Njazi ramadanI Gjilani me rrethine 941-1951) ( Studim monografik)

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Nijazi RAMADANI Shtegtim në histori I (Gjilani qender e lëvizjeve dhe e rezistencës kombëtare në juglindje të Kosovës 1941-1951) ( Studim monografik)

RRJEDHA, 2016 Page 1 Page 1

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

BOTUES SHB “ RRJEDHA” BIBLIOTEKA: Arbëri REDAKTORË: Dr. Ramadan Asllani

RECENSENTË: Dr.Sevdail Demiri Ballina & përgatitja Kompjuterike: Page 2 Page 2

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Rrjedha@desingn

Permbajtja 1. Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore 194151 2. .Aradha e parë shqiptare partizane e Kosovës 3. .Krahu Lidhja e Dytë e Prizrenit rezistenca e armatosur për mbrojtjen e tokave të liruara në fund të LDB' 4. Beteja e Myqybabës 5. Kuvendin e Livadhit të Shehut te Karadaku lindor i Preshevës 6. Beteja e Preshevës me rrethinë 7. Terrorizmi serbo-bullgar dhe Fronti Lindor 8. Fronti i Kosovës lindore 9. Rezistenca e armatosur me grupin e Hasan Alisë a. Mustafe Koka 10.1 Përballja e mesuesit Mustafë Koka me UDB-në 11.1 Masakrat në fshatrat e Karadakut të Kosovës Lindore 11.1 Referenca Personalitete të Kohës: Mulla Idriz Gjilani Page 3 Page 3

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Mulla Idriz Gjilani udhëheqësi krahut lindor Liman Staneci Pionieri i gazetarisë shqiptare kosovare Akt gjykimi: Një pjesë nga vendimi i gjyqit Gjilan 2.1 NË EMËR TË POPULLIT 2.2 Shpallet Fajtorë: 2.3 Dënon 2.4 Arsyetim 3 Burimi i të dhënave 1 Ibrahim Kelmendi 2 Biografia 3 Veprimtaria 4 Shkollimi 5 Irredentisti i Peruxhës 6 Balli Kombëtar - organizimi i rezistencës 7 Beteja e Preshevës me rrethinë 8 Emigrimi dhe dëbimi i Ibrahim Kelmendit 9 Vdekja e Ibrahim Kelmendit 10 Tituj të veprave 11 Lidhjet e jashtme 12 Referencat Abdullah Krashnica– Presheva (1917-1945) ose i quajtur ndryshe Avdullah Presheva[1] 1 Jeta 2 Veprimtaria Page 4 Page 4

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 3 Citate 4 Bibliogralia e botimit|Referencat 5 Burimet Udherrefyesit e rezistences se armatosur në rrethinen e Gjilanit ne juglindje të Kosoves

Gjilani me rrethinënë rezistencën kombëare në vitet 1941 - 1951 Në Vjenë, më 11 qershor 1941, u bë ndarja në tri zona: gjermane, italiane dhe bullgare .

Page 5 Page 5

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Shqiptarët sikur edhe popujt e tjerë u gjenden para sfidave dhe shpëtimit nga pushtimi fashist, si dhe në një koalicioni kundër tyre. Pasi në Vjenë, më 11 qershor 1941, u bë ndarja në tre zona: gjermane, italiane dhe bullgare, si dhe me formimin e grupeve të para ilegale të rezistencës së armatosur, ku në radhët e shqiptarëve në zonën e pushtuar nga bullgarë ushtrohej dhunë e represion i pandërprerë, prandaj, edhe LNÇ-ja po zhvillohej në ato zona në përmasa gjithëpërfshirëse. Karadaku i Gjilanit, Presheva, Page 6 Page 6

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kumanova, Shkupi, Manastiri, Dibra dhe Ohri i takuan okupimit bullgar sipas ndarjes në tre zona në mes të Gjermanisë, të Italisë dhe të Bullgarisë pas marrëveshjes së Vjenës (11 qershor 1941). Për shqiptarët, edhe ky pushtim u konsiderua i njëjtë si edhe ai i (1919-ës, i Versajës), i Mbretërisë SKS (Jugosllavia e Parë), e cila ishte i tillë, bile në zonën bullgare edhe më e egërsuar.

Sipas një dokumentit të gushtit të vitit 1942,[1] nga ana e qeverisë bullgare, ajo kërkonte që shqiptarët e rretheve të Shkupit e Manastirit dhe territoreve tjera të rishikonin origjinën e tyre, ose në të kundërtën ata, si të gjithë banorët e huaj duhej të shpërnguleshin. Ja një shembull nga ajo që kishte ndodhur në zonë e okupimit bullgar: [2] Ne rrethin e këtushëm kanë hyrë gati 3.000 frymë shqiptarë që emigruan nga tokat nën kontrollin bullgar.

Në një shkrese të këtillë dërguar Inspektorisë së Tokave të Liruara [3] Lufta e Dytë Botërore në popullsinë e Preshevës solli okupimin bullgar. Me luftë të armatosur dhe forma të ndryshme, udhëheqësit shqiptarë u munduan të realizonin të drejtën sociale e kombëtare. [4]. Përkundër qëndrimeve shoveniste të komunistëve serbo - malazezë ndaj të ardhmes së Kosovës, populli shqiptar i etshëm për liri dhe mëvetësi, mori pjesë aktive në lëvizjen antifashiste. Shqiptarët në Kosovë dhe në viset tjera etnike, revoltën e parë antifashiste e shprehën në nëntor 1941, me organizimin e demostratave në Gjakovë, në Page 7 Page 7

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Prizren, në Prishtinë, në Mitrovicë, në preshevë, në Shkup, në Dibër etj. Kjo bëri, që Gjilani me rrathinë dhee fshatarët dhe minatorëve po shtoheshin përkrah LNÇ-së, ku pas daljes nga burgu të Xheladin Kurbalisë, formohet grupi i parë ilegal nga Babush e Kadri Halimi, Kurtesh Agushi, Selami dhe Shemsi Hallaçi, pastaj nga mësuesit e pjesës tjetër shqiptare: Hasan Dyngjeri, Sadri Mehmeti, Muharrem Çollaku, Malë Beci, Vesel dhe Vehbi Rexhepi.

Front i përbashkët i masave të përgjitshme poppullore të proklamuar si Luftë Nacional Çlirimtare (LNÇ) për Kosovë dhe Dukagjin. Daton nga shkurti i vitit 1942.

Ishte pranverë e vitit 1942, gjithandej etnisë shqiptare po përhapej një frymë e re antifashiste nacional çlirimtare si e drejtë për çlirim nga okupatori dhe me të drejtë vetëvendosjes dhe bashkimit kombëtar. Nga shkurti 1942 u shtrua nevoja për formimin e aradhave partizane shqiptare. Kështu më 27. 09. 1942 u formua aradha e parë partizane "Zenel Hajdini", e cila veproi në tërë teritorin e Kosovës. Kjo aradhë partizane aksionin e parë të armatosur e kreu më 3 janar 1943 në Carnalevë, me ç`rast u vranë 21 ushtarë italianë1.

1

SHERAD IN BE RIS HA: RIPUS HT IMI I KO SOVËS , DHE

MO BI LIZIMI I SHQIPTARËV E NGA UNÇJ (1944-1945) ( I )

Page 8 Page 8

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Celula partiake e Preshevës pati kontakte të vazhdueshme me organizatën partiake të Kumanovës, kontaktet i mbanin Abdullah Krashnica, Selim Selimi dhe Shaip Mustafa.

Gjatë vitit 1942 dhe pothuajse gjatë gjithë periudhës së LDB ka pasur lidhje të ngushta me organizatën partiake të Kumanovës dhe të Gjilanit. Kontaktet e organizatës partiake të preshevës me rininë përparimtare të Gjilanit datojnë që nga viti 1938, vazhdojnë gjatë dhe pas LDB. Të themi se Gjilani deri më 1942 nuk pati organizatë partiake.

Në këshillimin e Komitetit Krahinor të PKJ për Kosovë që u mbajt në Berbole, në korrik të vitit 1942, organizatën partiake të Preshevës e përfaqësoi Xheladin Kurbalia. Ikja e Selim Selimit nga burgu i Presheves me 17 shkurt 1943, kur nga kati i dytë ana pasme bie te shtrati i lumit dhe i strehuar te dajet në Kurbali pastaj perms Hoxhë Pidiqit, ngjitet tek korieri i Abdullahut në Karadak që mik besnik.

I kujtohet Hazir Koka, prej nga drejtohet te ai 2. Kjo verteton se Abdullahu dhe Selimi nuk trathetuan askush nuk i tradhetoi ata edhe pse pati tortura nga bullgaret per ti treguar jataket e tyre. Haziri pasi i la vete musafiret nate arriti t’i kaloi përmes kufirit te lumit Morava për në Gjilan.

2 Hasan Emerllahu: Abdullah presheva – Tribun e atdhetar , Fq.121, Vatra, 2015

Page 9 Page 9

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Organizata partiake e Preshevës ishte e lidhur me KK të PKJ të Kosovës prej marsit kalojnë Abdullahu dhe Selimi nga Presheva në Gjilan, Abdullahu sekretar në vend të Xh. Kurbalisë e nga nëntorit i vitit 1943 deri në qershor të vitit 1944, kur edhe Abdulla Krashnica ishte sekretar i Komitetit të rrethit të Gjilanit3.

3 Hasan Emerllahu:Abdullah presheva – Tribun e atdhetar , Fq.142, Vatra, 2015.

Page 10 Page 10

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Pamje e qytetit Gjilanit 1946 LNÇ-ja ne rrethinen e Gjilanit proklamohet mes përmes malësisë së Karadakut dhe Luginës Preshevës dhe të Moravës së Binçës dhe gjithandej nahijës së Kosovës juglindore, duke u mbledhur odë më odë, konakëm konak, xhami më xhami, manastirëm manastir për të mos duruar prej se ishin shbërë kufijtë dhe, ishin prerë prapë prej ushtrive naziste të kualicionit, vijat e interesit dhe të ripushtimet si në juglindje nga trupat pushtuese bullgare, në veri ato gjermane dhe jugperendim forcat italiane që kishin shtrirë një pushtet kuesling shqiptar për të heshtur aspiratat e shqiptarëve pë çlirim dhe bashkim kombëtar Page 11 Page 11

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Harta| Magjistralja e kështjellave të Kosovës Juglindore Në korrik të 1942-ës, po zgjeroheshin radhët edhe në mes të Gjilanit dhe të Dardanës (ish-Kamenicës), si në Petroc nga Xheledin Kurbaliu formohet një grup. Prej andej vazhdon përmes Sinan Hasanit një grup tjetër në Pozhoran dhe nga ana e Ramadan Agushit në Tërpezë të Vitisë. Edhe në Preshevë përmes Avdullah Preshevës-Krashnicës formohet një grup nga vëllezërit Selami e Shenasi Hallaçi, Riza Selimi, Selim Selimi, Xhemush Bina përmes një lidhje nëpër Karadakun e Shkupit dhe nga Kumanova me Hazir Hazirin, me Kurtesh Agushin[5] në zonën e Karadakut të Gjilanit.

Page 12 Page 12

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Maja e Zezë –Karadaku(Pamje) Aradhja e parë shqiptare partizane e Kosovës Aradhja e parë shqiptare partizane e Kosovës u formua me 28 shtator 1942 në Ramjan të Vitisë. Përballja po zinte fill si rezistencë e mosdurimit, mbylljes brenda vetvetes dhe shikimi i horizontit për të qarë këtë rrethim të hekurt, që po ngushtohej ditë e për ditë. Kjo po bëhej në mes brigjeve të lumit Morava dhe Bjeshkës së Madhe, Karadakut përmes mësuesve, nxënësve e studentëve nëpër manastire e mejtepe, që përherë po shtohej mësimi te anëtarët në oda Page 13 Page 13

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I e konakë të shndërruara në mësonjëtore të para fetare edhe laike. Më 28 shtator 1942, pas një konsultimi nga grupet e armatosura antifashiste, në një fshat të Ferizajt erdhën deri te marrëveshja që në misrishten e Ramjanit të mblidhen si një tog, duke bërë bërthamën e parë të atij motmoti. Në frymën e luftës çlirimtare, po printe Babushi e Kadri Halimi, Kurti, Selami, Meta, Çollaku dhe Beci.[6] Sulimi i parë i armatosur për marrjen e Minierës së Llojanit në mes të Preshevës dhe të Kumanovës. Natën e 28 shtatorit të asaj vjeshte të hershme, kishin arritur edhe luftëtarë të tjerë, duke zgjodhur Xheledin Kurbalinë për t'i prirë aksionit të parë për të liruar nga pushtuesit digat e pasura të minierës. Në atë aksion, pos prijësit Xheladin Kurbaliu, ishin edhe komandant Fadil Hoxha, komisar Kurtesh Agushi, Sinan Hasani, Riza Selimi, Reshat Xhaferi, etj., si dhe Hazir Koka[7]. Ata po i mbështeste fuqishëm edhe nënprefekti i kazasë Rifat Berisha, kurse në anën tjetër Limon Staneci, që përbënte forcën tjetër në Kosavën Lindore, të krahut të Lidhjes së Dytë tëe Prizrenit, të një lidhjeje gjithandej etnisë.

Page 14 Page 14

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Sharri: Kufiri shqiptaro- shqiptar - Më pas, rreth tokave te liruara shqiptare nen Pushtimin bullgar nis një varg zinxhiror i shtrirjes së dhunës përmes një sulmi të parë të armatosur, valë e re e arrestimeve, e burgosjeve, por edhe e vrasjeve, ashtu sikur pasoi detyrimisht tërheqjen kah Maja e Sharrit, që shoqërohet me një anarki të pranim-dorëzimit në mes forcave të huaja të koalicionit fashist. Nga ana tjetër, pas një konflikti të armatosur ka dalë në skenë Mullai i kazasë në mbrojtje të atyre që po u rrezikohej jeta, pasuria dhe lëvizja e tyre nga të ashtuquajtur "Dora e zezë" që vriste e priste natën dhe ditëm drekë, edhe atë në qendër të kazasë së vjetër. [8], vrasja e civile etnik shqiptar në xhamin e Presheves nga çetniku Jagoshi.

Krahu nacional Lidhja e Dytë e Prizrenit – Page 15 Page 15

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Rezistenca e armatosur për mbrojtjen e tokave të liruara në fund të LDB'e u mbajt (Lidhja e Dytë e Prizrenit prej 1620 shtator 1943, ku shprehja gjeografike KOSOVA nuk përfshinte vetëm vendet që përmblidhen brenda kufijve administrativë të krahinës (Kosovës, e cila mban këtë emër dhe ka ruejtë shumë qendrueshmërinë e kompaktësinë e banorëve shqiptarë, por shi për këtë arsye ajo përfaqëson dhe simbolizon edhe të gjitha viset e tjera Shqiptare të "robnueme" nën pushtimin e Jugosllavisë.

Mbështetur në frymën politike të shkrimeve autentike të pjesëmarrësve në Kuvendin themelues, më 16-19 shtator 1943, Lidhja e Dytë e Prizrenit është organizatë politikoushtarake kombëtare demokratike shqiptare [9] Pra, sikur që dihet ky deklarim plebishitar kaloi nga Marrëveshja e Mukjes dhe e Konferencës së Bujanit (e cila doli si rezultat i mohimit të etnitetit të pavarur të Kosovës nga Mbledhja e Dytë e AVNOJ-it), edhe përkrahur nga Lidhja e Dytë e Prizrenit. Edhe në juglindje të Kosovës, në krye me Adem Gllavicën e mulla Idriz Gjilanit, sipas T. Zajmit, po aty. Beteja Maja e Kikës, ishte e parë të zhvillohej më 29 qershor 1944, në mes forcave serbo çetnike. Sipas Limon Stanecit, sekretar dhe zëvendës i nënprefekturës së Gjilanit, ishte Sekretar i Komitetit Qarkor të Lidhjes së Dytë të Prizrenit. Ishte gazetar dhe përgjegjës për informim në kuadër të organit “Lidhjes së Dytë të Prizrenit” për frontin lindor dhe Page 16 Page 16

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ushtarak, që raportonte nga vijat e para të frontit për luftimet për mbrojtën e trojeve etnike në Kosovën Lindore. Më 13 shtator, kur u hoq pushteti okupues bullgar, u zgjodh nënprefekt i nënprefekturës së Preshevës.

Ishte edhe sekretar i mulla Idriz Hajrullahut, gjykatës, kryeshef i Rethit të Gjilanit- i cili raportonte nga fronti i Gjilanit për fitoret e Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës më 1944, në fletoren Lidhja e Prizrenit, gazeta Liria. Me artikullin “Një shpartallim i ri i çetave komuniste n'anë të Gjilanit", të datës 9 korrik 1944 konstatohej: "Armiku shekullor, lakmues i tokave të huaja i dejun me ideologjina të ndryshme (komuniste, nacionaliste e që të dyja këto formojnë një të tretë: Pansllaviste)". Prapë, Limon Staneci, më datën 28 qershor 1944, në një numër aproksimativisht 400-500 vetash, sulmoi tokat shqiptare, duke kaluar kufinin në vendin e quajtur "Kika", mbasi në afërsinë e katundeve Cfircë e Tugjevc nuk kishte mundur. Forcat tona të përbëra prej ushtrisë së rregullt dhe fuqisë kreshnike, të komanduara prej oficerëve dhe nënoficerëve trima, filluan luftën. Krahu Lindor - Gjatë luftës së Velegllavë që vazhdoi 12 orë dhe betejës më 29.6.1944 grupet , Nacional-shoviniste-pansllaviste, u shpartalluan me humbje për ta... Kjo ndeshje me bandat komuniste, që fatlumnisht përfundoi me fitimin t'onë, u prit me manifestime simpatike nga populli, i cili u betua me ketë rast, se do të ndjekin gjurmën e dëshmorëve si kapter Abdi Page 17 Page 17

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Gjoka, nga mati, anëtar i Komitetit Komunal të Lidhjes II të Prizrenit, Bajram Poliçka e të tjerëve, që ranë viktimë në këtë betejë për lirinë dhe kurrë nuk kanë për të lënë që këmba e armikut të shkeli tokat tona të bekuara(Citimi i burimit) "Dhe, sikurse për Luftën e Velegllavës të 28 qershorit 1944, sekretari i Komitetit të Lidhjes së Prizrenit për Rrethin e Gjilanit, Limon Staneci raportoi nga linja e zjarrit edhe për Luftën e Kikës, të 26 gushtit 1944, Raporti i tij, si gazetar, ushtar përjetues e komandant i vullnetarëve" "Fronti i Gjilanit, shpartallimi i Dytë i Brigadave Komuniste Drazhiste-Pansllaviste në Rrethin e N .Prefekturës Gjilanit, shquhet për saktësi materiale, gjykim politik të drejtë dhe afirmim të një epopeje kombëtare të rëndësishme për historinë e popullit shqiptar”. Mulla Idriz Gjilani[10]:Fetar, atdhetar konseguent, orator e mjeshtër i penës, i zoti i punës, besnik i fjalës, predikues fetar dhe mualim-mësues iluminist, ideolog dhe luftëtar i lirisë, i vendosur në idealet e veta liridashëse si bjeshkët e Kosovës të cilat i mbrojti me fjalë, me pushkë, me gjak, burrërisht, trimërisht, i pathyeshëm, me plagë në zemër e në trup, nuk u dorëzua për t'u bërë legjendë. Kështu e portretizoi Studuesi Muhamet Pirraku, si udhëheqësn shpirtëror, politik dhe ushtarak, përmend të madhin Mulla Idriz Gjilanin. Dr.

Page 18 Page 18

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Muhamet Pirraku: “4, .. Populli ishte mbledhur me krerët e gjitha krahinave juglindore në një besëlidhje për të mos lejuar asnjë trup të trupave të huaja për të kaluar këndej kufirit përgjatë Udhës së Frëngut nëpër të cilën udhë lëviznin përmes vijës hekurudhore në juglindje dhe perëndim. Aty bashkohen të gjithë në një fushëbetejë të mbeten të pamposhtur te Beteja e Rekës Raincës. Gjakut, ku trupat pushtuese u kapën nga forcat vullnetare në një trekëndësh të asaj ngushtice që nisi përpjetë deri kah Maja e Zezë, në Brezë dhe atë të Sharrit, duke iu dhënë një mësim se si luftonin për tokën e tyre, ku me atë rast si ditë feste morën dhe vendosën shkabën dykrenore pa kurrfarë nishani tjetër në të gjitha qendrat përgjatë frontit juglindor.

Në një copë të vogël tokë, në një cep të saj, po bënë luftë të madhe...

Citat: Pas përgjakjes së Gjilanit, më 29 dhjetor 1944 mbahet një takim i Mulla Idrisit mepërfaqësuesin e UNÇSH’së Shefqet Peçin. Sipas të dëshmive të atdhetarit Ramiz Cërnica, takimi midis Mulla Idrisit dhe Shefqet Peçit u mbajt, në malet midis fshatrave Livoç, Ponesh, Gumnishtë dhe Pasjan të Gjilanit. Mulla Idrisin në këtë takim e kanë shoqëruar rreth 20 bashkëluftëtarë, kurse Shefqet Peçin e shoqëroi komandanti i Brigadës VII të 4 Po aty f. 328 / Dr Muhamet Pirrakut ” Mulla Idriz Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore”, Prishtinë 1995

Page 19 Page 19

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I kosmetit Shaban Haxhia ”Përzha”, menjë grup partizanësh nga njësia përcjellëse e shtabit. Në këtë takim sipas dëshmitarit tjetër Tahir Zajmi, Shefqet Peqi ka arritur ta bind Mulla Idrisin që të heq dorë nga rezistenca e mëtutjeshme. Shefqet Peçi, me këtë rast Mulla Idisit i ka thënë: “Pse luftoni e derdhni gjak kot, mbasi porsa të stabilizohet gjendja, Kosova dhe gjithë viset shqiptare të Jugosllavisë pa tjetër do të bashkohen me Shqipni, gja për të cilën mund të jeni fare të sigurt?”5/6 Zhvillimet e mëvonshme, në Kosovë dhe në trojet tjera etnike shqiptare, që mbetën padrejtësisht nën administrimin e Jugosllavisë së Titos, dëshmuan të kundërtën e premtimeve të Shefqet Peçit.

Foto (1943) ulur nga e majta A. Presheva, Limon Staneci, Riza Hyseni (Norqa), Mark Gashi dhe ne kembe Asllani Page 20 Page 20

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I (vëllai i Limonit), Hetë Koka, Xhelili Xhemës (Seferi) Saqip Bukuviku. (Azem Pushka) Paria e Kosovës lindore Paria e Karadakut.

Rezistenca armatosur e Gjilanit ne Kosovën juglindore Beteja e Myqybabës Më 30 nëntor të vitit 1944, Brigada XVI Maqedonase [11], emobilizuar me qindra veta prej Gjilanit, në Pisjan e në Zhegër kaluan lumin Morava e Binçes dhe para orës nëntë të mëngjesit iu ofruan Muqybabës. Aty i priten me barrikada shqiptare, ashtu si ishin mbrojtur në Betejën e Kikës në rajonin e Karadakut Lindor. Kuvendimi Te Page 21 Page 21

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Livadhi Shehit, ishte një takim i zhvilluar pas disa luftimeve të vetorganizuara për Udhë t'Frengit të Preshevës. Nga Shtabi i Brigadës XVI, komanduar nga Glisha Sharanoviq, me trupat e të cilës janë zhvilluar disa runde bisedimesh në mes të Ymer Myqybabës dhe të dërguarve serb të Pasjanit, (një nga ata me emrin Damjan), por nuk pati marrëveshje. Nga ana e Zhegres dhe e Llashticës, kanë arritur disa trupat barkas për ta përcjellë atë marëveshje. Ata kishin kërkuar leje për të kaluar gjëja për të kaluar në Preshevë. Kjo kërkesë e tyre nuk u pranua dhe ne ora 10-të filloi sulmi.[12] Forcat shqiptare në Myqybabë, sipas të dhënave nuk kalonin mbi 120, ku gjatë ditës këtij numri iu shtuan edhe disa vetë, pasi që kishin dëgjuar të shtënat. Partizanët u zmbrapsën katër herë dhe u ndoqën deri në Pisjan. Numri i tyre vinte e shtohej, duke u shtuar me serbë të katundeve të Anamoravës. Depërtimi i shpejtë i forcave të rreshtuara nga mbeturinat e forcave çetnike serbo-bullgare të Ballkanit, tronditi parinë politike që i udhëhiqte shqiptarët dhe atë të vendeve fqinje, për shkak të ndikimit prorus, karshi boshtit anglo-amerikan të boshtit antifashist...[13]me 6 tetor 1944 u formua Brigada XVI Maqedonase. Ndër masakrat, që tmerruan opinionin shqiptarë e më gjerë në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, gjithsesi ishte masakra e kryer në fshatin Bllacë të Shkupit, ku sipas dëshmive të zbuluara në kohë të fundit, forcat partizane të Brigadës XVI jugosllave vranë Page 22 Page 22

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 111 civilë shqiptarë, kufomat e të cilëve ngelën me ditë të tëra pa u varrosur Me 6 tetor 1944 u formua Brigade XVI Maqedonase me Glisha Sharanoviqin,[14] riorganizohet nga kolonët serbë e lokalë te lumi Morava e Binçës, mobilizuan në Brigadën XVI Maqedono-Kosovare, po i vinte (në ndihmë edhe nga serbet e Pasjanit me Glisha Sharanoviqin komandant, që shpejt shtoi radhët e numrin e ushtarëve. Me 14 nëntor, kjo brigadë hyri në Shkup për t`u nisur po atë ditë për në Kaçanik. Vetëm për një muaj e diçka, deri me 14 nëntor 1944 likuidoi rreth 200 shqiptarë.

[15]|[16] (Në Kaçanik, ka hyrë më 16 nëntor ’44, e jo më 14) Pas vrasjes se 111 vetave në fshatin Bllacë e Ultë,[17] kjo brigadë u nis për në Karadak të Gjilanit, me atë rast në Stubëll masakroi mizorisht tetë shqiptare. Më 30 nëntor të viti 1944, popullata shqiptare e kësaj zone, i përgjigjet thirrjes së lidhur në Kuvendin e Livadhit të Shehit te Bria e Preshevës një ditë më parë ku u ishin përgjigjur vetëm vullnetarët e kësaj zone të Karadakut, të fshatrave Burica, Lipovica, Kokaj, Llocë, Depcë deri në dhjetëra veta, por numri i tyre vinte duke u shtuar edhe për disa vetë, pos atyre prej Buricës, Lipovicës, Myqybabës edhe nga Kokajt dhe Llovca.[18]. Trupat e mobilizuara të komanduara nga Sharanoviqi prej Gjilanit, depërtojnë përmes Pisjanit dhe nëpër Zhegër, duke trupuar lumin Morava e Binçes për ta shkelur Karadakun. Siç dihet, pas tri runde bisedimesh të Page 23 Page 23

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ndërmjetësuara nga Abdullah Presheva, i cili nuk kishte garantuar se Brigada XVII serbo-maqedonase do të kalonte pa shkelur "në çdo pëllëmbë toke, duke hyrë edhe brenda nëpër shpia", nuk ishte arritur marrëveshja për leje kalimi nëpër Karadak, pasi që edhe para orës së mëngjesit iu ofruan Myqybabës. Nuk ka kaluar shumë kohë, aty i priten rojet vendore. Kolonat pushtuese janë shtrirë barkas dhe kishin kërkuar leje për të kaluar për në Preshevë. (Ka përsëritje në këtë paragraf). Kjo kërkesë e tyre nuk u pranua, dhe në ora 10-të filloi sulmi i tyre. Fillimisht, mbrojta e barrikaduar mirë, i theu mbi tri herë, duke u mobilizuar prapë me vullnetarë të tjerë në Pasjan, ku qëndruan deri në mbrëmje. Numri i tyre vinte e shtohej gjithnjë, duke u shtuar me serbë të katundeve të Anamoravës, derisa ndodhi dhe u plagos komandanti i forcave shqiptare Ymer Myqybaba, i cili përherë ishte në krahun e mbrojtjes së popullatës civile, bile edhe të serbëve të Pasjanit gjatë pushtimit italo-bullgar, ku kishte shumë të plagosur tjerë, por edhe të vrarë.[19] . Forcat e koalicionit pro-rus, që mësynin prej tri anëve në ora tetë hynë në katund, nga i cili gratë dhe fëmijët ishin larguar në drejtim të Karadakut Lindor me kohë dhe ishin vendosur në Kokaj dhe Llocë. Më vonë, pas depërtimeve nga Maja e Curretëve, ku ishte edhe komandanti, i cili kishte marrë plagë vdekjeprurëse, si edhe një luftëtar nga Llovca, Ahmet Haziri, atdhetar, intelektual, humanist dhe prijës Page 24 Page 24

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ushtarak, që përmes edukimit fetar me frymë atdhetare bashkoi rreth vetes shqiptarët pa dallim feje, luftoi deri në vdekje për unitetin territorial të trojeve shqiptare. Nr, Dekretit 89O4 Tirane, me 20.01.2015. Presidenti i Republikës i jep mulla Idriz Gjilanit – pas vdekjes, dekoratën “Nderi i Kombit”. Atdhetar, intelektual, humanist dhe prijës ushtarak. Nëpërmjet edukimit fetar me frymë atdhetare, bashkoi rreth vetes shqiptarët pa dallim feje, luftoi deri në vdekje për unitetin territorial të trojeve shqiptare. Presidenti i Shqipërisë Bujar Nishani dekoroi Halim Oranën, mulla Idriz Gjilanin, Esat Berishën, Ymer Myqybabën, Hetem Hazirin dhe Rifat Baftjarin,[20] i cili vdiq më vonë nga plagët e marra. Kah mbrëmja e asaj dite dhe tërheqjes në drejtim të Kokajve në verilindje, fshatit i vihet zjarri nga forcat okupuese. Pas plagosjes në anën e majtë nën kraharorë të Ymerit, rezistencën e armatosur e kishte pas mbajtur një grup në tërheqje në krye me Xhemë Lekin, ku e kishte pas vetit njësitin e vëzhguesve, ku në prapavijën e luftës barrikadohet në Llapushnicë, ku derdhet Prroi i Hardhisë në Shpatin e Kokajve, po atë ditë ditë pas Shën Mitrit të vitit 1944, pasdite një luftë ballë për ballë me forcat armike që ia kishin vënë zjarrin Myqybabës.[21] Vullnetarët e armatosur dhe popullata e kësaj treve,[22] ia kishin mbajtur krahun perëndimor në Komitetin për mbrojtjen e trojeve etnike nga aneksimi i dhunshëm serb, për t’ia prerë vijën hyrjeve të forcave të Page 25 Page 25

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I huaja, përmes enklavave, te lumi Morava të Brigadës XVI serbo-bullgare dhe asaj XVI maqedonase, ku u bë një rezistencë e armatosur nga vullnetarët për ta mbrojtur pragun e shtëpive të tyre të prirë nga komandant Ymer Saqipi (Myqybaba) dhe pas plagosjes në anën e majtë nën kraharor të Ymerit, rezistencën e armatosur e kishte pas mbajtur një grup në tërheqje, ku i kishte pas vetit njësitin e vëzhguesve në prapavijën e luftës barrikadohet në Llapushnicë, ku derdhet Prroi i Hardhisë në Shpatin e Kokajve, po atë ditë ditë pas Shën Mitrit të vitit 1944, pasdite një luftë ballë për ballë me forcat armike që ia kishin vënë zjarrin Myqybabës. Atë ditë në vijën e frontit siç dihet kishte mbet i plagosur për vdekje Ymer Myqybaba sa ishte në tërheqje në drejtim të Kokajve, si edhe një luftëtar nga fshati Llovcë i lagjes së Hazirajve, Ahmet Haziri, plagoset dhe pas dy javësh vdes më vonë nga plagë e maarrë vdekjepruese me 14 dhjetor 1944. [23] (Ka shumë përsëritje në këtë faqe, shikoj dhe hiqi, duke pasur kujdes ruajtjen e fusnotave) Gjilani me rrethinë

Page 26 Page 26

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Vija frontale e Betejës ishte nga Kalaja e deri te Gryka e Lerajve te Maja e Curretëve Në tërheqje disa luftëtarë [24] Ata u fortifikuan në një shpellë guri dhe vranë togun diversant të armikut, duke i dhënë leksion atyre që ia kishin mësyer të shkelnin Karadakun. Disa prej tyre i kish pas nxënë taksiroti, e vriten aty, 6-të të parët mbetën të vrarë, dhe ma vonë pati përforcime të tjera, që arritën të kapen dhe mbahen rob nga ana e çetnikëve, dy të rinjët, Jashari e Kadri Koka pasi që i lidhën për pushkatim, i liruan sa për ti bartur me gomar për t'i ngarkuar të vrarët në Llapushnicë, ndërsa të tjerët e vrarë anës tjetër të vendi i quajtur te Qafa e Lekit në mes Buricës, Lipovicës e Myqybabës, të cilët i përcollën me çerret të mbushur përplot me trupa të tyre e bartur me trina kah Pasjani. Të vrarët në fund të prrot të katunishtës që bie në lumin Llapushnicë, një nga një lidhur Page 27 Page 27

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I si ngarkesa me dry, dhe i kishin ngarkuar me një gomar, por një prej kufomave që ishte më i leht ia mërrte anën dhe, prej tyre e kishin lidhë në paragon të samarit deri te laku, te Mullini i Kokajve. Aty në lakesën për ballë Birës së kaçakëve u kishte rrëshitur njeri prej tyre e u kishte ra me kokë përtokë. (Mungon citimi i kësaj pjese). Këtë e paguan me nga një të rënë të kondakut të pushkës, Arifi i Myqybabës, Jashari me Kadriun e Kokajve, të cilëve nuk iu nda fare stupci, derisa ishin varrosur te vendi i quajtur Vorret e Huja në Kodër të Kokaj. Plaku Sali Koka i kishte pritur te vendi i quajtur Rup. Partizanët e revoltuar, të cilëve iu kumtua lajmi, në emër të fshatit Kokaj se, pos fëmijëve deri 13 vjeç dhe pleqve e grave e të sëmurëve, nuk kishte njeri tjetër në Kokaj dhe nuk do të ketë rezistencë të armatosur, kurse burrat janë larguar nga paniku se mund t’u ndodhte ndonjë e keqe, pasi që ishin dëgjuar të shtëna me armë dhe shkëmbim zjarri në Myqybabë dhe te Reka e Llapushnicës. [25] [27] Tre muaj pas Shën-Mitrit, për t'i marrë eshtrat e atyre që ishin vrarë për tokën e huaj, halla Dudë e Kokajve, që kishte qëlluar rastësisht t’i bie kah ara e saj, ku ishin varrosur, kishte dalë njëri nga ata që drejtonte ceremonialin e zhvarrimit për t’i kërkuar asaj nëse, u kishte mbetur borxh për tokën, që kishin varrosur aty. Sot e atë ditë vendi quhet Vendi i Vakafit. Ky vend është quajtur kështu prej atëherë e sot.

Aty janë varrosur e zhvarrosur asqeria e huaj, secili prej Page 28 Page 28

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I atyre që është vranë, u kanë mbledhur eshtrat, (sipas pjesëmarrësve të asaj lufte pas kthimit të tyre nga mali), të cilët ishin vullnetarë në vijën frontale te Qafa e Myqybabës,[28] Kuvendi i Livadhit të Shehut te Karadaku Lindor i Preshevës Më 30 nëntor të vitit 1944, thirrjes në Kuvendin e Livadhit të Shehut te Bria e Preshevës një ditë më parë u ishin përgjigjur vetëm vullnetarët e tri fshatrave: Buricë, Lipovicë, Kokaj, Llovcë, Depcë deri në dhjetëra veta, por numri i tyre u shtua edhe me disa vetë. Forcat e tjera shqiptare të prirë nga Ali Syla ishin në krahinën tjetër Te Prroni Vaçka Ilicës, ndërsa Mulla Idris Gjilani, po kalonte me truprojën Te Ura e Budrikës, sikur edhe trupat e komanduar nga Hysen Tërpeza në gjendje gatishmërie për mbrojtjen e popullatës civile. Limon Staneci, ish-sekretar i nënprefekturës së Gjilanit, Ibrahim Kelmendi në përcjellje të situatës Te Prroni i Kokajve të Poshtëm, dhe pastaj kalojnë përkarshi në anën e Sllubicës , ndërsa Adem Stançiqi, kishte bërë thirrje: për organizim dhe vetëmbrojtje të organizuar e të armatosura, derisa të jetë e mundshme[29].

Rezistenca e armatosur në Kosovën Lindore, si “Beteja e Udhës së Frengit” afër Preshevës, më 18-19 shtator 1944, në të cilën luftë të armatosur dhe të organizuar nga Fronti i Page 29 Page 29

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Territoreve të Çliruara etnike shqiptare, pikërisht në natën e bajramit, kur forcat çetnike serbo-bullgare të mobilizuara ishin përleshur me forcat vullnetare-shqiptare, në mbrojtje të kufirin, të njohur për Udhë të Frengit, ku triumfalisht fitohet beteja kundër atyre forcave çetnike të modifikuara si Brigada çlirimtare serbo-bullgare e partizane, të cilat po tentonin të depërtonin në territorin e Kosovës, ku patin humbje mbi 273 të vrarë e të plagosur karshi forcave nga Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore. Pasi që filloi mobilizimi i vullnetarëve, takimi Te Livadhi i Shehit, afër Preshevës, ku u caktuan komandat e zonave mbrojtëse në vijën hekurudhore Kumanovë-Preshevë-Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, Hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj. Sipas kronologjisë së ngjarjeve, pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konform urdhëresës së KQ-së të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, fronti Lindor i udhëhequr nga Adem Gllavica. Në viset e çliruara, u themeluan organet politiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës, ku nënprefekt u zgjodh Limon Staneci, komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi.

Në muajin shtator 1944, i është besuar detyra e komandantit të trupave vullnetare-balliste në luftë kundër partizanëve në frontin e Preshevës dhe atë në sektorin Page 30 Page 30

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Raincë-Corroticë, ku edhe ishte aktiv në luftë, dhe ku më 19 shtator 1944 në ditën e bajramit, në atë sektor janë vra mbi 100 dhe janë zënë rob 206 të tjerë. Isuf Baftjari[30] : “Pas kapitullimit të Bullgarisë më thirri nënprefekti i Gjilanit Hamit Kroj dhe kërkoj nga unë që të tuboj sa më shumë vullnetarë, dhe të kontaktoj me Limon Stanecinnënprefekt i Preshevës, Limoni kërkoi nga unë që ta formoj shtabin për luftë kundër sulmeve të forcave partizane në sektorin Corroticë-Rainca, ku edhe kam qëndruar afër dy muaj” (mr. Aliriza Selmani, të citohet libri i tij, historian). Kurse Hysen Tërpeza, atdhetar i shquar, kur bënë fjalë për Luftën e Preshevës, mes tjerash thotë: “...Ishte ditë bajrami...kur arritëm në Preshevë e kuptuam se ishte ndalur lufta, në të cilën pati shumë të vrarë...Atëherë pash se në Preshevë kishin arritur edhe Mulla Idriz Gjilani me një fuqi, Ramiz Cernica- kryetar komunës sëi Parteshit, Sylë Hotli nga Kumanova, të tubuar rreth Mulla Idriz Velekincës, zëvendskomabdant Sylë Hotli, Sylë Zarbicës dhe Ramiz Cernica. (Citimi) Beteja e Preshevës me rrethinë Për luftërat që u bënë mbrenda këtyre 3 - 4 ditëve na nuk ishim të organizuem, për të bamë një organizim civil dhe ushtarak u mbajt një mbledhje në Bashkinë e Preshevës , me 13 shtarë , në të cilën përveç meje mueren pjesë ; Petriti , Jetulla Seferi , Limon Staneci , Adem Kamberi dhe Immer Rama ..

Sherbimet kryesore u ndan në këto mënyra; Ademit ia Page 31 Page 31

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I dhanë kryesinë e Bashkisë, Limon Staneci drejtimin dhe organizimin e nënprefekturave dhe mue mi lanë organizimin dhe drejtimin e operacioneve ... Mbrenda 24 orëve përgadita listat e vullnetarëve Ballistë për krejt rrethinën e Preshevës, përveç disa katundeve afër Bujanovcit. Presheva kishte 300 vullnetarë, Rahovica 160, Miratoca 240 dhe kështu me rradhë edhe katundet e tjera që janë ma të vegjël, vullnetarët i ndava në grupet A dhe B. Si vijë kufini për të mbrojtë caktova udhën e hekurit që ishte lehtë për ta mbrojtë.[31] Grupet ndërroheshin çdo dhjetë ditë. Në këtë mënyrë, udha ruhej prej depërtimit të shkaut, ku kryheshin edhe punët e vjeshtës në fusha.

Ibrahim Kelmendi: Si anëtar i Komitetit Qendror të Ballit Kombëtar për Kosovë, pas përforcimit të mbrojtjes kufitare të trojeve etnike, prof. Kelmendi do të kalojë me instruksionet e tija në Karadak e Sharr, ku do të ndihmojë Mulla Idriz Gjilanin e Xhemë Gostivarin; do të marrë pjesë në betejën e Ferizajt me rininë nacionaliste, së bashku me prof. Luan Gashin e Abdyl Hencin e nacionalistët e tjerë. Por, sidoqoftë, atë çka s'mundën, do të arrijnë bandat çetniko-partizane sllavo-komuniste, bashkë me tradhtarët e shitur te komunizmi ortodoksosllav, së bashku me çetat maqedone-serbe-bullgare e kryen misionin për të cilin ishin edhe të ngarkuar.

Terrorizmi serbo-bullgar dhe Fronti Lindor Page 32 Page 32

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Pasojat e kësaj ditë, ku në vijën e frontit siç dihet kishte mbet i plagosur për vdekje komandant Ymer Saqipi, i cili në tërheqje kah Kokajt vdes dhe varroste Te Varrezat e Mahallës së Poshtme. Edhe një luftëtar nga fshati Llovcë i lagjes së Hazirajve, Hetem Haziri, plagoset dhe pas dy javësh vdes nga plagët e marra vdekjeprurëse me 14 dhjetor 1944. Të plagosur dhe të vrarë në radhët e luftëtarëve shqiptarë pati në istikamet në Lipovicë-Buricë, si dy bijtë e mulla Isuf Baftjari[32] - Lipovicës, Rifati që vdiq aty dhe Selimi i plagosur vdes në shpatin e Llapushnicës gjashtë javë më vonë nga plagët e marra, si dhe pati edhe të tjerë si dy djemtë i axhë Baftjar Depcës, të cilët janë strehuar në mes të fshatit Llovcë dhe Kokaj te Livadhet e Kishës me vetëm nga një bombë, të cilët i shpëtuan ekspeditës pushtuese serbo-bullgare. Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore, komandanti Ymer SaqipiMyçybaba i plagosur u transferua në fshatin Kokaj, Te Prroni i Kokajve, ku pos që ishte me plagë vdekjeprurëse, ndërroi jetë dhe u varros në Varrezat e Mahallës së Poshtme të Kokajve. Djegieja e 73 shtëpive, hambarëve dhe plemeve të Muçibabës u bë me 30 nëntor 1944 dhe fillim të dhjetor 1944, duke mobilizuar serbët lokalë, dhe trupat e dezertuar çetnike për t'iu vërsulur drejt territorit të Karadakut Lindor të Gjilanit dhe të Preshevës, kinse për ta ndihmuar brigadën XVI të Serbisë, të cilat bëjnë plojën në Isëukaj, ku u masakruan 93 vetë, 33 vetë në Gosponicë, 13 Page 33 Page 33

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I veta në Sllubicë, në Kokaj 5 dëshmorë të asaj lufte, sikur gjithandej tjerët në trojet e liruara të Kosovës Lindore.

Komandanti, Ymer Saqip Myqybaba kishte mbajtur krahun perëndimor në Komitetin për mbrojtjen e trojeve etnike nga aneksimi i dhunshëm serb, për t’ia prerë vijën hyrjeve të forcave të huaja, përmes enklavave, te lumi i Morava e Binçës, të Brigadës XVII maqedone-kosovare, por i vinte në ndihmë Brigadës XVI serbe të shpartalluar gjatë depërtimit në malësi të Karadakut dhe Gollakut përgjatë vijës frontale prej Majës Kikës e përtej vijës hekurudhore Udhës Frëngut e gjer të Reka e Raincë dhe të Brezës nga Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore.

Brigada në fjalë vazhdoi rrugëtimin për të kaluar në Gollak, ku fati i një batalioni të saj ishte shkatërruar në mes të Qarrit, Vriçecit dhe Gurit të Zi, nga kishin arritur të shpëtojnë vetëm gjashtë veta kanë arritur të gjallë në Vranjë, Arkivi Rajonal Gjilan, LNÇ., .[33]

Page 34 Page 34

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Fronti i KosovĂŤs Lindore

Page 35 Page 35

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Njeri nga shumë propozimet e kursit të kufijve e Shqipërisë natyrale

Page 36 Page 36

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Beteja e Rekës Raincës, ose, quajtur ndryshe, Lufta për Kosovën Lindore përgjatë udhës Frëngut Reka e Gjakut (u zhvilluan në rrethinën juglindore të Gjilanit,Preshevës, Bujanocit deri në Ristovc dhe Tasjan dhe Brezë)- Kosovë lindore, më 29 gusht 1944 ndërmjet një koalicioni të LNÇantifashist të Ballkanit dhe BRSS pro anglo-amerikane.

Depërtimi i shpejtë i forcave të rreshtuara nga mbeturinat e forcave çetnik serbo-bullgare të Ballkan tronditi parinë politike që i udhëheqete shqiptarët dhe atë të vendeve fqinje, për shkak të ndikimit prorus, karshi boshtit angloamerikan të boshtit antifshiast, konformë Marrëveshja e Mukjes dhe të Konferenca e Bujanit. Tre komunat që shtrihen përgjat hapësirës prej 200 km/2 të njohur si Luginë e Preshevës- në një dendësi më të madhe me banorë që i ngjiteshin Karadakut të Shkupit dhe Gjilanit, vetëm Tërnovci ishte një nga vendbanimet më të mëdha fshatare në teritorin e ish-RSFJ-së. Presheva, Bujanoci dhe Medvegja gjenden në Luginë e Preshevës. Kjo Luginë në perendim është sikur të jetë e mbrojtur me vargmalin e karadakut të Shkupit, e njohur si karadak i Preshevës, nga lindja me malet e Rujenit. Lugina shtrihet në drejtimin veri – jug në formë të pandërprerë nga Ristovci në veri, e në jug në drejtim të Preshevës dhe të Kumanovës. Ristovci deri ne vitin 1912 ka qenë pikë kufitare, kur Presheva e Bujanoci, pra edhe Maqedonija dhe Kosova “shlirohen” nga ushtrija serbe, fqinje kjo e pa ngopur për toka të reja Page 37 Page 37

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I dhe zgjerime teritoriale. Për së gjati kësaj Lugine kalojnë rrugët – magjistralja dhe hekurudha, të cilat e lidhin Evropën me Azinë përmes Greqisë. Kjo lidhje natyrore tranzite e bënë që Lugina e Preshevës të jetë me rëndësi të madhe strategjike dhe të ketë një peshë specifike politike për kohën kur ajo pa dëshirën e popullatës mbetet me Serbinë, sepse në atë kohë kishte rezistuar edhe me armë.

Mirëpo në fillimin e shekullit XXI, kur tanimë jemi dëshmitar të proceseve përfundimtare të formimit të plotë të Bashkësisë Evropiane në të cilën janë duke u përfshirë edhe shtetet e Evropës Juglindore, kjo rëndësi strategjike – politike nuk do ta ketë më atë vlerë dhe rëndësi, sepse edhe ajo do të jetë pjesë e Evropës së bashkuar.Lugina e Preshevës në veri kufizohet me Serbinë jugore, në jug me Maqedoninë perëndimore, nga lindja e ka Bullgarinë, e në perëndim me Kosovën. Pra, nga jugu dhe perëndimi jemi të mbështetur fuqishëm në trungun e ndarë shqiptar, që pas mbarimit të luftës së dytë botërore). Beteja e Rekës Raincës, sikurse ajo te Maja e Kikës e vitit 1944, njihet si luftë për mbrojte të etnisë shqiptare nga sulmi i forcave serbo-bullgare te vija frontale e hapur me 28 gusht 1944 30 nëntor 1944 përgjatë udhës së frëngut, Maja e Kikës, Ristovcë, Tasjan dhe Brezë ~ Serbi -Maqedoni.

Citete: Në faqen 96, thuhet se në këtë betejë, forcat vullnetare janë udhëhequr nga atdhetari Ramiz Cernica.

Page 38 Page 38

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Ndjej për obligim që për hir të objektivitetit shkencor historike,se formacionit të luftëtarëve të mobilizuar nga Mulla Ahmet Malisheva në vijen e parë, t’i bëj disa sqarime rreth asaj se kush ishte komandant kryesor, i forcave vullnetare në këtë betejë, ku ngadhënjyen forcat vullnetare shqiptare.

Pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konformë urdhëresës së KQ të Lidhja e Dytë e Prizrenit, në viset e çliruara, u themeluan organet politiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës. Nënprefekt u zgjodh Limon Staneci, komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi. Filloi mobilizimi i vullnetarëve dhe u caktuan komandat e zonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore Kumanovë-Preshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, Hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj.

Lufta e Raincës-Preshevës, më 18-19 shtator 1944, ku në natën e festës së bajramit janë përleshur forcat vullnetare shqiptare në mbrojtje të kufirin me ato çetniko-partizane, të cilat po tentonin të depërtonin nëpërmes Kosovës Lindore, ku pati shumë të vrarë e të plagosur. Sipas librit Page 39 Page 39

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I në fjalë, në faqen 96, thuhet se në këtë betejë, forcat vullnetare janë udhëhequr nga atdhetari Ramiz Cernica.

Ndjej për obligim që për hir të objektivitetit shkencor historike, t’i bëj disa sqarime rreth asaj se kush ishte komandant kryesor, i forcave vullnetare në këtë betejë, ku ngadhënjyen forcat vullnetare shqiptare.[38] Pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konform urdhëresës së KQ-së të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, në viset e çliruara, u themeluan organet politiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës. Nënprefekt u zgjodh Limon Staneci , komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi. Filloi mobilizimi i vullnetarëve dhe u caktuan komandat e zonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore Kumanovë- Preshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj, [39] Ramiz Hoxha - Cernica mori pjesë aktive në luftë- fillimisht i’u bashkua Lëvizjes kombëtare të atyre viteve në Frontin antifashist, nga marsi i 1943, ishte lidhja kryesore e Lëvizjes së atyre viteve nëpër Karadakun e Shkupit, ku posaçërisht, duke shpëtuar nga një rrethim i Aradhës së Parë të UNÇK-së Zenel Hajdini- pastaj asaj të Sharrit, ku me autoritetin e tij bëri që të mobilizohen shumë vullnetarë të kësaj ane, të cilët ndihmuan vëllezërit e tyre në luftë për mbrojtjen e kufirit të Kosovës Lindore.

Page 40 Page 40

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kjo ndriçon veprën madhore të Ramiz Cernicës, patriotizmi i të cilit ka arritur piedestalin në Kuvendin Prizrenit, në 27 korrik 1945, me fjalët që e bëjnë të pavdekshëm: Citate:Masakra e Bllacës dhe çetniku Sharanoviq Ndër masakrat që tmerruanopinionin shqiptarë emëgjerënëpër f u n d i m t ë L u f t ë s s ë Dytë Botërore, gjithsesi ishte masakra e kryer në fshatin Bllacë të Shkupit, ku sipas dëshmive të zbuluara në kohë të fundit, forcat partizane të Brigadës XVI jugosllave vranë 111 civil shqiptarë,kufomat e të cilëve ngelën me ditë të tëra pa u varrosur QerimLITA]</ref>.

[1]përgjatë udhës Frëngut * Rekae Gjakut (u zhvilluan në rrethinën juglin d o r e t ë Gjilanit, Preshevës, Bujanocit deri në Ristovc dhe Tasjandhe Brezë)- Kosovë lindore, më 29 gusht 1944 ndërmjetn j ë k o a l i c i o n i t ë L N Ç - a n t i f a s h i s t t ë B allkanit dheBRSS pro anglo-amerikane.

D e p ë r t i m i i s h p e j t ë i forcave të rreshtuara nga mbeturinat e forcave çetnikserbo-bullgare të Ballkan tronditi parinë politike që iudhë heqete shqiptarët dhe atë të vendeve fqinje, përshkak të ndikimit prorus, karshi boshtit anglo-amerikantë boshtit Page 41 Page 41

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I antifshiast, konformë Marrëveshja e Mukjesd h e t ë Konferenca e Bujanit [2]. k o m u n a t q ë s h t r i h e n përgjat hapësirës prej 200 km/2 të njohur si Luginë ePreshevës- në një dendësi më të madhe me banorë qëi ngjiteshin Karadakut të Shkupit dhe Gjilanit, vetëm Tërnovci i s h t e n j ë n g a v e n d b a n i m e t m ë t ë m ë d h a f s h a t a r e në teritorin ish-RSFJ-së.

Presheva, Bujanoci dheMedvegja gjenden në Luginë e Preshevës.

Kjo Luginë nëperendim është sikur të jetë e mbrojtur me vargmalin e karadakut tëShkupit, e n j o h u r s i k a r a d a k i P r e s h e v ë s , n g a lindja me malet e Rujenit. Lugina shtrihet në drejtiminveri – jug në formë të pandërprerë nga Ristovci në veri,e n ë j u g n ë d r e j t i m t ë Preshevës d h e t ë Kumanovës.Ristovci deri ne vitin 1912 ka qenë pikë kufitare, kurPresheva e Bujanoci, pra edhe Maqedonija dhe Kosova“shlirohen” nga ushtrija serbe, fqinje kjo e pa ngopur përtoka të reja dhe zgjerime teritoriale.Për së gjati kësajLugine kalojnë rrugët – magjistralja dhe hekurudha, tëcilat e lidhin Europën me Azinë përmes Greqisë.

Luginae Preshevës në veri kufizohet me Serbinë jugore, në jugme Maqedonin perendimore, nga lindja e ka Bullgarinë,e në perëndim me Kosovën. Pra, nga jugu dhe perëndimitë mbështetur fuqishëm në trungun e ndarë shqiptar, qëpas mbarimit të luftës së dytë botërore).

Page 42 Page 42

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I [3]Rainca sifshat ështëvendbanim në Komunëne Preshevës (Regjioni Pçinski të Serbisë Jugore ). Gjeografikisht fshatit gjendetpo thuajse në mes të Preshevës dhe Bujanocit, si d h e kufizohet me Kosovën. Fshati gjendet në Luginë dhe nëmesë të tij kalonë Lumi i Gjakut , i cili në krye të fshatit ibashkohen Lumi madhë dhe Lumi Vogël .ku edhe pika mëe ulët në territorin e komunës së Preshevës gjendet tekgrykderdhja e lumit Raincë 420 m. Rainca sot ka mbi446 shtëpi, me mesatarisht 4.38 Anëtarë për shtëpi, dheme ndërtim është në zgjerim të mëtutjeshëm në drejtimtë binarëve.Bete jaeRek ësRain cës, s i k u r s e a j o m ë 2 8 q e r s h o r t e Majae Kikës e vitit 1944, njihet si luftë për mbrojte të etnisës h q i p t a r e m ë 2 9 g u s h t 1 9 4 4 ( D i t ë n e B a j r a m i t ) s i r e a k s i o n mbrojtës ndaj sulmit të forcave serbobullgare te vijafrontale e hapur (me 28 gusht 1944 ) deri më 30 nëntor1944 përgjatë udhës së frengut, Maja e Kikës, Ristovci,Tasjan dhe Brezë ~ vija kufitare Serbi - Maqedoni.

[4]<ref/name="ternoci"/>Pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rez istencës1

Page 43 Page 43

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Page 44 Page 44

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 2 1 C I TAT E Pamje e Preshevës kombëtare, konformë urdhëresës së KQ të Lidhja e Dytëe Prizrenit, në viset e çliruara, u themeluan organetpolitiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës.Nënprefekt u zgjodh Limon Stan eci , k o m a n d a n t i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcavet ë r e z i s t e n c ë s u z g j o d h Ibrahim Kelmendi.

F i l l o i mobilizimi i vullnetarëve dhe u caktuan komandat ezonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore KumanovëPreshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikimsi Xheladin Kurbalia, Hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj.

1 C i t a t e • Jusuf Selim Baftjarit- i njohur si Hoxhë Lipovica,n ë m u a j i n shtator 1944, i është besuar d e t y r a e komandantit të trupave vullnetare-balliste në luftë kundër partizanëve në frontin e Preshevës dhe atë në sektorin Raincë- Corroticë, ku edhe ishte aktiv në luftë, dhe ku më 19 shtator 1944-në ditën e bajramit,në atë sektor janë vra mbi 100 partizanë dhe janë zënë rob 206 të tjerë [5]• | Hoxhë Lipovicës dhënë në zyrën e UDB-ës nëFerizaj, më 10.03.1947, kur thotë: “ Pas kapitullimit të Bullgarisë më thirri nënprefekti i Gjilanit Hamit K ro j d h e k ë r k o j n g a u n ë q ë t ë Page 45 Page 45

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I tuboj sa më s h u m ë v u l l n e t a r ë , d h e t ë k o n t a k t o j m e Limon Stan ecin nënprefekt i Preshevës , Limoni kërkoi nga unë që ta formoj shtabin për luftë kundër sulmeve të f orcave partizane në sektorin Corroticë-Rainca, ku edhe kamqëndruar afër dy muaj ]| |Hysen Tërpeza-atdhetar i shquar, kur bënë fjalë përLuftën e Preshevës, mes tjerash thotë: ...

Ishte Ditë Bajrami...kur arritëm në Preshevë e kuptuam se ishtendalur lufta, në të cilën pati shumë të vrarë...Atëherë pash se në Preshevë kishin arritur edhe Mulla Idrizi me një fuqi, Ramiz Cernica i Parteshit, Fazli Seferi nga Bresalci, Sylë Hotli nga Kumanova... Atëherë para popullit të tubuar mbaj ti fjalim Mulla Idr iz Gjilani , pastaj Sylë Hotli , pastaj edhe Ramiz Cërnicandërsa unë në fund(Hoxhë Lipovica) Në Gjykatëne Qarkut në Gjilan, m ë 11 . 1 2 . 1 9 4 6 , l i d h u r m e pjesëmarrjenetijnë luftëne Preshevës, deklaron, sepërkomandantnë CorroticëekishimJusufBaftjarinHoxhë Lipovica.• evitit (10 tetor) 1944 forcat vullnetare shqiptare, të stacionuara jo larg pjesës së hekurudhës së fshatit Corroticë, kishin ndërmarrë një kundërsulm ndaj at yre serbe. Një njësi e vogël e luftëtarëve shqiptarë,në krye Page 46 Page 46

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I me gjyshin tim, i kishin ndjekur serbët, të cilit kishin ikur në drejtim të fshatit Bilaq. Duke sulmuar,ishte plagosur dhe kishte mbetur prapa, pasi që nuk kishte qenë në gjendje të tërhiqej me tjerët.

Më vonë,n j ë n j ë s i e p ë r b ë r ë n g a s h o k ë t e t i j , i s h i n k t h y e rd h e p a s një luftimi, sërish të rreptë, e kishin tërhequr Dautin,të plagosur rëndë. Para vdekjes e kishin dërguar tes h t ë p i a n ë k o d ë r, p a s i q ë e d i n i n s e a i a t y i k i s h t e kushërinjtë. Atë natë vjeshte gjyshi im kishte dhënë shpirt në krah të axhës Dan. Të nesërmen ai e kishtedërguar kufomën në fshatin, që gjendej disa orë larg,ku gjyshja ime dhe të tjerët po e prisnin me lot në sy.E kisha dëgjuar disa herë tregimin e rënies heroike të Dautit në mbrojtje të kufirit të atdheut, i cili atëherë përfundontenëhekurudhëdhederiaty kyshtri heshintokat e fshatit Corroticë dhe fshatrave të tjera në vijën Bujanoc – Preshevë . Kur xha Dani, me lot në sy, tregonte detajet e aksionit, që kishin rezultuar në rënien e Daut Dautit.Daut Rrahmani Kokaj , u vranë afërsi të hekurudhes në vijen frontale me 28 gusht 1944- (Sipas kujtesës së Mihrije Rahim Rrahmanit, elindur më 10 shkurt 1922 në fshatin Strezovc, jetonnë çerkez që nga viti 1965, e cila rrëfen për sjelljet barbare të sllav...Dauti i lindur në fshatin Kokaj me1910, ishte udhëheqës i fshatit, pjesëmarrës i Luftës i rezistencës së armatosur Page 47 Page 47

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I përgjatë udhë frengit të Kosovës lindore rivarroset në fshatin Kokaj.

• Ramiz Cërnica mori pjesë aktive në luftë-në Frontine P r e s h e v ë s d h e m e a u t o r i t e t i i t i j , b ë r i q ë t ë mobilizohen shumë vullnetarë të kësaj ane, të cilët ndihmuan vëllezërit e tyre në luftë, për mbrojtjen ekufirit të Kosovës Lindore [6] |Ibrahim Kelmendi për Fronti për mbrojtjen eKosovës Lindor Më 17 dh jetor 1944, r r e t h 1 0 0 0 b u r r a v e n ë n a r m ë , t ë M a l ë s i s ë s ë B u j a n o c i t n ë Zarbincë, d he Karadakut të Preshevësu m b a j t K u v e n d i i t h e m e l ues u zgjodh Shtabit Drejtues të Rezistencës Shqiptare

Page 48 Page 48

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

3 për Kosovën Lindore, n ë n u d h ë h e q j e n e Mull a Idriz G jilanit ,Mull a Idriz G jilani Mbrojtja kombëtare për Kosovë lindore. i cili u zgjodh edhe komandant i Forcav e v u l l n e t a re s h q i p t a re t ë k r a h u t L i n d o r d h e se kretar Muharrem Fejza, zëvendëskomandant Sylë Zarbin ca, kurse për anëtarë u emëruank o m a n d a n t ë t e n j ë s i v e ( g u e r i l e ) : S h e f k i Hajdini-Desivojca, Ajet Rainca, Lam Breznica,Ajet Kosovica, Xheladin Kurbalia , Lotë Vaku ,Hoxhë Isuf Baftjari Lipovica , Faik Tairi dheSulë Hotla.

Komandanti i çetave të Page 49 Page 49

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I armatosurab a l l i s t e p ë r k re j t v i s e t e Kumanovës e d h e n ë ro l i n e anëtarit të Shtabit të Lëvizjes së RezistencësShqiptare të Kosovës Lindore , edhe në roline promotorit për organizimin e Komiteteve të Rinisë Nacionaliste për Mbrojtjen e Kosovës në viset e Kumanovës, Sulë Hotla, ndërsa në rajonin e Karadakut të Kumanovës vepronte Batalioni i Karadakut nën udhëheqjen e Sulë Hotlaë s , s i p a s u rd h r a v e q ë v i n i n n g a Mull aIdriz Gjilani , respektivisht prefektura e Gjilanit dhe Shtabi Suprem për Mbrojtjen e Tokave të Liruara Shqiptare të Kosovës Lindore .

[7] .

Shtëpia e kulturës Abdulla Krashnica Preshevë 2 Shih edhe këte • e armatosur e Karadakut në juglindje të Kosovës19411951 - Reflektimi i tyre në opinionin publik ~( 28 shtatorit 1942 dhe 30-të nëntor- 1944) 3 Lidhja e jashtme • Page 50 Page 50

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I | [Beteja e Rekës së Raincës| M r . AlirizaSelmani|[shkencore “SHQIPTARËT E LUGINËSSË PRESHEVËS DHE TË TROJEVE ETNIKE N Ë I S H - J U G O S L L A V I , N Ë M B A R I M T Ë LUF TËS SË DYTË BOTËR ORE” Xhemaledin SALIHU, Konferenca shkencore filloi punimet esaja më 12 dhe 13 dhjetor 2014 • |Lidhja e Dytë e Prizrenit nga Tahir Zajmi] • |http://www.kosovalindore.com/ • | [RezistencaearmatosureKaradakutnëjuglindje t ë Kosovës 1941 − 45|1. |e armatosur e Karadakut në juglindje të Kosovës1941 −45 nga Nijazi Ramadani2. | Kumtesë nga Konferenca shkencore L u g i n a e Preshevës dhe viset tjera shqiptare në ishJugosllavi në fu nd të Lu ftës së Dytë Botërore| autorit Nijaz i Ramadani 4 Referenca [1] Z e q i r j a F a z l i u S i d o t ë p ë r s ë r i t e t g a b i m i i p a r a gjashtëdhjetë viteve?![2][3] Foto|ulur nga e Page 51 Page 51

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I majta A.Presheva, Limon Staneci, RizaHyseni(Norqa), Mark Gashi dhe ne kembe Asllani (vëllaii Limonit), Hetë Koka, Xhelili Xhemës (Seferi) Saqip Bukuviku.(Azem pushka) Paria e Kosovës lindore frame]][4] Në faqen 96, thuhet se në këtë betejë, forcat vullnetarejanë udhëhequr nga atdhetari Ramiz Cernica. Ndjej përobligim që për hir të objektivitetit shkencor historike,seformacionit të luftëtarëve të mobilizuar nga Mulla AhmetMalisheva në vijen e parë, t’i bëj disa sqarime rreth asajse kush ishte komandant kryesor, i forcave vullnetare nëkëtë betejë, ku ngadhënjyen forcat vullnetare shqiptare[5] |Në Aktvendimin e fundit, nr. 37/48, të datës 23.04.1948[6] Hoxhë Lipovicë| (Kërkesë e Zaharije Orgjinikidtze-k r y e t a r i Gjyqit të Qarkut në Gjilan, K. n r. 8 8 / 4 7 , dërguar Gjyqit të Rrethit-Nish, më 11 shtator 1947]] [7] e Blla cës dhe çetniku Sharanoviq Ndër masakrat që tmerruan opinionin shqiptarë e më gjerë në përfundim tëL u f t ë s s ë D yt ë B o t ë r o r e , g j i t h s e s i i s h t e m a s a k r a ekr yernëfshatinBllacëtëShkupit,kusipasdësh m i v e t ë z b u l u a r a n ë ko hëtëfundit, forcatparti zanetëBrigadë sXVIjugosllav evranë 111 civil shqiptarë, kufomat e të cilëve ngelën meditë të tëra pa u varrosur Qerim LITA Page 52 Page 52

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Gjilani qender e resistencës në juglindje të Kosovës Në rajonin e Gjilanit në mbarim të '44-tës,[34]vepronin çetat e Shyt Marefcit, Shaban Smirës, Lotë Vakës, Hetë Kokës (udhëheqës i forcave shqiptare nënprefekturën e Gjilanit), Hasan Kabashit-Vitia, Hasan Remnikut, Hajriz Kajollit, Ajet Kosovices, Ali Stanecit, kapiten Bajrush Xhaklit, Hoxhë Lipovicës; Hajdar Tugjefcit, Hysen Terpezes, nën komanden e Mulla Idriz Gjilanit etj.5[35].

Pastaj Karadak, Kaçanik, (Xheladin Kurbaliu, Hysen Tërpeza, Hasan Remniku, Din Hoxha, Riza Goga, Sylë Zarbinca etj.; në Viti (Hasan Kabashi); Gjilan Hetë Koka, etj.

Më 17 dhjetor 1944, rreth 1000 burra me armë të Malësisë së Bujanocit në Zarbincë, dhe të Preshevës u mbajt Kuvendi i themelues, ku u zgjodh Shtabit Drejtues i Rezistencës Shqiptare për Kosovën Lindore, nën udhëheqjen e Mulla Idriz Gjilani.

- Mbrojtja Kombëtare për Kosovën Lindore, i cili u zgjodh edhe komandant i Forcave Vullnetare Shqiptare të krahut lindor dhe sekretar Muharrem Fejza, zëvendëskomandant Sylë Zarbinca, kurse për anëtarë u emëruan komandantët e njësive (guerile): Shefki Hajdini5 Tahir Zajmi: “Lidhja e Dytë e Prizrenit dhe lufta heroike e popullit për brotjen e Kosovës”, Bruksel, 1964.

Page 53 Page 53

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Desivojca, Ajet Rainca, Lam Breznica, Ajet Kosovica, Xheladin Kurbalia, Lotë Vaku, hoxhë Isuf Lipovica, Faik Tairi dhe Sulë Hotla.

Komandanti i çetave të armatosura balliste për krejt viset e Kumanovës edhe në rolin e anëtarit të Shtabit të Lëvizjes së Rezistencës Shqiptare të Kosovës Lindore, edhe në rolin e promotorit për organizimin e Komiteteve të Rinisë Nacionaliste për Mbrojtjen e Kosovës në viset e Kumanovës, [36] Sulë Hotla, ndërsa në rajonin e Karadakut të Kumanovës vepronte Batalioni i Karadakut nën udhëheqjen e Sulë Hotlës, sipas urdhrave, që vinin nga Mulla Idriz Gjilani, respektivisht prefektura e Gjilanit dhe Shtabi Suprem për Mbrojtjen e Tokave të Liruara Shqiptare të Kosovës Lindore. Masakra e Bllacës dhe çetniku Sharanoviq, ishin ndër masakrat që tmerruan opinionin shqiptar e më gjerë në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, gjithsesi ishte masakra e kryer në fshatin Bllacë të Shkupit, ku sipas dëshmive të zbuluara në kohë të fundit, forcat partizane të Brigadës XVI jugosllave vranë 111 civilë shqiptarë, kufomat e të cilëve ngelën me ditë të tëra pa u varrosur. Pas kapitullimit të Bullgarisë më thirri nënprefekti i Gjilanit Hamit Kroj dhe kërkoj nga unë që të tuboj sa më shumë vullnetarë, dhe të kontaktoj me Limon Stanecin -nënprefekt i Preshevës, Limon Staneci kërkoi nga unë që ta formoj shtabin për luftë kundër sulmeve të forcave partizane në sektorin Corroticë Page 54 Page 54

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I -Rainca, ku edhe kam qëndruar afër dy muaj Isuf Baftjari alias Hoxhë Lipovica, [37].

Siç dihet, deri në gjysmën e dytë të vitit 1943, pjesa juglindore e Kosovës ishte zonë nën okupimin Bullgar.

Pasi që Brigadat nacional çlirimtare shqipare i ndjekin këmbë pas këmbe deri sa kapitullojnë: Gjermania, Italia dhe Bullgaria fashiste. Siç dihet deri atëherë ishte nën kontrollin e forcave mbi tokat e liruara shqiptare dhe përkrahjen e marin forcat naziste Gjermane. Deri atëherë ishte kulmi i Luftës së Dytë Botërore *(LDB), ndonëse edhe zonat qe ishin nen okupimin Bullgar i bashkohen Shqiperise se asaj kohe qeverisjes së Rexhep Mitrovicës, pushteti Gjerman ia kishte njohur „neutralitetin“.

Lufta e Velegllavës, më 28 qershor 1944, ajo e Majës së Kikës, më 26 korrik 1944, Lufta e Bujanocit, më 17 shtator 1944 dhe betejat e tjera në Gjilan, në dhjetor të vitit 1944, si në Zajçec, Sfircë, Hajkobillë, Tërstenë, Desivojcë, Lajçiq, Zarbincë, Qarr, Priboc etj”. Dhe, krejt në fund tha se, veprës së tij atdhetare, Syla mbeti simbol i qëndresës dhe metaforë e pavdekësisë, krahas burrave të shquar, si: Gjon Serreqi, Idriz Gjilani, Muharrem Fejza, Shefki Bunjaku e shumë të tjerë.6

6 Monografia “Sylë Zarbinca – luftëtari i Shqipërisë etnike”, autori dr. Faik Shkodra, 2015.

Page 55 Page 55

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kufiri verilindor shtrihej tani prej Gurit të Zi, (Maja E ZEZE) ne majen e Sitilise e gjer ne Bujanoc, dhe perms “udhes se frengit“ siç quhej fronti për hekurudhë të Frëngut, njëra shinë shqiptare dhe tjetra serbo-maqedone deri në periferi te Shkupit. Kjo gjendje zgjat deri në fund te vitit 1944, kur pushtetin mbi tokat shqiptare e marrin partizanet Shqiptare dhe Jugosllave. Në fshatrat shqiptare në mes te Kikes (Kitkes) dhe Bujanocit, brigadat partizane maqedono-bullgare, nisin të depërtojnë në pranverë të vitit 1944. Nga luftimet që janë zhvilluar në Vriqec-Qarr dhe Guri i Zi të Malësisë së Bujanocit7, në mes te pjesetarëve të Brigadës se XVI Maqedone- kosovare e njohur me nofken „Brigada e ushtrisë së Kuqe“, sepse kuh do që kishte kaluar në përgjakeje me resistencën shqiptaret kunder dhunës dhe terrorit mbi masën e pambrojtur, duke filluar nga Bllaca dhe luftimet në Myqybabë në Karadakun e Shkupit e deri në malësi të Gollakut, mes forcave vullnetare të Kosovës juglindore.

Gjysmën e dytë të dhjetorit, këtë Brigade famëkeqe e gjejmë me 22 dhjetor në rrugëtimin e saj, që përshkruan nga Gjilani drejt fshatit Rogocicë.

7 Gjurmë historike:GJURMËVE TË KRIMEVE PARTIZANE MBI SHQIPTARËT nga Tefik

Ramadani (http://pashtriku.beepworld.de/)

Page 56 Page 56

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Në Katushnicë, Brigada XVI ndahet në dy drejtime, disa nga njësitë e saj merrin drejtimin për në Hogosht dhe tjetra për në malësinë e Gallapit të Kamenicës, ndërsa tjetra për të dal në Qarr, me qëllim vihet kontrrollit ndaj grupeve të forcave vullnetare Shqiptare, të grumbulluara në Cuken e Qarrit. Brigada kishte me rreth 800 pjesëtarë, arrinë në Qarr me 23 dhjetor te vitit 1944 (Natën e Kershtlindjeve), ku ishin marrë edhe disa banorë peng për mburojën e tyre.

Komandant i këtij Bataloni ishte Lluka Bozhoviç dhe komisari Lluka Qauriç dhe Kryeshef shtabi ishte Ilija Malazezi, kurse forcat shqiptare e përbënin njesitë vullnetare të tokave të liruara shqiptare në Kosovën jug lindore, nën komandën e atedhetarit, Mulla Idriz Velekinca.8 Kjo brigade bene tmerre ne Qarr, duke ua vene shtepive zjarrin dhe duke i therre bagetine. Pastaj, kjo brigade i arreston tinzisht meshkujt mbi moshen 18 vjecare dhe i pushkaton (21 meshkuj te pushkatuar, te cileve as sot nuk u dihen varret). Sipas të dhënave të konfirmuara nga dëshmitarët udhës për në Gjilan, ku i kanë bashkuar edhe 12 tjerë nga Shipashnica. Ata janë dërguar ne Gjilan, por janë pushkatuar në Domoroc (te plehnat e Domorocit), lumi “Kriva Reke” dhe janë hudhur të gjithe në nje grope varrezë masive9.

Masakra e njohur e Gjilanit 8 http://pashtriku.beepworld.de/

Page 57 Page 57

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Pas sulmit të Gjilanit me 23 dhjetor te vitit 1944 nga njësitë shqiptare për mbrojtjen e kufirit, marrjes së qytetit nga ta, por edhe detyrimi për t'u tërhequr, nga se në Gjilan erdhën partizanët e aradhës së Shqipërisë të komanduara nga Shaban Demaliaj, Spahiu, qyteti mbeti pa mbrojtje shqiptare dhe banorët shqiptar të Gjilanit përjetuan masakër të paparë. Këtë që do ta lexoni në vazhdim janë vetëm dy rrëfime trishtuese për ato ditë. 10 Nga kjo lagje gjatë luftës së Dytë Botërore janë vrarë: 1.Mehmet "Tush" Masurica- nuk dihet ku është vrarë 2.Bislim Qerim Grainca (babai i Ramadan Bislimit) në Drenicë 3.Alush Sahiti -bahqevangjia-Masakra e Gjilanit 4.Mehmet Zymberi- nuk dihet ku është vrarë 5.Shabani i Ibrës (Radeci)- është vrarë dikund në Drenicë, dikush e ka denoncuar dhe e kanë nxjerre nga brigada dhe e kanë vrarë.

6.Shefkiu i Ibrës-Masakra e Gjilanit.

9 Kjo informate qe rrjedh nga nje pjestar shqiptar i kesaj brigade, nga rrethina e Struges, duhet hulumtuar dhe verifikuar nga popullata e këtushme.

10 Gjenocidi serbo-malazez në Kosovë ( Nëntor 1944- qershor 1948) Sh. Dema liaj http://bord.gazetakritika.net/diskutim//index.php? action=vthread&forum=3&topic=1018#sthash.0J5JEQWh.dpuf

Page 58 Page 58

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 7.Isak Brestovci- ka qenë sekretar i Bashkisë se Gjilanit. Është i vetmi që i kundërshtoi komunistët në foltore ditën kur hynë në Gjilan, më 16.XI.1944. natën e kanë marrë në shtëpi dhe e kanë likuiduar.

8. Hashim Selim Qerimi-Grainca-16 vjeçar-e morën si peng dhe e vranë me 24 .12.1944, per shkak se vëllau i tij Muharremi ishte ne Brigadat ne Drenicë (Ka qenë me Batalonin e Rinisë të Gjilanit).

9. Halime Bajrami (nana e Ramë Radecit), u vra në shtëpi nga dritarja 10. Shabani i Kutalit Murat Mehmet Musliu- u vra në Drenicë 11. Është vrarë edhe një qe e ka ruajtur teqenë.

13. Hysen (Ceni) Mehmeti-Zymberi, është vrarë në 12. Shqipëri, (pasi ka qenë pjesëmarrës i një desanti).

Hysen Tërpeza ka thënë se varrin e ka afër një ure në Dibër të Madhe.

14. Avdullahu i Livoqëve është vrarë afër Gadishit, te Livadhi i Gjatë, kur granata e minahedhësit e ka goditur.

15. Islam Selman Rexhepi-Rekaliu. Pas luftës në Gjilan, ai shkon në Busavatë,por pasi qëndron një natë atje kupton se në Gjilan po i marrin dhe vrasin burra, gra e fëmijë, ai nuk kishte fjetur tërë natën, dhe të nesërmen niset për Gjilan. Kishte me vete dy bomba dore. Kur vjen të çeshmja e Dragancën, pin ujë dhe e zen gjumi. Një patrollë partizane e takon dhe e arreston. Dy javë e kanë Page 59 Page 59

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I mbajtur në burg në Gjilan dhe e kan pushkatuar. Është marr vesh se është pushkatuar vetëm me njerën këpucë, sepse njëra këmbë i ishte enjtur nga të rrahurat, andaj ai ia kishte dhënë këpucën e tij për të shkuar në tualet një të burgosuri tjetër. 11 16. Isak Reka, nip i Elez Rekës-Drenicë.

Janë palogosur: 1. Fetah Topalla. është vonuar kur e kanë thirrur, sepse ka qenë duke e falur mëngjesin dhe e kanë gjuajtur rafal në derë të shtëpisë. I ka pasë 7 plagë.

2. Shaban Radeci-Bajrami, fëmijë, është plagosur në duar të nënës së vet të cilën e kanë vrarë Rrëfimtarët: 12 1.Sabit Ali Zymberi (1933), në Gjilan me 6 maj 2010. 2.Zijadin Ilazi, 3.Ali Islami 4.Nehat Bajrami 5.Sejdi R. Selimi

11 Gjurmë historike:GJURMËVE TË KRIMEVE PARTIZANE MBI SHQIPTARËT nga Tefik

Ramadani (http://pashtriku.beepworld.de/)

12

ttp://bord.gazetakritika.net/diskutim//index.php? action=vthread&forum=3&topic=1018#sthash.0J5JEQWh.dpuf

Page 60 Page 60

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I MASAKRAT NE FSHATRAT E KARADAKUT FSHATI BUGARINË TË LIKUIDUAR 1. Ibish Qerimi u vra në nëntor të vitit 1944 në Pçinjë.

Varri nuk i dihet. (Sipas kujtesës së Qerim Qerimit, i lindur më 24 gusht 1928 në fshatin Bugarinë, tani jeton në fshatin çerkez të Kumanovës që nga viti1965, i cili rrëfen në rrethanat e krijuara në fshatin Bugarinë pas Luftës së Dytë Botërore. Të rënë në Frontin e Sremit 1. Aziz Ismaili ra dëshmor në prill të vitit 1945 në Shid, Fronti i Sremit, në moshën 30 vjeçare.

FSHATI MUHAXHIERET -RANATOC TË VRARË: 1. Daut Rrahmani Kokaj , u fra në afërsi të hekurudhes në vijen frontale me 28 gusht 1944- (Sipas kujtesës së Mihrije Rahim Rrahmanit, e lindur më 10 shkurt 1922 në fshatin Strezovc, jeton në çerkez që nga viti 1965, e cila rrëfen për sjelljet barbare të regjimit sllavo-komunist.

2.Shaban Haliti u vra më 25 nëntor 1944 afër fshatit Maxhere në moshën 53 vjeçare.Fshati Bukoc I likuiduar Haki Emini (Sipas kujtesës së nënës Sadije Emini e lindur më 22 prill 1910 në fshatin Nasalcë jeton në çerkez që nga viti 1963 e cila rrëfen për regjimet që ushtruan presion ndaj popullatës shqiptare) i lindur më 1939 u vra më 10 Page 61 Page 61

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I gusht 1961 në Podgoricë, në moshën 22 vjeçare sa kohë ishte në shërbim ushtarak.

SHUSHAJA E POSHTME TË LIKUIDUAR Mustafë Agushi u vra në nëntorë të vitit 1944 në rrugën Kumanovë – Vranjë, në moshën 24 vjeçare. Thuhet se atë e masakroi Kira i Shkupit. Varri nuk i dihet (Sipas kujtesës së Naxhije Maliqit, e lindur më 1923 në fshatin Shushaja e poshtme rrethi i Preshevës, kurse prej vitit 1977 jeton në Kumanovë, e cila rrëfen për vrasjet dhe burgosjet e fshatrave të Shushajës) (Sipas kujtesës së Elmi Nevzad Osmanit, i lindur më 15 shtator 1915 në fshatin Shushaja e Poshtme, i cili rrëfen për regjimin sllavo-ortodoks dhe për presionin e tij për çrrënjosjen e elementit shqiptar në këto troje).

FSHATI BILINCË, LIKUIDUAR

LAGJA

KUKAJ

TË

1. Shaban Ramadani i njohur Ramë, u vra më 20 nëntor 1912 në Berçec ( në mal) në moshën 50 vjeçare. Varri nuk i dihet. 2. Fejzullah Kukaj u vra më 3 nëntor 1913 te lagja Kukaj në Selishtë, 25 vjeçar. Varri nuk i dihet. 3. Qahil Rexhepi u vra më 24 mars 1945 në Split. Varri nuk i dihet.

4. Rrahim Murtezi u vra më 26 tetor 1912 në Bilincë, në moshën 40 vjeçare. Varri nuk i dihet. 5. Xhemail Rexhepi Page 62 Page 62

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I u vra me fëmijën në dorë më 12 dhjetor 1944 te Lama e Mehes, lagja Kukaj në moshën 35 vjeç.

Të plagosur: Iliaz Bislimi më 25 nëntor 1944 në Muçibabë, 32 vjeç. Të Burgosur Me pretekst se janë marrë më kontrabandën e arit, shefi i UDB`së Jova Gariq kapi një grup qytetarësh të cilët në stacionin policor i rrahte deri në alivanosje dhe i keqtrajtonte Trifko Tankosiqi. Këta ishin: 1. Hamid Kukaj, i cili arrestua më 24 dhjetor 1956 dhe u mbajtë 8 ditë në burg, në stacionin e Zhegrës. 2. Isa Limani, i cili u burgos më 24 dhjetor 1956 dhe u mbajtë 8 ditë në burg, në stacionin e Zhegrës. 3. Idriz Bilalli, në moshën 40 vjeç. 4. Halit Arifi, 36 vjeç. 5. Demir Rexhepi, 45 vjeç. 6. Halil Jahija, lagja Muhaxher, 27 vjeç. 7. Hamid Kukaj, 25 vjeç. 8. Qerim Sylejmani, lagja Pograxhë, 35 vjeç. 9. Banush Sulejmani, 35 vjeç. 10. Ahmet Rashiti, 32 vjeç.

FSHATI PEÇENË - TË VRARË 1. Avdi Demiri, lagja Zubve u vra më 6 nëntor 1944 në fshatin Sefer nga ana e pjesëtarëve të PSKçK`së në moshën 52 vjeçare. 2. Bajram Demiri, lagja Zubve u vra më 22 nëntor 1944 në malin Buçuvinë në moshën 45 vjeçare. Avdiu dhe Bajrami vëllezër. 3. Kadri Asllani u vra më 22 nëntor 1944 të hekurudha e Preshevës në moshën 50 vjeçare (Sipas kujtesës së Nuhi Avdiut, i lindur më 4 Page 63 Page 63

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I janar 1939 në fshatin Peçenë – lagja Zubve, jeton në Kumanovë që nga viti 1961, i cili rrëfimin e vet e mbështet në kujtesën e gjyshit të tij dhe rrëfen për djegjen e familjes së tij në fshatin Peçenë). Fshati Peçenë, që ka lagjën e Zubve, të Bulloshve dhe të Haxhve gjendet 20 km në perendim të qytetit të Preshevës. Përkujtojmë tragjedinë e një familjeje në vitin 1916-1917, kur ky vend ishte i okupuar nga okupatori bullgar. Pas vendosjes së administratës bullgare, u rekrutuan shumë të rinj dhe u dërguan në Bullgari. Këta nuk ishin ushtarë të rregulltë, por të ashtuquajtur Trudakë, dhe maltretoheshin në mënyrat më të ndryshme. Prej lagjës Haxh ishte rekrutuar një djalosh më emrin Zija. Prej maltretimeve të mëdha që i bëheshin u detyrua të ikte nga ushtria bullgare në shtëpi.

Pas ikjes së tij, bullgarët lëshuan flet arrestimin për zënien e tij (me qëllim të kthimit të tij në ushtrinë bullgare).

Administrata ushtarako – policore një ditë kishe dërguar bullgarë të veshur me uniforma në lagjën e Zubve për të marrë kryeplakun e fshatit që së bashku me të të shkonin te shtëpia e Zijait dhe ta arrastonin. Për fat të mirë kryeplaku nuk kishte ndodhur në shtëpi prandjaj në vend të tij morën një fshatar tjetër që quhej Islam Bilalli. Ky shkoi në lagjën Haxh deri te shtëpia e Zijait, hyri brenda dhe i tha nënës së Zijait: A ka ardhur Zijai nga Bullgaria, sepse po e kërkojnë bullgarët. Nëna e Zijait u përgjigj se nuk ka ardhur, edhe pse Zijai ishte fshehur afër shtëpisë, Page 64 Page 64

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I në mal. Bullgarët duke dyshuar se nëna gënjente filluan ta rrihnin në oborr. Zijai duke parë se po i rrihnin nënën shtiu me pushkë në bullgarët me qëllim që ti trembte. Ata filluan të iknin dhe u kthyen në stacionin e tyre. Me të arritur ata treguan se ç`kishte ndodhur. Por u shërbyen edhe me genjeshtrëa. Ata thanë se Islami i kishte thënë Zijajit: Merre pushkën dhe vriti bullgarët, sepse kanë ardhur të të arrestojnë. Komanda bullgare urdhëroi menjëherë një grup prej dhjetë vetash (ushtarë) dhe u tha që të shkonin në lagjën e Zubve dhe të bënin çka të donin me Islamin dhe familjen e tij. Bullgarët arritën në këtë lagje, e thirën Islamin dhe e urdhëruan që të shkonte me ta. Ai u nis, por i kërkuan që edhe familja e tij të shkonte me ta. Kështu pas bullgarëve shkuan Islami, nëna e tij, gruaja me katë fëmijë. Në të dalë nga lagja, bullgarët biseduan njëri me tjetrin se çtë bënin me ta. Njëri kishte propozuar që t`i pushkatonin, tjetri që ti therrnin, kurse i treti kishte propozuar që ti hudhnin në zjarr. Islami kur i dëgjoi këto fjalë ( ai e dinte gjuhën bullgare) kishte bërtitur me sa të që kishte: O ju fshatarë, të ma bëni hallal, se unë e pata me gjithë familjen time ! Bullgarët e dërguan Islamin me familje në mal aty afër ku kishte togje dushku, i përgaditur si ushqim dimëror për kafshët. Aty e lidhën për një dru stogut të dushkut ia dhanë zjarrin. Kur zjarri mor hov të madh, bullgarët filluan t`ia hudhnin në zjarr fëmijët me rradhë një nga një, pastaj nënën dhe gruan dhe Page 65 Page 65

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I më në fund pasi kishte përa këtë skenë të tmerrshme u hodhën edhe atë. Prej atëherë ky vend quhet vendi ku është djegur Islami me familje. Këtë ngjarje tragjike e kanë kallëzuar edhe shumë fshatarë të tjerë gjë që tregon se ajo është përcjellë prej brez në brez, por edhe fshatrat përreth e mbajnë ende të freskët në kujtesë këtë ngjarje.

Për fat të keq, dëshmitar që kanë parë këtë ngjarje nuk ka sepse ajo ka ndodhur në vitin 1916-1917.

FSHATI GRUHALI TË VRARË Rashit Saqipi u vra më 25 nëntor 1944 në vendi Gruhali.Fshati Buhiç -Të likuiduar Fazli Rama u vra më nëntor të vitit 1944 ne vendin të Urat me moshë 60 vjeç. Varri nuk i dihet.

Të rënë në fronit e Sremit Etem Emini ra dëshmorë më 12 prill 1945 në Frontin e Sremit me brigadatshqiptare. 19 vjeçar. Varri nuk i dihet.

Të plagosur 1 Haqif Halimi u plagos më 16 tetor 1944 në Bujanoc në moshën 36 vjeçare. 2. Ragip Halimi u plagos më 11 qershor 1944 në vendin Hodonovc në moshën 31 vjeçare.

Të burgosur Raqip Halimi u gjykua në Prishtinë në vitin 1947 dhe u dënua me 20 vjet burg, por i mbajti 5 vjet në Sremska Mitrovicë. Vdiq më 1988 në Kumanovë (Sipas kujtesës së Page 66 Page 66

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Rufat Halimit i lindur më 6 gusht 1929 në fshatin Buhiç, prej vitit 1956 jeton në Kumanovë i cili rrëfen për likuidimet vrasjet dhe plagosjet e popullatës shqiptare në Buhiç).

FSHATI NORÇE TË LIKUIDUAR 1. Destan Jashar Agushi, i njohur me emrin Destan Norça, i lindur më 1898 u masakrua në fshatin Mateç në moshën 49 vjeçare. Destanin e gdhendën si gdhendet druri, ia nxorrën sytë dhe ia prenë gjymturët. Atë e masakruan Gjerasim Stankoviqi, farkëtarë i njohur me emrin Dajço, Sllavko Dimitrijeviq dhe vëllai i tij Stanimir Dimitrijeviq të tre piroqanë që si kolonistë jetonin në fshatin Mateç të Kumanovës. Destanin e likuiduan më 22 nëntor 1947 së bashku me çefin e Likovës në vendin te Prroni i Vorreve, nja 700 metra larg fshatit Mateç, mu te Dardha e Shaqirit, në rrugën që shpie nga Mateçi për në fshatin Llopat. 2.

Hafëz Nuredini i lindur më 1905 u masakrua më 7 dhjetor 1944 te Kafeneja e Tozës në Preshevë. 3. Faik Selimi u likuidua në nëntorë të vitit 1944 në Surdulicë në moshën 30 vjeçare. 4. Halil Esatin e likuiduan më 1945 jashtë Preshevës. Me moshë ishte 22 vjeçar. Varri nuk i dihet.

Page 67 Page 67

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Të vrarë 1. Xhavit Nuredinin e vranë më 22 nëntorë 1944 në stacionin hekurudhor të Preshevës në moshën 32 vjeçar.

Hafëzi dhe Xhaviti ishin vëllezër. 2. Ali Etemi u vra më 22 nëntor 1944 mbi Gere, në moshën 47 vjeçar. 3. Mustafë Saqipi u vra më 22 nëntorë 1944 në stacionin hekurudhor të Preshevës kishte 45 vjeç. 4. Ejup Eminin më 3 shtator 1944 e mbytën më dru në shtëpinë e vet në moshën 41 vjeç. Të rënë në frontin e Sremit Riza Miftari u vra më 12 prill 1944 në Frontin e Sremit në moshën 21 vjeç.

Të plagosur 1. Muharrem Sabedini u plagos më 12 shator 1944 në stacionin hekurudhor të Preshevës, 50 vjeçar. 2. Halim Qazimi u plagos më 4 shator 1944 të Guri i Zi, në moshë 38 vjeç. 3. Vesel Hasani u plagos më 6 nëntor 1944 të Guri i Zi në moshë 36 vjeç.

Të burgosur.

1. Xhavit Saqipi më 1945 u dënua 15 vjet burg. E keqtrajtuan fizikisht në mënyrë brutale dhe e likuiduan në Nish, duke fajësuar kinse kishte vrarë një partizan. Në moshë ishte 30 vjeç (Sipa kujtesës së Gani Nuredinit i lndur më 22 shator 1928 në fshatin Norçe rrethi i Preshevës, i cili rrëfen për masakrën e babait të tij Hafëz Nuredinin në kafenenë e Tozës).

Page 68 Page 68

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I FSHATI ILINCË Të likuiduar 1. Selim Demi Selimi u vra më 1 maij 1945 në Vinkovc në moshën 23 vjeçare. Varri nuk i dihet. 2. Ejup Rexhepi – Selimi u vra më 16 nëntor 1944 në Preshevë te kafeneja e Tozës. Me moshë ishte 25 vjeçar. Varri nuk i dihet.

Të vrarë 1. Adem Ademin e vranë më 25 nëntorë të vitit 1945 në Ilincë në moshën 40 vjeçare. 2. Rushit Hajrizin e vranë më 25 nëntor të vitit 1945 në Ilincë në moshën 42 vjeçar. 3.

Hajdin Salihun e vranë më 22 shtator 1944 në Leran në moshën 50 vjeçare. 4. Ramë Dalipin e vranë më 22 shtator 1944 në Leran në moshën 55 vjeçare. 5. Belul Feratin e vranë më 22 shtator 1944 në stacionin hekurudhor të Preshevës, në moshën 51 vjeçare. E vranë me bomë pjestarë e PSKçK`së. 6. Hajredin Eminin në nëntorë të vitit 1947 në fshatin Ilincë e mbytën me dru në shtëpinë e vet. Me moshë 60 vjeçar. 7. Rexhep Zymberi u vra më 22 nëntor 1944 në fshatin Sllubicë, 33 vjeç. 8. Bajram Bislimi u vra më 22 nëntor 1944 në fshatin Caravajkë në moshën 21 vjeçare. Të plagosur Maliq Maliqi u plagos në tetor të vitit 1944 në fshatin Vërban në moshën 40 vjeç.

Të burgosur Më 25 nëntor të vitit 1944 i morën gati të gjithë fshatarët e Ilincës dhe i futën në xhami në të cilën i mbajtën 5 ditë.

Page 69 Page 69

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Pastaj i dërguan në stacionin hekurudhor të Preshevës ( në barakë) ku i mbajtën 60 ditë dhe ku u ra tifoja, kurse të tjerët i dërguan në Vranjë. Prej kësaj sëmundjeje të rëndë në barakën e stacionit hekurudhor të Preshevës vdiqën. 1.

Xhafer Ademi, 16 vjeç 2. Hetë Azem Ademi, 16 vjeç 3.

Sherif Ademi, 65 vjeç dhe 4. Ismajl Zymberi, 45 vjeç Në barakë qëndruan të burgosur 60 ditë këta persona: 1. Zair Selimi, 53 vjeç 2. Zeqir Selimi, 48 vjeç 3. Qail Selimi, 22 vjeç ( Zairi dhe Zeqiri ishin vëllezër kurse Qaili kusheriri i tyre) 4. Isuf Dalipi (hoxhë) u njohur me emrin Cuf, 55 vjeç 5. Hajrush Ademi, 56 vjeç 6. Selman Beluli, 52 vjeç 7. Fuat Beluli, 49 vjeç (Selmani dhe Fuati ishin vëllezër) 8. Riza Kadriu, 18 vjeç 9. Sinan Ramadani, 21 vjeç 10.

Fazli Xhelili. 24 vjeç 11. Shaip Emini, 32 vjeç 12. Hamdi Emini, 28 vjeç 13. Rexhep Maliqi, 58 vjeç 14. Faik Elezi, 55 vjeç Në burgun e Vranjës u dërguan: 1. Hamid Shaqiri, 55 vjeç 2. Shaban Ademi, 45 vjeç 3. Ramiz Miratoca, 50 vjeç (nga Miratoca) 4. Ruzhdi Haliti, 40 vjeç 5. Hajrulla Miratoca, 36 vjeç 6. Sulejman Zhunica, 60 vjeç nga fshati Zhunicë 7. Jakup Zhunica, 59 vjeç, nga Zhunica e vranë në Tabanoc 8. Vebi Derri, 50 vjeç, nga Presheva e vranë në Tabanoc 9. Haki Derri, 37 vjeç ( nga Presheva, kusheriri i Vebi Derrit) 10. Adem Kamberi, 60 vjeç (nga Miratoca jeton në Preshevë) 11. Qemajl Presheva, 20 vjeç nga Presheva dhe 12. Qail Corrotica, 36 vjeç nga Corrotica Të gjithë këta persona që u dërguan në burgun e Vranjës Page 70 Page 70

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I UDB`ja i likuidoi dhe asnjërit nuk i dihet varri. Këtë e vërteton edhe Shaban Arifi, i cili shpëtoi rastësisht.

Ata që i shpëtuan plumbit: 1. Sejdi Selimi, 24 vjeç nga fshati Ilincë 2. Hamid Shaqiri, 55 vjeç nga Ilinca 3.

Shaban Arifi, 47 vjeç nga Ilinca 4. Xhemail Presheva, 60 vjeç nga Presheva 5. Rexhep Xhemaili, 24 vjeç nga Presheva 6. Jonuz Doda, 62 vjeç nga Presheva 7. Nazmi Jonuzi, 30 vjeç nga Presheva 8. Riza Maliqi, 26 vjeç nga Presheva 9. Zymber Kurbalia, 16 vjeç nga fshati Kurbali 10. Habi Seferi, 15 vjeç nga fshati Raincë (Sipas kujtesës së haxhi Sejdi Selimit, i lindur më 25 mars 1920 në Ilincë, tani jeton në Kumanovë që nga viti 1956) KOKAJ DHE SLLUBICË Të vrarë, të plagosur dhe të internuar: Idriz Rashit-Koka, lindur më 1908 në familjen Rushiti të fshatit Kokaj ishta vëllai i pasë Hetës, Muharremi dhe Destanit, pas pushtimit bullgar të anës moravës dhe Kardakut, kalon me banim në Gjilan. Idrizi ishte plagosur nga bullgarët në një konflikt të armatosur dhe shkëmbim zjarri te vendi i quajtur Drum të bujashkat e Magjerës, ku ishte edhe Stanica e bugarëve te Seferët përkarshi në pranverën e vitit 1942. Së fundi nga plagët e marra vdekjeprurse ishte plagosur gjatë luftimeve për mbrojtjen e trojeve etnike në hyrje të Lluqanit me 28 Page 71 Page 71

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I gusht 1944 në vijën e frontit te Maja e Kikës dhe përgjat udhës së frengit me 1944, vdesë rrugës për Gjilan në hyrje të Dobëqanit(Mireshit) dhe varroset në varresat e Gjilanit, ku jetonte me nderime qytetare si dëshmor i asaj lufte.

Idrizikishte lënë një djal, Ismajlin dhe tre vajza në jetë.

Nga Familja Rashiti vëllai i Idrizit, Muharrem Rushit dhe Hetem Rushiti(Hetë Koka) në gusht të vitit 1947 u burgosën në Gjilan dhe u dënua me 13 vjet burg, i mbajti 7 vjet. Muharremi, porsi vëllai Hetemi i denura me 35 vjetë burg, vdiq në burgun e Nishit, si përgjegjës i forcave shqiptare nënprefekturën e Gjilanit, ku ndodhi vrasja dhe arrestimet e grupit në Livoçë pas depërtimit nga Serebia në vitin 1943. Të burgosur. 7. Ajet Rushiti në tetor të vititi 1946 u dënua me 13 vjet burg në Mitrovicën e Sremit, i mbajti 10 vjet burg. Jetoi nga viti 1975 në fshatin Leran.

8.Vehbi Hetë – Kokaj më tetor të vitit 1946 u dënua 6 vjet burg në Prishtinë. I mbajti 1,5 vjet në Prishtinë, kurse 1 vit në Mitrovicë. Me moshë ishte 17 vjeç. Jetoi pas Aksionit të Armëve i shpërngulur në Kumanovë (Sipas kujtesës së Vehbi Etem Rushitit, i lindur më 2 shtator 1929 në fshatin Kokaj, jetoi në Kumanovë që nga viti 1971, i cili rrëfeu për ekzekutimet dhe torturat e rënda fizike ndaj familjes Rushiti). Të vrarë, burgosur dhe vdekur në burgjet serbe 9.Mustafë Hetem Rashiti pas një përleshje më dy udbash gjatë arrestimit të tij në Remnik që shkuan ta burgosnin.

Por, Mustafa i vrau të (dy udbashët) dhe doli në mal me Page 72 Page 72

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Hasan Alijën e Remnikut. Ata u vranë me tradhti në vendkalimin kufitar te Bistrica të Prizrenit. Mustafa ishte 21 vjeç i shkolluar në Tiranë. Varri nuk i dihet. 9.Rabije (shoqja e Mustafës) Kokaj, më shtator 1951 në Zhur të Prizrenit u masakrua nga UDB`ja bashkë me të shoqin Mustafë Etemin. Ishte 20 vjeçe. Varri nuk i dihet. Hasan Alija-Remniku më shtator 1951 në Zhur të Prizrenit u kap dhe u vra nga UDB`ja mashkë me Mustafën dhe Rabijën.

Me moshë ishte 48 vjeç. Varri nuk i dihet.Të vrarë me atë aksion kanë mbetur edhe. Agush Metaj Bresalci u bra në shtator 1951 në Zhur të Prizrenit së bashku me personat e lartpërmendur. Me moshë 35 vjeçar. Qibrije Agush Bresalci u vra nga UDB`ja në shator të vitit 1951 në vendkalimin kufitar te lumi Bistrica të Prizrenit.

Dauti Rrahmani, ka lindur në fshatin Kokaj me 1910, ishte udhëheqës i fshatit, pjesëmarrës i Luftës i rezistencës së armatosur përgjat udhë frengit të Kosovës lindore. Në vijen e frontit të asaj lufte marrë plagë vdekjeprurse dhe është bartur në shpinë nga Isahu i Haxhi Mustafë Kokajve nga vija e frontit në Raincë të Preshevës deri në Cërraticë me 28 gusht 1944 plagoset nga kisha serbe në fshatin Bilaq, ku nga plagët e marra edhe vdes pas pakë ditësh.

Varroset në fshatin Kokaj .

Rifat Qazim Ismajli i bashkohet Batalonit kosovar të Rinisë pas shpërbërjes së rezistencës ë armatosur në Frontin Lindor të Kosovës juglindore. Rifati ishte djali i Page 73 Page 73

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I tretë i Qazimit Ismajlit ~ Kokajve(kaçak i njohur) i lindur me 1926 në fshatin Kokaj. Ai, gjatë pushtimit italian- (në ditët e Shqipënisë 1941-1943), kishin ikur nga fshati i tij prej zulllumit të pushtuesëve bullgar, ku ishte pushtimi e shtypja më i egër dhe vendosën në Domorocë të Kamenicës. Rufati me formimin e Batalonit të Rinisë Kosovare, skur shumë atdehtar të tjerë antifashist iu bashkua rradhëve vullnetare. Rufat pati fatin e këtij bataloni që shumë prej tyre mbeten të vrar nga forcat çenikepartizane serbe. Ai u vra më nëntor 1944, me 6 pjesëtarë tjerë të Batalonit kosovar të Rinisë në moshën 27 vjeçare, mbase vrasja e tyre, duke i nxjerrë nga ana e një pjesëtari serb për t'i pushkatuar pastaj, do të iritonte luftëtarët e këtij bataloni që qoi deri te shpartallimi i plotë dhe bashkangjitja me Shaban Polluzhen. Varri nuk i dihet.

5.Rrustem Dalip Rrustemi, i lindu në Kokaj, njëri nga djemtë e Dalipit të Rrustemit, pasi që pushtohet fshati i tij nga forcat serbo-bullgare të Brigadës së XVII-të Maqedone, ishte arratisur për t'iu bashkuar më pastaj forcave shqiptare të tërhequra kah Karadaku lindor.

Mirëpo fati i tij ishte tragjik më 28 nëntor 1944, kur në fshatin Gosponicë, kishin hyrë forcat e mobilizura serbe të Brigadës III të Preshevës, Rrustemin, këto banda kriminale e vran sa ishte mysafir së bashku me 33 banorë të Gosponicë dhe Bukurocës keqe dhe tjerë viktima të terrorit të ushtruar ndaj popullatës së pafajshme të këtyre Page 74 Page 74

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I lokaliteteve nga bandat serbo-bullgare nëntor 1944, varoset në vendin varezën masive në Gosponicë të Preshevës.Fshati Maxhere Të vrarë Mustafë Arifi u vra në nëntorë të vitit 1944 në fshatin Bërçec, ku e ka edhe vorrin. Pjesëtarët e PSKçK`së e morën prej mali tek priste dru, te vendi Kastron në moshën 35 vjeçare dhe e vranë.

Të plaogusur 1. Bajram Xhemail Ajdini, i lindur më 1913, u plagos në nëtor të vitit 1944 në stacionin hekurudhor të Preshevës 2.

Nuredin Xhemail Ajdini, hoxhë, imam i fshatit, i lindur më 1902 u plagos në nëtor të vitit 1944 në vendin Uglarë dhe me këtë rastë këmba e djathë i thye copa – copa. Nuredini, atëherë në moshën 42 vjeçarë dhe Bajrami janë vëllezër.

Të burgosur_ 1. Nuredin Xhemail Ajdini u burgos në nëntorë të vitit 1960 dhe u dënua tre vjet burg në Vranjë. I mbajti 6 muaj në Vranjë, në moshën 58 vjeç (Sipas kujtesës së haxhi Abudulla Ajdinit, i lindur më 31 janar 1918 në fshatin Maxhere, tani jeton në çerkez, rrethi i Kumanovës, Nuredinit UDB`ja i thoshte se ditën flinte kurse natën punonte për shqiptarët dhe se e urrente me gjithë shpirt regjimin sllavokomunist. Këtë e vërteton edhe djali i mulla

Page 75 Page 75

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Nuredinit, Sadri Ajdini nga fshati Maxhere, i cili jeton në çerkez.).13 Bibliografia Dr. Muhamet Pirraku, Monografia, “Mulla Idris Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore”, 1995'* Lufta e II Botërore, si dhe dëshmitarëve të pjesëmarrësve të gjallë të atyre ngjarje, Flaka e Revulucionit, pjesa e IX, *Skender Latifi- "Lugina e Preshevës...",Emin Pllana, Kosova dhe reformat në Turqi, Prishtinë, 1978. Mr. Aliriza Selmani Gjilani me rrethinë 1908-1912. Prishtinë 1998 *[59], ngjarjet paraprake- përshkruar gjendjen e para fillimit të luftimeve për mbrojtjen e Preshevës dhe kufijve etnikë. * Tkurrjet (ngushtimi) në lindje të vendit si: Depcë, Caravajkë, Staneci, ElezBalia, Kruhalia, Buhiqi, Ilica, Ranatoci-Muhaxhirët e Kokajve, Maxhere ishin nisur kaherë të parapërgatiten për aneksim me anë të vrasjeve të hapura dhe misterioze, përmes likudimeve, arrestimeve, dëbimeve, maltretimeve, varfërisë, mbje-lljes së frikës.

Zvogëlimi i territoreve patë filluar me njëherë pas Luftës

13 http://floripress.blogspot.com/2011/11/msakrat-serbosllavene-fshatrat-e.html

Page 76 Page 76

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I serbo-turke (1876-1878) në territorin e Karadakut vendoset një numër i shqiptarëve (muhaxhirëve) të ikur nga trevat e Vranjës dhe të Toplicës.

11 Referenca[edit source][60] refuzoi kërkesën bullgare për të marrë territore shqiptare! (A.Q. i shtetit-Tiranë.

Fondi 251, dos.71 fl.9-11) [2](A.Q. i shtetit-Tiranë. Fondi 251, dos.71 fl.9-11) Rifat Berisha, nënprefekt i Gjilanit: (Nr.412. d30, f.148/74, rez.

Gjilan) ne Prizren me 25 Korrik 1942 pos te tjerash thuhet: Këta kanë ardhë pa pru kurgjo me vedi.Jetojnë mizorisht, kanë mbete pa strehe e banojnë përjashta nder hajate, kopshte e fusha” Berisha Në këtë drejtim kontribut të veçantë kanë dhënë: Abdullah Presheva, Selim Selimi, Skender Hasani, Xheladin Kurbaliu, Riza Selimi Ilinca, Limon Staneci, Ibrahim Kelmendi, Ali Aliu, Selami Hallaçi, Hazir Haziri Shinasi Hallaçi e te tjerë. Ishte vlerësim i kryesuesit të konferencës shkencore, mbajtur në Preshevë më 13/14 dhjetor 2014, B.Salihu Dr. Fehmi Rexhepit, historian dhe dokumenteve arkivore të arkivit rajonal të Gjilanit, Shkupit, Kumanovës të arkivuara nga Selim Norça, Kurtesh Agushi, Hoxhë Ibrahim Capari, si dhe të bashkëpunëtorëve e dëshmitarëve të atyre ngjarjeve të Karadakut 1941-1943, Page 77 Page 77

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I të botuara edhe në librin "Flaka" (pjesa e V-IX) nga Autobiografia.

Sulimi i parë i armatosur për marrjen e Minierës së Llojanit në mes të Preshevës dhe Kumanovës. Natën e 28 shtatorit të asaj vjeshtës së hershme kishin arritur edhe luftëtarë të tjerë që zgjodhën Xheledin Kurbalën për t'i prirë në aksionin e parë për të liruar nga pushtuesit digat e pasura të minierës, në të cilin aksion prijnë Xheladin Kurbaliu, komandant, Fadil Hoxha, Komisar Kurtesh Agushi, Sinan Hasani, Riza Selimi, Reshat Xhaferi, etjer.si dhe Hazir Kokës dhe pas vrasjes së tij, caktohet Ramiz Cërnica dhe Kurtesh Agushi. Kurtesh Agushi jetonte në Shkup, ishte një ish-student i Beogradit, dhe njeri kyç i LNÇ-së në rajonin juglindor të Kosovës, i cili në vitin 1936 kishte marrë pjesë në demonstratat e studentëve dhe të komunistëve të Beogradit për të kërkuar armë që të shkonte e të luftonte në Spanjë, dhe kryetar komune në Kamenicë(Dardanë). Xheladin Kurbalia sapo ishte kthyer nga burgu me një përvojë të madhe po i mbledh rreth vetës në shtëpinë e tij të marrë për banim prej se ishte ik si muhaxhirë nga anën tjetër që shtypej më fortë nga dajaku e plumbi i Bugarit Dytë. Mëhallë më mëhallë po endeshin njerëzit e tyre për t'i bërë mendjet në forcimin e krahëve të tyre, jo vetëm për në punët e mundimshme që bënin nëpër minierat që po grabisin të huajt pasurin e tyre, por edhe nga një krah pushke për të forcuar përballjen përmes një Page 78 Page 78

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I rezistence të pamposhtur, duke u ndërlidhur përmes koriereve nëpër të gjitha shtigjet që çonin drejt një udhe që e shihnin dritën dhe të nesërmen e tyre të lirë. Ata besoni në bindjet e tyre që do ta arrinin me formimin dhe rreshtimin e tyre në aradhen e parë që kishte bërë skeletin e një hierarkie ushtarake komanduese e të ndërlidhur me një front të përbashkët që lidhja mbahej përmes Kokës.

Komitetin e Gjilanit e përfaqësonte Xheledin Kurbaliu, sepse një lidhje e tillë serioze ishte mjaftë bindëse e shpresëdhënëse nisi në një cep të Ramajve në drithnajat që po vihej në një bazë të fortë përmes një të dërguari Fadil Hoxha nga ana tjetër e tokës së Kosovës Juglindore së bashku me Spahiun, Kërpuskën, Gulin, Kaspin, Dejdini dhe Sojevën. Libri "Anamorava në LDB 1941-45 bot. koautor dhe nga Deklaratë e Kurtesh Agushit dhënë për Hazir Haziri të botuar teKosova në revulucion, pjesa - IX. Lufta II Botërore, si dhe dëshmitarëve të pjesëmarrësve të gjallë të atyre ngjarje, Selim Selimi Flaka e Revulucionit, pjesa IX dhe pas vrasjes së tij, caktohet Ramiz Cërnica dhe Kurtesh Agushi,[3] Anamorava e Kosovës në revulucion 1941-1945 Grup autorësh. Artikujt nga autori Nijazi Ramadani: Revista "Fjala jonë",(në disa vazhdime) Prishtinë, qershor/ nentor 1996, nr.6-9, "Dëshmi mbi luftën e (fundit)në përfundim të Luftës Dytë Botrore". Si embrione të para të LNÇK-së nga viti 1942 në Kosovë u formuan çeta të armatosura Page 79 Page 79

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I partizane: " Zenel Hajdini " ( shtator 1942) çeta e Sharrit ( nëntor 1942), " Emin Duraku (janar 1943 ), e Karadakut ( janar 1943 ), dy batalionet kosovare dhe Brigada maqedono-kosovare ( shtator 1943).Në prill 1943 u formua Shtabi Kryesor i Ushtrisë NÇ për Kosovë, Në fund të v. 1943 në K. ishin ngritur 81 këshilla NÇ. Pra Komiteti Krahinor i Kosovës dhe Shtabi Kryesor i UNÇ të Kosovës - komandant Fadil Hoxha kanë qenë të pavarura. Gjatë LANÇ të Kosovës, (Fadil Hoxha) as Shtabi Kryesor i Ushtrisë NÇ për Kosovë, në asnjë mënyrë nuk iu është drejtuar Shtabit Suprem të UNÇJ ose Titos si komandant suprem ose Shtabit Kryesor të Serbisë. Bashkëpunimi dhe kontaktet me Shtabin kryesor të UNÇ të Shqipërisë ishin të shpeshta. Brigada e Parë dhe e Katërt e Kosovës dhe Brigada e Tretë dhe e Pestë e UNÇSH-së, çliruan Kosovën dhe Rr. e Dukagjinit. U shkel mbi gjakun e mijëra dëshmorëve dhe vendimeve të sjella nga Konferenca e Bujanit, e cila u mbajt pikërisht për t’i kundërshtuar vendimet e Mbledhjes II të AVNOJ -it në Jajcë 29-30 nëntor 1943 dhe më 27 korrik 1945, ku këtu ishte vendosur, që Kosova dhe viset e tjera shqiptare në RPFJ (RSFJ). të mbesin në përbërje të J. si më parë. Dr. Xhelal Gjevori, dhe[4] Libri i Tahir Zajmi: “Lidhja e Dytë e Prizrenit dhe lufta heroike e popullit për mbrojtjen e Kosovës”, Bruksel, 1964(Bruxelles, 6 Qershuer 1964.(Shih edhe: Tahir Zajmi, Page 80 Page 80

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Lidhja II e Prizrenit dhe lufta heroike e popullit për mbrojtjen e Kosovës (Bruksel, 1964), f. 136. http://2lonline.com/category/lajmet/article-page.php? id=10649 Burimet arkivore, ndodhi midis datës 18-19 nëntor 1944 Në vazhdim po e publikojmë raportin e komandantit të brigadës së sipërpërmendur, Sharanoviq, dërguar me 22 nëntor 1944 Divizionit të Kumanovës. Dokumenti gjendet në Arkivin Shtetëror të Republikës së Maqedonisë, fondi "Brigada e XVI e LNÇM-së, pra, masakra e Bllacës, është kryer me urdhër të Shtabit të Përgjithshëm të LNÇM-së, përkatësisht të Divizionit të Kumanovës, ku si ekzekutor ishte caktuar krimineli, përkatësisht çetniku i konvertuar në partizan, Gligorije Sharanoviq Mr .Q. Lita.

MONOGRAFIA_FINALE.pdf] fq.19-22 bot. Rrjedha, Gjilan [5]pasusi i botuar nga revista Fjala jonë, Prishtinë,qershor 1993, autor Nijazi Ramadani [http://almakos.com/shenja/7376-masakrat-nefushegropen-e-kumanoves-dhe-ne-bllace.html%7C (sipas Mr. Qerim Lita) ^http://almakos.com/shenja/7376-masakrat-nefushegropen-e-kumanoves-dhe-ne-bllace.html%7C sipas Mr. Qerim Lita, historian i cili nga shkrimet e botuara: 819 nëntor 1944, kurse sipas gojëdhënave të fshatarëve mes 16 dhe 17 nëntor, kur njësitë partizane të Brigadës XVI u futën në fshat pa ndonjë ekzistencë,...[[Mbrojtja Page 81 Page 81

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kombëtare e Kosovës Lindore#cite_ nga autori Nijazi Ramadani: Revista "Fjala jonë",(në disa vazhdime) Prishtinë, qershor/ nëntor 1996, "Dëshmi mbi luftën e (fundit) në përfundim të Luftës Dytë Botërore".Brigadës XVI jugosllave, nën komandën e çetnikut Gligorije Sharanoviq, vranë 111 civilë shqiptarë, kufomat e të cilëve ngelën me ditë të tëra pa u varrosur[6] SHTEGTIM NË HISTORI (Monografia për Kokajt 1842-2012) N.Ramadani [upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/b/bc/MONOGRAFIA _FINALE.pdf] fq.18-23 bot. Rrjedha, Gjilan http://www.rajonipress.com/shfleto-artikujt.php? id=33563%7CRajonipress Gjilan Monografia për Kokajt 1842-2012) N. Ramadani [upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/b/bc/MONOGRAFIA _FINALE.pdf] fq.18-23 bot. Rrjedha, Gjilan, ISBN 9789951-453-14-1| CITAT : “SHQIPTARËT E LUGINËS SË PRESHEVËS DHE TË TROJEVE ETNIKE NË ISH-JUGOSLLAVI, NË MBARIM TË LUFTËS SË DYTË BOTËRORE” , punim i lexuar nga N.Ramadani në Konferencën shkencore në Preshevë, më 12 dhe 13 dhjetor 2014 data e vdekjes është sipas të dhënave të familjarëve dhe ditës së plagosjes në fushë-betejë,N.R. Rrëfime të Ramës Lerajve dhe Jasharit e Kadriut të Kokajve të cilët janë kapur nga forcat partizane në Kokaj, Page 82 Page 82

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I sepse kishin ngelur në fshat sipas të moshes 13-15 vj.

Dëshmi nga familjarët e Kokajt nga plaku Salih Rrahmani Koka, bot. te revista Fjala jonë, Prishtinë, qershor 1995, N.R. Tregim i familjarëve te Kokajt nga plaku Salih Rrahmani, bot te revista Fjala jonë, Prishtinë,qershor 1995, N.R ^ Sipas haxhi Zenel Ibrahimit në këtë luftë të shqiptarëve janë plagosur dhe të vrarë nga kjo Brigadë maqedone dhënë U.Zajmit [7] ^ SHTEGTIM NË HISTORI (Monografia për Kokajt 1842-2012) N. Ramadani [upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/b/bc/MONOGRAFIA _FINALE.pdf] fq.22-24 bot. Rrjedha,ISBN ISBN 9789951-453-14-1| Gjilan Januzi dhe Qahil Haziri nga Kokajt. bot. Revista "Fjala jonë",(në disa vazhdime) Prishtinë, qershor/ qershornëntor 1996, nr. 6 Dëshmi mbi luftën e (fundit)në përfundim të Luftës Dytë Botërore, dhe deklaratës së Zenel Ibrahimit, Myqybaba për U.Zajmin: Nijazi Ramadani Presidenti-Bujar-Nishani -dekoronHalim-Oranen, -Mul.aspx/ Presidenti Bujar Nishani dekoron Halim Oranën, Mulla Idriz Gjilanin, Esat Berishën, Ymer Myqybabën, Hetem Hazirin dhe Rifat Baftjarin. Lidhur me disa beteja të organizuara në Preshevë me rrethinën e saj, në gazetën ,,BESA" që dilte Page 83 Page 83

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I në Stamboll në korrik 1960, nën titullin ,,Kosova në Luftë", shkruan prof Ibrahim Kelmendi http://bkdsh.de.tl/Prof-.--Ymer-Berisha-.htm Tahir Zajmi: “Lidhja e Dytë e Prizrenit dhe lufta heroike e popullit për mbrojtjen e Kosovës”, Bruksel, 1964 [www.koha.mk/lajmi_dites/18587.html|Nov_5_2012| Qerim LITA, Qerim Lita, autor Brigada XVI maqedone dhe terroi mbi popullaten civile të Bllacës[ .|Hysen Tërpeza - atdhetar i shquar, kur bënë fjalë për Luftën e Preshevës, mes tjerash thotë: “...Ishte ditë bajrami...kur arritëm në Preshevë e kuptuam se ishte ndalur lufta, në të cilën pati shumë të vrarë...Atëherë pash se në Preshevë kishin arritur edhe Mulla Idrizi me një fuqi, Ramiz Cernicaish- kryetar komunës sëi Parteshit, Sylë Hotli nga Kumanova, të tubuar rreth Mulla Idriz Gjilani Velekincës, zëvendëskomandant Sylë Hotli, Sylë Zarbicës dhe Ramiz Cernica Edhe Ramiz Cërrnica, në shqyrtimin kryesorë kundër tij, Nga Biografia e shkruar nga Mehmet Halimi bot. te Libri Shpalime kujtimesh të Kadri Halimit për tribunin e popullit Ramiz Cernicën (marrë nga arkivi personal i dr. Mehmet Halimit)Ramiz Hoxha Cërnica.

Thuhet në deklaratë Hoxhë Lipovica në Gjykatën e Qarkut në Gjilan, më 11.12.1946, lidhur me pjesëmarrjen e tij në luftën e Preshevës, (Kërkesë e Zaharije Orgjinikidtze, kryetar i Gjyqit të Qarkut në Gjilan, K. nr.

88/47, dërguar Gjyqit të Rrethit-Nish, më 11 shtator 1947, Page 84 Page 84

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I lidhur me deklaratën e mëparshme të Ramiz Cernicës sipas historianit mr. Aliriza, botoi revista Dituria Islame", Prsishtinë Në përkujtim të atdhetarit të devotshëm, Jusuf Baftjari, Alias Hoxhë Lipovica 1883-1948. Autorët, Aliriza Selmani. Botuar, 2012.

Në këtë konferencë haptas do të deklarojë se: ...është kundër aneksimit të Kosovës nga ana e Serbisë", duke shprehur njëkohësisht vullnetin e popullit të Kosovës për bashkim me Shqipërinë. Kjo paraqitje e Ramizit në këtë konferencë shkaktoi një tollovi dhe një tërbim të egër të udhëheqësve të Kosmetit, sidomos të Ali Shukriut, kështu që Ramizit ia ndërprenë fjalën dhe kryesia e punës dha një pushim, ndërprerje të shkurtër të punës, sepse u pa se pas Ramizit, të inkurajuar nga fjala e tij, i ngrenë duart për të marrë fjalën edhe ca delegatë të tjerë. Ky deklarim i hapur e i guximshëm i kushtoi shumë shtrenjtë Ramizit. Pas pak ditësh pushteti antishqiptar në Gjilan e dënoi me 20 vjet burg të rëndë. “-Sot jemi mbledhur ne të deleguarit e popullit të Kosovës e të Rrafshit të Dukagjinit për të shprehur vullnetin dhe dëshirën e popullit (shqiptar) të kësaj Krahine. Unë jam i deleguar i popullatës së rrethit të Gjilanit. Këtu sot do të vendoset për fatin e Kosovës dhe të Rrafshit të Dukagjinit. Ai ishte për bashkim me Shqipërinë. Ramizi: Unë jam për t’iu bashkuar Kosmeti Shqipërisë, sepse me këtë po shpreh dëshirën e popullit.

Kjo dëshirë e popullit për bashkim me Shqipërinë është Page 85 Page 85

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I shprehur e shkruar edhe në Rezolutën e Konferencës së Bujanit. Gjatë luftës në këtë drejtim e kuptim i kemi folur edhe popullit tonë. Domethënë fjalët i kemi pasur ndryshe, e sot na doli krejt e kundërta. Nuk dua që brezat e rinj të më mallkojnë përjetë, prandaj po them, me Serbinë –JO!, me Shqipërinë – PO! (Sipas Mehmet Halimit) Ramizi: ... m’u afruan Fadil Hoxha dhe Xhavit Nimani dhe duke më marrë ndërmjet tyre, së bashku me ta morëm rrugën drejt Sheshit të Shadërvanit të Prizrenit. Këta dy në bisedë e sipër i kishin thënë Ramizit: Ramiz, deri këtu e deri më tash sa kemi mundur të kemi ruajtur, kurse tash e mbas nuk mund të mbrojmë më. Ruaju se është droje që mund të vrasin serbomalazezët që tash në rrugë. Pasi shpëtoi nga vrasja e atypëratyshme, Ramizi udhëtoi për në Gjilan, pa përfunduar mbledhja. Mirëpo, në Gjilan menjëherë e burgosën dhe e dënuan me 20 vjet burg të rëndë, kurse prokurori Gorolub Popoviqi me këmbëngulje kërkonte dënim me vdekje. Nuk bëri para as deklarata e dhënë me shkrim për gjykatën nga ana e Fadil Hoxha për ndihmë që 'Ramizi i kishte dhënë Aradhës së parë shqiptare partizane Zenel Hajdini me Fadilin në krye, të rrethuar nga italianët në malet te Livoçi i Epërm, Gjilan në pranverë të vitit 1943. Gjykata ushtarake e Shtabit Opertiv në Prishtinë ia dënoi me vdekje edhe djalin, Raifin, dënim të cilin më vonë ia zëvendësuan me 20 vjet burg të rëndë. Raifin e dënuan për arsye se si komisar i Batalonit Partizan të Page 86 Page 86

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Rinisë në Drenicë, me tërë batalionin e vet kishte kaluar në anë kah Shaban Polluzha dhe përse kishte organizuar likuidimin e Shtabit të Brigadës në Prekaz. Nga Mehmet Halimi shqiptarë u vranë e u masakruan gjatë operacioneve të UNÇJ-së?

Citat: Nga një shkrim në këtë gazetë, sekretari i Lidhjes së Dytë të Prizrenit, Tahir Zajmi, në librin Lidhja e Dytë e Prizrenit dhe lufta heroike e popullit shqiptar në mbrojtjen e Kosovës, e botuar në Bruksel në vitin 1964, f.36 I. Azizi, Regj.i vitit 1921... dhanuna të rëndësishme ofron studiuesi i marrëdhënieve shqiptaro-britanike Daut Dauti, në librin e tij “Çështja Shqiptare në Diplomacinë Britanike 1877-1880 Limon Staneci-raportoi nga fronti i Gjilanit për fitoret e Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës më 1944, në fletoren Lidhja e Prizrenit. Me artikullin "Një shpartallim i ri i çetave komuniste n'anë të Gjilanit" të datës 9korrik 1944 ^ Me 11 shtator 1944, u ktheva në Preshevë...” sipas memoareve e prof. Ibrahim Kelmendi-Aliu, Libri Presheva një shtyllë pavarësie.. bot.1993, nga autori, I. Kelmendi Ibrahim Kelmendi-Aliu Presheva një shtyllë e Kosovës", bot. nga autori më 1993, Prishtinë Presheva: Një shtyllë e Kosovës (sipas memoareve e prof.

Ibrahim Kelmendi-Aliu) përshkruar gjendjen e para Page 87 Page 87

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I fillimit të luftimeve për mbrojtjen e Preshevës dhe kufijve etnikë Libri Presheva një shtyllë e Kosovës me mendjehollësinë e prof. Ibrahim Kelmendit, Citat nga libri Ibrahim Kelmendit- Aliu "Presheva një shtyllë e Kosovës bot. nga autori Ibrahim OsmaniKelmendi në Melburn të Australisë Citat nga libri Ibrahim Kelmendit- Aliu "Presheva një shtyllë e Kosovës", bot. nga autori Ibrahim OsmaniKelmendi në Melburn të Australisë Citat i Kërste Cërvenkovski, funksionari i lartë nga një raport i drejtuar Byrosë Politike të PKM-së dhe PKJ-së (Nr.412.d30, f.1 -48/74, rez. Gjilan) ne Prizren me 25 Korrik 1942 nga nënprefekti i Gjilanit Rifat Berisha pos të tjerash thuhet: Këta kanë ardhë pa pru kurgjo me vedi.

Jetojnë mizorisht, kanë mbete pa strehe e banojnë përjashta nder hajate, kopshte e fusha Berisha Kosova dhe vetë vendosja fq. 47. bot. Ushtima e maleve, 1998.Libri Ismet Sylejmani "Ramiz Cërnica Mehmet Halimi: Biografia Ramiz cërnica, bot Ismet Sylejmani Burim i të dhënave *Sipas dokumenteve të botuar Historiku i Preshevës përmbledhje shkrimesh, si dhe nga libri Ibrahim Kelmendit- Aliu "Presheva-...Ibrahim Osmani-Kelmendi,dr. Fehmi Rexhepi Lufta Nacional Çlirimtare në rrethinën e Gjilanit, trajtes shkencore, Page 88 Page 88

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ",Mustafë Xhemajli: Hysen Tërpeza, një legjendë për Kosovën, Biseda/intervista, dr.Muhamed Pirraku:"Mulla Idriz Gjilani dhe mbrojtja kombëtare për Kosovë lindore...", Anamorava e Kosovës në revolucion 19411945|Grup autorësh, Artikujt nga autori Nijazi Ramadani: Revista "Fjala jonë", Prishtinë, 1996, "Dëshmi mbi luftën në përfundim të Luftës Dytë Botrore"]*Pushtimi italian i Shqipërisë|[8] Hetë Koka ishte një nga udhëheqësit e forcave shqiptare nënprefektura e Gjilanit, përgjegjës për zonën kufitare rreth lumit Morava, në zonën e Lluqanit, ku plagosët vëllai i tij, Idriz Rashiti, i cili vdesë gjatë tërheqjes në Mireshi dhe varroset në Gjilan, ku jetonte me familjen e tij, dëshimi nga aktgjykimi rreth rastit të likudimit të grupit të Bujana..., në Livoç të Ultë me 35 vjetë burg të vujatura në Burgun e Nishit, ku vdes në rrethana misterioze së bashku me të vëllain Muharremin, pasi që kishte marrë një paket ushqime nga dikush pasdores, se kinse kishte ardhur nga familja e tij, por familja kurrë nuk i dërgonte me postë, dhe rregullisht vizitohej nga vajza e Muharremit, se e kishte bijë të vetme dhe qëndronin mire ekonomikisht, deklaron Ismajli Idriz Rashiti , i cili si fëmijë e kishte shoqëruar shpesh Remzijen vajzen e xhaxhait të tij (Muharremit) dhe mësuesin Mustafë (djalin e vogël të Hetës) Page 89 Page 89

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Nga marsi 1945 deri me 1947, 1951, në Kosovë kanë vepruar rreth 60 grupe të rezistencës dhe si udhëheqës suprem të tyre konsideroheshin: Në viset KaradakutLlapit-Gollakut-Gjilan, Lipjan deri në juglindje të Ferizajit, Presheva, Bujanoci (Adem Gllavica, Qazim Llugagjiu, Bahtir Dumnica, Shahin Gërdoci, etj; Në Preshevë, Karadak, Kaçanik (Xheladin Kurbaliu, Ali Staneci , Hysen Tërpeza, Hasan Remniku, Din Hoxha, Riza Goga, Sylë Zarbinca etj.; në Viti (Hasan Kabashi);Hetë Koka, Ajet Rainca, Sulë Hotla, e tjerë.

Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindorɛ ^Ibrahim Osmani-Kelmendi ka lindur më 16.04.1916 në Preshevë.Vdiq më 24.01.1979 në Melburn të Australisë Rasti informbyroisti 12 Lidhje të jashtme[edit source] |[http://www.rajonipress.com/shfleto-artikujt.php? id=32048 |IDRIS GJILANI - SHEJTI I KOMBIT|Prof. Dr. Muharrem Pirraku |kombëtare| Prof. Ymer Berisha |Qeriqi-Luginë e Preshevës apo Kosovë lindore |Emin Fazlija |Speciale| Skender Latifi| Studim mbi gjendjen e shqiptarëve në Luginën e Preshevës Page 90 Page 90

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I |Xhemaledin Salihu| Përfaqësimi i shqiptarëve të rrethit të Preshevës në organet dhe institucionet partiake e shtetërore në vitet |1945-47||Cërnica |Nijazi Ramadani|Fjala jonë|nr.3/1995|Gazeta | Bujku/Rilindja| shtator 1995 t]*|e të vrarëve në masakren e Gjilanit 9 (http://sq.wikibooks.org/wiki/Skeda:Index-karadaku4151.pdf) Citatet:~ Ali Draga, i biri i Ferat Dragës ministër në Beograd : *Njoftonte) se" Përkrahja prej boshtit(Angloamerikan) që kishte fituar në vitin 1942, ( kah fundi i '44tës) nuk ekziston më prej marrëveshjes së Jaltës" (kumtuar nga dëshmitarët e kohës). ... "Prej Kumanove, shkova në katundin Mateç, siç pata mësua gjendej Sylë Hotla me 150 vetë të armatosur. Përveç këtyre, ai kishte edhe tjerë shokë që kishin armë, dhe më tha se në rast nevoje edhe ata mund të vijshin. Për ketë plak të sinqertë, trim dhe me dinjitet, shokët e tij dhe të gjithë shqiptarët e rrethit të Kumanovës kishin respekt. Pa ndonjë vështirësi, ky plak kreshnik dhe unë u muarrëm vesh me i luftue partizanët, se sa këta tentofshin me kalue hekurudhën, e cila ndan shumicën shqiptare prej shumicës serbo-maqedone. Me 11 shtator 1944, u ktheva në Preshevë…" sipas memoareve e prof. Ibrahim Kelmendi-Aliu*[4] , përshkruar gjendjen e para fillimit të luftimeve për mbrojtjen e Preshevës dhe Page 91 Page 91

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I kufijve etnikë. Regjisori i njohur jugosllav, Veljko Bulajiq, duke u bazuar në këtë aktivitet të Mustafë Kokës, sipas skenarit "Poslednje Albanske Bande na Kosometu" (Bandat e Fundit të Shqiptarëve në Kosovë), gjiroi filmin e njohur Kapetan Leshi, ku mësuesi që paraqitet në këtë film është Mustafa, kurse vendi është katundi Kokaj. Natyrisht, filmi paraqet ngjarjen e rregulluar sipas shijes së pushtetit okupues serb. Burim i të dhënave 14 Rezyme: MASAKRA E BLLACËS - AKT GJENOCIDIAL I BRIGADËS XVI MAQEDONASE| Translated Title:THE MASSACRE AT BLLACA – AN ACT OF GENOCIDE

BY THE MACEDONIAN XVI BRIGADE |Publication:Albanological Research – Historical Sciences Series (36/2006)|Author Name: Pirraku, Muhamet| Language: Albanian| The Albanian village of Bllacë belongs to the ethnographic province of Shkupi’s Montenegro, in the border with Hani i Elezit. In the first days before the village fell under occupation of Yugoslav partisan army, the Macedonian XVI Brigade, known as Bloodthirsty (sanguinary) Macedonian Brigade, under the command of the Serbian Albano - phobic Glisha Sharanoviq, who organised a raid (ragging) of genocide 14 ^ Nxjerrë nga libri “Shtegtim në histori”, bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012.

Page 92 Page 92

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I against the village.Order for the ragging carried out the commander Nikodin Urdarevski, from the village Çiçer of Shkupi’s Montenegro, who commanded a unit of 300 soldiers.Serbian – Vlachos and Bulgarian – Macedonian partisans shot and massacred 109 Albanians from Bllaca, expulsed (displaced) all the inhabitants, plundered all personal estates and set on fire burial, on November 22nd, 1944 are evidenced 128 shot and throat-cut: 1 on November 15th, 119 on November 16th and 8 on November 17th. The martyrs, whose names are not known, belonged to the villages of Illirida (Western Macedonia).

Page 93 Page 93

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Mbrojtjen e Tokave të Liruara Shqiptare në Kosovën Jug-Lindore.

Rezistenca kombetare pas luftës Dytë Botërore grupi i fundit 15 Rezistenca e armatosur me grupin e fundittë Hasan Alisë e mësuesit Mustafë Koka .Mustafë Koka lindur në katundin Kokaj më 1931. Mustafë Koka gjatë viteve të fundit të Luftës së Dytë iu bashkua një njësiti të Brigadave shqiptare që po kalonte nëpër Kokaj, si luftëtar 15 vjeçar në nëntor të 1944 dhe, më vonë sa qëndroi në Tiranë, kreu kualifikimin për mësues. Me në fund të vitit 1947 ishte kthyer në Kosovë, ku filloi punën e mësimdhënies, nevojë kjo që ishte shumë e madhe për malësorët e Karadakut dhe banorët e Anamoravës. Puna e Mustafë Kokës në fushën e arsimit nuk zgjati shumë pasi që pushteti komunist jugosllav për shqiptarët e Kosovës u bë i padurueshëm, kështu që Mustafa vendosi të ballafaqohej me pushtuesin edhe në mënyrë të armatosur. Për disa vite resht, Hasan Alia Remniku dhe Mustafë Kaka u bënë sinonim i tmerrit për serbët, ka qenë simboli i rezistencës së pushtimit jugosllav të pas Luftës së Dytë Botërore. Së bashku me patriot të tjerë, përfshirë Hasan Remnikun, u vra pabesisht në një pusi që ia kishte përgaditur UDB-ja me 11 tetor 15 Nga libri “Shtegtim në histori”,N.R bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012.

Page 94 Page 94

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 1951. Mësuesi, Mustafë në mendjen e tij kishte edhe ngjarjet historike. I kujtohet se si arriti t'i bashkohet një batalioni të armatës shqiptare, në dimrin e madh, para se të kapitullon nazistët, deri sa po kalonte aty pari. Mustafa, si një trembëdhjetë vjeçar në një mënyrë jo të zakonshme ishte lidhur me ta, pasi që në një gjuajtje me armë, te kroi i përroit të Kokajve, nuk e kishte gabuar shenjën. Musafit i miklonin këmbët duke pritur komandant Haxhiun, për të marrë lejen e tij, që ta provonte edhe ai. Me të parën ndau rrasën e gurit në thërrmija, dhe pasi që luftëtarët e trimëruan për një sukses në shenjëtari aty për aty, kërkoi që t'i bashkohet, nëse mundë ta lejonin ata dhe familja e tij, për të vazhduar shkollimin dhe stërvitjet në përfitimin e shkathtësive ushtarake. Atë ditë Mustafa mori pëlqimin, por më parë duhej ta kryente shkollimin si kusht i parë për ta ndihmuar vendin e lënë në duart e të huajve. Duke u ndarë prej tyre mori edhe përshëndetjet për mësuesit shqiptar të cilët ishin tërhequr në kryeqytet. Me të arritur në kryeqytetin e vendit, studioi tre vjet e gjysmë në gjimnaz. Në stërvitjet për shenjëtari nderohet me medalje të artë si përfaqësues i vendit në garat ballkanike. Ai, me të mbaruar shkollimin, me një dekret emërohet mësues i parë, fillimisht në Uglar, pastaj në Remnik dhe Gjylekarë të Vitisë.

Page 95 Page 95

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Mustafa në uniformen e UNÇSH në Tiranë Përballja e mësuesit Mustafë Koka me UDB-ashët 16 Në fund të muajit maj 1951, të fillimit të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar, dy oficerë të lartë të UDB-së e ndjekin hap pas hapi. Ardhjen e UDB-së në fshat e 16 Nga libri “Shtegtim në histori”,N.R bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012

Page 96 Page 96

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I parandiente mësuesi Mustafë Koka si kob i rikthyer nga ajo ditë që kishte përcjellë për në burg, babanë, axhën dhe vëllain. Kah gjysma e atij muaji i trokasin në derën e banesës së tij në Remniku. Në fillim të qershorit të atij moti(1951), dy oficerë të lartë të UDB-së e ndjekin hap pas hapi. Ardhjen e UDB-së në fshat e parandiente mësuesi si kob i rikthyer nga ajo ditë që kishte përcjellë për në burg, babanë, axhën dhe bijtë e vëllait. Kah gjysma e atij muaji i trokasin në derën e banesës së tij në Remniku. Sipas Arif Sylës, sekretar në instancat komunale të arsimit, tregon sot me rastin e 57 vjetrit të atyre ngjarjeve se, "Mustafa ishte i ri dhe nuk mund ta duronte ma maltretimin dhe zullumin e UDB-ashëve të cilët e merrënin të premteve pas mësimit dhe deri të hënëve nuk e lëshonin, kur një ditë para se të kthehej mësuesi nga një mbledhje e katundit, i cili i kishte kërkuar që të vihen në lidhje me Hasanin sepse nuk mund të qëndronte në ilegalitet, kur kërkohej që ta dorëzonin njeriun e fundit të ilegales, Alia. Lila dhe Voja, futen të paftuar në banesën e tij, kinse për ta kaluar natën, por qëllimi i tyre, ishte që ta dëbojnë atë për tej bjeshkëve. Pasi kërkoi ta lejonin të shkoi për të fjetur te shërbëtori i shkollës, sepse aty ishte ngushtë ai e kishte lënë një revole, Pallaber i gjermanit për ta ruajtur kokën. në mëngjes kur u kthe ditë nuk patën kohë për t'u përshëndetur sepse u kthyen për ta përcjell ardhjen e UDB-së. Andaj vendosi t'i kthehet malit, tjetër Page 97 Page 97

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I udhë nuk pati. Merr revolen beret, që e kishte amanet nga babai, dhe ju kthehet "mysafirëve" në odën e tij për ta dërguar amanetin e etërve në vend.

Me të hyrë në derë, i gjen duke luajtur shah, por në vend se t'i luante figurat e shahut për t'i nxënë në mat, nxjerr revolen dhe zbrazi në ta. Duke dalë jashtë me nxitim, e pa gruan e axhës Ahmet në oborrin e shtëpisë së tij. Përballja kundër atyre pushtuesve po zinte fill si rezistencën e mos durimit, mbylljes brenda vetvetes dhe shikimi i horizontit për të qarë atë rrethim të hekurt që po ngushtohej ditë e për ditë shtohej edhe më tepër. Ajo po bëhej në mes brigjeve të lumit Morava dhe Bjeshkës së Madhe, Karadakut përmes mësueseve, nxënësve e studentëve nëpër manastire e mejtepe që për herë po shtohej me mësimin amtarë ndër oda e konake të kthyera në mësojtore të para fetare dhe laike siç u vepra me rastin e mësuesit Mustafë, cili mbante në një sistem strukturën e një lëvizje ilegale që po shtohej në radhët e shqiptarëve jashtë kufijve të Shqipërisë që kishte filluar mbi atë Lëvizjen Çlirimtare që për shqiptarët. Mustafa kaloi shtëpi më shtëpi, mal më mal e gur më gur, deri në jatakun më të sigurt. Më vonë ra në lidhje me Hasan Alia të cilët vendosën të largohen nga atje, për shkak se ishte shtuar zullumi mbi jatakët e tyre.

Kah fillimi i vjeshtës shkuan në anën tjetër të Arbërisë së lirë. Ata nuk arritën ta kapërcejnë malin për të dalë për tej Page 98 Page 98

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I gardhit, bënte mjegull dhe binte shi vazhdimisht. Ishte një mot i ligë që mbahet mend më gjatë se herëve tjera.

Por papërkulshmëria dhe lufta e vazhdueshme, edhe pse i kanë zvogëluar në masë, nuk kanë arritur asnjëherë të na zhdukin.

Udha e këputur në mes kufirit shqiptar 17 Një ditë vjeshte, deri sa po priste lidhjen në Kokaj, kishte vendosur të rrezikonte: do të qëndronte në kullën e vetë.

Mustafë po i qëndronte në besë nënës, se nuk do t'i bie në duar UDB-së për të pësuar si ishe keq e më keq, ashtu siç i ndodhi babait të tij, edhe pas amnistisë së premtuar.

Mustafë e nuhati i pari tradhtinë dhe nuk e lëshonte nga tyta e armës I.Z. që kishte marrë përsipër për t'i përcjell matanë gardhit. Iu kujtua edhe vrasja e dhjetë vjet më parë buzë kufijve të gardhit të thurur me zapti edhe aty, ku kurrë nuk e patën vendin. Edhe pas lënë me fjalë të varrosët në mezhde të kufirit për të cilin kishte luftuar hon e donë para se ta lëshonin në mënyrë kolektive tokën te Molla e kuqe, për t'i shpëtuar shfarosjes. Sipas planit të marrë nga UDB-ja e dinte se Hasan alia do të goditët në gjoks, Mustafë në Kokë, ndërsa Agush Bresalci të pritët me breshëri, deri sa do ta kalonte lumin me gruan e tij në 17 Nga libri “Shtegtim në histori”,N.R bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012

Page 99 Page 99

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I shpinë. Mustafë e mbante përkrahu gruan Rabën. Ai mbante edhe armë të gjatë edhe një revole Beret që e kishte amanet nga vëllai i tij Jeta. Beretën e mbante në brez. Pas kësaj, duke kaluar me hapa të shpejtuar nëpër një rrafshinë, për herë të parë, pas gjithë asaj lufte, po i tradhtonte mendja. Në këtë heshtje shkrepen dy armë, sixhim. Menjëherë pas kësaj u ndezën kandilat e turpit për ta ndritur terrenin, deri sa Mustafë me Agushin ai prenë dritat me rafalët e tyre, me qëllim që ta mbulonin terrenin me terrin e asaj nate të pabesë, që ishte improvizuar si në skenë të teatrit, te vendtakimi në Bri. Dritat e kthyera në drejtim të tyre, së bashku me sirenën e trupave pushtuese fare pranë tyre, po e ndriçonin ujin e Drinit të përgjakur prej tre burrave dhe dy grave. Ndërsa një ushtar i ri, po i përgjigjej zërit të gruas së Agushit, Qibrijesë, për t\\\'i dhënë një pikë ujë me grusht. Këtë e ndaloi Komandanti Kristë, duke ia sharë nënën shqiptare... "Do t'iu vrasim të gjithëve". Lama e miellit të kazasë po i priste në agun e parë që kur ranë. As në emër të katundit nuk ua dhanë kufomat, as të mësuesit të vrarë bashkë më bashkëshorten e tij, dhe as të tre kaçakëve të tjerë. Familja e ngushtë e mësuesit kishte mbetur në gra e fëmijë. Nëna mallkonte edhe në ditën e tretë që ishin ekspozuar te pazari i Lamës..

Asnjë gjëmë, asnjë pikë lot nuk i kishte dal asaj burrëreshe, as para masës së dalë te Lama e millit. Nëna e Mustafës, Habibja e kishte rritë për krenarinë e sotme. Pas Page 100 Page 100

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I vrasjes, trupi i tij u ekspozua në Gjilan, si formë represive dhe mënyrë për të frikësuar banorët e kësaj ane të Kosovës.

Pamje e vendlindjes nga kishte marrë pushkën M.K.

Page 101 Page 101

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Mësuesi MUSTAFË KOKA– DHE GRUPI I FUNDIT I ARMATOSUR I KOSOVËS PASLUFTËS DYTË BOTËRORE 1944-‘5118 Të premten, më 12 tetor 1951, kufomat e tyre riekspozohen Te Pazarishta e Gjilanit, ku është sot shtëpia e mallrave.

Më tutje Mustafë Koka me gruan Rabien.

Mustafa i Hetës dhe i Habibës, kishte lindur më 1931 në Kokaj të Gjilanit. Katër klasë gjimnaz dhe një kurs ushtarak i kishte kryer në Tiranë, kurse kursin e pedagogjisë në Prizren. Punoi mësues në Uglar, Lubishtë dhe Remnik. Në Remnik është martuar me Rabien, e cila vdes shtatzënë bashkë me burrin dhe grupin e Hasanit, më 1951.

Rrëfimet e Ismail Idriz Kokës, (1944) si 7 vjeçar shpalos kujtimet për Mustafën dhe grupi e tij

18 Nga libri “Shtegtim në histori”,N.R bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012

Page 102 Page 102

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Nga fillimi i vitit 1951, erdhi një kthesë të fortë nga Shqipëria. Në këtë drejtim, ndikim të madh pati mësuesi Mustafë Koka, të cilin UDB-a e mbante në thumb për agjent të shërbimit informativ shqiptar, sepse atje kishte vënë disa kontakte më përfaqësues të ndryshëm, e sidomos me ata kosovarë që vinin nga Shqipëria. Sipas të dhënave të proveniencës së UDB-ës në majin e vitit 1951, nga Shqipëria erdhi Hysen Thaqi, ish-komandant i Komandës së Vendit në Skënderaj të Drenicës, (më 1945-46), i cili pas mbajtjes së burgut, më 1948, shkoi në Shqipëri. Ai në katundin Zabel të Drenicës e organizoi një takim me përfaqësuesit e organizatave politike ilegale shqiptare të Kosovës. Organizata e NDSh-së së Anamoravës në këtë takim u përfaqësua nga sekretari i organizatës, mësuesi Mustafë H. Koka dhe arkëtari Arif Syla i Remnikut, gjithnjë në mbështetje kryesore të tyre dhe pas kthimit nga takimi i bashkëpunëtorëve të Shërbimit Informativ të Shqipërisë në Zabel të Drenicës, Mustafa dhe Arifi, i raportuan Hasan Alisë për çështjet e trajtuara. Sipas J.Bullajiqit në fejtonin e "Rilindjes", "Prita në Bisatricë" 19 Hasani aprovoi kërkesën, që vinte nga Shqipëria dhe së bashku u përcaktuan për "dy oficerët e rij t'UDB-së Xhafer Lilën dhe Vojisllav Taliqin –Vojën.

19 Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi

Page 103 Page 103

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Presioni i UDB-së ndaj atdhetarëve Para agimit të datës 6 qershor 1951, mësuesi Mustafë e mori armën dhe e hapi ngadalë derën e dhomës ku po flinin udbashët - Xhaferi e Voja Meqë UDB-ja kishte informata se Hasan Remniku gjendet ne malet e Zhegocit, shefi i UDB-ës së Vitisë i dërgoi në Remnik operativistët e sipërpërmendur me detyrë që të merrnin në pyetje disa jatakë të Hasan Remnikut dhe mësuesin Mustafë Koka, me të cilin do të bisedohet me shumë kujdes, që të mos e kuptonte se UDB-a është duke e përcjellë - shkruante J. Bullajiq: "Duhej bërë përpjekje për të bindur Mustafën, që të bashkëpunojë me shërbimin e organeve të sigurimit jugosllav, por të mos hetohet aktiviteti "armiqësor" i tij.

Oficerët e UDB-ës shkuan në Remnik në mbrëmjen e 5 qershorit 1951 dhe i morën në pyetje "disa jatakë" të Hasan Remnikut dhe tërthorazi edhe mësuesin Mustafë H. Koka. Sipas dëshmive të shumë remnikasve, Xhaferi dhe Voja arritën në Remnik pas drekës dhe fillimisht shkuan në shitoren e katundit, e cila ishte afër shkollës. Aty e ftuan mësuesin Mustafë, i cili sapo i kishte lëshuar nxënësit në pushimin e gjatë. Ai sikur e parandjeu se me UDB-ën do ta ketë takimin e fundit. Thuhet se fshatarët që rastisën të ishin afër shitores kanë dëgjuar një zënkë të rëndë midis mësuesit Mustafë dhe dy oficerëve të UDB-ës. Sipas J. Page 104 Page 104

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Bullajiqit Xhaferi dhe Voja atë natë, u vendosën në shtëpinë ku banonte mësuesi dhe aty i morën në pyetje pos disa fshatarëve edhe Mustafë Kokën. Ishte kjo shtëpia e Ahmet Nezirit, në odën e të cilit banonte Mustafë Koka me nusen e posamarrë, Rabien, bijë e Remnikut. Pas darke mësuesi u ofroi udbashëve të shkonin për të fjetur në banesën e tij, pasi gruan e kishte dërguar në gjini, kurse Mustafa do të flinte te ndonjë fshatar.

Në banesën e Mustafës dy udbashët i vazhduan hetimet me një vrazhdësi. Më në fund, sipas Bullajiqit i thanë se ata i dinë të gjitha lidhjet e tij me Hasan Remnikun dhe me organizatën ilegale antijugosllave.

Mustafë Koka, më vonë ka treguar se udbashët e kishin urdhëruar: "Nesër ta sjellësh nusen që ajo të na shërbejë…! Ti si mësues duhet të jesh më përparimtar…!"

Page 105 Page 105

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Mësuesi patriot me moral të panëpërkëmbur duke ndjekur hijet e territ shkoi në shtëpinë e Arif Sylës dhe sipas të dhënave të UDB-ës ia dërgoi arkivin e organizatës së NDSh-së: Merre dhe dërgoja Hasanit - le të gjendet te ai derisa të bashkohemi.20 Tërë natën nuk bëri gjumë duke menduar se si do t'ia dilte me aksionin e parë të armatosur!? Për t'i vrarë dy operativistët e UDB-ës, kishte vendosur qëkur ishin takuar në shitore para mbrëmjes, edhe për këtë qëllim i tërhoqi në banesën e tij - sepse ka shtrojë më të pastër..!

Dëshironte që t'i vriste e të mos u linte telashe fshatarëve.

20 Nga libri “Shtegtim në histori”,N.R bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012

Page 106 Page 106

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Para agimit të datës 6 qershor 1951, e mori armën dhe e hapi ngadalë derën e dhomës ku po flinin udbashët Xhaferi e Voja. * * * Rrëfim: Biseduan me të dhe aty nga mesi i natës bisedat u shndërruan në zënkë dhe shamatë (këtë e ka rrëfyer më pas i zoti i shtëpisë Ahmeti. Mësuesi i priti mirë udbashët i qerasi edhe me kafe me sheqer, por ata kërkuan që kafet tua sillte tjeter. Ai i skuqur prej turpit i pyeti nëse mund t’ua shtronte dyshekët për të fjetur. Ishte thuajse mesi i natës. Yjet xixëllonin ne qiell. Fshati flinte, thuaj se po bënte një gjumë të rëndë. Pas një parmaku të çardakut me dërrasa, qëndronte i heshtur dhe vëzhgonte si skifteri Robin Hudin. Mustafë Koka doli me ngadalë nga oda duke u thënë natën e mirë. Udbashët vazhdonin të zgërdhiheshin… Mësuesi Mustafë Koka ia rrëfeu gjithë ç’ka i kishte ndodhur në dhomëme Xhafer Lilën dhe Vojën, me dy maskarenjtë e UDB-së. -”Më kanë ofenduar rendë o mik! Sot nuk i lë pa i vra”. Ai nxori shpejt nga vendi ku e kishte merr revolen që e kishte amanet nga babai dhe u kthehet “mysafirëve” në odën e tij për ta dërguar amanetin e etërve në vend. Me të hyrë në derë i sheh duke luajtur shah, por në vend se t’i luante figurat e shahut për t’i nxë- në në mat, nxjerr revolen dhe e zbrazi në ta. Duke dalë jashtë me nxitim e pa gruan e axhës Metë në oborrin e shtëpisë së tij. Dha shenjë të mos bënte Page 107 Page 107

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I zhurmë dhe të bënte sikur shkoi të flinte. Çdo gjë ishte në gjumë të thellë. Malësorët e lodhur nga hallet dhe telashet e ditës, nga rrëmuja e jetës së përditshme, kush e di se ç’ëndërr do të kenë parë atë natë me gjysmë hënë. Dikur u duk një hije bri parmakëve të çardakut. Ai, hapi me ngadalë derën e odës ku flinin “miqtë”. Qëndroi si shkëmb mali në prag të saj dhe duke menduar të mos i vriste në gjumë lëshoi një britmë burri: “Çohi, çohi he burra të ligj!”. Ishin duke lozur me figura shahu shah… nuk e prisnin nga mësuesi se do t’ia jep mat.

Ata nëpër gjumë nxituan të merrnin armët, por nuk mundën të bënin asnjë hap pasi breshëri u zbrazën mbi ta.

Bashkë me automatikun u dëgjuan edhe dy të shtëna pushke që oshtinë maleve dhe prishën natën e heshtur. Të nesërmen, pasi agoi dita, u mësua se dy oficerë të UDB-së ishin vrare me një breshëri automatiku dhe nga një plumb pushke i kanë marrë njërin në ballë e tjetrin ne qafë. Prej asaj ngjarje, mësuesi Mustafë Koka bashkë me nusen e tij, Raben, nuk iu ndanë duke iu bashkuar grupit, Hasan Alia..

21

-Përgjegjësia e merrë vetëm Mustafë Koka

21 Nga libri “Shtegtim në histori”,N.R bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012

Page 108 Page 108

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Mustafa, duke mos dashur t'i vriste në gjumë i kishte zgjuar, duke u thënë se në emër të lirisë së Kosovës dhe të popullit shqiptar, organizata jonë u ka dënuar me vdekje.

Kam nderin që jam zbatues i këtij vendimi.

N'EMËN T'POPULLIT DHE T'LIRISË, T'KOSOVËS DHE T'SHQIPNISË!..

Krismat e pushkës në agim u dëgjuan larg dhe nxitën frikën te njerëzit e përgjumur. U trand katundi, kurse i zoti i shtëpisë, në odën e të cilit u vranë dy oficerët e UDB-ës, Ahmet Neziri, sapo kthehej nga punët e korrierit që ia kishin ngarkuar udbashët. Shkoi me vrap në odë. Të dy udbashët ishin të plagosur për vdekje. Xhaferi u ngrit në bërryla dhe i tha ta njoftojë milicinë - shkruante J. Bullajiqi.Sipas kujtimit historik të remnikasve, dy oficerët e plagosur rëndë, porsa u takuan me milicët dhe punëtorë të tjerë të sigurimit, që kishin ardhur për t'i marrë të plagosurit për vdekje, u thanë se populli nuk është fajtor për vrasjen tonë. Ne nuk qemë të kujdesshëm sa duhej me Mustafën dhe e paguam me kokë. Ndërkaq, kryepolici i Kosovës, Shaban Kajtazi, do të konstatojë: "Xhaferi dhe Voja kishin pasur prindërit burra. Ata nuk kërkuan asnjë dënim për popullsinë e Remnikut dhe kurrfarë hakmarrjesh për të bijtë e tyre. Por realiteti qëndronte në faktin se, Hasan Alisë së pamposhtur, tash e tutje iu shtua edhe një luftëtar që shtiu tmerrin në radhët e udbashëve, e ai ishte mësuesi Mustafë Koka.

Page 109 Page 109

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Torturat e përkrahësve të Hasanit dhe të Mustafës Pas kësaj ngjarjeje vrastare dhe tmerrit që i shtiu Mustafë Koka UDB-ës dhe pjesëtarëve të tjerë të sigurimit, se si një djalë i ri guxoi të shtijë në eprorët e lartë të institucionit të lartë të sigurimit jugosllav, filluan burgosjet. Së pari burgosja nisi me Arif Sylën, kuririn dhe bashkëpunëtorin më të afërt të Hasan Remnikut, ndaj të cilit bënë hetime intensive dhe të gjata. Organet e sigurimit, Arif Sylës i kishin dhënë shumë fakte dhe të dhëna të tjera, që vërtetonin se UDB-a dinte çdo gjë për takimin e tij me Hasanin. Arifi duke qëndruar i palëkundur, torturohet aq shumë, saqë më me dëshirë do ta vinte vetën para plumbit të Hasan Remnikut, vetëm t'u hakmerrej udbashëve mizorë. Sipas shkrimit të Bullajiqit, Arif Syla u priu dy oficerëve të UDB-ës të shoqëruar prej tre milicëve për në shitoren e katundit, ku "duhej" të vinte Hasani. Mirëpo, Arifi i la larg udbashët dhe milicët, që të shihet se a ka ardhur Hasani, sepse udbashët nuk kishin guxim të ballafaqoheshin me Hasanin. Arifi shkoi në shitore dhe i tregoi Hasanit, se kësaj radhe "të erdha me UDB-ë..! Ata çdo gjë dinë për lëvizjet tona, ndaj mbushi armët ose dorëzohu!?. Mua mos më kurse. Jam gati ta kryej çdo akt që të ma besoni kundër tyre!"

Hasan Remniku ndiqte një rrugë strategjike kundër ndjekësve të UDB-ës. Ai iu shmang konfrontimit të drejtpërdrejtë, duke i thënë Arfi Sylës: "Shko e silli Page 110 Page 110

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I brenda, kurse unë do të ngjitem në tavan. Në rast të zbulimit, vepro si do ta jep Zoti…!"

Pasi Arfi Syla u kthye tek udbashët dhe u tha se Hasani nuk ka ardhur ende, ata u vendosën brenda në shtëpi, ku bashkë me ta gjendej edhe baca Arif. Arif Syla edhe kësaj here arriti t'i mashtroi organet e sigurimit dhe me mjeshtërinë e vet i shpëtoi prej vdekjes, të cilët gjatë tërë kohës ku ishte vënë prita në në shtëpinë e shitësit, Hasan Remniku dhe grupi i tij gjendeshin në tavanin e po kësaj shtëpie, me armë të gatshme për të shtënë në çdo moment kundër tyre. Meqë UDB-a nuk kishte argumente se: Si i akuzuar Arfi Syla, ishte logjistika e grupit në vrasjen e dy oficerëve të UDB-ës, së bashku me Mustafë Kokën, Mirëpo, Arfi Syla nuk thyhej, nuk do të heq dorë nga veprimtaria patriotike, politike, kombëtare e luftarake antijugosllave për çlirimin e Kosovës. Për çdo gjë e informonte Hasan Remnikun dhe vazhdoi me përmbushjen e detyrave të reja, të marra nga Hasani dhe mësuesi Mustafë Hetë Koka, i cili sa vinte e përpiqej për ta bindur Hasan Remnikun se ishte ngushtuar rrethi, kur ata duhej të largoheshin pa dëshirën e tyre nga Kosova dhe të kalonin në Shqipëri, sepse pushtuesi kishte arritur kulminacionin me marrjen në pyetje e tortura të shumë kryefamiljarëve, te të cilët Hasan Remniku një kohë ishte mbështetur dhe përkrahur. Lidhur me këtë se rrethi është ngushtuar shumë, Bullajiqi shkruante për Mustafën: "Mustafa përpiqej që ta Page 111 Page 111

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I binte Hasnin "se momentalisht çdo qëndrim i mëtutjeshëm është i kotë. Mendonte se me çdo kusht duhej të kalohej në Shqipëri. Atje do të lidhen me rezistencën shqiptare të organizuar kundër ish-Jugosllavisë, kurse tani sa më parë duhej që të largoheshin nga Kosova". Mustafë Koka, madje e dërgoi Arif Sylën në Shkup, me një letër për Gajur beun nga i cili kërkonte të studionte mundësitë për t'i përcjellë në Shqipëri këta njerëz: Mustafën me grua, Agushin me grua dhe Hasanin vetë. Ç'është e vërteta, Hasani refuzonte të shkonte në Shqipëri. Shkaku ishte se donte të rrinte në Kosovë e të flijohej për Kosovë, gjë që edhe një gjë e tillë do të ndodhë, sepse asnjëri prej tyre nuk do të mund të shkojë në Shqipëri, por do të vriten në pabesi në Prizren, ashtu siç është thënë përmes tyre, edhe pse një e vërtetë tjetër duket të jetë me e saktë.

Tërheqja e përkoshme për Shqipëri ishte strategji taktik ... Sipas të dhënave nga terreni, aty nga fundi i qershorit të vitit 1951, Hasan Remnikut i bashkohet edhe Agush H. Mehmeti, për të cilin garantuan jatakët e tij besnikë: Smajl Deli Muji dhe Smail e Naman Deli Qorroli të Bresalcit, të cilët më vonë do të dënohen me burg si mbështetës të tyre.

Ata e morën Hasan Remnikun dhe e sollën në kullën e Agush H. Mehemtit. Më në fund, në gushtin e vitit 1951, edhe Mustafë Hetë Koka me gruan, në kullën e Agushit në Page 112 Page 112

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Bresaalc iu bashkuan Hasan Remnikut prej ku nisën për në Shqipëri. Nga mesi i vitit 1951, për mbylljen e dosjes "Hasan Remniku - Alia, Aleksa Vuçiniqi i përgatiti kurthin për zënien e personaliteteve shqiptare që ishin në arrati përmes komandantit të stacionit të milicisë në Bresalc dhe bashkëpunëtorëve të tij. Ai e përcillte me kujdes lëvizjen e Grupit të Hasan Remnikut - Alisë. Bashkimi i Agush H. Mehemtit dhe i Mustafë H. Kokës me Hasanin, e vështirësoi zënien dhe likuidimin e Hasan Remnikut me ndonjë atentat nga ana e ndonjë të besuari të UDB-ës.

Në pjesën e dytë të gushtit 1951, me treshin: H. Remniku, A. Mehemti dhe M. Koka u takua mësuesi cernicas, Ramadan M. Hoxha. Këtë takim ai e siguroi përmes Arif Sylës së Remnikut dhe të birit të motrës së Hasanit, Servet Vehbiut të Cernicës, kur po flitej se do të shkonin në Shqipëri, qëllimi i takimit ishte: “përpilimi i një liste me emra shqiptarësh për burgosjet, për vrasjet dhe për dhunën e pushtuesit jugosllav në viset e Anamoravës, të hartuar prej Ramadan Hoxhës”22. Takimi u bë në Malet e Livoçit të Epërmë. Hasani do të interesohej për shëndetin e Ramiz Cernicës dhe të të birit të tij Raifit, të cilët atëherë ishin në burg në Mitrovicën e Sremit.

Helmi apo vrasja nga tradhtarët 22 Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi

Page 113 Page 113

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi, Sylë Mehemtin e quan me pseudonimin "Musa" me shtëpinë afër "Gradinës" se Vraniqit, kurse Daut Kepën e quan "Hamzë Syeljmani" i cili "me mish e me shpirt është i lidhur me grupin!". Udhëheqësi i grupit për kurthin e Hasan Remnikut, "Ismeti" alias kapiten Aleksa Vuçiniqi dhe bashkëpunëtori i tij i ngushtë "Mirko", alias Dragutin Papoviqi, morën vendime që të nesërmen, të mërkurën më 26 shtator 1951, në pazarin e Prizrenit të burgoseshin të gjithë personat me pamjen e Sylë Mehmetit, të përshkruar prej Ismail Zenunit dhe të vërtetuar nga operativisti i UDB-së për Suharekë Mehmet Cikuli, e të cilët nuk kanë leje qarkullimi për viset kufitare. Kështu, midis disa vetave të arrestuar u gjend edhe Sylë Mehmeti dhe u soll para shefit të grupit të operativistëve të angazhuar në kurthin për Hasan Remnikun. Në fillim Sylë Mehmeti u përpoq të shpëtonte nga rrjeti i merimangës së UDB-së, për të dhënat e sakta që ia nxori përpara operativistit të UDB-së nga raporti i Ismail Zenunit.

Likuidimit i çlirimtarëve të fundit 23

23Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi, Nga libri “Shtegtim në histori”,N.R bot. “Rrjedha” në Gjilan, 2012

Page 114 Page 114

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Sylë Mehemti u bind per te humbur gjurmet e trethetise se tij, munduhet ta bind, se Hasan Remniku e ka brenda spiunin, ndaj dhëmbit të të cilit më nuk do ta shpëtonte njeri mbi fytyrë të tokës. Prandaj, asnjë sakrificë e Sylë Mehmetit -"Musa", as vetëvrasja e tij. J. Bullajiqi, në vazhdim të fejtonit shkruan se tani "Musa" foli : "Qysh gjatë kohës së Jugosllavisë së Vjetër jam njohur me Hamzë Sylejmanin prej një katundi afër Gjilanit. Mbas çlirimit Hamza e fshehu në shtëpinë time djalin e vet, që gjatë luftës bashkëpunoi me okupatorin…!"24. Përmbajtja e deponimeve të tjera, të Sylë Mehemti, para "Ismetit", më 26 shtator 1951, mund të përmblidhet në këtë shkurtim: "Nga fillimi i vitit 1945, kur filloi mobilizimi masiv i meshkujve shqiptarë nga 16-60 vjeç, Syla me djalin e Daut Kepës u futën në UNÇJ-në. Pas demobilizimit, UDB-ja nuk e kërkoi më djalin e Daut Kepës25. Kjo u bë shkak për ta trashur miqësinë dhe besimin e ndërsjellë midis Dautit dhe Sylës. Filluan vizitat e ndërsjella.

Në fund të muajit korrik, të 1951, Sylë Mehemti ishte mysafir i Daut Kepës dhe aty mësoi për vrasjen e dy oficerëve të UDB-ës në Remnik, nga mësuesi Mustafë Koka.

24 25 Nga libri “Hasan Alia Remniku luftëtar i Shqipërisë etnike”, autorit Ramadan Asllani

Page 115 Page 115

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Pas darkës së 5 tetorit 1951, sipas Bulajiqit26, Daut Kepa shkoi për të marrë kontakt me grupin e Hasn Remnikut.

Aty, sipas të gjitha të dhënave më relevante, ishte edhe Ismail R. Zenuni, Hasan Alia për ditë të nisjes e caktoi të dielën, më 7 tetor 1951, kurse për vend të takimit "me Sylë Mehmetin" e caktoi një vend në male të katundit Gumnishtë. Ndërkaq, për orë të takimit: "koha rreth orës 21..!" Sipas J. Bullajiqit, grupi i Hasnit nga Gumnishta u nis të shtunën, që do të thotë më 6 tetor 1951. Kjo fare nuk është e saktë. Dihet sigurt, se grupi i Hasan Remnikut, dhe 26 Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi

Page 116 Page 116

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I pikërisht: Hasani, Agush Mehmeti, Qibrije Mehmeti, Mustafë Koka dhe Rabije Koka u përcollën nga kulla e Agush Mehmetit, në Bresalc, të dielën, më 7 tetor 1951, rreth orës 20. Agush Mehmeti mori katër lira dhe dy palë vathë të arit, që kishin vlerën e një lire. Ishin këto stolitë e nusërisë së gruas së tij dhe të kunatës, gruas të Ibushit, i burgosur në kazamatin e Mitrovicës së Sremit. Motra e Hasan Remnikut, Arifja, ngul këmbë se Hasani me dy shokët dhe gratë e tyre, u përcollën për Shqipëri, edhe nga shtëpia e Hasan Remnikut.Me atë rast ishin ë pranishëm bijat dhe disa kushërinj, të cilët i dhuruan Hasanit, rreth 20 lira për shërbime të prijësit dhe për nevojat më parësore, derisa të fillonin jetën në Shqipëri. Po kështu, edhe Mustafa kishte marrë 5 lira për kallauzët dhe para të tjera për nevojat e rëndësishme.

Bullajiqi shkroi se “Dauti dhe Syla u nisën për në Gumnishtë, ku ishte Hasani me shokë. Dautit dhe Sylës u kishte dalë disa km larg nga vendi ku i kishte lënë Agushin dhe Mustafën me gra.

Me këta të fundit ishin edhe dy të rinj, të cilët Sylë Mehmeti nuk i njohu. Njëri ishte Sylë Q. Arifi i Remnikut, që kishte qenë edhe në Bresalc, kur ishin përcjellë nga shtëpia e Agush Mehmetit, kurse tjetri ishte një i afërm i Rabijes”27. Sipas autorit të fejtonit, grupi i Hasanit nga 27 Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi

Page 117 Page 117

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Gumnishta deri në Bistricë udhëtoi natën, kurse ditën pushoi, nuk lëvizi. Natën e parë kaloi vetëm "disa km" deri në një "vend" në male të Sllakocit! Para se të niseshin nga Gumnishta, Hasan Remniku ia hoqi fishekët pushkës dhe ia dha Sylës, që ai ta bartte. Nuk kishte hënë dhe ecën nëpër mal pa rrugë. Renditjen në rrugëtim e caktoi Hasani: Syla, Ai, Agushi, Mustafa, gratë. Hasani nuk ia hiqte pushkën Sylës nga shpina. Bullajiqi nuk e përmendi fare anëtarin tjetër të grupit të Hasan Remnikut, Ismail Zenunin. "Hasani pati ndryshuar shumë. Dyshonte, bërtiste, ishte i pasigurt! - shkroi Bullajiqi. Sipas variantit të UDB-së, grupi i Hasan Remnikut gjatë natës së dytë kaloi shumë kilometra, deri mbi Vraniq të Suharekës.

Para se të arrinin atje, një pushim e bënë mbi kazermat e Ferizajt. Gruaja e Mustafës, Rabia (shtatzënë) ecte me vështirësi, saqë edhe Mustafa me të mbetnin shumë larg prej shokëve. Nga këto vështirësi, Hasani disa herë u detyrua të ndalet për t'i pritur. Gjatë tërë rrugës, Hasan Remniku ia mbante Sylës tytën e automatikut në shpinë dhe në mëngjes arritën mbi Vraniq, në Gradinë, ku shtëpia e Sylës nuk ishte larg. Aty u ndalën dhe kaluan ditën.

Më 9 tetor 1951, në mbrëmje, sipas Bullajiqit arritën në malet e Kabashit. Aty, Sylë Mehmeti i tha Hasanit: "Nesër është e mërkurë, ditë pazari, prandaj jemi marrë vesh me

Page 118 Page 118

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I prijësit të gjendemi në treg!"28 Hasani fillimisht, nuk i besoi. I tha: "Me ty ka për të ardhur edhe njëri prej nesh".

Syla nuk reagoi. Kjo bëri që Hasani ta linte Sylën që të shkonte vetëm në Prizren”, kështu thotë Bullajiqi.

Megjithatë, një e vërtetë e pamohueshme është se të nesërmen (e mërkurë ditën e pazarit), pra, më 10 tetor 1951, herët në mëngjes, kufomat e Hasani, Mustafa, dhe Agushi me gratë e tyre me kanë qenë të ekspozuar në Bazhdarhanen e Prizrenit. Pra, del se Syla, si njeri i vendit, në mos edhe Ismaili, kanë shkuar ditën e martë nga "Kabashi" në Prizren. Sipas J. Bullajiqit, pasi sahanlëpirësit, rrogëtarë të pushtuesit, vrapuan dhe u hodhën në hendeqe, në atë moment janë ndezur dritat e kamionëve, duke e ndriçuan terrenin, ku ishte grupi. Prej të gjitha anëve kërcitën mitralozat.

Mbas pak kohësh, çdo gjë është qetësuar.

Në hapësirën e ndriçuar gjendej i shtrirë Hasan Remniku, i rrethuar prej bashkëpunëtorëve të vet të vdekur.

Megjithatë, trupat e pajetë të tyre nuk janë me shenja plumbash në trup, sikur mendohet për gjithë atë arsenal armësh të asaj ushtrie. Të zbrazësh shumë municion mbi pesë vetë dhe të mos ketë as gjurmë gjaku, vërtetë është për të dyshuar se ata janë vrarë aty. Si duket, ata paraprakisht janë helmuar, më pas janë shenjuar me disa 28 Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi

Page 119 Page 119

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I plumba dhe gjurmë mjetesh të forta si sëpatë etj. në mënyrë që kur të ekspozohen të shihen disa gjurmë se janë mbytur nga prita e pjesëtarëve të sigurimit dhe të ushtrisë.

Së këndejmi, "Prita në Bistricë" 29, në natën e 9-10 tetorit 1951, ishte vetëm një manovrim ushtarak për të manifestuar "aftësinë" e UDB-së para popullit, kinse për të treguar aftësitë e tyre për luftimin e grupeve të ndryshme dhe njëkohësisht për të frikësuar popullin që të heqin dorë nga veprimet e tilla, sepse sigurimi jugosllav është shumë efikas dhe i vendosur për të likuiduar çdo kundërshtar dhe rezistencë shqiptare ndaj Jugosllavisë. Kjo "vrasje" u bë "top lajm" për gazeta, e posaçërisht për gazetën e vetme shqipe të asaj kohe" "Rilindja", që lexohej nga pjesë dërrmuese e shqiptarëve për të kuptuar operacionin e shërbimit të sigurimit shtetëror jugosllav. Gazeta, "Rilindja", sipas urdhëresës së UDB-së, më 14 tetor 1951, informonte lexuesit dhe qytetarët e mbarë në ishJugosllavi me titullin "U vranë pesë banditë informbyroistë", të cilët mbas shumë krimeve ishin nisur të shkonin te Enver Hoxha për të marrë shpërblim për krimet e bëra. Ja çfarë shkrimi me pompozitet, kinse këta janë nisur për të marrë grada apo dekorata për vrasje, e jo që luftonin për çlirimin e popullit shqiptar në viset e ishJugosllavisë nga okupatori sero-jugosllav.

29 Në fejtonin "Prita në Bistricë", Bot.“RILINDJA”,J. Bullajiqi

Page 120 Page 120

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Më 10 tetor 1951, e mërkurë, në Prizren ishte ditë tregu.

Pjesëtarët e shërbimit të UDB-së, herët në mëngjes i kishin ekspozuar kufomat e tyre dhe kishin dalë nëpër fshatrat e rrethinës së Prizrenit për ta ftuar popullin të vinte në Prizren për t'i parë kufomat e pesë ballistëve shqiptarë: Hasan Remnikut - Aliut, Agush Mehmetit, Mustafë Kokës, Qibrije B. Mehmetit dhe Rabije A. Kokës.

Ekspozita e trupave të tyre ishte vendosur në qendrën e pazarit - Bazhdarhane. Kufomat ishin renditur në dyshemenë e kamionit ushtarak të tipit gjerman "Doç". Për rreth kufomave, roja e sigurimit jugosllav me uniformë dhe pa të. Kufomat ishin me uniforma ushtarake e policore, por të pastra dhe të papërgjakura, çka do të thotë se nuk janë vrarë drejtpërdrejt. Disa shqiptarë që e njihnin llojin e kufomave se ishin apo nuk ishin të vrarë kthenin kokën herë në një anë e herë në tjetrën dhe thoshin me zemërim mallkimin: -Zoti e marroftë besëpremin! -Pjella e tij mos u shtoftë, duke nënkuptuar se ata paraprakisht ishin të helmuar, pastaj të mbytur me mjete të ndryshme.

Mbylli rrugeve per flijimtarët e lirise Pjesëtarët e ndryshëm të UDB-së u ndanë nëpër katundet e Anamoravës, në komunën e Vitisë dhe Gjilanit prej nga ishte Hasan Remniku, por edhe në atë të Gjilanit prej nga ishin Agush Mehmeti dhe Mustafë Koka i patën ftuar Page 121 Page 121

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I katundarët në Remnik, Kokaj, ku ka njoftuar se vetëm nëna e Mustafës të vizitoi kufomat ka drejt sipas Gani AHMETI, (ata që nuk kanë ditur shkrim-lexim) nëpër shkolla e xhamia për t'i njoftuar për vrasjen e pesë ballistëve të rrezikshëm, kufomat e të cilëve do të silleshin për t'u ekspozuar: Të enjten, më 11 tetor 1951, në pazarin e Vitisë, kurse të premten, të shtunën dhe te dielën, më 12 -14 tetor 1951, do të ekspozohen në Pazarishten e Gjilanit. Ky lajm ishte tragjik për atdhetarët shqiptarë të Kosovës, sepse ishte një mort që mbyllte rrugën e flijimtarëve të fundit të Lëvizjes për çlirimin e popullit shqiptar dhe të territorit30.

Ekspozimi i trupave të vrarë 31 Të enjten në pazarin e Vitisë UDB-ja ekspozita e trupave të pajetë është bërë po ashtu me kamionin "Doç". qytetarët nga terreni e njihnin edhe pedagogun, mësuesin Mustafë Koka, kishin dëgjuar edhe për trimërinë e Agush Mehmetit e kështu me radhë, duke qenë figura të njohura edhe për së gjalli. Vizitorët që i shihnin kufomat e pagjakosura "lexonin" tradhtinë, ku Hasani me shokë ishte prerë në besë të të pabesëve, mjerisht shqiptarë. Por masa 30 Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi 31 Nga libri “Hasan Alia Remniku luftëtar i Shqipërisë etnike”, autorit Ramadan Asllani

Page 122 Page 122

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I e tubuar përreth trupave të pashpirt thoshin: "Nuk ka vrasje pa gjak, këto xhenaze nuk kanë gjak - janë të pastra…! Dikush nga shokët e Hasanit, që kishte ndenjur kohë të gjatë me të dhe kishte dëgjuar mesele prej tij, mbante mend kur Hasani thoshte me metaforë: "Lisin e çan vetëm pyka prej degës tij!"

Të premten, më 12 tetor 1951, kufomat e tyre riekspozohen te “Lama e millit”, Pazari i Gjilanit, ku është sot shtëpia e mallrave, ata që i kanë parë kufomat e ekspozuara, madje edhe nga dy e më shumë herë vërtetojnë, se vetëm Rabije Koka ka pasur një njollë të zbehtë të gjakut në këmishën e bardhë mbi brez, në anën e majtë!. Asnjë plumb nuk i dukej se t'i kishte depërtuar nëpër tesha e në trup?!

Gjilanasit ende i kujtojnë ato skena tragjike kur një serb kishte shkelmuar kufomat e tyre, dhe reagimin policit trafikut Zeqës, “…Ikë more i marrë se kur janë kanë ata nuk ke guxuar me u ndie as që je gjallë!!!”, deri sa nana e mësuesit Mustafë bënin humzh: “hallall të koftë gjini që ta kam dhanë, … gjatë kësaj dite te kufomat ishte edhe nëna e Agush Mehmetit dhe i vëllai i tij Mehemti, si dhe mijëra qytetarë gjilanas e nga periferia. Shtruar kishin një shator ushtrie, të parin, afër çezmës, Hasan Ali Remnikun, ku në të djathtë afër gjirit i dukeshin 4-5 vrima të plumbave të revoles. Vrimat nuk ishin me gjak, bile as pantallonat, por as në xhaketën e ndeshur. Disa hapa në të majtë të Hasanit Page 123 Page 123

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ishte Agush H. Mehemtin me bashkëshorten Qibrien.

Mustafë Koka me gruan Rabien. Nga shënimet e terrenit, Shaban Kajtazi, ish shef policie, ka treguar se:” Ismail Zenuni i ka thënë se vetëm gruaja e mësuesit ishte gjetur e gjallë pas plojës, se ajo kishte rënë në lumë dhe se e kishte bartur ujët bukur larg, sa që mezi e gjetën”. Ndërkaq, disa pjesëmarrës të korpusit të mbrojtjes popullore që morën pjesë në këtë "aksion" të UDB-ës "Prita në Bistricë", vërtetojnë se një oficer boshnjak ka thënë: Njëra grua kishte mbetur gjallë dhe më është lutur ta vras dhe e vrava".

Në mbrëmjen e së dielës, më 14 tetor 1951, UDB-a e mbylli ekspozitën e grupit në Pazarishten e Gjilanit.

Kufomat e luftëtarëve të lirisë i ngarkuan në "Doç", dhe i dërguan në oborrin e kazermës së JNA-së, ku edhe i varrosën me një gropë. Me një shkrim të dr. Muhamet Pirrakut, thuhet se kufomat janë djegur me benzinë, por ne nuk e kemi hasur këtë të dhënë në terren, kurse vendvarrimi është identifikuar në muajin tetor, edhe pse ka pasur disa të dhëna edhe më parë.

Page 124 Page 124

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Kokajt e mësuesi Mustafë Koka32 32 Kokaj është katund i komunës së Gjilanit, 18 km. larg tij, i shtrirë në Karadak. Ky vendbanim ka emërtime të ndryshme nga pushteti admini-strativ serb. Është një emër i ri i quajtur Inatoc për shqiptarët dhe emër tjetër Renatoc për muhaxhirët e Kokajve. Deri më 1999 ka pasur 15 shtëpi, kurse tani janë 4-5 sosh. Janë dy lagje: e Epërmja e dhe e Poshtmja. Një shkollë katër klasëshe e quajtur

Page 125 Page 125

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Ismaili thotë, se “Mustafa shpesh është konsultuar me Remzien e axhës Muharrem (të vetmin fëmijë të tij) për çështje të ndryshme33.

Në fillim të tetorit 1951, pasi takohet me Hasanin dhe Agushin në Kokaj, ku Mustafa e merr edhe gruan ashtu si edhe Agushi, sepse këtë nuk kishin fëmijë dhe të gjithë kanë qenë të veshur me uniforma me ngjyrë teget dhe nisen për të dalë në Shqipëri. Pas 3-4 ditësh, Gani Ahmeti nga Kokajt e kumtoi lajmin e mbytjes së Mustafës me grua dhe me grupin, dhe tha se vetëm nëna e Mustafës të vijë për t’u përshëndetur me kufomën e të birit në Gjilan, ku kufomat ishin të ekspozuara. Sipas shumë bashkëbiseduesve nëna e Mustafës është afruar para kufomës së të birit dhe e ka hequr ferexhenë, duke i rënë për fytyre tri herë dhe i ka thënë: “Hallall të qoftë gjiri bir, se nuk më ke shkuar gjak falë”, pastaj ka lëshuar prapë ferexhenë dhe është larguar. Ismail Idriz Koka mendon sipas familjareve te tij se: “Mustafa me grupin janë helmuar në trekëndëshin e Gumnishtës e pastaj vrasja e tyre është inskenuar në Prizren, duke qenë paraprakisht të helmuar. Pas mbytjes së tyre, kufomat janë ekspozuar në Prizren, Viti, Gjilan dhe Kamenicë.

“Liria”, paralele e ndarë e Pogragjës.

33 Nga libri “Hasan Alia Remniku luftëtar i Shqipërisë etnike”, autorit Ramadan Asllani.

Page 126 Page 126

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Në Gjilan është bërë një ceremoni paradë nga UDB-a për aksionin e tyre të suksesshëm për mbytjen e grupit të fundit të kaçakëve të Kosovës. Thonë se gjatë ekspozimit të kufomave, vetëm gruaja e Mustafës ka pasur shenja gjaku, kinse për shkak të shtatzënisë, kurse të tjerët jo.

Pas mbytjes së tyre UDB-a ka ardhur në shtëpinë e Mustafës dhe të familjes së tyre dhe i ka bastisur ato, duke konfiskuar material të ndryshëm34.

Pos bastisjeve, familja më pas ka pasur edhe pasoja të tjera në aksionin e armëve më 1955, duke u torturuar aq shumë, sa që për herë të dytë janë detyruar të blejnë armë për t’i dorëzuar, vetëm të shpëtojnë nga rrahjet mizore deri në mbytje. Një dosje e hapur e familjeve të tyre ka qëndruar e hapur deri më 1999, duke mohuar edhe te drejtën e shkollimit, të punësimit, ndoshta edhe të martesës me familjet e tilla kundra “shtetit dhe popullit”, siç i ka quajtur okupatori serb. Për këtë dëshmon edhe vetë Ismaili, i cili më 26 mars 1999 në mbrëmje është gjuajtur me pushkë snajperike nga një fqinj serb, ku fatmirësisht nuk ishte goditur, kurse gjurmët e fishekut gjenden edhe sot në librat e bibliotekës së tij .

34 Ismajl Idriz Rashiti djali I xhaxhait që ishte “syri vëzhgues” I mësuesit Mustafë së bashku me vajzen e vetme të axhes Muharrem, Remzijës.

Page 127 Page 127

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

IMAZH 35 Të gjithë ata që i kanë parë kufomat e ekspozuara, madje edhe nga dy e më shumë herë vërtetojnë, se vetëm Rabije Koka ka pasur një njollë të zbehtë të gjakut në këmishën e bardhë mbi brez, në anën e majtë!. Asnjë plumb nuk i dukej se t’i kishte depërtuar nëpër tesha e në trup?!

Nga shënimet e terrenit, Shaban Kajtazi, ka ritreguar se Ismail Zenuni i ka thënë se vetëm gruaja e mësuesit ishte gjetur e gjallë pas plojës, se ajo kishte rënë në lumë dhe se e kishte bartur ujët bukur larg, sa që mezi e gjetën.

Ndërkaq, disa pjesëmarrës të korpusit të mbrojtjes popullore që morën pjesë në këtë rinskenim të “aksionit” të UDB-ës “Prita në Bistricë”, Bullaiqit, vërtetojnë se një oficer boshnjak ka thënë: -“Njëra grua kishte mbetur gjallë dhe më është lutur ta vras dhe e vrava”36.

Në mbrëmjen e së dielës, më 14 tetor 1951, UDB-a e mbylli ekspozitën e grupit në Pazarishten e Gjilanit.

Kufomat e luftëtarëve të lirisë i ngarkuan në “Doç”, dhe i dërguan në oborrin e kazermës së JNA-së, ku edhe i varrosën me një gropë. Me një shkrim të historianit, dr.

35 Nga libri “Hasan Alia Remniku luftëtar i Shqipërisë etnike”, autorit Ramadan Asllani.

36 Në fejtonin "Prita në Bistricë", J. Bullajiqi

Page 128 Page 128

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Muhamet Pirrakut, thuhet se: “kufomat janë djegur me benzinë, por ne nuk e kemi hasur këtë të dhënë në terren, kurse vendvarrimi është identifikuar në muajin tetor, edhe pse ka pasur disa të dhëna edhe më parë. Për realizimin e kërkesave jetësore të kombit! UDB-a për të mbjellë tmerr në popullsinë shqiptare i burgosi mbi 27 jatakë dhe bashkëpunëtorë të Hasan Remnikut dhe bashkëluftëtarët.

Një numër të madh i dënoi me dënime drakonike. Selim Remnikun me pushkatim (me vonë me burg maksimal) , vëllain e tij Hajdinin me 20 vjet .

Me pushkatim u dënua edhe Azem Uruqi i Bresalcit (më vonë 20 vjet), sikur edhe Arif Q. Syla I Remnikut. Nën 7 vjet u dënuan dhjeta veta. Latif Mehemti, Ismail Qorrolli, Smajl Deli Muji, Sadik Vranoci, Shukri Hajrizi, Mehemt Syla, Selman Arifi, Arfi Sherifi, Xhemshit Bilinca. Me 9 vjet u dënua Daut Kepa etj. * (Nga libri “Hasan Alia Remniku luftëtar i Shqipërisë etnike”, autorit Ramadan Asllani) _______________________________________________

Page 129 Page 129

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Personazh: Mustafë Koka u lind në Kokaj me 1930 Mustafë Koka gjatë viteve të fundit të Luftës së Dytë iu bashkua një njësiti të Brigadave shqiptare që po kalonte nëpër Kokaj, si luftëtar 15 vjeçar në nëntor të 1944 dhe, më vonë sa qëndroi në Tiranë, kreu kualifikimin për mësues. Me në fund të vitit 1947 ishte kthyer në Kosovë, ku filloi punën e mësimdhënjes, nevojë kjo që ishte shumë e madhe për malësorët e Karadakut dhe banorët eAnamoravës. Puna e Mustafë Kokës në fushën e arësimit nuk zgjati shumë pasi që pushteti komunist jugosllav për shqiptarët e Kosovës u bë i padurueshëm, kështu që Mustafa vendosi të ballafaqohej me pushtuesin edhe në mënyrë të armatosur. Për disa vite resht, Mustafa Koka u bë sinonim i tmerrit për serbët.

Mustafa Koka dhe Hasan Alia Remniku, ka qenë simboli i rezistencës së pushtimit jugosllav të pas Luftës së Dytë Botërore. Së bashku me patriot të tjerë, përfshirë Hasan Page 130 Page 130

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Remnikun, u vra pabesisht në një pusi që ia kishte përgaditur OZNA me 11 tetor 1951.

Mësuesi, në mendjen e tij kishte edhe ngjarjet historike.

Ajetit vëllait të tij, i kujtohet se si arriti Mustafa t’i bashkohet një batalioni të armatës shqiptare, në dimrin e madh, para se të kapitullon nazistët, deri sa po kalonte aty pari. Mustafa, si një trembëdhjetë vjeçar në një mënyrë jo të zakonshme ishte lidhur me ta, pasi që në një gjuajtje me armë, te kroi i përroit të Kokajve, nuk e kishte gabuar shenjën. Musafit i miklonin këmbët duke pritur komandant Haxhiun, për të marrë lejen e tij, që ta provonte edhe ai.

Me të parën ndau rrasën e gurit në thërrmija, dhe pasi që luftëtarët e trimëruan për një sukses në shenjëtari aty për aty, kërkoi që t’i bashkohet, nëse mundë ta lejonin ata dhe familja e tij, për të vazhduar shkollimin dhe stërvitjet në përfitimin e shkathtësive ushtarake. Atë ditë Mustafa mori pëlqimin, por më parë duhej ta kryente shkollimin si kusht i parë për ta ndihmuar vendin e lënë në duart e të huajve.

Duke u ndarë prej tyre mori edhe përshëndetjet për mësuesit shqiptar të cilët ishin tërhequr në kryeqytet.Me të arritur në kryeqytetin e vendit, studioi tre vjet e gjysmë në gjimnaz. Në stërvitjet për shenjëtari nderohet me medalje të artë si përfaqësues i vendit në garat ballkanike. Ai, me të mbaruar shkollimin, me një dekret emërohet mësues i parë në Remnik.

Page 131 Page 131

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Në qershorin e parë të fillimit të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar, dy oficerë të lartë të UDB-së e ndjekin hap pas hapi. Ardhjen e UDB-së në fshat e parandiente mësuesi si kob i rikthyer nga ajo ditë që kishte përcjellë për në burg, babanë, axhën dhe vëllain. Kah gjysma e atij muaji i trokasin në derën e banesës së tij në Remnik.

Në fillim të qershorit të atij moti(1951), dy oficerë të lartë të UDB-së e ndjekin hap pas hapi. Ardhjen e UDB-së në fshat e parandiente mësuesi si kob i rikthyer nga ajo ditë që kishte përcjellë për në burg, babanë, axhën dhe bijtë e vëllait. Kah gjysma e atij muaji i trokasin në derën e banesës së tij në Remnik. Para se të kthehej mësuesi nga një mbledhje e katundit, ku kërkohej që ta dorëzonin njeriun e fundit të ilegales, Hasan Ala. Sipas dëshmive të arkivuar dhe të botuara atë natë me dhunë janë Lila dhe Voja, futen të paftuar në banesën e tij, kinse për ta kaluar natën, por qëllimi i tyre, ishte që ta dëbojnë atë për tej bjeshkëve.Voja, i tha: Ikë, ose ulu nën këmbët tona, deri sa mësuesi kërkoi me ngulmë ta lëshonin banesën e tij, por ata as që lëvizën. Këtë nuk mund ta përpijë, tha vetë me veti. Dhe, kërkoi ta lejonin të shkoi për të fjetur te shërbëtori i shkollës. Atje ai e kishte lënë një revole, Beret për ta ruajtur kokën. Këtë s’mund ta duroj,- iu tha ai, ndonëse që te dy iu sulën, duke e përgjakur fytyrën e tij, nëntëmbëdhjetëvjeçare. Ndërkaq, ai, nuk jepet fare para tyre, ngrihet me forcën e fundit në këmbë, dhe mezi shkon Page 132 Page 132

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I te portieri i shkollës të bëjë një sy gjumë, por, mjerisht atë natë nuk fjeti fare. Para se të shkoi te kinse flejë, në oborrin e shtëpisë i pa fëmijët e axhës së tij që kishin dalë për ta pritur. Por, atë ditë nuk patën kohë për t’u përshëndetur sepse u kthyen për ta përcjell ardhjen e UDB-së. Mësuesi ishte përshëndetur me një mik, i cili vdiq gjashtë javë më vonë nga torturat e UDB-së, por, nuk i tradhtoi shokët dhe Mustafën deri në vdekje. Ai i kishte në burg babën, axhën dhe i vëllai i madh. I morën në besë për t’i amnistuar më vonë, por dhelpra a ka besë? I dënuan përjetë, vetëm vëllai i madh kishte shpresa të dalë nga burgu. Iu kujtuan babai, xhaxhai dhe vëllezërit në burgun e Nishit. Xhaxhai tjetër, i vrarë në frontin lindor, e shumë e shumë të tjerë, ...... shumë tragjedi tjera. Andaj vendosi t’i kthehet malit, tjetër udhë nuk pati. Merr revolen beret, që e kishte amanet nga babai, dhe ju kthehet "mysafirëve" në odën e tij për ta dërguar amanetin e etërve në vend. Me të hyrë në derë, i gjen duke luajtur shah, por në vend se t’i luante figurat e shahut për t’i nxënë në mat, nxjerr revolen dhe zbrazi në ta. Duke dalë jashtë me nxitim, e pa gruan e axhës Ahmet Nezirit në oborrin e shtëpisë së tij.

Mezi i dolën fjalët nga Voja e i tha:” ...Thuaj, se i vrau mësuesi Mustafë se e zuri gjaku që po i vlonte pas gjithë asaj që na bënë. Nuk e pata qare, ... nuk e bëra për nam as nishan.” Me të dal nga katundi, ecte serbes nga ana e malit, nxitonte për ta zënë hapin kah Mulliri i Hanit të Page 133 Page 133

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Axhës. Aty, e la një fasule që ia kishte dhënë nusja e tij, Raba, për të mos e nxënë gjaku. Theu rrugën dhe kaloi kah shkolla e Ukë Metave, për të zbritur pastaj në lumin Llapush dhe për të vazhduar rrugës që e qet te Muhaxhirët e Kokajve. Kaloi shtëpi më shtëpi, mal më mal e gur më gur, deri në jatakun më të sigurt. Më vonë ra në lidhje me Hasan Alinë të cilët vendosën të largohen nga atje, për shkak se ishte shtuar zullumi mbi jatakët e tyre. Kah fillimi i vjeshtës shkuan në anën tjetër të Arbërisë së lirë.

Ata nuk arritën ta kapërcejnë malin për të dalë për tej gardhit, bënte mjegull dhe binte shi vazhdimisht. Ishte një mot i ligë që mbahet mend më gjatë se herëve tjera. Atij iu kujtuan të gjitha tragjeditë e popullit të vet që kishte shkaktuar pushtuesi mbi ta për ta zhdukur dhe përzënë.

Mustafë Koka në këtë moment të vështirë ndiente një krenari dhe kishte shpresë se popullin e tij nuk do të mund ta zhduk as tash ky pushtues, ashtu siç nuk mundi ta zhduk asnjë pushtues deri më tash. Ai kujtonte disa popuj tjerë që kishin jetuar në antikitet si: trakët, avarët etj. e sot nuk janë më. Edhe dyndjet me origjinë mongole sa janë munduar të na mbajnë nën sundimin e tyre, të asimilojnë e të zhdukin gjithë çka gjetën mbi tokë dhe nëntokën e pasur. Por papërkulshmëria dhe lufta e vazhdueshme, edhe pse na kanë zvogëluar në masë, nuk kanë arritur asnjëherë të na zhdukin. Një ditë vjeshte, deri sa po priste lidhjen në Kokaj, kishte vendosur të rrezikonte: ... do të qëndronte në Page 134 Page 134

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I kullën e vetë. Mustafë po i qëndronte në besë nënës, se nuk do t’i bie në duar UDB-së për të pësuar si ishe keq e më keq, ashtu siç i ndodhi babait të tij, edhe pas amnistisë së premtuar. Mustafë e nuhati i pari tradhtinë dhe nuk e lëshonte nga tyta e armës Ismajl Zenuni që kishte marrë përsipër për t’i përcjell matanë gardhit. Iu kujtua edhe vrasja e dhjetë vjet më parë buzë kufijve të gardhit të thurur me zapti edhe aty, ku kurrë nuk e patën vendin.

Edhe Feza e kishte pas lënë me fjalë të varrosët në mezhde të kufirit për të cilin kishte luftuar hon e donë para se ta lëshonin në mënyrë kolektive tokën te Molla e Kuqe, për t’i shpëtuar shfarosjes. Sipas planit të marrë nga UDB-ja e dinte se Hasan Alia do të goditët në gjoks, Mustafë në Kokë, ndërsa Agush Metaj të pritët me breshëri, deri sa do ta kalonte lumin me gruan e tij në shpinë. Mustafë e mbante përkrahu gruan Rabën. Ai mbante edhe armë të gjatë edhe një revole Beret që e kishte amanet nga vëllai i tij Jeta. Beretën e mbante në brez. Pas kësaj, duke kaluar me hapa të shpejtuar nëpër një rrafshinë, për herë të parë, pas gjithë asaj lufte, po i tradhtonte mendja. Në këtë heshtje shkrepen dy armë, sixhim. Menjëherë pas kësaj u ndezën kandilat e turpit për ta ndritur terrenin, deri sa Mustafë me Agushin ai pren dritat me rafalët e tyre, me qëllim që ta mbulonin terrenin me terrin e asaj nate të pabesë, që ishte improvizuar si në skenë të teatrit, te vendtakimi në Bistrica e Prizrenit. Dritat e kthyera në Page 135 Page 135

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I drejtim të tyre, së bashku me sirenën e trupave pushtuese fare pranë tyre, po e ndriçonin ujin e Drinit të përgjakur prej tre burrave dhe dy grave. Ndërsa një ushtar i ri, po i përgjigjej zërit të gruas së Agushit, Qiprijes, për t’i dhënë një pikë ujë me grusht. Këtë e ndaloi Komandanti Kristë, duke ia sharë nënën shqiptare... "Do t’iu vrasim të gjithëve". Lama e miellit të kazasë po i priste në agun e parë që kur ranë. As në emër të katundit nuk ua dhanë kufomat, as të mësuesit të vrarë bashkë më bashkëshorten e tij, dhe as të tre kaçakëve të tjerë. Familja e ngushtë e mësuesit kishte mbetur në gra e fëmijë. Nëna mallkonte edhe në ditën e tretë që ishin ekspozuar te pazari i Lamës..

Asnjë gjëmë, asnjë pikë lot nuk i kishte dal asaj burrëreshe, as para masës së dalë te Lama e millit. Nëna e Mustafës, Habibja e kishte rritë për krenarinë e sotme.

Rabën e mori mësuesi nuse edhe sa ishe në male, pa dasmë, por, dasmë të madhe të kam bërë sot, ia numëroi një nga një te koka mësuesit, nëna e tij. Pas vrasjes, trupi i tij u ekzpozua në Gjilan, si formë represive dhe mënyrë për të frikësuar banorët e kësaj ane të Kosovës. Duke u bazuar në këtë aktivitet të Mustafë Kokës, regjisori i njohur jugosllav, Veljko Bulajiq, sipas skenarit "Poslednje Albanske Bande na Kosometu" -Bandat e Fundit të Shqiptarëve në Kosovë, xhiruar në filmin e njohur

Page 136 Page 136

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I “Kapetan Lleshi”37. Mësuesi që paraqitet në këtë film është Mustafa, kurse vendi është katundi Kokaj. Natyrisht, filmi pretendon sipas variantit të UDB-së të paraqet ngjarjen e rregulluar sipas shijes së pushtetit okupues Jugosllav38.

37 https://sq.wikipedia.org/wiki/Mustaf%C3%AB_Koka 38 mësuesit Mustafë Kokës, Hasan Ali Remnikut dhe Agush

Mehmetit po botojmë shkrimin e shtypit zyrtar të Rilindjes së atëhershme. Vazhdimet e fejtonit të atëhershëm po i japim, gjithashtu, pa ndryshime, ku mund të shihet gjuha e atëhershme shqipe para se të unifikohej në standardin e sotëm. Natyrisht, këtu jepet varianti zyrtar i ngjarjeve të pasluftës, të cilat ngjarje ishin lëvizje kundër sundimit komunist jugosllav por nga pushteti qenë cilësuar si armiqësore. Mësuesi Mustafë Koka Lexuesit më të moshuar mund ta kujtojnë filmin Kapetan Lleshi.

Skenari i këtij filmi qe bazuar në këtë fejton, autor i të cilit është Jovan Bullajiq. Fejtoni për herë të parë qe botuar në gazetën Politika të Beogradit, të cilin, të përkthyer në shqip, më vonë e boti edhe gazeta e përditshme Rilindja. Mësuesi Mustafë Koka, së bashku me Hasan Remnikun, në këtë fejton, nga pushteti u quajtën banditë, por në fakt ata ishin ndër luftëtarët dhe heronjtë e fundit që u përballën edhe me armë kundër pushtetit komunist jugosllav. Siç do të shohim në vazhdim shërbimi sekret jugosllav punoi një kohë të gjatë deri sa i futi në kurth këta luftëtarë të cilët edhe i ekzekutoi.

Page 137 Page 137

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Familja Rashiti Kokaj39 Idriz Rashiti (1908-1944), lindur më 1908 në familjen Rushiti të fshatit Kokaj ishta vëllai i pasë Hetës, Muharremi dhe Destanit, pas pushtimit bullgar të anës moravës dhe Kardakut, kalon me banim në Gjilan. drizi ishte plagosur nga bullgarët në një konflikt të armatosur dhe shkëmbim zjarri te vendi i quajtur Drum të Mali i Hysenit- Magjerës, ku ishte edhe përkarshi Stanica e bugarëve në pranverën e vitit 1942, aty kishte treguar një guxim e trimëri, ndonëse i plagosur në njërin krah, e kishte përgatitur revolën me dhëmbë, për të mos u rënë në dorë armikut, deri sa kishte arritur kusheriri i tij( Haziri) për ta Prandaj, me agjentët e saj UDB-ja organizoi kurthin në fillim të tetorit të vitit 1951. Agjentët ishin paraqitur si njerëz të cilët kinse do të ndihmonin Mustafë Kokën dhe Hasan Remnikun për të kaluar kufirin dhe për të hyrë në Shqipëri. Rrugëtimi për të kaluar kufirin besohet se ka filluar me 6 tetor 1951 për ta përfunduar në mes të natës së 9/10 tetorit në Pritën në Bistricë. Në grup që u ekzekutuan në pritë, ishin: Hasan Remniku, Mustafë Koka me gruan Rabijen e cila ishte shtatzënë dhe Agush Mehmeti me gruan Qibrie Misin Alidema. Trupat e tyre të vdekur qenë ekspozuar në Gjilan te Lama e Miellit ku qëndruan disa ditë me qëllim që të frikësoheshin qytetarët dhe ata të cilët eventualisht do të guxonin të përsëritnin veprimet “armiqësore” të këtij grupi.Prita në Bistricë Jovan Bullajiq: Rilindja, E merkure, 9-VI-1965.

39 https://sq.wikipedia.org/wiki/Mustaf%C3%AB_Koka

Page 138 Page 138

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I tërhequr me një qerre me trinë, deri në shtëpi.Së fundi nga plagët e marra vdekjeprurse ishte plagosur gjatë luftimeve për mbrojtjen e trojeve etnike në hyrje të Lluqanit me 28 gusht 1944 në vijën e frontit te maja e Kikës dhe përgjat udhës së frengit me 1944, vdesë rrugës për Gjilan në hyrje të Dobërqanit(Mireshit) dhe varroset në varresat Gjilanit, ku jetonte me nderime qytetare si dëshmor i asaj lufte.

Idrizikishte lënë një djal, Ismajlin dhe tre vajza në jetë.

Nga Familja Rashiti vëllai i Idrizit, Muharrem Rushit(1894-1955) dhe Hetem Rushiti (Hetë Koka) në gusht të vitit 1947 u burgosën në Gjilan dhe u dënua me 13 vjet burg, i mbajti 7 vjet. Muharremi, porsi vëllai Hetemi i denura me 35 vjetë burg, vdiq në burgun e Nishit, si përgjegjës i forcave shqiptare nënprefekturën e Gjilanit, ku ndodhi vrasja dhe arrestimet e grupit në Livoçë pas depërtimit nga Serebia në vitin 1943.

Të burgosur: Ajet Rushiti në tetor të vititi 1946 u dënua me 13 vjet burg në Mitrovicën e Sremit, i mbajti 10 vjet burg. Jetoi nga viti 1975 në fshatin Leran, vdiq në 2004.

Vehbi Hetë Rashiti më tetor të vitit 1946 u dënua 6 vjet burg në Prishtinë. I mbajti 1,5 vjet në Prishtinë, kurse 1 vit në Mitrovicë. Me moshë ishte 17 vjeç. Jetoi pas Aksionit të Armëve 1956- dhe i shpërngulur në Kumanovë në vitet

Page 139 Page 139

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I e 60-70-ta

40

vdiç më 2003. HYPERLINK "https://sq.wikipedia.org/wiki/Mustaf Ismail Idriz Rashiti41

%C3%AB_Koka" \l "cite_note-8" [8]

Personalitete të kohës: Mulla Idriz Gjilani dhe Lidhja e Dytë e Prizrenit Lidhja e Dytë e Prizrenit u mbajt (Lidhja II-të) në Prizren prej 16-20 Shtator 1943, ku shprehja gjeografike KOSOVA nuk përfshin vetëm vendet qi përmblidhen mbrenda kufijve administrativ të krahinës, e cila mbanë këtë men dhe ka ruejtë shumë qëndrueshëm e kompakte banorët shqiptarë, por shi për kët arsye ajo përfaqëson dhe simbolizon edhe të gjitha viset tjera Shqiptare të robnueme 40 Intervistë dhënë Nijazi Ramadaniit sipas kujtesës së Vehbi Etem Rushitit, i lindur më 2 shtator 1929 në fshatin Kokaj, djali i dytë i Hetë Kokës dhe vëllai i mësuesit Mustafë. Ai jetoi në Kumanovë që nga viti 1971, i cili rrëfeu për ekzekutimet dhe torturat e rënda fizike ndaj familjes Rushiti Kokaj,

41 Ismajl Idriz Rashiti i lindur me 1945 në fshatin Kokaj, djali i vetëm i Idrizi Rashiti i vrarë në frontin te udha e frengit, Lluqan (Bujanoc) me 1944. Ismajli ishte i përndjekur për shkak të bindjeve dhe rreshtimit në lëvizjen kombëtare për çlirim të atyre viteve në grupi e Adem Musmuratit dhe Hajdin Murtezi për veprimtari ilegale politike - kombëtare ishte larg-uar nga shkollimi dhe i denuar për veprimtari "armiqësore", pas ngjarjeve të '81-ës me burgim hetues me kohëzgjatje dy muajor.

Page 140 Page 140

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I nën pushtimin e Jugosllavis. Bruxelles, Me 6 Qershuer 1964. Mbështetur në frymën politike të shkrimeve autentike të pjesëmarrësve në Kuvendin themelues, më 1619 shtator 1943, Lidhja e Dytë e Prizrenit është organizatë politiko-ushtarake kombëtare demokratike shqiptare nga Tahir Zajmi: “Lidhja e Dytë e Prizrenit dhe lufta heroike e popullit për mbrojtjen e Kosovës”, Bruksel, 1964.

Lidhjes Dytë të Prizrenit për frontin lindor dhe ushtarak që raportonte nga vijat e para të frontit për luftimet për mbrojtën e trojeve etnike në Kosovën Lindore në gazetën Liria Lidhja e Dytë e Prizrenit. Me 13. IX. kur u hoq pushteti okupues bullgar u zgjodh nënprefekt i nënprefekturës së Preshevës. Ishte edhe sekretar i mulla Idriz Hajrullahut, gjykatës, kryeshef i Rrethit të Gjilanit.

Pra, që nga Marrëveshja e Mukjes dhe Konferenca e Bujanit edhe krahu Lidhja e Dytë e Prizrenit[5] ndikuan në juglindje të Kosovës në krye me Adem Gllavica e Mulla Idriz Gjilani.

Beteja Velegllaves dhe ajo e Kikës ishte e parë më 29 qershor 1944, u zhvillua në mes forcave serbo çetnike, Sipas Limon Staneci[6].- i cili raportoi nga fronti i Gjilanit për fitoret e 'Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës më 1944, në fletoren Lidhja e Prizrenit gazeta “Lidhja Prixrenit”. Me artikullin 'Një shpartallim i ri i çetave komuniste n'anë të Gjilanit" të datës 9korrik 1944 konstatohej: "Armiku shekullor, lakmues i tokave të huaja i dejun me ideologjina Page 141 Page 141

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I të ndryshme (komuniste, nacionaliste e që të dyja këto formojnë një të tretë: Pansllaviste)" prapë, Limon Staneci me datën 28 qershor 1944, në një numër aproksimativisht 400-500 vetash sulmoi tokat shqiptare, tue kalue kufinin ne vendin e quejtun "Kika", mbasi në afërsinën e katundeve Cfircë e Tugjevc nuk kishte muejtë. Forcat tona te përbame prej ushtrisë të rregulltë dhe fuqisë kreshnike, të komandueme prej oficerave dhe N/oficerave trima, filluen luftën. Gjatë luftës që vazhdoi 12 orë dhe betejës me datë 29.6.1944 grupet -komuniste, Nacional -shoveniste- pansllaviste, u shpartalluen me humbje për ta... Kjo ndeshje me bandat komuniste, që lumnisht përfundoi me fitimin t'onë, u prit me manifestime simpatike nga populli, i cili u betue me ketë rast se do të ndjekin gjurmën e dëshmorvet si kapter Abdi Gjoka, nga mati, Anëtar i Komitetit Komunal të Lidhjes II të prizrenit, Bajram Poliçka e tjerve, që ranë viktimë në ket betejë për lirinë dhe kurr nuk kanë me lanë qi kamba.e anmikut të shkeli tokat t'ana te bekueme...” "Dhe, sikurse për Luftën e Velegllavës të 28 qershorit 1944, sekretari i Komitetit të Lidhjes së Prizrenit për Rrethin e Gjilanit, Limon Staneci raportoi nga linja e zjarrit edhe për Luftën e Kikës, të 26 gushtit 1944, Raporti i tij, si gazetar, ushtar përjetues e komandant i vullnetarëve" "Fronti i Gjilanit, shpartallimi i Dytë i Brigadave Komuniste Drazhiste-Pansllaviste në Rrethin e N .Prefekturës Gjilanit, shquhet për saktësi Page 142 Page 142

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I materiale, gjykim politik të drejtë dhe afirmim të një epopeje kombëtare të rëndësishme për historinë e popullit shqiptar”. Mulla Idriz Gjilani[7]:Fetar, atdhetar konseguent, orator e mjeshtër i penës, i zoti i punës, besnik i fjalës, predikues fetar dhe mualim-mësues iluminist, ideolog dhe luftëtar i lirisë, i vendosur në idealet e veta liridashëse si bjeshkët e Kosovës të cilat i mbrojti me fjalë, me pushkë, me gjak, burrërisht, trimërisht, i pathyeshëm, me plagë në zemër e në trup, nuk u dorëzua për t'u bërë legjendë. Kështu e portretizoi Studuesi Dr. Huhamet Pirraku. * Burimet: Mulla Idris Gjilani dhe mbrojtja kombëtare e Kosovës Lindore: 1941-1951, Author Muhamet Pirraku Publisher "Dituria Islame" redaksia e botimeve historike, 1995 Length708 pages Krerët e Lëvijes kombë -tare dhe kontributi i tyre.

Page 143 Page 143

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Mulla Idriz Gjilani- Velekinca42 Mulla Idrizi lindi në Velekincë, fshat në komunë të Gjilanit, më 4 qershor 1901. Mësimet fillestare i ndoqi në mejtepin e Cernicës të cilan edhe i mbaroi në vitin 1911 42 Libri "Zhvillimi i kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX" i autorit Dr. Ramiz Zeka Page 144 Page 144

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I për të vazhduar studimet e mesme në medresenë "Atik" në Gjilan. Pas një ndërprerjeje të shkollës më 1926 arriti të diplomoj. Në moshën 25 vjeçare bëhet imam dhe merr titullin “Mulla”. Shërbeu në detyrën e Imamit në Karadak e në Hogosht(Hogoshti -fshat në komunën e Dardanës).

Më 1941 u zgjodh në postin e Bashvajizit në Ulemamexhlizin e Kuvendit fetar-arsimor të Vakufit të Shkupit.

Mulla Idrizi i ka lene dy djem, njeri eshte mesuese e tjetri si zanatli .

2 VEPRIMTARIA E MULLA IDRIZ GJILANIT Në edukimin e tij si fetar ai u nis nga disa parime kur’anore dhe hadithore që përcaktonin vlerat e arsimit, të kulturës dhe të edukatës : "Pa shkollim - thotë ai, - nuk ka as fe të mirëfilltë", "Talebet (nxënësit) tonë nuk duhet të mësojnë më vetëm për leximin e Kur’anit, por edhe për njohjen e mjeshtërisë së shkrimit. Talebet tonë duhet t’i nisim në rrugën për ta njohur islamin dhe jo për ta prezantuar si diçka statike", "S’ka fe pa atdhe" , "Të ndihmojmë njëri-tjetrin me fjalë, me penë, me pasuri, të duhemi si vëllezër", "Pa një atdhe të lirë feja nuk mund të mbahet kurrë, nuk mund të ushtrohet", "Lexoni te mualimë të urtë sa e mirë dhe sa e kuptueshme është feja islame, kur shpjegohet shqip, në gjuhën e Zotit për shqiptarët".

Page 145 Page 145

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Gjatë kohës si hoxhë dhe bashvaiz zhvilloi një veprimtari intensive në fushën e edukimit fetar me frymë atdhetare.

Hapi mejtepin e Pidicit për mësimin e djemve dhe të vajzave, organizoi ilegalisht mësimin e shkrim-leximit me alfabetin e gjuhës shqipe, futi mësimin shqip në medresenë "Atik", ushqeu mirëkuptimin dhe bashkëpunimin vëllazëror me bazë kombëtare shqiptare në popullsinë myslimane-katolike të zonës së Karadakut. Kur qe mësimdhënës në tre mejtepe njëkohësisht, shfrytëzoi sistemin monitor: përgatiti nxënësit më të mirë dhe me moshë më të madhe për ta zëvendësuar kur ai mungonte.

Në prill të vitit 1937, në kushte ilegaliteti, themeloi në Arllat të Drenicës Organizatën e Rinisë Përparimtare "Drita" të Kosovës. Aktivitetet e tij fetare nuk dalloheshin nga ato atdhetare e humane. Kudo, kurdo e me këdo ato ishin të pranishme.

Mulla Idrizi ishte kundër shpërnguljes së shqiptarëve. Në funksion të kësaj bindjeje atdhetare e humane ai programonte në xhami, në konaqe, në kuvende e deri në ceremonitë e vdekjes. Në formë kushtrimi ai thërriste: "Jemi përgjegjës për varret e prindërve tanë para Zotit dhe para kombit. Nuk guxojmë të heqim dorë prej tyre t’i lëmë të shkreta për t’i lavruar derrat e naçalnikëve sllavë! Jo vetëm në Turqi, por as në Shqipëri nuk bën të shkojmë. Zoti në Kur’an na ka bërë përgjegjës Page 146 Page 146

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I për vatanin dhe kombin!"Mulla Idrizi printe në aksionet për ndërtimin e urave, rrugëve, çesmeve, mejtepeve, xhamive, mirëmbajtjes së varrezave, të cilat i shikonte si mjete dëshmuese të bashkimit të popullsisë shqiptare.

Uniforma e ndihmoi për të maskuar aktivitetin e tij patriotik. Mulla Idriz Gjilani ishte një "rilindës" në kuptimin e vërtetë të fjalës në kushtet që kalonte Kosova.

Në kohën kur Mulla Idriz Gjilani ushtronte detyrën e bashvaizit, numri i nxënësve të "Atik medresesë" të Gjilanit arriti në 734, nga të cilët 326 ishin femra. Po ashtu i organizoi shkollat lëvizëse me mësues shetitës. Vetëm në zonën e Gjilanit u hapën 39 shkolla të tilla fetare, që zgjuan te brezi i ri ndjenjat fetare dhe ndërgjegjën kombëtare.

VEPRIMTARIA POLITIKO-USHTARAKE 43 Nga prilli 1941 Mulla Idriz Velekinca iu kushtua plotësisht veprimtarisë politike. Si hoxhë me forcën e Zotit, si mësues me forcën e fjalës, si luftëtar me forcën e armës, si komandant me besnikërinë e ushtarit, ai luftoi për unitetin territorial të trevave shqiptare, luftoi kundër gjenocidit serb e bullgar, kundër komunizmit. Në qershor të 1944 -ës drejtoi betejën e Kikës, ku shqiptarët e udhëhequr prej tij 43 https://sq.wikipedia.org/wiki/MullaIdriz Gjilani

Page 147 Page 147

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I dolën fitimtarë kundër ushtrisë sllavo-komuniste.

Veprimtaria e Mulla Idriz Gjilanit është heroike. E tillë është edhe periudha 1944-1949 dhe kallja e tij në zjarr më datën e 25-26 nëntorit 1949. Ishte intelektual i kohës, i cili zotëronte shumë gjuhë orientale, gjë që e mundësoi të njihet me arritjet shkencore të kohës, në fushën e fizikës, kimisë, mjekësisë, astronomisë, etj. Botoi punimet fetare “Lindja e pejgamberit”, dhe “Vllazëria Islame’, të cilat përshkoheshin nga mesazhi i paqes, vllazërimi, bashkimit kombëtar, etj. Mulla Idriz Gjilani: "Liria e vatanit nuk fitohet me partia e me tarafe, me të pafe e me shkije të veshur shqiptarçe" (*) Kolonel Fuad Dibra pas mbajtjes së një takimi me kryetarët e komunave të nënprefekturës së Gjilanit (në fillim të nëntorit) ishte i urdhëruar nga Komanda Supreme e Ushtrisë Mbretërore që ta lëshojë frontin në Kosovën Lindore dhe të tërhiqte ushtrinë brenda Shqipërisë londineze. Fuad Dibra nga Gjilani doli me 14 nëntor 1944, me dy kamionë dhe u drejtua “për Shqipëri!”. Njësisë së kolonel Fuad Dibrës, gjatë tërheqjes do t’i prehet rruga diku midis Prizrenit e Krakushtës (Dragashit) dhe në luftë me njësitë partizane të Shqipërisë do të vriten shumë ushtarë, kurse Kolonel Fuad Dibra do të kapet rob. Ai, më vonë do t’i dorëzohet Shtabit të AP të UNÇ të Kosovë e Metohisë, dhe sipas dëshmive të disidentit Hysen Tërpeza, Page 148 Page 148

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kolonel Fuad Dibra do të pushkatohet sëbashku me prof.

Lazer BERISHA, nga Terizajt e Gjilanit. (Shih Dr.Muhamet Pirraku: Mulla Idris Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore 1941 - 1951, fq.125).

Kolonel Fuad Dibra 1886 - 1944 Page 149 Page 149

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I * * *

Page 150 Page 150

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kadri Halimi u lind më fashatin Cërnica të Gjilanit.

9

shkurt

1921,

në

2 KADRI HALIMI Kadri Halimi u lind më 9 shkurt 1921, në fshatin Cërnicë të Gjilanit, në një familje me frymë e synime atdhetare e përparimtare. Si pjesëtar i një familjeje të tillë, Kadri Halimi- etnolog i parë shqiptar nga Kosova i diplomuar në shkencat etnologjike, zhvilloi njëkohësisht veprimtari shkencore dhe patriotike. U diplomua me notë të shkëlqyeshme në Univerzitetin e Beogradit- Fakultetin filozofik në vitin 1950. Punoi si asistent në Katedrën e etnologjisë në këtë fakultet, pastaj në Muzeun e Kosovës si kustos, si dhe në disa vende të tjera. Duke punuar në planin shkencor, e duke pasur gjithnjë parasysh edhe kauzen kombëtare, Kadri Halimi u burgos tri herë nga policia sekrete e pushtetit monist jugosllav.Edhe pse pati ndërprerje të gjatë nga puna shkencore e hulumtuese, meqë burgosej dhe vuante dënimet, Kadri Halimi ka dhënë vepra monografike dhe shumë punime shkencore e profesionale nga fusha e entologjisë-antropologjisë kulturore gjerësisht, e folklorit, e muzeologjisë, e Page 151 Page 151

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I gjuhësisë shqiptare, e historisë dhe letërsisë së artit, si dhe nga fusha të tjera të shkencës së antropologjisë.

3 BURGOSJA Kadri Halimit për një kohë sa ishte i burgosur ne burgun me famekeq ne Goliotok edhe pas daljes ia mbyllën gojën, ia shterruan damarët e pendën e dorës, deri sa e arrestuan dhe e dënuan me burg të rëndë, pasatj, i vunë censurë hermetike e heretike politike. Atij, nuk ia botonin as artikujt e punimet, sikur se as studimet monografike dhe veprat shkencore me të cilat e lënduan dijen, denjitetin dhe personalitetin e tij, kombëtar, njerëzor e shkencor. Në anën tjetër, edhe e cunguan etnokulturën etnike shkencore dhe kombëtare, për të stagnuar ajo për pesëdhjetë vjet zhvillimin e saj në shtratin real e normal të shkencave etnologjike, që ndër ne ndjehej si shkencë me specifika nacionale,ku fatin e autorit edhe e pësuan pas tij edhe veprat që pas arrestimit të parë, më 1952 dhe arrestimit të dytë më 1961, u shtrenguan të mos botohen me emrin e tij.

Sikur edhe dorëshkrimet dhe lëndën e hulumtuar dhe studiuar nga hulumtimet e tij kërkimore-shkencore në terren ia konfiskuan, dhe çka është më e keqja e tragjikja, sot e atë ditë nuk dihet fati i atyre punimeve se si u

Page 152 Page 152

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I zhdukën apo pasi që u sekuestruan nga UDB-esë jugosllave.

4 VEPRAT E BOTUARA  Veprat e botuara[Kompleti i veprave të Kadri Halimit  1. Këngë Popullore shqiptare të Kosovë-Metohisëbleni “Mustafa Bakija”, Prishtinë, 1952(në koautorësi)  2. Këngë Popullore shqiptare të Kosovë-Metohisëbleni “Mustafa Bakija”, Prishtinë, 1952(në koautorësi)  3.

Studime Albanologjik, Prishtinë, 1994.

Etnologjike, Instituti

 4. Shkëndijë e lirisë, monografi publicistike e dokumentare, Prishtinë, 1995.  5. Trajtime dhe studime etnologjike, Albanologjik, Prishtinë, 2000.

Instituti

 6. Kompleti i parë i veprave të prof. Kadri Halimit shoqrohet me veprën biografike -dokumentare: “Një jetë ndërmjet shkencës dhe atdhetarisë, përgaditur për shtyp nga bija e tij, Drita Halimi- Statovci, Instituti Albanologjik, Prishtinë, 2011.

Page 153 Page 153

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Page 154 Page 154

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Abdullah Krashnica Abdullah Krashnica– Presheva (1917-1945) ose i quajtur ndryshe Avdullah Presheva[1] ishte një aktivist dhe patriot i rëndësishëm shqiptar nga Presheva[2].

Jeta - Veprimtaria Citate: Bibliogralia e botimit|Referencat|Burimet Jeta - Abdullah Krashnica Presheva u lind më 15 mars 1917 në Preshevën liridashëse, patriotike dhe revolucionare, në një familje tregtare.[3], dhe gjerësisht mori pjesë në të gjitha lëvizjet gjithëkombëtare shqiptare. Në moshën dyvjeçare Abdullah Krashnicës i vdiq i ati dhe ai mbeti nën kujdesin e Page 155 Page 155

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I nënës Shefije Krashnicës-Aba Shefkë, si e quanin në Preshevë.

Qysh në vegjëli u desh të kujdeset për familjen dhe shtëpinë.

Shkollën katërklasëshe fillore në gjuhën serbe e kreu në Preshevë, sepse atëherë ende nuk ishin hapur shkollat në gjuhën shqipe. Abdullah Krashnica si shegërt u punësua në dyqanin e Haxhi Qazim Maliqit në Preshevë, familje e ardhur nga Miratoci. Më vonë hapi një dyqan me Fahredin Rrahmanin. Dyqani i Fahredinit dhe ai i Hetem MeqësGjakova dhe djalit të tij Ibrahim Gjakovës në Preshevë u bënë vend i takimeve të bashkëmendimtarëve të Abdullahut dhe veprimtarise se tij patriotike në Preshevë e më gjërë. Në këtë kohë Abdullah Krashnica shumë lexoi dhe bleu një rdio aparat për t’u informuar mbi ngjarjet dhe ndodhitë në Preshevë me rrethinë dhe më gjërë. Abdullahu ishte shumë i zgjuar, i mprehtë dhe i informuar shumë mirë. Ndikim të madh tek Abdullahu pati edhe kushëriri i tij Shaip Mustafa-Krashnica, i cili në atë kohë, para LDB kreu Medresen në Shkup dhe më vonë ishte student i rregulltë i Fakultetit të Drejtësisë në Universitetin e Beogradit.Shaip Mustafa, në Kryengritjen e Shkupit vuri Flamurin Kombëtar në Urën e Gurit në Shkup, më 1941 dhe ishte një prej themeluesve të LKPÇB. Abdulla Krashnica merrej edhe me sport, luante fudboll në klubin “Karadak” të Preshevës dhe ishte anëtar i Shoqërisë kulturore “Hamnijet” të Preshevës,e cila u themelua më 1937. Klubi fudbollistik, po edhe Shoqëria e përmendur ishin pjesë e Lëvizjes patriotike të Preshevës. Abdullah Krashnica pos Page 156 Page 156

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I aktiviteteve partiake ushtroi dhe dha kontribut të madh në Sindikatën e Preshevës. Herët u lidh me Sindikatën e Monopolit, e cila kishte përvojë në organizimin e demonstratave më 1936 e 1939. Ishte e njohur dhe e dhimbshme pozita e punonjësve të duhanit që ishin shqiptarë në Preshevë e rrethinë. Abdullahu i doli krah atyre dhe e ndihmoi shumë fshatarsinë në kërkesat e tyre për rritje të çmimit të duhanit e prodhimeve bujqësore të tjera. Organizoi një demonstratë para LDB, e cila pati sukses dhe jehonë të madhe. Kështu, më 17 shkurt 1943 Abdullahu burgoset dhe më vonë ikën nga burgu sëbashku me Selim Selimin dhe në shenjë hakmarrjeje bullgarët likuiduan gati tërë familjen e Selim Selimit dhe nënën e Abdullahut, Shefijen e torturuan pa masë.Pas ikjes nga burgu Abdullahu të ndihmuar nga Hazir Haziri*| sipas Sipas deklaratës së firmosur dhe protokoluar nga Selim Selimi, Kurtesh Agushi, ata vendosen në Gjilan.

Prapë pas një veprimtarie në Lëvizjen antifashiste, për të drejtat e shqiptarëve burgoset në korrik të vitit 1943. Pas kapitullimit të Italisë në shtator të vitit 1944, Abdullah Krashnica ik nga burgu dhe kthehet në Preshevë. Më 1944 zgjedhet sekretar i Komitetit të rrethit të PKJ në Preshevë dhe gjithë veprimtaria e tij ishte përqëndruar në mbrojtjen e popullatës shqiptare, e bullgarë, por edhe nga komunistët e ish-Jugosllavisë, andaj edhe e helmuan dhe vdiq më 1945 në moshën 28 vjeçare në Spitalin e Shkupit, në kohën kur më së shumti i duhej shqiptarëve të Preshevës dhe më gjërë. Hapja e Page 157 Page 157

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I arkivave do ta dëshmojë edhe veprimtarinë patriotike të Abdullah Krashnicës, i cili luftoi dhe veproi për çlirim dhe bashkim kombëtar, konform nga Marrëveshja e Mukjes dhe Konferenca e Bujanit në 31 dhjetor 1943.

Veprimtaria - Veprimtaria patriotike e Abdullah Krashnicës [4]Vija etnike e bashkimit në trekëndëshin Preshevë-KumanovëGjilan Celula e parë komuniste në Preshevë u formua në vjeshtë të vitit 1938. Për themelimin e kësaj celule ndihmë të madhe dha organizata partiake e Kumanovës. Sekretar i celulës u zgjodh Shaip Mustafa, ndërsa anëtarë Abdullah Krashnica, Selim Selimi dhe Xheladin Kurbalia[5].

Celula partiake e Preshevës pati kontakte të vazhdueshme me organizatën partiake të Kumanovës, kontaktet i mbanin Abdullah Krashnica, Selim Selimi dhe Shaip Mustafa. Gjatë vitit 1942 dhe pothuajse gjatë gjithë periudhës së LDB ka pasur lidhje të ngushta me organizatën partiake të Kumanovës dhe të Gjilanit. Kontaktet e organizatës partiake të preshevës me rininë përparimtare të Gjilanit datojnë që nga viti 1938, vazhdojnë gjatë dhe pas LDB. Të themi se Gjilani deri më 1942 nuk pati organizatë partiake. Në këshillimin e Komitetit Krahinor të PKJ për Kosovë që u mbajt në Berbole, në korrik të vitit 1942, organizatën partiake të preshevës e përfaqësoi Xheladin Kurbalia. Ikja e Selim Selimit Page 158 Page 158

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I nga burgu i Presheves me 17 shkurt 1943, kur nga kati i dytë ana pasme bie te shtrati i lumit dhe i strehuar te dajet në Kurbali pastaj perms Hoxhë Pidiqit, ngjitet tek korieri i Abdullahut në Karadak që mik besnik. I kujtohet Hazir Koka, prej nga drejtohet te ai44. Kjo verteton se Abdullahu dhe Selimi nuk trathëtuan askush nuk i tradhetoi ata edhe pse pati tortura nga bullgaret per ti treguar jataket e tyre. Haziri pasi i la vete musafiret nate arriti t’i kaloi përmes kufirit te lumit Morava për në Gjilan. Organizata partiake e Preshevës ishte e lidhur me KK të PKJ të Kosovës prej marsit kalojnë Abdullahu dhe Selimi nga Presheva në Gjilan, Abdullahu sekretar në vend të Xh. Kurbalisë e nga nëntorit i vitit 1943 deri në qershor të vitit 1944, kur edhe Abdulla Krashnica ishte sekretar i Komitetit të rrethit të Gjilanit 45. Kontaktet e para me organizatën partiake të Bujanocit vehen në vitin 1942, nëpërmjet të selim Selimit. Me qëllim të intensifikimit të Luftës antifashiste, u shqyrtua mundësia e formimit të “Aradhës së Dupillës” e cila do të kishte për detyrë mbrojtjen e rajonit të Luginës së Preshevës, Luginës së Vardarit dhe të Anamoravës së Gjilanit. “Gjatë periudhës së pushtimit bullgar, në zonën e Preshevës vepruan dy grupe politike shqiptare.

44 Hasan Emerllahu: Abdullah presheva – Tribun e atdhetar , Fq.121, Vatra, 2015 45 Hasan Emerllahu:Abdullah presheva – Tribun e atdhetar , Fq.142, Vatra, 2015.

Page 159 Page 159

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Njëri grupim veproi në kuadër të PKJ në krye me Shaip Mustafën, Abdullah Krashnicën, Selim Selimin, Xheladin Kurbalin etj. pjesëmarrja e tyre në njësitet special (kontraçeta) kundër njësiteve partizane vështirë se mund të arsyetoj qëllimin e tyre të mëvonshëm për krijimin e Shqipërisë Etnike.Në këtë grupim bënin pjesë: Ali Syla, Limon Staneci, Ajet Rainca .

Nga e majta: Nazmi Ymeri, Abdullah Krashnica - Presheva, Ibrahim Meqa-Gjakova.

Citate: Cenë Hajdini i afërmi i Bakiut, i ndihmuar nga Hetë Koka, kusheriri i Hazirit, Komandant i forcave shqiptare nënprefekturën e Gjilanit, i cili rrinte në një kafe duke Page 160 Page 160

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ndenjur me shok. I afrohet dhe pas një përshëndetje, i ofron kutin me duhan Moravice, duke pyetur se për çfarë halli e kishte sjell aty, pasiqë kishte ardhur për vizitë te vëllai Bakiu e Abdullahu, i cili ishte rrahur rend nga Mehmeti i zi. Heta i tha të shkoi te Rexhep Shehu i Preshevës me fjalë të Hetës e kishte lejuar.[6] Për mjekimin e Abdullahut në Preshevë u kujdes një mjek serb, Antonijeviq. Pasi ky mjekim nuk pati rezultate, Abdullahu vendosi, sipas Selim Selimit të shkojë në Spitalin e Shkupit. Pas një kohe, ai ivdekur u soll dhe u varros me nderime të mëdha në Preshevë. Lidhur me vdekejn e Abdullahut u bënë dhe ende bëhen spekulime, se gjoja është helmuar diku në Vranjë apo Bujanoc, duke pirë kafe,mjekët konstatuan se vdekja e Abdullahut ndodhi nga sëmundja e tifosë dhe se simptomet e helmimit nuk janë konstatuar... asnjëherë nuk ka vërejtur tek Abdullahu diçka të dyshimtë dhe se mos atëherë, bile pas 50 vjetëve do ta kisha treguar lidhur me vdekjen e Abdullahut. Për mua vdekja e Abdullahut është një “enigmë” Që deri më tani nuk është zbuluar.

Dyshimet që paraqita lidhur me mosardhjen e Nexhat Agollit në varrim për të mos “rënë në sy të keq”(ishte shok i ngushtë i tij e pas dy viteve edhe ai pësoi” [7][8]. Pastaj poashtu sipas fjalëve të Ali Aliut, ardhja në ditën e varrimit të Abdullahut, e Dushan Deverxhiqit-Zhika, shef i punëve të brendshme në Vranjë dhe fjalët e tij thënë Selimit : “Pse po qan me aq zë të [6] Hasan Emerllahu:Abdullah presheva – Tribun e atdhetar , Fq.142, Vatra, 2015

Page 161 Page 161

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I lartë Selim… ai s’ka qenë i yni”, vërtetojnë se me të vërtetë vdekja e Abdullahut pati prapavijë politike edhe ushtarake.

Abdullahut, në atë kohë i ofruan gradën e kapitenit, në Shtabin Kryesor Ushtarak për Serbinë,por nuk pranoi, për të mbetur në Preshevë, më popullin e vet Pas tij u likuidua edhe Nexhat Agolli dhe pas një bisede që pati Abdullahu me Milladin Popoviqin, edhe ai u likuidua. Ibrahim Kelmendi, “Një shtyllë e Kosovës quhet Preshevë”, Preshevë, 2006, f. 132, shkruan : “Më 11 nandor , biseda u zhvillue kryesisht mes Abdullahut dhe meje, i cili gjashtë muej me vonë vdiq në rrethana mjaft të dyshimta”.…Abdullah Krashnica, për shkak të qëndrimit të drejtë dhe reagimit kundër vrasjeve të Shqiptarëve në mars të vitit 1945 u helmua në Vranjë [9].

Lidhur me jetën dhe veprimtarinë e Abdullah Krashnicës shkruhen edhe nje Pjese e romanit. Kështu në vitet e 65-70-ta, në Shqipëri është botuar edhe romani me elemente historike “Tradhtia”, të cilin e sollën edhe në Preshevë, të autorit ulqinak Kapllan Resuli, dikur i burgosur politik në Idrizovë, më vonë . Personazhi kryesor i romanit është Arben Presheva, /Abdulla Krashnica/, të cilin në roman e tradhtojnë dhe e helmojnë. Më vonë Nafi Çegrani, poashtu i burgosur për në Idrizovë, thuhet se romanin “Tradhtia” e shkroi Mahmut Dumani, poashtu një i burgosur politik në Idrizovë, romanin e të cilit ia futën sikur e ka shkruar Kapllan Resuli. [10]Me kontributin që e dha para luftës dhe në LNÇ, ai/Abdulla Page 162 Page 162

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Krashnica/ mbeti i paharrueshëm në zemrat e gjithë popullatës së ndershme, pa marrë parasysh përkatësinë kombëtare që e kishin.Pos tjerash Abdullah Krashnica ka qenë personalitet karismatik. Pas mbarimit të LNÇ dy herë e kemi propozuar për hero të popullit.

Përkujtohet: Ramiz Bllaca, nga kryesia e SHVLANÇ-së: Abdullah Preshevën e ka cilësuar njeri liridashës, çlirimtar dhe atdhetar i madh.Bllaca ka thënë se të përkujtosh Abdullah Preshevën do të thotë të kujtosh një pjesë të lavdishme të historisë, e cila meriton gjithherë dhe gjithmonë të kujtohet e nderohet, sikurse që për jetën dhe veprën e Abdullah Krashnicës. [11] Nga 95 vjet që është lindur Abdullah Krashnica-Presheva, një patriot dhe atdhetar i devotshëm i popullit shqiptar, i njohur jo vetëm në Luginën e Preshevës, por edhe më gjerë, në Anamoravën e Gjilanit dhe në Luginën e Vardari t(Kumanovë e Shkup).Presheva ka vdekur në spitalin e Shkupit, më 1945, i helmuar nga armiqtë e popullit shqiptar dhe nga dora e zezë tradhtare. Vdiq në moshën 28 vjeçare, atëherë kur më së shumti i duhej familjes së tij, por edhe popullit shqiptar të Luginës së Preshevës, Gjilanit dhe Kumanovës. Abdullah Krashnica u lind më 15 mars 1917 në Preshevën liridashëse, patriotike dhe revolucionare, në një familje tregtare. Presheva, gjithmonë mori pjesë në të gjitha Lëvizjet kombëtare dhe gjithherë i pati përfaqësuesit e saj në Lëvizjen gjithëkombëtare shqiptare. Në moshën dyvjeçare Page 163 Page 163

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Abdullah Krashnicës i vdiq i ati dhe mbeti nën kujdesin e nënës Shefije Krashnicës-Aba Shefkë, si e quanin në Preshevë.

Në 95-vjetorin e lindjes,me një Akademi përkujtimore, ishbashkëluftëtarët ,e kanë përkujtuar luftëtarin e Luftës Nacionalçlirimtare Abdullah Krashnicën-Preshevën, Vahide Hoda, kryetare e Shoqatës së Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare në Kosovë, ka dhënë një kontribut të çmueshëm në çështjen revolucionare. "Abdullah Presheva ishte angazhuar për të mirën e popullit të vet. Ajo tha se ky i ri nga Presheva, por që veprimtarinë e vetë e ushtroi edhe në Kosovë, organizoi rininë dhe luftoi me pushkë e me laps për të mirën e popullit të vet". _________________________________________ ^ Ramiz Abdyli, Presheva në Lëvizjen Nacionalçlirimtare 1941-1945, Preshevë, mars 1977 ^ Sabri Ajdini, Ai i listës së Heronjve, Panorama, Preshevë, 1980,nr.2 ^ http://ternoci-press.99k.org/?p=283Zeqirja Fazliu Si do të përsëritet gabimi i para gjashtëdhjetë viteve?! ^ Sabri Ajdini, Ai i listës së Heronjve, Panorama, Preshevë, 1980,nr.2 Page 164 Page 164

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ^ Ramiz Abdyli, Presheva në Lëvizjen Nacionalçlirimtare 1941-1945, Preshevë, mars 1977 ^ Abdyhrraman Zylfiu, Presheva në Luftën e Dytë Botërore(1941-1944) ^ Selim Selimi, Kohë e sfidave historike, f. 116, shkruan ^ Ali Aliu i Preshevës duke u përgjegjur në pyetjen e Skënder Latifit, në librin “Përtej ferrit, Preshevë, 2008, f. 41 ^ Fehmi Kelmendi, Kush janë Shqiptarët, tetor, 1990, f. 69 ^ Selim Selimi në librin : Kohë e sfidave historike, f. 170 ^ Përkujtohet Abdullah Krashnica – Presheva Bibliogralia e botimit|Referenca -[Xhemaledin Salihu, Situata politike më 1948 dhe kërkesa e Shqiptarëve për bashkim me Kosovën dhe Shqipërinë, 46 Nafi Çegrani, Si u tradhëtuan Gjon Sereçi dhe Ibrahim Lutfiu, Zemra shqiptare, 13.03.2011 /www.bujanoci.net Press/ Burimet - - Abdullah Krashnica - Presheva - Patriot dhe vizionar shqiptar- Abdullah Krashnica - Presheva – HERO I POPULLIT SHQIPTAR |Masakra në komunën e Preshevës

46 www.presheva.com, gusht 2010

Page 165 Page 165

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Myderriz H.Sermaxhaj Myderriz Haki ef. Sermaxhaj 47 -Lindi më 14 tetor 1914 në Hogosht të Dardanës (Kamenicë), në një familje me tradita fetare e atdhetare, i edukuar dhe i formuar si intelektual i guximshëm për 47 Mr. Aliriza Selmani - Hafiz Avni Aliu, Myderriz Haki Efendiu (1914-1948), Lidhja e historianëve të Kosovës "Ali Hadri" Prishinë, 2005.

Page 166 Page 166

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I çështjen e Besimit fetar, për kombin dhe Atdheun. Pasi kreu shkollën fillore në vendlindjen e tij në gjuhën serbe me sukses të shkëlqyeshëm në vitin 1925/26, Hakiu regjistrohet në “Meddah” medresen e Shkupit në vitin 1927/28 për t'u shkolluar nga Myderrizi dhe patrioti i shquar Ataullah Kurtishi. I porsa kthyer nga përfundimi i medresesë “ Meddah” të Shkupit ku merr titullin Myderizz në vitin 1940, Haki Efendiu fillon aktivitetin e tij fetar e patriotik, në Medresenë “ATIK” tëGjilanit si Myderriz dhe drejtor i saj. Gjatë kësaj kohe ai bënë reformimin e medresesë. Ajo që është më e rëndësishmja e që do të luaj rol të rëndësishëm në zgjimin e ndërgjegjes kombëtare dhe të bashkimit kombëtar është futja e gjuhës shqipe si lëndë mësimi për herë të parë në Medrese. Pas Luftës së Dytë Botërore, inkuadrohet në përpjekjet e popullit shqiptar për liri, demokraci e dinjitet kombëtar. Duke mos u pajtuar me riokupimin sllavo-komunst të viseve etnike Shqiptare, Haki Sermaxhaj do të gjendet në vorbullën e L.p.L.T.Sh. (Lëvizja për lirimin e Tokave Shqiptare), gjegjësisht ONDSH dhe “Besa Kombëtare”, si organizata legale politike të organizuara mirë dhe të krijuara në prag të përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, me degët e shtrira në të gjitha viset shqiptare të ish-Jugosllavisë, që kishin program dhe aspirate politike kombëtare, qëllimi i të cilave ishte çlirimi dhe bashkimi i trojeve shqiptare. Këtu Haki Semaxhaj shquhet si udhëheqës dhe organizator i Page 167 Page 167

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I aftë duke qëndruar në krye të Komitetit të Qarkut NDShsë për Rrethin e Gjilanit, për shpëtim e bashkim kombëtar.

Pas zbulimit dhe burgosjes së KQ me qendër në Shkup, në gjysmën e dytë të muajit gusht të vitit 1946, burgoset edhe Haki Sermaxhaj në burgun e OZN-ës së Qarkut të Shkupit, ndaj të cilit përdoren torturat nga mëtë tmerrshmet çnjerëzore, si pasojë e të cilave sëmuret rëndë dhe nuk i ofrohet kurfar ndihme mjekësore. Ishte kjo arsyesja që Hakiu të mos gjykohet së bashku me të tjerët në “ Procesin e Gjilanit”, por për të do të organizohet gjykim veçant në Gjygjin e qarkut në Gjilan, ku dënohet me 20 vjet burgim të rëndë. Për vuajtje të dënimit dërgohet në burgun e Mitrovicës së Sremit. Myderrizi Haki ef. Sermaxhaj vdiq më 27 janar 1948, pas 9 muaj qëndrimi në spitalin e burgut të Mitrovicës së Sremit. Disa shokë, me leje të drejtorisë së burgut, e varrosën në varrezat e burgut të Mitrovicës së Sremit. Eshtrat e tij edhe tani prehen në tokën e huaj.

Page 168 Page 168

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Ibrahim Kelmendi – Biografia Ibrahim Osmani- Kelmendi lindi më 16 prill të vitit 1916 në Preshevë dhe vdiq më 24 janar të vitit 1979 në Melburn të Australisë, ishte antikomunist dhe shkrimtar shqiptar.

Jeta, ideali dhe vepra e tij, le të ngeli një udhëndriçim për gjeneratat e sotme dhe të nesërme. Që jetët e njerëzve të lidhen në mënyrë të çuditshme me jetën dhe fatin e kombit të vet. Në këtë pikëtakim atdheun dhe nacionalistin prof.Ibrahim Kelmendin i ka bashkuar kurdoherë jo vetëm ideali i lirisë por edhe shpresa e madhe për një Shqipëri të bashkuar, të lirë dhe demokratike.

Veprimtaria -Fëmijëria e Ibrahim Kelmendit kishte rrjedhur përmes lodrave të pakta dhe halleve të shumta që kishte vendlindja e tij - Presheva, por dhe krejt atdheu shqiptar, pas përfundimit të luftës së Parë Botërore.

Pushtuesit serbë, bullgarë e malaziasë, të përkrahur prej fuqive të mëdha e të përkëdhelur prej ëndrrës së ,,madhe" të carëve për daljen në Adriatik, sikur të mos u mjaftonte copëtimi tragjik i shqiptarëve më vitin 1913, u ishin vërsulur kufijve tanë duke ngritur në sistem dhunën dhe barbarizmin mesjetar. Njëherazi në trojet e pushtuara prej tyre,gjenocidi që veç kishte filluar, ravijëzohej qartë duke u kujtuar shqiptarëve që banonin në trojet e tyre se Page 169 Page 169

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I përfundimi i Luftës së Parë Botrore kurrsesi nuk do të kishte lidhje me luftën në Ballkan.

Fqinjët cionistë në Kokëfortësinë e tyre do të ndikoheshin me të shumtën e rasteve prej politikave shovene të ditës duke i dhënë Europës dhe Botës të kuptonin se toleranca dhe arsyeja ishin të huaja për ta. Pas mbarimit të shkollës fillore në Preshevë, Ibrahimi vendos të studjojë në gjimnazin e medreses në Shkup. Kurdoherë i qeshur, i dashur me bashkëqytetarët e vet ai do t'u tregonte gjithë dashamirësve për ëndrrën e kahmotshme të veten, se si po sa të mbaronte gjimnazin do të studionte arkeologjinë dhe historinë që më pas ti tregoj popullit të tij se toka jonë është e pasur jo vetëm me minerale të çmuara, por më së pari ajo është e mbuluar tej e këtej me një histori që pak kush e ka në Europë e mëtej.Dhe ja fati sikur ta kish dëgjuar profecinë e tij, megjithëse në kohë dhe në hapësirë krejt të largët ja plotësoj dëshirën.

Shkollimi - Studimet universitare për histori i filloi në Beograd. Megjithëse nxënës i shkëlqyer në gjimnazin e Shkupit, dëshira e tij për historinë e luftërave ballkanike dukej se po daravitej nën peshën e falsifikimeve.Veçmas historia e kombit tonë, masakrohej nëpër katedrat e ftohta tëBeogradit duke i kujtuar Ibrahimit mendimin e gabuar sipas të cilit të mëdhenjtë gjithmonë kanë të drejtë. Një mikut të tij në Universitet do ti thoshte një ditë në intimitet Historia jonë flet ndryshe. Besa unë kam me i besue deri Page 170 Page 170

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I në mortë kengëve dhe rrëfimeve që kam ndier për së vogli në Preshevë, e kurrë s'kam me u hap rrugë përrallave të shkjaut, atyre mbeturinave të karpateve Pa disa kërkesave të rreshtura largohet nga Beogradi dhe fiton të drejtën për të vazhduar studimet për histori në Universitetin e njohur të [Peruxhë]]s në Itali. Intuita e thellë, dëshira dhe vullneti për të studiuar, aftësia për përvetsimin e shkencave filologjike bënë që shumë shpejt preshevari Ibrahim Kelmendi të rradhitej ndër shkencëtarët më të mirë të asaj kohe.Ndërkohë duke shkelur edhe mbi propagandën antishqiptare se ,,.kosovarët janë vetëm për pushkë".... ku, ai ka do të hyje nëpër bibliotekat dhe arkivat e pasura duke hulumtar për ndriçimin skutat tepër të errëta të historisë së popullit të vet. Për hirë të së vërtetës duhet thënë se në vitet 1920-30, Italia (natyrisht për qëllimet e mbrapshta të saja) përgaditi një rradhë intelektualësh krejt të pavarur të Shqipërisë.

Irredentisti i Peruxhës - Ndërkohë në Peruxha të Italisë, Ibrahim Kelmendi bie në kontakt me studentët të tjerë shqiptarë që aspironin rryma të ndryshme politike.Veçmas, me studentët e krahut nacionalist, atdhetari preshevar do të lidhej me një miqësi pothuaj vëllazërore me ta. Në këto lidhje bijtë e Shqipërisë martire përpos të tjerave do të kuptonin se furtuna e rritjes së fashizmit Italian natyrisht do të fillonte së pari në brigjet e Adriatikut.Tani Ibrahimin askush se pengonte të shpreh lirisht mendimin e vet.

Page 171 Page 171

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Fytyra e tij gjithmonë e qeshur do të vërehej teksa i tërhiqej vërejtja në organet drejtuese të Universitetit për ,irredentizëm.Por djaloshi preshevar nuk mund të durojë gjatë, ai flet hapur, godet dhe injoron fashizmin duke paracaktuar se ,,shumë shpejt ushtarët italianë do ti lënë kockat nëpër dhera të huaja,,.I përjashtuar nga Peruxha, vitin e fundit universitar, Ibrahim Kelmendi e vazhdon në Zagreb ku dhe diplomon. Nëse për te, për njohuritë dhe dijet e fituara rrugët janë plotësisht të hapura në Europë, por ky shpirtë atdhetarie zgjedh pikërisht rrugën e ëndrrës fëmirore, vendlindjen, për të treguar historinë e lashtë dhe krenare të pasardhësve të ilirëve. Duke thirrur historinë në atë periudhë dilemash dhe udhëkryqesh të Shqipërisë, Ibrahim Kelmendi së paku mbrojti breza të tërë shkollarësh me idealin e lirisë në gjoks. I kthyer nën qiellin e atdhetarizmit dhe patriotizmit shqiptar, do të caktohet të punojë në Liceun e parë në gjuhën shqipe të hapur në Prishtinë në fillimin e viteve 1940. Ka individualitetin dhe seriozitetin e vet në mësimdhënie por këto nuk e pengojnë të ndërtojë marëdhënie krejt miqësore me kolegët e për më tepër me nxënësit e vet.Bashkëpunon sidomos me drejtorin e atëhershëm të Liceut, Dr. Rexhep Krasniqin, një nacionalist dhe patriot i flaktë, lidhur me tezat kryesore të historiografisë shqiptare.Kuptohet se Liceu i Prishtinës në fillimet e veta nuk kishte tekste të tilla, andaj prof.Ibrahim Kelmendi, duke studjuar shënimet Page 172 Page 172

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I e Dr.Rexhep Krasniqit dhe duke biseduar me të për periudha të ndryshme, mundi të formulojë leksionet e para të historisë së kombit tonë të ndiçuara kurdoherë prej së vërtetës.Ajo çka mbajnë mend studentët shqiptarë të Prishtinës të asaj kohe, ishte pikërisht erudicioni i mahnitshëm i prof. Kelmendit. Përpos kësaj historia e Shqipërisë do të përmblidhte brenda dimensioneve të saj krejt viset arbërore duke ngjizur në shpirtin e liceistëve dashurinë për trojet etnike.

Balli Kombëtar - organizimi i rezistencës Shqiptarët nga Marrëveshja e Mukjes në vitet 1943-1944 do të ishte me të vërtetë e trishtueshme dhe dhimshme.Të ndarë mes veti prej një ideologjie perverse, të sfilitur prej skamjes dhe varfërisë, do të ngriteshin armet kundër njeritjetrit, duke haruar kësisoj thirjen e vjetër të gjakut.

Ibrahim Kelmendi si shumica e intelektualëve të ndritur të Page 173 Page 173

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I kohës, do të gjendej në rradhët e nacionalizmit shqiptar, tek Balli Kombëtar, i cili në këto momente të vështira kërkon ti gjendet sa ma pranë Preshevës.Vetëdija e tij nacionale tek e mbramja e ka kuptuar se para se të kërkoje histori, atdheu kërkon pushkë dhe zemër që të mos ta shqyejnë të tjerët. Ata që e këshilluan të vazhdonte mësimin në Lice nuk i ndëgjoi.Kështu që në orën e fundit të mësimit nxënësve të vet u tha Ndëgjonje britmën e tokës sonë.Kërkohen jetët tona.Ani se pak vite kemi mbi supet, duhet me ja falë ato atdheut.Pak rëndësi ka se ku do të luftojmë në Kosovë a Shqipni, se Kosova dhe Shqipnia janë si mishi e ashti .... tash për tash penda pushon por këndon gryka e pushkës,ju pasha me shëndet .. ti shërbejmë atdheut me ndershmëri e trimëri ... Krah më krah me nacionalistët e tjerë të Ballit , rrëmben pushkën dhe krismat e saja do të dëgjohen përherë e më fort në Preshevë, Gjilan, Budrikë , Bujanoc, Sharr e Drenicë si dhe në gjitha trojet ku flitej shqip. Miqtë dhe dashamirët e quajtën vetëtimë pasi sot në mbrëmje e gjejnë në betejë, të nesërmen merrej me organizimin e çetave nacionaliste në një tjetër vend apo atë mbrëmje dëgjoje për prof.Kelmendin se dhjetra kilometra më larg kishte rënë në pritë dhe kishte dalur shëndoshë si molla. Sigurisht se populli e ruante se populli trimat i mban në gjirin e vet, veçmas ata që luftonin për flamurin tonë e jo për flamur tjetër.

Page 174 Page 174

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Beteja e Preshevës me rrethinë Lidhur me disa beteja të organizuara në Preshevë me rrethinën e saj, në gazetën ,,BESA" që dilte në Stamboll në korrik 1960, nën titullin ,,Kosova në Lutë" prof Ibrahim Kelmendi shkruan ;.... Për luftërat që u bënë mbrenda këtyre 3 - 4 ditëve na nuk ishim të organizuem, për të bamë një organizim civil dhe ushtarak u mbajt një mbledhje në Bashkinë e Preshevës , me 13 shtarë , në të cilën përveç meje mueren pjesë ; Petriti , Jetulla Seferi , Limon Staneci , Adem Kamberi dhe Immer Rama ..

Sherbimet kryesore u ndan në këto mënyra; Ademit ia dhanë kryesinë e Bashkisë, Limon Staneci drejtimin dhe organizimin e nënprefekturave dhe mue mi lanë organizimin dhe drejtimin e operacioneve ... Mbrenda 24 orëve përgadita listat e vullnetarëve Ballistë për krejt rrethinën e Preshevës, përveç disa katundeve afërBujanovcit.Presheva kishte 300 vullnetarë, Rahovica 160, Miratoca 240 dhe kështu me rradhë edhe katundet e tjera që janë ma të vegjël, vullnetarët i ndava në grupet A dhe B.Si vijë kufini për të mbrojtë caktova udhën e hekurit që ishte lehtë për ta mbrojtë. Grupet ndëroheshin çdo dhjetë ditë.Në këtë mënyrë udha ruhej prej depërtimit të shkjaut dhe punët e vjeshtës në fusha kryheshin ..". Si anëtarë i Komitetit Qendror të Ballit Kombëtar për Kosovë pas përforcimit të mbrojtjes kufitare të trojeve etnike, prof.

Kelmendi do të kalojë me instruksionet e tija në Karadak e Page 175 Page 175

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Sharr, do të ndihmojë Mulla Idriz Gjilani e Xhemë Gostivarin, do të marrë pjesë në betejën e Ferizajit me rininë Nacionaliste së bashku me prof. Luan Gashin e Abdyl Hencin e nacionalistët e tjerë. Por sidoqoftë atë ç'ka s'mundën do ta arrijnë bandat çetniko-partizane sllavo komuniste, mundën ta bëjnë, tradhëtarët e shitur tek komunizmi ortodokso-sllav,së bashku me çetat maqedoneserb-bullgar e kryen misionin për të cilin ishin dhe të ngarkuar. Komandat e brigadave ,,çlirimtare" partizane të ardhura nga Shqipëria, si ajo sulmuese e divizionit të 5-të që drejtohej nga komisari politik Ramiz Alia, kishin dhënë urdhër të rreptë dhe të prerë që të luftoheshin nacionalistët e Ballit rreptësisht, por edhe shfaqja më e thjeshtë e tyre.

Kjo dihej se Titoja dhe Enveri veç me kohë kishin hartuar luftën vëllavrasëse duke paracaktuar në këtë mënyrë tragjedinë shqiptare në emër të idealit bollshevik, ardhur prej stepave të largëta të Lindjes dhe kjo murtajë do të godiste pa mëshirë jo vetëm idealin tonë kombëtar por edhe mijëra jetë të pafajshëm shqiptarësh. Goditjet pas shpine e në gjumë mirrnin jetët e nacionalistëve të ndershëm e atdhetarë që rruanin folenë e shqipeve, ata ende s'u besohej se preheshin në besë prej vëllezërve të një gjaku.Votrat shqiptare laheshin në lot e gjak, piskamat e foshnjave, sikurse thirnin në vetëdije, por ishte e kotë, ndjenjat e tyre shpirtërore ishin të mbuluara me mllef antishqiptarizmi me ëndrra të proletariatit, ku për ta nuk Page 176 Page 176

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I kishte rëndësi kombi dhe atdheu, se si zakonisht komunistët janë pa komb e atdhe. Këtë dhimbje piskamë foshnje e kuptuan më mirë nacionalistët e tokës martire, me dhimbje për ti tharë lotët e zijës ata vendosin të tërhiqen. Vetëtima preshevare, edhe përballë kësaj mënxyre nuk heshti. Ai endet lugjeve e brigjeve të tokës arbnore me pushkë në krah, me shpresën e pashuar në gjoks, me fjalën hyjnore që i delte nga buzët.Me mjaft trima, të cilët të betuar deri në vdekje e kanë kuptuar misionin e tyre për të cilën i ka ngarkuar nacionalizmi, u jep besim për të ardhmen.

Emigrimi dhe dëbimi i Ibrahim Kelmendit Ibrahim Kelmendit pas Luftë Dytë Botërore nga pushteti serb dhe maqedon i vihen bashkarisht në ndjekje të tij dhe ballistëve tjerë me një komandë të vetme të përbashkët, për ti vrarë nacionalistët me shpirtë të kulluar si ujët e bjeshkëve. Ai dhe bashkëluftëtaret e tij, në krye meSylë Hotlen për të mos ngritur pushkën mes vëllezërëve të një gjuhe dhe të një gjaku, si prof.Ibrahim Kelmendi me urdhër të Qëndrorit të Organizatës së Ballit Kombëtar, e lë atdheun dhe me dhembje dhe pa dashje lë vendlindjen dhe kombin, për të kaluar ditët më të bukura të rinisë së vet, në kampet e refugjatëve politik në Greqi. Disa vite më vonë më 1953, i plotësohet kërkesa dhe shkon në Australi ku menjëherë falë aftësive të tij fillon punën si pedagog në njërën prej gjimnazeve të Melburnit. Prej nga jeta e tij Page 177 Page 177

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I futet në rrjedha të tjera më të qeta, por gjithmonë me një dhimbje për fatet e atdheut të rrobëruar prej çlirimtarëve që iu shitën sllavëve, andaj dhe prof. Kelmendi askurrë nuk do të privonte veten prej punëve të mëdha. Si emigrant ai, merret me studime për etnogjezën shqiptare, hulumton nëpër biblioteka, shkruan dhe boton mjaft punime me vlerë si në shtypin vendas ashtu edhe në ate të shqiptarëve të diasporës.Do të ngrejë një Komitet të Ballit në Australi dhe do tu bëjë ballë lobeve sllavo-maqedonase atje, të cilët nuk do të kenë mundësi ti kundërvihen prof.Kelmendit i cili lidh një miqësi dhe me nacionalistin tjetër atje z.Hiqmet Ndreun nga Dibra që mbante Radio Melburni[1]. Veprimtaria e tij, do të jape dëshminë ma të mirë se kudo që janë të shpërndarë shqiptarët, në të gjitha kontinentet e botës.

Vdekja e Ibrahim Kelmendit Me sy nga Presheva, me flakën e pashur për lirinë e atdheut të vet, në shtatorin e vitit 1979 ndërron jetë, duke u treguar shqiptarëve se gjurmet e tij, gjurmet e vetëtimës së Preshevës janë në çdo vis ku luftohet dhe jetohet për lirinë, bashkimin dhe prosperimin e kombit shqiptar. A do të ngeli ende në heshtje kjo vetëtimë me zemër vigani, kjo figurë e nacionalizmit shqiptar? Kjo ngel në ndërgjegjen e intelegjencës preshevare në rradhë të parë e mëndej instituteve historike shqiptare. Ideali dhe vepra e tij, le të ngeli një udhëndriçim për gjeneratat e sotme dhe të Page 178 Page 178

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I nesërme. Tituj të veprave - Ilirënë parahistori-orogjina, kultura dhe përhapja etyre. Prej Mytheve deri në Butmir; Pak fjalë për të kaluarën e shqiptarëve; E vërteta mbi gjendjen e shqiptarëve në Jugosllavi; Përbërja etnike dhe historike e Kosovës; Kosova në luftë; Të mësuem me u ba fqinjë tëpaduruem; Kosova në luftë me komunizmin; Perspektiva e imperializmit serb; Tito në mes të fortunës;

Page 179 Page 179

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Hysen Tërpeza48 48

http://sq.wikipedia.org/wiki/Karadaku_n%C3%AB_rezistenc %C3%ABn_e_armatosur_%281941-1951%29/Karadaku në rezistencën e armatosur (1941-1951) Presidentja dekoroi një varg personalitetesh msakrat-serbosllave-nefshatrat-e.html/Masakrat serbe në fshatrat e Preshevës- Historia e shkurter e Preshevës -Kombëtare e Kosovës Lindore

Page 180 Page 180

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Hysen Tërpeza lindi më 10 qershor të vitit 1910 dhe vdiq më 23 qershor, 2002, ishte aktivist ushtarak shqiptar gjatë viteve 1941-1945. Tërpeza gjatë luftës së dytë botërore ishte në anën anti-komuniste serbe.

Veprimtaria atdhetare kombëtare - Arratisja nga atdheu Nga fundi i Luftës së Dytë Botërore bashku me grupin e tij kalon nga Kosovanë Maqedoni ku hasin në disa prita të komunistëve dhe humbin 4 anëtarë të grupit. Pas shpërthimit të këtyre pritave, ata kalojnë në Greqi, ku gjenjë strehim për një kohë të shkurtër, si aleatë të Greqisë. Pas një kohe të shkurter, shtëpia ku grupi i tyre ishte i strehuar, sulmohet (supozohet që ishin forca të qeveris greke) dhe digjet së bashku me 4-5 anëtarë të grupit. Qeveria greke pastaj i ofron një vendstrehim tjeter dhe nga ai vendstrehim ky grup kërkon ndihmë dhe këshilla nga Mid'hat Frashëri. Nga ky marrin këshillë që të prisnin zhvillimin e situatës dhe si t'u ipej rasti të merrnin rrugën e mërgimit siq kishin bërë grupet tjera, Balli Kombëtarë. Pasi që forcat komuniste sundonin pjesen më të madhe të Ballkanit. z.Tërpeza zhvillon Aktivi- tete të dentuara ndër shqiptarët për një kohë të gjatë deri sa nga informatorët e sigurimit shtetror Turk informohet për akrivizimin e sigurimit shtetrorë Juosllav (OZN-a) në Stamboll, dhe për këtë shkakë këshillohet që qarrkullimin

Page 181 Page 181

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I e tij personal ta kufionte. Edhe për kundër këtyre të dhënave ai nuk e kufizon lëvizjen e tij deri me rastin e takimit të tij me një person nga Martinajt (sot, Mali i Zi).

Ky takim kishte ndodhur në një kafeteri për deri sa Tërpeza ishte nën përcjelljen e dy nipave të tij. Pas bisedës së zhvilluar, para-qitur si dëshirës nga personi për një bisedë në katër, ngrihen që të dy dhe ecin në mes të dy nipave. Për një moment personi ulët në pozitë gjaja se të mbathë këpucët dhe në atë moment njëri nga nipat e kapë për jake dhe drejton personin të cilit Tërpeza i kërcënohet me armë në fytë. Z. Tërpreza migron në Gjermani ku po ashtu ndiqej ngaagjentët e Jugosllavisë. Nga Gjermania shkon për t'u strehuara në Bruksel. Gjatë qëndrimit në Bruksel, ai vendosë që të i bëjnë një vizitë Mbretëreshës Gjeraldinë, të cilës i kërkon ndihmë dhe mbështetje të aktiviteteve të tija. Mbretëresha e dobësuar në veprime të tilla dhe nuk ishte në gjendje të i ndihmonte në ato momene. Pas kësaj vizite dyditëshe, Tërpeza vendoset në Gjermani ku priste ndihmën e cila siç duket uk vinte edhe pas etrës së dytë të drejtuar Mbretëreshës. ↵Pas lerës së dytë të mbetur pa përgjegje merr rrugë për në ShBA. Aty aktivizohet dhe merr pjesë në Lidhja e Tretë e Prizrenit.

Pajtim kombëtar me Fadil Hoxhën partizanët dhe antifshitët [1][2] Pas kësaj Tërpeza viziton në Turqi, Shqipëri dhe kthehet në vendlindje ku i shtrin dorën e pajtimit Fadil Hoxhës në shenjë të motos së jetës së tij: "Kam ditë dhe Page 182 Page 182

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I die të luaj qarkun, por asnjëher politiken". [3] Me Fadil Hoxhën, Tërpeza ishte kundërshtarë përshkakë se përderi sa Tërpeza ishte anëtarë i Lidhjes së Dytë të Prizrenit, Fadil Hoxha ishte anëtarë i Konferencës së Bujanit. Dy rryma me kahje të kundërta e me një qëllim, bashkimin e trojeve shqiptare.

Emigrant politik në vendet perendimore me orientim nacionalist (Djathëtist) Pas kufizimit të hapësirës së tij në turqi, Tërpreza migron në Gjermani ku po ashtu ndiqej nga spiunët e Jugosllavisë.

Nga Gjermania shkonë për t'u strehuara në Bruksel. Gjatë qëndrimit në Bruksel, ai vendosë që të i bëjnë një vizitë Mbretëreshës Gjeraldinë, të cilës i kërkon ndihmë dhe mbështetje të aktiviteteve të tija. Mbretëresha e dobësuar në veprime të tilla dhe nuk ishte në gjendje të i ndihmonte në ato momene. Pas kësaj vizite dyditëshe, Tërpeza vendoset në Gjerm-ani ku priste ndihmën e cila siç duket uk vinte edhe pas etrës së dytë të drejtuar Mbretëreshës.

Pas lerës së dytë të mbetur pa përgjegje merr rrugë për në ShBA. Aty aktivizohet dhe merr pjesë në lidhjen e III të Prizrenit. Në mbledhjen e lidhjes, merr fjalën dhe prezenton pikëpamjet e tija mbi situaten e përgjithëshme polotiko-shqërore të shqiptarëve. Gjatë fjalimit të tij vije deri tek polemnika me disa anëtarë të mbledhjes. Ndër këto replika dallohen fjalët e tij drejtuar mendimeve për grushtetë të armatosur. Neve na duhet t'a ruajmë atë grim Page 183 Page 183

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Shqipni, kryetarët e kryeministrat shkojnë e vijnë, qeverit shkojnë e vijnë, ne duhet t'a duam Shqipnin, strumullar të shqiptaris. Në këtë mbledhje ai demonsron me ndjenja protesten e tij ndaj ndrimeve me dhunë fizike për të cilat mendonte se gjithnjë në histori kanë ardhur nga veriu, kosova apo lindja, ndërsa i lartësonte ndrimet politike të pa dhunë që sipas tij ato vinin më së shumti nga jugu.

Paraqitjes së till ju kundërvyen anëtarë të shumtë me përshën-detjen komuniste (grushtin pranë kokës) me të cilën dëshironin Tërpezën ta vulosnin si komunist. Pas këtij reaksioni ignorues, i dëshpruar për keqpërdorimin e mendimit të tij për qëllime afatë shkurta, zotri Tërpeza pa folur e lëshon foltoren dhe ulet pranë Athanas Athanasit i cili i drejtohet me fjalët: Mbaju burr si gjithëherë. Pas kësaj në foltore del Athanasi dhe i kundervihet atye që e ignoruan mendimin e Tërpezës duke e etiketosur si Enverist. Kundër-venja e tij ishte përshkrimi i veprimtaris së Hysen Tërpezës gjatë luftës së II botërore dhe në mërgim.

Citate: Hysen Tërpeza -atdhetar i shquar, kur bënë fjalë për Luftën e Preshevës, mes tjerash thotë: “...Ishte Dita e Kurban Bajramit...kur arritëm në Preshevë e kuptuam se ishte ndalur lufta, në të cilën pati shumë të vrarë...Atëherë pash se në Preshevë kishin arritur edhe Mulla Idrizi me një fuqi, Ramiz Cernicaish- kryetar komunës sëi Parteshit, Sylë Hotli nga Kumanova, të tubuar rreth Mulla Idriz Page 184 Page 184

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Gjilani Velekincës, zëvendskomabdant Sylë Hotli, Sylë Zarbicës dhe Ramiz Cernica edhe Ramiz Cërrnica, në shqyrtimin kryesorë kundër tij.[4] Kuvendi i Tërpezës u mbajt nën patronazhin e Hysen Tërpezës, i cili me këtë hap u diferencua definitivisht nga Lëvizja antifashiste kominterniste për interesa serbomëdha në tokat shqiptare. Në këtë kuvend morën pjesë: përfaqësuesit e ish-“Grupit Intelektual të Prishtinës”, të Komitetit “Rinija Nacjonaliste për Mbrojtjen e Kosovës”, të“Batalionit të Rinisë Nacijonaliste ‘Nazim Gafurri’ të Prishtinës” dhe ish-përfaqësues të shtabeve të Zonës III të Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës: Adem Gllavica, Ibrahim Këlmendi, Luan Gashi, Abdyl e Mustafë Henci, Hamdi e Shemsi Mramori, Selim Maçastena, Januz Bajçinoci, Qazim Llugaxhia, Ismail Gorani, Rexhep Okllapi, Bahtir Dumnica etj.

Kuvendi emëroi komandant të përgjithshëm Adem Gllavicën, zëvendës - komandant Qazim Sefë Llugaxhinë dhe për anëtarë të gjithë komandantët e njësiteve të armatosura, ndërsa në fund u aprovuan: një Rezolutë dhe një afishe të cilat përfundonin me thirrjen: “Rroftë Shqipëria…!”

[5] Literaturë: |Hysen Tërpeza: „Ka me na gjykue Nana Kosovë", Nju-Jork, 1976, |Hysen Tërpeza: „Tradhtia serbe, planifikimi i qeveris jugosllave për shpërnguljen e shqiptarëve",Gjermani, maj Page 185 Page 185

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 1979 |Mustafë Xhemaili: "Hysen Tërpeza, luftëtar i Shqipërisë Etnike", intervistë në 13 vazhdime, Kombi, Prishtinë, 1997-1998 |Ilaz Metaj-Ali Llunji: "Hysen Tërpeza - histori e gjallë", monografi, Prishtinë, 1992 Emisione dokumentare televizive: |Toka nuk përfaqëson njerëzit, por njerëzit përfaqësojnë tokën, Mustafë Xhemaili, emision dokumentar, 30 minutësh, emetoi TVSH Satelitor dhe RTK. |Hysen Tërpeza- një jetë për atdhe", A.Llunji, I. Metaj dhe Nuhi Bytyçi, 3 pjesë nga 40 minuta, emetoi RTK. |"[HYSEN TËRPEZA - NJË LEGJENDË PËR KOSOVËN" - libër me autor Mustafë Xhemaili Shiko dhe këtu Wiki Libri: Veprimtaria publike e F.H. sipas viteve Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore - Wikipedia DRAGA hysen terpeza pjesa 2 - YouTube RIFAT DRAGA hysen terpeza pjesa 2 - YouTube Amza : forumishqiptar Referencat - ^ Në mbledhjen e lidhjes, merr fjalën dhe prezenton pikëpamjet e tija mbi situaten e përgjithëshme polotiko-shqërore të shqiptarëve. Gjatë fjalimit të tij vije deri tek polemnika me disa anëtarë të mbledhjes. Ndër këto replika dallohen fjalët e tij drejtuar mendimeve për grushtetë të armatosur. Neve na duhet t'a ruajmë atë grim Shqipni, kryetarët e kryeministrat shkojnë e vijnë, qeverit shkojnë e vijnë, ne duhet t'a duam Shqipnin, strumullar të Page 186 Page 186

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I shqiptaris. Në këtë mbledhje ai demonsron me ndjenja protesten e tij ndaj ndrimeve me dhunë fizike për të cilat mendonte se gjithnjë në histori kanë ardhur nga veriu, kosova apo lindja, ndërsa i lartësonte ndrimet politike të pa dhunë që sipas tij ato vinin më së shumti nga jugu.

Paraqitjes së till ju kundërvyen anëtarë të shumtë me përshëndetjen komuniste (grushtin pranë kokës) me të cilën dëshironin Tërpezën ta vulosnin si komunist. Pas këtij reaksioni ignorues, i dëshpruar për keqpërdorimin e mendimit të tij për qëllime afatëshkurta, Tërpeza pa folur e lëshon foltoren dhe ulet pranë Athanas Athanasit i cili i drejtohet me fjalët: Mbaju burr si gjithëherë. Pas kësaj në foltore del Athanasi dhe i kundervihet atye që e ignoruan mendimin e Tërpezës duke e etiketosur si Enverist.

Kundërvenja e tij ishte përshkrimi i veprimtaris së Hysen Tërpezës gjatë luftës së II botërore dhe në mërgim.Nga libri Biseda intervista me Ilaz Meta dhe Ali Llunji RTK ^ Pas përgjakjes së Gjilanit, më 29 dhjetor 1944 mbahet një takim i ndërmjetësuar nga 'Hysen Tërpeza i cili mbahet në shtëpin e Tahir Zhegocit në Zhegoc, kjo marrëveshje ndëmjertsuar nga Hysen Tërpeza në mes Mulla Idriz Gjilanit me përfaqësuesin e UNÇSH’së Shefqet Peçin.

Sipas të dëshmive të atdhetarit Ramiz Cërnica, takimi midis Mulla Idris Gjilanit dhe Shefqet Peçit u mbajt, në malet midis fshatrave Livoç, Ponesh, Gumnishtë dhe Pasjak të Gjilanit. Mulla Idrisin në këtë takim e kanë Page 187 Page 187

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I shoqëruar rreth 20 bashkëluftëtarë, kurse Shefqet Peçin e shoqëroi komandanti i Brigadës VII të kosmetit Shaban Haxhia nofka ”Përzha”, me një grup partiza-nësh nga njësia përcjellëse e shtabit. Në këtë takim sipas dëshmitarit tjetër Tahir Zajmi, Shefqe Peqi ka arritur ta bind Mulla Idrisin që të heq dorë nga rezistenca e mëtutjeshme.

Shefqet Peçi, me këtë rast Mulla Idrisit i ka thënë Pse luftoni e derdhni gjak kot, mbasi porsa të stabilizohet gjendja, Kosova dhe gjithë viset shqiptare të Jugosllavisë pa tjetër do të bashkohen me Shqipni, gja për të cilën mund të jeni fare të sigurt... ?

5/6 Zhvillimet e mëvonshme, në Kosovë dhe në trojet tjera etnike shqiptare, që mbetën padrejtësisht nën administrimin e Jugosllavisë së Titos, dëshmuan të kundërtën e premtimeve të Shefqet Peçit. ^ ,Mustafë Xhemajli: Hysen Tërpeza, një legjendë për Kosovën, Biseda/intervista ^ Mustafë Xhemajli: Hysen Tërpeza, Një legjendë për Kosovën, Biseda/intervista ^ HYSEN TERPEZA..TAKIMI I PARË ME FADIL HOXHËN DHE LUFTA NË GJILAN -Pas përfundimit të kësaj lufte, përleshjeje në Livoç, ju çfarë bëtë dhe me kend u takuat? - Lufta e Livoçit përfundoi ashtu siç dihet. Pas disa ditësh, mua, përmes Hasan Remnikut, më erdhi një letër nga Fadil Hoxha, i cili më shkruante: ,??I dashuri patriot, sot e dëshiron interesi i Page 188 Page 188

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I kombit që të takohemi! Interesi i kombit mbi të gjitha.

Unë nuk mund t'besoja punë askujt. Ndejtëm bashkë unë dhe Hasani dhe dikur u thashë njerëzve në komunë: Hasani paska diçka punë në Tërpezë dhe ndoshta nuk vij sonte,.. Natyrisht, ne shkuam, sipas marrëveshjes, në Sllakoc të Epërm e takuam kryeplakun dhe ramë poshtë. ?

Ku është Fadili,??, e pyeta Hasanin. Atje në maje të malit,,.. gjegj Hasani. Shihe Hasan, Fadili ka edhe serbë me vete,. ,, ore burrë, më tha Hasani. Të gjithë i kanë emrat shqip dhe shqip po flasin,??..??Lere ti atë Hasan,??, ia ktheva, ,??por shko e i thuaj Fadilit që të vijë dhe me vete mos ta marrë kë tjetër përveç Kurtesh Agushin, Hasani shkoi dhe u kthye me Fadilin, Kurteshin dhe një djalë të Gjakovës, Hysen i thoshin. Ishte diku 16 apo 17 maji. Që të tre kishin vënë plisa të rinj në krye. Fadilin dhe Kurteshin i njihja, por atë të tretin jo. U morëm ngryk me Fadilin. Fadili me,ju falënderua për atë se i kishin shpëtuar shokët. Pastaj më tha: Hysen, rregulloj punët ti se do të bjerë Italia dhe do të çlirohen viset shqiptare,??. O Fadil, ia prita, po nuk çlirohen viset shqiptare me serbë. Mos, or burrë,..Shihe, Hysen! Unë të kam thënë se aty ku do t,??i thuhet bukës bukë do të jetë Shqiperi, ndërsa aty ku i thonë bukës ,Hlebdo të jetë Serbi. O nuk bëhet ajo o Fadil Hoxha,??, ia ktheva. Zoti të zbretë e të më thotë se është e mundur ajo, unë nuk besoj. Po, serbi nuk punon në të mirë të shqiptarit,. Unë e di se ti je patriot, por i ke shokë Ilaz Page 189 Page 189

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Agushin dhe Tahir Kolgjinin,, më tha Fadili. Tahiri ishte prefekt i Prishtinës. ?Unë e kam për nder t'i kem shokë edhe Ilazin e edhe Tahirin, ndërsa ti i ke miq Dushan Mugoshën dhe Milladin Popoviqin e të tjerët, dhe, me ta nuk bëhet Shqipëria,.Llafe e llafe, por nuk ramë në ujdi asesi. Shiko,, i thashë në fund - Nuk ke nevojë të më falënderosh se të kam mbrojtur. Por, ta dish se, nëse vjen dita dhe e fitojnë këta luftën, ose do të duhet të punosh si thonë ata ose do të të shkoj kryet,??Por, edhe nëse punon për ta në fund ata do të të shtrydhin dhe do të të hudhin si limonin.[3] Kush ishte komandant kryesor i forcave vullnetare në Luftën e Raincës ?[4] Citate: Për ta mbrojtur Luginën, atëherë u bë organizimi i popullatës për luftë përgjatë hekurudhës, u bë organizimi civilo-ushtarak në Preshevë, pra Adem Kamberit iu dha qeverisja e Bashkisë, më vonë e zëvendësoi Skënder Kadriu, Liman Stanecit, drejtimi dhe organizimi i nënprefekturës dhe Ibrahim Kelmendit, drejtimi e organizimi i operacioneve ushtarake, komandant i xhandarmerisë Ali Staneci. Qeverisja e Bashkisë zgjati 4 muaj, ndërsa sipas materialeve arkivore të ish-Jugosllavisë zgjati vetëm 2 muaj dhe këtë Mbrojtje e quanin reaksion shqiptar. Ndërsa popullata shqiptare e quajti periudhë të ndritshme, me plotë sakrifica, e quajti “Shqipëri e Vogël”.

Page 190 Page 190

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore filloi me mobilizimin e vullnetarëve te Livadhi I Shehut, edhepse, në takimin që u mbajt të Livadhi I Shehut, më 1944 pati kundërshtime se popullata nuk është gati për një luftë frontale dhe se nuk ka armatim të mjaftueshëm. Dominoi opcioni I krahut të rezistencës shqiptare për çlirimin e Kosovës Lindore. Në këtë takim u caktuan komnadantët e zonave operuese përgjatë Hekurudhës Bujanoc-PreshevëKumanovë. Komandant të frontit Corroticë-Raincë u caktua Hoxhë Lipovica, thote Aliriza Selmani, magjistër I shkencave historike, ndërsa një prej komandantëve u caktua edhe Ajet Rainca, I cili heroikisht luftoi në Betejën te Reka e Raincës. Aty forcat balliste shqiptare korrën fitore, ndërsa nga forcat partizane mbetën të vrarë 100, kurse të plagosur 206 veta, sipas një burimi, në Ditën e Bajramit, më 19 shtator 1944. Një burim tjetër bënë fjalë për 280 partizan të zënë robë e shumë të vrarë. Beteja e Rekqs së Raincës e shtatorit të vitit 1944 njihet si luftë për mbrojtje të Kosovës Lindore, të etnisë shqiptare.Në Betejën te Reka e Raincës luftuan burrat trima të Raincës, të fshatrave për rreth dhe ata të Malësisë së Preshevës. Me forcat shqiptare udhëhoqi luftën Ajet Rainca.Në Betejën e Rekës së Raincës, edhepse forcat shqiptare për Mbrojtje të Kosovës Lindore treguan trimëri të pashoq, megjithate patën edhe viktima.“Kusurin e mbludh Përroni i Raincës, i cili, diku përmbi katund, qe zanë prej Ajet Raincës me Page 191 Page 191

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I shokë. Mbas një përleshje të re, në mes të dy brigjevet, nuk vonuen me pa se edhe kjo shpresë qenka e kotë, prandaj i flakën pushkët për toke dhe ngrehën duert për dorëzim. Kështu përfundoi Beteja e Bajramit që filloi në ora një të mbas mesnatës, në një front prej 35 kilometrash.Thuhej se brigada fatzeze që u shume në “Përrue të Raincës” ka pasë rreth 500 ushtarë, prej të cilëve, asnjë nuk mundi me shpëtue, për të çue lajmin e shëmtuet në shtabin e tyne në Bilaç.”[5] Shkruan Ibrahim Kelmendi, në librin: Një shtyllë e Kosovës quhet Preshevë, Preshevë, 2006, f.114. Karadaku në rezistencën e armatosur (1941-1951) Presidentja dekoroi një varg personalitetesh msakrat-serbosllave-ne-fshatrate.html/Masakrat serbe në fshatrat e Preshevës- Historia e shkurter e Preshevës -Kombëtare e Kosovës Lindore [3] Në vitin 1997, në përvjetorin e 87-të të jetës, nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë, pikërisht në ditëlindjen e tij, më 10 qershor, iu dha me dekret presidencial URDHRI “GJERGJ KASTRIOTI SKENDERBEU”, me motivacionin „NACIONALIST DHE DEMOKRAT I PAMPOSHTUR, SHEMBULL I GJALLË I LUFTËTARIT DHE I VEPRIMTARIT KONSEKUENT E TË PATREMBUR PËR ÇLIRIMIN E KOSOVËS DHE TË TROJEVE TONA TË ROBËRUARA". Themelimin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe fillimin praktik të Luftës së Armatosur për Page 192 Page 192

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I çlirimin e Kosovës, Hysen Tërpeza e përjetoi si ngjarjen më të rëndësishme në jetën e tij. Ndërkaq, më 24 mars, ditën kur filluan bombardimet e NATO-s mbi Serbinë, Hysen Tërpeza, pikërisht në orën 19:40, kur kishin filluar bombardimet mbi Beograd, në një reportazh televiziv të një televizioni të Bernës, në Zvicër, do të japë deklaratë, në të cilën thotë: „Populli shqiptar ka vuajtur shumë.

Shqiptarët e kanë pritur këtë ditë. Ata e meritojnë lirinë, sepse UÇK-ja bashkë me aleatët tanë, Amerikën dhe Evropën përparimtare, do ta heqin Serbinë pushtuese nga Kosova". Pas 55 vjetësh mërgimi, Hysen Tërpeza, me 89 vjetët e tij mbi supe, u kthye në Kosovë. Ishte një ditë korriku, ditë e nxehtë e vitit 1999, pa pushtuesit sllavë, ditë e lirë, e gëzuar. Një ditë e bardhë, si shpirti i luftëtarit të paepur e triumfues, si shpirti i Hysen Tërpezës, dhe po në një ditë të tillë, më 23 qershor të vitit 2002, ai vdiq në Kosovën e lirë. Hysen Tërpeza i kishte mbushur 92 vjet e 13 ditë. Deri tash, përveç shumë intervistave të ndryshme nëpër gazeta dhe revista, publikime dhe transmetime televizive, më serioze, për jetën dhe veprën e Hysen Tërpezës janë botuar dhe emetuar: Botime autoriale: 1.

Hysen Tërpeza: „Ka me na gjykue Nana Kosovë", NjuJork, 1976. [4] Luftën e Raincës-Preshevë, më 18-19 shtator 1944, ku në natën e Bajramit, janë përleshur forcat vullnetare shqiptare, në mbrojtje të kufirin, me ato çetniko-partizane, të cilat po tentonin të depërtonin në Page 193 Page 193

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kosovë, ku pati shumë të vrarë e të plagosur. Sipas librit në fjalë, në faqen 96, thuhet se në këtë betejë, forcat vullnetare janë udhëhequr nga atdhetari Ramiz Cernica.

Sipas dr.prof. Aliriza Selmani, thote “Ndjej për obligim që për hir të objektivitetit shkencor historike, t’i bëj disa sqarime rreth asaj se kush ishte komandant kryesor, i forcave vullnetare në këtë betejë, ku ngadhënjyen forcat vullnetare shqiptare”. Pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konformë urdhëresës së KQ të Lidhja e Dytë e Prizrenit, në viset e çliruara, u themeluan organet politikoushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës.

Nënprefekt u zgjodh Limon Staneci, komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi. Filloi mobilizimi i vullnetarëve dhe u caktuan komandat e zonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore Kumanovë-Preshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, Hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj.

Në lëndën e kompletuar të Proveniencës gjyqësore, për të gjykuarit Jusuf Baftjari-alias Hoxhë Lipovica dhe djemve të tij Selimit dhe Qazimit, nga fshati Lipovicë të Karadakut të Gjilanit, e cila ruhet në Arkivin Kosovës, në fondin, Gjykata e Qarkut –Gjilan, K. 30, Inv. 102, P. nr.

37/48. Në Aktvendimin e fundit, nr. 37/48, të datës 23.04.1948, fajësia e të pandehurit Jusuf Baftjari (Hoxhë Page 194 Page 194

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Lipovica), bazohet kryesisht, në pjesëmarrjen e tij në luftë, në frontin e Preshevës, në cilësinë e komandantit, të forcave vullnetare në sektorin Corroticë- Raincë, për çka edhe në bazë të Ligjit të RFPJ, për vepër penale “kundër popullit dhe shtetit”, neni 3, pika 3 dhe neni 4, dënohet me vdekje–pushkatim dhe ekzekutohet në Gjilan. Në Aktëvendim, pos tjerash thuhet: “Jusuf Selim Baftjarit- i njohur si Hoxhë Lipovica, në muajin shtator 1944, i është besuar detyra e komandantit të trupave vullnetare-balliste në luftë kundër partizanëve në frontin e Preshevës dhe atë në sektorin Raincë- Corroticë, ku edhe ishte aktiv në luftë, dhe ku më 19 shtator 1944-në ditën e festes se Bajramit, në atë sektor janë vra mbi 100 partizanë dhe janë zënë rob 206 të tjerë”. Duhet cekur, se kjo argumentohet edhe nga deklarata e Hoxhë Lipovicës dhënë në zyrën e UDB-ës në Ferizaj, më 10.03.1947, kur thotë: “Pas kapitullimit të Bullgarisë më thirri nënprefekti i Gjilanit Hamit Kroj dhe kërkoj nga unë që të tuboj sa më shumë vullnetarë, dhe të kontaktoj me Limon Stanecin-nënprefekt i Preshevës, Limoni kërkoi nga unë që ta formoj shtabin për luftë kundër sulmeve të forcave partizane në sektorin CorroticëRainca, ku edhe kam qëndruar afër dy muaj”. Kurse Hysen Tërpeza-atdhetar i shquar, kur bënë fjalë për Luftën e Preshevës, mes tjerash thotë:“...Ishte ditë Bajrami ...kur arritëm në Preshevë e kuptuam se ishte ndalur lufta, në të cilën pati shumë të vrarë...Atëherë pash se në Preshevë Page 195 Page 195

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I kishin arritur edhe Mulla Idrizi me një fuqi, Ramiz Cernica i Parteshit, Sylë Hotli nga Kumanova... Atëherë para popullit të tubuar mbajti fjalim Mulla Idrizi, pastaj Sylë Hotli, pastaj edhe Ramiz Cernica ndërsa unë në fund....” Kjo na jep të kuptojmë se këta udhëheqës popullorë, kanë arritur në Preshevë pas pushimit të luftimeve në betejën e Rancës. Edhe Ramiz Cërrnica, në shqyrtimin kryesorë kundër tij, në Gjykatën e Qarkut në Gjilan, më 11.12.1946, lidhur me pjesëmarrjen e tij në luftën e Preshevës, deklaron, se për komandant në Corroticë e kishim Jusuf Baftjarin. Atëbotë Hoxhë Lipovicë më grupin e tij ishte në arrati dhe nuk dihej fati i tyre. (Kërkesë e Zaharije Orgjinikidtze-kryetar i Gjyqit të Qarkut në Gjilan, K. nr. 88/47, dërguar Gjyqit të RrethitNish, më 11 shtator 1947, lidhur me deklaratën e mëparshme të Ramiz Ahmetit-Cernicës). Duhet cekur se Ramiz Cernica mori pjesë aktive në luftë-në Frontin e Preshevës dhe me autoriteti i tij, bëri që të mobilizohen shumë vullnetarë të kësaj ane, të cilët ndihmuan vëllezërit e tyre në luftë, për mbrojtjen e kufirit të Kosovës Lindore.

Kjo që u tha nuk e zbehë aspak veprën madhore të Ramiz Cernicës, patriotizmi i të cilit ka arritur piedestalin në Kuvendin Prizrenit, në korrik 1945, me fjalët që e bëjnë të pavdekshëm: “Me Serbin Jo, me Shipninë Po”!. (autori është magjistër i historisë, ish drejtor i Arkivit Ndërkomunal në Gjilan) [5] Page 196 Page 196

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Liman Staneci

Limon Staneci Duajen i gazetarisë shqiptare kosovare 2 Akt gjykimi: Një pjesë nga vendimi i gjyqit Gjilan Page 197 Page 197

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 2.1 NË EMËR TË POPULLIT 2.2 Shpallet Fajtorë: 2.3 Dënon 2.4 Arsyetim 3 Burimi i të dhënave 1 Liman Staneci: Duajen i gazetarisë shqiptare kosovare Limon (Asllan) Staneci (1916 - 1991). U lind në fshatin Stanec, në Malet e Karadakut të Preshevës. Studioi në Fakultetin Juridik të Universitetit të Beogradit. Qe sekretar dhe zëvendës në nënprefekturën e Gjilanit, sekretar i Komitetit Qarkor të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, sekretar në nënprefekturën e Gjilanit. Ishte gazetar dhe përgjegjës për informim në kuadër të organit ”Liria" të Lidhjes së Dytë të Prizrenit për frontin lindor dhe ushtarak, që raportonte nga vijat e para të frontit për luftimet për mbrojtën e trojeve etnike në Kosovën Lindore në gazetën “Liria” Lidhja e Dytë e Prizrenit. Me 13. IX. kur u hoq pushteti okupues bullgar u zgjodh nënprefekt i nënprefekturës së Preshevës. Ishte edhe sekretar i mulla Idriz Hajrullahut, gjykatës, kryeshef i Rethit të Gjilanit.

Limon Staneci për një kohë pas përfundimit të luftës ka qëndruar në Malet e Karadakut, por pas shtypjes së rezistencës për Lirimin e Tokave Shqiptare, dorëzohet më 20 mars të vitit 1947. Për shkak të akuzave të shumta nga dëshmitarët serbë siç thuhej, për mbi 20 vrasje e shumë Page 198 Page 198

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I internime, si dhe nga disa aktivistë komunistë pas Luftës së Dytë Botërore në Gjilan, të cilët e akuzonin Limoni Stanecin për internimin e tyre (por ai vetë deklarohet se qëndron besnik ndaj veprimtarisë së tij atdhetare dhe nga Gjykata e Qarkut në Gjilan, në krye me rusin Zaharije Orginikdze më 10. 06. 1947. Limon Stanecit i shqiptohet dënimi me vdekje - pushkatim. Mirëpo, Presidiumi i Kuvendit RFPJ-së, më 13.08.1947, vendimin me vdekje ia shndërrojnë me 20 vjet burg të rëndë. (AK.F.GJQGJP.K.17.AK.F.GJQGJ-P.K.17.(AK.F.GJQGJ-P.K.17, Nga dosja për Limon Stanecin) [1] Pionier i gazetarisë preshevare ishte Limon Asllan -Staneci, i cili si gazetar raportoi nga fronti i Gjilanit për fitoret e Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës më 1944, në fletoren "Lidhja e Prizrenit". Me artikullin "Një shpartallim i ri i çetave komuniste n'anë të Gjilanit" të datës 9 korrik 1944 konstatohej: “Armiku shekullor, lakmues i tokave të huaja i dejun me ideologjina të ndryshme (komuniste, nacionaliste e që të dyja këto formojnë një të tretë: Pansllaviste) prapë, Limon AsllanStaneci me datën 28 qershor 1944, në një numër aproksimativisht 400-500 vetash sulmoi tokat shqiptare, tue kalue kufinin ne vendin e quejtun Kika, mbasi në afërsinën e katundeve Cfircë e Tugjevc nuk kishte muejtë.

Forcat tona te përbame prej ushtrisë të rregulltë dhe fuqisë kreshnike, të komandueme prej oficerave dhe N/oficerave Page 199 Page 199

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I trima, filluen luftën. Gjatë luftës që vazhdoi 12 orë dhe betejës me datë 29.6.1944 grupet -komuniste, Nacionalshoveniste-pansllaviste, u shpartalluen me humbje për ta...

Kjo ndeshje me bandat komuniste, që lumnisht përfundoi me fitimin t'onë, u prit me manifestime simpatike nga populli, i cili u betue me ketë rast se do të ndjekin gjurmën e dëshmorvet si kapter Abdi Gjoka, nga mati, Anëtar i Komitetit Komunal të Lidhjes II të Prizrenit, Bajram Poliçka e tjerve, që ranë viktimë në ket betejë për lirinë dhe kurr nuk kanë me lanë qi kamba.e anmikut të shkeli tokat t'ana te bekueme... Dhe, sikurse për Luftën e Velegllavës të 28 qershorit 1944, sekretari i Komitetit të Lidhjes së Prizrenit për Rrethin e Gjilanit, Limon Staneci raportoi nga linja e zjarrit edhe për Luftën e Kikës, të 26 gushtit 1944, Raporti i tij, si gazetar, ushtar përjetues e komandant i vullnetarëve" Fronti i Gjilanit, shpartallimi i Dytë i Brigadave Komuniste Drazhiste-Pansllaviste në Rrethin e nënprefekturës së Gjilanit, shquhet për saktësi materiale, gjykim politik të drejtë dhe afirmim të një epopeje kombëtare të rëndësishme për historinë e popullit shqiptar. Muhamet Pirraku, Mulla Idriz Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore 2 Akt gjykimi: Një pjesë nga vendimi i gjyqit Gjilan Gjykata e qarkut në Gjilan K.nr.7/47 2.1 NË EMËR TË POPULLIT Page 200 Page 200

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Gjykata e qarkut në Gjilan dhe këshilli penali përbërë nga kryetari i gjyqit Zaharije Orgjonikidze si kryetar i këshillit,si dhe gjykatësi porotë: Shukri Zymeri dhe Srboljub Popoviq si anëtarë të këshillit dhe sekretari i procesverbalit Radovan Peshiq, sekretarin e gjykatës, për akuzë të prokurorit publik në Gjilan me nr. 35/47 kundër të akuzuarit Limon Sinan Arsllani, alias "Limon Staneci" nga fshati Stanec. Vendim- I pandehuri LIMON SINAN ARSLLANI alias "Limon Staneci", lindur në vitin 1916.

2.2 Shpallet fajtor- 1/ Që gjatë kohës së okupatorit si sekretarë i gjyqit të nënprefekturës në Gjilan, si sekretarë i Lidhjes së dytë të Prizrenit si dhe sekretarë i partisë Fashiste për nënprefekturën e Gjilanit, si anëtarë i organizatës terroriste "Dora e zezë", si organizatorë dhe sekretarë i organizatës së emigrantëve shqiptarë nga territori Bullgarë. Ashtu që, duke qëndruar në bashkëpunim të ngushtë me Gjermanët dhe ndihmësit e okupatorit si Miftar Spahija dhe Ahmet Broja tradhtar të popullit shqiptarë,ishte emërues dhe denoncues, në atë mënyrë duke vendosur lista me emra për internim dhe mobilizim, kurse internimin e kryente vetë personalisht në shoqëri me majorin Gjermanë. 2/ Që në muajin shtatorë të vitit 1944 gjatë kohës së okupimit, kur Bullgarë kishin lëshuar territorin e Preshevës i pandehuri në cilësinë e nën-prefektit organizoi policinë dhe xhandarmerinë në luftë kundër lëvizjes nacionalçlirimtare dhe bashkërisht Page 201 Page 201

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I me udhëheqësit tradhtarë të popullit shqiptarë, udhëhoqi luftën në frontin e Preshevës, ku gjatë asaj periudhe vdiqën disa qindra partizan, me ç`rast kreu vepër penale nga neni 3 p. 3 të ligjit të veprave penale kundër popullit dhe shtetit, që është e dënueshme me nenin 4 po të njëjtit ligj lidhur me ligjin e llojit të dënimeve. Për arsye se këto vepra janë të shtrira, në rrethana dhe si të tilla gjyqi: 2.3 Dënon -Në një dënim të plotë me - VDEKJE PUSHKATIM dhe në humbje të përhershme të të gjitha të drejtave si politike dhe qytetare përveç atyre prindërore...

2.4 Arsyetim -Vlerësuar nga bindjet e lira prova materiale u ekspozua në shqyrtim kryesorë gjyqi arriti në konkluzion se i akuzuari ishte autorë i veprave penale të paraqitura nga dispozitivi i këtij vendimi. I akuzuari pranoi që ka qenë sekretarë gjyqi në Gjilan... Pranoi që kishte qenë sekretar i lidhjes së dytë të Prizrenit... I akuzuari më tej pranoi që në muajin shtator të vitit 1944 ishte nën-prefekt i nënprefekturës, kryeshef në Preshevë në kohën kur Bullgarët lëshuan territorin e okupuar të Preshevës... 1./ Me dëshminë e dëshmitarit Farush Okllapi.... 2./ Dëshmitari Kurtesh Agushi, zavendës i prokurorit publikë dhe deputet popullorë në RPFJ... 3./ Dëshmuar nga dëshmitari|Brane Vasiq...etj.[2]3 Burimi i të dhënave [1]Stub biografi.png Ky artikull nga Biografia është një faqe cung me një përmbajtje jo të mjaftueshme. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar. Dr. Aliriza Page 202 Page 202

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Selamani - Hafiz Avni Aliu; Myderriz Haki Efendiu (monograf) Prishtinë 2005. ^ Nxjerrë nga Akt Gjykimi K.nr.7/47 - Gjykata e Qarkut në Gjilan

Page 203 Page 203

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

JETA DHE VEPRIMTARIA PATRIOTIKE E TRIBUNIT TË POPULLIT – RAMIZ CERNICA (1903-1979) Page 204 Page 204

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Shpalime kujtimesh të Kadri Halimit për tribunin e popullit Ramiz Cernicën(marrë nga arkivi personal i dr.Mehmet Halimit) Këto shënime të Kadri Halimit, do t’i paraprijnë tribunës politike, do ta ndërplotësojnë dhe ndriçojnë me fakte e argumente personalitetin e ndritshëm të një veprimtari patriotik e të një të dënuari politik, që la gjurmë të thella në historinë tonë të bujshme kombëtare të shekullit XX, ndërmjet dy luftërave botërore, gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe pas saj.

Sa herë shkruhet për rezistencën e shqiptarëve të Kosovës kundër robërisë nga thundra e serbomëdhenjve shovinistë, sa herë organizohen përkujtime jubilare për martirët e rënë, sa herë shkruhet për patriotët e shumtë të flijuar për kauzën kombëtare, sa herë përkujtohen dëshmorët e Anamoravës, nuk lihet pa u zënë ngoje Ramiz Ahmeti, që më tepër e njohim si Ramiz Cernica nga fshati me të njëjtin emër. Zihet ngojë si patriot, si luftëtar dhe si organizator i mbrojtjes së trojeve shqiptare nën ish Jugosllavinë e shpërbërë. Në këto përkujtime e përvjetore, rëndom thuhet se Ramiz Cernica, martirëve të rënë, që flijuan jetën për atdhe,u ka shërbyer si shëmbëlltyrë e ndritshme, si shembull për veprimet dhe veprimtarinë e tyre atdhetare. E po, kush ka qenë Ramiz Cernica? Ky u lind në fshatin Cernicë të Gjilanit, më 1903, prej babait Page 205 Page 205

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Halim dhe nënës Hajrije. Babai i tij Mulla Halimi ishte ylema i shkolluar në shkollat fetare(medresetë) që në kohën e sundimit të Perandorisë Osmane. Ky (babai iRamizit) ishte pjesëmarrës i kryengritjeve shqiptare të vitit 1910-1912 në njësitet e idriz Seferit. Mori pjesë ne Luftën e Kaçanikut dhe të Drenogllavës, ku u plagos, u zu nga turqit dhe u dënua me 8 vjet burg . Pra, prej babait të këtillë ka dalë edhe Ramiz Cernica, i cili ndoqi rrugën e babait të tij. Ramiz Cernica inkuadrohet në Lëvizjen Kombëtare në vitet e njëzeta të shekullit të kaluar.

Ndërkaq, në vitet e tridhjeta me vota të popullit të vet u zgjodh kryetar i Komunës së Parteshit. Sa qëndroi në këtë post vazhdimisht ka kundërshtuar padrejtësitë,shtypjen e popullit shqiptar,duke luftuar për të drejtat kombëtare. Me ngulm kundërshtonte të ashtuquajturën Reformë Agrare, përkatësisht kolonizimin e Kosovës si dhe shpërnguljen e dhunshme të shqiptarëve për në Turqi. Për shkak të qëndrimeve të tij kombëtare edhe burgosej nga pushteti i atëhershëm. Si kryetar komune, mbante lidhje të ngushta me disa kryetarë të tjerë komunash, si :Jusuf Gradica,Fazli Myrta dhe me pjesëtarë të tjerë të shumtë të parisë shqiptare. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, po ashtu ishte kryetar komune në Partesh.Në këtë detyrë ishte shumë i drejtë dhe i arsyeshëm. Kurdoherë i ka mbrojtur të dobëtit.

Ishte një nacionalsit pozitiv e përparimtar dhe thellësisht demokratik si dhe arsimdashës i madh. Shovinist nuk Page 206 Page 206

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I ishte,sepse nuk e urrente asnjë popull tjetër. Gjatë kohës sa qëndroi në postin e kryetari të Komunës nuk lejoi vëllavrasjen dhe dhunën ndaj kujtdo qoftë, madje edhe ndaj rajasë serbe të kësaj komuneje. Dikush mund të thotë se i ka mbrojtur serbët e vendit. Jo, sa ka mbrojtur çdo njeri të ndershëm dhe si politikan nuk ka lejuar të bëhen zullume mu për arsye se e ka dashur popullin e vet, duke ia kujtuar të mbramës. Pas luftës u tregua se ky qëndrim politikisht ishte largpamës. S’është e rastit që në fshatrat e kësaj komuneje çetnikopartizanët kanë ushtruar më së paku dhunë, krime e masakra ndaj shqiptarëve të pafajshëm. Ramizi me gjasë nën ndikimin e Rifat Berishës, nënprefekt i Nënprefekturës së Gjilanit në njëfarë mase e në disa raste ka ndihmuar Lëvizjen Nacionalçlirimtare. Në prill të vitit 1943 ai shpëtoi Aradhën Partizane Shqiptare në krye me Fadil Hoxhën, e cila ishte rrethuar nga italianët në malet e katundit Livoç i Epërm. Policët e kësaj komuneje, përkatësisht të Ramiz Cernicës, ndër të cilët ishte edhe Hasan Alia (Remniku) e shpëtuan duke e bartur në shpinë një partizan gjakovar, i cili u plagos në këtë përleshje. Në vjeshtën e vitit 1943, pas kapitullimit të Italisë shkoi si delegat në Asamblenë Popullore në Tiranë, e cila, më duket u mbajt në muajin tetor, ku formoi Këshillin e Naltë të Shtetit Shqiptar dhe Qeverinë e tij. Udhëheqja e LNÇ-së Ramiz Cernicës i afroi që të marrë pjesë në Konferencën e Bujanit, por ky Page 207 Page 207

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I nuk e pranoi ofertën . Në një takim me veprimtarin ilegal të LNÇ-së, Vllado Popoviqin, cili kishte kërkuar nga Ramizi të dalë në mal e t’u bashkohet aradhave partizane të Kosmetit. Më duket se kjo ka qenë në vitin 1944.Kjo kërkesë e këtij ilegali gjilanas iu shtrua Ramizit jo pa qëllim. Qëllimi isaj ishte që Ramizi si njeri me autoritet të madh në popull, do të tërhiqte pas vete edhe shumë njerëz të tjerë. Këtë kërkesë të Vllados, Ramizi e refuzoi. Pas hyrjes së brigadave partizane më 16 nëntor 1944 në Gjilan, Ramizi u burgos, sa më kujtohet, dy herë, por me intervenimin e dikujt nga lartë (nga Prishtina), së shpejti lirohej. Po shtoj se ky farë Vllada Popoviqi, pas “çlirimit” e tregoi fytyrën e tij të kriminelit. Ai si udhëheqës i organizatës partiake urdhëroi masakrimin e shqiptarëve në Gjilan e në rrethinë, ku u vranë rreth 8000 shqiptarë. Më vonë, në korrik të vitit 1945, Ramizi si delegat i rrethit të Gjilanit mori pjesë në Konferencën famëkeqe të Prizrenit, ku edhe formalisht po zyrtarizohej aneksimi i Kosovës nga ana e Serbisë. Në këtë konferencë kërkoi dhe e mori fjalën edhe Ramiz Cernica. Me këtë rast Ramizi pati guxim që haptas të deklarojë se është kundër aneksimit të Kosovës nga ana e Serbisë, duke shprehur njëkohësisht vullnetin e popullit të Kosovës për bashkim me Shqipërinë. Kjo paraqitje e Ramizit në këtë konferencë shkaktoi një tollovi dhe një tërbim të egër të udhëheqësve të Kosmetit, sidomos të Ali Shukriut, kështu që Ramizit ia ndërprenë Page 208 Page 208

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I fjalën dhe kryesia e punës dha një pushim, ndërprerje të shkurtër të punës, sepse u pa se pas Ramizit, të inkurajuar nga fjala e tij, i ngrenë duart për të marrë fjalën edhe ca delegatë të tjerë. Ky deklarim i hapur e i guximshëm i kushtoi shumë shtrenjtë Ramizit. Pas pak ditësh pushteti antishqiptar në Gjilan e dënoi me 20 vjet burg të rëndë. Sot jemi mbledhur ne të deleguarit e popullit të Kosovës e të Rrafshit të Dukagjinit për të shprehur vullnetin dhe dëshirën e popullit (shqiptar) të kësaj Krahine.Unë jam i deleguar i popullatës së rrethit të Gjilanit. Këtu sot do të vendoset për fatin e Kosovës dhe të Rrafshit të Dukagjinit. Siç dëgjova nga referati i paraqitur pak më parë, Partia paska vendosur që Krahinën tonë t’ia bashkojë Serbisë pa e pyetur farë popullin e saj.Unë shpreh mospajtimin tim me këtë synim e prejudikim.

Populli i Krahinës sonë është kundër bashkimit me Serbinë. Ai është për bashkim me Shqipërinë. Për ne Serbia është njerkë, kurse Shqipëria është nënë. Kush kujdeset më fort për evladin e vet – nëna apo njerka? U muar vesh se nëna kujdest me gjithë zemër e pa hile, kurse njerka gjithherë thjeshtrit i bën hile e padrejtësi. Pra, unë jam për t’iu bashkuar Kosmeti Shqipërisë, sepse me këtë po shpreh dëshirën e popullit.Kjo dëshirë e popullit për bashkim me Shqipërinë është shprehur e shkruar edhe në Rezolutën e Konferencës së Bujanit. Gjatë luftës në këtë drejtim e kuptim i kemi folur edhe popullit tonë.

Page 209 Page 209

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Domethënë fjalët i kemi pasur ndryshe, e sot na doli krejt e kundërta.Nuk dua që brezat e rinj të më mallkojnë përjetë, prandaj po them, me Serbinë –JO!, me Shqipërinë – POKam shpresuar se Ushtria Partizane dhe pushteti i ri i vendosur do të jetë i drejtë. Mirëpo, nuk na doli ashtu.

Partizanët të përzier me çetnikë dhe drejtuesit e këtij pushteti të quajtur popullor, brenda shtatë muajve treguan fytyrën e vet. Ju na vratë, na pretë, na masakruat , na burgosët e na gjykuat vend e pa vend e pa pikë faji, sepse gjatë okupacionit, shqiptarët nuk janë sjellë keq ndaj serbëve dhe nuk u kanë bërë zullum. Pra,unë nuk po shoh ndonjë dallim ndërmjet këtij pushteti popullor dhe atij jopopullor të paraluftës.Të gjitha të këqijat na i keni bërë, vetëm se hala nuk keni filluar të na shpërngulni për në Turqi si Jugosllavia e krajlave.” Kur dëgjoi Kryesia e Punës se ç’po fliste Ramiz Cernica, u ngre Ali Shukriu ia ndërpreu dhe ia mori fjalën këtij diskutuesi. U propozua një pushim e ndërprerje e shkurtër e konferencës, sepse pas Ramizit, ngrenë gishtat dhe kërkuan fjalë edhe disa delegatë të tjerë për ta mbështetur qëndrimin e Ramizit.

Me të dalë nga salla e Konferencës, siç ka treguar xhaxhai im Ramizi, m’u afruan Fadil Hoxha dhe Xhavit Nimani dhe duke më marrë ndërmjet tyre, së bashku me ta morëm rrugën drejt Sheshit të Shadërvanit të Prizrenit.Këta dy në bisedë e sipër i kishin thënë Ramizit: Ramiz, deri këtu e deri më tash sa kemi mundur të kemi ruajtur, kurse tash e Page 210 Page 210

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I mbas nuk mund të mbrojmë më. Ruaju se është droje që mund të vrasin serbomalazezët që tash në rrugë. Pasi shpëtoi nga vrasja e atypëratyshme, Ramizi udhëtoi për në Gjilan, pa përfunduar mbledhja. Mirëpo, në Gjilan menjëherë e burgosën dhe e dënuan me 20 vjet burg të rëndë, kurse prokurori Gorolub Popoviqi me këmbëngulje kërkonte dënim me vdekje. Nuk bëri para as deklarata e dhënë me shkrim për gjykatën nga ana e Fadil Hoxhës për ndihmë që Ramizi i kishte dhënë Aradhës Partizane me Fadilin në krye, të rrethuar nga italianët në malet e Livoçit të Epërm në pranverë të vitit 1943. Madje, Fadili me urdhër të Partisë e kishte tërhequr deklaratën e dhënë. Nuk bënë para as dëshmitë e serbëve të Komunës së Parteshit se në këtë komunë në saje të Ramizit si kryetar nuk ishin bërë zullume e dhunime kundër serbëve vendës.Ndërkaq Gjykata ushtarake e Shtabit Opertiv në Prishtinë ia dënoi me vdekje edhe djalin, Raifin, dënim të cilin më vonë ia zëvendësuan me 20 vjet burg të rëndë. Raifin e dënuan për arsye se si komisar i Batalonit Partizan të Rinisë në Drenicë, me tërë batalionin e vet kishte kaluar në anën e Shaban Polluzhës dhe përse kishte organizuar likuidimin e Shtabit të Brigadës në Prekaz. Ramiz Cernica, Mehmet Krileva, Adem Stançiqi dhe Sinan Hasani. Ky i fundit nënshkroi edhe Rezolutën apo Vendimin e kësaj Konference të Prizrenit. Këta delegatë i kam parë vetë në Prizren, sepse asokohe isha nëpunës i thjeshtë në Këshillin Page 211 Page 211

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Krahinor në Prizren, ku punoja në Seksionin e Bujqësisë dhe më vonë në atë të tregtisë. Kryeja zakonisht punë daktilografie dhe punë të tjera administrative. Selim Selimi në “Bujkun” e datës 23.XII.1995 shkruan: Pas Konferencës së Bujanit, më 31.XII.43 dhe 1 e 2.I.44 dhe Rezolutës së saj për vetëvendosje e bashkim të Kosovës me Shqipërinë, në radhët e luftëtarëve të Aleancës Antifashiste rreshtuan mbi 53.000 shqiptarë pjesëmarrës të LNÇ-së, të cilët në kushte shumë të vështira dhe në rrethana të pasigurisë jetike, u gjetën në luftë kundër okupatorëve në të gjitha anët e Jugosllavisë që nga Gjevgjelia e deri në Trieshtë. Kështu Kosova u zbraz nga luftëtarët e saj dhe Serbia e bëri aneksimin e Kosovës në korrik të vitit 1945 nën rrethana të administrimit ushtarak. Për ta justifikuar e zyrtarizuar aneksimin e Kosovës, Serbia organizoi një Konferencë në korrik të vitit 1945 në Prizren për ku caktoi edhe delegatët nga të gjitha rrethet e Kosovës. Në këtë Konferencë mori pjesë edhe Ramiz Cernica, i cili gjatë mbledhjes pati guxim që në fjalën e vet ta thotë hapur e troç se është kundër aneksimit të Kosovës nga Serbia, duke shprehur vullnetin e popullit shqiptar për bashkim me nënën Shqipëri. Për këtë Jo të madhe pësoi pasoja – u dënua me 20 vjet burg të rëndë. Ja se ç’thotë 88 vjeçari Ilaz Hajdin Brahimi, anëtar i Rojës Partizane në Sojevë dhe korrier i Komitetit të Rrethit në Ferizaj: Prizren (në 27 korrik Page 212 Page 212

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 1945). -Votova për Tiranën, thoshte Ramizi.Veprova ashtu siç ishim marrë vesh dhe siç i kishim premtuar popullit.

Kjo për mua dhe për djemtë e mi do të ketë pasoja. Isha dhe jam i vetëdijshëm për këtë, por pasojat e politikat janë të përkohshme, burrëria dhe atdhetaria janë të përhershme, të pavdekshme. I burgosuri politik, anëtar i LNDSH, Rexhep Bunjaku për Ramizin në”Bujkun” e datës 26.VIII.1996, shkruan kështu: Në burg më ra në sy një burrë rreth 45-vjeçar, me shtat të mesëm. Në dukje të parë,dukej sikur tërë qenia e tij ishte e rrethuar me një oreol të shenjtërisë dhe përhapte urtësi, mençuri,dashuri, mirëkuptim e durim. E pyeta Abdullah Musliun (gjithashtu i burgosur) se kush ishte ky burrë. Më tha se është Ramiz Cernica, tribun i nderuar dhe udhëheqës militant i paepur i popullit shqiptar. Shkurtimisht e përshkroi jetën dhe veprimtarinë e bac Ramizit,duke shtuar se djalin, Raifin, e kishte në burg, në kazamatet e Mitrovicës së Sremit. Më afër me bacë Ramizin u njoftova nëpërmjet Hamdi Berishës, nipit të tij. Kur u përshëndetëm i tëri u skuqa nga respekti dhe fillova të belbëzoja diç pa lidhje. Mirëpo, fytyra e tij simpatike, shikimi i tij i butë, zëri qetësues më trimëroi dhe, së shpejti u lirova nga ajo psikozë e inferioritetit. Aty për aty formova bindje të thellë se sjellja, buzëqeshja dhe mençuria e këtij burri do ta çarmatoste çdo bashkëbisedues, qoftë ai mik apo armik.

Jo-ja e [Ramiz Cernicë]]s përplasur në surrat të Titos,më Page 213 Page 213

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I 1945 kundër bashkimit të Kosovës me Serbinë e ka pasur, e ka dhe do ta ketë peshën dhe rëndësinë e vet historike kombëtare e botërore; ka qenë, është dhe do të jetë simbol i trimërisë dhe i guximit në analet e historisë, në të kaluarën e në të tashmen se si një patriot duhet t’i mbrojë interesat kombëtare e t’i kundërshtojë tendencat shfarosëse të armikut.

Page 214 Page 214

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Page 215 Page 215

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Hazir Haziri (Koka) Hazir (Ramadan) Haziri (1915-1943) ishte një aktivist dhe patriot shqiptar nga Kokajt, e Gjilanit.

JETA[1] Hazir Haziri lindi më 1915 në fshatit Kokaj të Gjilanit.

Edhe pse ishte djali I tretë sipas traditës kishte shtënë me armë për ta njoftuar fshatin sei kishte lind djalë, u ishte Page 216 Page 216

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I shtuar jo vetëm njëkrah pune për ta mbajtur familjen por edhe një krah pushke për ta mbrojtur vatanin 49 Haziri kishte mbetur jetim, pasi babai i tij, Ramadani, ishte torturuar mizorisht nga policia bullgare në vitin 1918, dhe kish vdekur pas plagëve të marra nga torturat e forcave bullgare në luftë, si pjesëtar i Lidhjes së Kaçakëve në Malësi të Karadakut. Ajo Malësi asokohe ishte nën pushtimin e Bullgarisë. Haziri me katër vëlëzërit dhe motrën e tij u rritën nga nëna, Adile Memishi(Lafeta), e cila pati fatin të kaloi në bashkëortësi vetë për 12 vite, kur edhe i vdiç burri Ramadani. Prej vitit 1937, për sa ishte duke punuar në Sllipqan Lipkova të Kumanovës si shegert, Haziri u lidh me aktivistin shqiptar Abdullah Preshevën.

Më vonë, përmes lidhjeve familjare krijoi kontakte edhe me patriotin Xheladin Kurbaliun, deri sa edhe ai u burgos, dhe vazhdoi veprimtarinë kombëtare me minatorë në minierat e Llojanit e Ostrovicë të Shurrdhanit. Në këshillimin e Komitetit Krahinor të PKJ për Kosovë që u 49 Intervistë dhënë Fehmi Rexhepit, historian sipas kujtesës së vëllait Hazirit, Qahilit i lindur më 1916 në fshatin Kokaj, djali i katërtë të R.Kokës dhe vëllai i Hazirit. Ai jetoi në Kokaj deri n ë vitin 1992, i cili rrëfeu për ekzekutimen Hazirit në kufirin ItalanBullgar dhe torturat e rënda fizike ndaj familjes Nga bullgaret ndaj tij Rushiti dhe babit Ramadanit,i cili vdese nga plagët e marra. (“Flaka e revulcionit,(1941-45), anamorava në luftën e Dytë Botërore(pjesa IX)

Page 217 Page 217

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I mbajt në Berbole, në korrik të vitit 1942, organizatën partiake të Preshevës e përfaqësoi Xheladin Kurbalia.

Edhe pse nuk pajtohet të jetë anëtar i komunisteve luftoi për krah luftës për bashkimin trojeve etnike deri në rënie e tij, I shërbeu tokaeve të liruara shqiptare. Ikja e Selim Selimit nga burgu i Presheves me 17 shkurt 1943, kur nga kati i dytë ana pasme bie te shtrati i lumit dhe i strehuar te dajet në Kurbali pastaj perms Hoxhë Pidiqit, ngjitet tek korieri i Abdullahut në Karadak që mik besnik. I kujtohet Hazir Koka, prej nga drejtohet te ai 50. Kjo verteton se Abdullahu dhe Selimi nuk trathetuan askush nuk i tradhetoi ata edhe pse pati tortura nga bullgaret per ti treguar jataket e tyre. Haziri pasi i la vete musafiret nate arriti t’i kaloi përmes kufirit te lumit Morava për në Gjilan. Organizata partiake e Preshevës ishte e lidhur me KK të PKJ të Kosovës prej marsit kalojnë Abdullahu dhe Selimi nga Presheva në Gjilan, Abdullahu sekretar në vend të Xh. Kurbalisë e nga nëntorit i vitit 1943 deri në qershor të vitit 1944, kur edhe Abdulla Krashnica ishte sekretar i Komitetit të rrethit të Gjilanit51.

50 Hasan Emerllahu: Abdullah presheva – Tribun e atdhetar , Fq.121, Vatra, 2015 51 Hasan Emerllahu:Abdullah presheva – Tribun e atdhetar , Fq.142, Vatra, 2015.

Page 218 Page 218

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Haziri si mbajtës i familjes tregëtonte edhe mallëra të ndryshme në relacionin Preshevë (nga dyqani që mbante {Abdullah Presheva]], miku i tij, deri në Gjilan, Kumanovë dhe rajonin në juglindje të Kosovës. Haziri (Koka) ishte aktivizuar në formacionit të Luftës Nacional Çlirimtare në viset Gjilan-Karadak-Preshevë- pas formimit të aradhës së parë shqiptare të komanduar nga Xheladin Kurbalia dhe Avdullah Presheva. Sulmi i parë i armatosur për marrjen e Minierës së Llojanit, e cila ndodhet në mes të Preshevës dhe Kumanovës, ndodhi natën e 28 shtatorit 1942. Aty kishin ardhur edhe luftëtarë të tjerë, të cilët zgjodhën "Xheledin Kurbalën për t'u prirë në aksionin e parë për të liruar nga pushtuesit digat e pasura të minierës.

Në aksion prinë Xheladin Kurbaliu, komandant, Fadil Hoxha, Komisar Kurtesh Agushi, Sinan Hasani, Riza Selimi, Reshat Xhaferi, etjer. Haziri si korier përgjegjës për përcjelljen e arradhes ishte deri sa ishte Xheladin Kurbaliu komandant i saj (Hazir Koka). Në mars 1943, Hazir Haziri u vra në pusi, në vendkalimin kufitar bullgaro-italian në vendin e quajtur Çuka – Capar[1].

Bashkë me të plagos edhe një bashkëfshatari kushëriri i tij.

U varros në Capar dhe, pas vrasjes së tij, në vend të tij u caktuan Ramiz Cërnica dhe Kurtesh Agushi. H.Haziri. [1] [1] libri "Flaka e revulucionit", Prishtinë,1979 (pjesa e IX,faqe 3538)

Page 219 Page 219

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I |Kombët re/e/ Kosovës/Lindore Referencat: ^ Dr.Fehmi Rexhepit, historian dhe dokumenteve arkivore të arkivit rajonal të Gjilanit, Shkupit, Kumanovës të arkivuara nga Selim Norça, Kurtesh Agushi, Hoxhë Ibrahim Capari[2], si dhe të bashkpuntorëve e dëshmitarëve të atyre ngjarjeve të Kardakut 1941-1943, mësuesit Hasan Dyngjeri, (prej të cilit kishte mësuar shkrim-leximin shqip, ndërsa shkruante edhe lexonte letrat e dokumente në katund edhe me shkronja çirilic-latinicë tëmesuara sa ishte në punë si shegert dhe në shërbimin ushtarak të atyre viteve (1936/37, në Qyperi, si edhe memorie të botuara edhe në librin "Flaka e revulucionit", Prishtinë,1979 (pjesa e IX,faqe 35-38) nga Autobiografia. ^ Dokumenteve arkivore të arkivit rajonal të Gjilanit, Shkupit, Kumanovës të arkivuara nga Selim Norça, Kurtesh Agushi, Hoxhë Ibrahim Capari, Hasan Dyngjeri, Xhemush Bina, Kurtesh Agushi, si dhe të bashkëpuntorëve dhe dëshmitarëve të atyre ngjarjeve të Karadakut 1941-1943

[2]Llibri "Flaka e revulucionit", Prishtinë,1979, autor: F.Rexhepi (pjesa e IX, faqe 35-38)

Page 220 Page 220

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Daut Dauti - Rrahmani: I lindue me 1908, dhe me 28 gusht 1944 plagoset nga kisha serbe në fshatin Bilaq, ku nga plagët e marra edhe vdes pas pakë ditësh.

Në vijën e frontit të asaj lufte marrë plagë vdekjeprurse dhe është bartur në shpinë nga Isah Mustafa (Haxhi Mustafës Kokajve nga vija e frontit në Raincë të Preshevës deri në Cërraticë. .Ja si e kujtojnë bashkë pjesëmarrësit e tij në atë fushëbetejë të rëniesë: Në vjeshtën e vitit (10 tetor)1944 forcat vullnetare shqiptare, të stacionuara jo larg pjesës së hekurudhës së fshatit Corroticë, kishin ndërmarrë një kundërsulm ndaj atyre serbe. Një njësi e vogël e luftëtarëve shqiptarë, në krye me gjyshin tim, i kishin ndjekur serbët, të cilit kishin ikur në drejtim të fshatit Bilaq. Duke sulmuar, ishte plagosur dhe kishte mbetur prapa, pasi që nuk kishte qenë në gjendje të tërhiqej me tjerët. Më vonë, një njësi e përbërë nga shokët e tij, ishin kthyer dhe pas një luftimi, sërish të rreptë, e kishin tërhequr Dautin, të plagosur rëndë. Para vdekjes e kishin dërguar te shtëpia në kodër, pasi që e dinin se ai aty i kishte kushërinjtë. Atë natë vjeshte gjyshi im kishte dhënë shpirt në krah të axhës Dan. Të nesërmen ai e kishte dërguar kufomën në fshatin, që gjendej disa orë larg, ku gjyshja ime dhe të tjerët po e prisnin me lot në sy. E kisha dëgjuar disa herë tregimin e rënies heroike të Dautit në mbrojtje të kufirit të atdheut, i cili atëherë përfundonte në Page 221 Page 221

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I hekurudhë dhe deri aty ky shtriheshin tokat e fshatit Corroticë dhe fshatrave të tjera në vijën BujanocPreshevë. Kur xha Dani, me lot në sy, tregonte detajet e aksionit, që kishin rezultuar në rënien e Daut Rrahmani Koka , u vra në afërsi të hekurudhes në vijen frontale me 28 gusht 1944- (Sipas kujtesës së Mihrije Rahim Rrahmanit, e lindur më 10 shkurt 1922 në fshatin Strezovc, jeton në çerkez që nga viti 1965, e cila rrëfen për sjelljet barbare të sllav...Dauti i lindur në fshatin Kokaj me 1910, ishte udhëheqës i fshatit, pjesëmarrës i Luftës i rezistencës së armatosur përgjatë udhë frengit të Kosovës lindore rivarroset në fshatin Kokaj.

Familja Rashiti Kokaj Idriz Rashiti (1908-1944), lindur më 1908 në familjen Rushiti të fshatit Kokaj ishta vëllai i pasë Hetës, Muharremi dhe Destanit, pas pushtimit bullgar të anës moravës dhe Kardakut, kalon me banim në Gjilan. drizi ishte plagosur nga bullgarët në një konflikt të armatosur dhe shkëmbim zjarri te vendi i quajtur Drum të Mali i Hysenit- Magjerës, ku ishte edhe përkarshi Stanica e bugarëve në pranverën e vitit 1942, aty kishte treguar një guxim e trimëri, ndonëse i plagosur në njërin krah, e kishte përgatitur revolën me dhëmbë, për të mos u rënë në dorë armikut, deri sa kishte arritur kusheriri i tij( Haziri) për ta Page 222 Page 222

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I tërhequr me një qerre me trinë, deri në shtëpi.Së fundi nga plagët e marra vdekjeprurse ishte plagosur gjatë luftimeve për mbrojtjen e trojeve etnike në hyrje të Lluqanit me 28 gusht 1944 në vijën e frontit te maja e Kikës dhe përgjat udhës së frengit me 1944, vdesë rrugës për Gjilan në hyrje të Dobërqanit (Mireshit) dhe varroset në varresat Gjilanit, ku jetonte me nderime qytetare si dëshmor i asaj lufte.

Idrizikishte lënë një djal, Ismajlin dhe tre vajza në jetë.

Nga Familja Rashiti vëllai i Idrizit, Muharrem Rushit (1894-1955) dhe Hetem Rushiti (Hetë Koka) në gusht të vitit 1947 u burgosën në Gjilan dhe u dënua me 13 vjet burg, i mbajti 7 vjet. Muharremi, porsi vëllai Heta i denura me 35 vjetë burg, vdiq në burgun e Nishit, si përgjegjës i forcave shqiptare nënprefekturën e Gjilanit, ku ndodhi vrasja dhe arrestimet e grupit në Livoçë pas depërtimit nga Serebia në vitin 1943. Të burgosur: Ajet Rushiti në tetor të vititi 1946 u dënua me 13 vjet burg në Mitrovicën e Sremit, i mbajti 10 vjet burg. Jetoi nga viti 1975 në fshatin Leran, vdiq në 2004. Vehbi Hetë Rashiti më tetor të vitit 1946 u dënua 6 vjet burg në Prishtinë. I mbajti 1,5 vjet në Prishtinë, kurse 1 vit në Mitrovicë. Me moshë ishte 17 vjeç. Jetoi pas Aksionit të Armëve 1956- dhe i shpërngulur në Kumanovë në vitet e 60-70-ta 52vdiç më 2003.

52 Intervistë dhënë Nijazi Ramadaniit sipas kujtesës së Vehbi Etem Rushitit, i lindur më 2 shtator 1929 në fshatin Kokaj, djali i dytë i Hetë Kokës dhe vëllai i mësuesit Mustafë. Ai jetoi në Kumanovë që

Page 223 Page 223

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Mustafë Koka u lind në Kokaj me 1930 Mustafë Koka gjatë viteve të fundit të Luftës së Dytë iu bashkua një njësiti të Brigadave shqiptare që po kalonte nëpër Kokaj, si luftëtar 15 vjeçar në nëntor të 1944 dhe, më vonë sa qëndroi në Tiranë, kreu kualifikimin për mësues. Me në fund të vitit 1947 ishte kthyer në Kosovë, ku filloi punën e mësimdhënjes, nevojë kjo që ishte shumë e madhe për malësorët e Karadakut dhe banorët e Anamoravës. Puna e Mustafë Kokës në fushën e arësimit nuk zgjati shumë pasi që pushteti komunist jugosllav për shqiptarët e Kosovës u bë i padurueshëm, kështu që Mustafa vendosi të ballafaqohej me pushtuesin edhe në mënyrë të armatosur. Për disa vite resht, Mustafa Koka u bë sinonim i tmerrit për serbët.

Mustafa Koka dhe Hasan Alia Remniku, ka qenë simboli i rezistencës së pushtimit jugosllav të pas Luftës së Dytë Botërore. Së bashku me patriot të tjerë, përfshirë Hasan nga viti 1971, i cili rrëfeu për ekzekutimet dhe torturat e rënda fizike ndaj familjes Rushiti Kokaj,

Page 224 Page 224

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Remnikun, u vra pabesisht në një pusi që ia kishte përgaditur OZNA me 11 tetor 1951.

Mësuesi, në mendjen e tij kishte edhe ngjarjet historike.

Ajetit vëllait të tij, i kujtohet se si arriti Mustafa t’i bashkohet një batalioni të armatës shqiptare, në dimrin e madh, para se të kapitullon nazistët, deri sa po kalonte aty pari. Mustafa, si një trembëdhjetë vjeçar në një mënyrë jo të zakonshme ishte lidhur me ta, pasi që në një gjuajtje me armë, te kroi i përroit të Kokajve, nuk e kishte gabuar shenjën. Musafit i miklonin këmbët duke pritur komandant Haxhiun, për të marrë lejen e tij, që ta provonte edhe ai.

Me të parën ndau rrasën e gurit në thërrmija, dhe pasi që luftëtarët e trimëruan për një sukses në shenjëtari aty për aty, kërkoi që t’i bashkohet, nëse mundë ta lejonin ata dhe familja e tij, për të vazhduar shkollimin dhe stërvitjet në përfitimin e shkathtësive ushtarake. Atë ditë Mustafa mori pëlqimin, por më parë duhej ta kryente shkollimin si kusht i parë për ta ndihmuar vendin e lënë në duart e të huajve.

Duke u ndarë prej tyre mori edhe përshëndetjet për mësuesit shqiptar të cilët ishin tërhequr në kryeqytet.Me të arritur në kryeqytetin e vendit, studioi tre vjet e gjysmë në gjimnaz. Në stërvitjet për shenjëtari nderohet me medalje të artë si përfaqësues i vendit në garat ballkanike. Ai, me të mbaruar shkollimin, me një dekret emërohet mësues i parë në vendlindjen e tij në Rem. Page 225 Page 225

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Në qershorin e parë të fillimit të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar, dy oficerë të lartë të UDB-së e ndjekin hap pas hapi. Ardhjen e UDB-së në fshat e parandiente mësuesi si kob i rikthyer nga ajo ditë që kishte përcjellë për në burg, babanë, axhën dhe vëllain. Kah gjysma e atij muaji i trokasin në derën e banesës së tij në Remnik. Në fillim të qershorit të atij moti(1951), dy oficerë të lartë të UDB-së e ndjekin hap pas hapi. Ardhjen e UDB-së në fshat e parandiente mësuesi si kob i rikthyer nga ajo ditë që kishte përcjellë për në burg, babanë, axhën dhe bijtë e vëllait. Kah gjysma e atij muaji i trokasin në derën e banesës së tij në Remnik. Para se të kthehej mësuesi nga një mbledhje e katundit, ku kërkohej që ta dorëzonin njeriun e fundit të ilegales, Hasan Ala. Sipas dëshmive të arkivuar dhe të botuara atë natë me dhunë janë Lila dhe Voja, futen të paftuar në banesën e tij, kinse për ta kaluar natën, por qëllimi i tyre, ishte që ta dëbojnë atë për tej bjeshkëve.Voja, i tha: Ikë, ose ulu nën këmbët tona, deri sa mësuesi kërkoi me ngulmë ta lëshonin banesën e tij, por ata as që lëvizën. Këtë nuk mund ta përpijë, tha vetë me veti. Dhe, kërkoi ta lejonin të shkoi për të fjetur te shërbëtori i shkollës. Atje ai e kishte lënë një revole, Beret për ta ruajtur kokën. Këtë s’mund ta duroj,- iu tha ai, ndonëse që te dy iu sulën, duke e përgjakur fytyrën e tij, nëntëmbëdhjetëvjeçare. Ndërkaq, ai, nuk jepet fare para tyre, ngrihet me forcën e fundit në Page 226 Page 226

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I këmbë, dhe mezi shkon te portieri i shkollës të bëjë një sy gjumë, por, mjerisht atë natë nuk fjeti fare. Para se të shkoi te kinse flejë, në oborrin e shtëpisë i pa fëmijët e axhës së tij që kishin dalë për ta pritur. Por, atë ditë nuk patën kohë për t’u përshëndetur sepse u kthyen për ta përcjell ardhjen e UDB-së. Mësuesi ishte përshëndetur me një mik, i cili vdiq gjashtë javë më vonë nga torturat e UDB-së, por, nuk i tradhtoi shokët dhe Mustafën deri në vdekje. Ai i kishte në burg babën, axhën dhe i vëllai i madh. I morën në besë për t’i amnistuar më vonë, por dhelpra a ka besë? I dënuan përjetë, vetëm vëllai i madh kishte shpresa të dalë nga burgu. Iu kujtuan babai Hetë Koka53, xhaxhai dhe vëllezërit në burgun e Nishit. Xhaxhai tjetër, i vrarë në 53 Hetë Koka ishte një nga udhëheqësit e forcave shqiptare nënprefektura e Gjilanit, përgjegjës për zonën kufitare rreth lumit Morava, në zonën e Lluqanit, ku plagosët vëllai i tij, Idriz Rashiti, i cili vdesë gjatë tërheqjes në Mireshi dhe varroset në Gjilan, ku jetonte me familjen e tij, dëshimi nga aktgjykimi rreth rastit të likudimit të grupit të Bujana..., në Livoç të Ultë me 35 vjetë burg të vujatura në Burgun e Nishit, ku vdes në rrethana misterioze së bashku me të vëllain Muharremin, pasi që kishte marrë një paket ushqime nga dikush pa adres, se kinse kishte ardhur nga familja e tij, por familja kurrë nuk i dërgonte me postë, dhe rregullisht vizitohej nga vajza e Muharremit, se e kishte bijë të vetme dhe qëndronin mire ekonomikisht, deklaron Ismajli Idriz Rashiti , i cili si fëmijë e kishte shoqëruar shpesh Remzijen vajzen e xhaxhait të tij (Muharremit) dhe mësuesin Mustafë(djalin e vogël të Hetës)

Page 227 Page 227

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I frontin lindor, e shumë e shumë të tjerë, ...... shumë tragjedi tjera. Andaj vendosi t’i kthehet malit, tjetër udhë nuk pati. Merr revolen beret, që e kishte amanet nga babai, dhe ju kthehet "mysafirëve" në odën e tij për ta dërguar amanetin e etërve në vend. Me të hyrë në derë, i gjen duke luajtur shah, por në vend se t’i luante figurat e shahut për t’i nxënë në mat, nxjerr revolen dhe zbrazi në ta. Duke dalë jashtë me nxitim, e pa gruan e axhës Metë në oborrin e shtëpisë së tij.

Page 228 Page 228

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Mezi i dolën fjalët nga Voja e i tha: Thuaj, se i vrau mësuesi Mustafë se e zuri gjaku që po i vlonte pas gjithë asaj që na bënë. Nuk pata qare, ... nuk e bëra për nam as nishan. Me të dal nga katundi, ecte serbes nga ana e malit, nxitonte për ta zënë hapin kah Mulliri i Hanit të Axhës.

Aty, e la një fasule që ia kishte dhënë nusja e tij, Raba, për të mos e nxënë gjaku. Theu rrugën dhe kaloi kah shkolla e Ukë Metave, për të zbritur pastaj në lumin Llapush dhe për të vazhduar rrugës që e qet te Muhaxhirët e Kokajve.

Page 229 Page 229

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Kaloi shtëpi më shtëpi, mal më mal e gur më gur, deri në jatakun më të sigurt. Më vonë ra në lidhje me Hasan Alinë të cilët vendosën të largohen nga atje, për shkak se ishte shtuar zullumi mbi jatakët e tyre. Kah fillimi i vjeshtës shkuan në anën tjetër të Arbërisë së lirë. Ata nuk arritën ta kapërcejnë malin për të dalë për tej gardhit, bënte mjegull dhe binte shi vazhdimisht. Ishte një mot i ligë që mbahet mend më gjatë se herëve tjera. Atij iu kujtuan të gjitha tragjeditë e popullit të vet që kishte shkaktuar pushtuesi mbi ta për ta zhdukur dhe përzënë. Mustafë në këtë moment të vështirë ndiente një krenari dhe kishte shpresë se popullin e tij nuk do të mund ta zhduk as tash ky pushtues, ashtu siç nuk mundi ta zhduk asnjë pushtues deri më tash. Ai kujtonte disa popuj tjerë që kishin jetuar në antikitet si: trakët, avarët etj. e sot nuk janë më. Edhe dyndjet me origjinë mongole sa janë munduar të na mbajnë nën sundimin e tyre, të asimilojnë e të zhdukin gjithë çka gjetën mbi tokë dhe nëntokën e pasur. Por papërkulshmëria dhe lufta e vazhdueshme, edhe pse na kanë zvogëluar në masë, nuk kanë arritur asnjëherë të na zhdukin. Një ditë vjeshte, deri sa po priste lidhjen në Kokaj, kishte vendosur të rrezikonte: do të qëndronte në kullën e vetë. Mustafë po i qëndronte në besë nënës, se nuk do t’i bie në duar UDB-së për të pësuar si ishe keq e më keq, ashtu siç i ndodhi babait të tij, edhe pas amnistisë së premtuar. Mustafë e nuhati i pari tradhtinë dhe nuk e Page 230 Page 230

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I lëshonte nga tyta e armës Ismajl Zenuni që kishte marrë përsipër për t’i përcjell matanë gardhit. Iu kujtua edhe vrasja e dhjetë vjet më parë buzë kufijve të gardhit të thurur me zapti edhe aty, ku kurrë nuk e patën vendin.

Edhe Feza e kishte pas lënë me fjalë të varrosët në mezhde të kufirit për të cilin kishte luftuar hon e donë para se ta lëshonin në mënyrë kolektive tokën te Molla e Kuqe, për t’i shpëtuar shfarosjes. Sipas planit të marrë nga UDB-ja e dinte se Hasan Alia do të goditët në gjoks, Mustafë në Kokë, ndërsa Agush Metaj të pritët me breshëri, deri sa do ta kalonte lumin me gruan e tij në shpinë. Mustafë e mbante përkrahu gruan Rabën. Ai mbante edhe armë të gjatë edhe një revole Beret që e kishte amanet nga vëllai i tij Jeta. Beretën e mbante në brez. Pas kësaj, duke kaluar me hapa të shpejtuar nëpër një rrafshinë, për herë të parë, pas gjithë asaj lufte, po i tradhtonte mendja.

Në këtë heshtje shkrepen dy armë, sixhim. Menjëherë pas kësaj u ndezën kandilat e turpit për ta ndritur terrenin, deri sa Mustafë me Agushin ai pren dritat me rafalët e tyre, me qëllim që ta mbulonin terrenin me terrin e asaj nate të pabesë, që ishte improvizuar si në skenë të teatrit, te vendtakimi në Bistrica te Prizrenit. Dritat e kthyera në drejtim të tyre, së bashku me sirenën e trupave pushtuese fare pranë tyre, po e ndriçonin ujin e Drinit të përgjakur prej tre burrave dhe dy grave. Ndërsa një ushtar i ri, po i përgjigjej zërit të gruas së Agushit, Qiprijes, për t’i dhënë Page 231 Page 231

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I një pikë ujë me grusht. Këtë e ndaloi Komandanti Kristë, duke ia sharë nënën shqiptare... "Do t’iu vrasim të gjithëve". Lama e miellit të kazasë po i priste në agun e parë që kur ranë. As në emër të katundit nuk ua dhanë kufomat, as të mësuesit të vrarë bashkë më bashkëshorten e tij, dhe as të tre kaçakëve të tjerë. Familja e ngushtë e mësuesit kishte mbetur në gra e fëmijë. Nëna mallkonte edhe në ditën e tretë që ishin ekspozuar te pazari i Lamës..

Asnjë gjëmë, asnjë pikë lot nuk i kishte dal asaj burrëreshe, as para masës së dalë te Lama e millit. Nëna e Mustafës, Habibja e kishte rritë për krenarinë e sotme.

Rabën e mori mësuesi nuse edhe sa ishe në male, pa dasmë, por, dasmë të madhe të kam bërë sot, ia numëroi një nga një te koka mësuesit, nëna e tij. Pas vrasjes, trupi i tij u ekzpozua në Gjilan, si formë represive dhe mënyrë për të frikësuar banorët e kësaj ane të Kosovës. Duke u bazuar në këtë aktivitet të Mustafë Kokës, regjisori i njohur jugosllav, Veljko Bulajiq, sipas skenarit "Poslednje Albanske Bande na Kosometu" (Bandat e Fundit të Shqiptarëve në Kosovë, gjiroi filmin e njohur Kapetan Lleshi. Mësuesi që paraqitet në këtë film është Mustafa, kurse vendi është katundi Kokaj. Natyrisht, filmi paraqet ngjarjen e rregulluar sipas shijes së pushtetit okupues serb.

Page 232 Page 232

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Page 233 Page 233

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Sherif Maliqi Malisheva i lindur me 10.02.1914 -13.02.1995 Malishevë-Gjilan. Burgoset me 19.02.1945 në Gjilan. kurse ne Ferizaj në publik ku dënohet me 20 vjet burgim,me 13.08.1945 me ankesë të prokurorit dënohet me vdekje. Me 02.12.1945 lirohet prej dënimit me vdekje në 20 vjet burg. Pas vendimit të plotfuqishëm e transferojnë në burgun e Pozharevacit. Në burgun e Posharevacit e merr lajmin e zi se vëllai tjetër Agush Maliqi edhe atë e kanë vrarë,pas lajmit të marrur me 13.08.1947 merr vendimin për të ikur prej burgut të Page 234 Page 234

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Pozharevacit dhe për 31 ditë në këmbë arrin të kthehet në Kosovë (shtëpi)-Malishevë. Ku në shtëpi e ka pasur të përgatitur bunkerin e mëhershëm ku kanë qëndruar vëllezërit dhe ai. Sipas Djalit të tij, Ramadanit për këto veprimtari ishte dënuar me vdekje dhe më vonë i shndërrohet ne burg, me 23.01.1953 lirohet prej burgut.

Pastaj për një kohë arratiset në Shqipëri dhe rikthehet pas stabilicimit të gjendjes së parabrioneve.

Tefik Shehu (1912 - 1975), zë vend të merituar në Lëvizjen për Clirim Kombëtar dhe Shqipërinë e bashkuar, përkrah burrave patriotë shqiptarë në rrethin e Gjilanit.

Tefik Shehu, si student i Medresesë së Gjilanit, në kohën e monarkisë jugosllave, bashkë me Sherif Mehmet Zarbincën dhe studentë tjerë shqiptarë, organizuan rrymën politike-patriotike në Medresë, e cila veproi ilegalisht në përhapjen e idesë së çlirimit të Kosovës dhe aspiratën e Shqipërisë së bashkuar. Gjatë pushtimit nazifashist, ai veproi përkrah forcave kombëtare për çlirimin e trojeve tona të pushtuara nga monarkia shoviniste serbe. Me instalimin e regjimit kryesisht antishqiptar të TitoRankoviqit, Tefik Shehu vazhdoi përpjekjet liridashëse kundër regjimit të egër tito-rankoviqian, derisa i ranë në gjurmë OZNA e pastaj UDB-ja duke e dënuar me burg të rëndë. Herën e fundit u burgos më 1968, i cili doli hapur Page 235 Page 235

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I në mbrojtje të demonstratave të nxënësve dhe studentëve Kosovës.

Page 236 Page 236

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Katalogimi nĂŤ botim â&#x20AC;&#x201C; (CIP) Page 237 Page 237

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani” 94(496.51-12)”1941/1951” Ramadani, Nijazi Shtegtim në histori / Nijazi Ramadani . – Gjilan : Rrjedha, 2016.

– libra ; 21 cm.

[Libri] I. – (Gjilani qendër e lëvizjeve dhe e rezistencës kombëtare në juglindje të Kosovës 1941-1945) : (studim monografik). – 231 f.

ISBN 978-9951-453-23-3 ISBN 978-9951-453-24-0

Page 238 Page 238

Shtegtim ne histori I Shtegtim ne histori I

Page 239 Page 239