….214 ODZNACZENIA..............................................................................................................................................................215 173. Polska. KRZYŻ SREBRNY ORDERU WOJSKOWEGO......................................................................................216 174. Dystynktorium kanoniczne wykonanew latach 1815-1825...............................................................................217 175. Polska – zabory. Dystynktorium kanoniczne wykonane w latach 1855-1881.................................................218 176. Polska/Rosja. Klucz szambelański...........................................................................................................................219 177. Rosja. Zestaw odznaczeń.........................................................................................................................................220 178. Rosja. Zestaw odznaczeń.........................................................................................................................................221 179. Rosja. Krzyż „ZA SŁUŻBĘ NA KAUKAZIE” 1864 rok........................................................................................222 180. Krzyż Orderu Św. Włodzimierza II klasy...............................................................................................................223 181. Krzyż Orderu Św. Włodzimierza IV klasy.............................................................................................................224 182. Rosja. Znak Honorowy za XX lat służby...............................................................................................................225 183. Odznaka lejbgwardyjskiego petersburskiego pułku...........................................................................................226 184. Oficerska Szkoła Strzelców......................................................................................................................................227 185. Medal nagrodowy „ZA GORLIWOŚĆ”................................................................................................................228 BIBLIOGRAFIA. …………………………………………………..................................................................................229

Wstęp O

skomplikowanych dziejach tworzenia, istnienia i rozpraszania historycznych, imiennych polskich kolekcji numizmatycznych dowiadujemy się najczęściej z dawnych katalogów aukcyjnych. Historię polskiej numizmatyki wyznaczają chociażby dziewiętnastowieczne aukcje zbiorów Radziwiłłów, Starzyńskiej, L. Mikockiego oraz późniejsze aukcje, z jakże cennymi katalogami zbiorów Zygmunta Chełmińskiego z Szarawki (1904), Otto Kubickiego z Warszawy (1908), Ludwika Frankiewicza z Poznania (1930), Wiktora Chomińskiego ze Lwowa (1932). We współczesnych nam czasach wydarzeniem były aukcje kolekcji Stanisława Herstala (1974), Henry Karolkiewicza (2000) oraz Alicji i Sida Belzbergów u Stacksa (2008). Okazałe monety i medale, które znalazły się na tych aukcjach, szeregi portugałów, dukatów, talarów i półtalarów olśniewały swą doskonałą „konserwą” i unikatowością. Stąd też wypływa konieczność naukowego opracowania historycznych już zbiorów, o których istnieniu niejednokrotnie świadczy już tylko katalog z ich aukcji.

Dzisiaj katalog kolejnej kolekcji przedstawił Antykwariat Numizmatyczny „Beati Possidentes”, który przygotowując się przez dwadzieścia lat do swej pierwszej aukcji katalogowej, zdobywał doświadczenie dzięki organizacji znakomitych aukcji internetowych i prężnej wieloletniej działalności antykwarycznej, a ostatnio również wydawniczej. U progu trzeciej dekady swej działalności, istniejący od 1989 roku Antykwariat postanowił wejść w nowy etap rozwoju, organizując swą pierwszą aukcję ze starannie, naukowo opracowanym katalogiem.

Działalność polskich antykwariatów numizmatycznych, takich jak Warszawskie Centrum Numizmatyczne czy Domy Aukcyjne Gdańska i Poznania, świadczy o ciągłości ruchu numizmatycznego, pielęgnującego pamięć o wielkich polskich kolekcjach numizmatycznych i wzbogacającego polskie zbiory o historyczne, zabytkowe okazy.

Do grona polskich domów aukcyjnych doszedł nowy partner, organizujący z rozmachem swą pierwszą aukcję.

Zebrany materiał aukcyjny zachwyca swym bogactwem. Niejedna z prezentowanych pozycji mogłaby stanowić przedmiot odrębnej monografii bądź materiał do śledzenia dróg rozwoju polskiej numizmatyki czy mennictwa.

Dlatego należy wyrazić ogromne uznanie organizatorom aukcji za systematyczny trud pozyskiwania cennych eksponatów poza krajem, z których wiele po raz pierwszy pojawia się na polskim rynku aukcyjnym. Przez długie lata najcenniejsze polskie numizmaty, wraz z falami historycznych polskich emigracji, trafiały poza Polskę.

Szczególną zasługą organizatorów w dziele przywracania zabytkowej substancji numizmatycznej, utraconej niegdyś dla naszego dziedzictwa, jest kompleksowe zgromadzenie i pozyskanie wyjątkowych zabytków na rzecz polskich kolekcjonerów. Spośród prezentowanych obiektów liczne okazy pochodzą z polskich historycznych kolekcji i przedstawione są w wymienionych wyżej katalogach ich aukcji.

Taką właśnie rolę i przyjęty cel działania – przywracanie historycznego dziedzictwa numizmatyce polskiej przez pozyskiwanie dla krajowych zbiorów unikalnych okazów numizmatów – należy uznać za największą zasługę współczesnych polskich domów aukcyjnych w dziele ochrony dziedzictwa narodowego. Do grona tego w spektakularny sposób wpisał się Antykwariat Numizmatyczny i jego twórcy.

Nie jest naszym zadaniem wymienianie suity najcenniejszych monet i medali niniejszej aukcji; wytrawni koneserzy sami wynajdą interesujące ich obiekty. Zwrócić jednak należy uwagę na rzetelne, naukowe opracowanie katalogu. Otrzymaliśmy historyczne, szczegółowe opracowanie ważnych i unikalnych obiektów, przy odniesieniu licytowanych rzadkości do najlepszych polskich zbiorów i katalogów aukcyjnych w aspekcie ich proweniencji.

Bezdyskusyjnie zarówno katalog ten, jak i sama aukcja, składają się na wyjątkowe wydarzenie na polskim rynku numizmatycznym, nie tylko ze względu na unikatowe obiekty i sposób ich opracowania. Dla początkujących kolekcjonerów katalog będzie swoistym podręcznikiem numizmatyki polskiej. Właśnie tym, wchodzącym w wspaniały i fascynujący świat polskiej numizmatyki, pragnę zwrócić uwagę na największe rzadkości aukcji, niektóre wprost zachwycające swym idealnym stanem zachowania.

Wśród rzadkich złotych monet Zygmunta III Wazy jest dukat koronny z 1592 roku z mennicy poznańskiej (unikalny na rynku numizmatycznym) oraz pięciodukatówka koronna z 1614 roku. Z odbitek w srebrze monet złotych tego króla, znajduje się odbitka portugała koronnego bez daty. Odbitki te znane są tylko w trzech egzemplarzach, każda innej wagi! Wymienić w tym miejscu należy także toruński talar oblężniczy z 1629 roku, ale bity w złocie o wadze pięciu dukatów (16,8 g). Z pewnością w długiej suicie rzadkich złotych numizmatów zwracają uwagę: pięciodukatowa donatywa gdańska z 1614 roku Zygmunta III Wazy, trzydukatówka toruńska z 1659 roku Jana Kazimierza oraz całe serie dukatów gdańskich, toruńskich dynastii Wazów, Jana III Sobieskiego i Sasów, jak również próbne monety czy odbitki monet w czystym srebrze zachwycają swymi stanami zachowania.

Niebywale pięknymi stanami cieszą oko numizmaty Stanisława Augusta Poniatowskiego, wspaniale zachowane monety próbne, szereg dukatów, talarów i półtalarów w gabinetowych wprost stanach, tak jak np. arcyrzadki talar Merikofera z 1766 roku, czy złoty medal Merentibus i, także bity w złocie, medal koronacyjny króla z 1764 roku, projektowany przez Thomasa Pingo!

Kolekcjonerzy mennictwa Jagiellonów znajdą tutaj toruńskiego szóstaka pruskiego z 1532 roku Zygmunta I oraz półtalara kontrasygnowanego Zygmunta II Augusta z 1564 roku, a w drżenie rąk wprawią ich dwa jagiellońskie dukaty: gdański Zygmunta I z roku 1547 (jedyny chyba znany w prywatnych zbiorach) i litewski Zygmunta II Augusta z 1548 roku!

Wśród wspaniałości aukcyjnych nie można pominąć talarowych suit Zygmunta III w wyśmienitych stanach, a wśród nich – prawie mennicze: talar z 1626 czy półtalary z lat 1628, 1630 i 1631! Zachwycają swym połyskiem monety Władysława IV Wazy, obdarzone walorem rzadkości, i to w całych seriach, talary koronne, odmiany talarów elbląskich z 1636 roku, gdańskie z lat 1636, 1639, 1640 oraz półtalar z 1640 roku, a także toruńskie z lat 1637 i 1638.

Prawdziwymi brylantami kolekcji aukcyjnej, zachwycającymi gabinetowym połyskiem, są talary koronne Jana Kazimierza z 1649 roku oraz obie odmiany arcyrzadkich talarów z 1650 roku, jak również unikalny talar poznański z 1652 roku, odbity w złocie wagi pięciu dukatów! W dalszej suicie talarowej tego władcy znajdujemy odmiany talarów gdańskich z 1649 i 1650 roku; dwie odmiany unikalnych półtalarów gdańskich z 1649 roku, czy gabinetowe talary toruńskie z tego samego roku i przełomu lat 1649/1650. Nie można pominąć tzw. drobnicy numizmatycznej Wazów, jak chociażby, pochodzącego z wzmiankowanej kolekcji Wiktora Chomińskiego, arcyrzadkiego trojaka gdańskiego z 1592 roku, i wielu innych, wspaniale zachowanych drobnych nominałów.

Ogromne zainteresowanie wzbudzą, tak rzadko pojawiające się na aukcjach, „grube” monety Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Tutaj z 1671 roku mamy koronną złotówkę i półtalara elbląskiego! Blasku emisyjnej i medalierskiej działalności tego króla nadaje wspaniały złoty medal zaślubinowy króla z Eleonorą Marią.

Wymieniliśmy tylko nieliczne przykłady wspaniałości aukcyjnych. Należy jedynie wyrazić nadzieję, iż Antykwariat Numizmatyczny nie ustanie w swej misji aukcyjnej pozyskiwania dla Nas kolekcji polskich unikatów, a następne jego aukcje będą również znaczącymi wydarzeniami w historii polskiej numizmatyki.

Lech Kokociński Prezes Honorowy Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego

Talerus Polonicus

Kolekcja

&

rzadkości numizmatyczne

Kolekcja

Talerus Polonicus

Krótka historia polskich talarów Talary narodziły się pod koniec XV wieku w Tyrolu i w Czechach, gdzie rozpoczęto wybijanie grubej monety srebrnej. Nazwa talar pochodzi od skrótu nazwy miasta Joachimsthal (dzisiejszy Jáchymov), w którym ulokowano mennicę emitującą duże srebrne monety.

W Polsce w pierwszej połowie XVI wieku brakowało kruszcu, dlatego talary zaczęto wybijać stosunkowo późno, właściwie dopiero po odkryciu znacznych pokładów rud ołowiu i srebra w okolicach Olkusza.

Pierwszą próbę bicia talarów podjął medalier Maciej Schilling, administrujący królewską mennicą stanową w Toruniu w Prusach. Ta pierwsza emisja, nie podparta żadną ordynacją królewską, nawiązywała raczej do tradycji „schautalarów”, łączących formę medalu z monetą, a wybijanych w celach nagrodowych. Na pierwszym polskim talarze widniało popiersie króla Zygmunta I Starego i jego syna, Zygmunta II Augusta.

W 1564 roku Zygmunt II August dla potrzeb wojny w Inflantach nakazał wybić trzydziestogroszowe monety, zwane półkopkami. Miały one mniejszą wagę niż talary cesarskie, a ich stopa i waga odpowiadała raczej guldenom srebrnym. W tym samym roku udało się Zygmuntowi Augustowi wyegzekwować część posagu swojej żony, który wypłacono w talarach i półtalarach neapolitańskich.

W związku z potrzebami wojennymi oznakowano je monogramem królewskim z datą 1564 i wprowadzono na rynek polski.

Kolejny epizod talarowy na ziemiach polskich związany był z konfliktem miasta Gdańska z nowo wybranym królem Stefanem Batorym. Miasto miało prawo i obowiązek wybijać monety z portretem króla. Jako że Gdańsk nie uznawał nowego króla, trzeba było miejsce królewskiego portretu czymś wypełnić. Rada Miasta znalazła znakomity wybieg. Na talarach i półtalarach umieszczono bowiem półpostać Chrystusa z jabłkiem królewskim w jednej dłoni, podczas gdy druga ułożona jest w geście błogosławieństwa. Wyobrażeniu towarzyszy sentencja „Defende nos Christe Salvator ” („Broń nas Chryste Zbawicielu”). Taka symbolika nie była przypadkowa.

Jabłko, jako znak władzy królewskiej sugerowało, że Chrystus z gestem błogosławieństwa i atrybutami królewskiej władzy posiada zwierzchność nad innymi świeckimi władcami. Wzorem ikonograficznym tego wyobrażenia był zamówiony ledwie kilka lat wcześniej obraz Chrystusa, namalowany dla Ławy Malborskiej

na Dworze Artusa przez znanego malarza Martena Schoenicka. Wybite w 1577 roku monety spełniały też rolę ideologicznej platformy dyskursu z królem. Problem z gdańskimi talarami polegał jednak na tym, że nie trzymały się one stopy talarów niemieckich i zostały w ówczesnych taryfach określone jako monety fałszywe. Po zakończeniu wojny Rada Miasta Gdańska została zmuszona do ich wykupienia.

Najwcześniejsze obiegowe polskie talary związane są z panowaniem Stefana Batorego i odkryciem bogatych złóż srebra w okolicach Olkusza. Król Stefan Batory, wydając szereg uprawnień gwareckich, jednocześnie zdecydował się na podpisanie w 1580 roku ordynacji menniczej, w której po raz pierwszy uwzględniono wybijanie talarów. Mennicę, kierując się sprawdzonymi wzorami, urządzono w miejscu wydobywania srebra, czyli w Olkuszu. Na pierwszych znanych talarach umieszczono rok 1580. Wybijano je w dwu typach; z orłem królewskim lub tarczą herbową. Emisję talarów rozpoczęła także mennica litewska w Wilnie. W roku 1585 król, szykując się do wojny z Moskwą, szukał pieniędzy na jej sfinansowanie, a wobec przeciągających się dyskusji na sejmikach w sprawie wznowienia bicia talarów, zdecydował się wybijać monetę talarową w mennicy Nagybanya w Siedmiogrodzie.

Stefan Batory, zostając królem Polski, pozostawał księciem Siedmiogrodu, którym w jego imieniu administrował brat Zygmunt. Na bicie monety w swoim księstwie nie potrzebował niczyjej zgody, toteż emitował w Siedmiogrodzie w latach 1585-1586 talary koronne. Umieszczono na nich jego portret i tarczę polsko-litewską. Talary te wybito podług polskiej ordynacji, mogły zatem swobodnie kursować w kraju. Obecnie, wobec rzadkości talarów z lat wcześniejszych, są właściwie najstarszymi królewskimi talarami dostępnymi dla kolekcjonerów.

Po śmierci Batorego królem Polski został obrany wnuk Zygmunta Starego, królewicz szwedzki Zygmunt Waza. W pierwszych latach jego panowania wybijano okazjonalnie talary według istniejącej stopy menniczej. Miały one charakter prestiżowy i bardziej były związane z różnymi politycznymi wydarzeniami, takimi jak koronacja na króla Polski, objęcie tro-

21

Kolekcja

Talerus Polonicus

nu szwedzkiego czy otrzymanie przez króla Orderu Złotego Runa, niż potrzebami rynku pieniężnego.

Talary wybijano okazjonalnie w mennicy w Krakowie, a mennica w Olkuszu zajmowała się wybijaniem drobnej monety. Dopiero deprecjacja drobnej monety sprawiła, że sejmiki zażądały od króla przywrócenia bicia dobrej monety, w tym talarów.

W celu umożliwiania produkcji otwarto nową mennicę w Bydgoszczy.

Obejmując kierownictwo mennicy, Jakub Jakobson van Emden szybko zmonopolizował obrót kruszcami i rozpoczął wybijanie nowej drobnej monety, półtoraków. Bicie drobnej monety było dużo bardziej opłacalne. Wychodząc naprzeciw artystycznym i medalierskim zainteresowaniom króla, Jakub Jakobson van Emden wybijał okazjonalnie talary oraz złote portugały. Do wykonania stempli zatrudnił wybitnych ówczesnych medalierów: Samuela Ammona z Gdańska, a potem Jana Höhna.

Dzięki poparciu królewskiemu otrzymywał coraz większe prerogatywy, które pozwoliły mu przejąć pełny nadzór nad mennicami polskimi. Wybijane w latach 1613-1618 talary także nie miały charakteru monety obiegowej, ale raczej prestiżowy i traktowane były na dworze jak medale. Dopiero klęska wojsk polskich pod Cecorą i konieczność wykupienia zwłok poległego w tej bitwie hetmana Żółkiewskiego zmusiła mennicę w Bydgoszczy do wybicia większej liczby talarów. Wybijano je w dwu typach. Do zapłacenia okupu przeznaczono talary lekkie trzydziestogroszowe, o wadze poniżej 20 gramów, które odpowiadały srebrnej monecie tureckiej, a na rynek krajowy kierowano talary wybijane podług stopy z czasów Stefana Batorego. Po zapłaceniu całej kwoty okupu, w 1624 roku zaniechano wybijania talarów lekkich. Nakłady talarów były niewielkie, bardziej opłacalne było bicie monety drobnej, stąd talary z lat 1624-1626 należą do monet bardzo rzadkich.

Dopiero wprowadzenie zakazu wybijania monety

22

drobnej sprawiło, że od 1627 roku talary wytwarzano już na masową skalę. W roku 1630 do ich wybijania dołączył Toruń. Odparcie oblężenia miasta przez wojska szwedzkie w 1629 roku sprawiło, że Toruń przywołał dawne prawo mennicze. Kierownikiem mennicy został Jakub Jakobson van Emden i w 1630 roku (z datą 1629 r.) wydano okolicznościowe talary i ich odbitki w złocie.

Pretekstem była konieczność uhonorowania obrońców miasta. W 1630 roku Toruń rozpoczął wybijanie monety miejskiej; były to talary i półtalary. Wybijano je do roku 1632, nawet w czasie bezkrólewia.

Po wyborze nowego króla Władysława IV w miejsce portretu Zygmunta pojawił się portret Władysława IV. W tym czasie czynna była również mennica w Bydgoszczy. W pierwszych latach panowania nowego króla bito więc talary i półtalary w Bydgoszczy i Toruniu. W 1636 roku wojska szwedzkie opuściły okupowany Elbląg. Z tej okazji, wobec spodziewanej wizyty króla Polski, Rada Miasta nakazała wybić serię okolicznościowych talarów z mottem „Elbinga Inter Arma Servata” („Elbląg orężem ocalony”).

Dewiza ta miała podkreślić radość miasta powracającego pod władzę polskiego króla. Wobec zakazu wybijania drobnej monety, również Gdańsk w 1636 roku rozpoczął emisję talarów.

Talary i półtalary bito przez całe panowanie Władysława IV, a także w pierwszych latach panowania Jana Kazimierza. W roku 1650 do grona emitentów talarów dołączył Elbląg. Zakaz emisji monet drobnych obowiązywał ponadto księstwa lenne, Prusy i Kurlandię, dlatego talary wybijano również w Mitawie. Cofnięcie ograniczeń w 1650 roku, dotyczących bicia monety drobnej, zadecydowało o znaczącym zmniejszeniu emisji talarów.

Ogłoszona w 1659 roku ordynacja wprowadziła nowy gatunek monety – tymfy. Miały one wypełnić lukę między monetą grubą a drobnicą.

Kolekcja

Talerus Polonicus

Decyzja ta zrujnowała polski rynek monetarny. W ciągu następnych lat wystąpiło zjawisko przebijania oficjalnie wybijanych w polskich mennicach talarów na podwartościowe tymfy i orty. Z tego powodu w następnych latach, także za panowania kolejnych władców, niemal całkowicie zaniechano wybijania talarów. Talary Jana Kazimierza wybijano w mennicach w Krakowie, Bydgoszczy i okazjonalnie we Wschowie oraz Poznaniu.

Za panowania Michała Korybuta podjęto próbę bicia grubej monety w Elblągu. Jednak z powodu braku podstaw prawnych, Rada Miasta Elbląga zrezygnowała z tego eksperymentu.

Pozostało jedynie kilka próbnie wybitych monet jedno- i półtalarowych.

W czasach Michała Korybuta i Jana III Sobieskiego nie wydano żadnej ordynacji dotyczącej bicia talarów. Talary koronne, mimo przedłożenia projektu Janowi III, nie doczekały się zgody na emisję. W 1683 roku z inicjatywą bicia talarów wystąpiła Rada Miasta Gdańska.

Było to tylko przedsięwzięcie propagandowe; cały nakład wyniósł dwieście egzemplarzy.

Po w y b o r z e Fr y d e r y k a Au gusta księcia Saskiego na króla Polski sprawy refor m monetar nych w Polsce zeszły na dalszy plan. August II wybijał w Saksonii monetę na stopę saską. Sporadycznie w mennicach w Lipsku lub Dreźnie wybijano monety przeznaczone do obiegu w Polsce.

W 1702 roku zdecydowano się wyemitować talary z przeznaczeniem dla Polski. Powstały dwa typy monet: z królewskim popiersiem lub z monogramem. Ostatecznie pozostano przy wspólnej monecie sasko-polskiej. Kompozycja talarów saskich została wzbogacona o tytulaturę i herby królestwa polskiego. Gruba moneta saska miała stopę zbliżoną do dawnych polskich talarów, więc – przy braku rodzimej monety – swobodnie obiegała w Polsce. Panowanie Augusta III, syna Augusta II Mocnego, początkowo nie przyniosło większych zmian. Dopiero w 1753 roku przystąpiono do wy-

bijania w mennicach monet na polską stopę. Obok monet drobnych wprowadzono do obiegu polskie talary i półtalary.

Wybijano je w latach 17531755. Dla Saksonii natomiast wybijano talary i guldeny (2/3 talara). W 1762 roku August III zamówił próbną emisję talarów na stopę polską, ale nie zostały one wprowadzone do obiegu. Talary te, jako emisje próbne, stanowią dzisiaj wielką rzadkość. Gdy w 1756 wojska Pruskie zajęły Saksonię, Fryderyk Wielki rozpoczął w mennicach Lipska i Drezna produkcję fałszywej monety polskiej na masową skalę. W 1757 roku dla potrzeb pruskiego wojska wybito nieliczne pełnowartościowe talary, wykorzystując gotowe stemple i zapasy kruszcu zgromadzone w mennicy. U dołu pod tarczami sasko-polskimi wmontowano monogram FR („Fridericus Rex”). Po śmierci Augusta III (1763) prawo do używania tytułów królewicza polskiego oraz herbów Orła i Pogoni mieli synowie Augusta III, stąd też w Saksonii talary z tytułami i herbami polskimi wybijał Fryderyk Chrystian w 1763 roku, Xawier w latach 1764-1768 oraz Klemens Wacław, jako królewicz polski i arcybiskup Trewiru.

Wybór Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski sprawił, że po raz pierwszy od czasów Jana III została przeprowadzona reforma monetarna.

Przystąpiono też do uruchomienia własnych mennic w Krakowie i Warszawie.

Reforma monetarna, przeprowadzona przez Stanisława Augusta, przewidywała wybijanie talarów ośmiozłotowych; w 1794 roku zostały one zreduko wane do wartości sześciu złotych. Obok talarów wybijano czterozłotowe półtalary.

W celu sfinansowania Konfederacji Targowickiej (1793)

23

Kolekcja

Talerus Polonicus

przygotowano stemple do bicia talarów bez portretu króla. Do wybijania tej monety nie doszło, a stemple wykorzystano później do produkcji monet dla kolekcjonerów.

Talary zawsze cieszyły się uznaniem zbieraczy i już w początkach kolekcjonerstwa w XVIII wieku stały się przedmiotem tworzenia zbiorów. Wielką kolekcję talarów u schyłku XVIII wieku stworzył Samuel Madai w Królewcu. Wydany katalog jego zbioru zawiera pierwsze opisy wielu polskich talarów, między innymi posiadane przez niego koronne talary Stefana Batorego.

Zbiór ten zawierał też wiele talarów z epoki Wazów.

Jak znacząca i znana była to kolekcja wskazuje fakt, że jako jeden z nielicznych S. Madai otrzymał od króla Stanisława Augusta komplet próbnych monet z 1771 roku. W innym królewieckim zbiorze rodziny Lübeck, o czym zaświadcza wydany w 1737 roku katalog zbioru, figurował talar elbląski Michała Korybuta, a także tajemniczy talar gdański Zygmunta Augusta II z 1564 roku. Piękny zbiór polskich talarów miał także Michał Lilienthal, pastor i profesor Uniwersytetu w Królewcu, a jego opublikowany „Thalercabinett” stanowi równie ważną pozycję w bibliografii talarów polskich, jak katalog zbioru S. Madaiego. Talary polskie były ozdobą zbioru Pełki Ponińskiego, który stworzył na początku XIX wieku w Wilnie. Poniński był też jedną z pierwszych ofiar fałszywych talarów Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, wymyślonych przez Józefa Majnerta.

Ich opisy widnieją w jego rękopiśmiennym katalogu.

Piękną kolekcję, składającą się wyłącznie z talarów polskich, stworzył w drugiej połowie XIX wieku Tomasz Jackowski. Sprzedażą jego zbioru zajmował się antykwariusz Bolcewicz w 1896 roku. W końcu XIX wieku powstały wielkie kolekcje monet polskich, w których starano się zgromadzić wszelkie typy i odmiany talarów polskich.

Do największych dziewiętnastowiecznych kolekcji należały dwa zbiory: zbiór Emeryka Hutten Czapskiego, zachowany niemal w całości do dzisiaj i przechowywany w Krakowie, oraz zbiór Franciszka Potockiego, który trafił drogą spadków do Andrzeja Potockiego i zachował się w całości przez okres II Wojny Światowej w Krakowie. Po wojnie został znacjonalizowany i obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Część kolekcji skradziono w 1945 roku podczas transportu z Krakowa do Warszawy.

Monety z tego zbioru są oznaczone charakterystyczną puncą z herbem Pilawa rodu Potockich. Zbiór Franciszka Potockiego ozdabiał np. talar gdański z 1643 roku z panoramą miejską oraz talar podwójny Stefana Batorego.

Wielki zbiór monet stworzył Kazimierz Sobański. Kolekcja ponad dziesięciu tysięcy monet została ofiarowana w 1911 roku Muzeum Narodowemu w Warszawie. Oprócz kolekcji jego właściciel zapisał specjalną donację dla Muzeum na wydanie katalogu

24

zbioru. Do dzisiaj, mimo zachowanego oryginału rękopiśmiennego, katalog nie został opublikowany. Sobański zbierał monety odmianami i zgromadził bardzo wiele rzadkich talarów. Posiadał między innymi kilka talarów koronnych Stefana Batorego, miał także dwutalara toruńskiego z 1637 roku. Na przełomie XIX i XX wieku znakomity zbiór, liczący ponad jedenaście tysięcy monet polskich, stworzył Henryk Mańkowski w Winnogórze. Zbiór ten po jego śmierci został rozproszony i znamy tylko nieliczne rzadkości, które były ozdobą jego zbioru, między innymi talar toruński z 1647 roku.

W pierwszej połowie XX wieku pod młotek licytatora trafiły trzy wielkie zbiory monet polskich Zygmunta Chełmińskiego z Szarawki, Ottona Kubickiego oraz Mariana Frankiewicza. Ich zbiory doczekały się katalogów aukcyjnych, dlatego możemy podziwiać w nich wiele niezwykle rzadkich talarów.

Po II Wojnie Światowej zbiory monet, w tym talarów, tworzone były w kraju i wśród polskich emigrantów. Piękny zbiór posiadali, mieszkający w Stanach Zjednoczonych, Stanisław Herstal i Józef Sawicki. Znakomity zbiór ozdobiony rzadkimi talarami zgromadził w Nowym Jorku Henry Karolkiewicz. Zbiór opracowano w katalogu aukcyjnym z 2000 roku. W tej właśnie kolekcji można było po raz pierwszy obejrzeć na fotografii dwutalar koronny Władysława IV oraz oryginał legendarnego talara Morikofera. W Polsce piękną kolekcję talarów zgromadził rzeźbiarz i projektant polskich monet i medali Witold Korski. Ozdobę jego kolekcji stanowiły między innymi: dwutalar Stefana Batorego z 1580 roku oraz talar Zygmunta III (typu STR z aniołami) z 1630 roku. Korski miał też znaczący zespół talarów koronnych Jana Kazimierza.

Kolekcjonowanie talarów nie wyszło z mody i dzisiaj również tworzone są ciekawe kolekcje.

Warto tutaj przytoczyć anegdotę o emocjach, które w przeszłości towarzyszyły kolekcjonerom. W 1847 roku na aukcji dubletów Gimnazjum Gdańskiego został wystawiony talar z 1586 roku z herbem Lis Stefana Batorego i, jak pisze wielki kronikarz tych czasów, Karol Beyer „…dwóch się na niego znalazło amatorów, którzy swoim przedstawicielom nakazali go kupić, a ajenci biorący dziesięć procent od ceny, byliby nie wiadomo do jakiej ceny doszli, gdyby nie radny magistratu gdańskiego, który licytację wstrzymał, a Rada swoją decyzją przyznała go Franciszkowi Potockiemu za 121 talarów, do której to ceny licytacja już doszła…”.

Dr Jarosław Dutkowski

Kolekcja

Talerus Polonicus

1. Zygmunt II August

Król Polski 1548-1572 Wielki Książę Litewski 1544-1572

Półtalar Filipa II z kontrasygnatą 1564, Wilno

Aw.: Półtalar neapolitański PHILLIP… POPVLOR. Punca na rewersie monety: monogram SA (Sigismundus Augustus), po bokach data: 15-64 śr. 33 mm, w. 14,431g Ag

stan 3

P

ółtalary nie były zasadniczo emitowane przez Zygmunta II Augusta, jednakże król wprowadził do obiegu pewną ilość półtalarów Karola V i Filipa II, pochodzących z odzyskanych tzw. sum neapolitańskich. Przed wprowadzeniem do obiegu były opatrywane kontrasygnatą królewską w Mennicy Wileńskiej. Monety te są bardzo rzadkie.

Punca w doskonałym stanie zachowania.

Kopicki.3338; Ivanauskas.14SA7-2 („Coins of Lithuania”); H-Cz.534; Tyszkiewicz.50 CENA: 8 000 zł

26

Kolekcja

Talerus Polonicus

2. Stefan Batory

Król Polski 1576-1586

Talar koronny z 1585, Nagybanya

Aw.: Popiersie w koronie i zbroi. W otoku: : STEPHAN∙D:G∙REX∙POLON∙MAG∙DVX∙ -L∙ Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza herbowa, w polu sercowym herb Batorych.

Data 15-85 po bokach, poniżej litery N-B (Nagybanya). W otoku: RVS∙PRVS∙MAS∙SAM∙LIVO∙PRIN∙TRAN śr. 41,2 mm, w. 28,432 g Ag

stan 2

T

alary Batorego zawierały nieco więcej srebra niż egzemplarze będące wówczas w obiegu w Europie, dlatego były masowo wyławiane z obiegu i przetapiane. Stąd ich duża rzadkość na dzisiejszym rynku numizmatycznym.

Ponadprzeciętny egzemplarz z połyskiem menniczym i starą patyną.

Kopicki.10504; Davenport.8457; H.-Cz.731; Frankiewicz.152; Tyszkiewicz.70 CENA: 8 000 zł

27

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 3

28

Kolekcja

Talerus Polonicus

3. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Odbitka w srebrze portugała koronnego (bez daty)

Aw.: Popiersie króla z gołą głową, na zbroi płaszcz spięty maszkaronem na ramieniu.

Wokół dwie obwódki - liniowa i perełkowa. W otoku: SIGISMVN∙3 D:G:REX∙POLO:MAG:DVX∙LIT:RVS:PRVS:MAS:SAM:LIVO:&( Rw.: Ukoronowana ozdobna dziewięciopolowa tarcza polsko-szwedzka z małą tarczą z herbem Snop Wazów w środku. W otoku: NEC NON: SVECO:GOTO:WANDALORVMQ:HÆREDITA:REX śr. 42,8 mm, w. 38,612 g Ag

stan 3+/2-

E

gzemplarz znajdował się niegdyś w zbiorach Franciszka Potockiego (w rękopisie opisany był błędnie jako dwutalar). Inna moneta pojawiła się na aukcji zbioru Ludwika Frankiewicza (nr 187), ale o wadze 18,5 grama. Ponadto w zbiorze Potockiego była także klipa odbita tym samym stemplem. Stempel służył głównie do wybijania portugałów. Odbita tym samym stemplem moneta o wadze dziesięciu dukatów znajduje się w zbiorach w Wiedniu, w kolekcji Czapskich oraz w Muzeum Narodowym w Warszawie. Moneta nie ma żadnych inicjałów menniczych, dlatego w literaturze spotyka się odwołania do mennicy olkuskiej, krakowskiej i bydgoskiej. Stylistyka popiersia oraz brak łańcucha z Orderem Złotego Runa wskazuje, że moneta powstała przed 1604 rokiem, kiedy to po raz pierwszy opublikowany został wizerunek króla z Orderem Złotego Runa. Z dokumentów nie wynika też, by za panowania Zygmunta III w Olkuszu wybijano grubą monetę srebrną. Olkusz nie miał także możliwości wybijania monety złotej, dlatego, jak się zdaje, mennicę w Olkuszu należy wykluczyć, podobnie jak mennicę w Bydgoszczy, gdzie grubą monetę zaczęto wybijać po 1608 roku. Sądzić należy, że stempel do portugała powstał w Krakowie pomiędzy 1600 a 1604 rokiem. Można też jeszcze rozpatrywać mennicę w Wilnie, która zatrudniała medaliera o inicjałach HD (medalier nieznany).

Popiersie opisywanego portugała jest podobne do umieszczonego na medalu z Tetydą i Cecerą, sygnowanego inicjałami HD w 1595 roku. Identyczna na obu sztukach jest także tytulatura królewska na awersie. Opisywany egzemplarz jest tożsamy z wymienionym przez Zagórskiego, a znanym mu z kolekcji F. Potockiego. W srebrze znane są trzy sztuki, każda o innej wadze. Każda z nich jest UNIKATEM.

Podwójnie uderzony, stara patyna. Na awersie znak własnościowy – herb Pilawa Potoccy.

Kopicki.1296 (jako talar); H-Cz.10297 (jako portugał); Kurpiewski.1675 (talar o wadze 18,7 g); Zagórski.306 (2 talary); Tyszkiewicz.CENA: 100 000 zł

29

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 4

30

Kolekcja

Talerus Polonicus

4. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1626, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni, przepasana szarfą dowódcy.

Na szyi rurkowata kreza i zawieszony na łańcuchu Order Złotego Runa. W otoku: )SIGIS:III:D:G:REX∙POLO:M:D:LIT:RVSS∙PRVS∙MA∙ Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa, po bokach inicjały II-VE (Jakub Jakobson van Emden, zarządca mennicy w Bydgoszczy), poniżej data 16-26, u dołu tarczy herb Półkozic. W otoku: ∙SAM:LIV∙NEC:NO:SVE∙ O GOT∙VAD:Q:HRI:REX∙ śr. 41,0 mm, w. 28,432 g Ag

stan 2

T

alar ten należy do bardzo rzadkich; znanych jest około 8-12 sztuk. Był ozdobą najlepszych zbiorów. Na rynku znajdują się egzemplarze pochodzące ze zbiorów Zygmunta Chełmińskiego, L. Frankiewicza (w zbiorze prywatnym w Polsce); H. Karolkiewicz miał egzemplarz ze zbiorów amerykańskich. Ponadto kolejny egzemplarz pojawił się na aukcji w Polsce. Wystawione dotychczas na aukcjach trzy talary były różnymi egzemplarzami. Opisywany jest zatem czwartym lub piątym (nieznany jest los egzemplarza po Chełmińskim), występującym na rynku numizmatycznym.

Połysk menniczy z piękną starą patyną.

Kopicki.1333; Davenport.4315; H-Cz.1528; Karolkiewicz.2204; Frankiewicz.213; Chełmiński.239; Tyszkiewicz.180 CENA: 50 000 zł

31

Kolekcja

Talerus Polonicus

5. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1628, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni, przepasana szarfą dowódcy. Na szyi rurkowata kreza i z zawieszony na szyi Order Złotego Runa. W otoku: SIGIS∙ III∙ D:G ∙REX∙POLO∙ M∙P∙D:LIT ∙RVS ∙PRVS∙ MAS( Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa, po bokach inicjały I-I (Jakub Jakobson), poniżej data 16-28. W otoku: ∙SAM ∙LIV∙NEC∙ NO: SVEOGOT. VAD:Q∙H R∙I∙REX) śr. 41,2 mm, w. 28,587 g Ag

stan 2-

R

zadsza odmiana talara z herbem Półkozic (Hermolaus Ligęza, Podskarbi Wielki Koronny) na awersie.

Ładna, stara patyna.

Kopicki.1374; Davenport.4316, Tyszkiewicz.6 CENA: 5 000 zł

32

Kolekcja

Talerus Polonicus

6. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1628, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie, w szamerowanej zbroi, z mieczem opartym o ramię, jabłkiem królewskim w dłoni i z zawieszonym na łańcuchu Orderem Złotego Runa.

Na ramieniu zawiązana szarfa dowódcy. W otoku: )SIGISIII> D£G)REX >POLO>M)D£LIT^RVS)PRVS)MAS( Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa opasana łańcuchem z zawieszonym Orderem Złotego Runa, po bokach inicjały I-I oraz data 16-28, u dołu tarczy herb Półkozic. W otoku: SAMLIVNEC∙NO:SVE O GOTVAD:QH RIREX) śr. 42,1 mm, w. 28,557 g Ag

stan 2-/2

O

dmiana talara z herbem Półkozic na rewersie.

Stara patyna.

Kopicki.1374; Davenport.4316; Tyszkiewicz.6 CENA: 5 000 zł

33

Talerus Polonicus

Kolekcja

7. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1630, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w dużej koronie, z mieczem opartym o ramię, jabłkiem królewskim w dłoni i z zawieszonym na łańcuchu Orderem Złotego Runa.

Na ramieniu zawiązana szarfa dowódcy. W otoku: (SIGIS:IIID:G:REXPOLO: PM:D:LIT:RVS:PRVS:MAS: Rw.: Pod dużą koroną dziewięciopolowy dekoracyjny kartusz herbowy, opasany łańcuchem z zawieszonym Orderem Złotego Runa, po bokach inicjały I-I, oraz data 16-30. W otoku: SAM:LIV:NEC∙NON∙SV: O GOT:VAND:Q:HRI:REX∙ śr. 41,9 mm, w. 28,304 g Ag

stan 3+

D

uże popiersie i ozdobny kartusz herbowy występuje tylko w jednym typie z 1630 roku. Jan Dostych ujawnił jedynie dwie drobne odmiany interpunkcyjne, a E. Czapski daje im stosunkowo wysoką, jak na talary koronne, rzadkość R3.

Ładna stara patyna.

Kopicki.1382; Davenport.4316; H-Cz.1610; Chełmiński.302; Tyszkiewicz.6 CENA: 10 000 zł

34

Kolekcja

Talerus Polonicus

8. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1631, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z mieczem opartym o ramię, jabłkiem królewskim w dłoni i z zawieszonym na łańcuchu Orderem Złotego Runa.

Na ramieniu zawiązana szarfa dowódcy. W otoku: ∙SIGIS∙III∙D:G∙REX∙POL∙MPD∙LIT∙RVS∙PRVS∙MAS= Rw.: Pod dużą koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa, opasana łańcuchem z zawieszonym Orderem Złotego Runa. Po bokach inicjały I-I oraz data 16-31. W otoku: SAM LIV NE NO SVE O GOT VAD Q H R REX śr. 43,0 mm, w. 28,844 g Ag

stan 2

R

zadsza odmiana bez znaków interpunkcyjnych na rewersie.

Połysk menniczy z piękną patyną.

Kopicki.1385; Davenport.4316; Tyszkiewicz.6 CENA: 5 000 zł

35

Kolekcja

Talerus Polonicus

9. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1631, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z mieczem opartym o ramię, jabłkiem królewskim w dłoni i z zawieszonym na łańcuchu Orderem Złotego Runa.

Na ramieniu zawiązana szarfa dowódcy. W otoku: ∙SIGISIIID:G¡ REXPOLMPDLITRVS∙PRVS∙MAS= Rw.: Pod dużą koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa, opasana łańcuchem z zawieszonym Orderem Złotego Runa. Po bokach inicjały I-I oraz data 16-31. W otoku: SAMLIVNE∙NO∙SVEO GOTVAD:Q∙HRREX∙ śr. 43,2 mm, w. 29,069 g Ag

stan 2-/2

Połysk menniczy z patyną. Egzemplarz niedobity.

Kopicki.1385; Davenport.4316; Tyszkiewicz.6 CENA: 5 000 zł

36

Kolekcja

Talerus Polonicus

10. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Półtalar 1628, Bydgoszcz

Aw.: Popiersie w koronie i zbroi z mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni. W otoku: SIGIS>III D£G REX>POL >M>D£L>RVS>PRVS>MAS( Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa polsko-szwedzka opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa. U dołu tarczy mała tarcza z herbem Półkozic (Podskarbiego Wielkiego Koronnego), po bokach I-I. W otoku: SAM ∙LIV∙NE∙ NO ∙SVE O GOT ∙VAD:Q∙HRI∙REX) śr. 33,7 mm, w. 13,928 g Ag

stan 3

I

stnieje kilkanaście odmian półtalarów rocznika 1628. Różnią się interpunkcją i szczegółami w legendzie.

Monety te bite były w niewielkich ilościach i dzisiaj są niezwykle rzadkie.

Stara patyna.

Kopicki.1290; H-Cz.9655; Chełmiński.346; Tyszkiewicz.50 CENA: 10 000 zł

37

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 11

38

Kolekcja

Talerus Polonicus

11. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Półtalar 1630, Bydgoszcz

Aw.: Szerokie popiersie w dużej koronie i zbroi, z mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni. W otoku: ¡SIGIS:III:D:G:REX:POL.MD.P¡LI∙RVS∙PRVS∙MASO: Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa polsko-szwedzka, opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa. Po bokach litery I-I i data 16-30. W otoku: SAM ∙LIV∙NE∙ NO:SVE: O :GOT ∙VAD:Q∙HRI∙REX: śr. 34,0 mm, w. 13,555 g Ag

stan 1-

N

iespotykanej urody półtalar w menniczym stanie zachowania. Wyjątkowej rzadkości numizmat.

Kopicki.1292; Chełmiński.352; Frankiewicz, Czapski, Karolkiewicz nie notują tej odmiany; Tyszkiewicz.50 CENA: 30 000 zł

39

Kolekcja

Talerus Polonicus

12. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Półtalar 1631, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z jabłkiem królewskim w dłoni, mieczem opartym o ramię, przepasana szarfą dowódcy i z zawieszonym na piersi Orderem Złotego Runa. W otoku: SIGIS III DG ∙REX∙POL∙ M∙D: PLIT ∙RVS ∙PRVS∙ IMASO)∙ Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa, opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa, po bokach inicjały I-I, poniżej rozdzielona data 16-31. W otoku: ∙SAM ∙LIV∙NEG NO SVEOGOT∙VAD:Q:H R∙REX∙ śr. 38,3 mm, w. 13,951 g Ag

stan 3+

Na awersie mikrouderzenia, ładna stara patyna, połysk menniczy. Moneta płytko wybita.

Kopicki.1294; H-Cz.1649; Tyszkiewicz.50 CENA: 15 000 zł

40

Kolekcja

Talerus Polonicus

13. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1630, Toruń

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi ozdobionej łańcuchem Orderu Złotego Runa, z wystającą kryzą. Zbroja przepasana szarfą z ozdobną kokardą na prawym ramieniu, w dłoniach miecz i jabłko królewskie. W otoku: SIGIIIDGREXPOLETSVECMDLITRVSPRVSMASAL Rw.: Anioł z długimi skrzydłami trzyma prostą tarczę miejską, pod tarczą drobne litery H-L (Hans Lippe, zarządca mennicy w Toruniu w 1630 roku). W otoku: AMONETANOVA ARGENT CIVITTHORVNENSIS1630A śr. 42,0 mm, w. 28,713 g Ag

stan 3+/2-

B

ardzo rzadka odmiana bez kropek po rozetce, notowana tylko na aukcji kolekcji O. Kubickiego w 1908 roku.

Połysk menniczy z piękną patyną.

Kopicki.8262; Davenport.4371; Dutkowski, Suchanek CNCT.1362; Vossberg.273; Kubicki.1076; Tyszkiewicz.18 CENA: 10 000 zł

41

Kolekcja

Talerus Polonicus

14. Zygmunt III Waza

Król Polski 1587-1632

Talar 1632, Toruń

Aw.: Smukła półpostać króla w zbroi, z długim mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni. W otoku: SIGIIID:GREXPOLETSVECMDLITRVSPRVSMA Rw.: Anioł z rozłożonymi skrzydłami trzyma zdobiony perełkami kartusz z herbem miejskim.

Po bokach tarczy 16-32 oraz litery I-I. W otoku: MONETANOVAARGENT CIVITTHORVNENSI S śr. 43,7 mm, w. 28,444 g Ag

stan 3

Połysk menniczy ze starą patyną. Delikatne przetarcia. Ślad po zawieszce.

Kopicki.8265; Davenport.4372; Vossberg.287; Dutkowski,Suchanek. CNCT.1396; Tyszkiewicz.25 CENA: 5 000 zł

42

Kolekcja

Talerus Polonicus

15. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1633, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z długim mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni. W otoku: ∙VLADIS∙ IIII∙ D:G ∙REX∙PO LL M∙D∙LIT∙RVS ∙PRVS∙ MA∙ Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa, opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa, Po bokach tarczy inicjały I-I, poniżej data 16-33. W otoku: ∙SAM ∙LIV ∙NE∙ NO∙SVE∙O GOT ∙VAND∙ Q HR∙REX śr. 42,5 mm, w. 28,465 g Ag

stan 3

T

alar z 1633 roku ma bardzo dużą liczbę odmian. Powyższa odmiana interpunkcyjna była notowana tylko w zbiorze Zygmunta Chełmińskiego oraz S. Herstala. Oferowany przez nas egzemplarz pochodzi z kolekcji Herstala.

Patyna, defekty tła.

Kopicki.1488; Davenport.4326; Chełmiński.582; Tyszkiewicz.8 CENA: 3 000 zł

43

Kolekcja

Talerus Polonicus

16. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1634, Bydgoszcz

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z długim mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni. W otoku: ∙VLADIS∙ IIII∙D:G ∙REX∙P.O: L∙M∙D∙LIT∙RVS ∙PRVS∙ MAS Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa, opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa.

Po bokach tarczy inicjały I-I, poniżej data 16-34. W otoku: ∙SAM∙LIV ∙NE∙ NO∙SVE∙O GOT ∙VAND∙Q∙H∙R∙REX∙ śr. 45,2 mm, w. 28,496 g Ag

stan 2-

E

gzemplarz pochodzi z aukcji Glendining’s pozycja 85, marzec 1989.

Połysk menniczy z piękną starą patyną.

Kopicki.1489; Davenport.4326; H-Cz.1751; Tyszkiewicz.8 CENA: 6 000 zł

44

Kolekcja

Talerus Polonicus

17. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1640, Bydgoszcz

Aw.: Popiersie króla w koronie i zbroi z wyłożonym koronkowym kołnierzem i zawieszonym na łańcuchu Orderem Złotego Runa. W otoku: ØVLAD:IIII D:G:REX POL∙ ET L.SVEC:M:D:LITV:RVSs:PRVSS: Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza polsko-szwedzka, opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa, po bokach inicjały G-G (Gabriel Gerlöff), nad literą G znak menniczy – skrzyżowane haki, a poniżej data 16-40. W otoku: SAM ∙LIV∙ NEC∙NO:SV O GOT ∙VAD:Q∙HRI∙REXØ śr. 42,3 mm, w. 28,395 g Ag

stan 2

Połysk menniczy ze starą patyną. Ponadprzeciętny egzemplarz.

Kopicki.1497; Davenport.4330; H-Cz.5195; Chełmiński.610; Frankiewicz.5841; Tyszkiewicz.14 CENA: 10 000 zł

45

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 18

46

Kolekcja

Talerus Polonicus

18. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1641, Bydgoszcz

Aw.: Popiersie króla w koronie i zbroi, z wyłożonym koronkowym kołnierzem i zawieszonym na łańcuchu Orderem Złotego Runa. W otoku: :^:VLAD:IIII: D:G¡REX:POL¡L M:D:LIT:RVS:PRVS:MA Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa, data 16-41 po bokach, u góry znak menniczy – skrzyżowane haki, poniżej inicjały G-G, na dole w łańcuchu litery B-S (rytownik nieznany). W otoku: SAM:LIV:NEC: NO: SVO .GOT :VAN: Q: HÆ:REX∙ śr. 43,0 mm, w. 28,673 g Ag

stan 2+

Połysk menniczy z patyną. Wyjątkowo ładnie zachowany egzemplarz.

Kopicki.1499; Davenport.4330; H-Cz.1624; Chełmiński.613; Karolkiewicz.2267; Tyszkiewicz.10 CENA: 15 000 zł

47

Kolekcja

Talerus Polonicus

19. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1642, Bydgoszcz

Aw.: Popiersie króla w koronie i zbroi, z wyłożonym koronkowym kołnierzem i zawieszonym na łańcuchu Orderem Złotego Runa. W otoku: øVLA¢ IIII ¢D¢G∙REXø POLø LM¢D¢LIT¢RVS¢PR¢MA¢øø Rw.: Pod koroną dziewięciopolowa tarcza herbowa, opasana Orderem Złotego Runa, po bokach tarczy inicjały G-G, u góry znak menniczy – skrzyżowane haki, poniżej data 16-42, u dołu w łańcuchu litery BS. W otoku: SAM¢LIV ¢NEC¢ NO¢SV:O GOT ¢VAN¢Q¢HÆ:REX¢ śr. 41,9 mm, w. 28,892 g Ag

stan 2

Ponadprzeciętny egzemplarz. Stara patyna.

Kopicki.1505; Davenport.4330; H-Cz.1833; Frankiewicz.475; Tyszkiewicz.12 CENA: 10 000 zł

48

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 20

49

Talerus Polonicus

Kolekcja

20. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1645, Kraków

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z wyłożonym koronkowym kołnierzem, mieczem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni.

Na piersi zawieszony Order Złotego Runa. W otoku: VLA¢ IIII ¢D¢G¢ REX¢ POLO¢L ∙M¢D¢LIT¢RVS¢PR¢MA¢ Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza herbowa, z małą tarczką z herbem Snop Wazów.

Po bokach tarczy, opasanej łańcuchem Orderu Złotego Runa, inicjały C-DC (Claudius de Canotti, dzierżawca mennicy w Krakowie), poniżej data 16-45, u dołu w łańcuchu litery B-L (nieznany z nazwiska medalier). W otoku: :SAM¢LIV ¢NEC¢ NO¢SVO GOT ¢VAN ¢ Q¢HÆ¢REX∙ śr. 43,2 mm, w. 28,139 g Ag

stan 3

D

użej rzadkości talar koronny wybity w mennicy krakowskiej, moneta występująca jedynie w najlepszych zbiorach polskich. Bardzo rzadko pojawia się na rynku numizmatycznym.

Ciemna patyna. Wszystkie znane egzemplarze podobnie niestarannie wybite.

Kopicki.1520; Davenport.4331; H-Cz.1855; Chełmiński.629; Kubicki.1143; Karolkiewicz.2272; Tyszkiewicz.70 CENA: 50 000 zł

50

Kolekcja

Talerus Polonicus

21. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1636, Gdańsk popiersie na wprost

Aw.: Popiersie króla z gołą głową zwrócone na wprost, w zbroi, z wyłożonym szerokim koronkowym kołnierzem, na piersi zawieszony Order Złotego Runa. W otoku: CVLADISL: IV∙ D:G:REX POLON: M:D:LIT:RUS: PRUS:&N:N∙ SUEC: &c.H: REX Rw.: Dwa lwy podtrzymują owalną tarczę miejską, pod tarczą data 16-36, między nogami lwów iniciały I-I. Nad tarczą wieniec laurowy, w nim gałązka oliwna, po bokach dwa liście palmowe. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS śr. 45,4 mm, w. 28,022 g Ag

stan 3

B

ardzo rzadki talar z popiersiem króla zwróconym na wprost. Odmiana z datą u dołu herbu Gdańska.

Stemple wykonane w Gdańsku przez medaliera Sebastiana Dadlera.

Stara patyna. Rysy na awersie i rewersie.

Kopicki.7558; Davenport.4351; Dutkowski, Suchanek CNG.218I; H-Cz.1772; Chełmiński.674; Frankiewicz.517; Chomiński.455; Tyszkiewicz.75 CENA: 15 000 zł

51

Kolekcja

Talerus Polonicus

22. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1639, Gdańsk

Aw.: W obwódce sznurowej popiersie króla w koronie i zbroi, z wyłożonym dużym koronkowym kołnierzem. W otoku: VLADòIIII DòGòREX POL∙ET SVECòMòDòLITVòRVSSòPRVSSò Rw.: Dwa lwy z podwójnymi ogonami podtrzymują tarczę miejską.

Nad tarczą wieniec laurowy z dwoma palmowymi liśćmi i wielolistną gałązką oliwną.

Pod tarczą ozdobny kartusz z datą 16-39, rozdzieloną miniaturową lilią.

Między nogami lwów iniciały G-R (Gerhard Rogge). W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS∙ śr. 44,2 mm, w. 28,014 g Ag

stan 2

T

alary gdańskie z 1639 roku znane są z kilku odmian stemplowych. Różnią się przede wszystkim rewersem, z różnie ukazanym kartuszem z datą, oraz wieńcem z gałązkami palmy.

Połysk menniczy z piękną, starą patyną. Ponadprzeciętny egzemplarz.

Kopicki.7563; Davenport.4353; Dutkowski, Suchanek CNG.221; H-Cz.5839; Tyszkiewicz.9 CENA: 10 000 zł

52

Kolekcja

Talerus Polonicus

23. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1640, Gdańsk

Aw.: W obwódce sznurowej popiersie króla w prawo w koronie i zbroi okrytej koronkowym kołnierzem z Orderem Złotego Runa zawieszonym na łańcuchu. W otoku: VLADòIIII DòGòREXPOLòET SVEòMòDòLITòRVSòPRVS Rw.: Dwa lwy z podwójnymi ogonami podtrzymują owalną tarczę gdańską.

Nad tarczą wieniec z dwoma palmowymi liśćmi i siedmiolistną gałązką.

Pod tarczą ozdobny kartusz z datą 1640. Między nogami lwów iniciały G-R. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANEN śr. 44,8 mm, w. 28,862 g Ag

stan 3+

Lekko niedobity, piękna patyna.

Kopicki.7567; Davenport.4356; Vossberg.880; jak H-Cz.1812, ale tam GEDANEN:, Chełmiński.684; (stempel awersu z 1639 roku, ta odmiana nie wystąpiła na aukcjach w ostatnich 30 latach); Tyszkiewicz.10 CENA: 5 000 zł

53

Kolekcja

Talerus Polonicus

24. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1640, Gdańsk

Aw.: W obwódce sznurowej popiersie króla w prawo w koronie i zbroi okrytej koronkowym kołnierzem, z Orderem Złotego Runa zawieszonym na łańcuchu. W otoku: VLADòIIII DòGòREXPOLòET SVEòMòDòLITòRVSòPRò Rw.: Dwa lwy z pojedynczymi ogonami podtrzymują tarczę miejską.

Nad tarczą wieniec z dwoma palmowymi liśćmi i siedmiolistną gałązką.

Data 1640 w podłużnym kartuszu. Między nogami lwów iniciały G-R. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS śr. 43,6 mm, w. 28,752 g Ag

stan 3

Resztki połysku menniczego, patyna.

Kopicki.7567; Davenport.4356; Dutkowski, Suchanek CNG.222IIc; Kurpiewski.171; Tyszkiewicz.10 CENA: 5 000 zł

54

Kolekcja

Talerus Polonicus

25. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Półtalar 1640, Gdańsk

Aw.: Popiersie króla w prawo w koronie i zbroi okrytej koronkowym kołnierzem. W otoku: VLAD:IIII:D:G: REX:POL:ET:SVE:M:D:LI:RV:PR: Rw.: Dwa lwy z podwójnymi ogonami podtrzymują owalną tarczę miejską.

Nad tarczą wieniec z dwoma palmowymi liśćmi i siedmiolistną gałązką.

Data 1640 w podłużnym kartuszu. Między nogami lwów iniciały G-R. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANEN: śr. 34,8 mm, w. 13,640 g Ag

stan 4/3-

P

ółtalary Władysława IV należą do monet wyjątkowo rzadkich, notowane jedynie w najlepszych kolekcjach.

Moneta ze śladami wytarcia, ciemna patyna.

Kopicki.7547; Dutkowski, Suchanek CNG.213Ia; H-Cz.1817; Vossberg.910; Karolkiewicz.2278; Tyszkiewicz.100 CENA: 3 000 zł

55

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 26

56

Kolekcja

Talerus Polonicus

26. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Donatywa – srebro 1644, Gdańsk

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z berłem opartym o ramię, jabłkiem królewskim w dłoni, przy pasie rapier. Na szyi szeroki koronkowy kołnierz i zawieszony na łańcuchu Order Złotego Runa. Na ramieniu zawiązana szarfa dowódcy. W otoku: VLADISLAUS IIII D:G :REX POL:& SUEC: M:DUX LITV: RUS: PRUS: Rw.: Nad panoramą Gdańską wieniec z chmur, z którego na miasto padają promienie słońca, wewnątrz hebrajski napis Jahwe. Z chmur wyłaniają się cztery dłonie.

Pierwsza trzyma gałązkę oliwną i palmową, druga miecz i wagę.

Nad miastem dwie anielskie dłonie złączone do modlitwy za pomyślność Gdańska.

U dołu mała tarcza z herbem miasta, podtrzymywana po bokach przez dwa lwy i data 16-44. Poniżej inicjały G-R, pod tarczą litery I-H (Jan Höhn). W otoku: REGIA CIVITAS GEDANENSIS FIERI FECIT śr. 47,3 mm, w. 26,279 g Ag stan 2-

W

1644 roku Jan Höhn wykonał stemple do majestatycznej donatywy, wyobrażającej postać króla w pełnej zbroi z insygniami królewskimi. Na odwrocie znalazła się panorama miasta Gdańska, wzbogacona szeregiem symboli odnoszących się do uprawnień i potęgi miasta. Donatywa była wybijana w złocie. Z uwagi na duże zainteresowanie gdańszczan, a także prawo medaliera do sprzedaży medali na własny rachunek, wykonano szereg odbić w srebrze, które traktowano jako pamiątkowe monety.

Połysk menniczy, patyna.

Dutkowski, Suchanek CNG.268a; H-Cz.9727; Raczyński.112; Bahrfeldt.8962; Chełmiński.639 CENA: 8 000 zł

57

Kolekcja

Talerus Polonicus

27. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1637, Toruń

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z mieczem i jabłkiem królewskim. W otoku: VLADIS∙IIII∙D:G∙REX∙POL∙ET∙SVEC∙M∙D∙L∙RVS∙PRVS∙∙

D

Rw.: Anioł z rozpostartymi skrzydłami trzyma owalny kartusz z herbem miasta.

Głowa anioła nie przerywa napisu, duże cyfry daty 16-37. Duże inicjały I-I. W otoku: ∙MONETA∙ NOVA∙ARGENT∙CIVIT∙THORVNENSIS∙ śr. 44,9 mm, w. 28,585 g Ag

stan 2-

Patyna.

Kopicki.8276; Davenport.4374; Dutkowski, Suchanek CNCT.1490; Bahrfeldt.9034a; Tyszkiewicz.6 CENA: 5 000 zł

58

Kolekcja

Talerus Polonicus

28. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1638, Toruń

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z mieczem opartym o ramię i małym jabłkiem królewskim w dłoni, jako znaki interpunkcyjne drobne gwiazdki. W otoku: VLADIS¨IIII¨D:G¨REX¨POL¨ET¨SVEC¨M¨D¨L¨RVS¨PRS¨ Rw.: Anioł z małą głową i szeroko rozpostartymi skrzydłami trzyma owalny kartusz z herbem miasta. Małe cyfry daty 16-38.

Jako znaki interpunkcyjne drobne gwiazdki. W otoku: ¨ (¨MONETA¨NOVA¨ARGENTEA¨CIVIT¨THORVNENSIS śr. 43,4 mm, w. 28,450 g Ag

stan 3

Stara patyna, defekty obrzeża.

Kopicki.8278; Davenport.4374; Dutkowski, Suchanek CNCT.1523; H-Cz.1800; Tyszkiewicz.6 CENA: 5 000 zł

59

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 29

60

Kolekcja

Talerus Polonicus

29. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1636, Elbląg

Aw.: Półpostać króla z gołą głową na wprost, w zbroi ozdobionej koronkowym kołnierzem. W otoku: ¬VLADISL: IV: DG:REX:P:M:D:L: RUS:PR:MA: SA:LI:N∙N:SUEC: GO:VA∙H∙REX∙ Rw.: W wieńcu laurowym owalna tarcza miejska, po bokach tarczy inicjały I-I, nad tarczą data 1635, u dołu pod tarczą małymi cyframi data 3-6. W otoku: ØELBINGAØINTERØ ARMAØSERVATAØ śr. 46,5 mm, w. 28,669 g Ag

stan 2/2+

T

alar opisany po raz pierwszy w 1704 roku w hamburskiej księdze poświęconej historii talarów. Jako egzemplarz kolekcjonerski został odnotowany w Królewcu w zbiorze rodziny Lübecków w 1737, potem w zbiorach S. Madaiego w 1797 oraz M. Lilienthala w 1840 roku.

W Polsce pierwszy opisał go Felix Bentkowski(1830).115, następnie Edward Raczyński(1838).114; potem przywoływali go K. Bandtkie-Stężyński.788; F.A. Vossberg.160. W XIX wieku trafił na aukcje zbiorów monet polskich: L. Mikockiego w Wiedniu (1850) oraz Johanna Mathego w Gdańsku (1855).

Talar notowany wyłącznie w znaczących zbiorach monet polskich, m.in.: H. Steckiego, K. Sobańskiego, A. Preisa, Potockich, Z. Chełmińskiego, L. Frankiewicza, O. Kubickiego i W. Chomińskiego.

Piękna patyna, wyjątkowo ładnie zachowany egzemplarz. Odmiana z jedną jagódką w wieńcu przy dacie. Egzemplarz niespotykany w handlu w tak pięknym stanie zachowannia.

Kopicki.7103; Davenport.4362; Dutkowski, Suchanek CNCE.240; H-Cz.7103; Tyszkiewicz.75 CENA: 40 000 zł

61

Kolekcja

Talerus Polonicus

30. Władysław IV Waza

Król Polski 1632-1648

Talar 1636, Elbląg

Aw.: Półpostać króla z gołą głową na wprost, w zbroi ozdobionej koronkowym kołnierzem. W otoku: ¬VLADISL: IV: DG:REX:P:M:D:L: RUS:PR:MA: SA:LI:N∙N:SUEC: GO:VA:H∙REX∙ Rw.: W wieńcu laurowym owalna tarcza miejska, po bokach tarczy inicjały I-I, nad tarczą data 1635, u dołu pod tarczą małymi cyframi data 3-6. W otoku: ØELBINGAØINTERØ ARMAØSERVATAØ śr. 45,2 mm, w. 28,503 g Ag

stan 3

O

dmiana z jedną jagódką w wieńcu przy dacie. Rewers odmienny niż w poprzednim egzemplarzu.

Inny stempel.

Delikatnie wytarty egzemplarz, patyna.

Kopicki.7103; Davenport.4362; H-Cz.7103; Dutkowski, Suchanek CNCE.244; Tyszkiewicz.75 CENA: 20 000 zł

62

Kolekcja

Talerus Polonicus

31. Prusy Książęce – Jerzy Wilhelm

Lennik Korony Polskiej 1619-1640

Dwutalar 1640, Królewiec

Aw.: Półpostać księcia w mitrze i gronostajowym płaszczu elektorskim, z berłem opartym o ramię, trzymająca rękojeść dwuręcznego miecza. W otoku: ∙GEORGIVS∙WILHELMVS∙ D:G:MARCHIO∙ BRAND∙SAC∙ROM∙ IMPER∙ Rw.: Wielopolowa tarcza herbowa z siedmioma hełmami ozdobionymi klejnotami, po bokach inicjały D-K (Daniel Koch) z centralnie umieszczonym berłem elektorskim. W otoku: ARCHIC∙& ELECTORD:PRVSS: IVL∙CLIV: & MONT:1640 śr. 51,5 mm, w. 57,646 g Ag

stan 3

Gruba srebrna moneta, ślad po zawieszce. Patyna. Rzadsza odmiana z napisem IMPER.

Kopicki.3964; Davenport.(L)256; Bahrfeldt.1542 CENA: 10 000 zł

63

Kolekcja

Talerus Polonicus

32. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1649, Kraków

odmiana z pełnym herbem Gotlandii

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z berłem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w dłoni.

Na zbroi zawieszony łańcuch z Orderem Złotego Runa. W otoku: IOANNES:CASIMIR¡DG REX¡ POLON¡ MAG¡ DVX¡ LIT¡ RVS¡ PRVS¡ M: S: L Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza z herbami Polski, Szwecji, Litwy i Gotlandii.

Na środku niej mała tarcza z herbem rodowym Snop Wazów.

Po bokach iniciały G-P (Gerhard Pyrami, dzierżawca mennicy krakowskiej) o raz data 16-49. Tarcza opasana łańcuchem z zawieszonym Orderem Złotego Runa.

Na dole łańcucha mała tarcza z herbem Sas Jana Daniłłowicza, Podskarbiego Wielkiego Koronnego. W otoku: SMO¡ SEV¡ CZR¡ QVE¡ NEC O NON ¡SVE ¡GOT ¡VA ¡HE¡ REX śr. 45,3 mm, w. 28,383 g Ag

stan 3

T

alar z półpostacią, znany z dwu głównych odmian awersu oraz blisko dziesięciu odmian rewersu. Charakteryzuje się pełnym imieniem króla. Do wykonania napisu użyto bardzo wąskich punc. Talar ten wyróżnia ponadto tarcza z herbem Sas, która przerywa łańcuch Orderu Złotego Runa, order natomiast wciśnięto między litery NEC a NON. Jest to bardzo rzadka odmiana z pełnym herbem Gotlandii.

Połysk menniczy z delikatną patyną, podwójnie uderzony. Bardzo rzadki.

Kopicki.1806 (podobny); Davenport.4334; H-Cz.1901; Kubicki.1248; Tyszkiewicz.100 CENA: 15 000 zł

64

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 33

65

Kolekcja

Talerus Polonicus

33. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1649, Kraków

Aw.: Półpostać króla w koronie i zbroi, z berłem opartym o ramię i jabłkiem królewskim w drugiej dłoni, przy boku rapier. Na zbroi zawieszony łańcuch z Orderem Złotego Runa. W otoku: *IOANNES.CASIMIR DG∙REX∙POLON∙MAG∙DVX∙LIT∙RVS∙PRVS M:S:L Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza z małą tarczą z herbem Snop Wazów w środku, opasana łańcuchem z Orderem Złotego Runa, u dołu w łańcuchu mały herb Sas w tarczy, po bokach data 16-49, poniżej iniciały G-P. W otoku: SA∙SE∙CZ∙NEC∙ NO.L/O.¡SVE∙GO∙ VA∙H∙REX śr. 45,3 mm, w. 28,349 g Ag

stan 2-

T

yp tego talara jest znany z dwu odmian napisowych na rewersie. Wszystkie talary Jana Kazimierza należą do monet rzadkich i bardzo rzadkich. Technika bicia była na tyle niedoskonała, że rewersy ulegały bardzo szybkiemu zniszczeniu, stąd awers łączono nieraz z kilkoma kolejnymi rewersami. Z powodu dużej liczby stempli trudno określić faktyczną rzadkość konkretnej odmiany.

Połysk menniczy z piękną starą patyną, podwójnie uderzony egzemplarz. Bardzo rzadki.

Kopicki.1807; Davenport.4334; H-Cz.9744; Tyszkiewicz.100 CENA: 40 000 zł

66

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 34

67

Kolekcja

Talerus Polonicus

34. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1650, Kraków duża głowa króla

Aw.: Popiersie króla w koronie i zbroi okrytej płaszczem zawiązanym na ramieniu, na piersi łańcuch z Orderem Złotego Runa. W otoku: IO:CASIM:DG:RE –X – P -OLON:MD:L∙R∙ Rw.: Pod koroną pięciopolowy herb polsko-szwedzki opasany łańcuchem z Orderem Złotego Runa. Po bokach iniciały C-P (Gerhard Pyrami).

U dołu w łańcuchu mała tarcza z herbem Wieniawa. W otoku: P.M.SA.SE:CZ.N: N O SV.GO.VA.HE:REX∙16 - 50 śr. 43,6 mm, w. 28,405 g Ag

stan 2+/1-

T

alary z roku 1650 są dużo rzadsze niż z roku 1649. Mają też znacznie mniej odmian. Z dużym popiersiem (z literami X-P pod popiersiem) znane są cztery odmiany rewersów. Liczba odmian rewersu wywołuje wrażenie, że monety są dostępne w zbiorach i na aukcjach. Popularne katalogi, nie wyróżniające odmian rewersu, zaniżają ich faktyczną rzadkość. Moneta ogromnej rzadkości, notowana tylko w najlepszych kolekcjach.

W Polsce po raz pierwszy na aukcji. W katalogu Davenporta brak zdjęcia monety, jest tylko jej rysunek, co niewątpliwie świadczy o jej rzadkości.

Lustro mennicze i piękna stara patyna, wyśmienity egzemplarz.

Kopicki.1824; Davenport.4338 (rare); H-Cz.1928; Chełmiński.808; Karolkiewicz.2306; Tyszkiewicz.75 CENA: 60 000 zł

68

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 35

69

Kolekcja

Talerus Polonicus

35. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1650, Kraków duża głowa króla

Aw.: Wysokie popiersie króla w pancerzu z płaszczem związanym na ramieniu. Spod zbroi wystaje koronkowy kołnierz, poniżej łańcuch z zawieszonym Orderem Złotego Runa. W otoku: IO:CASI:DG:REX - POLO:MD:L∙R∙ Rw.: Czteropolowa ukoronowana tarcza herbowa, w polu sercowym herb Snop Wazów, opasana łańcuchem z zawieszonym Orderem Złotego Runa. Łańcuch u dołu przerywa tarcza z herbem Podskarbiego Wielkiego Koronnego Wieniawa.

Data 16-50 po bokach korony, a po obu stronach tarczy inicjały G-P. W otoku: P∙M∙SA∙SE∙CZ∙N∙N O SV∙GO∙VA∙HE∙REX śr. 43,1 mm, w. 28,385 g Ag

stan 2+

T

ę odmianę talara Witold Korski – profesor architektury, medalier i numizmatyk – znał tylko z kolekcji Z. Chełmińskiego. Szwagrzyk („Pieniądz na ziemiach polskich”, poz. 680) reprodukuje taką odmianę ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Moneta nie notowana w obiegu numizmatycznym ani na aukcjach. Powyższy talar jest, jak na razie, trzecim znanym egzemplarzem. Moneta ogromnej rzadkości.

Połysk menniczy z piękną patyną.

Kopicki.1825; Davenport.4339 (rare); Chełmiński.810; Tyszkiewicz.90 CENA: 70 000 zł

70

Kolekcja

Talerus Polonicus

36. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1649, Gdańsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i w zbroi, z wyłożonym wysokim kołnierzem ozdobionym koronkami.

Poniżej łańcuch od zawieszonego na piersi Orderu Złotego Runa. W otoku: IOAN CASIMvDvG.REX POL∙ET∙SUEC∙M∙D∙L∙RUS∙PRv Rw.: Owalna tarcza z herbem miasta podtrzymywana przez dwa lwy z pojedynczymi ogonami.

Po bokach, między nogami lwów inicjały G-R. W wieńcu gałązka z jednym dużym rozdwojonym listkiem i trzema małymi. Na dole data 1649 w podłużnym kartuszu. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS. śr. 43,7 mm, w. 28,420 g Ag

stan 3

Egzemplarz przetarty w tle. Patyna.

Kopicki.7641; Davenport.4358; Dutkowski, Suchanek CNG.300Ia; Tyszkiewicz.7 CENA: 5 000 zł

71

Kolekcja

Talerus Polonicus

37. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1649, Gdańsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i w zbroi, z wyłożonym wysokim kołnierzem koszuli ozdobionym koronkami. Poniżej łańcuch od zawieszonego na piersi Orderu Złotego Runa. W otoku: IOAN CASIM:D:G.REX POL∙ET SUEC:M:D:L:RUS:PR: Rw.: Owalna tarcza z herbem miasta, podtrzymywana przez dwa lwy z podwójnymi ogonami.

Po bokach, między nogami lwów inicjały G-R. Nad herbem wieniec laurowy z liśćmi palmowymi i gałązką z dużymi rozdwojonymi listkami. Na dole data 1649 w podłużnym kartuszu. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS śr. 43,5 mm, w. 28,568 g Ag

stan 3+

Stara patyna, odmiana z podwójnymi ogonami lwów. Uszkodzenie obrzeża od strony rewersu (na godzinie 8).

Kopicki.7641; Davenport.4358; Dutkowski, Suchanek CNG.300.Ia; Tyszkiewicz.7 CENA: 5 000 zł

72

Kolekcja

Talerus Polonicus

38. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1649, Gdańsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i zbroi kirasjera zdobionej na łączeniach nitami.

Pod szyją koronkowy kołnierz, Order Złotego Runa zawieszony na łańcuchu na szyi. W otoku: IOAN CASIM:D:G:REX.POL∙ET∙SUEC∙M:D:L∙R∙PR* Rw.: Dwa lwy z podwójnymi ogonami podtrzymują mocno powyginany ozdobny kartusz z herbem miasta, po bokach inicjały G-R. Pod tarczą data 1649 w ozdobnym kartuszu. Nad tarczą wieniec laurowy z dwiema gałązkami palmy i gałązka z listkami. W otoku: ∙MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS∙ śr. 44,7 mm, w. 28,960 g Ag

stan 3+

R

zadki typ talara z ozdobną tarczą herbową miasta Gdańska, występujący w dwóch odmianach i stosunkowo rzadko pojawiający się na aukcjach.

Patyna.

Kopicki.7640; Davenport.4358; Dutkowski, Suchanek CNG.299IIa; Tyszkiewicz.7 CENA: 5 000 zł

73

Kolekcja

Talerus Polonicus

39. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1650, Gdańsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i w pancerzu, z wyłożonym wysokim kołnierzem ozdobionym koronkami, na piersi zawieszony na łańcuchu Order Złotego Runa. W otoku: IOAN CAS:D:G.REX POL:&SUE:M:D:L.R:PR: Rw.: Dwa lwy z pojedynczymi ogonami podtrzymują tarczę miejską, data 1650 w owalnym kartuszu, po bokach inicjały G-R. Nad tarczą wieniec z trójlistną gałązką. W otoku: MON: ARGENTEA CIVITATIS GEDANEN: śr. 44,7 mm, w. 28,549 g Ag

stan 3

Patyna, wyraźne lustro mennicze.

Kopicki.7643; Davenport.4360; Dutkowski, Suchanek CNG.300IIa; Tyszkiewicz.7 CENA: 4 000 zł

74

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 40

75

Kolekcja

Talerus Polonicus

40. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Półtalar 1649, Gdańsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i pancerzu rajtarii z obrzeżem ozdobionym nitami, pod szyją wyłożony koronkowy kołnierz. Przez ramię przerzucony płaszcz.

Na piersi zawieszony na łańcuchu Order Złotego Runa. W otoku: IOAN CASIM:D:G∙REX POL∙&SVEC∙ M∙D∙ L∙ RVS∙ PR∙ Rw.: Dwa lwy z pojedynczymi ogonami podtrzymują owalną tarczę z herbem miasta, nad nią wieniec laurowy z gałązkami palmy, w środku wielolistna gałązka.

Pod tarczą ozdobny podłużny kartusz z datą 1649, po jego bokach inicjały G-R. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS śr. 35,3 mm, w. 14,284 g Ag

stan 2

N

ajrzadsza odmiana półtalara z zapisem SVEC zamiast SUEC, po II Wojnie Światowej oferowana jedynie dwa razy na aukcjach. Odmiana ta nie była notowana w najlepszych zbiorach monet polskich Z. Chełmińskiego, O. Kubickiego ani M. Frankiewicza, nie miał jej też H. Karolkiewicz. Ogromna rzadkość. Wczesna odmiana półtalara – popiersie Jana Kazimierza wzorowane na podobieństwo Władysława IV.

Połysk menniczy, wyśmienicie zachowany egzemplarz jak na półtalara. Na rewersie odprysk blachy pomiędzy krzyżami.

Kopicki.7636 (podobny); Dutkowski, Suchanek CNG.298Ia (podobny); H-Cz.1922; Tyszkiewicz.60 CENA: 50 000 zł

76

Kolekcja

Talerus Polonicus

41. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Półtalar 1649, Gdańsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i zbroi, pod szyją wyłożony koronkowy kołnierz. Przez ramię przerzucony płaszcz. Na piersi zawieszony na łańcuchu Order Złotego Runa. W otoku: IOAN CAS:D:G:REX POL∙&SUEC:M:D:L: RUS: P∙ Rw.: Dwa lwy z pojedynczymi ogonami podtrzymują owalną tarczę z herbem miasta, nad nią wieniec laurowy z gałązkami palmy, w środku pięciolistna gałązka.

Pod tarczą ozdobny podłużny kartusz z datą 1649, po jego bokach inicjały G-R. W otoku: MONETA ARGENTEA CIVITATIS GEDANENSIS∙ śr. 35,0 mm, w. 14,359 g Ag

stan 3+

O

gromnej rzadkości typ półtalara gdańskiego w ponadprzeciętnym stanie zachowania, notowany tylko w najlepszych zbiorach.

Piękna stara patyna.

Kopicki.7636 (podobny); Dutkowski, Suchanek CNG.298b; H-Cz.7599; Bahrfeldt.8509; Tyszkiewicz.60 CENA: 20 000 zł

77

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 42

78

Kolekcja

Talerus Polonicus

42. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1649, Toruń

Aw.: Popiersie króla w koronie, zwrócone w prawo, z wykładanym koronkowym kołnierzem. Zbroja ozdobiona łańcuchem z Orderem Złotego Runa. W otoku: ∙IOAN∙CASIM∙ D:G∙ REX∙POL∙ ET∙ SUEC∙ M∙ D∙L.RUS∙ PRUS∙ Rw.: Anioł trzymający owalną, ozdobną tarczę z herbem Torunia.

Po bokach tarczy rozdzielona data 16-49. Legendę rozpoczyna gwiazdka, poniżej HD (w ligaturze)-L (Hans Dawid Lauer, dzierżawca mennicy w Toruniu). W otoku: *:MONETA∙ NOVA∙ ARGENTEA∙ CIVITATIS∙ THORUNENSIS: śr. 44,5 mm, w. 28,155 g Ag

stan 1-

T

alary toruńskie z datą 1649 należą do monet poszukiwanych przez kolekcjonerów, natomiast tak wyśmienicie zachowany egzemplarz stanowi wyjątkową rzadkość numizmatyczną.

Moneta w menniczym stanie zachowania. Najpiękniejszy, jak dotychczas oferowany egzemplarz na aukcjach w Polsce.

Kopicki.8339; Davenport.4377; Dutkowski, Suchanek CNCT.1597; H-Cz.5863; Kubicki.1437; Chełmiński.912; Potocki.8512; Tyszkiewicz.25 CENA: 10 000 zł

79

Kolekcja

Talerus Polonicus

43. Jan II Kazimierz

Król Polski 1648-1668

Talar 1650/1659, Toruń

Aw.: Popiersie króla w koronie, zwrócone w prawo, z wykładanym koronkowym kołnierzem. Zbroja ozdobiona łańcuchem z Orderem Złotego Runa. W otoku: ∙IOAN:CASIM∙ D:G∙ REX∙POL∙ ET∙ SUEC∙ M∙ D∙L∙RUS:PRUS∙ Rw.: Anioł trzymający owalną tarczę z herbem Torunia.

Po bokach tarczy rozdzielona data 16-59. Poniżej iniciały HD (w ligaturze)-L. W otoku: *:MONETA ∙ NOVA∙ ARGENTEA∙ CIVITATIS∙ THORUNENSIS: Data 1659 jest przypadkowym skutkiem defektu stempla przy cyfrze 0 w dacie. śr. 44,0 mm, w. 28,841 g Ag

stan 3+/2-

Ładna patyna i lustro mennicze.

Kopicki.8341; Davenport.4377; Dutkowski, Suchanek CNCT.1599; H-Cz.2147; Chełmiński.915; Frankiewicz.715; Tyszkiewicz.15 CENA: 8 000 zł

80

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 44

81

Kolekcja

Talerus Polonicus

44. Michał Korybut Wiśniowiecki

Król Polski 1669-1673

Złotówka koronna (1/3 talara) 1671, Bydgoszcz

Aw.: Popiersie króla w peruce i wieńcu laurowym. Na ramionach drapowany płaszcz.

U dołu tarczy położnej na skrzyżowanych kluczach herb Leliwa Jana Andrzeja Morsztyna, Podskarbiego Wielkiego Koronnego (1659-1668). W otoku: MICHAEL:D.G.REX∙ - (tarcza z herbem Leliwa położona na skrzyżowanych kluczach POLONIARUMø Rw.: Czteropolowa tarcza herbowa, w środku mała tarcza z herbem Wiśniowieckich, po bokach litery M-H (Michał Hodermann), pod tarczą nominał 1/3 (talara). W otoku: ∙M:D:LITUANIAE –(1/3) RUSS:PRUSS:16 – 71 śr. 31,7 mm, w. 9,525 g Ag

Z

stan 2

łotówki zostały wybite w mennicy w Bydgoszczy, na polecenie Podskarbiego Wielkiego Koronnego Andrzeja Morsztyna. W trakcie ich bicia okazało się, że emisja jest nielegalna, bo nie obejmuje jej żadna ordynacja. Morsztyn nową monetę przedłożył pod obrady najbliższego sejmu, jednak ten został zerwany i do zatwierdzenia emisji nie doszło. Król nakazał zatem, aby złotówki przetopić. Z zapisków gdańskiego historyka Karla Beniamina Lengnicha wynika, że wybito ich 5000 sztuk. Jednak nieznana jest liczba zachowanych egzemplarzy. Według współczesnych opinii nie dochowało się ich więcej niż kilkanaście egzemplarzy. Znane są dwie odmiany stempla. W zbiorze Czapskich jest druga (nieco częściej spotykana) odmiana bez kropki po słowie REX (2371). Moneta ogromnej rzadkości, zwłaszcza w tak pięknym stanie zachowania.

Połysk menniczy, patyna, rozwarstwienie blachy na rewersie.

Kopicki.1927; H-Cz.2371; Chełmiński.941; Kubicki.1483; Frankiewicz.738; Chomiński.542; Brandt(1983); Karolkiewicz.2350 (ex Brandt, p.373); Tyszkiewicz.125 CENA: 50 000 zł

82

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 45

83

Kolekcja

Talerus Polonicus

45. Michał Korybut Wiśniowiecki

Król Polski 1669-1673

Półtalar 1671, Elbląg

Aw.: Popiersie króla w koronie i w płaszczu królewskim zawiązanym na ramieniu. W otoku: MICHAEL D∙G∙REX POL∙M∙DL∙R∙PR∙ Rw.: Stojący Anioł podtrzymuje ozdobny kartusz z herbem Elbląga.

Pod herbem iniciały C-S (Christoph – Schultz, zarządca mennicy).

Nad aniołem data 16-71. Dookoła gałązki z dziesięcioma dwulistkami każda. W otoku: MONETA A∙NOVA CIVIT∙ELBINGENS∙16-71 śr. 37,0 mm, w. 9,743 g Ag stan 2-

C

ała historia talarów elbląskich i odbitych tym samym stemplem półtalarów jest niezwykle tajemnicza i skomplikowana. Pierwsza wzmianka o takiej monecie pojawiła się 1725 roku, w opisie zbioru M. Lilienthala; potem jej ilustracja znalazła się w katalogu zbioru rodziny Lübecków w 1737 roku (pozycja 26). W 1746 roku talara wyceniano na pięćdziesiąt ówczesnych talarów. W 1767 roku egzemplarz talara i półtalara ze swojego zbioru opisuje królewiecki kolekcjoner Samuel Madai. Najszerzej na ich temat wypowiedział się gdański historyk i kolekcjoner monet K. Lengnich w 1782 roku. Z jego tekstu wynika, że znał zarówno oryginalne monety, jak i ich fałszerstwa.

W 1784 roku talary te opisywał Crichton przy okazji omawiania dokumentów menniczych miasta Elbląga. Egzemplarz talara do swojego zbioru nabył w 1788 roku mieszczanin elbląski Grübnau. Odcisk z oryginału opublikował w 1844 roku F.A.Vossberg w „Münzgeschichte der Stadt Elbing”. Egzemplarz ten trafił potem do zbioru Jana Bochenka w Krakowie. F.A. Vossberg notował, że półtalary odbite tym samym stemplem znajdowały się w zbiorze Jakuba Reichla w Petersburgu oraz w kolekcji E. Tysa w Warszawie. Gdański XVII-wieczny historyk K. Lengnich twierdził, że wykonaniem stempla zajmował się niezbyt wprawny rytownik. Zgodnie z opisem wybito dwa talary i próbowano wybijać półtalary. Podczas bicia pojawiło się pęknięcie w stemplu, który rozpadł się po wybiciu ósmego egzemplarza. Christoph Schultz nie miał uprawnień rady miasta Elbląga do bicia talarów, tym bardziej, że ich emisji nie przewidywała obowiązująca ordynacja mennicza. Wydaje się, że było to prywatne przedsięwzięcie kierownika mennicy w Elblągu, który wykonał projekty talarów, chcąc namówić radę miasta do wybijania grubej monety. W aktach menniczych Elbląga nie zachowała się żadna informacja na temat tego przedsięwzięcia.

Najładniej wybity ze znanych egzemplarzy. Widoczny ślad pękającego już stempla dodatkowo potwierdzający autentyczność tego niezwykle rzadkiego numizmatu. Moneta została wybita tym samym stemplem, co egzemplarze Potockiego, Czapskiego i Zamku Królewskiego w Warszawie.

Jedyna dostępna sztuka na rynku numizmatycznym.

Kopicki.7147; Dutkowski, Suchanek CNCE.359; H-Cz.2375; Korski(11,45 g); Lanz.45.881(11,45 g); ZKW(11,45 g, moneta z aukcji Lanza, wcześniej była u Korskiego, obecnie znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie); Tyszkiewicz.750?

CENA: 100 000 zł

84

Kolekcja

Talerus Polonicus

46. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

Talar 1702, Lipsk ze znakiem Szczupak

Aw.: Popiersie króla w zbroi okrytej płaszczem spiętym broszą na ramieniu. W otoku: AUGUSTUS∙ II∙ D∙G∙ REX ∙POLON∙M∙DUX ∙LIT. Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza z herbami Polski i Litwy.

Na środku niej mała tarcza z herbami Wettinów i Saksonii pod mitrą elektorską.

Wokół wijąca się wstęga z zawieszonym na pierścieniu Orderem Słonia.

Po bokach dwa ukoronowane monogramy AS oraz cztery rzymskie dwójki z ozdobnikami.

Na dole iniciały EP- Hø(Ernest Piotr Hecht, mincmistrz w mennicy w Lipsku). W otoku: ^DUX. SAX.I.C.M.A.&.W.ELECT. (herb Szczupak) 1702. śr. 41,9 mm, w. 26,967 g Ag

stan 3

B

ardzo rzadki i efektowny talar sporadycznie pojawiający się na rynku kolekcjonerskim.

Egzemplarz przetarty w tle.

Kopicki.2017; Davenport.1614; H-Cz.2623; Chełmiński.1132; Frankiewicz.790; Karolkiewicz.2379; Tyszkiewicz.35?

CENA: 5 000 zł

85

Kolekcja

Talerus Polonicus

47. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

Talar 1702, Lipsk

z orderem Dannenbroga

Aw.: Na środku krzyż Orderu Dannebroga, wokoło cztery ukoronowane inicjały królewskie A II (August II). W otoku: ^AUGUSTUS IIDGREXPOLMDLITDSAXICMA& W. Rw.: Pod koroną ozdobny kartusz, w nim czteropolowy herb polsko-litewski.

Na jego środku mała tarcza z herbami Wettinów i Saksonii pod mitrą elektorską. W otoku: SACROMIMPARCHIMETELECT1702. śr. 41,7 mm, w. 27,179 g Ag

stan 3

O

dpowiedzialny za wybijanie talarów przeznaczonych na rynek Królestwa Polskiego hrabia Beichling wkomponował między monogramy krzyż Orderu Dannenbroga, nadanego mu przez Fryderyka IV, króla Danii.

August II potraktował to jako próbę naruszenia swoich prerogatyw. Bicie talarów przerwano, Beichling został pozbawiony stanowiska.

Defekty w tle na awersie i rewersie.

Kopicki.2018; Davenport.1613; Chełmiński.1131; H-Cz.2622; Frankiewicz.789; Karolkiewicz.2380; Tyszkiewicz.5 CENA: 5 000 zł

86

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 48

87

Kolekcja

Talerus Polonicus

48. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

Talar 1702, Lipsk

z orderem Dannenbroga

Aw.: Na środku krzyż Orderu Dannebroga, wokoło cztery ukoronowane iniciały królewskie A II . W otoku: ^AUGUSTUS IIDGREXPOLMDLITDSAXICMA & W. Rw.: Pod koroną ozdobny kartusz, w nim czteropolowy herb polsko-litewski.

Na jego środku mała tarcza z herbami Wettinów i Saksonii pod mitrą elektorską. W otoku: SACROMIMPARCHIMET ELECT1702. śr. 42,1 mm, w. 27,169 g Ag

stan 2/2+

O

dpowiedzialny za wybijanie talarów przeznaczonych na rynek Królestwa Polskiego hrabia Beichling wkomponował między monogramy krzyż Orderu Dannenbroga, nadanego mu przez króla Danii.

August II potraktował to jako próbę naruszenia swoich prerogatyw. Emisję talarów przerwano a Beichlinga pozbawiono stanowiska.

Połysk menniczy, patyna. Ponadprzeciętny egzemplarz.

Kopicki.2018; Davenport.1613; Chełmiński.1131; H-Cz.2622; Frankiewicz.789; Karolkiewicz.2380; Tyszkiewicz.5 CENA: 10 000 zł

88

Kolekcja

Talerus Polonicus

49. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

Medal wybity z okazji koronacji Fryderyka Augusta na króla Polski w 1697, Norymberga

Aw.: Popiersie króla w prawo i w zbroi okrytej płaszczem, u dołu inicjały GH. W otoku: FRID.AVG.D.G.ELECT.SAX∙ –IN REGEM POLON∙ELECT∙ 1697 Rw.: August II jako Herkules w rycerskiej zbroi okrytej skórą lwa i z maczugą, stojący nad pokonaną wielogłową hydrą, otrzymuje polską koronę z rąk bogini, w odcięciu: HERCVLI SAXONICO. W otoku: NEC ME LABOR ILLE GRAVABIT∙ („Nie będzie mi ciężkie to brzemię”, cytat z „Eneidy” Wergiliusza) śr. 43,2 mm, w. 27,998 g Ag

stan 1

N

ajrzadsza odmiana z datą przy popiersiu. W większości zbiorów znajdują się egzemplarze bez daty.

Wyśmienicie zachowany egzemplarz.

Medalier Georg Hautsch. Napis na obrzeżu.

Raczyński.266; Tentzel t.2, tab.75,II; Stahr(2008).138; H-Cz.2588; MNP(27,79) CENA: 5 000 zł

89

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 50

90

Kolekcja

Talerus Polonicus

50. August II Mocny

Król Polski w latach 1697-1706 i 1709-1733

Talar z okazji ustanowienia Orderu Orła Białego

Aw.: Popiersie króla w peruce i pancerzu z zawieszonym na szyi orderem. W otoku: D∙G∙ FRIDERICVS AVGVSTVS REX POLON.ET ELECT.SAXON Rw.: Order Orła Białego na wstędze orderowej okalającej krzyż orderowy. W otoku: RESTAVRATOR ORDINIS AQVILÆ POLONICÆ, (wskrzesiciel Orderu Orła Polskiego).

Na krzyżu orderowym łacińska dewiza: „Pro Fide, Lege et Rege” („Za wiarę, prawo i króla”) śr. 47,0 mm, w. 29,000 g Ag

stan 3+

A

ugust II, król Polski i elektor saski, należał do władców oświeconych; sam był kolekcjonerem. W pałacu w Dreźnie urządził Kunstkabinett, w którym gromadził dzieła sztuki. Miał także znakomity zbiór monet. Kupowano dla niego monety na ówczesnych aukcjach, między innymi na aukcji w Gdańsku w 1717 roku. Zainteresowania kolekcjonerskie króla przekładały się także na wybijanie monet o charakterze pamiątkowym, a nawet kolekcjonerskim. W mennicy w Dreźnie zatrudniano znakomitych medalierów. Obok emisji czysto monetarnych w mennicy wybijano też monety o charakterze specjalnym – klipy, wybijane z okazji konkursów strzeleckich, oraz talary medalowe. Prezentowany talar wybito z okazji ustanowienia Orderu Orła Białego przez Augusta II (1 września 1705). Ordery te otrzymywali głównie magnaci, którzy wsparli jego elekcję, m.in. K. Radziwiłł, H. Lubomirski, M.K. Ogiński, J. Krasicki, S. Potocki, S. Małachowski. Na talarze króla przedstawiono jako wskrzesiciela orderu. Order ustanowiono w 1705 roku, ale jego nadawanie w formie krzyża i gwiazdy rozpoczęto w 1713 roku; wtedy zapewne wybito tę monetę. Ozdoba każdej kolekcji.

Piękna patyna. .

Kopicki.11142; H-Cz.2710; Raczyński.315; Schnee.1001; Chełmiński.1135; Frankiewicz.797

CENA: 50 000 zł

91

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 51

92

Kolekcja

Talerus Polonicus

51. August III Sas

Król Polski 1733-1763

Medal nagrodowy 1762, Lipsk

Aw.: Popiersie króla w zbroi okrytej płaszczem. W otoku: AUGUSTUS III DG - REX POLONIARUM Rw.: Stół z rozłożonym łańcuchem z zawieszonym klejnotem Orderu Orła Białego, u dołu data MDCCLXII/ 3. AUG. . W otoku: DE REGE ET REPUBLICA BENE MERENTIBUS. („Królowi i Rzeczpospolitej dobrze zasłużony”) śr. 53,2 mm, w. 70,020 g Ag

stan 1

M

edal nagrodowy, wręczany przez Augusta II za zasługi dla Rzeczpospolitej. Znanych jest kilka emisji, między innymi z datami 1738, 1740, 1744, 1761 i 1762. Medal był wręczany zawsze 3 sierpnia, podczas imienin królewskich, połączonych z obchodami Święta Orderu Orła Białego. Typ medalu niezwykle rzadko pojawiający się na aukcjach.

Medal w niespotykanym stanie zachowania. Medalier Christian Zygmunt Wermuth.

Raczyński.403 (z datą 1750); H-Cz.5999; Engelhard.1554; Mikocki.2255; Bentkowski.579 (ale rok 1761) CENA: 10 000 zł

93

Kolekcja

Talerus Polonicus

52. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

Talar 1719, Drezno wybity z okazji ślubu z Marią Józefą

Aw.: Pod jabłkiem królewskim dziesięciowierszowy napis: SIGNATIS/ PACT∙ CONIVG∙ / INTER / SER ∙PRINC∙ REGVM∙ POL∙/ ET ELECT∙ SAXON∙ / ET SER∙ PRINC∙ RAM∙ HVNG∙/ BOH & ARCHIDVC∙AVSTR∙/ VIENNÆ∙/ A∙ MDCCXIX∙/ u dołu I∙G∙S∙ (Jan Georg Schomburg, mincmistrz w mennicy w Dreźnie) i znak menniczy – hak.

Rw.: Dwie dłonie wiążą sznurem dwa płonące serca, u góry: INDISSOLVBILITER śr. 46,6 mm, w. 29,034 g Ag

stan 2

Połysk menniczy z piękną patyną.

Kopicki.11125; Davenport.2660; Raczyński.340; H-Cz.2665; Chełmiński.1146 CENA: 3 000 zł

94

Kolekcja

Talerus Polonicus

53. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

Talar pośmiertny 1727, Lipsk

wybity na cześć Krystyny Eberhardyny

Aw.: Pod jabłkiem królewskim wielowierszowy napis: IN / MEMORIAM / CHRISTIANÆ / EBERHARDINÆ / REGINÆ POLON: ET/ ELECTRICIS SAXON:/ OPTIMÆ PIENTISSIMÆ NAT: BYRUTHI / A.1671.D.19. DEC: / DENAT:PREZSCH / A.1727.D.5.SEPT:/ I∙G∙S∙ i znak menniczy – hak.

Rw.: Pomiędzy pryzmami usypanymi z serc – rosnący cyprys, symbol nadziei. U góry: QVOT - FOLIA, poniżej TOT – CORDA, u dołu w odcięciu: LVGENT śr. 47,3 mm, w. 28,980 g Ag

stan 3+/2-

K

rystyna Eberhardyna była pierwszą żoną Augusta II Mocnego i matką Augusta III Sasa. Jako że w 1697 roku wraz z koronacją Augusta II na króla Polski, przeszedł on na katolicyzm, nastąpiła rozłąka małżeńska, trwająca aż do jej śmierci (w 1727 roku). Mimo tytułu królowej Polski, nigdy w Polsce nie była.

Piękna patyna z resztkami połysku.

Kopicki.11132; Davenport.2661 CENA: 5 000 zł

95

Kolekcja

Talerus Polonicus

54. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

Talar 1728, Drezno

Aw.: Popiersie w antycznej zbroi okrytej płaszczem.

Nad głową malutkie jabłko królewskie poprzedzające napis otokowy. W otoku: D∙G∙ FRID : AUGUST:REX POL: DUX SAX:I∙C∙M∙A∙ & W∙ Rw.: Pod królewską koroną dwa owalne kartusze herbowe mieszczące herby polsko-litewskie oraz zestaw herbów saksońskich. Całość opasana dwoma liśćmi palmowymi.

Pod herbami data 1728 i inicjały I∙G∙S∙, niżej znak menniczy – hak. W otoku: SAC:ROM:IMP: ARCHIM: ET ELECTOR. śr. 46,3 mm, w. 28,924 g Ag

stan 3

A

ugust II Mocny został zmuszony do abdykacji i złożenia korony polskiej w 1706 roku. Na króla, przy poparciu Szwecji, wybrano Stanisława Leszczyńskiego. August II wrócił na tron polski w 1709 roku, po klęsce wojsk polsko-szwedzkich pod Połtawą. Przez kilka lat na monetach saskich nie pojawiała się tytulatura i heraldyka króla polskiego, a jedynie tytuły REX i ELECTOR.

Wady blachy na awersie i rewersie.

Kopicki.11001; Davenport.2653 CENA: 3 000 zł

96

Kolekcja

Talerus Polonicus

55. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

2/3 talara (gulden) 1700, Drezno

Aw.: Popiersie króla w zbroi okrytej płaszczem spiętym broszą na ramieniu. W otoku: D∙G∙FRID∙AUGUST∙REX∙POLONIARUM∙ Rw.: Pod koroną królewską dwie wielopolowe tarcze herbowe oplecione liśćmi palmowymi. Na dole w owalu nominał 2/3 oraz inicjały IL∙-H ∙ (Jan Wawrzyniec Holland, zarządca mennicy w Dreźnie). W otoku: DUX∙SAX∙I∙C∙MA∙&∙W∙S∙R∙I∙ARCH∙&EL∙(znak menniczy – hak) 1700 śr. 37,5 mm, w. 17,182 g Ag Lekko przetarte tło, patyna.

CENA: 1 000 zł

56.

stan 2 Kopicki.10912; Davenport.819; Merserburger.1430

2/3 talara (gulden) 1702, Drezno

Aw.: Popiersie króla w zbroi okrytej płaszczem spiętym broszą na ramieniu. W otoku: DG∙FRID∙AUGUST∙REX∙POLONIARUM∙ Rw.: Pod koroną królewską dwie wielopolowe tarcze herbowe oplecione liśćmi palmowymi.

Na dole w owalu nominał 2/3 oraz inicjały IL∙-H ∙. W otoku: DUX∙SAX∙I∙C∙M∙A∙&W∙S∙R∙I∙ARCH∙&∙EL∙1702∙ śr. 36,5 mm, w. 17,080 g Ag

stan 2-

P

od koniec XVII wieku kolejna reforma pieniężna w Niemczech spowodowała zmianę systemów monetarnych. Po obniżeniu stopy talarów zaniechano wybijania półtalarów, a wprowadzono nowy nominał 2/3 talara, zwany potocznie guldenem. Guldeny ważyły tyle, co poprzednio półtalary Nominał ten stał się najpopularniejszą ówczesną jednostką monetarną na terenie Niemiec, także w Saksonii.

Stara patyna.

CENA: 1 000 zł

Kopicki.10916; Davenport.819; Chełmiński.1158

97

Kolekcja

Talerus Polonicus

57. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

2/3 talara (gulden) 1706, Drezno

Aw.: Popiersie króla w zbroi okrytej płaszczem spiętym broszą na ramieniu. W otoku: D∙G∙FRID:AUGUST:REX POLONIARUM∙ Rw.: Pod królewską koroną dwie tarcze herbowe: czteropolowa z herbami Polski i Litwy oraz pięciopolowa z herbami saksońskimi. Niżej w owalu nominał 2/3, po bokach inicjały ∙I∙L-∙H∙. W otoku: DUX SAX:I∙C∙M∙A∙&W∙S∙R∙I∙ARCH:&EL∙1706∙ śr. 35,2 mm, w. 13,540 g Ag Patyna.

stan 3/3+ Kopicki.10924; Davenport.819 CENA: 1 000 zł

2/3 talara (gulden) 1708 z monogramem, Drezno

58.

Aw.: Popiersie króla w zbroi okrytej płaszczem. W otoku: AUGUSTUS D∙G∙REX ET ELECTOR Rw.: Pod koroną monogram AR, po bokach data 17-08, u dołu w obwódce nominał, po bokach inicjały I∙L∙-H∙ i znak menniczy – hak. W otoku: ØMONETA - SAXONICAØ śr. 34,1 mm, w. 13,732 g Ag stan 3

R

zadki wariant guldena z monogramem władcy.

Uderzenia w tle na awersie i rewersie.

Kopicki.10926; Davenport.823 CENA: 1 500 zł

98

Kolekcja

Talerus Polonicus

59. August II Mocny

Król Polski 1697-1706 i 1709-1733

2/3 talara (gulden) sasko-polskiego 1727, Lipsk ku czci Krystyny Eberhardyny

Aw.: Wielowierszowy napis: IN / MEMORIAM / CHRISTIANÆ / EBERHARDINÆ / REGINÆ POLON: ET/ ELECTRICIS SAXON:/ OPTIMÆ PIENTISSIMÆ / NAT: BYRVTHI / A.1671.D.19.

DEC: / DENAT:PREZSCH / A.1727. D. 5. SEPT/ I.G. ( 2/3 )S. (Jan Georg Schomburg), obok znak menniczy – hak Rw.: Pomiędzy pryzmami usypanymi z serc rosnący cyprys, symbol nadziei.

U góry QVOT - FOLIA, poniżej TOT – CORDA, u dołu w odcięciu: LVGENT śr. 34,8 mm, w. 17,062 g Ag

stan 3+/2-

Piękna patyna z lustrem menniczym.

Kopicki.11131; Davenport.828 CENA: 1 000 zł

99

Kolekcja

Talerus Polonicus

60. Maria Klementyna Sobieska

1701- 1735

Medal 1719, Rzym

Aw.: Popiersie w lewo, w sukni ze szurem pereł na szyi, w diademie i płaszczu gronostajowym.

Napis od lewej: CLEMENTINA M BRITAN– FR ET HIB REGINA. Rw.: Księżniczka na rydwanie z herbem Janina pędzi ku Rzymowi, widzianemu przez Tybr o wschodzie słońca, u góry napis: FORTVNAM ∙CAVSAMQVE∙ SEQVOR, u dołu: DECEPTIS CVSTODIBVS /MDCCXIX. śr. 48,5 mm, w. 47,803 g Ag

stan 1-

C

órka Jakuba Sobieskiego i wnuczka Jana III Sobieskiego poślubiła Jakuba (Jamesa) III Stuarta, pretendenta do korony brytyjskiej. Medal został wybity w Rzymie przez Ottona Hamerani, z okazji jej brawurowej ucieczki z Insbruku. Maria Klementyna została uwięziona w Insbruku przez Karola VI, cesarza Austrii pragnącego zapobiec jej małżeństwu z Jakubem. Medal po raz pierwszy został opisany (wraz z historią ucieczki) przel Löhnera już w 1737 roku.

Medalier Otto Hamerani.

H-Cz.5960; Löchner.I 1369; Bentkowski.425; Elmer.484; Chełmiński.1035(51,5); Karolkiewicz.2606 CENA: 3 000 zł

100

Kolekcja

Talerus Polonicus

61. August III Sas Król Polski 1733-1763

Talar 1742, Drezno

Aw.: Popiersie króla w zbroi okrytej płaszczem spiętym na ramieniu. W otoku: D:G:FRID:AUGUST:REX POL:DUX SAX:I:C:M:A:& W: Rw.: Pod koroną królewską dwie wielopolowe tarcze herbowe: polsko-litewska i saska, między nimi małe jabłko królewskie. U dołu inicjały F.WôF∙ (Friedrich Wilhelm ô Feral) i znak menniczy – hak. W otoku: SAC:ROM: IMP: ARCHIM: ET ELECTOR∙ 1742 śr. 45,8 mm, w. 29,140 g Ag

stan 2

Piękna stara patyna.

Kopicki.11445; Davenport.2665 CENA: 3 000 zł

101

Kolekcja

Talerus Polonicus

62. August III Sas

Król Polski 1733-1763

Talar 1757, Drezno

Aw.: Popiersie króla w peruce i antycznej zbroi, na szyi wstęga z Orderem Złotego Runa. W otoku: D:G:FRID:AUGUST:REX POL:D:S:I:C:M:A:&W. Rw.: Pod koroną królewską dwie wielopolowe tarcze herbowe otoczone związanymi pękami liści palmowych. U dołu monogram FR, poniżej inicjały mincerskie I∙D∙B∙ (Jan Dawid Billert, zarządca mennicy w Lipsku w 1757 roku).

Pod tarczami napis: DER SEEGEN DES BERGBAUES. W otoku: SAC: ROM: IMP: ARCHIM: ET: ELECTOR ∙ 1757 śr. 44,3 mm, w. 29,056 g Ag

stan 2

W

trakcie działań wojennych wojska Fryderyka II, króla pruskiego, zajęły Saksonię. August III został zmuszony do opuszczenia kraju. Podczas okupacji, w mennicach saskich Fryderyk prowadził na olbrzymią skalę produkcję fałszywych monet polskich o obniżonej próbie srebra. Zaraz po zajęciu mennic, korzystając ze zgromadzonych w mennicy stempli i zapasu kruszcu, wybito emisję pełnowartościowych talarów dla opłacenia wojska. Na monetach umieszczono monogram FR (FRIDERICUS REX), co nadawało im także prawo obiegu w krajach pruskich, nie tylko na zdobytych terytoriach. Talary te są stosunkowo rzadkie i poszukiwane przez kolekcjonerów. Manfred Olding w swoim katalogu (poz. 463) umieścił je pośród monet Królestwa Prus; płytko wybijane, często noszą ślady justunku.

Lustro mennicze. Niedobicia na awersie i rewersie.

Kopicki.11467; Davenport.2674; H-Cz.4720; Chełmiński.1281 CENA: 3 000 zł

102

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 63

103

Kolekcja

Talerus Polonicus

63. August III Sas

Król Polski 1733-1763

Próbny talar sasko-polski 1762, Lipsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i zbroi, przez ramię przerzucony płaszcz. W otoku: D:G: FRID:AUGUSTUS REX POL: EL:SAX: Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza polsko-litewska, w środku dwupolowa tarcza saska.

Tarcza opleciona liśćmi palmy i oliwki, u dołu w splotach data 1762. śr. 41,7 mm, w. 25,838 g Ag

stan 1-

U

schyłku panowania Augusta III, wobec narastającego napływu fałszywej monety z Prus, wybijanej przez Fryderyka II w Saksonii, przymierzano się do wprowadzenia nowej stopy talarowej o obniżonej wadze. Mennica w Lipsku zamówiła nowe stemple i wybiła, w celu przedłożenia komisji menniczej, wzory nowego talara. Do zmiany stopy menniczej nie doszło; kilkanaście miesięcy później zmarł August III. Talary te wybito w niewielkiej ilości. Z powodu zainteresowania wielu ówczesnych kolekcjonerów nie uległy przetopieniu, lecz trafiły do zbiorów prywatnych.

Ogromnej rzadkości, wyśmienicie zachowany próbny talar z piękną, równomierną patyną.

Kopicki.2140; Davenport.1617; Schnee.1046; Merserburger.1457; Madai.5639; Engelhardt.1458; H-Cz.2967; Chełmiński.1282; Frankiewicz.830; Chomiński.598; Tyszkiewicz.25 CENA: 50 000 zł

104

Kolekcja

Talerus Polonicus

64. August III Sas

Król Polski 1733-1763

Talar sasko-polski 1763, Drezno

Aw.: Popiersie króla w płaszczu elektorskim z Orderem Złotego Runa na piersi. W otoku: D:G:FRID:AUGUST.REX POL D S I C M A & W. Rw.: Pod koroną królewską kompozycja z dwóch wielopolowych herbów w bogatej rokokowej oprawie. U dołu iniciały F.W.ôF., i napis w łuku: X∙ EINE FEINE MARCK. W otoku: SAC:ROM: IMP : ARCHIM: ET ELECTOR.1763 śr. 41,4 mm, w. 27,900 g Ag

stan 2

Ponadprzeciętny egzemplarz. Piękny połysk menniczy.

Kopicki.11472; Davenport.2676 CENA: 3 000 zł

105

Kolekcja

Talerus Polonicus

65. August III Sas

Król Polski 1733-1763

Półtalar koronny 1755, Lipsk

Aw.: Popiersie króla w koronie i w ozdobnej zbroi okrytej płaszczem z Orderem Słonia zawieszonym na wstędze. W otoku: D∙G∙AVGVSTVS∙ III ∙REX∙ POLONIARUM Rw.: Pod koroną w wieńcu z gałązek palmowych czteropolowa tarcza herbowa z Orłami i Pogonią.

Na środku pod mitrą elektorska tarcza z herbem Sasów.

Poniżej inicjały EDC (Ernest Dietrich Croll, zarządca mennicy w Lipsku). W otoku: SAC∙ROM∙IMP∙ARCHIM∙ ET ELECT∙1755∙ śr. 34,7 mm, w. 14,450 g Ag

stan 2-

B

ardzo rzadki rocznik, niespotykanego nominału. Półtalary są wyjątkami w kolekcjach.

Połysk menniczy ze starą patyną. Delikatne wytarcie.

Kopicki.2130; H-Cz.2895; Chełmiński.1292; Karolkiewicz.403; Tyszkiewicz.20 CENA: 3 000 zł

106

Kolekcja

Talerus Polonicus

66. August III Sas

Król Polski 1733-1763

2/3 talara (gulden) sasko-polskiego 1735, Drezno

Aw.: Popiersie króla w paradnej zbroi okrytej płaszczem spiętym broszą na ramieniu. W otoku: D:G:FRID:AUGUST:REX POLONIARUM∙ Rw.: Pod koroną dwie wielopolowe tarcze herbowe, niżej między tarczami nominał 2/3, pod nim inicjały F.W.ô∙F∙ i znak menniczy – hak, pod tarczą w owalu nominał 2/3. W otoku: DUX SAX:I:C:M:A:&W:S:R:I:ARCH:& EL:1735 śr. 36,0 mm, w. 13,694 g Ag

stan 2

Piękna stara patyna, lustro mennicze.

Kopicki.11400; Davenport.830; H-Cz.10934 CENA: 1 500 zł

107

Kolekcja

Talerus Polonicus

67. August III Sas

Król Polski 1733-1763

2/3 talara (gulden) 1738, Drezno ślub Marii Amalii z Karolem Sycylijskim

Aw.: Dziewięciowierszowy napis: CAROLI / UTRIUSQUE / SICILIÆ REGIS ET / MARIÆ AMALIÆ / REGIÆ POLONIÆ / PRINCIPIS SPON=/ SALIA DRESDÆ/ ANNO / MDCCXXXVIII Rw.: Ołtarz z gorejącymi sercami, nad nimi korona w promieniach słońca, trzymana przez wyłaniającą się z obłoków dłoń, po bokach: CORONAM - MERENTUR śr. 35,7 mm, w. 13,667 g Ag

stan 2-

C

órka Augusta II Sasa poślubiła w 1738 roku Karola, władcę Sycylii i Neapolu. Z tej okazji wyemitowano w drezdeńskiej mennicy serię monet okolicznościowych. Były to: dwugrosz, 2/3 talara oraz dukat. Znana jest także odbitka guldena w złocie o wadze pięciu dukatów.

Kopicki.11522 CENA: 1 000 zł

108

Kolekcja

Talerus Polonicus

68. Monety sasko-polskie, Fryderyk Chrystian Królewicz Polski, pretendent do Korony Polskiej 1763

Talar sasko-polski 1763, Lipsk

Aw.: Popiersie księcia Chrystiana w zbroi ze związaną szarfą dowódcy, pod ramieniem inicjał medaliera S. W otoku: D:G:FRID:CHRIST:PR:R:POL:&L DUX:SAX. Rw.: Pod koroną królewską tarcza Saska z czteropolową tarczą polsko-litewską, w środku mała tarczaz herbem Sasów, pod tarczą inicjały mennicze E∙D∙C∙ i nominał X EINE FEINE MARCK. W otoku: IUL:CL:MONT:A:& W:S:R:I:ARCHIM:&ELECTOR 1763 śr. 43,0 mm, w. 27,992 g Ag

stan 1-

F

ryderyk Chrystian był synem Augusta III Sasa i spadkobiercą tytułów królewskich. Ubiegał się o tron Polski, ale zmarł z końcem 1763 roku jako królewicz polski i książę Saksonii. Jego talary są stosunkowo popularne i występują w większości dużych zbiorów, często pojawiając się na aukcjach. Talary te występują w trzech odmianach z literami IDC, FWoF oraz EDC. Wszystkie są podobnej rzadkości, chociaż odmiana z literami EDC nieco rzadziej pojawia się na aukcjach.

Piękny menniczy egzemplarz.

Kopicki.11560; Davenport.2677 CENA: 1 500 zł

109

Kolekcja

Talerus Polonicus

69. Monety sasko-polskie, Fryderyk Chrystian Królewicz Polski, pretendent do Korony Polskiej 1763

2/3 talara (gulden) 1763, Drezno

Aw.: Popiersie w pancerzu okrytym płaszczem. W otoku: D:G:FRID:CHRISTIAN:PR:R:POL:&L:DVX SAX: Rw.: Pod koroną królewską wielopolowa tarcza herbowa, u dołu nominał 2/3, poniżej F.W.ôF., wokoło tarczy nominał XX∙EINE – FEINE MARCK. W otoku: IVL:CL:MONT:A:W:S:R: I: ARCHIM: &ELECTOR∙1763 śr. 33,4 mm, w. 13,910 g Ag

stan 2-

F

ryderyk Chrystian, syn Augusta III Sasa, wydawał się naturalnym kandydatem na króla Polski; jako syn króla polskiego używał tytułu królewicza polskiego. Jego śmierć pokrzyżowała plany Sasów, a na króla wybrano przedstawiciela polskiej magnaterii, Stanisława Augusta Poniatowskiego. Na swoich monetach Fryderyk umieszczał tytuły księcia polskiego oraz herby Polski i Litwy.

Patyna.

Kopicki.11556 CENA: 1 000 zł

110

Kolekcja

Talerus Polonicus

70. Monety sasko-polskie, Ksawery (Xavier)

Talar saski 1765, Drezno

Aw.: Popiersie w prawo z włosami spiętymi kokardą, w ozdobnym pancerzu. W otoku: XAVIERVS D:G:REG:PR:POL: &LITH:DVX SAX: Rw.: Pod mitrą elektorską prosta wielopolowa tarcza bez herbów Polski i Litwy, u dołu E∙D∙C/X∙EINE – MARCK F: . W otoku: ELECTORATVS SAXONIÆ ADMINISTRATOR∙1765 śr. 41,8 mm, w. 27,980 g Ag

stan 1-/1

S

yn Augusta II w 1764 roku został elektorem Saksonii. Na monetach tytułował się Królewiczem Polskim i Wielkim Księciem Litewskim.

Piękny, menniczy egzemplarz.

CENA: 2 000 zł

Kopicki.11591; Davenport.2678; Schnee.1055

2/3 talara (gulden) 1768, Drezno

71.

Aw.: Popiersie w prawo, w ozdobnym pancerzu, z włosami spiętymi kokardą. W otoku: XAVIERVS D:G:REG:PR:POL: &LITH:DVX SAX. Rw.: Pod mitrą elektorską prosta pięciopolowa tarcza bez herbów Polski i Litwy, u dołu nominał 2/3 i inicjały: E∙D∙ - C∙,XX ∙EINE – MARCK F: . W otoku: ELECTORATVS SAXONIÆ ADMINISTRATOR∙ 1768 śr. 33,9 mm, w. 13,969 g Ag Piękny, menniczy egzemplarz.

CENA: 1 500 zł

stan 1-/1 Kopicki.11589; Gumowski.2311

111

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 72

112

Kolekcja

Talerus Polonicus

72. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar Morikofera, TALERVS POLONICVS 1766

Aw.: Popiersie króla w turniejowej zbroi z przerzuconym gronostajowym płaszczemi Orderem Orła Białego. W otoku: STANISLAVS ∙AVGVSTVS∙ D∙G∙ REX∙POLONIÆ∙M∙D∙L∙ Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza z okrągłą tarczą z herbem Ciołek Poniatowskich pośrodku, opleciona liśćmi palmy i lauru, z wplecioną wstęgą z napisem: PRO FIDE LEGE ET GREGE („Za wiarę, prawo i lud”), z zawieszonym Orderem Orła Białego. W otoku: TALERVS POLONICVS ∙ LXXXIV∙FLOR∙ POL∙MARCA∙MDCC - LXVI śr. 41,8 mm, w. 26,430 g Ag stan 1

P

o objęciu władzy królewskiej przez Stanisława Augusta w 1764 roku, w Koronie Polskiej czynne były jedynie mennice miejskie w Gdańsku, Toruniu i Elblągu. Początkowo monety królewskie miano wybijać w mennicy w Toruniu. Jednak wobec nieuzgodnienia warunków, a także braku ordynacji menniczej, do uruchomienia mennicy nie doszło. W 1765 roku udało się otworzyć mennicę w Krakowie, a wkrótce także w Warszawie. W tym samym czasie Rada Królestwa zwróciła się do kilku medalierów europejskich o wykonanie stempli do monet. Na konkurs odpowiedzieli angielscy medalierzy Thomas Pingo i Kaspar Morikofer z mennicy w Londynie. Pingo przygotował stemple do medalu koronacyjnego (u nas pozycja 138) oraz trzygroszówki, natomiast Morikofer sporządził stemple do bicia talarów. Pierwsze egzemplarze z datą 1765 wybito na próbę w srebrze (dwa egzemplarze) oraz w cynie (trzy egzemplarze). Stemple te wysłano do Polski, wraz z wykonanymi stemplami z datą 1766. Stemple oraz odbitki dotarły do Polski już po uruchomieniu mennicy w Warszawie. Jako że Mennica Warszawska zatrudniała znakomitego medaliera, jakim był Jan Filip Holzhaeusser, całe londyńskie przedsięwzięcie okazało się bezprzedmiotowe.

Nieznana jest liczba gotowych odbitek talarów Morikofera. Trafiły one do urzędników Skarbu i kolekcji królewskiej. Jeden egzemplarz odnotował Jan. Ch. Albertrandi w zbiorze Stanisława Augusta. Trafił on potem do gimnazjum w Krzemieńcu, którego kolekcja została zagrabiona przez Rosjan po Powstaniu Listopadowym. Kolejny, notowany był już w XIX wieku w zbiorze Franciszka Potockiego. Drogą spadków trafił do zbioru Andrzeja Potockiego, a po II Wojnie znalazł się w zbiorze Muzeum Narodowego w Warszawie. Franciszek Potocki nabył tę sztukę od

113

Kolekcja

Talerus Polonicus

królewieckiego zbieracza Eduarda Dopplera za 600 ówczesnych złotych. Kolejny, trzeci egzemplarz, znalazł się w trzeciej ćwierci XIX wieku w zbiorze Emeryka Czapskiego w Krakowie i nadal tam pozostaje. Rękopiśmienny katalog zbioru Kazimierza Sobańskiego również odnotował tę monetę. Obecnie nieznany jest los talara Sobańskiego, który w 1911 roku trafił wraz z całym zbiorem (Sobańskiego) do Muzeum Narodowego w Warszawie. Gumowski znał trzy egzemplarze; oferowany przez nas talar jest jednym z nich. Nieustalony jest los egzemplarza z Krzemieńca. Istnieje przypuszczenie, że stał się własnością Czapskiego, tym bardziej uzasadnione że zbiory Ermitażu takiego talara nie wykazują. W 1903 roku na aukcji Z. Chełmińskiego znalazł się talar Morikofera. Wydaje się, że jest to czwarty egzemplarz, albowiem w tymże roku Potocki i Czapski posiadali swoje sztuki, a Sobański raczej już nie dokonywał zakupów do swojego zbioru, co wskazywałoby, że już go wcześniej posiadał. W 2000 roku egzemplarz pochodzący z kolekcji Ottona Kubickiego, a później Virgio Brandta, sprzedany został wraz z całym zbiorem H. Karolkiewicza na aukcji Triton IV w Stanach Zjednoczonych. W 2007 roku ten sam egzemplarz pojawił się na aukcji Stack’s i osiągnął cenę 138 000 dolarów. Oferowana przez naszą Firmę moneta jest egzemplarzem ze zbioru Wiktora Chomińskiego, wystawionym na aukcji Leo Hamburger nr 94, 9 maja 1932, poz. 667.

Piękna patyna. Ekstremalnie rzadka moneta.

Skan oferowanego przez naszą Firmę egzemplarza w katalogu kolekcji Chomińskiego (1932):

Kopicki.2452; Plage.376; H-Cz.3060; Gumowski.2390; Zagórski.763 Zbiory i aukcje: Chełmiński.1472; Chomiński.667 (ten egzemplarz); Kubicki.1681; Karolkiewicz.2449; Tyszkiewicz.800 CENA: 200 000 zł

114

Kolekcja

Talerus Polonicus

73. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar 1766, Warszawa

Aw.: Popiersie króla w prawo, w rycerskiej zbroi, z zawieszonym na piersi Orderem Orła Białego. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D.G.REX POL.M.D.LITHU. Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza herbowa z herbem Ciołek Poniatowskich w środku.

Całość w wieńcu z liści dębowych i palmowych z zawieszonym Orderem Orła Białego.

Inicjały F∙-S∙ (Fryderyk Sylm), na wstędze spinającej wieniec dewiza: PRO FIDE LEGE ET GREGE („Za wiarę, prawo i lud”). W otoku: X EX MARCA PURA. – COLONIEN 1766 śr. 42,9 mm, w. 27,792 g Ag

stan 3

Patyna, drobne skazy w tle.

Kopicki.2456; Plage.380; Davenport.1618; Berezowski.15; Tyszkiewicz.5 CENA: 1 000 zł

115

Kolekcja

Talerus Polonicus

74. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar próbny 1771, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo w wieńcu. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D.G.REX POLONIÆ M.D.LITU. Rw.: Waga do ważenia monet, u góry napis: DAT IUSTI PRETIUM, u dołu data 1771 śr. 40,0 mm, w. 20,235 g Ag

stan 2

W

1771 roku wpłynął do komisji menniczej memoriał proponujący wybijanie monety polskiej z czystego srebra. Powodem tej inicjatywy było masowe fałszowanie monety polskiej w mennicach sąsiednich Prus. Owo memorandum przygotowane przez Stolnika Wielkiego Koronnego Augusta Moszyńskiego, proponowało rezygnację z miedzi, jako dodatku do stopu monetarnego.

Miało to wyeliminować, w myśl zamysłu autorów, możliwość podrabiania monety polskiej. Król Stanisław August Poniatowski postanowił sprawdzić, jak tak wybite monety miałyby wyglądać i zachowywać się w obiegu, nakazał więc przygotowanie stempli. Zadanie to zlecono Janowi Filipowi Holzhausserowi, medalierowi królewskiemu. Wykonał on komplet stempli całej serii monet: od srebrnego grosza do talara. Monety wybito jako próby. Nieznany jest nakład oryginalnych prób. Wiadomo, że król rozesłał je później znanym ówczesnym numizmatykom. Komplet tych monet otrzymał Samuel Madai z Królewca, który opisał je w przygotowywanym do druku dziele o talarach, wydanym w 1774 roku. Podobną serię monet otrzymał też numizmatyk i historyk gdański Karol Beniamin Lengnich, który również uwzględnił je w swoich rozprawach o monetach i kolekcjonerach. Jeden komplet trafił też wraz ze zbiorem Stanisława Augusta do Gimnazjum w Krzemieńcu.

W XIX wieku, w mennicy warszawskiej talary zostały ponownie dobite za pomocą oryginalnych stempli. Różnią się od wcześniejszych głębszym biciem i większą wagą. Oferowany przez nas egzemplarz jest niezaprzeczalnym oryginałem z 1771 roku z pierwszych odbić stempla. Nie ma właściwie śladów pęknięcia stempla (taki egzemplarz nigdy nie pojawił się w handlu), które widać na większości oryginałów, jak i w większym jeszcze stopniu na XIX-wiecznych dobitkach.

Bardzo rzadki i efektowny talar wyceniony w cenniku Berezowskiego na 100 złotych.

Patyna, drobne defekty tła. Oryginalne bicie w czystym srebrze.

Kopicki.2462; H-Cz.3129; Raczyński.509; Chełmiński.1474; Plage.474; Berezowski.100; Tyszkiewicz.35 CENA: 20 000 zł

116

Kolekcja

Talerus Polonicus

75. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar 1775, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D.G. REX POL.M.D.LITH. Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza herbowa z herbem Ciołek Poniatowskich w środku.

Całość w wieńcu z liści palmowych i dębowych ze wstęgą z napisem: PRO FIDE LEGE ET GREGE i z zawieszonym Orderem Orła Białego. Inicjały E∙-B∙ (Efraim Brenn). W otoku: X EX MARCA PURA COLONIEN. 1775∙ śr. 40,5 mm, w. 27,965 g Ag

stan 3/3+

Kopicki.2470; Plage.391; Davenport.1619; H-Cz.3177; Berezowski.308; Tyszkiewicz.5 CENA: 1 000 zł

117

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 76

118

Kolekcja

Talerus Polonicus

76. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar 1783, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D.G.REX POLON.M.D.LITUAN. Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza herbowa z herbem Ciołek Poniatowskich w środku. Całość w wieńcu z liści palmowych i dębowych ze wstęgą z napisem: PRO FIDE LEGE ET GREGE i z zawieszonym Orderem Orła Białego. Inicjały E.-B. . W otoku: X EX MARCA PURA COLONIEN. 1783. śr. 41,1 mm, w. 28,085 g Ag

stan 1

T

alary Stanisława Augusta Poniatowskiego są niezwykle rzadkie w menniczych stanach zachowania i szczególnie poszukiwane przez kolekcjonerów.

Egzemplarz w menniczym stanie zachowania.

Kopicki.2478; Plage.404; Davenport.1620; H-Cz.3259; Chełmiński.1511; Karolkiewicz.2455; Berezowski.17,5; Tyszkiewicz.4 CENA: 15 000 zł

119

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 77

120

Kolekcja

Talerus Polonicus

77. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar 1792, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D.G. REX POLON.M.D.LITUAN. Rw.: Pod koroną tarcza herbowa w wieńcu z liści palmowych i dębowych, opleciona wstęgą z zawieszonym Orderem Orła Białego.

Po bokach orła inicjały M.-V. (Monetaria Varsoviensis – Mennica Warszawska), w środku mała tarcza z herbem Ciołek Poniatowskich. W otoku: 10 7/16 EX MARCA PURA COLONIENS : 1792. śr. 41,0 mm, w. 27,563 g Ag

stan 2+

J

eden z najrzadszych obiegowych talarów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Ostatni rocznik i typ ośmiozłotowego talara. Niezwykle rzadko oferowana moneta, zwłaszcza w tak pięknym stanie zachowania. Nakład: 339 sztuk. Wszystkie talary z 1792 roku charakteryzują się przebitką cyfry 9 w dacie oraz liter EB na MV, gdyż do ich wybijania używano stempli z lat wcześniejszych.

Połysk menniczy z piękną patyną, delikatny ślad justunku.

Kopicki.2483; Plage.409; Davenport.1621; Chełmiński.1511; H-Cz.3343; Karolkiewicz.2455; Berezowski.75; Tyszkiewicz.35 CENA: 25 000 zł

121

Kolekcja

Talerus Polonicus

78. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar Targowicki 1793

Aw.: W wieńcu dębowym napis: CIVIBUS /QUORUM PIETAS /CONIURATIONE DIE III. /MAI. MDCCXCI OBRUTAM /ET DELETAM LIBERTA /TE POLONA TUERI /CONABATUR RESPU /BLICA RESUR/ GENS. W otoku: GRATITUDO CONCIVIBUS EXEMPLUM POSTERITATI Rw.: Napis w wierszach: DECRETO / REIPUBLICÆ NEXU /CONFEDERATIONIS IUNCTÆ / DIE V. XBRIS MDCCXCII /STANISLAO AUGUSTO /REGNANTE. W otoku: 10 7/16 EX MARCA PURA COLONIENSI. 1793., na obrzeżu napis: FIDEI REIPUBLICAE PIGNUS śr. 41,5 mm, w. 27,626 g Ag

stan 1-

P

o ogłoszeniu Konstytucji 3 Maja zawiązała się pod naciskiem Rosji Konfederacja Targowicka, która stawiała sobie za cel obalenie skutków przyjęcia ustawy zasadniczej. W celach propagandowych postanowiono wyemitować w 1793 roku talary bez portretu królewskiego. Jednak do faktycznej emisji wtedy nie doszło. Monety zostały wybite później oryginalnymi stemplami, jako pamiątka historyczna w celach prestiżowych i kolekcjonerskich. Należą one do talarów rzadkich; znajdują się w dużych zbiorach, ale stosunkowo regularnie pojawiają się na aukcjach.

Piękna patyna.

Kopicki.2484; Plage.410; Davenport.1622; H-Cz.3353; Berezowski.30; Tyszkiewicz.4 CENA: 10 000 zł

122

Kolekcja

Talerus Polonicus

79. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Talar Targowicki 1793

Aw.: W wieńcu dębowym napis: CIVIBUS /QUORUM PIETAS /CONIURATIONE DIE III. /MAI. MDCCXCI OBRUTAM /ET DELATAM LIBERTA /TE POLONA TUERI /CONABATUR RESPU /BLICA RESUR/ GENS. W otoku: GRATITUDO CONCIVIBUS EXEMPLUM POSTERITATI Rw.: Napis w wierszach: DECRETO / REIPUBLICÆ NEXU /CONFEDERATIONIS IUNCTÆ / DIE V. XBRIS MDCCXCII /STANISLAO AUGUSTO /REGNANTE. W otoku: 10 7/16 EX MARCA PURA COLONIENSI. 1793., na obrzeżu napis: FIDEI REIPUBLICAE PIGNUS śr. 42,0 mm, w. 27,570 g Ag

stan 1-

P

o ogłoszeniu Konstytucji 3 Maja zawiązała się pod naciskiem Rosji Konfederacja Targowicka, która stawiała sobie za cel obalenie skutków przyjęcia ustawy zasadniczej. W celach propagandowych postanowiono wyemitować w 1793 roku talary bez portretu królewskiego. Jednak do faktycznej emisji wtedy nie doszło.

Monety zostały wybite później, oryginalnymi stemplami, jako pamiątka historyczna w celach prestiżowych i kolekcjonerskich. Należą one do talarów rzadkich; znajdują się w dużych zbiorach ale stosunkowo regularnie pojawiają się na aukcjach.

Piękna patyna.

Kopicki.2484; Plage.410; Davenport.1622; H-Cz.3353; Berezowski.30; Tyszkiewicz.4 CENA: 10 000 zł

123

Kolekcja

Talerus Polonicus

80. Stanisław August Poniatowski

Król Polski1764-1795

Talar 1794, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D.G. REX POLON.M.D.LIT. Rw.: Pod koroną tarcza herbowa z Orłem i Pogonią, w środku tarcza z herbem Ciołek Poniatowskich. Całość w wieńcu z liści dębowych i palmowych, ze wstęgą z zawieszonym Orderem Orła Białego. W otoku: 14 1/12 EX MARCA PUR:= 6. – ZŁ. = COLONIENS: 1794. śr. 38,3 mm, w. 24,114 g Ag

stan 3-

Odmiana z krótszą gałązką palmową z prawej strony. Patyna, delikatny justunek, drobne defekty tła.

Kopicki.2487; Plage.373; Davenport.1623; Berezowski.7,5; Tyszkiewicz.3,5 CENA: 500 zł

81.

Talar 1795, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo ze związanymi wstążką włosami. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D.G. REX POLON:M.D.LIT. Rw.: Pod koroną tarcza herbowa z Orłem i Pogonią, w środku tarcza z herbem Ciołek Poniatowskich. Całość w wieńcu z liści dębowych i palmowych ze wstęgą z zawieszonym Orderem Orła Białego. W otoku: 14 1/12 EX MARCA PUR: 6. – ZŁ. COLONIENS: 1795. śr. 38,2 mm, w. 23,942 g Ag

stan 3

Patyna. Na rewersie uszkodzenie obrzeża na godzinie 7.

Kopicki.2488; Plage.374; Davenport.1623; Karolkiewicz.2460; Berezowski.10; Tyszkiewicz.3,5 CENA: 500 zł

124

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 82

125

Kolekcja

Talerus Polonicus

82. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Półtalar 1767, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D G REX POL M.D.L. Rw.: Pod koroną owalna tarcza herbowa z Orłem i Pogonią, w środku herb Ciołek Poniatowskich.

Całość w wieńcu z liści palmowych i dębowych, związanym wstęgą z zawieszonym Orderem Orła Białego. Inicjały F. – S. . W otoku: XX EX MARCA. PURA COLONIEN. 1767. śr. 34,7 mm, w. 13,991 g Ag

stan 1

P

ółtalary Stanisława Augusta Poniatowskiego są rzadkimi i poszukiwanymi przez kolekcjonerów monetami. Egzemplarz w tak pięknym stanie zachowania nie był do tej pory notowany na aukcjach; stanowi ogromną rzadkość numizmatyczną.

Piękna patyna.

Kopicki.2427; Plage.350; H-Cz.3088; Chełmiński.1528; Karolkiewicz.2444; Berezowski.20; Tyszkiewicz.5 CENA: 15 000 zł

126

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 83

127

Kolekcja

Talerus Polonicus

83. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Półtalar 1780, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo, ze związanymi wstążką włosami. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D. G. REX POL. M.D.LIT. Rw.: Pod koroną owalna tarcza herbowa z Orłem i Pogonią, w środku herb Ciołek Poniatowskich.

Całość w wieńcu z liści palmowych i dębowych, związanym wstęgą z zawieszonym Orderem Orła Białego. Inicjały E. – B. .

W otoku: XX EX MARCA. PURA COLONIEN. 1780. śr. 33,7 mm, w. 14,067 g Ag

stan 1

R

zadki rocznik. Egzemplarz w tak pięknym stanie zachowania nie był do tej pory notowany na aukcjach; stanowi ogromną rzadkość numizmatyczną.

Piękna patyna.

Kopicki.2441; Plage.366; Chełmiński.1543; H-Cz.3231; Berezowski.35; Tyszkiewicz.10 CENA: 15 000 zł

128

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 84

129

Kolekcja

Talerus Polonicus

84. Stanisław August Poniatowski

Król Polski 1764-1795

Półtalar 1784, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo, ze związanymi wstążką włosami. W otoku: STANISLAUS AUGUSTUS D. G REX POL. M.D.LIT. Rw.: Pod koroną owalna tarcza herbowa z Orłem i Pogonią, w środku herb Ciołek Poniatowskich.

Całość w wieńcu z liści palmowych i dębowych, związanym wstęgą z zawieszonym Orderem Orła Białego. Inicjały E. – B. . W otoku: XX EX MARCA. PURA COLONIEN. 1784 śr. 34,6 mm, w. 14,073 g Ag

stan 1

E

gzemplarz w tak pięknym stanie zachowania nie był do tej pory notowany na aukcjach; stanowi ogromną rzadkość numizmatyczną.

Piękna patyna.

Kopicki.2446; Plage.370; H-Cz.3267; Chełmiński.1547; Karolkiewicz.2447; Berezowski.12,5; Tyszkiewicz.4 CENA: 15 000 zł

130

Kolekcja

Talerus Polonicus

85. Lenne Księstwo Kurlandii, Piotr Biron

Książę Kurlandii i Semigalii 1769-1795

Talar 1780, Mitawa

Aw.: Głowa księcia z przewiązanymi wstążką włosami. W otoku: D.G.PETRUS IN LIV.CURL ET SEMGAL DUX Rw.: Pod koroną na krzyżu burgundzkim dwie tarcze z Orłem i Pogonią. W otoku: MON NOVAARG DUC CURL AD NORMAM TAL ALB 1780 śr. 43,2 mm, w. 28,250 g Ag

stan 2

Połysk menniczy, patyna.

Kopicki.4104; Plage.549; Davenport.1624, Gerbaszewski 7.1.1; H-Cz.3410

CENA: 2 000 zł

86.

Talar 1780, Mitawa

Aw.: Głowa księcia z przewiązanymi wstążką włosami. W otoku: D.G.PETRUS IN LIV.CURL ET SEMGAL DUX Rw.: Pod koroną na krzyżu burgundzkim dwie tarcze z Orłem i Pogonią. W otoku: MON NOVAARG DUC CURL AD NORMAM TAL ALB 1780 śr. 42,3 mm, w. 28,283 g Ag Drobne defekty.

CENA: 1 500 zł

stan 3 Kopicki.4104; Plage.549; Davenport.1624; Gerbaszewski 7.1.1; H-Cz.3410;

131

Kolekcja

Talerus Polonicus

87. Księstwo Warszawskie, Fryderyk August

Talar 1811, Warszawa

Książę warszawski 1807-1815

Aw.: Głowa księcia w prawo. W otoku: FRID ∙AVG ∙REX SAX∙ DVX VARSOV∙ Rw.: Ukoronowana dwupolowa tarcza z Orłem Polskim i herbem Saksonii, opasana gałązkami palmy, przy koronie data 18-11, u dołu inicjały I.-B. (Jakub Benik) i nominał TALAR śr. 39,0 mm, w. 23,027 g Ag

P

stan 2

onadprzeciętny egzemplarz talara Księstwa Warszawskiego, piękna patyna.

88.

Kopicki.3700; Plage.114; Davenport.247; H-Cz.3461; Berezowski.10 CENA: 3 000 zł

Talar 1814, Warszawa

Aw.: Głowa księcia w prawo. W otoku: FRID ∙AVG ∙REX SAX∙ DVX VARSOV∙ Rw.: Ukoronowana dwupolowa tarcza z Orłem Polskim i herbem Saksonii, opasana gałązkami palmy, przy koronie data 18-14.

U dołu inicjały I. -B. i nominał TALAR śr. 39,0 mm, w. 23,030 g Ag

T

stan 3+

alar wybity w niskim nakładzie 4488 egzemplarzy. Patyna.

132

Kopicki.3702; Plage.116; Davenport.247; H-Cz.3481; Berezowski.15 CENA: 1 500 zł

Kolekcja

Talerus Polonicus

89. Księstwo Warszawskie, Fryderyk August Książę warszawski 1807-1815

1/3 talara 1814, Warszawa

Aw.: Głowa księcia w prawo. W otoku: FRID ∙AVG ∙REX SAX∙ DVX VARSOV∙ Rw.: Ukoronowana dwupolowa tarcza z Orłem Polskim i herbem Saksonii, opasana gałązkami palmy, przy koronie data 18-14, u dołu inicjały I.-B. i nominał 1/3 TALARA śr. 29,5 mm, w. 8,685 g Ag

stan 2+

Ponadprzeciętny egzemplarz. Patyna.

Kopicki.3699; Plage.107; Berezowski.3 CENA: 1 200 zł

133

Kolekcja

Talerus Polonicus

90. Królestwo Polskie, Aleksander I

10 złotych 1820, Warszawa

Car Rosji 1801-1825 Król Polski 1815-1825

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: ØALEXANDER I CESARZ SA∙ W∙ROS∙ KRÓL POLSKI Rw.: Dwugłowy orzeł rosyjski pod cesarską koroną, z mieczem i jabłkiem królewskim w szponach, na piersi na tle gronostajowego płaszcza tarcza z Prłem Polski, u dołu I∙ – B∙ .

W otoku: 10. ZŁOTYCH POLSKICH. – Z SREBRA KRAIOWEGO. śr. 39,2 mm, w. 31,099 g Ag

stan 2

N

ajwiększa srebrna moneta wybita w czasach Królestwa Polskiego w Mennicy Warszawskiej. Pierwszy rocznik bicia.

Dużo połysku, drobne rysy w tle.

Kopicki.2715; Plage.23, Bitkin.819; Davenport.248; H-Cz.3546; Berezowski.25 CENA: 10 000 zł

91.

10 złotych 1820, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: ØALEXANDER I CESARZ SA∙ W∙ROS∙ KRÓL POLSKI Rw.: Dwugłowy orzeł rosyjski pod cesarską koroną, z mieczem i jabłkiem królewskim w szponach, na piersi na tle gronostajowego płaszcza tarcza z Orłem Polskim, u dołu I∙ – B∙ . W otoku: 10. ZŁOTYCH POLSKICH. – Z SREBRA KRAIOWEGO. śr. 39,2 mm, w. 31,037 g Ag

stan 3+

Delikatnie przetarty egzemplarz.

Kopicki.2715; Plage.23, Bitkin.819; Davenport.248; H-Cz.3546; Berezowski.25 CENA: 10 000 zł

134

Kolekcja

Talerus Polonicus

92. Królestwo Polskie, Aleksander I

Car Rosji 1801-1825 Król Polski 1815-1825

10 złotych 1823, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: ØALEXANDER I CESARZ SA∙ W∙ROS∙ KRÓL POLSKI Rw.: Dwugłowy orzeł rosyjski pod cesarską koroną, z mieczem i jabłkiem królewskim w szponach, na piersi na tle gronostajowego płaszcza tarcza z Orłem Polskim, u dołu I∙ – B∙ . W otoku: 10. ZŁOTYCH POLSKICH. – Z SREBRA KRAIOWEGO. śr. 39,1 mm, w. 31,036 g Ag

stan 2+

N

ajwiększa srebrna moneta wybita w czasach Królestwa Polskiego w Mennicy Warszawskiej.

Połysk menniczy ze starą patyną.

CENA: 10 000 zł

Kopicki.2718; Plage.26; Davenport.248; Bitkin.822; H-Cz.3569

135

Kolekcja

Talerus Polonicus

poz. 93

136

Kolekcja

Talerus Polonicus

93. Królestwo Polskie, Mikołaj I

Car Rosji 1825-1855 Król Polski 1825-1831

10 złotych 1827, Warszawa

Aw.: Głowa króla w prawo. W otoku: ØALEXANDER I. CES. ROS∙ WSKRZESICIEL KRÓL∙ POLS1815 Rw.: Dwugłowy orzeł rosyjski pod cesarską koroną, z mieczem i jabłkiem królewskim w szponach, na piersi na tle gronostajowego płaszcza tarcza z Orłem Polskim, u dołu F∙ – H∙ (Fryderyk Hunger) 10 ZŁOTYCH POLSKICH. W otoku: MIKOŁAY I. CES∙ WSZ∙ ROSSYI KROL POLSKI PANUIĄCY śr. 39,3 mm, w. 31,182 g Ag

stan 1

P

ochodzący z dubletów Ermitażu, sprzedany w latach dwudziestych XX wieku, prawdopodobnie najpiękniejszy egzemplarz dziesięciozłotówki z 1827 roku. Moneta z wizerunkiem Aleksandra I wybita już za czasów panowania Mikołaja I. 10 złotych 1827 należy do najrzadszych emisji wybitych w mennicy w Warszawie; nakład wyniósł jedynie 123 sztuki. Moneta notowana jest tylko w najlepszych zbiorach.

Lustrzany egzemplarz.

CENA: 150 000 zł

Kopicki.2722; Plage.30; Davenport.249; Bitkin.984; H-Cz.3612; Berezowski.140

137

Kolekcja

Talerus Polonicus

94. Królestwo Polskie, Mikołaj I

Car Rosji 1825-1855 Król Polski 1825-1831

1 1/2 Rubla = 10 złotych 1835 NG, Petersburg

Aw.: Dwugłowy orzeł rosyjski pod cesarską koroną, z mieczem i jabłkiem królewskim w szponach, po bokach u dołu litery N-G (Nikolai Grachev).

Rw.: W wieńcu z liści laurowych i dębowych napis: 1 1/2 RUBLA. 10 ZŁOT. 1835. śr. 39,9 mm, w. 31,076 g Ag

stan 2+/1-

P

ięknie zachowany egzemplarz wybity w mennicy petersburskiej. Odmiana z jedną jagódką po trzecim i czwartym pęczku laurowym na awersie. Prawie wszystkie monety dziesięciozłotowe znajdowały się w obiegu, stąd niezwykle rzadko spotyka się na rynku egzemplarze w takim stanie zachowania.

Połysk menniczy ze starą patyną.

Kopicki.9444; Plage.321; Bitkin.1088; Berezowski.12,5 CENA: 2 000 zł

138

Kolekcja

Talerus Polonicus

95. Królestwo Polskie, Mikołaj I Car Rosji 1825-1855

Król Polski 1825-1831

3/4 Rubla = 5 złotych 1833 NG, Petersburg

Aw.: Dwugłowy orzeł rosyjski pod cesarską koroną, z mieczem i jabłkiem królewskim w szponach, po bokach u dołu litery N-G Rw.: W wieńcu z liści laurowych i dębowych napis: 3/4 RUBLA. 5 ZŁOT. 1835. śr. 33,2 mm, w. 15,515 g Ag

stan 1

P

ierwszy rocznik bicia w niespotykanym menniczym stanie zachowania. Moneta bardzo rzadka.

CENA: 3 000 zł

Kopicki.9423; Plage.345; Bitkin.1096; Berezowski.7,5

139

Numismatische Seltenheiten

Pos. 96

133

Numismatische Seltenheiten

96. Sigismund I.

König von Polen 1506-1548

Dukat 1547, Danzig

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Ritterrüstung. Am Rand: [SIGIS¢I¢REX¢POLO¢DO¢PRVSS¢1547 Rückseite: Zwei Löwen halten das Schild mit dem Stadtwappen. Am Rand: FMONE¢NO¢AVR¢CIVI¢GEDANEN 21,8 mm, 3,497 g. Au.

Vorzüglich+

E

in sehr seltener Danziger Dukat, diese Variante wurde bisher noch nie versteigert. Dukatowski hat in seinem Buch „Złoto czasów dynastii Jagielonów“ („Gold der Epoche der Jagiellonen“) sechs Varianten für den Jahrgang 1547 zusammengestellt, wovon nur zwei in Auktionen erschienen sind. Zum letzten Mal wurde der Jahrgang 1547 (eine andere Variante) in der Auktion Gelding in London in 1967 versteigert. Die von unserer Firma angebotene Münze ist daher das einzige erreichbare Exemplar auf dem numismatischen Markt.

Gebogenes Exemplar.

Kopicki.7343 (ähnliche Variante); Friedberg.1; Kaleniecki notiert nicht; Dutkowski, Suchanek CNG.80 IVb; Dutkowski (Złoto Jagiellonów (Gold der Epoche der Jagiellonen).31; H-Cz.417; Tyszkiewicz.225 PREIS: 100 000 PLN

134

Numismatische Seltenheiten

97. Sigismund I.

König von Polen 1506-1548

Preußische 6 Groschen (pol. szostak) 1532, Thorn

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Haube, um die Münze Legende mit der königlichen Betitelung: oSIGISMVNiIiREXiPOLOiDOiTOCIiPRVSSIE Rückseite: Zierwappenkartusche mit dem preußischen Adler, über dem Adler V-I, auf den Seiten T-I. Am Rand: oGROSSiARiSEX DVPiTERRiPRVSSIEi153Z 27,4 mm, 4,887 g. Ag.

Sehr schön-/Sehr schön

S

igismund I. hat während der Durchführung der Währungsreform befohlen, mit dem königlichen Stempel eine spezielle Münze für Preußen zu prägen. Zu diesem Zweck wurde im Jahre 1528, unter Aufsicht von Jost Decjusz und in Kooperation mit dem Medailleur Maciej Schilling die Münzstätte in Thorn eröffnet.

Zu dieser Zeit wurden die größten silbernen Münzen geprägt – die 6 Groschen Münzen, sog. szostak. Auf den Münzen gab es das Porträt des Königs und das Wappen des Preußischen Landes – Adler mit der Krone auf der Brust und mit dem Schwert in zusätzlicher Panzerhand. Den Jahrgang 1532 gib es in vier Schriftvarianten; alle sind sehr selten und werden nur in den größten Sammlungen verzeichnet. Diese Variante wurde nur einmal, in der 51. Auktion der WAG Pos. 1432, verzeichnet.

Das Exemplar mit Reparaturspuren (Anhänger).

Kopicki.3102; Dutkowski, Suchanek CNCT.1160; H-Cz.321 PREIS: 10 000 PLN

135

Numismatische Seltenheiten

Pos. 98

136

Numismatische Seltenheiten

98. Sigismund II. August

König von Polen 1548-1572 Großfürst von Litauen 1544-1572

Dukat 1548, Vilnius

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, mit kurzem Bart. Am Rand: SIGISiAVGiREXiPOLOiMiDiLITV Rückseite: Schnurrand, unter Großfürstenmütze sechsfeldiges Wappenschild.

Die Jahreszahl 15-48 auf den beiden Seiten der Krone, getrennt. Am Rand: MONEiAVREiMAGiDVCAiLITV 22,2 mm, 3,509 g. Au.

Vorzüglich

D

ie Münze wurde noch unter Herrschaft von Sigismund dem Alten, dem Vater von Sigismund August geprägt. Sigismund August wurde bereits 1522 der Großfürst von Litauen, hat über Litauen seit 1544 selbstständig regiert und nach dem Tod von seinem Vater wurde zum König von Polen gewählt. Er lebte hauptsächlich in Vilnius und gleich nach der Thronübernahme hat er die königliche Münzstätte in Krakau geschlossen. Die Münzen wurden lediglich in Vilnius und in den städtischen Münzstätten geprägt. Die Dukaten von Sigismund August gehören zu den seltensten Münzen der polnischen Numismatik. Der Jahrgang 1548 wurde in dem Lehrwerk von Jan Tyszkiewicz auf 900 goldene Mark geschätzt und zusätzlich mit dem Fragezeichen versehen, was für die damaligen Sammler ein extra Hinweis war, dass er noch keine Münze mit dieser Jahreszahl im Handel getroffen hat.

Ein Riss auf dem Gesicht des Königs. Wunderschöner Glanz.

Kopicki.3322; Friedberg.2; Kaleniecki s. 40; Dutkowski (Złoto Jagiellonów (Gold der Epoche der Jagiellonen).43; H-Cz.7127 PREIS: 100 000 PLN

137

Numismatische Seltenheiten

99. Sigismund I.

König von Polen 1506-1548

Litauischer Halbgroschen 1509, Vilnius

Vorderseite: Pahonia nach links. Am Rand: : ĂMONbTAfSIGISMUNDIf15o9 Rückseite: Polnischer Adler. Am Rand: ĂMGANIfDUcIsfLITUANIbf 19,4 mm, 1,184 g. Ag.

Sehr schön

I

n den Katalogen gibt es keine Variante mit der Schrift MGANI auf der Rückseite. Die Münze wurde in keiner Auktion, sowohl in Polen als auch im Ausland, versteigert.

Kopicki.-; H-Cz. -

PREIS: 2 000 PLN

100. Sigismund II. August

König von Polen 1548-1572

Halbgroschen ohne Jahreszahl, Vilnius

Vorderseite: Pahonia nach links. Am Rand: *SIGIS¢AVG ¢REX ¢POL M D L Rückseite: Polnischer Adler. Am Rand:: + MONETA£ MAG£ DVC£ LITVA¢ 20,1 mm, 0,944 g. Ag.

E

Vorzüglich-

ine sehr seltene Münze, nicht vorhanden auf dem numismatischen Markt. .

Stempelglanz, Patina.

Kopicki.3232; H-Cz.7171, verzeichnet in den Sammlungen von O. Kubicki.243, A. Potocki, K. Sobański, gegenwärtig bei A. Domaradzki und in der Privatsammlung in Litauen.

PREIS: 2 000 PLN

138

Numismatische Seltenheiten

101. Stefan Báthory

König von Polen 1576-1586

Dukat mit Gegenstempel Belagerung von Danzig, 1577

Vorderseite: Ovale Punze mit dem Wappen der Stadt Danzig, geprägt auf dem ungarischen Dukaten aus 1532, Ferdinand I, Kremnitz.

21,7 mm, 3,561 g. Au.

Vorzüglich-

D

ie Münze wurde in den Auktionen notiert: Hirsch.155 und dann Glending 03.1989. Das angebotene Exemplar stammt aus der Auktion der Firma Glending 1989, seine Abbildung gibt es in dem Buch „Złoto czasów dynastii Jagiellonów“ („Das Gold der Epoche der Jagiellonen”).

Kopicki.7411; Friedberg.4; Dutkowski, Suchanek CNG.115; Dutkowski („Złoto czasów dysnastii Jagiellonów” (Das Gold der Epoche der Jagiellonen).32 (dieses Exemplar) PREIS: 8 000 PLN

139

Numismatische Seltenheiten

Pos. 102

140

Numismatische Seltenheiten

102. Sigismund III. Wasa

König von Polen 1587-1632

Kronenportugal (5 Dukaten) 1614, Bromberg

Vorderseite: Ungekröntes Brustbild des Königs nach rechts, in feierlicher Rüstung. Am Rand: SIGISMVN:III:D:G:POLONI:ETSVECIAE:REXA¢ Rückseite: Gekröntes vierfeldiges Schild mit Adler und Pahonia, mit umliegender Vlieskette, in der Mitte das Schild mit dem Wappen Snop (Garbe). Am Rand: MAGDVX:LRVS:PRVS: O :MAS:SAM:LIVO:614: 42,2 mm, 18,870 g. Au.

Vorzüglich/Vorzüglich+

M

an kennt die Exemplare geprägt in Gold mit dem Gewicht von 20, 10 und 5 Dukaten sowie Kopien in Silber, die in der populären Literatur unrichtig Taler genannt werden. Dieser Stempel wurde zur Prägung goldener Münzen ausgeführt. Er wurde mit dem charakteristischen Rand aus feinen Lorbeerblättern verziert, die einen Kranz bildeten. Spätere Kopien in Silber vom größeren Gewicht wurden mit dem schon abgenutzten Stempel hergestellt, mit teilweise oder vollständig unsichtbarem Kranzrand. Insgesamt wurden in den Sammlungen und Auktionen sieben Exemplare verzeichnet; eins mit dem Gewicht von 20 Dukaten und je drei von 5 und 10 Dukaten. Das angebotene Exemplar ist die am besten erhaltene und geprägte Münze; sie stammt aus der Kollektion aus dem 19.Jahrhundert von K. Sobański und wurde von ihm für einen ziemlich hohen, wie für die damaligen Zeiten, Preis von 180 Rubel in Gold verkauft.

Kopicki.1326 (als UNIKAT); Kaleniecki s. 89; Tyszkiewicz.PREIS: 150 000 PLN

141

Numismatische Seltenheiten

103. Sigismund III. Wasa

König von Polen 1587-1632

Donative mit dem Gewicht von 5 Dukaten 1614, Danzig

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs nach rechts, in Rüstung und umliegender Vlieskette, in Mantel gebunden mit einer Stecknadel, in der die Jahreszahl 1614 in Form eines Kreuzes rein geschrieben wurde. Die Jahreszahl 1614 gibt es auch über der Krone des Königs.

Auf der Schulter die Initialen S.A. (Samuel Ammon, Medailleur).

Die Schrift beginnt und endet mit einem pflanzlichen Zierornament: ÌSIGISMVNDVS∙III∙D:G: REX∙POLONIÆ∙ MAG:DVX∙LIT:RVS∙PRVSSIÆÌ Rückseite: Zwei Löwen halten das Wappen von Danzig. Unter dem Wappen getrennte Initialen S-A (Samuel Ammon, Medailleur) und dreifach abgebildete Jahreszahl 16-14, zusätzlich untern den Ornamenten die Initialen F-B (unbekannter Stecher oder Medaileeur). ÌEX∙AVRO∙ SOLIDO∙ CIVITAS∙ GEDANENSIS∙FIERI∙F:Ì 41,1 mm, 17,254 g. Au.

Sehr schön+

A

ußergewöhnliche Donative, die die Medaillenkunstfertigkeit von Samuel Ammon aus Danzig beweist.

Kaleniecki s. 205; Friedberg.6; Dutkowski, Suchanek CNG.203; H-Cz.1309 PREIS: 20 000 PLN

142

Numismatische Seltenheiten

104. Sigismund III. Wasa

König von Polen 1587-1632

Dukat 1630, Danzig

Vorderseite: Brustbild des Königs in Rüstung, mit der Vlieskette um den Hals. Am Rand: SIGIS:IIID:G:REXPOL:M:D:LRPR• Rückseite: Das Wappen von Danzig gehalten von zwei Löwen, auf den Seiten die Initialen S-B (Samuel Berman). Am Rand )MON AVREA CIVIGEDANENSIS1630 23,7 mm, 3,473 g Au

Vorzüglich

Stempelglanz, minimal gebogen.

Kopicki.7541; Friedberg.10; Vossberg.702; Dutkowski, Suchanek CNG.190IVa; Dutkowski (Dukaten von Sigismund III., PN 2/2008).128 PREIS: 8 000 PLN

143

Numismatische Seltenheiten

Pos. 105

144

Numismatische Seltenheiten

105. Sigismund III. Wasa

König von Polen 1587-1632

Trojak (3 Groschen) 1592, Danzig

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung und breiter Krause. Am Rand: SIGISMVND∙III∙D:G∙REX ∙ POL ∙ D:PRVS∙ Rückseite: Unten die Kartusche mit dem Wappen von Danzig, auf den Seiten die Jahreszahl 15-92, rechts das Münzmeistermonogramm PK (Philipp Klüwer), von oben die Schrift: III/ GROS∙ARG / TRIP:CIVI/ GEDANENSIS 21,6 mm, 2,523 g. Ag. Sehr schön+

D

ie Münzstätte in Danzig hat unter Herrschaft von Sigismund III. Wasa lediglich Dukaten und den geringwertigen Denar geprägt. Auf dem städtischen Markt überwogen die zu Zeiten von Stefan Báthory geprägten Groschen. In 1592 hat die Danziger Münze „trojaks“ emittiert; sie wurden nach der Münzverordnung von Stefan Báthory geprägt. Schnelle Abwertung der Münze in der Krone des Polnischen Königreiches hat dazu geführt, dass die Danziger trojaks, sowohl die aus den Zeiten von Báthory als auch die von Sigismund III., die eine wesentlich bessere Probe hatten, massenweise aus dem Umlauf rausgeholt wurden.

In Angesicht dessen hat der Stadtrat der Münzstätte empfohlen, die Prägung der trojaks einzustellen. Dieses Unternehmen fügte der Stadt Verluste zu; wegen des niedrigen Nennwerts eigneten sich trojaks für größere Transaktionen auch nicht. ie Danziger trojaks gehören zu den äußerst seltenen Münzen. Das in unserer Auktion angebotene Exemplar stammt aus der Kollektion von Wiktor Chomiński aus Lemberg; es wurde in der Auktion von Leo Hamburger in 1932 (Pos. 412) verkauft. Die zwei übrigen bekannten Exemplare gibt es in der Eremitage und in dem Nationalmuseum in Warschau. Diesen trojak hatte in seiner großen Kollektion der trojaks Tadeusz Igier nicht (in seinem Katalog, unter der Nummer G.92.1 gab es die Abbildung der Münze aus der Kollektion von Hutten Czapski). Es ist das einzige, auf dem numismatischen Markt erreichbare Exemplar.

D

Vernietetes Loch, alte Patina.

Die Scan-Kopie des von unsrer Firma angebotenen Exemplars aus dem Katalog der Kollektion von Chomiński (1932).

Kopicki.7478; Vossberg,776; Dutkowski, Suchanek CNG.151; Malbork (Ausstellungskatalog 2007, II.2.23); MNW (die Kollektion der Potockis); Eremitage (aus der Sammlung von Reichel) PREIS: 80 000 PLN

145

Numismatische Seltenheiten

106. Sigismund III. Wasa

König von Polen 1587-1632

Kronentrojak 1594, Marienburg

Vorderseite: Brustbild des Königs in Rüstung nach rechts. Am Rand: ∙SIGISM III∙D:GMREX ∙POM∙ D∙L∙ Rückseite: Der nennwert III zwischen dem Adler und der Pahonia, unten Dreizeilenschrift: GROS∙ ARG / ∙TRIP∙ REG∙ / ∙POLONI∙/ Gekürzte Jahreszahl 94 zwischen den Münzstättezeichen, dem Ring und dem Dreieck.

20,5 mm, 2,380 g. Ag.

Stempelglanz

Wunderschöne alte Patina.

Kopicki.985; H-Cz.922; Iger.M.94.1 PREIS: 500 PLN

146

Numismatische Seltenheiten

Pos. 107

147

Numismatische Seltenheiten

107. Sigismund III. Wasa

König von Polen 1587-1632

Kronendukat mit dem stehenden König 1592, Posen

Vorderseite: Stehender gekrönter König in voller Rüstung, mit geschultertem Zepter und Rapier an der Seite, unter den Füßen des Königs gekreuzte Haken – Münzstättezeichen der Münze in Posen. Am Rand: ∙SIG∙III∙D∙G∙REX- -POLO∙M∙D∙L∙ Rückseite: Gekröntes vierfeldiges Schild mit Adler und Pahonia sowie ein kleines Schild mit dem Wappen Snop (Garbe) in der Mitte. Am Rand: DESIG∙SVE∙M ∙M∙DL∙RV∙PR∙1592∙ 21,5 mm, 3,490 g. Au.

Vorzüglich

E

in sehr seltener Dukat, beschrieben in 1830 von K. Bandtke, der ihn aus der Sammlung aus dem 19.

Jahrhundert von Franciszek Potocki gekannt hat. M. Gumowski hat so ein Stück in der Sammlung von K. Sobański gesehen. Er wurde ebenfalls 1883 in dem Katalog aus der Auktion der Kollektion der Gräfin I. Starzyńska verzeichnet, aber der Preis weist eher darauf hin, dass es die Fälschung von Igl aus dem 19. Jahrhundert war. Czapski hat ihn mit dem Seltenheitsgrad von R8 gekennzeichnet; er wusste also nur über drei Exemplare: in der Eremitage, bei K. Sobański und Pootcki. Das Schicksal des Exemplars von Franciszek Potocki ist unklar, weil es dann in der Sammlung von Andrzej Potocki nicht mehr genannt wird. .

Stempelglanz, wunderschöne alte Patina.

Kopicki.1399; Friedberg.82; Kaleniecki.-; Gumowski(1914).323; H-Cz.7266; Tyszkiewicz.900(?)

PREIS: 150 000 PLN

148

Numismatische Seltenheiten

Pos. 108

149

Numismatische Seltenheiten

108. Sigismund III. Wasa

König von Polen 1587-1632

Taler 1629 geprägt in Gold mit dem Gewicht von 5 Dukaten, Thorn

Vorderseite: Engel mit dem Stadtwappen wird aus den Wolken sichtbar, Siebenzeilenschrift: THORVNIA/ HOSTILITER OPPVGNATA /ET DEIO AVXILIO / FORTR ACIVIB DEFENSA / XVI^FEBR/ ANNO/ MDCXXIX / Arabeske Rückseite: Stadtpanorama in Feuer und Rauch, gesehen von dem linken Ufer, rechts das Dybowski Schloss, Kepa Bazorowa verbunden mit der Stadt mit einer Brücke.

Auf dem Fluss Kähne und Boote. In den Stadtmauern Basteien und Tore mit dem ThornerBarbakan. Über der Stadt Sonne mit Sonnenstrahlen, unten H-H (Henryk Hema, Stecher).Am Rand: ìFIDES{ETCONSTANTIA{PER{IGNEM{PROBATA: (Treue und Ausdauer, die mit der Feuer getestet wurden) ohne Signatur der Münzstätte.

45,2 mm, 16,813 g. Au.

Vorzüglich

E

s ist eine Kopie in Gold des auf das Zurückschlagen der Belagerung der Stadt durch Schweden im Jahre 1629 geprägten Talers. Taler und die Kopien in Gold wurden bis 1632 zu den nächsten Tagen dieses Ereignisses geprägt. Die Auflage jeder Emission betrug ca. 100 Stück in Silber und einige Stücke in Gold.

Die silbernen Exemplare haben alle Mitglieder der sog. Ordynkis und die am meisten verdienten Verteidiger bekommen. Um 1600 setzten sich die Ordynkis aus: 4 Bürgermeistern, 12 Ratsmitgliedern, 24 ehrenamtlichen Mitgliedern und 60 Mitgliedern des sog. III. Ordynek zusammen. Die goldenen Münzen waren ein Geschenk für die damaligen Prominenten; bekommen haben sie: der König von Polen Sigismund III. Wasa, Kaiser Ferdinand II., Jerzy Marschall Lubomirski, Jan Peuss – der Bürgermeister und Gerard Denhoff – der Befehlshaber der Stadtverteidigung in 1629. Ihre Auflage betrug immer ein paar Stück. Man kennt zwei Exemplare, die mit diesem Stempel geprägt wurden. Eins mit dem Gewicht von viereinhalb Dukaten, das zweite mit dem Gewicht von fast fünf Dukaten. Die goldene Kopie wurde zum ersten Mal in dem Hamburger Buch, herausgegeben 1705, beschrieben. Das von uns angebotene Exemplar stammt aus der 17. Auktion des Warschauer Zentrums für Numismatik, Pos. 239, beschrieben als UNIKAT. Kopicki.8256 (ähnliches Exemplar); Friedberg.56 (als UNIKAT); Historischen Remarquen, 1703, th.5, s.385; Kochler(D.Cabinet).3068; wie: Raczyński.79; Vossberg.268; Dutkowski, Suchanek CNCT.1342 PREIS: 200 000 PLN

150

Numismatische Seltenheiten

109. Wladyslaw IV. Wasa

Dukat 1644, Danzig

König von Polen 1632-1648

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung mit aufliegendem Spitzenkargen. Am Rand: VLAD:IIII:D:G:REX POL:M:D:L:RVS:PRA Rückseite: Zwei Löwen halten längliche Kartusche mit dem Wappen von Danzig.

Unter den Pfoten der Löwen die Initialen G-R. Über dem Wappen zwei Palmblätter und Weinzweig, die Symbolen für Recht und Wohl. Am Rand: MON AUREA CIVITATIS GEDANEN 1644 24,3 mm, 3,408 g. Au.

E

ins der selteneren Danziger Dukaten von Wladyslaw IV. mit dieser Jahreszahl.

Vorzüglich-

Das Exemplar aus der Auktion Sotheby 1988.

Kopicki.7590; Friedberg.10; Kaleniecki s. 269; Dutkowski, Suchanek CNG.235I; H-Cz.9729; Tyszkiewicz.40 PREIS: 8 000 PLN

151

Numismatische Seltenheiten

110. Wladyslaw IV. Wasa

König von Polen 1632-1648

Dukat 1639, Thorn

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung mit umliegender Vlieskette. Am Rand: VLAD:IIIID:GREXPOLMD:LITRVS PR Rückseite: Ein Engel über dem ovalen Stadtwappen, die Jahreszahl am Rand, auf den Seiten I-I (Jakub Jakobson van Emden). Am Rand: MONETA:AVR:CIVIT: THORVNENSIS¡1639¡ 23,0 mm, 3,489 g. Au.

Sehr schön

E

in sehr seltener Thorner Dukat, nicht verzeichnet in “Großen Kollektionen der polnischen Münzen“.

Er stammt aus der Sammlung von Stanisław Herstal.

Ein bisschen gebogenes Exemplar.

Kopicki.8298; Friedberg.58; Kaleniecki s. 242 (dieses Exemplar); Dutkowski, Suchanek CNCT.1439; H-Cz.5194(3,42); Tyszkiewicz.60 PREIS: 20 000 PLN

152

Numismatische Seltenheiten

Pos. 111

153

Numismatische Seltenheiten

111. Wladyslaw IV. Wasa

König von Polen 1632-1648

Dukat 1641, Thorn

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung mit umliegender Vlieskette. Am Rand: ¡VLADIIIID:GREXPOLMDLRVSP¡ Rückseite: Ein Engel mit dem Stadtwappen, die Jahreszahl auf den Seiten des Wappens, unten die Initialen M-S (Melchior Schirmer). Am Rand: >MONETA AVREA:CIVITATIS:THORUNENSIS 23,6 mm, 3,486 g. Au.

Vorzüglich+/Stempelglanz-

E

in sehr seltener Jahrgang, verzeichnet nur in den größten Sammlungen, gelegentlich versteigert.

Die Münze in außergewöhnlicher Erhaltung.

Kopicki.8300; Friedberg.58; Kaleniecki s. 245; Dutkowski, Suchanek CNCT.1442; H-Cz.5200; Tyszkiewicz.50 PREIS: 15 000 PLN

154

Numismatische Seltenheiten

Pos. 112

155

Numismatische Seltenheiten

112. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Kronenhalbportugal 1652, Posen

Die Kopie des Talers in Gold mit dem Gewicht von 5 Dukaten

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, auf der Schulter verziert mit dem Löwenkopf, mit umliegender Vlieskette. Am Rand: IOAN:CASIMIRVSD:GR OEXPOLO&SVECMDLRP: Rückseite: Gekröntes neunfeldiges polnisch-schwedisches Wappen mit umliegenderVlieskette auf den Seiten die Initialen A-T (Andrzej Tymf, in den Jahren 1660-1662 Pächter der Münze in Posen). Am Rand: MONETANOVAREGPOOLOPOSNANFAC1652 43,7 mm, 16,235 g. Au.

Schön

E

ine einzigartige Münze, Halbportugal geprägt mit dem Stempel des sehr seltenen Posner Talers. Die Münze stammt aus der Sammlung von M. Frankiewicz, die 1930 in Berlin verkauft wurde. In dem Auktionskatalog der Sammlung wurde sie als UNIKAT beschrieben. Sie gibt es auf dem numismatischen Markt zum ersten Mal seit fast 50 Jahren. Das Exemplar weist Reparaturspuren (Anhänger) auf und hat eine gravierte Ziffer V auf der Vorderseite.

Die Skan-Kopie des von unserer Firma angebotenen Exemplars in dem Katalog der Kollektion von Frankiewicz (1930).

Kopicki.1833 (als UNIKAT); Kaleniecki s. 361 (dieses Exemplar) PREIS: 250 000 PLN

156

Numismatische Seltenheiten

113. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Kronenzweidukat 1664 A-T, Krakau

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, umlegen von Mantel, auf der Schulter zusammengeheftet mit einer Brosche. Am Rand: IO:CASIM∙D:G∙REöX∙POL∙&SVE∙M∙D:L∙ Rückseite: Gekröntes vierfeldiges Schild mit einem kleinen Schild mit dem Wappen Snop (Garbe) der Wasen in der Mitte. Auf beiden Seiten des Schildes die Initialen der Verwalters der Münze A-T. Am Rand: MONETA:AVREAOREGN:POL∙1664 28,4 mm, 6,820 g. Au.

Sehr schön

Ein Schlag unter dem Kinn des Königs. Patina.

Kopicki.1921; Friedberg.89; Kaleniecki s. 358; H-Cz.5922; Tyszkiewicz.100 PREIS: 15 000 PLN

157

Numismatische Seltenheiten

114. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Dukat auf Krönung 1649

Vorderseite: Aus den Wolken wird eine Panzerhand sichtbar, die ein Chiffrehängeschloss hält.

Auf den Ringen die Schrift: I-O-A-N-N-S-C-A-S-I-M-I-R-V-S-, horizontale Schrift: CORONAT9∙ANNO1649/D∙17∙JANV∙ Am Rand die Devise: COMPACTVM. - DESVPER (von Oben bestimmt) Rückseite: Aus den Wolken wird eine Panzerhand sichtbar, die das Wappen Snop (Garbe) der Wasen hält. Am Rand: DOMI-NVS∙ASSVMPSIT∙ME (Der Herr wird sich um mich kümmern, Ps. 27/26, Z.10) 22,1 mm, w. 3,403 g. Au.

Sehr schön

D

ie goldenen Exemplare waren den offiziellen Gästen überreicht. Die Ikonographie des Dukatens greift auf die Situation zurück, als nach dem nachkommenlosen Tod von Wladyslaw IV. sein Bruder Jan Kasimir, der der Geistlichkeit gewidmet war, den polnischen Thron übernimmt. Die sich auf dem Dukaten befindende Devise sollte die Entscheidung über seine Berufung, den polnischen Thron zu übernehmen, stärken, indem sie darin den göttlichen Eingriff sieht. Der Dukat ist nur aus den größten Sammlungen bekannt, z.B. in der Eremitage gibt es nur ein Exemplar in Silber, und in den Sammlungen des Kaiser-Kabinetts in Wien gibt es nur den Zweidukaten und einen Dukaten, geprägt mit diesem Stempel.

Ein fein gebogenes Exemplar.

Raczyński.130 PREIS: 8 000 PLN

158

Numismatische Seltenheiten

Pos. 115

159

Numismatische Seltenheiten

115. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Donative mit dem Gewicht von 3 Dukaten ohne Jahreszahl, mit dem gekrönten Brustbild, Danzig

Vorderseite: Schlankes gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, um die Schulter der Mantel, unter der Rüstung wird mit Spitzen verzierter Hemdkragen sichtbar, um den Hals die Vlieskette.

Am Rand: IOAN CAS: D: G:REX POLŸ& SUECŸMŸ DŸLŸRUS:PR: Rückseite: Stadtpanorama, unten das Stadtwappen gehalten von zwei Löwen, auf den Seiten die Initialen G-R, über dem Wappen die Sonne mit den Sonnenstrahlen, darin die hebräische Schrift IAHWE. Am Rand: 3 EX AURO SOLIDO CIVITAS GEDANENSIS FIERI F: 33,6 mm, 10,605 g. Au.

Vorzüglich

Ein wunderschön erhaltenes Exemplar in alter Patina.

Kaleniecki s. 416; Dutkowski, Suchanek CNG.338; H-Cz.2347 PREIS: 25 000 PLN

160

Numismatische Seltenheiten

116. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Dukat 1657, Danzig

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, umlegen von Mantel und mit der Vlieskette.

Am Rand:IOH∙CAS∙DG∙R∙ POL∙&SUEC∙M∙D∙L∙R∙P∙ Rückseite: Ovales Stadtwappen auf einer Konsole, gehalten von zwei Löwen. Am Rand: MON:AUREA CIVITAT∙GEDANENS:1657∙ Feine Randbeschädigungen. Die seltenere Variante mit dem Namen des Königs: IOH(annes).

Kopicki.7658; Friedberg.24; Kaleniecki s. 388; Dutkowski, Suchanek CNG.313 I; H-Cz.2105; Tyszkiewicz.14 PREIS: 5 000 PLN

Dukat 1658, Danzig

117.

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, umlegen von Mantel und mit der Vlieskette.

Am Rand:IOH∙CAS∙D∙G∙R∙ POL∙&SUEC∙M∙D∙L∙R∙P∙ Rückseite: Ovales Stadtwappen auf einer Konsole, gehalten von zwei Löwen. Am Rand: MON∙AUREA CIVITAT∙GEDANENS∙1658∙ Eine reparierte Münze.

Kopicki.7659; Friedberg.24; Kaleniecki s. 389; Dutkowski, Suchanek CNG.313II; H-Cz.2129; Tyszkiewicz.14 PREIS: 5 000 zł

161

Numismatische Seltenheiten

Pos. 118

162

Numismatische Seltenheiten

118. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Donative mit dem Gewicht von 3 Dukaten 1659, Thorn

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung umlegen von Mantel.

Der Mantel auf der Schulter zusammengeheftet mit einer Brosche, um den Hals die Vlieskette. Am Rand: IOAN∙CAS∙D∙G∙REX∙POLON∙&∙SVE∙M∙D∙L∙R∙P∙ Rückseite: Panorama von Thorn mit den charakteristischen Gebäuden und Türmen.

Unten das Dybowski Schloss, bei dem Schloss auf einer Wiese die Jahreszahl 16HL59 (Henryk Lippe).

Oben das Auge Gottes im Dreieck ¿ das die Schrift beginnt: EX ∙ AVRO∙SOLIDO∙ CIVIT:THORVNENS: FIERI F: 34,8 mm, 10,345 g. Au.

Vorzüglich-

Ein wunderschön erhaltenes Exemplar mit alter Patina, das aus der Auktion Bowers & Merena 03.1988 stammt.

Kaleniecki s. 451; Friedberg.64; Dutkowski, Suchanek CNCT.1566 PREIS: 30 000 PLN

163

Numismatische Seltenheiten

119. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Dukat 1650, Thorn

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung mit umliegender Vlieskette. Am Rand: IOAN CAS∙D:G∙R¡POL∙ET∙SVEC∙M∙D∙L∙R∙PRv∙ Rückseite: Ein Engel hält ein ovales Schild mit dem Stadtwappen, auf den Seiten die Jahreszahl 16-50 und die Buchstaben HD (in Ligatur) –L. Am Rand: *∙MONETA ∙AVREA¡CIVIT ∙THORVNENSIS∙ 24,2 mm, 3,415 g. Au.

Sehr schön+/Vorzüglich-

Alte Patina, ein seltener Jahrgang. Das Exemplar aus der Auktion Sotheby 1988.

Kopicki.8345; Friedberg.60; Kaleniecki s. 436; Dutkowski, Suchanek CNCT.1581; Tyszkiewicz.35 PREIS: 10 000 PLN

164

Numismatische Seltenheiten

120. Jan II. Kasimir

König von Polen 1648-1668

Halbdukat 1665, Vilnius

Vorderseite: Brustbild des Königs in Lorbeerkranz, um den Hals das Monogramm TLB (Tytus Liwiusz Boratyni). Am Rand: IOA∙CAS∙ - ∙T∙L∙B∙ – REX∙PO S ∙ Rückseite: Unter der Großfürstenmütze Pahonia nach links. Unter dem Pferd das Monogramm HKPL (Hieronim Kryszpin Kirszenstein, Großer Litauischer Schatzmeister 1662-1676).

Am Rand: MON∙AVR∙MAG∙DVC∙LIT∙1665 15,1 mm, 1,724 g. Au.

Vorzüglich+/Stempelglanz

Ein wunderschön erhaltenes Exemplar mit originaler Patina.

Kopicki.3629; Friedberg.10; Kaleniecki s. 366; Kurpiewski.820; H-Cz.2284; Tyszkiewicz.25 PREIS: 10 000 PLN

165

Numismatische Seltenheiten

121. Michael Korybut Wiśniowiecki

König von Polen 1669-1673

Medaille auf Vermählung mit dem Gewicht von 8 Dukaten 1670

Vorderseite: Brustbild des Königs in Kranz und römischem Mantel nach rechts. Am Rand: MICHAEL D∙G∙REX∙POL∙M∙D∙LIT∙RUS:PRUS:MAS: Rückseite: Brustbild der Königin nach links, im Kleid mit hochgesteckten Haaren, verziert mit Perlen, mit Locken, die ihr um den Hals fallen. Am Rand: ELEONORA MARIA REGINA POLONIÆ 38,1 mm, 27,678 g. Au.

Vorzüglich

M

ichael Korybut heiratete 1670 Maria Eleonora, die Tochter von Ferdinand I. Aus diesem Anlass wurde eine ganze Reihe von Medaillen geprägt. Sie haben das Königspaar vorgestellt und die Hersteller der Stempel waren die damaligen hervorragenden Medailleure, Jan Buchheim aus Breslau (seine Signatur IB) sowie Jan Höhn aus Danzig (ohne Signatur). In der älteren Literatur erwähnt man manchmal den Danziger Kupferstecher - Jan Bescheim, der aber mit dem Stechen von Medaillen nichts Gemeinsames hatte. Maria Stahr, die Autorin des Katalogs der polnischen Medaillen, meint, dass der Hersteller dieser Medaille Jan Höhn ist. Diese Variante in Gold ist sehr selten. In Krakau, in dem Museum der Czapskis gibt es ein Stück mit dem Gewicht von 10 Dukaten; das hier beschriebene Exemplar wiegt 8 Dukaten, und das dritte bekannte Exemplar mit dem Gewicht von 7 Dukaten wurde in der 166. Auktion von Künker verkauft. .

Minimale Randbeschädigungen. Feine Abnutzung auf der Vorderseite bei dem Gesicht des Königs.

Raczyński.169; H-Cz.2392 PREIS: 30 000 PLN

166

Numismatische Seltenheiten

122. Michael Korybut Wiśniowiecki

König von Polen 1669-1673

Dukat 1673, Danzig

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, umlegen von Mantel. Am Rand: MICHAEL DGREX-POL∙MDLR∙P∙ Rückseite: Das ovale Stadtwappen auf einer Konsole, gehalten von zwei Löwen. Am Rand: MON∙AUREA CIVITAT∙GEDANENS∙1673 23,3 mm,3,459 g. Au.

Sehr schön

Ein im Hintergrund gebogenes Exemplar.

Kopicki.7682; Friedberg.32; Kaleniecki s. 458; Dutkowski, Suchanek CNG.365III; H-Cz.2382; Tyszkiewicz.35 PREIS: 8 000 PLN

167

Numismatische Seltenheiten

123. Louise Caroline Radziwiłł

2 Dukaten ohne Jahreszahl um 1675

Vorderseite: Brustbild nach rechts, im Kleid und mit Perlenhalskette. Am Rand: ØLUDOVICA CAROLINA RADZIVILIA∙D∙G∙BIRS:DUB:SLUC&KO∙DUX Rückseite: Eine Hand wird aus den Wolken sichtbar, sie hält ein Lot und ein Winkelprisma über einem jungen Olivenbaum, der an eine Säule gebunden ist. Am Rand: AD NORMAM – ET EXEMPLUM (Vorbild und Beispiel, Psalme 27.10) 30,7 mm, 6,906 g. Au.

Vorzüglich+

D

ie Medaille wurde für die Tochter von Boguslaw i Maria Radziwiłł geprägt. Die junge Prinzessin wurde nach dem Tode der Mutter Maria 1667 und des Vaters Boguslaw 1669 ein Weisekind. Als Protestantin wurde sie auf Königsberger Hof erzogen. 1681 hat sie Ludwig von Brandenburg, den Sohn des Kurfürsten und Herzogs Friedrich Wilhelm, geheiratet und nach seinem Tode den Karl III. Philipp von der Pfalz.

Medailleur Jan Höhn der Jüngere.

Raczyński.249; Albertrandi 90.I.IV.3; H-Cz.4020; Stahr.377 PREIS: 10 000 PLN

168

Numismatische Seltenheiten

Pos. 124

169

Numismatische Seltenheiten

124. Jan III. Sobieski

Król Polski 1674-1696

Medaille zum Andenken der Wahl, mit dem Gewicht von 5 Dukaten 1675

Vorderseite: Kopf des Königs im Lorbeerkranz, unter dem Brustbild: IOAN:3 REX POL< Rückseite: Gekrönte zum Kranz geflochtenen Lorbeerzweige. Auf dem entrollten Band die Schrift: AUREA POST LAVREAM, die Jahreszahl auf beiden Enden 16-75.

30,2 mm, 17,348 g. Au.

Vorzüglich

J

an III. Sobieski wurde 1674 zum König von Polen gewählt. Die Krönung wurde auf Juli 1674 geplant. Wegen des dauernden Kriegs gegen die Türkei hat sich seine Krönung verzögert. Sie fand erst am 1. Januar 1675 statt. Sejm hat ein spezielles Gesetzt verabschiedet, in dem den Anfang seiner Regierung zu dem Wahltag und nicht zum Zeitpunkt der Krönung festgesetzt wurde. 1675 besiegte der König die Türken bei Lemberg und am 25. August kehrte nach Krakau zurück, wo die Wahlfeierlichkeiten stattgefunden haben. Aus diesem Anlass wurde eine spezielle Serie von Medaillen geprägt. Die in Gold geprägte Medaille ist sehr selten. Sie wurde nur für den König und seine nächste Umgebung bestimmt. Das goldene Exemplar gab es in der Sammlung von Chełmiński, in der Eremitage, und das hier präsentierte stammt aus der Kollektion von K. Sobański aus dem 19. Jahrhundert.

Ein wunderschön erhaltenes Exemplar in alter Patina.

Raczyński.201; H-Cz.2408 PREIS: 30 000 PLN

170

Numismatische Seltenheiten

Pos. 125

171

Numismatische Seltenheiten

125. Jan III. Sobieski

Dukat 1683, Danzig

König von Polen 1674-1696

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, auf der Schulter verziert mit dem Löwenkopf und mit umliegendem Sankt Stanislaworden. Am Rand: IOAN III DG REX POL M D L R P Rückseite: Das Stadtwappen gehalten von zwei Löwen, auf einer Zierkartusche, auf den Seiten D-L (Daniel Lesse), über dem Wappen ein Kranz mit Olivenzweigen. Am Rand: MON AUREA CIVITAT.GEDAN 1683 24,8 mm, 3,459 g. Au. Vorzüglich+/StempelglanzBlechreste. Ein wunderschön erhaltenes Exemplar.

Kopicki.7692; Friedberg.36; Kaleniecki s. 476;Dutkowski, Suchanek CNG.374a; H-Cz.2479; Tyszkiewicz.15 PREIS: 15 000 PLN

Dukat 1688, Danzig

126.

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, auf der Schulter verziert mit dem Löwenkopf und mit umliegendem Sankt Stanislaworden. Am Rand: IOAN∙ III DG∙ REX POL∙M∙D∙L∙R∙PR∙ Rückseite: Das Stadtwappen gehalten von zwei Löwen, auf einer Zierkartusche, auf den Seiten D-L (Daniel Lesse), über dem Wappen ein Kranz mit Olivenzweigen unterbricht die Schrift: MON∙ AUREA CIVITAT∙ GEDANn 1688 Kopicki.7693; Friedberg.36; Kaleniecki s. 477; Dutkowski, Suchanek CNG.375; H-Cz.2503; Tyszkiewicz.18 PREIS: 10 000 PLN

172

Numismatische Seltenheiten

127. August II. der Starke

König von Polen 1697-1706 und 1709-1733

2 Dukaten auf Krönung 1697, Dresden

Vorderseite: Brustbild mit gekräuselten Haaren in römischer Rüstung umlegen von Mantel: FRIDERICVS AVGVST∙D∙G∙REX POL∙&EL∙SAX∙ Rückseite: Münzenfeld die königliche Krone, über der Krone die Devise: HANC DEVS IPSE DEDIT (Vom Gott selbst gegeben), unten die Jahreszahl ∙1697∙ 27,6 mm, 6,887 g. Au. Sehr schön+ Ein im Hintergrund leicht gebogenes Exemplar.

Raczyński.277; Friedberg.2828a PREIS: 6 000 PLN

128.

2 Dukaten geprägt auf die Krönung in 1697, Dresden

Vorderseite: Königliche Krone, darin gekreuzt Zepter und Herzogsschwert, am Halbrand: REGET ET – DEFENDET. (Wird herrschen und bewahren). Zentral eine Schrift in sechs Zeilen: D ∙G∙/ AUGUSTUS∙ II ∙/ CORON∙IN∙REG∙/ POLON ∙&∙M∙D∙L∙/ D∙15 ∙ SEPT ∙ / A o.1697 ∙ Rückseite: August II. auf dem Pferd, in antiker Rüstung und Helm mit der Herzogsbulawa in der Hand, um die Münze der Strichrand.

23,3 mm, 6,949 g. Au. Vorzüglich+

Wunderschön erhaltenes Exemplar mit den Spuren des zerfallenden Stempels.

Raczyński.282; Firedberg.2826 PREIS: 6 000 PLN

173

Numismatische Seltenheiten

129. August II. der Starke

König von Polen 1697-1706 und 1709-1733

Dukat auf Krönung 1697, Dresden

Vorderseite: König auf dem Pferd im polnischen Tracht mit der Bulawa des Hetmans, unten O (Omeis)F∙A∙E∙S∙/EL:IN REG:/POLONIARUM∙/D∙17/27 IUN:/Ao1697.

Rückseite: Oben die königliche Krone, auf den Seiten D.G., unten zwei gebundene Palmzweige, die Schrift in fünf Zeilen: 19,4 mm, 3,462 g. Au. StempelglanzWunderschön erhaltenes Exemplar mit den Spuren des zerfallenden Stempels. .

PREIS: 4 000 PLN

130.

Raczyński.267; Friedberg.2827; Merserburger.1389

Dukat auf Krönung 1697, Dresden

Vorderseite: Die königliche Krone über gekreuzten und gebundenen Palmzweigen, unten Sechszeilenschrift: D ∙G∙/ AUGUSTUS∙ II∙/ CORON∙ IN ∙REG∙ / POLON ∙&∙M∙D∙L∙/ 15 ∙ SEPT ∙ / 1697 ∙ Rückseite: Zbrojna Eine Panzerhand wird aus den Wolken sichtbar, unten die Initialen des Medailleurs I-K (Johann Koch), am Halbrand: PRO – REGNO. (Für den Königreich) 21,9 mm, 3,448 g. Au.

Vorzüglich

F

riedrich I. August, der auch der Starke genannt wurde, der Kurfürst von Sachen, wurde zum König von Polen gewählt und am 15. August 1697 in Warschau zum König von Polen gekrönt. Aus diesem Anlass wurden spezielle Dukaten und Zweidukaten emittiert, die unter den Teilnehmern der Krönung verteilt wurden. Als der König von Polen hat er nur den Namen August II. verwendet. Kopicki berücksichtigt diese Münzen in dem Katalog nicht, weil er sie als Medaille und nicht als Münzen betrachtet. Die Dukaten wurden nach der geltenden Verordnung geprägt. Neben dem Gedenkcharakter waren sie vollwertige gängige Münzen. Sie werden als Gedenkkrönungsdukaten betrachtet, die in der Münzstätte in Dresen geprägt wurden. .

PREIS: 4 000 PLN

174

Raczyński.275; Friedberg.2830

Numismatische Seltenheiten

131. August II. der Starke

König von Polen 1697-1706 und 1709-1733

sächsisch-polnischer Dukat 1727, Dresden

Vorderseite: Brustbild des Königs in Perücke und Mantel, auf der Schulter zusammengeheftet mit einer Brosche. Am Rand: D∙G∙FRID:AUG:REX POL:DUX SAX:I∙C∙M∙A∙&W. Rückseite: Gekröntes ovales polnisch-sächsisches Wappen, auf den Seiten Palmblätter, unten die Initialen des Münzmeisters I∙G∙S∙ (Jan Jerzy Schomburg), unter den Initialen das Münzstättezeichen – der Haken. Am Rand: SAC:ROM:IMP:ARCHIM:ET ELECT:1727.

21,7 mm, 3,479 g. Au.

Sehr schön+

D

ie polnische Literatur betrachtet alle Emissionen der sächsischen Dukaten gleich und berücksichtigt nicht ihre tatsächliche Seltenheit. Der Jahrgang 1727 ist außergewöhnlich selten. Er wurde in keiner der größten Kollektionen, wie von O. Merserburg, K.W. Dassdorf oder A.M. Engelhardt, verzeichnet.

Lediglich J.G. Baumgardt hat ihn verzeichnet. Es ist das zweite bisher im Handelsverkehr gekannte Exemplar; in den polnischen Sammlungen erwähnt von E. Czapski. Kein Exemplar hatten sowohl A. Potocki als auch Z. Chełmiński.

Ein sehr seltener Jahrgang, im Handel nicht vorhanden.

Kopicki.11057; Friedberg.2781; Haupt.S.244; H-Cz.19896 PREIS: 20 000 PLN

175

Numismatische Seltenheiten

132. August II. der Starke

König von Polen 1697-1706 und 1709-1733

Danziger Dukat 1698

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, umlegen von Mantel, ohne Zierrand.

Am Rand: AUGUST IIDGREX POLMDLRPELS Rückseite: Zwei Löwen halten ovale Kartusche mit dem Stadtwappen, das auf einer Zierkonsole steht, um die Münze Perlenrand. Am Rand: MON.AUREA CIVITAT.GEDAN.1698 23,3 mm, 3,486 g. Au.

Sehr schön+/Vorzüglich-

Patina. Feine Biegung im Hintergrund.

Kopicki.7704; Friedberg.41; Kaleniecki s. 489; Dutkowski, Suchanek CNG.394; H-Cz.7782 PREIS: 10 000 PLN

176

Numismatische Seltenheiten

133. August III. Sas

König von Polen 1733-1763

Vikar-Dukat 1745, Dresden

Vorderseite: König auf dem Pferd – in Krone, in Rüstung und Herzogsmantel, mit dem Schwert in der Hand. ØD:G: FRID:AUG:R:P:D:S:AM:&EL:IN PROV:IUR:SAX:PROVISOR&VICARIUS Rückseite: Gekrönter Herzogsadler mit dem Schwert in den Krallen, mit sächsisch-polnischem Wappen auf der Brust DECUS ET PRÆSIDIUM∙, abgetrennt: PROVISOR IMPERII /ITE RUM / MDCCXLV. 21,6 mm, 3,484 g. Au.

Vorzüglich

D

ie sächsischen Herzöge, als Kurfürsten des Deuteschen Reiches konnten sich um den Ehrentitel und die Funktion des Vikars des Römischen Kaiserreiches bewerben. August III. wurde dieser Titel 1741 und noch einmal 1745 verleiht. Aus diesem Anlass wurden gängigen sächsischen Gedenkdukaten geprägt.

Auf diesen Münzen wurde der Titel des Königs von Polen nicht besonders deutlich präsentiert, er wurde unter dem Buchstaben P versteckt.

Merserburger.1707; Friedberg.2867 PREIS: 6 000 PLN

134.

¼ Dukat 1736

Vorderseite: Brustbild des Königs in Perücke und Mantel, auf der Schulter zusammengeheftet mit einer Brosche. Am Rand: D:G:FRID :AUGUST:R: P:D:S:I:C:M:A:&W. Rückseite: Gekröntes polnisch-sächsisches Wappen, unten die Initialen des Münzmeisters F.W.ô.F. (Jan Fryderyk ô Feral). Am Rand: .R.I.ARCHIM.ET ELECTOR.1736.

12,4 mm, die Münze in NGC slab NGC MS 64

P

olnische Fachliteratur betrachtet alle Emissionen der sächsischen Dukaten gleich und berücksichtigt ihre tatsächliche Seltenheit nicht. Der Jahrgang 1736 ist viel seltener als die in den Sammlungen und in Auktionen erscheinenden Exemplare mit anderen Jahreszahlen. ¼ Dukat wurde in den Sammlungen von K.W. Dassdorf und A.M. Engelhardt nicht verzeichnet.

Kopicki.11476; H-Cz.10937; Merserburger.1704 PREIS: 6 000 PLN

177

Numismatische Seltenheiten

135. August III. Sas

König von Polen 1733-1763

Kronen-szostak (6 Groschen) 1754 geprägt in reinem Silber, Leipzig

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in Rüstung, umlegen von Mantel, auf der Schulter zusammengeheftet mit einer Brosche und mit dem Orden um den Hals. Am Rand: D.G AVGVSTVS III. REX POLONIARUM. Rückseite: Gekröntes vierfeldiges Wappenschild, umlegen von Palmzweigkranz, in der Mitte ein kleines sächsisches Schild, unten die Initialen E-C und in den Geflechten der Nennwert VI. Am Rand:: SAC. ROM. IMP. ARCHIM.ET ELECT.1754.

24,8 mm, 3,319 g. Ag.

Stempelglanz-/Stempelglanz

Wunderschöne Patina.

Kopicki.2100a, b PREIS: 1 000 PLN

178

Numismatische Seltenheiten

136. August III. Sas

König von Polen 1733-1763

1 Zloty (Gulden) 1762, Danzig

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in römischer Rüstung, umlegen von Mantel, auf der Schulter zusammengeheftet mit einer Brosche. Am Rand: D∙G∙AVGVST∙III∙R∙POL∙M∙D∙L∙R∙P∙D∙S∙&.EL∙ Rückseite: Löwen halten das Danziger Wappen, oben der Nennwert 30.GR, über dem Nennwert ein Kranz mit Palm- und Lorbeerzweig, unter dem Wappen die Initialen R/E/OE (Rudolf Ernest Oeckermann, Verwalter der Danziger Münzstätte), weiter unten die Jahreszahl 1762. Am Rand: MON. ARGENT . CIVIT.GEDANENS. 33,1 mm, 9,919 g. Ag.

Vorzüglich/Vorzüglich+ Kopicki.7777; Dutkowski, Suchanek CNG.424 PREIS: 1 000 PLN

1 Zloty (Gulden) 1763, Danzig

137.

Vorderseite: Gekröntes Brustbild des Königs in römischer Rüstung, umlegen von Mantel, auf der Schulter zusammengeheftet mit einer Brosche. Am Rand: D∙G∙AVGVST∙III∙R∙POL∙M∙D∙L∙R∙P∙D∙S∙&EL Rückseite: Zwei Löwen mit dem Danziger Wappen, oben der Nennwert 30:GR, über dem Nennwert ein Kranz mit Palm- und Lorbeerzweig, unter dem Wappen die Initialen R∙E∙OE∙und die Jahreszahl 1763. Am Rand: MON. ARGENT. CIVIT. GEDANENS. 33,0 mm, 9,825 g. Ag.

D

Vorzüglich+

ie Münze wurde mit demselben Stempel wie das Exemplar in Gold und reinem Silber geprägt.

Kopicki.7780; Dutkowski, Suchanek CNG.425 PREIS: 1 000 PLN

179

Numismatische Seltenheiten

138. Stanislaus August Poniatowski

König von Polen 1764-1795

Medaille auf die Krönung mit dem Gewicht von 6 Dukaten 1764, London

Vorderseite: Kopf des Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAVS AVGVSTVS D∙G∙REX POLONIAE M∙D∙LITH• Rückseite: Königliche Krone umgeben von Sonnenstrahlen. HANC IVSSIT FORTVNA MERERI, unten abgetrennt: EL∙VN∙VOCE VII SEPT∙ / CORON∙XXV NOV∙/ MDCCL XIV 32,8 mm, 20,227 g. Au.

Sehr schön

A

ußergewöhnlich schöne und seltene Medaille geprägt auf die Krönung des Königs in 1764 in der Münze in London. Das Wachsmodell hat Lewis Pingo ausgeführt, gestochen hat es, nach der Zeichnung von Antoni Albertrandi, Thomas Pingo. Die königliche Bestellung betrug 300 Stück in Gold und 1500 in Silber.

Alle bekannten Exemplare wiegen ca. 6 Dukaten.

Kleine Makel im Hintergrund und am Rand.

PREIS: 20 000 PLN

180

Raczyński.487; H-Cz.5321; Strother.562

Numismatische Seltenheiten

Pos. 139

181

Numismatische Seltenheiten

139. Stanislaus August Poniatowski

König von Polen 1764-1795

Preismedaille – Merentibus ohne Jahreszahl, Warschau

Vorderseite: Kopf des Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAUS AUGUSTUS D.G.REX POLON. M.D.LIT. Rückseite: Geflochtene Eichen- und Lorbeerzweige, über den Zweigen die Devise: MERENTIBUS. 29,8 mm, 18,297 g. Au.

Stempelglanz-

D

ie seltenste Variante der Medaille, bisher ausschließlich als silberne Kopie gekannt. Den Entwurf hat Jan Filip Holzhaeusser ausgeführt. Es ist das erste gekannte goldene Exemplar. Vermutlich Unikat.

Wunderschön erhalten. Patina.

Raczyński.498; Więcek.10 PREIS: 20 000 PLN

182

Numismatische Seltenheiten

140. Stanislaus August Poniatowski

König von Polen 1764-1795

Dukat 1773, Warschau

Vorderseite: Kopf des Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAUS AUG. D.G.REX POL.M.D.L. Rückseite: Im Kranz mit pflanzlichen Motiven ein Rechteck mit Sechszeilenschrift, unten die Initialen A. – P. (Antonii Partenstein), in dem Rechteck: MONETA /AUREA/POLON. / AD LEG./IMPER./ 1773 Schön erhaltenes Exemplar.

Kopicki.2511; Friedberg.102; H-Cz.3157; Plage.431; Kaleniecki s. 533 PREIS: 10 000 PLN

Dukat 1775, Warschau

141.

Vorderseite: Kopf des Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAUS AUG. D.G. REX POL.M.D.L. Rückseite: Im Kranz mit pflanzlichen Motiven ein Rechteck mit Sechszeilenschrift, unten die Initialen E. – B., in dem Rechteck: MONETA /AUREA/POLON. / AD LEG./IMPER./ 1775 21,2 mm, 3,404 g. Au.

E

Sehr schön

in seltener Jahrgang, der sporadisch auf dem numismatischen Markt erscheint. Die Bewertung nach der Preisliste von Berezowski: 200 polnischer Zlotych.

Kopicki.2514; Friedberg.102; Kaleniecki s. 535; Plage.434; H-Cz.6009; Tyszkiewicz.60 PREIS: 10 000 PLN

183

Numismatische Seltenheiten

142. Stanislaus August Poniatowski

König von Polen 1764-1795

Dukat 1790, Warschau

Vorderseite: Kopf des Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAUS AUG. D.G. REX POL.M.D.L. Rückseite: Im Lorbeerkranz die Fünfzeilenschrift, in den Geflechten die Initialen E. – B. . Am Rand: AUREUS /NUMMUS / POLONIÆ / ANNO / 1790 20,8 mm, 3,466 g. Au.

Sehr schön+

Kopicki.2530; Friedberg.104; Kaleniecki s. 549; Plage.450; H-Cz.3319 PREIS: 8 000 PLN

143.

Dukat 1792, Warschau

Vorderseite: Kopf des Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAUS AUG. D.G. REX POL.M.D.L. Rückseite: Im Lorbeerkranz die Fünfzeilenschrift: AUREUS /NUMMUS / POLONIÆ / ANNO / 1792 In den Geflechten die Initialen E. – B. 21,4 mm, 3,478 g. Au.

Sehr schön+

Kopicki.2534; Friedberg.104; Kaleniecki s. 553; Plage.453; H-Cz.3341 PREIS: 8 000 PLN

184

Numismatische Seltenheiten

1

771 ist bei der Kommission für Münzstätten eine Denkschrift eingegangen, das vorgeschlagen hat, die polnische Münze aus reinem Silber zu prägen. Der Grund dafür war, die in den preußischen Münzen massenweise gefälschte polnische Münze. Die Schrift schlug vor, auf Kupfer als Zusatz zu der Legierung zu verzichten. Dies sollte nach Meinung der Autoren dieser Schrift die Möglicht, die Münze zu fälschen, zu eliminieren. Der König Stanislaus August Poniatowski wollte wissen, wie die so geschlagenen Münzen aussehen und im Währungsverkehr funktionieren sollten. Er hat also befohlen, Stempel vorzubereiten. Mit dieser Aufgabe wurde Jan Filip Holzhausser, der königliche Medailleur, beauftragt. Er hat einen vollständigen Satz der ganzen Münzenserie vorbereitet: vom silbernen Groschen bis auf Taler. Die Münzen wurden als Probemünzen geprägt. Die Auflage der originalen Proben ist unbekannt. Es ist jedoch bekannt, dass der König sie dann den damaligen bekannten Sammlern übergeben hat. Einen Satz dieser Münzen hat Samuel Madai aus Königsberg bekommen, der sie in dem zur Ausgabe vorbereiteten Werk über Taler, herausgegeben 1774, beschrieben hat.

Eine ähnliche Münzenserie bekam auch Danziger Numismatiker und Historiker Karol Beniamin Lengnich, der sie auch in seinen Aufsätzen über Münzen und Sammler berücksichtigt hat. Ein Satz gelangte auch samt der Sammlung von Stanislaus August in das Gymnasium in Kremenez.

144. Stanislaus August Poniatowski

König von Polen 1764-1795

Probe-2-Zlote aus 1771

Die Probe von Jan Filip Holzhaeusser

Vorderseite: Kopf des Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAUS AUGUST. D. G. REX POL.M.D.L. Rückseite: Eine Hand rollt die Münze über dem Prüfstein, oben die Schrift: EXPERTUS CREDIT, unten abgetrennt die Jahreszahl 1771 26,8 mm, 4,975 g. Ag. Stempelglanz-

O

riginalprägung aus der Epoche. Berezowski schätzt sie in seinem Katalog auf 15 Zlotych ein.

2 Zlote, Originalprägung, ausgezeichnet durch ein etwas höheres Gewicht; die Form in der die Münze geprägt wurde ist auch dicker. Auf den Münzen aus der neuen Prägung werden schon die Spuren des zerfallenden Stempels sichtbar.

Wunderschöne alte Patina.

Kopicki.2395; Raczyński.511; Plage.472; H-Cz.3131 PREIS: 5 000 PLN

185

Numismatische Seltenheiten

145. Stanislaus August Poniatowski

König von Polen 1764-1795

Probe-2-Zlote 1771, Warschau

26,8 mm, 5,065 g. Ag.

Sehr schön+/Vorzüglich-

Schöne Patina, die Spur des Stempelrisses. Abnutzungen im Hintergrund. Das zweite Exemplar.

Die Probe von Jan Filip Holzhaeusser.

Kopicki.2395; Raczyński.511; Plage.472; H-Cz.3131 PREIS: 2 000 PLN

146.

Probe-1-Zloty, 1771

Kopie aus dem 19. Jahrhundert

Vorderseite: Königs nach rechts. Am Rand: STANISLAUS AUG. D.G.REX POL.M.D.L. Rückseite: Tiegel über Feuer, erfüllt mit flüssigem Metall, darin ein Löffel zum Umrühren von Erz, am Halbrand: PROBATUS MELIOR, unten abgetrennt die Jahreszahl 1771 21,2 mm, 2,922 g. Ag.

Sehr schön

Patina, Beschädigungen auf der Vorder- und Rückseite. Eine spätere Kopie aus dem 19. Jahrhundert.

PREIS: 2 000 PLN

186

Kopicki.2358; Raczyński.512; Plage.471; Berezowski.15

Numismatische Seltenheiten

147. Kajetan Sołtyk

Groschen des Herzogtums Siewierz 1761

Vorderseite: Brustbild nach links, in Bischofstracht mit umliegendem Orden. Am Rand: CAI:SOŁTYK: EPI: CRAC: DUX SEVERIÆ Rückseite: Im Blumenkranz Fünfzeilenschrift: GROSSUS / ARGENTEUS / DUCATUS / SEVERIÆ / A. 1761 21,7 mm, 2,158 g. Ag.

Vorzüglich

E

ine fantasievolle Münze, entworfen von dem Priest Michał Sołtyk, dem Dekan des Krakauer Domkapitels zu Ehren von seinem Onkel, Bischof Kajetan Sołtyk, geprägt um 1800. Bis 1790 waren die Krakauer Bischöfe Titularherrscher des Herzogtums Siewierz. Obwohl die Herzöge von Siewierz nie das Währungsrecht ausgeübt hatten und es kann auch nicht mit ganzer Sicherheit festgestellt werden, ob sie es überhaupt hatten, hat der Neffe Michał beschlossen, in ihrem Namen zurückdatierte Groschen (mit der Jahreszahl 1761) und Dukaten (1762) zu prägen.

Diese Münzen sind heutzutage von großer Seltenheit.

Dieses Exemplar stammt aus der legendären Kollektion von H. Karolkiewicz

Wunderschöne alte Patina.

Kopicki.6505; H-Cz.3009; Karolkiewicz.2432 (ex Lanz 47) PREIS: 5 000 PLN

187

Numismatische Seltenheiten 148. Münzen, die während der Belagerung der Zitadelle Zamość (dt. Zamosch) geprägt wurden

2 Zlote 1813

Vorderseite: Vierzeilenschrift: MONETA / W / OBLĘZENIU / ZAMOSCIA (keine Bombe) Rückseite: Lorbeerkranz, in der Mitte der Nennwert 2 / ZLOTE / 1813, am Rand: BOZE DOPOMOZ WIERNYM OYCZYZNIE 29,3 mm, 7,793 g. Ag. Sehr schön

E

s ist die seltenste Variante der 2 Zlote - Münze aus dem Belagerungszeitraum, praktisch nicht vorhanden in den Sammlungen und in Auktionen. Sie wurden aus dem kirchlichen Silber auf die Anweisung des Generals Maurycy Hauke, Kommandanten der polnischen Garnison in Zamość geprägt. Sie waren einen Tag im Umlauf; die Stadt kapitulierte am Folgetag, nach dem die Münzen in den Umlauf eingeführt wurden. Berezowski schätzte die Zlotys normalerweise ab 5 bis zu 7,5 Zlotys ein, während er diese Variante auf 50 Zlotys in Gold eingeschätzt hat.

Kopicki.8449; H-Cz.3488; Berezowski.50

PREIS: 15 000 zł

149.

2 Zlote 1813

Vorderseite: Dreizeilenschrift: MONETA / W OBLEZENIU / ZAMOSCIA / bomba z zapalonym lontem Rückseite: Lorbeerkranz, in der Mitte der Nennwert 2 / ZLOTE / 1813 Am Rand: BOZE DOPOMOZ WIERNYM OYCZYZNIE 27,8 mm, 7,713 g. Ag. Vorzüglich

Ü

berdurchschnittliches Exemplar. .

PREIS: 6 000 PLN

188

Kopicki.8450; Berezowski.5

Numismatische Seltenheiten 150. Münzen, die während der Belagerung der Zitadelle Zamość (dt. Zamosch) geprägt wurden

6 Groschen 1813

Vorderseite: Vierzeilenschrift: PIENIĄDZ / W OBLEZENIU / ZAMOSCIA / 1813 Rückseite: Der Nennwert 6 /GROSZY, unten zwei Zweige. Am Rand: gBOZE DOPOMOZ WIERNYM.OYCZYZNIE 33,1 mm, 13,182 g. Cu.

Sehr schön

E

ine seltene Münze aus dem 19. Jahrhundert.

Kopicki.8448; Plage.121; H-Cz.3490; Berezowski.15 PREIS: 5 000 zł

151. Königreich Polen

25 Zlotych 1819, Warschau

Alexander I. 1815-1825

Vorderseite: Kopf nach rechts. Am Rand: *ALEXANDER I∙CESARZ SA∙ W∙ROS∙ KRÓL POLSKI Rückseite: Zweiköpfiger russischer Adler unter kaiserlicher Krone, mit Schwert und Reichsapfel in den Krallen, auf der Brust auf dem Hermelinmantel das Wappen mit Polnischem Adler, unten die Initialen I∙ – B∙, unten die Jahreszahl *18- 19* Am Rand: von links 25 ZŁOT ∙POLSK∙ – 52 Z GRZ∙ CZ ∙KOL Glanz, Patina. Der seltenere Jahrgang.

Kopicki.2726; Plage.14; Bitkin.814; H-Cz.3538; Berezwoski.50 PREIS: 5 000 PLN

189

Numismatische Seltenheiten

152. Novemberaufstand

Dukat 1831

Vorderseite: Stehender Ritter mit dem Schwert in einer Hand und Pfeilbündel in der anderen, in dem Münzenfeld die Jahreszahl 1831, am Rand die Umschrift und der Polnische Adler.

Rückseite: Im Viereck mit Ornamenten eine Vierzeilenschrift.

21,1 mm, 3,490 g. Au.

Vorzüglich+

Die Variante mit dem Punkt vor der Fackel. Feines Blindmaterial.

Kopicki.2750; Berezowski.37,5 PREIS: 3 000 PLN

Dukat 1831

153.

Vorderseite: Stehender Ritter mit dem Schwert in einer Hand und mit dem Pfeilbündel in der anderen, in dem Münzenfeld die Jahreszahl 1831, am Rand die Umschrift und der Polnische Adler.

Rückseite: Viereck mit Ornamenten eine Vierzeilenschrift.

21,4 mm, 3,498 g. Au.

Vorzüglich+/Stempelglanz-

Die Variante mit dem Punkt vor der Fackel.

PREIS: 3 000 PLN

190

Kopicki.2750; Berezowski.37,5

Numismatische Seltenheiten

154. Novemberaufstand

Dukat 1831

Vorderseite: Stehender Ritter mit dem Schwert in einer Hand und mit dem Pfeilbündel in der anderen, in dem Münzenfeld die Jahreszahl 1831, am Rand die Umschrift und der Polnische Adler.

Rückseite: Im Viereck mit Ornamenten eine Vierzeilenschrift.

21,5 mm, 3,462 g. Au.

Vorzüglich/Vorzüglich+

Die Variante mit dem Punkt hinter der Fackel.

Kopicki.2750; Berezowski.37,5 PREIS: 3 000 PLN

155.

Dukat 1831

Vorderseite: Stehender Ritter mit dem Schwert in einer Hand und mit dem Pfeilbündel in der anderen, in dem Münzenfeld die Jahreszahl 1831, am Rand die Umschrift und der Polnische Adler.

Rückseite: Im Viereck mit Ornamenten eine Vierzeilenschrift.

21,2 mm, 3,472 g. Au.

Vorzüglich

Die Variante ohne den Punkt. Eine sehr selten auf dem numismatischen Markt erscheinende Münze Kopicki.2750; Berezowski.37,5 PREIS: 4 000 PLN

191

Numismatische Seltenheiten

156. Die Münzen des russischen Teilungsgebiets

3 Rubel 20 Zlotych 1839, Petersburg

Vorderseite: Zweiköpfiger Zarenadler Rückseite: Die Umschriften 18,8 mm, 3,893 g. Au. Patina.

Vorzüglich Kopicki.9471; Plage.309; Bitkin.1080; H-Cz.4261

PREIS: 3 000 PLN

25 Kopeken 1854, Warschau

157.

Vorderseite: Zweiköpfiger Zarenadler.

Rückseite: Der Nennwert und die Jahreszahl im Eichen-Lorbeerkranz 24,4 mm, 5,028 g. Ag.

D

Schön

ie erste Emission des Nennwerts von 25 Kopeken, ohne parallele Angabe des Gegenwertes in polnischen Groschen; der Jahrgang und die Variante erscheinen selten im Handel und in Auktionen. Die Variante mit zwei Beeren nach dem vierten Lorbeerbündel..

Abnutzung auf der Vorder- und Rückseite.

PREIS: 2 000 PLN

192

Kopicki.9567; Plage.454; Bitkin.441; H-Cz.7965

Numismatische Seltenheiten

158. Bolesław Prus, Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie

(Warschauer Ruderverein) Goldmedaille 1891

Vorderseite: Im Hintergrund gekreuzte Ruder und ein Anker, darauf Kartusche mit dem Warschauer Wappen. Am Rand: WARSZAWSKIE TOWARZYSTWO WIOŚLARSKIE (Warschauer Ruderverein) Rückseite: Lorbeer-Eichenkranz, Dreizeilenschrift mit Stelle für Gravierung der Jahreszahl ZA/ WYŚCIG WODNY /D. 4. VII. 1891R. / B. PRUS (Für das Wasserrennen/Am 4.VII.1819/B. Prus)

D

ie Medaille für Bolesław Prus für seine Teilnahme an dem Ruderwettbewerb.

Wunderschöne Patina. Gold.

PREIS: 10 000 PLN

159. II. RP (Zweite Republik Polen) 1918-1939

2 Zlote 1928 Die Mutter Gottes

Vorderseite: Polnischer Adler mit der Umschrift: RZECZPOSPOLITA POLSKA ∙2 ZŁOTE∙ Rückseite: Die Mutter Gottes aus Częstochowa, au face, unten die Jahreszahl 1928. Am Rand: KROLOWA∙KORONY∙POLSKIEJ (die Königin von Polen) 27,2 mm, 10,240 g. Ag. Stempelglanz

D

ie Münze wurde von dem ernsthaften Sammler und Numismatiker aus Sopot, Walery Amrogowicz entworfen und geprägt. Auf eigene Kosten hat er bei dem hervorragendem deutschen Medailleur, Karl Goetz, die Ausführung der Stempel und die Prägung von zwei Nennwerten – 2 und 5 Zlotych – bestellt.

Das ganze Unternehmen wurde bis zu Nachkriegszeiten streng geheim gehalten. Erst dann erfuhr man zum ersten Mal darüber. Unter dem Auktionsgut des Ex-Königs von Ägypten, Faruk, gab es zwei solche Münzen, jedoch geprägt in Gold.

Parchimowicz.P-194 a PREIS: 10 000 PLN

193

Numismatische Seltenheiten

160. II. RP (Zweite Republik Polen) 1918-1939

1 Zloty 1932, Warschau Doppelschrift PRÓBA (Probe)

Vorderseite: Frauenkopf Rückseite: Polnischer Adler, unter dem Adler der Nennwert 1 Zloty 19,9 mm, 3,407 g. Ag.

E

Stempelglanz-

inmalige Variante der Probe-1-Zloty-Münze mit doppelter, tiefer und gewölbter Schrift „PRÓBA“ (Probe).

Bisher nicht gekannt in der Fachliteratur. Zum ersten Mal im Auktionsangebot.

PREIS: 10 000 PLN

194

Numismatische Seltenheiten

161. Nikolaus I.

Zar von Russland 1825-1855

5 Rubel 1829 P-D, Petersburg

Vorderseite: Zweiköpfiger Zarenadler Rückseite: Schrift im Kranz 22,9 mm, 6,568 g. Au.

Stempelglanz-

Ein wunderschönes Exemplar der frühen 5 Rubel. Selten in dieser Erhaltung.

Bitkin.4; Friedberg.150 PREIS: 5 000 PLN

162. Alexander II.

Zar von Russland 1855-1881

Rubel 1868 N-I, Petersburg

Vorderseite: Zweiköpfiger Zarenadler, Schrift am Rand Rückseite: Der Nennwert und die Jahreszahl im Lorbeer-Eichenkranz Die Münze in PCGS slab, 35,5 mm

PCGS MS64

Stempelglanzexemplar. Interessanterer Jahrgang.

Bitkin.81 PREIS: 9 000 PLN

195

Numismatische Seltenheiten

163. Alexander II.

Zar von Russland 1855-1881

3 Rubel 1874 H-I, Petersburg

Vorderseite: Zweiköpfiger Adler Rückseite: Der Nennwert und die Jahreszahl horizontal, die Schrift am Rand 19,7 mm, 3,900 g. Au.

Vorzüglich+

Wunderschönes Exemplar.

Bitkin.36; Friedberg.164 PREIS: 6 000 PLN

196

Numismatische Seltenheiten

Pos. 164

197

Numismatische Seltenheiten

164. Alexander III.

Zar von Russland 1881-1894

5 Rubel 1883 A-G, Petersburg

Vorderseite: Zweiköpfiger Zarenadler.

Rückseite: Der Nennwert und die Jahreszahl horizontal, die Schrift am Rand 22,8 mm, 6,521 g. Au.

Stempelglanz-

E

ine sehr seltene Variante der goldenen Münze mit dem Nennwert von 5 Rubel mit den Buchstaben A-G bei dem Schwanz des Adlers. In den uns zugänglichen Quellen haben wir in den letzten neun Jahren nur eine Auktionsnotierung für diesen Jahrgang gefunden (73. Auktion UBS, Erhaltung: Sehr schön).

Bitkin.4; Friedberg.165

PREIS: 10 000 PLN

165.

3 Rubel 1883 D-S, Petersburg

Vorderseite: Zweiköpfiger Zarenadler Rückseite: Der Nennwert und die Jahreszahl horizontal, die Schrift am Rand 19,7 mm, 3,932 g. Au.

E

Polierte Plate

ine Münze von unglaublicher Seltenheit; eine niedrige Auflage, geprägt mit Spiegelstempel.

Nicht zu finden auf dem numismatischen Markt.

PREIS: 30 000 PLN

198

Bitkin.11; Friedberg.166

Numismatische Seltenheiten

Pos. 165

199

Numismatische Seltenheiten

166. Alexander III.

Zar von Russland 1881-1894

Rubel 1894 A-G, Petersburg

Vorderseite: Kopf des Zaren nach rechts Rückseite: Zweiköpfiger Zarenadler.

33,7 mm, 19,992 g. Ag.

Stempelglanz-

Ein wunderschön erhaltenes Exemplar.

Bitkin.78

PREIS: 2 000 PLN

167.

25 Kopeken 1887 A-G, Petersburg

Vorderseite: Kopf des Zaren nach rechts Rückseite: Zweiköpfiger Zarenadler.

19,7 mm, Ag.

E

NGC MS62

in seltener Jahrgang, niedrige Auflage.

PREIS: 2 000 PLN

200

Bitkin.90

Numismatische Seltenheiten

Pos. 168

201

Numismatische Seltenheiten

168. Nikolaus II.

Zar von Russland 1894-1917

10 Rubel 1896, Imperial

Vorderseite: Kopf des Zaren nach links.

Rückseite: Zweiköpfiger Zarenadler, die Schrift am Rand.

24,5 mm, 12,905 g. Au.

Polierte Plate

U

nglaublich seltene Münze. Verzeichnet nur in größten Kollektionen. Erscheint sehr selten auf dem numismatischen Markt, besonders in dieser Erhaltung.

Bitkin.318; Friedberg.173 PREIS: 200 000 PLN

202

Numismatische Seltenheiten

Pos. 169

203

Numismatische Seltenheiten

169. Nikolaus II.

Zar von Russland 1894-1917

5 Rubel 1895, Halbimperial, Petersburg

Vorderseite: Kopf des Zaren nach links.

Rückseite: Zweiköpfiger Zarenadler, die Schrift am Rand 21,4 mm, 6,446 g. Au.

Polierte plate

U N

nglaublich seltene Münze. Verzeichnet nur in größten Kollektionen. Erscheint sehr selten auf dem numismatischen Markt, besonders in dieser Erhaltung.

ach dem Tod von Alexander III. (1894), dem Zaren von Russland, wurde der Thron von seinem Sohn, Nikolaus II. übernommen. Noch vor der Krönung, die 1896 in Moskau stattgefunden hat, wurden Arbeiten durchgeführt, die zum Ziel hatten, die Finanzen Russlands zu regulieren und zu verbessern. Die Grundlage der Reformen sollte die Abwertung des goldenen russischen Rubels sein, deswegen auch wurden in den Jahren 1895-1897 vereinzelte Probemünzen mit dem Nennwert von 5 und 10 Rubel mit dem Standard von Halb- und von 1 Imperial geprägt, also Münzen, die vor der geplanten Reform gängig sein sollten. In dem Überganszeitraum (1897) wurden diese Münzen mit den Halbimperialen (7 ½ Rubel) und Imperialen (mit dem Nennwert von 15 Rubel) ersetzt. In unserer Auktion bieten wir Münzen mit den Nennwerten von: 5 Rubel aus 1895 (die Auflage 36 Exemplare) und von 10 Rubel aus 1896 (die Auflage 125 Exemplare) an. Es sind extrem seltene goldene russische Münzen.

Bitkin.320; Friedberg.175 PREIS: 250 000 PLN

204

Numismatische Seltenheiten

170. Siebenbürgen (Transsylvanien), Gábor Bethlen Fürst von Siebenbürgen sowie von Oppeln und Ratibor 1613-1630

Dukat 1628, Nagybanya

Vorderseite: Brustbild des Fürsten nach rechts. Am Rand: AGAB∙D:G∙SA∙RO∙I∙ – ∙ET∙TRAN∙PRIN: Rückseite: Mutter Gottes mit dem Jesuskind, sitzt in Flammen, unten die Kartusche mit dem Wappen von Siebenbürgen und die Initialen N-B (der Münzstätte in Nagybanya). Am Rand: PAR∙R∙HVN∙DO∙SICO OP∙RAT∙DVX∙1628 22,3 mm, 3,418 g. Au.

Sehr schön

G

ábor Bethlen wurde nach dem Tode der Báthory-Dynastie der Fürst von Siebenbürgen (1613-1629). Die Legende auf dem Dukaten endet mit den Abkürzungen OP∙ RAT∙DVX∙1628. Gábor Bethlen war auch drei Jahre lang der Fürst von Oppeln und Ratibor in Schlesien. Diese Fürstentümer hat er infolge der Verhandlungen mit Ferdinand II. gegen Friedenabschluss und Zugeständnisse in Ungarn bekommen hat.

Resch.447; Friedberg.366 PREIS: 3 000 PLN

205

Numismatische Seltenheiten

171. Polen, Schweden

40-Dukaten-Medaille 1723, „Familia Gustaviana”

Vorderseite: Friedrich und Ulrika Eleonore (schwedisches Königspaar) Rückseite: Am Rand die Porträts der Vorfahren und der gegenwärtigen Mitglieder der Familie der Wasen. Unter ihnen auf 4 Uhr Sigismund III. Wasa, König von Schweden und Polen.

61,9 mm, 139,118 g. Au.

Vorzüglich+

E

ine einzigartige Medaille mit dem Porträt der jungen Ulrika Eleonore, geprägt in Gold in 1723. Eine ähnliche Medaille wurde noch einmal im Jahre 1739 geprägt; diesmal jedoch mit der Abbildung des schon älteres königspaares, aber mit derselben Rückseite. Ihr Name ist „Familia Gustaviana II““, der Autor ist Johann Karl Hedlinger. In dem Museum in Stockholm wurde nur der Stempel aufgehoben. Keine Sammlung, sowohl in Polen als auch im Ausland, verzeichnet eine Kopie in Gold. UNIKAT.

H

edlinger, Johann Karl (1691-1771). Schweizer Herkunft. Einer der besten Medailleure des 18. Jahrhunderts, tätig auf vielen europäischen Höfen: in Russland, Schweden, Dänemark und Deutschland. Er ist der Autor der Medaillenporträts der schwedischen Könige und russischen Zaren (in Eremitage). 1728 hat er eine Medaille mit dem ausgezeichneten Porträt des Königs von Polen, August II. der Starke ausgeführt.

Seit 1746 hielt er sich auf und schuf auf den Höfen in Dänemark und Schweden. Er war der Hofmedailleur des schwedischen Königs.

Peter Felder „Medailleur Carl Hedlinger”, pozycja 49 PREIS: 140 000 PLN

206

Numismatische Seltenheiten

Pos. 172 207

Numismatische Seltenheiten

172. Polen 1918-1939

Silberne Plakette, Józef Piłsudski, Warschau

maße 41,56 x 104,45 mm, Gewicht 131,107 g. Ag.

S I

Sehr gut erhalten

tehender Józef Piłsudski, mit Kopf nach links, in der Marschalluniform. Die linke Hand stützt sich auf dem Säbel, die rechte auf einer Säule. Der Entwurf von Józef Aumiller, geprägt 1938 als eigene Auflage der Münzstätte, in Bronze und in Silber. Die silbernen Exemplare werden lediglich in den besten privaten Sammlungen und in Museen verzeichnet; es gibt jedoch nur einige Exemplare. n den Sammlungen der Münzstätte gibt es ein Exemplar geprägt in Bronze, da auch befindet sich die Originalmatrize

PREIS: 15 000 PLN

208

Orden Auszeichnungen

&

Abzeichen

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen 173. Polen. SILBERKREUZ VIRTUTI MILITARI

Maßstab 1,5:1

F

ürstentum Warschau. Silber. Die Dose und die Medaillons in Gold. Das Kreuz bekrönt mit einer Zierverbindung. Die Kreuzarme beendet mit Kugeln. Diese Variante des Virtuti Militari Kreuzes wurde zum Ende des Fürstentums Warschau hergestellt.

35x30,5 mm, 9,31 g.

PREIS: 28 000 PLN

210

Gute Erhaltung.

Emaillemängel.

Eine fehlende Kugel auf dem Kreuzarm.

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen 174. Königreich Polen. Kanonische Auszeichnung hergestellt in den Jahren 1815-1825

Maßstab 1:1

E

in gleichschenkliges emailliertes Kreuz bekrönt mit einer Krone. Zwischen den Kreuzarmen stilisierte Sonnenstrahlen. In dem zentralen Teil die Dose mit dem Medaillon. Auf dem Medaillon der Rückseite das Monogramm des Alexanders I. Vergoldetes Silber. Fast identisches Exemplar wurde in dem Katalog von Hutten-Czapski gezeigt – Band IV., tafel XXXIV, Zeichnung 4. Selten.

Maße 98x53 mm, Gewicht 44,98 g.

Eine sehr gute Erhaltung des Gegenstandes.

PREIS: 10 000 PLN

211

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen

175. Polen – Teilungsgebiete. Kanonische Auszeichnung ausgeführt in den Jahren 1855-1881

Maßstab 1:1

E

in gleichschenkliges Kreuz bekrönt mit einer Zierverbindung. Zwischen den Kreuzarmen stilisierte Sonnenstrahlen. Auf der Vorderseite der Auszeichnung polnischer Adler und ovales, emailliertes Blatt mit Monogramm des Alexanders II. Vergoldetes Silber. Fast identisches Exemplar gibt es in dem Katalog von Hutten-Czapski, Band IV, Tafel XXXVI, Zeichnung 7.

Selten.

Maße 85x60 mm, Gewicht 55,67g.

PREIS: 10 000 PLN

212

Erhaltung: gut. Kleine Emaillemängel.

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen

176. Polen/Russland. Kammerherrenschlüssel

Maßstab 1:2

Maßstab 1:1

K

önigreich Polen. Kammerherrenschlüssel. Vergoldete Bronze, ziseliert. Flache Achatflächen. Auf dem Zarenadler statt des Monogramms des herrschenden Zaren gibt es den polnischen Adler aus der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts. Auf der Rückseite eine Spur von der Festigungsniete.

Maße 180x67 mm, Gewicht 190,6 g.

Sehr gute Erhaltung des Gegenstandes.

PREIS: 11 000 PLN

213

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen 177. Russland. Ein Satz von Abzeichen, der sich aus dem EHRENORDEN VIRTUTI MILITARI und der Medaille: „FÜR DIE EROBERUNG DES WESTLICHEN KAUKASUS“ zusammensetzt.

Maßstab 1:1

Maßstab 1:1

E D

HRENORDEN VIRTUTI MILITARI der 4. Klasse mit der Nummer 10445, überreicht um 1860. Silber.

Münzstätte Petersburg.

Maße 41x34 mm

Sehr gute Erhaltung.

Smirnow.590; Diakov.634,5 (R2) ie Medaille „FÜR DIE EROBERUNG DES WESTLICHEN KAUKASUS“.

Durchmesser 28 mm PREIS: 9 000 PLN

214

Sehr gute Erhaltung

Peters.143; Diakov.720,2 (R-1)

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen

178. Russland. Ein Satz von Abzeichen, der sich aus dem EHRENORDEN VIRTUTI MILITARI und der Medaille: „FÜR DIE EROBERUNG VON TSCHETSCHENIEN UND DAGESTAN“ zusammensetzt.

Maßstab 1:1

Maßstab 1:1

E M

HRENORDEN VIRTUTI MILITARI. Seltene, mehrteilige Gravierausführung aus dem 19. Jahrhundert, nicht verzeichnet in der Fachliteratur.

Maße 43x39,5 mm

Gute Erhaltung. Abnutzungsspuren.

edaille: „FÜR DIE EROBERUNG VON TSCHETSCHENIEN UND DAGESTAN“. Silber. Originales Band.

Durchmesser 28 mm

Gute Erhaltung des Gegenstandes.

Smirnow.624, Peters.139, Werlich.95 PREIS: 4 000 PLN

215

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen 179. Russland. Kreuz „FÜR DEN DIENST IN KAUKASUS“ 1864

Maßstab 1,5:1

V

ergoldetes Silber. Achatoberfläche der Vorderseite. Mehrteilige Konstruktion. In dem zentralen Teil ein Rind und Adler, zwischen den Kreuzarmen zwei nach oben gerichteten Schwerte. Auf der Rückseite die Initialen des Herstellers – „FT“ und die Petersburger Silberprobe „84“. Originaler Verschluss.

Maße 47,2x47,5 mm, Gewicht 15,22 g.

PREIS: 10 000 PLN

216

Die Erhaltung des Gegenstandes fast ideal.

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen 180. Sankt Vladimirorden 2. Klasse

Maßstab 1,5:1

G

old, Emaille. Auf dem Anhängeohr russische Probe 56. Orden 2. Klasse von identischen Massen aus der Kollektion des Moskauer Museums Kreml wurde schon in dem Katalog des Ausstellung „Польза. Честь. Слава. Награды России”, Moskau 2004, Pos. Nr. 124. beschrieben.

Maße 48x53,5 mm, Gewicht 16,72 g.

Die Erhaltung des Gegenstandes fast ideal.

PREIS: 25 000 PLN

217

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen 181. Sankt Vladimirorden 4. Klasse, überreicht für 35jährigen Dienst

Maßstab 1,5:1

G

old, Emaille. Auf dem Anhängeohr russische Probe 56. Hergestellt in den Jahren 1899-1908.

Maße 34,5x39,3 mm, Gewicht 6,81 g.

PREIS: 20 000 PLN

218

Sehr gute Erhaltung.

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen

182. Russland. Ehrenauszeichnung für 20jährigen Dienst

Maßstab 1,5:1

A

uf der Rückseite die Signatur „KK“ und die Petersburger Silberprobe aus 1848. Festigung mit Hilfe von vertikaler Nadel. Originalband. .

Maße 28x33 mm, Gewicht 6,68 g.

Die Erhaltung des Gegenstandes fast ideal.

PREIS: 6 000 PLN

219

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen

183. Abzeichen des Petersburger Leibgarderegiments

Maßstab 1,5:1

S

ilber, Emaille. Goldene Laschen. Auf dem oberen Kreuzarm der Rückseite gravierte Nummer (No. 13).

Auf dem unterem Kreuzarm die Signatur „O.REISING VARSOVIE”.

Maße 41,0x43,6 mm, Gewicht 31,81 g.

PREIS: 10 000 PLN

220

Die Erhaltung des Gegenstandes fast ideal

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen

184. Schützenoffizierschule

Maßstab 1,75:1

L

uxuriöse Ausführung. Silber. Goldene Laschen auf gekreuzten Büchsen. Zweiseitige Krone bekrönt die Köpfe des Adlers. Originelle Unterlage und Verschluss. Der Hersteller E. Kortman.

Sie Schule existierte in den Jahren 1908-1914.

Maße 54,5x45 mm, Gewicht 30,82 g.

Die Erhaltung des Gegenstandes fast ideal.

PREIS: 9 000 PLN

221

Orden, Auszeichnungen und Abzeichen

185. Russland, Nikolaus II. 1894-1917 Medaille „FÜR DEN EIFER

A

uf der Vorderseite der Kopf des Nikolaus II. nach links, Zarentitulatur. Auf der Rückseite, im Kranz, die Schrift: FÜR EIFER.

Durchmesser der Medaille 51,0 mm, Gewicht 74,723 Au .990

Eine sehr gute Erhaltung des Gegenstandes.

Peters.180.a.; Smirnow.1038/a; Diakov.1138.1(R2) PREIS: 10 000 PLN

222

Literatur Bandtkie

- Stężyński Bandtkie K.W., Numizmatyka Krajowa, Band I-II, Warszawa 1839.

Bahrfeldt - Bahrfeldt E., Münzen - und Medaillen-Sammlung in der Marienburg, Band I –VIII, Danzig 1910-1916.

Bentkowski - Bentkowski F., Spis medalów polskich lub z dziejami krainy polskiej stycznych, w gabinecie król. Alex. Uniwersytetu w Warszawie znajdujących się, tudzież ze zbiorów i pism rozmaitych lub podań, zebrany i porządkiem lat ułożony, Warszawa 1830.

Berezowski - Berezowski K., Cennik monet polskich, Warszawa 1934.

Bitkin - Bitkin W., Swobodnyj katalog moniet Rossii, t. I-II, Kijów 2003.

Chełmiński - Chełmiński Z., Sammlung des Herrn Sigismund von Chelminski, Münzen und Medaillen von Polen, Otto Helbing, München 1904.

Chomiński - Chomiński W., Auktion Polnischer-Münzen, L. Hamburger , Frankfurt a/M 1932.

Davenport - Davenport J.S., German talers 1700-1800, Londyn 1979.

- Davenport J.S., German Large size silver coins of the world 16Th-19Th c., Krause publ. 1991.

- Davenport J.S., German Silver gulden 1559-1763, Darmstadt 1992.

- Davenport J.S., German, European crowns 1484-1600, Frankfurt a/M 1995.

Diakov - Diakov M. E., Medals of the Russian Empire, Rosja 2004.

Domaradzki - Domaradzki A., Handschriftlicher Katalog der Sammlung.

Dostych - Dostych J., Popularne talary Zygmunta III Wazy, Teil I, PN 2007/3; Teil II, 2007/4; Teil III, 2008/1; Teil IV, 2008/2, s.43-48.

Dutkowski /Su- - Dutkowski J., Suchanek A., CNG - Corpus Nummorum Gedanensis , chanek Gdańsk 2000.

- Dutkowski J., Suchanek A., CNCE - Corpus Nummorum Civitatis Elbingensis, Gdańsk 2003.

- Dutkowski J., Suchanek A., CNCT - Corpus Nummorum Civitatis Thorunensis, Gdańsk 2010 - Dutkowski J., Dukaty gdańskie Zygmunta III Wazy, PN 2008/2, S. 3-18.

- Dutkowski J., Półtalary, talary gdańskie Jana Kazimierza, PN 2008/3, S. 8-18.

- Dutkowski J., Złoto czasów dynastii Jagiellonów, Gdańsk 2010.

Frankiewicz - Frankiewicz M., Polnische Münzen und Medaillen des Herrn M. Frankiewicz in Posen, F. Schlessinger, Berlin1930.

Friedberg - Friedberg A., Gold coins of the world, 8 edition, Clifton, New Jersey 2009.

Gumowski - Gumowski M., Podręcznik numizmatyki polskiej, Kraków 1914.

- Gumowski M., Medale Władysława IV, WNA, T. XX, R 1938/1939.

Engelhardt - Engelhardt A. M., Sächsicher Münzen und Medaillen, Sammlung Julius u. Albert Erbstein, Drezden 1888-1909.

Hutten - Czapski - Hutten-Czapski E., Catalogue de la collection des médailles et monna-

Ivanauskas Kaleniecki Kopicki Korski Köhler Kubicki Lengnich Lilienthal Merseburger Mikocki Mathy Neumann Philipp Plage

Raczyński Radziwiłł Reichel Rudolph Sobański Starzyńska

ies polonaises, du comte E. Hutten Czapski, Vol. 1-5, St. Petersburg-Cracovie 1871- 1916.

- Ivanauskas E, Coins of Lithuania 1386-2009, Vilnius 2009.

- Kaleniecki M., Złote monety polskie na aukcjach światowych 19452002, Warszawa 2003.

- Kopicki E., Ilustrowany skorowidz podstawowych typów monet i banknotów Polski oraz ziem historycznie z Polską związanych, T. I-IV, Warszawa 1995.

- Korski W., Talary koronne Jana Kazimierza z mennicy krakowskiej, W N,1961, Nr. 4, S. 223-229.

- Köhler J. T., Vollständiges Ducaten-Cabinet, (…), Hannover 1759-1760.

- Kubicki O., Auctions-Catalog, Sammlung polnischer Münzen, Adolph Hess, Frankfurt a/ M 1908.

- Lengnich K. B., Beiträge zur Kentniss seltener und merkwürdiger Bücher, mit besondere Rücksicht auf die Numismatik, T.II; Suite der in Danzig geschlagenen Ducaten und Goldmünzen, Danzig 1776-1782.

- Lilienthal M., Vollständiges Thaler – Cabinet, (…) Leipzig 1747.

- Merseburger O., Sammlung Otto Merseburger, Münzen und Medaillen v. Sachsen, Leipzig 1894.

- Mikocki L., Polnischen Münz-u. Medaillen- Sammlung, Wien 1850.

- Mathy J., Polnischen Münzen und Medaillen der Mathy’schen Sammlung, Danzig 1859.

- Neumann E., Brandenburg - preusschische Münzenprägungen 14151918, Köln 1998.

- Philipp J., Sammlung des Herrn Johann Philip in Danzig, Münzen und Medaillen von Danzig, Sally Rosenberg, Frankfurt a/ M 1907.

- Plage K., Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815-1864 i monety bite dla miasta Krakowa w 1835 r., Kraków 1902.

Plage K., Monety bite dla prowincji polskich przez Austrię i Prusy, oraz monety Wolnego Miasta Gdańska, Ks. Warszawskiego i w oblężeniu Zamościa, Kraków 1906 Plage K., Okres Stanisława Augusta w historii numizmatyki polskiej, Warszawa 1913.

- Raczyński E., Gabinet medalów polskich oraz tych, które się dziejów polskich tyczą począwszy od najdawniejszych do panowania Stanisława Augusta t. 1-4, Wrocław, Poznań i Berlin 1838-1845 - Radziwiłł G., Monnaies et medailles Polonaises, composant, Le Cabinet Numismatique, Berlin 1869.

- Reichel J., Die Reichelsche Münzsammlung in St. Petersburg, T. I-VII, 1842.

Rudolph K., Münzen und Medaillen aller Länder, …Polen, Danzig, Thorn, A. Hess, Frankfurt a/M 1914.

- Sobański K., Handschriftlicher Katalog seiner Sammlung samt der Kollektion in dem Nationalmuseum in Warschau.

- Starzyńska I., Grafi. Starzcynska’schen Sammlung, A. Weyl, Berlin 1883.

Stahr Stecki Strother Tyszkiewicz Więcek Vossberg Zelt

- Stahr M., Medale polskie i z Polską związane od XVI do XVIII wieku, Poznań 2008.

- Stecki H., Sammlung von Mittelalter – und modernen Münzen und Medaillen (…)Sammlung polnischer Münzen, L. Hamburger, Frankfurt a/M 1875.

- Strother A., Sammlung Alfred del Strother, Baden – Baden, O. Helbing, auktion 12. 02 1921, München 1921.

- Tyszkiewicz J., Skorowidz monet litewskich, Warszawa 1875.

- Więcek A., Jan Filip Holzhaeusser nadworny medalier króla Stanisława Augusta, Warszawa 1993.

- Vossberg F.A., Münzgeschichte der Stadt Danzig, Berlin 1852.

- Zelt J., Sammlung Polnischer Münzen und Medaillen, Warschau 1867.

Gegenwärtige Auktionskataloge der persönlichen Kollektionen Die Sammlung von V.M. Brandt: Auktionskataloge der folgenden Kollektionen: The Brandt collection, Sotheby’s, part. I, European Coins, Zurich 1982.

The Brandt collection, Russian and Polish coins, part 4, London, 1983.

T.1 Bank Leu 46 T. 2 Bank Leu 47 T. 3 Bank Leu 67 T. 4 Bank Leu 69 Herstal S., The American Auction Association, the magnificent Stanislaw Herstal Collection, California, 07.02.1974.

Karolkiewicz H., Triton IV, Classical Numismatic Group and Carl Stephens, New York, 2000.

Sawicki J., Collection of Polish coins & medals, Galerie des Monaies of Geneva Ltd, New York,1980 Styka A., Collection, Coin Galleries, New York 1962.