Hardangerfjordmagasinet 1 2015 by poppcorn design

1 FRÅ SKJERGARD I SUNNHORDLAND - TIL FRUKTHAGAR I HARDANGER

JUNI 2015 - 10. ÅRGANG

HARDANGERFJORD

INFORMASJONSBLAD GRATIS

MAGASINET

Bløming

VØRINGSFOSSEN

BARONIET ROSENDAL 350 ÅR

FOTO: SVERRE HJØRNEVIK

FOTO: DESTINASJON HARDANGERFJORD

FOTO: SVERRE HJØRNEVIK

FOTO: SAMARBEIDSUTVALGET SUNNHORDLAND

Hardangerfjord magasinet ER SERVERT!

Å, for ein strålande morgon, å, for ein strålande dag. Strålande glad kan eg kjenna: lukka og eg er i lag.

Fjorden, øya, vika, neset, skjæret. - Fossen,

Opplevinga, etter dagar på Folgefonna, på ski,

Heile året langs Hardangerfjorden ei fjellrekkje,

elva, breen og fjella! - Naturen, kulturen, ven-

med sol og kvite vidder. Når du på veg ned

ei ”skyline” utan like, i endring etter kva tid

leiken, kontrastane og bygder til å vera glad i.

mot fjorden møter våren, med millionar av

på året det er. Men, alltid majestetisk, alltid

Livet og opplevingane rundt Hardangerfjorden

kvitveis og grøne lier - eit minne for livet - og

med magisk evne til å lade batteria, og fylla på

kjennest ofte som om ”lukka og eg er i lag!”

aldri har noko i eit glas smakt betre enn då,

balsam for sjela.

når du endeleg sit ved fjorden i solnedgang, ”Strålande glad kan eg kjenna meg” I ein

og tankane sig på.

robåt på fjorden, om sommaren, når dagen

Eg undrast, kong Midas! Kva verdien av dette er, rekna om til gull, euro, eller dollar?

gryr, sakte åretak, dråpar som dryp frå årene,

Om hausten - med gullfarga lier og toppar,

og kven er det som eig alt dette vakre? Den

blikk stille, berre lyden av ein aure som hoppar

der haustsola mot kvelden heng att - medan

reine lufta og det glitrande vatnet i og rundt

og ein tjeld som melder om flytting frå eine

tussmørket kryp fram langs vasskanten på fjell-

Hardangerfjorden?

neset til neste.

vatnet, samstundes som auren enno let etter seg ringar på vassyta.

Eller med å sitja på ein fjelltopp å sjå dagen

Eg kjenner på kjærleik for fjorden, for fjella, fossen og gleda – ein stad der lukka og eg er

gryr i aust, medan den stille fjorden speglar

Fossen - magisk - vakker - i endring - alt etter

konturane. Samstundes som fuglane syng

kor mykje vatn vår Herre til ei kvar tid fyller på.

den nye dagen fram, og i bakgrunnen anar

Enno ein røyndom - ikkje berre ei løynd

du nøkken på fela, gjennom lyden frå fossen,

oppleving, frå svunnen tid!

i lag! Sigurd

kjennest heilt magisk. Ein av dei små diamantar eg kjenner, langt Om våren, eit facinerande farge-spel med

inn mot Folgefonna, kan eg vakna av midt på

grøne bakkar, blomar i alle fargar, frukttre som

natta og ”sjå da for meg.” Haust - ein liten

blømer og eit bakteppe med snø-kledde fjell.

bekk med alle dei rette lydane, små fossar,

Blir ikkje mindre vakkert på mai-dagar, krydra

kvit sand på botn - dei siste sauebjøllene i

med norske flagg.

bakgrunnen, før fjellet blir åleine, saman med ryper og nokre få andre, til våren igjen dukkar opp.

DISTRIBUSJON: HAUGESUND / TYSVÆR / SVEIO / BØMLO / STORD / ULLENSVANG / ODDA / JONDAL / ETNE / KVINNHERAD / VINDAFJORD / FUSA KVAM / EIDFJORD / ULVIK / GRANVIN / TURISTKONTOR / FERJER / SNØGGBÅTAR / BÅTHAMNER / BENSINSTASJONAR / OVERNATTINGGSTADAR I REGIONEN

INNHALD S I D E 126 FRI LU FTS L I VETS ÅR

SIDE

SIDE SIDE

SIDE

122

12 SIDE

Lindenes

BARONIET I 6 ROSENDAL 350 ÅR Ei dronning

Atheno

SIDE

å bli glad i

S I D E 79 MAY BRI TT BU ER SIDE 1 2 4 B LI EIN FRIVILLEG SIDE

SIDE

90 SIDE

SIDE

Homlagarden

Havbruksnæringa S I DE 3 6 MAT T I R Ø SS LA ND

SIDE

SIDE SIDE

116 SIDE 7 0 STRA N DE B A RM

GAUTE HAUGLAND SIDE

20 SIDE

DEN ULTIMATE HARDINGEN SIDE

30 ANSVARLEG UTGJEVAR: PRINFO MEDIA ANSVARLEG REDAKTØR: SIGURD VIKØREN FOTO FRAMSIDE: DET KONGELIGE SLOTT DESIGN/ILLUSTRASJON: VINNARSKALLE / POPPCORN DESIGN OPPLAG: 50.000 UTGIVELSE: 2 GONGER PR. ÅR KONTAKT: SKÅLAGATO 50, 5470 ROSENDAL, T: 982 98 301, E-POST: SIGURD.VIKOREN@PRINFO.NO

Stord Hotell

KAROLINE OG SIGVART

EI DRONNING Å BLI GLAD I

Ei Dronning å bli glad i! HENNAR MAJESTET DRONNING SONJA Født Haraldsen 4. juli 1937. Gift med dåverande Kronprins Harald i Oslo domkirke 29. august 1968. Sonja vart Noregs Dronning 17. januar 1991. Signa i Nidarosdomen 23. juni 1991. Barn: Prinsesse Märtha Louise og Kronprins Haakon.

Sundag morgon, tidleg i mai, sola skin litt ekstra, fuglane syng, bakkar og trær i Rosendal er blitt grøne. Gamle gode Melderskin vaktar over det heile, med sin majestetiske eleganse, medan vår-snøen ligg i kjente formasjonar kring toppane. Denne mai-morgonen er litt som ei eventyrstund.

FOTO: KÅRE EIK, SLOTTET, HOTEL ULLENSVANG, SCANPIX OG PRIVAT

EI DRONNING Å BLI GLAD I

TEKST: SIGURD VIKØREN

For

ein

godt

magasin,

var

vaksen

lagar

under armen, avanserte roleg inn på hotellet,

gjorde det veldig snart klart, at dette kom til

alle

høve

slik

og vidare bort til resepsjonen. Ei dame med

å bli ei triveleg stund. Sigurd var klar; hadde

godt

over

vennleg røyst spurde om ho kunne hjelpa

sjekka inn - og pusta ut!

gjennomsnittet, som bar med seg litt lett

meg? Det var då eg høyrde meg sjølv seie:

austavind, saman med ein god dose med

”-Ja, eg har ein avtale med Dronning Sonja!”

Dronninga sin kjærleik til naturen kring

skrekkblanda fryd.

- vær så god, berre sit ned her og vent!

Hardangerfjorden

kjentes.

Ein

som

dag,

det

gut

fin

rotfesta

ekte.

Dronninga ser kvalitetane naturen har, Fire dagar tidlegare, var eg i Bergen for å

Hotel Ullensvang har verdas beste ”slogan”

kanskje sterkare og klårare, enn mange av

laga ei sak til magasinet, då fekk eg melding

og eg ville prøva å gjera slik dei tilrår: ”Sjekk

oss som bur her året rundt og er så van med

frå det kongelige slott. Dei kunne fortelja

inn - pust ut!” No hadde Sigurd i alle høve

det vakre, at vi gløymer å verdsetja det. Å

at Sigurd Vikøren var innvilga audiens hos

sjekka inn.

høyra på Dronninga sine vurderingar er i alle

H. M. Dronning Sonja, for å laga eit portrett-

høve balsam for sjela til nokre av oss som har

intervju. Snakka med ho og skriva litt om

Atmosfæren på Hotel Ullensvang er magisk,

brukt store delar av livet til å prøva å ta vare

Dronninga sin kjærleik til naturen, og sjå

henta frå aller øvste hylle. Kjensla etterlet

på denne naturen.

fram mot sommaren si storhending, kunst-

ingen tvil om at dette er den optimale

utstilling

staden for eit møte med H. M. Dronninga.

Dronninga Sonja fortalde ein fin liten

Krydra med eit klasse-vertskap, som fekk

historie, om kor sterk lysta kunne vera til

på

Baroniet

Rosendal

med

Dronningane Margrethe og Sonja.

meg til å kjenna meg som ein VIP. Eg vart

å koma seg vestover til dei ”gamle fjell i

Dronninga ville ta imot meg på Hotel

oppvarta, og vist merksemd, slik det høver

synigom.” Vi har alle sett Kongefamilien på

Ullensvang, ein vakker oase i hjarta av

seg ein som har avtale med Dronninga.

balkongen framfor Slottet 17. mai. Feiring

Hardanger. Med bakgrunn i min grunn-

av nasjonaldagen med mykje vinking til

leggjande optimistiske haldning, hadde eg

At det var ein spesiell dag vart heilt krystall-

folket, som togar forbi, samstundes som alle

halde fast på vona om at kanskje? Når no

klart, då det dukka opp ein kar som

helsar og hyller Kongefamilien. Dronninga

aksepten kom, så kjentest det som om jul,

presenterte seg, og fortalde at han var frå

fortalde at før dei siste festdeltakarane forlet

påske og pinse kom på ein gong. Eg vart

Den kongelige politieskorte. Gamle Vikøren

slottsplassen, kan Sonja alt vera i gang med

høgtidsstemt, glad, litt kry og kjente at dette

vart eskortert ned ei trapp og bortover ein

å pakka baggen, og gjera seg klar til å kjøra

gler eg meg verkeleg til.

lang teppelagt gang, med hotelldirektøren

med bil, i mange timar, for nok ein gong å

på ei side, og tøffingen frå eskorte-tenesta

oppleva den unike naturen, som Dronninga

Denne sundagen kunne eg ikkje risikera

på den andre sida, ein kar med propp i øyra

likar så godt.

noko som helst, av stengde vegar, trafikk-

og sånn der leidning i spiral. Ei kjenslevar og

uhell, ras, eller flaum i elvar. ”Det skulle teke

sterk oppleving. Lettare oppstemt konstaterte

Dronninga har ein jobb, som inneber mykje

seg ut!” Hadde vore gjennom alle tenkelege

eg at det ikkje var noko tvil, dette var min

reising over heile verda, så ho har nok

senarier, og hadde lett angst. Ikkje utan

dag, eg skulle få treffa sjølvaste Dronninga.

sett meir natur enn dei aller fleste av oss.

grunn, skulle det visa seg, to dagar seinare

Dronninga viste meg på nettbrett over-

kjem meldinga om at vegen er stengt,

Så var ho der, som avtalt, H.M. Dronning

sikten på kor mange turar ho har vore på

grunna ras.

Sonja! Rask i rørslene, og blid som ei sol.

i fjellheimen rundt Hardangerfjorden. Det

-God dag Dykkar Majestet, og tusen takk for

var eit imponerande tal, og for meg sjølve

Vår Herre var med meg, BMWen og Sigurd

at Dronninga tar seg tid til å treffa meg. Det

dokumentasjonen på at her trivest ho.

kom seg vel fram til Hotel Ullensvang, denne

gjekk mindre enn eit halvt minutt, så kunne

eventyrlige staden på Lofthus. Fann parke-

Sigurd fullføra del to av hotellet sin ”slogan”;

Dronninga har gått heilt frå Finse, over

ringsplass, svinga dokumentmappa opp

- eg pusta ut. Dronninga sin aura og vesen,

Hardangerjøkulen til Sima. Ho har vore i

EI DRONNING Å BLI GLAD I

fjellet i dei fleste kommunar. Har sin eigen

Kunstutstilling

sti, Dronningstien, oppkalla etter seg i

Dronninga er levande oppteken av kunst,

Ullensvang. Stien vart opna 29. juni 2013.

og viser eit utruleg flott engasjement for

Slottet har offisielt godkjent at stien kan

å hjelpa unge kunstnerar. Dronninga sin

bera Dronning Sonja sitt namn, og stien er

kunst har vore å sjå på Baroniet før, då ho

merka med blå D-ar. Ingen skal vera i tvil om

saman med Kjell Nupen, Ørnulf Opdahl og

at dei opplevingane ho finn i naturen her er

Ateljé Ole Larsen presenterte ”Tre reiser - tre

viktig for Dronninga. Noko ho er tydeleg på,

landskap”.

og gjerne gjev uttrykk for. Baroniet Rosendal er i år 350 år. Baroniet - Å vera her, er som å koma heim, sa

er i særklasse, eit monument over sterke

Dronninga under opning av Folgefonna

Dansk/Norske kulturelle og historiske band.

Nasjonalpark. - Kvart år vonar eg på å få

At vi på Baroniet får ein felles utstilling av

minst ein dag her. Dronninga har vore mykje

Danmark og Noreg sine Dronningar 350

Kivinen frå Finland (2012) og Svend-Allan

i fjellheimen vår. Ikkje bare i solskin og

år etter at Baroniet vart etablert, er sjølve

Sørensen frå Danmark (2014). Frå 2016 vert

vakkert vær. Ho har fått prøvt seg på

dokumentasjonen. Dei to Dronningane er

prisen internasjonal og namnet blir endra

Folgefonna i skodde, regn og grisavær, der

gode veninner både privat og i gjerning.

til the Queen Sonja Print Award. Prisen skal

Dronninga og fylgjet ikkje fann hytta dei

Dronning Sonja og Dronning Margrethe har

vera den største som finnest innan grafisk

skulle overnatta på. Dronninga med fleire

felles interesser og utanom kunsten. Dei

kunst.

måtte nærast evakuerast ned i området ved

har begge kjærleik til naturen, og har gått

Markjelke ved hjelp av lokalkjente folk.

mange turar saman. Til Rosendal kom dei

Til hausten delar stiftinga ut enno ein pris,

fyrste gong i lag, 27. juli 1977. No 38 år

ein ny pris for nordiske kunstnerar, til minne

- Å gå i fjellet i dårleg vær, og oppleva når

seinare kjem dei attende til Rosendal og

om Kjell Nupen, som gjekk bort så altfor

det lettar litt, slik at du får eit glimt av ein

Baroniet med felles kunstutstilling.

tidleg. Minnestipendet; The Kjell Nupen Memorial Grant.

fantastisk utsikt, har absolutt sin sjarm, og gjev nye opplevingar og har lærdom med

Utstillinga har fått namnet ”Frå fjell og

seg. Dronninga minner meg om at berre

kyst” og vil innehalda fleire nye kunstverk.

Vi gler oss mykje, og ser fram til kunst-

det å gå ein liten tur, her langs fjorden,

Det blir spanande å sjå korleis kunstverka vil

utstillinga som blir hovud-arrangementet på

opp 2-300 meter gjev heilt fantastisk utsikt.

utfylla kvarandre, og stå fram saman. Det er

Baroniet Rosendal i jubileumsåret 2015. Ei

Ho ynskjer seg at vi må leggja til rette

to ulike kunstartar som møtest til ei felles

lokal storhending.

enno fleire stiar, og bruka skilting som fortel

utstilling. Dronning Margrethe driv med olje-

historien og gjev informasjon til gjestene

maleri, medan Dronning Sonja sin kunst-

Tida var komen for å takka H. M. Dronning

som kjem for å dela den vakre naturen med

art er grafiske trykk. Begge er opptatt av

Sonja for audiensen. Ynskja lukke til med

oss.

naturen, kjenner fjellet og kysten, og vi gler

utstillinga, og setja fram ei sterk von om at

oss til å sjå kva dei to Dronningane vil dela

Dronninga i mange år enno, vil vera eit fast

med oss.

innslag i fjellheimen vår!

lenge, men tida tilsa at vi måtte over på

Dronning Sonja har eit sterkt engasjement

For ei triveleg stund det var!

eit nytt tema, eit tema som på mange vis

i å bidra til at unge kunstnerar skal få eit

går hand i hand med naturen. Kulturen og

løft, og kunne utvikla seg og sin kunst. Slike

Sonja er Majestet, ho er Dronning, er folke-

kunsten kan brukast som eit krydder, og vera

tankar ligg bak Dronning Sonja sitt kunstnar-

lig, kunnskapsrik, og likandes. Ho er triveleg,

med å forsterka opplevingane. Vi gler oss til

stipend. Dette har vore eit stipend for nordiske

og er lett å snakka med. Samstundes ut-

12. juni, då blir det høg Dronningfaktor i

kunstnerar oppretta i 2011 av Dronning

strålar Dronninga ein kledelig autoritet i ein

Rosendal, når dei to Dronningane Sonja og

Sonja, Kjell Nupen og Ørnulf Opdahl. Prisen

slags folkeleg påklednad. Ei Dronning å bli

Margrethe kjem på vitjing og vil kasta glans

er på kr. 400.000,- og eit studieopphald

glad i. Eg takkar for samveret, ynskjer god

over oss og det ærverdige Rosendal Baroni.

ved Ole Larsen sin verkstad i Helsingborg.

tur heim og seier med Halvdan Sivertsen

Tidlegare mottakarar av prisen er Tiina

”Førr ei dame!”

Det kjentest som vi kunne snakka om verdien av naturen, og gleda den gjev oss

Sigurd

EI DRONNING Å BLI GLAD I

DRONNINGA og kunsten hennar!

BARONIET ROSENDAL 350 ÅR

350 år 1665 - 2015

Det som var felles for Danmark og Noreg i den lange perioden frå 1397 til 1814 omtalar ein gjerne som det ”dansk-norske”. Men denne fellesskapen var så sterk at den i staden kanskje bør omtalast som det ”dansknorske”. Å snakka om det dansknorske er i alle høve passande i samband med Baroniet Rosendal. TEKST: JØRN ØYREHAGEN SUNDE PROFESSOR I RETTSHISTORIE/FORSKNINGSLEDER VED BARONIET ROSENDAL

Ein reknar med at slottet på Rosendal, det som vart Baroniet

Marcus Gerhard Londeman de Rosencrone, var ambassadør til

Rosendal i 1674, stod ferdig i 1665. Baroniet Rosendal kan med

Prøysen og statsminister i Guldberg si regjering i København på siste

rette kallast ein dansknorsk institusjon. Den var eit resultat av ambi-

halvdel av 1700-talet.

sjonane til adelsmannen Ludvig Rosencrantz, med familiebakgrunn frå Rosenholm slott på Jylland i Danmark. Og det vart ein realitet

Men Baroniet Rosendal spelt ei sentral rolle i det norske kulturlivet.

gjennom hans gifte med den rike adelskvinna Karen Mowat, med

På 1600- og 1700-talet var Rosendal fyrst og fremst ein stad med

familiebakgrunn både på Hovland i Sunnhordland i Noreg, og til

kapital til å bringa inn europeisk arkitektur, hagekunst, møbeldesign,

Hougaland på Shetland.

gullsmedkunst, kledesign, etc. Som andre adelsgods i det dansknorske riket var Rosendal kulturelt eit Europa i miniatyr, og ein inngangs-

Baroniet Rosendal spelte ikkje noko sentral rolle i dansknorsk politisk

port for kulturimpulsar og europeisk åndsliv. Dette skulle få nasjonale

liv utover at eigarane av godset fylte den rolla i den dansknorske

konsekvensar etter 1814.

staten som dei fekk tildelt. Den fyrste baronen til Rosendal, Ludvig Rosenkrantz, var krigskommisær for Noreg Nordenfjelske, dommar

For på 1800-talet var Baroniet Rosendal ein aktiv aktør i det norske

i Overhoffretten i Kristiania og stiftamtmann i Stavanger og seinare

kulturlivet som vaks fram frå sitt dansknorske fundament. Det vart

Kristiansand på siste halvdel av 1600-talet. Den andre baronen til

det fyrste gjennom virket til den danskfødde kanmerherre Christian

Rosendal, Axel Rosenkrantz, var i overgangen mellom 1600- og

Henrik Hoff-Rosencrone, fjerde baron til Rosendal. Alle dei tre

1700-talet amtmann i Søndre Bergenhus amt. Ditlev Vibe, som ikkje

døtrene hans vart utdanna i København, familien hadde eit husvære

var baron men sat med Rosendalsgodset, var statthaldar i Noreg på

der og nytta aktivt kulturtilbodet i byen.

fyrste halvdel av 1700-talet. Og den tredje baronen til Rosendal,

BARONIET ROSENDAL 350 ÅR

Samstundes var han levande opptatt av framveksten av eit norsk åndsliv, støtta difor etableringa av eit universitet i Oslo, og vart seinare hylla av Henrik Wergeland for sitt nasjonale engasjement. Det store løftet kom likevel med sonen, stamhusbesittar Marcus Gerhard Hoff-Rosenkrone. Han var fødd etter 1821, då det norske Stortinget oppheva norsk adel, men brukte sin danske barontittel i utlandet. Marcus Gerhard Hoff-Rosenkrone snakka dansk gjennom nasa, slik som var vanleg mellom dei kondisjonerte i Bergensregionen, og brukte København som utgangspunkt for sine mange utanlandsreiser. Samstundes var han, som far sin og resten av familien, levande opptatt av det lokale og det norske i folkedrakter, folkeeventyr, litteratur, målarkunst og musikk. Dette engasjementet er årsaka til at Rosendal skytte kapital inn i norsk kunstliv gjennom at ein bestilte kunstverk, som Gude sitt maleri Høifield, som i dag heng i Den raude sal. Rosendal gav òg rein økonomisk støtte til kunstnarar som Bjørnstjerne Bjørnsson. Vidare var Rosendal ein møte- og rekreasjonsstad for kunstnarar. Alt Marcus Gerhard Hoff Rosenkrone sitt studenthusvære i Kristiania var ein samlingsstad for kunstnarar som Halfdan Kjerulf, Hans Gude og Jørgen Moe på 1840-talet. Sjølve Rosendal var det for dei same kunstnarane, samt for Peter Christian Asbjørnsen, Ole Bull, Andreas Munch, Alexander Kielland, for å nemna nokre. I tillegg var Rosendal viktig for kunstnarkarrieren for ei utal kunstnarar som i dag ikkje lenger er kjent, som Claus Pavels Riis og Marcus Gerhard Rosenkrone Schieldrup. På Rosendal møtte ikkje bare kunstnarar kvarandre, men dei møtte ein kulturinstitusjon med ei av dei største kunst- og boksamlingane i Noreg, med fleire høgkvalitets flygel og ei stor samling musikk. Boksamlinga vart kontinuerleg utvida gjennom jamne sendingar med aviser, tidsskrift og bøker frå Paris. Her kunne både gjester, og elvane på Rosendalsskulen, låna med seg bøker. Og flygla vart nytta av til dømes Kjerulf og Rosenkrone Schieldrup. Men konsertar, bokopplesingar og skodespel var det òg når det ikkje var gjester på besøk – Rosendal var ein levande kulturinstitusjon heile året i kraft av kulturinteresse til dei som hadde opphald der. Frå 1980-talet av vart Rosendal på ny ein kulturinstitusjon og ein samlingsstad for kunstnarar. Dei held utstillingar, opptrer for eit lokalt publikum, og dei samlar inspirasjon frå møte med kvarandre og med den mektige naturen til vidare verksemd i dag som på 1800-talet.

BARONIET ROSENDAL 350 ÅR

Men ved sida av å vera ein norsk kulturinstitusjon, har Rosendal vore ei viktig økonomisk drivkraft og ein kunnskapsinstitusjon. Kapitalen som Rosendal forvalta har aldri vore daud kapital, men vorte investert. For det fyrste investerte Rosendal i eiga verksemd, som skogsdrift, sagbruk, østersoppdrett, avl på husdyr og foredling av frukttre. Til dette henta dei inn ekspertise frå til dømes Danmark, Tyskland, Skottland og Sveits. Ekspertisen og kunnskapen utvikla på Rosendal kom den lokale og regionale økonomien til gode. Vidare lånte familien Hoff-Rosenkrone, særleg frå byrjinga av 1800-talet, ut kapital til ei låg rente til dei som ville starta eiga verksemd. Dette vart starten for mang ei lita verksemd i særleg Sunnhordland og Hardanger. Kunnskapen på Rosendal har altså heller ikkje vore daud kunnskap, sidan dei som ønskte kunnskap om avl og forelding av frukttre fann den på Rosendal. Og stamhusbesittar Marcus Gerhard Hoff Rosenkrone kosta, og delvis underviste på, ein eigen skule for gåverike ungdomar som hadde evner til å studera på universitetet. Han gav og økonomisk stønad til dei som ville studera vidare, i inn- og utland. Bare for å nemna noko. Gjennom si museumsverksemd er Rosendal framleis viktig som lokal, økonomisk drivkraft og som kunnskapsinstitusjon. Rosendal er lokalt ei middel stor bedrift som pløyer ein stor del av inntektene inn i den lokale økonomien som arbeidsgjevar gjennom den daglege drifta, og som oppdragsgjevar i samband med ulike oppussings- og opprustingsprosjekt. Og Rosendal driv, ved sida av kulturformidlinga, kunnskapsformidling gjennom sine årleg publikasjonar, sine føredragsrekkjer, opne seminar og omvisingar, og er slik framleis ein kunnskapsinstitusjon. Museet Baroniet Rosendal, og Universitetet i Oslo som eigar av institusjonen, ønskjer å markera 350 år jubileet for slotten på Rosendal. Dette vil ein gjera gjennom si kulturformidling, og gjennom å formidla Rosendal si historie, som både gjeld administrasjonen av den dansknorske riket, men aller viktigast gjeld fusjonen av den dansknorske kulturarva med det lokale, norske. Slik ønskjer ein å gje eit bidrag til lokal som nasjonal kulturhistorie, og binda saman historia til det vesle slottet mellom vestlandske fjell med europeisk åndsliv gjennom si dansknorske kulturarv.

STORD KOMMUNE

Vi gratulerar BARONIET ROSENDAL 350 ÅR

KVINNHERAD KOMMUNE

TYSNES KOMMUNE

ULLENSVANG HERAD

1665 - 2015

JONDAL KOMMUNE

ETNE KOMMUNE

KVAM HERAD

ODDA KOMMUNE

BARONIET ROSENDAL Kulturprogrammet 2015

kl.

09. 05 1217 29.05 19.30 12.06 15.00 13.06 13.30 15.00 14.06 14.00 25.06 19.30 26.06 19.30 01.07 19.30 02.07 03.07 05.07 05.07 07.07 08.07 09.07 10.07 11.07 15.07 15.07 16.07 17.07 18.07 18.07 19.07 21.07 22.07 22.07 23.07 23.07 24.07 25.07 28.07 30.07 31.07 31.08 01.08 01.08 02.08 04.08 05.08 05.08 06.08

19.00 19.00 13.00 15.00 19.00 19.00 19.30 19.30 19.00 17.00 19.30 19.00 18.00 13.30 19.00 16.00 19.00 17.00 19.30 17.00 19.30 19.00 19.00 19.30 19.00 16.00 19.00 15.00 19.00 15.00 19.00 17.00 19.30 19.30

07.08 08.08 08.08 13.08 14.08 20.08

19.30 13.00 14.00 19.00 19.30 19.30

21.08 19.30

Historisk seminar Herborg Kråkevik, song. Michael Bojesen, klaver Deres Majesteter Dronning Magrethe av Danmark og Dronning Sonja av Norge opnar utstillinga «Fra Fjell og Kyst» med sine eigne bilete. Gunnar Danbolt, professor emeritus: Introduksjon til utstillinga «Fra Fjell og Kyst» Jørn Øyrehagen Sunde, professor: Slottet frå 1665 350 år. Gunnar Danbolt og Jørn Øyrehagen Sunde: Middelalderkyrkja og Slottet frå 1665. Johan Storm Munch, rektor emeritus: En familievev, Unger-Kinck-Munch i Fruehuset på Baroniet Rosendal 1880-1920. Hans E.Kinck (1865-1926) 150 år. Solveig Kringlebotn, sopran. Ingrid Andsnes, klaver Magne Malmanger, professor emeritus. Markus Gerhard Hoff Rosenkrone (1823-1896) si kunstsamling på Slottet frå 1665. Karoline Krüger, song /klaver. Sigvart Dagsland, song /klaver. Karoline Krüger, song /klaver. Sigvart Dagsland, song /klaver. Arve Tellefsen, fiolin. Håvard Gimse, klaver Arve Tellefsen, fiolin. Håvard Gimse, klaver Sondre Lerche m/band Åse Kleveland m/band Kjell Arild Pollestad, forfatter og pater: Litteratur og humor Sonoko Miriam Welde, fiolin. Joachim Carr, klaver Vetle Lid Larssen: Hvordan elske en far – og overleve Thomas Dybdal, song/gitar/klaver Thomas Dybdal, song/gitar/klaver Sommerens overraskelse m/band (blir offentliggjort 16.06) Festival Players: As You Like It Festival Players: As You Like It. Båt fra Bergen, Stavanger, Koppervik og Haugesund Håkon Kornstad, tenor/saksofon. Ketil Bjørnstad, klaver Festival Players: As You Like It Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Bjørn Eidsvåg m/band Ingrid Olava, song/klaver Tenorane Julian Berntzen, song/klaver Jubileumsforestillinga: En Kjærlig Hilsen Jubileumsforestillinga: En Kjærlig Hilsen Jubileumsforestillinga: En Kjærlig Hilsen Jubileumsforestillinga: En Kjærlig Hilsen Jubileumsforestillinga: En Kjærlig Hilsen Jubileumsforestillinga: En Kjærlig Hilsen Kari Bremnes m/band Kari Bremnes m/band Kari Bremnes m/band Kasper Monrad, overinspektør/forsker Statens Museum for kunst i København: Christoffer Wilhelm Eckersberg (1783-1853). En av de dansk Guldalders betydligste kunstnere. Diana Tishchenko, fiolin. Joachim Carr, klaver Dukketeateret Kaspar Dukketeateret Kaspar Elisabeth Åsen, lektor : Barokken – Rosendals århundre Ingrid Andsnes, klaver Åshild Ulstrup, forfatter: Den norske folkesjela i Sunnhordlendingen, Hardingen, Jærbuen, Dølane med fleire. Helge Jordal, song. Harald Dahlstrøm, klaver

Slottet frå 1665 mellom fjord, fonn, fjell og fossefall

Renessansehagen med et vell av roser.

Baroniet Rosendal Avlsgård&Fruehus. Overnatting med frokost og tilbud om 3-retters middag i romantiske omgivelser.

Hattebergsfossen er en del av Rosendal Have. Rosendal Drivhus Hagecafé & Butikk.

Billetter og informasjon: www.baroniet.no / tel 53 48 29 99 / 90 87 38 57/ info@baroniet.no www.baroniet.no

Daglige båtruter fra Strandkaien i Bergen til Rosendal

Baroniet Rosendal / Den Weis Rosen kroneske Stiftelse i samarbeid med UiO. Hesteskyss i Rosendal Have.

einart.no – Einar Nilsson

Velkommen til Baroniet Rosendal

TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

Knut Galtung Døsvig Den profilerte, kjende og trivelege sjefen på Bara Eiendom i Bergen, Knut Galtung Døsvig er ein god representant for alle dei som i dag har godhug til Baroniet Rosendal. Bidragsytarane er mange, alt frå trufaste bygdefolk som deltek i ulike dugnader, til stiftingar, artistar og bedrifter, som bidreg med kapital, arrangement av konsertar m.m. og såleis er viktige i arbeidet med å halda det gamle historiske minnesmerket i hevd.

Baroniet Rosendal er i dag eit levande museum, til glede

leg val for oss. Vi inngjekk ein avtale over fleire år, og

for alle. Ingen andre slike institusjonar kan visa til eit

såleis kunne vi ta heile kostnaden med ”urtehaven.”

liknande kulturutval i sommarhalvåret. Som flittig brukar av Baronihagen og fasilitetane, Alle som bidreg har ein ting felles, gleda og hugna-

er det mi meinig at restaureringa av urtehagen og

den dette 350 år gamle kulturminnet gjev. Ein oase

drivhuset, med nytt restaurantbygg har tilført ein ny

for alle dei som har evne til å gle oss over det vakre,

dimensjon til Baroniet, og betydd mykje for trivselen

og setja pris på den eineståande historien som er bak-

og opplevingane i baronihagen.

teppet for slottet under Melderskin og Malmangernuten. Sidan ”urtehaven” har det vore ulike andre prospekt, seier Knut Galtung Døsvig, mellom vener ”Knuten,” har utmerka seg i

Knuten. Personleg er eg glad for at denne interessa for Baroniet går

mange år som ein sterk bidragsytar til fellesskapet, gjennom familie-

vidare i arv til neste generasjon, som no overtek drifta i Bara Eiendom.

selskapet Bara Eigedom. Eit selskap han overtok som dagleg leiar berre

Slik var det stor semje i familien om at vi skulle inngå ein ny 5-års

23 år gamal, og har utvikla til ein solid bastion på eigedomsfronten.

sponsoravtale med Baroniet. Denne avtalen er nyleg signert.

Ein av mange spennande ting med Knuten, er at han i sin ungdom, som driftig ny forretnings-mann hadde sterke meiningar om Bryggen

Denne genuine viljen til å bidra føyer seg godt inn i familietradisjonen.

i Bergen. ”Berre riv hele driten,” sa Knuten den gongen. Det gjer det

Knuten fekk i brevs form gode råd frå sin far, der eit av dei sentrale

ekstra interessant at han i dag har enda opp som ein verkeleg engasjert

råda var å være gavmild. Det var far til Knuten, den kjende forretnings-

og trufast bidragsytar i å ta vare på ein annan gamal skatt, Baroniet

mannen Sigurd Galtung Døsvig som starta familie-bedrifta i 1914. På

Rosendal.

sin fyrste dag som handelsmann i Sandviken, omsette Sigurd Døsvig for 96 øre. Ei sjeldan side med denne bedrifta som i fjor var 100 år, er

Knuten si interesse for Baroniet Rosendal og Kvinnherad er nok ikkje

at på alle desse 101 åra, har det berre vore to daglege leiarar, Sigurd

heilt fristilt frå at bestefaren på 1800-talet emigrerte frå Strandebarm

og Knut!

til Ænes, der han starta som handelsmann. Far til Knuten, Sigurd Galtung Døsvig er fødd på Ænes, såleis er Knuten solid knytt til

Knut bidreg og i drifta av Baroniet med sin store kompetanse på eige-

Kvinnherad gjennom gener.

dom, og er såleis Baroniet sin rådgjevar på ein ikkje heilt uvesentleg portofølgje med eigedom. Utan tvil ein god tryggleik for baroniet å

- I mange år, seier Knuten, dreiv vi i Bara med å bidra med små og

ha tilgang på Knut Galtung Døsvig og Bara Eiendom sin kompetanse.

større pengesummar tilfeldig rundt omkring. Utan at vi såg om det vart noko resultat av våre bidrag. På eit tidspunkt vart vi spurde av styre-

- Eg ser på det som ei ære å få lov til å vera med å bidra til å halda i

formannen i den Weis-Rosenkronske Stiftelse, om vi kunne tenkja oss

hevd ein slik gamal skatt, som har så mykje gleda med seg og betyr så

å delta i eit påtenkt prospekt som gjekk på renovering av den gamle

mykje for så mange. For å seie det litt pompøst, så har det med kjærleik

urtehagen og området rundt.

å gjere, forelskelse, glede, kjensler, og ikkje minst, det å høyra til.

Etter eit familiemøte i Bara Eigedom, var det brei semje om å heller

I tillegg så er det ingen tvil om at vertskapet og den atmosfæren Anne

nytta midlane vi hadde til rådvelde, ein stad, over tid, for å sjå noko att.

Grethe og Reidar skaper for alle, er med å aukar gleda over, og lysta

Fordi vi hadde utvikla ein nært forhold til Baroniet, så vart det eit natur-

til, å få væra ein liten del av dette, seier Knuten, ein solid Baroni-ven. 19

Karoline og Sigvart! To av Baroniet sine trufaste vener, kjem attende denne sommaren og, 10. året på rad. 2. og 3. juli blir det konsertar i Borggarden. Karoline og Sigvart si stjerne hos Baronipublikummet er stigande. Difor blir det i år fyrste gongen det populære ekteparet gjev to konsertar på Baroniet. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: HANS FREDRIK ASBJØRNSEN

KAROLINE OG SIGVART

Johan Nordahl Brun-prisen fekk duoen no i

er kanskje butte opp i litt lengre horisont.

2015, for sitt arbeid med å vera bindeledd

Karoline og Sigvart er to sjølvstendige

mellom kyrkja og samfunnet. Ein velfortent

artistar som har eigne karrierar. Det å opptre

heider av eit engasjement Karoline og Sigvart

saman er skjeldan vare, eigentleg. Bortsett

har vore gode ambassadørar for gjennom

frå litt tradisjon med julekonsertar så er det

mange år. Prisen vart utdelt i april, under ei

ikkje ofte. I utviklinga av duettkonsertar, kva

høgtidssam tilstelling i Bergen. Prispengane

dei kan opptre med saman, seier begge at

på 20.000 kroner vart i paret si ånd, gitt til

Baroniet har stått sentralt.

Kalfar-huset i Bergen. Ein institusjon som er til for folk som slit med rus.

Karoline har faktisk ein karriere som guide på Baroniet for 25 år sidan, slik at ho kjente

Karoline og Sigvart er eit artistpar som

vertskapet godt. Så, for 10 år sidan seier

begynne å bli vaksne, seier eg. Kva er viktig

Karoline, så ringde Anne Grete og lurte på

for Karoline og Sigvart der dåke er no?

om Sigvart og eg kunne gjera ein akustisk

Erfaring, har lært meg at no kjenner eg fort

konsert saman i den røde sal. Dette brukte

kva arbeid som gjev meining og kva folk ein

vi som eit grunnlag og prøve på kva vi kunne

trivest best med, seier Karoline, og så har

gjera saman.

eg lært meg å bli mykje meir effektiv, fordi halve tida går med til å leita etter brillene,

Baroniet Rosendal er annleis enn andre

seier ho med glimt i auga. Vil gjerne driva

arenaer. Her kjem du i stemning når du kjem

med prosjekt som gjev meg overskot, og

inn i Baronihagen, gjerne 1 og ½ time før

her er Baroniet i Rosendal definitivt ein god

konserten. Stemninga, historien og naturen

anestad.

gjer Baroniet til eit pustehol og ein unik stad å koma til. I denne heilskapen er Anne

Karoline er no enno ung, seier Sigvart. Eg

Grethe og Reidar viktige aktørar. Eit vertskap

har passert 50, men det eg ser er at eg er

i toppklassen som alle artistar og kunstnerar

veldig klar over kva eg er god til og kva eg

som kjem hit har eit nært forhold til, Anne

ikkje er god til. Som når eg skal skriva ein

Grethe og Reidar kallar oss artistar for sam-

melodi, så kjem erfaringa inn i biletet og

arbeidspartnerar, og det vil vi gjerne være.

fortel meg om dette blir bra eller noko eg

På facebook skriv du Karoline at konsertane

ikkje får til. Slik treng eg ikkje lenger bruka

på Baroniet er sommarens fagraste musikk-

så mykje tid på ting som ikkje blir bra.

eventyr. - Ja, og det meinar eg verkeleg.

Begge er ganske samstemte når eg spør etter

Høyrest bra ut, og vi kjenner oss priviligert

tankar om framtida. Karoline seier at ho har

som får vitjing av slike flotte og dyktige

vore vant til å snu seg på hælen og gjer det

artistar.

som til ei kvar tid har appell, og som ho trivest med. Vanskeleg å planleggja detaljert

Til Karoline og Sigvart.

om framtida, då det kan dukka opp nye ting

Hjarteleg velkomen til

og andre måtar å samarbeida på. Sigvart er

Baroniet og Rosendal i juli!

i hovudsak samd i dette, men hans framtid

HARDANGERFJORDKORT

Det er ei stor glede å presentera eit nytt magasin til deg. Her får du eit Hardangerfjordkort som symbolsk opnar for å nyta magasinet. Vi har lagt ned mykje arbeid for å skriva gode og interessante historiar, om ting vi vonar kan vera interessant. Vi har prøvt å framstilla dei på ein triveleg måte, og det er vår von at dette kan gje deg nokre hugnadsstunder. Finn du ting du gjerne vil dela med vener som er på andre stader på jorda, så går du berre inn på facebooksida vår, og sender dei linken til bladbart magasin. Då kan du sitja alle stader i heile vera å lesa Hardangerfjordmagasinet. Einaste krav er at der finnest nett. Lukke til. Vonar du finn noko å kosa deg med! Sigurd Vikøren redaktør

SALHUS VINSKVETTEN

Livet i Rothålå Har lagt grunnlaget for skildring av det aller fremste av sjølve livet på Vestlandet! 24 sokkar, ikkje to tå dei e par - Dei tre siste dansane på Grasdal - Ingolf, stail´an - Han e sjuk i dag, Tjo Hei Og Duddelidei - saman med verset om «Bacardi og cola,» songen om «ullemi,» og alt det andra i særklasse bra frå Belberten og Vinskvetten. «Detta e vestlandshumor på sitt adle besta.» Kor mange gledes-stunder desse karane har gitt meg, har eg

og i frå 0 og ein parodi, så har det no blitt sju plater, og vi

ikkje tal på, men det er mange. Suksessen er sjølvsagt tufta

har hatt jysla mykje kjekt. Sjølv om delar av fotballaget har

på tekstar frå dagleglivet, og festlige høve, vi alle kjenner oss

”skalla av” litt etter kvart, så har vi som enno er med, helde

att i, eller har eit forhold til. I alle høve vi, her på vestlandet.

saman i 40 år. -Ikkje so verst da.

Her sit eg og snakkar med sjølve opphavet, frontfiguren

- Livet i Rothålå har vore flott. Når nye melodiar og tekstar

i Vinskvetten, ein av dei rotekta, som er heimehøyrande

skulle lagast, har det vore mange utruleg interessante hytte-

i Rothålå. Salhusvinskvetten er vel verdskjente her på

turar, med konjakk og kulepenn. Tungsinn har ikkje vore

Vestlandet? -Ja, seier Bjørn Jensen, han heiter eigentleg det,

tema, og vi har ledd mykje. Vi har likt da, og eg merkar no

han som du veit. - Eg trur ”Kveitebollen” selde 35.000 eks.

på gutane at vi begynne å gle oss til i haust. 40 år i Rothålå.

og 34.000 av dei var vel i Hordaland.

Vonar mange vil vera med oss på fest. At folk tykkjer at desse 40 åra kan vera noko å feira. Noko nytt stoff kjem vi til å presentera, men klassikarane skal vera med.

- Bjørn, kva er det som skal skje no i haust? Rothålå flytta til Ricks Teater? – Da e 40 års jubileum! Du veit før i tida når Monraden og god-gutane i Salhus-kvintetten spelte, så var

Eg trur da at når vi vert pensjonistar, om mange, mange år,

ungdomslaget og fotballaget vevd saman, det var detta vi

då byte vi ut hjula på turnebussen med fira leka-steinar, set

heldt på med, og i 1975 , når Monraden stod på scenen for

bussen i hagen, opnar ei øl, og leikar at vi er på turne. - Vi

siste gongen, spelte vi karane i 5. div. på Norna Salhus, og

kan då ikkje slutta å kjøra ”Band-bil” da e so kjekt.

tenkte at dette måtte markerast. Takkar frontfiguren i Vinskvetten for ein meiningsfyllt prat, Det som skjedde var at vi, heile fotballaget var på scenen

ynskjer lukke til med jubileet, og er det noko eg skal få med

og lagde ein parodi på Salhus-kvintetten. Det var starten,

meg i haust, så er det ein tur i Rothålå på Ricks Teater.

BERGENHELG

PREMIERE 14. OKTOBER - RICKS TEATER

BERGENSBØLGEN FRA 15. OKT.

KRISTIAN VALEN

USLÅELIGE PAKKEPRISER Bestilling: BERGENHELG.no

Hotel Norge

Royal Hotel, Bryggen 24

ARE KALVØ

n n i F ! n n i v og RGEN

I BE D N E K E WE

Overnatting i suite på Radisson Blu, middag for to, og showbillettar til Vinskvetten eller eit av dei andre showa til BERGENHELG! I magasinet er gøymt eit tal av Dronning Sonja sine diadem. Dei må du finna, skriva kva side dei er på, og senda svaret til e-postadressa nedanfor. LUKKE TIL. Ikkje gløym å ta turen innom facebooksida vår. Der finn du ein link til bladbart magasin på nett. Send linken til vener på andre sida av jorda om du vil. Med denne linken kan alle som ikkje får papirmagasin, likevel få sjå og lesa i magasinet. Kjekt om du likar oss når du er innom facebook, dersom du synest dette er verd eit like-klikk frå deg.!I svaret må du ha rett tal kva sider du fann dei på.

Send svaret ditt på e-post til: sigurd.vikoren@prinfo.no

Vinnaren Igjen, tusen takk for premien. Eit fantastisk opphald, eit minne for livet! Skriv vinnaren av sommarkonkurransen 2014, Ida Kristn Vollum, i ein e-post til oss. Skal du bli den heldige vinnaren av sommarkonkurransen i 2015? D책 m책 du hiva deg med i jakta p책 dronninga sine diadem. Les konkurransereglane.

Puttball

– fotballgolf for alle Kom og prøv! MOBIL: 905 48 000

HARDANGER ENERGI AS VISSTE DU AT HARDANGER ENERGI AS : - Har 40 arbeidsplassar, montørar, ingeniørar, kontor/adm - Produserar 60 millionar kwh årleg i 6 eigne vass-kraftverk - Har ansvar for straumforsyning i Eidfjord, Granvin, Jondal, Ullensvang, Ulvik - Har personell på vakt 24 timar i døgnet, året rundt - Tilbyr dei fleste kraftavtalane du finn i dagens kraftmarknad - Legg att utbyte til kommunane Eidfjord, Jondal, Ullensvang og Ulvik - Støttar lokale aktivitetat, noko som bidreg til auka tilbod lokalt

www.rodne.no

Hardangerfjordekspressen Den raskeste veien mellom Bergen og Rosendal. Daglige avganger året rundt. M/S Rygerfonn har øket kapasiteten fra 114 til 145 personer. Se www.rodne.no for tidtabell og priser. Velkommen om bord!

Tlf. 51 89 52 70 – mail@rodne.no

Arrangement

2.-4.7 / Skånevik Bluesfestival Skånevik, Etne www.skaanevik-blues.com

FOTO: VEGARD FIMLAND

19.-21.6 / Eidfjord småbanecup Eidfjord. Fotballturnering for barn. 12./14.6 / Hardanger Trebåtfestival

www.smaabanecup.no

Norheimsund. Vestlandet sin trebåtfestival. www.trebaat.no

19.-21.6 / Røldalsmarknaden Røldal. Ein av dei eldste marknadene i

3.-5.7 / Bygdalarm

Noreg. www.roldalsmarknaden.no

Øystese. Årets festival i Noreg! www.bygdalarm.no

13.6 / Skredløpet Terrengløp. Born (til 15 år) 5 km,

26.-28.6 / Tysnes Rundt

vaksne 8,3 km.

Tredagers rotur rundt Tysnes. Samlar

www.ilsolnut.com

ro- og trebåtentusiastar frå heile

12.6-6.9 / Baroniet Kunstutstilling

Vestlandet. Årbakka, Tysnes

Rosendal. For komplett program for Baroniet se www.baroniet.no

14.6 / Klosterdagen Halsnøy, Kvinnherad. Konsert og

26.-28.6 / Kinckdagane

kunstutstilling.

Strandebarm. Kultur og under-

8.-12.7 / Tysnesfest

www.sunnhordland-museum.no

haldning.

Unik familiefestival i sjøkanten på Tysnes. www.tysnesfest.no 17.-18.7 / Den store krabbeog rekefestivalen Sæbøvik, Halsnøy

23.8 / Diktardagen Hardanger Folkemuseum, Utne. www.hardangerogvossmuseum.no 18.7 / Kvasshovden Opp

6.-9.8 / Etnemarknaden

Ulvik. Motbakkeløp.

Etne. www.etnemarknaden.no

www.kvasshovdenopp.no 6.-9.8 / Fitjarfestivalen Fitjar. www.fitjarfestivalen.no 6.9 / Årskog Museum Open Dag www.sunnhordland-museum.no 4.-6.9 / Kanaldagane Bømlo. www.kanaldagane.no 23.-26.7 / Morellfestivalen Lofthus. www.morellfestivalen.no

7.8 / Felles fottur til Hårteigen på Hardangervidda. www.visiteidfjord.no

30.7-2.8 / Festidalen

5.9 / Hardangervidda Marathon

www.festidalen.no

Eidfjord. 42 195 meter med annleis løping. www.xtremeidfjord.no

31.7 / Eidfjord Minitriathlon Eidfjord. 1/10 av den av det store

12.9 / Torgdag

Norseman triathlon.

Norheimsund. Marknad i Norheimsund sentrum 8.-9.8 / Rosendal Fjellstreif og nuten opp Rosendal. www.fjellstreif.no 14.-16.8 / Kystsogehelga Austevoll. www.kystsogevekene.no

1.8 / Norseman Xtreme Triathlon

3.-4.10 Fruktsleppet 2015

Eidfjord. Verdas hardaste triathlon.

Ulvik. www.siderruta.no

www.nxtri.com

www.stord-hotel.no

STORD HOTEL

Eit fullservicehotell som ikkje har noko kjedetilknyting, men går sine egne vegar. Hotellet har mange flotte lokaler for både store og små selskap, og vi har alle fasilitetar for å arrangera kurs og konferansar av ulik storleik. Stord Hotell har eigen kursvertinne, som syt for at at alt er slik det skal vera, og legg dermed eit solid grunnlag for at kurs og konferansar skal bli vellukka, seier Martin Tveita hotellet sin direktør.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: STORD HOTELL

Uansett kvifor du er på Stord, så vil eit

Hotellet sin historie

opphald på Stord Hotell, med middag på

Dørene vart opna i 1971, då Aud og Leiv M.

kvelden vera ei god oppleving. Hotellet er og

Tveita presenterte Stord Motor Hotell, med 28

kjent for sine store og innbydande lunsjbord,

rom. Sidan den gongen har hotellet hatt ei

med et stort utval av varme- og kalde rettar.

solid utvikling. Stord Hotell har vore gjennom

- Kortreist mat, kallar vi det, seier Martin

utviding i fleire omgonger. Både romkapasi-

Tveita. Vi lagar maten frå grunnen av og

tet, fellesareal og konferanseområdet er blitt

brukar lokale produkt, både frå landbruk,

utvida.

og sjømat. Største utbygginga kom i 2010. Då fekk hotelHotellet har eit nært samarbeid med fleire

let eit nybygg med 72 rom, fleire av dei med

lokale aktører. I Kristinskogen Golfpark kan

flott utsikt over Sunnhordlandsbassenget. Her

gjestane kosa seg med å spela golf. Lundstre

er det også nytt konferanseområde i 1. og 9.

Gard tilbyr ulike aktivitetar, mellom anna har dei ein flott lavvo. Kunstgalleriet Galleri Giga

etg. Gjøa er eit særleg populært konferanseMARTIN TVEITA

og selskapslokale med terrasse i 9. etasje

har mange flotte utstillingar. Stord har eit

og panoramautsikt over Sunnhordland, med

stort tal flotte turstiar i heile området, og du

majestetiske Kvinnheradfjell i bakgrunnen.

kan ta turen heilt opp til Kattanakken. Ellers er vegen kort til Bømlo, om du er meir opptatt av havet, og natur med svaberg og lyng.

STORD HOTELL

Hotellet er i dag er eit fullservicehotell med

Det gode vertskap

Weekendopphald - vennegjenger og familier.

161 hotellrom, 10 møtelokaler i ulik storleik,

I dag er det 2. generasjon Tveita som er vert-

Stord Hotell er eit hotell for alle.

flotte selskapslokaler, m.a. den nyoppussa

skap, med god hjelp av flinke medarbeiderar.

Eldøystova, med inventar frå møbeldesignaren

Mange av dei har jobba på hotellet over ein

Når det går mot sommar er det mange gode

Olav Eldøy og Vinstova med fotokunst frå

lang periode. Vårt mål er å gi våre gjester ei

grunnar til å unna seg eit opphald på Stord.

Øyvind Hjelmen. Av fasilitetar er det blant anna

god oppleving frå dei kjem, og til dei reiser,

Av arrangement, er her Handballfestivalen,

restaurant, bar, levande musikk i pianobar,

seier hotelldirektøren. Flotte fasilitetar, med

Karatefestivalen, sommarrevy både på Leirvik

symjebasseng og trimrom.

fokus på gode matopplevingar og lang erfaring

og Fitjar, Tour des Fjords og mange, mange

som vertskap – er bare nokre av årsakene til

andre gode opplevingar.

I nær framtid står oppussing av fellesareal på

at gjestene våre stadig kjem attende til Stord

timeplanen. Konferanseområder og hotellrom

Hotell.

På Stord Hotell har vi store og gode rom. Vi

i hovedbygget. Arbeidet er godt i gang, og

ynskjer at gjestene våre skal har det romsleg,

målet er å ”forena” nybygg og hovedbygg.

Mange av gjestene våre høyrer til yrkestrafikk,

triveleg og kunna nyta opphaldet også den tida

Mellom anna skal hotellets største konferanse-

mykje i samband med aktivitetar på Kværner

dei vel å vera på rommet. Alle romma er frå 21

saler Valhall og Oseberg få seg et ansiktsløft.

Stord. Fleirtalet av våre kurs- og konferan-

kvadratmeter store, romsleg og dei fleste med

I mellomtida vil vi ha fokus på å halda på

segjestar kjem i frå Haugalandet, det er og

eiga sittegruppe.

den uformelle stemninga og gode atmosfæren,

stadig fleire som tar turen frå Bergensområdet.

sjølv om vi med jamne mellomrom moderni-

Selskap - alt frå bryllup til mindre familie-

Ta med deg dei du er glad i – dei du bryr deg

serar hotellet.

selskap, men og store firmaevent.

om – ta deg litt fri og nyt livet! Du er hjarteleg velkomen til Stord Hotell!

STORD HOTELL

—— ME ——

—— AN —— An Ku Ku Tel Fø Sis An Sid Se Fa E-p

Ikkje sal, ingen kostnad. Enklare kan ein vel ikkje uttr ykkja ein fordel som berre er din? Kontakt oss når du skal selja eller kjøpa bustad!

Birgitte Amailie Liknes Megler MNEF 51 91 55 34 birgitte.liknes@em1.no

Bente Faksnes Megler MNEF 926 33 943/519 15 532 bente.faksnes@em1.no

Ove Sagenes Megler MNEF 928 063 33/519 15 531 ove.sagenes@em1.no

Håkon Brandtzæg Eiendomsfullmektig MNEF 938 16 627/519 15 530 hakon.brandtzaeg@em1.no

STORDFLYET Stordflyet vart etablert i november 2014 og er Sunnhordlandsregionen sitt eige flyselskap. Det er flyselskapet Danish Air Transport AS som står bak konseptet. Flyselskapet nyttar flytypen ATR-42 med 46 passa-

Danish Air Transport AS har no inngått interline

sjerseter på flyruta si mellom Stord og Oslo. Flyturen

avtale med SAS noko som betyr at du på heimesida

frå Stord til Oslo lufthavn, Gardermoen tek ca. 1

til SAS kan bestilla flybillettar til ulike destinasjonar

time. Raskaste vegen til hovudstaden går såleis med

via OSL med Stord som avreisestad. Bagasjen din

Stordflyet over Stord lufthamn.

vert sjekka inn på Stord og går i transitt på OSL. Du får bagasjen utlevert på sluttdestinasjonen din.

Stordflyet har jevnleg auka talet på rotasjonar på

Flyselskapet har også bagasjeavtale med Norwegian.

Osloruta og flyg no 15 rundturar pr. veke på denne

Dette betyr at du kan reisa vidare ut frå OSL med

ruta. Stordflyet har eiga facebookside med over

Norwegian, medan bagasjen din alt er sjekka inn til

4.000 følgjarar.

endeleg destinasjon ved innsjekk på Stord lufthamn, Sørstokken.

Sunnhordland. På Stordflyet får du frukost samt te

På Stordflyet.no kan du bestilla flybilletten din.

og kaffi på morgonflya medan du på ettermiddags-

Stordflyet tilbyr flybillettar til/frå Oslo til svært kon-

Stordflyet har svært høg regularitet og punktleghet

kurransedyktige prisar. Dei har eigen lågpriskalender.

og har vorte svært godt motteke av dei reisande i

flya vert servert te og kaffi samt sjokolade.

STORD LUFTHAMN Stord lufthamn er pr. utgongen av april 2015 den luft-

Lufthamna tilbyr gratis parkering for dei reisande. Grunna

hamna i Noreg som kan visa til den største prosentvise

den store trafikkveksten skal ein no utvida parkerings-

auken i antal reisande. Samanlikna med samme periode

plassen for bilar med 50 nye plassar. Ein er også i gang

i fjor var passasjerauken på 3.181 personar eller 25%.

med å prosjektera ei utviding av terminalbygget på luft-

Dei fleste av AVINOR AS sine lufthamner opplever ein

hamna.

nedgong i passasjertrafikken. I tillegg til at Danish Air Transport AS flyg rute til Oslo lufthavn, Gardermoen flyg

Eigarane av lufthamn, Stord kommune og Hordaland

Widerøes Flyveselskap AS charter for Kværner Stord til

fylke har bidratt med å finansiera nødvendige sikkerhets-

Molde i samband med Ormen Lange Prosjektet på Aukra.

tiltak på lufthamna. Stord lufthamn framstår no som ei

Widerøe flyg 6 rundturar i veka og nyttar flytypen Dash-

effektiv, sikker og god regional lufthamn.

8/300 med 50 passasjerseter.

OSLO

STORD

La oss fly saman

Vi lyttar til deg

Fotograf: Gro R. Andersen/Samarbeidsrådet for Sunnhordland

Sterk lokal partnar

Les meir på stordflyet.no eller følg oss på Facebook 35

STJÅLEN BÅT

du e` fremdeles ei vakker jenta nå når båten ligge i ro men stormen tok med seg alt som var av spenning for oss to det blei ikkje slik vi venta vi var tause etterpå eg trodde vi sku finna nye svar men fekk meir å lura på og eg ser du har lyst te` å gråta vær snill å ikkje gjør det for eg vett ikkje ka eg ska sei då nei, eg vett ikkje ka eg ska sei då men eg ska ro deg heim øve fjorden te` der du høre te du var ung og nysgjerrig, eg var vill og kåt ei sommarnatt i ein stjålen båt ei sommarnatt i ein stjålen båt håret ditt sove i måneskinn og kjolen din e` snart tørr eg sku ha visst ka du følte når eg tok på deg men eg våge nok aldri å spør du e` fremdeles ei vakker jenta den vakraste eg vett om men alt det goda forsvann ei natt då alvoret kom og eg ser du har lyst te` å gråta vær snill å ikkje gjør det for eg vett ikkje ka eg ska sei då nei eg vett ikkje ka eg ska sei då men eg ska ro deg heim øve fjorden te` der du høre te du var ung og nysgjerrig, eg var vill og kåt ei sommarnatt i ein stjålen båt ei sommarnatt i ein stjålen båt

MATTI RØSSLAND

MATTI RØSSLAND Matti Røssland, vokalist, gitarist, komponist og tekstforfattar frå den sjarmerande industristaden Husnes, kom til verda ein januardag i 1966. Han blir omtala som ein framifrå representant for dei unge trubadurane som meistrar balansegangen mellom rock og poesi. Både musikalsk og med tekst blandar Matti det vakre og det sarte med det rufsete og rå. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: JAN ROGER TRYGGESTAD

I 1989 kom fyrste plata til Matti Røssland. ”Før hanen

måte til fengjande melodiar, då trivest vi vestlendingar.

Etter ein interessant jobb på Valen sjukehus i ung-

galer.” Kritikar-rost og den unge guten vart snart ein

Når Matti Røssland syng om fjorden, og det å raska på

domen, har Matti halde fram etter han flytta til

kjent artist i media. Vel-etablerte aktørar som Ivar

for snart går ferja i frå Valevåg, så blir det truverdig.

Haugesund, med å jobba i psykiatrien, innan skule-

Dyrhaug og Åge Aleksandersen såg tidleg talentet,

Å ha bak seg 30 år med turnear over heile vestlandet

verket og i barnevernet. - For meg utfyller dei to

og vart gode støttespelarar. Likevel tok ikkje platesalet

inneber ein del kryssingar av fjorden, og gjev deg god

jobbane mine kvarandre på ein framifrå måte.

heilt av i starten.

innsikt i kva livet rundt fjorden krev at du er god på.

Musikkbransjen er ein usikker bransje, om eg skulle

Du kan telja dei på ei hand, vestlendingar, som ikkje

vera avhengig av å heile tida oppnå ting innan

Men, då Matti Røssland i 1992 kom roande over fjor-

har kjent på problemstillinga om å raska på, for snart

musikklivet, vil det vera eit kontinuerleg stress.

den i ein stålen båt, med bodskapen om ”Tøffe tider”

går ferja………

Det er ikkje meg, det ynskjer eg ikkje, og eg slepp det,

på vimpelen i masta, vart i alle høve eg målmedviten

fordi eg har ein sivil jobb i ryggen.

på guten frå nabobygda. Kortreiste, flotte melodiar,

Så er det noko merkelege greier med denne sunn-

velskrivne tekstar, som eg kjende meg att i. Bodskapen

hordlands/rogalands-dialekten. Kanskje ikkje utprega

Men no, til alle, i heile verda, som likar Matti

om at ting hastar, for ”snart går ferja i frå Valevåg!”

vakker? Men, når det kjem til gode melodiar med

Røssland, guten har skrive mykje nytt materiale.

Kven på vestlandet kjenner seg ikkje att i det? Om

song, så skjer det noko. Bjørn Eidsvåg, Vamp, Vest-

- Ja, saman med musikarane mine er vi no i gang med

ikkje frå Valevåg, så frå dei ca. 274 andre ferjestadane

landsfanden, 3 Busserulls, Morten Abel, pluss mange

å spela inn ny musikk. - Eg kallar det enno, å gi ut

som er ein del av kvardagen vår.

fleir, ikkje minst Matti Røssland. Det må vera noko

plate, men bransjen er heilt endra, og ting skjer på

med tonefallet som gjer at dialekten høver godt for

andre måtar enn før. Men den som ventar på noko

Teksten til ein stålen båt, er eit meisterverk, spør du

det melodiøse. Det er i alle høve noko med denne

godt, o.s.v. seier eg, kan sjå fram til ny musikk frå

meg. Å klara med så få ord, å formidla ein historie,

kombinasjonen som gjer resultatet tiltalande i mine

Matti Røssland. Vi gler oss, og ventar i spaning på å

veldig mange kan smila av og kjenna seg att i, er reine

øyrer.

høyra. Kanskje blir det ei vidareforedla utgåve av

trolldomen. Denne evna til å formidla hendingar, med

trubaduren, som etter kvart begynner å bli vaksen.

få ord, som mottakaren kjenner seg att i, og sam-

Etter kvart vart det litt lengre mellom plateutgjeving-

stundes får opp masse bilete på sin indre tv-skjerm,

ane til Matti, men vi har fått ”Neon junkies”, ”Vilden

Kvardagspoesi, baka inn i gode melodiar, slik Matti er

sjølv om han eller ho aldri har vore på Valevåg, eller

sky”, og ”Samleplata.” På samleplata syng Matti

ein meister på, er vel verd å venta på. Komponisten og

i ein stolen båt, er ein framifrå kunst, som veldig få

duett, i ein stålen båt, med den ikkje heilt ukjende

tekstforfattaren er spent sjølv. - Veldig ofte er det heilt

evnar! Denne kunsten er Matti Røssland ein meister på.

værmeldaren Elin Tvedt. - Ja, og så var det denne

andre tekstar og melodiar som slår til og blir populære

fotballsongen til Haugesund då, ”Connies engler,”

enn dei vi på førehand trur, seier Matti, som etter 20

Eg trur Matti, når han seier; - Ikkje visste eg at det var

utan samanlikning den mest populære fotballsongen i

år i Haugesund, der han trivest godt, kallar det for å

så mange som har, eller kjenner nokon som har stole

Haugesund!

koma heim, når han set kursen mot Kvinnherad og

ein båt. Her ligg det nok ikkje djupe kriminelle hald-

Husnes!

ningar bak, men heller at nokon måtte låna ein båt,

- Slik er det, seier Matti, det er vel 10 år sidan siste

trur eg. - Løye med det når det nærmar seg morgon,

plata, men ingenting dramatisk i det - Det betyr ikkje

Alltid ei god ballast å ta med seg, vissa om kvar du

heimlengten rundt fjorden kan bli sterk. Like mykje er

noko anna enn at eg ikkje stressar. Trubaduren frå

kjem frå. - Og om dei tøffe tidene skulle halda fram,

det vel kanskje at folk kjem i stemning på ein konsert,

Husnes har fått familie og ungar, har sivil jobb, i til-

og ferja i frå Valevåg blir meir enn vanskeleg å nå, så

og minnest historier dei har høyrt, og melder attende

legg til at han reiser rundt og spelar, og så skriv Matti

ikkje fortvil Matti, berre å ringa meg. Så skal eg koma

om det. Folk kjenner seg att i tekstane til Matti, og her

musikk.

å ro deg heim øve fjorden!

ligg nøkkelen. Når slike tekstar blir framført på ein god 37

ATHENO

UTFORDRE OSS! Bodskapen frå Atheno kan ikkje bli tydelegare. Dei stimulerer til nyskaping i Sunnhordland, og bidreg til auka innovasjon og verdiskaping i nye og eksisterande bedrifter i regionen. Dei ynskjer rett og slett å møta deg!

ATHENO

God morgon! Lyst på kaffi?

Ja, me vil gjerne utfordre både privatpersonar

Stemninga i 2. etasje på Kunnskapshuset på

og bedrifter til å verkeleg ta tak i dei gode

Leirvik er upåklageleg sjølv om dagen nett-

ideane og kome til oss no. Me kan gje råd,

opp har starta. Her sit gründerar, rådgjevarar

vegleiing og ei kvalifisert vurdering av ulike for-

og representantar for ulike småbedrifter på

retningsidear. Vår målsetnad er å gje dei som

rekke og rad i inkubatorlandskapet. Dei fleste

kjem hit nettverk og kompetanse til å utvikle

glas-dørene står på gløtt. Som ein invitasjon til

dei gode ideane vidare, seier prosjektleiar i

dialog og samarbeid.

Atheno, Kjetil Djuve.

Atheno flytta hit for halvtanna år sidan. Det har

Gründerkultur

heilt klart svart til forventningane. Me stortrives

Dagens Atheno er ei vidareutvikling av eit sel-

i eit pulserande og positivt miljø, seier Astrid

skap som vart etablert attende i 1987. Med 28

Kjellevold Steinsland.

års erfaring sit verksemda med svært brei og

DETTE SEIER SAMARBEIDSPARTNARANE OM ATHENO: Dette med å gje inspirasjon og å ”løfta kvarandre”, det er de i Atheno knallgode på å formidla! Lene Holm Grasdal, HR-leiar Apply Leirvik

verdifull erfaring innan sitt fagfelt. For privatpersonar og bedrifter Ho er dagleg leiar for Atheno, eit av dei viktig-

Vårt mandat er blant anna å skape gründerkul-

aste industrinettverka mellom Bergen og

tur, påpeikar Kjellevold. Eit viktig bidrag til det

Stavanger. Sunnhordlandsregionen er inne i

er å skapa gode møteplassar.

spennande og utfordrande tider, og dei tilsette i Atheno arbeider aktivt for å bidra til

For oss er det viktig å kople dei rette personane

positivitet og nytenking for å styrka det lokale

med kvarandre. Me arbeider mykje med nett-

næringslivet.

verksbygging. Det gjev knoppskyting og gode synergiar, seier Djuve. Få no med kor viktig det

Me ser ei klar omstilling i norsk industri og olje-

er å bygge kultur for entreprenørskap også.

sektor. For mange bedrifter er det dramatiske

Det må starta allereie i ung alder, kjem det frå

tider. Difor er det no viktigare enn nokon gong

sidelinja.

Atheno har med sin kompetanse og sitt nettverk hatt ei sentral rolle i Optiship AS sin vekst og utvikling! Linda Bukkøy, gründer og medeigar av Optiship A/S Det er viktig for næringslivet og kommunane i Sunnhordland å ha ein aktør som kan ta ansvar for å drive innovativt utviklingsarbeid, skape nettverk, og vera den gode samtalepartnaren for både næringslivet, etableraren og kommunane. Atheno er ein slik aktør. Sverre Olav Svarstad, rådmann Bømlo kommune - Me har hatt vellukka workshops med Atheno. Eit viktig element i vår forbetringsprosess av verktøy- og utstyrspoolen (VUP).

å sjå på kva ein kan få til av nyetableringar, samt forbetringsprosessar i eksisterande bedrifter, meiner Kjellevold Steinsland.

Prosjektleiar Kværner, Karina Stokke Mæhle

Sunnhordlandmodellen; eit utdanningsløp for utvikling av den praktiske ingeniøren Verksemdene i Sunnhordlandregionen har alltid vore betydelege

er verksemdene sin samarbeidsskule for utdanning av fagskule-

aktørar når det gjeld utdanning av fagarbeidarar via lærlingord-

teknikkarar. Det same er Høgskulen Stord-Haugesund for utdanning

ninga. Dei siste åra har også fagarbeidarar hatt høve til å kombinere

av ingeniørar. For å få kontinuitet i arbeidet med kompetanseutvik-

arbeid med utdanning. Dei tre første kulla med fagskuleteknikkarar

ling i regionen vart Atheno utfordra av medlemsbedriftene til å leie

er anten ferdige eller i gang med sine studiar, og det fjerde kullet er

dette arbeidet. Ei spennande og krevjande utfordring som Atheno

nettopp blitt teke opp på Bergen Tekniske Fagskule. Denne skulen

tok på strak arm.

ATHENO

Nina Østensjø Borrevik er på veg til eit møte

idear og Ungt Entreprenørskap, satsar Atheno

å stå på vidare. Det gjev også den positive

men kjem bortom i forbifarten. For dette

no meir enn nokon gong på å hjelpa medlems-

stemninga i inkubatoren. Like bortanfor kan

opptar lei-aren for Ungt Entreprenørskap i

bedriftene i forbetringsprosessar.

ein registrere to nyetablerarar i ivrig dialog. Slik

Sunnhordland.

er pulsen i ein inkubator. Dei tre Atheno-tilsette Me har utvikla eigne verktøy som me nyttar til

likar det dei ser.

Å la dei unge få prøva ut idear i elevbedrifter

å skreddarsy såkalla workshops for kundane

og ulike prosjekt er svært viktig. På den måten

våre. Gjennom effektivt teamarbeid og kreative

Hugs at ei bedrift alltid startar med ein god

skapar ein god gründermentalitet. Dei kom-

idéprosessar har me oppnådd gode resultat

idé. Me er ein idé- og verdiverkstad der dei

munane som satsar på dette signaliserer at dei

for mange av kundane våre, slår Kjellevold

gode ideane skal få utvikla seg. Utfordre oss! er

satsar på framtida. Ho får støtte frå Kjellevold

Steinsland fast.

oppmodinga frå den blide og offensive gjengen

Steinsland.

i Atheno. Idé- og verdiverkstad

Prosessarbeid

Djuve nikkar samtykkande. Dei gode atten-

Besøk Atheno på facebook eller på

Parallelt med satsing på gründerar med nye

demeldingane gjev berre ekstra motivasjon til

www.atheno.no

FYLKESVINNARAR I UNGT ENTREPRENØRSKAP -KONKURRANSEN SMARTARE ENERGI, FRÅ BRINGEDALSBYGDA SKULE I KVINNHERAD

TOK 3D IDÉ MED TIL ATHENO Ronny Reigstad i 3D Vision AS hadde ein god idé. Men var den god nok? Saman med broren Jøran og svoger Rune Vågen tok han i 2013 kontakt med Atheno for å teste ut forretningsideen og få rådgjeving. I dag har selskapet deira Statsbygg, Advantec, Apply Leirvik og Norsk Kartverk på kundelista. Kvifor tok de kontakt med Atheno? Kvifor starta de eiga bedrift?

Me lurte på å starte eit aksjeselskap, og ynskte å testa ut om ideen var

I utgangspunktet var det ein hobby som vaks i storleik. I 3D-marknaden

liv laga.

er det eit utruleg stort potensiale. Drivkrafta er draumen om å skapa noko. Det er veldig kjekt, spennande og utfordrande å starta si eiga

Kva konkret har Atheno hjelpt dykk med?

verksemd.

Gjennom Atheno har me fått ta del i eit levande gründermiljø. Dei har vore ein gode sparringpartnarar, og ein viktig uavhengig part kor me har

Kva er forretningsideen til 3D Vision AS?

kunna søke råd og få profesjonell vegleiing. I tillegg har dei ein inkubator

Det er å levere high end 3D-tenester til alle typar bedrifter. I praksis betyr

som gjev gode synergieffektar. Der kan ein knyta kontakt med potensi-

det at me blant anna lagar reelle 3D-print og prototypar av alle slags

elle samarbeidspartnarar. Eit stort pluss når ein startar ei ny verksemd!

produkt. Vil du vite meir om 3D Vision? Sjekk ut www.3dvision.no

På lag med deg som siktar høgt! Med 40 års erfaring som leiande leverandør av bustadkvarter til offshoreindustrien, har me vore med på både opp- og nedturar før. Dermed veit me at når konkurransen hardnar til, gjeld det å prestera endå betre som eitt samla lag.

Apply Leirvik har ca. 330 tilsette med spisskompetanse innan mange fagdisiplinar og ein unik, tverrfagleg kompetanse som dekker alt frå

design til nøkkelferdig overlevering offshore. Apply Leirvik er hovudkontor for forretningsområdet “Living Quarters & Helidecks”.

HELGELAND

Rustar oss for framtida

ÅLESUND

FLORØ

Trass tøffe tider i marknaden, er me i Westcon optimistar. Me veit at det vil koma nye oppdrag å kjempa om. Desse jobbane skal me vinna. Oppskrifta er enkel: Me skal ha dei klokaste hovuda, dei beste anlegga og dei leiande systema. Me satsar derfor stort på kontinuerleg forbetring av verksemda vår, også i tider med motvind. Westcon investerer no 250 millionar kroner i verftsanlegga våre i Florø og Ølensvåg. Mellom anna tek me i år i bruk verdas største maskin for bøying av røyr, ein kraftplugg som både styrkjer konkurransekrafta vår og gjev verksemda eit ekstra bein å stå på.

westcon.no

STORD ØLEN HAUGESUND KARMSUND STAVANGER

OM XL-BYGG BERGE SAG

NERHEIM

TEGNET KONSTR.AV

XL BYGG BERGE SAG AS MRK: NORDNES (H J RASMUSSEN) FERKINGSTADTUNET 4274 STOL

GODK. ARBEIDSNR.

1192 NORDNES 03.06.2015

KODE TYPE POS.

HAUGESUND REV.

TEGNINGSNUMMER

ØLENSVÅG

OM XL-BYGG BERGE SAG

XL-BYGG Berge Sag er både handelsog produkssjonsselskap med hovudfokus på sal av komplette løysingar til alle typar bygg, som og omfattar precut og ferdigvare, i tillegg til viktige logistikk og kompetanse-funksjonar. Kundane er i hovudsak byggmeistrar og lokale firma som driv med boligbygging. Firma som ynskjer ein samarbeidspartnar til sine byggeprosjekt som er trygg, og til å stola på.

TEKST: SIGURD VIKØREN

XL-BYGG Berge Sag er lokalt eigd. Det speglar

Her finn du oss!

har ynskje om, for å driva eit byggeprosjekt. Vi

lokale val og avgjerder i alt det vi driv med –

XL-BYGG Berge Sag ligg i Ølensvåg, i Vindafjord

har eigne fagfolk som kalkulerar husprosjekt,

saman med eit godt økonomisk fundament kan

kommune i Rogaland, om lag 45 minutters kjø-

dersom Byggmeisteren ynskjer, kan vi gi fast

våre kundar være trygge på at vi er der også i

ring på E 134 frå Haugesund. I Ølensvåg finn du

pris på nybygg, som då slepp å vera utrygg på

morgon. Vi tilbyr våre kundar noko langt meir enn

våre kontorfunksjonar. Her har vi butikk og eit

materialpris og forbruk. Vi prosjekterer også pre-

ein ordinær varestraum. Vår bakgrunn, erfaring,

stort utstillingslokale på ca. 800 m2 og eit lager på

cut, kunden får då ein 3D modell og detaljerte

rådgjeving og spesialkompetanse er til din disposi-

meir enn 3000 m2.

teikningar over reisverk på hus. Precut blir kappa

sjon. Saman med gode prisar, optimale løysingar,

etter aktuelle teikningar i vårt anlegg på Nerheim.

målretta vareutval og den beste logistikk, er vi den

I tillegg har vi lager og produksjonslokal på

ekspert-partnaren du treng.

Nerheim I Ølen. Vi disponerar her ca 20 mål, der

Alle våre faste kundar vert med jamne mellom-

4000 m2 er lager/produksjonslokal. Her driv vi

rom invitert med på messer og kurs- og gjennom

Byggevarebutikk

med all produksjon av precut, alle hovedlass til

det får kundane våre høve til å treffe kollegar i

Vårt anlegg i Ølensvåg har ein stor byggevare-

byggeprosjekt blir plukka og levert frå Nerheim.

bransjen, for å utveksle erfaring både i kurs-

butikk med flotte utstillingar av produkta. Vi har

rommet og i sosialt lag etterpå.

kunde-handsamerar med god produktkunnskap

For våre byggmeister-kunder har vi og et full-

som står klar til å hjelpa alle som har eit bygge-

skala lager sentralt i Haugesund. Alle byggmeister-

Logistikkmessig dekker vi heile distriktet kvar

prosjekt. Vareutvalet er eit av dei beste i distriktet,

kunder vil her kunne henta ut varer etter behov.

veke, vi har fire kranbilar som er på hjul kvar dag

her vil dei fleste finna den hjelpa dei treng, og det

med materialar til våre kundar.

utvalet dei treng av byggevarer.

Proffavdeling for våre byggmeister-kunder:

Har du et byggeprosjekt på gang, bør du ta

Dette er den største avdelinga hos XL Bygg Berge

turen innom her!

Sag, her tilbyr vi alle tenester ein Byggmeister

XL-BYGG BERGE SAG KØYRER VARER I HEILE DISTRIKTET KVAR VEKE! 43

Rio Yamase 10 ÅR MED HARDINGFELE I JAPAN.

RIO YAMASE PÅ LOFTHUS FOTO: VICTOR ENTERTAINMENT

FRANK ROLLAND OG KNUT HAMRE I TOKYO. FOTO: REBECCA NEDREGOTTEN STRAND

Rio Yamase frå Japan gav i april 2015 ut sin tredje CD med

På CD’en «Love Song from The Fjords» er det eit vidt spekter

hardingfelemusikk. Dette markerar også hennar 10-års jubileum

av musikk, frå Rio Yamase’s eigenkomponerte filmmusikk til

som profesjonell hardingfelespelar. Ein kan trygt seie at har-

norsk tradisjonsmusikk. Meisterspelemennene frå Hardanger,

dingfela er eit sjeldant instrument i Japan, men innsatsen til Rio

Knut Hamre og Frank Rolland er og med og speler Kongstunen

Yamase i løpet av desse åra har sett spor. I dag har ho kring 20

i opptak frå Tokyo.

elevar, fleire av dei har vore i Noreg på studieopphald og held eit høgt nivå.

FOTO: OLE HELØ

FOTO: HEIDI KVAMSDAL

FOTO: AGURTXANE CONCELLON

KRAFTKOMMUNEN EIDFJORD

Sima kraftverk Sima kraftverk er eit av dei største vasskraftverka i Europa. Stasjonshallen ligg 700 meter inne i fjellet, er 200 meter lang, 20 meter brei og 40 meter høg. Sima kraftverk ligg i Eidfjord, inst i Hardangerfjorden. Kraftverket, med

Vi tilbyr omvising, denne inneheld vising av ein flott film om bygginga

Hardangerjøkulen som vasskjelde, ligg ideelt til for kraftproduksjon.

av anlegget, og ei omvising i stasjonshallen. Omvisinga varer 1 time,

Her er det vatn, elvar, store fallhøgder og rikeleg med nedbør. Nominell

inkludert filmen. Sima kraftverk ligg i Simadal, ca. 7 km frå Eidfjord.

årsproduksjon i Sima er om lag 2900 mill. kWh - dette svarar til om lag

Følg skilting.

årsforbruket til ein by på storleik med Bergen. Sima kraftverk har fire hovudmagasin og eit samla magasinvolum på om lag 660 millionar

OPNINGSTIDER:

kubikkmeter vatn. Sjølve kraftstasjonen er plassert 700 m inne i fjellet,

15. juni – 15. august;

der tillaupstunnelar og trykksjakter leiar vatnet frå magasina på fjellet

dagleg kl. 10, 12, og 14.

ned til dei fire turbinane inne i fjellhallen.

Pris: Vaksne kr. 80,- Barn kr. 50,-

Vasskraft er rein og fornybar - ei evighetsmaskin. Sola fordampar vat-

Open for grupper heile året etter avtale. Gruppepris.

net, som kjem att som nedbør ein kan produsere ny energi av. Sidan

Kontakt turistkontoret for nærare informasjon og booking.

opninga i 1980 har Sima kraftverk forsynt både Noreg og Europa med

Tel. 53 67 34 00.

rein, fornybar energi.

Arrangement i Eidfjord 2015

26.02 – 01.03 Hardangervidda/Maurset 26.02 – 01.03 Hardangervidda/Maurset

Arrangement i Ei Arrangement i Eidfjord 2015 ”KRAFTFULLE Kjeåsen Arrangement i Ei ARRANGEMENT” Arrangement i Eidfjord 2015 KRAFTKOMMUNEN EIDFJORD

Expedition Amundsen 2015 Expedition Amundsen 2015 Frå Haukeliseter til Maurseth i Eidfjord, 100 km på

26.02 – 01.03 Hardangervidda/Maurset

14.03 kl 19.00 Eidfjord samfunnshus

Expedition Amundsen 2015

Country Roads

Frå Haukeliseter til Maurseth i Eidfjord, 100 km på ski med pulk i Amundsens skispor over Hardangervidda. Lag- og indiv. klasse. 26.02 – 01.03 Hardangervidda/Maurset www.xtremeidfjord.no

Expedition Amundsen 2015

Frå Haukeliseter til Maurseth i Eidfjord, 100 km på - KJEÅSEN; KJEM AV ORDET KJE, - GEITEKILLING -

ski med pulk i Amundsens skispor over 09.05 kl 20.00 Eidfjordhallen Hardangervidda. Lag- og indiv. klasse. Vinskvetten og Sølvsuperwww.xtremeidfjord.no 26.02 – 01.03 Hardangervidda/Maurset

Borte i elva på Kjeåsen bygde Anders Aasen eit lite kraftverk og førte elektrisk straum fram Eidfjord Småbanecup inviterer til show med Expedition Amundsen 2015 til huslaurdag og fjøs lenge før Vinskvetten 9. mai kl. 20.00 i folk fekk straum nede i Frå Haukeliseter Maurseth i Eidfjord, 100 km på 09.05 kl 20.00 til Eidfjordhallen Eidfjordhallen. Ca kl. 22.30 spelar Sølvsuper oppi Amundsens til ski med pulk skispor som over Eidfjord. Kjeåsen somVinskvetten tidlegare er ogskildra Sølvsuper dans. Billettsalg på billettservice.noHardangervidda. og YX Eidfjord.Lagog indiv. klasse. Eidfjord Småbanecup inviterer verdas mest isolertewww.xtremeidfjord.no busetnad, ligg somtil show eit med Vinskvetten laurdag 9. mai kl. 20.00 i ørnereir 600 meterEidfjordhallen. over Simadalsfjorden. Ca kl. 22.30 spelar Sølvsuper opp til 19 – 21.06 Eidfjord

Eidfjord småbanecup Årleg fotballturnering for born. www.smaabanecup.no

dans. billettservice.no og YX Eidfjord. 09.05Billettsalg kl 20.00 på Eidfjordhallen

Vinskvetten og Sølvsuper Eidfjord Småbanecup 19 – 21.06 Eidfjord inviterer til show med Vinskvetten laurdag 9. mai kl. 20.00 i Eidfjord småbanecup Eidfjordhallen. Ca kl. 22.30 spelar Sølvsuper opp til Årleg fotballturnering for born. dans. Billettsalg på billettservice.no og YX Eidfjord. www.smaabanecup.no

FOTO: HEIDI KVAMSDAL

31.07 kl 18.00 Cruisekaien i Eidfjord

Eidfjord Minitriathlon

19 – 21.06 Eidfjord

Eidfjord småbanecup

1/10 av det store ”Isklar Norseman Xtreme 31.07 kl 18.00 Cruisekaien i Eidfjord Årleg fotballturnering for born. Triathlon”, 400 meter svømming, 20.6 km sykling Eidfjord Minitriathlon www.smaabanecup.no og 4 km løping. 1/10 av det store ”Isklar Norseman Xtreme http://eidfjordil.no/minitriathlon Triathlon”, 400 meter svømming, 20.6 km sykling og 4 km løping. http://eidfjordil.no/minitriathlon 31.07 kl 18.00 Cruisekaien i Eidfjord

07 – 09.08 Start på Hjølmaberget

07 –av 09.08 Start på Hjølmaberget 1/10 det store ”Isklar Norseman Xtreme Med kjentmann og kløvhest på Hardangervidda inkl. Triathlon”, 400 meter svømming, 20.6 km sykling Felles fottur til Hårteigen 1690 moh 2 overnattingar på Hadlaskard. Felles måltid. og 4 km løping. og kløvhest på Hardangervidda inkl. Med kjentmann Kontakt: thomas@varbergstunet.no http://eidfjordil.no/minitriathlon FOTO: OLE HELØ

FOTO: HEIDI KVAMSDAL

2 overnattingar på Hadlaskard. Felles måltid. Kontakt: thomas@varbergstunet.no

07 – 09.08 Start på Hjølmaberget

konsert, middag og dans. Andre erAmundsen Twang samfunnshus Expedition 2015 14.03aktører kl 19.00 Eidfjord 09.05 kl 20.00 til Eidfjordhallen Gang, Husmødrene og VossFrå Dansekompani. Haukeliseter Maurseth i Eidfjord, 100 km på 09.05 kl 20.00 Eidfjordhallen Country Roads Vinskvetten og Sølvsuper Billettsalg på YX Eidfjord. ski med pulk i Amundsens skispor over

Hardangerbrua Musikklag og Voss Musikklag Vinskvetten oginviterer Sølvsuper Hardangervidda. Lag- og indiv. til klasse. Eidfjord Småbanecup show med inviterer til country-aften i Eidfjord. Det med vert Eidfjord Småbanecup inviterer til show www.xtremeidfjord.no Vinskvettenog laurdag 9. mai kl. 20.00 i 21. – 25.05 Eidfjord, Ullensvang Odda konsert, middag og dans. Andre aktører 26.02 –– 01.03 Hardangervidda/Maurset Vinskvetten laurdag maispelar kl. 20.00 i er Twang Eidfjordhallen. Ca kl. 9. 22.30 Sølvsuper opp til 26.02 01.03 Hardangervidda/Maurset Gang, Husmødrene og22.30 Voss Dansekompani. Hardanger Musikkfest Eidfjordhallen. Ca kl. spelar Sølvsuper opp til 14.03 kl 19.00 Eidfjord samfunnshus Expedition Amundsen 2015 dans. Billettsalg på billettservice.no og YX Eidfjord. Expedition 2015 Billettsalg på YX Amundsen Eidfjord. dans. Billettsalg på billettservice.no og YX Eidfjord. Programmet finn du på nettsida. 09.05 kl 20.00 Eidfjordhallen Country Roads Frå Haukeliseter til Maurseth i Eidfjord, 100 km på Frå Haukeliseter til Maurseth i Eidfjord, 100 km på www.hardangermusikkfest.no ski med pulk i Amundsens skispor Vinskvetten og Sølvsuper Hardangerbrua Musikklag og Vossover Musikklag 21. – 25.05 Ullensvang og Odda ski med pulk iEidfjord, Amundsens skispor over 19 – 21.06 Eidfjord Hardangervidda. Lagog indiv. klasse. inviterer til country-aften i Eidfjord. Detmed vert Eidfjord Småbanecup inviterer til show Hardangervidda. Lagog indiv. klasse. 19 – 21.06 Eidfjord Hardanger Musikkfest www.xtremeidfjord.no Eidfjord småbanecup konsert, middag og dans. Andre aktører er Twang Vinskvetten laurdag 9. mai kl. 20.00 i www.xtremeidfjord.no Eidfjord småbanecup Programmet finn duog påVoss nettsida. Gang, Husmødrene Dansekompani. Årleg fotballturnering for born. Eidfjordhallen. Ca kl. 22.30 spelar Sølvsuper opp til www.hardangermusikkfest.no Årleg fotballturnering for born. Billettsalg på YX på Eidfjord. www.smaabanecup.no dans. Billettsalg billettservice.no og YX Eidfjord. www.smaabanecup.no 23.06 kl 18.00 Ostangen09.05 kl 20.00 Eidfjordhallen

i Eidfjord sommar/haust 2015”

09.05 kl 20.00 Eidfjordhallen 21. – 25.05 Eidfjord, Ullensvang og Odda Vinskvetten og Vinskvetten og Sølvsuper Sølvsuper 19 – 21.06 Eidfjord Eidfjord Småbanecup til show med Musikkfest Jonsokbryllup og barnetogHardanger frå gamlekyrkja kl inviterer Eidfjord Småbanecup inviterer til show med Vinskvetten laurdag kl.i20.00 i småbanecup 31.07 18.00 Cruisekaien Eidfjord 23.06 18.00 Ostangen Programmet du 9. påmai nettsida. 17.30 til Ostangen. Grilling,Eidfjord bål ogklklkos i finn Vinskvetten laurdag 9. mai kl. 20.00 i 31.07fotballturnering kl 18.00 Ca Cruisekaien i Eidfjord Eidfjordhallen. kl. 22.30 spelar Sølvsuper opp til Årleg for born. www.hardangermusikkfest.no Minitriathlon Eidfjord Minitriathlon Eidfjordhallen. Ca kl. 22.30 spelar Sølvsuper opp til Jonsokfeiring Ostangen. Arr: 1. klasse vedEidfjord Lægreid Skule

Jonsokfeiring

dans. Billettsalg på billettservice.no og YX Eidfjord. Eidfjord Minitriathlon www.smaabanecup.no dans. på billettservice.no og YX Eidfjord. 1/10 avBillettsalg det storeog ”Isklar Norseman Xtreme Jonsokbryllup barnetog frå gamlekyrkja kl 1/10 av det 400 storemeter ”Isklar Norseman20.6 Xtreme Triathlon”, svømming, 17.30 til Ostangen. Grilling, bål og kos km i sykling Triathlon”, 400 meter svømming, 20.6 km sykling og 4 km løping. Ostangen. Arr: 1. klasse ved Lægreid Skule 19 21.06 Eidfjord 01.08 kl 05.00 Eidfjord http://eidfjordil.no/minitriathlon og 4– løping. 19 – km 21.06 Eidfjord 23.06 kl 18.00 Ostangen Eidfjord småbanecup http://eidfjordil.no/minitriathlon kl 18.00 Cruisekaien i Eidfjord Eidfjord småbanecup Norseman Xtreme 31.07 Triathlon Jonsokfeiring Årleg fotballturnering for born. Årleg fotballturnering born. Eidfjord Minitriathlon Verdas fremste ekstremtriathlon, med startEidfjord i for 01.08 kl 05.00 07 – 09.08 Start på Hjølmaberget www.smaabanecup.no Jonsokbryllup og barnetog frå gamlekyrkja kl www.smaabanecup.no 07 – 09.08 Start på Hjølmaberget 1/10 av det store ”Isklar Norseman Xtreme Eidfjord og målgang på Gaustatoppen. Norseman Xtreme Triathlon Norseman Xtreme Triathlon 17.30 til Ostangen. Grilling, bål og kos i Felles fottur til Hårteigen 1690 moh Triathlon”, 400 meter svømming, 20.61690 km sykling www.nxtri.com Felles fottur til Hårteigen Ostangen. Arr: 1.ekstremtriathlon, klasse ved Lægreid Skule Verdas fremste med start imoh Med kjentmann og 4 km løping. og kløvhest på Hardangervidda inkl. kjentmann ogHadlaskard. kløvhest på Felles Hardangervidda inkl. Eidfjord og målgang på Gaustatoppen. 2Med overnattingar på måltid. http://eidfjordil.no/minitriathlon 2 overnattingar på Hadlaskard. Felles måltid. www.nxtri.com Kontakt: thomas@varbergstunet.no 31.07 kl Cruisekaien 31.07 kl 18.00 18.00 Cruisekaien ii Eidfjord Eidfjord Kontakt: thomas@varbergstunet.no

01.08 kl 05.00 Eidfjord Eidfjord Minitriathlon Eidfjord Minitriathlon 07 – 09.08 Start på Hjølmaberget 1/10 av det store ”Isklar Norseman Xtreme Norseman Xtreme Triathlon Voss – Geilo sykkelritt 1/10 avkl det store Eidfjord ”Isklar Norseman Xtreme 05.09 10.00 Felles fottur til Hårteigen 1690 moh Felles fottur til Hårteigen 1690 moh 15.08kl Eidfjord Triathlon”, 400 meter svømming, 20.6 km sykling Verdas fremste ekstremtriathlon, med start i 05.09 10.00 Eidfjord Triathlon”, 400 meter svømming, 20.6 km sykling same arrangør som Bergen – Voss rittet, rittet går Hardangervidda Marathon Med kjentmann og kløvhest på Hardangervidda inkl. og 4 km løping. Eidfjord og målgang på Marathon Gaustatoppen. Voss – Geilo sykkelritt og 4 km løping. Hardangervidda over Hardangerbrua og via242.195 Eidfjord. overnattingar på Hadlaskard. Felles måltid. meter med høgfjells sti, elvekryssingar og http://eidfjordil.no/minitriathlon www.nxtri.com same arrangør som Bergensti, – Voss rittet, rittetog går http://eidfjordil.no/minitriathlon 42.195 med elvekryssingar www.vossgeilo.no Kontakt: thomas@varbergstunet.no løping i meter trange dalarhøgfjells i Eidfjord. Start i sentrum og

15.08 Eidfjord

Minitriathlon Felles fottur til HårteigenEidfjord 1690 moh

05.09 kl 10.00 Eidfjord

Fråmed Haukeliseter til Maurseth i Eidfjord, ski pulk i Amundsens skispor over 100 km på ski med pulk i Amundsens skispor over Hardangervidda. Lag- og indiv. klasse. Hardangervidda. Lag- og indiv. klasse. Hardangerbrua Musikklag og Voss Musikklag www.xtremeidfjord.no www.xtremeidfjord.no 26.02 – 01.03 Hardangervidda/Maurset inviterer til country-aften i Eidfjord. Det vert

Felles til Hårteigen 1690 moh 05.09 klfottur 10.00 Eidfjord Hardangervidda Marathon

Med kjentmann og kløvhest på Hardangervidda inkl. Hardangervidda Marathon 42.195 meter med høgfjells sti, elvekryssingar og på Hadlaskard. 2 overnattingar Felles måltid. 42.195 meter med høgfjells sti, elvekryssingar og løping i Eidfjord. i garden sentrum og fastbuande Heri trange ligg detdalar to gardar. DenStart eineKontakt: hadde fram til thomas@varbergstunet.no løping i trange dalar i Eidfjord. Start i sentrum og målgang i Øvre Eidfjord. 1962. Den andre garden var i full drift fram til 2011. Bjørg Wiik som målgang i Øvre Eidfjord. www.xtremeidfjord.no i dag er 83 år gamal, kom til denwww.xtremeidfjord.no andre garden i 1967, syster hennar 05.09 kl 10.00 Eidfjord

Guri kom til Kjeåsen i 1975 og budde der saman med Bjørg fram til

Hardangervidda Marathon

døyddeØvre i 1999. Bjørg dreiv garden fram til 2011, stelte sauene sine 16ho– 18.10 Eidfjord 16 – 18.10 Øvre Eidfjord

42.195 meter med høgfjells sti, elvekryssingar og sommar og vinter. Grunna tungeløping vintrar og sviktande helse Start måttei sentrum ho Hardanger Matkulturfestival i trange dalar i Eidfjord. og Hardanger Matkulturfestival senda frå seg sauene sine i 2011. Det var ei tung avgjerd. målgang i Øvre Eidfjord. Sal av tradisjonsmat, underhaldning,Sal kurs, av tradisjonsmat, underhaldning, kurs, www.xtremeidfjord.no Bjørgkonsert bur no og i Oslo vinterhalvåret, men rundt påsketider er for hostore på og små. foredrag, aktivitetar for store og små. foredrag, konsert og aktivitetar www.hardanger-matkulturfestival.no plass på Kjeåsen. Ho tek seg av turistar, hesjar, set poteter www.hardanger-matkulturfestival.no

og andre grønsaker med 16 god– 18.10 hjelp av familie og vener. Øvre Eidfjord

Hardanger Matkulturfestival

over Hardangerbrua og via Eidfjord. løping i trange i Eidfjord. Start i sentrum og målgang i Øvredalar Eidfjord. www.vossgeilo.no 07 – 09.08 Start på Hjølmaberget målgang i Øvre Eidfjord. 07 – 09.08 Start på Hjølmaberget www.xtremeidfjord.no www.xtremeidfjord.no 15.08klEidfjord 05.09 10.00 Eidfjord Felles fottur til Hårteigen 1690 moh

Felles Vøringfoss fottur til Hårteigen 1690 moh 03.10 Quality Hotel & Resort

Voss -–Geilo Voss Geilo sykkelritt Med kjentmann ogsykkelritt kløvhest på Hardangervidda inkl.

Hardangervidda Marathon Med og kløvhest på Hardangervidda 03.10 Quality Hotel & Resort Vøringfossinkl. 16 – kjentmann 18.10 Øvre Eidfjord 2 same overnattingar på Hadlaskard. Felles måltid. arrangør som Bergensti, – Voss rittet, rittetoggår 42.195 meter med høgfjells elvekryssingar 216overnattingar på Hadlaskard. Felles måltid. – 18.10 Øvre Eidfjord Oktoberfest Endelig er den etterlengtede Oktoberfesten på Hardanger Matkulturfestival Kontakt: thomas@varbergstunet.no over Hardangerbrua og via Eidfjord. løping i trange dalar i Eidfjord. Start i sentrum og Kontakt: thomas@varbergstunet.no Hardanger Matkulturfestival Endelig er denkjem etterlengtede Oktoberfesten på plass igjen i kalenderen, tema festen www.vossgeilo.no Sal avfor tradisjonsmat, underhaldning, kurs, målgang i Øvre Eidfjord. Sal av tradisjonsmat, underhaldning, kurs, plass igjen i kalenderen, tema for kjem foredrag, konsert og aktivitetar for festen store og små. snart ! www.xtremeidfjord.no foredrag, konsertEidfjord og aktivitetar for store og små. snart !kl 10.00 05.09 www.resortvoringfoss.nowww.hardanger-matkulturfestival.no 05.09 kl 10.00 Eidfjord www.hardanger-matkulturfestival.no www.resortvoringfoss.no 03.10 Quality Hotel &Marathon Resort Vøringfoss Hardangervidda Marathon Hardangervidda Hardangervidda Marathon 16 – 18.10 Øvre Eidfjord

Oktoberfest

42.195 meter med høgfjells sti, elvekryssingar og Oktoberfest

42.195 meter med høgfjells sti, elvekryssingar og 28.11 kl 20.00 Hardangerviddahallen Hardanger Matkulturfestival løping trange dalar i Eidfjord. Start i sentrum og 28.11i kl 20.00 Hardangerviddahallen

Rakafiskfest For

Endelig er dendalar etterlengtede løping i trange i Eidfjord. Oktoberfesten Start i sentrumpå og

målgang i Øvre Eidfjord. Sal av tradisjonsmat, underhaldning, kurs,kjem plass igjen i kalenderen, temaandre for festen målgang i Øvre Eidfjord. om aktivitetar Rakafiskfest www.xtremeidfjord.no foredrag, konsert og aktivitetar for store og små. For informasjon informasjon om andre aktivitetar snart ! Kåring av Hardangers bestewww.xtremeidfjord.no rakafisk. Dans og Kåring av Hardangers beste rakafisk. Dans og www.hardanger-matkulturfestival.no

www.resortvoringfoss.no underholdning. underholdning. www.hardangerviddanatursenter.no www.hardangerviddanatursenter.no 16 16 –– 18.10 18.10 Øvre Øvre Eidfjord Eidfjord 28.11 kl 20.00Matkulturfestival Hardangerviddahallen Hardanger Matkulturfestival Hardanger

www.visiteidfj www.visiteidfj Hardanger Matkulturfestival

Sal av tradisjonsmat, underhaldning, kurs, Rakafiskfest Sal av tradisjonsmat, underhaldning, kurs, aktivitetar For informasjon om andre foredrag, og aktivitetar for store og og små. Kåring avkonsert Hardangers beste rakafisk. Dans foredrag, konsert og aktivitetar for store og små. www.hardanger-matkulturfestival.no For informasjon om andre aktivitetar og overnatting i Eidfjord: underholdning. www.hardanger-matkulturfestival.no For informasjon om andre aktivitetar og overnatting i Eidfjord:

Det går tursti opp den bratteSal fjellsida (omlag 1-1,5 t kvar veg).kurs, av tradisjonsmat, underhaldning, Frå parkeringsplassen ved Sima foredrag, Kraftverkkonsert går det veg til venstre. ogein aktivitetar for store og små.

Vegen stoppar ved ei bru og går www.hardanger-matkulturfestival.no over i ein sti. Denne fører til Kjeåsen.

Du kan òg køyre til Kjeåsen, først 2,5 km på ein serpentinveg, så gjen-

www.visiteidfj

www.hardangerviddanatursenter.no

www.visiteidfjord.no www.visiteidfjord.no For For informasjon informasjon om om andre andre aktivitetar aktivitetar

nom ein 2,5 km lang tunnel med svak belysning. Kjeåsen ligg til venstre for tunnelopninga. Timekøyring: Oppkøyring kvar heile klokketime,

Informasjon om andre aktivitetar og overnatting i Eidfjord: www.visiteidfjord.no

For informasjon om andre aktivitetar og overnatting i Eidfjord:

nedkøyring kvar halve klokketime. Sal av suvenirar.

Gruppebestilling på Turistkontoret i Eidfjord, tel. 53 67 34 00.

www.visiteidfjord.no

www.visiteidfj

FOTO: HEIDI KVAMSDAL

FOTO: MARIT STADHEIM

FOTO: HEIDI KVAMSDAL

KRAFTKOMMUNEN EIDFJORD

Eidfjord Fjell & Fjord Hotel var messe for alle funksjonærane som arbeidde med å byggja det enorme kraftverket i Sima. Statkraft-tilsette budde her fast i opptil 10 år, på same rommet, med sine private bilete og i si eiga verd. Då byggeperioden var ferdig, vart huset seld til tilsette - som

UNIK GÅVER

BORGHILD VIK

er ein liten gåvebutikk som ligg midt i Eidfjord sentrum. Her tilbyr me helst norske/ skandinaviske varer og ein god del handlaga ting. Me har og eit lite utvalg av lokal produsert mat!

Dagens eigar, Borghild Vindenes Vik overtok hausten 2006 - og har valt å heidra huset si kraft-historie. Innimellom eit nordisk interiør finn du små drypp av kunst som har tema kraftmaster i tillegg til det nyaste store byggverket, Hardangerbrua. Som hotell-vertinne er det fantastisk å kunna gi gjestene noko meir enn berre ei seng, og god mat. Kunst og

Me likar kraftige fargar som skapar merksemd. Difor kler

utsmykking gjer gjestene nyfikne på historia og forteljingar vi kan gi når

me på trea langs allèen om våren. Det er ivrige strikke-damer og

vi slår av ein prat. Særleg gjester frå utlandet er mektig imponert over at vi har rein kraft i Noreg.

fleire Eidfjord bedrifter som har strikka plagga til trea. Ideen er det kunstnaren Inger Lena Gåsemyr som har ansvar for, og den vart gjennomført første gong i 2008.

Kunst, kultur og lokal tilknyting speglar seg ikkje berre ”i veggene,”

Det er Unik som har organisert arbeidet med strikketrea dei siste to åra.

men og i maten og hos dei tilsette. Slagordet vårt er ”Sutalaust og

Følg med på vår facebook-side.

UTFORSK DET BESTE AV NORSK NATUR Hardangervidda Natursenter Eidfjord er eit moderne natur- og kulturhistorisk

kjekt”. Det tek vi på alvor, og prøver å leva opp til, seier eigar og dagleg leiar, Borghild Vindenes Vik.

ET SPENNENDE OPPLEVELSESSENTER FOR NORSK NATUR KLIMA OG MILJØ A MODERN EXPERIENCE CENTRE FOR NORWEGIAN NATURE, CLIMATE AND ENVIRONMENT EIN MODERNES BESUCHERZENTRUM FÜR DIE NORWEGISCHE NATUR, KLIMA UND UMWELT

opplevingssenter. Vi kan tilby tre etasjar med spennande utstillingar, dioramaer, interaktive stasjonar, utradisjonelle akvarium, temavideoar, og illustrerande plansjetekstar. Sjå nærare på dyrelivet, naturen og klimaet. Utforsk samspelet mellom kultur og miljø. Gjennom å sjå, kjenna, lytta og læra vert du sjølv ein aktiv og kreativ del av utstillinga. Vårt mål er at eit besøk på senteret skal vera spennande, triveleg og lærerikt.

Hardangervidda Natursenter Eidfjord, N-5784 Øvre Eidfjord, Norway P +47 53 67 40 00 | www.hardangerviddanatursenter.no Follow us on Facebook!

FOTO: EIDFJORD FJELL & FJORD HOTEL

FOTO: HEIDI KVAMSDAL

bygde huset om til hotel.

BUFØRE-/ PILEGRIMSVEGEN Buføre-/Pilegrimsvegen over fjellet mellom Sørfjorden og Hardangerfjorden, Reisæter i Ullensvang og Øvre Krossdalen i Jondal. TEKST: KÅRE GRØNSNES FOTO: PER K. MÅKESTAD

Tilbakeførte og istandsette ferdslevegar frå mellomalderen tildels inni Folgefonna Nasjonalpark. Steinsett trappesti opp Reisæterlia opna 24. august 2014. I 2015 vil stien opp lia frå Botsvatn (Jondalssida verta opparbeidt og steinsett). Vandring i dramatisk og vakkert landskap med utsikt over fjord, fjell og fonn - ein gulltur. Arbeidet vert fagleg leia av Geirr Norman Vetti, steinarbeidet utført av dyktige sherpaer frå Khunde - 3840 moh. i Himalaya, Nepal. Landsbyen Khunde vart mest heilt øydelagt av jordskjelva 25. april og 12. mai 2015. Interessefellesskapet Buføre- og Pilegrimsvegen har starta innsamlingsaksjon: ”Oppattbygging Khunde” kontonr. 3530.27.76294

TIL R E R Ø F GAR E V E G MAN

! n e d r o j f r e g n a d r Ha

7 ÅRS GARANTI ER BEDRE ENN 5

SØR

VEST

NORD

FolgeFonna KVINNHERADMAGASINET Draumen om

Frå skjergard i Sunnhordland - til frukthagar i Hardanger

Nr 1 - Mai 2012 7. årgang

> NASJONALPARKAR > BARONiet Rosendal Kia Sportage fra kun > VeRdeNSARV i Odda > LAKSeeLV i etne > SOmmARSKiSeNteR i Jondal > AGAtUNet i Ullensvang

264.100,-

etne - Kvinnherad - Jondal - Ullensvang - Odda

AUST

Kjem du frå sør, så er Haugalandet landfast/

Hardangerbrua!

vegfast med Bømlo, Stord og Fitjar gjennom

Mellom Granvin og Ulvik går ei av dei lengste

169.900,rund Hardangerfjorden finn du eit kulturliv

Trekant-sambandet. Haugalandet er og veg-

hengebruene i verda, over Hardangerfjorden

som lever, og samla gjev dette deg bygder

fast med området rundt Hardangerfjorden,

med eit fritt spenn på 1310 meter! Gå ikkje

å bli glad i.

Kia Rio fra kun museum som fortel om tradisjonar. I landet

gjennom den nye fine traseen gjennom glipp av denne utrulege opplevinga. Kjører Med 7 års fabrikkgaranti slipper du å bekymre deg for bilhold og kan heller

Kia cee´d

bruke tiden å glede deg over opplevelsene en kan giher, deg.er KombinasÅkrafjorden og påmot Odda og alle Hardanger. duKiaover du snartfrai Eidfjord, og om Kjem du frå vest, frå nord eller aust, så kjem kun 207.900,jonen stilig design, masse utstyr og gunstige priser, gjør at flere og flere bilkunder

Tredje velger alternativet er å begynna i et spennende du vil, på design, Hardangervidda. Svingar du andre KIA. Kia cee’d Stasjonsvogn har ikke bare et svært

du inn på same vegnettet som vi viser til

høyt utstyrsnivå års nybilgaranti – den har også klasseledende bagasjeVindafjord og Etne, og der7 du kan reisa vidare vegen når du kjem over brua, kjem du til

framfor. Hardangerfjordbrua og alle dei lett-

til Kvinnherad, å voksende ta ferja bilmerke frå Bjoai Europa til Ullensvang og Odda. at vi er det med hurtigst og i Norge. Bestill en fami-

køyrde og flotte tunellane er opne 24 timar i

lievennlig prøvetur på www.kia.com. Halsnøy og Fjelberg. Halsnøy har undersjøisk

døgnet. Fleire ferjer som kryssar fjorden, går

tunell til fastlands-Kvinnherad. Alternativt Når du er på Folgefonnhalvøya i Kvinnherad nybilgaranti alle Kia modeller! kan du velja ferje 7 fråårs Skånevik, i Etne på komeller Jondal, er du landfast til å kjøra den

og turar på natta. Sjekk www.Norled.no

plass. Alt dette får du til en sensasjonelt god pris, og det er kanskje grunnen til

Levert Herøysund. Årsavgift kjem i tillegg. Veil. priser inkl. frakt og lev.omkostninger (kr. 7.500,-), levert Drammen. Lokal frakt samt årsavgift tilkommer.

Forbehold om trykkfeil og avvik fra avbildet modell. CO -utslipp fra 85 g/km, forbruk fra 0,32 v/bl. kjøring. Steen mune, til Utåker eller Matre. sjarmerande turistvegen till/milUtne, ogImportør: vidareBertel O.Dette var berre eit lite glimt av kva du kan 2

rundt heile Folgefonnhalvøya, gjennom dei

finna her. Litt om ulike variantar å kjøra. Det

Ikkje gløym alle perlene du finn rundt inn-

trivelege bygdene på vestsida av Sørfjorden.

som er fint, er at du kan velja ei rute inn og

farten til Hardangerfjorden, på Bømlo, Stord

I trafikk-systemet her har du dei store flotte,

og Fitjar. På andre sida i Sveio, Vindafjord

nye, og lettkjørte tunellane. Jondals-tunellen

”smaka” på mykje av fjorden og landskapet.

og Etne. Her finn du den sjarmerande

på 10 km, og Folgefonntunellen som er 11

Det aller finaste er kanskje at du kan koma

Sunnhordlands-naturen.

km. Saman med Hardangerbrua, og Trekant-

snart attende, velja nye ruter og finna nye

Telefon 53 48 64 11 - mobil 922 00 538 ei anna rute heimatt. På denne måten får du www.srbil.no

Skaaluren skipsbyggjarsamling

sambandet gjev dette deg mange ulike val Frå Stord kan du ta ferje til Tysnes, som er

for å oppleva landet rundt Hardangerfjorden,

landfast med Kvinnherad over Lukksund Bru.

dronninga blant fjordane. Ny infrastruktur

gode opplevingar.

Varaldsøy, der statsministeren har feriehus.

Sjekk og kartet på side 54 - 55. 16/6 - 12/8: Ope kvar dag kl 11 - 15 gjev deg heilt nye måtar å oppleva vestFrå 18/8 9/9: Ope i helgane landet sin indrefilet på. Frå Sunnhordland Du er velkomen til Hardangerfjorden,

Eller du tar ferja over til Årsnes og sørsida av

sin skjergard, til Hardanger sine frukt-

Kvinnherad. Alternativt kan du kjøra vidare

hagar. Her finn du nasjonalparkar, fossar,

Frå Gjermundshamn går det ferje til idyllen

på nordsida av fjorden, til Kvam, Granvin og

Bygdetunet Rød - Bøkkerverkstaden saman. Ser deg då! og Haugland skulemuseum: fjell, isbrear, holmar og skjær. Eit imponer-

Ulvik. Du kan kryssa Hardangerfjorden frå

ande

Tørrvikbygd til Jondal, om du vil det.

samstundes som du kan oppleva butikkar og

næringsliv.

Store

til

stader der lukka og du kan oppleva fine ting

handelssenter,

Ope etter avtale

Fastlandssamband mellom Kvinnherad og vakre Halsnøy, snarveg til Stord og E39. Halsnøysambandet er ein undersjøisk tunnel på 4,1 km, som bind Halsnøy til resten av Kvinnherad. Takstar Dette vert difor òg ein snarveg mellom Hardanger/Kvinnherad og E39, Stord og Haugesund.

Rabatt 0 40 %

LETT BIL (inntil 3 500 kg) Forskotsbeløp Pr. passering 100,2 400,60,-

TUNG BIL (over 3 501 kg) Forskotsbeløp Pr. passering 320,7 680,192,-

Fastlandssamband Halsnøy AS www.halsnoysambandet.no Kundetelefon: 815 11 083

_________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

HARDANGERBRUA EIN VERDSATTRAKSJON I HARDANGER

Den 17. august 2013 opna Hardangerbrua for trafikk. Norges lengste hengebru med fritt spenn på 1310 m, og med det ei av dei største i verda. Prisen er 2,5 mrd. og er finansiert av Staten, Fylkeskommunen, Bergen, Voss, fem Hardangerkommunar og bompengar av brukarane av brua. Bompengesatsane er kr. 150,- for køyretøy u/ 3,5t og kr. 600,- o/ 3,5t. Mogelegheiter for rabatt ved tegning av AutoPass-avtale. Fritak for passasjerar i alle køyretøy, gåande og sykkel, moped og MC, Hydrogen- og El-bilar, utrykkningskøyretøy og kollektivtrafikk.

For meir informasjon gå inn på hardangerbrua.no eller ring vår tenstetelefon 815 11 012. 51

FOL

GEF

ONN

TUN

ELLE

EIN STOR

SUK

! S S SE

> Folgefonntunellen er snarvegen heim, både til Odda og Kvinnherad. Opnar for lett tilgang på Hardanger og Kvinnherad sine fasilitetar Baroniet/Trolltunga/ Fruktbløming/Sunnhordland sitt fantastiske fjordbasseng m.m.

> Trafikk tal:

Måned Januar Februar mars April Mai Juni Juli August September Oktober November Desember Total

2012 14 263 15 935 18 211 18 100 23 805 25 071 37 747 32 030 28 562 26 299 21158 19 494 281 076

2013 19 158 19 624 26 263 25 331 30 694 35 411 51 775 41 632 29 577 26 177 20 508 19 652 345 752

2014 18 492 19 429 23 073 29 052 30 730 38 749 51 826 42 281 31 056 27 862 22 909 21 431 356 890

2015 20 039 21 227 25 993 29 058

> FOLGEFONNTUNELLEN GRATIS FRÅ 1. juli 2016 Odda/Kvinnherad vil få attende store investeringar grunna stor trafikk. På alle måtar ein viktig infrastruktur for lokalsamfunna, ein suksess på alle felt, som berre vil auka.

Styreformann John Opdal sine erfaringar:

- Folgefonntunellen ein stor suksess - Stor auke i trafikken - Vil auka enno meir gjennom oppgradering av aust/vestsamband

OPEN 24 TIMAR

Ordførar Jon Larsgard sine erfaringar:

- Jondal sett på kartet på ein heilt annan måte - Folketalet går opp - Mulighetene er mange fleire - Jondal kommune vil vera sentralt I forbetra aust/vest samband - Kommunen er på alle måtar meir attraktiv

> > > >

Lettvint tilkomst til sommarskisenteret Stort turnett - turar med og utan førar Breføring Fantastisk flott blømingstur rundt Folgefonnhalvøya/ Jondal/Herand/Utne/Grimo/Nå/Odda/Folgefonntunellen/ Mauranger

Fantastisk tur frå Krossdalen via pilgrimsvegen/ Bufervegen over til Sørfjorden. Ein flott sti/veg tilrettelagt og merka av sherpaer frå Tibet!

> TRAFIKKTALA LIG PÅ 100 BILAR MEIR I DØGERET ENN BUDSJETTERT

5°0'0"E 280 000

260 000

5°30'0"E

300 000

6°0'0"E 340 000

320 000

Til Sognefjord

6°30'0"E 360 000

1205

60°40'0"N

Volahytta

Nasjonale turistveger Jernbane Ferje Fjordcruise Turisthytte

1114

National Tourist Routes Railway Car ferry Fjord cruise Tourist cabin

1327

1461

60°30'0"N 6 720 000

1131

Torfinnsheim Høgabu

Alexander Grieg

1193

B Vending

978

231

1350

Kiellandbu

1320

1241

60°20'0"N 6 700 000

1260 987

673

1233 686 842

341

1299

1046 976

60°10'0"N 6 680 000

1572

1410

665 1395

673

Fo lg

600

stu

el e n

Mosdalsb

1454 Holmaskjerbu

243

60°0'0"N 6 660 000

efo

Fonnabu

1339

Kvann

752

1520

737

1426

Sauabrehytta

E 59°50'0"N 6 640 000

749

1200

724

156

1302

1152

1248

Simlebu

1602

Sandvasshytta 1435

474

Blomstølen

59°40'0"N 6 620 000

1299

937 432

Storavassbu Løkjelsvatnhytta 1538

Olabu + Olalihytta

G 59°30'0"N 6 600 000

1187

1105

Kvilldal

1423

716

260 000

5°0'0"E

280 000

300 000 5°30'0"E

Til Stavanger

320 000

6°0'0"E

340 000 Til Stavanger

360 000 6°30'0"E

Strand

400 000 Flå 400 000 1703 m Flåsb mas n a ba na

1731 1731

TITTEL

Kongshelleren 1699 Kongshelleren 1699

1708 1708

1636 1636

440 000 440 000

11 118°30’0"E

460 000 460 000

480 000 480 000

8°30'0"E

12 12

1802

Storestølen 1802 Storestølen fjellstugu fjellstugu

A A

Til Oslo Til Oslo

Geiterygghytta

Geiterygghytta 1710 1710

1477 1477

Raggsteindalen Raggsteindalen

1599 1599 Finsehytta

Finsehytta

Rembesdalsseter Rembesdalsseter

1485 1485

Tuva Tuva

Fagerheim Fagerheim Halne Fjellstove Halne Fjellstove

1358 1358

1648 1648

Vivelid fjellstova Vivelid fjellstova

1383 1383

Dyranut Fjellstove Dyranut Fjellstove

1530 1530

C C

Solheimstulen Solheimstulen

1414 1414

Stigstuv Stigstuv

Trondsbu Trondsbu

Rauhelleren Rauhelleren

Hadlaskard Hadlaskard Torehytten Torehytten 1690 1690

Besso Besso

Tyssevassbu Tyssevassbu

Mårbu Mårbu

Sandhaug Sandhaug

D D

1407 1407

Litlos Litlos

1474 1474

Lågaros Lågaros

Lufsjå Lufsjå

1446 1446

66660 660000 000

1681 1681

Åan Åan

Heinseter Heinseter

Bjoreidalshytta Bjoreidalshytta

Hedlo Hedlo

6 700 000 6 700 000

Krækkjahytta Krækkjahytta Kjeldebu Kjeldebu

Stavali Stavali

B B

Hakkesetstølen Hakkesetstølen

60°20'0"N 60°20’0"N

Hardangerbrua Hardangerbrua

1740 1740

6 6680 680000 000

1620 1620

1849 1849

60°30'0"N 60°30’0"N

1731 1731

1480 1480

ørnsbu ntjørnsbu

Stordalsbu Stordalsbu 1674 1674

Kalhovd Kalhovd turisthytte turisthytte

60°0'0"N 60°0’0"N

Mogen Mogen Hellevassbu Hellevassbu

1639 1639

E E

1721 1721

Middalsbu Middalsbu

ldalen

6 640 640 000 000 Gaustatoppen turisthytte turisthytte Gaustatoppen

1561 1561

Haukeliseter Haukeliseter

F F

1658 1658

1291 1291

Sloaroshytta Sloaroshytta

1367 1367

G G

1300 1300

1604 1604

Til Til Oslo Oslo

Tjørnbrotbu Tjørnbrotbu

Krossvatn Krossvatn

380380 000000

7°0'0"E 7°0’0"E

59°40'0"N 59°40’0"N

- OG LANDET OMKRING -

1392 1392

Bleskestadmoen Bleskestadmoen

620 000 66 620

Hardangerfjorden

1313 1313

Holmavatn Holmavatn

1574 1574

1449 1449

Helberghytta

1547 1547

1537 1537

K ii ll o om me e tt e K e rr 10 10

15 15

20 20

420 000 7°30'0"E420 000 7°30’0"E

H H

1507 1507

400 000 400 000

Kartgrunnlag: Statens Statens Kartverk Kartgrunnlag: Kartverk -- Forhandler Forhandler 609008 609008 Layout: Asplan Asplan Viak Viak as, Layout: as, p.nr p.nr 529256 529256

1367 1367

1381 1381

600000 000 66600 59°30'0"N 59°30’0"N

10 10

8°0’0"E 8°0'0"E

6 720 000000 6 720 60°40'0"N 60°40’0"N

1470 1470

9 9

7°30’0"E 420 000 7°30'0"E 420 000

59°50'0"N 59°50’0"N

380 000 380 000

8 8

60°10'0"N 60°10’0"N

7 7

7°0’0"E 7°0'0"E

440000 000 440 8°0'0"E 8°0’0"E

10 10

460 000 000 460

8°30'0"E 8°30’0"E

11 11

480 480 000 000

12 12

SV SI NYE PRINSESSE

SV si nye prinsesse! - ELLER EI KJERRING PÅ OVER 60?

Kven av desse titlane trivest du best med Oddny? - Tja, eg er nært knytt til kjerringa, og kjenner meg vel med ei slik nemning. - Likevel Oddny, SV si nye prinsesse, ein tittel du har fått etter fyllte 60! - Ikkje heilt A4 - Kven er Oddny Miljeteig? TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

- Fødd og oppvaksen i Åkrafjorden, i gamle Skånevik

vore her, og eg må ta ansvaret for å ha sett til verda

- Nestleiaren ser på meg, legg hovudet litt på skakke,

kommune, i dag Etne kommune. Har ein sterk identi-

tre bergenserar, to gutar og ei jente, i dag 27 - 24 og

tenkjer, og så seier ho: - Eg har god tru på fram-

tet til heimplassen min og vaks opp i det vi må kalla

21 år.

tida! God tru fordi dei sakene som vi kjempar for,

utkantstrók, sjølv i bygde Noreg. Det store para-

er aktuelle, og må finna ei løysing. Fred/nedrusting,

dokset er då, at i dag er eg den mest storby-urbane

Politikk!

solidaritet, både innanfor eigne grenser, og ikkje minst

i SV-leiinga. Dette kjem sjølvsagt av eit langt liv, med

- Eg hadde nok eit sosialistisk sinnelag, før eg var

over landegrensene. Passa på at den økonomiske

bustad i fyrst og fremst Bergen.

målmedviten på kva det var. Dette sinnelaget vart nok

skilnaden ikkje fortset å auka. Då vil landet vårt slik

skapt i dei bratte bakkane, heime på Tøsse. Eg er frå

vi kjenner det smuldra opp. Eit Noreg med små skil-

- Reiste heimanfrå før eg hadde fylt 13 år, for å gå på

ein politisk og samfunnsengasjert heim. Når avisene

nader vil forsvinna. Målsak, nynorsk. Har jobba med

ungdomsskulen i Etne. Sjølv om vi hadde ei triveleg

var komne med posten, så var det stilt i stova, då vart

asylpolitikk i 15-20 år, kvar dag. Kamp mot fattigdom.

dame som vertinna, så var det å bu på hybel 13 år

det lese. Eg tok del i dette, og samfunnsengasjementet

”Barneverns-bodno.” - Eg er ein glad og arg kvinne-

gamal, med 6 dagars skuleveke, ikkje heilt optimalt.

heime var, og er nok med å pregar meg. Det næraste

aktivist, og det er alltid nye kvinnesaker å kjempa.

I dag ville vel barnevernet kalla det for eit skrekk-

eg nokon gong kom ungdomsopprør, var vel at eg

Mellom anna har vi enno ikkje likeløn.

senarie. Den gode sida med det var at då eg flytta

ikkje ville gjera som foreldra mine, røysta Ap. I tillegg

vidare til Odda for å gå på gymnaset, så var det nærast

var eg reist heimanfrå lenge før rebellen vakna.

”a peace of cake.” Eg var alt ein røynd hybelbuar, som

Har bakgrunn frå fagrørsla der eg har jobba på heiltid i 12 år. Vore fylkessekretær i FO Hordaland og hatt

no takla det meste. Vi gjekk framleis på skulen seks

- I ”gamle dagar” var det tre rørsler som skapte sam-

diverse verv i FO og i LO i Bergen og Omland. Dette er

dagar i veka, men hadde fri tredje kvar laurdag. Då

funnsengasjement. Arbeidarrørsla, lekmannsrørsla, og

arbeid som ligg meg på hjarta.

hadde vi månadslov! Øvst på ynskjelista då, var å koma

dei frilynte ungdomslag. Mange stadar smelta dette

seg heim ”te mammo,” å få servert komla.

saman. Eg hugsar det fyrste politiske eg føretok meg

- Småbruk - matforsyning - Korleis skal vi klara å fø

var å skriva brev til SF og spurde etter politisk materiell,

oss med rein mat? Familielandbruk. Kor mykje har

og det fekk eg.

industrilandbruket øydelagt? Eg har ein solid bakgrunn

- Så fylgde fire år i Bergen med studiar i engelsk og samfunnskunnskap, før eg fann ut at eg ville

frå småbruk i utkanten. Er no og oppteken av korleis

bli sosionom. Då gjekk ferda til Oslo på meir skule.

- Nestleiar i SV fyrst etter at du har passert dei 60.

vi kan ta i bruk familie-landbruk i bynære område?

Etter avslutta skulegong, arbeidde eg to givande år i

Ting har teke tid? - Ja, eg har no vore spurd før om å

Det er familie-landbruk og ikkje industrilandbruk som

Noregs Mållag, der eg m.a. med var med på å utforma

ta sentrale verv i partiet, men har takka nei. Eg reknar

livbergar folk, om vi ser globalt.

uttrykket - ”Snakk dialekt - skriv nynorsk.” Ei utsegn

meg sjølv som eit engasjert, men jordnært menneske.

som lever vel enno.

Eg har aldri vore oppteken av posisjonar. Dessutan ville

- Dette er aktuelle saker, så difor ser eg ljost på fram-

eg absolutt ikkje pendla. Når eg denne gongen til slutt,

tida for SV. Dette er saker vi må gjera noko med, klarar

- Målet, dialekten, nynorsk, morsmålet, er viktig for

etter å ha tenkt nøye og lenge, sa ja, så var det fordi

vi ikkje det, så ser eg mindre ljost på framtida for våre

meg, og eg kjem ofte i hug dei djupe orda til Tarjei

mi rolle i SV-styret skal vera å representera det daglege

born, seier Oddny. Ei engasjert dame, som gjerne

Vesaas; ”Det går mangt eit menneske og ser seg fritt

lokale arbeidet, noko eg synest er kjempespennande.

understrekar poenga sine med å ”kakka” litt i bordet.

ikring for Ivar Aasen si skuld.”

Ein blid og arg kvinneaktivist, frå både den absolutte - SV tronar ikkje akkurat øvst på alle målingar, så

utkant og den urbane storbyen. SV si nye prinsesse - ei

Då far min dø, valde vi, mannen min og eg, å flytta

korleis ser framtida ut for SV, med Oddny Miljeteig

kjerring på over 60.

vestover igjen, og busette oss i Bergen. Sidan har vi

sine auger?

ODDNY MILJETEIG

EVA VAN DER TUUK OPEDAL

Van der Tuuk - REISE OG GUIDESERVICE TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

På Lofthus finn du ei hollandsk dame med lang

I periodar ein betydelig aktivitet. Det har vore ein

I eit så mangslunge område som vårt, er det viktig å

fartstid på å visa fram å fortelja om alt det gode og

jamn auke sidan starten i 1995, då dei var 3 stk.

tilpassa seg å leggja opp til turar som er i tråd med

fine du finn rundt Hardangerfjorden. Eva har kon-

Turane kan gå frå Eidfjord til Fossli, Sysen-dammen,

det gruppa er utstyrt for, men og at dei har guidar

takt med reiseoperatørar som tek turistar hit både

lengre inn på vidda, Sima og Ulvik. Ulvik er og ein

som kan handtera turen dei legg ut på.

med cruiceskip, buss, eller på andre måtar.

destinasjon dei guidar ut frå.

Hardangerfjorden sine gåver vert synt fram og for-

Andre turar kan vera frå Rosendal til Bondhus og

å ta opp ein gamal geskjeft. Turar frå vest Noreg

midla verbalt på norsk, tysk, engelsk, nederlandsk

rusletur til Bondhus-vatnet, med besøk og mat/

til Nederland for å oppleva ei nederlandsk øy som

og litt fransk. Hos Eva jobbar det ca. 20 guidar, på

kaffi i Olaløo.

er på Unesco si liste over verdas kulturarv. Øya

Til neste år har Van Der Tuuk Opedal planar om

timebasis. Lokale folk, pensjonistar og studentar.

Schiermonnikoog er kjent for eit fantastisk fugleliv.

Bli med meg til NEDERLAND

Jolemarknad 2015

Eg ynskjer å leggja opp til at deltakarane vil få ein smakebit av Nederland som er litt annaleis enn det dei opplever på vanlege turar.

Marknaden har vore årleg sidan 2000 og held til på samfunnshuset Krossvoll på Lofthus i tida laurdag 28. november t.o.m. laurdag 5. desember.

STIKKORD: - Keukenhof med tema 2016: Gullalderen i hollandsk handel, kunst og kultur på 1600-talet. I 1636 kom det store tulipankrakket etter at verdien på tulipanløk hadde nådd toppen. F.e. 1 løk hadde ein verdi som tilsvara 49.000 km2 land. - Båttur på IJselmeer som tidlegare var ein del av Nordsjøen, men no er ein innsjø etter Afsluittdijk vart bygd. - Hansabyane Kampen, med fleire langs elva Ijsel som i mellomalderen var stadig i konflikt med Hollendarane og byen Amsterdam - Fugle- og dyreliv - Gardsdrift /fruktdyrking

Marknaden er dagleg frå kl 10.00 – 18.00 men siste laurdag til 14.00 Ullensvang Gjesteheim står for kafedrift med kaffi og kaker, lunsjmat og middag. Sal av husflidsprodukt - lokal mat - lokal produserte jolepresanger med meir. Eit trivelstiltak i mørketida.

Turen ber altså preg av kultur, historie, landbruk og industri. Folk kan ta kontakt med meg for å vita meir på 907 39 157 eller mail: vandertuuk@reiseogguide.no

Kontakt: Eva: 90 73 91 57 - Hilde: 98 69 72 39 58

i r e t i e h g i l i e l rne il sals e d o M sendal t Ro

alt 2 sentr m 0 ,-. ver 9 tad o 2 690 000 00,-. s u b 0 et nns 4-ma per leiligh rt til 2 490 t r Ă¸ f p 980 te is 8 31 mell i nyop ygging. Pr lges rabat 5 r 9 e t : i f for se l, tl ghe il b Kjeti ofor ein u else. e leili dal klare t e leilighet d n r e e m d v t n i . t n r Mo FĂ¸rs k-el ntak besk i Rose Ta ko st: kjetil@ veranse ler e-po og le prat el

GJER KLAR ØKONOMIEN FOR FERIE

MAY BENTE OLSEN

Sommarferien er årets høgdepunkt for Nordmenn flest. Nokon drøymer om sol og sommar på strender i utlandet, mens andre prioriterer opplevingar mellom fjord og fjell i vakre Noreg. I ei undersøking gjennomført av Respons for SpareBank 1 i mars 2015 seier heile 45 % at dei sparer til ferie. Det er berre sparing til buffer fleire set av pengar til, fortel regiondirektør for SpareBank 1 SR-Bank, May Bente Olsen.

Smart ferieøkonomi

5. Det kan være lurt å betale reisa med kredittkort.

• I utlandet får du ofte val om å betale i lokal valu-

Forventningsundesøkinga for 2015 (Markeds-

Det er ofte knytt reiseforsikring til kortet. Men om

ta eller i norske kroner. Då bør du velgja å betale

føringshuset for SpareBank 1) viser at 73% plan-

du betaler ferien på kreditt, sørg for at du kan

i landets valuta. Vel du NOK gir ofte butikken ein

legg ein lengre utanlands-ferie og 47 % skal på

betale heile rekninga på første forfall. Om du ikkje

dårlegare vekslingskurs enn du elles ville fått.

ein lengre ferie i Noreg i 2015. Begge kategoriar

klarer det, blir det trekt høge renter og ferien blir

viser ein sterk auke frå tilsvarande undersøking

fort ein dyr fornøyelse.

• Kortsvindel er utbredt i utlandet, men også i Noreg har vi døme på dette. Men heldigvis er det

året før. Sjølv om forventingane til den økonomiske utviklinga generelt peikar litt nedover,

6. Om banken din tilbyr mobilbank, ta denne i

enkelt å verne seg mot svindel. Ikkje gi frå deg

prioriterer vi ferie, og bruker meir pengar på dette

bruk før ferien. Då har du banken ”i lomma” og

kortet på restaurantar o.l. Pass på at ingen ser

enn før. Olsen fortel at folk flest er flinke til ikkje

kan svært enkelt overføre mellom konti, betale

eller filmar pin koden når du tastar den, hald den

å bruke for mykje på ferie og at ein generelt har

rekningar, sjekke saldo etc.

andre handa framføre. Chip brikka er sikrare mot kopiering enn magnetstripa, bruk chipen der du

god kontroll på at forbruk står i høve til inntekta. Men vi opplever alltid at det er nokon som går på

Kort eller kontant

kan. Ta ut i minibankar som står ved ein bankfilial

ein økonomisk feriesmell. Olsen gir fylgjande tips

Olsen fortel at kundane har mange spørsmål

og ikkje frittståande minibankar t.d. på strand-

til ferieglade Nordmenn:

rundt bruk av kort både innanlands og utanlands.

promenaden. Og skulle du miste kortet, sperr

Generelt er bruk av kort å tilrå for folk flest. Det

det straks.

1. Set opp eit feriebudsjett og hald deg til det. Set

er tryggare enn å ta med mykje kontantar og om

opp ca. kor mykje du kan bruke pr. dag når du er

ein tar turen ut av landet er det greitt å ikkje sitje

• På reiser til fjerne strøk – opphev regionsperre. I

på reise. Det er mange enkle og greie budsjett-

igjen med mykje kontantar ein ”må” bruke opp.

SpareBank 1 er det svært enkelt å gjere dette sjølv,

app’ar å laste ned for å halde oversikten.

Men nokre tips for smart kortbruk er alltid greitt

i mobilbanken eller ved å kontakte kundesenteret.

å ta med seg: 2. Ein bør alltid ha 1-2 månadsløner oppspart til

Olsen fortel at ho sjølv skal bruke mykje av som-

buffer/uforutsette utgifter. Ikkje bruk bufferen på

• Skaff deg to kort – eit debet kort (normalt mini-

maren på hytteliv i vestnorsk fjordlandskap og at

ferie, her bør du bruke dei pengane du har spart

bank kort/Visa kort) og eit kredittkort. Oppbevar

heile familien gler seg til det. Det blir og tid til ein

til ferie i tillegg til feriepengane. Å låne til ferie er

dei separat, så har du eit reservekort om det skulle

liten tur til grannelandet Sverige. Ho satsar på at

ikkje eit smart val. Er du så heldig å få att pengar

skje noko med det eine.

solkrem-kostnaden viser godt igjen i ferie-budsjet-

på skatten, vil det være lurt å spare desse til buffer eller betale ned gjeld.

tet, men om sommaren skulle bli våt og trist er det • Sjekk opp pris for uttak og betaling for dei ulike

sett av pengar til ein krisetur til sydlegare strøk til

korta med banken din og bruk det kortet som til

hausten. Regiondirektøren ynskjer god sommar

3. Pass på å ha reiseforsikring og sjekk at den dek-

ein kvar tid er rimelegast. Ofte vil det være best å

og trygg ferieøkonomi til alle.

ker tidsrommet du reiser og reisemålet.

bruke debetkortet til uttak i minibank og kredittkortet til betaling.

4. Skulle du bli sjuk på ferie er helsetrygdekort greitt å ha med i tillegg til reiseforsikring. 60

Reiseforsikring

Ferie med lave skuldre? Du kan enkelt beregne pris p책 reiseforsikring p책 sr-bank.no

02002

TRE OLJEARBEIDARAR FRÅ SELSKAPET EXXON FRÅ NIGERIA. HAR TEKE TUREN HEILT TIL NOREG OG ÅRSNES FOR Å TA NØDVENDIG KURS. DET FORTEL NOKO OM KOR VIKTIG DETTE ER.

NORSAFE ACADEMY Michael Valvatne Røssland er VP på Norsafe Academy. Han fortel at etableringa på Årsnes er det andre slikt treningssenter Norsafe opnar, då dei alt i fjor opna eit Academy i Hellas.

TEKST: SIGURD VIKØREN

Grunnen til desse etableringane er å sikra at folk som er på båtar

Alle offiserar på båtar må ha eit slikt sertifikat, og på faste instal-

og faste offshore-installasjonar kan bruka rednings-utstyret.

lasjonar må alle som står i beredskapsfunksjonar ha slikt sertifikat.

Norsafe leverar båtar, system og service. Neste steget no, er opp-

Nytt regelverk krev og at desse sertifikata med jamne mellomrom

læring i bruken av utstyret. Då har Norsafe eit komplett tilbod.

må fornyast. Det fortel noko om kor viktig myndighetene meiner

Etter gjennomgått kurs på Årsnes får du sertifikat som livbåtførar.

slik grundig opplæring i bruk av redningsutstyret er.

NY SJEF PÅ ÅRSNES

Jan Gunnar Strand fødd i Norheimsund, den fyrste mai-dagen i 1960. Sidan har han mest hatt base på Grimo, på eit tun som bestefaren i si tid kjøpte, og som familien sidan har drive å pussa opp.

JAN GUNNAR STRAND

TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

Starta sin yrkeskarriere som 5-åring, med sal av

det ulike leiande stillingar han har hatt. 11 år

Norsafe Årsnes har nyleg opna Norsafe Academy

moreller langs vegen på vestsida. Seinare utvida

på Moelven Granvin bruk, så ein periode på

som vil bli ein viktig framtidig del av bedrifta på

han aktiviteten som anleggsarbeidar, og har

Voss Cementvarefabrikk. Når Jan Gunnar i januar

Årsnes. Her skal mannskap få trening i å evakuera

drive med fjellboring og kjørt bulldoser. Elles vart

begynte i sin nye jobb på Norsafe Årsnes, med

med fritt-fall livbåtar.

arbeidsdagane etter kvart brukt innan industrien.

tittelen General Manager, var det ein sjef med brei røynsle som gjekk inn døra på Årsnes.

Når kona Torhild var ferdig utdanna sjukepleier

Samstundes skal bedrifta framleis levera davitløysingar for konsernet, og andre som måtte ha

på 80-talet, reiste ho og Jan Gunnar til Sverige

Det siste halvanna året har vore tøft for trebarns-

bruk for selskapet sine tenester. Det er viktig for

og Gøteborg, der gjekk han tre år på Gøteborgs

faren frå Grimo, då han mista kona si Thorild, i

oss, seier Jan Gunnar, å ta vare på den sjansen vi

tekniska institut. Av paret sine tre born, så vart dei

kampen mot kreft. Etter 30 års ekteskap, skal du

har fått. Nytta oss av all den flotte kompetansen

to fyrste fødde under perioden i Sverige.

gå nokon rundar med deg sjølv før du er klar til å

som finnest her, og profilera oss i ei positiv setting.

gå inn i ein ny leiar-jobb, ein jobb som krev at du Når turen etter kvart gjekk heim til gamle-landet

er på topp heile tida. Men Jan Gunnar har hjelp

Med ein kreativ og positiv eigar som har tru på

vart Jan Gunnar vedlikehaldsingeniør på Ilemenitt-

av ein god familie og eit eige godt lynne, og som

oss, og vilje til å satsa, så er det berre ”å spytta

smelteverket i Tyssedal. Seinare var han mannen

han seier sjølv; no er det nett som eg begynna å

i nevane” og få anlegget til å fungera, seier den

bak oppstart av Teknisk Bureau i Odda, før grimo-

sjå sola bakom fjella.

joviale og trivelege hardingen. Vi må køyra på,

guten var ein perioden innom Astrup Metall, dette

bruka facilitetane våre, kunnskapen til alle dei

og i Odda. Frå 1996 - 2000 fekk han seg jobb i

Den nye sjefen lar seg imponera over Geir Skaala

flinke folka, ha det kjekt, og syta for å tena

ABB som marknadssjef.

som eigar, og hans vilje til å satsa så mykje lokalt.

pengar.

Det er spesielt, seier Jan Gunnar, og spør seg om Vidare i karrieren vart han adm. dir., på Frekhaug

lokalmiljøet forstår heilt ut kor enormt stor verdi

Stål, og som han seier sjølv, etter det så er

dette har for distriktet.

Jan B. Ingvaldsen! For 41 år sidan, i 1974 kom Jan B. Ingvaldsen til Husnes. I utgangspunktet litt mot sin eigen vilje. Men historien fortel at Jan B og Husnes passa kvarandre godt, opp gjennom åra har det blitt meir enn symbiose, der Ingvaldsen og sentrale sentrumsfunksjonar på Husnes har vore som hånd og hanske. TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

Jan B. jobba i ein herre-ekviperingsforretning i Bergen. Men avanserte

I dag jobbar Jan B. litt som konsulent, og har hus-ansvar for huset

etter kvart som butikksjef i same firma i Florø, og deretter i Førde. På

der Herskedal Møbel var tidlegare. Elles delar han tida si mellom ny

ei fagmesse traff den unge Askøyværingen Henry Brufladt som mel-

leilighet i Borvika, hytte på Ænes og leilighet i Tyrkia. Pensjonisten

lom anna hadde butikk på Husnes. Brufladt baud Ingvaldsen jobben

Ingvaldsen er enno aktiv i Husnes Vekst. Han har sagt ja til å stå på

som butikksjef på Husnes.

Høgre si liste til kommunevalet i haust, så pensjonist og pensjonist.

-Husnes? Kvar er det spurde eg, -Ja, det er ein ny plass med eit butikk-

Ingvaldsen har ein lang karriere i Husnes Vekst, har vore med i Kvinn-

senter og ein aluminiumsfabrikk. Eg spurte kona mi om ho visste kvar

herad Lions, styreformann i Kvinnherad Næringsservice i 5 år. Vore

Husnes var? Men, nei, det visste ho ikkje. Vi avslo tilbodet, for vi

med i sentrumsforeninga, leigebuarforeninga, ulike verv i Trio, For-

hadde det bra der vi var. Men Brufladt ville ikkje gi seg, han tilbaud

mann i Husnes Musikklag i 4 år. Ein aktiv person.

hus og leilighet og til slutt så vart det, -ja, ok då, vi flyttar til Husnes. Når Ingvaldsen kom til Husnes i 1974, var det til ei uferdig bygd. Med Brufladt kjøpte butikken til Hans H. Iversen og slo saman med sin

litt aktivitet rundt senteret og verket. Den utviklinga som har vore

eigen butikk. Dermed var vi ein flott butikk med både dame- og

fram til i dag er fantastisk, seier Jan B. Vi har vore heldige med mange

herreklær, saman med sko, gardiner og litt slike ting.

gode aktørar i ulike viktige posisjonar. Her har vore mykje flinke folk.

5 år seinare i 1979 kom ein dag eigaren av Husnes Sykkel og Sport,

Husnes har utvikla seg i takt med velstandsauken i området. Vi har

Oxholen, bort og pikka meg på skuldera og sa: - Eg vil pensjonere

fått ein handleplass der lokale ibuarar synest det er flott å gå å hand-

meg, vil du kjøpa butikken min? Vi hadde nett flytta inn i nytt hus, og

la. Vi har fått bukt med ein betydeleg handels-lekasje som var her

eg hadde ikkje penger til å kjøpa butikk med, så eg sa som sant var

tidlegare.

at eg hadde ikkje råd. Sjølv om Ingvaldsen kom til Husnes litt mot sin eigen vilje, og ikkje -Du skal få han på avbetaling, sa Oxholen, så du har råd. Vi veit

heilt visst kvar dette var, så har det utvikla seg eit sterkt kjærleiksfor-

korleis det gjekk. Jan Børge Ingvaldsen kjøpte sportsbutikk, men han

hold, og etter 41 år så har nok mange ting endra seg og brikker har

fortsette i jobben sin hos Brufladt, mens kona hans, Pauline Marie

kome på plass. -Ja, seier Jan B., Husnes og Kvinnherad er ein fantas-

dreiv sportsbutikken åleine fram til Jan slutta i kle-bransjen, eit år

tisk flott plass å bu. For meg er det ein inspirasjon at kommunen har

seinare. Då vart sportsbutikken ein klassisk mann/kone-butikk.

bestemt at dei vil ha Husnes som eit regionsenter. Eg ynskjer meg ein tilsett i kommunen som skal ha ekstra ansvar for å halda nær kontakt

I 1996 kjøpte Jan B, Kvinnherad Sparebank, Knut Johannes Helvik,

mellom regionsenteret og Hordaland fylke. Det trur eg blir viktig seier

Husnes Røyr og Lars Åsvang på Europris, Husnes Butikksenter hos J.

den aktive pensjonisten, medan den eine saksmappa etter den andre

B. Bakke i Oslo. Jan B. Ingvaldsen vart dagleg leiar for senteret. Noko

blir kritisk gjennomgått.

han fortsette med også etter at Mosvold kjøpte Husnes Butikksenter, fram til Jan B. gjekk av i 2012, på det som då var blitt Husnes Stor-

Jan Børge alltid klar til innsats. Ein mann som har vore aktiv pådrivar

senter.

på mange arenaer over lang tid!

Den ultimate Hardingen

ULTRAHARDINGEN 2014 Ein fredeleg kappestrid der den ultimate fjellkaren og -kvinna skal kårast. Ei tevling med seks konkurransar med

Ein tittel det står respekt av. Ei nemning som heng høgt, og har god klang, spør du meg. Ho som pr. dato kan kalla seg for den ultimate Harding, er ei triveleg dame, og heiter Hildegunn Espe.

både ski og pulk, langrennski, alpinski, motbakkeløp, marathon og ultramarathon.

Sett frå min ståstad, er det denne blide hard-

alltid i gong med noko. Ser aldri på TV, så

Det er på ein måte til å forstå, men så kom

ingen driv på med, på grensa til ekstrem-

ungane er heilt fortvila over at eg ikkje kan

utsegna som gav meg skikkeleg bakover-

sport. Det å gå og springa så lange turar er i

ein einaste reklame.

sveis. Hildegunn, den ultimate Hardingen

alle høve langt over grensa for den ”gemene hop.”

seier: Hildegunn trur at det er god hjelp i at ho er lett i hamsen, og har ein sterk psyke. - Eg

- Dessutan, er dette den einaste måten eg

I det eg med litt velvilje kunne kalla ein

likar å testa meg sjølv, og visa at vanlege folk

kan få meg litt husmorferie på. Husmorferie?

aktiv karriere, sprang eg sjeldan lenger enn

kan klara ganske mykje. I tillegg er det viktig

- Ja, det sa ho. Å gå på ski og dra ein blytung

60 meter. Det er litt andre lengder på det

for meg å halda meg litt i form.

pulk tvers over heile Hardangervidda midt

Hildegunn driv med. For meg synest desse

på den svartaste vinteren, eller å springa

utfordringane umåteleg tøffe. Å gjennom-

- Men du har vel kanskje drive med idrett i

3 maraton distansar samanhengande etter

føra slike ekstreme økter må nok krevja mykje

tidlegare tider? - Ja, seier den ultimate, eg

kvarandre i høgfjellet, luktar ikkje akkurat

trening. - Kor mykje trenar du for å kunna

har drive med friidrett, volleyball, fotball

husmorferie? Alternativt å hoppa ut i ein

gjennomføra slike kraftprøver, Hildegunn?

og orientering. Likevel må denne dama ha

iskald fjord, symja bortimot 4 km, sykla 180

- Nei, veit du kva? Eg trenar omtrent ikkje!

utruleg ”seige gener,” når ho kan driva med

km, for å avslutta med å springa marathon

- At det var? - Ja, eg trenar 1-2 gonger i

triatlon, maraton, og dra ein pulk med 40

(42 km), og enda på Gaustadtoppen 1883

månaden. Eg har ikkje tid til meir. I år har eg

kg i 123 km over Hardangervidda, midt på

m.o.h. Husmorferie? - Jau so, eg trudde

trena tre gonger sidan nyttår.

svartaste vinteren.

husmorferie var noko heilt anna, men eg tar det til etterretning, husmorferie!

Eg jobbar i 100 % stilling ved Odda vidare-

- Kva er grunnen til at du driv med ekstrem-

gåande skule (elevinspektør). Eg er bonde,

sport? - Eg har to hovudinteresser i livet;

Hildegunn satsar (omtrent utan trening) på

husmor og mor. Då blir det ikkje tid til å

friluftsliv og fysisk aktivitet. Gjennom desse

å forsvara tittelen; Den ultimate Harding, i

trena. Men eg driv med gardsarbeid, har ein

konkurransane får eg kombinert interessene,

2015. For andre gong i dette magasinet må

sunn livsstil, og god grunntrening i botn.

og kost meg med begge deler.

eg ty til Halvdan Sivertsen; – ”Førr ei dame!”

Eg er mykje i fysisk aktivitet på garden. Er

I 2014 var det 6 konkurransar, der dei 3 beste telde. Poeng etter kva plassering du kjem på, så det er om å gjere å ha lågast poengsum. Her er nettsidene til dei ulike konkurransane: • www.xtremeidfjord.no/Expedition-Amundsen • • roldalnedopp.wordpress.com • • kvasshovdenopp.no • • www.xreid.com • • www.xtremeidfjord.no/ Hardangervidda-Maraton •

RESULTAT:

KVASSHOVDEN OPP

EXPEDITION AMUNDSEN

Motbakkeløp i Ulvik, frå sentrum

100 km fjellskiløp med pulk på minimum 40 kg,

(Brakanes Hotell) til toppen av Kvasshovden,

Haukelisæter (Vinje) til Maurseth (Eidfjord) - NR. 2

1030 høgdemeter og 7500 lengdemeter - NR 16

TJOAMINNERENNET

XREID HARDANGERVIDDA

8 km utforrenn, Håradalen til Seljestad - NR 10

Ultraløp på 123 km frå Dyranut til Gaustadtoppen, høgfjellsterreng gjennom Nord-Europas største nasjonalpark - NR 5

RØLDAL NEDOPP Kåring av den komplette skiløpar, slalåmrenn

HARDANGERVIDDA MARATHON

med påfylgjande langrennsdel i kraftig

Fjellmaraton i fjella rundt Eidfjord, noko i

motbakke, Røldal skisenter - NR 14

overkant av ein vanleg maraton (42192m) - NR 8

HILDEGUNN VAR DEN EINASTE SOM DELTOK I ALLE 6 ØVINGANE.

TOTAL POENGSUM: 15 J

TENESTER SOM UTESPESIALISTEN UTFØRER: • Skiferarbeid (gangareal/uteplass) • Muring m/naturstein (også forblending) • Beleggingsstein og brusteinsbelegg • Plen og planting (leverar også ferdigplen) • Vedlikehaldsarbeid av uteareal som te dømes luking, kosting, reparasjonar mm. • Vintervedlikehald som snøbrøyting/snømåking/salt/sand • Me leverar furubark

”På detaljane vil fagfolk kjennast.”

www.utespesialisten.no

UTESPESIALISTEN LEVERTE 300 M2 HANDHOGD SKIFER RUNDT ÅRDAL KYRKJE I 2012.

ØYSTESE

Kven vil ikkje gjerne ha eit uteareal som er vakkert og tiltalande? Skal du lukkast med det, så er det som i dei fleste høve. Vi lyt sleppa til fagfolk.

Visste du at denne spesialisten som kan

prydtre og etablering av store plenareal, i

Utespesialisten hjelper bedrifter/burettslag/

hjelpa deg med eit uteareal som kona di

eit prospekt der byggherren sette store krav

butikkar/private mede å finna den beste

drøymer om, er i ei bygd nær deg. Snakk

til utføring. Dette var eit oppdrag midt i

løysinga for uteområdet. Mange bedrifter

med Henning Huse, han er aldri langt vekke

blinken for Utespesialisten.

har gjerne kundebesøk. Eit velstelt ute-

frå mobil 952 17 740.

område viser at bedrifta/butikken tenkjer Likevel, seier Henning, er vi svært glad for

kvalitet og estetikk. Det fyrste kunden ser er

Henning er utdanna anleggsgartnar frå

å få koma inn i så vel store som små hagar.

fasaden og uteområdet.

Asker, der han begynte på si utdanning i

Det finnest alltid utfordringar som set oss

2003. Etter endt utdanning flytta han heim

på store prøver, når vi skal finna dei beste

Utespesialisten har utstyr til å ta hand

til Øystese og starta Utespesialisten.

løysingane for kunden.

om vedlikehald, både vinter og sommar. Utespesialisten kan levera og montera ute-

Frå å starta med to tomme hender, ein spade

Anleggsgartnaren har kunnskap og lang

møblar, sykkelstativ, trebeskytting, avfalls-

og ei grafse har firmaet i dag utvikla seg til å

erfaring med planter, det gjeld og i høgste

behalderar o. l. etter ynskje. Utespesialisten

kunna ta hand om allsidige og større jobbar.

grad steinarbeid. Vi er i nærkontakt med,

er medlem av NAML. Norske anleggs-

og har erfaring med alle typar stein. Skifer

gartnerer- miljø og landskapsentreprenører.

Utespesialisten har levert tenester ved

frå Oppdal, Otta, Alta, Hardanger, England,

utbygginga av det nye parkeringsanlegget

Voss o.s.b. Granitt frå Kina, Larvik, India,

Vår filosofi er å aldri gjera noko halvvegs.

ved Steinsdalsfossen. Utføring av monte-

Førde, elvastein. Vi har hogd dei alle!

For: ”på detaljane vil fagfolk kjennast.”

ring av 800 meter med kantstål i Corton,

Henning Huse har 12 års erfaring frå

150 m kantstein, planting av meir enn 50

anleggsgartner-bransjen.

STRANDEBARM SPORTELL Strandebarm Sportell vart opna i 2006. Sportellet er sentralt plassert i vakre Strandebarm som ligg ved Hardangerfjorden i Kvam kommune. Turen frå Bergen tek knapt to timar med bil.

Sportellet er veleigna for treningsleirar for ei

Sportellet ligg like ved Strandebarm idretts-

rekkje ulike idrettar og for familiar og enkelt-

park der tilhøva er svært gode for å driva

personar som er interessert i sport eller som

med mange ulike idrettar.

vil bruka den fantastiske naturen til rekreaHer har ein tilgang til:

sjon og friluftsliv.

- Friidrettsanlegg med 6/8 løpebanar Sportellet har også veleigna møterom for

- Fotball på naturgras

kurs og konferansar.

- Sandvolleyball på to ulike banar - Innandørs skytebane

Romma våre

- 25 m symjebasseng

Strandebarm Sportell tilbyr komfortabel

- Ny idrettshall på 44m x 24 for ballidrettar

overnatting

- Sjøsport frå ny båthamn

som

høver

ulike

budsjett

og ynskje. Me har pussa opp enkelt- og dobbeltrom med eigne eller felles baderom.

Sportellet er også eit svært gunstig utgangspunkt for fjellturar, sykkelturar, båtturar,

Sportellet har også 4 leilegheiter veleigna for

fisking, bading i Hardangerfjorden, eller

enkeltpersonar eller familiar. Dei som ynskjer

berre det å nyta den fantastiske naturen i

å spara pengar, kan overnatta i sovesal med

Hardanger. I tillegg er det kort avstand til

plass til 14 personar . Sportellet disponerer

sommarskisenteret på Folgefonna i Jondal

totalt 105 enkeltsenger.

kommune. Sportellet er også gunstig plassert i høve til skiskyttarsenteret i Hålandsdalen i

Sportellet er også ideelt for familiar og

Fusa kommune. Her er det også ei ny asfal-

enkeltpersonar som ønskjer ei rimeleg

tert rulleskiløype.

overnatting. Sportellet er sentralt plassert i Strandebarm ved Hardangerfjorden, 2-3 mil

Det er trådlaust nettverk i alle romma i

frå Norheimsund.

Sportellet.

STRANDEBARM MARINA er ei av hamnene til Strandebarm båtlag (Bakka småbåthamn er den andre). Hamna ligg flott til innanfor Tangeråsneset i Strandebarm. Hamna er knytt til Strandebarm idrettspark. Strandebarm sportell, Strandebarm skule, ”Hallvardsnaustet” og Kinck-garden ligg i same området. Badestrand, symjehall 25 m (mot betaling når ope), grillhytte, joggeløyper, leikeplass, sandvolleyballbanar, sportell, Krambuå (Kafé, gåver, fiskeutstyr) matbutikk (Coop marked), minibank, legesenter.

Gjesteplasser ca. 40 HAVNEPRIS: Båter opp til 30 fot: Kr 100 pr døgn inkl. strøm Båter fra 31 til 40 fot: Kr 150 pr døgn inkl. strøm Båter over 40 fot: Kr 200 pr døgn inkl. strøm

Strandebarm Idrettspark

Hamnesjef: Asbjørn Sangolt telefon 970 40 210 - E-post: asbjorn.sangolt@gmail.com

Tysnes Sparebank med lokal suksess

I april opna Tysnes Sparebank sitt første kontor utanfor Tysnes kommune. Dette vart markert med snorknyting der ordførar Synnøve Solbakken frå Kvinnherad og ordførar Kjetil Hestad frå Tysnes knytte saman bandet. Dette symboliserer samarbeidet og samspelet mellom dei to kommunane. Leiar av kontoret på Husnes (Siren Simonnes

engasjert og tilgjengeleg for alle lokalsamfunna

til venstre i bilete) har hatt stor pågang av nye

våre” seier banksjef Dag Sandstå.

kundar etter opninga. Saman med kunderådgjevar Daniel Haugland utgjer dei teamet som

Fleire nye kundar er med å styrkjer grunnlaget

skal byggja Tysnes Sparebank i Kvinnherad.

for langsiktig sjølvstende for den lokale banken. Den personlege banken er eit konsept

Målsetninga til Tysnes Sparebank er å vera den

som lokalmarknaden har teke godt i mot.

frittståande lokale banken for Sunnhordland,

Vekstplanane framover inkluderer fleire sals-

Hardanger og Os-/Fusa-området. “Som den

kontor og vidareføring av den digitale satsinga

einaste lokalt styrte banken er vår ambisjon

“EG ER BANKEN DIN”.

at banken skal opplevast som verdiskapande,

me ynskjer deg ein

god Sommar Treng du ein lokal bank, kontakt oss på tlf. 53 43 03 00 eller post@tysnes-sparebank.no TYSNES

HUSNES

LAGUNEPARKEN

Tysnes Sparebank – din nærbank –

Nysteikte bakervarer frå tidleg morgon / fristande frukt & grønt-diskar / ferskvareavdeling med det du treng til ein perfekt dag / velsmakande rettar i varmedisken ?

7-21 (8-20)

Kun 2 minutt frå båthamna og bubilplassen

EUROSPAR ROSENDAL - T: 53 48 25 50 - eurospar.rosendal@ngbutikk.net - www.spar.no

Kvam Auto! Ein institusjon innan bilbransjen i Kvam og Norheimsund. Selskapet såg dagens ljos då 2004 vart til 2005. HSD skulle selja ut verkstaden i samband med strukturendringar i busstrafikken. Arvid Ove Vikør arbeidde på verkstaden. Han fekk med seg m.a. no avdøde Oddvin Hekland og Trond Mohn på eigarsida, dei overtok ei verksemd med 14 tilsette. I dag vel 10 år seinare har verksemda 25 tilsette og ein omsetnad på i overkant av 30 mill. Ikkje akkurat noko småbedrift. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: HANS JØRGEN ANDERSEN OG LARS ARVID OMA

Kvam Auto driv med mekanisk vedlikehald og reparasjon av

Kvam Auto driv med import av bruktbilar frå Tyskland. Ein annan

personbilar, lastebilar og landbruksutstyr. Verksemda har og

marknad som er i sterk auke er campingbilar, noko Arvid Ove

eigen avdeling for lakk og karroseri. Tidebuss er ein god kunde

karakteriserer slik; no er campingbilen blitt bil nr. 2 i familien, og

som Kvam Auto har reparasjonar for, samstundes som selskapet

for mange og bil nr. 1.

leiger vaskehall og kontorlokaler hos bilverkstaden. Eit av dei verkeleg store og ansvarsfulle oppdrag verkstaden har, er fast

Siste området Kvam Auto har eit betydelig renome på er ved-

vedlikehald av eit 40-tals bussar for Tide.

likehald og reparasjon av veteranbilar både mekanisk og på karroseri. Vi er privilligerte som har eldre arbeidstakarar som har

Kvam Auto er ei stødig og solid lærling-bedrift, på dei 10 åra

kompetansen, og kan læra opp dei unge. For å understreka posi-

verkstaden har eksistert har 20 lærlingar fått fagbrevet sitt.

sjonen Kvam Auto har i denne marknaden; så ser vi at akkurat

Samstundes er Kvam Auto med i noko som heiter ”Ringar i

i dag står det m.a. ei boble frå Sandefjord her, og ein Mercedes

vatnet.” Her hjelper ein folk som har fått problem under vegs,

lastebil frå Stavanger.

med å koma attende til arbeidslivet. Det er her vi og kjem inn på den store hobbyen til Arvid Ove og Selskapet sjølv er og godt nøgd med lærlingsatsinga si. - Vi held

sonen Tom Christian. Heilt i greneseland til ”sykja” samlar dei på

oss sjølv med gode fagarbeidarar, seier Arvid Ove. ”Vi har klekt

veteranbilar. Kanskje med ei overvekt på Mercedes.

dei ut sjølv.” Kvam Auto har og Tess hydrolikk-verkstad og handlar med deler. Kundane til bilverkstaden kjem frå Kvam, Granvin,

Kvam Auto er ein bastion innan bil - ein verkstad med stor V og

Jondal, Strandebarm, Fusa, Os og Bergen.

med ei sjel for det meste på fire hjul!

Ein annan ting som Kvam Auto har i portefølgjen sin er godkjenning av brannutstyr i bedrifter. Private som måtte ha trong for slik godkjenning, kan og koma på verkstaden å få slik. På Kvam Auto har dei ein samansveisa arbeidsstokk der alle aldersklassane er representert.

HOMLAGARDEN

Homlagarden Kvar morgon flaksar hundrevis av kalkunar ned mot frukttre og grøne bakkar på Homlagarden i Hardanger.

Dei meskar seg i natureng med blomar og frodig gras, ville bær

Homlagarden eig og administrerer produksjonen, men leiger

og urteplanter. Naskar til seg litt eple og plomme i ny og ne,

bygg, areal og arbeidskraft frå samarbeidande bruk. Til dømes

snappar insekt i skogbrynet, jordbadar og lever glade dagar i det

leiger me sauefjøs og heimebeiter til oppal av kalkun når sauen

fri. Om ettermiddagen vandrar dei heim til kveldsmat og kvile.

er til fjells sumartid. Ein vinn-vinn situasjon for bonden som får

Homlagarden sine kalkuner går fritt på beite kvar dag. Dei får

leigeinntekt for fjøset, beita vert haldne i hevd og er klare til bruk

økologisk fôr og mykje mosjon.

når sauen kjem frå fjellet.

Dette gjer at fuglane får ein seinare og naturleg vekst som gir

Tre drivhus og to grisehus med areal har vorte byggd om og teke

kjøtet fylde, farge konsistens og smak av beste kvalitet!

i bruk for oppdrett av økologisk kalkun og kylling.

Økologisk fôr inneheld dei beste råvarer utan restar av sprøyte-

Homlagarden har i dag eige klekkeri, 3 kyllinghus og 6 lokali-

midlar og inneheld ikkje koksidiostatika (Narasin). Fuglane får

tetar med beiteareal for oppdrett av fuglane, eige økologisk

rein og naturleg mat. I tillegg har dei god plass både inne og ute.

og godkjend fjørfeslakteri, nytt moderne pakkeri med fryseri

Økologisk fôr, uteliv, god plass og god hygiene styrkjer trivsel

og lagerfasilitetar. Me distribuerer sjølv varene i kjøl-/frysebil til

og helse.

grossist, butikk eller transportør.

Bruket som vart kjøpt i 1974 ligg fritt til over fjorden på Aksnes

Homlagarden er i ekspansjon og fleire av våre faste kundar etter-

i Kvam i Hardanger. På flyttelasset hadde me med ti kalkun-

spør meir økologiske varer. Særleg kylling og økologiske egg,

kyllingar. Sidan den gongen har kalkunflokken vakse til fleire

men også leveransar av and, vaktel, gås, svin og lam.

tusen fugl. I tillegg til at levebrødet var keramisk kunsthandverk har der vore drive eksperimentelt jordbruk på bruket etter den

Homlagarden har no pakkeri og logestikk med distribusjon og

tida.

er difor interessert iå koma i kontakt med fleire gardsbruk å samarbeida med.

Økodrift Homlagarden AS vart etablert i 2007. Verksemda har no 3 tilsette i administrasjonen og 8 sesongarbeidarar i slakteriet

Skal det i framtida også vera liv laga på denne planeten,

og drifta. Årsproduksjon er på kring 120 tonn økologisk kalkun

meiner eg all menneskeleg aktivitet bør dreiast mot økologisk

og kylling.

tenkemåte og handling. Dette er noko av drivkrafta bak drifta i Homlagarden.

Homlagarden har utvikla seg til ei innovativ økologisk verksemd som skaper aktivitet i lokalmiljøet. Me har etablert langvarige avtalar om driftssamarbeid med bønder i distriktet og gode leveringsavtalar for kjøtet over heile landet.

HOMLAGARDEN

Indre Bjotveit Gard Det er ikkje berre frukt, honning og eplesaft me kan tilby på Indre Bjotveit Gard - sidan i fjor kan ein òg overnatte her. Vårt gjestehus er eit hus med sjel og sitt heilt eige historiske særpreg. Huset vart bygd av Johannes Bjotveit som i lag med broren Gunnar G. Bjotveit eigde og dreiv Brødrene Bjotveit kunstmøbelfabrikk. Gjestehuset vårt er møblert med møblar frå denne tida, og me vil såleis skape eit levande museum og minne om kunstmøbelfabrikken. På Indre Bjotveit Gard, omgjeven av frukttre og eit vakkert landskap kan du slappe av og kvila ut. Om morgonen blir du vekka av lukta av nysteikte rundstykke til frukost. Eit innhaldsrikt frukostbord med eigne og andre kortreiste produkt ventar på deg i gamlestova. Frå hausten 2015 vil me opne gamlestova for matservering til selskap. Me kan ta imot grupper på 6-10 personer. Maten hentar inspirasjonen i det tyske kjøkenet, men me skal bruke berre norske råvarer. Skal du vere litt lenger enn ei natt, byr Bjotveit på flotte turveger. Rett bak huset kan ein gå opp til Hardangervidda, eller ta ein kortare tur langs skogsvegane oppover dalen. Har du ikkje lyst på fjelltur, anbefaler me ein tur til Bu. Frivillige frå Bu- og Ringøygrenda er i ferd med å rydde gamlevegen mellom Bu og Bjotveit. Ein flott spasertur som fører direkte til Bu Kafé med sine nydelege kaker og til Hardangerbrua. For meir informasjon besøk og lik vår facebookside: www.facebook.com/indrebjotveitgard eller ta kontakt per e-post m.bjotveit@gmail.com eller telefon 402 16 611.

Velkommen til gards ynskjer Manuela og Endre Bjotveit med sønene Hans Gunnar og Anders Elias.

May Britt har trødd barneskoa sine i Buardalen. Der er det litt over middels med på-bakke. Dette har nok påverka Odda-jenta som spring for Gular. - Eg likar meg best når det er bratt, seier motbakkespesialisten. Til brattare til betre, å måtta dra seg opp, med å ta tak i trær og kjempa seg oppover - Det er meg. Slike flate bortover-løyper med berre 8-10 % stigning er ikkje noko utfording for meg.

MAY BRITT BUER

Motbakkedronninga TEKST: SIGURD VIKØREN

FOTO: GUNN GRAVDAL ELTON

Det er ikkje nokon kven som helst når det gjeld

Det blir nok lett mest oppover. Det er mykje meir

May Britt er å vinna Skåla opp. Det er bratt og det

motbakkeløp, eg snakkar med. May Britt er tre

skånsomt for kroppen, enn å sprnga bortover på

er langt, vinn eg den så skal det bli dansing på

gonger vinnar av NM i motbakkeløp, og har og

asfalt, seier ho.

toppen av Skålatårnet!

der dei fem beste tel.

Det merkelegaste med May Britt sin karriere er at

Ho etterlyser meir satsing frå friidrettsforbundet

I lokale løp som Nuten opp i Rosendal,

ho hadde aldri deltatt i eit løp før ho var blitt mor,

på motbakkeløp, ynskjer seg eit landslag med litt

Munketrappene opp på Lofthus, Kvasshovden

og hadde passert 30 år! Ho hadde lyst å koma

klare mål. Noko som og ville avla eit miljø, som

opp i Ulvik og Freimstølen opp i Odda har May

seg litt i form etter eit svangerskap, og merka at

ville vera bra for utviklinga av idretten. Slik det er

Britt løyperekorden. I Stoltzekleiven opp i Bergen

ho likte godt det å springa oppover, og at ho vart

no er det krevjande å få tid, og økonomisk er det

i fjor vart ho berre nr. tre, og det syntes ikkje May

kjapt i betre form. Etter ho hadde lete seg overtala

lite å henta, slik avgrensar det seg sjølv kva ein får

Britt var noko særleg, Løpet gjekk heilt på tam-

til å prøva seg i Kvasshovden opp, der ho i sitt

vera med på, og kor langt du kan nå.

pen av sesong, og når du har vore i form sidan

fyrste løp vart nr. 2, var det vel eigentleg gjort. Ein

løps-sesongen starta i mai, så røyner det på mot

flott karriere var i gang.

vunne Noregscupen tre gonger. Det er 6-7 løp,

May Britt har lyst til utlandet å delta i dei brat-

slutten.

taste motbakkeløpa som blir arrangert. Ho har May Britt var litt uheldig i påsketider å ramla utfor

ikkje gitt opp vona om at ho skal få oppleva

For å hevda seg i slike tøffe løp, så trenar May Britt

og brekte hand-leddet, noko som sjølvsagt har

det, og reknar med at sida ho begynte med

mest ute i naturen. Prøver å variera med korte

hemma ho litt i treningsarbeidet. -Men, no er eg

idretten så seint, så skal ho halda på ei stund.

løp og lengre distansar, med intervall innimellom.

klar, seier ho. Ein av årets klare målsettingar for

Hardangerfjordmagasinet ynskjer ho lukke til!

MASS HUS

VAREHUSET I KINSARVIK

Mass Hus Du trur det ikkje før du får sjå det! Frå utsida kan det sjå ut som ein spar-butikk. Det er det og. Spar Kinsarvik er ein svært tiltalande spar-butikk med eit stort utval av daglegvarer - med eigen ferskvaredisk. Sparbutikken har og alle tenester som er viktige i det daglege.

TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

MASS HUS

Men sparbutikken i Kinsarvik, Mass Hus, er så mykje meir! Eit moderne varehus, med utval som i ei gamal krambu. Hos Mass Hus kan du få dekka dei fleste behov, og kjøpt det meste du treng. Butikken har avdeling for maling, verktøy og diverse utstyr til hagen. I det heile har butikken eit variert tilbod av ting som du treng over litt tid. Du finn stor flott manufaktur-avdeling med godt utval. Om du har rusla gjennom lokalet og blitt imponert over breidda i utvalet og stilen i butikken, så er du berre godt i gang, for ned trappa finn du ein underetasje med stort areal. Her er det leiker, strikkegarn, stoff, pynteting og you name it. Dette er ein butikk å bli glad i. Eg har lyst å seie at det du ikkje finn her, har du ikkje bruk for. I ei moderne verd der spesialbutikkane florerer er det balsam for sjela å finna ein slik butikk, med eit slikt utval. I dag når alle butikkar blir meir og meir like, så er dette ein butikk med sjel, som verkeleg fortena besøk av deg. I vårt ”moderne” samfunn treng vi verkeleg ein slik butikk. Det som imponerer meg mest er at eg ”kjenner lukta av” 3 generasjonar med kjøpmenn som veit kva folk treng til sitt daglege liv, og har laga ein butikk i Kinsarvik som langt på veg kan hjelpa deg med alt. Ein butikk å bli glad i. Mass Hus er i store områder kjent for sine eigne produkt innan spesielle matprodukt som dei har fått eit godt rykte på langt borti Hallingdal, der produktet som toppar lista er heimerøykt pinnakjøt. Er du glad i å handla? Har du lyst å oppleva ein moderne butikk med utval frå ei svunnen tid? Mass Hus, Spar Kinsarvik er staden. Set av god tid!

Sitat etter kjøpmann Mass B. Hus:

Det viktigaste er at folk har ærend innom.

MASS HUS

God butikk Det er no som før mange som har ærend innomhjå Mass Hus AS i Kinsarvik. Omsetnadstala har heile tida peika oppover, og trass i store endringar i kroneverdien syner dei ei gjennomgåande positiv utvikling. Årsomsetnaden i 1928 var 56.500 kroner, 100.000 kroner i 1937, tilsvarande tal i 1945 var 180.000 kroner. Eit tiår seinare (1954) var omsetnaden 690.000 kroner, og på slutten av hundreåret (1998) utgjorde vareomsetnaden 25.700.000 kroner. I 2009 var den komen opp i 46.500.000 kroner. Butikken har frå tidleg i 1980-åra vore tilslutta kjeder - først Mathuset, seinare Lio/OK og Opal. No er Mass Hus AS tilslutta Spar-kjeda. I tillegg til kjedetilboda har butikkeigarane heile tida halde på, og utvikla, sin eigen profil. Medan fleire butikkar i seinare år har valt å leggja ned kjøt- og ferskvareavdelingar, har ein i Kinsarvik gått motsett veg. Spar Kinsarvik sel kjøt «i stort», og om hausten er spesialitetar som lettrøykt pinnekjøt ettertraktaq også utanfor distriktet. Pinnekjøtet som er heimerøykt, vert også levert til Spar-butikken i Odda, medan ein må til Kinsarvik for å få tak i Husets heimelaga sylteflesk. I butikken finn ein elles varer frå fleire lokale produsentar, medrekna ferske egg frå eit stort hønseri som ligg på Huse. Det har vore lange dagar med hardt arbeid ikkje minst for Bjørn Hus som har hatt hovudansvaret for butikkdrifta gjennom 40 år, men han og familien har lukkast med å utvikla ei lønsam verksemd med variert tilbod til folk i heile distriktet. Samstundes er butikken ein stor arbeidsplass. I dag har Mass Hus AS tolv tilsette på heilårsbasis. Bjørn og Kati er på plass i butikken på heiltid, sjølv om det no er tredje kjøpmannsgenerasjon som leiar familieverksemda. Ingvar overtok i 2005 som dagleg leiar av Mass Hus AS. Mass Anders er advokat med praksis i Oslo, men deltek på heimebana som styreleiar i eigedomsselskapet bak Kinsarvik Fjord Hotel og Mass Hus Eigedom AS.

MASS HUS

DESTINASJON KINSARVIK!

Det er i Kinsarvik det skjer om sommaren. 500 gjestesenger, Mikkel-parken, Gokart, i fagre Hardanger!

DET SKJER I ULVIK

VELKOMNE TIL

Ulvik!

Ei frodig bygd inst i Hardangerfjorden med eit gjestfritt vertskap som byr på ekte opplevingar året rundt. Cittaslow Ulvik er den fjerde godkjende Cittaslow kommunen i Noreg, og føyer seg inn i rekkja av berekraftige kommunar i eit internasjonalt nettverk som dekkjar 25 land. Kriteria for berekraft inneber fokus på miljø, infrastruktur, stadplanlegging, verdsetjing av lokal produksjon, gjestfridom, medvitsgjering og støtte til SlowFood aktiviteter. Prosjekt ”Nye Handelslaget” Det er mykje aktivitet og nyskaping i Ulvik. Siste nytt er prosjektet ”Nye Handelslaget” som har offisiell opning i slutten av juni i samband med Terra Madre Matfestivalen. Prosjektet har mottatt gåve på kr. 100.000 i ållmennyttige midlar frå Sparebanken FOTO: SIGRID SEIM

Vest. Prosjektet er eit godt døme på eit spleiselag og vellukka samarbeid mellom private aktørar, næringslaget og Ulvik herad. Prosjektet har renovert det gamle COOP bygget i Ulvik sentrum til eit ope landskap på 450 kvm som skal romme Turistkontor og formidlings-senter for Ulvik og regionen og Ulvikatorget. Sistnemnde er ein utsalsplass for all lokalprodusert mat og handverk som vil gje både bygda og

Ulvik strekkjer seg frå fjord til fjell og har eit særprega kulturlandskap og eit

aktørane breid eksponering. Regionen sin einaste etablerte glasblåsar, Syse Glas, får

perfekt klima for fruktdyrking. Bygda er eit populært reisemål for turistar frå inn og

glasblåseri i lokalet i tillegg til kontorhotell; eit ope kontorlandskap der gründerar og

utland, og sommarstid strøymer tilreisande hit i hopetal. Å tilby eit variert utvalg av

nyetablerte kan ha profesjonell tilgang til møterom/ konferanseutstyr/kontorplass og

aktivitetar og opplevingar er noko dei har blitt gode på i den vesle bygda, og dei

eit kreativt arbeidsfelleskap.

siste åra har festivalar og større arrangement føydd seg inn i rekka av alt ein kan oppleve. Her kan du vera med på alt frå siderslepp og sommarfestival til motbakke-

Velkomne skal de være!

løp og poesifestival. Og tek du turen til Finse i høgfjellet vil du sjå at også der er eityrande kulturliv.

”Våre hotell ligg vakkert til i bygda Ulvik, omkransa av stupbratte fjell som kneiser ned i den djupblåe Hardangerfjorden. Med storslått vestlandsnatur og mykje historie i veggane, er hotella våre den perfekte ramme for små og store selskap, blåturar, møter og konferansar, jolebord og ferieturar for heile familien. Hotella våre, det vere seg Brakanes Hotel, Ulvik Hotel og Strand Hotel samarbeider godt med leverandørar av aktivitetar, og kan tilby unike opplevingar året gjennom. Sjølv satsar hotellet no på utvikling av utandørs aktivitetar for enkeltreisande, familiar og grupper i sitt nye aktivitetssenter på Ulvik Hotel. Her vert det formidla leige av kayakkar, syklar, guida turar, lagbyggingsaktivitetar og tunell-ekspedisjon i Osa samt rebusløp i sentrum.

Velkomen til oss!

Alle gjester som bur på eit av hotella eller i Hardanger Base Camp i Osa får 7 aktivitetar inkludert i opphaldet gjennom kupongheftet som vert utdelt ved innsjekk. Ring eller kikk innom våre nettsider der du også finn informasjon om weekendprogram og alt eit opphald i Ulvik kan by på. Telefon: 56 52 61 05 E-post: brakanes@bhghardanger.no www.brakanes-hotel.no

DET SKJER I ULVIK

I det nye Olav H. Hauge-senteret i Ulvik kan du oppleva den store diktaren sitt liv og verk og lyrikk i mange former på tvers av språkgrenser. I senteret finn du også museumsbutikk og Den grøne kafé med uteservering ved den vakre Ulvikafjorden.

Hardanger saft -og siderfabrikk Hardanger Saft- og Siderfabrikk ligg inst inne i Hardangerfjorden på fruktgarden Lekve i Ulvik. Lekve gard har vore ein tradisjonell fruktgard med eple og plomme. Frå 2004 har produksjon av eplemost og sider vorte ein svært viktig del av drifta på garden. Dei arrangerar omvisning med smaks-prøvar. Ved omvisninga vert det fortalt om fruktproduksjonen på garden, framvisning og forklaring på produksjonen av eplemost, sider, likør, dessertvin og brennevin. Det vert servert smaksprøvar av eplemost, sider og brennevin, gruppa får omvisning i sjølve produksjonsromma (tankar, utstyr , brenneriet etc.)

BESTILLING AV OMVISNING kan gjerast ved å ta direkte kontakt med garden, tlf. 901 22 835 eller tlf. 56 52 61 61.

Utstillingane i Hauge-senteret opnar for fleire sansar med installasjonar om lyrikk og litteratur som du kan både kan sjå, høyra og ta på. Slå nummeret til Olav H. Hauge på ein gamal telefon og høyr kva som skjer. I Lyrikkbiblioteket kan du oppdaga all verdas lyrikk, og i Poesiverkstaden kan du lata deg inspirera til å skriva dikt sjølv. Grupper kan tinga omvising i utstillinga – me gjev deg forteljingar til undring og ettertanke. Kattejakta er eit aktivitetstilbod for dei minste. Katten til Hauge har gøymt seg fleire stader i utstillinga. Ved å fylgja kattespora finn borna katten på uventa stader, og samtidig vert dei kjende med både Hauge og katten. Ved fullført kattejakt ventar ein skikkeleg kattepremie i resepsjonen. Poesien tek stadig nye vegar i Ulvik. I friluftsåret 2015 kan du oppleva poesi på utvalde stølar i Ulvik sin eigen Stølstrim, og langs traseen opp til toppen Kvasshovden får du dikt med deg på vegen. Opningstider Hauge-senteret Tysdag til fredag 10.00 - 16.00 - Laurdag og søndag 11.00 - 17.00

www.haugesenteret.no

Opplev Syse Gard- Ulvik Hardanger Vestlandsgard med produksjon og foredling av lam og frukt. Heimelaga produkt som: Eplemost, hermetisk frukt, pinnakjøt, korv (pølse), spekekjøt (fenalår) er å få kjøpt igardsutsalet. Firmagåver - små og store firmagåver. I 2013 fekk Syse Gard nemninga Economuseum Eit Économusée er ikkje eit museum i vanleg forstand, men ei levande handverksbedrift. I tillegg til produksjon og sal av tradisjonelle handverksprodukt, vert det lagt til rette for ei reiselivsoppleving ved at handverkstradisjonane og den historiske samanhengen vert synleggjort. Å dyrka frukt kan sjå enkelt ut, men ved eit besøk her på garden vil du få lære kor mykje som ligg bak det ferdige produktet. Kanskje du til og med får lære noko som du kan ta med heim til din eigen frukthage? Omvising: Grupper, min 10 pers. må tingast på førehand. Ei omvisning kan for grupper kombinerast med enkel mat servering me basis i garden sine produkt. All mat servering må bestillast på førehand.

Kontakt info: www.sysegard.no - e.post: syse.gard@online.no tlf: 56 52 60 01/ 416 49 906

DET SKJER I ULVIK

Det skjer i Ulvik! 23. mai 24. juni 26.-28. juni 10.–12. juli 18. juli 22. juli 15. august 15. august 29. august 3. oktober 3.–4. oktober 27. november 28. november

Sidersleppet 2015 - Frukt- og siderruta Lekve-Syse-Hakestad Jonsokbryllaup- Bygdekvinnelaget Terra madre Hardanger - Slow food hardanger Ulvik Sommarfestival m/torg Ulvik næringslag Motbakkeløp. Kvasshovden opp - Ulvik IL NRK Sommerbåten ligg med kaien NRK/Ulvik Herad NM i Bueskyting - Ulvik IL Sykkelritt, Voss - Geilo, (innom Ulvik) Ulvik IL/Herad Boktorg (NY!) for heile familien Ulvik næringslag/Olav H. Hauge-senteret Torgdag og loppemarknad - Ulvik næringslag/Lions club Fruktsleppet 2015 - Frukt- og siderruta Lekve-Syse-Hakestad Jolegateopning - Ulvik næringslag Jolemesse - Ulvik bygdekvinnelag

JONDAL FREDSSENTER

foto Urban Rabbe ARKITEKTER

HARDANGERAKADEMIET FOR FRED, UTVIKLING OG MILJØ Jordens beboere står foran store utfordringer, kanskje tidenes viktigste veivalg. Verdens fredsorganisasjon FN har satt fokus på de mest sentrale problemene og har utpekt tre store mål:

PEACE - DEVELOPMENT - ENVIRONMENT TEKST: VIDAR RUNE SYNNEVÅG

Satsning på FRED, UTVIKLING og MILJØ er en opplagt vei å gå i

vinteren på å rehabilitere og tilpasse bygget innvendig.

den situasjon verden nå står. Fredelig konfliktløsning, rettferdig

Akademiet

utvikling og bærekraftig bruk av naturen er verdier som ikke bare

Sommersymposiumet lørdag 1 august.

vil

bli

offisielt

åpnet

forbindelse

med

er verd å satse på, men som er eksistensielt nødvendige for vår fremtid.

Vi ønsker at Akademiet og Jonatunet skal være både et lokalt, nasjonalt og internasjonalt møtested, et arbeidssted, et sted for

Jonatunet, det gamle tuberkulosesanatoriet fra 1934 i Jondal,

læring, for kultur, for natur, et arnested for dagens og framtidens

har fått nye oppgaver. Fremdeles handler det om liv og helse,

løsninger.

ikke bare for enkeltpersoner, men for menneskeheten, for naturen og Jorden.

Vi ønsker også å gi rom for andre organisasjoner og lag som arbeider for en bedre verden til å arrangere sine møter og

”Hardangerakademiet for fred, utvikling og miljø” ble stiftet

konferanser i Jonatunet.

sommeren 2014, men har sin bakgrunn i Johan Galtung sitt fredsarbeid gjennom mange år og Nordisk

Akademiet vil arrangere syv grunnkurs i ”fred, utvikling og miljø”

Fredssymposiet som har vært arrangert i Jondal i over 15 år.

fra september til mai måned.

Akademiet overtok Jonatunet fra Jondal kommune 10. desember

Se program på www.Hardangerakademiet.no. Innimellom

2014 og har med økonomisk støtte fra Hardangerrådet,

disse helgekursene vil vi arrangere foredrag, seminarer og kurs

Sparebankstiftinga Hardanger og Jondal Kommune, brukt

som blir lagt ut på hjemmesiden etterhvert. Vel møtt i Jonatunet!

HARDANGERAKADEMIET.NO

FOTO: TORALF GJUVSLAND

internasjonale

SKIFERBROTET PÅ SOLESNES

FRÅ V. EILIV S. SELSVIK, EILEV O. SELSVIK OG GUNNAR SJØTUN. CA 1928.

Skiferbrotet på Solesnes Når ein ser vekk frå uttak av kvernsteinar som er mange hundre år gamal, tok utvinning av hedler til tidleg på 1800-talet. Etter segna kom ein Mikkjel Stana frå Odda roande forbi Solesnes ein gong kring 1780. Han fekk då lov av oppsittjaren å prøva verka til heller.

Drifta tok til

ellers. Dette meinar ein har samanheng med

I omliggjande områder, som Kvernurdi,

I 1815 kom det nye folk til Solesnes, etter

drifa i Helleurda, der ein kunne få arbeid til

leigde grunneigaren ut rettane sine mot ei

at garden hadde vorte driven av leiglend-

god betaling. Arbeidet føregjekk mest om

avgift, til sjølvstendige drivarar. I Helleurda

ingar. Dei sette i gong bergverksdrifta og

sommaren, snøen gjorde nok til at det vart

vart det drive som ei bedrift, der grunn-

vart den fyrste generasjonen verkseigarar.

vanskeleg på vinteren.

eigaren (verkseigaren) førde tilsyn med

Det opna seg etter kvart ein marknad for å

arbeidet. Drifta vart difor rasjonell og brotet

nytta hedler på tak, grunna ei omlegging i

Drifta hadde og andre ringverknader enn

kunne nyttast fornuftig og framtidsretta. Ein

byggjestilen. Hus med fleire etasjar vart meir

talet på sysselsette i brotet. Jondal hadde

kunne då utvikla produkta og utvida områ-

vanleg, då var det mindre viktig å ha isoler-

opparbeidd seg ein tildels stor skipsflåte.

det for avsetnad. Hellebrotet vart vidareført

ande tak. Difor kunne ein gå frå torvtak som

Desse fartøya deltok mykje i frakt av vårsild

frå far til son, og 7. generasjon driv no.

krov mykje vedlikehald til helletak som var

men denne sesongen var kort. Dermed vart

vedlikehaldsfrie. Omsetnaden av heller auka

skiping av hedler viktig for mange reiarar.

Sysselsetting

jamnleg dei fyrste ti-åra. I fylgje Bygdeboka

Verkseigaren var og reiar, i tilegg til båtbyg-

I bygdeboka er det referert til ”lensmanns-

frå Jondal var emigrasjon til Amerika i 1830-

gjar.

meldinga frå 1851-55”. Den tek for seg mel-

40 åra monaleg mindre her enn i distiktet

lom anna sysselsettinga i Helleurda. Der vert

SKIFERBROTET PÅ SOLESNES

BILETE FRÅ TUNET I SOLESNES, HUSET TIL VERKSEIGARANE I MIDTEN.

TELTHUSET SOM VART NYTTA SOM LOSJI FOR HEDLEARBEIDARANE.

RØYSA DER FARTØYA LETTA SEG MED BALLAST FØR LASTING AV HEDLER.

det opplyst at 30-40 personer arbeidde der,

Bergen i 1855. Då byen skulle byggjast opp

i hytter og halvtekkjer oppe i brotet. For å

hovudsakleg husmenn, stransittjarar og laus-

att blei gatene breiare og mykje hedler vart

bøta på dette kjøpte verkseigaren Kristoffer

karar. Aktiviteten i brotet var, i fylgje meld-

nytta til fortau i tillegg til tak.

Sollesnes det gamle telthuset frå eksersisplassen i Jondal. Tidlegare hadde dette huset

inga, ein medverkande årsak til mangel på karar som ville vera dreng rundt på gardane.

Som tidlegare nemnt var stordomstida frå

kome frå Kinsarvik. I dette huset innlosjerte

Personar frå andre samfunnslag arbeidde og

1860 og utover og nådde toppen fram mot

han 24 mann og det hjalp litt på situasjonen.

i Helleurda, slik som gardbrukarar. Dermed

1890-åra. Hedler vart då skipa til Bergen,

Huset står i dag på same plassen nede ved

vart arbeidsplassen med på å jamna ut både

Stavanger og Trondheim i tillegg til nærom-

brygga i Solesnes.

økonomiske og kulturelle skiljer. Kor mykje

rådet i Hardanger. I 1879 inngjekk verkseigar

ein kunne tena var avhengig av kor mykje

Kristoffer C. Sollesnes ein kontrakt med eit

Drift i nyare tid

ein jobba, ikkje kva ein var fødd til. Altså

firma i København om levering av hedler og

Utover på 1900-talet minka storleiken på

arbeidde ein med likt utgangspunkt.

stein til fortau.

drifta, arbeidsmetoden vart rekna som tung-

Betalinga var tufta på eit enkelt og ret-

I bygdeboka står det referert ein artikkel i

arbeid. Konkurerande materiale kom og

tvist prinsipp, verkseigaren tok ein tre-del og

Søndre Bergenhus Folkeblad frå 1890.

på marknaden. Grunneigar og bygdefolk

vint og umoderne og mange fekk anna

arbeidde framleis i brotet fram mot andre

arbeidaren to tre-deler. Heller vart selde til ”Bergen by, samt paa

verdskrigen. Under krigen vart det på det

Mot siste halvdel av 1800-talet jobba det so

Kysten fra Bodø til Fredrikshald, ja de har

næraste stopp grunna mangel på spreng-

mykje som 150 mann i brotet, frå bygda,

ogsaa fundet Veien til Danmark, Sverige og

stoff.

nabobygdene og omliggjande kommunar.

Russland”. Det har vorte arbeidd i Helleurda på Solesnes

Denne tida kan ein kalla stordomstida for Når ein ser på kor mykje som vart teke ut av

samanhengande i 200 år, og eigedomen

hedler i siste halvdel av 18oo-talet, varierer

har gått i arv. Dei fem fyrste generasjonane

Helleurda ligg omlag 100 m.o.h. For å frakta

det mykje, alt frå 3500-6000 kubikkfavnar.

heitte Kristoffer, den neste Magnus, alle med

hedlene ned til sjøen laga ein det som vart

(ein kubikkfavn 72#72#12 tommar)

etternamn Sollesnes. No driv 7. generasjon i

skiferdrifta på Solesnes.

form av Sollesnes Skiferbrudd AS.

kalla Dragarvegen, ein hedlelagd veg der kjelken kunne få plass. Dette arbeidet gjorde

Utover på 1900-talet storleiken på drifta,

ungdomen og det var betalt med akkord.

arbeidsmetoden vart rekna som tungvint

Drifta på Solesnes har betydd mykje for

Denne vegen er i dag restaurert som eit

og umoderne og mange fekk anna arbeid.

mange i no 200 år og var på 1800-talet ein

kulturminne og kan nyttast av alle. Vegen

Konkurerande materiale kom og på mark-

av dei største arbeidsplassane i Hardanger.

er skilta.

edet. Grunneigar og bygdafolk arbeidde

Det har og etterlete seg identitet, mykje

framleis i brotet fram mot andre verdskrigen.

kulturhistorie. I dag ser ein mange tak rundt

Vidare drift

Under krigen vart det på det næraste stopp

om med heller frå Helleurda på Solesnes, og

I 1850-åra kom nye produkt til, som heller

grunna mangel på sprengstoff.

dei eldste nærmar seg, som omtala, 200 år.

til brulegging, plattingar og trappetrinn. Og murstein vart vunne ut for sal. Alt dette

Losji

Magnar Sollesnes

bidrog til eit oppsving i drifta. Ein med-

Steinarbeidarane vart husa i stover innetter

verkande årsak var nok og bybrannen i

bygda, men budde under vanskelege kår

HAVBRUKSNÆRINGA

FOTO: LERØY

Havbruksnæringa! Alle som bur rundt Hardangerfjorden veit at i fjorden har vi oppdrett av fisk. Mange har sterke meiningar om mykje rundt det. Men, kva veit vi om denne næringa? Kven er dei? Kva driv dei eigentleg med? Kor mange arbeidsplassar er det i næringa? Kor store er ringverknadane? Kva økonomiar snakkar vi om? Kor mykje mat produserer havbruksnæringa?

TEKST: SIGURD VIKØREN

Frå sidelinja ser det ofte ut som næringa berre er på banen når det er fisk

dette er ei seriøs næring som vil nå dei måla dei jobbar mot. Sjølve seier

som har rømt, eller debatten om lakselus blomstrar opp. Då må næringa

leiarane i nærina, at dei ikkje har noko val. Luseproblemet må løysast.

svara på skuldingar som blir framsett. Slik spelar dei mykje på bortebane, og der blir det som kjent ofte mindre poeng av.

Det er utfordrande å skriva om mengda av mat som blir produsert, fordi tala er så store at vi ikkje heilt har noko forhold til slike tal. Eit døme;

Kva næringa eigentleg står for, kva dei sjølve er oppteken av og korleis dei

Lingalaks produserer 1 % av volumet av laks i Noreg. Slaktevekta på kvar

tenkjer om næringa si framtid har dei vore dårleg på å dela med oss andre

fisk er ca. 5 kg. Pakkar du årsproduksjonen til Lingalaks i øskje på 20 kg.

rundt fjorden. I Hardangerfjordmagasinet trur vi at alle vil vera tent med

og set dei på vegen etter kvarandre, så når rekkja frå Bergen til Svinesund.

at ein så stor og viktig næring deler med naboane sine kva dei driv med. Reknar du at ein laksemiddag består av 250 gram, så vil produksjonen På denne bakgrunn har vi utfordra havbruksnæringa. Leiarar i bedriftene

i Hardangerfjorden gje nær 600 millionar måltid. Reknar vi at det bur 5

er samde i at dei har vore for lite flinke til å informera oss om kva næringa

mill. i Noreg, så kan produksjonen i Hardangerfjorden gje alle nordmenn

driv med. I magasinet har no alle dei som driv i bransjen, og har aktivitet

middag kvar dag i 4 månader.

i Hardangerfjorden, sagt ja til å fortelja med eigne ord kven dei er, kva dei driv med og kva dei tenkjer om framtida. På dei fylgjande sidene kan

Ein mær som laksen går i kan vera 35 meter djup. Kvinnherad er

du blir meir kjend med bransjen og dei som har sitt daglege tilhald her.

Hordaland sin nest største landbrukskommunen. Samla leverar denne næringa 750 tonn kjøt. Ein einaste mær i Hardangerfjorden produserer

Hardangerfjordmagasinet har ingen tankar om å kosta under teppet at

meir fiskekjøt. Det fortel noko om kva dimensjon denne næringa har.

havbruksnæringa har utfordringar. Næringa sjølv er kanskje meir klar over problema enn dei fleste, og kva utfordringar dei har. I dei rundane eg

I mange samanhengar vert det (med rette?) peika på at matforsynings-

har hatt med næringa er det ingen som har eit anna svar på dette med

graden i Noreg er låg. Tek vi med fisk, så vert dette reknestykket ganske

luseproblemet, enn at ”dette løyser vi.” I magasinet kan du lesa om kva

annleis.

tiltak næringa jobbar med, så får du gjera deg opp di eiga meining om

FOTO: SVEIN NØTTVEIT

FAKTA RINGVERKNADSANALYSE REGION HORDALAND 2013 Av Hordalands-tala er ca. 70 % produksjon i Hardangerfjorden. Av 1203 direkte tilsette i fjordbruk er då talet for Hardangerfjorden, 840 70 % av foredling og andre arbeidsplassar knytt til land, slakting foredling mm. 500 Transport/handtverkarar/kjøp av tenester, tilseier at multiplikatoren/fiskeridirektoratet brukar er 1,5. I noko av næringa er denne multiplikatoren høgare, men for å gjera det enklast råd, og halda seg på til lågaste tala, så tar vi i alle høve ikkje for mykje i.

Produksjon i 2013 i Hordaland = 200.000 tonn – 70 % av dette blir produsert i Hardangerfjorden, det er 140.000 tonn. Fordeling laks – aure er ca. 80 – 20 % Reknar vi ein middag til å vera 250 gram, så blir det 560 000 000 måltid av fisken frå Hardangerfjorden. Omsetning er ca. 4,5 milliardar kroner. Overskotet i næringa knytt til Hardangerfjorden ekskl. ringverknader = ca. 1,19 milliardar kroner.

FHL – SJØMAT NOREG Bransjeorganisasjon – Havbruksnæringa – 400 bedrifter – NHO-org.

Då kan vi visa til at havbrusnæringa/fjordbruk knytt til Hardangerfjorden har formidable 2010 arbeidsplassar.

HANS INGE ALDERØY Regionsjef sørvest Noreg - Stadt - Svenskegrensa

LINGA LAKS har fokus p책 verdiskaping!

LINGALAKS Rolv Haugarvoll frå Hålandsdalen og kona Åsta frå Os, arva på 70-talet eit lite gardsbruk på Linga i Strandebarm. Her vart dei buande nesten i fjæra, tett på Hardangerfjorden. Begge to fekk seg jobb som lærarar på skulen i Strandebarm.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: LINGALAKS OG SIGURD VIKØREN

Rolv hadde alt då sett heima i Hålandsdalen, at ein kjenning

I 1987 Starta Lingalaks saman med fleire andre selskap, eige

hadde regnboge-aure i ein mær, og at det vart både kilo og

slakteri for laks i Strandebarm. I dag slaktar Lingalaks og Tombre

pengar av å fora og stella fisken. Når då Direktoratet lyste ut

over 15.000 tonn i året, på ei moderne slakteline i det same

konsesjonar i Hardangerfjorden i 1976, så søkte Rolv, og fekk

huset.

konsesjon. I 1978 sette dei ut 5000 smolt. Den største utfordringa for smolten var at det var så lang veg å reisa, at sjølve

I 2008 kom frysforskrifta som innebar at det ikkje vart tildelt

transporten vart utfordrande. Løysinga vart at kameraten til Rolv,

nye konsesjonar i Hardangerfjorden. - Det var då vi såg at

gründaren på Eide Fjordbruk, som Lingalaks i utgangspunktet

skulle vi utvida produksjonen og veksa vidare, så måtte vi få oss

eigde konsesjonen saman med, hadde ein slektning som hadde

konsesjonar utanfor Hardangerfjorden. Vi var heldige å fekk

sjøfly. Såleis vart det til at smolten kom luftvegen til Strandebarm.

kjøpa Skjærgårdsfisk i Nordhordland. Med dette oppkjøpet har då Lingalaks ein samla produksjon, på 1 % av Noregs totale

Då var startskotet for Lingalaks gått, og i ti år samarbeide Linga

kvantum av oppdrettsfisk.

med Eide Fjordbruk frå Hålandsdalen, før dei skilde lag, og dreiv vidare med eigne oppdrettskonsesjonar i fjorden. Linga

Dette er ein posisjon som Lingalaks ynskjer å halda på, og fram-

Laks var varsomme, kjørte forsiktig, og auka sakte, men sikkert.

over utvikla seg i tråd med dei råmer styresmaktene til ei kvar

Samarbeidde med andre lokale aktørar, ikkje minst med kolle-

tid opnar for.

gaer i Fyksesund. Slik vart det og til at når lokale aktørar ville selja seg ut av bransjen, så fekk samarbeidspartnarane Lingalaks

1 2008 slutta Åsta i skulen, og vart ein viktig del av familieføre-

og Tombre Fiskeoppdrett gjerne kjøpa konsesjonane som vart

taket Lingalaks. Det er familieføretak dette er, der neste genera-

for sal.

sjon er i ferd med å overta. Her er det ein heil familie som står på, og det er ikkje snakk om noko 9-16 jobb, men ein livsstil.

I dag driv Linga Laks eit smoltanlegg i Sævareid saman med

Det er fisk både seint og tidleg. Fisk opp, og fisk i mente! No

Bolaks, Bremnes Seashore og Tombre Fiskeanlegg.

må det i sanning seiast at det i tillegg er mange flittige og flinke

LINGALAKS

ERLEND HAUGARVOLL

medarbeidarar som og tek sine tak i Lingalaks. Ein entusiastisk

ingeniørar. Utdanning og kompetanse er framtida for at næringa

arbeidsstokk som er stolte oveœr næringa si og maten dei

skal få bukt med utfordringane sine, og losa fiskeoppdrett inn på

produserar.

ein berekraftig veg.

Trass frysvedtaket i Hardangerfjorden, fekk likevel Lingalaks

Erlend ser for seg ei vidareutvikling av produksjonen, der driv-

i 2008 ein ny konsesjon i Hardangerfjorden. Den innebar at

krafta vil vera å utvikla eit enno betre produkt. I dag produserer

selskapet skulle oppretta/leggja til rette eit visningsanlegg, som

Lingalaks 12.000 tonn i året. Legg du fisken i esker på 20 kg og

kunne ta mot skuleklassar og andre interesserte. Dette for å visa

set dei etter kvarandre så når rekkja frå Bergen - Svinesund. Her

litt om korleis bransjen driv, fortelja historien om fiskeoppdrett,

snakkar vi kort og godt om mykje mat.

og kva dette er. Denne delen av Lingalaks, seier Rolv, er heilt og fullt Åsta sitt verk.

Slaktar 100 tonn om dagen, 2,5 mill. fisk i året. I dag har Lingalaks eit felles smoltanlegg i Sævareid saman med fleire

Hardanger Akvasenter var Noregs fyrste visningssenter for laks,

andre, men har no planar om å byggja opp eigen smoltproduk-

etablert ytst i Fyksesundet, knytt til land med ein 120 meter lang

sjon på Ænes i Kvinnherad.

gangveg, ut til det flytande senteret. Ei framifrå plassering like ved riksvegen gjennom Hardanger, der mange turistar ferdast.

-Vi må utvikla foret, seier Erlend. Fisken, produksjonen, miljøet, råstoffet. Skal vi produsera meir, så må produksjonen bli meir

I Hardanger Akvasenter kan du oppleva og høyra om fisken sitt

berekraftig. Fisken må vera sunn og frisk. Vi må ta vare på

livsløp, og du kan deretter få servert dei finaste fiskeretter på

miljøet, og ikkje drita i eige reir. Vi har ein evigvarande konsesjon

”restauranten” i andre etasje i anlegget. Gjennom ein hektisk

på ein fornybar ressurs, det forpliktar.

sommarsesong kan Hardanger Akvasenter ta mot 3000 personar som både får sjå og høyra om laksen sin livssyklus. Der denne

Erlend er ein av mange i næringa som peikar på utfordringar som

syklusen endar, kan du på Åsta sin meny ”Smak av kysten” få

næringa har hatt, og som dei langt på veg har løyst. Lakselusa

prøva dei finaste lakserettar. Senteret kan servera 100 personar

er dagens store utfordring, og det problemet vil vi løysa, seier

samstundes.

Erlend.

Neste generasjon - han som er framtida sin leiar i Lingalaks,

I Lingalaks er det i dag 35 arbeidsplassar. I tillegg er det 40

heiter Erlend. Han er doktor veterinær og har forska på sjukdom

tilsette på slakteriet og 15 jobbar med settefisk. Det er etter

på laks. Erlend er eit tydeleg uttrykk for den nye laksenæringa,

vår målestokk ei stor bedrift. Fiskeoppdrett er og ein bransje

der fyrste generasjonen var gründerar, og såg moglegheiter.

som gjennom ringverknader, genererer mange arbeidsplassar. Ei

Den nye generasjonen i næringa, er høgt utdanna, med brei

produktiv næring som har eit stort volum på mengder med mat,

kompetanse på mange relevante felt. Lingalaks har som mål at

og på verdiskaping.

alle tilsette skal ha fagbrev. I bedrifta er det fleire veterinærar og

EIDE FJORDBRUK

Dagleg leiar i Eide Fjordbruk, Knut Frode Eide, slutta i ein attraktiv offshore-jobb i Nordsjøen, gjekk ned i halv løn og overtok drifta av Eide Fjordbruk etter far sin, Knut Johan Eide. Då han overtok i 1984 hadde verksemda ein produksjon på 40 tonn og ei årsomsetning på rundt ein million kroner.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: EIDE FJORDBRUK

I 2015 produserer Eide Fjordbruk ca. 8000 tonn rund fisk, og har

er jurist innan havbruk, og utdannar seg no til siviløkonom med

ei omsetning på 300 millionar kroner. Knut Frode er tydeleg på

spesialfelt innan leiing og entreprenørskap, utdanninga føregår i

at kona Randi Herre Eide, frå Voss har vore ein viktig og sentral

USA. Sondre er klar til å gå aktivt inn i drifta frå hausten 2015.

medspelar i oppbygginga av Eide Fjordbruk.

Nestemann, Erlend (22 år) er utdanna subseaingeniør, og er no i ferd med å ta masteroppgåve i Trondheim, retta inn mot

Då Knut Frode vart kjend med ”Vossa-jenta,” var planen hennar å reisa til Trondheim og starta på utdanning innan biologi. – Eg

fiskeoppdrett.

”kidnappa” ho, og fekk ho til å ta utdanninga si i Bergen. Det

Eide Fjordbruk er ei familiebedrift, som er godt skodd, og

tar eg fullt ansvar for, og det er nok langt på veg det luraste eg

budd på ei tøff og utfordrande framtid. Det er viktig for Eide

har gjort. Resten, sjølve utdanninga og bidraget hennar innan fir-

Fjordbruk å bidra til utvikling, og trygging av arbeidsplassane

maet, er det ho sjølv som står bak, og hennar faglige innsikt har

i dei kommunane der dei har sin aktivitet. Eide Fjordbruk ser

vore avgjerande for at vi er der vi er i dag, seier Knut Frode. Etter

for seg å investera vidare både lokalt, men også andre stader

at diskusjonen om frysforskrift for Hardangerfjorden kom igang

dersom det opnar seg sjansar for det. Leiinga ynskjer å vera

bestemte Eide Fjordbruk seg for å sjå seg om etter konsesjonar

ein aktiv bidragsytar innan forsking og utvikling. Viktige ting ein

og lokalitetar utanom Hardangerfjorden. Dei var heldige og fekk

jobbar med i dag er å auka vekta på smolt frå 150 – 400 gram,

kjøpt etablerte konsesjonar i nord Hordaland.

før fisken blir sett ut i sjøen. Det betyr at opphaldet i mæren i

I Eide Fjordbruk er det i dag 30 stillingar knytt direkte til drift

sjøen vert kortare, faktisk, under eit år. Dette vil vera positivt for

av fiskeoppdrettet. I tillegg kjem alle ringverknadane av den store

å hindra påslag og utvikling av lakselus. Eide Fjordbruk deltek og

aktiviteten Eide Fjordbruk har lokalt, både i Fusa, Kvinnherad og

i prosjekt med å bruka rognkjeks til å beita på lakselus. Me har

Lindås.

så god tru på rognkjeks at me har valt å vere med å byggja opp

Randi og Knut Frode har to søner med stor interesse for fiske-

eit nytt anlegg for Rognkjeks i Fitjar kommune, seier Knut Frode.

oppdrett. Begge er i ferd med å ta betydeleg utdanning målretta

Anlegget på Fitjar er eit samarbeidsprosjekt, der ei rekkje lokal-

mot framtidig drift av Eide Fjordbruk. Eldstemann Sondre (25 år)

eigde oppdrettsselskap har gått ilag for å få til dette.

EIDE FJORDBRUK

KNUT FRODE EIDE MED KONA RANDI HERRE EIDE.

EIDE FJORDBRUK

Eide Fjordbruk sin filosofi er å vera ein støttespelar og å ta sam-

Eide Fjordbruk investerer kvart år ein del av overskotet sitt

funnsansvar i dei kommunane der dei har aktivitet. Me ynskjer

på tiltak som skal gjere bygdesamfunna rikare på gode møte-

vekst og utvikling i bygdesamfunna, påpeikar Knut Frode.

plassar. Dette håpar dei vil skapa levande bygder også i framtida.

Eide Fjordbruk er ein sentral medspelar også til annan næringsverksemd i kommunen. Eide Fjordbruk er mellom anna medei-

Verksemda brukar årleg ca 700 000,- kroner på ulike lokale tiltak:

gar i Skjelbreid Poirée-hytta i Hålandsdalen. Dette er eksempel på eit prosjekt der ein prøver å skape lokal aktivitet og lokale

Eksempel på lokale tiltak som

arbeidsplassar.

verksemda er engasjert i: - Vossolauget - Hardangerlauget - Hovudsponsor for Hålandsdal IL - Har bidrege til Storstova på Leknes skule i Lindås - Hordaland skiskyttarkrets si satsingsgruppe for junior/senior - Kvinnherad Handballklubb - Strandebarm friidrettsanlegg - Strandulv-hallen - Vareld skyttarlag - Strandvik open - Fusa sykkelklubb - Fusa hestesportlag - Turngruppa i Eikelandsfjorden idrettslg - Spleiselag for laksetrapp i Guddalselva i Rosendal - Blådalshytta i Kvinnherad - Idrettslinja ved Fusa VGS

KNUT FRODE

- Hålandsdalen vekst (prosjekt for tilrettelegging av tomter og tilflytting til Hålandsdalen).

KNUT FRODE MED EKSPORTØR KONRAD SEKKINGSTAD.

REISEMÅL

FOTO: CHARLOTTE LINGENER

Hardanger Fjord FJORDABÅTCRUISE Også i 2015 kan ein oppleve Hardangerfjorden som i tidlegare tider.

MS Atløy frå 1931 skal gå i ruta f.o.m. fredag 26. juni tom tirsdag 4. august. Start rundturen der du ynskjer, og gå i land undervegs.

SØRFJORDEN 2015 LOFTHUS

10:40

13:20

16:00

AGA

11:10

13:50

16:30

UTNE

12:20

15:00

17:40

13:10

15:50

18:30

LOFTHUS FOTO: SVERRE HJØRNEVIK/FJORD NORGE

MELLOM UTNE OG JONDAL

TIDENES SESONG Sommaren 2014 var ein av dei beste nokon gong for hotella i Hardanger. I 2012 og 2013 var det mykje «yrkestrafikk»på hotella p.g.a. bygging av Hardangerbrua, tunnelbygging og mastebygging. Det er veldig gledeleg at redusert yrkestrafikk vart kompensert med ei sterk auke i «ferie- og fritidstraffikk» på hotella i

FOTO: SCOTT SPORLEDER/FJORD NORGE

MS ATLØY VED KAI PÅ AGA.

www.hardangerfjord.com

VIA FERRATA TIL TROLLTUNGA

TOREFJELL

FOTO: SVERRE HJØRNEVIK/FJORD NORGE

ny rekordsesong for reiselivet i Hardanger!

FOTO: WWW.FOLGEFONN.NO

2014. Det ser ut til sesongen 2015 kan bli ein

FONNA GLACIER SKI RESORT I JONDAL

FOTO: TROLLTUNGA ACTIVE

TILBODET FOR Å VERE AKTIV I NATUREN HAR ALDRI VORE STØRRE - TIL GLEDE FOR FASTBUANDE OG GJESTER

ZIP LINE VED RINGEDALSVATNET

FOLGEFONNI BREFØRARLAG - breføring - kajakk - trugeturar HARDANGER BASECAMP - kajakk - sykkel-utleige - tunnelturar - guiding FLATEARTH ADVENTURES - rafting - kajakk - klatring - breturar KRAM SJØ - vatn og snø – og sykkelutleige

TROLLTUNGA ACTIVE - via ferrata til Trolltunga - via ferrata i Tyssedal - Zip line FONNA GLACIER SKI RESORT - sommarskisenter FLOTTE VANDREMOGLEGHEITER

FLOTT BREDDE I TILBODET MED BESØKSSENTRE OG MUSEER HARDANGERVIDDA NATURSENTER EIDFJORD - Opplevingssenter for norsk natur, klima og miljø

AGATUNET - Ei perle som får strålande tilbakemeldingar frå dei besøkande

RØLDAL STAVKYRKJE - med ei spennande historie

SIMA KRAFTVERK I EIDFJORD - forteljinga om det kvite gullet

HARDANGER FARTØYVERNSENTER i Norheimsund utvidar og fornyar seg

HARDANGER AKVASENTER I STEINSTØ - eit av få visingssentre for lakseoppdrett i Noreg

NORSK VASSKRAFT- OG INDUSTRISTADMUSEUM I TYSSEDAL - nasjonalt museum for vasskraft og industrihistorie

HARDANGER FOLKEMUSEUM PÅ UTNE - heile Hardanger sitt museum

MIKKELPARKEN I KINSARVIK - perfekt for dei minste

KABUSO I ØYSTESE - 30. mai -30. august er det Munchutstilling tysdag-sundag 10-17.

OLAV H. HAUGE–SENTERET I ULVIK - oppdag poesi og lyrikk i mange former.

Hardangerfjorden er kanskje blant dei beste plassane i verda for 책 drive lakseoppdrett.

Bremnes Seashore

APALVIKNES

TEKST: BREMNES SEASHORE FOTO: BREMNES SEASHORE/INGUN A. MÆHLUM

Laksen likar seg best i temperaturar frå seks til

av thermolicer. Dette er ein metode der ein

14 grader. Hardangerfjorden er stor og djup.

brukar varmt vatn for å avlive lakselus, og er

Om sommaren fungerer den som eit kjøleskap;

såleis heilt fri for kjemikaliebruk og skånsamt

sjølv om det øvste vasslaget kan bli varmt vil

for laksen. I tillegg jobbar me for tida med eit

temperaturen eit stykke under overflata vere

pilotprosjekt der me nyttar snorkelmerdar for å

kjølig og fin for laksen. Om vinteren er det mot-

unngå at lakselusa kjem i kontakt med laksen.

sett; fjorden fungerer som eit varmeskap. Sjølv

også Såleis vil me redusere tida laksen lever i sjø.

om det er kaldt i overflata vil ein finne gode temperaturar i dei lågare vass-skikta. Bremnes

Om løysingane er luselaser, tubenøter, presen-

Seashore er svært opptekne av å halda tett-

ningar eller å ta deler av produksjonen på land

leiken i merdane låg. Difor nyttar me merdar

enno strengare krav for rømmingssikre nøter og

veit me ikkje per i dag. Me har likevel trur på at

som er ekstra store. Resultatet er at i dei nye

ved å innføre ordningar der ein hentar ut den

løysingane på luseproblematikken er på plass i

merdane våre, som har ein omkrins på 160

rømte fisken dersom nokon har vore uheldig å

løpet av få år. Næringa har også tidlegare vist

meter, sym fullvaksen laks i eit miljø som består

mista fisk. Då må ein gå inn i den aktuelle elva

seg i stand til å løyse store utfordingar, og me

av 99 prosent vatn og berre ein prosent fisk.

for å hente ut all oppdrettslaks. Denne opp-

har tru på at det skal me greie også no. På

Dette er om lag halvparten av det styresmakt-

gåva må oppdrettselskapa finansiere, basert på

slutten av 80-talet vart det brukt mykje anti-

ene set som krav til fisketettleik. Eit anna

prinsippet ”forureinar betaler”.

biotika i næringa og det var fleire utfordrande

særpreg ved oppdrettsverksemda vår, er at me

år. Men med felles innsats frå myndigheiter,

også nyttar ekstra djupe nøter i merdane. På

Næringa jobbar også aktivt med nye løysningar

forskingsmiljø og oppdrettesnæringa fekk ein

den måten let me fisken sjølv velja kva vass-sjikt

som skal fjerne utfordringa med at oppdretts-

løyst denne utfordringa i lag. I dag er forbruket

han vil opphalda seg i, og laksen kan symja til

laksen kan produsere avkom i elv. Det blir no

av antibiotika tilnærma lik 0. Bremnes Seashore

den delen av sjøen som har mest optimal tem-

gjort forsøk med steril fisk som ikkje skal kunne

brukte sist antibiotika i 1993. Løysninga var

peratur for årstida.

formeire seg i naturen. I løpet av få år vil me

betre produksjonsmetodar og vaksinering av

sjå om dette er vegen å gå. I såfall har næringa

all fisk.

Er det ikkje mange miljøutfordringar med

”kvittert ut” den eine miljøutfordringa den står

lakseoppdrett?

ovanfor.

Også anna næring har vist seg i stand til

Oppdrettsnæringa er ei ung næring og me

å løyse store utfordringar. På 1960-talet var

har fortsatt nokre utfordringar som må løy-

Lakselus er nok den største utfordringa til opp-

smelteverkindustrien

sast. Mange reknar rømming og lakselus som

drettsnæringa. Her blir det jobba aktivt med

Folk ”aksepterte” i byrjinga at industrien i t.d.

dei viktigaste miljøutfordringane næringa står

mange komplementerande løysingar, og det er

Odda måtte ha lov til sleppe ut forureining så

ovanfor. Begge desse utfordringane må me

mange prosjekt som no er i ferd med å bli gjen-

lenge dei skapte gode arbeidsplasser. Likevel

løyse. Mengda av rømt fisk har gått betyde-

nomført. Løysingane må også vera miljøvenn-

vart miljøkrava strengare og industrien måtte ta

leg ned dei siste åra, og det er mindre rømt

lege. Saka er eigentleg enkel: skal oppdretts-

grep for å løyse utfordinga. I dag er den norske

oppdrettslaks i elvane no enn det har vore på

næringa vekse må ein løyse utfordringa med

smelteverkindustrien blant verdens reinaste.

mange år. Årsaka til dette er både at myndig-

lakselus. Bremnes Seashore jobbar no parallelt

heitene har innført strengare regelverk, men òg

med fleire ulike alternativ for å motkjempe

Om oss

at oppdrettselskapa har investert i nytt og betre

lakselusa. Me jobbar aktivt med bruk av rense-

Bremnes Seahore er ein av Norges leiande leve-

utstyr. Likevel er det fortsatt slik at det rømmer

fisk i merlande våre. Me harogså, som det før-

randørar av oppdrettslaks. Med lang erfaring,

fisk. Dette kan løysast blant anna ved å innføre

ste oppdrettsselskapet i landet, gått til innkjøp

høg kunnskap om oppdrett og nytenking i

101

i ein likande situasjon.

SALTKJELEN VIKANE

alle ledd i prosessen, har me utvikla kvalitets-

I innovasjonsprosjekta våre samarbeider våre

fem millionar tonn sjømat per år innan 2050.

produkt som er etterspurde over heile verda.

eigne forskarar med leverandørar og forskings-

Dette er ei stor oppgåve. Skal ein få til dette

institusjonar som Universitetet i Ås, Nofima og

må næringa vera berekraftig på alle plan og i

Havforskingsinstituttet.

tillegg må omdømme vera slik at ”folk flest”

Grunnfilosofien

bak

lakseproduksjonen

til

Bremnes Seashore er ”Look to nature”. Heilt

også oppfattar næringa som berekraftig.

frå laksen er rogn til han er vaksen prøver me

Berekraft og trygg mat

å kopiere tilhøva i naturen etter beste evne -

Det er tre faktorar som kjenneteiknar Bremnes

Bremnes Seashore arbeider på mange plan

ut frå det me veit om biologien til villaksen.

Seashore; kvalitet, berekraft og innovasjon.

for å utvikle oppdrettsnæringa til å bli ei bere-

Ein frisk laks som trivest i merden er også ein

Berekraft er eit viktig satsingsområde. Skal

kraftig næring. Me ønskjer å vera med på å

laks som veks godt og blir fast og fin i kjøtet.

me klare det må me dokumentere at me har

legge grunnlaget for at næringa skal få eit

Derfor legg me stor vekt på å leggja til rette for

ein berekraftig produksjon i alle ledd. Både i

godt omdømme. For å klare dette må me jobbe

god fiskehelse og fiskevelferd i anlegga våre.

eigen produksjon, men òg hos leverandørane

aktivt med informasjon og kunnskapsdeling.

Bremnes Seashore har 23 matfisklokalitetar i

vår. Bremnes Seashore er godkjend etter dei

Spesielt viktig blir det å nå fram med informa-

Rogaland og Hordaland og i tillegg 3 settefisk-

internasjonalt anerkjende standardane GLOBAL

sjon til den oppveksande generasjon. Dette er

anlegg. Fellesnemnaren til desse lokalitetane er

G.A.P., BRC og Friend of the Sea. I tillegg opp-

viktig ikkje berre for omdømme, men også for

gode straumtilhøve og reint friskt vatn.

fyller me ei rekke spesifikke krav stilt av kun-

rekruttering. Skal me nå måla for 2050 treng

dane våre. Me ønskjer å levera trygge og gode

næringa god tilgang på engasjerte ”hoder”

Innovasjon og utvikling

produkt, og vil ha ein produksjon me kan vera

og ”hender”.

Heilt frå oppstarten har kvalitet vore sett i

stolte av. I arbeidet med å sikra kvaliteten på

høgsetet. Forsking og utvikling har gjeve oss

alt me gjer, har me sikra oss sertifiseringar som

Ute i verda er det fleire og fleire som får sma-

dei beste resultata og våre eigne, patenterte

viser at me oppfyller internasjonalt anerkjende

ken på den norske laksen. Marknaden er der

produksjonsprosessar. Med ny teknologi produ-

standardar i høve trygg mat, HMS, fiskevelferd

og me kan selje mykje meir laks enn det me

serer me lakseprodukt med jamnare og høgare

og miljø.

gjer i dag. I dei siste 20 åra har produksjonen

kvalitet enn konkurrentane, og me har etablert

auka med mellom seks og åtte % kvart år. Me

SALMA som Noregs første og einaste merke-

Omdømme

kan nok ikkje rekna med å vekse så fort fram-

vare for fersk fisk. SALMA har vunne fleire

Stortinget har sagt at havbruksnæringa skal bli

over, men sjølv med ei årleg auke på omlag fire

nasjonale og internasjonale prisar, og SALMA

den nye kyst- og distriktsnæringa etter at olje-

% vil me kunne nå fem millionar tonn sjømat

kom på 8. plass i kåringa av dei viktigaste opp-

alderen er slutt i Norge. I ulike utredningar har

innan 2050.

finningane i Norge dei siste 30 åra!

det blitt estimert at ein skal kunne produsere

102

HESVIK

LAKS ER LIVET!

Vil%du%ha%ein%spanande%og%u9ordrande%jobb,%og samstundes%bu%i%disktriktet? Vil%du%produsera%mat%som%havnar%p책%middagsbord%i Japan,%Frankrike%og%Italia? Alsaker%Fjordbruk%er%stadig%p책%utkikk%eEer%dykGge folk%med%fagkunnskap! !

Alsaker Fjordbruk er eit solid havbrukskonsern i vekst. Me tek hand om laksen fr책 rogn til ferdigpakka produkt, og har om lag 1,2 milliard NOK i omsetning.

5694%Onarheim www.alsaker.no

nn a!

M ed eit

gefo

F å r f s ol ys

Under foten av Folgefonna, tett på den krystallblanke Hardangerfjorden søm tusenvis av små fjordaure omkring i store tankar med ferskvatn. Dei tilhøyrer settefiskanlegget Lerøy Sjøtroll i Sundal. Ein etterspurd delikatesse mellom matkjennarar i Japan, USA og Europa.

Med brevatn frå 10.000 år gamle Folgefonna som kjelde får

Fjordauren blir verande eit år i Sundal, før han vert flytta ut i dei

Lerøy sin fjordauer, Lerøy Fjordørret ei eksklusiv handsaming,

kalde norske fjordane, der salt sjøvatn og friskt smeltevatn frå

det året auren er i Sundal. Sveinung Sandvik har ansvaret for

isbrear og snø møte kvarandre. Lokalitetane er nøye utvalde for

småfisken som nyt godt av dei naturgjevne oppvekstvilkåra inne

optimal straum og oksygentilhøve. Fisken vert sikra god plass,

i Maurangerfjorden.

med 98 % vatn, og 2 % fisk. Lokalitetane ligg i fjordar som kan vera meir enn 400 meter djupe.

Vatnet er særleg godt her. Det har ein uvanleg stabil PH rundt 6,2. I tillegg er temperaturen her veleigna for aure. Fisken får

Fjordauren er kanskje ikkje like kjent som storebroren laksen,

ein jam og sagte vekst. Her blir det aldri under 4 grader, og aldri

men stadig fleire ser kva unike kvalitetar auren har. Det fyrste

over 12. Det likar auren svørt godt, medan laksen synest det er

ein legg merke til er den djupe raudfargen på fiskekjøtet. Den

i kaldaste laget om sommaren, fortel Sandvik, som er utdanna

åleine kan få ein sushi-kokk i Søraust-Asia til å smila frå øyre til

sivilagronom frå Ås.

øyre. –Eg er veldig glad i laks, men auren er no flottare å sjå til, og smakar betre. Fettet er meir marmorert som ein del av fileten

Sandvik flytta til Kvinnherad i 1985 då han fekk tilbod om å

og gjev den betre smak, hevdar Sandvik.

overta eit småbruk. Saman med andre grunneigarar og naboar starta han med oppdrett av laks og aure. Dei siste 15 åra er det

Han er ikkje åleine om det. Kokkar over heile verda peikar på den

fjordaure som har vore i fokus, og i dag er Sveinung dagleg leiar

skarpe fargen og den fina marmoreringa, når dei skal fortelja

for fem tilsette og to millionar smolt.

om fjordauren. Kjøtet er fast, men samstundes veldig møyrt. Fjordauren har eit luksuriøst preg, med sine delikate og reine smakar. Auren eignar seg særleg godt til sushi og sashimi, samt

104

FOTO: SJØTROLL

FAKTA: • Namnet fjordaure er gitt regnbogeaure frå Noreg og vert garantert gjennom ein eigen standard for kvalitet (NS-9412-2010). • Latinsk namn på aure: Onocorhynchus mykiss. • Sveinung Sandvik, dagleg leiar av Sjøtroll Havbruk, avdeling Sundal. • Sandvik har ei rekkje verv innan næringa; styremedlem i bransjegruppa Havbruk i Sjømat Norge, styreleder i Vestnorsk Havbrukslag, og leiar for kommisjonen for laks og aure i den europeiske oppdrettsorganisasjonen FEAP.

til lettare varme-handsama rettar. At fisken veks opp i brevatn

CO2, arealbruk, medisinbruk og fôrutnytting. Når vi fyrst skal

og på den måten er ”Kissed by the glacier” får kokkane til å ta

tillate oss den luksus det er å eta kjøt, er det vanskeleg å finna

fram superlativa.

noko betre, seier Sveinung Sandvik.

Samanlikna med laks, vert det produsert mindre enn 5 % aure

Sveinung sin fjordaure-favoritt

i Noreg. Lerøy er den største produsenten og den einaste som

Kaldrøykt aure minner om barndommen på Fitjar. Fisken skal

kan levera aure kvar veke heile året, noko kresne kundar veit å

helst vera grov-salta og liggja på rist til saltet renn av. Etterpå må

verdsetje.

auren turka nokon dagar før den blir røykt med older og brakje, og til slutt må fisken modnast. Eit anna godt alternativ, er å gå i

Etter tre år med langsam vekst i kalde, klare norske fjordar er fjordauren frå Sundal klar for marknaden. Lerøy eksporterar fersk fjordaure med fly, eller frosen, til marknader i den fjerne Austen, USA og Europa. Fisken er og ein favoritt til røyking. Lerøy sitt røykeri på Osterøy, Lerøy Fossen, har spesialisert seg nettopp på røykt fjordaure, og dei har god tilgang til høg-kvalitets råstoff rett utanfor stovedøra. Noko meir vakkert, enn ein tallerken med aure kan vera vanskeleg å sjå for seg. Då er det godt å vita at dette er sunt, og produsert på ein måte som etterlet seg lite fotavtrykk. I form av

105

butikken og kjøpa kaldrøykt aure frå Fossen!

STOLT LEDER PÅ SAGEN, ULF THORESEN TAR I MOT SITT NYE POSTSMOLTANLEGG FRA PRELINE.

På Sagen i Samnanger kommune skjer det spennande ting for tida.

Status

Anlegget på Sagen som gjennom mange år har produsert aure

Anlegget er produsert i Telemark i samarbeid med lokale bedrifter

og laksesmolt, er i ferd med å bli eit kompetansesenter hos Lerøy

og vart transportert til Sagen i midten av februar. Tida frå februar til

Seafood Group, for utvikling av nye produksjonsmodellar til hav-

utsett 19. mai er brukt til montering, testing og verifisering av funk-

bruksnæringa med fokus på miljø og bærekraft. Gjennom satsing på

sjonar og eigenskap. Fisken vil vera i anlegget 4-5 månader. Det gjev

rognkjeksproduksjon og postsmolt i sjø, ventar Lerøy å byggja opp ei

rom for å kjøra 2 batcher i anlegget pr. år.

kompetanseeining som på sikt vil kunna gi arbeid til 10 -15 personar. Teknologien Første fullskala lukka anlegg

Løysinga er eit elliptisk røyr med ei lengde på 50 meter, som har eit

I samarbeid med Preline AS har Lerøy bidrege til å utvikla eit unikt

endestykke i kvar ende. I endestykka er det ein straumsetjar i form av

konsept for lukka produksjon av postsmolt i sjø. Prelines unike røyr-

ein propell på 6 m i diameter. Propellane lagar ein straum av vatn som

baserte teknologi har vore testa i to tidlegare mindre pilotar. No har

vert henta frå ca 30 meters djupne og levert attende på same djupne.

Preline og Lerøy Vest i samarbeid utvikla og produsert ein fullskala

Vidare har anlegget løysingar for okygenering av vatnet saman med

pilot som vil bli testa ut i kommersiell produksjon av post smolt. Dette

oppsamling av slam og dø fisk.

skjer no på Sagen i Samnanger. Fyrste fisken vart sett ut i ablegget 19. mai.

Den solide konstruksjonen er i hovudsak bygd av saman-sveiste PolyEtylen (PE) plater som gjer anlegget heilt tett, berre med opning

Piloten har fått produktnamnet Preline Extended Smolt bygg nr. 1 og

for vatn inn og ut.

er Lerøy Vest sitt første steg inn i denne type postsmolt produksjon der fisken går i eigne flytande anlegg frå den er smoltifisert til den

Lerøy vil med dette produksjonskonseptet utforska og byggja kom-

blir ca. 1 kg.

petanse på postsmplt produksjon i lukka system i sjø. Dette vil være eit alternativ til postsmoltproduksjon på land. Smolten blir

106

LERØY SATSER TUNGT PÅ ROGNKJEKS SOM LUSESPISER I SINE HAVBRUKSANLEGG. SNART SKAL SLIKE PRAKTEKSEMPLARER AV ARTEN PRODUSERES PÅ SAGEN I SAMNANGER.

produsert opp til 1 kg før han vert overført til open mærteknologi.

I denne satsinga er våre folk og anlegget på Sagen sentrale. Sagen

Produksjonsmetoden er venta å gi eit redusert smitteprss frå lakse-

vil forsyna store delar av Lerøy sin lakseproduksjon i Hordaland med

lus og andre organisamar som kan påverka produksjonen. Vi ser

sjøklar rognkjeks. Totalt ynskjer vi å produsera ca. 1,5 mill. sjøklar

samstundes at vi med denne produksjonsmodellen kan optimalisera

rognkjeks på Sagen årlig. Dei fyrste «arbeidsfiskane» vil gå i sjøen frå

produksjonstilhøva for laksen den fyrste tida i sjøen, samstundes som

Sagen medio september.

vi kortar ned perioden i opne mærar. Prelinekonseptet vil bidra til

Stig Nilsen, konserndirektør havbruk LSG:

redusert arealbruk i sjøfasen, samstundes som vi kan ta i bruk fjordlokalitetar som er mindre eigna til produksjon med dagens opne mær-

Rognkjeksen er en fantastisk dyktig lusespiser. Ved å sikre

teknologi. Det anlegget som vi har valt krev ingen permanente instal-

tilstrekkelig tilgang på rognkjeks og ved å dyktiggjøre vårt

lasjonar/endringar på land og set eit minimalt fotavtrykk i naturen.

havbrukspersonell i å optimalisere forholdene for rognkjeksen i sjø skal Lerøy gjennom 2016 sikre god kontroll på lakselusa

Produksjon av rognkjeks

nærmest uten bruk av kjemiske metoder for avlusing.

Frå medio juli er smoltanlegget på Sagen bygd om til å bli eit marint anlegg for produksjon av rognkjeks. Lerøy har satsa tungt innan

I denne satsningen er våre folk og anlegget på Sagen sentrale.

rognkjeksproduksjon og kontrollerar i dag ein rognkjeksproduksjon-

Sagen vil forsyne store deler av Lerøy´s lakseproduksjon i

kapasitet på ca 6 mill. sjøklar rognkjeks.

Hordaland med sjøklar rognkjeks.

Rognkjeksen er ein fantastisk dyktig luse-etar. Gjennom å sikra nok

Totalt ønsker vi å produsere ca 1,5 mill sjøklar rognkjeks på

tilgang på rognkjeks og ved å gjera vårt havbrukspersonell dyktige

Sagen årlig. De første ”arbeidsfiskene” vil gå i sjøen fra Sagen

på å optimalisera tilhøva for rognkjeksen i sjø, skal Lerøy gjennom

medio september.

2016 sikra god kontroll på lakselusa nærast utan bruk av kjemisk metodar for avlusing.

107

OLAUG OG PER TOMBRE I 1972

KARI KRISTINE TOMBRE TREDJE GENERASJON.

KARI KRISTINE TOMBRE KOKKELÆRLING. PÅ MESSE I BRUSSEL I 2015.

LOKALITET SKÅTAVÅGEN.

TOMBRE FISKEANLEGG AS ER LOKALISERT I HÅLANDSDALEN I FUSA KOMMUNE I HORDALAND.

LOKALITET TEIGLAND, HARDANGER.

HÅKON TOMBRE, MORTEN EINTVEIT, GUDBJØRG HJARTARDOTTIR, TONE B. TOMBRE OG ALF VIDAR SKÅR.

TOMBREGRUPPA I 2015 vil våre anlegg vera fri for lus, seier dagleg leiar Håkon Tombre TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: TOMBREGRUPPA

Me produserer laks og regnbogeaure. Me

Det var ein spe start. Far min var yrkesmilitær,

Tidleg på 90-talet bestemte Tone og Håkon

har hand om heile kjeda frå rogn til setje-

seier Håkon, og kom i kontakt med mykje folk,

seg for å satsa fullt og heilt på laks, og byggja

fisk, og vidare til matfisk, slakteri og eksport.

og fekk mange impulsar. Som liten var eg med

opp produksjon i sjø. Samstundes fasa dei ut

Sluttproduktet vårt er sløyd, fersk laks og aure i

til Sotra og såg på anlegg. Vi var til Matre i

regnbogeauren i ferskvatn, og satsa på smolt-

kassar for den internasjonale marknaden.

Masfjorden og henta yngel aureyngel i plast-

produksjon her.

sekk med vatn og oksygen. I tillegg produserer me eigen smolt gjennom

I Skogseidvatne eksperimenterte dei med opp

selskapet Drageid Laks AS. Smolt vert produsert

I Hålandsdalen var det tidleg eit miljø for og

til 2-årig smolt, og sette smolt i sjøen som var

i mærar i ferskvatn ved lokalitetar på Drageide

rundt fiskeoppdrett. Magne Bolstad, var kan-

frå 300 - 500 gram. Smolten eksploderte i vekst

og Tombre i Skogseidvassdraget. Gruppa har

skje den aller fyrste gründeren. For oss var det

når han kom i sjøen og produksjonstida i sjøen

ein kapasitet på ca. 1 millionar setjefisk.

regnbogeaure som var starten. Dette oppdret-

vart sterkt redusert. Tida fisken var utsett for

tet føregjekk i Skogseidvatnet til fisken var

sjukdom vart såleis redusert. Saman med gode

slaktemoden.

vaksinar var dette ein suksess. I dag er mange

Matfiskproduksjonen

skjer

ved

lokalitetar

i Hardangefjorden, Samnangerfjorden, Bjørnefjorden, Sørfjorden ved Osterøy og Fedje.

av desse utfordringane elemenert ved hjelp av I 1982-83 begynte vi å prøva med laks. Det

vaksine.

var framleis i Skogseidvatnet. Vi kjøpte yngel i Matfiskselskapa hadde i 2013 ei samla årleg

Sævareid, og alte den fram til smolt, som vi då

Etter kvart kjøpte Tombre fleire konsesjonar og

omsetnad på nær 260 mill. kroner med

selde til dei som dreiv i sjøen.

i 1987 var dei saman med andre lokale aktørar

utgangspunkt i 7 konsesjonar. Gruppa produ-

med å etablerte eige slakteri i Strandebarm.

serer om lag 7 000 tonn med laks og 2 000

I 1986 var fiskeoppdrett begynt å bli ei næring.

Hardanger Fiskeforedling, som i dag har 35

tonn med aure.

Du måtte ha konsesjon. Vi fekk ikkje utvida i

tilsette. I dag går det ut 790 trailera i året med

ferskvatn, fordi ein var uroa for at det skulle

15000 tonn laks. Bortimot like mange kjem

medføre ureining og algevekst.

med kassar til å pakka fisken i, så det genererer

All fisk får dagleg tilsyn og røkting heile året.

Produksjonen

startar

ferskvatn

storaktivitet.

Skogseidvassdraget, før fisken vert transportert

Då vi hadde konsesjon som gav rett til å ala fis-

til sjøen. Det er heile vegen fokus på trivnad og

ken fram til slakteklar vekt. Difor fekk vi i 1988

I 2001 var Tombre med å etablera Seaborn,

god fiskehelse. Dette gjennom varsam handte-

rett til å driva i sjø. Fyrste sjøanlegget til Tombre

som er eit eksportselskap som sel laks og aure

ring, god hygiene, godt for og god vasskvalitet.

vart etablert i Mundheim i mai 1988.

for eigarar og produsentar. I dag sysselset

Dette gjev god fiskevelferd og fører til at fisken vert ei god og trygg matvare av høgste kvalitet

selskapet 22 personar og omset fisk for 2,8 Håkon jobba i 1985 - 89 i Mowi i Øyerhamn,

milliardar kroner i året.

(i dag Marine Harvest) saman med Georg I Tombre Fiskeanlegg er den andre generasjon,

Øyerhamn og Kristian Uglehus, som Håkon

Siste oppkjøpet til Tombre var i 2010, då dei

Håkon Tombre, som saman med kona Tone,

reknar som sine mentorar. I 1989 slutta Håkon

kjøpte to konsesjonar på Fedje. Ein konsesjon

som i dag sit i den daglege leiinga. Den spede

i Mowi, for å driva oppdrett på heiltid saman

er på 780 MTB., maksimal tillatt biomasse. I

starten er heilt attende til 1970-71 med regn-

med faren Per Tombre. Samstundes begynte

dag produserer Tombre 1500 tonn regnboge-

bogeaure i Skogseidvatnet. Den gong i eigen-

Tone som kontorleiar i bedrifta. No ville lagna-

aure ved Osterøy. Selskapet produserer 70000

produsert mær med plank og isopor.

den den slik at faren dø i september dette året.

tonn laks, i Fusa, Kvam, Samnanger, Osterøy og Fedje.

109

LOKALITET TEIGLAND, HARDANGER.

Selskapet har dei siste åra brukt mykje pengar på

Elles har Tombre Fiskeanlegg sidan 1990 vore

å oppgradera lokalitetar og produksjonsutstyr. Vi

lærlingebedrift, der Gaute Femsteinevik var den

er i ein bransje for framtida, seier Håkon. Vi vil

fyrste lærlingen, og pr. i dag har rundt 15 lær-

vera med vidare og neste generasjon står klar til å

lingar fått si utdanning. Tombre Fiskeoppdrett er

bli ein del av den familieeigde bedrifta.

oppteken av lokalmiljøet sitt, og bidreg gjerne til positive aktivitetar lokalt. Mellom lag og organi-

LARS MUNDHEIM, PRODUKSJONSLEIAR.

Å løysa luseproblemet står øvst på lista over

sasjonar har dei bidrege til; Strandebarm IL, med

utfordringar som må/skal løysast. Skal vi få ein

fotballdrakter, Mundheimsdalen Skyttarlag, med

berekraftig produksjon, så må dette med lus

elektroniske blinkar. Hålandsdalen IL, med løype-

løysast. I anlegget vårt på Teigland i Kvam har vi

maskin, Krøllgras i Eikelandsosen og kyrkjestolar

med stor suksess brukt rognkjeks mot lakseslus i

på Fedje.

vinterhalvåret. Ved hjelp av av «vanleg» leppefisk har vi i fleire år vore lusefrie mai – september.

I Tombregruppa, som er; Tombre Fiskeanlegg AS, Drageid Laks AS, Quatro Laks AS og Fjord

Når temperaturen kjem under 7 – 8 grader, så

Drift AS er det direkte tilsett 23 stk. I tillegg er

går denne fisken i ein slags dvale, og et ikkje.

Tombregruppen medeigar i Salman Group, AS

Rognkjeks derimot er og aktiv på vinteren.

Sævareid Fiskeanlegg, Seaborn og HAFI. Det siste Tombregruppa no har engasjert seg i er oppdrett

Difor går vi for bruk av rognkjeks, og vi installerer no i tillegg luseskjørt rundt alle mærane våre. då meiner vi at i 2015, så har vi løyst luseproblemet. Våre lokalitetar vil vera lusefrie, seier Håkon Tombre, utan noko atterhald. LOKALITET TEIGLAND, HARDANGER. 110

av rognkjeks på Fitjar.

Haematopus ostralegus! TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: THORALF GJUVSLAND

Kortreist trekkfugl, som held til i fjæra, langs heile

Tjaldur er Færøyane sin nasjonalfugl. I eit dikt fri-

bransjen til den er ca. 35 år. Tjelden legg 3 egg, og i

Hardangerfjorden, frå tidleg mars, til sein september.

domshelten Nólsoyar Páll skreiv tidleg på 1800-talet

fellesskap ruger paret i 27 – 28 dagar.

Det er noko kjenslevart mellom tjelden og folket

vert tjaldur halde fram som eit symbol på Færøyane

langs fjorden. Når dei svarte og kvite fuglane landar

si trong til sjølvstende. Kvart år på Gregorsmesse,

Med si karakteristiske fyking og særeigne song, er

dei raude beina sine i fjæra, har dei med seg den

den 12. mars, vert tjaldur si heimkome feira. Det vert

ikkje tjelden vanskeleg å arts-bestemma. Men, visste

gode bodskapen om vår. Vekkjer tankar hos oss, om

rekna som starten på våren.

du at tjelden har fleire måtar å kommunisera på?

opplevingar som er knytt til den ljose årstida. Vekkjer

Lyden dei brukar for å markera samhald, er: kubik,

kjensler hos oss, som ladar batteria, og gjev kveik til

I Noreg hekkar det mellom 30 – 50 000 par. Tjelden

kubik, kubik. Åtvaring til andre er: pitt pitt pli pli

skrotten!

kviler gjerne langt utpå fjorden når det er flo, eller

pli. Under hekketida kan dei nytta ein høg drillande

om natta. Han er faktisk ganske god til å symja,

låt. Når dei må forsvara reviret sitt, går dei mot den

Kvar einaste vår kjem dei trufast attende. Saman med

også under vatn. Brukar då vengjene til framdrift.

framande fuglen med hovudet lågt, og nebbet litt på

ljoset gjev dei oss den gode vissa om at; - jau, det

Muslingar er favoritt-kost. Ein Tjeld kan eta opptil

glytt, samstundes som dei lagar ein høg lyd.

vert nok sommar i år og. Sjølv om nedbøren i mars,

300 på eit døgn. Tjelden er aktiv både natt og dag

framleis kan vera kvit, sume dagar, så er det ingen

på fjæra sjø.

Tjelden er ein sjarmerande del av faunaen vår. Vi

tvil. Når tjelden er komen, så vert det slik som vår

deler gjerne Hardangerfjorden med denne fuglen.

gamle ven, Åsmund O. Vinje skreiv; ”Enno ein gong

Tjelden

som

regel

Ostralegus,

Vår ven, som kvar einaste vår kjem med bodskap

fekk eg vetren å sjå, for våren å røma. Vona om som-

ostralegus, heiter underarten som frekventerer

om ljos og varme. Kortreist trekkfugl, som alltid er

maren spreier glede, sevja stig og optimismen kjem

Hardangerfjorden. Produksjon av etterslekt tek til

velkomen!

smygande ut i sola! – Ryktet går, tjelden er komen!”

når dei er 4 år, sidan held tjelden fram i egg-leggings

111

monogam.

ERKO SEAFOOD AS

PRODUSENT AV FØRSTEKLASSES LAKS FRA VESTLANDSKE FJORDER

ERKO SEAFOOD AS

ERKO

Seafood AS Erko Seafood AS er eit selskap med lange røter innanfor oppdrett av laks og aure. Selskapet er eit resultat av ei rekkje med oppkjøp av tradisjonsbundne oppdrettselskap som var mellom pionerane i moderne oppdrett.

Erko Seafood AS tar mål av seg til å vidare

søking av tilhøva på botn, for å sikra at vi

-føra dei tradisjonar som desse selskapa

ikkje forureinar. Lokalitetane blir lagt brakk i

etablerte for mange år sidan. Vi skal vidare-

fleire månader for å sjå til at dette er under

utvikle og bruke den gamle kunnskapen for

kontroll.

å skapa og utvikla eit moderne og solid oppdrettselskap som er godt rusta for framtida.

Vi har og stort fokus på bruk av marine

Vårt mål er, og vil alltid vera å produsera

råvarer i foret til laksen. Vi brukar fiskemjøl

den beste kvaliteten oppdrettslaks, utan å

og fiskeoljer for å halda oppe den naud-

påverka miljøet rundt oss negativt. Vi skal

synte delen av omega 3 fettsyrer i fisken.

arbeida hardt for å unngå røming frå våre

Samstundes har vi sett krav til våre for-

anlegg, og vi vil bidra aktivt i lokalmiljø som

leverandørar om at alt fiskemjøl og all fiske-

vi er ein del av, m.a. gjennom å rekruttera

olje som vi nyttar, skal vera frå kvotestyrt og

tilsette lokalt.

bærekraftige fiskeri. For oss er forståinga om bærekraft knytt opp mot samfunn som

I Hardanger har Erko Seafood AS tre opp-

Indre Hardanger er for oss eit av dei beste

er avhengige av sine fiskeri for å ivareta sine

drettslokalitetar. Her vert det produsert laks

områder å drive oppdrett. Både når det gjeld

lokalsamfunn. Om det er i Peru, Chile, Island

av svært god kvalitet. Grunnlaget for den

produksjon, kvalitet, og miljø, har dette

eller Noreg er ikkje avgjerande. For mange

høge kvaliteten kjem av gode lokalitetar

området kvalitetar som er mellom dei beste

samfunn er fiskeria livsgrunnlaget for dei

med god vassgjennomstrøyming og god

områder for moderne oppdrett på heile

som bur i lokalsamfunna.

djupne under anlegga. Smolten vi set ut skal

norske-kysten.

vera så stor som mogleg. Dette ynskjer vi

All fisk vi produserer i Erko Seafood AS kan

for at fisken skal ha ein så kort produksjons-

I Erko Seafood AS har vi fokus på bære-

du spora. Det betyr at om du kjøper fisk i eit

syklus som mogleg. I dag nyttar vi stålanlegg

kraft. Vi skal bidra til å ikkje setja varige

supermarked i Spania, så kan vi finna ut kvar

ved våre lokalitetar med monterte not-rullar.

avtrykk i vårt miljø. For å nå dette målet skal

den laksen er produsert.

våre oppdrettslokalitetar gjennomgå under-

FRAMTIDA I Erko Seafood AS arbeidar vi kvar dag for å betra produksjons-

Jondal i Hardanger. Denne fisken vil vera mellom 500 – 800 gram

metodane, oppretthalda god fiskehelse, unngå sjukdom og

når han vert sett ut i sjøen. For fisk som blir sett ut i sjøen når han

lakselus. Eit av våre framtidsretta prosjekt er å produsera smolt i

har denne storleiken vil produksjonstida i sjøanlegget bli redusert

resirkulert sjøvatn på eigne landbaserte anlegg. Vi byggjer no eit

med 6 - 8 månader. Dette meiner vi vil gi ein betra produksjon i

anlegg på Sagvåg som skal levera fisk m.a. til våre lokalitetar i

sjøfasen, og fisken blir mindre eksponert for lakselus og sjukdom.

113

ILLUSTRASJON: IVAR EIDNES, NORCONSULT

FOTO: OLE MARIUS KVAMME, HARDANGER FOLKEBLAD

ILLUSTRASJON: IVAR EIDNES, NORCONSULT

VERDENS STØRSTE ISKLATREVEGG

S STØ N E R

D R E

STE

E-VEG R T G KLA

i Odda

Den største isklatre-hallen i verda blir bygd i Odda Trolltunga Climbing Adventure tek sikte på å skapa eit heilårleg reisemål midt i Odda sentrum. Cynanamidesiloen fra 1908 som ruver bak gågata skal gjerast om til verdas største isklatrehall. Forstudien er utarbeida av Kaizen AS med støtte

skisenter er og under god utvikling med spenn-

Ordførar John Opdal er positivt innstilt til planane

frå Innovasjon Norge og den viser at det er eit

ande planar for nytt servicebygg. Røldal skisenter

om isklatre-hall på Smelteverkstomta. Eg kryssar

godt økonomisk grunnlag for å gå vidare med

har Europas djupaste snø, dei utvidar kapasiteten

fingrane og vonar og trur at dette vil koma på

prosjektet. Hovud-prosjektet starta opp i mai og

og opna i vinter ein ny ekspressheis til 40 mill.,

plass, sier han. Det vil væra svært positivt å få

vi er no godt i gang med arbeidet, sier Elisabeth

vintertursimen i Røldal er stor. På Voss er vindtun-

aktivitet i dei freda bygningane, og dette er eit

W. Hauge, som er prosjektleiar.

nelen blitt ein drivar for reiselivet. Alt dette ligg

prosjekt og ein aktivitet som vil høva godt inn i

innanfor ein kort avstand til Odda og vi trur at ein

bygget, og i Odda sentrum, seier Opdal.

Studien har lagt vekt på eit isklatrehall-konsept

isklatre-hall i sentrum vil bli en viktig samarbeids-

som høver for ulike brukar-grupper. Frå nybyrjerar

partnar og aktør i denne marknaden.

som ynskjer ei oppleving, til aktive isklatrerar, Det

Målet er at prosjektleiar dette året skal gjennomarbeida ideen og laga eit komplett sals-prospekt.

skal væra eit tilbod for brukerar frå ca. 10 år i

The Ice Factor

Vi er på jakt etter gode investorar som vil satsa

sjølve isklatre-hallen. I dei tilhøyrande klatreanleg-

I juni skal Trolltunga Climbing Adventure til

på konseptet, seier Hauge. Prislappen er langt

ga og ute-anlegget vil det bli lagt vekt på at fami-

Kinlochleven i Skottland på studietur til The

frå avskrekkande, forstudiet viser ein stipulert

liar med yngre barn og skal kunne delta. Siloen

Ice Factor. Det er ein isklatre-hall i eit gammalt

kostnad på om lag 30 mill. Delar av denne kost-

og det tilhøyrande området er stort, vi har plass til

aluminiumsverk. Dei driv godt, og det skal bli kjekt

naden er alt finansiert gjennom støtteordningar.

mange ulike aktiviteter. Det er viktig for prosjektet

å sjå anlegget og korleis dei organiserer drift og

Prosjektet skal søkje fram fleire medspelarar og

og famna brett, og at dette blir ein attraksjon

aktivitet, sier Hauge. Turen er planlagt i samarbeid

finansierings-kilder.

også for dei som vil væra ein ivrig tilskuar.

med Hordaland Fylkeskommune som er ein viktig medspelar i prosjektet.

Eg meinar at eg har fått den kjekkaste jobben i

Alle vil til Odda

Hardanger, tenk å få jobba fram eit slikt prosjekt.

Turiststraumen til Odda er eksplosiv. Trolltunga-

Det som er så flott med dette prosjektet, sier

Stikkord er byutvikling, heilårs-turisme, aktivitet

effekten er utan sidestykke, ti-tusenvis av turistar

Hauge, er at alle involverte instansar meinr at

og attraksjon. Odda er i siget, vi kan bli kva vi

er venta til byen denne sommaren. Frå tidleg vår

Isklatre-hall med tilhøyrande klatreparkar er god

vil! Vi har mange som heiar på oss og vi har så

ser vi ryggsekk-turistar som er klare for å koma

gjenbruk av Odda smelteverk. Ideen om å bruka

gode rammer. Trolltunga marknadsfører seg sjølv,

seg opp i dei flotte fjella våre. Prosjekt isklatre-hall

bygget til Isklatre-hall har sitt utspring i et felles-

som et verdsikon og vi har ein fin liten by kilt ned

har eit mål om å få dei som vitjar oss til å bli lenger

arbeid om en ”mulighets-studie” for området

mellom Hardangervidda i aust og Folgefonna i

i regionen, og det er eit ledd i å styrka Odda

Odda smelteverk. Offentlige instansar på alle nivå,

vest, innerst i Hardanger. Eg trur at dette er star-

sentrum med aktivitets-skapande attraksjonar

kommune, fylke og stat har saman med nærings-

ten på ei rivande utvikling. Får vi på plass sal-bar

som er gunstig for næringsliv og byutvikling.

aktørar sett på kva som er mogleg for utvikling

heilårsaktivitet i sentrum har vi eit godt grunnlag

på Smelteverket. Iskaltre-hall var eit konsept som

for andre tilhøyrande sentrumsfunksjoner som t.d.

Drivkraft for regionen

vakte begeistring hos alle. Odda kommune har

hotell. Å få på plass iskaltre-hallen vil utløyse nye

Isklatre-hallen med tilhøyrande klatreanlegg både

i vår løyvd midlar fra Vekst og strategifondet

investeringar, dette skal vi lukkast med, arbeidet

inne og ute vil væra ein drivar for heilårsturisme.

til å driva hovud-prosjektet, og på same tid har

er i gang.

Det er stor aktivitet på Folgefonna, Folgefonni

Riksantikvaren løyvd midlar til å setja i stand byg-

breførarlag aukar sin aktivitet årleg og er store på

get med 3,6 mill., restaureringsarbeidet startar

aktivitet knytta til is og bre. Folgefonna sommar-

opp denne sommaren.

115

www.ice-factor.co.uk

GAUTE

HAUGLAND

Kunstnaren fråUskedalen som ein dag fant ein sprayboks

Etter mykje portrettmaling, og som han sjølv seier, putla med mykje ulike uttrykk, også animasjon, og studert industridesign, så fant han i sprayboksen eit medium til å gjera store ting kjapt.

Gaute har gitt liv til mange grå livlause flater,

og vore aktiv deltakar på den ”offisielle” veg-

planar om å ha eit kunstverk i hagen eller

og i seinare tid har han drive å ”pynta opp”

gen på sentralbadet. Elles kan du sjå kunst-

andre stadar som treng litt oppfrisking. Du

det gamle verftsområdet midt i Rosendal, ogpå

verka hans fleire ulike stader i Kvinnherad.

finn opplysningar om Gaute på Instagram og

veg Vollakvernverket, på veg til Steinparken.

facebook. Her ser du eit utval av Gaute sine I framtida kjem nok kunstverka til Gaute til å

Elles har kunstnaren pynta opp fleire strok i

pynta opp mange fleire kjedelege flater. Har

Bergen by. Ikkje minst i Skostredet. Gaute har

m.a. avtaler om å pynta fleire siloar. Har du

117

kunstverk!

STIFTINGA Føremålet til stiftinga Norsk Villaksforvalting (SNVF) er å utvikle ei framtidsretta lakseforvalting og lakseturisme. Felles for alle som har vore med og oppretta Stiftinga Norsk Villaksforvalting er at dei har interesse og omtanke for villaksen.

NORSK VILLAKSFORVALTING Dei fire grupperingane som står bak stiftinga Norsk Villaksforvalting (SNVF) er; Grunneigarar, sportsfiskerar, oppdrettsselskap, og kraftselskap. Dei fire gruppene av stiftarar er dei som har påverka villaksen mest. Dei har eit stort ansvar for villaksen og stor nytte av velfungerande elvar. Gjennom SNVF har dei tatt initiativet til ein nasjonal dugnad for ”Meir villaks i elva”. Den nordatlantiske villaksen er ein unik skapning i norsk natur. Den kan danse i fossen, finne vegen over havet og fylle elva med spenning og magi. Villaksen er den anadrome Peer Gynt som i dag står ved korsvegen i mange elvar; gå til grunne eller få respekt for sine sårbare livsvilkår. SNVF vil samarbeide med flest mogeleg elveeigarlag rundt i landet gjennom tre ulike samarbeidsformer. Strategien er å løysa dei problema vi kan gjera noko med. Problema som villakssmolten møter på si vandring frå elva til oppvekstområda i havet kan vi ikkje gjere noko med. Det er i elva fødestova og barnehagen til villaksen vi set inn tiltaka for å oppnå dei gode resultata. Elvane og problemstillingane er ulike og tiltaka blir tilpassa kvar elv, for at flest mogleg laksesmolt kan vandre ut av elvane. Det er på elvekanten vi kan tilby god kompetanse på alle felt frå A – Å i samarbeid med dei lokale elveeigarlaga. SNVF har inngått ei samarbeidsavtale med elveeigarlaget i Guddalselva seier Atle Frøysland dagleg leiar i SNVF. www.snvf.no

118

Guddalselva Ei uregulert elv som startar i Fonnakanten. Under vegs renn elva gjennom Hildalsvatnet, som i heimkanten endar i ei stor urd. Denne naturlege demningen regulerar vasstanden opp og ned 5-10 meter, som igjen gjer at elva har ein særs stabil vassføring heim dalen. Store delar av elva ligg i Folgefonna nasjonalpark. Fram til 1941 stogga all laks og sjøaure i Seimsfossen, 200 m frå

Ved eit jordskifte på slutten av 80-talet vart rettstilhøva til elva regu-

sjøen. Dette året vart det opna ei ny fisketrapp i fossen som for-

lerte, eit elveigarlag vart skipa, og ved dette kom også entusiasmen

lenga vandringa for laks og aure med 2 km. Den nye delen av elva

til elva og fisken attende.

var eit framifrå fiske og gyteområde. Med tanke på at dette vart gjort i slutten av dei ”harde trettiåra” og inn i den første delen av krigen så

I år 2000 kom Øystein Skaala og Havforskingsinstituttet og sette

vitnar det om stor entusiasme og gjennomføringsvilje.

Guddalselva på kartet. Dei har drive eit prosjekt i Guddalselva som dokumeterer kor mykje fiske som går opp og ut av elva.

Med ny trapp og nye fiske- og gyteplasser vaks også interessa for kultivering fram. Samarbeid mellom naboelvane om stamfiske og

I 2011 bygde grunneigarlaget laksetrapp i Liarefossen, og såleis opna

klekkeri hadde sin største epoke. Skogen av bambustroer langs

eit stort nytt jomfrueleg område i elva for gyting og oppvekst.

elvekanten auka i takt med regn og veksande elv. Dette var kanskje glanstida for fisken og fiskarane i Guddalselva

I 2015 vert det opna ny fisketrapp i Seimsfossen. Denne erstattar den gamle som først og fremst var utforma for auren, men som ikkje

På 70-talet kom ei ny tid inn i landbruket med lukking av bekker og

var optimal for laksen. Trappa er realisert ved eit spleiselag mellom

kanalisering av elva. Alt for å betra vikåra for bonden. Taparen var

elveigarane, havbruksnæring, miljødirektoratet og kommunalt fiske-

laks- og sjøauren som brått miste nokre av dei beste gyteplassene

fond. I desse ”mediatider” så er det også montert ein fisketeljar i

sine. I ettertid har NVE som byggherre innsett skadeverknadane og

trappa, med videofilm som vert lagt ut på nettet.

avbøtande tiltak er gjennomført.

119

ROSENDAL FRJELLSTREIF 2015

Rosendal Fjellstreif 2015

· 10 års jubileum med naturglede, folkehelse og kulturelt påfyll! Den 8 - 9. august 2015 går det tiande Rosendal FjellStreif av av

Men, Rosendal NutenOpp er ikkje berre for eliten. Mest av alt er

stabelen. Som i oppstartåret 2006 legg vi vekt på å løfta fram lokal

løpet eit folkeleg mosjonsarrangement der du møter vener og

kultur både når det gjeld aktivitetar, mat og underhaldning. Såleis

kjente. Her får du utfordra deg sjølv, eit familiemedlem, naboen,

blir det både fjelltur og andre aktivitetar du kan ta del i, og det blir

eller i kanskje ein arbeidskollega.

kulturelt påfyll i form av song og musikk og velsmakande mat nede i bygda.

Nytt i jubileumsåret er at vi opnar opp for bedriftsdeltaking. Dette fordi fleire bedrifter og grupper legg Rosendal NutenOpp inn som

Søndagen står motbakkeløpet Rosendal NutenOpp i fokus. Her

eit sosialt og lagbyggjande mål i arbeidsdagen. Vi oppfordrar med

møter du i år Stoltzekongen og rekordhaldar Thorbjørn T. Ludvigsen

dette lokale bedrifter til å utfordra kvarandre, i ein både uformell

i spissen for heile den norske motbakkeeliten. Han får m.a. skarp

og hyggjeleg atmosfære i seriøs konkurranse i motbakkane til

konkurranse frå fjorårsvinnar Stian Hovind-Angermund, junior-

Malmangernuten.

stjerneskotet Stian Øvergaard Aarvik - nr 5 i verdensmeisterskapen Er de kommunens, eller regionens sprekaste bedrift?

2014 - og stjerneløparen Jonathan Wyatt.

Uansett kva konkurranseform du vel, den 3700 meter lange og 892 Wyatt - som er seks gonger verdensmeister - kjem tilbake til Rosendal

meter høge turen til toppen av Nuten, er ei naturoppleving med

for sjuande gong for å ta tilbake løyperekorden i NutenOpp.

strålande utsikt over fjord og fjell og ikkje minst er ein ”opptur” alle kan vera med på.

Med seg til baroni-bygda har Wyatt kona Antonella Confortola. Og om Kirsten Marathon Melkevik og rekordhaldar May Britt Buer blir

Rosendal FjellStreif & Rosendal NutenOpp 2015, er kort og godt

skadefrie, kan vi nok venta knallharde duellar desse imellom. Truleg

eit folkeleg, sosialt arrangement, der naturglede og folkehelse

vil vi oppleva nye rekordar for både kvinner og menn, om tilhøva

står i sentrum. Arrangementet er eit samarbeid mellom Rosendal

elles legg til rette for det i jubileumsåret.

FjellStreif, Omvikdalen Idrettslag og Omvikdalen Bygdekvinnelag. Hjarteleg velkomen!

121

SINKSKØYTA LINDENES

SKIPPER: JOHAN BRIGTSEN FRA KVINHERAD FIKK ÆREN AV Å FØRE LINDENES TILBAKE TIL ODDA ETTER 38 ÅRS FRAVÆR.

FJORDTURAR Båten er sertifisert og godkjent, og har du ynskje om blåturar, eller berre ein koselig tur på fjorden, så er det berre å ta kontakt. Frå i juni er Lindenes operativ i Hardangerfjorden!

Bygd i Nordtveitgrend i 1943 INITIATIVTAKERE: (F.V.) IVAR OPEDAL, BJØRN VIVELID, JAN HELGE OPPEDAL, TOR PETTER STENSLAND, GUNNAR MOLAND OG KAI-INGE MELKERAAEN.

TRUBADURENE: (F.V.) PER DROTNINGSVIK, MAGNUS JØRGENSEN, TORSTEIN HAUGE OG NORVALL GRYTLI SØRGET FOR GLADSANG UNDER HJEMTUREN TIL ODDA 1. MAI.

SINKSKØYTA LINDENES

«SINKSKØYTA»

Lindenes Eit levande kulturminne er endeleg attende i sitt rette miljø. I ein mannsalder var denne båten sjølve arbeidsvegen for oddingane som tente til livets opphald på Zinken. (Det Norske Zinkkompani) Den store fabrikken på Eitrheimsneset.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: PRIVAT

Her gjekk Lindesnes i fast rute frå 1950 - 1977. Det vil seie at

seks staute oddingar saman og kjøpte båten heim til Odda for kr.

siste turen var på nyttårsafta i 1976. Den fyrste dagen i det nye

650.000,- Dette gjorde gutane gjennom eit etablert AS, som så

året forlet Lindenes Odda og drog ut i verda på andre oppdrag

snart formelle ting er på plass, kostnadsfritt vil overføra Lindenes

og andre fjordar.

til ei stifting, slik at båten blir det den var, og det den skal bli, ”alle oddingar sin båt”.

Båten gjekk frå sentrum i Odda, via ”Egne Hjem” til Eitrheimsneset fleire turar for dagen, og same vegen attende. Kl. 06.00

Båten er sertifisert og godkjent for turisttrafikk, dermed er båten

med formiddagsskiftet. Kl. 07.00 med dei som gjekk på dagtid.

sjødyktig. Likevel vil ein no gå inn i ein periode der båten skal

Kl. 14.00 med ettermiddagsskiftet, kl. 16.00 gjekk Lindenes å

gjennogå ei renovering, og oppgraderast. Samstundes som båten

henta dei som var ferdig med dagskiftet. Kl. 22.00 var det tid for

i samarbeid med Riksantikvaren skal så langt som råd takast

å gå med nattskiftet. Slik gjekk det i mange år, til fjorden ein dag

attende til slik han var. Til dette arbeidet vonar initiativtakarane

ikkje lenger var arbeidsveg nr. 1.

at flest mogleg vil stilla seg til disposisjon. På eit nyleg avhalde møte, møtte over 20 personar, og attendemeldingane er gode.

Gjennom eit par år har ein gjeng med oddingar gått svangre

Dette er nok eit prospekt som oddingane veit å setja pris på. For

med tanken om at ”alle oddingar” sin båt burde koma heim att.

Riksantikvaren er sjølvsagt båten mykje meir verd når han i tillegg

Deira felles ynskje om dette, har ikkje akkurat vore svakare av

er attende der han høyrer heime. Lindenes, eit kulturminne i sitt

at dei har hatt genene sine langt inne i spanta på båten. Under

rette element. Velkomen heim!

vegs har det vore ulike formelle problem, men denne våren gjekk

123

BLI EN FRIVILLIG

Bli ein frivillig Du er frisk og rask, er i arbeidslivet, har stor sosial omgang. Hektisk kvardag med meir å gjera enn du klarar. Kort og godt, du er ein travel person, og tar det meste som ein sjølvfylgje. Oppi alt dette er det mellom oss alle, stort sett brei semje om at tida går så fort!

TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN OG ELLEN KORSVOLD

Før du anar det er det din tur. Borna er kanskje ein heilt

Som eit lite døme fortel Aud at ho var ute ein liten tur i

annan stad i verda, mange av dine tidlegare vener er

5 min med ei dame, i langt frå noko fint vær, men dama

ikkje meir, helsa er ikkje lenger det den ein gong var. Du

fekk sjå blomar og rusla ein liten tur med den frivillige.

kan ikkje gjera det du vil, du er plutselig mykje åleine.

Det betydde så mykje for vedkomande at ho ikkje kunne

Koordinator og kontaktperson i Rosendal-sona er Ellen

få takka nok, eit lite døme til ettertanke. Tida går fort,

Korsvold. Eg treff ho saman med to av dei frivillige, Aud

så før du anar…….

Amundsen og Anne Lise Bringedal. Det vart ein god prat, med god informasjon, som likevel etter let etter seg

Elles så organiserer dei frivillige allsang - trekkspel med

mange spørsmål til ettertanke.

dans - bingo - fest. Dei arrangerte nett vårfest på Rosendalstunet, med pårørande var dei 90 stk, så lokalet

- Vi ville hatt ein person, i alle høve i halv stilling til dette

vart altfor lite. Ein fest som var sponsa av ”Den Grevelige

arbeidet, seier Ellen. Fordi dette er samfunnsnyttig, og

Hielmstiernske Rosenkranske Stiftelse” Festen var så vel-

lønsamt på alle måtar. Alt arbeidet dei frivillige driv er

lukka at det blir allerede snakka om haustfest, og når

helsefremjande. Dei vitjar folk både på institusjon og dei som enno bur heime. Dei frivillige bidrar til auka fysisk

stova alt no var for liten, så ventar dei i alle høve ”stinn ELLEN KORSVOLD

brakke.”

aktivitet, noko som er viktig skal folk kunna bu lengre heime. Såleis avhjelper desse personane presset på det

Røde Kors besøksvener, Bygdekvinnelag, Syng med oss,

offentlige, både økonomisk og i kampen om ein offentleg bustad. Samstundes

Helselaget, er mellom dei som har lang fartstid som besøksvener, og dei frivillige er

vil dei frivillige avlasta pårørande, og vera ein sosial og viktig person. Ikkje minst

nok rekruttert frå slike lag, men og gjennom annonser i avisa, og at det spreier seg

gjennom at dei eldre får besøk av nokon som bryr seg, nokon som ser dei. Å ha

munnleg at dette er ein flott jobb. Ellen Korsvold er koordinator og uttrykkjer klart

nokon som ser deg, er like viktig fordi om alderen er blitt høgare.

at dei gjerne vil ha fleire frivillige.

Ein koordinator for dette arbeidet, seier Ellen, skal og motivera og ivareta dei fri-

Barnehagen kjem med jamne mellomrom, syng til oss, og et nista si saman med

villige. Gje dei merksemd og påfyll fagleg. Noko som faktisk er viktig då slikt påfyll

oss. Det er veldig kjekt. Vi ynskjer oss betre kontakt med skulen. Slik vil elevane og

er både inspirerande og motiverande. Då varer dei frivillige lengre og blir tryggare i

bli kjent med faget vårt, seier Ellen. Vi vil gjerne vera ein levande institusjon. Kan vi

det dei gjer. Det er faktisk viktig både for dei frivillige og dei offentleg tilsette, at dei

bidra til å gjera andre glad, får vi det mange-dobbelt attende.

forstår kvarandre sine oppgåver. Fellesskap - trivsel - frivillig, er slagordet vårt, og med det som grunnlag ynskjer vi å Noko som er svært viktig at frivillige bidrar til, kan vera at dei er til stades i dag-

bidra til ein betre kvardag. Ein betre kvardag gjev eit betre liv.

legstova, slik at der er folk. Då frigjer det dei tilsette, slik at dei kan utføra andre plikter. Slike bidrag, slike tenester kjem til å bli heilt naudsynt i framtida. Vi som er

Hege Raudstein i Husnes-sona har eit interessant prosjekt på gang, som er besøks-

yrkesaktive i dag kjem til å krevja slike tenester, det offentlige kjem ikkje til å levera,

hundar i institusjon. Eit prosjekt som Røde Kors og Hundeklubben er ein del av, og

i stor nok grad!

som Sparebankstiftinga Kvinnherad har støtta med gåve. Dyr er eit positivt innslag mellom dei eldre.

Aud og Anne Lise understrekar sterkt, at dei får så mykje attende frå dei som dei går tur med, les avisa med, eller berre vitjar, at det å vera frivillig er ein svært takksam

Ein liten ting i kvardagen betyr mykje for mange. Vil du bli ein av dei frivillige?

”jobb”. 124

AUD AMUNDSEN OG ANNE LISE BRINGEDAL

Ein liten ting i kvardagen betyr mykje for mange.

Vil du bli ein av dei frivillige?

Friluftslivets år 2015 EI HISTORISK VANDRING

Onsdag 29.oktober 2014 er det katastrofestemning i Odda med 5 hus tekne av vannmassane i Opo og mange menneske evakuerte. Odda rådhus er beleira av nyhets-journalistar og fotografar frå heile landet. Veret er framleis dramatisk og me er glade for å vera innomhus. TEKST: ELSE MARIE SANDAL

Rundt lunsjtider kjem eit italiensk par inn døre-

norsk tindebestigning, engelskmannen William

Den nyttige naturen og den skjønne

ne og henvender seg i skranken. Dei ber på

Cecil Slingsby, fortel i årboka frå 1880 at to

naturen

store sekkar og ser våte og pjuske ut. «Do

turar i Alpene har halde han borte frå ”min

Før romantikken sitt gjennombrot i løpet av

you think there is a possibility for us to go to

første kjærleik- Norge” Norge var eit eldorado

1800-talet, var opplysningstida sitt natur-

Trolltunga this afternoon?” Det var det defi-

for den eventyrlystne og den som søkte spenn-

syn det dominerande innan danna kretser.

nitivt ikkje ein mulighet, og einaste turtipset

ing og utfordringer i den vakre og ukontroller-

Opplysningstidas idealnatur var eit nyttig, for-

eg kunne bidra med der og då var ei vandring

bare naturen. Heilt fram til 1830-talet var det

utsigbart dyrkingslandskap, naturen overskua

mellom bokhyllene på biblioteket. Denne situa-

få som reiste til Norge Frå no av løysna det, og

og kontrollert av mennesket og edsla til bruk.

sjonen er symptomatisk for korleis me har opp-

i dei komande tiåra er over ein tredjedel av alle

”Det naturskjønne var ikkje ein sjølvstendig

levd Trolltunga eksplodera som turmål dei siste

skyssreisande utlendingar, framfor alt engelsk-

kategori, fristilt frå nytte og praktisk brukbar-

åra, med 40000 vandrarar i 2014 mot halv-

menn. Fyrst omkring 1850 kom den første

het.. Villmarka vart derfor negativt vurdert.

parten året føre. Så på mange måtar er ringen

verkelege turistbølga, og ikkje overraskande

Sidan denne var unyttig, var den også stygg.

slutta, ettersom det også var her, til Odda,

fell den saman med ei kraftig modernisering av

Fjellet var spesielt fråstøytande. Goldt og

Tyssedal og Skjeggedal dei fyrste turistane kom,

skyssverksemda, som gjorde reisene både meir

nakent, sundreve og kaotisk, med groteske for-

i det 19.århundre.

effektive og meir komfortable. At turistane var

mer bortenfor all rimelig meinig og hensikt. T.d.

opptekne av å sjå mest mogeleg på kortast

så rapporterer Jotunheimens oppdagere av år

”Anten er han spikande galen, edler so er

mogeleg tid, er ikkje berre eit fenomen som me

1820, dei botaniserande studentane Kielhaug

han engelskmand”

kjenner frå vår tid. Medisinerstudenten Lauritz

og Boeck:

lyder eit gamalt ordtak om dei fyrste turistane

Grøstad skriv i Turistforeningen si fyrste årbok

i Norge. Utsegnet seier mykje om synet på

om ei reise på Vestlandet og om dei europeiske

”Egnen er ytters vild og rædsom, hvor skræk-

dristige reiser og på det å gå utan ”Mål og

turistane som strøymde til Hardanger: ”Det

kelige græsselige Præcipier indslutte der en

meining”, og dessutan om kor dei fyrste turist-

som karakteriserer dem er at de sluger i en fart

gyselig Dal: Om fryktielige Aigiller, som opp-

ane kom frå. Dannelsereiser er de blitt kalla,

en foss eller en udsikt, og draar saa til andre

skyte straks sine sorte spidser til en truende

dei reisene som det europeiske aristokrati og

steder og mærkverdigheter”.

Høide. En opplever at denne frosne is- og sne-natur lægger sig tilsidst ogsaa kold om

borgerskap føretok seg lenge før 1800-talet. Dei reiste til dei klassiske byane i Sør-Europa

Natursyn

hjertet at farene og legemets utmattelse

og til kulturbyane i Mellom Europa. På desse

Friluftslivstradisjonen er nært og uløyselig knytt

nedstemmer og dreper følelsen”

reisene fekk dei kondisjonerte direkte kontakt

til natursyn. Korleis dette natursynet er blitt

med den europeiske kulturs historie, og dei

forma må ein leita i dei store filosofiske og

Så informasjonen ein kan trekka ut frå slike

fekk bekrefta sin identitet som kulturell elite.

idehistoriske strøymingane ute i Europa for å

utsegner er at det er bearbeidd natur, ikkje

Etter kvart oppsto sansen for den mektige

forstå, for det var Europa og europerane sitt

vill natur, som er vakker. Men dei studerte og

naturen i dei sveitsiske og franske alpene. I

syn på Norge som vi spegla oss i. At deira syn

noterte og registrerte, og etterkvart så var det

mange tilfelle fekk dei reisande ein nærast

på den norske natur og nordmenns særpreg

altså opplysningstida med frigjerning frå myter

religiøs interesse for det ville og uberørte land-

passa perfekt til det ”nasjonale prosjektet”

og overtru og interesse for naturfenomen og

skapet. Snart oppdaga europeerne og framfor

kjem i neste omgang.

naturvitskap som bana veg for det natursynet

alt engelskmennene, at det ikkje berre var

som gjorde seg gjeldane under Romantikken.

Mellom-Europa som hadde natur som appel-

Då altså naturen blir skjønn. I løpet av 1700-

lerte til oppleving og vågemot. Pioneren innan

talet blei det i engelsk og europeisk kulturliv

126

RØLDAL KVINNELEG SKIFORENING (EKS PÅ ORGANISERT FRILUFTSAKTIVITET OGSÅ PÅ 1930 TALET I RØLDAL)

BJERK I STORM VED J.C. DAHL (EKS PÅ DEN SUBLIME KUNSTEN)

EPLERAST (EKS PÅ DEN NYTTIGE NATUREN)

SYNNØVE MEDHUS SOM ER EIN UNG FRIKØYRAR FRÅ RØLDAL SOM TOK SØLV I JUNIOR VM I 2015.

BUER VED KNUD KNUDSEN

TROLLTUNGA

127

utvikla eit nytt syn på kva som var estetisk til-

scenario som var i fokus for dei fyrste turistane,

til skikultur i Telemark, som kom til å danna

talande, ein oppfatning som etter kvart nådde

men denne tilnærminga tok til å endra seg

grunnlaget for den skisport som fremst av

det seint utvikla Norge. I følge klassisk tradi-

når den europeiske naturfilosofien både blei

alle Fritjof Nansen greip til og fremma og

sjon var det ”skjønne” liketydig med harmoni,

skjønn og sunn. Det kultiverte menneske i det

framstilte som genuint norsk. I boka ”Paa ski

symmetri, geometriske proposisjonar, balanse,

førmoderne samfunnet skulle ikkje vera ytande

over Grønland” skriv han om skisporten som

i tråd med ideala om den ordna og nyttige

eller tåla kva det måtte vera av belastningar.

”vor kjæreste idræt” At folk flest kanskje ikkje

naturen. No blir det utvikla ein ny kategori,

Det skulle vera forfina og kjenslevart, og det

såg på skigåing som forlystelse, men heller eit

det sublime, som vart blei oppfatta som noko

grove kroppsarbeidet og kampen med naturen

nødvendig onde som ein helst heldt seg vekke

anna og overordna begrepet om det skjønne.

og naturkreftene hadde ein bønder og arbeids-

frå, må også tas med i dette bildet.

Så paradokset er altså det at dei kvalitetane

folk til. På slutten av 1800-talet ser ein eit

i norsk natur som opplysningstida fann frå-

nytt kroppsideal og eit nytt natursyn. Kroppen

Bonden og romantikken

støytande, blei nokre tiår seinare verdsett på

skal no uttrykka styrke snarare enn å visa seg

Bonden i Norge var ”adelsmann i miniatyr”, fri

motsett måte.

kjenslevar. Gjennom å meistra naturens utfor-

og stolt, medan han i England sto lågare enn

dringar trenar mennesket seg i den sjølvkontroll

hesten, og i Polen var han liveigen. I forhold

Og her kan ein sjå på korleis Jotunheimen og

som trengst i eit konkurransesamfunn, kor den

til den Europeiske ”tilbake til naturen bevegel-

dei ville fjella vert skildra under Romantikken:

enkelte må slå seg opp og fram.

sen” som skriv seg frå Rousseau: ”der romanti-

”Nu skjønner man, at man står ved Norges

Når det gjeld sjølv begrepet friluftsliv så er det

keren vende seg til naturen for å prege sin sjel

hjerte, at fjeldene er vor moder Norges

påstått at det ikkje fins tilsvarande ord på andre

med et helt sett av levende og varige uttrykk”,

hjerte, derfra udgår årerne, som afsætter liv

språk. Det var Henrik Ibsen som fyrst brukte

hadde norsk naturkult på denne tida ein heilt

til alle lemmer, dertil vender de igjen tilbage

ordet i diktet ”På viddene” i 1859. No har eg

anna retning og begrunnelse. Når alt kommer

for at fornye kredsløbet”

altså teke utgangspunkt i delar av europeisk

til alt var norsk nasjonalbygging mindre preget

filosofi og idehistorie for å danna eit bakteppe

av romantiske ideer enn av pragmatisk, positi-

Men korleis kunne romantikken omskapa folke-

for den friluftstradisjonen som me i dag kjenner

vistisk innstilling til reelle problemer. Heller enn

diktingas stygge, farlege og truande natur til

som noko typisk norsk.Og sjølv om folk flest

profeter og visjonærere finner vi sosialreforma-

noko idealt og vakkert? Her blir begrepet ”det

levde svært så fjernt og uvitande om idehisto-

torer og forskere, Wergeland, Sundt, Vinje og

sublime” som særleg er knytt opp mot kunst-

riske og filosofiske retningar langt ute i Europa,

Ivar Aasen.

uttrykket ekspressivismen linken som knyter

hadde dei eit forhold til natur, eit forhold som

saman. Ut frå ekspressivismen kom altså inter-

fyrst og fremst var prega av nytte. Jakt, fangst

Allemannsretten

essa for å sjå og oppleva den dramatiske natu-

og fiske, bærhausting, hogst og stølsdrift var

I tillegg til bondens spesielle stilling i Norge,

ren, og turistane kom, og etterkvart kom dei

ein viktig del av dette biletet. Fjellet var ein res-

fulgte eigendomsretten til utmark den ger-

mange. Men det var lite fokus på det fysiske

surs, og det var ikkje for ingenting at fjellrett

manske rettstradisjonen. Eierretten var kløyvd.

elementet i friluftslivet i denne fyrste epoken.

og stølsbeite var livsviktig for gardsdrifta. I

Eierens rett var fyrst og fremst ein bruksrett.

Naturen var ei scene, sublime kulisser, panora-

Hardanger hadde gardane stølar langt aust på

Men heller ikkje all bruksrett var forbeholdt

maer som skulle nytast ved synet, som eit bilde,

vidda. Det tok gjerne tre dagsmarsjar å koma

eigaren. Ferdafolk hadde rett til å la hest og

eit maleri. Det vart til og med delt ut rammer

seg til støls med folk og kretur. Og mjølka var

fe beita. Ein kunne hausta, fiska og jakta på

som skulle gje turistane det rette perspektivet.

brukt til smør og ost som vart frakta med hesta-

annans mark. I den germanske retten, i motset-

Alt det andre ved reisa, transporten, maten,

karar attende til fjorden. Det er vanskelig å

ning til den romerske, sto hevdsretten sterkere

overnatting og møte med dei ”innfødte vart

tenkja seg at dette vart gjort for fornøyelsen si

enn eigeretten.

gjerne sett på som noko ytterst ubehagelig, og

skuld, stølinga var eit svært viktig supplement.

det var ei evig klaging over ferdas vanskar og

Derfor kan ein kanskje påstå at det var ein del

Det nasjonale prosjektet og moderniteten

ubehag. Eks Williham Henry Breton ”Norge er

forutsetningar som låg godt til rette i forhold

Tida frå 1850 og framover, er også tida for

ikkje noko land for ein ryggsekktur, om ikkje

til å gjera naturen, friluftslivet og ikkje minst

modernitetens gjennombrot i Norge, og utvik-

den reisande kan godta å gå femten eller seks-

skiløpinga til eit nasjonalt prosjekt, som mange

linga av den norske friluftslivstradisjonen vil

ten miles utan å sjå noko form for busetnad, å

i dag gjerne oppfattar som naturgitt og som

på mange måtar følgja modernitetens ulike

overnatta blant utøy og skit, og ikkje få anna

noko som alltid har vore der.

fasar, men nye næringar, nye samfunnsklassar,

enn mjølk til kveldsmat” Men usiviliserte til-

urbanisering og velferdssamfunn. I 1905 skulle

standar kunne også vera eit pluss utfrå ”tilbake

På 1800-talet vart Norge gjerne sett på som

nasjonen Norge frigjerast frå Danmark og ska-

til naturen”-filosofien til Rousseau. Dette sette

den siste utpost mot nord og nordmenn ble

past som eigen nasjon med eigen identitet, og

dei uraffinerte nordmennnene i eit bedre ljos.

gjerne oppfatta som ekstra robuste og uthal-

det har vore hevda at ettersom Danmark var

”Dei innfødde her såg svært ville ut” noterte

dande, som kunne bu og virka i denne kulden.

horisontalt, måtte Norge bli vertikalt

Charles Rothery ivrig etter eit kort opphald i

At det var folk i Norge som brukte ski til å

om Norge gjekk på høgt nivå der ulike aktørar

Eidfjord.(Knut Markus, En edens hage) Det var

kome seg fram om vinteren, er eit faktum, og

gjorde seg gjeldande, deriblant Fritjof Nansen,

altså naturen som panorama, som utsikt og

ein finn skitradisjon både knytt til samane og

som var ein både nasjonal og internasjonal helt,

128

Spelet

både for sitt humanitære arbeid og sine brag-

DNT har bidratt direkte i forhold til eit stort

Friluftslivet som identitetsmarkør

der i høgfjell og polare strøk. Han spela truleg

moderniseringsprosjekt i Norge då dei i 1918

Det moderne er gått over i det sein-eller post-

ei viktig rolle i å overtala den danske prins Carl

selte ”servituttene” over Skjeggedalsfossen og

moderne, og mykje av det som har prega det

til å bli Norges kong Haakon. Han skal ha sagt

Tyssestrengene som rann ned i Ringedalsvatnet

moderne samfunnets framvekst er på retur

til det påtroppande kongeparet at dei måtte

i Tyssedal. Dette blei gjort fordi foreningen

eller er blitt endra. Friluftslivet er som livet elles

prioritera å bruka mykje tid i Holmenkollen og

var i ein vanskelig økonomisk situasjon, men

blitt meir mangfaldig og individualisert. Men

oppmuntra dei til å gjera skisport-tradisjonen til

blei til slutt begrunna, etter mykje ueinighet

sjølv i ei så identitetssøkande tid, må me ha ein

deira eigen. Kongefamilien fulgte Nansen sitt

og diskusjon, med dei nasjonale hensyn med

viss fast substans, og for mange er friluftslivs-

råd. Det er kanskje ikkje korrekt å seia at nord-

stort behov for kraft i eit samfunn i utvikling.

tradisjonen ein viktig del av deira personlege

menn er født med ski på beina, men nasjonen

Under den andre verdskrigen var også naturen

forteljing. Men me har vorte meir spesialiserte,

Norge fekk skisporten i fødegåve. Den Norske

og friluftslivet ein viktig alliert i motstandskam-

dette viser seg gjerne i utstyr og ulike identi-

Turistforeningen blei stifta 21.januar 1868 og

pen. Dei var dei dyktigaste skiløparane, og

tetsmarkørar, I den samanheng er det interes-

besto den fyrste tida av 223 medlemmer frå

dei som kunne finna fram i skog og fjell som

sant å lesa kva Petter Wessel Zapffe, den kjente

eliten i Norge. Fyrste hytta som vart opna,

fekk viktige og risikofylte oppdrag, t.d. å følgja

filosofen, skarpe kåsøren og fjellvandraren i

var Krokan i Telemark. I dag har DNT 170000

flykningar over grensa til Sverige. Folk flest

artikkelen ”Reserve” frå 1935 skriv om å ha

medl, har 43 medlemsforeningar og driv 320

strøymde også til fjells under krigen, kanskje

”rett” haldning til fjellet:

hytter. Turistforeningen sin historie og suksess

behovet for å koma seg vekk frå sivilisasjonen

kan godt illustrera friluftlivets moderniserings-

var ekstra sterk i tillegg til at det å hausta frå

”Det er nemelig tre slags turister. De som har

prosjekt ut frå at den har utvikla seg frå ein

naturen var viktig. Turistforeningen sine hytter

betalt, og forlanger valuta. De som har læst, og

eliteforening som besto av nikkersadelen på

var sprengte i denne perioden. Etter krigen

forventer at finde. Og de som bare har længse-

Oslo vest til ein demokratisk og landsomfattan-

vaks det moderne, norske velferdssamfunnet

len og et aabent hjerte”

de forening som inkluderer alle lag, kjønn,

fram og i 1957 fekk vi ei Friluftslova som m.a.

aldersgrupper og mange ulike aktivitetar. Og

fastsette allemannsretten.

Godt turår 2015!

som ein kuriositet kan ein kanskje nemna at

Ingen oppdrag for små

Ingen oppdrag for store

Kvinnherad Elektro AS tilbyr komplett elektroinstallasjon av bolig Vi gjer alt i frå å ﬂytta eller skifta ein stikkontakt til installasjon av komplette styringssystem for lys, varme, ventilasjon og øvrige elektriske installasjonar. Ta kontakt dersom du ønskjer ein kvalitetssikker installasjon av din bolig.

53 48 28 00 • post@k-el.no

SIGURD PÅ EIN TYSDAG!

KOR MYKJE NEGATIV DRIT SKAL VI FINNA OSS I? Hardangerfjordmagasinet og eg er til for det positive. Men, no «blei da bare nett nok.» Er det berre meg som har fått nok av all denne driten som media auser utover oss utan stopp?

Hovudoppslag på dagens fyrste dags-

Fylgjene av eit negativt oppslag er

nyhende-sendingane fleire kveldar på rad,

nyttsending set standaren. Kl. er 06.00 -

at det blir teke vidare av dei som høyrer

kjenner på deg at; ”nei no må de gje

her er dagsnytt! - Mange fleire nordmenn

dette. Det blir brukt til negativ fokus,

dåke med detta.” Då trur eg det er på

kjem til å få restskatt. Noko som kan føra

og for å gje påstanden truverde, seier

tide med eit lite redaksjonsmøte. Eg trur

til store problem for dei det gjeld. Hovud-

bod-beraren då gjerne; ”dei sa det på

det er på tide å seie frå. Då hjelper det

oppslaget osar av negative fibrar. Kva var

radioen”.

ikkje lenger å takke for at vi ser på, for eg

grunnen til dei store problema? Jau, renta

kjem i alle høve til å slutte med det, for eg

er så låg at det blir mindre å trekkja frå på

Vidare utover dagen står dei negative

sjølvmeldinga! Det blir framsett som eit

sakene ofte i kø for å bli presenterte på

problem, sjølv om ”sluttsummen” for alle

fram-sider av aviser, og som hovud-opp-

Kor ofte er fyrste sida, eller hovudopp-

med lån vil bli betra økonomi!

slag i radio og på TV.

slaga positive saker som bidrar til å fram-

Når ei slik sak kan vinklast negativt, så

Utan at eg har ført noko statistikk, så

opp? Kor mykje energi legg media ned i å

finnest det ikkje grenser for kva som kan

kjenner eg på meg at dette er ein aukande

prøva å finna positive vinklingar?

gjerast til eit problem, berre vinklinga er

trend, der media konkurrerer om å over-

rett. Alle veit at ein redaktør, eller ein

gå kvarandre i å fortelja om flest mogleg

-Grunna omstillingar i næringslivet så

journalist har stor makt, og at ei sak kan

negative saker, og finna den mest nega-

blir 100 mann oppsagde. Då er du garan-

sjåast veldig ulikt alt etter kva vinkling

tive vinklinga.

tert at oppslaget er ”Fleire nedskjeringar

klarar snart ikkje meir negativ drit.

snakka naboen, eller å byggja kvarandre

saka blir gitt.

fører til at 100 mann misser jobben.” Eg er ikkje fintfølande, eller særleg

- Kva med at; 100 velkvalifiserte ingeniør-

prippen, men når du halvvegs ut i

ar er no frigjorde til å bidra til å utvikla ny

130

etterspurd kompetanse? Det er det vi skal

Rekkja av negativt lada saker er uen-

I pressa sin vær varsam plakat, heiter

leva av i framtida. Å ha høg kompetanse,

deleg, og til meir tragisk saka er, til

det: ”Det er pressens plikt å sette et

og utvikla nye og betre produkt, som er

større oppslag og til meir omtale. Kva er

kritisk søkelys på hvordan mediene selv

bærekraftige. Vi treng tru på at dette får

samfunns-verdien av det?

fyller sin samfunnsrolle.” Sjølv om det

vi til! Positive vinklingar er med å løftar folk, løftar stemninga og trua.

luktar bukk og havresekk lang veg av Eg føreslår: Skriv om alle dei positive

dette, så burde nokre redaksjonar kanskje

sakene på framsida, og bruk nest siste

ta seg ein liten prat på kammerset.

Gravande journalistikk dreier seg vel

side til notisar om alt det negative, der-

ikkje berre om å grava opp drit? Gravande

som det må skrivast om.

journalistikk burde kanskje dreia seg meir om å finna dei positive sakene.

Eg ynskjer meg meir fokus på det positive. Vi får ikkje eit nyansert bilete - det

I det landet i verda som er best å bu

blir mykje for mykje fokus på, og store

i, som har høgaste levestandard, har vi

oppslag om negative saker.

Korleis skulle det gå med eit fotballag,

pådrege oss eit betydeleg problem som

dersom hovud-fokuset i garderoben var

samfunn. Gjennom mobbing på sosiale

Eg meiner ikkje at vi skal stikka fakta

at; -vi tapte sist kamp, det går nok ”rett

flater, på nettet, har vi utvikla ein trend

under ein stol, kosta driten under teppet,

i dass” i dag og. Kor mykje betre er det

med negative uttrykk og handlingar. Ein

men vurdera om alle negative hendingar

ikkje med ei positiv vinkling, gjerne læra

trend som påfører einskildindivid og fami-

heile tida skal/må ha hovudfokus? Om

av feil vi har gjort. Bruka feila vi har gjort

liar store tragediar. Mange sit anonymt

det er heilt naudsynt å utbrodera all

som læring, løfta blikket, vera målretta

framfor PCen og slenge drit i kommen-

driten opp og i mente, med reprise i det

mot det som skal gjera oss betre for fram-

tarfelt, driv utspekulerte aksjonar med

uendelege, til nye tragediar overtar?

tida! Då kan framtida bli bra. Vel vi å ha

mobbing. Skitkasting og usaklege kom-

fokus på den negative varianten, så kan

mentarar langt over streken. Kva motiv er

Underhaldningsbransjen er langt på

du vera heilt sikker på at det går dårleg.

det som driv desse aktørane? Er media sin

veg gått med i same dragsuget. I alt-

negative fokus med å påverkar til oppfør-

for mange av programma er det bær-

NLI i Odda lagde delar til jetmotorar,

sel som vi alle eigentleg tar avstand frå?

ande elementet, at nokon skal røystast ut,

som opererte i dei høgaste luftlag. Den

Eg berre spør?

dømast ut, må reisa heim, blir valt vekk,

kompetansen brukte NLI til å utvikla høg-

eller slegen ut. Det er ingen kompromiss.

teknologiske komponentar som blir mon-

Er det slik at auka tilgang fører til auka

Heile det berande elementet, hovudfokus

tert på havbotnen, i nye framtidsretta

forbruk? Ja, seier ekspertane. Det blir ofte

er på det negative, dei som taper, ikkje får

prosessar. Det er kompetansen vi har, som

peika på alkohol og narkotika. Er det å

vera med meir.

skal vidareutvikla oss til eit nytt nivå!

fylla media med negative saker, å auka

Vi kan ikkje ha fokus på det som har

tilgangen av negative impulsar? Kva blir

Skal vi berre sitja passivt å sjå på, at vi

då konsekvensane av det?

i vår halvfeite luksus, skal setja oss enno

utspelt si rolle. Det er å bruka gårs-

høgare opp på vår eigen hest og kjenna

dagen sine løysingar på morgondagen

I slike samanhengar blir det ofte peika

oss enno meir vellukka. Å lata heile kost-

sine utfordringar. Det er å skriva ut feil

på haldningsskapande arbeid. Det er

naden gå til dei som er i fokus i alt det

medisin!

eit universalmiddel som skal ha positiv

negative? Eller skal vi ta tak i det viktige,

verknad. Kva er media si rolle oppi dette?

løfta flest mogleg med oss, til ei felles

Voldtekt, drap, knivstikking, politivold,

Korleis er det med media sitt haldnings-

positiv framtid?

krig, oppseiingar, lovbrot, nabokrangel,

skapande arbeid? Kva meiner du?

narkotikabruk, menneskehandel, drukning av flyktningar, Boko Haram, IS, Ukraina, Syria, Irak, Afrika……… you name it!

131