Hardangerfjordmagasinet 01 2018

NR

1

HARDANGERFJORD MAGASINET

FRÅ SKJERGARD I SUNNHORDLAND - TIL FRUKTHAGAR I HARDANGER - INFORMASJONSBLAD GRATIS - JUNI 2018 - 13. ÅRGANG

Tuva

VATN

SJØFARTSDIREKTØR OLAV AKSELSEN

ÅSE KLEVELAND

DISTRIBUSJON: SVEIO / BØMLO / STORD / ULLENSVANG / ODDA / JONDAL / ETNE / KVINNHERAD / VINDAFJORD / KVAM / EIDFJORD / ULVIK / GRANVIN TURISTKONTOR / FERJER / SNØGGBÅTAR / BÅTHAMNER / BENSINSTASJONAR / OVERNATTINGGSTADAR I REGIONEN / FLY

FOTO: ERLING SVENDSEN / HAVFORSKINGSINSTITUTTET

BEGERKORALL Caryophyllia Smithii

INNHALD S I D E 78 FRU KTREG I ONAR SIDE

SIDE 6 2 OPERO SIDE SIDE

SIDE

12

TUVA

FOLGEFONNA NASJONALPARK

SIDE

S I DE 5 2 NAPIER

S IDE 6 AUSEKARANE

25

18

S IDE 30 SELSTAD SIDE

SIDE 8 4 MADE IN KINSARVIK

82

SAU I ULVIK

S IDE 76 A L DE S I D E 48 ETNE BETONG S I DE 6 0 BØMLO FISKERIHAVN

Huse Gjestegard

SIDE 8 0 K IN SA RVIK SIDE

SIDE

S I DE 4 2 THON HOTELL SANDVEN

44

46 SIDE

SIDE 1 6 HA RDA N GER SM A K

S I DE 3 4 E I DE FJO RD BRUK

SIDE

BR. FLATEBØ S IDE 88 RA F DA L VÅ P E N

REDNINGSSELSKAPET STORD

SIDE SIDE

90 KVINNHERAD

SIDE 7 4 AGA SIDER

SIDE 4 0 ERKO SEA FOO D

SIDE

10 SI DE 5 4 O D DA T EC HN O LO GY

KOMMUNESAMMENSLÅING

KONTAKT: SKÅLAGATO 50, 5470 ROSENDAL, T: 982 98 301, E-POST: SIGURD@VIKORENMEDIA.NO

28 SIDE

SIDE

S I D E 66 FI S KÅ MØL L E

ANSVARLEG UTGJEVAR: PRINFO MEDIA ANSVARLEG REDAKTØR: SIGURD VIKØREN FOTO FRAMSIDE: GUNN GRAVDAL ELTON DESIGN: VINNARSKALLE / POPPCORN DESIGN OPPLAG: 50.000 KJEM UT: 2 GONGER PR. ÅR

SIDE

SIDE 7 0 N ORSK N ATURSEN TER

22

Vatn

SIDE 5 6 Å SE K LEVE LA N D

3

SIDE 8 3 N EDREGA RD AS

TRYGGLEIK PÅ SJØEN

S IDE 38 S TATKRA F T

FOTO: VESTREIM SERVICE

Sommarmagasinet!

Eg hadde ein tanke om å skriva om vatn.

med, overfor profesjonell sjøfart. Men, og

Om ulike måtar vi brukar vatn på. Mykje i

kva som er viktig å tenkja på når vi skal

magasinet denne gongen dreier seg difor

kosa oss på fritida vår og nyta båtlivet.

om vatn. Sidan vatn er ein vanleg del, av ein vanleg dag, så har vi ikkje prøvt å

Redningsselskapet er etablert i Sunnhord-

samla det i ein eigen bolk. Nokre artiklar

landsbassenget. Ein ekstra god tryggleik

ville likevel vore i det omfattande grense-

å ha, om uhellet er ute. Du kan lesa om

landet. Men vatn er ein så viktig del av

kven dei er og kva dei kan tilby her i som-

våre liv, at vi kanskje bør tenkja gjennom

marmagasinet.

kor ofte vi er i kontakt med, eller brukar vatn, kvar einaste dag.

Elles har vi mykje om den gode lokale maten. Om den nye framveksten av sider-

For 50 år sidan begynte Statkraft på pio-

produsenter og kva nye muligheter dette

nærprosjektet med å leita etter rennande

gjev i Hardanger. Kvinnherad står fram

vatn under Folgefonna. Det var starten på

som ein god og ikkje minst interessant

det som seinare vart Folgefonnanlegga.

turistkommune. I magasinet presenterer

Odda Technology lagar avanserte dupedit-

Kvinnherad fleire av dei fremste besøks-

tar som står rundt på botn av verdshava.

måla sine.

Dette viser at spennvidda i vår bruk av vatn er stor.

Vi har og ein presentasjon av gode opplevingar du kan ha i den gamle

Du blir kjend med fleire som brukar vatnet

Hardangerbastionen

til å produsera mat. Havbruksnæringa,

mange gonger før,fortel vi om eit utval

Kinsarvik.

Som

som etter kvart er omfattande og sysselset

bedrifter. Næringslivet er grunnleggjande

mange.

viktige for at vi kan ha levande bygder. Eg er blitt veldig fasinert av bømlingane, som

Sjøen og fjorden om sommaren, er ein

er framsynte, og flinke å satsa på fisken

stad vi brukar mykje. Å vera nær fjor-

og sjå muligheter i framtida.

den, er noko av det fine med livet rundt Hardangerfjorden, og kvalitetane dette

Eg vonar du finn mykje interessant stoff å

livet har å by på. Ikkje minst når somma-

kosa deg med, i rolege stunder i sommar.

ren er her.

Med dei beste ynskjer om ein strålande sommar, til deg!

Sjøfartsdirektøren er frå vår eigen region, og det er veldig kjekt at han vil dela tankar

Sigurd

med oss, både om kva direktoratet driv

4

Tror du at alle sjøløver er like?

Tro om igjen!

Sjøløven Amy er en meget lidenskapelig dame. Hun blåser hjerte-bobler og har et intenst og våkent blikk. Venninnen hennes Kim er annerledes. Hun er en forsiktig dame; litt sjenert, og har en rolig og omtenksom personlighet. Med et besøk på Akvariet, litt tid og en god porsjon nysgjerrighet, kan du bli kjent med begge to og 400 andre kule personligheter.

akvariet.no

5

ÅPNINGSTIDER: 1. mai - 31. aug: Alle dager 09-18 | 1. sep - 30. april: Alle dager 10-18 (Stengt på 17. mai, Julaften, 1. juledag, Nyttårsaften) | GRATIS WIFI

AuseKarane I andre etasje på hotel Scandic Neptun, i Bergen

kurransen, og finn alle. Då kan du til og med bli

vi og, så kanskje vi kan bidra med eigne tekstar

by, sit tre gode ausekarar. Praten går lystig, og her

den heldige vinnaren av showbillettar til Ferjelaus

og melodiar, for å fremja kystkulturen.

er mange ballar i lufta. Belberten, Ferjebillettøren,

og steik forbanna! Saman med overnatting på

det blitt, ausekarane framfører eigne tekstar og

Ingolfen, dans på Grasdal. Her er Grand Prix, der

Scandic Neptun i suite, og middag for to. Litt av

melodiar. Samstundes auser dei av andre aktørar

Tor Endresen har vore med 10 gonger, Lollipop og

ein premie.

sine gode tekstar og musikk.

oss inn på sporet, etter ausekarane. Så her måtte

Ausekarane er moderne formidlerar av kystkultu-

Dette er kultur for vestlendingen. Besto og bessen,

du jaggu henga med, om du skulle få med deg

ren, samstundes spelar karane litt på den gamle

men også dei unge kjenner seg att, i det meste av

kven som hadde kva slags hatt på seg, til ei kvar

spenninga, mellom bymann og bonde. Mellom

stoffet vårt. - Å formidla kulturskatten vår aust for

tid. Eg bøyer meg i alle høve i hatten, for ei godt

Bergensar og stril. Ein av dei beste, og mest kjente

vasskilje, er vanskeleg. Der manglar dei fleste eit

over middels triveleg stund.

symbiosane på vestlandet. Mange tenkjer truleg

vitig gen, for å forstå det aller innerste, i samspe-

på ausekarane som litt på kanten, med ein noko

let mellom humor og alvor, i kystkulturen. - Når

Bjørn Karl Jensen og Tor Endresen, ekte ausekarar,

grov-salta humor, der konfirmasjon kanskje er ei

eg les Johannes Kleppevik sine tekstar, så kjenner

med stor både A og K. Skribenten Sigurd, har

litt låg aldersgrense.

eg på spennvidda. Mange tekstar tek oss ofte til

Slik er

mykje om mangt. Eit akademisk kvarter, som leiar

vore på Statsråden i ungdommen, og har fleire

ytterkanten. Ofte er sola enten på veg opp, eller

gonger vore med på både å setja og trekt gadn.

- Vi brukar og utnyttar kvarandre i denne spenn-

på veg ned, seier Bjørn. I den samanheng siterer

(garn). Eg hadde svart belte i ausing lenge før eg

vidda. Eg er glad i heftig humor, medan Toren er

ausekarane, den gamle kjente trubadur og for-

var konfirmert. Kjenner meg difor vel kvalifisert

den som balanserer meg, og seier at dette går

midlar av det vestnorske, Jon Eikemo, som sa - Da

for samkoma. Målet med møtet på Neptun, var

ikkje. At dei to ausekarane på ein god måte utfyller

må vera so; Gleda og sorga kjem frå nett same

at vi skulle drøsa litt, om ein av hausten sine store

kvarandre, er i alle høve ikkje eg i tvil om. -Ja, slik

punktet her i mydlogolvet. -Jing og Jang! Sorg og

happeningar, i Bergen by.

må det vera, seier Tor. Når eg lagar program med

gleda. Det er inni mellom her, det boblar i ause-

Rune Larsen, er det eg som kjem med dei dristigas-

blodet. At ausekarane har ei mjuk og var side, og

te utspela, og han som seier - nei, dette går ikkje.

sterk kjærleik til vestlandet er det ingen tvil om.

6. september er det start på Ausekarane sitt nye show på Ricks, under tittelen; - Ferjelaus og steik forbanna!

Kjærleiken kjem klart til uttrykk i deira eigen song, - Eg har aldri hatt angst for noko som helst på

om Hordaland!

ein scene, når Bjørn er med. Om vi har gløymt ein I Hardangerfjordmagasinet kan

tekst, eller ting stoppar opp, så finn Bjørn alltid

AuseBjørn og AuseTor, tilrår vorspiel til haustsho-

du lesa alt om korleis du kan få

på noko. - Han er utrolig kjapp i håvvé! - Ja, nei,

wet på Ricks. At dei som kan, samlar seg og ladar

vera med å oppleva spennvid-

da va no voldsomt. - Da e no du som er menTor!

opp, med å spela frå Ausekarane sine songskattar.

da mellom det hysterisk moro-

Friska opp tekstane og koma i godlag. Det vert

same, og det varlege og fine i

Slik held ausekarane da gåande, med mykje trive-

ein sekvens under showet der du får ein konsert

kystkulturen, på vestlandet. Om

leg og interessante historiar og vurderingar. Ingen

i showet, med dei kjende songane. Då er det fint

du er med å leitar etter

tvil om at eg her er saman med kunnskapsrike,

om publikum syng med. Fram mot hausten auser

ausekar i maga-

og audmjuke entertainerar på eit høgt nivå. Dei

karane ut tre nye songar i det offentlege rom.

sinet, i kon-

seier seg samde i at humor er sentralt, og at det

Songar som skal vera med i showet; Steik forban-

er viktig for ausekarane, at folk ler og har det

na, Radio Sotra, Jenta og kvalen.

moro. Men, dei peikar begge på den vare, fine og alvorlege delen av kysten si folkesjel.

Då ser eg fram til vi møtest på Ricks i haust, til song og ausing. Der skal vi saman hylla den

Sjølv fortel Bjørn og Tor at den sterkaste og finaste

vest-norske kulturen! Kjenna på det fine og vare.

opplevinga dei har hatt, som ausekarar, var då dei

Oppleva det gamle ferje- miljøet, saman med

spelte i gravferda til ei dame, som vart ein ven av

”the ausing boys!” – i fri dressur - med gassen

ausekarane. Ei dame som forstod heilskapen, i

heilt i botn!

bodskapet ausekarane formidlar.

Velkomne!

Ausekarane vart eigentleg starta, for å heidra Johannes Kleppevik og kulturskattane hans.

Seinare tenkte ausekarane at; - vi er no kystfolk

6

Ferjelaus og steik forbanna!

RICKS TEATER 30. NOV. – 15. DES. Show & hotell fra kr. 1150,- per person.

OLE BULL SCENE 30. AUG. - 15. SEP. Show & hotell fra kr. 1065 per person.

RICKS TEATER – PREMIERE 6. SEPTEMBER Show & hotell fra kr. 1085,- per person.

TERJE SPORSEM

OLE BULL SCENE FRA 20. SEPTEMBER Show & hotell fra kr. 1025,- per person.

RICKS TEATER 26. OKT. – 10. NOV. Show & hotell fra kr. 1035,- per person.

OLE BULL SCENE 7. – 24. NOVEMBER Show & hotell fra kr. 1015,- per person.

BESTILL FULL PAKKE! De beste billettene og hotellovernatting i Bergen Tlf. 06154

n e s n a r r u k

n o K

OVERNATTING I SUITE PÅ SCANDIC NEPTUN! Middag for to, og showbillettar etter fritt val på showa til Scandic hotella i Bergen.

I Hardangerfjordmagasinet prøver vi etter beste evne å laga små kosestunder for lesarane våre.

Vi vonar at du i dette magasinet finn mykje interessant, og masse kjekk lesnad å kosa deg med.

Litt konkurranse må vi ha. Vår gode samarbeidspartnar i Bergen stiller

I magasinet har vi gøymt nokre små ausekar. Sjå oppe på sida. Dei

med suite, middag og show til underhaldning. Ei oppleving du seint

er strødd ut rundt om i magasinet, og ventar på at du skal finna dei.

vil gløyma, seier vi. Tidlegare vinnarar har sagt at dei hadde store forventningar, og at det vart enno betre enn det. Det likar vi å høyra,

I svaret må du ha rett tal på ausekar som er gøymde, og kva sidetal

og legg alt vi kan i potten for at du som vinn skal få ei oppleving

du fann dei på. Svaret ditt må vi ha innan 1. september, og du må

utanom det vanlege.

senda svaret på e-post til sigurd@vikorenmedia.no.

Lukke til, kos deg!

God sommar frå oss i redaksjonen!

8

Julenissen, snekker Andersen og sommaren!

Du kan lita på årstidene, dei kjem alltid attende! I ein evig syklus kjem dei; vår, sommar, haust, og vinter. Kvart einaste år, mot slutten av august, og i september, syng vi: - Ein sommar er over. Det er litt trist, men samstundes til å leva med, fordi vi veit at ein ny sommar alt er på veg. Årstidene har glidane overganger, og kjem i ulike variantar.

Men, vi veit det vel, slik er det berre, årstidene kjem og årstidene går.

I tankane våre har vi klare bilete av korleis dei

vert mange av oss sterkare i trua, sjølv om vi må

borna til julenissen fekk! Då vert alle glade, og vi

ulike årstidene skal vera. Vi har alltid ei von om at

venta endå litt lenger, før sommaren verkeleg er

kan nyta alt det sommaren har å by på.

kvar ny årstid skal bli mest mogleg slik. Dei fleste

her. Men, vona og lengten, etter varmen, den kan

av oss, hugsar vel korleis sommaren var, då vi var

ingen ta frå oss.

Vi kan kjenna på den gode varmen, og seia høgt

små. Fint og varmt heile tida. Uteaktivitetar, der

til oss sjølv; - For ei gleda – og så er det så fortent!

bading og sutalaus leik i stuttbrok, var sentrale

Ein vårdag, då lengten etter varme var ekstra

Vi kan kosa oss, og kjenna på alle dei gode anga-

element. Om vinteren var det alltid masse snø.

sterk, kom plutselig snøbygene attende. Store

ne som sommaren driv fram. Nyta fargespelet,

Vakkert ljos, julestemning med snø på trea, og ja,

flukser ramla ned frå skyene, og tok frå meg vona

lydane, alt som kappast om å fortelja, at no er

i det heile var det vinter, slik vinteren skal væra.

om sommar. I tankekaoset dukka historien om

han her, han vi har lengta etter, så lenge - som-

snekker Andersen opp. Snekkeren som etter ein

maren. La oss berre vone at han blir her lenge!

Vi er glad i årstidene, mange av oss har sine

litt hasardiøs kjelketur, kolliderte med sjølvaste

favorittar, og gler seg til dei ulike periodane.

julenissen, og vart liggjande i grøfta. Vi kjenner

Akkurat som ungane til sjølvaste julenissen, har vi

Men lengten, den sterke, den ultimate lengten,

historien; Snekker Andersen, og julenissen vart

sitrande forventing, og vil gjerne ytra glede. Fordi

er lengten etter sommaren, ljoset, varmen og

likevel samde, etter ulukka, og la ein felles plan

vi veit at sommaren rundt Hardangerfjorden, er

livet. Dei andre årstidene har sin sjarm og er heilt

for julekvelden. Etter avtalen skulle då snekker

henta til oss, frå den aller øvste hylla.

naudsynte for naturen sin reproduksjon. Likevel

Andersen, vitja familien til sjølvaste julenissen.

er haust, vinter og vår, mest ei oppsummering,

Trivsel på fjorden, i fjæra, i kulturlandskapet.

litt kvile, og tilrettelegging for nytt liv, mot ein

Bak to graner, ein stein og ein stubbe, møtte

ny sommar.

snekkeren på nokre luringar med små raude

Det gode liv i bygdene, på terassen, i hagane,

topphuver. Spenninga var stor, og mellom sitran-

dalane, liene, på stølane, langs elvene, i

Når min gode ven, Per Varmestein, har vore på si

de forventing og små gledesytringar, ropa nis-

høgfjellet,

årlege vitjing, til Petersmesse, 22. februar. Glir vi

seungane i kor: - Nå kjæm’n, mor! nå kjæm

ikkje

straks etter, saman med ljosare dagar, inn i mars,

snekker Andersen! Sjå på’n! Er’n itte lang?

mest, - saman med dei vi likar aller best!

- Jau so, yes, absolutt, tenkte eg, akkurat slik.

- Å du og du!

på

minst,

den tredje månaden i året. Då aukar kravet om vår, i stadig sterkare grad.

Akkurat slik, må det bli no. Få vekk snøbygene I norsk tradisjon, frå den gamle primstaven, var

- No kjæm´n, sommaren! - og måtte han bare

14. april, fyrste sommardagen. Rundt den tida,

bli laaaaang! No vil vi ha ynskje vårt oppfyllt, slik

9

God sommar!

fonn få

og

oppleva

bre. det

Samstundes, vi

ynskjer

10

ME ER PÅ VEG MOT DEN NYE KOMMUNEN I HARDANGER Arbeidet er i gang og målet vårt er å skapa ein ny og livskraftig kommune i Hardanger. Kommunane Jondal, Odda og Ullensvang er grannar i ein felles bu- og arbeidsregion, og har hatt eit godt samarbeid i mange år.

Som del av den nasjonale kommunereforma

Fellesnemnda leiar arbeidet med å byg-

det ansvar dei har i kvar sin kommune i

vedtok kommunane i 2016 å slå seg saman

gja nye Ullensvang kommune. Fellesnemnda

dag. Frå 1. august er Ole-Jørgen Jondahl

frå 2020. Den nye kommunen skal heita

kan samanliknast med eit kommunestyre.

tilsett i stillinga som prosjektleiar/rådmann

Ullensvang kommune og kommunesenteret

Nemnda består av 19 folkevalde represen-

for Ullensvang kommune.

skal vera i Odda.

tantar, som er valde av og mellom medlemmenei dei tre herads- og kommunestyra.

Me er i gang med å skapa ein ny, livs-

Innbyrdes fordeler mandata seg slik:

kraftig og attraktiv kommune i Hardanger!

Tilsette: 1200

4 representantar frå Jondal kommune, 6

Arbeidet med å byggja ny kommune er

Kommunestyre: 1

representantar frå Ullensvang herad og 9

samansett og komplekst. Det er oppretta

representa ntar frå Odda kommune.

politiske,

Innbyggjarar: 11510 Areal: 3261

Til

grunn

for

samanslåingsvedtaka

koordinerte-

og

administrative

arbeidsgrupper som har starta arbeidet med

ligg

intensjonsavtalen som vart vedteken i kom-

Fellesnemnda vert leia av Roald Aga Haug,

å leggja til rette for gode og framtidsretta

munestyra i 2016, og avtalen lyfter fram

ordførar i Odda kommune. Nestleiar er

tenester i den nye kommunen.

fylgjande prinsipp:

Partsamansett utval kan samanliknast med

●

administrasjonsutvalet i ein kommune.

Me ynskjer å lytta til, og ha dialog med innbyggjarane. De vil frå no av i aukande

Å skapa ein ny kommune skal vera prega av likeverd, vidsyn og forståing av kvarandre

Utvalet består av 15 medlemmer; 9 folke-

grad bli invitert til dialogmøte i ulike delar

sin ståstad.

valde representantar (3 frå kvar kommune/

av den nye kommunen.

●

herad) og 6 representantar for dei tilsette (2 frå kvar kommune/herad). PSU vert leia av

Ynskjer du meir informasjon om saman-

driftast med utgangspunkt i dei tidlegare

Jon Larsgard, ordførar i Jondal kommune.

slåing av kommunane?

kommunane sine fortrinn og sterke sider,

Prosjektorganisasjonen.

Den

nye

kommunen

skal

utviklast

og

ullensvang.kommune.no

men og ta inn over seg utfordringane i framtida.

Ingjerd Astad i KSKonsulent er engasjert som mellombels prosjektleiar til 1. august

Den nye kommunen skal organiserast slik

2018. Prosjektleiar har eit tett samarbeid

at den kan møta framtida sine utfordringar

med ordførarane (arbeidsutvalet) og råd-

og krav til tenesteutøving til innbyggjarane

mennene i dei tre kommunane. Dei har ei

på ein god måte.

sentral rolle i gjennomføringa av samanslåinga, dette både ut frå sin kompetanse og

11

FOTO: TV2

12 FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

NORSKE TALENTER VINNAR TUVA

NORSKE TALENTER VINNAR TUVA

I Will Always L ve You! Ein septemberdag, på ein loppemarknad i SMIO på smelterverkstomta i Odda, det året Tuva fyllte 6, var den songglade Odda-jenta klar for sin fyrste opptreden.

Melodien var Tir N’a Noir. Då hadde Tuva alt drive med song lenge, ho.

Eigentleg, seier rykta, så sette ho i gong å syngja, då mammo og pappen meinte tida var komen for å gøyma vekk smokken, då var Tuva enno ikkje 2 år.

TEKST: SIGURD VIKØREN

Sidan har det vel eigentleg gått slag i slag.

rande viktig for at ting har blitt som dei har.

Såleis er jenta ein ekte del av slagordet til

Jenta får gode skussmål frå lærerar og

- Vi er veldig takksame for alle dei som har

hardingane. Tuva Lutro, er - Ein smak av

andre for si framferd. Hjelpsam, snill og

stilt opp og bidrege til Tuva sin sangkarriere,

Hardanger!

med omtanke for alle. Om Tuva vurderte

seier mamma Nina.

det slik at det var ein sjanse til å opptre, så

På CVen hennar står det allerede imponer-

tilbaud ho seg med ein gong å syngja. Eller

For Tuva har alt med song vore lystbetont,

ande mykje interessant, som vitnar om at

aller helst halda konsert.

songen har vore til glede for jenta. Då ho

jenta alt no har eit ettertrakta namn. Tuva

var mindre og familien såg på høgdepunkt

har i mange år songe Oddakonsertane sin

Dei som står ho nær, meiner vel at det vart

i veka, Idol eller Norske Talent, så snakka

julekonsert. På 17.de mai har ho songe i

vel mykje, vel ofte. Var det musikk, og eller

Tuva aldri om kva ho ville, dersom ho skulle

Hovden ved Sandvinvatnet.

song på gong, var Tuva alltid klar. Tuva

vera med. Nei, det var heile tida, når eg skal

hadde bruk for stor (song)plass! Det fekk

vera med. Presset mot foreldra var stort,

Ho har songe i bryllup i Rosendal, ved grav-

ho som oftast, ikkje minst saman med Leif.

intenst og konstant. Maset tok ikkje slutt,

ferd, på fotballcup i Etne og Morellfestivalen

Kjærasten til mormor, ein musikkven, som

før påmeldinga var levert.

på Lofthus. Samanmed Tuvas Trio har ho

alltid var klar. Fann fram gitaren og fekk

hatt små konsertar rundt på institusjonar.

Tuva med til å syngja. Det var han som tok

I dag kjenner vi utfallet. Men i den lange

Dei to siste åra har Tuva kosa seg som

ho ut av stova, for å opptre for publikum.

adventstida fram mot audition i Norske

gatemusikant i Spania, der ho har hausta

Han stilte alltid opp med gitaren, kjøpte

Talent, var det mykje styr. Tuva pynta og

stor fagnad.

mikrofon til Tuva og var alltid ein inspira-

sminka seg, dressa seg opp ogdeltok under

sjon. Gunn Gravdal Elton og Laura Buta,

sendingane frå Idol og Norske Talent. Jenta

I 2016 var Tuva på Gamlehaugen og song for

Sussi Bodin, ein ven av familien og Håkon

hadde sine eigne framføringar, og gav klart

kongeparet på hagefesten deira. - Det var

Widding har vore Tuva sine songlærerar. Dei

uttrykk for at ho var meir enn klar.

spesielt, seier Tuva, sto berre eit par meter

har alltid hatt stor tru på jenta som no har vunne Norske Talent.

framfor dei. Var veldig kjekt. Spennvidda i Tuva fyllte 13 år 4. mai i år. Jenta bur i Odda,

kvar Tuva har framført sine songar er stor.

saman med mamma Nina, pappa Torgeir og

Frå Kongeparet og Trollhaugen, til fram-

Talentet har det vel aldri vore tvil om, men

veslesyster Andrea på 5 år. Tuva har traska

føring av Amaizing Grace, på Trolltunga, og

det er ikkje så enkelt. Mange har vore avgje-

sine barnesko, og er oppvaksen i Odda.

i det heile….

13

FOTO: TV2

FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

NORSKE TALENTER VINNAR TUVA

Ein songkarriere har vel blinka litt i det

med sin sjarmerande Odda-dialekt, som ser

Det er varmt i Odda denne dagen, og

fjerne ei heil stund. Men eksplosjonen,

heilt avslappa ut. - Jo, seier ho, det har vore

bading i Sandvinvatnet med venninner står

endringa, den ultimate

mykje vesen, men, det er no berre kjekt det.

høgt oppe på lista, og er neste post på

kjendisstatusen,

kom som ei stormflo fredag 18. mai. Då vart

programmet. - Kva skal skje no då? Spør

Tuva utropt til vinnar av Norske Talent 2018!

Ei utadvent jente, nyslått tenåring, med

eg. - Nei, så langt er det vel klart at eg skal

Dagen etter dagen, kom den store dagen.

gullstrupe, vetlevaksen med eit vinnande

vera på Morellfestivalen på Lofthus i som-

Gudsjelov-kvelden, på dørstokken til pinsti-

vesen. Lett å bli glad i, sjølv når ho ikkje

mar. Skal opptre saman med Vendela og

helga, Tuva framførte glansnummeret sitt,

syng. Dørar vil opna seg for Tuva, gjera

Lotepus. Så skal eg til Etnemarknaden, og

I Will Always Love Yoy! Med ein tryggleik,

det mogleg å delta på arenaer ho tidlegare

ikkje minst er eg invitert inn på det Norske

pondus og krystallklar røyst, sikra Tuva seg

berre har drøymt om. Likevel vil det vera

Teater, av Ivar Dyrhaug, og skal syngja.

toppen av sigerspallen, samstundes som ho

meir enn nok store utfordringar å takle for

trollbatt folk over heile landet. Det var nok

ei jente på 13 år. Gode medspelerar, blir

Litt lengre fram er det vidaregåande på

ikkje mange heilt turre augekrokar då. Ikkje

meir enn viktige.

Skeisvang i Haugesund og musikklinja der,

i Odda og ikkje nokon annan stad heller.

som står på ynskjelista til Tuva.

- Du må no fortelja kva som skjedde i går,

Borimot 1000 jublande publikum på H 3

seier mamma Nina. - Jaaa, veit du kva? -

Eg prøver å takka fint for meg, og ikkje

Arena, og kanskje langt opp mot 1 million

Nei, fortel. - Ole Einar Bjørndalen ringde.

minst for den gode måten damene i Odda,

fjernsyns-sjåerar, hylla Odda-jenta. Det var

Ole Einar Bjørndalen, han sjølv, kan du

tok i mot meg på. Etter å hatt ein triveleg

dei, som på eige initiativ, røysta med tele-

tenkja deg? Han skulle ha avslutningsfest

audiens og fått snakka litt med vinnaren av

fonen sin, og utpeika vinnaren. Tuva er kåra

for karriera si, og lurte på om eg ville koma

Norske Talent, som faktisk har vunne ein

som vinnar, av det norske folk!

å syngja for han og gjestene? Eg skulle få

svært gjev pris, høver det for meg å seie

det nett slik eg ville, dersom eg kom, sa

tusen takk!

Gullknapp frå Mia Gundersen, 500.000

han. Kunne få sitja til bords med sjølvaste,

kroner, midt i sentrum for all virak som føl

om eg ville det.

Ynskjer Tuva lukke til, og alt godt i framtida,

med, reinaste haglbyga av skryt og positive

med eit vers frå hennar eigen finalesong; - Gratulera! - skal seie, det er ikkje verst. Du

I hope life treats you kind

sa sjølvsagt JA! - Eg hadde lyst til det då, veit

And I hope you’ll have

Ikkje vanskeleg å skjøna at ei slik oppleving

du, men eg måtte seie nei, fordi det er same

All you’ve dreamed of

må ha gjort sterkt inntrykk, på vinnaren, og

helga som Etne-cup, seier Tuva, med glimt i

And I wished you joy

ikkje minst må ha ført med seg ein”masse

auga. - Nei, Hallo, er du gal? Eg berre tullar,

And happiness

vesen.” Likevel møter eg ei roleg jente,

sjølvsagt sa eg ja. Etne-cup har vi no kvart år.

But above all this, I wish you love

attendemeldingar.

14

LAGE THUNE MYRBERGET

ELDBJØRG FURHOLT

SYNGJANDE KOMMUNE “Ullensvang kommune vert ein syngjande kommune. Det er ein draum”; fortel kultursjef i Odda, Lage Thune Myrberget. Vi møter han på kontoret saman med kulturskolerektor, Eldbjørg Furholt.

Saman

med

nabokommunane

Jondal

og

Ullensvang startar dei no på arbeidet med å spre

Sidan 2015 har Harstad aktivt styrkt kulturelle

å gle oss over og det skal folk få høyre. Vi skal

band, gjennom å bruka song.

finne vårt repertoar og bidra med nytt, fortel

sang og musikkgleda. “Ikkje bare på nasjonale

kultursjef Myrberget.

merkedagar, men kvar gong folk møtest skal

- Ved kommunestyremøter, besøk, samlingar og

sang og musikk knyte oss saman; sier kultur-

andre arrangementer bruker vi song aktivt, for å

Før vi avslutta intervjuet i Odda, inviterte kul-

skulerektoren.

styrke organisasjonskultur og identitet i Harstad,

tursjefen oss spontant ned i Odda kino- og

sa ordføraren. Eg vart veldig imponert over den

kulturscene. Der fekk vi oppleve eit strålende

- Song er ein aktivitet som knyter folk saman.

systematiske bruken av song, og kor godt det

eksempel på musikk og songglede. Salen var

Musikken identifiserer oss og aktiviteten styrkjer

virka, seier kultursjefen.

fylt av barneskule elevar og scenen var fylt av

samhaldet”; fortel ho.

ungdomsskulen sine elevar.

Prosjektet Krafttak for sang er støtta av

Det er Krafttak for sang som står bak dette

Kulturdepartementet, og har tverrpolitisk støtte.

- Det er 25 år sidan Odda ungdomskule starta

tilbodet. Det er no 16 norske kommunar som

Det vert jobba med å styrke songtradisjonar-

med sin eigen vri på musikkfaget. Alle elevane

har fått høve til å bli med, og nye Ullensvang

og sangglede landet rundt. I samarbeid med

lærer å spela i band. Dei har fått til noko heilt

kommune er ein av dei.

24 partnere utviklar dei kurs, konferansar, res-

unikt. Her er ikkje musikk eit fag - det er ein

sursbankar og program.

integrert del av skulen sin eigenkultur, seier

- Vi har en lang og stolt song-tradisjon i Odda.

kultursjefen.

Mange songlag og kor har opp gjennom åra

Som syngjande kommune får dei tre partane

bidrege til ein sterk kultur og identitet”; fortel

i Ullensvang kommune både fagleg- og øko-

Song skapar glede, musikalske opplevingar,

Furholt.

nomisk støtte. Dei kommunale institusjonane,

høgtid og fellesskaps-kjennsle. Samstundes vil

profesjonelle krefter og det frivillige organisa-

song være eit effektivt verktøy for kultur, iden-

- Samstundes har vi lange historiske linjer med

sjonslivet, får drahjelp til å starte ein storstilt

titet og samfunnsbygging. Saman med Krafttak

tradisjonskultur. Hardingfela og kveing vert

dugnad for å styrkje den lokale songkulturen!

for sang vert dette ei breid og profesjonell sat-

halde stolt i hevd og vi har ein låg terskel. Her

sing, som vil gle alle i kommunen.

er vi ikke redde for å syngje med den røysta

- Når vi skal byggje ny kommune, er det viktig

du har; smiler kultursjefen og tenkjer på folke-

med felles mål. Vi blir eit mangfaldig sam-

“Vi byggjer ny kommune - vers for vers og song

helten Lothepus og vinnaren av Norske talent,

funn. Vi har eit utgangspunkt i nasjonalromatisk

for song”; syngjer kultursjef Myrberget.

Tuva Lutro.

malerkunst, fotograf Knud Knudsens UNESCO samling av foto, vasseventyret Isklar, enorme

Vi gler oss til å møta den syngjande kom-

Kultursjef Myrberget fekk høyre om prosjektet,

nasjonalparker, vidder, isbre, den globale turist-

munen, Ullensvang og ynskjer dei lukke til!

Krafttak for sang, under eit besøk hos AP ord-

magneten Trolltunga, nasjonal industrihistorie

fører i Harstad, Marianne Bremnes.

og ciderproduksjon i verdensklasse. Vi har mykje

15

FOTO: SANDRA HÅLAND

FOTO: ER ARNE FYKSE FOTO: ER ARNE FYKSE

Lokalmat og - drikke som ein viktig del av Hardanger – Litt mitt!

FOTO: ER ARNE FYKSE

DAGLEG LEIAR KRISTINE HÅLAND.

16

- Saman vert me sterkare!

Hardangersmak er samvirket som samlar små og mellomstore lokalmat- og drikkeprodusentar i Hardangerregionen og omland.

Målet er eit kvalitetsstempel gjennom ein sterkt samla matregion.

– Me må samla kreftene og løfta kvarandre fram!

Kva er eigentleg smaken av Hardanger? Det er lokalt produsert

Produsentane har eigarskap i samdrifta, og Hardangersmak har

tilsett ein dæsj historie, ei klype kultur og godt krydra med ekte

ikkje som formål å ha profitt på verksamheita. Overskot går

hugnad for faget. Forsking visar at turistar kjem til Hardanger

tilbake til produsentane anten i form av utbetaling, eller ved

av to grunnar – å vitja naturen med dramatiske fjordar og fjell,

kursing og kompetanseheving for vidare utvikling.

og den rike kulturen. Dagleg leiar for Hardangersmak Kristine Håland fortel at samvirke vil vera med å styrkje regionen som

– Lokalmat er viktig i høve til å ta vare på lokal matkultur og

ein mat- og drikkeregion gjennom å løfte fram lokalprodusen-

historie. Også i høve til sysselsetjing for å ta vare på arbeids-

tane under eit felles kvalitetsstempel.

plassar og sørgja for at folk har eit heilårs levebrød i regionen, seier dagleg leiar.

– Me ynskjer å løfta fram kvar enkelt produsent slik at dei kjem kvar til sin rett. Samla gjev me produsentane stabilitet

Ho understreker også at å handla lokal sesongmat er betre for

og tryggleik, og produkta får lengre rekkevidde. Me tar oss av

miljøet og har betre kvalitet.

marknadsføring og distribusjon og frigjer tida til produsentane til å gjera det dei gjer best – produsera smaken av Hardanger!

– Det er viktig å ta vare på alle småskalaprodusentane me har og fordi den aller beste maten får me frå vår eigen region – det

Kriteria for Hardangersmak er at produkta skal væra produsert i

smakar best! Kristine rådar lokale produsentar til å samla kref-

regionen. Fortrinnsvis skal dei også vera produsert med råvarer

tene, og ikkje jobbe mot kvarandre i kvar si bygd.

i regionen, om ikkje er dei norske med mindre det ikkje er råd å produsera dei i Norge. I tillegg har produkta og råvara ei

– Me har ikkje konkurranse i kvarandre, men me har konkur-

kulturell og historisk tilknyting.

ranse i andre regionar og andre land. Saman vert me berre sterkare og kan løfta kvarandre fram – det er viktig.

– Me vil gjerne bygga Hardangersmak som ei sterk merkevare for lokalmat og -drikke i Hardangerregionen. Slik veit kundar at

PRODUSENTAR:

når dei ser Hardangersmak-logoen på eit produkt, i ein butikk

Breievne gard

eller på ein meny så skal dei kunna veta at her får dei ekte,

Bjørketeigen Gard

genuin lokalmat av høg kvalitet, seier Kristine.

Børvebær Spildegarden

Hardangersmak gjer det ikkje berre lettare for sluttkundar å

Nøring

velja lokalmat, men også for hovudsatsinga som er storkundar

Hardanger AKS

som kafear, restaurantar, hotell og spesialbutikkar. Gjennom Hardangersmak treng dei ikkje måtta ha fleire leverandørar,

Gourmet Specialties by Jennifer (produktutvikler, Hardanger AKS produserer varene)

men éin grossist der lokalprodukta vert samla på ei levering og

Bjørnebruket

ei rekning å halde seg til.

Sjøtunet Fykse 70/6 (Gamlastova) Haust Larsastova Leiren Laks

17

SOMMARIDYLL I HARDANGER. HELGE TVEIT, ÅSA GRANQVIST OG BORNA CASPER OG EMRE NYT DEI VARME DAGANE NÅR ALT ER GRØNT OG FRODIG. SNART ER ALLE SAUENE TIL FJELLS.

FOTO: ÅSA GRANQVIST

OM HAUSTEN VERT SAUENE SAMLA I STORE SANKEHEGNER, FØR DEI VERT HENTA HEIM FRÅ FJELLBEITE.

FOTO: ÅSA GRANQVIST

KOPPLAMMA FÅR MJØLK FRÅ EIN AUTOMAT, MEN ER OGSÅ AVHENGIGE AV LITT KONTAKT OG KOS. DET SYTER EMRE OG CASPER FOR.

VÅREN ER HERLEG, FOR BÅDE FOLK OG DYR. METTE LIKAR SEG GODT UTE I DET GRØNE, SAMAN MED SAUEFLOKKEN.

18

DET ER GODT Å VERA SAU I ULVIK Familien Tveit/Granqvist lever det gode livet på garden i Ulvik. Oppskrifta er ein miks av tradisjon og fornying - pluss ein dose hardt arbeid.

FOTO: ANNE RIVENES/ÅSA GRANQVIST

Ein liten hundekvelp møter oss på trappa. Han hoppar

Mette (6 år) er førsteklassing på skulen, Casper (5 år) får

ellevilt rundt og lograr. Så kjem to gutar tumlande ut i vår-

vera i barnehagen i år, som tilvenning til skule, medan Emre

sola, og mor Åsa dukkar opp med kaffikoppar og inviterer

(2) framleis er heime med mamma.

til ein prat på verandaen. Storesyster er på skulen, og far i huset er på jobb. Det er travel 17.maiveke, men for familien i

- Ungane er vane med å vera med meg på jobb i fjøset og ute på

grenda Torblå i Ulvik er det eigentleg rolege dagar, samanlikna

bakkane. Dei vert flinke til å sysselsetja seg sjølve, både med å

med lammingsvekene dei akkurat har lagt bak seg. 125 vinter-

hjelpa til og å leika. Dei veit at når dyra treng mat, så må jobben

fôra sauer har fått til saman 260 lam. No fråtsar sauene i frodig

gjerast, seier Åsa.

gras på heimebeite, og i pinsehelga skal dei til fjells, på beite i Skårafjell. Berre kopplamma blir att heime.

På sauesanking i fjellet har ho gått med barn på ryggen i beremeis, samstundes som ho hadde barn i magen. Bleieskift og

I 2010 kom Åsa Granqvist frå Finland til Ulvik for å jobba. Her

amming føregjekk i små pausane undervegs. Og då tredjemann

møtte ho ulvikjen Helge Tveit, og kjærleiken gjorde at ho vart

vart fødd, var ho berre borte frå fjøsstellet eit døgn. Ho fødte

verande. Helge dreiv med sau på eit bruk han leigde, og Åsa vart

tidleg ein morgon, kom heim frå sjukehuset om kvelden, og

interessert og engasjert i arbeidet. Etter kvart tok dei over bruket

gjekk på jobb i fjøset neste morgon. Ikkje heilt vanleg, kanskje,

der Helge har vakse opp, og dei valde å byggja ny driftsbygning

men heilt naturleg for Åsa.

for å satsa ordentleg på sau. Fjøset er dimensjonert til 220 sauer, men for å ha god plass under lamminga, vil dei truleg berre auka

- Eg er van med å arbeida. Men hendene er ikkje akkurat så

opp til 160-180 vaksne dyr.

17.mai-fine lenger, seier Åsa og viser smilande fram sterke nevar. Dei har meir spor av arbeid enn av manikyr. På føtene har

- Det er Åsa som bestemmer. Ho er sjefen, eg er drengen, seier

ho solide vernesko, og det lange håret er samla i ein praktisk

Helge og ler, godt nøgd med ordninga. For lite visste han då ha

hestehale.

sleppte Åsa til med gardsarbeidet, at ho skulle bli så til dei grader interessert i dyr og fjøsstell. No er det ho som har oversikt og

Ho er gardbrukar på fulltid, medan han har jobb utanom, i

kontroll på alle dyra, på bruken av ulike verer, på helsetilstand,

Posten si teneste. Pluss at han klypper nokre tusen sauer i seson-

lammestatus og fôring. Enn så lenge får Helge ha ansvar for slåt-

gen. Vanlegvis tek Helge ut litt ferie når det er lamming, men i år

ten. Det krevst nemleg ein del erfaring for å bruka traktor i brat-

hadde han heilt gløymt å avtala «lamme-fri». Dermed vart Åsa

te bakkar. Arbeidsfordelinga er grei, og begge stortrivst dei med

nokså einerådande i fjøset på nattestid dei tre vekene lamminga

arbeidet og ansvaret. Å jobba praktisk og å vera ute i naturen.

varte. Og sjølv om ho var stuptrøytt innimellom, så likar ho også å ha full kontroll.

-På ein sauegard må du stå på, og det er alltid noko som skal gjerast. Men du er din eigen sjef, og det er fleksibelt. Og så kan

- I fjor hadde me mange svake og dødfødde lam. Det var utruleg

me ha borna meir heime i staden for barnehage, seier Åsa.

frustrerande. Så i tillegg til å gje ekstra mineraltilskot, var eg

19

FOTO: ÅSA GRANQVIST

FOTO: ÅSA GRANQVIST

METTE OG EMRE LIKAR Å KOSA MED KOPPLAMMA.

SAUEN GREIER SEG SOM OFTAST SJØLV, SLIK SOM HJÅ DESSE TO NYFØDDE.

bestemt på å vera til stades når sauene fekk lamma sine. Då kan

- Kvifor er Ulvik godt eigna til sauehald?

eg hjelpa til viss dei strevar, og eg kan leggja lamma til spenen så dei får i seg mjølk raskt. Ein må stå på og gjera jobben viss ein

- Du ser korleis bygda ser ut. Det er bratt og ulendt. Ein kjem

skal tena pengar på dette. Og i år har det gått betre.

ikkje til med vanleg slåtteutstyr, og då er beitedyr fantastisk.

Ulvik hadde vore ein svær skog om ikkje mange hadde drive

Sauene er av rasen NKS (norsk kvit sau), pluss nokre farga

med sau her. Då hadde heller ikkje reiselivet hatt noko å visa

spælsauer for skinna sin del. Nokre villsauer skal også bli del av

fram, seier Helge.

flokken. Mest for å ha noko å trena gjetarhunden på.

Bruket deira på Torblå (ved Kvåle) er ikkje mange dekar, så dei - Har du mange sauer, er du avhengig av ein god gjetarhund,

leiger slåttemark frå fire andre bruk i Ulvik. Mange har gjeve seg

seier Helge. På garden bur det i dag fire border collie, eldste

med gardsdrift, medan dei som framleis driv, gjerne har trappa

elleve år, yngste åtte veker. Den vesle kvelpen skal trenast opp

opp dyretalet.

til å henta flokken når eldstehunden vert pensjonert. I Ulvik er det mange som driv med gjetarhund, og tidlegare i vår hadde

Det unge paret synes det er meiningsfylt å produsera norsk mat,

dei felles kurs.

sjølv om dei ikkje er så fornøgde med kva bøndene får betalt for innsatsen. Timeløn bør ein helst ikkje rekna så nøye på. Å driva

Helge Tveit er leiar i Ulvik Sau og Geit, der det er godt miljø og

landbruk er lange dagar, ubekvem arbeidstid og mykje ansvar –

bra oppmøte på faglege samlingar. Bønder har ofte ein einsam

men også herlege dagar, fleksitid og mykje moro.

arbeidsplass, og det er viktig å halda kontakt med andre både fagleg og sosialt.

ANNE RIVENES frilansjournalist

VIKTIGE ARBEIDSPLASSAR FOR BYGDA - Landbruk er ei viktig næring i Ulvik. I alt

ein god jobb for kulturlandskapet. Ikkje minst

snittet nær 74, men mange har færre, og

55 føretak søkjer produksjonstilskot, og 38

viktig i ei turistbygd i Hardanger.

nokre har langt fleire. Dei største har over

av bruka driv med sau, seier Rune Østraat, rådgjevar landbruk i Ulvik herad.

Dei gode utmarksbeita har mykje å seia.

200 vinterfôra dyr. I tillegg til gardsdrift med - Det er ein tradisjon for sau i Ulvik, og sau-

dyr, har Ulvik 20 bruk som driv med fruktdyr-

enæringa er godt eigna til å kombinera med

king som næring.

andre yrke, meiner Østraat.

Dessutan er bruksstrukturen i Ulvik, med

- I alt 57 hushaldningar har inntekter frå land-

mange små og mellomstore bruk, godt eigna

Ved førre årsskifte var det til saman 2800

bruk, så det er ei viktig næring i kommunen,

til sauehald. Sau er flinke beitedyr som gjer

vinterfora sau i Ulvik. Fordelt på 38 bruk blir

seier Østraat.

20

KJØKENHAGEN: Den vesle grønsakhagen på Hjeltnes skal neste år bli kraftig utvida. Enn så lenge blir det ein smakebit å henta, når fagansvarleg Andrid Solaas Innset kan ynskja studentane velkomne til det nye studiet i Lokal matkultur.

Lokal matkultur på skulebenken Hjeltnes får Nordens første fagskuleutdanning i lokal matkultur.

Studentar frå heile landet kjem til frodige Ulvik for å læra om råvarer, foredling, mattryggleik, etikk og kommunikasjon.

Initiativet kom frå Slow Food Hardanger, og

å tenkja på, og å gje innsyn i det holistiske bile-

- Studentane vil få ei heilheitleg utdanning i

etter mange år med planlegging er det unike

te på gastronomien, seier Andrid Solaas Innset.

lokal matkultur. Me skal sjå på både fleirbruks-

studiet no ein realitet.

gardar og store monokulturbedrifter, og både Gjennom tre år skal studentane ha seks veke-

økologisk og konvensjonell drift. Me ynskjer å

- Fagskolen i Hordaland satsar skikkeleg på

samlingar i året på Hjeltnes i Ulvik. På samlin-

gje kunnskap og forståing av heile spekteret,

dette, og det blir veldig spennande, seier

gane vil dei nytta Hjeltnes sine produksjonar

slik at studentane kan ta sine eigne val.

Andrid Solaas Innset, fagansvarleg på Hjeltnes.

og kjøken, samt ta turar ut til bedrifter som produserer, foredlar og serverer lokal mat og

I haust vert det bygd eit nytt produksjonskjø-

Lokal matkultur er ei treårig nettbasert fag-

drikke. Mykje av studiet vil likevel føregå på

ken på Hjeltnes, til den praktiske delen av stu-

skuleutdanning, med seks samlingar i året på

nett, med digitale førelesingar, fagstoff og

diet. Andrid Solaas Innset synest det er viktig at

studiestad Hjeltnes i Ulvik. Utdanninga skal gje

oppgåver. Skulen har nytt og godt utstyrt digi-

elevane skal vera samla i Ulvik seks veker i året,

kunnskap om alle ledd i verdikjeda, frå råvare-

talt klasserom til nettundervisning.

der dei kan ha fullt fokus på faget, og der dei

produksjon til ferdig måltid.

kan knyta kontaktar med kvarandre.

Sjølv om studiet kan verka freistande for kven

- Litt av poenget er å få ei heilskapleg utdan-

som helst, er det visse krav for å koma inn på

I tillegg til Lokal matkultur har Hjeltnes fag-

ning der ein får innsikt i produksjonsmåtar for

ei fagskuleutdanning.

skuletilbod til arboristar og gartnarutdanning

ulike råvarer, sett opp mot kvalitet og smak.

på deltid for vaksne som er ei vidaregåande

Det gjeld heile spekteret av råvarer, frå kjøt,

- Elevane må i utgangspunktet ha fagbrev i

utdanning. Til hausten startar også ein heilt

fisk, mjølk og egg til planteprodukt.

matfag, eller dei kan ha fem år relevant praksis

ny produksjonsskule, og då vil det bli dyrka

og realkompetanse innan matfag. Nokre av

endå meir grønt og freistande på skulebru-

Dei fleste av dei 12-14 studentane som startar

studentane er agronomar og gartnarar som

ket på Hjeltnes. Dei mange tilboda vil utfylla

til hausten, kjem frå Hordaland. Men studiet

har jobba med mat i fleire år, seier Innset.

kvarandre, og stø opp om den heilt spesielle

har deltakarar frå heile landet. Skal kvar student læra om lokalmaten i sitt distrikt?

studiestaden inst inne i Hardangerfjorden.

I tillegg til å læra om landbruk, mat og drikke, får studentane tema som entreprenørskap,

ANNE RIVENES

- Me tek utgangspunkt i det me har her. I

økonomi, leiing og marknadsføring. Men også

frilansjournalist

Hordaland har me eigentleg alt, og me kan

lover og reglar, mattryggleik, etikk og kom-

bruka dette til eksempel som har overførings-

munikasjon.

verdi til andre stader. Det handlar om ein måte

21

Du som er velsigna med vatn i overflod, bør senda ein tanke til alle dei, som strevar, kvar einaste dag, berre for ü skaffa nokre fü liter!

22

23 FOTO: VESTREIM SERVICE

Vatn

KJEMISK SAMANSETJING Vann eller vatn er ein kjemisk forbindelse og eit polart molekyl. Det er flytande under STP-tilhøve. Den kjemiske formelen er H2O, som betyr at eit molekyl vatn består av to hydrogenatom og eit oksygenatom.

FOTO: KÅRE EIK, JAN RABBEN OG ØYSTEIN SKAALA

TETTHET: 1 g/cm³

metodar for å sikra seg råderett over vatnet. Det

med heilt andre vikarierande årsaker. Mykje tyder

KOKEPUNKT: 100 °C

har vore kampar og krigar, der det er lite vatn. At

likevel på at drivkrafta har vore og er å gjera seg

FORMEL: H2O

det vert usemje om ein viktig ressurs, når det er

sjølv rikare.

SMELTEPUNKT: 0 °C

lite av den, kan ein kanskje forstå.

MOLAR MASSE: 18,01528 g/mol

Moderne siviliserte nordmenn frå 2000-talet har At det er mest like mykje, om ikkje meir usemje,

ulike meiningar om korleis vi skal nytta rennande

Flatt vatn - tungtvatn - drikkevatn - ferskvatn -

om korleis ein skal nytta vatnet, her som vi sjølve

vatn. Vi treng ikkje gå langt. Øystesevassdraget,

livets vatn - kjært barn har mange namn. Når

meinar at vi kanskje har i meste laget med vatn.

Opo i Odda, og kva flaumløysing ein skal velja.

eg googlar vann, så kjem det opp 47.100.000

Det kan vera meir krevjande å forstå.

Hattebergvassdraget og Folgefonna Nasjonalpark

resultat på 0,46 sek.

i Kvinnherad.

Grunnen er truleg veldig enkel. Mange ynskjer

Alt levande i naturen må ha vatn!

å nytta den verdfulle ressursen til å gjera seg

Opp gjennom historien har det vore mange ufine

sjølv rikare. Mange grunngjev bruken dei ynskjer,

24

Vatn skapar engasjement!

MAGNHILD BERGE

FOLGEFONNA NASJONALPARK FOTO: MAGNHILD BERGE

OLAF BRATLAND FRÅ STATENS NATUROPPSYN TESTAR UT SVARKASSEN I ÆNESDALEN, KVINNHERAD.

Nasjonalparken vil høyre di meining. No skal

kan delta både om ein har norsk, engelsk eller

Dei stadene som nasjonalparkstyret sett opp kas-

bruken av nasjonalparken under lupa

tysk som språk.

ser til skjema er følgjande: Møsevatnet i Blådalen, Guddal, Hattebergsdalen,

Kven, kva og kor? Kven er dei besøkande, kva er målet med turen i nasjonalparken, og kor skal dei

- Nasjonalparkstyret er oppteke av at den lokale

Myrdal/Melderskin, Ænesdalen, Bondhusdalen

gå? Folgefonna nasjonalparkstyre ønskjer å vite

deltakinga blir størst mogeleg, seier styreleiar i

og Markjelke. Tokheim, Buer, Espeland, Reiseter,

meir om friluftslivet i og rundt nasjonalparken,

Folgefonna nasjonalparkstyre, Jon Larsgard. Vi

Sommarskisenteret i Jondal.

og vil i sommar gjennomføre ei undersøking blant

ønskjer at bruken av området blir synleggjort like

besøkande til området, seier nasjonalparkforval-

mykje av sauebonden som av bussturisten, seier

Nasjonalparkforvaltaren understrekar at vi må

tar Astrid Bakke Haavik.

han. Både jegrar, blåbærplukkarar, stølshuseiga-

legge til rette langs stiane slik at slitasjen ikkje

rar og barnefamilien er like viktige, sjølv om det

blir for stor, og slik at alle brukargrupper kan få

Målet med undersøkinga er å få ei betre oversikt

blir mykje «kjøttvekt» på utanlandske turistar

sine behov oppfylt. Ho seier at det er viktig at

over kven som bruker området, kor dei går og

enkelte stader. - For kvar stad er ulik, og då trengs

forvaltinga prioriterer midlane brukt for å legge

kva dei gjer, og ikke minst; kva forventningar folk

også ulik tilrettelegging, og det er dette vi ønskjer

til rette .

har til dømes til stimerking, klopping av blaute

meir kunnskap om, seier styreleiaren.

parti og informasjon. Dette vil gje styret eit betre

- Tilrettelegginga er ikkje utelukkande for turistar.

grunnlag for å legge til rette for både folk, natur

- Nasjonalparkstyret har brukt mykje offentlege

Med betre tilkomst for beitedyr i kulturlandskapet

og verdiskaping i bygdene. No er sjansen for å

midlar på stiar og ferdselsvegar mange stader

kan vi lettare ta vare på dei flotte stølsområda og

delta og fortelje vernemyndet kva folk set pris på,

rundt verneområdet, understrekar Jon Larsgard.

beiteområda også, understrekar styreleiaren.

seier forvaltaren.

Målet har ofte vore fleirdelt; både tilrettelegging for friluftsliv, redusere slitasje og erosjon på

Så oppfordringa til brukarar av Folgefonnområdet

På 12 ulike stader rundt nasjonalparken blir det

terrenget, restaurering av kulturminne og som

er følgjande: Passerer du ei sjølvregistreringskasse

utplassert såkalla sjølvregistreringskasser. Nokre

grunnlag for auka verdiskaping. Turismen rundt

i sommar, så fyll ut eit kort! Då kan du være med

stader der det er særleg stor trafikk av folk set vi

Folgefonna er prega av den store auken i turistar

og påverke den framtidige forvaltinga av verdas

ut to kasser, slik at det ikkje blir for stor ”kø”. På

som vil til Trolltunga, noko som gjer ringverkna-

kanskje vakraste nasjonalpark, avsluttar nasjonal-

framsida av disse kassene er det ein plakat med

der i heile regionen.

parkforvaltaren.

oppmoding om å fylle ut eit kort inne i kassa. Ein 25

VELKOMEN TIL FOLGEFONNSENTERET

Kondensasjon

Folgefonnhalvøya er eit av dei mest nedbørsrike områda i Europa. Her ligg Folgefonna, Noregs tredje største isbre og Folgefonna nasjonalpark omkransa av den vakre Hardangerfjorden. Verdiskapinga her er tett knytt til vatn: vasskraft, havbruk og fiske, skipsbygging, landbruk og reiseliv.

Folgefonnsenteret i sentrum av Rosendal løftar fram forteljingar om vatnet si rundreise på Jorda, klimaendringane, livsmangfaldet og berekraftig verdiskaping. Desse forteljingane er ein del av den store historia om samspelet mellom mennesket og naturen. Kunnskapen om denne historia er heilt sentral for det grøne skiftet i samfunnet. Senteret formidlar historia gjennom utstillingar, undervisning og dialog i samarbeid med næringsliv, forsking og forvaltning.

Fordamping

Vasslager i havet

26

Vatnet på Jorda vandrar i ei evig rundreise mellom hav, atmosfære, isbrear, vassdrag og grunnvatn, med sola som drivkraft. Meir enn 97 % av vatnet på Jorda fins i havet, om lag 2 % fins i brear, litt fins i atmosfæren, i jordsmonnet, i elvar og innsjøar, og ein ørliten del fins i alle levande skapningar. Temperaturen endrar seg, det har stor betydning for klimaet og på økosystema på land og i havet og for korleis vi kan hausta og produsera maten vi treng.

Vatn i atmosfæren

Nedbør

Sublimasjon Vasslager i snø og is Smeltevatn Innfiltrasjon Evotranspirasjon Ferskvasslager Avrenning Elvar Grunnvasstraum

Illustrasjon: Ringstad Design

Fordamping

Grunnvasslager

KUNNSKAP • OPPLEVINGAR BRE • FJORD • VATN • KLIMA I ENDRING Les meir på www.folgefonnsenteret.no 27

FOTO: DAG INGE AARHUS/SJØFARTSDIREKTORATET

FOTO: STEINAR HAUGBERG/SJØFARTSDIREKTORATET

SJØFARTSDIREKTORATET

Tryggleik på sjøen!

Sjøfartsdirektoratet arbeider for å oppnå høg tryggleik til sjøs, for liv, helse, fartøy og miljø.

Direktoratet er sentral i å fylgja opp regjeringa sin maritime politikk, og har ei viktig rolle både i internasjonalt og nasjonalt arbeid med utvikling og gjennomføring av regelverk og tiltak for å styrke kvalitetsskipsfart og bedre miljø. Slik skriv statsråden i ei pressemelding, då Olav Akselsen fekk stillinga som sjøfartsdirektør.

Frå Konge og Regjering er ei slik stilling ei stor

I godværet siste dagen i april, sit vi på terassen

lister for kontroll. Kvart einaste år vert det

tillitserklæring i sjøfartsnasjonen Noreg. Ei stil-

hans, heima på Stord, for å snakka om jobben

laga rangeringar over tilstanden. Er det noko

ling som vert gitt på åremål, med ei lengd på

hans, direktoratet og ikkje minst tryggleik på

som ikkje er slik det skal, vert skipet/båten sin

seks år.

sjøen. Han fortel at då sjøfartsdirektoratet vart

flaggstat kontakta. I ekstreme tilhøve kan skipet

stifta i 1903, var det dårlege tilstandar på havet.

verta halde igjen, nekta løyve til å folata havna.

Då åremålet nærma seg slutten, vart Olav

Det var dårlege båtar, dårleg regelverk, og som

På desse rangeringane er Noreg no, mellom dei

Akselsen innvilga seks nye år som sjøfartsdi-

ein fylgje av dette dårlege forhold for sjøfolk.

aller beste.

rektør, av statsråd Monica Mæland. Statsråden

Noreg var heilt i den minst attraktive enden på

gav uttrykk for at ho var svært nøgd, - Olav

statistikkar. Rundt hundreårsskiftet då vi gjekk

Sjøfartsdirektoratet er som Biltilsynet, og kyst-

Akselsen har som sjøfartsdirektør dei siste seks

inn på 1900-talet var det 300 personar som

verket som Vegvesenet. Ser etter at alt er i

åra gjort ein svært god innsats for den maritime

omkom på sjøen kvart einaste år.

orden, og at du føl lovverket. Norske skip som går med passasjerer vert kontrollert kvart år.

næringa, mellom anna gjennom modernisering av Sjøfartsdirektoratet sine IT-tenester, og foren-

I dag er Noreg heilt i andre enden på skalaen.

Andre skip, kvart femte år. Sjøfartsdirektoratet

kling av det maritime regelverket. Det er difor

Hovudgrunnane til at vi har lukkast, er båtane,

utfører resertifisering for både båtar og perso-

gledeleg at han held fram som sjøfartsdirektør

teknologien, førerane, regelverket og inspek-

nell. Vi har og ansvar for internasjonal godkjen-

i Sjøfartsdirektoratet, seier Mæland i ei presse-

tørar.

ning av maritime skular, seier Olav Akslesen, engasjert.

melding frå nærings- og fiskeridepartementet.

Rundt i verda blir det utført kontrollar på at farOlav Akselsen, to meter sympatisk, roleg, jovial

tøy og næring held seg til, og etterlever reglar

Skipsfart er internasjonal, og ein viktig del av

stording. Han har eit langt liv i det offentlige

og lover. Internasjonalt samarbeid har avla fram

infrastrukturen vår. IMO er FN sin sjøfartsorgani-

rom, med fem periodar, tjue år, på Stortinget.

felles reglar og krav, og samarbeids-aliansar

sasjon, som har drive med sjøsikkerhet og miljø

Då med unnatak, på ein måte, den tida han var

er etablert. Noreg er med i noko som heiter

i 70 år. Sjøfarten har sin eigen Paris-avtale for

Olje- og energiminister i Stoltenberg 1 regjerin-

Paris MOV. Her er Russland med, EU, EØS, og

oppsamling av ballast-vatn, slik at ein ikkje sprer

ga, frå mars 2000 til oktober 2001. Så sjøfarts-

Canada.

uønska artar, til nye områder. IMO er i tillegg heilt sentral og viktig i arbeidet med å få ned

direktøren har ein betydeleg portofylgje med offentlege verv!

På internasjonalt nivå vert det utarbeidd sjekk-

28

utslepp av drivhus-gasser frå maritim aktivitet.

FOTO: RUNE ØVREBOTTEN

FOTO: STEINAR HAUGBERG/SJØFARTSDIREKTORATET

SJØFARTSDIREKTORATET

FRITIDSBÅTAR! Er og direktoratet sitt ansvar. Etter ein enorm auke i tal og aktivitet i

Båtførerbevis vart eit krav frå 1/1 2010, dersom du er fødd etter 1/1

seinare år, har bruk og missbruk av båtar i denne aktiviteten fått mykje

1980. Dersom du skal føra ein båt som er 8 meter lang, eller har ein

merksemd. Dei fleste i vår region har eit forhold til denne maritime

motor på 25 hk. Er du under 16 år, er krava 8 meter lang båt, og 9,9 hk.

aktiviteten.

motor og at fartøyet maks kan oppnå 10 knop fart.

Å vera på Hardangerfjorden og i Sunnhordlandsbassenget på fine som-

- Eg vil gjerne vera heilt tydeleg, seier sjøfartsdirektøren. På at vi i direk-

mardagar er fritid og godkjensle frå den hylla du veit.

toratet ynskjer ikkje å koma med ein heva peikefinger. Vi ynskjer at folk skal vera på sjøen å kosa seg. Likevel er det ein realitet at i overkant av

Olav Akselsen har betydeleg erfaring frå eigen aktivitet på sjøen om bord

30 personar mister livet ved bruk av fritidsbåt, kvart år. Vi opplever ikkje

i fritidsbåt. Dette gjev han sjølvsagt god innsikt, når han no frå toppen

same nedgang og positive utvikling her, som i resten av samfunnet.

skal vera med å gjera fritidsbruken av båt så trygg og god som råd.

Meir enn 30 gonger kvart år er det personer som ikkje kjem heim etter Ein stor skilnad fro direktoratet frå den profesjonelle båttrafikken, til bru-

å ha vore på sjøen. Det er over 30 katastrofer kvart år. Kvart einaste

ken av fritidsbåt, seier Olav, er at på fritidsbåtar har vi ikkje folk ombord

tilfelle er ein katastrofe, for dei som vert råka. Familie, vener, heile miljø.

på inspeksjon. På fritidsbåten har du ansvar sjølv – Sjøfartsdirektoratet

Sjøfartsdirektøren seier det slik: -Me ønske at folk skal ha det kjekt på

driv med haldningsskapande arbeid overfor dei som brukar fritidsbåt.

sjøen. Men, tenk gjennom at det er ein katastrofe, dersom nokon ikkje

Direktoratet driv og med godkjenning av båt. Vi godkjenner ikkje kvar

blir med heim.

einskild båt, med godkjenner prosessar, som ligg til grunn for produksjon

God sommar!

av båtane.

Olav Akselsen! sjøfartsdirektør 29

STABEN PÅ SELSTAD I USKEDALEN.

I USKEDALEN - Eit tradisjonsrikt og solid firma, med 140 tilsette, og hovudkontor i Måløy.

TEKST: SIGURD VIKØREN

For 65 år sidan, i 1953, startar to brør, Harald og Alf Selstad, eige

Selstad har 12 avdelingar og datterselskap i Noreg og Danmark, såleis er

firma, under namnet Brødrene Selstad. Fokuset deira var på levering av

Selstad alltid til stades for alle kundane sine, langs kysten. For å kunna

fiskeredskap med hovudvekt på trål og snurrevad, seier dagens adm.

tilby optimale produkt og tenester er Selstad og tilknytt selskap i Sør-

dir., Hans Petter Selstad. Han er andre generasjon i den familie-eigde

Afrika, Island og på Grønland. I tillegg har firmaet samarbeids-partnerar

bedrifta.

i Russland, India, Frankrike, Holland og Skotland.

30

ADM. DIR. HANS PETTER SELSTAD

FORTØYNINGSUTSTYR

Selstad AS er ein internasjonal leverandør av kompetanse og utstyr til

Selskapet var på utkikk etter nye lokalitetar, og vurderte ulike stader, på

maritime næringar. Firmaet sin hovudprioritet er å levera kvalitet, god

jakt etter ein base, der dei kunne gi tettare og bedre tilbod til oppdret-

service og inovasjon. Med 65 år i drift, kan Selstad tilby kvalitetsprodukt

tarane i Hardangerfjordområdet. Ein lokal serviceavdeling, for å knyta

som er basert på firmaet sin lange erfaring og allsidige kunnskap, innan

tette band og gi den beste service, primert i Hardanger, Sunnhordland

samtlige fagfelt som Selstad driv med. Områda inkluderer oppdrettsut-

og nord Rogaland.

styr, fiskeredskap, tauproduksjon, sikkerhetsutstyr og utstyr til industri og offshore, med spisskompetanse særleg retta mot oppdrettsutstyr og

På historisk maritim grunn, har Egil Pile, ein ekte uskedeling, ansvaret for

fiskeredskap.

klargjering, godkjenning, og sertifisering av bustader til oppdrett-laksen.

Eit strategisk plassert servicesenter, der Pile, saman med ni lokalt tilset-

Vi har hele veien fokus på kvalitet og service, og jobber alltid for å

te, utfører oppdrag med kontroll og godkjenning på vegne av norske

kunne levere solide og bærekraftige produkt, seier Hans Petter Selstad.

myndigheter. Samstundes får havbruksnæringa den service dei etterspør

Innovasjon står også sentralt hos oss i Selstad, og vi jobber alltid mot

på materiellet sitt.

å finne dei beste løysingane for kundane våre. Gjennom djuptgående kompetanse, gode marknadskontaktar og vårt velutbygde og effektive

Staben i Uskedalen har vore på opplæring i Måløy. Lært seg å utbetra,

distribusjonsnett, jobber vi for å skape lønsemd og framdrift i maritime

og bøta not, og elles handsama merdane og utstyret, etter læreboka, i

næringar.

tråd med strenge norske reglar og standard.

Oppdrettsnæringa kom etter kvart inn og vart ein viktig del av kun-

Selstad AS fekk tips om lokalitetane i Uskedalen, rundt årsskiftet 2016

degrunnlaget, frå tidleg på 1980-talet. I dag leverer Selstad, alt det

– 17. Lokaliteten var som hand i hanske til dei krav og ynskje Selstad

havbruksnæringa treng, både av utstyr og vedlikehald av ulike typar

hadde. Kontrakt vart skriven, og hausten 2017 kom aktiviteten etter

materiell. Selstad leverer ferdig designa utstyr og er ein støttespelar og

kvart i gang.

samarbeidspartner til havbruksnæringa.

Dagleg leiar på Selstad i Uskedalen, Egil Pile har tidlegare i 20 år vore Hans Petter Selstad er raus i omtalen av sin nye lokalitet i Uskedalen, og

tilsett på Eidsvik Skipsbyggeri. Så her kan vi seie at han er attende til

er takksam for at firmaet er blitt veldig godt motteke i Kvinnherad. Vi

røtene sine, Pile har og meir erfaring frå maritime næringar, med ei fortid

er ein samarbeidspartner og kontrollør, som er heilt avhengig av tillit i

på livbåt, fyrst i Noreq og seinare i Harding og Palfinger.

begge endar. I eine enden mot myndighetene, som vi utøver kontrollar for, og i andre enden til kundane våre, som vi skal sikra det beste utstyret.

Servicestasjonen i Uskedalen er primert retta mot havbruk i Hardanger,

Selstad sine produkt og kontrollrutiner er underlagt norsk standard. Alt

Sunnhordland og Nord Rogaland. Selstad er spesialist på reingjering

arbeid føl nøye prosedyrane for godkjenning og kontrollar. - Eg er veldig

av, og service på, utstyr til havbruksnæringa. Selstad i Uskedalen kan

glad for at vi får vera med, å utvikla næringa i Hardangerfjordområdet,

også levera det meste av nytt utstyr, havbruk treng til sin produksjon. I

seier Selstad sin adm. dir.

Uskedalen finn du det meste på lager.

SELSTAD I USKEDALEN!

Selstad – Leverer nye merdar, tilpassa og designa, etter oppdrettaren sine

I den gamle byggehallen til Eidsvik Skipsbyggeri i Uskedalen er det nytt

ynskjer, ferdig rigga til å plassera ut i fjorden. Med, naudsynt tauverk og

liv. Nytt liv, som framleis er knytt til ei maritim næring. Den gamle byg-

alt tilbehør.

gehallen er no tilpassa arbeid, med store nøter, som i taljer frå taket blir heist opp og gjort klar for godkjenning og utsetjing i fjordane, som

Etter eit ca år ute på lokaliteten, må merdane inn for reingjering og til

bustad for fisken til havbruksnæringa.

kontroll. Her brukar Selstad ein stor vaskemaskin. All smuss og groe

31

F.V HARALD SELSTAD, ALF SELSTAD OG HANS PETTER SELSTAD

EGIL PILE

OPPSTART I 1953.

vert maskinelt handsama, oppløyst og fjerna, ved hjelp av bare vatn og

og reparert. Trena auger saumfer kvar kvadratmeter. Slik utelukkar kon-

maskinen sine rørsler. Dette er ein prosess heilt utan utslepp i naturen.

trollen at det er hol eller skader som kan føra til røming av fisk. Slitasje blir reparert og utbetra, før nota kan bli godkjent.

Vaskeprosessen varer i 3 – 5 timar. Vi brukar kun vatn – ikkje noko vaskemiddel, seier Egil Pile. Nota blir vaska i maskina, til all smuss slepp. Det

All slik kontroll er underlagt strenge regelverk, slik at utstyret til ei kvar

einaste vi brukar av tilsetting, er eit stoff som vert kalla «flokk-midde»l.

tid skal vera sikkert.

Det er tilsvarende stoff som er i filtersystemet på store badebasseng.

Renseprosessen genererer mange veldig små partiklar, groe, smuss. For

Det siste finpussen som skjer med nota er impregnering. Dette blir gjort

at dei ikkje skal bli attendeført i vaske vatnet, vert dei på denne måten

i samråd med oppdrettar, då det er ulike typar impregnering. Målet er

samla opp.

å bruka den impregneringa som på den aktuelle lokaliteten gjev minst groe på notveggen. Nokre nye nøter, kalla safir, treng ikkje impregnering,

Alt samla avfall etter vask, går i container, som vert sendt til mottak.

men om dette plast-stoffet blir noko suksess, er enno i det uvisse.

Dette er organisk produkt, som det vert forska på, til alternativ bruk. I dag blir det levert til miljøstasjon.

Impregneringa skjer i ein prosess ved hjelp av vakum. Nota vert lagt inn i ein sekk saman med impregneringsstoffet. Så vert det sett på vakum,

Når ei not vert levert til Selstad for å bli godkjent for ein ny periode, er

som syt for at heile produktet vert impregnert. Både not og tauverk. I

reinsing av nota fase ein. Hovudservice på nøter har ca. 1 års intervall,

tillegg syt vakumet for at overflødig stoff vert tørka opp. Slik unngår dei

mellom kvar reingjering. Ute i fjorden på lokaliteten vert brukt genera-

unødig søling etter impregneringa.

sjonsnøter. Med 2-3 ulike storleikar på omfar, eller maskeopning.

Alle fasane er prosessar, som er underlagt eit strengt regime og strenge Når oppdrettaren skal byta nøter under fisken sin levesyklus i fjorden. Så

reglar. Etter at ei not kjem inn til Selstad i Uskedalen, med båt eller bil,

vert enkelt sagt, den nye klargjorde nota montert utanpå, før den som

så blir alt desinfisert. Tau, stropper, bilar, båtar, container. Kort og godt,

vert bytt ut, vert fjerna. Nøtene har ein omkrets på frå 120 til 200 meter.

alt som har vore i kontakt med nota som kjem inn til reinsing og ny

Med ei djupne på 30 til 45 meter. Det er nøter med ulik utfoming.

godkjenning, vert desinfisert. Slik unngår alle partar at uønska smitte av noko slag vert distribuert vidare, seier Egil Pile!

Etter reingjering, i fase to, vert omkretsen på nota målt. Nøter krympar i sjø, og dersom krympinga kjem over eit bestemt nivå, så blir ikkje nota

Til slutt understrekar den lokale leiaren, at alle er velkomen til Selstad i

godkjent. Om nota har krympa for mykje, vert problemet på lokaliteten,

Uskedalen!

at når ein skal skifta til ei anna not, så når ikkje nota rundt. Då blir nota kort og godt for kort.

Vi har hovudfokus på sørlege delar av Hordaland og nordlege delar av Rogaland. Likevel leverer vi gjerne våre tenester over alt.

I fase tre, kjem det kontroll av styrken til nota – ei rad med masker blir utsett for krefter, til dei ryk, for å sjekka styrken. Blir ikkje kravet til kva

SELSTAD har masse saker og ting på lager, - alt som ein oppdrettar treng.

nota skal tåla innfridd, så blir ikkje nota godkjent.

Velkomen til Selstad i Uskedalen!

Blir nota godkjent for styrke og at ho har naudsynt omkrets, så går gutane i Uskedalen over heile nota, på bøtestasjonen. Her blir skadar utbetra

32

KORALLNELLIK Protantea Simplex FOTO: ERLING SVENDSEN / HAVFORSKINGSINSTITUTTET

FOTO: JOHAN WILDHAGEN/NORGES SJØMATRÅD

SLIK VIL SMOLTKARA VERA ORGANISERT I ÆNES KUBATOR.

FOTO: ELLA MARIE VANGSNES

LAKSESMOLT

PÅ TOMTA TIL DEN GAMLE ÆNES LAKSEPARK, VIL ÆNES INKUBATOR BLI BYGD.

DAGLEG LEIAR, ERLEND HAUGARVOLL – LINGALAKS

ASS. DAGLEG LEIAR, SONDRE EIDE – EIDE FJORDBRUK

34

LAKS I MILLIONKLASSEN - NYE SAMBYGDINGAR PÅ ÆNES!

No er ikkje laks ein heilt ukjent fisk på Ænes. Det har vore fiska salmo salar her, i tusenvis av år, både i fjorden og elva. Bygda har til og med hatt eigen laksepark.

Ein spesiell park der du sjølv kunne fiska. Oppleva spenninga, kjenna på laksen sine krefter og kampen som må til for å lukkast. Etterpå kunne du grilla fisken på direkten, i parken, om du ville kosa deg saman med gode vener.

TEKST: SIGURD VIKØREN

Men, laks i slike mengder som no snart skal

optimale tilhøve, produsera kortreist lakse-

Å flytta ein lengre del av laksen sin syklus på

flytta til Ænes, er noko heilt nytt. På andre sida

smolt. Her vil alt frå innkjøp av rogn, til

land. Produsera ein større smolt, bidreg til å

av vegen, ved camingplassen, flyttar det snart

oppvekst av smolten, bli tilpassa og designa

minka rømingsfare, redusera sjukdomsbiletet

inn millionar av smålaks, i Ænes Inkubator.

optimalt, for eit liv i Hardangerfjorden.

i fjorden og vil vera gunstig for påslag av

Havbruksnæringa byggjer nytt oppvekstsenter

lakselus.

til smolt. Ei kjempeinvestering til langt over ein

Hovedstrategien med etableringa av Ænes

halv milliard kroner.

Inkubator, er å få hand om eigen produk-

Det er eit betydeleg anlegg som skal realiserast

sjon av smolt. Etablera eit topp moderne

på Ænes. Prosjektet er godkjent for produksjon

To av dei sentrale havbruks-selskapa ved

anlegg, tilpassa og tilrettelagt for produksjon

av 3.000 tonn årleg biomasse, som i ytterkant

Hardangerfjorden, Lingalaks og Eide Fjordbruk

av stor smolt. Eit bidrag til god kvalitet, og ein

betyr 6 millionar smolt med storleik på 500

går

smolt-produksjon, som legg grunnlag for at

gr., eller 20 millionar smolt på 150 gr. Når

opphaldet i merdar i fjorden blir kortare.

Lingalaks og Eide Fjordbruk kjøper den rogna

saman

om

å

produsera

sin

eigen

smolt, i eit topp moderne anlegg. Tett på Hardangerfjorden, fjorden der fisken seinare,

dei ynskjer, og sjølv har hand om heile opp-

etter ungdomstida på Ænes, skal veksa seg

Smolten får ein kortreist veg til utsetting i

veksten, kan dei betre styra strategien fram

både blank og stor. Ein syklus som endar sine

sjøen, og vert dermed mindre eksponert for

til slakteklar fisk. Få ein jamn slakteperioden

dagar som fyrsteklasses mat, på bord over

ulike farer, som ligg i ein lengre transport. Når

gjennom året, tilpassa seg brakkperiodar på

store delar av verda.

smolten er større, vert opphaldet for fisken

anlegga i sjøen. På den måten vert det enklare

i merdar i sjøen kortare. Havbruksnæringa

å styra eigen struktur og logistikk, slik at pro-

ynskjer å bli betre på alle ledd i produksjonen.

duksjonen flyt som ein ynskjer, gjennom året.

På Ænes vil Eide Fjordbruk og Lingalaks under

35

LAKSESMOLT

SLIK VIL SMOLTKARA VERA ORGANISERT I ÆNES KUBATOR.

Då får ein betre struktur på produksjonslina og

valet blir mindre smolt, så kan fyrste utsetting

og sertifiserte produkt i alle ledd. Slik blir det

har lettare kontroll med endringar som må gje-

i fjorden bli seint hausten 2021.

minimale utslepp til naturen, og betre livstil-

rast under vegs, gjennom ein oppdrettslaks sin

høve for smolten. Strenge krav, stor tryggleik,

livssyklus. Produksjonen i kubatoren på Ænes

Ænes Inkubator er eit stort anlegg, som er

vil vera 12 – 18 mndr. med produksjonstid i sjø

komplekst, med kompliserte krav til drift. Det

på mellom 1 og 1 ½ år. Då snakkar vi om eit

er eit såkalla RAS-anlegg. Resirkulert vatn,

Ænes Inkubator er etablering av ein betydeleg

livsløp på 2 ½ - 3 år, frå klekking av rogn, til

betyr at når vatnet har gått gjennom anlegget,

arbeidsplass, med bruk for fagarbeiderar innan

slakting av laksen.

blir det partikkel-filtrert og biologisk filtrert, før

mange felt. Folk med aquakultur-bakgrunn og

vatnet vert ført attende i anlegget. Vatnet går

kompetanse på fiskebiologi. Eigne servicefolk

Syklusen ute på lokaliteten i fjorden, er på

gjennom fleire reinseprosessar og bakteriekul-

for tekniske områder, som pumper, mekanisk,

24 mndr. Der ein etter 2 år må la anlegget

turar, før det blir brukt på nytt.

reservedler, verkstad, røyrleggjar, elektrikar,

liggja brakk i 2 mnd. Selskapa må utarbeida

sikrar anlegget mot røming av fisk.

automasjon.

driftsplanar for både kort og lang tid. Planane

Bakteriekulturane

må så godkjennast av Fiskeridirektoratet og

nen, brukar avansert utstyr. Ulike parame-

Ænes Inkubator vil tilsetja ca. 15 personar,

Mattilsynet. Endringar som måtte koma til

ter som måler at prosessane går som dei

kanskje litt fleire. Om lag fem personar i pro-

under vegs, blir lettare å handtera, når ein sjølv

skal. Det krev personell med rett kompetan-

duksjon og vedelikehald innan biologien, Like

har hand om heile livsløpet til fisken.

se. Gjennomarbeidde sjekklister og rutiner.

mange til drift og vedlikehald av prosessan-

Vi snakkar rett og slett om ein høgt utvikla

legget, og siste tredjedelen til administrasjon.

teknologi.

Det nye smoltanlegget vil og kjøpa mange

Anleggsstart for Ænes Kubator vil vera i 2018.

som

styrer

resirkulasjo-

Vi snakkar om ei betydeleg investering, som

ulike tenester i lokalmiljøet. Kvart årsverk i

totalt er på svimlande 600 millionar kroner.

Fordelen er ein lettare temperaturkontroll, med

havbruk er rekna til å genererer 1,4 årsverk

Dette er eit stort og teknisk avansert prosjekt.

større stabilitet i vatnet, mellom anna med

utanfor bedrifta. Samla blir det ei stor øko-

Byggetida for anlegget er estimert til 2 år.

jamn temperatur. Ingen uønska påverknad på

nomisk satsing som gjev mange nye gode

vasstilstrøyming, betyr ingen ting, om det er

arbeidsplassar. I tillegg vil anlegget bety mykje

Eide Fjordbruk og Lingalaks jobbar i dag ut frå

stor eller liten vassføring, flaum, kaldare eller

for andre arbeidsplassar i lokalmiljøet.

at fyrste rogn-generasjon skal etablerast på

varmare vatn.

På Ænes ventar dei på sine nye sambyg-

Ænes, hausten 2020, eller tidleg 2021. Då blir det utsetjing av smolt, eit år seinare. Vonlegvis

På Ænes kjem det eit anlegg med topp moder-

fyrste kvartal 2022, med smolt på 500 gr. Om

ne standard. Rømingssikkert, med godkjente

36

dingar!

FOTO: JOHAN WILDHAGEN/NORGES SJØMATRÅD

MED VATN FRÅ ÆNES-ELVA VIL SMOLTE HA OPTIMALE VEKSTVILKÅR.

HARDANGERFJORDEKSPRESSEN

Mellom himmel og fjord Raskt - Billig - Sutalaust

OPPLEV

BARONIET ROSENDAL

RASKASTE VEGEN TIL

RASK VEG TIL

TROLLTUNGA FOLGEFONNA MELDERSKIN

BERGEN SENTRUM

RASK VEG VIA FLESLAND TIL

SPANIA, AUSTRALIA OG USA

HARDANGERFJORDEKSPRESSEN Raskaste, enklaste og vakraste vegen til alt Hardanger og omegn kan by på!

Hardangerfjordekspressen er kinderegg x minst 4. Båten fungerer

Rask og sutalaus veg frå Rosendal til Bergen. Buss til og frå båten, til

like godt frå Rosendal til Flesland og Bergen, som andre vegen.

Husnes og Odda. Gratis parkering i Rosendal. Unngå dyr parkering og alle typar sut for bilen i Bergen. Bussruter til heile Bergen, 50

Reis frå Bergen med komfortabel snøggbåt, og opplev 3,5 timar i

meter frå ilandstiging midt i sentrum av Bergen.

vakker natur, opplev Baroniet og rosehagen. Kos deg med lunch i hagekafeen. Besøk steinparken som fortel historien om stein, is, vatn,

Kort veg via Flesland, til Alicante, Miami, Kualalupur, eller Sidney.

landskap og liv. Sjå det geologiske mangfaldet på Folgefonnhalvøya.

Start med Hardangerfjordekspressen, unngå dyr parkering på flyplas-

Eller besøk Folgefonnsenteret. Flotte utstillingar. Lær om vatnet sin

sen, og sut for korleis det går med bilen.

syklus på jorda.

37 37

FOLGEFONNUTBYGGINGA FOREGJEKK I EIT TERRENG SOM ER «NOE AV DET VILLESTE VESTLANDET HAR Å BY PÅ» IFØLGE EIN AV INGENIØRENE VED ANLEGGET.

FAKTA Folgefonna er Norges tredje største isbre og ligg på Folgefonnhalvøya i Hardanger.

FOTO: DAG ENDRE OPEDAL/NVIM

Folgefonnutbygginga føregjekk mellom 1968– 1974.

Bondhusbreen er ein arm av Folge-fonna, ein såkalla dalbre. Breen strekker seg vestover og nedover Bondhus-dalen som munnar ut ved Sundal ved Maurangerfjorden, Kvinnherad. Han er omtrent 4 km lang og har et fall på omtrent 1100 m.

Subglasialt tyder det som førekjem eller føregår under ein isbre.

Geofon er eit apparat som vert nytta til å undersøke geologiske tilhøve i undergrunnen.

Seismisk måling går ut på at ein sender ei trykkbølge ned i bakken som blir reflektert når ho møter ei geologisk grense. Ei geologisk grense er for eksempel overgangen frå sand til fast fjell.

Sonderboring er undersøkingsboring nytta til å

FOTO: STATKRAFT

karakterisera lausmassane sine eigenskapar.

FOTO: STATKRAFT

EIN VÅT OG KALD, MEN SPANANDE ARBEIDSPLASS UNDER 170 METER TJUKK IS!

TILKOMST TIL BONDHUSBREINNTAKET ER BERRE VIA HELIKOPTER. INNKVARTERING OG LANDINGSPLASS FOR HELIKOPTER VART BYGD I KOMBINASJON I BRATTHENGET VED BREFALLET. 38

Eit iskaldt pionérprosjekt Mauranger kraftverk i Hardanger er ikkje av dei største, men var til gjengjeld eit av dei mest avanserte og kompliserte å byggja ut i si tid.

TEKST: MARIT BLEIE MANNSÅKER

Inkludert i anlegget er det subglasiale inntaket

France), som hadde arbeidd med breinntak i

Tunneldrifta starta i 1978, og det har seinare

i Bondhusbreen. Dette var bortimot einestå-

Chamonix-området i fleire år. Leitinga starta

vist seg at elveleiet er stabilt. I ettertid ser ein

ande i sitt slag, ikkje berre her til lands, men

sommaren 1972, og i løpet av dei seks åra det

at mykje av arbeidet var unødvendig og førde

i heile verda. Regulering av brevatn gjev god

tok å finna vatnet, blei mange metodar prøvd.

ikkje fram til noko løysing, men sluttresultatet

”tørrårs- sikring”. Det vil seia at i varme som-

Forsøk med kartlegging av topografien under

var vellukka og tilfører anlegget eit svært verdi-

rar og lange tørkeperiodar, aukar mengda av

breen ved smelteboring frå breoverflata viste

fullt tillegg.

smeltevatn frå fonna. Det gjev god oppfylling

seg relativt mislykka.

170 meter tjukk is.

i magasina.

Ein forsøkte å lytta seg fram med geo- fonar

Elva vart no fanga inn til inntaksmagasinet for

Folgefonna

for å registrera lyden av rennande vatn, og

Mauranger kraftverk. Vatnet gjekk gjennom

”Folgefånnen, hun er nu så fin, ligger som

det blei føreteke seismiske målingar. Heller

ein tunnel som vart driven i fjellet under bre-

en jomfru i skære lin”, deklamerer Peer Gynt

ikkje dette førde fram. Prøvesjakter drivne opp

armen, ca. 900 meter over havet. Fjelltaket

i innleiinga til femte scene. Som del av det

under isen gav berre usikre vassførekomstar.

mellom tunnel og breen varierer med forma

nasjonalromantiske biletet har Folgefonna

Slik fortsette leitinga fram til 1977. Ein var då

på dalbotnen der brearmen langsamt ”flyt”

til alle tider vore beundra av fastbuande og

nær ved å gje opp håpet, men det blei vedteke

nedover frå 10 til 35 meter per år. Over fjel-

turistar. Men på 1970-talet kom det ingeniørar

at ein skulle gjera eit siste systematisk forsøk.

let er det 170 meter tjukk is. I denne isdekka

som såg på fonna med nye auge, og vurderte verdien ut frå kraftproduksjons-prinsipp.

dalbotnen renn fleire vassløp som dannar elva Gjennombrot!

lengre nede. For å få tak i desse, er det drive

Frå ein tunnel som var driven på tvers under

fire sjakter gjennom fjellet og oppunder isen.

Bondhusbreen, ein arm av Folgefonna, strek-

heile isen, blei det føreteke nøyaktige sonder-

kjer seg langt ned i Bondhusdalen. Sidan ei

boringar i vifteform ut frå utstrekte fastpunkt.

Dei som deltok i leitinga kunne ikkje vera plaga

mektig breelv kom ut av breporten lenger

Dermed fekk ein nøyaktig profil av topografi-

med klaustrofobi der dei i timevis av gongen

nede, dreiv Statskraftverkene (no Statkraft)

en under breen. Alle sonderboringshola blei

arbeidde seg framover etter kvart som isen vart

i fleire år leiting etter det vatnet som dei

nummererte, og vassføringa i disse hola blei

smelta. Johan Flatebø, som var med då gjen-

visste måtte vera under isen. Planleggarane

dagbokførde over lengre tid. Ved å sleppa

nombrotet var eit faktum, fortel i eit intervju

tok utgangspunkt i den enklaste løysinga,

salt i Holmavatn, som ligg ovanfor breen, og

med Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum:

nemleg at vatnet rann på det djupaste partiet

måla graden av leiingsevne til vatnet i son-

”Då eg skulle ut igjen etter å ha vore i fire

under isen, der fjellforma sannsynlegvis var ein

derboringshola, kunne ein finna igjen vatnet

timar inne i smeltetunnelen, hadde isen bak

U-forma dal. Etter første vinteren gjekk dei

frå Holmavatn i tverrtunnelen. Der vatnet frå

meg grodd saman og eg måtte snu meg andre

bort frå denne enkle problemstillinga. Det såg

Holmavatn blei registrert, vart det bora ein

vegen for å koma meg gjennom.”

nemleg ut til at vatnet valde sine eigne vegar,

svakt skrånande tunnel, og vinteren 1978 blei

og til og med nye for kvart år, avhengig av

denne driven ut under isen.

trykk og rørsle i isen.

Tilsynelatande ligg Folgefonna like fin og jomfrueleg som Henrik Ibsen såg ho for 150 år

Ved hjelp av ein fyrkjele som gav 40-50 grader

sidan, men under overflata gøymer det seg no

Nasjonalt nybrotsarbeid

varmt vatn og damp, smelta ein leitetunnelar i

tunnelar og sjakter, og moderne installasjonar

Når det gjaldt å finna vassvegane under så

begge retningar i isen. Ein fann så eit reinskurt

til kraftproduksjon.

store ismassar, hadde ein ingen erfaring her

leie i fjellet der det rann ein liten bekk som var

i landet. Statskraftverkene innleia difor eit

større enn vinteravløpet frå Holmavatn. Seks

Heile historien om kraftutbygging i Mauranger

samarbeid med franske EDF (Électricité de

års leiting blei dermed betalt med suksess.

vert no samla av Statkraft.

39

ERKO SEAFOOD

ERKO SEAFOOD AS Erko Seafood AS er eit selskap med lange røter innanfor oppdrett av laks og aure. Selskapet er eit resultat av fleire oppkjøp av tradisjonsbundne oppdrettsselskap som var pionerar innanfor moderne oppdrett.

40

ERKO SEAFOOD

Erko Seafood AS tar mål av seg til å vidareføre

Dette betyr at våre oppdrettslokalitetar skal

dei tradisjonar som desse selskapa etablerte

gjennomgå undersøking av tilhøva på botn,

for mange år sidan. Vi skal videreutvikle og

for å sikra at vi ikkje forureinar. Lokalitetane

bruke den gamle kunnskapen for å utvikle eit

vert brakklagt i fleire månader, for å sikre at

moderne og solid oppdrettsselskap rusta for

forureining ikkje skjer.

ERKO SETTEFISK AS I Erko Seafood AS arbeider vi kvar dag for

framtida. Vårt mål er å alltid produsere den beste kvaliteten av oppdrettslaks, utan at vi

Vi har og stort fokus på bruk av marine råvarer

å forbetre produksjons-metodane, halda

påverkar miljøet rundt oss negativt. Vi skal

i foret til laksen. Vi vel å bruke fiskemjøl og

oppe god fiskehelse og unngå sjukdom

arbeide hardt for å unngå rømming frå våre

fiskeoljer for å oppretthalde den naudsynte

og lakselus. Eit av dei selskap som vart

anlegg, og vil bidra aktivt i lokalmiljøa vi er

del av omega 3 fettsyrer i fisken. Vi har krav til

kjøpt av fam. Haugland på Austevoll, var

en del av. M.a. ved å rekruttere lokale tilsette.

våre for-leverandører om at alt fiskemjøl og all

Bolstad Fjordbruk AS. Grunnleggjaren av

fiskeolje vi nyttar skal kome fra kvotelagte og

Bolstad Fjordbruk AS, Magne Bolstad,

I Hardanger har Erko Seafood AS tre oppdrett-

bærekraftige fiskeri. For oss er bærekraftom-

dreiv ut frå filosofien om å ha fisken i sjø,

slokaliteter. Her produserer vi laks av svært god

grepet knytt opp mot dei samfunn som er

så kort tid som mogleg. Denne filosofien

kvalitet. Grunnen til dette, er gode lokaliteter

avhengig av sine fiskeri og som skal ta vare

lever vi og etter. Difor har vi etablert

med god gjennom-staum av vatn, og stor dju-

på sine lokalsamfunn. Om det er i Peru, Chile,

produksjon av storsmolt i selskapet Erko

pne under anlegga. Smolten vi set ut på loka-

Island eller Norge er ikke avgjerande, men, for

Settefisk AS, i Sagvåg på Stord.

litetane i sjøen, skal være så stor som mogleg.

mange samfunn er fiskeria livsgrunnlaget for

Det gir oss kortast mogleg produksjonssyklus i

ein lokal busetnad.

På anlegget vårt i Sagvåg kan vi produsere 5 mill. storsmolt i året. Dette frå rogn i

fjorden. Hardanger er for oss eit av dei beste områda å drive oppdrett. Produksjonsmessig,

All fisk vi produserar i Erko Seafood AS er spor-

eige klekkeri og ordinær settefiskproduk-

kvalitetsmessig og miljømessig har dette områ-

bar. Dette betyr at om det vert kjøpt fisk i eit

sjon til storsmolt, som har ein storleik opp

det kvalitetar som er mellom dei aller beste

supermarked i Spania, så kan vi finne ut kvar

mot 500 gram. I Magne Bolstad si ånd,

områder for moderne oppdrett, på norske-

denne fisken er produsert.

meiner vi dette vil gi ein forbedra produksjon i sjøfasen og mindre eksponering av

kysten.

fisken for lakselus og sjukdom.

I Erko Seafood AS har vi fokus på bærekraft.

Vi skal bidra til at vi ikkje set varige avtrykk i vårt miljø.

41

THON HOTEL

Thon Hotel Sandven!

Det gamle ærverdige Sandven Hotel, er på ein smakfull måte bygd ut med ein moderne fløy, der modene konferanse-fasiliteter og leiligheter på ein god måte, utfyller den gamle fløyen der historien sit spikra i veggen.

I nær framtid står det på planen at denne delen av hotellet skal få ei solid oppgradering. Då vil Thon Hotel Sandven framstå som eit heilt moderne hotell, likevel med hisrorisk sus frå den gamle ærverdige delen frå 1857.

I

dag

er

Arnstein

Birkeland

hotelldirektør

ligg til kai i Bergen sender gjester til Norheimsund

i

på lunch, nesten kvar dag. Frå 100 – 500 cruice-pas-

Norheimsund. Ein bergensar med eit heilt liv innan

sasjerer.

hotellbransjen på dei fleste felt innan bransjen. Ikkje heilt ukjent med Hardanger, då han ein sesonfg var restaurantsjef

I tillegg har vi grupper som kjem, frå Kina, Tyskland, Fankrike og

på Brakanes i Ulvik.

Spania. Her får dei middag og kan kosa seg ute i den fine hagen Elles har Arnstein 22 års fartstid på SAS Radisson-hotella i

vår, og gå turar. Vi har og godt besøk av enkeltreisande, familier

Bergen, både på Bryggen og Norge. 5 år på Hotel Neptun, var

og andre. I den nye fløyen vår har vi 24 leiligheter, med balkong

med å starta Banco Rotto i Bergen saman med den legendariske

og terasse. Dei største har plass til 8 personar.

Gino Valente.

Mest på haust – vinter har vi ein god del møter, konferanSeinare har Arnstein Birkeland 13 år i Thon-systemet i Bergen,

ser og seminar. Mange foreningar frå Bergen tek turen til

m.a. som salssjef. Då Hotel Thon Sandven hadde bruk for ny

Norheimsund. Vi ligg berre 1 time unna med bil.

direktør, vart han spurd om å ta jobben, av sjølvaste Olav Thon.

–Då seier du ikkje nei, seier Arnstein. Sidan har eg ikkje angra

Mange lokale bedrifter nyttar våre fasilitetar, til ulike arrange-

eit sekund.

ment, jubileum, julebord og andre festlige tilstellingar. Vi synest det er fint å kunna gi attende til bygda eit heilårs ope hotell.

I denne jobben har eg fått brukt alt eg har lært i heile min

Her kan fastbuande i lokalsamfunnet bruka restauranten vår til

karriere, verkeleg fått brukt meg sjølv. Thon Hotel, Sandven går

middag kva tid som helst. Raspeballar på torsdagen, er ein hit!

bra i dag, og eg er heldig, som har eit dedikert personale som

Lokale folk er også flinke til å bruka hotellet til åremålsdagar,

gjer ein fantastisk jobb. Eit veldig bra team som jobbar mot eit

konfirmasjonar, bryllup og andre gode markeringar.

felles mål, som vi er samde om. Hotellet har ein god logistikk På Thon Hotel Sandven er du alltid velkomen. Ta gjerne kontakt

og infrastruktur.

med oss for ein dialog, så finn vi saman gode løysingar.

Framtida ser lys ut. Turismen aukar, med folk som vil sjå fjord og fjell, og mange av dei vil gjerne ut i naturen. Turistbåtar som

42

THON HOTEL

43

44

VEGBYGGJAREN FRÅ ETNE! Brødrene Flatebø AS, er ei klassisk familieeigd entreprenør-bedrift, som driv med ulike typar grunnarbeid. Historisk har store vasskraft-anlegg vore store jobbar for Flatebø. Ulike typar vegbygging og oppgradering av veg, har og vore mellom dei fleste oppdraga.

Særleg etter at det har teke slutt med dei store anlegga innan vasskraftutbygging, er vegvesenet vorte ein betydeleg oppdragsgiver.

Brødrene Flatebø AS vart stifta i 1965, med ein traktorgravar som utstyr. Seinare ”balla det på seg” med utstyr, gjennom solide oppdrag på Ulla Førre, i Mauranger, og Svartisen. I dag tel firmaet 20 fast tilsette. Som mange andre i anleggsbransjen, nyttar og Brødrene Flatebø seg av innleige av folk tidvis under store prosjekt.

Makinparken i dag har auka og utvida seg mykje frå starten med traktorgravaren. I dag rår firmaet over hjullasterar, dozerar, lastebil, semi-tipp, og ikkje minst gravemaskinar. Dei har og eige mobilt knuseverk.

Brødrene Flatebø AS er heimehøyrande i Etne kommune. Firmaet har i tillegg eit eige steinbrot, masseutttak på Knapphus, i nabokommunen Vindafjord. Her kan du kjøpa den massen du måtte ha trong for. Denne lokaliteten driv Flatebø etter ein avtale med Vindafjord kommune.

AV NYARE PROSJEKT BRØDRENE FLATEBØ HAR UTFØRT, ER: - Gang og sykkelsti i Etne - Mange mindre vegprosjekt, som busslommer og andre små utbetringar - Rundkjøringa på Helland/Husnes - E 39 i sogn, mellom Bjørset og Skei i Jølster.

- Grunnarbeid på Ølen Brygge, 1 + 2.

45

REDNINGSSELSAKPET

REDNINGSSELSKAPETS REDNINGSKORPS, STORD Opererer frå Langevåg og Sletto i sør, til Bjørnefjorden i nord. Heilt frå den ytterste kyst, og i prinsippet inn til Odda. I praksis kan vi vel yta god service innan rimeleg tid, inn til Jondal – Norheimsund, seier bestmann Knut Øivind Markhus.

Markhus er ein av dei 40 friviljuge, som i heil-

noko kjekt når slikt skjer. Men folk vart redda. I

kontinuerlege skift, heile året er mannskap på

redningsselskapet er prioriteringane klare, fyrst

redningsskøyta, eller kanskje meir presist hurtig-

redda liv på folk, så dyr, så materiell.

gåande redningsbåt, lokalisert på Leirvik.

Aller fyrst kjem eigen tryggleik, då ein skada Knut Øivind har vore ein del av mannskapet sidan

redningsmann er ein dårleg redningsmann. Med

oppstarten hausten 2013. Dette er ein del av

base på Stord, er det ca. 40 personar som deltek

redningsselskapet sin friviljuge organisasjon. Er

i vaktordninga som mannskap. Til ei kvar tid har

det bruk for ein slik redningsbåt i vårt område,

3, helst 4 vakt. Kaptein – bestmann – matros. Dei

lurer du kanskje på? I 2017 hadde båten 78

skal vera klar til utkall seinast på 30 minutt.

utrykningar og 26 spesialoppdrag. Meir enn 100 utkallingar på eit år, er vel dokumantasjon på at

Om båten ikkje er så stor, så er den veldig godt

båten er bruk for.

utrusta med alt innan navigasjon, varmesøkande kamera og har ein fart på 34 knop. Mannskapa

Oppdraga kjem gjennom Hovedredningssentralen,

øver mykje og vert drilla i hurtigbåtnavigasjon i

tlf. 51 51 70 00. Andre du kan ta kontakt med

trange farvatn. –Vi må vera gode på slikt, seier

om du treng assistanse frå redningsbåten er

Knut Øivind. –Det hjelper ikkje om vi har fyrste-

Radio sør, tlf. 120. Eller bruk VHF, der er det alltid

hjelp og redningsbøyer, dersom vi går på land

nokon som lyttar, og kan melda vidare. I tillegg

sjølve.

til utrykningar, brukar politiet båten til transportoppdrag.

Kva kort råd vil du gi til dei som skal på sjøen i sommar? – Bruk hove, sunn fornuft og red-

Mange av oppdraga skuldast grunnstøyting og

ningsvest! Bli gjerne medlen i redningsselskapet,

inntrenging av vatn i båten, seier Knut Øivind. For

då har du rett på 3 timar assistanse. Kos deg på

ikkje lenge sidan hadde vi ein dramatisk aksjon

sjøen.

i Kvinnherad, der eit slep rauk, ein person vart skada, og båten rek på land, og forliste. Aldri

46

Sigurd

SJEF OVER EGEN ØKONOMI

Mobilbank for barn og unge SPINK er appen som gir barn og unge under 15 år oversikt over hvor mye penger de har på bankkortet, og hva pengene har vært brukt til. Lær barn mer om penger.

Gi barnet eget kort og last ned SPINK. Les mer på smn.no

47

48

FOTO: «ALSAKER FJORDBRUK AS»

ETNE BETONG

Fleksibilitet og service i sentrum!

Etne Betong og Etnebrygga, eigd og drive av Toril og Erik Gravlseter.

Plassert på Tongane Industriområde i Etne, med 22 tilsette. Etne Betong er Noregs største og mest moderne produsent av betongflytebrygger.

Det er lett å gå i fella, la seg lure. Tru at betong

Merkenamnet Etnebrygga, er godt etablert, og har

berre er ei grå suppe, fargelaus og kjedeleg. Utan

skaffa seg eit godt omdømme. Stødige flytebrygger

kunnskap og innsikt, er det lett å tru at det er meir

i betong som tåler tøffe forhold. Bryggene har lang

interessant, å sjå på maling som turkar?

levetid grunna konstruksjon og produksjonsmåte, med kraftig armert betong og isopor. Etnebrygga

Som sagt, lett å la seg lura. Betong er eit fantastisk

kan og levera brygger som bølgedemperar.

materiale. Eit materiale som kan tilførast ulike kvalitetar, frå dei som har kompetanse. Eit materiale som

Frå 2013 vart Etnebrygga skilt ut i eige selskap, som

saman med andre komponentar får større bruksom-

produserer standardbrygger, eller brygger tilpassa

råde enn du kanskje trudde?

kvar kunde sine spesielle behov. -Vi leverer stort sett alt, seier produkssjonssjef Gunnar Presttun. Sjølv om

Etne Betong vart starta i 1982, og har sidan levert

vi av og til blir møtt med mange utfordrande idear,

det meste innan ferdigbetong, frå eiga blanderi.

kjem vi alltid fram til gode løysingar, gjennom eit

Etne Betong har sidan starten utvikla seg til å bli ein

nært samarbeid med kunden. Ei standard brygge er

solid leverandør av betongvarer og ferdigbetong.

0.90 meter høg, har 2,40 m breidde, og ei lengd på

Med eigne bilar med alle typar ekstra-utstyr, for å

10 – 22 meter.

levera den betongen kunden treng, der betongen skal brukast.

- Vi lagar produkt som dekker kunden sine behov, difor har vi laga mykje spesielle produkt, seier pro-

Etne Betong sine raude bilar er eit kjent innslag i

sjektleiar Øyvind Kristiansen. Vårt brygge-konsept

store delar av regionen, og leverer det meste av

Etnebrygga gjer at vi kan laga løysingar som møter

ferdig-betongen innan trekanten Sveio – Åmot –

kunden sine behov. Alt frå enkle hyttebrygger til

Eidfjord. Fleire entreprenører brukar fast Etne Betong

komplette båthamner. Etnebrygga kan tilpassast

som leverandør til sine prosjekt.

både fritids- og yrkesbruk.

To år etter starten, i 1984, begynte Etne Betong så

Generellt kan vi likevel seie at trenden er at brygge-

smått med å laga betong flytebrygger. Kanskje det

ne vert større og større. Vi har ei øvre grense på 50

produktet betongprodusenten etter kvart er blitt

tonn, då tar ikkje krana vår meir.

mest kjent for. Bryggene til Etne Betong finst i dag over heile Noreg, i små private hamner og i store offentlege anlegg.

49

ETNE BETONG

I produksjonen vår ligg vi på 6 – 7 brygger i veka på

kvalitet og erfaring. -Målsettinga vår, er å heile tida

standardutgåver. Har ein rekord på 11. Såleis produ-

bli betre, og finna dei beste løysingane, seier Jette.

serte vi i fjor 234 brygger. Vanskelig å ha spesifikke mål om antal brygger, då det er veldig avhengig av

Leiargruppa som var mine vertar, Prosjektleiar, Jette

kva brygger vi produserer, seier produksjonssjefen.

Klungland, prosjektleiar, Øyvind Kristiansen og produksjonssjef Gunnar Presttun, er samde om at dei

Prosjektleiar Jette Klungland, er klar på at; Vi ynskjer

må seie noko om dei som jobbar i produksjonen.

at kunden skal få det slik dei ynskjer, og strekkjer oss langt for å få til gode løysingar. Likevel vil det mest

Polske arbeiderar har vore i produksjonen på brygge-

lønsame for kunden vera å velgja frå våre standard

ne sidan 2006. Dei er i dag 11 stk. med 1 frå Litauen.

brygger. Standard brygger går raskare gjennom pro-

- Dei er flinke, kreative folk, som er stolte over det

duksjonen og gir større fleksibilitet og kapasitet i

dei er med og får til, i produksjonen av Etnebrygga.

produksjonen.

Fleire av optimaliseringane innan produksjonen, er det arbeidarane som står bak. Dei fleste er i slekt

Mellom det mest spesielle vi har laga er ei kunst-

med kvarandre. Samhaldet er difor både sterkt og

brygge. Den var 11 tonn og 4 x 4 meter med 0,85

bra for miljøet. Mange av dei har kjøpt seg hus i Etne

m høgde, med bølger på toppen. På brygga vart

og etablert seg her med familien. I tillegg har Etne

det montert ein bronseskulptur. Både skulpturen og

Betong ein brakkerigg der dei har husrom for tilsette

bølgene var laga av den engelske kunstnaren Jason

som ynskjer det.

Tylor.Oppdragsgiver var Ringnesstiftinga Sørenga.

I starten av denne artikkelen om Etne Betong, skriv Området kjent som ein idyllisk badeplass i gamle

eg noko om at betong er meir interessant enn du

Oslo.

kanskje trur. Til slutt er det på sin plass å skriva; For 14 år sidan vart produksjonen av brygger flytta

EIN DEL AV DEN FASTE ARBEIDSSTOKKEN SAMAN MED FERIEAVLØSARAR.

For å lukkast med denne konstruksjonen, måtte heile

innandørs. Då har produsenten full kontroll på her-

prosessen og støyping av kaien føregå opp/ned. Eit

deprosessen, og sikrar at kvar brygge har same høge

spennande og interessant oppdrag, formidla av ein

kvalitet. Etter utviding i 2010, har Etne Betong no ein

av våre forhandlerar, Wee Marine.

produksjonshall på 1800 kvadratmeter.

Flytebryggjer i dag, er eit høgt utvikla produkt, for

Slik produksjonshallen er rigga, slik produksjonen

å kunna tilpassa bryggene til alle ulike stader, med

av bryggene blir gjennomført, er ikkje noko mindre

svært ulike krav til kva ei brygge skal vera og inne-

enn ein imponerande prosess, med høg grad av

halda. I dag lagar vi brygger med vinklar. I endene

effektivitet. Monteringa med plassering av isopor og

eller for L- og T-løysingar. Slik vert brygge og anlegg

ulik infrastruktur, til straum og vatn, eventuellt andre

tilpassa på ein optimal måte, til akkurat den eine

fasiliteter, er spesiell. Armering ytterst og betong

destinasjonen.

med ein kjerne av isopor, tilmålt og lagt til rette, slik at brygger kan seriekoplast og tilpassast med

Alle standard-brygger er klargjorde med røyr, inn-

skråkantar. Ein facinerande produksjon. Etne Betong

støypt i brygga, for å installera straum og vatn. Vi

har eigen sveiseavdeling, og lagar sjølv formene til

har laga brygger med plass til besin/dieselpumper,

bryggene, i tre og stål.

då med hovud-tanken på land. Vi lagar brygger med septiktank, og elles tilpassa alle dei ulke behov og

Dei 22 ansatte hos Etne Betong AS og Etnebrygga

ynskje kunden vår har.

AS, lagar og leverer solide komfortable brygger, tilpassa kunden sine behov. Etnebrygga er i dag ei

Standard brygger har ei leveringstid på 6 – 8 veker.

Spesialbrygger tar litt lengre tid. Etnebrygga tilbyr

50

spesialisert produksjonsbedrift.

Her kan du betale med Vipps VIPPS

Hardangerfjordmagasinet er gratis!

Skal vi nå alle må det vera slik.

Vil du vera med å utvikla magasinet - til å bli enno betre?

- då kan du bidra til det med VIPPS!

Vipps-nummer:

139564 STORD

Start din ferie med fly frå Stord

499,På utvalte avgangar

I perioden 22. juni til 14. august tilbyr DAT ein ekstra hyggeleg sommarpris mellom Stord og Oslo Billettane er allereie lagt ut for sal, bookingperioden varer til og med 3. august.

Billettane må tingast minst 7 dagar før avreise.

Les meir på stordflyet.no eller følg oss på Facebook

OSL O

KORLEIS VIRKAR EIN PROSESSBÅT? Under lasting av laks på oppdrettsanlegget vert fisken pumpa ombord og inn i eit basseng. Her søm laksen instinktivt mot vasstraumen og vert slik kanalisert inn i ein maskin, der fisken får eit slag i hovudet og eit knivstikk mellom gjellene. Vidare hamnar fisken på eit kontrollbord der den blør ut, før laksen vert leia til tankar med nedkjølt UV-rensa sjøvatn. Vatn som held 0,5 grader celsius. Denne prosessen vert driven med ein fart på 240 fiskar i minuttet.

Oppdrettsselskap som Marine Harvest, SalMar, Lerøy Seafood og Firda er selskap som har gjort tiltak retta mot bløgging på merdkanten. I framtida vil prosessbåt vera eit viktig bidrag til: - Å auka oppdrettnæringa sitt omdømme.

- Redusera svinn - Redusera risiko i transportleddet - Få grønt ljos i regionen Totalt vil alle betringane for miljø og fiskehelse, bidra til ei meir bærekraftig utvikling i bransjen.

52

MILJØVENNLEG OG FRAMTIDSRETTA! I Langevåg på Bømlo finn du Napier. Eit lite rederi, som har vore heilt sentral utviklar innan transport og avlivinga av laksen til havbruksnæringa.

Napier har utvikla og endra konseptet for korleis du handsamar fisken

I 2017 etablerte Napier eit fremtidsretta samarbeid med Fitjar Mek.

under avliving og klargjering for transport ut i verda. Ein revolusjon,

Verksted og Heimli Design. Samarbeidet betyr at dei nye båtane

som har gitt betydelig betring av fiskevelferda, og er ein lønsam, og

innehar erfaringar frå både rederi, designselskap og byggeverft.

mykje meir miljøvennleg handsaming av laks på veg til middagsbordet

I felleskap utviklar vi prosessbåtar i ulik storleik, og til ulik bruk.

ditt.

Prosessbåt-konseptet er mykje optimalisert dei siste årene. Det vil Havbruksnæringa har som dei fleste andre næringar hatt sine utfor-

seie at det nå er fullt mogleg å levere last til eit slakteri med ein båt,

dringar, frå den spede starten i andre halvdel på 1900-talet. Etter kvart

kvar dag. Gjennom å pumpe fisken til Helix skrutankar på land, er

har ulike aktørar drive eit betydeleg forskings- og utviklingsarbeid, på

det mogleg å losse 100-150 tonn pr time. Då har vi ei geografisk

mange ulike frontar, for å utvikle og betre havbruksnæringa på alle

rekkevidde med båten, rundt slakteriet, opp mot 100 nautiske mil.

felt.

For å få dette til har vi drive ei kontinuerlig konseptutvikling dei siste åra. Mellom anna har vi:

I denne prosessen, har Napier vore ein viktig aktør, som sidan oppstarten 1995 har drive med transport av fisk. MS Tauranga vart då ombygd på Hellesøy Skipsverft på Løfallstrand, til ein båt med ein ny havgåande

Utvikla eige CIP vaske-system som reduserer vasketida med 75 %,

konstruksjon. Båten innheld eit eigenutvikla og patentert system for

uten at resultatet vert dårlegare.

- Vi har utvikla ein metode som etter kvart fjerner koliforme

lossing av levande fisk.

bakterier som oppstår under resirkulasjon av RSW vatn.

Rederiet eig i

- Utvikla metode for skånsam omrøring av fisk i tank, for raskare og

dag prosessbåten ”Tauranga”. Fartøyet vart bygd i

jamnare nedkjøling.

2001, og rederiet var først ute med bruk av skyveskott. Båten vart ombygd og fekk større lengde i 2008. ”Tauranga” er i dag den einaste

- Automatisert prosessen for eliminering av menneskelig feil.

prosessbåten i drift i Noreg.

- Bidrege til at losseprosessen vert automatisert på land, slik at ein

Frå 2004 har Napier frakta fisk med brønnbåt for Marine Harvest.

- Flere UV anlegg for meir treffsikker kapasitetsutnytting.

Siden 2009 har Tauranga vore i oppdrag for Marine Harvest, som

- Målmedvite val av material i RSW systemet.

prosessbåt. I denne perioden har båten bløgga, frakta og levert meir

- Miljømessig handtering av blodvatn gjennom reinseanlegg.

slepp personale fram til sløyelinje.

enn 400 000 tonn laks. Eller om du vil 2 milliardar middagar med laks. Denne store ordren hos Marine Harvest har gitt Napier betydeleg

Vi driv ein kontinuerleg forbetringsprosess, seier Tufteland. I tillegg til

erfaring, og ein unik kompetanse. Her ligg og eit viktig bidrag til den

det vi gjer sjølv i Napier, FMV, Heimli, så utfordrar vi våre underleve-

stadige utviklinga og betring av metodar.

randørar til å levere det vi ynskjer. I tillegg har Napier med på laget, Steinsvik AS, som ein god samarbeidspartner. Eit resultat av at vi begge

Rederiet på Bømlo er for tida i sterk utvikling. Vi har kontrahert 2

er heilt eller delvis eigd av Kverva Technology. Dette gjer oss til ei grup-

prosessbåtar hos Fitjar Mek. Verksted. Difor vil Napier utover i 2018

pering med høg kompetanse, noko som betyr at vi løyser dei fleste

– 2019, auka frå 16 til 50 tilsette. Seier dagleg leiar, Kjetil Tufteland.

utfordringane vi møter under vegs, på ein optimal måte.

53

ODDA TECHNOLOGY

Odda Technology Odda technology - ei samling lokal kompetanse som reiser seg på ny, etter å vera fråteken alt!

Bank-krise og olje-krise. Tilstander som ber

ta opp att, ei verksemd som har misst alt, om

steg er partnar som kan alt som må til i ein

med seg bod om krevjande tider. I slike tider

det skulle vera interesse for det? Det er mange

slik prosess på den økonomiske sida. Utan eit

skjer det mykje, som ulike lokal-miljø ikkje har

sterke globale aktørar å konkurrera mot!

tett samarbeid med viktige støttespelarar som

styring med. Det er ofte heilt andre krefter enn

rekneskapsbedrifta Tveit Rekneskap, Odda,

dei som skal gi lokalsamfunna tryggleik og

Kva har vi lært? Kva er verdien av lokalt eigar-

ville utfordringane vore meir enn krevjande.

stabilitet, som tek avgjerder, der vi er redusert

skap? Dei som skapte store verdiar over fleire

Kunnskapen om alt det økonomiske som må

til brikker i eit stort spel.

10-år har sett verdiane bli flytta til den store

på plass, og i rett rekkefølge er uvurderlig.

gryta, og alt er plutseleg tapt. Slik er spelet, i Av og til kan det sjå ut som om all sunn for-

etterkant er det for seint.

nuft sluttar å eksistera. Kapitalen sitt minst

Etablera samarbeid med sentrale aktørar er heilt naudsynt. Odda kommune, Innovasjon

tiltalande andlet kjem fram. Pengane si makt

No må ein ha evne til å akseptera - forstå

Norge, Næringshagen, NAV, er samfunnet sine

er overordna alt.

kva som må til – ha vilje til å bruka eigne

offentlege medspelarar å venda seg til i slike

ressursar - vera i stand til å byggja relasjonar

samanhengar. Skal vi få dei med på laget, må

Når NLI i Odda forsvinn i dragsuget med

- forstå samanhengar - og ikkje minst klara

Odda Technology framstå som truverdig. Vi må

moderkonsern som går konkurs. Er det ikkje

å reisa bedrifta, der marknaden enno er i ein

presentera prospekt og samarbeidspartnerar

berre nokre arbeidsplassar som forsvinn, sjølv

lågkonjunktur.

som viser at vi har trua, kompetansen og sam-

om det er gale nok. Det grip mykje djupare

arbeidspartnerane som skal til.

enn så. Kompetanse i særklasse, som er utvi-

Ein må lukkast med å analysera og fokusera

kla over mange ti-år vil forsvinna. Samarbeid

på dei viktigaste punkta – laga gode para-

Utan velvilje i denne miksen av private og

med andre lokale verksemder vert sett ut av

meter – knyta tette og gode band, finna dei

offentlege aktørar ville ei slik verksemd aldri

spel. Grunnlaget for framtidige inntekter og

rette samarbeidspartnerane, og la vegen bli til

kunna starta opp att i ei tid med motkon-

arbeidsplasser er borte som dogg for sola.

mens du går.

junktur.

Røynsle, erfaring, kompetanse, verdi, innsikt,

I gjenreisinga er det dei private kreftene som

Fyrst når vi kan presentera eit konsept som

kunnskap, tryggleik, samarbeid, økonomi, you

ligg i botn. Erfaringa blant eigarane og dei sen-

har slik positiv støtte i heile spekteret av privat

name it! Alt forsvinn som blå røyk, etter ein

trale medarbeidarane er avgjerande. Mange av

kompetanse og offentleg vilje, kan vi sakte

signatur. Lufta dirrar, alt stoppar opp, det blir

desse, har kvar for seg 40 års fartstid, innan

men sikkert venda oss til gamle og nye kundar.

heilt stille. Mørkt og håplaust. Ingenting skjer.

komplisert høgteknologi-produksjon med den

Alt er slutt!

høgste grad av nøyaktighet.

Kva no??

Grunnkapitalen er kunnskapen, erfaringa og

med krevjande kundar. Nokon brukte opp til

Tankar blir nok tenkt, mellom dei som er nær-

viljen. Saman med forståinga av kva vi mister

eit halvt år på å koma gjennom prosedyrane.

ast. Det er krevjande – det er ikkje berre å star-

om kunnskapen går tapt. Neste avgjerande

Forståeleg då det handlar om utstyr som skal

Å resertifisera denne type bedrift er tungt, først ISO sertifisering, så godkjenningsrundar

54

ODDA TECHNOLOGY

BILETE AV EIGARAR OG MEDARBEIDARAR

TVEIT REGNSKAP ODDA AS Søsterselskap av Tveit Regnskap i Skjold. Sju tilsette, lokalisert i Odda sentrum. Driv med både tradisjonell rekneskap, med bedrifts rådgiving og etablerer tenester og har lang erfaring med rådgiving og styrearbeid.

Dei siste to åra har Tveit Odda jobba mykje med NOKON AV EIGARANE OG SENTRALE AKTØRAR. 4 AV DESSE HAR VORE 40 ÅR I BEDRIFTA PÅ EITRHEIM. FRÅ VENSTRE: SVEIN SKARE, INGE WESTGARDEN, REIDAR AGA, TORUN SLEIRE TORBLÅ (TVEIT REKNESKAP), HELGE LEONHARDSEN, INGVALD TORBLÅ, JON OPHEIM OG VLADIMIR MOVILNAU.

industri, der fleire kundar treng økonomi- eller prosjektleiar tenester. Me tilbyr økonomisjef til leige, rådgiving og utførande innan etablering, styreverksemd og emisjonar. Ikkje minst tilbyr

tåla subsea-trykk, noko som stiller same krav,

2016 vart Odda Technology etablert for å ta

me og hjelp med søknader til ulike støtteappa-

som til ein flymotor.

vare på kunnskapen og føra arven vidare -

rat, som Innovasjon Norge og Skattefunn, seier

vidareforedla for framtida saman med selska-

dagleg leiar i TRO, Torun Sleire Torblå.

I mange år har eg reist rundt i heile

pet Odda Digital System- for å tre inn i den

Hardangerfjorden, læra om bedriftene og for-

digitale tidsalderen for fullt. Utgangspunktet

I tillegg til å ha stor kompetanse lokalt i Odda,

stå verdiane eit fantastisk næringsliv er for oss

er at det er få slike bedriftsmiljø i Noreg, sam-

har TRO et stort apparat rundt seg i Tveit

alle. Den utrulege viljen og kreativiteten som

stundes treng og Hardanger arbeidsplassane.

Regnskap.

samarbeida for å styrkja kvarandre og dermed

Marknaden har vore utfordrande i det første

I høve til etablering og oppstart av Odda

heile regionen. Verdien av lokal eigarskap og

driftsåret, men mange nye og tidlegare kundar

Technology AS og Odda Digital System, var Tveit

kompetanse er heilt enorm.

er på plass og aktiviteten er i ferd med å ta seg

med heilt frå oppstart, med budsjettarbeid og

opp att. På ein måte er ringen slutta med at

etablering av selskapet, samt i søknadsprosess-

I 1977 vart Kongsberg Våpenfabrikk etablert

gassturbin deler på ny er å finna i produksjon.

ar mot banker/kreditt og tilskotsordningar fra

i Odda - for produksjon av gassturbinar og

Sakte og sikkert kjem viktige globale kundar

Inovasjon Norge.

jetmotorar. Gjennom 80-åra gjekk dei over til å

på plass og ein kan begynna å tenkje vekst i

bli subsea-leverandør av komplekse produkt for

arbeidsplassar igjen.

finnes i vår region. Ikkje minst verdien av å

Tveit som selskap er i tillegg til tradisjonelt rek-

oljeutvinning, i tett samarbeid med Kongsberg

neskap og i ein omstillingsfase og jobbar mot å

Offshore miljøa og oljeselskapa, spesielt Statoil.

utvikle seg som rådgivarar, og avdelinga i Odda er naturleg nok retta mot industriell rekneskap og tilhøyrande rådgiving mot søknads-prosessar og tilskots-ordningar.

“Vi ynskjer at du skal få lov til å bruke all di tid

Odda Technology miljøet har i mange år jobba med

på det du er god til – då vil du og di bedrift tene

system prosjekt og gjennom dette også utvikla eigne IT

meir. Om du vel oss som samarbeidspartner, vil

system tilpassa utfordringane. Dei systema er basis for nye digitale produkt som også andre SMB bedrifter kan

vi hjelpa deg med å legge til rette for at tida di DAGLEG LEIAR RUNE TORBLÅ OG TEKNISK SJEF BRASILIANSKE RHUAN BARRETO.

bruka. Ved å kommersialisera dette og trekkja inn yngre krefter, personar som og har med eigne programvarer, dannar det no grunnlaget for ei heilt ny bedrift, med potensiale for mange nye arbeidsplassar til regionen.

Bedrifta har alt fleire gode kundar på oppdragslista og fleire viser interesse. Produkta og tenestene treff ein etterspurnad som er i marknaden, der mange selskap manglar gode digitale verktøy.

55

vert brukt mest effektivt.”

Åse Kleveland Åse Kleveland, eit kultursymbol i seg sjølv. Ein kjent og kjær songar, som vant Grand Prix, så tidleg som i 1966, med ”Intet er nytt under solen.” Åse hadde ein betydeleg kunstnarleg karriere, der ho var kjent både for sitt gitarspel og den litt mystiske og mørke sensuelle stemma.

56

ÅSE KLEVELAND

Seinare fekk Åse ein betydeleg adminstrativ og poli-

ei flott oppleving å sjå korleis Anne Grete og Reidar

- Under sjukdomsperioden hadde jeg leia den norske

tisk karriere. Dama har vore den lengst sitjande kultur-

forvaltar denne satsinga, seier Åse.

feiringa av Bob Dylans 70-årsdag. Det vart ei sterk

ministeren frå 1990 - 96. Ho har mellom andre viktige

oppleving, og eit gjensyn med både publikum og

verv, vore direktør i Svenska Filminstitutet, styreleder i

I etterkant av statsråd-tida var Åse Kleveland i styret

musikken, der eg eingong starta. Det sto klart for

Festspillene og sjef for Rikskonsertane. Åse har fått ei

for Baroniet frå 1998 - 2000. Då vart ho henta av sitt

meg: Eg ville satsa på ein musikalsk ekstraomgang. Så

lang rad betydeleg utmerkingar, som vart toppa gjen-

andre heimland, til ein av dei fremste leiarpostane

fekk det gå som det ville.

nom utnevning til Kommandør av St. Olavs orden. Ei

innan kultur, i Sverige. Svenska Filminstitutet i Stock-

prektig dame, med solid ballast, veldig kunnskapsrik

holm hadde bruk for nye folk og nye tankar, og Åse

Men, du veit, det er ikkje bare å plukka fram gitaren

og alltid staseleg, med eit ulasteleg antrekk.

vart tilsett som administrerande direktør. Etter seks

etter meir enn 30 års fråvær. Det må hardt arbeid til

år som vekependlar til Stockholm vart heimlengten

for å vekkje opp både stemme og gitarspel. Ikkje

for stor.

minst handla det om å friske opp, og fornya reper-

Likevel jordnær og lett å snakka med. Eg har hatt gleda av å vera på fjelltur i Rosendalsfjella og

toaret.

Hattebergvassdraget for mange år sidan, med ei

Attende i styret til Baroniet kom Åse, frå 2007. - Ei

dame som er opptatt av natur og kultur, og ikkje

fantastisk glede, å få ta del i alt som hadde skjedd

- Eg var heldig å fekk leigd dei to øvste etasjane i det

minst samspelet. Då vi no møttest etter mange år,

sidan eg drog til Sverige, å vera med å utvikla og opp-

gamle kontrolltårnet på Fornebu. Her øver eg, har

fant vi fort tonen. Kullissane var våren på sitt mest

gradera dette unike kulturminnet vidare, seier Åse.

møter og ein eineståande arbeidsplass med utsikt over

sjarmerande, i Baronihagen. Temaet var å snakka om

Der vi sit utforbi hagekafeen, nyt været og stunda.

heile omlandet. Stemninga skifter med vær og vind

sommaren 2018 og Åse Kleveland sine konsertar i

og årstider. Ein arkitekt, sa til meg, at dei åttekanta

Ulvik og Rosendal.

- Kva no, med artisten Åse Kleveland?

Litt om tankane hennar rundt at ho no har restarta

”Å miste besinnelsen, er jeg ikke særlig flink til.” Eit

ein karriere som utøvande kunstnar, etter mange år i

kjent sitat, frå deg Åse. Men, i 2010 fekk du diagno-

leiande administrative roller.

sen brystkreft. Kva gjorde det med deg?

Med sju år som styreleiar i Hardanger Musikkfest, fire

- Mykje. No var eg veldig heldig, fordi eg vart frisk

som famnar over mange sjangre, og eg blandar

år som styreleiar i Festspillene i Bergen og mange år i

igjen. Men, eg vart vekt,fekk tenkt gjennom ting,

musikken med historier fra mine tidligere musikalske

styret for Baroniet Rosendal, er Åse i sommar, verkeleg

og trur sjølv at eg vart meir reflektert. Både som

eventyr. I haust var eg på kulturhusturné og avslutta

på gamle trakter. I miljø der den tidlegare kulturmi-

menneske, og kanskje spesiellt på kva eg ville bruke

med konsert på Rockefeller i Oslo. Driv og jobbar for

nisteren trives godt.

tida mi på.

tida med nytt album. - Eg er sååå glad for dette og

Baroniet Rosendal og Husmannsplassen Kvemma-

- Eg spurte legen min; Kva skal eg gjera no, for ikkje å

dokkje i Ulvik, er kulturelle ytterpunkt i ein felles

bli sjuk på nytt. Må eg trena mykje, kva med kosthal-

historie. Sjølv med eit ulikt utgangspunkt, er både

det, er det noko eg ikkje kan gjera??? Må eg slutta

Tida går fort i hyggeleg lag. Den tida vi hadde til råd-

Kvemmadokkje og Baroniet Rosendal to viktig kultu-

å jobba? For meg som alltid hadde vore frisk og sterk

velde, forsvann som dogg for sola, vi var på overtid,

relle minnesmerke. To unike kulturstader, som på kvar

vart det å få mest mulig ut av livet, heilt livsviktig. Eg

og styremøtet venta på den travle dama! Men, for alle

sin måte framstår med levande miljø, som fortel om

hadde mange tankar om mykje, og vilje til å gjera alt

som vil dela litt kvalitetstid saman med Åse Kleveland,

historien vår, og er viktige møteplassar for oss, i 2018.

eg kunne, for å ikkje å bli sjuk på nytt.

så er ho snart attende, for å oppleva det gode livet

Åse har hatt eit nært tilhøve til Hardanger og

Den kloke legen min såg på meg, og sa; - Det man

Musikkfesten gjennom mange år. Til Rosendal kom

gjør av lyst - er ofte det som er best for deg! Ingen

Åse fyrste gong på 1980-talet for å opna Rosendal

peikefing, eller pålegg, men eit råd om at eg skulle

Musikkfestival. På Baroniet vart ho kjend med Reidar

tenkja gjennom kva eg ville gjera med resten av livet

og Anne Grete, og vart fasinert av staden og ikkje

mitt! Han var ganske klar på at det å jobba mykje var

minst planane styrar-paret hadde for Baroniet.

heilt ok, om det var det eg hadde lyst til. Og bodska-

romma der, er positive for kreativitet og utvikling. Det var og tankegongen frå gamalt, då mange kyrkjerom fekk dette formatet.

- Frå nystarten i 2014 har eg satsa på samarbeid med topp musikerar. Vi har bygd opp eit konsertprogram

koser meg verkeleg, seier Åse, på ein måte som gjer, at eg er heilt sikker på at ho verkeleg meiner det.

langs Hardangerfjorden, og kanskje treffa deg?

pen var krystallklar, at eg skulle gjera det eg hadde lyst Då Åse vart kulturminister, sorterte institusjonar som

til! - Høyrest heilt prima ut, spør du meg, men då blir

Baroniet under Miljøverndepartementet. Der var Åse

spørsmålet Åse, - Kva har du lyst til?

sin gode ven, Torbjørn Berntsen, statsråd. Åse snakka varmt om Baroniet, til sin gode ven, og meinte det

- Eg kjente på at at eg dei siste 30 åra hadde hatt

hadde vore veldig bra, om dei to statsrådane saman,

mange viktige, interessante leiarstillingar som eg var

kunne bidra til et løft for Baroniet.

sterkt engasjert i. Samstundes hadde også kulturlivet blitt stadig mer byråkratisert. Mykje rapportering om

- Det er viktig å hugse at Baroniet var noko langt meir

det som var gjort, og mindre tid til kreativitet og

enn slottet. Avlsgården og husmannsplassene var heilt

nytenkning. Når dagane var talte, følte jeg sterkt, at

avgjerandende for at Baroniet skulle fungere som en

dét var et avslutta kapittel.

heilskap. ”Tobben” tente på forslaget, og det har vore 57

ÅSE MED BAND 11.07. Konsert i Borggården på Baroniet Rosendal, 14.07. Konsert på husmannsplassen Kemmadokkje, i Ulvik, - Eg er veldig klar for sommaren 2018, ved Hardangerfjorden, seier Åse. -Her er det godt å vera.

- Velkomen på konsert!

Vil du vita meir om husmannsplassen Kvemmadokkje? Sjekk Kvemmadokkje.no Baroniet Rosendal, historie og kulturprogram, finn du på Baroniet.no

BARONIET ROSENDAL

einart.no – Einar Nilsson

Velkommen til Baroniet Rosendal

Kulturprogram 2018 09.05

20.00

Konsert & utstillingsåpning Johan Dalene, fiolin. Leif Ove Andsnes, klaver.

I skyggen av en krig (1914-1918) Håkon Bleken, Otto Dix (1891–1969), Per Krohg (1889–1965) Introduksjon ved Gunnar Danbolt, professor emeritus Åpning ved Leif Ove Andsnes, kunstnerisk leder Rosendal Kammermusikkfestival 10.05 14.00 Omvisning i utstillingen ved professor emeritus Gunnar Danbolt 11.05 12.00-17.00 Historisk seminar Professor Erik Opsahl: Sørgelig Skue af en jevn Stigen nedad?

Det norske aristokratiet i høy- og senmiddelalderen Professor emeritus Øystein Rian: Gamle og nye godseiere Hvorfor og hvordan bli godseier i Norge på 1500- og 1600-tallet Arkivar og seniorforskar Leon Jespersen: Adelens sociale omgangsformer – med særligt henblik på markering af status Professor Jørn Øyrehagen Sunde: Tradisjon og forandring – Baroniet Rosendal 340 år 23.06 20.30 VAMP 24.06 16.00 VAMP 28.06 19.00 Kjell Arild Pollestad, forfatter. Homer – krigens største poet 29.06 19.30 Joachim Carr, klaver.

05.07 18.00 Jørn Øyrehagen Sunde, professor. Baroniet Rosendal i media 1767-2017 06.07 19.30 Solveig Slettahjell, sang/klaver 07.07 12.00 og 14.00 Dukketeateret Kaspar 10.07 17.00 og 19.30 Maria Mena med musikere 11.07 19.30 Sondre Lerche, sang / gitar 12.07 19.00 Åse Kleveland med band 13.07 19.00 The Festival Players from England in Shakespeare’s The Winter’s Tale 14.07 13.30 The Festival Players from England in Shakespeare’s The Winter’s Tale 14.07 18.00 Thomas Dybdahl, sang/ gitar /klaver 17.07 19.00 Bjørn Eidsvåg med band 18.07 17.00 og 19.30 Bjørn Eidsvåg med band 19.07 17.00 og 19.30 Bjørn Eidsvåg med band 20.07 19.30 Ketil Bjørnstad, klaver 21. 07 18.00 Tenorane & Steffen Horn 24.07 19.00 Kari Bremnes med band 25.07 19.30 Kari Bremnes med band 26.07 19.00 Mari Boine med band 27.07 14.00 Elisabeth Aasen, forfatter. Fra Sigrid Undsets litterære overflod til Kristin Lavransdatters reise gjennom livet 27.07 19.30 Kristin Lavransdatter-konsert. Sanger fra den utsolgte forestillingen på Den Nationale Scene. Med Herborg Kråkevik, Hans Marius Hoff Mittet, Ragnhild Gudbrandsen og musikere fra teateroppsetningen 28.07 17.00 Anniken Greve, professor. Baroniet Rosendal som sted: En filosofisk betraktning 29.07 19.00 Anne Grete Preus, sang/gitar og Hallgrim Bratberg, gitar 31.07 19.00 Susanne Sundfør, sang/klaver. Solokonsert 01.08 19.30 Susanne Sundfør, sang/klaver. Solokonsert 09.-12.08 Rosendal Kammermusikkfestival. Kunstnerisk leder: Leif Ove Andsnes 24.08 19.00 Claudia Scott med band 31.08 19.00 Karoline Krüger, sang/klaver og Sigvart Dagsland, sang/klaver 01.09 17.00 Jørn Øyrehagen Sunde, professor. Mønsterbruket Baroniet Rosendal – godsdrift og jordbruksrevolusjon på 1800-talet.

Slottet frå 1665 mellom fjord, fonn, fjell og fossefall

Renessansehagen med et vell av roser.

Baroniet Rosendal Avlsgård&Fruehus.

Overnatting med frokost og tilbud om 3-retters middag i romantiske omgivelser.

Hattebergsfossen er en del av Rosendal Have.

Rosendal Drivhus Hagecafé & Butikk.

Billetter og informasjon: www.baroniet.no / tel 53 48 29 99 / 90 87 38 57/ info@baroniet.no Daglige båtruter fra Strandkaien i Bergen til Rosendal

www.baroniet.no Baroniet Rosendal / Den Weis Rosenkroneske Stiftelse i samarbeid med UiO. Hesteskyss i Rosendal Have.

Trond Mohn KVINNHERAD KOMMUNE

– fellesskap og trivsel – utvikling og vekst

58

S TO R D

OSLO

Reis til hovudstaden

690,-

Ta med deg familie og vener og reis til hovudstaden.

Om de bookar minst tre personar tur/retur kan de bruka vår “minigruppe-pris” frå

pr. person pr. veg.

FOTO: ERLING SVENDSEN / HAVFORSKINGSINSTITUTTET

Les meir på stordflyet.no eller følg oss på Facebook

BLEKKSPRUT Todaropsis Eblanare

BØMLO FISKERIHAVN

Grønt fiskeri i den blå åkeren!

Maritim verksemd og sjømatnæringa på Bømlo har gått saman om eit framtidsretta prosjekt som det står respekt av. Bømlo Fiskerihavn er eit prospekt som fortel om tru på framtida, hos driftige og handlekraftige aktørar på Bømlo.

Kjetil Tufteland er styreformann og Sverre Olav

kai- og næringsareal. Tiltaket vil gi innsparing

potensiale for etablering av fleire næringar,

Svarstad, dagleg leiar, i Bømlo Fiskerihavn. Eit

for fiskeflåten, både med omsyn til tidsbruk og

som vil gje tenester til kvarandre og med det

utruleg bra og framtidsretta prosjekt, med tanke

økonomi.»

styrkje grunnlaget for utvkling av fiskerinæringa totalt sett.

på å betra tilhøva for alt fiskeri knytt til øykommunen i vest. Eit fantastisk område med 100

Faktabasert informasjon:

mål ferdigplanert område, er tilrettelagt for

Ca. 30 % av den pelagiske trålkvoten, er loka-

Dagens industriområde

etablering av sjømatrelatert aktivitet.

lisert til Bømlo kommune, med 9 havgåande

(Hovlandshagen næringspark)

fartøy med 150 tilsette om bord og ca 40 tilsette

I dagens næringsområde er det etablert ulike

I norsk transportplan for 2018 – 2029 er det

på land. Omsetnaden var på ca 500 million

industri slik som Bømlo Skipsservice, Espevær

sett av 197 millioner kroner, til å utvida området

kroner i 2015. Totalt er det registrert 116 fiske-

Laks, eit mindre fiskemottak, maskineringsverk-

med 200 mål til. Sidan det frå sentrale myndig-

fartøy i kommunen.

semd og elektroinstallatør.

Grunnlag for etablering av Bømlo Fiskerihavn:

Å få etablert fiskerihavna i Hovlandshagen vil

heter no er opna, for at desse investeringane kan forskotterast, er Bømlo Fiskerihavn på jakt etter investorar. Dei driftige bømlingane ynskjer

• Strategisk plassert med kort veg frå havet.

åpne for å utvikle ei utskipningshavn for fisk frå

kontakt med regionale aktørar som kan tenkja

Ligg midt i skipsleia med god infrastruktur.

tre oppdrettsbedrifter på Bømlo. Når vegnettet

seg å vera med å investera i å utvikla dette unike

Kort veg til E39 og E134.

som inngår i Bømlopakken, er ferdig utbygt,

området.

• Ein grunnmur for vekst - Grønt fiskeri i den blå åker.

vil det gje eit kort og effektivt vegsamband på Bømlo kommune som reduserer reisetida

For å gi ein kort innsikt i kva Bømlo Fiskerihavn

• Fiske er ei tradisjonsrik og fornybar næring.

mellom sør og nord med god vegstandard. Det

handlar om, klypper vi litt frå Norsk Transportplan

• Gjev ei bærekraftig verdiskapning

gjer det fullt mogleg å transportere fisk frå opp-

2018-2029:

• Har eit ungt miljø med læreplassar

dretts-verksemdene nord på Bømlo på container

og pågangsmot

med bil, til Hovlandshagen, på kort tid. Her kan

«Tiltaket omfattar bygging av ny molo og utdju-

• Er endringsvillige og omstillingsdyktige

fisken lastast over på båt og fraktast vidare til

ping av eit framtidig havneområde. Det er fyrst

• Investeringsviljen vil auke med ei god

kontinentet med hurtiggåande båtar.

og fremst havfiskenæringa som vil ha størst

fiskerihavn.

Ei framtidsretta havn som vil vera med å reali-

nytte av tiltaket. Denne næringa har i dag dårlige liggjetilhøve for båtane, og det er ikkje rom for vekst, utan å etablera ny fiskerihavn.

Andre som kan dra nytte av dei nye fasilitetane, vil være oppdrettsnæringa, verftsindustrien og

Kvifor fiskerihavn:

sere Staten si satsing på meir transport over frå

• Treng ei havn med fleire og sikre kaier

veg til sjø.

og rammevilkår for utvikling • Sikrer eksisterande og opnar for nye arbeids-

Med landbasert straum og variert næringsstruk-

offshorenæringa. Næringar som i dag er eta-

plasser/lærlingeplasser/praksisplasser og

tur som er etablert i område, og auka potensiale

blert i området. Etableringa av ny fiskerihavn

sikrer framtida for dei yngre som vil satse.

for nye etableringar vil det gje eit totalkonsept

vil bli et verdfullt bidrag til å styrkje verdiskapinga. I tillegg legge til rette for utviding av

• Med ny fiskerihavn vil ein og få utvida eksisterande næringsområde, som gjev eit

60

som i stor grad bidrar til eit reinare miljø med mindre trong for transport.

Det er brei fagleg og politisk støtte til etableringa av ny nasjonal fiskerihavn ved Hovlandshagen, Langevåg på Bømlo.

Karmsund havn IKS gjev

Samarbeidsrådet for Sunnhordland skriv i sin

sin fulle støtte til prospektet.

Karmsund Havn skriv til slutt i sin uttale:

uttale, at rådet gjev sin tilslutnad til at Bømlo

Det er viktig at utviklingen av prosjektet på

kommune sitt arbeid med revisjon av noveran-

Hovlandshagen koordineres med Karmsund

de fiskerihamn skal få status som Nasjonal

Fiskerihavn, Husøy. De to fiskerihavnene vil

fiskerihamn.

SVERRE OLAV SVARSTAD DAGLEG LEIAR BØMLO FISKERIHAVN

Sjå meir på www.bomlofiskerihavn.com

sammen styrke regionen som et av de viktigste fiskeriområdene i Norge. Karmsund Havn IKS anser etableringen som verdiskapende for regionen, og gir sin fulle støtte til prosjektet.

61

OPERO

!

O ER

P O

I 1978 vart selskapet Sunnhordland industri stifta.

Etter to år med planar og tilrettelegging starta selskapet produksjonen i 1980. Produksjonen var blant anna ”oselvar” og andre treprodukt, som arbeidskister for verktøy.

Produkt som var målretta mot den

barnehage arbeider vi for enkeltbarnet

Målet til Opero, på oppdrag frå NAV, er

marknaden som var då. Namnet vart i

og vi legg til rette for at kvar enkelt får

at flest mogleg etter naudsynt kompe-

2012 endra til Opero som i dag har ca.

dekka sine behov og får gode utviklings-

tanseheving skal ut i ordinært arbeidsliv.

40 fast tilsette.

moglegheiter.

Likevel skal Opero driva med overskot,

Frå 2002 har Birte Nilsen vore dagleg leiar

Då bedrifta vart etablert i 1978 fekk vi

i bedrifta.

18 eigarar, både offentlege og private.

etter vanlege aksjeselskap sine reglar. Det er spennande og utfordrande.

Det er dei same eigarane vi har i dag.

Opero er ei hjørnesteinsbedrift for heile

Opero slik bedrifta er kjent, og fungerer i

Kommunar, fylkeskommunen saman med

Sunnhordland.

dag, er eit resultat av utvikling og tilpas-

private, som med denne investeringa har

mange kvalitetar eit moderne samfunn

sing til marknaden i Sunnhordland. Med

teke eit stort samfunnsansvar.

har bruk for.

bedrifta utvikla seg innan platearbeid,

Fast tilsette i Opero er fagpersonell som

Opero har vist seg å vera ei godt etablert

sveising i stål og aluminium til ulike pro-

legg til rette for at jobbsøkarar frå NAV,

driven bedrift, som i år fyller 40 år.

dukt, primært innan industri og opp-

som gjerne har ”hol i cven”, skal få den

drettsnæring.

kompetanse dei treng for å komma ut i

Ei

bedrift

som

fyller

hovudfokus på industriarbeidsplassar har

ordinært arbeid. Her får ein karriererettI 1999 utvida vi med drift av kantine på

leiing, jobbsmak der ein får prøva ulike

Stord Opplæringssenter. Seinare har vi

yrke, og finna ut kva ein trivest med.

etablerte oss med kantine på Stord vida-

Dette for å unngå feil-val. Målet for kvar

regåande skule avdeling Vabakkjen og

einskild jobbsøkar er å finna ein jobb i

Saghaugen. På dei to siste stadane driv vi

ordinært arbeidsliv.

enno og serverar sunn og god mat til elevane. Opero er godt etablert med kantine

Opero er ei godkjent lærebedrift innan

og catering tenester.

institusjonskokk faget, plate- og sveisefaget samt barne- og ungdomsarbeidar-

I 2005 starta vi barnehage på Ås, i tidle-

faget.

gare ”Stordhuset”. Vi har i dag 75 born i barnehagen og 23 fast tilsette. I Ås

62

OPERO

FORMÅLET MED OPERO Opero er ei Arbeid & Inkluderingsbedrift i Sunnhordland. Målsettinga for bedrifta er å utvikla og gje yrkesmessige arbeidsinkluderingstilbod med siktemål om å føra arbeidstakarar attende til, eller inn i, ordinært arbeid. Bedrifta gjev og tilbod om utprøving og avklåring av personar med tanke på framtidig val av arbeid og utdanning.

Rekruttering til bedrifta og formidling til anna arbeid skjer i nært samarbeid med NAV. Bedrifta har sjølv hovudansvar for formidling av jobbsøkarar som er søkt inn av NAV. Bedrifta har både ei sosialpolitisk og ei samfunnsøkonomisk målsetjing. For samfunnet er det ein vesentleg fordel at menneske som elles ville vore utan arbeid og motteke ei eller anna form for offentleg stønad, i staden er under trening og opplæring som gjev arbeidskvalifisering. Etter ein slik opplæringsperiode kan mange gå ut i ordinært arbeid.

Opero er eit ressurssenter for mennesk ynskjer å utvikla seg!

Jobbsøkar frå NAV som ikkje har føresetnader for å konkurrera om vanlege arbeidsplassar, kan få tilbod om arbeid over lengre tid ved bedrifta.

Bedrifta gjev i dag tilbod innan mekaniske yrker, barnehage, kantiner, opplæring i kontorfag, dataopplæring, truckføraropplæring, oppfølging sjukemeldte, arbeidsretta rehabilitering og oppfølging innvandrar.

E-post: info@opero.no • Tlf. 53 40 24 00 • ww

I høve til lov om fagopplæring er bedrifta godkjent som lærebedrift innan fleire fag og er ei inkluderande arbeidslivsbedrift.

DAGLEG LEIAR OPERO, BIRTE NILSEN ASTRID HALLAND, AVDELINGSLEIAR KANTINE I OPERO.

Kantinene våre – møteplassen din!

MIDT I ROSENDAL SENTRUM - VED SJØEN

Vi har straum - dusj - WC - tømmestasjon - boss - internett.

Kontakt Rosendal Bubilparkering telefon 53 48 46 66 / rosendal bubilparkering

60 BÅTPLASSAR - 60 GJESTEPLASSER

64

Nysteikte bakervarer frå tidleg morgon / fristande frukt & grønt-diskar / ferskvareavdeling med det du treng til ein perfekt dag / velsmakande rettar i varmedisken Nysteikte bakervarerfrå fråtidleg tidlegmorgon morgon/ Nysteikte bakervarer Fristande frukt&&grønt-diskar grønt-diskar/ fristande frukt Ferskvareavdelingmed med det treng til ein perfekt ferskvareavdeling det dudu treng til ein perfekt dagdag / Velsmakande varmedisken velsmakande rettar i varmedisken NORGESMEISTER I FRUKT OG GRØNT

7-22 (8-20)

V

V

2 minutt frå båthamna og bubilplassen Kun Kun 2 minutt frå båthamna og bubilplassen

EUROSPAR ROSENDAL- -T:T:535348482525 - eurospar.rosendal@spar.no --www.spar.no EUROSPAR ROSENDAL 5050 - eurospar.rosendal@ngbutikk.net www.spar.no

EUROSPAR ROSENDAL - T: 53 48 25 50 - eurospar.rosendal@ngbutikk.net - www.spar.no 5

5

KJERSTI GRANMO NERHEIM

66

Fiskå Mølle!

Gjennom generasjonar har kvedno, eller mølla vore sentral på bygdene i Noreg. For å skaffa seg mjøl, og mat som gav god ernæring. Historisk var det mange bygdemøller, som ofte bøndene eigde saman.

Slik er historien til Fiskå Mølle Etne og. Etne

aktuellt når det har vore vanskeleg vekst- eller

at ein tek knekken på smitte. Ferdig pellets er

Bygdemølle låg på Håfoss, bygd i 1923 og eigd

værtilhøve, og det er dårleg med grovfor.

eit optimalt fôr tilpassa ulike dyretypar. Heile

av lokale bønder. Slik var det fram til 1992, då Fiskå Mølle kjøpte 51 %.

produksjonen er automatisert, og blir nøye Vil du ha ein homogen mix, etter eigen opp-

overvaka frå eige kontrollrom.

skrift, må du tinga 12 tonn. Elles kan bilen I 1994 flytta mølla til Tongane Industriområde.

levera to typar i ein mix til dei som ynskjer det.

I vinterhalvåret går produksjonen heilkonti-

Her hadde alt kornsiloar vore på plass, sidan

- Vi leverer mest i bulk og kan blande fleire

nuerlig, med tre skift, om sommar køyrer dei

tidleg 1980-tal. Fyrst i 2012 vart namnet

typar pellets.

med to skift. Vi har kundekonsulentar som

offentleg endra frå Etne Bygdemølle til Fiskå Mølle Etne.

held kontakt med kundane våre. Gjev råd I tillegg leverer Fiskå Mølle Etne såvarer, plante-

om kraftfor og dei andre produkta vi har. I

vernmidler, ensilering, tilskotsfor med vita-

Fiskå-systemet er der mange ulike typar fag-

Fiskå-systemet er den største private aktøren

miner. I det heile leverer vi det bonden treng,

folk på fleire områder. Veterinærar og ulike

på kraftfor i Noreg, med hovudkontoret sitt

seier Kjersti.

ekspertar som bidreg til å utvikla nye produkt.

på Fiskå, ei lita bygd i Strand kommune i

Samstundes er målet vårt å bli betre på alt.

Rogaland. Fiskå Mølle har sin største aktivitet

Det er lite korn lokalt, så mesteparten

i Rogaland, Agder, og Hordaland. I tillegg

kjem med båt frå eige kornmottak i Moss.

På mølla i Etne er det 9 tilsette. Dei 10 siste åra

er Fiskå etablert langs kysten, heilt opp til

Hovedsakleg er det norsk korn. Det kan variera

er det investert for 35 millionar i anlegget. I ny

Balsfjord.

litt frå år om anna om det må supplerast med

kvern, større pelletspresse og nye siloar. Slik

importert korn. - Vi har både havre, kveite, og

er kapasiteten auka. Dette syner og at Fiskå

Det er ikkje noko småtteri som blir produsert

bygg som er størst i kvantum. Andre råvarer er

satsar på lokaliteten i Etne.

på mølla på Tongane. I fjor var salet på 24.200

Soya, Raps, Åkerbønner, Roesnittar og melas-

tonn kraftfor. Av dette er 95 % produsert i

se, som er eit biprodukt frå sukkerproduksjon.

I 2009 var produksjonen 13.000 tonn, i fjor

Etne. Resten kjem frå andre møller i systemet.

Alle dei ulike varene vi har, kjem inn til Etne

24.200 tonn, og i år vil vi passera 25.000 tonn.

Produksjonen i Etne er retta mot ku, svin og

med bil og båt. Vi prøver å få mest mogleg med

Fiskå vil satsa på anlegget i Etne og gjennom

sau.

båt på grunn av pris og miljø. Distribusjonen ut

dei siste investeringane er det lagt til rette for

til våre kundar går med bil. Vi har ein eigen bil

ei ny produksjonslinje. I framtida blir det då

i Etne og leiger inn ein bil i tillegg.

enten ei større linje, eller to parallelle. Enno

Kjersti Granmo Nerheim er dagleg leiar på mølla, og har gitt oss ei lita omvising på eit

kan Fiskå auka produksjonen litt meir på den

imponerande anlegg. Det er fyrst og fremst

Vi leverer i nord Rogaland og Hordaland. I

storleik og mengde som imponerer. Det gjev

tillegg til eigen bil har vi eigen transportør

oss eit lite innblikk i kor stor og betydeleg

i Bergen, som leverer i nord Hordaland opp

- Vi ynskjer større del av marknaden, vi vil gjer-

bondenæringa er. Fiskå Mølle Etne omsette i

til Sogn. Vi har og eigen forhandlar, Rogne

ne ha nye kundar, nye marknader. Omsetninga

2017, for 111 millionar.

Transport, på Voss, og i Kvinnherad, er det

vår aukar etter kvart som potensielle kundar

Sandvik Landbruk som forhandlar våre pro-

blir kjent med oss. FK er vår hovudkonkurrent,

dukt, fortel Kjersti.

og vi satsar på å vera betre på service og pro-

Fiskå Mølle Etne har vel 20 typar kraftfor.

Utanom dei ulike standard typane, så kan

linja som er i drift no.

dukt, seier Kjersti Granmo Nerheim. Ei dame

mølla tilby skreddarsaum på kraftfor. Det vil

I prosessen på mølla vert det laga mange ulike

med stor innsikt og kunnskap om produkt og

seie at bonden kan få akkurat den mixen, den

kraftfor-blandingar. Dei ulike ingrediensane

ikkje minst bransjen.

eine bonden ynskjer. Akkurat den blandinga

vert blanda saman, male, og laga til pellets.

som passar for han. Dette kan vera meir

Under prosessen vert blandinga varma opp slik

67

1

2

5°0'0"E 280 000

260 000

3

4

5°30'0"E

300 000

5

6°0'0"E 340 000

320 000

6

Til Sognefjord

6°30'0"E 360 000

1205

60°40'0"N

Volahytta

Nasjonale turistveger Jernbane Ferje Fjordcruise Turisthytte

A

1114

National Tourist Routes Railway Car ferry Fjord cruise Tourist cabin

1327

1461

60°30'0"N 6 720 000

1131

Torfinnsheim Høgabu

Alexander Grieg

1193

B Vending

978

231

1350

Kiellandbu

1320

1241

60°20'0"N 6 700 000

1260 987

673

1233 686 842

341

1299

C

1046 976

60°10'0"N 6 680 000

1572

1410

665 1395

D 5°0'0"E

673

Fo lg

600

nn

st u nn

ele

n

Mosdalsb

1454 Holmaskjerbu

243

60°0'0"N 6 660 000

efo

1339

6°0'0"E

752

Fonnabu

Kvann 1520

737

1426

Sauabrehytta

E 59°50'0"N 6 640 000

749

1200

724

156

1302

1152

1248

Simlebu

1602

Sandvasshytta 1435

F

474

Blomstølen

59°40'0"N 6 620 000

1299

937 432

Storavassbu Løkjelsvatnhytta 1538

Olabu + Olalihytta

G 59°30'0"N 6 600 000

1187

1105

Kvilldal

1423

H

716

260 000

1

280 000 7°0'0"E

2

300 000 5°30'0"E

Til Stavanger

320 000

3

7°30'0"E

4

340 000

Til Stavanger

5

360 000 6°30'0"E

Strandd

6

7

8

7°0'0"E

400 000 1703 Flå ms ba na

10

8°0'0"E

440 000

11

12

8°30'0"E

460 000

480 000

Kongshelleren

1699

1731

1802

1708

Storestølen fjellstugu

1636

A Til Oslo

Geiterygghytta

1470

60°40'0"N

380 000

9

7°30'0"E 420 000

1710

Raggsteindalen

6 720 000

1477

1599

Finsehytta 1731

1849

Rembesdalsseter

1740

60°30'0"N

1620

Hakkesetstølen

Hardangerbrua 1485

Tuva

Fagerheim

1358

Kjeldebu

6 700 000

Krækkjahytta

Halne Fjellstove

1648

1383

Dyranut Fjellstove

1530

Vivelid fjellstova

Bjoreidalshytta

Hedlo

Solheimstulen

1414

Stigstuv

Trondsbu

Rauhelleren

Hadlaskard 1681

C

6 680 000

Stavali

Åan

Heinseter

60°20'0"N

1

B

Torehytten 1690

1407

Litlos

1446

8°0'0"E

7°0'0"E

1480

Stordalsbu

1674

Kalhovd turisthytte

60°0'0"N

Mogen Hellevassbu

62

E

1721

Middalsbu

1639

D

Lufsjå

Helberghytta

6 640 000

1547

Gaustatoppen turisthytte 1561

Haukeliseter

59°50'0"N

ntjørnsbu

1474

Lågaros

bu

60°10'0"N

Mårbu

Sandhaug

6 660 000

Besso

Tyssevassbu

F

1574

6 620 000

1658

1313

Holmavatn

Bleskestadmoen

1291

Sloaroshytta

1367

1300

dalen

5

Kilom et er 10

15

20

6 600 000 59°30'0"N

0

1537 1604

Tjørnbrotbu

380 000

Kartgrunnlag: Statens Kartverk - Forhandler 609008 Layout: Asplan Viak as, p.nr 529256

1367

Krossvatn

1381

8°0'0"E

7

1507

400 000

G

Til Oslo

1449

3

59°40'0"N

1392

7°30'0"E

8

69

420 000

9

440 000 8°30'0"E

460 000

10

8°30'0"E

11

480 000

12

H

EIN NY ATTRAKSJON

70

Ein ny attraksjon for Norge er opna i Hardanger våren 2018

EI OPPLEVING UTANOM DET VANLEGE I dramatisk og vakker vestlandsnatur ved foten av Vøringsfossen og oppstiginga til Måbødalen, sentralt ved riksveg 7 i Eidfjord, finn du Norsk Natursenter - Hardanger.

Senteret har som føremål å samle og spreie kunnskap om samspelet i naturen, og belyse relasjonane mellom natur og menneskeleg verksemd. Senteret si oppgåve er å skape eit nært møte mellom naturen og det moderne mennesket.

Norsk Natursenter

i tillegg til 10 andre språk. I dei nye utstillingane ved Norsk Natursenter

Hardangervidda Natursenter Eidfjord vart etablert i 1995. «Dette stedet

- Hardanger vil dei besøkande oppleve geologien og landskapet på ein

er et smykkeskrin med de edleste søljer og skattar frå norsk natur», sa

ny og spennande måte, kome nærare på dyrelivet, naturen, været og kli-

HM Dronning Sonja då ho opna senteret 28. mai 1995.

maet, samt utforske samspelet mellom natur, menneske, kultur og miljø på ein annan måte som ikkje tidlegare er presenterte i Norge!

Våren 2018 skifta senteret innhald og namn til Norsk Natursenter Hardanger. Senteret er eit spennande opplevingssenter for norsk natur,

På Norsk Natursenter tek vi i bruk teknologi og kreativitet for å gje våre

klima og miljø og eit autorisert besøkssenter for Hardangervidda nasjo-

gjester ei oppleving utanom det vanlege. Vi har valt å kalle oss det våre

nalpark. 01. april 2018 vart det lansert eit heilt nytt utstillingskonsept

gjester har kalla oss: ”eit spennande opplevingssenter for norsk natur,

med moderne design og nyskapande formidlingsteknologi. Utstillingane

klima og miljø”. Vår målsetning er å lage eit kvalitetsprodukt som gjer

er utarbeida av Sarner International Ltd i London i nært samarbeid med

oss til det beste senteret i Norge på formidling av naturinformasjon.

norske forskarar innan fagfelta som vert presenterte i utstillingane. Den

Norsk Natursenter - Hardanger er utvikla med høg kompetanse, både

nyskapande formidlingsteknologien er ei oppleving for heile familien og

når det gjeld bygningar, faglag innhald, moderne teknologi og design.

målet er at eit besøk ved Norsk Natursenter skal være ei spennande, triveleg og lærerik oppleving for alle aldersgrupper!

I ein eigen kinosal viser samspelet mellom kunst og natur. I meir enn 250 år har norske landskap vorte inspirert av mange kunstnarar. Dei flotte

Senteret har ein spektakulær panoramafilm «Fjord Fjell og Foss» regissert

formasjonane av fjordar, fjell og fossefall over heile landet har kome til

av Ivo Caprino som tek deg med på ei flott oppleving mellom høge fjell

utrykk i måleri, trykk og andre media. Professor i kunsthistorie Gunnar

og djupe fjordar, med nervepirrande helikopterstup over bratte juv og

Danbolt viser oss samanhengen og forteljinga om mennesket si forståing

mektige fossefall, samt rolege, poetiske sekvensar mellom fjellvatn, brear

av naturen gjennom målarkunsten.

og reinsdyr og originalkomponert musikk. Lydbiletet er sterkt, vemodig og lyrisk, akkurat som filmen.

Norsk Natursenter - Hardanger den mest besøkte menneskeskapte attraksjonen i distriktet - er eit kvalitetsprodukt både for enkeltreisande

Over tre etasjar kan gjestene utforske utstillinga som er bygd opp som ei

og grupper. Våre gjester er reisande og turistar frå heile verda. Historiske

tidsreise frå 2,9 milliardar år sidan og fram til i dag i form av interaktive

besøkstall ved senteret viser til meir enn 1,3 millionar gjester. Senteret

stasjonar, bergartar, mineral, fossil, modellar, akvarium, temavideoar og

er eit ideelt besøksmål for turar til den verdsberømte Hardangervidda og

illustrasjonar.

Hardangerfjorden.

På spektakulært vis kan ein oppleve delar av naturfotograf Arne Nevra

Hardanger er landet sin største ”frukthage”. Regionen har ein unik

sine beste filmar om dyre- og fugleliv.

natur, og stadig fleire tilbod om overnatting og opplevingar for deg som vil hente inspirasjon og oppleve noko ekstra.

Utstillingane vert presenterte på tre hovudspråk: norsk, engelsk og tysk

71

Hardanger-sideren i historisk perspektiv

Ein har alltid høyrt at det var Cisterciensarane som lærde hardingane å dyrka eple. Då biskop Sigurd i Bjørgvin grunnla Lyse kloster, fekk han munkar frå York i England til Lyse, men det skulle enno gå hundre år før desse klosterbrørne fann vegen innover til det varmare Hardanger og byrja med avlsgard, ein grangiae.

BLEIE DIPLOMET er eit rettsdokument frå høgmellomalderen med dom i ein grannestrid på garden Bleie i Ullensvang. Det er datert tysdag etter treeiningsmesse i det fjortande styringsåret

til kong Eirik

og Hertug Håkon i det herrens år 1293.

Dokumentet er rekna som det eldste fullt intakte diplom i Noreg.

LARS O, BLEIE

72

Ciesterciensarane var ein orden kjend for sine interesser for hagebruk.

takka presten Atche, og den joviale grønlands-misjonæren, Glahn, for.

Dei var glade i mat og god drykk og visste nok om gjærsoppen sine gode

Dei var banebrytarar i dette som mangt anna. Nye eplesortar kom til

eigenskapar. Kor lang tradisjon ein har bak sideren i Hardanger, har ein

fjorden, og folk lærde seg å pota. ”Det Nyttige Selskab”, skipa i Bergen

ingen dokumentasjon for, men at dei pressa eple og laga sider er sann-

i 1774, premierte driftige bønder for tiltak og framsteg. Me kan sjå av

synleg. Ein veit at Cisterciensarane og deira syster-kloster både i England

premielistene at dei har gitt premie til framsynte menn i Måge ikkje berre

og Normandie tilverka og selde sider i stor skala. Kloster- brørne frå Lyse

for å ha planta mange epletre, men òg for en mer effektiv Maade at

hadde stor påverknad, ikkje berre på det religiøse området, men òg på

omdanne Eblær til flytende Vare». Dette kan tyda på at det er ei forbe-

det mat- nyttige. Ein skal vita at Lyse kloster åtte 350 gardsbruk, mange

tring av gamle metodar. Om lag på same tid skriv presten Hertzberg at

av dei her i Hardanger. Dei fekk misjonera for si tru og sitt hagebruk i

Knut Hanson, ”Sterke Knut”, pressa saft av ”skovæbler”, som han selde

heile 300 år. Ein veit at Lyse i mellomalderen selde eple i Bjørgvin, truleg

til hushaldningar i Bergen. Der friska dei kondisjonerte opp punsjen sin

frå avlsgarden sin i Opedal. Ein veit derimot ikkje om dei selde foredla

med syrleg sider, skriv Hertzberg. ”Aar om andet preeses og selges det

varer, som eplemost eller sider. Mellomalderen etterlet seg få kjelder.

blot af dette Prestegjeld 2 a 300 Anker”. Når ein kunne selja så bra mengder i byen må ein gå utifrå at safta var noko fermentert og ha eit

Då reformasjonen var over, klosteret rive, eldsjelene borte, gjekk det

medels alkoholinnhald. Slik Hertzberg ordlegg seg, får ein inntrykk av at

attende med fruktavlen. Når eit epletre fall av alderdom, planta dei

pressing av eple var ein gamal kunst, som Knut tok oppatt. I så fall var

sjeldan nytt, og det kan sjå ut som hagebruket gjekk inn i ein

det ein sovande tradisjon han vekte til livet.

”Tornerosesvevn”, Aldehagane

Den nye tid

Den sekellange kuldeperioden i seinmellomalderen (1358- 1455) tok

Sideren har med andre ord hatt ei slumrings-tid på fleire hundre år.

likevel ikkje knekken på fruktdyrkinga i Sørfjorden. Det er stadnamna

Ølbrygging hadde gjennom tidene utvikla seg til ein kunst som krov

som i dag kan fortelja oss om den gamle kulturarven. Testament, arve-

kunnskap og omtanke. Annleis var det å setja sats av frukt og bær. Å få

oppgjer, skøyte og gamle brev, så kalla mellomalderdiplom, gjev oss

i gang naturgjæring av t.d. eplesaft var ingen stor kunst. Det var likevel

informasjon om dei gamle aldehagane. Det er hagar med steingjerde

ikkje så lett å stoppa gjæringsprosessen i tide, slik at sideren ikkje gjekk

som verna kulturvekstane mot sau og geit. (Alde er det gamalnorske

seg for turr og sur. Då det kom restriksjonar på ølbrygging og forbod mot

ordet for frukt, helst brukt om eple.) Desse aldehagane låg for det meste

brenning av brennevin, fekk sideren oppsving. I 1857 kom den nye han-

i utkanten av klyngetuna og vart dyrka bort etter kvart som jordskifta

delslova, som gav fritt sal av sukker, og gav sideren på ny ein medvind.

skreid fram på 1800-talet. Eit gamalt kart over Bleie viser heile seks slike

steingjerda frukthagar. Liknande har nok funnest på dei fleste gardar

Den gamle kjellarkulturen, der sideren berre skulle nytast i kjellarar er

i Sørfjorden. Etter reformasjonen har hagebruket gått attende. Med

forbi. Sideren har vore gjennom ei ”lutringstid” og er komen fram i

få og gamle epletre att, blei det nok og snautt med eplemost til sider.

ljoset. Seriøse produsentar veit at kravet til kvalitet krev både kunnskap

Det var humleplanta som kom til å «okkupera» dei gamle aldehagane.

og omtanke. Denne våren har sider frå Hardanger fått både gull og sølv-

Hardingane kom på 15- og 16oo-talet til å dyrka store mengder humle,

medalje i Leipzig i konkurranse med sider frå mange kantar. Det tyder

som dei selde i dei omliggjande distrikta. Humle bruka dei til ølbrygging,

på at sider frå Hardanger kan ha ei god framtid.

og øl drakk alle, både rik og fattig.

Lars O- Bleie Fruktdyrking tek seg opp og siderproduksjon kjem etter Framover på 1600-talet syner det seg at det framleis er liv i hagebruket, og frå midten av 1700-talet får fruktavl stor framgang. Det kan me

73

PHOTOSTUDIO MØGSTER

AGA SIDERI

Ikkje mange stader, heller ikkje i Hardanger, ligg historien tjukkare i veggene enn på Agatunet, ikkje minst i lagmannsstova og i historien om lagmann Sigurd Brynjulvsson. Lagmann og ridder frå andre halvdel av 1200-talet. Han var Gulatingrådsmann og var i rådskretsen til kongen.

Om lag 750 år seinare har Joar Aga overteke nabogarden til

Sortar som; James Grieve, Bramley, Alexander, Torstein, Ribston,

Agatunet, frå onkelen, Erling Aga. Saman med sambuaren Eirin

og Karin Schneider.

Haustveit Instebø frå Lofthus, er dei i ferd med å etablera seg i nabotunet til Lagmannsstova, Paret har fått ein son, dei har kalla

Aga Sideri har planane klar for design og utforming av etiket-

han Sigurd, og planane for Aga Sideri og Lagmannsideren er i

tar, som og skal innehalda spennande historier og myter frå

støypeskeia.

Hardanger. Guten som har gartnarutdanning frå Hjeltnes, vil og eksperimentera med smakar. -Eg ynskjer å gjera mange vriar

På ein utruleg flott eigedom tett på Hardangerfjorden, skal Joar

og variantar, seier Joar. Smakskombinasjonar med bringebær,

planta 8.500 epletrær over 30 mål i løpet av to år. Totalt har Joar

tørrhumle, og skogsbær skal prøvast. Utvikla nye og spennande

planar for 4.000 trær til. I dag produserer garden epler, fjørfe og

smakar. -Det er Aga Sideri!

har melkeproduksjon. Over dei to neste åra vert melkeproduksjonen fasa ut. På innmarka, der dei i dag dyrkar fôr til kyrne, blir no,

All grunn til å tru at den komande Lagmannsideren er i gode hen-

i denne perioden tilplanta med epletrær.

der, og vil bli ein smakfull oppleving for ganen. Joar prøvde sideren sin unde siderfestivalen i Øystese, der han vann amatørklassen!

Joar har fått statlege løyver, og kan alt i dag selja sider til

Fasilitetane rundt Aga Sideri er i ferd med å ta form. Garden kan

Vinmonopolet, og barer og restauranter over heile kongeriket.

tilby eksotisk overnatting i eit gamalt sagbruk med hemmeleg

Søknaden om utsal på garden, saman med løyve til servering og

kjellar frå krigen. Flott tilrettelagt område for nyting av sider på

prøvesmaking på Aga Sideri, er sendt Ullensvang herad. Vonlegvis

kaianlegg og i naust. Med mange andre potensielle serveringssta-

er løyvet på veg inn fjorden, med det aller fyrste. I ein stadig

der. Det heile kjem til å bli stasleg.

aukande produksjon skal det i år setjast 10.000 liter sider.

Joar og Eirin er reflekterte ungdommar som veit kva dei vil og har Joar vil planta eplesortar som har vist seg å vera kjempegode alter-

lyst til. Ungdomar som trur på vestsida og ein ny driv i tilværet. Det

nativ i sidermarknaden i dag. I tillegg vil han planta gamle smak-

er verkeleg positivitet, i fotefara til Sigurd Brynjulfson!

fulle sortar, som folk i dag truleg mest ikkje kjenner namnet på.

Sjå www.agasideri.no – og instagram: agasideri.

74

Spildemost og sider

FRÅ FRUKTGARD I VAKRE HARDANGER Frå jord til bord har alltid vore vår filosofi. Då alkohol-

Kvar flaske har si eplesort med si historie. Finn ditt

loven i 2016 blei endra til gardssalg bestemte me oss

favoritteple!

for å setje sider av Spildemostane våre. Me hadde då

VISJON: Gje meny av most og sider på linje med

jobbet siden 2006 som mål å vera Eplemostspesialisten

vinmeny til mat

i Hardanger. I gardspresseriet lagar me eit rikt utval

Spildesider er SIDER FRÅ HARDANGER med beskytta

eplemostar på reine eplesortar og raude varianter

geografisk nemning.

tilsatt bær. Desse fermenteres på Ståltanker i Sideriet

Mer informasjon om oss, garden og produkta

vårt, tilsett litt kolsyre ved tapping, noe som gjer dei

finn du på: www.spildegarden.no

perlande.

Velkomen innom! Helsing Jane & Geir Henning

ng i H ard a s u h t f o L

er

Pro gr a m TORSDAG 26. JULI Kl. 20.00: MORELLFESTIVALENS OPNINGSKONSERT André Søfteland, Tore Petterson, Yngve & his Boogie Legs, på Ekspedisjonen Skjenkestove.

Utdeling av Morellfestivalen sin heiderspris.

Kvelden vert leia av Kjell Fuglehaug og Petter Pilgaard.

Festivalpass: Kr. 1150 for alle arrangement.

Kr. 300 for opningskonserten. 18 års aldersgrense og legitimasjonsplikt.

FREDAG 27. JULI Kl. 12.00: MARKNADS- OG FESTIVALOMRÅDET OPNAR Marknads- og festivalområdet opnar. Gå rundt og sjå på alle dei fine utstillarane.

Her er både noko for ganen, og ting du kan ta med deg heim!

Frode Aga grillar.

Arrangementa på dagtid er GRATIS. Kl. 12.00 – 16.00: MORELLFESTIVALENS KONSERTREKKJE Her er noko for kvar smak! Kom og høyr bl.a. Traddies, Eli Gauden med band, Jærbelgen trekkspelklubb, Jan Hammer.

Kl. 15.00: PRESISJONSSPYTTING Klarer du treffa blink med morellsteinen?

Fysikar Andreas Wahl deler triks og tips!

Kl. 16.30: SJØSETTING AV KYRKJEBÅT Kyrkjebåten er eit kulturminne frå ei tid då fjorden batt oss saman. Bli med å gjenoppliva kyrkjebåttradisjonane i Hardanger!

Kl. 17.00: HARDANGERAUKSJON Kjell Fuglehaug auksjonerer vekk gamle gjenstandar frå Hardanger.

Ta kontakt med Leif Lutro på tlf.: 909 56 491, eller på post@ morellfestivalen.no. Fyrstemann til mølla. Maks 5 gjenstandar per person.

Barnekonsert

Kl. 17.45: På Ekspedisjonen Groovy konsert for heile familien med trioen Du og jeg og vi 2-3-4!

Møt på mange morosame karakterar og spenstige utfordringar, og kanskje du kan læra deg kunsten å klappa på 2 og 4?

Kl. 20.00: DØRENE OPNAR Me opnar dørene for kveldsarrangementet. Dette vert ein kveld du ikkje kan gå glipp av. Konferansierar: Kjell Fuglehaug og Petter Pilgaard.

Pris: Kr. 400. 18 års aldersgrense og legitimasjonsplikt.

Kl. 21.30: TINA TURNER – SIMPLY THE BEST Hold dykk fast!

Eit forrykande musikalsk show basert på Tina Turner sin musikk.

Kl. 23.00 SØLVSUPER Ta på dykk danseskoa når Sølvsuper spelar opp til dans!

Sal av mat og forfriskingar.

LAURDAG 28. JULI Kl. 09.00: OPNING OG MIKKELFRUKOST I FESTIVALTELTET Mikkel og Mikkeline frå Mikkelparken kjem og et morellfrukost med deg.

Jærbelgen trekkspelklubb spelar.

Marknaden er open.

Frode Aga grillar.

Prisar: Kr. 175 for vaksne, kr. 100 for born under 15 år, gratis for born under 6 år (biletten inkluderer også inngang på festivalområdet).

Inngang marknad, laurdag: Kr. 125 for vaksne, kr. 50 for born under 15 år, gratis for born under 6 år.

Kl.13.00 MINIKONSERT MED LOTHEPUS OG TUVA Konsert med songfuglen og vinnar av Norske Talenter-yndlingen Tuva Lutro, i duett saman med sjølvaste Lothepus.

Dette kan du ikkje gå glipp av!

Kl. 15.00 FINALE I MORELLSTEINSPYTTING Me kårar nye norgesmeistrar i morellsteinspytting!

Kl. 15.30 PREMIEUTDELING OG KÅRING AV BESTE MORELLANTREKK Premieutdeling til meistrane i morellsteinspyttinga.

Me kårar også det beste morellantrekket, så det er berre til å kle seg opp!

Dommarar er Petter Pilgaard og Vendela Kirsebom.

5-7 OKTOBER

Kl.16.00 På Ekspedisjonen utesene: GRIBB Slepp håret laust! Rockeband med brei, folkeleg appell. Du vert garantert ikkje i dårleg humør når desse entrar scena!

Kl. 10.00 – 13.00 Kvalifisering NM i morellsteinspytting Dame - herrer - junior.

Eigen spyttebane for born.

Konferansier er Sigurd Sollien.

Kr 50 for to omgangar.

Alex Rosén utfordrar Lothepus - kven spyttar lengst?

Kl. 14.15 MINIONSERT MED ALEX ROSÉN

2018

Kåring av beste sider, både amatør og klasse for dei kommersielle.

Kl. 20.00 DØRENE OPNAR Me opnar dørene for kveldsarrangementet. Dette vert ein kveld du ikkje kan gå glipp av. Konferansierar er Kjell Fuglehaug og Petter Pilgaard.

Pris: Kr. 400.

18 års aldersgrense og legitimasjonsplik.

I Hardanger er det lange tradisjonar for å lage

Kl. 21.30 ALEX ROSÉN & THE YOUNG DUDES Stand up og musikk i ein elektrisk miks!

sider. Det er eit stort mangfald av siderprodusentar. Dei lagar alle kvar sin unike sider; sprudlande,

Kl. 23.00 VETRHUS BLUESBAND Hiv deg ut på dansegolvet. Det vert dans med Vetrhus Bluesband!

Sal av mat og forfriskingar.

tørre, lette, søte … Kom på Siderfestivalen, slå av ein prat med produsenten og smak deg fram til din favorittsider.

Ekspedisjonen er open og inne på festivalområdet. Aldersgrense 18 år.

Leg. plikt. Bill: 375,- Me oppmodar publikum om å møta fram til programmet i god tid.

Hardangerentusiast Arild Sondre Sekse vil sette sitt preg på marknaden laurdag. The VossaRebels

Kl. 16.00: VITENSHOW MED ANDREAS WAHL Andreas Wahl vekkjer vitskapsentusiasmen med fascinerande fysikkeksperiment!

– kjend frå årets Norske Talenter - spelar på Siderfesten. Stor marknad, litteratur, gardsbesøk og mykje god mat og drikke. Me tilrettelegg

ARRANGØR: Morellfestivalen 2017, boks 9, 5787 LOFTHUS I HARDANGER Kontaktperson Trond Instebø: 920 38 505 post@morellfestivalen.no, www.morellfestivalen.no

I samarbeid med: 10 klasse foreldre, lokale eldsjeler og Ullensvang Lions Club.

Bubilcamp på Fruktlageret. Mot ei lite avgift kan du stå med hus på hjul på Ullensvang Fruktlager, straum og toalett er tilgjengeleg.

for bubilar; med oppstillingsplassar fleire stader i bygda.

www.hotel-ullensvang.no

Tlf. 53 67 11 00

www.mikkelparken.no

www.oddarevisjon.no

morellfestivalen.no Eitrheim • 5750 ODDA • Tlf.: 53 65 00 30 • Fax: 53 65 00 40

www.roynstrand.no

Ullensvang Lions Club

Tlf. 53 65 06 00

Tlf. 53 67 11 77

Tlf. 53 66 12 36

www.frekhaugregnskap.no

Tlf. 53 67 00 10

Hjøllo, 5750 Odda • Telefon 53 65 03 20 post@oddatrykk.no • www.oddatrykk.no

Elmero Frisør | Inst. Johs. Ystanes AS | Tunvoll Trimstove | Ullensvang Frisørsalong | Rutle VVS | Lofthus Auto Esso Kinsarvik | Lofthus Camping | Lofthuskiosken | Ekspedisjonen Skjenkestove

Odda Trykk & Reklame

Kinsarvik

Tlf. 53 66 32 90

Ullensvang Gjesteheim

Følg oss på Facebook og www.siderfestival.no

Aldri har det putla, sildra og runne so mykje

Etterspurnaden har eksplodert. Folk vil ha hei-

sider i Hardanger, som det gjer no. Ekspertisen

melaga sider frå Hardanger. Noko har skjedd,

er komen ut av dei mørke kjellerarane, og

seier Olav, som trur dette kan bli så stort i

er i ferd med å profesjonalisera produksjo-

volum, som produsentane kan klara å leve-

nen. Samstundes vert det laga råmer og reglar,

ra. Han er ikkje i tvil om at dette kan bli ein

for kven som kan levera sider frå Hardanger.

næringsveg for mange. Olav trur det kan bli ei

Sjølvsagt eit merkevarenamn som må hegnast

hovudnæring, som kan gi verdiskaping på fleire

om og takast vare på. Siderproduksjonen kan

hundre millionar, om du ser det i samanheng

lett vera i ferd med å bli hovudnæring på

med turisme.

mange gardsbruk.

Kanskje blir det snart enno vanskelegare å få Olav Bleie er mellom dei som har lege langt

kjøpt norske eple frå Hardanger. Meir og meir

framme i startfeltet. Prøvde seg litt med sider-

går til siderproduksjon. Vi går i alle høve, ei

produksjon, i studietida i Bergen. Men, før jul

meir enn spennande framtid i møte. Du kan

slutta Olav av sine doktorgradsstudier i kjemi.

like godt læra deg det med ein gong. Sider

Har flytta alt produksjonsutstyr til Bleie, og har

frå Hardanger, kjem til å bli ein klassikar. I ein

no starta på ein karriere som heiltids siderpro-

leiande posisjon finn vi Olav Bleie.

dusent.

Dette er noko Olav brenn for, og har tru på.

- Folk treng ikkje reisa til det store utland for å finna gode produkt, seier han. Olav er heilt sikker på at Hardanger kan bli som Bordeaux i Frankrike, La Rioja i Spania, eller Mosel i Tyskland. -Når folk høyrer snakk om Hardanger, så skal dei fyrst tenkja på sider. Så kan tankane om fjord og fjell sleppa til. Sideren skal ikkje vera den billigaste, men den skal vera i verdsklasse, seier Olav, med entusiasme og innleving.

Frå 2015 og framover har Olav dobla og tredobla produksjonen sin. Likevel er det utselt.

Ingan annan vare aukar meir på Vinmonopolet enn sider. I fjor var auken på 150 %. Olav lærte siderproduksjon av faren, og med det som grunnlag, har han utvida og profesjonalisert produksjonen, under merkenamnet Alde sider. Stempla garden sitt bumerke på etiketten, saman med kvalitetsmerket ”Godkejnt av far min.”

76

“Fjordens mest gjennomførte utestad”

Langs sjøkanten på Lofthus ligg Ekspedisjonen Skjenkestove med utsikt over fjord og fjell.

Me kan tilby uteservering med spektakulære omgjevningar, og du kan slå dansefoten laus på mange av våre arrangement eller bli med på quiz som blir arrangert kvar månad.

Me tek gledeleg i mot små og store lag til møte, selskap og andre sosiale sammenkomstar. Dette er ein unik opplevelse og ein ekte smak av Hardanger.

I juni 2009 opna Ekspedisjonen Bryggeri, eit mikrobryggeri der me produsere øl, sider og eplesaft til våre gjester. Me servere for tida fira typar handlaga øl frå fat. Bryggerimester Fredrik Opedal garanterer for kvalitet og smak. Me freistar å forene gode gamle har-

Opplev smaken av Hardanger

dangerske bryggjeskikkar med moderne pro-

Velkommen til sider- og ølsmaking ved Ekspedisjonen Skjenkestove og Bryggeri.

duksjonsutstyr og fagleg tyngde.

Me

tilbyr

omvising

og

ølsmaking

på

Ekspedisjonen, der me vanlegvis smakar fira sortar øl, tek ein tur inn i bryggeriet og snakkar om produksjon, historie og andre soger.

Om ønskeleg serverer me også mat til dei gylne dråpene.

SIDERSMAKING

ØLSMAKING

På sidersmaking får du smaka på våre tre sortar

På ølsmaking får du smaka på fire sortar av vårt

av eigenprodusert sider, samt ei omvisning av

eigeprodusert Hardingøl, samt ei omvisning av

mikrobryggeriet.

mikrobryggeriet.

Pris per person kr 200

Pris per person kr 250

Minimumspris kr 2000

Minimumspris kr 2500.

Varighet ca 50 min

Varighet ca 70 min

Epost: ekspedisjonen.skjenkestove@gmail.com Tlf.: 475 12 461

77

HARDANGERSIDER

Hardangersider Noreg sitt svar på Champagne!

Hardangersideren er i startgropa for oppbygging av ei merkeva-

I ein svensk uttale heiter det, at norske epler frå Hardanger, er

re, og eit stort kommersielt sal av sider. Startfasen for bygging av

dei beste dei har smakt. Det vert uttalt at Normandie har verdens

merkevare og eit omdøme, i tråd med det vi ynskjer, vil vera heilt

beste sider, men at potensialet er betre i Hardanger.

sentralt i arbeidet med å nå måla våre. I den samanheng ynskjer vi å laga ei klyngje med fylgjande mål:

At eit slikt potensial er til stades, har Edle Sider dokumentert, då dei vart kåra til mestvinnande på den internasjonale cidermessa

Auka kunnskap, kvalitet, invovasjon og verdiskaping gjennom

i Frankfurt, no i april 2018. Edle Sider vart tildelt to gull og to

gjensidig samarbeid mellom aktørar i og rundt siderbransjen i

sølv på CiderWorld.

Hardanger.

I tillegg har Edle Sider starta med testing av eksport. Dei fyrste Merkevara Hardanger er eit omgrep og dette må innarbeidast

pallene er sendt til Hongkong.

i alle ledd. Viser til undersøkinga av byrået Haltenbanken.

Dei intervjua 1800 forbrukerar i Bergen, Oslo og Tromsø.

Ein annan viktig kandidat er Utne Hotel, siderhotellet i Noreg.

Undersøkinga viser at ingen andre fruktregionar er i nærleiken

Dei testar eit utval av sider og saft frå Hardanger. I tillegg får

av Hardanger, når det gjeld kjennskap til.

kundane besøkja sidergardane, alt i kombinasjon med eit opphald på Utne Hotel.

Av 600 forbrukerane i Bergen, kjente 67 % til Hardanger. Av 600 i Oslo var kjennskapen 49 %. I Tromsø, 41 %. Sjå nærare i

Dei som har mest erfaring i siderproduksjon og sidersmaking, er

tabellen under.

nok gardane i siderruta i Ulvik, sjå link: http//siderruta.no/

God marknadsføring er å auka kjennskapen til og kunnskapen

Potensialet innanfor siderproduksjon er så stort at på sikt, kan

om. Utfordringa er å få alle til å skjøna samanhengen, om kor

råvaretilgangen verta ei utfordring.

viktig samarbeid er, for å byggja den merkevara vi ynskjer oss.

Potensialet for samarbeid kan optimaliserast i form av ei klyngje.

Klynga skal jobba med; Kvalitetsmål, kunnskap om eigenskapar,

Det er interessant å visa til tala frå Vinmonoploet, og sal fyrste

opplysningsmateriell og brosjyrer. Arbeide mot samarbeidspart-

kvartal 2018, samanlikna med salet same kvartal 2017. I fyrste

nerar, både private og offentlege.

kvartal 2017, vart det seld 16.500 liter, medan den i same tidsrom 2018 vart seld 38.600 liter. Det er ein auke på 135 % på sal av sider.

78

HARDANGERSIDER

POTENSIELLE SAMARBEIDSPARTNARAR Hotell:

Produksjon:

Utne Hotel

Edel Sider

Hotel Ullensvang

Alde sider

Hotell i Ulvik

Hardanger Cideri

Hotell i Kvam

Alvavoll Frukt og Sidergard

Tine

Heldre Frukt og Sidergard

Aga Saft

Joar Aga

Klynga Forskning/rettleiing

Hardanger Saft og Cideri

Nibio

Spilde

NLR Hakestad Nofima Syse gard

Fruktlager NĂĽ

Fjordfrukt Private medlemmer Ullensvang

Sparebanken Vest

Destinasjon Hardanger

79

Hardanger Transport

Kinsarvik

Fin og fredeleg mellom fjord og fjell.

Den gamle handelsstaden Kinsarvik får auka merksemd frå reiselivet.

Det som dreg er plasseringa, tett innpå fjellet, fjorden og ikkje minst freden.

I Hardanger finn me far etter folk så langt som 9000 år

Steinkyrkja som står på bøen er frå mellomalderen, og ho

attende. Truleg var også Kinsarvik ein stad steinalderfolka

samla folk frå mange grender. Det var nok ikkje tilfeldig av

rekna for å vera ein god stad å vera. Her var tilgang til

ho vart lagd til Kinsarvik. Båtstø til leidangskip var her også,

fjorden og til fjellet, og klimaet var bra. I gamal tid låg

og alt dette vitnar om at Kinsarvik var ein stad folk ferdast.

også Kinsarvik svært sentralt, midt mellom fjord og fjell i

Då Kongsberg var ein viktig by på austlandet, gjekk slepene

Hardanger. Frå fjellet henta forferdrane våre ut store ressur-

over vidda like forbi Kinsarvik, og då fann her stad rik byte-

sar, mellom anna frå villreinen. Kinsarvik vart ein stad varer

handel. Transporten av varer gjekk mykje på sjøen, og då var

vart lasta om, omsett og sendt ut. I bakken på den populære

det naturleg å stoppa i Kinsarvik for å lasta om for dei som

ålmenningen i sentrum, ligg mykje spennande lagra til arke-

no skulle over fjellet, eller dei som skulle andre vegen på

ologane, og for berre eit par år sidan vart ei diger kokegrop

sjøen. At staden også har vore involvert i skottehandelen på

graven fram. Storleiken vitna om at det må ha vore mange

1600 og 1700-talet finn me også rikeleg prov på.

til bords også i dei dagar maten vart godgjort i bakken.

80

FOTO: VESTREIM SERVICE

FOTO: HUSE GJESTEGARD FOTO: HUSE GJESTEGARD

I seglskutetida på 1800-talet var hardingane flittige på sjøen

mange vitjar på sommaren. Mikkelparken trekkjer nok til

og dreiv jaktefart. Båtar vart bygde i Kinsarvik, og i furusko-

seg mange småbarsfamiliar, og det har gjeve grobotn for

gen fanst ypparlege emne til skipsmaster og anna båtvyrkje.

at campingplassane har kunna veksa. På ein varm og solrik sommardag i fellesferien, kan det verkeleg myldra med blide gjester i «Vikje».

Seinare, då samferdsla utvikla seg til ferjefart og riksvegar over fjellet, var Kinsarvik framleis eit knytepunkt, slik det hadde vore i hundreår etter hundreår. Dei fleste av oss

Men folk har også oppdaga ein annan eigenskap ved

som har vandra på jorda i meir enn 40 år, minnest også

tettstaden innerst i fjorden. Dette er ein eigeskap som me

Kinsarvik som ein stad ein måtte innom på veg austover,

i større og større grad set pris på. Kinsarvik er rett og slett

eller vestover. Staden var eit ferjeleie i klassikaren Kinsarvik-

ein fin og fredeleg plass å vera. Nettopp verdiane fin og

Utne-Kvandal. Ferja var ein fast puls i det vesle samfunnet,

fredeleg er noko moderne 2018-menneske i stadig aukande

som også er kommunesenteret i Ullensvang herad. Det var

grad set pris på. Å nyta fred og ro, og det å kunna ta seg

eit yrande folkeliv i Kinsarvik sommartid i etterkrigstida og

ein vandretur er lett i Kinsarvik, som ligg der den kjende

tiåra fram til midten av 1980-talet. Endelause ferjekøar gav

Dronningstien byrjar i nord. Trolltunga er berre nokre mil inn

grobotn til eit spesialisert næringsliv prega av fruktutsal,

fjorden, og he er elles kort veg til Hardangervidda. Fjorden

pølsebuer og jamvel avisseljarar som gjekk frå bil til bil for å

er tilgjengeleg også.

by på siste nyhende frå rikspressa.

Om ein vil summera reiselivssoga til Kinsarvik i ein einaste Etter at trafikken vart dirigert om, ved at Vallaviktunnelen

setning, kan det vera at Kinsarvik har gått frå å vera ein stad

kom, og vegen mellom Odda og Utne vart utbetra, endra

folk reiser gjennom, til å vera ein stad folk reiser til.

også trafikkmønsteret. Kinsarvik hamna i bakevje, og det stilna. Men dei siste tiåra har Kinsarvik på ny vorten ein stad

81

Huse Gjestegard tek deg inn i Kinsarvik si minnebok Saman med familien driv Liv Jorunn Gausel ein koseleg gjestegard på Huse i Kinsarvik.

Med ei viking grav i tunet og gamle hus med spor frå middelalderen,

ger, grøne bakkar og stille sus frå bekken like ved, gjev deg ro i sjela

kan du leva deg inn i Kinsarvik sin lange histore med ei overnatting

etter ein opplevelsesrik dag.

på Huse Gjestegard.

I blomehagen ved våningshuset finn du Hagestova, med sine to I våningshuset frå 1924 severar Liv Jorunn dei nydlegaste rettar i

små koslege rom. Her kan du åleine eller saman med ein du er glad

herskaplege stover for gjester som vil feira ein spesiell anledning

i tilbringe rolege kveldar etter ein tur langs fossane i Husedalen til

eller der atmosfæren er like viktig som matopplevinga .

dømes.

Ta med familen til husmanssplassen Rinden.

Ta ein tur innom heimesida vår , der kan du bestille overnat-

Eit lite tun med

ting eller finne ut meir om oss. www.huse-gjestegard.no

utsikt over Kinsarvik og Hardangerfjordenden. Gamle tømmerveg-

82

- BYGGMEISTER OG ENTREPRENØR Bedrifta vart stifta i 1987. Ligg i dag plassert på Husemoen Industripark i Kinsarvik. Eit stort og flott industriområde, tilrettelagt bak busetnaden i Kinsarvik. Her er 16 ulike verksemder i dag etablert.

Ca 100 personar er tilsette, og spennvidda i aktivitetar er stor.

Dette gjev eit utruleg godt miljø, hevdar

viktig. - Vi må syta for å læra opp nye

dette vore som medaksjonær i Byggtorget.

leiinga i Nedrevåg AS. Å nemna nokre firma

ungdomar i faget vårt, seier han med entu-

Ei kjede som bidreg til optimalisering av

viser spennvidda. Airlift helikopterbase,

siasme. Nedrevåg løyser alle byggeoppdrag.

produkt og prisar vi kan levera, seier Siv

Mekanisk Industri, Entreprenørverksemd,

Etter kvart har dei hatt heile enterprisen på

Anne

Skyttarlag

med

moderne

skytebane,

Nedrevåg.

BYGGtorget består

tilrettelegging og bygging av mange små

i dag av 102 butikker fordelt over heile

Gokartbane, Miljøstasjon.

kraftverk.

landet. Dette gjer oss til ein betydelig

Nedrevåg er ei betydeleg bedrift, med vel

Nedrevåg har ei alsidig og god maskinpark.

20 tilsette, som og nyttar seg av innleige i

Har lastebil og tek kranoppdrag. Firmaet

For deg som kunde betyr dette gunstige

hektiske periodar. Nedrevåg er mest aktive

driv og med utleige av mange typar mas-

innkjøp og gode tilbod på alt av byggevarer.

i Ullensvang, Eidfjord, Granvin og Odda.

kinar til privat bruk.

Alle våre butikkar lagerfører og leverer varer

aktør i det norske byggevaremarkedet.

Bedrifta utfører likevel oppdrag på heile

og tenester frå dei mest anerkjente produ-

vestlandet. Har og utført oppdrag offshore

I eigen avdeling driv Nedrevåg med produk-

sentar og importører. Dersom du går med

i Nordsjøen.

sjon av forskalingskassettar. Leverer kasset-

planer om hus eller hyttebygging, vurderer

tar etter stadard mål. Men, kan og levera

å pusse opp eller treng ein pakke spiker,

Mellom kjente store oppdrag Nedrevåg AS

skreddarsaum på slik på kassettforskaling,

kan det løne seg å spørja etter råd og pris

har vore med på er Hardangerbrua litt i sær-

til heile landet. Me har levert forskalingskas-

hos oss.

klasse. Her var verksemda på oppdrag frå

settar til f.eks Bustadprosjekter, Idrettshallar

start til slutt i 5 år. Eit stort oppdrag i desse

på vestlandet, Bybanen i Bergen, Mongstad

Nedrevåg Eigedom AS er eit firma vi starta

dagar, er total renovering av den gamle

rafeneri,

for 6 år sidan. Eigedomsselskapet byggjer

yrkesskulen frå 1938, i Odda.

Hardangerbrue.

Nedrevåg er godkjent lærlingbedrift. Noko

Nedrevåg AS har drive byggevarebutikk i

grundaren Inge Nedrevåg synest er veldig

10 år. Jubileum i 2018. I dei siste åra har

Sture

Terminal

og

sjølvsag

nye bustader både for sal, og utleige. Så langt mest i Kinsarvik.

83

HARDANGER BESTIKK

Made in Kinsarvik!

I Husedalen ligg dei på rekke og rad, Søtefossen, Nykkjesøyfossen, Nyastølfossen, Tveitafossen. Alle med vakkert norsk design, designa av Vår Herre! Lenger ned ved elva Kinso, rett før ho møter Hardangerfjorden, ligg Hardanger Bestikk. Ei bedrift som og har suksess, med norsk design! Suksess med ekte norske diamantar i stål.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: HARDANGER BESTIKK

Gåver til bordet, produsert i ei fantas-

Likevel, er det kanskje berre eit lite utval,

Hardanger Bestikk er 60 år i 2018! Gjennom

tisk flott bedrift, i hjarta av Hardanger.

ein liten brøkdel, av den produksjonen som

seks tiår, har det runne betydelege mengder

Hardanger Bestikk ligg midt i sentrum av

er i Kinsarvik.

med vatn gjennom Kinso. Samstundes har

Kinsarvik, tett inntil riksveg 13 og Kinso.

utviklinga innan design og gåver til bordet i

Likevel går det nok under radaren for dei

Eg fekk vera med på synfaring, gjennom

Kinsarvik vore enorm. I 1958 tok den 26 år

fleste, at her skjer noko unikt. Ein eventyrleg

produksjonen, og har fått eit lite inntrykk

gamle Odd Leikvoll eit val. Han lytta til hjar-

produksjonen av vakkert design, som 40

av omfanget. Etterpå må eg stoppa opp,

ta sitt, og valde kjærleiken. Odd reiste frå

tilsette står bak.

litt audmjuk, og med litt sånn skrekkblanda

Bergen, og busette seg i Kinsarvik, der kjær-

fryd. Kjenner meg som ein liten gut som

asten venta. Det var starten på eit eventyr,

«Alle» kjenner til, eller har høyrt om

har gått gjennom snopebutikken. Eg veit

både for Odd Leikvoll og Hardanger Bestikk.

Hardanger Bestikk. -Eit fantastisk flott

nok om fleire, som gjerne ville vore med

Det norske industrieventyret, som Odd

bestikk, seier nok dei fleste. Men, du tenkjer

på ei omvising her. Synfaringa gav meg litt

Leikvoll starta i løa til svigerforeldra, er ein

nok ikkje over kva omfang produksjonen

å tenkja på, eg vart litt mållaus. Noko som

spennande historie, som du kan lesa meir

har, eller kva som vert skapt her, berre meter

ikkje er heilt daglegdags for denne guten.

om på heimesida til Hardanger Bestikk. Her

frå deg, når du trillar på brua over Kinso.

Etterpå sit eg i dei indre gemakker, med god

finn du og mykje om design, og elles alt du

På bordet heime, eller når du kjøper gåver,

kaffi, saman med Rune Leikvoll, dagleg leiar,

vil vita om Hardanger Bestikk.

kan det vera ei enkel dessertskei, eller ein

og andre generasjon i denne spennande

kakespade? Kanskje heilt opp til bestikk til

familiebedrifta. Kona Elfrid Haara Leikvoll,

seks eller tolv personar.

ikkje minst, er og på plass.

Elfrid er dagleg leiar på fabrikkutsalet

Når du ser Hardanger Bestikk sine flot-

og souvenir-butikken, som er

te design og/eller prøve-utstillingar i ein

Hardanger Bestikk sin fasade

butikk, så seier du kanskje? -Her var det

mot riksvegen. Butikken i Kinsarvik,

mykje fint! Mykje, som mange gjerne vil ha.

der du berre må innom.

84

HARDANGER BESTIKK

SOSIALT SAMVÆR PÅ NYE VERANDAEN

- Eg kunne sikkert tent mykje meir pengar,

laga eit nytt Ramona 2 design. At vi har

Sommarstenging, er absolutt ikkje noko

om eg hadde flytta produksjonen til Kina,

produsert over 30 millionar einingar, av

tema her. Vi er til for våre kundar, og har

seier Rune Leikvoll. Men, eg vil ikkje til Kina!

Ramona er smått utruleg. Det er mest seks

lang opningstid, slik at det skal høva for

Hardanger Bestikk har ein lang historie,

delar Ramona til kvar nordmann!

alle som vil, å ta turen innom. I Kinsarvik

som vi er stolt over. Vi skal ta vare på vårt

ligg Mikkelparken, som mange born vitjar.

norske handverk, her i Kinsarvik. Det er her

Hardanger Bestikk sin eigen butikk!

Viktig at borna sin ferie gjev dei gode opple-

vi høyrer til.

I fabrikk-utsalet, souvenir-butikken har dei

vingar, at dei bur bra, og får god mat. Det er

eit stort og variert utval av produkt. Om vi

ofte slik at har borna det bra, så har og for-

Totalt har Hardanger Bestikk i dag ca. 15

held oss til Hardanger Bestikk sin produk-

eldra det bra. Er barna nøgde med dagens

ulike design. -Det er viktig å understreka

sjon, så kan du kanskje finna spennande

mange aktivitetar, og dei unge kanskje søv?

at dette er eit heilt norsk produkt. Namnet

produkt her. Produkt som har gått ut av

Då er det gjerne, for mange, ei god tid å

på produkta, er jentenamn frå familien vår.

produksjon, og ikkje er å finna lenger, i

rusla ein tur innom butikken. - Velkomne

norsk. Har

vanlege butikkar, rundt omkring. -Ta turen

skal dei vera, seier Elfrid. Ei serviceinnstilt

vi ikkje nok jentenamn i familien, så blir

til Kinsarvik, kva veit vi, kanskje finn du ein

dame som kan det meste om Hardanger

det andre gode norske jentenamn, gjerne

skatt, du lenge har vore på jakt etter?

Bestikk sitt sortement.

VERANDAEN ER FLITTIG SOLA KJEM KravetI BRUK er atNÅRnamnet måFRAM vera

namn som vi trur sel godt, seier Rune!

Produksjonsmålet for 2018, er tett oppun-

Opningstidene i butikken er i høgste grad

der 2 millionar einingar.

tilpassa at folk som gjestar Kinsarvik om sommaren, skal få handla når det høver.

Hardanger Bestikk sitt beste, og mest vel-

Difor har vi ope til kl. 22.00 om kvelden. I

lukka design, heiter Ramona! Det har vore

juli har vi og sundags-ope, seier Elfrid, som

ein bestseljar i 35 år. -Skulle gjerne visst kva

understrekar at butikken sjølvsagt er open

grunnen er, til at akkurat dette designet er

heile året.

så populært, seier Rune. Då kunne vi ha

85

HARDANGERBRUA

HARDANGERBRUA - 5 ÅR Trafikk-åra som bind Hardanger saman.

Spådomane var mange, og ikkje udelt positive, då brua vart opna 17. august 2013.

Styreleiar i Hardangerbrua, Solfrid Borge er nøgd

konkurrerar om den same trafikken. At det er

med den utviklinga trafikktala for brua viser, og

fleire alternative ruter er positivt for trafikkantane.

hennar høgste ynskje er at dei gode tala skal vara

Folk vel ulike ruter, og køyrer ofte der som det

ved. Det er naturleg å vera litt bekymra i starten.

høver best.

All erfaring tilseier at det tek litt tid før trafikken har sett seg. Det var mykje mas i starten, men det

Ein betydeleg betring for mange i Hardanger, er at

har vore ein fin auke i trafikken, og no er me om

det er ferjefritt til Bergen.

lag på prognosen. Folk må tilpassa seg nye trafikkmønster og trafikanten vel sjølv kvar dei vil køyra.

Dei fleste bompengeselskapa skal no inn i eit regi-

Me tek statens Vegvesen på alvor, når dei seier at

onalt bompengeselskap. Hardangerbrua AS har

riksveg 7 over Hardangervidda skal vera ein veg for

vedteke å gå inn i Ferde AS. Det som uroar Solfrid

person- og turisttrafikk. Det vil sjølvsagt ha mykje

Borge er omlegghing til nytt takst- og rabattsys-

å seie for trafikken på Hardangerbrua at riksveg

tem for alle bompengeselskap i landet. Dette kan

7 over Hardangervidda vert ein god heilårsveg.

gi negativt utslag for bompengeselskap med høge

Det er eit eige selskap som jobbar med dette,

takstar og låge trafikktal, ute i distriktet. Særleg

Hardangerviddatunellene AS.

vil dette kunne bli negativt for pendlerar og andre som køyrer kvar dag.

Solfrid Borge meiner at det er bra med fleire alternatriv. Jondalstunell, Folgefonntunell og

Tilførslevegane til Hardangerbrua er ei anna utfor-

Hardangerbru. Me må slutta å snakka om at vi

dring. Riksveg 13 har ein uakseptabel standard i store delar av strekninga frå Kløvet i Oddadalen til Bu. Når Ryfast står ferdig til neste år, vil det generera meir trafikk på riksveg 13. Så det hastar med å få opprusta riksveg 13 mellom Kløvet og Bu til fullgod standard.

Vegar og infrastruktur er avgjerande viktig for at

STATISTIKK

me skal få ei god utvikling i distriktet. Utvikling

2014

2015

2016

2017

591838

631576

665764

701272

225863

Økn. 6,7%

Økn. 5,1%

Økn. 5,6%

Økn. 10,3%

2018 (pr.mai)

86

vil gi auka busetnad i distriktet. I motsatt fall kan dårleg kommunikasjon føra til stagnasjon og avfolking, noko me slett ikkje ynskjer, seier ein engasjert styreleiar i Hardangerbrua AS.

MEIR HYGGE PÅ

Byggetrinn

2

Leilegheiter frå 51 - 99m2 PRISAR FRÅ 2.340.000,-

Midt i Norheimsund sentrum finn du Hardanger Brygge, eit moderne leilegheitskompleks heilt ved sjøen.

Trinn 1 selte som varmt kveitebrød – eller som sjønære leilegheiter i vakre Hardanger, om du vil, med 31 av 33 bustader selt . No har me gleda av å presentera 15 leilegheiter til. Argumenta er dei same som då førre steg vart lagt ut for sal; plassering, kvalitet og opplevingar.

PLASSERING Norheimsund er ei levande bygd og eit regionsenter med nær sagt alle fasilitetar. Hardanger Brygge ligg midt i smørauget i Norheimsund.

Her er det kort veg til det aller meste, som apotek, Vinmonopolet, grøntanlegg, båthamn og Norheimsund sine 50 butikkar.

KVALITET Den største fordelen med å kjøpa ei leilegheit i Hardanger Brygge er livskvaliteten det legg til rette for. Her er alt på stell, og du treng ikkje tenka på oppussing eller vedlikehald på mange år.

Det kjem godt med, for her er det så mykje anna å ta seg til.

Sjå nærmare på leileg heitene og last ned prospektet på

www.hardanger-brygg e.no Ynskja du å kome på

visning?

Ta kontakt: 907 85 01 4

OPPLEVINGAR Frå Hardanger Brygge er det berre å gå ut døra i ei tilfeldig retning, så er du allereie i fantastiske naturomgjevnader. Etter om lag 15 minuttar i bil kjem du til Kvamskogen, med sine fantastiske moglegheiter for vintersport.

Dessutan ligg Bergen berre éin times køyring unna. Og alt dette er før du begynner å utforska sjøvegane, som du kan få tilgang til frå eigen båtplass.

For mer informasjon kontakt Bård Sandven: 907 85 014 og Sturla Nødtvedt: 936 01 001.

Finn den neste heimen din i Norheimsund på www.hardanger-brygge.no

Følg oss  hardangerbrygge

RAFDAL VÅPEN Rafdal Våpen har sidan starten av 90-talet skrudd og mekka på våpen for jegerar og skyttarar. Etter kvart for folk frå heile landet.

Noreg er eit land med sterke tradisjonar knytt til jakt og sky-

Albert Rafdal, som eig og driv Rafdal Våpen i Etne, er og

ting som sportsform, og våpena treng reparasjonar, ombyg-

involvert på eigarsida i Rafdal & Kvale Våpenhandel AS på

gingar eller oppbygging heilt frå grunn av. Rafdal våpen har

Frakkagjerd, like utanfor Haugesund. Dette er ein reindyrka

sidan starten teke sikte på å tilby slikt arbeid og tilhøyraner

våpenbutikk som har alt ein jeger har bruk for. Det ein ikkje

delar av høg kvalitet. Opp igjennom åra har ein utvikla gode

måtte ha, skal kunna skaffast. Bernhard Kvale er dagleg

løysingar og spissa kometanse innan særskilt dette med rifle-

leiar og butikksjef. Han har stor kunnskap om våpen og

arbeid. Hovudfokus er jaktvåpen, men stadig aukande trend

tilhøyrande produkt. Han vil hjelpa kundar til å finne rett

med konkuransegreinar innan rifleskyting med spesialvåpen,

utstyr for den bruken dei har. Mange kundar eg erfarne

har ført Rafdal våpen inn i nye produktsegment.

jegrar og veit kva dei treng, medan andre er ferske i faget.

Då er det viktig å få rett veiledning. Dette hjelper Rafdal &

Rafdal Våpen tilbyr ”skreddarsaum” for ei som ynskjer å

Kvale Våpenhandel med, og set æra si på å gi oppriktige og

bygge rifle ut frå eigne idear. Ein tilbyr alt frå lette presise

gode råd.

jaktrifler bygd med topp komponentar frå dei beste produsentar rundt i verda, til meir kostbare våpen med treskjefte,

Kundane skal føle seg trygge på at dei får produkt av god

avansert metallarbeid og tilpassing og finish i topp klasse.

kvalitet, som er tilpassa bruken dei har.

Kvalitet i delar og arbeid, leveringstider ein kan lite på og faglege råd til kundane har alltid stått i fokus. Rafdal Våpen har no to fast tilsette børsemakarar, samt ein lærling.

WWW.RAFDAL-VAPEN.NO 88

Børsemaker på Rame i Etne: 53 75 49 20 Mob: 913 84 864 Butikken på Frakkagjerd i Tysvær: 52 77 02 20

Sola står alltid opp i_annonse_Hardangerfjordmagasinet.qxp_Layout 1 11.06.2018 10.44 Side 1

BU I VINDAFJORD

Mange solstråler i Vindafjord

Kva treng du for å bu godt?

Dette er noko av det Vindafjordingar kan gleda seg over:

· · · · · · · · ·

Imponerande antal lokale og internasjonale arbeidsplassar Skular med lærarar som verkeleg kan og bryr seg Eldreomsorg som viser handlekraft og respekt Natur som inviterer til mangfaldige opplevingar Folk som kan bli ein god ven berre du gir dei tid

Kanskje har du allereie satt opp ei «sjekklista» for kva du ønskjer deg av plasser der du og dine skal bu. Denne lista kan sjå slik ut:

o o o o o o o o o o

Brukarvenleg natur Barnehagar som bryr seg Lærerike skular Trygge oppvekstvilkår for borna Kjekke og utviklande fritidsaktivitetar for alle Bredt og stort tilbod på butikkar Stort spenn i lokale og internasjonale arbeidsplassar Eldreomsorg som lever Kommunalt apparat som gjer sitt beste Levande bygdar med stort engasjement

Kultur i ulike former og nivå

Du kan sjølv kryssa av i denne annonsa. Ser ikkje bort frå at det blir mange kryss.

Moglegheiter for mykje for dei som vil

Me ynskjer alle Vindafjordingar gode vår- og sommardagar.

Eit kommunalt apparat som kvar dag arbeider for å yta på sitt

Nyt alt Vindafjord har å tilby, og gled deg over at du sikkert

høgste nivå

er ein av solstrålene.

Levande bygder – der den enkelte er særs viktig

vindafjord.kommune.no

VITAL OG SENTRAL

Vi n n a r s k a l l e . n o

Foto: Einar Fjeldheim

90 FOTO ESPEN HAAGENSEN

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON FOTO: STÅLE SUNDFJORD

Natur og kultur i Kvinnherad Når du besøkjer Kvinnherad, kan du få med deg opplevingar for både kropp og sjel! Vi tilrår deg å vitja nokre av desse stadene når du er i Kvinnherad: Sjå på dei 6 neste sidene.

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

VELKOMMEN TIL

Ønskjer du å oppleve naturen på nært hald er det svært gode høver for det i Kvinnherad.

Du kan gå ein av våre mange turstiar www.tursti.kvinnherad.no

eller

bli

med

www.rosendalevent.com

eller

Folgefonni

Breførarlag www.folgefonni-breforarlag.no Kvinnherad turlag arrangerer også flotte fjellturar i området. www.kvinnherad.dnt.no Friluftsrådet Vest har mange friluftsområdet i

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

på guida aktivitetar med Rosendal Event

kommunen www.frivest.no og elles finn du mykje informasjon om attraksjonar og aktivitetar i Kvinnherad på www.visitsunnhordland. no og www.hardangerfjord.com

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

FOTO: JAN RABBEN

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

Velkommen til oss!

91

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

Baroniet Rosendal Slottet frå 1165! Her kan du hyggje deg i Hagekafeen etter besøk i kunstutstilling og omvising inne på slottet.

Du kan vandre i parken og sjå den nydelege rosehagen.

Baroniet har eit stort kulturprogram med flotte konsertar og foredrag gjennom sommaren.

Sjå oppslag i magasinet, eller www.baroniet.no

92

Halsnøy kloster

På denne historiske staden kan du høyre om den spennande historien til klosteret og oppleve flotte utstillingar gjennom året. Halsnøy kloster er i seg sjølv ein nydeleg stad å vitja. www.halsnoykloster.wordpress.com/ halsnøy-kloster

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

93

FOTO: JORUN LARSEN

FOTO: JORUN LARSEN

Folgefonnsenteret Denne attraksjonen opna i mai 2017 og er eit eldorado for deg som er interessert i fjorden, naturen og klimaet. Her kan du sjå den flotte interaktive utstillinga og naturfilmar i tillegg til å besøkje Skipsbyggjarmuseet Skaalurensamlinga på same billett.

FOTO: JORUN LARSEN

FOTO: JORUN LARSEN

www.folgefonnsenteret.no

94

FOTO: GALLERI G. GUDDAL

Galleri G Guddal

Galleriet i Guddal er vel verd ein tur. I sommar kan du sjĂĽ HM Dronning Sonja si utstilling i galleriet med grafikk og keramikk. Du kan ogsĂĽ nyta herlige kaker i den hyggjelege kafeen i Guddalstunet. www.galleriguddal.no

95

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON

FOTO: KVINNHERAD TURISTINFORMASJON FOTO SVEIN OPDAL

Steinparken i Rosendal Steinparken i Rosendal er ein geologisk park for alle! Her kosar store og små seg heile året. Her kan du gå blant steinar og bergartar frå Folgefonna nasjonalpark og sjå variasjon og mangfald i geologien. Her er også gode stader å setja seg ned for piknik om du har lyst. Leikebåtar som dei minste kan leika med i bekken finn du og. www.steinparken.no

96

Folgefonna Nasjonalpark Nasjonalparken vår har fleire flotte områder som er verd eit besøk.

Turistvegen over Folgefonna frå Bondhusdalen er ein fin inngang til naturen.

Her kan ein overnatta på Fonnabu og bli med breførar over til Holmaskjer og gå nedatt til Odda. Ein annan måte å komma nær naturen er å bli med på kajakk og padletur på Møsevatnet.

97

FOTO ESPEN HAAGENSEN

FOTO: STÅLE SUNDFJORD

www.folgefonna.info

SIGURD PÅ EIN TYSDAG!

d e m t a r p s g a d s y t Ein ! n t a v m o g e i r G l Nordah Eg har ikkje vore så mykje i Kina, men eg har vore tyrst, så eg forstår vel kva Nordahl Grieg snakkar om.

Vi veit det alle saman, at det å

opplevingar. Då blir det lett slik

fjellbekk å leggja seg ned i. Då

hjemlengsel-diktet, ”Vand”, som

leggja seg på magen, i ein fjell-

at vi ikkje forstår kor velsigna vi

skreiv han dikt:

blant annet handler om hvordan

bekk, og drikka kaldt fjellvatn,

er, før du står der i varmen, mile-

er skikkeleg godt. I Noreg har vi

vis heimante og er tyrst. Nordahl

Da Nordahl Grieg var korrespon-

hatt rikeleg med tilgang på slike

Grieg var tyrst. Han hadde ingen

dent i Kina i 30 årene, skrev han

VAND

Vi har satt oss, borti mørket.

Vand som rinder, vand som risler,

vandet fossende og kallt.

Solen kaster sig mot jorden,

Landsmænd er vi, møtt herute.

vand om våren, vand om høs-

Nævene har tak mot bunden,

som en dræktig tigerinne

Jeg skal reise. Han skal bli.

ten.. .

steinen gnures ind i kjødet,

sprunget ut av rummets jungel,

Han skal bli igjen med savnet,

glefsende mot blod i blinde.

mens han ser en annens øine

vi i Norge er velsignet med vann – overalt.

dette harde, svale presset.

Kan De fatte dette mand?

- Jeg kan se og føle alt.

Ikke slikt som her i Østen,

Boy, din slubbert! Gin and bitter -

med sin råtne, gule snerke,

Husker De hvordan det smaker,

alt få lys av Norges blåner . . .

Kvalt i dyrefavnens kvalme grusomt klæbhet fast til dypet,

Lucky devil, det er De.

drivende av daue rotter,

susende i stryk fra bræen,

under havnens tunge byrder,

Joda! Det er bra herute,

som en stinkende kloak.

men med saft av kratt og kjærr

kravler langsomt menskekrypet.

ponier og bil og boyer,

Jeg kom fort på hospitalet

. . .

Hør, hvor kuli-sangen raller!

altid plenty med haloi!

engang da jeg lot det skure,

Brune røtter, nakne gråstein

Som et stønn av blod og svette

Det er bare denne længslen,

ikke årket mer, og drakk.

sender med sin smak i farten

gisper det fra dokk og kai.

den en aldrig kan få kverket,

Det er sommer i Shanghai.

bring en gin and bitter, boy!

under lyset, under stanken,

- kræklinglyng og tyttebær!

Vand i Norge, vand av renhet, - hvor en lægger sig og drikker,

Alt er med i iskall renhet!

Gin og bitter, gin og bitter!

Vet De hvad jeg længter efter,

det er det jeg tenker på.

Hele vidden, hele luften

Det er tætt med folk i baren.

det som bare er at le av,

Kanskje regner det så sakte.

fosser vildt og stridt mot kjæften,

Langsmed skrankens rop og latter

det jeg ofret år av livet,

Lyden siver ned i bækken,

evig over al forstand.

glimter, gliser drikk ved drikk.

for at få om det gik an.

mellem bjørkene og lyngen.

Sprængte uer-øyner svømmer

Det jeg tænker på om dagen,

Kanskje ligger skodden grå.

tunge i den hete disen,

det jeg griner for om natten,

stanser ved det dugg-grå glasset,

det er VAND!

Risler, fosser . . . Drikk, la være!

Bækken er der, er der, er der.

gin and bitter, boy - be quick.

Dette er det som jeg drømmer:

Jeg er sjuk av alt herute.

At jeg ligger der og slubrer.

Herre Jesus - gi meg VAND!

Over begge håndledd strømmer 98

ANNONSE Dagens Dikt Et daglig dikt til glede. mandag, september 20, 2010 GOD TIRSDAGS MORGEN!

HIBA Hus LEVERT AV BYGGER´N TEIGEN Bygg din bustad-draum, vi skreddarsyr bustaden etter dine ønskje. Snakk med oss før du skal byggja.

Fekk draumehuset med hjelp frå Bygger´n og Hiba-hus Siren Sandvik er utdanna teknisk teiknar. Då huset ho budde i, brann ned for nokre år sidan, og dei måtte byggje nytt hus, sette ho seg sjølv til teiknebrettet. Der skissa ho fram draumehuset sitt. Ein stor einebustad på eitt plan med leilighet i direkte tilknyting til hovuddelen som kan nyttast av storfamilien, samt garasje.

VALDE BYGGERN´N TEIGEN –Vi valde Bygger*n Teigen som leverandør, dei har vore heilt unike i heile prosessen frå dag ein, saman med dei har vi fått utarbeidd gode og fornuftige planløysingar. Ut frå mine teikningar vart huset arkitektteikna av Hibahus sine arkitektar i Bergen. Det vart gjort nokre endringar som eg sjølv ikkje hadde tenkt på, løysinga vi enda opp med er berre fantastisk, fortel Siren.

Huset har livsløpsstandar. Huset vart plassert på tomta etter sol- og lysforhold og det vart teikna ut terrassar rundt huset slik at ein kan flytte seg med sola. På kvelds-solsida har dei fått bygd ei utestove.

–Det er utruleg greit å ha ein rådgjevar frå Teigen´n å forhalde seg til når ein har ønskjer og saker ein treng å ta opp. Alt frå materialvalg, til ulike funksjonelle løysingar her og der, seier Siren.

1. LokAL EkspERTIsE. Vi er solide samarbeidspartnarar som gjev deg trygghet i byggeprosessen - Hos HIBA er det alltid den lokale forhandlaren på heimstaden din som har ansvar for deg som kunde.

1

2. TETT oppføLGING HIBA Hus-konsulenten hjelper deg gjennom heile byggeprosessen. Konsulenten følger nøye opp i heile byggeprosessen og foretar full inspeksjon etter at bustaden er ferdigstilt og vel utprøvd.

3. kosTNAdsEffEkTIV Nært samarbeid med Bygger´n kjeden styrkar forhandlingskrafta ovanfor våre leverandørar - til fordel for deg som kunde.

1. Stova er stor og luftig med glas frå golv til tak. 2. Kjøkkenet er lyst og lekkert med gjennomført design. 3. Walk-in closet, ein draum til oppbevaring. 4. Badet er tilrettelagt med livsløpsstandard som resten av huset.

–Dette er det største huset på eitt plan me nokon gong har teikna og levert, det er ikkje ein berevegg i huset og største takkonstruksjonen har 15 meter fritt spenn. Me er utruleg stolte over at me fekk til dette, fortel Even Teigen.

Me tilpassar oss kunden sine ønskjer, byggjer nytt, rehabiliterer gammalt, tek enklare oppdrag som eit bad, ein garasje eller nybygg som dette. Det viktigaste for oss er at kunden er i fokus og får sine behov dekka.

Siren Sandvik og Håkon Tørvik har fått draumehuset sitt under fjella i Rosendal med god hjelp frå Bygger´n Teigen og Hiba-hus, det levnar det liten tvil om.

4

2

4. kVALITET I ALLE LEdd. 50 år med ekspertise oppfyller mange bustad-draumar. Lang erfaring har gjort oss flinke til å lage gode og funksjonelle heimar. Vel du HIBA Hus, er ikkje vegen til draumehuset lang.

5. skREddARsYddE LøYsINGAR HIBA har eige arkitektkontor som gjer kunde-tilpassningar av våre hus, hytter og garasjar.

Arkitetktkontoret utarbeidar spesialteikna løysingar etter dine ønskjer og tomta si utforming.

3

Foto: Merete Lillesand Produksjon: Kvinnheringen

KUNDEN I FOKUS –I huset har vi store funksjonelle fellesrom, kjøkkenet er stort og romsleg med vindu frå golv til tak.

Vi har valgt vannbåren varme, det gjer at vi har ein lun og jamn varme i heile huset, seier Siren. –Gjennom heile planleggings- og byggefasen følgjer vi kundane tett opp og kjem med alternative løysingar slik at fleire element vert vurdert før ein vel ei endeleg løysing, fortel dagleg leiar Even Teigen.

5 gode grunnar til å velje HIBA Hus:

Tlf. 53 47 59 10