Hardangerfjordmagasinet des 2014 by poppcorn design

FRÅ SKJERGARD I SUNNHORDLAND

DESEMBER 2014 - 9. ÅRGANG

- TIL FRUKTHAGAR I HARDANGER

HARDANGERFJORD MAGASINET

Moderne luksus

FYLKESMANNEN, STATEN SIN FORLENGA ARM I HORDALAND

FRÅ NORDKAPP TIL LINDESNES INFORMASJONSBLAD - GRATIS

BRUDEFERDEN I HARDANGER

Der aander en tindrende sommerluft varmt over Hardangerfjords vande, hvor høit op mot himlen i blaalig duft de mægtige fjelde stande. Det skinner fra bræ, det grønnes fra li, sit helligdagsskrud staar egnen klædt i, thi se, over grønklare bølge hjem glider et brudefølge.

Andreas Munch sitt dikt om det kjente male-

Fjorden er som ei 4-felts livsnerve gjennom

Vi veit i alle høve at korleis vi forvaltar fjorden,

riet, ”Brudeferden i Hardanger”, malt av Adolph

nabolaget vårt, med parkeringsplassar i eple-

som vi i prinsippet har på lån frå våre born, blir

Tidemann og Hans Gude i 1848 er ein faciner-

hagar, krabbe og fisk rett under taren, og verdas

heilt avgjerande. Skal dei få ta del i opplevingane

ande dokumentasjon på at dei som var her før

leiande Lifesaving Equipment i fjæresteinane.

vi har, eller må vi snart leggja Hardangerfjorden i

oss såg og dokumenterte verdiane av landskapet

Noregs største førekomst av hjort, nasjonalparkar,

respirator?

og fjorden.

trolltunge, isbrear, fossar og fjell ligg som uslipte

Sidan den tid har mange brudefylgje glidd både

diamantar. Du treng ikkje svart belte i økonomi

Den som kviskrar, han lyg, den som lyg, han

for å forstå kva verdiar vi er tilgodesett med.

stel, og den som stel, han drep. Og den som

på og over Hardangerfjorden. Frå Bømlahuk til

drep, han kjem i fengsel, og kjem aldri meir ut!

Odda, og i alle sidefjordane. Bygdene vaks fram,

Frå strandebarmar til store oljetankarar,

vegen mellom bygdene, og limet mellom folk,

plattformer, jekter, fiskebåtar, bruksbåtar

Ikkje sikkert at fylgjene av konsekvensane

var fjorden.

i ulike storleikar og ikkje minst livbåtar, og

alltid blir slik, men lat oss likevel vera føre var,

moderne gassferjer. I tre, i stål, i aluminium,

Hardangerfjorden er hovudpulsåra i kanskje det

Hardanger Sunnhordlandske Dampskipsselskap,

i plast. Det er ingenting folket langs

vakraste vi har.

verdas flottaste og mest klangfulle rederinamn,

Hardangefjorden ikkje får til å flyta. Som det heiter i songen; Du skal ikkje sova

kryssa fjorden, og knytte kontakten mellom folk gjennom generasjonar. Ein fasinasjon, ingenting

Hardangerfjorden om 50 år? Kven eig

burt sommarnatta, ho er for ljos til det! Den

mindre. Eit høgdepunkt i vestlandskulturen!

den friske lufta, og det reine vatnet?

aller finaste plassen å oppleva sommarnatta har

Veit du det? Kanskje du vil skriva om det

og ein song; Sommernatt ved fjorden. Helst ved

i Hardangerfjordmagasinet?

Hardangerfjorden!

Fjordane, er fleire gonger i seinare år kåra til det reisemål flest menneske på jorda ynskjer å oppleva, få lov å reisa til. Den vakraste av alle

Fylkesmann Lars Sponheim seier til

fjordar har vi som ei hovudpulsåre gjennom vår

magasinet, i ein prat vi har hatt med han,

eigen region, Hardangerfjorden. Snakkar meg om

at vi må læra oss til å forstå at naturen har

å ha fått heile kaka, pynten, kremen, fyllet, og på

ein eigenverdi! Les om hans bekymringar for

toppen av alt, fått gullskei til å forsyna oss av alt

Hordalandssykja, eller dei gode hensikters

dette med.

tyrani! Det kan bli ei stor utfordring for Hardangerfjorden.

Sigurd

• • Hardangerfjordmagasinet! • •

Ditt og mitt Skal magasinet bli så bra som mogleg, så må du vera med. Kjenner du til noko i ditt distrikt som vi burde dela med naboane, så ta kontakt med oss. Ikkje stol på at andre gjer det.

FOTO: RANDI STENSLETTEN

Vil du profilera firmaet ditt? - I sommarmagasinet har vi 150.000 leserar mellom Boknafjorden og Sognefjorden. La naboane få læra meir om handel og næringsliv, om natur og kultur rundt Hardangerfjorden!

Sunnhordland og Hardanger - ein uslåeleg heilskap! Snakk med Sigurd på 982 98 301 - eller bruk sigurd.vikoren@prinfo.no Du finn oss i Skålagato 50, midt i Rosendal sentrum Du er alltid hjarteleg velkomen innom til oss. Vonar å høyra frå deg Hardangerfjordmagasinet - ditt og mitt

DISTRIBUSJON: HAUGALANDET / BØMLO / STORD / ULLENSVANG / ODDA / JONDAL / ETNE / KVINNHERAD / TURISTKONTOR / FERJER / SNØGGBÅTAR / BÅTHAMNER / BENSINSTASJONAR / OVERNATTINGGSTADAR I REGIONEN

INNHALD

SIDE

SIDE SIDE

SIDE

106

122 SIDE

Melderskin

Røldalekspress

SIDE

VINNERFOTO

DEN GRØNE PROSESSAKTØREN

SIDE

50 SIDE

SIDE

Dr. Haugen SIDE

118

Rådmannen SIDE

SIDE SIDE

100

ARRIVA SIDE

70 SIDE

SKL SIDE

40 ANSVARLEG UTGJEVAR: PRINFO MEDIA ANSVARLEG REDAKTØR: SIGURD VIKØREN FOTO FRAMSIDE: TORALF GJUVSLAND DESIGN/ILLUSTRASJON: VINNARSKALLE / POPPCORN DESIGN OPPLAG: 25 000 UTGIVELSE: 2 GONGER PR. ÅR KONTAKT: SKÅLAGATO 50, 5470 ROSENDAL, T: 982 98 301, E-POST: SIGURD.VIKOREN@PRINFO.NO

Sandven Thon Hotel

STORD

LUFTHAMN

BERGENHELG

OVERRASK DIN KJÆRE! KJØP SHOWPAKKE MED HOTELL

• Bo på Bergens beste hotell. • 25% rabatt på hotellrom. • 25% rabatt på showmiddag. • Få de beste plassbillettene. • Fribilletter til topp utesteder.

! S P I T E V A G E L U J S T ÅRE

RICKS TEATER FRA 12. MARS

Bård Tufte Johansen

LOGEN TEATER 6. - 14. FEBRUAR

Bestilling: BERGENHELG.no

RICKS TEATER FRA 22. JANUAR

Radisson Blu Hotel Norge Radisson Blu Royal Bryggen 6

n n i F ! n n i v og RGEN

I BE D N E K E WE

Overnatting i suite på Radisson Blue Middag for to, og showbillettar etter fritt val på showa til Bergen Helg I Hardangerfjordmagasinet prøver vi etter beste evne å laga små kosestunder for lesarane våre. Vi vonar at du i dette magasinet finn mykje interessant, og masse å kosa deg med. Litt konkurranse må vi ha. Vår gode samarbeidspartnar Bergen Helg stiller med suite, gourmetmiddag og show til underhaldning. Ei oppleving du seint vil gløyma, seier vi. Tidlegare vinnarar har sagt at dei hadde store forventningar, og at det vart enno betre enn det. Det likar vi å høyra, og legg alt vi kan i potten for at du som vinn skal få ei oppleving utanom det vanlege. I magasinet har vi gøymt nokre sjølvdesigna, små søte reinsdyr. Sjå oppe på sida. Dei er strødd ut rundt om i magasinet, og ventar på at du skal finna dei. I svaret må du ha rett tal kva sider du fann dei på. Svaret ditt må vi ha innan 15. januar, og du må senda svaret på e-post til sigurd.vikoren@prinfo.no Lukke til, kos deg og god jul og godt nytt år frå oss i redaksjonen!

NATUREN SIN EIGENVERDI

Naturen sin eigenverdi Fylkesmannen er eit statleg organ. Eit embete som dei fleste har ei meining om. Mange har til og med veldig sterke meiningar om fylkesmannen si rolle. Lars Sponheim er fylkesmann, staten sin forlenga arm i Hordaland. Ei av fylkesmannen sine mange oppgåver, er å sjå til at kommunane forvaltar lover og reglar slik norsk forvalting er meint å fungera. TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

I Rosendal, i slutten av august var fylkesmannen

- Lars Sponheim, eg merka meg at du la sterk

felles verdiar til eigen økonomisk vinning. (dette

fagleg ansvarleg for Folgefonn konferansen, som

vekt på at du i framtida ynskjer deg kommunale

gjeld og områder som er gjeve varig vern mot

styret i Folgefonna Nasjonalpark stod bak. Lars

administrasjonar med høg kompetanse på fag-

inngrep.) Det er stadig søknader om dispensasjon

Sponheim snakka om temaet; ”Naturmangfaldet

område og føringar som er omhandla og pålagde

for å etablera seg i områder som er fellesskapet

- viktig å verdsetje, men krevjande å forvalte.”

i den nye naturmangfaldlova. - Ja, det vil i fram-

si eige. Dette utan at fellesverdiane har nokon

Eller kanskje vi kunne seie det omvendt, vurderte

tidig planlegging verta ei sterkt aukande trong

økonomisk kostnad for dei som nyttar områda til

Lars Sponheim sjølv. Heile Folgefonnkonferansen

for kunnskap på desse områda. Ikkje minst treng

å auka eiga inntekt, eller eigen luksus.

var strålande, og mange kloke hovud delte av

vi flinke saksutgreiarar med fagleg kompetanse,

kunnskapen sin, knytt til verdien av ulike sider

som kan gje politikarane grunnleggjande kunn-

Isolert sett, frå søkjarane sin ståstad, er bruken av

av naturmangfaldet. Vi som var på konferansen

skap, gjennom gode utgreiingar. Noko som er

felleseiga ofte grunngjeve med å vera ein positiv

fekk presentert mykje fagleg innsikt. Innsikt som

naudsynt og ynskjeleg, for å ta rette avgjerder i

aktivitet, der naturen blir brukt til nytte for

var godt dokumentert og bygd på fagleg kompe-

framtida.

menneska. Det underlege er at det ikkje har

tanse. Spør du meg, vil eg seie at om denne

nokon kostnad for dei som brukar våre felles

konferansen vert årleg, så bør sentrale aktørar

- Vi har tradisjon for å sjå på ”naturverdiane”

naturverdiar til å gjera seg sjølv rike. Er det slik

i kommunal administrasjon og forvalting, og

som noko som skal tena folk, eller som skal

vi ynskjer det skal vera?

gjerne politikarar, prioritera denne konferansen.

bidra til å nå menneskelege mål. Slik sett har vi

Det vil gje deltakarane eit godt grunnlag i

forståing av at naturen er ein viktig bidragsytar til

Når kommunane i sin iver etter å få lokal

arbeidet med å gjera heimkommunen sin til ein

vår velstand. Vi må likevel læra oss til å forstå at

aktivitet, er positive til å tøya grenser, er det du

betre kommune i framtida. Ein kommune der

naturen har ein eigenverdi, sjølv om vi ikkje

Lars Sponheim, eller kanskje rettare sagt, fylkes-

fagleg innsikt skal vega tungt i viktige prosessar.

brukar alt til velferd eller næring. Presset på

mannen som må halda att, og peika på kva lova

urørt natur, vassdrag, fjordar og strandsone er

seier. - Ja, slik er det. Fylkesmannen er staten sitt

alt stort. Det er stadig søknader om å nytta våre

kontrollorgan for å sjå til at lover og intensjonar

NATUREN SIN EIGENVERDI

vert etterlevd. Eg hadde ikkje vore lenge i fylkes-

med god innsikt, skal Lars Sponheim ha uttalt:

mannstolen før eg skjøna at den mest erogene

”Mennesket er ikke skapt for å spise lammefett,

sona i Hordaland var kystsona. Heldigvis har det

uten å drikke akevitt!”

etter kvart vore gjort eit godt arbeid, som viser at det mange trudde vi hadde uendeleg med mil av,

-Når åra sig på, og eg står i bakkane heime i

kystline, likevel ikkje var så uendeleg. Om vi ser

Ulvik og ser ned på fjorden, kjenner eg på mi

på kva som er attraktiv kystline, som er interes-

rolle i livet, og ser at eg er ein del av historie og

sant for nokon til å byggja i, eller for ålmenta å

arv. Johannes har fylgd etter Lars, som har fylgt

ha fri tilgang på, så minkar arealet.

etter Johannes……..Velstandsauken har gjort at arbeidet går lettare, vi har fleire gode hjelpe-

Dispensasjon - eller ”Hordalands-sykja”

middel, og kvardagen er på mange måtar

- som Lars Sponheim kallar det. - eller, ”dei gode

enklare. Men, djupast sett er dei grunnleggjande

hensikters tyranni.” - Alle søknader om dispensa-

tinga vi søkjer etter, og kjenner trongen for,

sjon er tufta på positive tankar, isolert sett. Men

akkurat dei same no, som dei var for dei som var

ei kake forsvinn snart, sjølv om ein berre tek eit

LARS SPONHEIM

stykke om gangen.

her føre meg. Det å strekkja seg etter dei tinga som gjere deg lukkeleg, det å syta for at borna og familien har det bra, og gjera det leveleg

Fylkesmannen si oppgåve er å vurdera heilskapen

for dei som kjem etter oss, er grunnleggjande.

etter gjeldande lovverk. Også i ein nasjonal og

Kampen om areal og om vatn, vil bli viktig.

Uansett kor mykje teknologi som er tilgjengeleg,

internasjonal samanheng. Bit for bit utbyggingar

Vi treng ikkje vera rakettforskarar for å forstå at

så vil mennesket vera avhengig av naturen sin

er ikkje noko heilskapleg forvalting, seier ein

pengane si makt vil bli sterk og sentral. Då blir

eigenverdi. Difor blir det heilt avgjerande om vi

engasjert Lars Sponheim.

det heilt avgjerande at vi har forvaltarar med

evnar å forvalta naturen, og stå imot eit aukande

innsikt og kompetanse, ikkje minst om naturen

press. Eg trur ikkje at teknologi kan erstatta dei

- Ingen på vår klode kan fri seg frå den realiteten

sin eigenverdi, kombinert med integritet, vilje og

små solstrålene som treff dei grøne blada, og gjev

at alt liv er heilt avhengig av solstrålene som treff

evne til å forstå, og sjå samanhengar i ein lang

grunnlaget for alt liv! - det er noko med naturen

det grøne bladet, og startar fotosyntesen. I fram-

horisont.

sin eigenverdi, noko som krev vår respekt!

tida vil kampen om å hauste biomasse til energi og ikkje minst til å fø våre born, hardna til. Etter

Slik norsk forvalting er organisert i dag, er ikkje

siste rapportar har vi 15 år på oss til å forlata

eg i tvil om at Lars Sponheim leiar eit embete

fossilsamfunnet og flytta inn i fornybarsam-

som er veldig viktig. Ikkje minst for framtida.

funnet. Vi kan ikkje leva på gamal lagra fotosyntese, men må greia oss med å leva av foto-

Lars Sponheim, ein langt over middels oppegå-

syntese lagra i maksimalt, kanskje eit tre sin

ande kar, med solid ballast og god innsikt i eigen

levealder.

ståstad og framtida sine utfordringar. Han er uredd, og står for sine meiningar. Lars Sponheim

I 2050! (om berre 35 år) vil vi vera 9 milliardar

har aldri vore redd for å seie kva han meinar, og

menneske på jorda, vi vil ha bruk for 70 % meir

har glimt i auga når det høver. Mest kjend er han

mat og 100 % meir energi. Dette er utfordringa.

kanskje for uttalen sin frå Stortinget sin talarstol,

Om vi ikkje lukkast med å redusera co2 utsleppa,

då han i spørjetimen som landbruksminister vart

slik at temperaturen stig meir enn 2 grader, så vil

spurd om kva han ville gjere med det faktum

mange av dei områda som produserer mest mat

at det var mangel på egg til påske? Statsråden

i dag bli ørkenområde. Då må vi finna nye om-

hausta stor fagnad på resepten om at; - Hadde

råder som kan bli produktive. Med ein slik bak-

vi holdt oss til prinsippet om hver mann sin høne,

grunn er det ikkje vanskeleg å forstå at presset på

hadde ikke dette vært noe problem. Av andre

urørt natur og mangfald vil auka sterkt. Både på

kjende uttaler med glimt i auga, er denne om å

landjorda og i havet, seier fylkesmannen.

eta ”sauefett”: Som svoren sauebonde og såleis

BONDE I 33 ÅR I ULVIK Frå nyttår 2015 tek Johannes, neste generasjon over garden. Sivilagronom Gift med Mette, og har tre born Lokalpolitikar Ordførar Fylkestingsrepresentant Leiar i Venstre Stortingspolitikar i 16 år Nærings- og Handelsminister Landbruksminister

NÆRINGSLIVET RUNDT HARDANGERFJORDEN

Næringslivet rundt

Hardangerfjorden Næringslivet langs Hardangerfjorden er variert. Vi har mange bedrifter som er verdsleiande på sine felt. I desse bedriftene finn vi topp kompetansemiljø, som stadig flytter grensene for kva som er mogleg å få til. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: DIVERSE

Slike miljø er sterke magnetar på ungdom som har

Eit kreativt næringsliv med sterk økonomi vil vera

dei kvalitetane vi treng, for å ha levande bygder

avgjerande for at vi når dei måla vi ynskjer som

i framtida. Ungdom med flinke hender og kloke

samfunn. Eit fungerande næringsliv er mykje meir

hovud ser etter slike miljø, for å finna utfordringar

enn ein jobb og ein bidragsytar til statskassen.

som utviklar egne evner, og bidreg til å gjere kvar-

Det er sjølve nøkkelen til velferdssamfunnet,

dagen meir interessant.

slik vi kjenner det.

Industrien har teke kvantesteg mot eit betre miljø

Hardangerfjordmagasinet vil gjerne presentera

siste 50 åra. Vi står likevel på dørstokken til ei enno

interessante bedrifter. Det gjev deg litt meir kunn-

grønare tid. Inngangen til eit berekraftig miljø, som

skap om kva næringslivet rundt Hardangerfjorden

skal løysa alle dei store utfordringane som står i kø

steller med. Vil du veta meir, er det berre nokre

dei neste 50 åra. For å skaffa nok energi, og ikkje

få taste-trykk unna.

minst mat til ein folkesetnad i sterk vekst. Næringslivet rundt Hardangerfjorden, mykje interesGrunnlaget for løysingane ligg i den eksisterande

sant lesnad. Kompetansemiljø som høyrer heime

kompetansen som finnest i dei ulike fagmiljø, og

i toppdivisjonen, fortel om mange flinke spelarar

vidare utvikling av denne. Det å satsa på kompe-

som gjer kvarandre god. Det er resultat av eit godt

tanse saman med kunnskap og erfaring er dei

miljø med høg kompetanse. Lat oss ta vare på det.

grunnleggjande faktorane, for løysing av morgondagens utfordringar.

VARIERT NÆRINGSLIV LANGS HARDANGERFJORDEN.

DEN GRØNE PROSESS-AKTØREN

TIZIR Du trur det ikkje før du får sjå det! Eller, kven skulle tru at vi kan presentera ein aktør i prosessindustrien som ei framtidig ”grøn verksemd?” Tyssedals-bedrifta Tizir, har i alle høve lagt ambisiøse planar for ei grønare framtid. Det er ikkje berre eit luftslott. Eg har vore å snakka med; for å sitera Ingvard Mo, … .. dei som har noko med det….! TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: SIGURD VIKØREN OG TIZIR

Harald Grande adm. dir i Tizir i Tyssedal fortel

få auga på, der det ligg på ei eit tusen, fem

frå den nye Svea-gruva. Å bruka norske ressur-

at dei neste 10 åra skal Ilmenitt-smelteverket

hundre meterer lang hylle, rett over fjorden.

sar var inn i tida, og eit ilmenitt-smelteverk ville

investera 6 milliardar kroner og tilsetja 100 nye

Akkurat høgt nok over sjøen, til å skaffa

i tillegg bruka mindre elektrisk straum, noko

medarbeidarar. Samstundes skal co2 utsleppa

bedrifta svært gode kai-facilitetar. Her, godt

ein då trudde det kunne bli knapp tilgang

reduserast med 90% og den totale energi-

gøymt mellom høge fjell og slette berg, finn vi

på. I perioden 1983 – 1986 vart verket bygd,

bruken skal reduserast med 60 % av dagens

truleg verdas fremste kompetanse på korleis

kostnadsrekna til 1,2 milliardar kroner, og det

forbruk. Rett nok skal verket bruka litt meir

prosessindustrien skal ta steget inn i vårt fram-

nye verket var prosjektert av Elkem. Dette var

el-kraft, men kol, som er ein stor komponent

tidige grøne samfunn.

eit heilt nytt konsept, så ein kunne ikkje henta

i dagens produksjon, skal bytast ut med

lærdom frå andre ilmenittverk, då alle var ulikt HISTORIKK!

organisert. Dette medførte store start-problem,

I 1916 vart DNN Aluminium etablert i Tyssedal.

og Harald Grande seier at det gjekk 20 år før

Harald Grande er heilt open på at alle formelle

Etter kvart hadde det gamle smelteverket sett

verket nådde den kapasiteten som det var

vedtak som må til, enno ikkje er fatta, men

sine beste dagar, og etter litt at og fram vart

designa for. - Det har kosta mange hundre

dette er ein gjennomarbeida og gjennomtenkt

det i 1979 bestemt i regjeringa, at det skulle

millionar å få kontroll over prosessen, og hadde

strategi som byggjer på eigen kompetanse,

byggjast nytt aluminiumsverk i Tyssedal. Så

det ikkje vore for at det i Tyssedal var så mange,

og ynskje om å ta ein leiande posisjon for ut-

kom det ny regjering, og på tidleg 80-tal, så

med så mykje kompetanse innan prosess-

viklinga av ein grønare prosess-industri, og trua

vart planane stoppa. For å gjera ein lang his-

industri, så hadde vi aldri fått dette til. Alt knytt

på at det vil bli lønsamt for Tizir, for Tyssedal,

torie kort, så vart det bestemt å heller byggja

til prosessen var hemmelig, og difor var det

Odda og eigentleg alle oss andre.

eit Ilmenitt-smelteverk. Dette var under den

ingen kompetanse å henta frå andre aktørar.

kalde krigen, og det var viktig å halda oppe

I Tyssedal måtte dei tilsette byggja stein på

aktiviteten på Svalbar, og ha avtakarar til kolet

stein, og det har vore eit langt lerret å bleikja.

hydrogen-gass.

Ilmenittsmelteverket i Tyssedal er ikkje lett å

-Det har vore å prøva og feila, læra den harde

går med 30 tonn i ei vanleg vindmølle, og vår

i året. Vår modell vil kunna redusera utsleppa

vegen, og skaffa seg kompetanse frå A - Å.

produksjon, er nok til 3.000 vindmøller årleg.

med 2/3, og då snakkar vi om store effektar på

Vi måtte læra oss å kontrollera prosessen og

Dei produserar 25 Twh i året med fornybar

globalt nivå.

å utvikla nytt utstyr. Samstundes har bedrifta

energi.

under vegs utvikla eit nært og godt tilhøve til

- Vi ynskjer å ta ei leiande rolle mot

skuleverket. Kompetanse er ein heilt

- Dette betyr at vi er i ferd med å bli ei grøn

fornybarsamfunnet, og handlar i tråd med

sentral nøkkel, seier Harald Grande.

bedrift, som bidrar til produksjon av fornybar

Koyoto 2050-måla. Vi ynskjer ikkje å klaga

energi. Vi er i ferd med å fornya anlegget vårt,

å syta, men heller utnytta dei mulighetene

I dag, i ettertid kan vi seie at denne vanske-

noko som eg meiner vil vera med å setja eit

som finnest i landet. I Noreg har vi etablert

lege prosessen, saman med samarbeidet med

miljømessig fotavtrykk, seier Harald Grande.

godt fungerande system av investeringsstøtte

skuleverket, er det som har skaffa fram den

gjennom ENOVA, seier prosess-direktøren, som

kunnskapen og kompetansen som ligg til

I dagens produksjon brukar vi årleg 100.000

verkeleg legg for dagen eit framtidsretta måte

grunn når ein no planlegg å endra prosessen,

tonn kol som reduksjonsmiddel for å redusera

å tenkja på, mot eit grønare samfunn.

og gå over til å bruka hydrogen i staden for

jernoksyd til metallisk jern. Dette medfører eit

kol. Stort tolmod, og vilje til å utvikla eigen

betydeleg punktutslepp av co2. 300.000 tonn

- Likevel tek Tizir på seg ein betydeleg risiko

kompetanse kan no vera eit berande element

årleg. Vi skal byta ut kolet med hydrogengass

gjennom denne omlegginga, seier

i det som vi vonar blir ei gullkanta investering

som gjev HO2 - vatn. Dette inneber at vi

Harald Grande. Vi må tru på billig fram-

for framtida.

reduserer co2 utsleppa våre med 90%,

tidig el-pris. Vår satsing er basert på

samstundes som vi reduserer spesifikt vår bruk

vurdering av at kostnaden med å forureina i

av energi kol/el. med 60 %.

framtida vil bli betydeleg dyrare. Samstundes

PRODUKSJONEN 2/3 av produksjonen i Tyssedal er titanrikt

vil vi skaffa oss ein leiande posisjon innan rein

konsentrat, medan 1/3 er spesial-jern HPTI.

Vi skal byggja om verket gjennom 4 trinn.

teknologi. Vi trur det vil gje oss eit fortrinn, og

Det titanrike konsentratet blir i dag brukt i eit

1. trinn startar i 2015, der vi gjennom ein 3

styrkja oss i framtida.

spekter av varer med stor bredde. I hovudsak

mnd.-periode skal bruka 500 mill. kroner for å

blir det brukt til pigment. Om du ser på maling,

klargjera for trinn 2 – 3 – 4. Desse trinna skal

Sjølv med usikre faktorar i område elpris/

så er basisen kvit, dette skuldast titanpigmen-

gjennomførast over ein 10-års periode, og

kostnad med utslepp. Så trur vi at auka

tet og om lag 20 % av vekta i eit malingsspann

vi har ei råme for investering på 6 milliardar

kompetanse på framtida sin teknologi, skal

skuldast dette. Når du kjøper maling, blir det

kroner. Dette inneber og at vi meir enn

plassera Tizir i eliteserien, i den øverste

blanda inn ein liten skvett farge for å gje deg

doblar produksjonen og får opptil 100 nye

divisjonen, og gje oss solide bein

kuløren du ynskjer. Maling kan ikkje attvinnast,

arbeidsplassar

å stå på i framtida. Vi meiner at i arbeids-

slik at det trengs stadig nytt pigment for å

stokken vår, saman med samarbeidet vi

skaffa fargar. Titanpigment blir og brukt i

Tizir har starta opp ei gruve i Senegal som gjev

har med skuleverket, så har vi, og vil få

solkrem, tannkrem, fiskepudding og plast for

råvarer til noverande og framtidig produksjon.

tilgang på ”spelarar” som har kompetansen

å nemna noko. Stoffet er heilt ufarleg, og

Dette er ein sentral del av den grøne satsinga i

som krevst for å vera i toppen av den øvste

sjølvsagt ikkje giftig, sidan det blir brukt i mat.

Tyssedal. Sidan 2012 har vi investert 700 mill.

ligaen, og det er der Tizir ynskjer å vera.

Siste tredjedelen av produksjon på Tizir er jern,

dollar i gruva.

veldig reint jern. Faktisk så er det 99,9 % reint. Støypegodsindustrien brukar dette

1 tonn jern gjev 1 ½ tonn co2 utslepp. Co2

som vi kallar seigjern. Det blir brukt m.a. i

utslepp knytt til stålproduksjon utgjer 15 %

vindmøller, som råme for generator og gir. Det

av alle co2 utslepp i verda. 50 milliardar tonn

DEN GAMLE KRAFTSTASJONEN I TYSSEDAL.

FAKTA Adm. dir for den grøne satsinga, er Harald Grande, ein

Ho er og ingeniør, men, på Boliden. Saman har dei

sunnmøring frå Volda. Kom til Tyssedal på tidleg 80-

3 born, som sjølvsagt er ingeniør, eller på veg til å

tal som prosjektingeniør. Steig etter kvart i gradene.

bli det. Direktøren på Tizir, og ingeniøren på Boliden

Tok over jobben som adm. dir. i 1998, slik at Harald

er nett blitt besteforeldre. Oddsen på at det blir ein

no nærmar seg 20 år i sjefsstolen. Har småbruk med

ny ingeniør blir du ikkje rik på. ”Grønt er skjønt”

båt på Bømlo, og er glad i friluftsliv, jakt og fiske. Har

Hardangerfjordmagasinet

nyleg felt sitt fyrste reinsdyr. Er hobbysnekkar, og gift

sunnmøringen saman med alle dei gode hjelparane i

med Bente.

Tyssedal når sine mål!

vonar

den

sympatiske

HARALD GRANDE

VIDAR OG ØYSTEIN DAGESTAD

ODDA MEKANISKE VERKSTED AS Det er no tredje generasjon, Øystein D. Dagestad som er dagleg leiar i familie-selskapet OMV. I tillegg til dei tradisjonelle aktivitetane med mekanisk produksjon, og vedlikehald hos prosessindustrien, driv OMV i dag med høgteknologiprodukt til Subsea. Samstundes har bedrifta etablert seg som ein komplett leverandør innan hydraulikk. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: SIGURD VIKØREN OG OMV

I 1961 flytta bedrifta inn i nye lokaler på Hjøllo, der

haldsoppdrag, som krev stor arbeidsinnsats i ein

skal kunna levera sveiste komponentar, medan

dei var dei 4 tilsette i starten. Her utvikla firmaet

så kort periode som mogleg. Industrien ynskjer

OCT føretar den viktige overflatehandsaminga.

seg sakte å sikkert, fram mot årsskiftet 2014, då

sjølvsagt at stopp-perioden skal vera kortast råd,

dei tok eit sjumilssteg, og flytta inn i nye lokaler på

samstundes som at kvaliteten på arbeidet må

NLI Odda AS leverar avanserte kvalitetsprodukt

Holmen. OMV fekk då ei dobling av arealet.

vera høg.

til kravstore Subsea kundar der kvalitet og leve-

Gjennom ein ny runde med investeringar, har

Faste årlege serviceoppdrag kan m.a. gå frå St.

ha kontroll på sine underleverandørar og kjenna

OMV lagt til rette for habile, gode fasilitetar, og

Hans samstundes som mange har fellesferie, og

til at kvalitet, leveringsdugleik, og at all naudsynt

har plass til å auka staben frå dagens vel 30 til-

5-6 veker framover, då det er trong for stor inn-

kompetanse er på plass. At alle kvalitetar finnest

sette, til det doble dei neste 10-15 åra dersom dei

sats. - Hos oss har det aldri vore noko problem å

på same industriområdet i Odda, trur vi vil vera ein

lukkast med sine satsingar. OMV ynskjer å bidra

skaffa folk til desse oppdrag, sjølv om det er midt

konstellasjon som vil gje oss eit solid og godt bein

i lokalsamfunnet gjennom å skapa arbeidsplassar

i fellesferien, seier senioringeniør Vidar Dagestad.

til å stå på. Saman med OTC kan vi sjølvsagt tilby

samstundes som bedrifta er ein aktør som støttar

I august derimot er det som regel ganske stilt i

slike høgteknologiprodukt til andre kundar og.

opp om prosessindustrien.

OMV sine lokal.

Med dei grep OMV no har teke, så ynskjer dei

Bedrifta ynskjer å bli enno betre på slike oppdrag,

skal bidra til at vi står støtt, er hydraulikk. Vi jobbar

å styrkja seg i dei segment selskapet har vore

då ein i seinare år merkar auka konkurranse frå

i desse dagar med å bli DNV-godkjent slangepro-

sterkast i fram til no, samstundes som ein ynskjer

utlandet. -Men vi satsar på dyktige folk med topp

dusent. (Det norske Veritas). Det betyr godkjen-

å skaffa seg fleire bein å stå på.

kompetanse, og at vi er til å stola på, seier Øystein

ning av bedrifta, av folk til å utføra jobben, og at

Dagestad. - Vi trur at det skal vega tungt for dei

bedrifta har godkjente test-facilitetar.

ringstid er viktig. Då er det også viktig for NLI å

Den tredje foten vi ynskjer å utvikla, og gjerne vil

90 % av aktiviteten har historisk vore mekanisk

som etterspør desse tenestene.

produksjon, og ulike oppdrag ute på lokalitetane

OMV har i meir enn 10 år hatt eit nært samarbeid

til Odda Smelteverk, Boliden, Tizir i Tyssedal og

Eit nytt satsingsområde er Subsea leveransar der

med Parker Hannifin, og i 2013 utvida vi dette til

Bjølvefossen. Her er OMV kanskje mest kjend for

OMV inngår i eit trekløver med NLI Odda AS og

både delelager, verkstad og ein ParkerStore. I vårt

service og vedlikehald. Typisk for store delar av

Odda Coating Technology AS (OCT). NLI driv med

område vil OMV bli einaste verksemda som for-

oppdraga hos prosessindustrien er periodar der

og maskinering og montering av koblingar til Sub-

handlar hydraulikk-komponentar, samstundes som

produksjonen på verka blir redusert, eller stengt

Sea installasjonar, og har store kundar som FMC

vi kan tilby service og reparasjon av hydraulikk.

heilt ned. OMV har då gjerne betydelege vedlike-

Technologies og Aker Solution. Målet er at OMV

Fordelen vi tilbyr er ein total reparasjon/oppgrade-

ring av ulikt mekanisk utstyr, der både hydraulikk, maskinering og sveisereparasjonar inngår. Odda Mekaniske Verksted AS er budd på framtida. Vi ynskjer å vera ei bedrift som er god på å omstilla seg kvikt og løysa dei utfordringane våre kundar byr oss på. Du må vera positiv, kreativ og ta dei utfordringane som dukkar opp. Det er slik OMV er, og ynskjer å vera i framtida, seier Øystein og Vidar Dagestad.

Ny Ekspressheis 책pner vinteren 2014/2015

Røldal ekspress Noregs snøsikraste destinasjon med nedover-trasèer frå øvste hylle, har tatt eit nytt heftig steg, og er blitt enno meir attraktiv. Ein milepæl er nådd, når ekspressheisen i Røldal blir klar til innsats før jul, og Røldal ekspress opp, er eit faktum. TEKST: SIGURD VIKØREN

Primo oktober kom dei fyrste mastene på plass, og

for Røldal. Ein topp destinasjon med konkurranse-

som dagleg leiar Oddvar Bratteteig sa; Dette er ein

dyktige prisar, køfri veg og varierte naturopplevingar

symbolsk viktig dag for oss, for Røldal og for heile

gjev Bergensarane enno eit topp fjellalternativ.

regionen! Ekspressheisen er vår største investering nokon gong, og vi gler oss når vi kan tilby nye og

Røldalsområdet byr på fleire nyhende i vinter.

gamle gjester enno betre og meir ski- og brett-

Ekspressheisen er ein ting, nede i Røldal er det kjøpt

alternativ i Noregs mest snøsikre skisenter.

inn løypemaskin som gjev enno betre løyper for både klassisk og fristil. Nede i Røldal er det over 10 km langrennsløyper, og i tillegg ei lysløype på 3 km.

Røldal Ekspress aukar høgdeskilnaden i skisenteret frå 500 til 610 meter. Heiskapasiteten aukar med 35 % til 7.500 personar i timen. Samstundes opnar heisen

På Seljestadsida av fjellet er det ny 5 km lysløype på

i tillegg nye nedfartar og frikjøring i område som ligg

Korlevoll, og i år opnar Solfonn Resort med restau-

meir i ly for værtilhøve. Vi aukar parkeringskapasiteten

rant, symjebasseng, skøytebane og kurs/konferanse-

med meir enn 200 nye plassar rett ved heisane. Å seie

fasilitetar for inntil 150 personar. I samanheng med

at vi gler oss til vinteren er ikkje akkurat noko over-

dette vert langrennsløypa mellom Solfonn og høg-

driving, seier ein engasjert Bratteteig.

fjellet utbetra. Totalt er det no ca. 100 km langrennsløyper i Seljestad-Røldal.

Dagleg leiar i Håradalen Utvikling, Arne Martin Botnen merkar alt no effekt av ekspressheisen. Etter ein roleg

Røldalsterassen byggjer ny afterski-bar i kjellaren, og

periode på fleire år, er det berre i sommar påbegynt

Hordatun Hotel har pussa opp det gamle grenda-

15 nye hytter i Håradalen. Særleg gledeleg er det at

huset, som skal brukast til grupper, intimkonsertar og

Bergensområdet endeleg ser ut til å ha fått opp augo

arrangement.

Kort fakta om Røldal:

Reiseavstandar:

2 stolheisar 5 skitrekk 15 km nedfartar Uavgrensa frikjøyring 11 m snøfall kvar vinter

Haugesund Stavanger Bergen Kristiansand Skien Oslo

130 187 165 295 230 310

km km km km km km

2 3 3 4 3 4

timar timar timar timar timar timar

15 min 15 min 30 min 45 min

Boliden Odda har vore gjennom store omstillingar. Reduksjon i kostnader og bemanning ved naturleg avgang, saman med omstrukturering og effektivisering. Boliden er komen ut på andre sida i ein sterk posisjon, og har gjennom eigen kompetanse og dyktige medarbeidarar imponert eigarane. Resultatet er at eigarane har gitt klarsignal for store nye investeringar på Eitrheimsneset. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: BOLIDEN

Som framtidig fagarbeidar, legg vi til rette for at du kan konkurrera om å delta på ingeniørstudier finansiert av Boliden.

Boliden er ei stor opplæringsbedrift med kontinuerlig 25 - 30 lærlingar under opplæring. Om du er ungdomsskuleelev eller har ei dotter, eller ein son som står framføre val av linje på vidaregåande, så gir vi elevar som vel industrifaga (TIP), muligheter til læreplass og framtidig jobb på Boliden. Vi arbeidar tett med Odda Vidaregåande skule for å utvikle et sterkt fagmiljø innenfor kjemiprosess.

Boliden Odda er eigd av det svenske gruve og smelteverkskonsernet Boliden AB. Konsernet har 4.800 medarbeidarar og ei omsetning på 34 milliardar SEK. Hovedprodukta er sink, kopar, bly, sølv og gull. Hovedmarknaden er Europa.

Vi er 290 medarbeidarar på Boliden Odda som ventar på å dela vår erfaring med deg som ny lærling.

Boliden Odda er eit av to sinkverk i Boliden. Vi har 290 medarbeidarar og ei omsetning på 964 millionar NOK. Våre hovudprodukt er sink, sinklegeringar, svovelsyre og aluminiumsflorid. 93 % av sinkprodukta går til stålverk i Europa. Aluminiumsflorid går i hovudsak til aluminiumsmarknaden i Noreg.

Boliden har eit godt omdøme som ei solid lærebedrift, med kollegaer som er opptatt av å inkludera deg i teamet og utvikla deg til ein fagleg solid prosessoperatør. I tillegg til kjemi/prosessoperatørar, utdannar og rekrutterar vi og industrimekanikarar, laborantar, elektro- og automasjonsoperatørar.

KNUT HASS I SKARET OPP MOT HÅRTEIGEN, ANNO 1986

KNUT MARTIN (5) OG KÅRE (3) ER VEL NO VORTEN (33) OG (31) – MEN DEI ER FRÅ OMVIKDALEN OG FEKK VERA MED OLDEFAR DANIEL OG TREKKJA GARN I VEIVATNET. DET ER EIT SOMMARMINNE SOM SMÅKARANE NOK VIL HUGSA.

HÅRTEIGEN ER VAKKER, OG SPESIELL I FORMA. KVAR KOM HAN FRÅ? HAN ER EIN DEL AV EIT KJEMPEMESSIG FJELLFLAK SOM VART SKUVA SØROVER FRÅ NORDVESTLANDET I OLDTIDA, SEIER GEOLOGANE. SÅ KANSKJE ER HÅRTEIGEN ”SUNNMØRING” FRÅ BYRJINGA

DENNE ARTIKKELEN AV KNUT HASS STOD Å LESA I GRENDA TORSDAG 28. AUGUST 1986

Med Hårteigen i sikte! Med Hårteigen i siktet mange, mange år var ein tur på Hardangervidda på seinsommaren ein viktig del av feriegledene våre, og noko av det som sit aller best i reiseminneboka etter som åra går. For fem år sidan sette helsa ein brå og brutal slutt for fjell-aktiviteten, men eg har då likevel hatt den vona om igjen å kunna gå turar i fjellet, og sjå igjen gamle og kjære stader på nord-vidda og vest-vidda.

TEKST: KNUT HASS

Og i sommar så lukkast det igjen å koma seg opp, - og beina bar og

MANGE UTLENDINGAR PÅ HARDANGERVIDDA

hjarta slo såpass regelmessig at eg kunne kjenna velværet stiga opp i

Eg var ein av dei fyrste som kom til Torehytta denne ettermiddagen,

kropp og sinn, sjølv om det til tider kunne vera tunge steg å ta.

men så hadde nok dei fleste gått nokså mykje lenger enn meg. Eg var overraska av at det var så pass mange utlendingar, - tyskarar, hollen-

Men likevel, det var herleg å kunna kjenna fjellet under seg att, og vita

darar og britar. Nordmennene var nok i fleirtal, men dei aller fleste var

at kanskje så kan ein få ein og annan tur inn på vidda og oppleva den

frå austlandet og frå sørlandet. Det fanst nesten ikkje vestlendingar.

store stilla og den vide horisonten her oppe på europas største høgfjellsplatå, også i framtida.

Morgonen etter sto eg opp til ein fin dag, og den knallblå himmelen var ein verkeleg provokasjon til at eg no skulle ta Hårteigen i nærare

Etter stor familiesamling i hytta ved Veivatnet, og nokre rolege dagar

augesyn. Det vart til at eg la i veg ganske tidleg på morgonen. Det

der, kom tanken om å sjå Hårteigen igjen, dette vakre og karakteristiske

såg ikkje ut til at ”den grå vegvisaren” var så langt unna, men det var

fjellet som har vore vegvisar under så mang ein tur, men som eg aldri

likevel dryge kilometer fram til foten, og til søraust-sida av fjellet til det

hadde vore oppe på.

einaste skaret der ein kan koma opp.

GRÅ VEGVISAR

Skulle eg prøva å koma opp? Eg hadde høyrt at på den vanskelegaste

Dette er ein fjellformasjon som ingen tar feil av, som har sett den

staden heilt oppe i skaret låg den tradisjonelle snøfonna over fleire av

hatteliknande profilen før. Hårteigen betyr også ”grå vegvisar”

jarnboltane som ein må halda seg i. Eg prøvde likevel, men det var

etter gamalnorsk. På mange måtar ser ikkje dette fjellet ut til å vera

dårleg tak å få for fingrane, og støvlane var glatte så dei ville berre gli

”i slekt” med vidda elles, og eigentleg så er det heller ikkje det.

ut or holene som eg hogg i den isete fonna.

Geologane havdar at i oldtida så vart det forskyvd eit veldig fjellflak sørover frå Nordvestlandet, og dette la seg over sjølve grunnfjellet på

Etter nokre mislykka forsøk så fann eg ut at eg ikkje ville freista

Vidda. Etter som dei mjuke fjellartane forvitra, så vart det ståande att

lagnaden meir, og snudde. Men også her oppe frå var det ei

nokre ”knausar og knattar” av det hardaste fjellet, m.a. Hårteigen,

praktfull utsikt over ei skyfri vidde. Herfrå kunne ein sjå over heile

Hardangerjøkulen og Hallingskarvet. Hårteigen ragar vel 200 meter rett

vidda. Fjellryggen stakk opp, og snøfonner i undersolte dalsøkk

opp frå nivået elles i området, og nede ved foten ligg urar av kjempe-

gav denne sterke svart/kvitt-verknaden. Og her var det råd å sjå til

steinar som har losna og rasa ned etter som forvitringsprosessen har

Jøkelen og Hallingskarvet, Folgefonna og Solfonn, ja så langt som til

gått sin gang.

Gaustadtoppen.

EINSLEG REINSDYR OG KAKLANDE RYPE

HÅRTEIGEN – EI UTFORDRING

Eg drog i veg frå Veivatnet mot Kinsokvelv, og klatra opp på austsida av

Og så var det å byrja på heimvegen. Etter ein liten stogg på Torehytta

den ”grøne gryta.” Oppe på toppen møtte eg turistvegen frå Kinsarvik

igjen, gjekk det vestover. Eg hadde drege ut tidleg om morgonen, det

- Stavali - Valeggja, som gjekk mot Torehytta. Eg tok det varsamt då

var seint før eg kunne trø over dørstokken i hytta ved Veivatnet. Det

eg ikkje visste kvar grensa var for det eg tolde, og eg hadde god tid

var godt å kunna kvila møyre bein, og det var ei herleg kjennsle å vera

fram til Torehytta. Været var skiftande, fjellet vakkert, roen var stor.

velberga i hus att etter å ha vore og helsa på Viddas mest majestetiske

Eg traff berre eit par menneske på heile turen, og dessutan eit reinsdyr

fjell, ”Hårteigen”. Det vanta nok hundre meter på toppen, men det kan

på ei snøfonn og ei kaklande rype, som tydelegvis var i gang med ein

vera eit mål eit anna år. Og kanskje dette fjellet er vakrast å sjå frå langt

avleiingsmanøver for at eg ikkje skulle gå der ungane hennar var.

borte.

Eg tykte aldri at utsikten mot Hårteigen hadde vore så vakker og stor-

”Hårteigen” har alltid hatt ei ”magnetisk tiltrekkingskraft” på alle

slått nokon gong som på denne turen. Vatnet låg med stavstill yte, og

fjellvandrarar i dette området, og blir sett på som ei spesiell utfordring.

oppe i bakken stod Torehytta veltilpassa i terrenget. Det var forresten

Det kan vel ha fleire årsaker, men vi trur nok at det mektige utsynet frå

blitt to hytter no. Det var også kome eit aneks. Det var vel så bra som

”Hardangerviddas tak” er noko av det som trekkjer mest.

hovedhytta, og hadde nesten like mange plassar. No er det også dobbelt sett med matlager. Prinsippet til DNT no er å byggja sikrings-

Men Hardangervidda er sjølvsagt veldig mykje meir enn ”Hårteigen”,

hytter i tillegg til hovedhyttene. Desse hyttene har då ein reservefunk-

og vidda gir positive og gode reaksjonar for dei fleste sansane hos ein

sjon når det er mykje folk i fjellet, men skal også ha ei tryggleiksrolle

fjellvandrar som vil lyda og sjå.

om det skulle brenna. Tenk situasjonen om ei hytte skulle brenna vinterdagen i kulde og uvær, og både mat og hus blir borte?

Det må vera ei hending av historiske dimensjonar at Vidda no er blitt

Då kan ein verkeleg katastrofe henda.

nasjonalpark, og verna for generasjonane som kjem.

Orangeriet.no | Foto & retusj: Fred Jonny™

Tryggleik NSA ER SPO

H A R DA NG E R

Lukka ON ER SP

S A AV

H A R DA N G E R

Friluft SA ER SPON

H A R DA NG E R

ns er spo

a av

h a r da ng e r

Lukka er å bu i naturskjøne omgjevnader saman med familien, og fylla kvardagen med nett det ein har lyst til å gjera. Me som bur i Hardanger meiner me har funne lukka. Her har me ingen rushtrafikk, tid til kvarandre, trygge oppvekstvilkår og lågare bustadprisar enn i storbyen. Me har god plass og tek imot tilflyttarar med opne armar. For meir informasjon, samt oversikt over ledige jobbar og bustader, sjå www.flyttilhardanger.no TILFLYTTARVERTAR I HARDANGER

ULVIK HERAD: Hege Børve, hege.boerve@ulvik.kommune.no / GRANVIN HERAD: Olav Seim, olav.seim@granvin.kommune.no KVAM HERAD: Jan Tjosås, jan.tjosaas@kvam.kommune.no / JONDAL KOMMUNE: Sigrid B. Handegard, sigrid-brattabo.handegard@jondal.kommune.no ODDA KOMMUNE: Gro Bakketun, gro.bakketun@odda.kommune.no / ULLENSVANG HERAD: Torbjørn Reisæter, trei@ullensvang.herad.no EIDFJORD KOMMUNE: Johanna-Maria Hereid, johanna-maria.hereid@eidfjord.kommune.no 24

REISEMÅL

Også i 2015 kan ein oppleve Hardangerfjorden som i tidlegare tider. MS Atløy frå 1931 skal gå i ruta f.o.m. fredag 26. juni tom tirsdag 4. august. Start rundturen der du ynskjer, og gå i land undervegs.

SØRFJORDEN 2015 LOFTHUS

10:40

13:20

16:00

AGA

11:10

13:50

16:30

UTNE

12:20

15:00

17:40

13:10

15:50

18:30

LOFTHUS

MELLOM UTNE OG JONDAL

FOTO: SVERRE HJØRNEVIK/FJORD NORGE

TIDENES SESONG Det ser ut til at 2014 vert tidenes sesong for hotella i Hardanger. Dei siste åra har det vore mykje ”yrkestrafikk” på hotella p.g.a. bygging av Hardangerbrua, tunnelbygging og mastebygging. Det er veldig gledeleg at bortfall av yrkestrafikk i 2014 er kompensert med ei sterk

www.hardangerfjord.com

FJORDABÅTCRUISE

FOTO: SCOTT SPORLEDER/FJORD NORGE

MS ATLØY VED KAI PÅ AGA.

FOTO: CHARLOTTE LINGENER

Hardanger Fjord

VIA FERRATA TIL TROLLTUNGA

TOREFJELL

auke i ”ferie- og fritidstrafikk” på hotella

PÅ OKSEN

ZIP LINE VED RINGEDALSVATNET

FOTO: TROLLTUNGA ACTIVE

TILBODET FOR Å VERE AKTIV I NATUREN HAR ALDRI VORE STØRRE - TIL GLEDE FOR FASTBUANDE OG GJESTER FOLGEFONNI BREFØRARLAG - breføring - kajakk - trugeturar HARDANGER BASECAMP - kajakk - sykkel-utleige - tunnelturar - guiding FLATEARTH ADVENTURES - rafting - kajakk - klatring - breturar KRAM SJØ - vatn og snø – og sykkelutleige

OPPLEV ODDA - som skiftar namn til Trolltunga Active frå 2015 - via ferrata - Zip line FONNA GLACIER SKI RESORT - sommarskisenter FLOTTE VANDREMOGLEGHEITER

VELDIG FLOTT BREDDE I TILBODET MED BESØKSSENTRE OG MUSEER HARDANGERVIDDA NATURSENTER EIDFJORD - Opplevingssenter for norsk natur, klima og miljø

AGATUNET - Ei perle som får strålande tilbakemeldingar frå dei besøkande

RØLDAL STAVKYRKJE - med ei spennande historie

SIMA KRAFTVERK I EIDFJORD - forteljinga om det kvite gullet

HARDANGER FARTØYVERNSENTER i Norheimsund utvidar og fornyar seg

HARDANGER AKVASENTER I STEINSTØ - eit av få visingssentre for lakseoppdrett i Noreg

NORSK VASSKRAFT- OG INDUSTRISTADMUSEUM I TYSSEDAL - nasjonalt museum for vasskraft og industrihistorie

HARDANGER FOLKEMUSEUM PÅ UTNE - heile Hardanger sitt museum

MIKKELPARKEN I KINSARVIK - perfekt for dei minste

KABUSO I ØYSTESE - til sommaren vert det Munch-utstilling.

OLAV H. HAUGE–SENTERET I ULVIK - oppdag poesi og lyrikk i mange former.

FOTO: SVERRE HJØRNEVIK/FJORD NORGE

sommaren 2014.

Vestskog er eit lokaltbasert samvirkeforetak for tĂ¸mmerromsetnad og skogtenester i Rogaland og Hordaland med ca 1600 eigarar.

Vestlandet har gode vilkår for tømmerproduksjon, tilveksten er stor og kubikkinnhald pr. da er høgare enn landsgjennomsnitt. Vestlandet har også utfordringar. Bratte lier og dårlege vegar gjev auka logistikkostnader. Tilgang til sjø kan vera ein føremun, men dette krev gode tømmerkaiar. Vestskog arbeider aktivt for å betra infrastrukturen/råmevilkår sitt område. Tømmer er ein berekraftig ressurs som gjev god utnytting av arealet og særleg er gran på Vestlandet ein suksesshistorie. All profesjonell tømmerdrift vert utført i samsvar med PEFCskogstandard som set krav til planlegging, gjennomføring og etterarbeid. Dette gjer at både mijømessige og økonomiske tilhøve vert ivareteke til beste for samfunn og skogeigar. Investering i skogkultur er viktig for god skogøkonomi. Vestskog tilbyr optimalt plantemateriale for distriktet og den aktuelle eigedomen og kompetent arbeidskraft til både planting og ungskogpleie. Vestskog har tilgang på eit særs kompetent entreprenør- og transportapparat med god lokalkunnskap og har brei skogkompetanse for alle tenester som er aktuelt for ein skogeigar på Vestlandet. Skogen er ein berekraftig ressurs som vil stå seg også etter at oljealderen tek slutt og vil , om vi ynskjer det, generera næringsaktivitet i generasjonar over heile Vestlandet.

KJETIL ANDRÈ RØDLAND DAGLEG LEIAR

SJUR OVE SVARTVEIT ADMINISTRASJONSSJEF JON IVAR RØDLAND PLANSJEF

Skogeigarandelslaget Vestskog SA er ein samyrkjeorganisasjon for skogeigarar i Rogaland og Hordaland. Vestskog driv med tømmeromsetnad, skogbruksplanlegging og rådgjeving til skogeigarar. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: VESTSKOG

Etter ei solid økt på kontoret til Vestskog,

men mykje skuldast manglande infrastruktur

Vestskog er selskapet der skogeigarane kan få

saman med dagleg leiar Kjetil Andrè Rødland,

i både veger og kaianlegg. Vestskog arbeider

profesjonell hjelp til det meste. Hogst, skog-

administrasjonssjef Sjur Ove Svartveit og plan-

aktivt for å betra infrastrukturen.

takst, tømmeromsetnad, ungskogpleie, plan-

sjef Jan Ivar Rødland, kjenner eg at eg er litt

ting, skogrådgjeving, og skogøkonomi.

svidd i toppen. Mykje informasjon om skog, på

Etter ein kraftig vekst dei siste ti åra har

mange nivå, i store mengder, på relativ kort tid,

Vestskog SA i dag 15 tilsette, og eit stort enga-

Skogeigarandelslaget Vestskog er eigd av 1600

er krevjande for ein som har kunnskapen sin om

sjement i skogbruket i Rogaland og Hordaland.

skogeigarar som igjen er medlemer i 28 lokale

skog, i alle høve granskog, stort sett frå pynting

Årleg omsetnad er om lag 120 millionar kroner,

skogeigarlag.

av juletre. Eg har vel og vore deltakar i menig-

og 200 000 kubikkmeter vyrkje. Vestskog sitt

heten, og stemt i med Amen! - når nokon har

hovudkontor ligg i Granvin i Hardanger og

Det er mange ledd som skal vera på plass

”prediget” at granskog er noko drit, og høyrer

kontorer i Ølen, Øystese og Njåskogen i Time

i ei moderne tømmeromsetnad. Vestskog

ikkje heime på vestlandet. Grangutane, Kjetil

kommune.

dekkar planlegging av hogst, utsjekk av miljø,

Andrè, Sjur Ove og Jan Ivar har gitt meg mange

gjennomføringa av hogst, utkøyring i skog,

gode argument, som tilseier at eg må melda

transport fram til terminal/kai, alt dette før

meg ut av den menigheta. No har eg vel strengt

ein kan levera tømmeret vidare i verdikjeda

teke aldri vore medlem, men eg har nok vore litt

(t.d. sagbruk, papirindustri og bioenergi).

skapsympatisør. - Gran er eit tre som utnyttar

Vestskog legg vekt på god informasjonsflyt,

arealet godt, og kvaliteten på vyrkjet blir heilt

ryddig oppgjer og sluttresultat. (t.d. opp-

topp på vestlandet. Vestskog har i alle høve gitt

rydding, sporskade, miljøkontroll, nyplanting).

denne guten noko å tenkja på, og skog blir aldri meir berre skog for meg. Innsikt og kompetanse

Vestskog er ein solid paraplyorganisasjon der

er god ballast å få. Kjetil Andrè understrekar det

ein finn kompetanse og kunnskap som skog-

er no og i nokre 10-år framover ein skal hausta

eigarane treng. Vestskog har avtaler med eit

av skogreisinga på 50- og 60-tallet.

solid entreprenørapparat som dekker alle krav som vert stilt til moderne tømmeromsetning.

Dagens avvirking står ikkje i samvar med tilveksten. Noko av dette skuldast at skogeigarar

Vestskog SA har også ein planavdeling som

ikkje er klar over verdiane som står i skogen,

utarbeidar skogbruksplanar. Dette gjev skog-

eigaren oversikt over areal, treslag, tilvekst, bonitet, kubikkmasse, tiltak, biologisk viktige områder. Ein skogbruksplan kan brukast til ein effektiv drift og forvaltinga av skogeigedom. Skogbruksplan vert levert i papir og på digitale mediar. I ein skogbruksplan kan ein få oversikt på alderog hogstklassefordeling. Kvar kan du hogga, kor mykje kan du hogga og kvar du skal byrja? Planen fortel; Kva tilveksten er, kor mykje står det i skogen min? Kor mykje har eg av ulike treslag? Du får oversikt over om det er miljøelement som du må ta omsyn til, og ikkje minst kva tiltak og investeringar som må til. Jan Ivar påpeikar at det kanskje ikkje er så mange som veit det, men Hordaland har faktisk mykje å fara med når det gjeld skog og skogsdrift. Noregs største tre, og størst volum pr. dekar. Skogsdrift er ei god nytting av areal, og særleg gran er kostnadseffektiv på vestlandet. Vestskog planlegg for framtida og lønsemd for skogeigarane. Berre vi får ha 20-25 % av arealet til produksjon, så kan fuglar og naturvernet ha resten, seier Jan Ivar.

Visste du at granskogen vår er eit mykje meir effektivt co2-lager enn regnskogen? Visste du at grana i tidlegare tider var eit heilt vanleg tre på vestlandet? Viste du att Staten har freda granskog i Hordaland (Modalen 3000 dekar). Det er heilt sikkert mykje anna du ikkje veit om gran, om skog, og ikkje minst om skogbruk, foredling, og framtidstenking. Vestskog veit mykje, kanskje du kan lesa deg opp på www.vestskog.no?

ENTREPRENØR I SÆRKLASSE ….Og mannen han gjekk seg i vedaskog - Heifara - i vedaskog! Slik begynner ei kjend vise om kva resultatet kan bli når ein går på vedaskog. I omtalen av denne visa les vi; Ein nydeleg folkesong frå Hardanger. Litt ”skummel” tekst for dei minste borna, men dei litt større synest dette er spennande. TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

Trå & Velken Skogsdrift AS driv ikkje primært med

Sjåfør Endre Velken såg likevel heilt avslappa ut,

Trå & Velken er godkjent lærebedrift. Lars Velken

å gå på vedaskog. Men dei driv absolutt i skogen,

og samarbeidde med datamaskina om å velja ut

er oppteken av at selskapet skal utvikla seg og

og det eg fekk vera med på i Trå & Velken sin regi,

lengde og kvalitet på tømmerstokken og plassera

bli best mogleg i den storleiken firmaet har i

var definitivt spennande. OK, du skjønar kanskje

den ferdig kutta lengda slik at det var lettast mog-

dag. Ikkje minst meir effektive gjennom erfaring

kvar eg vil? Skogsdrift kan framleis i 2014 vera

leg å frakta tømmeret ut. Eg let att augo, bad ei

og investering i nytt utstyr. Selskapet får primo

spennande for store gutar, sjølv om vi berre let

stille bøn, og vona på det beste, samstundes som

november ny hogstmaskin frå den finske skog-

kråka fyka sin veg.

eg let meg facinera.

utstyrsgiganten PONSSE.

Høgt over Vangsvatnet med panoramautsikt over

Trå & Velken er eit Granvin basert skogentre-

Ein slags gentlemanns agreement med Vestskog

nærområdet til Voss, i ei bratt li, med ein velvaksen

prenør-selskap, som byrja i det små tidleg på 2000-

om framtida gjer at Trå & Velken kan investera i

skog. Ein skog som var planta lenge før nokon

talet, og vart etter kvart etablert som AS i 2007.

nye kostbare maskinar, som er effektive og heilt

hadde drøymt om at slike store maskinar skulle ta

Selskapet er eigd av Håvard Trå og Lars Velken,

naudsynt i moderne skogsdrift.

seg av hogsten. Det var onsdag, eg var klarert til

og har 6 tilsette. Håvard jobbar i Nordsjøen, men

å innta styrehuset på ei hogstmaskin i fullt arbeid.

jobbar som mekanikar for selskapet når han er

Eit godt tips til gardbrukarar/skogeigarar som har

Eller kanskje komando-sentralen er eit meir pass-

heime. Lars S. Velken som framleis driv som

planar om, eller tankar om å ta ut skog, er at dei

ande ord, for det er eit imponerande maskineri vi

gardbrukar, rett nok i samdrift, er dagleg leiar i

tar kontakt med naboar og samsnakkast, slik at

snakkar om. Ei blanding av moderne datatekno-

entreprenør-selskapet.

dei saman vender seg til Vestskog, eller direkte til

logi, og enorme hydrauliske krefter, saman med

Trå & Velken. Dette fordi det er store kostnader

sylkvasse sagblad, som feller, kvistar og kuttar

Selskapet driv mest med uttak av skog i ”nær-

tømmer i stor fart, i eit samspel mellom data-

området” og Vestskog er den heilt domineran-

med å flytta/transportera så store maskinar.

teknologi og operatøren sin faglige innsikt.

de oppdragsgivaren. På kvar hogstteig jobbar i

Etter ein hektisk og spennande dag, måtte eg ta

utgangspunktet 3 mann. Ein kjører hogstmaskina,

meg ein liten pause på heimveg, parkera BMWen,

Samstundes hadde eg ei kjensle av at vi heldt oss

ein driv med lassbærar. Det vil seie utkjøring av

og opna for litt filosofi. Såg opp i liene, på skogen,

på rett kjøl gjennom ein symbiose av gamal vane

tømmeret til lasteplass der tømmerbilen kjem på

observerte ei kråke som fauk forbi. Nynna litt for

og stor nåde frå høgare makter. Rett nok hadde

henting. Tredje mann kan driva med gravemaskin

meg sjølv, om opplevingane til han gamle karen

ein gravemaskin laga ei lita flate maskina kunne

og/eller handhalden motorsag og det som til ei

som var på vedaskog, og tenkte at det var mykje

operera på, og vi sat i eit styrehus som kunne

kvar tid må til for ei effektiv drift.

imponerande som hende i skogen den gongen.

vatrast i alle retningar, slik at vi sat komfortabelt.

Slik var det i skogen i dag og, med Siri, Endre, Lars

Men, ein liten glytt ut på sida fortalde meg fort

Dei som driv dette arbeidet kan ta utdanning som

at det ikkje var mykje plass til hjul og belte som vi

skogsoperatør. Då går dei fyrst to år på skule, og

bevega oss på. Samstundes fortalte både lyd og

så er dei ute i felten i to år som lærling.

ristinga at det var tunge prosessar som vart utført.

og dei andre i Trå & Velken.

TRÅ OG VELKEN

ENDRE VELKEN

SKOGSOPERATØREN! Vi har sitert frå den gamle visa om mannen som gjekk seg i vedaskog.

No har han drive på med dette i 6 år, og trivest godt i skogen. Han styrer

Dersom han hadde møtt Endre Velken i aktivitet med si ”motorsag” på 27

ein imponerande prosess med ei imponerande maskin, ei drift som verkeleg

tonn, hadde han truleg fort missta interessa for kråka. Endre har gått to år

set ting i perspektiv. Det er ein lang veg frå bruk av øks og tomannssag, til

på skule og to år i lære for å kunna handtera ei hogstmaskin på høgt nivå.

korleis moderne tømmerhogst vert driven.

”SKJØNNHETEN OG UDYRET” Den kjende Disney-klassikaren har sin eigen variant i Granvin. Siri frå Malm i Nord-Trøndelag gjekk på folkehøgskulen på Lofthus, og ante fred og ingen fare, men så kom kjærleiken og tok ho. Resultatet vart ein sambuar i Granvin, og store nye utfordringar som venta på ho i skogen. Utan noko tidlegare erfaring etablerte den tøffe trøndaren seg som sjåfør på ein lassdoning på 16 tonn. Når den vesle, søte trønderjenta på mindre enn 60 kg, buktar seg fram i ulent lende på eit monster av ein maskin på 16 tonn, så blir det for meg ”Skjønnheten og udyret.” Vi kan seie at sjåføren utgjere ein liten del av det totale akseltrykket. Det trivest Siri med, og kosar seg med ”udyret” hos Trå & Velken, ein viktig aktør, i den imponerande verdiskapingskjeda knytt til skogsdrift, med utgangspunkt i trebygda Granvin. Hunden som trivest saman med matmor Siri ombord på ”udyret” SIRI FARBU AUNE

lyder same namnet som produsenten av maskina, PONSSE! Ein eurasier, ein tysk hund som vert vurdert som; vaktsam, rolig, reservert, vaken og intelligent!

OPERATØR ARILD ESPELAND HAR VORE MED PÅ EI RIVANDE UTVIKLING I TRELASTINDUSTRIEN I OVER 30 ÅR.

GRANVIN BRUK Moelven Granvin Bruk AS vart formellt skipa 14. mai 1965. I perioden fram til i dag har det vore fleire eigarar, der Moelven overtok i 2010. Vi har snakka med ein av dei som har lengst fartstid ved bruket: TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: SIGURD VIKØREN OG HARDANGER PANORAMA

Arild Espeland, (1957). Har jobba på bruket sidan

Den nye saga opna og for ein flisproduksjon,

produksjonen er automatisert, så er her mange

1981, då var Granvin Bruk ei bygdesag med

der Elkem AS Bjølvefossen i Ålvik brukar flis for

prosessar som utan stor merksemd, kan vera

stokksag og kløyvesag. Dei dreiv å skar grov boks

å optimalisere råvaremiksen i smelteovnene ved

farlige. Den store lysande tavla utanfor bedrifta

10 x 6 tommar, som vart brukt til sviller under

produksjon av ferrosilisium.

fortel at Granvin Bruk Moelven no har passert

jernbanen sin skinner.

700 dagar utan skade. Det er HMS det står Torsdag 9. oktober 2014 sette saga på Granvin

respekt av.

I 1983 kom det endringar, då ny sag vart eta-

Bruk Moelven, produksjons-rekord for ein dag,

blert. Framleis var det mykje fysisk arbeid, men

med å produsera 224 kubikkmeter trelast ut av

Det er ingen tvil om at ”Bruket” i Granvin leverar

dei skar meir finskoren plank. Ein fysisk prosess,

380 kubikkmeter tømmer. Dette tilsvarar 13 trai-

fyrsteklasses produkt til kledning og konstruk-

skader på personar, var heller ikkje heilt ukjent.

lerlass med tømmer. Den nye vekerekorden vart

sjonsyrkje. Foredla lokalt, av folk med lang og

Fram mot tusenårs-skiftet var heile saga utsleten

på meir enn 1000 kubikkmeter trelast, eller meir

høg kompetanse, ved eit topp moderne anlegg,

og umoderne, og det var heilt naudsynt med

enn 50 trailerlass. Dette er eit resultat etter ein

av eit suverent, godt og kortreist råstoff, som

investeringar i nytt sageutstyr.

gjennomgåande effektiviseringsprosess som er

den vestlandske kulturgrana er!

gjennomført. Den 7. mai 1999 kom dåverande nærings-minister Lars Sponheim til Granvin, der det venta stor

Granvin Bruk Moelven er ein god arbeidsplass,

fest-ivitas og opning av den nye saga som vart

seier Arild, han har vore tilsett i meir enn 30 år.

døypt med lokalproduserte godsaker som stod

Fleire andre har vore her enno lengre. Granvin

i stil til produktet. No snakkar vi om datastyrt

Bruk er ikkje ein arbeidsplass der du seier opp.

anlegg, og automatisert sag med monaleg større

Sjølv om marknaden og i denne bransjen er blitt

kapasitet. Saglinja vart på nytt omarbeidd og

tøffare, så spring vi berre litt fortare, seier Arild.

oppgradert med topp moderne utstyr i 2011 då Moelven overtok.

Han og arbeidskolegane har nådd eit tryggleiksnivå som dei kan vera stolte over. Sjølv om

KJELL ARNE JØRDRE STYRER SAGLINJA

OLAV S. HAUGSE

Juletreet TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

Alle har det, alle meiner noko om det! Eit symbol

eit fint juletre, og skal vi nå det målet, så må det

Då tenkjer vi tre som har vakse i Noreg. På

som vi har knytt sterke kjensler til. Kva type tre

til kompetanse, og mykje aktivt stell av trea.

garden til Olav blir det levert 800 - 1000 juletre

det skal vera, korleis vi skal handsama det, slik

kvart år. Med faste avtakarar, er det viktig med

at det drysser minst mogleg. Korleis vi skal pynta

Eg har vitja ein skogeigar med langt over

det. Kven som skal pynta det, kva type ljos vi skal

gjennomsnittet kunnskap om skog, trevyrkje

ha, og ganske mykje meir.

og ikkje minst juletre. Olav S. Haugse finn vi

Skal du starta med juletreproduksjon, er det viktig

i bakkane høgt og fritt over Granvin. Etter eit

å søkja råd og skaffa seg kompetanse. Dei som

Julefeiringa er ein av dei sterkaste tradisjonane

langt liv med skog, har Olav no i 15 år drive med

trur at dette er ein lettvint veg til pengar, blir

vi har i Noreg, og i tradisjonen har juletreet ein

juletre, etter å ha fått løyve til bruksendring på

skuffa. Er du ikkje klar for å gjera ein betydeleg

sentral plass i alle norske heimar. ”Du grøne

det bratte småbruket sitt og tilhøyrande innmark.

innsats, så er du dømd til å misslukkast. Om du

glitrande tre” finn vi og på mange andre arenaer.

ein leveranse som er jamn kvart år.

plantar skog og set deg ned å ventar i 7-8 år,

Ikkje minst der folk møtest. Juletreet er på mange

Høgt over Hardangerfjorden og Granvin trivest

utan å stella skogen din, så kan du kanskje få

måtar eit juleikon som vi samlar oss rundt.

Fjelledelgrana godt. Abies lasiocarpa. Dette er eit

selja 10 % som kan ha god nok kvalitet.

tre som stammar frå vestsida av Rocky Mountains Juletredyrking er etter kvart blitt ei næring, og

frå høgder på 2-4000 meter. I klimaet her på

Om du steller skogen din etter dei beste

etter litt prøving og feiling som i mange andre

vestlandet trives Abies lasiocarpa svært godt, og

retningslinene, så kan du få kvalitet og sal på

bransjar, har det peika seg ut kva sortar som

eignar seg veldig bra til juletre. Tette fine greiner,

90 %, seier ein engasjert Olav Haugse. Det

eignar seg best, og korleis produksjonen kan

og eineståande evne til å halda på nålene lenge,

er berre å sjå i augo at å nå eit slikt mål krev

drivast, slik at det blir ein berekraftig produksjon

sjølv inne i varme stover.

kompetanse og stor eigeninnsats. Dette kan

som og er økonomisk lønsam.

skribenten skriva under på, etter å ha studert og Det er mange kjensler knytt til tradisjon.

lest Olav sin skjøtselplan for stell av juletreskogen.

Dei som driv med skog, forstod på eit tidspunkt

kanskje særleg til jul, og dei aller fleste har

Det er rimeleg krystallklart at heller ikkje i

at fruktbønder i Hardanger var særleg godt eigna

klare meiningar, som gjerne stammar frå eigen

juletreproduksjon er det mange tre som veks heilt

som juletreprodusentar, fordi dei hadde ein lang

barndom, om kva type juletre ein ynskjer seg.

inn i himmelen på eiga hand.

tradisjon med å stella trea sine. Alle ynskjer seg

Dei fleste vil nok i alle høve ha norske juletre.

Kunnskapen om skog er stor hos Olav, og han

som han var ein av grunnleggjarane av. På

Slik skal du handsama juletreet ditt!

vil gjerne dela av sin kunnskap. Skogmannen har

bedrifta hadde Olav arbeid i heile sitt yrkesaktive

Når du har kjøpt treet, så la det stå ute. Ein til

mykje interessant å fortelja, ikkje minst om at han

liv, og som han sjølv seier, teke del i både

to dagar før du skal ta det inn i stova, så skjær

har planta både ask og bjørk, og ikkje å gløyma

oppturar og nedturar. Ein viktig del av hans liv,

du av ei tynn skive i enden for å opna porenen

det siste produktet, som er eit prøvefelt han har

som garantert og er tema som blir vurdert frå

så tek du treet inn i kjellaren og set det i ei bytte

saman med skogselskapet med vridd raun. Ein

meditasjonsbenken.

med vatn. Ta aldri treet direkte frå kulden ute, og

rauneart med særleg fint trevyrkje.

rett inn i ei varm stove. Når treet er aklimatisert, Eg kunne denne gongen berre vera hos Olav

så kan du trygt ta det inn i stova. Då er det berre

På eigedomen til Olav S. Haugse ligg ein gamal

eit par timar. Nye avtalar om å henta stoff til

ein ting att for å ha eit fint tre som drysser lite,

gravhaug med kjempeflott utsikt over Granvin-

magasinet var tidfesta, og klokka hadde det som

så lenge som mogleg. Syt for at treet har vatn!

bygda og fjorden. Her har Olav laga seg ein

vanleg alt for travelt i hyggjeleg lag. Eg kjende på

God Jul!

meditasjonsbenk. - Her har eg på gode dagar

meg, at her kunne det vore gildt å ha vore mykje

hatt mange interessante samtalar med han som

lenger, sete å meditert med Olav, på benken

ligg i haugen, seier Olav, og ser på meg. - Vi har

hans, analysert spørsmål rundt livets gåter,

ikkje minst utveksla meiningar og tankar om

diskutert om alt var mykje betre før, og kanskje

kven av oss som har levd i den beste tida. Frå

løyst nokre verdsproblem. Eg kjenner trong til å

meditasjonsbenken kan Olav og sjå ned på den

takka for ei gild stund.

flotte og viktige trebedrifta, Granvin Bruk,

Juletreproduksjon i Hardanger!

Profesjonell juletreproduksjon i Hardanger starta på 70-talet med

regionssentera samt i Bergen. Hovudtyngda av juletre vert likevel seld

utplanting av fjelledelgran. Etter kvart har fleire starta opp med denne

gjennom salsselskapet Norsk Juletreservice AS, eigd av produsentar i

produksjonen og det ligg i dag eit årleg uttak på om lag 10.000 tre.

Hardanger og i Rogaland. Norsk Juletreservice har dei siste åra hatt ein

Utplantingsplanar tilseier at denne produksjonen vil auka til 40-50.000

årleg omsetnad på om lag 60.000 tre, til kundar i inn- og utland.

tre i løpet av 5-8 år. Nokon av produsentane har eigne salsplassar i

LINDKJEND TRANSPORT AS (Vestmar Transport AS fra 1.1.15) har gjennom mange år vært en del av verdikjeden fra plante til ferdig produkt, gjennom transport av tømmer og trelast inn og ut av Granvin Kommune.

Lindkjend Transport AS er eid av Drangedal Bilruter AS i Drangedal Kommune, Telemark. Dette er også en kommune med lange tradisjoner innen skogbruket. Avdelingen i Granvin er en stor arbeidsplass i kommunen. Vi er stolte av å være en del av verdikjeden som transporten representerer. Vi påtar oss de fleste transportoppdrag.

Ta kontakt med oss på telefon 957 42 643

Eit verdsomspennande konsern, som omset for svimlande 3 milliarder kroner. Historien bak dette industrieventyret er ganske spesiell og litt søt. I Suomi, dei 1000 sjøars land, er det ikkje så reint lite skog. På ein liten plass som heitte Vieremä, ute i den store Finske skogen, var det ein smed og skogsarbeider som hadde bestemt seg for å lage ei maskin som var betre enn dei andre maskinane på marknaden. Han syntes maskinane gjekk sund heile tida - difor ville han laga ein maskin som var betre, og som tålte tøffe tak. Denne karen heitte Einari Vidgrén. Om vi ser for oss ein smed i si eiga vetle smie, som skulle prøva seg fram, og at han kanskje ikkje heilt hadde tilpassa karosseri-platene, avrunda dei, og slipt til, og slett ikkje sprøytemalt. Slik kan vi tenkja oss at den fyrste doningen ikkje heilt såg ut som eit køyrety frå ein reklamekampanje. Men dagen var komen då smeden meinte doningen var klar for presentasjon og for å bli prøvd, og folk frå den vesle grenda strøymde til for å sjå på vidunderet. Dei frammøtte kunne med sjølvsyn sjå at noko vakkert syn var maskinen ikkje. Doningen hadde neppe vunne mange designkonkurransar. Men, dei frammøtte ville at jomfruturen skulle krunast med dåp, og doningen måtte få namn. Det hadde ikkje smeden tenkt på, så diskusjonen gjekk friskt mellom dei frammøtte om kva namnet skulle vera. I denne vesle finske grenda var det ein gamal skabbete laushund som heitte Ponsse. Denne hunden kom luskande forbi smia akkurat då vidunderet var kome ut på garden, og sermonien skulle starta. Ein av dei frammøtte la merke til dette, og dermed fall dei berømte orda om at denne maskinen er så stygg at den må heite Ponsse, etter hunden som ikkje såg noko betre ut. Difor vart det bestemt at maskina skulle heita Ponsse, og dåpen vart fullbyrda. Såleis vart det verdens-omspennande konsernet Ponsse Oyj skipa i dei djupe finske skogar i det Herrens år 1970, utan at nokon kunne veta kva dei hadde vore med på å starta.

EN KJEMPE AV EN

HOGSTMASKIN PONSSE SCORPION

Ponsse tilbyr markedets mest omfattende og allsidige utvalg innen hogstteknologi – for alle utfordringer innen skogbruk. Den helt nye PONSSE Scorpion er den siste tilveksten til vår serie med verdensledende skogsmaskiner. Hogstmaskinen har en kompromissløs konstruksjon hvor alt handler om føreren. Maskinen har enestående sikt fra kabinen og uslåelig stabilitet og kraft – med miljøet i tankene og med minimal belastning på underlaget. Den revolusjonerende tredelte rammekonstruksjonen gir et svært lavt tyngdepunkt slik at maskinen blir ekstremt stabil og komfortabel. Det er lagt stor vekt på maskinens servicevennlighet. Den nye 4F-motoren og den forbedrede hydraulikken har gjort det mulig å forlenge serviceintervallene fra 600/1200 timer til 900/1800 timer. Den nye PONSSE Scorpion tar produktivitet og ergonomi innen skogbruket til et helt nytt nivå og setter nye standarder for førerens arbeidsmiljø. Ponsse AS Klettavegen 7 2211 Kongsvinger Tlf: +47 62 88 88 70 Faks: +47 62 88 88 78

EG SER IKKJE SKOGEN FOR BERRE TRE TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

Hjeltnes Vidaregåande skule er ”hoffleverandør” på granplanter, og

Ynskjer rektor Gunnbjørg Øyre har for skogplanteskulen er å få på plass

leverar så mykje dei har kapasitet på til Vestskog. Planting og produksjon

noko fornying av produksjonsapparatet, slik at den årlege eigenproduksjonen

av granplanter på Hjeltnes har skulen overteke frå Bergen og Hordaland

kan koma opp i 700.000 granplanter. Skognæringa på Vestlandet ynskjer

Skogplanteselskap som dreiv Ulvik Skogplanteskule.

sterkt at me held fram med produksjonen slik at nyplatinga i regionen kan haldast oppe. Fleire planteskular er lagt ned på Vestlandet og pr i dag er dette

Hjeltnes produserar 350.000 planter årleg sjølv, og formidlar 250.000 plan-

den einaste skogplanteskulen i dei tre fylka Rogaland, Hordaland og Sogn og

ter, slik at dei årleg omset ca. 650.000 granplanter. I tillegg har Hjeltnes ein

Fjordane. Næringa ynskjer nærleik til produsenten. Noko større bedrift er det

produksjon på 20.000 juletre kvart år.

vanskeleg å sjå at ein vidaregåande skule kan driva.

Frøa vert sådd i veksthus, og står her det fyrste året, før dei blir flytta ut på

Prognosane peikar mot auka behov for skogplanter og juletre i framtida.

friland. Skogplantene blir levert for utplanting i skog når dei er 2 år gamle.

Skal Hjeltnes kunna etterkoma ein auka etterspurnad, så er det heilt naudsynt med nye investeringar.

TILBODET PÅ HJELTNES VGS På Hjeltnes vgs i Ulvik går det ungdommar som skal verte blomsterdekora-

Gartnarutdanning har vi no berre på deltid for vaksne, eit tilbod for dei som

tørar og anleggsgartnarar. Har du Vg 1 design og handverk kan du velja å

arbeider i næringa eller skal overta ein gard. Utdanningsløpet er kompri-

verte blomsterdekoratør ved å gå Vg2 på Hjeltnes og 2 år i lære i ei bedrift.

mert over 2 skuleår. Dei har samlingar 3 dagar pr månad, i tillegg har dei

Hjeltnes har tilbod om Vg 1 naturbruk og då kan du gå vidare på Vg2

innleveringar på nett og praksis i bedrift. Frå 2009 har vi teke inn elevar

anleggsgartnar- og idrettsanleggsfag, før 2 år i lære. Skulen har 2 klassar

annakvart år, men har no inntak kvart år pga stor etterspurnad. Vi har difor

med anleggsgartnarar dette året og det er stor etterspørselen etter lærlingar

2 gartnarklassar med vaksne dette skuleåret, med til saman 30 elevar!

i næringa.

Utskipingskaiar er viktige for levering av tømmeret frå produsenten og til mottakar. Her frå djupvasskaien ved Arriva shipping i Ølensvåg.

KARIN VALLAND

Ei triveleg dame

Karin

Valland

beste

sin

dame

på

grønsaker, har vore i drivhus og lært om blomar og trær. Det er heilt ufatteleg nyttig. Vi lærer om kulturlandskap, planteanatomi, og plantefysiologi. Vi må

mjølkeproduksjon i lag med sin ”betre

læra oss å forstå oppbygginga av ei plante. Fotosyntesen som vi rynka litt på

halvdel,”

nasen av når vi gjekk på skulen, synest eg no er heilt fantastisk å læra om.

Nordsjøen. Karin fann ut i vaksen alder

Her på garden er vi midt i omlegging av drifta. Vi har planta ut 1000 - 2000

at ho gjerne skulle hatt meir kompetanse

epletre i året, og er no komen til 4000. I 2015 skal vi planta 2500 tre til. Så frå

innan ulike sider med dyrking.

juli-august i 2016 vert det slutt med mjølkeproduksjon, og fullt fokus på eple.

Tilfeldig kom ho til å ytra seg om dette

Dette ser eg fram til. Eg trur ikkje det blir mindre arbeid, men vi kan

til ei gamal veninne, som då kunne fortelja

sjølvsagt ta det meir med ro når det gjeld jobben, på 1. juledag og 17. mai.

den kompetasesøkjande dama på Valland

Men trea treng og stell, så arbeidslause vert vi nok ikkje.

Gardkjerring

løysa. Denne måten å arbeida på fungerer veldig bra. Vi er innom frukt, bær,

Valland i Norheimsund, der ho driv som

alder.

triveleg

jobbar

turnus

om eit fenomenalt tilbod dei hadde på Hjeltnes vidaregåande skule i Ulvik. - I tillegg til å suga til meg lærdom på Hjeltnes, er eg og med i ”dyrk smart” - Det er heilt eneståande, seier Karin, som no er halvvegs i andre året av den

prosjektet som vert drive i regi av fruktlagera. Når eg kan toppa dette med

to-årige utdanninga. - Vi er gjennom så mange utfordringar, og eg har lært

fagleg rettleiing frå Bioforsk si rådgjevingsteneste, så vert dette kjempebra,

utruleg mykje, skryt Karin. - Vi er samla på Hjeltnes 3 dagar kvar månad, slik

seier Karin. - Vil skaffa du skaffa deg kompetanse på det som veks og gror, er

at alle kan ta denne kompetansehevinga, samstundes som dei er i jobb. I

Hjeltnes ein god plass å starta, seier den tilstundane eplebonden på Valland.

periodane utanom tida på skulen, jobbar vi heime etter oppgåver som vi må

Moderne luksus i romantikkens venleik!

Sandven Hotel, med aristokratisk venleik, og historisk pust frå ei svunnen tid. Eit bygg i sjarmerande sveitserstil, der det var eit yrande liv då turistbåtane la til kai, med 200 hestar med karjol som kunne ta turistane med på kjøretur i den flotte Hardangernaturen. Ikkje minst ville mange sjå og oppleva fossen dei hadde høyrt rykte om. Fossen du kunne gå bak, var ei oppleving ingen ville gå glipp av. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: THON HOTEL SANDVEN OG KVAM HERAD

Mykje storfolk fann vegen til Sandven Hotel, og

Sandven. Saman med bror sin leigde han ei Har-

4. juli 1889 kom ”Hohenzollern” til Norheimsund.

dangerjakt, som han frakta landsens varer som

Det var her Keiser Wilhelm av Tyskland, sette

kjøt, skinn og smør til Bergen med. På returen

sine bein på norsk jord, for fyrste gong. Seinare

hadde dei med byvarer som kaffi, sirup og sukker. I

hadde hotellet vitjing av mange kjende personar.

1845 begynte han sal av varer på bua på Sandven.

Her budde Adolph Tidemand, i nærmiljøet kunne

Ei gamal stove som vart flytta frå Bergstø.

du treffa store personlegdomar som Ole Bull og Harald Sæverud.

Fram til 1842 hadde det vore eit byprivilegium å driva handelsnæring. Nils søkte om å få handels-

Hardanger var tidleg eit attraktivt mål for turistar,

bevilling, men Amtsformannskapet gav avslag

og alt i 1834 var den fyrste lystyachten å sjå på

på søknaden fleire gonger. Fyrst i 1857 fekk han

fjorden. I 1869 kom Vøringen, den fyrste rute-

løyve, då på tilråding frå Futen og sorenskrivaren

båten. Med ein aukande turisttrafikk kom kravet

som var lite nøgde med prestegarden i Vikøy, som

om meir enn mat og seng. Naturen og ikkje minst Folgefonna gav sterke inntrykk. Men turistane

tingstad og losji. Løyvet vart gitt av Kong Oscar JORUNN PILE

den 1. og hans 6 statsråder.

etterspurde aktivitetar og turmål. Kongen og hans statsråder gav ikkje slike løyve, I 1875 sette hotellvert Nils Sandven opp ei kunn-

I 1898 Kjøpte Nils Sandven saman med to ber-

utan at det vart stilt klare krav. Betingelsane for

gjering om bord i Vøringen; ”I Norheimsund hvor

genserar Steinsdalsfossen, eller Øvtshusfossen

å driva handel var fylgjande krav: Han måtte ha

skibet ligger i 5,5 t, er anledning at bese den be-

som var det opphavlege namnet. Her bygde dei

tingstove, vera skipsekspeditør, forsyna almugen

kjendte Stensdalsfos og dens smukke omegn.”

hytte i dragestil, der dei selde forfriskingar, og som

med nødvendige varer, og han måtte driva her-

Fossen var ein magnet på turistar, og etter at det

framsynte forretningsmenn, så tok dei inngangs-

berge.

nye hotellet i Sveitserstil sto ferdig i 1897 auka

pengar. 10 øre for å koma inn bak fossen.

turisttrafikken. Dette krov fleire og betre rom.

Frå denne spede starten dreiv Sandven-familien

Hotellet fyllte ut området mot fjøra, og planta

Det var Nils Sjurson Skutlaberg, som seinare tok

hotellet

hengebjørk, og gjorde det fint i hagen.

namnet Sandven, etter garden, som etablerte

skiftande tider.

gjennom

generasjonar,

gjennom

Den siste var Olav Norvald Sandven. Etter han dreiv

Jorunn Pile, dagleg leiar av hotellet, viser stolt fram

festival som blir halden same helg som den årlege

fyrst ei stifting hotellet, før Tron Bach overtok og

alle fasilitetane Thon Sandven kan by på, noko ho

trebåt-festivalen i Norheimsund. Vi ynskjer og å

dreiv fram til 2011, då Olav Thon kjøpte hotellet.

har god grunn til. Utanom buarealet har hotellet

vera eit hotell for lokalmiljøet, både for bedrifter

tre konferansesalar, med inntil 200 plassar. Desse

og private. Frå hotellet er det kort veg til ski-

DET NYE MODERNE THON HOTEL SANDVEN!

salane kan og brukast til konsertar og ulike typar

aktivitetar på Kvamskogen, seier ein engasjert

Det gamle sveitserhotellet er renovert og teke vare

festlege tilstellingar. I den gamle spisesalen er det

dagleg leiar. Dermed er Thon Hotel Sandven og

på som eit klenodium i sin klassiske stil. I tillegg er

plass til 100 gjester. Eit fasinerande hotell, der du

ein gunstig base for sportslege aktivitetar og opp-

det planlagt ei oppgradering av alle romma i det

kan oppleva romantikkens herskapleg sus, saman

levingar om vinteren.

gamle hotellet. Her er det 32 rom.

med det mest moderne og funksjonelle eit hotell av i dag kan by på.

Sandven er det optimale utgangspunktet for å

Det er bygd stort nytt moderne hotell i tillegg,

oppleva Hardanger, heile året. Frå 1. mai går det

som inneheld 18 leiligheter, med frå 1-3 soverom.

Konferansefasilitetane har Jorunn stor tru på vil

Barnevennlege facilitetar som høver til familiar

verta attraktive for mange. Ikkje minst med tanke

som er på tur. Bueiningar som og høver særde-

på nærleiken til Bergen. Med den flotte hagen vår

Thon Hotel Sandven, er det optimale utgangs-

les godt til vener som er på tur nokre dagar. I til-

som går ned til fjorden, og den nye promenaden

punktet for ”Opplev Hardanger” Folgefonna -

legg har det nye hotellet 52 rom. Slik framstår no

langs sjøkanten, er og eit opphald utandørs frå

sommarskisenter - Fjell- og fjordturar - Trolltunga

det nye Thon Hotel Sandven, som eit moderne

øvst hylle. I sommarhalvåret har vi ute-servering.

- og alt det andre vakre! Du kan bu med fjorden

hotell, som samstundes har teke vare på den aristo-

Her kan vi og arrangera ulike happeningar og

og oppleva byen, Bergen, innan ein times tur, seier

kratiske venleiken, og det historiske pustet.

festar. Konsertar, der vi vil tilpassa oss både yngre

Jorunn!

Hotellet har kombinert dei to stilartane på ein

og eldre sine krav. Hotellet er samarbeidspartnar

framifrå måte.

og festivalhotell til Hardingtonar. Dette er ein årleg

snøggbåt til Eidfjord - Ulvik - Kinsarvik og Lofthus.

Eg er alt på veg!

FAKTA Marine Harvest ASA er verdas største oppdrettsselskap og Noregs største matprodusent. Selskapet er tilstades i 24 land med nærare 11 000 tilsette globalt og om lag 1 600 tilsette i Noreg. Marine Harvest produserte 343 800 tonn laks i 2013. Det tilsvarar 5 millionar måltid kvar dag og gav ei omsetning på 19,2 milliardar kroner.Hovudkontoret ligg i Bergen og selskapet er notert på Oslo Børs og New York-børsen (NYSE).

Verdsleiande MED VESTLANDSKE GEN

Havbruksnæringa har tatt eit langt steg sidan starten på Vestlandet for femti år sidan. I leiinga av denne utviklinga er Noregs største matprodusent – Marine Harvest.

Sjølv om selskapet hans no har drift i 24 land og nærare 11 000 tilsette, har dei framleis med seg ein sentral bit av den vestlandske oppdrettshistoria.

Sidan dei første menneska busette seg i Noreg, har fisk vore viktig for å sikre mat, handel og busetnad langs kysten. Kloke hovud, pågangsmot og teknologisk nyskaping gjorde det etter kvar mogleg å drive oppdrett av den ville fisken.

- Laksen som vart fanga i elvene Vosso og Årøy på 60-talet, la grunnlaget for det som i dag er Marine Harvest. Vi har tatt vare på genmaterialet frå denne laksen og avla vidare på det i meir enn 50 år. Dette gjør at vår laks er særleg sterk og sunn, meiner Våge, som har vore ein sentral del av dette arbeidet i nærare 20 år.

Havbruksnæringa har på få år gått frå å vere ei lita attåtnæring til å bli ei av Noregs viktigaste eksportnæringar. Den bidreg til lokal verdiskaping i kyst-Noreg ved å produsere og levere fersk, sunn og god mat til heile verda. Etter at forløparane til Marine Harvest starta opp i Kvinnherad i 1963, har selskapet utvikla seg frå ei lita gründerbedrift til å bli verdas leiande oppdrettsselskap. Med 3,3 millionar daglege måltid, er Marine Harvest no Noregs største matprodusent.

KONTROLL I ALLE LEDD Og det er ikkje berre arvematerialet Marine Harvest har kontroll over. Selskapet opna i haust sin eigen fôrfabrikk i Trøndelag. Det gjør at selskapet no dekker heile verdikjeda innan oppdrett.

RASK VEKST – Det er utruleg kor langt ein har kome sidan dei første forsøka her på Vestlandet på 60-talet. Næringa har vakse svært fort, men med veksten har selskapa også blitt langt meir profesjonelle og meir opptatt av samspel med omgjevnadane, seier Reidar Våge. Han er driftsleiar på Øyerhamn, stamfiskanlegget der det heile starta for 51 år sidan.

- Det er eit stort fortrinn for oss å kunne kontrollere heile produksjonen frå stamfisk og fôr til middagen blir satt på bordet i Tokyo, New York eller Rio de Janeiro. For at våre kresne kundar rundt om i verda skal få levert produkt av aller høgaste kvalitet, må vi ha full kontroll, seier driftsleiaren.

FOTO: TORALF GJUVSLAND

Fjellet - fjorden og skumringa

NÆRINGSHAGE I HARDANGER

NÆRINGSHAGE I

Hardanger I dette magasinet er det omtale om, og presentasjon av mange sentrale og viktige bedrifter i regionen rundt Hardangerfjorden. Eit allsidig og solid næringsliv vil i framtida vera ein av dei viktige grunnsteinane for å ha levande og triveleg bygdesamfunn rundt heile Hardangerfjorden. TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

I kommunane finnest ulike typar næringslivsamanslutningar.

senter for utvikling av innovasjon og kompetanse i etablert

Dette kan vera eit viktig instrument for nyetableringar,

næringsliv og ein stad der gründerbedrifter kan få starthjelp.

men kanskje fyrst og fremst ein møteplass for eksisterande

SIVA set krav om deltaking frå lokalt næringsliv for å

verksemder, der dei kan treffast, få hjelp til vekst og utvikling,

godkjenna opptak i næringshageprogrammet. Det betyr

utveksla erfaringar og bli samde om samarbeid. Samarbeid er

at ynskje om ein næringshage må koma frå lokale

alltid eit nøkkelord. I samarbeid vil ulike bedrifter vera med å

bedrifter sjølv, gjennom at dei pliktar seg til å vera med i

styrkja kvarandre, og gje regionen fleire solide bein å stå på.

næringshagen, og til å kjøpa tenester hos oss.

I Hardanger vert det arbeidd med å skipa ein regional

Samstundes inneber det, at næringshagen må tilby

næringshage. Leiaren i Hardanger Næringsråd, og dagleg

tenester som er interessante for bedriftene å kjøpa.

leiar i Kvam Næringsråd, Torleiv Ljones, er sentral i dette

Dette er ein grunnleggjande nyttig symbiose som vil

arbeidet. Næringshagen er tenkt skipa innanfor SIVA (Statens

vera gunstig, seier Torleiv Ljones.

Industrivekstanlegg) sitt næringshageprogram. Næringshagen

Likevel er det krevjande å få dette opp å gå, og syta

vert lokalisert i Kvam, men med kompetansesenter og

for dialogen, som vil vera grunnlaget for eit vellukka

medlemsbedrifter andre stader i Hardanger. Namnet vert

hopehav inn i framtida. - Difor, seier Torleiv, - vil vi leggja

Næringshagen i Hardanger AS. (NHIH).

ned mykje arbeid i å finna den rette daglege leiaren for

- Torleiv, kva er målsettinga med å etablera ein SIVA-

Næringshagen i Hardanger!

næringshage i Hardanger? - Næringshagen skal vera eit

Vil du vita meir om Næringshagen i Hardanger? TA KONTAKT MED LEIV LJONES PÅ KNR@KVAMNET.NO

Opplev Jondal

BLOMAKROKEN er ein sjarmerande liten blome-, gåve- og interiørbutikk, som har sansen for det vetle ekstra. Me held til i Jondal, der me kan by på god stemning, inspirasjon og ei god handleoppleving. Me hjelper deg med bloma til alle anledninger. Me har erfaring med alt fra sorgbinderi, dåp, konfirmasjon, bryllup, for å nevne noe. For å kunna tilby våre kundar siste nytt innan interiørverda, jobbar me heile tida for å skaffa nye leverandørar, med spennande vareutval. Føl oss på facebook: facebook.com/blomakroken Telefon: 53 66 85 01

Våre opningstiderer: Måndag – fredag: 10.00 - 16.00 Laurdag: 10.00- 15.00

GODT HJORT Å SLEPPE BOMPENGEAVGIFTA I TUNELLEN ...

> MELLOM FJELL, FONN OG FJORD, BESTE STADEN PÅ JORD - Den vel 10 km lange Jondalstunellen opnar for lettvint tilkomst til nasjonalparklandsbyen Jondal. Med ferje til Tørrvikbygd er Bergen ikkje langt unna. Tunellen gjev kort avstand til Odda og Kvinnherad.

Siv Helle Prestegard

Korleis vurderer ho konferansen, og kva tenkjer rådmannen om dei utfordringane konferansen reiser?

- rådmann i Jondal, var deltakar på Folgefonnkonferansen. I sin posisjon, er ho leiar for kommunen sine byråkratar, dei som i framtida skal forvalta naturen vår og mangfaldet til beste for oss alle.

Fylkesmann Lars Sponheim, sa på Folgefonn-konferansen i Rosendal at han i framtida ynskjer seg eit byråkrati som har stor kunnskap om naturen sin eigenverdi, og kompetanse på forvaltinga av lovverket om biologisk mangfald. Det er heilt naudsynt med kvalitet i saksutgreiingar, basert på grunnleggjande kunnskap, for at politikarane skal få eit godt grunnlag for å gjera kloke vedtak.

Kva tenkjer du Siv om slike påstandar, og om fylkesmannen sine ynskjer? Kva sit du att med etter denne konferansen?

Eg tillet meg å skriva i magasinet at byråkratar, sakshandsamarar og for den saks skuld politikarar, som deltok på konferansen, eller som deltek på likande samlingar i framtida, vil vera betre rusta til å gjera sin eigen kommune til ein enno betre plass å bu.

-Folgefonnkonferansen var veldig bra. Fylkesmannen var ansvarleg for det faglege innhaldet. Eg var skikkeleg imponert over kompetansen hos føredragshaldarane, og kor flinke dei var til å formidla frå dokumentert kunnskap. Slik informasjon vil måtte påverka vårt syn på den verdien naturen sjølv har. Små ting, som vi ikkje tenkjer over i det daglege, som gjær, bier, og små vokstrar som gjev oss livsviktig medisin, seier Siv, ei reflektert dame.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: JAN RABBEN

-Eg vonar verkeleg at denne konferansen kan bli årlig, og at kompetansenivået på bidragsytarane vil vera på det nivået vi opplevde i år. Det er ein eigenverdi i at til meir du veit, til betre forstår du at det er mykje du ikkje veit. Det gjev eit godt grunnlag for å verta høveleg audmjuk.

Eg skulle ynskja meg at skuleverket og tilsette i barnehagane var godt representert på ein slik konferanse. Vi som skal forvalta vår felles natur til beste for folk, og dei som skal formidla kunnskap om naturen til den oppveksande slekt, må nytta eit slikt høve til å auka eigen kompetanse og forståing.

Nokon hevdar at tapet av biologisk mangfald er verre for planeten vår enn at temperaturen stig 2 grader av luftforureining. Det skulle bety at desse spørsmåla er viktige. Trua artar og biologisk mangfald må opp på timeplanen vår. I Jondal er vi oppteken av desse spørsmåla, seier rådmannen. Vi vil få mijøtårn-sertifisering av rådhuset, og andre kommunale aktivitetar.

I Jondal er det og under etablering eit akademi, som begynner å ta form. Hardangerakademiet – for fred – utvikling og miljø, på Jonatunet, ein gamal helseinstitusjon i Jondal som kan koma til heider og verdighet igjen.

Siv undrast over kor ofte ulike forskarar brukar tida si til å dele av kunnskapen sin med oss andre? Ho meiner at dei kanskje må vurdera om dei oftare skal dela av kunnskapen sin med andre? Planta med begge beina i formidlingsbransjen, som utgjevar av magasin er eg veldig samd med Jondals-rådmannen. Kunnskap og kompetanse er framtida sine kanskje viktigaste bærebjelkar. Formidling av kunnskap er like viktig. På Jonatunet ynskjer vi å få til aktiviteter knytt til ein stad, heile året. Der folk kan møtast og skriva og formidla kunnskap. Etablera bibliotek, og i det heile skapa eit miljø der ulik kompetanse kan samlast og formidla av sine kunnskapar. Vi må ha tru på framtida, og tru på at vi med kompetanse, forståing og vilje skal makta å gjera dei endringane som trengs for at kommunane langs Hardangerfjorden i framtida og skal vera ein god stad å bu. Eit godt bidrag til det vil vera ein årleg Folgefonnkonferanse.

1814-RADDISANE frå Hardanger

Det er kanskje uærbødig å kalla så høgt respekterte karar som sorenskrivar Arnoldus von Westen Sylow Koren og sambygdingen prost Nils Hertzberg for raddisar. Men at omgrepet dekker haldningane deira, er det ikkje tvil om. TEKST: GUTTORM ROGDABERG

Desse to var blant dei mest radikale og liberale

Han svara at den norske Grunnlova var bygd på

I den kraftfulle tala tok han til orde for at dersom

på den nasjonale scena i 1814. Og det er

folkeretten og folkestyret, og at det difor berre

Sverige krenka Noregs fridom og sjølvstende, var

naturleg å nemne begge i same setninga. Desse

var Noregs Storting som kunne gjera slikt vedtak.

det betre å døy med æra enn å leva med skam.

to hardingane opererte tett og nært, hadde

Stortingsrepresentantar vart valde i ein fart, og

Då fekk ein skyta byar og festningar i brann og

samanfallende interesser og sto fram som

både Koren og Hertzberg møtte på den fyrste

berre oske måtte overlatast svenskane. Dei som

kompromisslause sjølvstendemenn.

stortingssamlinga landet gjennomførde. Dei var

ikkje ville forsvara Noreg, fekk

begge innstilte på ikkje å godta union, sjølv om

næraste tre. Sterke ord frå ein som kom

dette var målet med samlinga.

Hardanger. Han var oppteken av at dokument og

Det var Koren som hamna på Eidsvoll. Han stilte

heller dingla i frå

kart som vedkom Noreg og som no var i Danmark,

med grunnlovsframlegg i lomma som han smålåte ein særs aktiv

Dei opplevde til si sorg at kong Christian Frederik

skulle sendast til Christiania og ikkje overførast til

representant og ein av 9 som gjekk mot det som

sa frå seg den norske kruna. Men dei fortvila ikkje.

Stockholm. Begge engasjerte seg blant anna i

seinare vart kalla ”Jødeparagrafen”.

Her måtte dei berre stå på og berga det dei kunne

saker om at berre kongen skulle vera felles, og

av den nyvunne fridomen.

at alle embetsmenn i Noreg skulle vera norske.

kalla for ”strøtankar”. Han var

Statthaldaren skulle vera norsk og landet måtte

Hadde det ikkje vore for Hertzberg si kjensle av at lov og rett var Koren sitt fag, hadde truleg prosten

Nokre av dei fyrste vedtaka dei var med på var prega

ha eige konsulatvesen. Det siste måtte dei gje

også møtt på Eidsvoll. I alle fall om me skal tru det

av rein strategi. Vedtak som elegant utrokkerte

seg på, men Carl Johan måtte og svelja kamelar.

som står i Morgenbladet få år seinare. Men han

Carl Johan: Fyrst skulle Grunnlova tilpassast og så

Ikkje fekk han omgje seg med norsk adel slik

har sin del av æra for Grunnlova likevel.

skulle kongeval gjerast heilt til slutt! Snakk om å

han sterkt ynskte, og ikkje fekk han full vetorett.

setja ein kongeleg i skammekroken. Ikkje rart at

Han ville styra mest mogeleg utan innblanding

17. mai vart lova vedteken og prins Christian

Carl Johan vart såra og sint. Men klok som han var

og ville difor berre ha stortingssamlingar kvart 5

Frederik vart vald til konge. Men fridomen var

såg han at skulle han vinna nordmennene, måtte

år. Nordmennene vedtok kvart 3 år! Då lova var

ikkje sikra. Svenskane med kronprins Carl Johan

han stryke dei med håra.

ferdig og vedteken, valde dei den gamle og senile svenske kong Carl 13 til norsk konge.

i spissen kravde at Noreg skulle overlatast til Sverige slik stormaktene hadde vedteke i Kiel.

Både Koren og Hertzberg heldt taler som er

Slike nymotens revolusjonspåfunn som Noreg no

kjende i ettertid. Koren si tale fekk overskrifta:

Den norske Grunnlova har stått seg godt gjennom

hadde teke i ferd med ville ikkje svenskane godta.

”En viis Fader anser begge Nationer som Brødre”.

200 år. Her i Hardanger kan me senda ein venleg

No skulle nordmennene få sjå kor makta låg. Carl

Her appellerte han til ein komande konge om å

tanke til dei to raddissane som var med å vedta ei

Johan gjekk med hærstyrkar inn i Noreg, og det

handsama begge rika likt. Hertzberg gjekk høgt

så framtidsretta og gjennomtenkt lov. I dag er det

vart krig. Svenskane kravde at den nyvalde kong

på banen og kalla tala si: ”Til vaapen.”

ikkje berre den eldste, men og ei av dei kortaste grunnlovene verda har.

Christian Fredrik skulle overlata Noreg til Sverige.

FOTO: TORALF GJUVSLAND

Ein raddis i naturen sitt spiskammer

NLT HORDALAND - DITT LOKALE VIKARBYRÅ

Me kjenner dei du treng! Norske Landbrukstenester Hordaland - NLTH, er eit samvirkeføretak som har som hovudmål å skaffe arbeidskraft til landbruket.

Me tilbyr faglærte og ufaglærte arbeidskraft i

NLT Hordaland kan gje deg ein meir variert og

18 kommunar i Hordaland, og produserer om

ikkje minst meir lønsam kvardag. Dersom du

lag 100 årsverk som vert utført av over 1000

leiger deg ut får du både vanleg løn, gode for-

heil- eller deltidstilsette personar. Omsetning

sikringsordningar, OTP og feriepengar.

pr. år er 45 millionar. Me er ein fleksibel sam-

Meir enn berre landbruk

arbeidspartnar og vil utvida tilbodet til ulike

Mange føremonar

verksemder og bransjar.

NLT Hordaland er eit bondeeigd samvirkeføretak av typen BA. Er du bonde og kunde, er

Dei du treng, når du treng det

du altså medlem og medeigar med alle rettar

NLT Hordaland har fleire fast tilsette land-

og føremonar. Det er heller ikkje noko årleg

bruksvikarar som rykkjer ut når det er trong

medlemsavgift

medlem, har du og god tilgang på avløysarar

NLT Hordaland gir deg som medlem

slik at du kan ta deg meir ferie og fritid.

føremonar i form av at me - Organiserer og formidlar alle former for avløysing i landbruket

avløysarlag, til å verta eit vikarbyrå som femner

- Har arbeidsgivaransvar for avløysaren

langt utanfor primærneringane. Det gjer oss

- Utfører alt løns- og personalarbeid

meir fleksible, slik at me stadig kan forsyna

- Syter for god forsikring for avløysaren

både landbruket og andre med kvalifiserte folk

- Skaffar all dokumentasjon i samband

i dei periodane dei treng det.

med søknad om avløysartilskot - Informerer om rettar og reglar i

Di fleire dess betre…

velferdsordningane

NLT Hordaland er ein open organisasjon som

- Tek ansvar for sjukdomsavløysing

helsar alle næringsdrivande bønder velkomne

- Hjelper til med søknad om sjukepengar

som medlemer. Di fleire me vert dess sterkare

- Gjev avløysaren ordna arbeidstilhøve

vert me, og di betre tenester kan me yta.

- Skipar til avløysarkurs - Gjer alt me kan for å skapa trivsel og

NLT Hordaland er interesserte i å koma i kontakt med fleire bønder som kan tenkja seg eit liv som bonde på heimegarden og vikar for

femner langt utanfor landbruket. Fordi vi kan dekka etterspurnaden etter fleire typar arbeidskraft, er vi ein fleksibel samarbeidspartnar til ulike bedrifter og bransjar.

for akutt hjelp ved sjukdom eller ulukke. Som

NLT Hordaland har utvikla seg frå å vera eit reint

NLT Hordaland er eit vikarbyrå som

tryggleik i arbeidet - Tilbyr elektronisk innlevering av timelister med WebTemp

næringslivet. Me ynskjer å veksa til å verta eit vikarbyrå som sysselset bønder med ledig tid i

Meir informasjon om våre medlems-

større grad enn i dag.

føremonar finn du på www.nlth.no

NLT Hordaland har gjennom året meir enn 70 vikarar i arbeid i anna næringsliv rundt om i fylket. Stor kapasitet gjer at me kan forsyna dei som treng kvalifiserte arbeidsfolk til ulike oppdrag når det trengs.

NLT Hordaland tilbyr vikartenester innan andre næringar som - fiskeri og oppdrett - bygg og anlegg - sjåfør og transport - stat og kommune

NLT Hordaland tilbyr også ulike tenester til private, mellom anna - reinhald - hagearbeid - snørydding

Reingjering Som reingjeringsbyrå kan me tilby: - Reingjering i private heimar - Reingjering i bedrifter - Reingjering i båtar og campingvogner - Reingjering i hytter - Nedvask (flyttereingjering) - Vindusvask Me er fleksible med arbeidstid og tek ansvar for kvaliteten på arbeidet som vert utført. Vaktmeistertenester - Enkle tømrar – målar oppgåver - Vedlikehald av eigedom - Plenklypping - Vedlikehald av grøntanlegg - Rydding og bortkøyring av bos og hageavfall - Snørydding - Stillas og lift utleige ME SEIER ALDRI NEI

MED KUNNSKAP OG ERFARING FRÅ EIT LANGT ARBEIDSLIV, VIL DIN KOMPETANSE VERA AV INTERESSE.

PENSJONIST Er du, eller skal du verta pensjonist i den næraste framtid?

Me ynskjer å knyta kontaktar og tilby våre tenester i eit

Ynskjer du ein annleis og aktiv kvardag? Då vil vi verta

større område. For å få dette til, treng me engasjert og

kjend med deg!

tilgjengeleg arbeidskraft. Her trur me at den veksande gruppa av spreke pensjonistar kan vera løysinga. Høg

Me rekrutterar og leiger ut sesonghjelp og arbeidshjelp i

kompetanse og livserfaring vil vera lett å selja.

kortare eller lengre periodar. Me vil no verta kjend med aktive pensjonistar som ynskjer å arbeida deltid i tillegg til

Me set stor pris respons. Tykkjer du dette er interessant for

å ta ut pensjon.

deg, ta gjerne kontakt via telefon eller e-post. På denne måten kan me førebu oss best mogleg.

Med kunnskap og erfaring frå eit langt arbeidsliv, vil din kompetanse vera av interesse. Denne vil me nytta, og tilby

Vil du ha meir informasjon om verksemda vår, kan du gå

ein variert og kompetent arbeidsressurs til næringslivet. Du

inn på www.nlth.no

vel sjølv arbeidsmengde. Me sjåast!

I godt etablerte område tilbyr me varierande arbeid i mange ulike næringar: - Jordbruk, fiskeri- og oppdrett - Bygg- og anlegg - Reinhald - Kjøkkenassistent - Frukt- og hagearbeid

Lothepus-plakat-2.indd 1

02/05/14 13:04

ALVIN VESTRHEIM

med lyd i løo!

Den 8. januar 1975 skjedde eit storhende. Gode gener frå Øystese og Gravsend, i Kent, Great Briten, var blanda til noko som vart materialisert denne dagen, og skulle bli til glede og hugnad, ikkje minst for musikklivet rundt Hardangerfjorden.

TEKST: SIGURD VIKØREN

Berre minuttar etter fødselen låg den vesle halv-kvem-

I alle desse åra deltok Alvin i orkester som spelte på eit

mingen lett henslengt med vidåpne augo, og tromma

utal av lokale revyar. Alvin har vel eigentleg alltid hatt

lett med fingrane. Litt seinare, avslørar 8 mm film frå

eit eller anna orkestar, som han har spelt med på pubar,

feriar stort Elvis-talent på ein tidleg stadium i eigen

dansar og liknande.

evolusjon. Lyd i Løo vart etablert i 2007, og stod ferdig slik Løo er I ung alder auka markeringsbehovet, og det vart inves-

i dag, januar 2012. I Løo har Alvin eige plateselskap, og

tert i trommer. Likevel gjekk det seg til, og alt som sjuår-

ein naturleg samarbeidspartnar med mastring på store

ing var talentet lokalisert, og ein stø kurs vart staka ut.

produksjonar, er sjølvsagt Abbey Road i London. Studioet

Hovedfokuset var lagt der det skulle vera, på bass.

i Løo har vore nytta av lokale artistar, unge talent, og etablerte band.

Når han entra tenåra, så deltok guten med gener frå John Lennon sitt heimland, både i ungdoms-kor og -orkester,

Alvin var med å starta Bygdalarm, som er ein festival i

saman med mellom andre Torstein Lofthus. Samstundes

Øystese, som vart etablert i 2007. Året som i kinesisk

kom interessa for elektronikk snikande. Det vart elektro

astrologi var grisens år. Manch. United vann Premier

grunnkurs og folkehøgskule med musikk/media, før han

leauge, og Chelsea FA cupen, samstundes så låg finans-

hamna på Stord på musikkgymnas. Stordopphaldet kul-

krisa på lur. Bygdalarm har overlevd alt, og her sit Alvin

minerte sjølvsagt med ein strålande 6ar på avsluttande

framleis i styret, og er produksjonsansvarleg for festi-

examen, på hovudinstrumentet elbass.

valen.

I Løo vart ”Cowboyhjarta” med Lothepus produsert og

Alvin føl med på det lokale musikklivet i Hardanger,

gitt ut i 2014. Plata selde meir enn 8.000 eksemplar, og

og vil gjerne vita meir. Dersom du sit på kunnskap om

sel framleis godt. I løo produserte Alvin debutalbumet til

talent, eller kjennskap til andre musikk-skattar frå den

Tiebreaker, som har hausta strålande kritikkar.

vakre landet rundt Hardangerfjorden, så er Alvin mannen å ta kontakt med.

Guten med både Kent-aksent og Hardingtonar, har og ein ”vaksenjobb” på Styve Gard. Ein institusjon som jobbar med ungdom med rus- og adferds-problem, ungdomar som er plassert på garden gjennom barnevernet.

fyrst best Prøv den lokale tilbydaren

Det gagnar lokalsamfunnet

Øystese næringslag Norheimsund næringslag Kvam Næringsråd

Prøv lokalt - da e’ da mon i Julehandelen står for døra. I dei neste vekene vil vi alle dra bank-korta litt oftare enn før og summane vil vera større. Gåver til nære og litt meir fjerne slektningar skal kjøpast inn og gjerne unner vi oss sjølve noko ekstra. Vi her i Kvam er heldige, for vi treng ikkje reisa langt for å

lokkande og bilen skal gjerne brukast til noko meir enn ein tur

handla, det aller meste vil finnast hos forretningane her lokalt.

til nærbutikken, men service, reklamasjonar og garantisaker på

Alternativet er gjerne å ta ein handletur til Åsane eller Voss, eller

elektronikk og kapitalvarer er ekstra krevjande når butikkane ligg

å handla på internett. Sjølvsagt vil det av og til vera tilbodsvarer

langt borte eller innkjøpa er gjort på internett. I dei fleste tilfelle

og heilt spesielle ting som gjer dette til det beste alternativet,

du også få ein konkurransedyktig pris i Kvam.

men vi bør alle prioritera å handla lokalt når vi kan.

Kvam Næringsråd vil støtta opp under den felles kampanjen

Eit vel fungerande regionsenter er avhengig av å ha eit breitt

som Norheimsund Næringslag og Øystese Næringslag no har

tilbod av forretningar og service-bedrifter og samla sett har

under slagordet: Prøv lokalt, da e’ da mon i. Vi bør tenkja litt

Norheimsund og Øystese eit godt tilbod for både kvemmingar

på korleis vi gjer innkjøpa våre. Dersom vi også i framtida skal

og folk frå nabokommunane. Ta med alle omkostningar og

ha ei livskraftig handelsnæring i Kvam som bidreg både med

ulemper med fjernhandel! Det er ikkje heilt utan både kostna-

sentrumsaktivitet, arbeidsplassar og skattekroner, må dei ha ei

der og stress å ta ein tur til Åsane, men nye og fine kjøpesenter

omsetning som gjev svarte tal på botnlinja. Gje dei i alle fall ein

har ei pågåande marknadsføring. Ein bytur kan i seg sjølv vera

sjanse, prøv lokalt, da e’ da mon i!

Torleiv Ljones Dagleg leiar i Kvam Næringsråd.

DIGITAL MOTORVEG i Hardanger og Kvinnherad

I 2003 gjekk kommunane i Hardanger ved Hardangerrådet ut med ein AOI (anmodning om informasjon) for å sjå på mogelegheitene til å byggja eit stamnett mellom dei 7 hardangerkommunane. Steinar Foss Andersen i Kvamnet AS tok initiativ til samar-

gang med å gjennomføra hovudprosjektet. Prosjektet har

beid mellom dei lokale breibandselskapa i Hardanger og

som mål å fullføra bygginga av 10Gbit redundant fiber-

Kvinnherad, og Hardanger Breiband AS vart stifta i desember

ring i Hardanger og Kvinnherad. Prosjektet er finansiert

2003. På bakgrunn av dette valde Hardangerrådet å inngå

med midlar frå Hordaland Fylkeskommune, Hardangerrådet,

ein OPS-avtale (Offentleg Privat Samarbeid) med Hardanger

kommunane i Hardanger og Hardanger Breiband AS.

Breiband AS om utbygging. Stamnettet vart bygd hovudsakleg ved hjelp av radiolinje-hopp. Denne utbygginga førte

Ved å byggja dette fiberstamnettet, vil rådhusa i kommunane

til at lokale breibandselskap i området bygde ut breiband

vera direkte knytt opp mot fiberringen. Dette vil sikre kom-

lokalt til ulike bygder og grender, og at kommunane fekk eit

munikasjonen for det samarbeid som er i dag, og for fram-

stamnett mellom rådhusa. I tillegg til å gje internettaksess

tidig samarbeid mellom kommunane. Når førre stamnett

til tilnærma heile Hardanger og Kvinnherad, vert stam-

basert på radiolinje vart bygd i 2004, var det eit insitament

nettet brukt til samarbeid mellom dei ulike kommunane.

for dei lokale breibandselskapa til å byggja ut breiband lokalt til næringsliv og private. Dette har ført til at dekninga på tråd-

IKT er under stadig utvikling og krav til bandbredde,

laust breiband i dag er på tilnærma 100% i desse områda.

stabilitet og oppetid er stadig aukande. Stamnett basert

Det har vorte bygd breiband til ”der du skulle tru at ingen

på radiolinje er ”sprengt”. Hardanger Breiband AS har i

kunne bu”. Basert på erfaring og på samtalar med dei lokale

dei siste 2-3 åra arbeidd med å oppgradera stamnettet.

selskapa, så føler me oss tryggje på at fiberbygging lokalt

Først gjennom deltaking i å byggja fiber frå Odda til

til bedrifter og private vil skje når fiberstamnettet står klart.

Simadal (prosjektkostnad NOK 18 mill), og vidare gjennom å leiga fiber mellom Simadal og Samnanger. Statnett

Hardanger Breiband AS er eigd av Okapi AS, Kinsarvik

har spela ei viktig og avgjerande rolle for å få dette til.

Breiband AS, Kvinnherad Breiband AS, Kvamnet AS og Hardanger Energi. Alle med 20 % kvar.

For at det ikkje skal verta eit alt for stort digitalt klasseskilje mellom by og land, er det viktig at det offentlige er med på

Hardanger Breiband AS ynskjer spesielt å takka

å finansiera utbygging i områder som ikkje er kommersielt

Hardangerrådet og Leiv Vambheim for godt samarbeid

interessant å byggja ut. Hardanger Breiband AS har i sam-

gjennom 10 år, og for å ha spela ei viktig rolle i utbygg-

arbeid med Hardangerrådet gjennomført eit forprosjekt for

inga av stamnettet i Hardanger.

utbygging av 10Gbit redundant fiberring og er no godt i

OKAPI AS Okapi AS leverer i dag breiband til kundar i kommunane Eidfjord, Granvin og Ulvik. Dei fleste av våre ca 700 kundar får internettaksess gjennom trådlaust samband, men me er godt i gang med utbygging av fibernettverk. Er du interessert i internettaksess gjennom oss – ta kontakt på tlf 53 66 53 00 eller på post@okapi.no Ynskjer du å kjøpa ny PC, eller trenger du å reparera den gamle? Me kan hjelpa deg med begge deler.

KVAMNET

DIN LOKALE BREIDBANDSLEVERANDØR

Kvamnet leverer breiband i Kvam, Jondal og Samnanger. Vi har i dag ca. 2.400 kundar knytta til vårt nett. Vi leverar Internett aksess på 20 MB frå vårt trådlause nettverk. I dag bygger vi ut fiber til kundane våre. Dei som har trådlaust utstyr frå Kvamnet får fiber installert gratis. Fiberkundar kan velja GET TV og filmleige frå meir enn 5000 filmar. Kontakt oss for meir informasjon, eller sjå www.kvamnet.no

Kvamnet - Din lokale breibandsleverandør

Okapi AS, Evjevegen 11, 5783 Eidfjord Tlf: 53 66 53 00, E-post: post@okapi.no

Kvamnet AS, Grovagjelet 6, 5600 Norheimsund Telefon 56 55 11 11 Mail: firmapost@kvamnet.no

NYHET! HYTTEPAKKEN

HARDANGER ENERGI AS VISSTE DU AT HARDANGER ENERGI AS :

Har du fritidsbustad i Kvinnherad?

- Har 40 arbeidsplassar, montørar, ingeniørar, kontor/adm

Vi tilbyr no hyttepakken frå kr 606,- pr mnd. Tilbodet inkluderer internett, tv og telefoni. Etablering kr 2.950,-.

- Legg att utbyte til kommunane Eidfjord, Jondal, Ullensvang og Ulvik

Les meir om våre produkt og tenester på heimesida vår www.kband.no Vikjo 7, 5464 Dimmelsvik Telefon: 53 47 56 40 • post@kband.no www.kband.no

- Produserar 60 millionar kwh årleg i 6 eigne vass-kraftverk - Har ansvar for straumforsyning i Eidfjord, Granvin, Jondal, Ullensvang, Ulvik - Har personell på vakt 24 timar i døgnet, året rundt - Tilbyr dei fleste kraftavtalane du finn i dagens kraftmarknad

- Støttar lokale aktivitetat, noko som bidreg til auka tilbod lokalt

VOSS JORDBRUKSSKULE

SAMSON HAMRE

KAMILLA

ANDERS

Voss JORDBRUKSSKULE

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: SIGURD VIKØREN OG VOSS JORDBRUKSSKOLE

Frå den kjende jordbruksbygda Voss, litt opp frå Hardangerfjorden er det

leg uttrykk for at det er kjekt, triveleg, og framfor alt sosialt og lærerikt.

tradisjon for at mange frå landet rundt den vakre Hardangerfjorden finn

Kamilla tykkjer det er kjekt å få væra med å sjå korleis ting vert gjort i

si utdanning. Jordbruksskulen på Voss har linjer som høver særleg godt

praksis, og så læra om teorien bak kvifor ting vert gjort slik ein gjer!

for å utnytta ressursane som du finn på mange små gardar rundt fjorden.

Vi er på mykje kjekke turar og får oppleva utruleg mykje som er spen-

Samson Hamre busett i den ikkje heilt sentrale delen av Ullensvang, er

nande. – M.a. var vi nett på tur til ein skule i Aurland, som driv med

elevinspektør på Voss jordbruksskule. Han snakkar varmt om skulen og

økologisk produksjon. Veldig interessant å sjå kva ein slik måte å driva på

kor viktig det er for landbruket at dei får folk med god kompetanse.

krev. Både Kamilla og Samson trur at å driva økologisk krev overtyding,

Samson er tydeleg på at landbruket også må ta ansvar for å utdanna folk

kunnskap og at du er budd på å ha det som ein livsstil.

til byråkratstillingar i kommunar, på fylke og i sentrale posisjonar.

-Vi kan ikkje driva slik på vår skule, seier Samson. Det må vera eit målretta

I tillegg er Samson tydeleg på at skulen på Voss er den skulen som har

val, den einskilde tek. Vi må leggja til grunn vanleg økonomisk drift. Som

kurs/linjer som er best tilpassa livet på gardane langs Hardangerfjorden.

likevel fortel at sauedrifta på Voss jordbruksskule er økologisk. Så heilt

Du merkar på Samson at han meiner det han seier. Samson Hamre set i

utan slik drift, var dei altså likevel ikkje.

formannskapet i Ullensvang, og på skulen på Voss driv han med råd og

Kamilla tek sikte på å gå alle fire åra, slik at ho får agronom godkjenning,

rettleiing til elevane, han ser og etter at dei har eit godt liv på skulen, Elles

og får studiekompetanse. Den blide jenta ser ikkje vekk frå at ho kjem til

er Samson mykje ute på messer, og rekrutterar nye elevar.

å studera eit eller anna interessant i framtida, men dette har Kamilla ikkje

Eg var heldig å få gå på kafe i Kinsarvik med Samson og dei to elevane Kamilla

bestemt seg for enno. Kanskje det blir nokre år som byråkrat i landbruket

og Anders. To aktive Hardanger-ungdomar som har vald Voss jordbruks-

si teneste, i tråd med kva rådgjevar-Samson ivrar for?

skule til vidaregåande. Her fann dei linjer dei likte, og eg ser fram til å

Kamilla har ein onkel som har gard i Etne, og draumen om å overta den

høyra om kva tankar dei har om skulen og framtida.

ligg nok langt framme i tankane hos Kvamma-jento, som då truleg får

NATURBRUK: På naturbruk på Voss i klassen til Kamilla går det 12 elevar.

god bruk for lærdomen frå Voss. Kanskje blir det og tid til eit mellomspel

Kamilla er frå Innstranda i Kvam herad, og bur på internatet til skulen på

som byråkrat, kva veit vi. Det vert spanande å sjå.

Voss. Kamilla har valt denne linja ut frå sine interesser, og ho gjev tyde-

VOSS JORDBRUKSSKULE

VILLMARKSLIV: Anders Meling Opedal frå Kinsarvik, er tidleg oppe kvar

på lista over det denne karen ynskjer. Det har og vore sentrale element

dag og reiser 1,5 timar med buss til Voss, på skulen. Anders har valt vekk

i oppveksten hans. Ein aktiv ungdom, som og sit i ungdomsrådet til

internatet, og valde å vera pendlar. Han er mellom dei 22 elevane som går

Ullensvang herad.

på villmarkslinja på Voss jordbruksskule. Detter er ei utfordrande linje som opnar for mange moglegheiter. For Anders vert det to år med Villmarksliv

Anders jaktar på studiekompetanse som skal opna døra til helikopteret,

og tredje året vert det Naturbruk studieførebuande som gjev studie-

slik at draumen kan gå i oppfylling. Samstundes så nyt han tilværet på

kompetanse. Foreldra hans har kjøpt ein fruktgard, men Anders er ikkje

Voss jordbruksskule og villmarksliv-linja. -Vi driv med ein masse av dei

odelsgut til denne. Han har ei eldre syster, som likevel gjev uttrykk for at

tinga som eg likar, seier Anders, og Samson føyer til at ein del av aktivitet-

ho ikkje ynskjer å overta garden. Då er eg klar, seier Anders. Han er heilt

ande dei driv med, grensar til ekstremsport.

klar på kva han skal bli i tillegg til at han gjerne vil vera fruktbonde. Han skal bli helikopterpilot, og han var ei arbeidsveke på ungdomsskulen hos

Vi har vore på reinsdyrjakt, hjortejakt og rypejakt, der vi får god opplæ-

Airlift i Kinsarvik. Skulle pilotdraumen ikkje lukkast, så er Anders klar for å

ring. Kanopadling og lære om korleis vi skal tenna bål, og overleva ute

bli fruktbonde på heiltid, men då vil han gjerne driva med ulike aktivitetar

når det blir kaldare. Om vinteren går vi mykje på ski, og neste år skal vi

i tillegg, som den linja han går på Voss, gjev han god kompetanse til.

til Svalbard, gå masse på ski og bu i telt. Det kan ikkje bli mykje betre enn det, seier Anders. Vi får opplæring i klatring og tar bratt kort. Vi blir

Anders er glad i naturen og fjellet. Han elskar livet uten klokke, og det å

kvalifisert til å guida grupper, samtidig som vi har vanlege skulefag og.

koma å gå når det høver. Hytte på fjellet, og driva med jakt står høgt oppe

TEMAKALENDAR: NATUREBRUK: Gjev deg fylgjande kompetansebevis; Plantevernkurs, jeger-

VILLMARKSLIV: Gjev deg fylgjande kompetansebevis; Raftingkurs. Skulen

prøven, varmearbeid, sveisekurs, levande skog.

har eit tett samarbeid med Voss Raftingsenter, brekurs, bratt kort i klat-

HAUST: fjellturar, innlandsfiske, storviltjakt, foredling av fisk og kjøt,

ring, vått kort i elv – og havpadling, jegerprøven, turleiar DNT.

slakting, innhausting, traktor, skogskjøtsel, kulturlandskap, husdyrhald,

HAUST: elvekajakk og kano, fjellturar, havkajakk Nærøyfjorden, innlands-

sauesanking, verkstad.

fiske, storviltjakt, småviltjakt, foredling av fisk og vilt, rafting, klatring,

VINTER: skiturar, ski/brett i heisen, skileik, snøholetur, vinterfriluftsliv,

1.hjelp, bål og matturar.

sjøfiske, utstyrperiode, byggteknikk, ekskursjonar, husdyrhald, landbruks-

VINTER: skiturar, ski/brett i heisen, skileik, skredlære, snøholetur, vinter-

utstilling, verkstad, HMT, skogsdrift.

telttur, vinterfriluftsliv, sjøfiske, hest og friluftsliv, utstyrperiode, bygg-

VÅR: feltturar,skogsturar, flora og fauna, naturforvalting, planting og

teknikk.

såing, jordarbeiding, husdyrhald, verkstad, traktor, skog.

VÅR: raftingguidekurs, klatring, elvepadling, brekurs, orientering, gps, fjellturar, skogsturar, flora og fauna, naturforvalting, vegleiar/turleiarrollen, flogefiske.

HORDALAND FYLKESKOMMUNE

VOSS JORDBRUKSSKULE

VOSS JORDBRUKSSKULE –p rogramområdet naturbruk-

FOR SKULEÅRET 2015–2016 KAN VOSS JORDBRUKSSKULE TILBY FYLGJANDE KURS: • VG 1 NATURBRUK • VG 1 HESTEFAG – • VG 1 VILLMARKSLIV & FRILUFTSLIV • VG2 LANDBRUK OG GARTNERI • VG2 HEST OG HOVSLAGERFAG • VG2 VILLMARKSLIV • VG3 LANDBRUK • VG3 NATURBRUK (Gjev generell / spesiell studiekompetanse) • TILRETTELAGT KURS:VG1 NATURBRUK - VG1 HESTEFAG - VG1 BYGG & ANLEGG - VG1 TEKNIKK OG INDUSTRIELL PRODUKSJON

Grøn yrkeskompetanse – grøn studiekompetanse! Voss jordbruksskule – det NATUR-legaste valet!

KONTAKT OSS FOR NÆRARE INFORMASJON: Voss jordbruksskule, 5710 Skulestadmo • Tlf. 57 3054 00 post@voj.hfk.no • http://voj.hfk.no Lik oss på Facebook: Voss jordbruksskule, den offisielle

Me er framoverlent Samarbeidsrådet for Sunnhordland er eit av dei eldste regionråda i landet, etablert attende i 1981, og har såleis meir enn tretti år med fartstid. Den fyrste leiaren var den ikkje heilt ukjente kvinnheringen, Aksel Kloster. I 1997 vart den daglege styringa av Samarbeidsrådet overteke av Gro Jensen Gjerde.

TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

FØREMÅLET VERT KONKRETISERT M.A. GJENNOM DESSE OPPGÅVENE:

Slik det ser ut frå min ståstad, er kanskje ei av dei største utfordringane rådet har, å formidla den store og viktige aktiviteten ut til dei som bur i kommunane som rådet arbeidar for. Samarbeidsrådet er eigd av kommunane Austevoll, Fitjar, Tysnes, Stord, Kvinnherad, Etne, Sveio og Bømlo. I tillegg har Haugesund, Vindafjord og Fusa observatørstatus. Det er ordførarane og rådmenna i kommunane som utgjer Samarbeidsrådet for Sunnhordland. Og det er dei som vedtek kva oppgåver dagleg leiar og resten av administrasjonen til ei kvar tid skal prioritera . Samarbeidsrådet sin visjon er ”Me er framoverlent”. Verdiane våre byggjer på samhald og samarbeid, og i strategidokumentet er det nedfelt at dette

Fremja Sunnhordland sine interesser.

Fremja og samordna tiltaksarbeid i Sunnhordland med særleg vekt på regional utvikling.

Vera pådrivar for betring av kommunikasjonstilhøva i Sunnhordland.

Utvikla ei samordna og effektiv marknadsføring av Sunnhordland.

Vera pådrivar for kultur – og identitetsskapande tiltaksarbeid.

Arbeida for kommunane sine rammevilkår.

samarbeidet skal byggja på tillit og likeverd. I jakta på dei gode løysingane vektlegg vi ein god atmosfære og godt humør! Seier den daglege leiaren, med betydeleg entusiasme Føremålet med selskapet er interkommunalt samarbeid på generell basis med særleg vekt på alle typar tiltaksarbeid og utviklingsarbeid. Selskapet skal ta opp saker som kan fremja utviklinga av Sunnhordland, og leggja dei fram til drøfting og utgreiing.

GRO JENSEN GJERDE

Samarbeidsrådet er ein sentral regional utviklings aktør som skal driva

Vidare er det definert fire sentrale regionale utviklingsoppgåver; attraktiv

aktiv påverknad for å sikra regionen og den einskilde kommune sine

bu-region, kompetanse, næringsutvikling og folkehelse. Dette er satsingar

interesser i regionale og nasjonale spørsmål.

som krev fylkeskommunale og kommunale midlar i tillegg til private.

I strategisk plan for samarbeidsrådet 2014 – 2017, står det: Vår visjon

Samarbeidsrådet utfører prosjekt i eigen regi og saman med andre. For tida

”Me er framoverlent” skal synleggjera at Sunnhordland er ein sterk og

er dette blant anna Interkommunal strandsoneplan, kommunereform,

framtidsretta region, som det er interessant å arbeida, ta utdanning og

Geo-park, omdømme og rekruttering og eit matprosjekt. tillegg driv

busetja seg i. Ei stor utfordring ligg i å utvikla ein region som ikkje er

rådet reiselivssatsinga for regionen, gjennom visitsunnhordland.

sårbar i høve til svingingar i næringsaktivitet og sysselsetjing. Ei anna

Det vert utarbeidd årlege handlingsplanar ut frå Strategisk plan.

utfordring er å sørgja for at behovet for ulik kompetanseheving og

Handlingsplanar og nærare orientering om ulike aktivitetar og saker

fornying av kompetanse innanfor den varierte næringsaktiviteten me har

samarbeidsrådet er oppteken av, finn du på nettet.

i Sunnhordland vert dekka. Dessutan vil det i åra som kjem vera eit stort behov for å fylla på med arbeidskraft i allereie eksisterande verksemder

www.samarbeidsraadet-sunnhordland.no

og kommunar etter kvart som dei me no har går over i pensjonistane Eit interkommunalt regionsråd er ein viktig pådrivar for saker som er

sine rekker.

viktig for ein region, eller ein einskild kommune i ein region. I tillegg til at Det vil kontinuerleg dukka opp saker som krev felles drøfting og uttale

lokale saker kan fremjast med mykje større styrke gjennom regionrådet,

eller handling frå regionrådet. Det kan vera spørsmål av felles interesse for

så sit her og betydeleg kompetanse som kjenner politiske retningslinjer

heile regionen eller spørsmål som er viktig for den einskilde kommune,

og korleis norsk forvalting fungerar. Ein brei og god kompetanse-sentral

der ein kan ha nytte av å få regionen med seg.

for både politisk og byråkratisk kunnskap. Eit samarbeidsråd å bli glad i!

Overordna mål for perioden 2014 – 2017 – ”Sunnhordland skal vera i front nasjonalt når det gjeld regionalt samarbeid”. Sentralt i dette aspektet seier planen: - Det vert lagt opp til to kategoriar på satsingar dei neste fire åra: Hovudsatsingane vert regional utvikling og infrastruktur. (Desse satsingane vil i stor grad måtte finansierast av statlege og fylkeskommunale midlar kombinert med midlar gjennom kompensasjonsordninga for auka arbeidsgjevaravgift.)

SNARVEGEN HEIM

STORD LUFTHAMN

trygg og moderne!

Snarvegen heim er dekkande for Danish Air Transport AS, DAT sin flygingar på Stord Lufthamn. Så langt i år har selskapet ein regularitet på Oslo-ruta på 100 %. Noko som må seiast å vera fantastisk bra. DAT brukar flytypen ATR-42, med 46 seter på denne ruta. Selskapet flyg denne ruta utan nokon økonomisk stønad og

Stord lufthamn vart opna i oktober 1985, og er

satsar stort på å vidareutvikla flytilbodet frå Stord lufthamn.

Sunnhordlandregionen si lokale lufthamn.

Flyselskapet har nyleg etablert Stordflyet.no, med eiga heimeside, og facebookside. DAT har auka frekvensen på

Lufthamna er svært viktig for konkurraseevna til næringslivet

Osloruta frå 13 til 16 rundturar, kvar veke. Selskapet har og

i regionen. Lufthamna har ein rullebane som er 1460 meter

signalisert ytterlegare frekvensauke frå våren 2015. Prisane

lang, og 30 meter brei. På denne banen kan ein ta ned fly

på ein Oslotur er konkurransedyktige. Selskapet tilbyr fly-

med inntil 100 passasjerseter.

billettar til/frå Oslo frå kr. 349,- ein veg. Driftsselskapet Sunnhordland Lufthavn AS er eigd av TRYGGLEIK!

Stord kommune (79 %) og Hordaland fylkeskommune

I seinare år er det investert mykje i å få tryggleiken på luft-

(21%). Stord kommune står som eigar av flyplassanlegget.

hamna opp på eit topp nivå. Rullebanen er reasfaltert og rilla.

Driftsselskapet har i dag 21 tilsette. Dei tilsette i selskapet

Det er montert ljos på senterlinja på rullebanen. Siktepunkta

utfører samtlege tenester som skal til for å halda lufthamna

har også fått ljos. Nye innflygingsljosrekker på 180 meter

operativ. Selskapet mottek årleg 18 mill. i driftsstønad frå

er montert i begge bane-endar. Vi har laga nye utrykkings-

staten.

vegar både i nord- og sørenden, seier ein nøgd lufthamnsjef, Jan Morten Myklebust. Vi har laga ny kai, og nytt naust til

I tillegg til dei ordinære ruteflygingane med Danish Air

lufthamna sin redningsbåt. Kjøpt ny brannbil, eit ”vidun-

Transport, vil Widerøes Flyveselskap ASA i desember starta

der” med vasstank på nesten 8.000 liter og ei kanon som

opp med charterflygingar for Kværner Stord over Stord

sprutar vatnet 90 meter. 2 nye inspeksjonsbilar er på plass,

lufthamn. I samband med arbeid på Ormen Lange Prosjektet

og ein tilhengar med alt redningsutstyr du kan tenkja deg.

på Aukra kjem Widerøes til å ha fem flygingar pr. veke med Kværner-personell til/frå Molde. Widerøes kjem til å nytta

Navigasjonsanlegga er og betydeleg opprusta. Ny elektronikk,

flytypen DASH-8/300 med 50 passasjerseter. Dersom det er

og nye avstandsmålarar. Det er etablert satellitt-innflygings-

ledige seter på charterflya vil publikum få høve til å kjøpa

prosedyrar til begge rullebanar. Slik er det god grunn til å

billettar på desse flygingane ved å kontakta Stord lufthamn.

hevda at Stord lufthamn er ei moderne, sikker lufthamn.

Stordflyet.no - Sunnhordlandregionen sitt eige fly

STORE INVESTERINGAR I TRYGGLEIK FLYBILLETTAR FRÅ KR. 349,100 % REGULARITET

FOTO: THOMAS A. HJELMEN

VIKTIG! Stord lufthamn er viktig for beredskapen i Sunnhordland. Forsvaret sitt redningshelikopter av typen Seaking er ofte på lufthamna i samband med sjuketransportar eller søk- og redningsaksjonar i distriktet. Luftambulansen sitt helikopter og staten sitt ambulansefly er og hyppige gjester på lufthamna. Stord lufthamn vert også nytta til treningsflyging av fleire fly- og helikopterselskap.

FOTO: THOMAS A. HJELMEN

Stord Flyklubb og Bergen Aero Klubb er mellom dei største brukarane av lufthamna.

Stord Lufthamn 194x128.pdf

25.11.14

14:36

Snarvegen heim Byrået 2014, www.byraet.no, Foto: Øystein Skutle

Så lettvint som dei fleste berre kan drøyme om Ved reise over Stord Lufthamn oppnår du:

Kort reisetid C

Gratis parkering Kort innsjekkingstid Gratis lading av din el-bil

Gratis trådlaust internett

Gratis frukost på morgonruta

CMY

Gratis kaffi/te til alle reisande

For rutetider og tinging av billettar

www.stordlufthamn.no, eller på tlf. 534 03 700 For charterforespørsel kontakt oss på tlf. 926 65 553

Me tilbyr 16 ruteavgangar og ankomstar pr. veke til/frå Oslo lufthavn, Gardermoen med stordflyet.no Ruter alle dagar unnateke laurdagar Ruta er trafikkert av komfortabelt ATR 42 (46 seter) 71

Stord Lufthamn

www.stordlufthamn.no

•

SKL

•

I vårt område ei like kjent samanskriving som SAS, NSB, eller FN. Sunnhordland Kraftlag AS, er utbyggjar og leverandør av elektrisk straum. Denne spesielle vara, som plutselig er til stades, når du trykkjer på ein brytar. Gjev deg ljos, varme, eller kanskje TV-bilete.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: SKL, TOM HAGA, JAN RABBEN OG SIGURD VIKØREN

Ei vare som du, eg og heile samfunnet vårt i dag

SKL hentar storparten av ressursane sine frå

er totalt avhengig av. Kvifor det blir ljos når du

Blådals-vassdraget i Kvinnherad-fjella. Her har

skrur på ein brytar, er historia om SKL.

dei drive med meir eller mindre kontinuerleg kraftutbygging sidan 1946. Når den nye plan-

I det nye kurssenteret til verksemda i Matre, har

lagde utbygginga er ferdig, ein gong før 2020,

eg avtale med Magne Heimvik, konsernsjefen

så har det vore kontinuerleg anleggsarbeid i

som har leia SKL sidan 1997. Han er utdanna

Matre-fjella i meir enn 70 år. Truleg ny verds-

sivilingeniør, elkraft, frå NTH og har i tillegg

rekord i varige arbeidsplassar i anleggsarbeid

mastergrad i strategisk leiing frå NHH. Magne

knytt til eit kraftprosjekt. Vi snakkar om borti-

Heimvik har vore tilsett i selskapet sidan 1985,

mot to generasjonar.

og har tidlegare arbeidd innan konsulent- og energibransjen. Han har i tillegg hatt ulike verv

Då Heimvik overtok som leiar i 1997 var det om

som styreleiar og styremedlem. Som om dette

lag 70 tilsette i SKL. Rundt tusenårsskiftet gjekk

ikkje var kvalifikasjon nok, så har han og fått

SKL breitt ut, og hadde tankar om å skaffa seg

vasskrafta inn med morsmjølka, og tidleg sosial

fleire bein å stå på. Selskapet prøvde seg etter

påverknad.

MAGNE HEIMVIK

kvart med vindkraft, innan IKT, med naturgass og breiband. I tillegg dreiv selskapet med

Konsernsjefen som vaks opp ein lang-pasning frå

primæroppgåvene sine som vasskraftproduksjon.

dei fyrste turbinane i Matre, er ein pragmatisk,

Bygging og drifting av det overliggjande straum-

reflektert leiar, med klare tankar om bruk og

nettet mellom Boknafjorden og Bjørnefjorden.

vern, og om ei grøn framtid. Ein kar med stort engasjement og innsikt i

Etter kvart kjøpte dei og lokalnettet på Stord av BKK.

regionen, og miljøet han er ein del av. Magne Heimvik har klare tankar om vasskrafta si framtid, og korleis SKL skal forvalta sine ressursar for å

I 2007 vart SKL pålagt å organisera seg som konsern, fordi det var krav

skapa nye verdiar og bidra til å byggja regionen vår vidare.

om å skilja ulike forretningsområde frå monopolaktivitetane. Då vart

FOLGEFONNA RUVAR I BAKKANT AV MAGASINA I ØVRE DELEN AV BLÅDALSVASSDRAGET

PRODUKSJON AV FORNYBAR VASSKRAFT KREV KONTINUERLEG VEDLIKEHALD OG KONTROLL

FOLGEFONNA ER EIN VIKTIG OG UTJAMNANDE RESSURS FOR VASSKRAFTPRODUKSJONEN TIL SKL

MENNESKA VERT SMÅ I DEN STORSLÅTTE NATUREN I KVINNHERAD

TEIKNFORKLARING

OVERSIKTSKART SOM SYNER BLÅDALSVASSDRAGET, OG SKJEMATISK OVERSIKT OVER VASSMAGASIN OG KRAFTSTASJONAR

Reguleringsmagasin

KORT

Nedbørsfeltgrense for regulering

SKL vart s Aksjonæra Rogaland. anlegga i B

Tunell/vassveg Omsøkt overføringsprosjekt Kraftlinje

SKL er eit SKLProduk skaffing av

Anleggsveg 1

Blåfalli Vik kraftstasjon - 230 MW - 710 GWh/år

Blåfalli III kraftstasjon - 105 MW - 476 GWh/år

Staffi kraftstasjon - 4 MW - 16,0 GWh/år

Blåfalli V kraftstasjon - 8 MW - 24 GWh/år

Blåfalli IV kraftstasjon - 13 MW - 70 GWh/år

SKL Marke gåver, med til ein heil r Konsernet kraftverk. I yting i eign 1695 GWh km 300 kv kommune 9000 kund

Blomstølsskardsvatn 1000

Kvandalvatn

Midtbotnvatn

Blåfalli IV

Vetlebotn

900

ELV

Møsevatn Grønningsbekken

Sandvatn

800

Blådalsvatn

Vetrhusvatn

ELV

Nesjastølsvatn

Blåfalli V

Fjellhaugvatn

700

600

ELV

Brandvikvatn

500

ELV

JemteStaffi- landsvatn vatn

Staffi kraftverk

400

Blåfalli III 300

200

100 Opstveitvatn Høgde over havet

Matrefjorden

Blåfalli Vik

BLÅDALSVASSDRAGET

KRAFTUTBYGGINGA

REGULERINGSANLEGGA

ligg mellom Hardangerfjorden og Åkrafjorden i kommunane Kvinnherad og Etne i Hordaland. Vassdraget har sitt utspring i Folgefonna og renn ut i Matrefjorden. Nedbørsfeltet er på ca. 179 km2, av dette ca. 65 km2 isbreareal opp til 1600 m.o.h. Årsnedbøren i området er stor, i gjennomsnitt over 4000 mm (Bergen har 2250 mm). Dette gir eit årleg tilsig på knapt 759 mill m3, eller ca. 24 m3 pr. sek. I nedbørsrike år legg fonna på seg og “held att” nedbør. I nedbørsfattige år og varme somrar smeltar meir enn snømengda siste året. Folgefonna j amnar på den måten ut avrenninga.

i vassdraget tok til i 1947 og kraftproduksjonen kom igang i 1953. Anlegga slik dei står idag, er i all hovudsak bygd ut i eigen regi i ein nærast samanhengande periode på meir enn 60 år. Det er 5 kraftstasjonar (4 av dei er bygd inn i fjell) med tilsaman 7 maskinar. Samla effekt er 360 MW og årsproduksjonen er på 1296 GWh. Dette tilsvarar om lag 65.000 husstandar.

For å nytta vassressursane på ein god måte har det vore nødvendig med omfattande dambygging og tunneldriving. Alle større dammar er steinfyllingsdammar med tetningsplate på vassida. Totalt damvolum er ca 1 200 000 m3 og totalt magasinvolum på ca BLÅFALLI 338 mill. m3. FJELLHAUGEN

Reguleringa i Blådalsvassdraget omfattar 6 magasin med tilhøyrande dammar. Største magasinet er Blådalsvatnet ca 700 m.o.h. Det er bygd ca 30 km anleggsveg frå Matre til Blåfalli IV tett inntil Folgefonna.

FAKTA

KRAFTVERK Det er drive ca 14 km driftstunnelar og sjakter, ca 11 km overføringstunnelar og ca 4 km veg- og hjelpetunnelar, til saman ca 29 km, med tverrsnitt mellom 6 m2 og 70 m2.

I Indre Matre er det målt 230 mm nedbør eitt enkelt døger. Dette er døgnrekord i Noreg.

Kraftverket vil nytta fallet mellom Midtbotnvatn, kote 771 til Fjellhaugvatn, kote 374, totalt 397 m INSTALLERT EFFEKT:

KULEVENTILEN I BLÅFALLI VIK. GJENNOM DENNE PASSERER DET 70.000 LITER VATN I SEKUNDET!

150 MW TOTALPRODUKSJON:

325 GWh (70 GWh ny produksjon) SLUKEEVNE:

42 m³/s UTBYGGINGSKOSTNAD:

ca 860 MNOK

FOLGEFONNA KAN SYNA SEG FRAM I EIT UTAL AV FORMER OG FARGAR.

Dei siste år innan dl IKT utvikling.

Frå arb

selskapet organisert med SKL AS som morselskap, som eig SKL Nett, som

Før vi gav oss heilt, tenkte eg at eg skulle testa ut konsernsjefen sine

byggjer, driv og vedlikeheld omtalte overliggjande nett og i tillegg har

tankar for framtida på litt krevjande spørsmål. - Magne, kva tankar gjer

lokalnettet på Stord. SKL Marked, som driv med breiband og naturgass.

du deg for framtida, for SKL, og for verdiskapinga? Vi er no i ein situasjon

SKL Produksjon, som driv med produksjon og omsetning av vasskraft.

der det i alle høve ei tid vil vera overproduksjon av kraft i Norden. Kva vil det bety for SKL? –Når prisane går ned, så viser det sjølvsagt att på SKL

-Frå vi gjekk ut breitt i 2000 og fram til i dag, har vi prøvd ut litt ulike

sine tal og, men eg har ei sterk tru på framtida og vårt konsept. – Kva

bransjar, seier Magne Heimvik. -Gjennom denne prosessen har vi avklart

tenkjer du om meir kablar til utlandet? Vi har høyrt sterke røyster for at

kva vi bør og skal driva med, samstundes som vi har avslutta og fasa ut

vi burde bruka straumen i Noreg, at straumen skulle vera rimeleg og gje

produkt vi vurderer at vi ikkje er rett selskap til å gå vidare med. Vi har

norsk næringsliv ein føremun. Kva tenkjer du om det? – Eg har tru på

gått ut av vindkraft. Vi har selt IKT-satsinga vår til Sysco. Når det gjeld

den vara vi leverar, fornybar energi. Det vi har mykje av er uregulert kraft.

naturgass, så ser vi oss om etter ein samarbeidspartnar, som er betre

Det er kraft som må produserast når flaumen er i bekken, når vinden bles

eigna til å ta den satsinga vidare.

på vindmøllene, eller når sola skin. Dette vil det bli meir av. Tyskland kan i dag produsera dobbel så mykje energi som dei treng. Tyskland skal fasa

Då står SKL att fjellstøtt, med hovedfokus på to satsingsområder. Attende

ut kolkraft, dei skal fasa ut atomkraft. Dei kjem til å auka produksjonen

til røtene med produksjon og distribusjon av vasskraft, som heilt klart vil

av uregulert sol- og vindkraft.

ha fokus nummer 1. I tillegg ynskjer vi å satsa vidare på utbygging av fiber til breiband. Breibandutbygging er ein viktig infrastruktur i dagens

SKL sin styrke ligg i at vi har magasin der vi samlar opp vatn, så kan

moderne samfunn, som vi ynskjer å vera med å byggja ut.

vi produsera kraft, når det er tørrvær, vindstille og overskya. Vi skal produsera ut frå den same vassmengda, men vi må ha mykje større

I dag er det 120 tilsette i SKL, og såleis har vi eit breitt og fagleg sterkt

turbinar (maskininstallasjon) for dermed å kjøra gjennom vatnet på mykje

miljø, noko som er særs viktig for å utvikla selskapet vidare, og for at vi

kortare tid. Effektkøyring i periodar når prisen på kraft er høgast.

skal vera attraktive som arbeidsplass. Det er ikkje slik i dag, som då vi skulle ut i arbeidslivet, og lurte på om vi kunne få ein jobb hos eit firma.

Her trur eg det vil liggja ei betydeleg verdiskaping i framtida. Eg trur vi

I dag spør dei med den kompetansen vi jaktar på, om kva vi kan tilby

treng nokre fleire kablar ut, og fordi det i periodar vil vera knapt med

dei? Då må vi mellom anna kunna tilby eit interessant og fagleg sterkt

energi i Noreg, vi treng import. Turrår er ikkje noko heilt ukjent fenomen.

kompetansemiljø i SKL.

Eg trur at samla sett vil dette gje den mest «forutsigbare» og gunstige prisen for forbrukarar i Noreg og. -Korleis ser du for deg framtida og

Difor driv vi med informasjon ut til skulane, deltek på utdanningsmesser

organisering av distribusjonen av straum i vår region? -SKL er budd på å

og held kontakt med universitetsmiljøa. SKL er og generelt oppteken av

ta si rolle vidare. Vi er opptekne av å få organisert tilbod og leveranse av

informasjon, og å fortelja til nærmiljøet vårt om kva vi driv med, og infor-

rein vasskraft på ein best mogleg måte for forbrukarane, og til beste for

merer gjerne om at vi er eit stort og mangfaldig konsern med langt meir

næringslivet vårt. Vi har eit godt samarbeid i bransjen, og det vil vi gjera

enn fagfolk innan elektrisk produksjon og distribusjon. Hos oss finn du

alt vi kan for å ta med oss vidare. SKL er klar for å samarbeida om dei

informasjonsfolk, økonomar, og spesialistar innan byggfag, jus, biologi

gode løysingane. - Er SKL i marknaden for å kjøpa lokale distribusjons-

og sosiologi.

selskap? - Nei, det er vi ikkje. Vi ynskjer å samarbeida til beste for alle partar. Skulle nokon av eigen vilje vurdera det slik at dei ynskjer å selja

Timane går fort, i godt lag, med interessante tema. Tankar om samarbeid,

selskapet sitt til SKL, så vil vi sjølvsagt snakka med dei om det, seier

om å vera open om prosessar, bruk og vern. Selskapet si plikt til å levera

Magne Heimvik til slutt.

attende verdiar til lokalsamfunnet der selskapet hentar resursgrunnlaget sitt. Tankar om samfunnsansvar og om det å vera ein lagspelar og sam-

I Matre, mellom høge Kvinnherad-fjell, under solide energilager i både

funnsbyggjar i viaste forstand, får timane til å fyka. Fleire tema hadde nok

frosen og flytande form, har sola teke vinterpause. I vindstilla speglar fjella

fortent ein djupare analyse frå oss, men, så er det den tida då, kanskje

seg i Opstveit-vatnet, medan skumringa kryp ut av dalane. Eg og BMWen

neste gong.

trillar opp lia frå Matre, i vissa om at i kveld og i natt, vil det og vera slik at når du skrur på brytaren, så blir det lys!.

FOTO: KNUT UGLEHUS)

TORLEIF JOHAN M. HAAGENVIG OG (HENRIK?) THUESTAD INSPISERER RØYRGATA I KALVATRÆ I 1923

ROSENDAL ELEKTRISITETSVERK GJENNOM

år

Rosendal Elektrisitetsverk AS fylte i vinter 100 år, og fredag 14. november markerte verket at det var på dagen 100 år sidan straumen kom til Rosendal. Dette vart markert med fakkeltog og lysfest i Rosendal Samfunnshus. Mange bygdefolk møtte fram for å feira den historiske dagen. TEKST: ROSENDAL ELEKTRISITETSVERK

Rosendal Elektrisitetsverk, eller Skålaverket som

- 100-års markeringa er først og fremst ein stor

Betalte for kvar lyspære

mange bygdefolk kallar det, er med sine 100 år

hyllest til dei framsynte rosendalingane som starta

Straumuttaket hos dei fleste var kun 1 kW i året.

eit av landets eldste privateigde elektrisitetsverk.

Rosendal Elektrisitetsverk i 1914, og som gjennom

I starten betalte abonnentane for kvar lyspære

Framsynte

for

dette skaffa elektrisitet til bygda. Det er mange

og elektrisk apparat dei hadde i bruk. I 1918 vart

elektrisitetsverket i Melselva, og i motsetnad

eldsjeler som har lagt ned eit imponerande arbeid

det bestemt at fleire apparat kunne brukast på

til mange andre elveeigarar bygde dei sitt eige

for Rosendal Elektrisitetsverk, men få kan måla seg

same kontakten, men då måtte abonnentane få

kraftverk i staden for å selja vassrettane til andre.

med Harald Mehl. I meir enn 50 år har han gjort ein

installert vipper og sjølve ta kostnaden med dette.

menn

stilte

seg

brodden

kjempeinnsats for verket. Han var styreformann i Eldsjeler og pågangsmot

to lange periodar, frå 1961 til 1972 og frå 1979 til

Totalhavari og katastrofeflaum

Soga om elektrisitetsverket er ei historie om folk

1994. Ingen andre har vore styreformann i verket

Hausten 1936 var det klart for utbygging og auke

med pågangsmot og stor stå-på-vilje. Dei 25

så lenge. I praksis var han i mange samanhengar

av kraftproduksjonen, men lynet kom eigarane

luteigarane tok ein stor økonomisk risiko då dei

også dagleg leiar i samband med utbyggingar og

i forkjøpet. Natt til 16. oktober slo lynet ned i

skipa elektrisitetsverket. ”Alle for ein og ein for

ombyggingar, fortel Knut Førland som er styreleiar

kraftstasjonen, og både hus og installasjonar vart

alle” kunne i ytterste konsekvens medføra at

i Rosendal Elektrisitetsverk.

totalt øydelagde. Til tross for at verket var kraftig

nokon måtte gå frå gard og grunn. Kvar andel

underassurert, bretta folk opp ermane og sette i

lydde på 1000 kroner, svært mykje pengar i 1914.

Dei tøffe 1920-åra

gang med oppbygginga. Det skulle ta nesten 2 år

Dei driftige karane lukkast med satsinga, og verket

Det vart ein utfordrande oppstart for Rosendal

før det nye kraftverket stod ferdig.

har no halde det gåande i 100 år.

Elektrisitetsverk og økonomien var skral. Det var dårlege tider i landet, og også eit lite forretningstiltak

Berre 2 år seinare slo naturkreftene til på nytt.

Arbeidet i Rosendal Elektrisitetsverk har vore tufta

som Rosendal Elektrisitetsverk fekk merka dei

26.

på dugnad, og lite er betalt ut i løn. I 1990 hadde

dårlege tidene så det svei. Gjennom heile 1920-

nedbørsmengder i Kvinnherad, og i Rosendal fekk

tilsynsmann Odd Hus ei årsløn på 19.500 kroner

talet sleit verket økonomisk, og ein var fleire

vi katastrofeflaum som også tok menneskeliv. I

og kasserar Kristian Bruåsdal hadde 3.400 kroner

gonger svært nær konkurs. Det var likviditeten

Matre kom det denne dagen 229,6 mm nedbør, og

i årleg godtgjersle.

som var problemet, og verket streva med å få inn

dette står den dag i dag oppført som noregsrekord.

pengar frå abonnentane. Mot alle odds klarte ein

Flaumen gjorde stor skade og kommunen sitt

seg gjennom dei vanskelege tidene.

kraftverk i Muradalen vart totalt øydelagt. For

november

1940

kom

det

rekordstore

FOTO: ROSENDAL ELEKTRISITETSVERK

TO GODE KARAR FOR ROSENDAL ELEKTRISITETSVERK, HARALD MEHL (T.V.) OG JOHAN EIDSVIK. HARALD VAR MEDEIGAR OG STYRELEIAR I FLEIRE TIÅR, MEN LIKTE SEG ALLER BEST IFØRT ARBEIDSKLÆR. JOHAN VAR EIN VIKTIG RESSURSPERSON FOR VERKET INNANFOR DET MEKANISKE FAGOMRÅDET.

DEN GAMLE KRAFTSTASJONEN I KALVATRÆ (TRULEG TATT I 1914)

FOTO: ELISABETH BERG HASS

FRÅ LYSFESTEN/FAKKELTOGET 14. NOVEMBER 2014

FOTO: A. E. RØVDE.

Rosendal Elektrisitetsverk gjekk det langt betre,

Elektrisitetsverk organisert som partlag. Frå 1995

Jubileumsdikt

og verket var i drift igjen etter relativt kort tid.

vart det omgjort til ansvarleg selskap (ANS)

I høve 100-års markeringa har Arne Torget skrive

Gjennom ulike naudløysingar klarte ein i denne

etter at det kom krav om registrert revisor og

eit dikt til jubilanten, og her kjem nokre av versa

perioden å oppretthalda ein viss kraftproduksjon

rekneskapsføring.

frå den kjende stuntpoeten:

til abonnentane.

såg styret det formålstenleg å bli aksjeselskap.

Grunna

store

investeringar

Spørsmålet var føre fleire gonger, og etter God økonomi og nytt kraftverk

vedtak på årsmøtet i 1999 vart verket omskipa til

Produksjonen har opp gjennom åra variert ein

aksjeselskap sommaren 2000.

god del, men har dei siste 15 åra på jamnen vore rundt 4,2 GWh i året. Fram til 1981 hadde

Eiga bok

ein eige linjenett og distribusjon. På det meste

Som ein del av markeringa av 100-års jubileet

hadde verket 90 abonnentar. Lønsemda har variert

har Rosendal Elektrisitetsverk også jobba med ei

mykje, men etter at Kvinnherad Kraftverk frå

jubileumsbok. Boka har tittelen ”Kraft med eigne

1981 tok over linjenettet og kjøpte all kraft som

krefter”, og Sjur Tjelmeland er forfattar.

vart produsert, betra økonomien seg. På 1980 og 1990-talet hadde Rosendal Elektrisitetsverk fleire

- Vi hadde som målsetjing at boka skulle lanserast

svært gode år, og det vart betalt ut gode utbytte

på lysfesten 14. november, men arbeidet har av

til luteigarane.

ulike årsaker tatt noko lenger tid enn forventa. Sjur Tjelmeland har gjort ein strålande jobb som

I 1999 vedtok årsmøtet å investera i nytt

forfattar, og det kjem til å bli ei særs interessant

maskineri og skifta ut deler av dei gamle trerøyra.

bok med mange spanande sitat, bilete og

Fornyinga kosta over 3 millionar, den største

historiske gullkorn. Dei mange eldsjelene som har

einskildinvesteringa i verket si historie.

betydd så mykje for Rosendal Elektrisitetsverk får også sjølvsagt ein sentral plass i boka, seier Knut

Frå partlag til aksjeselskap

Førland.

Frå skipinga i 1914 til og med 1994 var Rosendal

17 karar frå 3 gardar samla seg i lag 23. februar 1914 vart endeleg skipingsdag. Det var god stemning på Hotellet i Skålafjøra og stamhusbesittaren sin sendemann vart døra! Karane sette i gang med stor von og alt i november var det ferdigstilt kraftstasjon. Tenk den kjensla dei hadde den gongen då for hundre år sidan når dei slo brytaren på! Gratulerar med jubileumet og ei feiring som forslår Det er Rosendal og Eidsvoll det dreiar seg om i år. Rosendal Elektrisitetsverk er det best drivne i Norge - direkte frå Kolavegen ARNE TORGET

• • Hardangerfjordmagasinet! • • Landet rundt fjorden er vakkert, det er

Eit magasin for at vi skal bli betre kjent

vent - Holmen, fjorden, fossen, fonna,

med kvarandre, og for at naboane våre

fjellet, skogen. I sol og regn, med ulikt ljos,

skal få betre kjennskap til og kunnskap

i skumring, med fullmåne og når dagen

om vestlandet sin beste indrefilet.

gryr. Med himmel blå, himmel grå, natthimmel, stjerne-himmel, nordljos, og alle

Hardangerfjorden og fjelltoppar med snø

raud-gule fargar i sol-opp- og sol-nedgang.

og is er dei ideelle råmene for ein strålande

Med regnboge, snø, storm og stilla. Det er

historie og ein bygde-kultur til å bli glad i.

vakkert, det er vent - Det er Hardangerfjord-landet!

Her finn du bønder som held i hevd i kulturlandskap utan sidestykke. Eit næringsliv

I snart 10 år har vi laga magasin om landet

til å vera stolt over, og bygder som rustar

og livet langs fjorden. Vegen vart til medan

seg for å bli levande og attraktive i fram-

vi gjekk, fleire ville vera med undre vegs,

tida.

fram til vi i dag er eit magasin for alle frå Bømlahuk til Hardangervidda. Eit magasin for alle oss som kjenner seg

Bygder å knyta tette band til

heime i lag med hummaren i fjorden, og

- stader å bli glad i!

rypa på snødekte toppar. Som kjenner oss heime mellom laksen i elva og hjorten i skogen, mellom holmar og skjær, isbrear, fossar og nasjonalparkar.

Ingen oppdrag for store

Ingen oppdrag for små

Kvinnherad Elektro AS tilbyr komplett elektroinstallasjon av bolig Vi gjer alt i frå å ytta eller skifta ein stikkontakt til installasjon av komplette styringssystem for lys, varme, ventilasjon og øvrige elektriske installasjonar. Ta kontakt dersom du ønskjer ein kvalitetssikker installasjon av din bolig.

Kvinnherad Elektro AS tilbyr komplett elektroinstallasjon av bolig

53 48 28 00 • post@k-el.no

STYRET OG DAGLEG LEIAR OLAV ULVENES, 1. vara SYNNØVE SOLBAKKEN, styremedlem ÅSMUND KÅRE RØRVIK, dagleg leiar FRØYDIS JOHANNE SJO FJELLHAUGEN, nestleiar JORUNN K. NORDTVEIT, styremedlem SVEIN ARNE EIDSVIK, styreleiar

Gåver til glede! SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad

TEKST: SIGURD VIKØREN

Skal vi overleva i vår region i framtida, så er det eit par grunnpillarar

Det er varierande kor stor del av totalkostnaden ved eit tiltak stiftinga

som må vera på plass. Gode verksemder, som gjev interessante jobbar

si gåve utgjer, men det er eit fellestrekk at det ligg ein svært stor

og attraktive læringsmiljø, er sentrale. Viktige medspelarar for å nå

friviljug innsats frå dei som søkjer gåve inne i alle prosjekta. Utan

målet om levande bygder er dei som bidrar til at fritida er interessant,

denne friviljuge innsatsen og stiftinga som kjelde for finansiering, er

har eit mangfald, og at vi har møteplassar som fungerar.

sjansen for at mange dugnadsprosjekt aldri hadde kome lengre enn til planstadiet.

Njål Hatteberg sin artikkel annan stad i magasinet syner kva ungdommane sjølv tenkjer og meiner er avgjerande viktig for at dei

Frå hausten 2011 og fram til no, har SpareBank 1-stiftinga

skal velja å flytta attende når dei har skaffa seg kompetanse og skal

Kvinnherad delt ut over 16,5 millionar kroner fordelt på 255 gåver,

etablera seg.

hovudsakleg i Kvinnherad, men også i Stord og Odda. Styret i stiftinga har så langt motteke og handsama 588 søknader om til

Attraktive bedrifter, arbeidsplasser, og kompetansemiljø er naudsynt,

saman 67,3 mill i stønad!

men sjølv peikar ungdommen på mangfald og kvalitet for fritida, og heilskapen i bumiljøet.

SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad sitt slagord er:

SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad er resultat av fusjonen mellom Kvinnherad Sparebank og SpareBank 1 SR-Bank hausten 2010.

«Vi skal løfta frivillig engasjement og innsats»

Stiftinga har sete i Kvinnherad, og er i dag ein av dei store aksjonerane i SpareBank 1 SR-Bank. Vert banken godt driven og

Eit formidabelt lokalt fond, som aukar trivselen i bygdene våre og

nytta av kundane, får stiftinga aksjeutbyte. Det er dette årlege utbyte

lysta til å busetja seg der.

frå banken som er avgjerande for kor mykje stiftinga kan dela ut Les meir om stiftinga på nettsidene deira:

som ålmennyttige gåver til viktige prosjekt i regi av friviljuge lag og organisasjonar i bygdene våre. Slike tiltak som gjer bygdene våre

www.kvinnheradstiftinga.no

meir attraktive, og er eit viktig bidrag til at ungdomen vår og andre opplever bygdene våre som gode å bu i.

GLADE BARNEHAGEBORN 702 barnehageborn i Kvinnherad fekk kr. 66.000,til prosjektet ”Utstyr til førjuls-aktivitet.” 18 barnehagar i Kvinnherad fekk ei førjulstid med masse kjekke aktivitetar, der tradisjon stod sentralt. Som dei vaksne i barnehagane seier: - Ei kjærkomen gåve, som gjorde at vi kunne gjera mange ekstra kjekke ting saman med borna.

FOTO: ANNE CECILIE NATERSTAD

TRIOHUSET SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad har vore heilt avgjerande for at vi på Triohuset har fått fullført draumen vår om nytt kjøken, seier Hanne Larsen. Eldsjela frå Sunde sa det i takketalen til SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad, på ein måte som gjer synleg kva verdiar vi snakkar om, og korleis dette frigjev dugnadsinnsats til andre oppgåver. Hadde det ikkje vore for den støtta vi har fått frå SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad, så måtte vi ha laga 780 liter med vafflerøra, og steikt og seld 13.000 vafler til kr. 10,- pr. stk., seier Hanne.

GRUO VENELAG Venelaget for Gruo sender sin varmaste takk og helsing! Alt arbeid er dugnadsarbeid. Me har til no gjort unna vel 40.000 dugnadstimar! Den store utfordringa er å få stogga aukande rusting av jernet i betongen. Dette arbeidet er komplisert og kostbart, og dugnadsgjengen må få hjelp til arbeidet. Då kjem kvar

HJELPEKORPSET

einaste krone vel med. I fjor fekk me 100.000 kroner frå SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad, og no har me fått melding om at me også i år vil få ei pengegåve.

I 2013 mottok Sjur Molven ei gåve

Dette er berre utruleg gildt og ei kjelde til stor inspirasjon! Hjarteleg takk til ei

på kr. 30.000,- til innkjøp av 2 hjarte-

stifting som ser verdien av dugnadsinnsats i lag og organisasjonar. Kveiken ein

starterar.

får frå slike gåver, kan ikkje målast i pengar!

Ved tildeling av midlar i 2014 tok SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad sjølv kontakt

Utvikling gåveutdelingar i tusen kroner

(Frå 2006 til 2010: Kvinnherad Sparebank.

Frå 2011 til 2014: SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad)

med hjelpekorpsa på dei stadane dei har filialar. Odda, Kvinnherad og Stord.

6 000

SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad ville gjerne vite kva utfordringar korpsa stod

5 000

ovanfor, og kva stiftinga kunne bidra med.

4 000

3 000

5500

3800

som vi skal bruka til ein innebygd Seljestad, og til ein termisk kikkert til bruk i leiteaksjonar.

500

1 000

Hjelpekorpset i Odda fekk kr. 150.000,scooterslede til pasienttransport på

2 000

6000

500 2006

750 2007

1000

750 2008

2009

2010

1250

2011

Det gode samhaldet vi har med Spare2012

2013

2014

Bank 1-stiftinga Kvinnherad, betyr veldig mykje for hjelpekorpset!

SR-BANK

og lokalsamfunnet! Vi har vore her - vi er her - vi skal vera her. Sparebank 1 SR-Bank har endra litt på namn, men har vore her sidan 1857, var her 1923, er her i 2014, og har tenkt å bli verande her framtida. TEKST: SIGURD VIKØREN

Sparebankane er i endring.

ein fast rådgjevar, som vil vera din samarbeidspartnar gjennom

Bankane må tilpassa seg

livet. På toppen av det heile, så tilbyr banken deg denne tenesta

og finna den modellen

gratis!

som er best, og kan gje

SYNNØVE HANDELAND

deg som kunde, dei beste

Vi er ein kompetansearbeidsplass. Ein arbeidsplass med god

tenestene. -Vi ynskjer å

kompetanse vil trekkja til seg dei med kunnskap som vil vera ein

byggja vidare på dei gode

del av eit kompetansemiljø. Kompetanse er avgjerande viktig. Vi

verdiane vi har, og gje verdiar

veit ikkje kva framtida sine born vil krevja av våre banktenester.

attende til lokalsamfunnet. På

Difor må vi alltid vera i forkant, og vi må satsa på samarbeid,

denne bakgrunn er den nye

seier Synnøve

banksjefen utruleg glad og stolt over alle gåvene til lokalsamfunna, som kjem frå Sparebank 1 Stiftinga

- Mitt fokus er at vi skal vera ein god bank for alle livsfasar - og

Kvinnherad. Dette seier den nye banksjefen i Rosendal, Synnøve

eg prøver å sjå kva utfordringar og moglege løysingar vi kan få

Handeland.

til saman.

Bankane står no i endringar som er naudsynte, som mange andre

BANKSJEF – DET NYE OMSORGSYRKET?

bransjar har gjort for lenge sidan. Gode dømer på det er korleis

Mor til fire, advokat, eigedomsmeklar, varaordfører, fylkesleiar i

daglegvarehandelen og andre butikkar er organisert, og korleis

venstre, og no Sparebank 1 SR-Bank sin nye banksjef i Rosendal.

vår handel med dei er endra. Mange hugsar korleis det var når vi

Synnøve Handeland, er ei likandes dame med høgt tempo. I ein

handla over disk. Dei fleste ynskjer nok ikkje å byta attende. Slike

alder av 46 har ho nådd innom fleire yrke, og tillitsverv som krev

endringar kjem i banken og, endringar til det betre.

tilfang på kompetanse. Likevel har ho klart å få tid til å bli mor til fire born, og fostra dei opp.

Økonomi er ein av dei viktige bærebjelkane i livet ditt, som styrer det meste frå vogge til grav. Då må vi ta denne premissleveran-

I ein slik posisjon ville vel mange vera nøgde, ha slege av turboen,

døren som heiter økonomi, og pengar på alvor. Det er VIKTIG å ha

og satsa på glideflukt inn mot ei trygg landing på heimleg rulle-

kompetanse rundt dette temaet. Om du ikkje har denne kompe-

bane, med ordna økonomi og godt samvit. -Kvifor hive du deg

tansen sjølv, så finn du den i banken din. SR-Bank tilbyr deg

ut på djupt vatn enno ein gong Synnøve?

-Skal du læra deg noko nytt, så må du berre hiva deg ut i det. Eg

eit person- eller kundenummer. Det er viktig, presiserar bank-

kjende at eg var klar for nye utfordringar, så då jobben vart lyst

sjefen, som tur på filosofien om kalde hovud – og varme hjar-

ut, så tok eg sjansen og søkte, ler den blide banksjefen. Synnøve

ter. Slik ynskjer Synnøve at banken skal møta kundane, og slik

gler seg til å vera sjef for personmarknaden i Kvinnherad, ein

ynskjer ho at banken skal bli oppfatta av kundane.

kommune ho er blitt svært glad i. Det er nettopp kjærleiken og omsorga for lokalsamfunnet som har ført den nye sjefen til

-Eg er heilt klar over at ein bank står sentralt i settinga, ”the

banklivet.

money making business.” Det kjem vi ikkje vekk frå, seier Synnøve. Ho ser likevel ingen motsetnad mellom sal og fortenes-

-Eg har ei von om å kunne gjera ein skilnad her i kommunen,

te og den omsorga ho ynskjer skal ligga bakom banktenestene.

særleg gjennom å synleggjera SR-Bank. For meg blir det på ein måte å vise omsorg for menneska som bur her, seier ho.

- Eg trur faktisk at vi som bank blir målt på nettopp dette med omsorg. Er vi ein bank som bryr seg, er det mykje lettare for folk

Synnøve snakkar fort, med sin flotte hallingdøldialekt snakkar ho

å koma attende til oss, seier banksjefen som meiner det kviler eit

gjerne på både innpust og utpust. Likevel tek ho seg samstundes

stort ansvar på dei tilsette i banken. - Vi må vera godt førebudde

god tid, både til dei tilsette og banken sine kundar. - Ein god

og trygge på dei vanlege problemstillingane, seier Synnøve, som

bank, er her for menneska, og skal verkeleg ha tid til å lytta og

meiner om seg sjølv, at ho er optimistisk, stort sett veldig glad,

høyra på kva kundane fortel, og kva dei spør om. Det handlar

nysgjerrig, interessert og omsorgsfull.

mykje om ein-til-ein prat, der vi møter einskildpersonen bakom

HMR SERTIFISERT FOR TOPPDIVISJONEN

HMR Husnes er no utstyrt med dei papira dei treng for å levera bygningskonstruksjonar og komponentar for lasteberande stål- og aluminiumskonstruksjonar. TEKST: SIGURD VIKØREN

Bedrifta har dermed rykka opp i eliteserien når

Det har vore arbeidskrevjande å få dette på

Sertifiseringa er også eit uttrykk for at HMR

det gjeld slike viktige oppdrag. Denne sertifi-

plass, og bli godkjent etter knallharde sertifi-

er vakne og i fremste rekkje for å ta nye

seringa inneber at HMR har kompetanse og

seringskrav. - Samstundes har det vore ein god

utfordringar, slik at dei kan tilby dei løysingane

kvalitetar til å utføra krevjande arbeidsprosessar.

prosess, som har sett fokus på eigen produksjon,

som kundane etterspør. Samstundes så utviklar

seier leiaren for prosjektet, Tore Storhaug. Han

HMR sin eigen kompetanse, og i framtidig kamp

HMR Husnes er no den einaste bedrifta mellom

har hatt med seg Henning Sæbø, Inge Audun

om kvalifisert arbeidskraft vil dei stå sterkare og

Stavanger og Åndalsnes som er sertifisert for å

Røssland og Kurt Ove Fjellandsbø i gruppa som har

vera meir attraktive. Dette er grunnleggjande

levera lasteberande stål- og aluminiumskonstruk-

stått for prosessen.

verdiar, når dei mest kompetansesøkjande ser

sjonar med ”CE standaren EN 1090”. Dagleg leiar

seg om etter jobb.

Arne Langeland seier at bedrifta gjennom denne

Det har vore tidkrevjande og eit prospekt som

sertifiseringa kan levera til alt, frå atomkraftverk,

har kosta mykje økonomisk. Men godkjenninga

Å ta slike utfordringar for å løfta kompetansen

bruer og dammar, til bygningar og offshoreinstal-

gjev HMR eit løft, og eit kvalitetsstempel som

i HMR vidare, er også i tråd med HMR Group

lasjonar.

få andre har. Dette vil opna nye dører og andre

sine mål både når det gjeld HMS (helse, miljø, og

marknader. Difor er HMR sikker på at dette er ei

sikkerheit) og KS (kvalitetssikring).

klok investering for framtida.

Knut Prestnes, konsernsjefen i HMR, har styrt ei

utdanning i Bergen. Han vart uteksaminert som

bedrift i ei eventyrleg utvikling. Då han byrja i

maskiningeniør i 1973.

HMR så smått på slutten av 60-talet, var dei trefire tilsette. I dag leiar Prestnes eit konsern med

Knut har eit langt politisk liv. Som samfunns-

240 tilsette.

interessert har han vore med i kommunestyret og formannskapet i Kvinnherad sidan 1999.

Men HMR er framleis ei familiebedrift. Kona Anna

Samfunnsengasjementet har ført konsernsjefen

Prestnes er marknadssjef, sonen Steinar Prestnes

inn i organisasjonslivet, der han har vore med i

er strategisjef og broren Lars Helge Prestnes

styret blant anna i Husnes Vekst og i Trio fot-

jobbar med produksjon. Selskapet er også inne

ballgruppa, der han hadde ansvar for økonomien.

i eit generasjonsskifte der borna til Knut og Lars Helge delvis har overteke aksjeporteføljen.

Som aktiv har han vore innom fotball og friidrett, men som han seier sjølv. - Det eg dreiv mest med

KNUT PRESTNES

Knut Prestnes er fødd i 1949. Formelt overtok

var orientering. Vi var nokre i Trio som reiste heilt

Knut HMR saman med broren Lars Helge i 1986.

til Sørlandet på konkurransar, og var også med der

Dei hadde hatt ei hand på rattet lenge før det, då

det var internasjonal deltaking.

faren Anton var mykje sjuk. Soleis var Knut heime i helgane og jobba, medan han tok ingeniør-

HMR er ein føretrekt partner og løysingsleverandør til nasjonal og internasjonal industri i snart 60 år. Då vil sjølvsagt ei vidareføring av HMR Husnes, med den omtalte sertifiseringa vera i tråd med selskapet sin filosofi, og sjølve dokumentasjonen på at HMR tek dei utfordringane som skal til for å bli verande som ein ledande samarbeidspartnar, og ein løysingsorientert leverandør. HMR-konsernet består av HMR Group, HMR Husnes, HMR Engineering, HMR Elektro, HMR Hydeq, HMR Voss, HMR Mikromekanikk, HMR Service Partner og Protech. Denne organiseringa gjev selskapet mange fordelar. Selskapet er fleksibelt, har stor konkurranse-

Complete solutions for the

evne, og driv kontinuerleg utvikling av eigen kom-

industrial world

petanse. På denne bakgrunn har HMR oppnådd ein leiande marknadsposisjon innan dei krevjande industrimiljøa. Bruk av omfattande fagkunnskap på tvers av dei ulike forretningsområda for å dra nytte av overføring av ekspertise og erfaring mellom dei ulike felt på ein best mogleg måte, har vore ein stor suksess. HMR sitt mål er alltid like ambisiøst: Å koma fram til ei heilskapleg og kostnadseffektiv løysing, som er tilfredsstillande for kundane.

Knut har hund, ein Breton fuglehund, og han legg

også kjende danseband frå nærmiljøet. Under desse

- HMR er snart 60 år, og har så langt ikkje

ikkje skjul på at småviltjakt og turar i fjellet står høgt

konsertane sat mimringa laust i krokane.

hatt raude tal på konsernnivå, seier konsernsjefen

oppe på lista over kva han trivest best med. - Det er

som i dag har HMR meir og meir som både jobb og

ikkje matauk som er det primære, seier Knut. - Men

I 1996 hadde HMR avslutta oppkjøp av fleire verk-

hobby. Det er vel blitt ein slags symbiose, eller det

jakta gjev turen ein tilleggsdimensjon, og det er

semder. Det førde til engasjement i fleire ulike

som vi på godt norsk kallar livsstil.

ingen tvil om at eit rypekull lett lurer deg til å gå

bransjar, og HMR vart organisert som konsern. Dette

lengre enn du hadde tenkt.

fordi det var den beste måten å organisera seg på

Knut Prestnes har bygd opp eit imponerande

etter oppkjøpa.

konsern. Rett nok er ikkje dette noko one-man-

Musikk har også vore ein viktig del av Knut i tid-

show. Han har med seg ein skog av dyktige med-

lege tider. Han byrja på blokkfløyte hos Ragnvald

I dag har HMR-konsernet lagt bak seg nokre

arbeidarar. Men likevel, nokon skal syta for at ting

Bjelland, og vart etter kvart teken inn i Husnes

år med svakare marknad innan dei tradisjonelle

fungerer. I dag gler Knuten seg over at ting ser betre

Musikklag. Dei fleste ungdomane på vår alder hug-

marknadane for HMR. Ved å skaffa seg fleire bein å

ut for dei tradisjonelle marknadane til HMR, ikkje

sar vel likevel Knut som ein av gitaristane i det

stå på gjennom etablering på nye marknader, ulike

minst innan prosessindustrien. Det kan han gjera i

lokale shadowsbandet Tempers. Dei hadde si siste

tilpassingar, kostnadsreduksjonar, effektivisering og

vissa om at han har lukkast.

framsyning på jonsokaftan i 1969, på dans utanfor

opplæring, har HMR kome seg velberga gjennom

kantina som Otto Blokkhus dreiv ved SØRAL. Seinare

denne fasen.

på 90-talet hadde dei påskekonsert i Kulturhuset på Husnes i fleire år, saman med Edo og Boot Jacks,

BARE 4 AV 18 LEILIGHETER LEDIGE - FØRST TIL MØLLA I prosjektet er det 18 leiligheter med BRA areal fra 76 - 153 m2

Det er i størst mulig grad valgt vedlikeholdsfrie fasader,

Alle leilighetene har universell utforming.

det er og med på å gjøre bu kostnadene i dette prosjektet lave.

Leilighetene er lyse, lettstelte og har ein god standar som

Prosjektet har eit stort felles uteområde med trær, eplehekk,

eikparkett på alle gulv, fliser på bad og gjeste wc og ikkje

pergola, bord og benker og leikeplass på deler av butikktaket,

minst innvendig takhøyde på 2,7 meter.

det er unikt for dette prosjektet.

Leilighetene leveres med NIBE F470 avtrekksvarmepumpe.

Det er varme i grunnen utenfor inngangspartiet.

Varmepumpen ventilerer huset, leverer varme og varmtvann. Energien gjenvinnes fra ventilasjonsluften og tilføres

Det å kunne bu så sentralt og ha god tumleplass ute som ein

varmepumpen, som med det reduserer energikostnadene

kan treffe naboer på for sosialt samvær, er ein ekstra kvalitet

vesentlig.

dette prosjektet har.

Stor heis med lavt strømforbruk, carport og sportsboder

www.husnespanorama.no

til alle leilighetene.

www.facebook.com/pages/Husnes-Panorama

Flyttar til sentrum og i leilighet! Knut Rune Fatland har bygd eit stort bustadkom-

Men denne trenden, dette fenomenet, vil eg mest

vitetar, fleire tilbod. Etter kvart som åra renn på, så

pleks sentralt på Husnes. På bakkeplan ligg den

kalla det, er nok meir enn ny bustad. Kva er hoved-

kjem det enno fleire grunnar til å busetja seg på

nye butikken til Coop. Komplekset ruver i sentrum

grunnen til at mange sel huset dei kanskje sjølv har

denne måten, nær sentrum, seier Vigdis.

og inneheld i tillegg til butikken kontorlokal, og 18

bygd, og levd eit heilt liv i? Vi ser det i Rosendal,

leiligheter i litt ulike storleikar. Du har tilgang med

og på Husnes. Her flyttar folk som er pensjonistar,

Når vi snakkar med andre, så er grunnar som

undervarme til bod og carport, slik at du unngår

eller nærmar seg pensjonisttilværet, inn i leilighe-

ofte blir nemnt, at ein kanskje ikkje har sertifikat

glatt underlag på vinterstid. Du kan til og med gå

ter i Husnes sentrum. Dei kjem mest frå Husnes,

lengre, og dermed ikkje er sjølvhjelpen, eller at du

i butikken å handla, utan å bli våt.

Herøysund, Sunde, Valen og Utåker?

rett og slett blir ståande fast. Mange ynskjer å bu

I Kvinnherad ser vi i alle høve ein trend, der folk

-Kvifor har du flytta? Vi spør Vigdis, som opp-

sel einebustaden sin og flyttar til leiligheter i dei

havleg er frå Norheimsund, men har budd i eine-

sentrumsnære områda i dei mest sentrale bygdene.

bustad i Herøysund i 37 år. Det vart altfor mykje

Sjølv om dette kan vera eit stort steg å ta, så er

Kva er grunnen til dette? Vi har vore på besøk hos

hagearbeid, og styr. Alltid var det noko som skulle

det mange openberre fordelar, som vi har vore

Vigdis og Bjørn Andersen i den nye kåken der dei

gjerast. Dette her er heilt perfekt. For meg inneber

inne på. I tillegg har du fleire på eigen alder

har etablert seg i Panorama-komplekset på Husnes.

det og kort veg på jobb, men dette vil eg tilrå

buande nær. Det er tilrettelagt flotte uteareal og

Leiligheta i seg sjølv er slik, at eg kunne flytta inn på

uansett.

møteplassar utan trafikk, der ein kan nyta tilværet.

enkelt, og ha det lettvint. Sleppa alt styret med

dagen, slik sett er bustaden og kanskje ikkje minst

hagearbeid og store hus.

Mange trur vel og at sjansen for å kunna bu heime

utearealet som er under etablering på taket, med

Her er arbeidet med hus og hage, det å vri om

lengre, aukar når du bur slik til. I alle høve ein

flott utsikt, ein grunn i seg sjølv til å flytta.

nøkkelen når du skal inn. I tillegg er her meir akti-

trend som brer om seg.

LANDLIGGE FOR BRISLINGFLÅTEN, SUNDE CA 1950.

HERMETIKKFABRIKKEN PÅ SUNDE, I DAG LAKSESLAKTERI.

HERMETIKKFABRIKKAR I SUNNHORDLAND STAD NAMN Førde H.O. Vestvik & Søn, Vestvik Preserving Bjoa Stavanger Preserving Ølen Johs. Mæland/Ølen Sardine/ Ølen Preserving Skånevik Skoneviks Preserving Skånevik Chr. Bjelland, fabrikk nr. 5/ Norway Foods Sunde H. Thorsen Sunde H. Valvatne/Chr. Bjelland, fabrikk nr. 11/ Norway Foods Sunde H. Valvatne Co/Chr. Bjelland, fabrikk nr. 12 Herøysund Jæger Smedsvig/Sønnhordl. Packing/ Chr. Bjelland, fabrikk nr. 20 Uskedalen I. Arnesen & Co/Concord Canning/ Hermetikkfabrikken Hardanger Dimmelsvik St. Olav

STAD

NAMN Halsnøy Hermetikkfabrikk/ Chr. Bjelland fabrikk nr. 13 Toftevåg Stavanger Preserving Leirvik C. Houge Thiis/Rønneberg Preserving Leirvik Stord Canning/Lester Preserving Leirvik Stord Preserving/Einar Haugstvedt Cardinfabrikk/ Bøschen Sardine Brandasund R. Waage & Søn Fitjar Ocean Packing/Norway Foods Rubbestadneset Brakdal Hermetikkfabrikk Folderøyhamn Folgerø Preserving Folderøyhamn Hermetikkfabrikken Holm Folderøyhamn Ørevik Preserving Sortland Stavland Hermetikkfabrikk Vornes Bakkes Hermetikkfabrikk/ Hermetikkfabrikken Ide Sønstebøvågen Arne Meling Mosterhamn Stavanger Preserving Mosterhamn Hans T. Dahl Uggdalseid Bergen Packing Co Sæbøvik

FABRIKKEN SOM HERMANN VALVATNE BYGDE OPP OG SOM CHR BJELLAND OVERTOK.

BRISLINGBÅT VED KAI, CA ÅR 1900.

SOLBERGBUO PÅ SUNDE.

Sprattus

SØLVET FRÅ HARDANGERFJORDEN

I ca. hundre år var hermetikk ein dominerande industri i Sunnhordland. Med stort og smått har det eksistert ca. 30 fabrikkar i bygdene våre. TEKST: IVAR VAAGE FOTO: IVAR VAAGE OG LARS KALLEVIK

Hundrevis av personar i Sunnhordland har tent til det daglege brød

svigerfaren. Dette var ein stor og veldriven fabrikk etter dåtidas målestokk,

ved å tre eller leggja sild på hermetikkfabrikkane. Minst like mange var

der dei produserte ca 25.000 esker dagleg. I tillegg til sardinar hermetiserte

sysselsette i det omfattande brislingfisket. Enno finst det minnesmerke

dei mussa, småsild, torskerogn, makrell og mykje anna. Valvatne hadde

etter dette industrieventyret. I Skånevik står bygningen som huste den

eigne fraktebåtar, forretning og bakeri på Sunde, bygde kraftverk inne på

siste heremtikkfabrikken i Sunnhordland. På Sunde blir det slakta laks i

Opsanger og var på mange måtar som ein ”nessekonge” i bygda.

den tidlegare sildafabrikken. På Sæøbøvik er hermetikkfabrikken bygd om til samfunnshus, og på Vikjo blir den gamle Thiisfabrikken nytta til

CHRISTIAN BJELLAND

kontorlokale. Også i fleire andre bygder, som Fitjar, Moster og Brandasund,

Christian Bjelland overtok både denne og andre fabrikkar i Sunnhordland.

står det framleis bygningar som har vore nytta til hermetikkproduksjon.

Fabrikken blei gradvis modernisert og bygd ut til ein av dei største

Viktigaste råstoffet for hermetikkfabrikkane var brisling, som har blitt fiska

hermetikkfabrikkane i landet. I 1981 tok Norway Foods over Bjelland sine

i lange tider i Sunnhordland. Brislingen blei i starten nytta i hushaldet, men

hermetikkfabrikkar. Dei dreiv på Sunde til 1989. Mange andre bygder, t.d.

var inga etterspurd handelsvare, som t.d. salt sild. Dette endra seg etter

Uskedalen, Skånevik, Sæbøvik, Toftevågen, Leirvik, Moster, Brandasund

1850, då dei byrja å salta og krydra brisling til ansjos. Denne kunsten lærte

m.fl. har også lange tradisjonar med hermetikk. I dag blir sardinboksane

folk av svenskane, som reiste rundt i fjordane her, kjøpte brisling, salta og

som me kjøper i butikken, produserte i Polen eller eit anna land med låge

krydra og laga ansjos. Ein svenske frå Gøteborg, Olaus Solberg, krydra ansjos

arbeidsløner.

i ei sjøbu på Sunde kring 1880. Bua fekk namnet Solbergsbua, og står der GAMMALT FISKE

enno.

Men framleis blir det fiska brisling i Hardangerfjorden, slik det er blitt gjort PIONEREN

i generasjonar tilbake. For å fanga brisling så må ein ha not. Dei fyrste

Ein av dei aller fyrste som byrja å produsera hermetisk brisling var Haktor

nøtene var landnøter. Dei fungerte slik at ein festa eine tauenden i land, og

Thorsen. I 1851 flytta han frå Holmedal til Sunde, starta butikk, og dreiv

rodde så ut i ein boge og omringa brislingstimen, og inn til land igjen. Å

fraktefart med sild.I ei sjøbu på Nesjaneset krydra han ansjos, som han

rusta ut eit notlag var kostbart, og det var difor vanleg at fleire bønder gjekk

fyrst la ned i tredunkar, og seinare i heimelaga blekkspann. Spranget frå

saman om dette. Notlaga hadde mykje utstyr, t.d. ei skimla, ei kvitmåla fjøl

ansjos i blekkboks til hermetisk brisling er ikkje særleg stort, og alt i 1866

som var forma som ein fisk. Denne brukte dei til å skræma brislingen frå

produserte han “Røget Brisling i Kraft”. Han fekk tak i ein falsemaskin frå

å rømja under kastinga ved å hiva ho ut i sjøen, med skrik og skrål. Etter

Sverige, og reiste på studietur til Frankrike. Resultatet var produksjon av

kvart skjedde det ei stor teknisk utvikling innan brislingfisket, med overgang

urøykt hermetisk brisling, nedlagt i olivenolje, “Norske sardiner i olje”, men

frå landnot til snurpenot, nylonnot og -tau, ekkolodd, asdic, kraftblokk

han produserte også “Røgede norske Sardiner”, som han m.a. eksporterte

osb. Kvinnherad var den store brislingfiskarkommunen i Sunnhordland,

til Amerika.

og Halsnøy og Husnes var fiskarbygdene framfor nokon. På Halsnøy er det framleis ein del som driv med brislingfiske, i kombinasjon med anna

NESSEKONGE

notfiske. Brislingen blir no frosen ned og eksportert som råstoff. For folk

Den store hermetikkfabrikanten på Sunde var Hermann Valvatne frå Sagvåg.

flest er det i dag så å seia umogleg å få tak i eit bytta brisling. Synd, for

Han blei gift med dotter til Haktor Thorsen og bygde ein fabrikk ved sida av

servert sprøsteikt eller nygrilla er brisling ein skikkeleg lekkerbisken. 89

Prosjekt på gong? SPØR OSS - VI HAR LØYSINGANE! VI HAR LØYSINGAR PÅ:

Besøk vår Byggevareforretning ALLTID GODE TILBOD!

- Nybygg - Renovering PROSPEKT - Kjøkken Ta turen innom og - Bad Lyngbakken, 5451 få info omValen Bygger`n - Ildstad klubben! - Garderobar m.m.

SJØLVEIGANDE BUSTADER I LYNGBAKKEN, VALEN

LYNGBAKKEN - VALEN

VERTIKALDELT 2-MANNSBUSTAD PÅ 2 PLAN Bustaden ligg fint til i nytt byggjefelt med kort avstand til barnehage, skule og populært turterreng. Sjølveigande tomt. BRA 147,4m2.

PROSPEKT

BOLIGEN INNEHELD 1 soverom, stove, kjøkken, bad, bod og gang med trapp til kjellar. Kjellar: Vaskerom, sportsbod, gang, 3 soverom, bad og bod. Balkong ca 15m2.

Haugavegen 4, 5460 Husnes

PRISANTYDNING Pris vil avhenga av utstyrsleveranse/innhald. Med standard leveranse blir prisen kr 2.590.000 for kvart husvære. Offentlege avgifter og salskostnader kjem i tillegg. Ferdigstilt desember 2014.

TA KONTAKT FOR VISNING ALLE DAGER T: 404 04 553 (EVEN)

HAUGAVEGEN 4, HUSNES

HAUGAVEGEN 4, HUSNES Bustaden ligg fint til i veletablert bustadområde med

Sjølveigande bustader kort avstanditilLyngbakken, barnehage, skule og Husnes sentrum. BOLIGEN INNEHELD Valen i Kvinnherad kommune.

1 soverom, stove, kjøkken, bad, bod/vaskerom, hall med trapp til loft, og utvendig sport/redskapsbod. Loftplan med loftstove, gang, 3 soverom, bad. Adresse: Sjukehusvegen PRISANTYDNING 5451 Valen Med standard leveranse blir prisen kr. 2.690.000,- for kvart husvære. halvpart av dobbel garasje. Eigedomsbeskriving: Sjølveigande seksjonInkludert av Gnr er 185, Bnr 216 i Offentlege avgifter og salskostnader kjem i tillegg. Kvinnherad kommune. 1 stk seld. Side 1

Prospekt m/rendering (1-20327)

Månd. - fred.: 07.00 - 18.00 Laurdag: 09.00 - 15.00

Teigen Bygg & Trelast AS, Husnes Telefon 53 47 59 10 / info@teigen.byggern.no

Sjølveigande bustader i Haugavegen 4, Husnes i Kvinnherad kommune.

TEIGEN

Fagleg påfyll/utdanning? Studiesenteret.no tilbyr høgskuleutdanning I Odda, Eidfjord og Øystese.

SEIMSFOSS Vi holder søndagsåpent i desember

Eksempel på utdanning i Hardanger: • Økonomiutdanning • Organisasjon og leiing • Mellomleiarutdanning • Organisasjonsutvikling og endringsarbeid • Lærarutdanning • IKT utdanning • Vernepleie • Studiekompetanse Ta gjerne kontakt med oss for meir informasjon. Høgskuleutdanning i Hardanger May Søfteland - E-post:may@nhodda.no • Tlf. 924 07 604

VELKOMEN TIL HYGGELEG

Vi ka • Pro • Fo • Eta

Ope: 08-20 (9-20)

Stopp brannen før det tar fyr Tlf: 53 48 28 00 • e-post: post@k-el.no w w w.k vinnheradelektro.no

Næri mell kom

Inge

JULEHANDEL

Kontakt oss for et godt tilbud:

Sta

Tørrkoking og glemte kokeplater er årsaken til 10-15 prosent av alle boligbranner i Norge. Med komfyrvakt fra Eaton skrus komfyren av automatisk før brannen bryter ut. Komfyrvakten er grundig testet av SINTEF og tilgjengelig for veggmontasje eller for kjøkkenøyløsninger

ROSENDAL ER EIN AV FINALISTANE TIL

NM I FRUKT OG GRØNT Plukka ut av OFG - Opplysningskontoret for frukt og grønt

Til jul og ellers - ”vi er her for deg!”

Krumkaker Krumkaker er blant våre aller mest populære

Slik gjør du: Pisk egg og sukker til eggedosis.

småkaker til jul. Server krumkake alene eller for

Tilsett smeltet og avkjølt smør. Bland mel og karde-

eksempel sammen med en god multekrem.

momme og rør det inn. La røren stå på benken og svelle en stund, ca. 15 minutter. Legg en stor teskje

Ingredienser

røre på midten av godt oppvarmet krumkakejern.

4 stk egg

Stek kakene til de er lysebrune og rull dem til krem-

200 gr sukker

merhus, eller legg dem raskt over en passe stor kopp

200 gr smør

til krumkakeskåler. Krumkakeskålene kan du fylle

200 gr hvetemel

med pisket krem og syltetøy like før servering.

0,8 ts kardemomme

Tips: Etter svelling kan røra bli litt for tykk. Tilsett da et par spiseskjeer vann og rør godt.

Nysteikte bakervarer frå tidleg morgon / fristande frukt & grønt-diskar / ferskvareavdeling med det du treng til ein perfekt dag / velsmakande rettar i varmedisken

7-21 (8-20)

Velkomen til oss i Skålagato. Vi har god parkering. under tak parkeringshus, med og heis direkte opp i butikken Kuni eige 2 minutt frå båthamna bubilplassen

EUROSPAR ROSENDAL - T: 53 48 25 50 - eurospar.rosendal@ngbutikk.net - www.spar.no

REIDUNN BAKKE MYKLEBUST OG RUNE MYKLEBUST

LIO SAG OG TRELAST

SUKSESS

frå Uskedalen Med pågangsmot, vilje og innsikt har ekteparet Reidunn Bakke Myklebust og Rune Myklebust, med base i Uskedalen, etablert seg i indre luten sitt bedrifts- og handelsliv. TEKST OG FOTO: SIGURD VIKØREN

Her har dei utvikla familiebedrifta si til å bli eit lønsamt føretak.

I 2004 flytta butikken opp i øvste etasje i det gamle samyrkje-

Lange dagar og ein jobb som er livsstil, ville ingen av dei bytt

laget i Rosendal og fekk større areal. Då kom kona Reidunn med

med noko anna.

i forretningsdrifta, og ho tok med seg kompetanse til å utvida med ein utstyrsavdeling, med puter, dyner m.m.

Rune har bakgrunn som sjømann. Uskedals-guten traff si Reidunn, mønstra av, og gjekk på land. Etter ekteskap i 30 år,

I 2010 flytta butikken opp i Varehuset sentralt i Skålagato,

har dei eit litt ulikt syn på kven som fant kven, men er det så

i dei gamle bakerilokala. Ein butikk som i dag er godt inn-

nøye? Dei fann i alle høve kvarandre.

arbeida. Reidunn og Rune er tydelege på at dei er veldig godt nøgde med den responsen dei har fått, og den måten

Etter ein karriere på Søral, fylgde snikkarjobb i lag med sviger-

dei er mottekne på i nærmiljøet og bygdene rundt. Familien

far. På tidleg 90-tal begynte Rune som lagerarbeidar på gamle

Myklebust, meiner at folk er flinke til å nytta seg av dei

Kvinnherad Bygg. Her var han med gjennom fleire struktur-

varer og tenester som butikken og trelastlageret tilbyr.

endringar og avanserte internt, til butikksjef. Neste steg i utviklinga vart teken under eit ferieopphald på Gran I 2002 fekk Rune høyra rykter om at Lio Sag og Trelast var for

Canaria i 2013. Då hadde skobutikken i Rosendal meldt oppbud.

sal. Etter kontakt med Knut Løvfall, skreiv Rune kontrakt med

Vi hadde ein diskusjon, seier Reidunn og Rune, og vi bestemte

han og overtok Lio Sag 15. mai 2002. Same året slutta Rosendal

oss for å opna skobutikk i Rosendal.

Fargehandel av. Rune Myklebust leigde då lokala, og starta butikk med sal av maling og jernvarer.

Vi fekk overta høvelege lokaler etter Gjensidige forsikring, i Varehuset, og 20. februar 2014 opna vi dørene. Dette var ein ny

Desse to investeringane såg familien Myklebust på samla, butik-

profesjon for oss, og vi hadde neppe klart det utan Eli Uppheim

ken ville supplera drifta på Løfallstrand. Samstundes ville butik-

sin kompetanse, og velvilje. Ho har vore, er og vil bli viktig for

ken i Rosendal dekka eit behov, der du kunne få diverse varer til

denne butikken.

oppussingsprosjekt. I tillegg ville verksemda på Løfallstrand auka ein etterspurnad etter varene butikken i Rosendal førde.

Når vi valde å gå på denne utfordringa, så var det fordi vi treng å halda oppe mangfaldet av butikkar, og vi såg

det slik at dersom denne butikken forsvann, så ville det gå utover

Ingen ting er mykje flottare enn at dei som står på, og har vilje

andre butikkar sin oppslutnad, og ville vera negativt for andre

lukkast. Ikkje bryr dei seg då med å telja timar, du har akseptert

aktivitetar vi driv.

at, jobben er ein livsstil. Det aller kjekkaste for Reidunn og Rune er at borna ynskjer å arbeida i bedrifta, og tre av dei kjører kvar

Spør du meg, så er dette eit uttrykk for tankar mange fleire

dag frå Utåker og frå Tyssedal til jobb i Rosendal.

av oss burde tenkja. Vi har eit ansvar alle for kva tilbod bygdene våre skal ha, og handelslekkasje og netthandel av pro-

På

basen

på

Løfallstrand

det

dag

materiallager

dukt som nokon tilbyr lokalt, kan få fylgjer for kva tilbod vi i

og høvleri. All saging er flytta til Ænes, og den gamle saga til

framtida kan ha lokalt. Om du trur du vil tene ”kr. 118,50”

Godtskalk Enes er kome til heider og vyrdnad att, saman med

i fyrste omgang, så kan tapet på sikt verta langt større.

saga som er flytta frå Løfallstrand. Såleis er eit gamalt industriområde ved Ænes-elva teken i bruk.

Vil du byggja opp arbeidsplassar i utlandet, så handlar du på nett. Vil du byggja opp Lagunen, så handlar du der. Vil du vera

Vi ynskjer familien Myklebust lukke til vidare med å bidra til

med å byggja opp ditt eige nærmiljø, så handlar du her.

handel og næringsverksemd, og vonar dei vil lukkast med å fortsetja å byggja stein på stein! - Det er slik vi har gjort det,

Ekteparet frå Uskedalen ser ljost på framtida og er veldig nøgd

seier Rune!

med at heile familien er sysselsett i bedrifta, som og er 100 % familieeigd. Omsetninga vil i år passera 16 mill. for den byggvare-relaterte delen av bedrifta, og som ei lokalavis skreiv om den lokale Byggtorget-bedrifta, under nøkkeltal for lokale bedrifter; eigarane kan smila som ei sol, heile vegen til banken.

Japansk kvalitet for norske forhold.

Kubota M7060 m/laster - 71 HK • Common Rail turbodiesel • Arbeidslys foran/bak • DPF/EGR • Trekkrok - utskyvbar • Clutchfritt vendegir • PTO 540/540E • F18/R18 girkasse • Kubota frontlaster med • Luftsete og aircondition parallellføring

Kampanje fra kr. 309.000,- + mva.

M8540Narrow!

Kubota M9960 - 100 HK

Skreddersydd traktor for norske frukt- og bærprodusenter! Spør oss om referanser!

• Common Rail turbodiesel • Luftsete og aircondition • DPF/EGR • Trekkrok - utskyvbar • Clutchfritt vendegir • PTO 540/1000 • F36/R36 gir m/hurtiggir • Meget god svingradius og bakkeklaring • Tilhengerbrems

Kampanje fra kr. 319.000,- + mva. Kubota MGX - 110/135 HK • Common Rail turbodiesel • Passasjersete • 8 x 3 hurtiggir (F24/R24) • PTO 540/1000 • Armlene m/betjenings- • 3 dbl. ventiler funksjoner • Framskjermer • Clutchfritt vendegir • Trekkrok - hydr. utskyvbar

Kampanjetilbud!

42hk med hydrostatisk drift, frontløft og front PTO.

Kun 289.000,- + mva.!

Ta kontakt for et godt høsttilbud!

Vi tar forbehold om prisjusteringer. Priser er eks. frakt og klargjøring.

Din Kubota forhandler:

Importør:

5574 Skjold Tlf. 46 88 89 23

post@svenningsens.com www.svenningsens.no

Telefon: 64 83 25 00

Tysnes sparebank opnar konTor i kvinnherad Den lokale sparebanken i regionen

Tysnes Sparebank

tlf 53 43 03 00 post@tysnes-sparebank.no

FOTO: TORALF GJUVSLAND

Myrdalsvatnet og Gygrastol

- STANDARN DISTRIBUSJON GODT HJORT Å SLEPPE BOMPENGEAVGIFTA I TUNELLEN ...

Vi distribuerer Hardangerfjordmagasinet Flyers - reklame - små-pakkar - ekspress-pakkar! Med base på Sæbøvik i Kvinnherad Ta kontakt med Asbjørn Aksdal Tlf.: 948 86 552

MELLOM FJELL, FONN OG FJORD, BESTE STADEN PÅ JORD - Den vel 10 km lange Jondalstunellen opnar for lettvint tilkomst til nasjonalparklandsbyen Jondal. Med ferje til Tørrvikbygd er Bergen ikkje langt unna. Tunellen gjev kort avstand til Odda og Kvinnherad.

POR TEN

TIL

KVINNHERAD A D D O > FOLGEFONNTUNNELEN - VEGEN TIL VEKST - er 11 137 meter lang og er Noregs tredje lengste vegtunnel. Den går gjennom fjellet under Folgefonna og bind saman kommunane Odda og Kvinnherad. Tunnelen opna 15. juni 2001. Ei reise som tidlegare tok fire timar, tek no ti minutt! 32 5

Eit moderne familie-eigd selskap, som driv i det som vert kalla nærskipsfart. Rederiet eig og driftar totalt 10 bulk- og stykkgodsskip i storleik 1200 - 6800 daudvekttonn. Skipa opererer i hovudsak i Nord-Europa. Hovedbasen og den daglege leiinga ligg i Ølensvåg. TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: ARRIVA

Arriva Shipping kan tilby norske og europeiske industri- og entre-

Likevel berre aukar denne trafikken. Resultatet er eit høgare tal

prenørverksemder fleksible og pålitelige maritime transport-

av ulukker, fleire blir skadde og drepne i trafikken. Større luft- og

tenester. Konsernet har 145 tilsette og hadde i 2013 ei omset-

støy-forureining, som har negative konsekvensar for klima, miljø

ning på 191 millionar kroner. Typisk last er betong- og asfalt-

og helse.

tilslag, kol/koks, mineralar, gips, tømmer, salt, stykkgods og prosjektlast. Av betydelige kundar finn vi lokale selskap som Ølen

Dei fleste politikarar held fana høgt, i dei kjende festtalene og

betong, og prosessindustrien lags Hardangerfjorden.

snakkar varmt for å bruka meir sjøtransport. Men, å gjera noko med det, er ei heilt anna sak. Sidan politikarane seier at dei er

Sidan 1993 har rederiet transportert betongelement til veg- og

for dette og vil det, så må det vera den politiske vilje, eller evne

jernbanetunellar i Noreg. Meir enn 1,2 millionar kvadratmeter

det er noko i vegen med. Likevel er det truleg at dette vil tvinga

med betongelement er levert for 100 samferdsletunellar i Noreg.

seg fram. Det er ikkje ofte at fornuft og miljøomsyn så tydeleg

Eit betongelement kan vege mellom 5 og 7,5 tonn, og på eit skip

går hand i hand.

vert det lasta i snitt 450 betongelement pr. last. Ein lastebil vil til samanlikning ha kapasitet til 4 element pr. last.

Dei maritime motorvegane ligg der, heilt strøkne, ”ferdig brøyta, salt- og vedlikehaldsfrie!” I motsetning til vegnettet kan dei mari-

Hadde desse elementa blitt transportert frå Ølensvåg til

time motorvegane handtera mykje meir trafikk. Ingen treng tvila

Austlandet, ville det bety 110 lastebilar pr. båtlast, på vegen gjen-

på at ei slik omlegging krev tilpassingar og har utfordringar. Men,

nom tettbygde strøk, gjennom Åkrafjorden, over Haukelifjell,

det vil løysa mange av dei utfordringane vi står over for. Meir

med tunellar og mange utfordrande trafikkale områder, i alle

frakt av gods på kjøl, er ei løysing som vil bidra betydeleg, og

typar vær.

som kan gjennomførast, men, så var det denne poliske viljen då.

Adm. Dir i Norges Rederiforbund seier at; ”Manglende helhets-

Managing Director, i Arriva Shipping, Sindre Matre, sit klar i

tenkning og koordinering av transportpolitikken påfører enkelt-

Ølensvåg med båtar, i eit topp moderne rederi, som driv innan

mennesker og samfunnet vårt store, unødige kostnader – hver

nær-skipsfart. Det er på høg tid å heise fana, for ei næring som

eneste dag.”

kanskje har vore Noreg si fremste gjennom meir enn 1000 år. Dagens klima og miljø krev at vi tenkjer nytt, og då er det ein

Det er underleg at vi ikkje brukar fjordane og skipsleiene våre

bærebjelke å nytta seg av den faglige kunnskapen som ligg i

meir til transport av gods. Vi skal/må forureina mindre, store

eksisterande kompetansemiljø. Det er vår hovudveg til fornybar-

deler av vegnettet vårt er ikkje dimensjonert for tungtrafikk.

samfunnet. Shipping ein grønare bransje for framtida!

100

SINDRE MATRE

HISTORIKK ARRIVA

Johannes Matre, fødd i 1926, og vaks opp i Hillesdal i Åkrafjorden.

I 1971 - 72 Overtok Johannes Matre eigedomen på Kåta i Ølensvåg

Her kjøpte han, saman med broren Ivar, si fyrste skøyte i 1942, 16

frå ein lokal bonde. Rederiet Sandfrakt vart etablert. På eigedom-

år gamal. Gøta, ei svenskeskøyte, som lasta ca. 50 tonn, kjøpte

men i Ølensvåg som vart heimebasen, bygde dei djupvasskai og

Johannes for 800 kroner, og under krigen gjekk han med knott,

verkstad. Seinare har det og kome til flotte kontorfasilitetar.

sildemjøl, ved o.l. Frå 1973 – 1995 var rederiet inne i sine store gullår. Då vart Etter krigen flytta familien til Sandeid, der far til Johannes, Nikolai,

Condeep-eventyret realisert, med store plattformbyggingar i

hadde fått hand om sandrettar på Håland. I 1948 gjekk Johannes

Jåttavågen og Yrkesfjorden i Vats. I sesongane styrte rederiet

6 mnd. på fiskarfagskulen i Bergen, medan han budde på banjeren

Sandfrakt, i tillegg til sin eigen tonnasje, 15 – 18 innleigde skip.

på Statsråd Lehmkull. Dette året traff han og ho som skulle bli kona hans, Sigrun.

I april 1975 døydde Johannes Matre brått, berre 49 år gamal. Hans bror og to søner, Olav, Norvald og Kåre , overtok no rederiet, og

I 1954 kjøpte Johannes og broren Georg den fyrste av båtane

drifta heldt fram, og auka vidare i omfang. Etter kvart vart kund-

som fekk namnet Fløien, eit namn han var særleg glad i, då det

ane fleire, fraktsortementet breiare, og området som Sandfrakt

etter kvart vart 5 båtar med dette namnet. Fløien 1 var og fyrste

opererte i vart utvida.

stålbåten. Dette førte til auka internasjonalisering, og i 2013 vart selskapet Utover 50- og 60-talet auka det på med storleik på båten og med

oppgradert på mange områder. Profilmessig, med nytt moderne

fleire båtar. Alt som skjedde før 1972 var i namnet til Johannes

design, og fekk namnet ARRIVA, som er meir i takt med dagens

Matre Rederi (enkeltmannsføretak).

aktivitet, og morgondagen sine utfordringar. No er det tredje generasjon som sit i den daglege leiinga(Sindre) og i leiinga for styret(Jarle).

102

103

Oktan Stord. Foto: Øyvind Sætre

Utfordre dine evner

HElGElAND

Vi trenger flere dyktige folk for å nå våre mål. Folk med kloke hoder eller flinke hender.

Vi søker deg som vil være del av et verftsmiljø der begrensning er et fremmedord, og mulighetene er mange. Du har kanskje flyttet fra regionen og ønsker å komme hjem igjen, eller du trenger en forandring? Da oppfordrer og utfordrer vi deg til å sende en søknad til oss! for informasjon om ledige stillinger hos Westcon, gå til westcon.no/karriere

ålEsuND

Bømlo FloRø

stoRD ølEN HAuGEsuND kARmøy stAVANGER

polEN

Westcon Group består av en rekke selskaper og er en totalleverandør av de beste og mest innovative løsninger, tjenester og produkter innen riggmodifikasjoner, skipsbygging, skipsreparasjoner, design, offshore, løfteteknikk og elektroautomasjon. Etablert i 1981 og er nå over 1000 ansatte. www.westcon.no

Bli med!

vinnarskalle.no

Heile familien. Heile sjela. Heile året. Kanskje det gildaste av Suldal og Ryfylke.

Draumen om det gode liv! Tenkjer du hytte? Gode naturopplevingar – heile året? Null stress? Ta turen til Gullingen og finn din plass. Opplev den unike stemninga og bli ein del av det gilde Gullingen-miljøet.

Sjå gullingen.org for kva vi har å tilby.

Velkommen te oss! - PÅ SKI LANGS -

Hardangerfjorden KVAM: GRANVIN: ULVIK: EIDFJORD: ODDA: JONDAL: KVINNHERAD:

Furedalen sksisenter Activen skisenter og Sjusete skianlegg Haugåsen skianlegg Finse skisenter Ulvik turlangrennsarena Drevtjørn Sysendalen skisenter Røldal skisenter og Lontjørn skisenter Folgefonna Sommarskisenter. Fjellhaugen Skisenter Tveitedalen Skisenter, langrenn

t skinn for

o Me tek im

beredning BESØK VÅRT

FABRIKKUTSALG Stort utvalg i skinn av sau, rein, geit, samt lær og andre produkter.

Me held ope heile året.

Velkommen!

opningstider Man-tors kl. 10-16 Fre. 10-17 Lør 11-14 her finn du oss..

I krysset ved Statoil i Ølensvåg tek du mot Utbjoa, følg vegen i 2 km og du har oss på høgre side, før Ølen Betong.

5582 Ølensvåg tlf. 52 76 50 00 LIK OSS PÅ FACEBOOK

w w w. g r a n b e r g g a r v e r i . n o

ERLEND HELLINGSRUD

MELDERSKIN - BJØRNDALSTRAVERSEN - ROSENDALSALPANE

MELDERSKIN BJØRNDALSTRAVERSEN

ROSENDALSALPANE Fjella sin venleik - ei vakker gåve, ein arv frå svunne tider. Med sin mjuke villskap gjev fjellet store opplevingar, men krev samstundes respekt av deg. Som ein trufast ven ligg fjella der og ventar på deg. Du og sjela di kjenner seg vel, etter å ha vitja slike vener, og fjellopplevingane langs Hardangerfjorden kjem frå aller øvste hylle. Denne gongen tek vi turen til Rosendalsfjella. Eg vaks opp her, og har traska oppi all denne luksusen sidan eg kunne gå. Så lenge eg kan, vil eg aldri gje slepp på fjella sin venleik. Min venskap til desse fjella er for eva.

TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: ERLEND HELLINGSRUD

For eit par år sidan sat eg på ein fjelltopp i Spania og såg

som du ikkje finn nokon annan stad. I mine auge er dette den

utover skaparverket. Det var varmt og fint, men eg hadde ei

optimale venleik! Vi set her og mimrar om fjellopplevingar. Eg har

kjensle av at det var noko som mangla? Etter kvart gjekk det opp

vitjing av Erlend Hellingsrud - ein av desse ungdomane som har

for meg. Det mangla vatn, det som gjev liv til landskapet. Når

skjøna kva eldorado vi bur i - ein av dei som kjenner området, og

vatnet ikkje er der, då forstår du kva det betyr. I sommar sat eg

brukar det.

på Gaustadtoppen, der ser du langt og vidt, du ser vatn og, såleis blir det meir liv i landskapet enn i Spania. Likevel, dette med

Kan mykje om fjellet, veit kvar dei ulike grensene går, har grunn-

fonna, fossar og fjellvatn, heilt nært, tett på deg, samstundes kan

leggjande kunnskap, både på vinter- og sommar-fjellet. Erlend er

du berre du snu på hovudet, så ser du Hardangerfjorden, som

audmjuk, og full av respekt for fjellet. På sin sjarmerande rolege

strekkjer seg lengre enn auga når. Denne korte avstanden mellom

måte, er han likevel atterhalden med å snakka om eigen kompe-

fjell og fjord skapar ein natur full av liv og visuelle opplevingar,

tanse.

107

MELDERSKIN - BJØRNDALSTRAVERSEN - ROSENDALSALPANE

- Kva tenkjer du Erlend, om Rosendalsfjella, eller Rosendals-

Eg likar kanskje best å avslutta denne turen med å gå ned i

alpene som mange no kallar området for?

Bjørndal og oppleva den flotte restaurerte stølen, og avslutta med

- Bratte alpine fjellformasjonar som likevel er lett tilgjengeleg.

turen ned langs Ringeriksfossen, der du kan få deg ein dusj.

Det har vore enormt stor auke mellom tilreisande som har opp-

Det blir ikkje mykje betre enn det, seier Erlend.

daga at her er eit eldorado for toppturar på ski i april/mai. På denne tida er solvende haugar frie for snø, etter at sola har tint

Ein ting eg har lyste te å seie noko om, er at både på toppturar,

dei fram, her kan du rasta og oppleva synsinntrykket av fjella.

og andre turar, på ski og om sommaren, så møter vi mykje folk.

Her kan du oppleva spektakulære panorama, utan at du sjølv

Det er kjempeflott at folk brukar fjellet, men dei aller fleste har

må gå inn i dei brattaste bakkane.

det felles at dei går heim før kvelden. Kvifor ikkje overnatta ute og kjenna på fjellet om natta. Heilt fantastisk å sjå på stjerne-

Berre det å køyra inn til Myrdal og ro over vatnet, eventuellt

himmelen. Å liggja ute på ein høg topp å sjå sola koma opp over

krydra med rolege spaserturar opp i øvre Myrdal kan gje deg

Folgefonna! Då blir det ikkje ein dårleg dag.

fantastiske opplevingar og synsinntrykk. - Erlend, vi må ta med borna til fjells, men kor tidleg og kvar? Ein annan stor klassikar som har blitt meir ei folkevandring som

- Du må ta dei med tidleg, men på borna sine premissar. Ikkje

har vakse seg stor sidan 1960-talet, er skituren over Folgefonna i

legg ambisiøse mål, som dei ikkje klarar å gjennomføra. I Myrdal

mai, der du kjem ned frå fonna, og gjerne utover Volarusta mot

der du kan kjøra inn og ro over vatnet, er berre det å liggja i telt

Bjørndal og Prestavatn, så avsluttar du gjerne med turen ned

stort for dei minste. Det flottaste av alt, er nesten at der ikkje

langs Ringeriksfossen. Etter ein spektakulær tur over Folgefonna,

er mobildekning. Når du går med born, syt for å ha god tid, la

får du ei ny stor naturoppleving mot slutten av turen når du

målet vera turen. La dei få klatra i tre, og detta ned, la dei skjera

møter våren, med tusentals kvitveis og grøne bakkar. Ein rusletur

seg med speidarkniven. La dei få vera med å fiska, og brenna bål,

gjennom Baronihagen som gjerne endar med fjorden, og noko

sjå på stjernene og kjenna at det å liggja ute i naturen er kjekt,

kaldt i glaset. Noko kaldt som aldri før har smakt betre.

og heilt ufarleg. Ligg under open himmel å sjå opp på himmelen!

Då kjennar du korleis livet er på toppen av tabellen.

Slikt gløymer ikkje dei håpefulle med det fyrste.

På sommarføre er sjølvsagt Melderskin ein klassikar.

Erlend og eg er samde om at fjellet er ein fantastisk arena,

Heilt uproblematisk å gå til Melderskin, med unnatak av at

men det krev respekt. Din respekt. Med utstyr og kompetanse

du bør vera i form. Ein litt meir spektakulær tur som gjev deg

kan røynde fjellfolk gjera ting som andre ikkje kan. Vurder kritisk

fenomenale synsinntrykk, er Bjørndalstraversen, som er litt meir

kva du er utstyrt til og kva kompetanse du har. Ikkje stol ukritisk

krevjande, men ikkje vanskeleg. Eigentlig ingen klatring, sjølv om

på andre si vurdering. Du må ta ansvar sjølv. Har du ikkje kompe-

vi ofte tek med tau. Men du må vera budd på luftige opplevingar,

tanse til ei solid vurdering av at det er trygt, så snu. Du kan alltid

og eg tilrår ingen å gå den turen når det regnar og er vått. Det er

koma attende ein annan gong.

ein tur for turrt underlag, du må og vera i god form. Alt etter kva Tenkjer du slik, er du klok, og er hjarteleg velkomen til fjells!

rute du vel, så må du kanskje rekna med at turen tar 10 timar.

108

PÅ VEG UTOVER BJØRNDALSTINDANE. ULVANOSI OG ENGLAFJELL KAN SJÅAST I HORISONTEN. NEDE TIL VENSTRE SER VI I ISORVATNET OG PRESTAVANTNET.

HAUSTDAG I FJELLET. UTSYN OVER BJØRNDALEN FRÅ JUKLAVASSKRUNA (1434 M.O.H.)

KVA MED Å PRØVE EI NATT UTE? LYSET SKIFTAR RASK PÅ KVELDEN OG PÅ MORGONEN. DU VIL IKKJE ANGRA, DET GARANTERER VI.

PÅ VEG MOT OMNATIND. UTSYN MOT BJØRNDALSTINDANE I VINTERDRAKT.

LEIK OG MORO HØYRER MED I FJELLET, OG FOR DEI VAKSNE. HER ER DET ”DANS” EIN SEIN JULIKVELD. BILDE ER TATT VED RUNDAVATNET INNERST I ÆNESDALEN.

TA MED BORNA TIL FJELLS. FJELLET ER EIN YPPERLIG ARENA FOR MEISTRING OG GODE OPPLEVINGAR.

LITT KLYVING MÅ EIN REKNA MED I ROSENDALSFJELLA, MEN DET ER IKKJE ALLTID HJELP Å FÅ...

Langt og lenger enn langt!

MARI OG MARTHA SOFIE

Slik heiter det i eventyret, og det var vel eigentleg eit eventyr dei to systrene, Teigen Varanes, opplevde sommaren 2014. Mari og Martha Sofie spaserte frå Nordkapp til Lindesnes. Gjekk i 103 dagar - meir enn 2500 kilometer! TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: SIGURD VIKØREN OG PRIVATE

Dei bar samla 4 tonn på ryggen - svei av ca. 300.000 kaloriar,

Eg traff dei to blide systrene i Borvika, på Husnes, ein sundag

gjekk ned 20 kg i vekt, sleit ut 4 par fjellsko. Fauk frå Tromsø til

føremiddag, ein dag Vår Herre hadde bestemt seg for å dela

Trondheim, gjekk attende, og fauk same strekning ein gong til.

nedover-vatn med oss, i rikelege mengder. Det var gått ein dryg

Likevel påstår jentene at dei ikkje krangla ein einaste gong.

månad sidan Mari og Martha Sofie kom i mål. Dei hadde enno litt abstinens når dei skulle sitja i ro i ein sofa, men livet var i ferd

Etter ei slik oppleving er det velfortent med litt feiring når du

med å normalisera seg.

kjem til Lindesnes. På eit svaberg med havutsikt, i selskap med ei ’’kvit dame’’ og drikke med masse bobler, kunne jentene endeleg

Svaret på fyrste spørsmålet mitt hadde eg lurt på lenge, heilt

la jubelen sleppa laus.

sidan før jentene starta på turen sin, og no kunne eg endeleg spørja dei: - Korleis kjem to vanlege, normale, oppegåande jenter

To-tre kviledager hadde jentene under vegs. Elles, med 20 - 25

på ein slik ”sinnsjuk” ide?

kg. tung ryggsekk, i allslags vær, på allslags underlag, på allslags føre, kvar dag i heile juni, kvar dag i heile juli, kvar dag i heile

-Vi har gjort mange rare ting i lag, seier Mari, og vinteren 2013

august og elleve dagar inn i september, traska dei av garde, opp

gjekk vi eit skirenn på 40 km, utan å vera trent, i eit drittvær med

og ned, i snitt 25 km kvar dag. Det må kvalifisera til svart belte i

allslags dårleg føre, slik at det vart ganske slitsomt etter kvart. Då

spasering, og er i alle høve ikkje noko for pingler.

vi kom i mål seier Martha Sofie: ”- kanskje vi like godt skulle gå Noreg på langs?” Dermed var det vel eigentleg bestemt.

110

JOTUNHEIMEN, MED UTSIKT OVER GJENDEVATN.

AVSLAPPING I VARMEN MED UTSIKT OVER SULITJELMA-OMRÅDET.

SOLNEDGANG I SETESDALSHEIANE.

PÅ SVENSKETUR, RETT NORDVEST FOR SULITJELMA, VED SÅRJÅSJAURE FJÄLLSTUGA.

KRYSSAR POLARSIRKELEN HÅND I HÅND, MIDT PÅ SALTFJELLET I NORDLAND.

ARV OG MILJØ

31. mai gjekk starten frå Nordkapp. Jentene ville gjerne vekk frå

Når nokon står sentralt i ei hending som får mykje merksemd, på

vegen og opp i fjellet så snart som råd, men store snømengder i

godt eller vondt, så er det alltid ein masse ”forståsegpåarar” som

nord gjorde dette vanskeleg, og det vart mykje trakking på asfalt.

skal diskutera, og meina noko om kva som skuldast arv, og kva

I Alta – Masi-området fekk dei kontakt med nokre samar som

som kjem av miljø?

fortalde at det ikkje hadde vore så mykje snø på år og dag, og at det ikkje gjekk å gå i fjellet enno. Då jentene var komne til

Eg har ei kjensle av at i dette tilfellet er begge systrene hardt råka,

Skibotn, så slutta dei av, tok fly til Trondheim, og begynte å gå

av både arv og miljø. Trur Teigen Varanes-jentene var mykje med

nordover mot Skibotn. Det viste seg å vera eit lurt val, for no vart

ut på tur i Guds frie natur, lenge før dei tok slike avgjerder på

dei velsigna med finvær.

eiga hand. På slutten av etappen opp mot Skibotn, så minka det på tidsI bloggen frå turen, kan vi lesa at musikk har vore ein viktig

fristen, og dagsetappane vart i lengste laget, så når jentene kom

inspirasjon og motivator. Med mellomnamnet Teigen, dukkar det i

til Skibotn, var dei sårbeinte, utsletne, og rett og slett litt tufsete.

tankane mine fort opp ein kar med same namn, som syng om det

I tillegg hadde Martha Sofie skada ei skulder, så av folk på

å vera optimist. Jentene fortel mykje om fantastiske opplevingar,

campingplassen fekk dei høyra at ho såg ut som ”ein gamal

og om kjekke folk dei har møtt. Eg anar likevel eit svakt, litt uklart

krok.” Campinggjestene syntest likevel det var for gale at der

bakteppe, som seier meg at det kan ha vore periodar der det å

ikkje var nokon velkomst-komite, og ville gjerne arrangera fest

syngja, om ikkje anna, så inni seg, har vore som ein lindrande

for dei. Men systrene Teigen Varanes var nok meir oppteken av

balsam. ”-Jeg tenker opp når jeg er nede om og om og om igjen!

Prøysen sine lovnader om at du skal få ein dag i morgon med

- Optimist, jeg vet at det går bra til sist. Så lenge jeg lever her er

blanke ark…….

jeg en Optimist. Jeg er en Optimist!” - Du kan bli i godt humør av mindre, spør du meg.

112

LANGT OG LENGER ENN LANGT!

Han som dei sakna aller mest, Ole Lukkøye, kom som ein trufast

-Så kjente vi plutselig den heilt fantastiske lukta av røyk, bjørke-

ven, hadde med seg søvnen, og tok jentene med til alle dei gode

ved som brann. I den tilstanden vi då var, så hadde dette ein

stadane i draumane sitt heilage land. Der du kan drøyma om god

sterk verknad på oss, og etter kvart fekk vi auge på ei hytte der

mat, mjuke reine sengkler, får lada Duracell-batteria, og vaknar

det rauk av skorsteinen. No var dyre råd gode, eller kanskje det

med eit heilt nytt syn på utfordringane som enno låg på lur og

var omvendt. Jentene var sjølvsagt altfor ”beskjedne” til å tvinga

venta på dei spreke jentene.

seg inn på ei hytte til framande folk. Etter ei rask rådslaging, var semja likevel stor om kva dei måtte gjera. Jentene banka

Mari og Martha Sofie har mykje fint å seie om folk langs heile

på, skrudde på den mest uskuldige sjarmen, og spurde forsiktig

ruta dei gjekk, folk som stilte opp med all mogleg slags velvilje,

om dette var ei DNT-hytte? Noko som vart avkrefta. Dette visste

opna heimane sine, og visste ikkje kva godt dei skulle gjera.

sjølvsagt englebarna vel om, likevel såg dei ut som eit bomba

”- Ja, da e mest ikkje te å tru”, seier jentene i kor. Heilt i sær-

spørsmålsteikn, og gav med spak røyst uttrykk for at det kom

klasse er folk på DNT-hyttene. Den norske Turistforening er ei

overraskande og uventa på dei.

samkome av positive, dugande, gilde folk, som ynskjer deg vel. Mannen i døra syntest nok synd på dei ”klissvåte kråkene”, som Så vart det flytur attende til Trondheim, og 7. august var strek-

tilsynelatande ikkje visste heilt kvar dei var. Dermed fekk jentene

ninga Nordkapp - Trondheim ferdig spasert, sjølv om det vart

koma inn og fekk turka seg. Etter at dei hadde fått varmen i seg,

litt stykkevis og delt. Vidare sørover gjekk det mykje på T-merka

veksla jentene blikk, og begynte å snakka høgt om å koma seg ut

løyper, og jentene kom inn mot heimlege trakter gjennom

å slå opp telt. Då hadde den kvinnelige list slege ut i full blom, og

Skarveheimen og til Finse.

den trivelege gjetaren som heldt til i hytta, var redningslaust fortapt. Det enda sjølvsagt med at setesdølen, svimeslegen av kvin-

Hardangerjøkulen, Kjeldebu, Sandhaug, via Hellevassbu til

neleg list, nærast ”tvinga” jentene til å overnatta på hytta.

Haukelisæter, der dei vart møtt av familie, vener, kjærast, og hadde kviledag, med fest og basar. Noko som i denne samanheng

Geir Eidsvik, frå Uskedalen har gått denne turen før, Mari og

betyr gleda over å sjå nære og kjære, saman med mykje, ja,

Martha Sofie fekk låna kart av han, som var til stor nytte. Geir blir

veldig mykje god mat og ”slapping off!”

omtalt i hyggjelege ordelag som den store mentoren. Du kan lesa om det, og om mykje anna på bloggen. - Du kan lesa om vanar

Vidare gjekk det mot Setesdalsheiane, passerte litt vest for

ein legg seg til, som nærast blir eit rituale. - Vi sat aldri når vi

Hovden, og ned til Ljosland. Då var det berre 130 km asfalt att,

kvilte, vi berre låg, seier Mari. Difor er det så steikjande kjekt no,

nedover til Lindesnes.

å sitja i ein sofa å berre kosa seg.

Av dei mange opplevingane langs den ikkje heilt korte spaser-

Les om dei som skulle gå saman med systrene i ei veke, og starva

turen, fortel jentene om ei hending i Setesdals-heiane som nok

etter mindre enn to dagar, måtte hentast med helikopter, og

har festa seg godt. Etter Haukelisæter var humøret på topp,

fykast heim. Les om når svolten gnog, dei var langt frå folk, og

familie og vener hadde vore på besøk, og dei var no komne langt

måtte klara seg med to knekkebrød, når dei eigentleg var klar for

på veg. Setesdalsheiane; lett match, tenkte dei spreke systrene.

7 rettars. Ein gong opna Mari havregrynsgrautposen sin, slo på

- Der tok vi feil, det var heilt ”hinsides,” opp og ned og opp igjen,

varmt vatn og skulle venta i fire minutt til grauten var klar. Lenge

og så møtte vi på ein vegg, ein slik vegg med vatn på ned. Alle

før fire minutt var gått, sovna gildatauso, havarert på ei lynghei i

himmelen sine sluser var skrudd heilt opp. Vi vart gjennomvåte og

indre Troms, og drøymde om at ho vart servert pannekaker med

kalde og det gjekk seint, for elvane vart store og bruene fann vi

allslags godt, av ein prins, på festpynta bord.

ikkje, og då vi endeleg kom fram til hytta vi hadde peila oss inn på, så var det låst og stengt.

Du kan lesa om alt på bloggen, om heile turen til jentene. Ingen kan fortelja betre enn dei som sjølv opplevde den vesle

-Vi såg på kvarandre og tenkte NEI!!! Jaja, då er det ingenting

rusleturen!

anna å gjera enn å finna ein plass, og slå opp teltet, sjølv om vi var gjennomvåte. Vi bare måtte i hus!

Tast deg inn, sjå på bileta og les;

Nplsystrene.com På ny er det namnebror Teigen, med førenamn Jahn som tryllar fram trøst, og set ord på situasjonen: ”- Hvil deg nå, du er sliten. Hvil din kropp før din kraft ebber ut. Vann pipler inn i dine sko. Du vandrer i regn. Mil etter mil etter mil. Etter mil etter mil etter mil!”

113

114

BYGD ELLER BY

KVA SIDE AV GJERDET ER GRØNAST?

-Bygd eller by Det at folk flyttar bort frå bygdene og inn til dei store byane er ikkje noko nyhende, men det er ofte teken opp som eit tema både lokalt og nasjonalt. Det at ungdommar flyttar vekk for å studere, men aldri kjem heim att til bygda dei vaks opp i og det at familiar vil prøve seg i eit nytt og større miljø er slik vi les om heile tida, men kva er eigentleg årsaka til at ein aldri ser seg tilbake? TEKST OG FOTO: NJÅL HATTEBERG

Byen har eit stort utval av moglegheiter når det kjem til utdan-

alle, men mange. Eg bur no i Stavanger, og her går eg på Solborg

ning, yrke, uteliv osv. Her er det berre å velje og vrake frå øvste

Folkehøgskule. Fortsatt er eg ikkje ferdig med bylivet, og eg følar

hylle. MEN er det den øvste hylla? Nokon meinar det er fjella,

enno ikkje at eg er klar for å flytte heim.

fjorden, fossefalla, det naturnære forholdet og sjarmen med det koselige som er toppen av kransekaka. Dette er noko ein aldri vil

På Solborg Folkehøgskule går eg saman med fleire andre frå

finne ein konklusjon på. Dette er ein dødfødt debatt som aldri vil

Hardangerfjordnære område. Eg har snakka med to av desse,

ta til ein fornuftig slutt. Det ein kan finne svar på, er spørsmålet

Helene Lie Hermansen (19) frå Øystese og

om kva bygdene rundt Hardangerfjorden manglar. Kva treng ei

(18) frå Tørvikbygd. Helene tok eit USA-år, nærare bestemt

bygd for å lokke tilbake desse nyutdanna ungdommane, desse

Hammondsport, 5 timar frå New York City.

Sigurd Nyborg

prøvande familiane og eventuelle andre som kanskje vil prøve - Eg var rett og slett lei av skule og bygda. Alt var det same. Dei

seg på landet?

same folka og ein gjorde det same kvar dag. Eg flytta for å få Sjølv flytta eg vekk frå bygda når eg var 16. Eg kjente at eg

nye inntrykk og for å prøve noko nytt. Når eg flytta vekk og kom

hadde fått litt nok av bygdelivet og eg ville prøve meg i eit nytt

heim att merka eg kor fantastisk eg hadde det heime. Eg tenkte

og større miljø. Eg flytta inn i leilegheit i Bergen sentrum. Nye

ikkje på å bu her når eg tenkte på framtida, men det endra seg

vennskap, nye kjennskap og nye ting for meg å sette meg inn i.

når eg kom heim frå USA. Ein stor skilnad mellom bygd og by

Eg vart svært glad i Bergen og eg har fortsatt ikkje lagt frå med

er at ein ofte kjenner dei fleste på bygda. Sjølv om byen har eit

tanken å flytte tilbake. Ein ting eg merka meg då eg budde i

mykje større utval når det kjem til studiar og arbeid følar ein seg

Bergen var at når eg kom heim til mor, far og Rosendal i helg-

ofte meir velkommen på bygda.

ane hadde kjensla for bygda endra seg. Eg vart meir og meir glad i Rosendal for kvar gong eg besøkte bygda. Det var ei god

Sigurd flytta for fyrste gong heima i frå no til hausten og dette

kjensle. Denne kjensla trur eg fleire har som flyttar vekk. Ikkje

for å gå på skule.

115

BYGD ELLER BY

-Det er ikkje mitt største ynskje å bu i byen. Eg høyrer heime

Og det kryr av liv nesten heile døgnet. Ein kan gå på konsert heile

på bygda. Det eg føler er ein stor skilnad er at ein vert høyrd

veka om ein vil, det skjer veldig mykje. Og så er ein meir anonym.

på bygda, og ein spelar ei rolle, mens i byen druknar ein berre

På bygda derimot, får ein meir kontakt med naturen, som ein jo

i folkemengda. Eit tiltak ein kan gjere for å behalde folket er å

bur og går i heile tida. Det er stille og ein får lettare ro i sjela. Men

legga til rette for at folk kan skape fritidstilbod i bygdene. Folk

det tek ofte nokre veker før ein kjem inn i ”bygdemodusen”.

reiser jo til byane for å få tilfredstilt eit behov som ein ikkje får

Pulsen er lågare på bygda, og ein finn lettare tid til å prata med

tilfredstilt på bygda, så då må ein legge til rette for å tilfredstille

dei som bur rundt ein.

desse behova. Gøril har alltid hatt eit stort ynskje om å flytte tilbake til bygda Så i motsetning til kva Knut Hamsun meiner i Markens Grøder,

og etter at Gøril og hennar kjæraste fekk sonen vart dette ynskje

der han skriv at menneskesinnet vert forma i storbyen, og at ein

og denne tronga sterkare. - Rosendal har eg eit sterkt forhold til,

ikkje vil setje pris på naturen og bondelivet ein har i bygdene,

og så er det jo utruleg flott der. Det er fint å bu nærare familien,

stiller altså både eg, Helene og Sigurd på same side. Det er herlig

og så er det fleire i min generasjon som har busett seg der, noko

å kome heim til den friske bygdelufta. Men eg skal ikkje bevege

eg tykkjer er positivt.

meg så mykje meir inn i den norske litteraturhistoria for å finne fram poeng.

Dette med at pulsen er lågare på bygda vart framheva i den store kampanjen, ’’Flytt til Hardanger’’ som var å sjå i mange aviser i

Den norske soloartisten Jonas Aslaksen, betre kjend som Jonas

landet gjennom fjoråret. Slagordet til kampanjen var; ’’Lukka er

Alaska frå Åmli i Aust-Agder, fekk eit spørjemål av Hans Olav

sponsa av Hardanger’’ og det vart i denne reklamert med setn-

Brenner i programmet ’’Brenner’’ på NRK om han kunne tenkje

ingar og poeng som; ’’inga rushtrafikk’’. Poeng som dette beskriv

seg å flytte tilbake til bygda. Då svara Aslaksen;

bygda godt tykkjer eg, men det er sjølvsagt negative sider som også kan trekkjast fram. Det at det er roleg på bygda kan i lengda

- Eg likar meg i byen og eg likar at det skjer mykje rundt meg,

opplevast som keisamt og då særleg for ungdom, noko eg sjølv

men eg har alltid drøymd om å ende opp på bygda med familie

kjente på som 16 åring. For mange andre er bygda ein optimal

og hund og heile pakka.

stad å leve ut sitt fulle liv og ein stad ein kan tenkje seg å oppdra sine små. Men for dei vi vil behalde, for dei som flyttar vekk og

Det er ofte dette ein høyrer. I mange tilhøve vil folk ende opp på

for dei som har ein tanke om å flytte til bygda vil eg framheve det

bygda. Dei ser for seg dette med eit hus med stor hage, familie-

Sigurd Nyborg sa så fint; ein må leggje til rette for dei behova ein

bil, husdyr og trygge omgjevnader der barna kan vakse opp. I

manglar på bygdene, men finn i byane. Helene Lie Hermansen

same programmet møter Brenner rektor og professor i nyskaping

meinte at ungdommen var ei viktig målgruppe å treffe. Det er

og bygdeutvikling ved Høgskulen for landbruk og bygdeutvikling

ungdommen som veks opp i bygdene, det er ungdommen som

på Jæren, Dag Jørund Lønning frå Stord. Han meiner at bygdene

vel å flytte ut og det er ungdommen som skal flytte tilbake, men

må utnytte det dei kan.

om ungdommen ikkje fekk gode nok tilbod som unge er det sjølvsagt at dei mister trua til bygda og bygdesamfunnet.

- Ein må gjere sin stad meir spennande og ein må gjere sin stad meir attraktiv å bu i, både for dei som allereie bur der, men også

Fleire tiltak har vore gjort rundt i bygde-Noreg for å trekkje til

for folk som kanskje vurderer å kome der.

seg folk og bebuarar. På Tysnes vart det no i oktober skapt ein slik kampanje, kalla ’’Tysnespakken’’. Med ei bustadlåns-rente på

Gøril Skeie Sunde frå Rosendal flytta til Stord for å gå på Musikk,

2,35% kunne Tysnes Kommune presentere i deira pressemelding

dans og drama på vidaregåande skule. Denne linja hadde dei

landets billegaste bustadlåns-rente, eit tilbod om billeg tomt,

ikkje på Husnes og ho ville møte andre med same interesse for

landets billegaste straum, samt fiberbreiband. Målet med dette

temaet. Gøril har budd i by i fleire år og ho har funne store

tiltaket er å få 100 nye tilflyttarar til øykommunen i løpet av neste

skilnadar mellom bygd og by.

år. Om det er slike tiltak som fører til auking i lokalsamfunnet og glede for dei nye innflyttarane når ein tenkjer langsiktig er noko

- Eg vil trekke fram dette med mangfaldet som ein finn i byen. Og

usikkerheit og usemje om, men det er no i alle fall eit tydeleg

det finst så mykje her av både folk og tilbod for ein kvar smak.

tiltak og ein real test for vidare arbeid.

116

FOTO: REISEMÅL HARDANGERFJORD

BYGD ELLER BY

FOTO: REISEMÅL HARDANGERFJORD

FOTO: TORSTEIN EIK

Apropos arbeid, eit vesentleg tema når det gjeld det gode liv,

og mindre problem. Skal ungdommen flytta heim, så er attraktiv

nemlig den gode jobb. Dette temaet er det stort fokus på for

arbeidsstad, der dei kan nytta kompetansen dei har skaffa seg

tida og det har det vore heilt sidan regjeringa ga beskjed om at

ein viktig ting å leggja på vekta, for at den skal vippa oss heim.

det ikkje var meir å gje i jordbruksoppgjeret, 16. mai 2014, og det var sjølvsagt mest i fokus på bygda. Det er ikkje slik lengre at

Det er som tidlegare skrive vanskeleg å finne ein konklusjon på

ein tek over garden til han far, for der er det som regjeringa har

dette såkalla problemet, men ein kan raskt finne ting å endre i

uttala seg om; ikkje så mykje å hente. Det er noko ein må innsjå,

dei små bygdesamfunna, eller tiltak ein kan presentere som gjort

og ein må med dette skape jobbar som svarar til dei nyutdanna

på Tysnes. Det er bygdene våre, det er kulturen og historia vår.

ungdommane sine forventningar eller så må dei sjølve, inkludert

Lat oss ta vare på, lat oss kjempe for å oppretthalde denne fant-

meg, skapa noko nytt. Og dette med å skape nye arbeidsmogleg-

astiske kulturen og lat oss byggje på denne historia slik at den

heiter på bygda har ikkje endra seg så voldsamt, men det er opp

ikkje ender heilt enno.

til oss, min generasjon. Sjølvsagt kan eg dra inn dette med den gode infrastrukturen som er blitt jobba med og tilpassa i mange, mange år. Dette med at ein kan reise frå A-B, for eksempel frå bygd til by og heimatt på null komma niks og det at ein eigentleg kan jobbe frå kor som helst. Dette er i mine auge ein positiv ting, og ein kan med dette sei at det har skjedd store forandringar når det kjem til jobbmoglegheiter på bygda. I dei fleste jobbar er kommunikasjon ein stor og viktig del og dette er blitt eit mindre

117

DR. HAUGEN

Dr. Haugen Dr. Haugen, ein institusjon i Kvinnherad gjennom meir enn førti år. Ein viktig byggjestein for tryggleiken i bygdene frå før krigen, under krigen, og etter krigen, fram gjennom heile min oppvekst! Kven var denne myteomspunne mannen som alle i regionen, gjennom mange tiår hadde eit forhold til? Om vi på den tida hadde lokale kjendisar, så var Dr. Haugen klart ein av dei.

Gjennom eit ti siders skriv som Dr. Haugen sjølv

Ein gong tok han eit halvt år permisjon frå studiane

kunne koma til han frå kl. 05.00 om morgonen,

skreiv som ei oppsummering av sitt liv, og ei sær-

og var i den perioden einaste lege ved Stavanger

då han stod opp. Kontortida hans i Rosendal var

oppgåve eit av oldebarna hans, har skrive, gjev eit

Sjukehus. Hausten 1921 gjekk han ut av medi-

kvar dag frå kl. 08.00 – 10.00. Etter det reiste han

innblikk i kva bakgrunn han hadde, og kva han

sinstudiane med svært gode karakterar, og fekk

på sjukebesøk. Sunde, Uskedal, Mauranger, Ølve

dreiv med før han dukka opp i min ”bevissthet”

utlevert sine legepapir.

og Hatlestrand hadde eigne kontordagar der han

eingong tidleg på 1950-talet.

kunne treffast fram til kl. 16.00. Etter det reiste I 1921 vart Endre Haugen gift med Birgit Knutsen

han heim, men måtte alltid ut til folk som hadde

DR. Haugen hadde ”en pen bergensdialekt” og

i Domkyrkja i Bergen. Den nye doktoren kjende på

ringt etter han medan han var ute. Etter kl. 19.00

omtalte folk som De og Dem, noko han gjerne såg

ei sterkt plikt, sidan han hadde fått gratis utdan-

visste folk at han ville ta kvelden, så han vart som

at andre tiltalte han med og. Om seg sjølv brukte

ning så søkte han på ei nedprioritert stilling som

oftast ikkje kontakta etter det. Kl. 21.00 vart

han doktor`n. Kva har De (du) gjordt på i dag? I

distriktslækjar på Karlsøy i Troms. Haugen trivdes

telefonsentralen stengd, og då gjekk Dr. Haugen

dag har doktor`n vert i Mauranger!

godt her, men det var eit krevjande distrikt, med

til sengs.

dårleg rutesamband, slik at han kjøpte seg skyssDr. Haugen stammar frå Haugen på Baugstranda,

båt, som var naudsynt for å kunna tilby lækjarte-

Men, Dr. Haugen sa aldri nei, om nokon ringde

men faren jobba i Bergen, og her vart Endre og

nester på ein betre måte. Saman med to andre var

etter han. Uansett vær og kva tid det var på

tvillingsystera Elisabeth fødde 21. oktober 1895.

doktoren med å stfta bank på Karlsøy.

døgnet, stillte han alltid opp om det verjkeleg var

Syskenflokken talde etter kvart 7 ungar, og det

trong for han. Han var alltid nær ein telefon, men

vart vanskeleg å få seg husly i Bergen, difor flytta

I 1928 fekk han ny stilling som distriktslege på

på sundagen var telefonsentralen stengd mellom

familien i 1905 til Skogly i Skånevik.

Sand i Ryfylke. Her hadde han ein tøff kvardag,

kl. 10.00 og 16.00. Då tok Dr. Haugen seg tid til å

med ansvar for seks kommunar med mange fjordar

gå tur med ungane sine, men dei var alltid heime

I 1914 reiste Endre Haugen til Oslo for å ta fatt på

og høge fjell. I eit halvt år hadde han permisjon,

før kl. 16.00.

medisinstudier. Staten betalte utdanninga, men

og jobba på Hagevik Kysthospital, for å utvida sin

sjølv fortel han om at dette var slitsomme arbeidsår

kompetanse. Dr. Haugen trivdes ikkje så godt på

Framkomstmiddelet var bil. Det var veldig lite

med lite pengar. Mykje av ungdomstida gjekk tapt

Sand, og i 1934 søkte han på ei ny distriktslækjar-

bilar på den tida, men Dr. Haugen hadde to bilar

fordi han brukte mykje tid på studier. Han hjelpte

stilling. Denne gongen i Kvinnherad.

i garasjen, og ein ståande på Hatlestrand. På dei

og medstudentar, lånte pengar av faren, og gjorde

dårlege og svingetet vegane var det vanleg å køyra

kontorarbeid. Då han var komen så langt i studiane

I Kvinnherad var det han fekk utført livsverket

at det var forsvarleg, var han vikarierande lege ved

sitt. Her fekk han etter kvart ein kultstatus, og

ulike sjukehus.

doktoren hadde ei svært fleksibel arbeidstid. Folk

119

i 30 km/t.

Men, når Dr. Haugen rykte ut, så kunne han vera

båten. Når dei kom nærare land, og isen var tjukk-

heilt oppe i 45 km/t, noko som då vart rekna for

are, så kunne dei verta henta med hest og slede.

råkøyring. Om han traff bilar på vegen då, så var det vanleg å køyra ut av vegen med vilje, for ikkje

Dr. Haugen var kjend for å vera ein særs god

å kræsja med den møtande bilen. Det vart mange

fødselslege, og om jordmora meinte det kunne bli

turar på verkstad, og det gjekk eit utal av historiar

heftig, så sende ho bod på Haugen, og då gjekk

om dette temaet.

det som regel bra. Dr. Haugen og fyrste kona hans Birgit, fekk fire barn. Seinare då ho dø av kreft, var

Doktoren hadde og kjøpt ei skøyte som låg klar

Endre Haugen gift to gonger til. Men lagnaden ville

ved kaien i Rosendal. Det var eit lite hus framme

det slik at han overlevde alle tre, og dei siste åra

på båten, og her sov doktoren når han trong

levde doktoren åleina, og dreiv med hagearbeid,

det, medan skøyta tok ut på t.d. tre timars tur til

og les mykje.

Mauranger. Vintersdagen kunne det vera isproblem. Når skøyta ikkje kom lenger, måtte doktoren

Dr. Haugen var ein person som sette spor etter seg,

og skysskaren ta ein liten robåt mellom seg innover

der omdømet hans lever lenge etter at han sjølv

isen, slik at om isen rauk, så kunne dei hoppa oppi

har vandra vidare.

Dr. Haugen hadde stor tillit. Mange trudde nok han kunne svara på kva det skulle vera. Sjølv om det ikkje hadde noko med helsetilstaden å gjera. Ein mann frå Mauranger hadde festa tenestejente for sommaren, men hadde funne ut at bror hans søkte seng med tausa. Dette synest ikkje mannen var greitt, og spurde såleis Dr. Haugen om råd. - Det tror eg du må snakke med Holm om fekk han til svar. (Holm var forvaltar på Baroniet).

SLIK EG MINNEST DR. HAUGEN! Sjølv høyrer eg til generasjonen som vert kalla gledesbarna! Vi som kom til verda etter at foreldra våre hadde gledd seg på ulike måtar etter at landet vart fritt. Eg er fødd i 1947, og mitt medvitne fyrste møte

ikkje akkurat noko doggfrisk uimotståeleg frukt

opp, og unge Vikøren fekk stotra fram sitt sterke

med Dr. Haugem var nett innpå 1950-talet. 4 år

frå sydlegare breddegrader. Likevel, og trass alt,

ynskje, og lurte på om det var innanfor rekke-

gamal hadde guttaboys drive med avansert hop-

så bydde fireåringen dotoren på den siste dad-

vidde å få kjøpa nokre duer? Dr. Haugen takka

ping i ein større moldhaug etter utgraving av ei

delen. Dr. Haugen tok opp frukta han vart boden,

for visitten og gav uttrykk for at mitt ynskje om å

hustuft. Om natta hadde det vore frost, og når

vurderte den, putta den ikkje heilt doggfriske dad-

investera i duer skulle bli vurdert.

gutane som då ikkje hadde mykje livsrøynsle, held

delen i munnen og takka fint. Ein dag vi sat heime og åt middag ringde tlf.

fram med hoppinga, så landa underskrivne med ein fot i holet foten hadde sett i moldhaugen

Sjølve handlinga, at doktoren faktisk tok mot

og mitt faderlege opphav reiste seg frå bordet

dagen før. No var jorda frosen, og skinnleggen

gåva, og åt dadelen gjorde så sterkt inntrykk på

og gjekk ut i gongen og tok tlf. Eg kan vel ikkje

rauk rett av. Då begynte min relasjon mrd Dr.

dei vaksne i huslyden, at det vart nemnt lengre

akkurat påstå at Samson strålte av gleda, då han

Haugen. I åra etter krigen var ikkje tilgangen på

enn ein generasjon seinare, når dadlar stod på

returnerte til bordet, men som vanleg spurde

”sydfrukt” som i dag. Eg hadde ei gamal tante,

menyen. Samstundes fortel det noko om vørdna-

mammo om kven/kva det var. Sjefen fortalte at

som kvart år i førjulstida (advent) tilgodesåg meg

den ein liten gut hadde for den folkelege dokto-

det var dr. Haugen, og at det var beskjed om at

med sydfrukt. Dadlar fekk eg til å kosa meg med

ren, når han bydde doktoren den siste daddelen.

lille Vikøren kunne henta duene sine. For å seie

fram mot jul. Vart alltid oppmoda om å spara, slik

Seinare i barndomen, truleg rundt 10 – 12 år, vaks

det slik; Det vart krevjande for lille Vikøren å bli

at dadlane varte til jul.

det fram hos unge Vikøren ei uimotståeleg lyst til

due-eigar, og gratulantane stod ikkje akkurat i

å bli due-eigar. Kaniner var litt ut, og ingenting

kø, men Dr. Haugen viste sitt storsinn og delte av

No var det slik at gamle tanter sitt syn på dette

kunne måla seg med å ha fuglar, og på toppen av

duene sine med lille Vikøren. Ikkje kunne han vita

ikkje var heilt i samsvar med korleis ein slik syd-

det som vart rekna for å vera mogleg å oppnå for

at mottakaren hadde ein konflikt gåande når det

fruktsrikdom virka på ein fireåring, som opplevde

ein liten kar, stod duer. Den som vi alle visste at

gjaldt konsesjon i heimen for å driva med duer.

dette som alle verdas sju underverk på ein gong. I

hadde duer, var Dr. Haugen.

alle høve når det gjaldt smak.

Dr. Haugen var slagferdig, hadde ofte gode komEtter ein lengre konflikt med mitt faderlege opp-

mentarar. Dette saman med hans posisjon, gjorde

Kampen for å få godsakene til å vara lengst

hav, var det heilt tydeleg avklart, at det å god-

at enno i dag, er det folk som hugsar gode histo-

mogleg, var knallhard. Når eg i tillegg hadde

kjenna duehald på Plassaneset, ikkje var ei aktuell

rier om, eller etter Dr. Haugen. Problemet med å

brekt foten, så var det synd på meg, og fokuset

problemstilling. Likevel tok lysta og den uimot-

gjenfortelja desse historiane i dag, er at dei misser

på godsakene vart ikkje mindre. Eg var no i alle

ståelege trongen til å bli due-eigar overhand.

litt av det beste ved seg, fordi miljøet, personane,

høve komen så nær slutten at det var berre ein

Den minste Vikøren mota seg opp, med litt sånn

og tida dei vart framsett i, ikkje lenger eksisterer.

daddel igjen. Den bar preg av at han hadde vore

skrekkblanda fryd kom han til doktorbustaden

på prøvesmaking, truleg fleire gonger, og utstrålte

og banka på døra. Dr. Haugen dukka etter kvart

DR. HAUGEN SAMAN MED SI TREDJE KONE, ANDREA MUNCH.

Dr. Haugen reiste rundt på skulane og heldt helsekontroll av elevane ein gong for året. Hugsar vel den litt angstbelagde frykta før, og gleda, og litt sånn matcho-kjensla etter vi hadde fått streka på armen. Det var alltid litt lått og løye i slike køar. Dr. Haugen trur eg koste seg, og kommentarane sat laust. Ein klassikar var når det skulle sjekkast om borna var plattfot. Doktoren kommandeter, høgre, og eleven letta på foten, -venstre, og eleven letta på venstre. Så kom komandoen begge, og det var fnising i rekkja.

FOTO: KRISTIN SKROMME

DR. HAUGEN OG HANS FYRSTE KONE BIRGIT, OG TRE AV DEI FIRE BORNA DEI HADDE SAMAN.

FOTO: KRISTIN SKROMME

FRÅ GARDEN HAUGEN PÅ BAUGSTRANDA I ÅKRAFJORDEN DER DR. HAUGEN STAMMAR FRÅ.

Dr. Haugen hadde tilsyn med folk som var sett ut til pleie hos andre. På Øye på Snilstveitøy levde ”Sabekkjo”, ei gamal jente, sine siste år. Då Haugen var på kontroll, nemnde vertane at dei trudde ho hadde dårleg syn. - Ser du om det brenner på Varaldsøy? spør Dr. Haugen. - Lukke på reiso, la da bare brenna, vi er på ei omflødd øy, så da kjem ikkje her, sa Sabrekkjo. Og så var doktoren like klok.

Ida vann fotokonkurransen i Sommarmagasinet! Ida Kristin Vollum er ei ung dame på 43 år, født og oppvaksen i Eggkleiva i Skaun kommune i Sør Trøndelag. Ho er utdanna sosionom og flytta til Karmøy i 1998. Her var ho flyktningkonsulent i Karmøy kommune i nokon år.

Seinare har Ida omskulert seg til fotograf, og driv no eige firma saman med Tove Virata Bråthen, som ho og er gift med. Vestfoto, som firmaet heiter, har m.a. gitt ut ei praktbok om Nordsjøvegen frå Kristiansand til Haugesund. For Ida er fotografering ein stor lidenskap og trønderjenta er facinert av kystkulturen i Noreg. - Landet vårt har så mykje vakkert å by på, seier ho. Det var kjempegøy å vinna fotokonkurransen i Hardangefjordmagasinet, Den luksuriøse premien var ”forlokkande.” - Ekstra stas syntes eg det var, at premien kunne delast med ein person til. Ida var ikkje i tvil om at det var kona, som skulle få vera med til Bergen. - Syntest Tove fortente å oppleva litt luksus saman med meg. Dessutan høvde det godt å bruka ei helg til eit litt seinka julebord. Vi reiser til Bergen 6. februar, og har alt no reservert suiten. Det er sjølvsagt suiten vi gler oss mest til å nyta under opphaldet. Vi skal på show med Bård Tufte Johansen og ”mann 44” på fredagen. Laurdagen kjem vi til å kosa oss på suiten. Sjølvsagt gler vi oss til eit flott måltid, som er ein del av premien. Litt sprudlande vin, avslappande musikk og spa ser eg heller ikkje vekk frå at det kan bli. Her skal det nytast! Er den klare bodskapen frå vinnaren, og Hardangermagasinet ynskjer lukke til.

122

Skal du bli den neste til å bu i Bergen sin beste suite? Ida og Tove er på veg. Skal du bli den neste? Ida vann fotokonkurransen i sommarmagasinet. På faceboka bestemte de som er lesarane våre, at Ida Kristin Vollum hadde teke det beste biletet. Av dei bileta som var i finalen vann Ida med meir enn hundre røyster framfor nr. to. No er Hardangerfjordmagasinet saman med våre gode vener i Bergen Helg, klare til å dela ut ny triveleg oppleving i vestlandet sin hovudstad. Ny konkurranse, leit opp Rudolf, som har gøymt seg rundt omkring i magasinet, og vinn luksusopphald i Bergen by!

Tusen takk for monge flotte bilete

Slik har du aldri sett rosehagen ved Baroniet i desember!

SLIK SER DEI UT - kundane til Vinnarskalle

DEI SER UT TIL Å VERA STRÅLANDE FORNØGDE MED DET DEI HAR FÅTT :-) NY LOGO

KAMPANJAR

Catering Partner, Gullingen, Knapphus Kjøkkensenter, Ølen I.L., Joakari...

Berge Sag, Arcus Vita, Etne Sparebank, Olaussens Metall, Knapphus Kjøkkensenter...

NYTT NAVN

KONSEPTUTVIKLING

Pizzatime, Suldalstrappa, Sansa, Addxo...

Ryfylkebakaren, Sansa, Pizzatime, Støl, Seafood24...

SLAGORD/MERKEVAREIDÈ

STRATEGIPROSESSAR

Eit steg vidare (Suldalstrappa), Naturleg vis (Sansa), Jyseleg gildt (Gullingen), Nærmast alt! (Sauda sentrum)...

Har gjennomført små og store strategiprosessar for ulike bedrifter. For å kvalitetssikra at me alle går den rette vegen...

NY NETTSIDE

I TILLEGG HAR ME LEVERT BL.A. DETTE:

Pizzatime, Berge Sag, Catering Partner, Suldalstrappa, Knapphus Kjøkkensenter...

Forretningsidear, interne forbetringsprosessar innan f.eks. salg, reklamefilmar, bilreklame, profileringsklær, skilter og mykje anna...

FOREDRAG OM INTERN OMDØMMEBYGGING (Kor viktig det er at alle tilsette leverer) Nito, Haugesund sentrum, Statoil, Kalstveit & Vik, EB Marine...

Me takkar for alle oppdrag, og ikkje minst mange gode og utviklande samtalar. Håpar verkeleg det er oss kunden på bildet er fornøgd med :-)

Ynskjer du å få gode grunnar til å jubla? Då kontaktar du Vinnarskalle! God jul – og eit godt nytt år til alle!

frank@vinnarskalle.no

vinnarskalle.no 127

5°0'0"E 280 000

260 000

5°30'0"E

300 000

6°0'0"E 340 000

320 000

Til Sognefjord

6°30'0"E 360 000

1205

60°40'0"N

Volahytta

Nasjonale turistveger Jernbane Ferje Fjordcruise Turisthytte

1114

National Tourist Routes Railway Car ferry Fjord cruise Tourist cabin

1327

1461

60°30'0"N 6 720 000

1131

Torfinnsheim Høgabu

Alexander Grieg

1193

B Vending

978

231

1350

Kiellandbu

1320

1241

60°20'0"N 6 700 000

1260 987

673

1233 686 842

341

1299

1046 976

60°10'0"N 6 680 000

1572

1410

665 1395

673

Fo lg

600

stu

el e n

Mosdalsb

1454 Holmaskjerbu

243

60°0'0"N 6 660 000

efo

Fonnabu

1339

Kvann

752

1520

737

1426

Sauabrehytta

E 59°50'0"N 6 640 000

749

1200

724

156

1302

1152

1248

Simlebu

1602

Sandvasshytta 1435

474

Blomstølen

59°40'0"N 6 620 000

1299

937 432

Storavassbu Løkjelsvatnhytta 1538

Olabu + Olalihytta

G 59°30'0"N 6 600 000

1187

1105

Kvilldal

1423

716

260 000

5°0'0"E

280 000

300 000 5°30'0"E

Til Stavanger

320 000

6°0'0"E

340 000 Til Stavanger

360 000 6°30'0"E

Strand

400 000 Flå 400 000 1703 m Flåsb mas n a ba na

1731 1731

TITTEL

Kongshelleren 1699 Kongshelleren 1699

1708 1708

1636 1636

440 000 440 000

11 118°30’0"E

460 000 460 000

480 000 480 000

8°30'0"E

12 12

1802

Storestølen 1802 Storestølen fjellstugu fjellstugu

A A

Til Oslo Til Oslo

Geiterygghytta

Geiterygghytta 1710 1710

1477 1477

Raggsteindalen Raggsteindalen

1599 1599 Finsehytta

Finsehytta

Rembesdalsseter Rembesdalsseter

1485 1485

Tuva Tuva

Fagerheim Fagerheim Halne Fjellstove Halne Fjellstove

1358 1358

1648 1648

Vivelid fjellstova Vivelid fjellstova

1383 1383

Dyranut Fjellstove Dyranut Fjellstove

1530 1530

C C

Solheimstulen Solheimstulen

1414 1414

Stigstuv Stigstuv

Trondsbu Trondsbu

Rauhelleren Rauhelleren

Hadlaskard Hadlaskard Torehytten Torehytten 1690 1690

Besso Besso

Tyssevassbu Tyssevassbu

Mårbu Mårbu

Sandhaug Sandhaug

D D

1407 1407

Litlos Litlos

1474 1474

Lågaros Lågaros

Lufsjå Lufsjå

1446 1446

66660 660000 000

1681 1681

Åan Åan

Heinseter Heinseter

Bjoreidalshytta Bjoreidalshytta

Hedlo Hedlo

6 700 000 6 700 000

Krækkjahytta Krækkjahytta Kjeldebu Kjeldebu

Stavali Stavali

B B

Hakkesetstølen Hakkesetstølen

60°20'0"N 60°20’0"N

Hardangerbrua Hardangerbrua

1740 1740

6 6680 680000 000

1620 1620

1849 1849

60°30'0"N 60°30’0"N

1731 1731

1480 1480

ørnsbu ntjørnsbu

Stordalsbu Stordalsbu 1674 1674

Kalhovd Kalhovd turisthytte turisthytte

60°0'0"N 60°0’0"N

Mogen Mogen Hellevassbu Hellevassbu

1639 1639

E E

1721 1721

Middalsbu Middalsbu

ldalen

6 640 640 000 000 Gaustatoppen turisthytte turisthytte Gaustatoppen

1561 1561

Haukeliseter Haukeliseter

F F

1658 1658

1291 1291

Sloaroshytta Sloaroshytta

1367 1367

G G

1300 1300

1604 1604

Til Til Oslo Oslo

Tjørnbrotbu Tjørnbrotbu

Krossvatn Krossvatn

380380 000000

7°0'0"E 7°0’0"E

59°40'0"N 59°40’0"N

- OG LANDET OMKRING -

1392 1392

Bleskestadmoen Bleskestadmoen

620 000 66 620

Hardangerfjorden

1313 1313

Holmavatn Holmavatn

1574 1574

1449 1449

Helberghytta

1547 1547

1537 1537

K ii ll o om me e tt e K e rr 10 10

15 15

20 20

420 000 7°30'0"E420 000 7°30’0"E

H H

1507 1507

400 000 400 000

Kartgrunnlag: Statens Statens Kartverk Kartgrunnlag: Kartverk -- Forhandler Forhandler 609008 609008 Layout: Asplan Asplan Viak Viak as, Layout: as, p.nr p.nr 529256 529256

1367 1367

1381 1381

600000 000 66600 59°30'0"N 59°30’0"N

10 10

8°0’0"E 8°0'0"E

6 720 000000 6 720 60°40'0"N 60°40’0"N

1470 1470

9 9

7°30’0"E 420 000 7°30'0"E 420 000

59°50'0"N 59°50’0"N

380 000 380 000

8 8

60°10'0"N 60°10’0"N

7 7

7°0’0"E 7°0'0"E

440000 000 440 8°0'0"E 8°0’0"E

10 10

460 000 000 460

8°30'0"E 8°30’0"E

11 11

480 480 000 000

12 12

Deilig er jorden

Deilig er jorden, prektig er Guds himmel, Skjønn er sjelenes pilgrimsgang! Gjennom de fagre riker på jorden Går vi til paradis med sang. Tider skal komme, tider skal henrulle, slekt skal følge slekters gang, aldri forstummer tonen fra himlen i sjelens glade pilgrimssang. Englene sang den først for markens hyrder; skjønt fra sjel til sjel det lød: Fred over jorden, menneske, fryd deg! Oss er en evig frelser født!

OG SLIK GÅR NO DAGANE Ungdomen, særleg jentene, gjev uttrykk for at dei er utsett for eit enormt press om korleis dei skal sjå ut, og blir møtt med heilt urealistiske krav til kva dei skal klara å nå over på 24 timar, skule, trening, jobb, osv. Småbarnsforeldre er fanga i tidsklemma, så dagane strekk ikkje til.

Pensjonistane er tydelege på at dei

med livet. Nøgd med det eg har opplevd,

Er vi ein gjeng med sytarar som irriterar

aldri har hatt det så travelt nokon gong.

det eg har hatt tid til. Kort sagt, livet eg

oss, fordi tida ikkje forstår at vi har bruk

- Og så er det oss andre då, som klagar

har levd.

for meir tid? Ingen har kortare arbeidstid enn oss, ingen har meir ferie, ingen

og syt over at vi har altfor mykje å gjera, og altfor lite tid. Aldri har vi hatt det så

Kanskje fleire av oss burde ta eit bud-

har lengre pensjonstid, ingen har høgare

travelt. Tenk kor mykje betre alt var før!

sjettmøte med oss sjølv, og sjå korleis vi

levestandar, kanskje vi skal ta litt ansvar

forvaltar verdiane våre. Ikkje så lett sjølv-

sjølv for korleis vi brukar den tida vi har

Likevel er det nokon som meiner at vi

sagt, når vi har så lite tid til rådvelde, men

til rådvelde?

bur i verdens beste land. Dei kan umogleg

vi burde kanskje prioritera det? Kven veit,

ha fått med seg kor vanskeleg kvardag

kanskje ville vi bli enno litt meir nøgd med

Livet er som eit kortspel. Korta er ulikt

vår er? Hadde vi klart å formidla til folk i

resultatet på botnlinja?

fordelt. Sjølvsagt har det noko å seie kor gode kort du får, men det betyr kanskje

den tredje verda kor travel kvardagen vår er, så var det nok ikkje mange av dei som

Korleis set du opp ditt budsjett på tid?

like mykje korleis du spelar dei korta du

ville kome hit.

Når Stortinget har vedteke statsbud-

har fått tildelt.

sjettet, så startar med ein gong arbeidet Vi har for lite tid. Tida går altfor fort.

fram mot revidert budsjett. Dette fordi

I kortspelet, eller livet, så hender det

Problemet er at til eldre vi blir, til fortare

mange ting som staten ikkje styrer sjølv,

at du tabbar deg ut, spelar feil kort. Du

går tida, og korleis skal dette enda, når

kan påverka budsjettet. Om budsjett-

vurderer feil kva kort andre har. Nokon

du aldri får tid til å gjera alt det som du

råmene du har til rådvelde, er i tråd med

bløffar, spelar falskt. Nokon er gode i

skulle gjort. For ikkje å snakka om alt det

inntektene.

poker, held korta tett til brystet, andre spelar heilt ope å ærleg. Alle val du gjer,

som andre meiner du burde ha gjort. No seier rett nok dei som har greie på det, at

Når det gjeld budsjettet for tida du har

dukkar opp på denne berømte botnlinja,

det er meir tid, der tida kjem frå.

til rådvelde, så er det relativt konstant. 24

når du skal levera rekneskapen.

timar i døgnet, kor mange dagar det er Men kva hjelper det oss, når vår tid like-

i veka, i året og i det heile. Det er ikkje

Spel ut trumfen, ta ansvar for kva du

vel renn ut? Det viktige spørsmålet trur

uvanleg i noko budsjett at det ikkje er

vil bruka tida di til! Det er vel ikkje andre

eg, er kva du har att på botnlinja di, når

rom for alt ein kunne tenkja seg. Då må

som skal bestemma det?

du skal gjera opp rekneskapen din. Det

ein prioritera, gjera val. Kvifor er dette

er resultatet vi har på vår indre botnlinje

så mykje vanskelegare, når det gjeld oss

som fortel om eg er nøgd med resultatet,

sjølv? Når det gjeld tida vår?

…. Og slik går no dagane!

JA, VI ELSKER KJØKKEN, BAD, GARDEROBE OG VASKEROM

SKAL DU INVESTERE I KJØKKEN, BAD, GARDEROBE ELLER VASKEROM? Ønsker du noe som både ser bra ut og som holder innvendig? Ja da skal du avtale en «date» med en av oss.

TORE NORDTVEIT

JAN REIDAR BIRKELAND

ØYVIND NORDTVEIT

vinnarskalle.no

RAGNHILD B. HAUGE

Avd. Sauda: 400 39 242 Åpent: Tirsdag og torsdag kl. 12.00 - 18.00 Fredag: kl. 12.00 - 16.00

Knapphus Kjøkkensenter: 52 76 70 70 Åpent: Man-fre kl. 09.00 - 16.00 Tors kl. 09.00 - 18.00 - Lør kl. 10.00 - 14.00

knapphus-kjokkensenter.no

Avd. Odda: 488 91 180 Åpent: Man - tirs - fre: kl. 10.00 - 16.00 Ons: Internt arbeid, Tors: 10.00 - 18.00