SONDOKIOSKO ¿E se pensáramos nos palcos como caixas de música, caixas escuras ou caixas para monicreques?
«…Cuanto más se retrasa la construcción de un buen kiosco para conciertos, tanto más crece el deseo popular. ¿Es acaso obra tan indispensable que el público no esté sin él satisfecho?. Parecerá una paradoja, pero tiene la evidencia del hecho: pueblos donde no existen asilos, ni hospitales, ni locales higiénicos para escuelas, tienen sin embargo kiosco para sus bandas y para las agenas [sic.], que de todo hay ejemplos. O declaramos insensatos a estos pueblos o de lo contrario reconoceremos que sus obras obedecen a sus necesidades. La música tiene su fundamento en una facultad natural, satisface un apetito de la sensibilidad. No solo de pan vive el hombre, se ha dicho: por el influjo benéfico que ejerce este arte ha sido ya divinizado por los pueblos más cultos de la antigüedad… No bastaba a Apolo su arte, hubo que fingirlo de febea hermosura: he aquí otra enseñanza. El pueblo ve en el palco de conciertos un monumento artístico elevado para sublimar un arte que le encanta y seduce, quiere rendir tributo a lo que le satisface y va en su entusiasmo hasta la apoteosis. Al pueblo en nombre de la cultura podrá negársele una plaza de toros, pero nunca un templo de Euterpe.» Francisco Javier Martínez Santiso. Palco da Música de Betanzos, 1913 (Cit. Anuario Brigantino 2009, nº 32 Alberto Erias Morandeira)
Unha paisaxe precisa de ser poboada. No ecosistema rural hai moitos bens que conservar. Os palcos da música son elementos únicos
que
están
a
desaparecer
por
causa
do
abandono.
A
evolución da escena musical xirou arredor destas construcións de pedra con cuberta, a cal ten unha dobre función: por un lado para se gardar das inclemencias meteorolóxicas e por outro para lograr unha boa acústica.
A súa orixe remóntase á segunda metade do século XIX e foi sufrindo modificacións co paso dos anos, na súa tipoloxía e forma
e
adaptándose
ás
necesidades
das
formacións
musicais
(primeiro os palcos circulares para as bandas de música; despois os horizontais para as orquestras). Historicamente os palcos convértense en símbolos intencionados das festas patronais, xa que o resto do ano non se lles da continuidade coa posta en marcha de concertos regulares. Pouco a pouco as orquestras foron saíndo
dos
palcos,
precisaban
dunha
se
cadra
montaxe
porque
máis
as
complexa.
súas
instalacións
Comezou
entón
a
competición por seren as mellores e máis dotadas, “sendo tal o
éxito que practicamente a día de hoxe case tódolos grupos e orquestras de Galicia contan co seu propio escenario móbil, liberando deste xeito ás comisións de festas da realización física deste elemento primordial para a celebración de calquera verbena
popular”,
mentres
os
segundo
lindos
trasladados
ou
palcos
destruídos,
palabras fican
de
Xaime
esquecidos
a historia
Fandiño[1]. e
abandónase
moitos e
E son
retírase,
unha vez máis, da memoria dos pobos.
As
festas
continúan
xustificamos
a
posta
vivas en
pero
marcha
os da
palcos
mortos.
“conservacción”
Nós deste
patrimonio a partires da importancia da recuperación da memoria histórica,
dos
usos
e
da
recuperación
da
funcionalidade
dos
palcos; da necesidade real que as parroquias teñen de revivilos de multitude de xeitos adaptándose ao mundo contemporáneo. Hai palcos que reciben un uso puntual en temporada estival, durante
as festas locais, con concertos dominicais de bandas de música ou grupos folclóricos; sen embargo as orquestras substituíronos por palcos móbiles cunhas condicións técnicas que superan as dos antigos palcos.
As orquestras non teñen que desaparecer, pois a verbena non é tal sen elas, pero é posíbel mantelo uso dos palcos a partires dos novos usos, de novos códigos no espazo público e sonoro e dos habitantes das parroquias.
O noso obxectivo é a posta en valor dun patrimonio en perigo, en desuso e risco de desaparición: os palcos da música tamén coñecidos como quioscos ou templetes.
Tal
obxectivo
constrúese
a
partir
de accións
de
participación que recuperen a memoria histórica, o patrimonio material e inmaterial e a funcionalidade do artefacto en clave de “conservactivación” do espazo público.
Proponse
reconstruír
a
identidade
dunha
zona
xeográfica
a
través da memoria colectiva e deseñar un espazo de socialización e
cooperación
onde
tódolos
actores
involucrados
sintan
a
necesidade, a inquedanza e as ganas de pór en marcha a acción e desfrutar dela dun modo sostíbel, logrando que se manteña no tempo.
Todo
isto
en
base
áss
necesidades
da
comunidade
protagonista. Sendo os beneficiarios as comarcas, parroquias, cidades de Galiza e os seus habitantes.
De que xeito? producindo novas pezas a partires de diferentes disciplinas
e
encontros,
produción,
conferencias, mercados,
campos
de
creación (exhibicións, talleres,
exposicións,
literatura,
manifestacións).
xogos
arte
clases, e
urbana
creacións,
performances,
actividades e
outras
lúdicas, moitas
As
inspiradoras
fotografías
de Luís
Díaz
Díaz e
o
seu
proxecto Music Boxes amósannos diferentes tipoloxías de palcos construídos entre os años 60 e 70. Algúns podemos imaxinalos como caixas escuras onde proxectar material audiovisual; outros caixas de música onde danzar, bailar, tocar ou cantar; ou caixas onde marionetas e monicreques contan historias e se moven, coma no teatro ou no circo; ou incluso muros perfectos para pintar graffitis. Ideas e propostas que teñen cabida nestes espazos públicos
e
todas
satisfán
o
apetito
da
sensibilidade
e
a
emoción.
Queremos dinámica
formar
parte
dunha construcción
social
que cremos tan necesaria na Galiza e xerar unha rede
distribuída de participación e acción. Relatando e rexistrando en
campo,
documentando,
transdisciplinar
do
que
participando,
xerando
todos
parte,
fagan
un
equipo
conversando,
escoitando as historias, as lembranzas, a memoria…
As caixas de música están en silencio, sen vida…
podemos facelas soar de novo, abrilas… Deste xeito os palcos reviven e créase, dende o presente, unha nova identidade asociada ao pasado e pensada para o futuro.
[1]Fandiño Alonso, X. Do palco ao escenario. Unha aproximación
analítica
á
industria
Galicia. Equipo Comunicación
da
Canal
da
música
Campus
Universidade
da de
nas
festas
Facultade Santiago
populares
de
de Ciencias
da
de Compostela
co
patrocinio da Axencia Galega das Industrias Culturais (AGADIC). Texto por Adela Vázquez
Corrección lingüística por Xúlio Zé