Ye' Yint Aung, Yone Kyi Chat Moe Kaung Kin

Page 1

&J&ifhatmif

ESifh

(uAsmeSifh aqmif;yg;rsm;)


pmtk y f r S w f w rf ; &J & if h a tmif ,H=k unfcsurf ;kd aumif;uifEiS hf aEG;axG;aomreufjzef

xk w f a 0onf h E S p f 2007 ckEpS /f ZGev f

apmif a & 200 (yxrt}udr)f

xk w f a 0ay;ol r sm; *syef - udo k ef;0if;/ udak tmifausmOf ;D / udpk ;kd ykid /f udb k ek ;f v_id /f uko d ef‚ZifxeG ;f tar&dum; - udx k eG ;f atmifausm/f udb k b kd akd usm+f idr;f aemfa0; - udrk if;acgi/f puFmyl - armifomref

quf o G , f r S m ,l & ef &J&ifah tmif (yeyintaung@gmail.com)

yef ; csD Saimayku

pmtk y f t jyif t qif udo k ed ;f jrifh


rmwd u m 1? 2? 3? 4? 5?

q&marmifprG ;f &nf. aus;Zl;wif trSmpum; q&mrZifZifEiS hf q&mOD;pd;k csed . f trSm bdb k akd usm+f idr;f . trSmpm zd;k oH (vlx)k . trSmpum; rd;k oD;ZGe. f trSmpm

6?

tydkif; - 1

pmrsuEf mS

&ifxJu urBmajr 6-1? um&Hr+hJ idr;f csr;f a&;aw;oH (uAsm) 6-2? t=urf;zufru _ if;&Si;f ygap 6-3? tonf;uJu G rBmESihf etz

23 26 29

7?

tydkif; - 2 ,Hk=unfcsufrdk;aumif;uif 7-1? twdwu f kd uA`n;f xd;k jcif; (uAsm) 7-2? olw‹kd pw d "f mwf/ olw‹kd wu kd yf GJ 7-3? tqH;k rS tpod‹k 7-4? a&wdt k ±_;H / a&&Snt f jrwf 7-5? yk*v ~ "dÏmefe‹J vGwaf jrmufa&;vrf;p 7-6? ,H=k unfcsurf ;kd aumif;uif 7-7? a&mifp±kH yk yf v kH m$ (1) 7-8? a&mifp±kH yk yf v kH m$ (2) 7-9? tusO;f pHjrefrmjynf

35 36 46 56 65 74 83 92 101


8?

tydkif; - 3 xGuf&yfvrf;vm; 8-1? acG;wd;k aygu±f w k (f 'f) (uAsm) ([de;f Ekid -f rE aW v;) 8-2? Road Map xGu&f yfvrf;vm; (yxrydik ;f ) d ydik ;f ) 8-3? Road Map xGu&f yfvrf;vm; ('kw, 8-4? Road Map xGu&f yfvrf;vm; (wwd,ydik ;f ) Road Map

9?

tydkif; - 4 yGifhvef;vdkaom pmyef;tdrf 9-1? wdraf umaeaom {&m-**F gjrpfwpif; 9-2? &ifuzkd iG I hf v$wv f u kd o f nf 9-3? csK;d zsucf &H aom pmyef;tdrf

10?

139 143 148

tydkif; - 5 wdkufyJGudk xkqpfjcif; 10-1? wdu k yf GJ (uAsm) 10-2? rSwyg; tjcm;r&Sd 10-3? orkid ;f a&;vufrsm; 10-4? nDnw G af &; a0;&rSmvm; 10-5? tdb k ,fh æ jrefrmjynf (uAsm) 10-6? 2006 od‹k wkid w f nfjcif; (uAsm) 10-7? vlxEk iS t hf wl tvH;k pHw k u kd yf 0GJ ifa&;

11?

112 113 121 130

154 156 159 163 168 170 171

tydkif; - 6 aEG ; axG ; aomreuf j zef 11-1? +idr;f csr;f a&;vrif; (uAsm) 11-2? Edik if rH hJ jrefrmjynfom;rsm; 11-3? tem*wfrhJ vGwaf jrmufa&;

176 178 183


11-4? +idr;f csr;f pGm ynmoif=um;jcif; 11-5? awmufyaom tem*wf 11-6? aEG;axG;aom reufjzef 11-7? xGuaf ygurf hJ 0uFygajy;vrf; 11-8? trsK;d orD;vkyo f m; 11-9? qufpyfrw hJ w H m;rsm; csyd q f ufjcif; 11-10? r+yD;qH;k aom ed*;kH rsm; 11-11? ±SL;zdeyfav;w&HtwGuf pD;csi;f xd;k olrsm; 11-12? vdyw f ‹kd . csijf cif; 12?

192 195 199 203 206 209 214 218 222

tydkif; - 7 zufqpf0g'D }uD;pdk;onfh jrefrmjynf 12-1? tcsprf n hJ udk jzwfoef;jcif; 12-2? ±d;k ygao;w,f Adv k cf ifneG ‹f &,f 12-3? Adv k af e0if;acwfveG f jrefrmhwyfrawmfo‹kd 12-4? Adv k af e0if; &Sio f efjcif; 12-5? trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&;twGuf æ 12-6? oabmxm;csi;f wku d q f ikd Ef idk yf grh vm; 12-7? tcsed af umif;udk toH;k csvo GJ rl sm; 12-8? twlwel ‹J tElEl 12-9? ±_;H edrahf omae‹ 12-10? ,H=k unfrt _ ufuaGJ =umif; 12-11? apvd&k m

227 229 235 243 246 252 256 260 264 267 271

(twdak umufpmvH;k rsm;)

276

13?

Acronyms

14?

aus;Zl;pum;ESihf pma&;ol. ud, k af &;tcsut f vuf

277


q&marmif p G r f ; &nf . aus;Zl ; wif t rS m pum; tar&duefjynfaxmifpk tdENd,m;em;jynfe,f/ zdk‹'f0def;òrd‹u w,fvDzkef;vmw,f? ‘opPm’ awmfveS af &;r*~Zif; t,f'w D m armifp;kd csed &f ŒJ ZeD; &Jabmfr t,f'w D mZifZif qDuyg? &J&ifah tmif&ŒJ pmtkyrf mS trSmpma&;ay;ygw?hJ &J&ifah tmifqw kd m tdE, dN jynfrmS aewm/ *syefu tm[m&pmapmif t,f'w D mtzJ‹G 0ifw?hJ rZÆrd t,f'w D mwJ?h rH&k mG *sw D t D ikd f ausmif;om;or*~ OD;aqmifz‹GJ pnf;cJo h w l ?hJ rk&H mG qdw k m wòrd‹v;kH / we,fv;kH u|eaf wmfo h il ,fcsi;f awGcsn;f yg? trSmpmrSm xJah &;r,fv‹kd csa&; =unfah wmh rH&k mG wifa&$ tp/ *k%x f ;l ode;f Edik f tv,f/ rH&k mG atmif&iS f tqH;k / pmrsuEf mS wrsuEf mS ru rsm;oGm;ygw,f? tar&duefjynfaxmifprk mS udu k wifarmifoef;/ armifopfqif;/ atmif+cdrb hf mG ; ac: vSarmif ponf? rE Wav;wuUodkvfrSm ausmif;om;nDnGwfa&;wyfOD;/ ausmif;om;or*~/ uavmif&iS t f oif;tyif;aygi;f pHrk mS 'if;wd‹k e‹J rvGwEf idk ?f wu,fu h kd nDtudv k kd cifc=hJ uwmawGcsn;f ygy?J &J&ifah tmifvJ igo h il ,fcsi;f om;rsm; jzpfaervm;? ige‹J ausmif;aezufawmh rjzpfEidk ?f &Sad pawmh ol‹&ŒJ pmrlxyk }f uD;udk ZifZif yd‹k vu kd w f m 300 eD;yg;? yk‹d c &Spaf ':vm? u|eaf wmfu uGeyf sLwmpmrsuEf mS rzwfcsib f ;l vd‹k *s;D rsm;vdu k rf v d ‹kd yg? zwf=unfhawmh 0wˆKvdkvdk/ aqmif;yg;vdkvdk? bmyJjzpfjzpf u|efawmf pdwf0ifpm;oGm;w,f? &Spfav;vHk;orkdif;awGyg? tdENd,e,fpyfu 'kuQonfawGta=umif;/ wkdif;&if;om;awGta=umif;/ &ufuef;onfawGta=umif;/ ppfaxmufvSrf;a&;awGeJ‹ arSmifcdkawGta=umif;/ b0ysufolawGb0wuf o l a wG t a=umif ; / rl ; ,pf a q;0g;/ vl u k e f u l ; r_ / rH o 0g%d Z … arxH k a ps;uG u f pwJ h =uufo;D xp&mawGygy?J u|efawmf odcsifzwfcsifwJh ta=umif;t&mawGjzpfaevdk‹ tirf;r& zwfrdygw,f? &Spfav;vHk; ta&;awmfy}kH u;D wke;f u u|eaf wmfu &efuek rf mS yg? rE aW v;/ jrif;+c/H rH&k mG / armfvòrid /f rdwv Dˆ m/ jrpf}u;D em; kd mawG rSww f rf;wif&r,f/ avhvm&r,f/ “r’ ajcmufv;kH ” e,fajrrSm bmawGjzpfv‹kd b,fvjkd zpfw,fqw armfueG ;f xd;k &r,fv‹kd t+raJ wG;aerdygw,f? oli,fcsi;f &Jabmf0if;cufu tzJ‹G tpnf;zJ‹G +y;D óu;d pm;r,fv‹kd =um;vdu k v f ‹kd 0rf;omvdu k rf zd ;l w,f? ck olu use;f rma&;raumif;? qH;k oGm;wJh wifr;kd twGuv f J &ifusK;d &? ud, k u f vJ b,favmufuse;f rmvd‹k v?J 'Dvakd wG;+yD; &Spaf v;vH;k orkid ;f }uD; ta&;}uD;yHu k kd aomueJ‹ arm&wmae‹pOf? ckvdk &J&ifhatmifvdk rHk&GmbufeJ‹ tdENd,e,fpyfudpPawGa&;wJh vlay:vmawmh tvGe0f rf;omw,f? ud, k rf wwfEidk w f u hJ pd aP wG olw‹kd vkyaf e=uwmyJv‹kd yDwjd zpf&ygw,f? 'Dvykd J wjcm; ppfuikd ;f / 'Dy, J if;/ yJc;l / ysO;f rem;/ awmif}uD;/ vm;±_;d pwJh a'ou &Spaf v;vH;k orkid ;f awGuv kd J yg0ifcw hJ hJ


vli,fawGu a&;=uygvdk‹ wdkufwGef;aerdygw,f? a&;ae=ur,fvdk‹vJ xifygw,f? vli,fawG 'DavmufrnHyh gb;l ? jynfya&mufaeol trsm;tjym;xJrmS &J&ifah tmifvkd owif;pma&;enf;/ ±d;k &Si;f vwfqwfvy_ &f mS ;wJh a&;[efe‹J a&;wwfoal wG trsm;}uD;&Syd gvrd rhf ,f? pma&;aumif;w,fqw kd m rºuGm;zd‹k / [efa&;rjyzd‹k vdyk gw,f? &J&ifah tmifu owif;ay; Zmwfa&;wwfwmudk awG‹&ygw,f? wcsKŒd vli,fawG “0ufbq f u kd f ol&aJ umif;” vky+f yD;/ tcsi;f csi;f “qJa&;” &if; e0w udk arhae=uw,f? wcsKŒd u ±d;k rS ±d;k ao;&JŒvm;vd‹k xif&atmif tjyifvn S &hf rf;aeav&JŒ? OD;wnfcsuaf wG aysmufaevd‹k ,lóu;H r& jzpf&ygw,f? u|eaf wmfu h kd em,uwifxm;wJh pmapmifawGrSm ppftm%m&Sifukd rwdkufbJ tcsif;csif; ,rf;acs;yef;ae&if u|efawmfhemrnfudk z,fay;zdk‹ arwWm&yfcH&ygw,f? aemif&mZ0ifrSm wifrdk;/ armifpGrf;&nfwdk‹ em,uvkyw f hJ pmapmifu t"du&efou l kd rwdu k b f J tcsi;f csi;f vSnhf “qJ” aeygvm;vd‹k “trJuu G ”f pGef;rSm pdk;rdygw,f? u|efawmfwdk‹[m udk,fhorkdif;udk a&;ae=uwmr[kwfvm;? &J&ifhatmifa& 'DvdkpmrsKd;awG rsm;rsm;a&;yg? 'gawGu igwdk‹vdk tzdk;}uD;awG ra&;EdkifwJh tzdk;wefpmawGyg? aus;Zl;wifvu kd yf gw,f? armifprG ;f &nf 2007 {+yD 11 acwW e,l;a,muf


ZifZifESihf OD;pkd;csdef. trSm (u) orkid ;f ynm&Siyf jJ zpfygap/ pma&;q&m od@k r[kwf okawoDyjJ zpfap/ rdrjd zwfoef;aeaom ordik ;f ESihf acwfòydiu f mv tjzpftysurf sm;udk a&;jc,faomtcg xdyk nm&Si/f xkpd ma&;q&m. &yfwnfro _ nf ta&;}uD;vSayonf? wenf;tm;jzihf ordik ;f ynm&Si/f pma&;q&m. tjrifoabmw&m; [lIvnf; ac:qdkEdkifrSmjzpfonf? ordkif;qkdif&m tjzpftysufrsm;onf avrkefwdkif;xJwGif opfudkif;usKd;onfh tjzpftysurf sK;d r[kw?f yifv,fvid_ ;f }uD;I urf;yg;òydusonfh obm0jzpfpOf jzpf&yfrsK;d r[kwaf y? vl‹orkid ;f qdik &f m tjzpftysurf sm;onf vlu zefw;D vdu k o f nfh tusK;d qufrsm;omjzpfonf? pepfu zefw;D aejcif;jzpfonf? vl@tzG@J tpnf;. Edik if aH &;b0/ pD;yGm;a&;b0/ vlra_ &;b0/ ,Ofaus;r_b0 ponfh b0taxGaxGukd ordik ;f q&mu ðypkvu dk o f nft h cg ordik ;f pmtky/f ordik ;f rSww f rf; jzpfvmonf? wzef xkEd ikd if aH &;/ pD;yGm;a&;/ ynma&; ponfh b0rsm;rSmvnf; rawmfwqjzpfay:vmjcif; r[kwaf y? vl@tzG@J tpnf;wcktwGi;f jzpfay:vmcJo h nfh b0taxGaxGrsm;jzpfonf? wcsuw f nf;ESifh csKyfvu kd v f #if vlrp_ ;D yGm;a&;pepfonf tc&mt"dujzpfonf? (c) orkid ;f ynm&Sif od@k r[kwf pma&;q&mu ordik ;f qkid &f mtjzpftysurf sm;udk rSww f rf;wifjcif;ESit hf wl xifjrif,lqcsufrsm; ay;vmcJh=uonf? rSef;qcsufrsm; txl;ojzihf tem*wftwGufyg óudwif a[mude;f rsm; xkwv f mcJo h nf? xk@d a=umihf orkid ;f udk csO;f uyfykH enf;emrsm; ygvmonf? b,fvw l ef;pm; bufu &yfwnfrnfenf;? &yfwnfr_rsm;ygvmonf? b,fvlwef;pm;. tusKd;pD;yGm;udk tum tuG,af y;rnfenf;/ tompD;ay;rnfenf;? tusK;d pD;yGm;ESihf &yfwnfrr_ sm; ygvmonf? csKyfvu kd v f #if tjrifEiS fh &yfwnfrr_ sm;/ ud, k pf m;ðyr_rsm; ygvmonf? xd‹k a=umifh orkid ;f ynm&Sirf sm;/ pma&;q&mrsm;/ okawoDrsm;=um;wGif jy\emrsm; ay:xGuv f monf? ordik ;f qdik &f m jy\emrsm;xJu jy\emw&yfrmS “ordik ;f onf a,bk,s usoih/f rusoih”f / “orkid ;f onf a,bk,sus&rnf” [lI jiif;cke=f uonf? wcsKŒd ynm&Siu f a,bk,s rusEikd o f nhb f ufrS &yfum ordik ;f ukd a&;jc,fðypk=uonf? wcsKŒd ynm&Siu f a,bk,s us&rnf [lonfb h ufrS &yfc=hJ uonf? wu,fu vl@tzGJ@tpnf;wkdif;wGif vlwef;pm;yÉdyuQu xlajymvSygbdonf? vlwef;pm;yÉdyuQ/


vlwef;pm;wku d yf JG uif;y&m vl@tzG@J tpnf;qdI k urBmay:wGif r&Sad o;? ordik ;f onf xdv k w l ef;pm;wku d yf /JG ckdufyGJrsm;/ vGefqGJr_rsm;/ tm;òydifr_yÉdyuQrsm;ESihf uif;udkruif;Edkifawmh? a&SmifIvnf;r&? urBmh ordik ;f ud, k Yf u vlwef;pm;wku d yf JG orkid ;f pOf}u;D yif r[kwyf gvm;? orkid ;f q&m. tjrifonf bma=umihf ta&;}uD;oenf;? &yfwnfr/_ vlwef;pm;w&yfbufrS &yfI tusK;d pD;yGm;rsm; umuG,rf a_ wG ygvm onht f wGuaf =umihf ta&;}u;D vSayonf? (*) Armjynf. rsuaf rSmuforkid ;f onf zdEydS t f yk pf ;dk cs,v f , S o f l ppftyk pf /k ppftm%m&SiEf iS hf tzdEydS cf H tEdik u f sicfh H trsK;d om;jynfov l x l t k =um; jyif;xefonfh yÉdyuQwu kd yf o JG rkid ;f jzpfonf? ,ckqv dk #if &mpkEpS 0f ufuykd if csO;f uyfvmcJ+h yD? jynfwiG ;f ppfonf ESpf 60 xJ 0ifvmcJ+h yD? ta=umif;t&mrsm;xJu t"du ta=umif; t&mrSm e,fcsŒJ t&if;&Sif pD;yGm;a&;pepfyif jzpfonf? ESprf sm;pGm e,fcsŒJ u aoG;pkwcf /hJ aoG;cGt J yk cf sKycf /hJ aemufvu kd f vufa0cHrsm; arG;cJ/h jynfwiG ;f ppfudk zefw;D cJ?h ,ae@ Armhacwfopfordik ;f onf xdt k a=umif; w&m;rsm;. tusK;d qufordik ;f jzpfonf? urBmh vl@tzG@J tpnf;aygi;f rsm;pGmonfvnf; xdu k o hJ ‹kd yif jynfwiG ;f ppfr;D awmufc=hJ u/ e,fcsŒJ vufa0cHrsm;u tm%m odr;f cJ=h u/ wdik ;f jynfEiS fh vl@tzG@J tpnf;onf ,dr;f xd;k cJ/h rwnfr+idrjf zpfc?hJ ,ckvnf; “'Dru dk a&pD” udk aºuG;a=umf+yD; 'Drdkua&pDzcifrsm;/ acgif;aqmif}uD;rsm;tjzpf t&if;&SifESihf ol. tiftm;pkrsm;u tdrOf ;D cef;xuf 0ifxidk u f m vl}uD;vlaumif;rsm; vkyaf ecJ=h ujyefonf? urBmph ;D yGm;a&;/ Edik if aH &;tvSnt hf ajymif;/ tauG@tcsK;d rsm;uvnf; t&if;&Si'f rD u dk a&pDukd q&mwif=uzd@k vrf;cif;a[majymay;aeavonf? Armjynf jynfwiG ;f ppf wav#mufv;kH / ppftm%m&Siw f av#mufv;kH e,fcsJŒt&if;&Sifrsm;/ ukd,fpm;vS,frsm;ESihf Armppftkyfpkonf tqifajycJh/ tvsOf;oifhcJhonfukdyJ =unfah yawmh? xdt k qifajyr_rsm;/ tvsO;f oihrf r_ sm;ESifh tay;t,lrsm;u Armjynf tzdEydS cf jH ynforl sm;/ ypPn;f rJh tvkyo f rm; v,form;rsm;. vGwaf jrmufa&;tygt0if tcGit hf a&;rsm; wef;wl&&Scd iG t fh wGuf wdkufyGJrsm;udk axmufulr_rðyEdkifcJhay? ppftkyfpk. tusKd;tjrwftwGufom jzpfcJhonf? e,fcsJŒ t&if;&Sit f yk pf u k vnf; tusK;d pD;yGm; jzpfxeG ;f cJo h nf? (C) &J&ifhatmifu ol. “,Hk=unfcsufrdk;aumif;uif” wGif ordkif;tjzpftysufrsm;udk waphwapmif; a&;jc,fxm;onfudk awG@&onf? 88 ta&;awmfyHk}uD;rwdkifrSD pufr_twwfynmoifausmif; ausmif;om;b0rSonf Armjynfe,fpyf awmfveS af &;e,fajrxJ a&mufvmcJo h nf?


awmfveS af &;tiftm;pk tzG@J 0iftxd ESpaf ygi;f 20 ausmu f mv ordik ;f jzwfoef;r_ tawG@tóuHrsm;/ jrifuiG ;f rsm;/ ±ke;f uefvy_ &f mS ;r_rsm;udk ol@tjriftawG;/ cHpm;r_jzihf aygi;f pyf,uf,u S u f m rSwo f m; f vufrsm; (Historical ðypkxm;onf? a,bk,susonfh (objective) ordik ;f qdik &f m tjzpftysu/f tcsut d yS gonf? acwfopforkid ;f twGuaf omfvnf;aumif;/ 'Dru dk a&pDa&; events and facts) rsm;rSm wefz;kd &Sv twGuf v_y&f mS ;r_ordik ;f twGuaf omfvnf;aumif;/ rSww f rf;tjzpf ,lxm;&ayvdrrhf nf? 88 rsKd;qufausmif;om;wOD;taejzifh ausmif;pmoifcef;ESihf vBuf&nfqdkifrSonf vufeufudkif awmfveS af &;txd jrifawG@co hJ r# rdrcd pH m;cJ&h or#ukd rSww f rf;wifjcif;udk óuq d &kd rSmjzpfonf? &J&ifah tmif uJo h @dk 'Dru kd a&pDtiftm;pk tzG@J 0ifwikd ;f rdrw d @kd . orkid ;f jzwfoef;jcif;rsm;udk ud, fk pf u D , kd if S rSww f rf; wifxm;Edik v f #if odyaf umif;rSmjzpfonf? vGecf o hJ nfh 2003-2004 umvu 88 ta&;awmfy}kH uD;rSm yg0ifc=hJ uonfh yk*Kd~ vftoD;oD;. ±ke;f uef v_y&f mS ;r_/ 'Dru dk a&pDawmif;qkd wku d yf 0JG ifrx _ w J iG f yg0ifcrhJ w _ @kd ukd ðypkrnfh tzG@J wzG‹J EpS zf ‹JG ay:cJzh ;l onf? usaemfu, kd w f ikd v f nf; yg0ifczhJ ;l onf? od‹k aomf tcsed af y;+y;D aZmufcsI rvkyEf ikd cf =hJ u? pum;ajymorkid ;f / jyefajymjyonfh pum;ajymorkid ;f udk pmayESifh rSww f rf;ðypkEikd zf @kd jzpfonf? od@k aomf jzpfrvmcJah y? xkyd ef;wkid t f xd wufa&mufomG ;Ekid =f uv#if tb,fr#aumif;rnfenf;? ordik ;f rSm ud, k w f idk jf zwfoef;/ ud, k w f ikd ±f ek ;f uef/ uk, d w f idk yf J rSww f rf;wif=urnfqv kd #if jrifuiG ;f us,f ydak wG@&rSmjzpfonf? od@k aomf rdro d rkid ;f udk rSww f rf;wifoo l nf odumQ &S&d vdrrhf nf? yk*v ~ "dÏmeftjrif jzpfonfh tqd;k jrifEiS fh taumif;jrifw@kd uif;&vdrrhf nf? txl;ojzihf twdwEf iS fh ypPKy`eu f kd qufjyEkid &f vdrrhf nf? twdwf [k qd&k mwGif Armaum/ urBmyg yg0ifonf? 21 &mpk ypPKye` o f nf 20 &mpkEiS fh qufpyfae onf? rnfo@kd qufpyfoenf;? xkq d ufpyfru _ kd qkyu f ikd Ef ikd &f vdrrhf nf? ,ae@ ypPcwforkid ;f onf twdwEf iS fh uif;vGww f nf&adS ejcif; r[kwaf =umif; odjrif&vdrrhf nf? (i) vGwfvyfa&;twGuf ,ae@v_yf&Sm;r_wGif jynfwGif;Y &efolppftkyfpkESihf tzdESdyfcHtrsKd;om; jynfov l x l t k =um;rSm&So d nfh yÉdyuQwu dk yf u JG &Si;f onf? &ef-ig pnf;jcm;xm;onf? r&Si;f vif;ol/ rjywfom;olu wcsKdŒtmqD,HEdkifiHrsm; tar&duef/ t*FvefESihf Oa&mytpdk;&rsm; tzGJ@tpnf; toD;oD;xJu vly*k Kd~ vrf sm;/ vltyk pf rk smk ;jzpfonf? Armjynfv@l tzG@J tpnf;. &efol ppftyk pf u k ykd if olw‹kd u rdwaf qGtjzpf owfrw S x f m;onf? jrifxm;onf? Ekid if jH cm;axmufyahH =u;pm;yk*Kd~ vfrsm; (e,fpyfwiG f Armwdik ;f &if;om;rsm;) rSm ppftm%m&Sipf epf zsuo f rd ;f a&;wku d yf u JG ykd if wcsKŒd (wcsKŒd ) a&Smifvmonf?


Edik if jH cm;axmufyrhH u _ kd &,lonfh tzG@J tpnf;twGi;f Y yÉdyuQrsm; 0ifvmonf? jynfywGif &ef-ig pnf; &Sif;vif;jywfom;r_ r&Sdawmh? ±_yfaxG;vmcJh=uonf? wdkufyGJuif;rJhvmonf? ,if;tcsufonf wku d ±f u dk Of yrmwckjzpfonf? wjcm;OyrmawGu trsm;}uD;? waxG}uD; wr}uD;? vufeufudkifawmfvSefa&;udkyif EdkifiHa&;tjrifuif;rJhvSpGm qef@usifvm=uonf? jynfwGif; vlxk wku d yf x JG w J iG f yg0ifvy_ &f mS ;zd@k rvkyEf ikd =f uawmh? 8 av;vH;k ta&;awmfy}kH uD;u vlxw k &yfv;kH csrw S cf /hJ olw‹kd vnf; csrw S cf o hJ nfh “ppftm%m&Sipf epf zsuo f rfd ;f a&;”/ “ppftyk pf t k vkrd &S”d qdo k nfh vlxv k rf;pOfukd aoGzv D m=u/ [ef@wm;qef@usiv f m=u/ ppftyk pf ek @J aygi;f a&; tnHch aH &; vkyv f mcJ=h uonf? xdOk yrmrsm;/ tjzpftysurf sm;rSmvnf; wòy}H u;D / wr}u;D ygy?J &efou l w kd u dk af eonfh wcsed x f rJ mS yJ tzG@J tpnf;twGi;f Y &efou l kd vkv d m;ol od@k r[kwf tacsmiform;rsm;/ opPmazmufrsm;ESifh wdu k cf u dk af e&onf? xdu k o hJ @kd aom yÉdyuQuv kd nf; vufa&SmifI r&awmh orkid ;f wifoo l nf a&;om;ðypk&ayawmhrnf? tpyxrwGif jywfom;oa&mif/ axmufyahH =u;ay;olu ay;urf;I axmufyahH =u;pm; jzpfomG ;aomtcg axmufyahH =u;tzG@J rsm;. tvdu k stwdik ;f aoewfukd pGe@f vu kd =f uonf? vlxv k rf;pOfukd rsuu f , G f ðyvku d =f uonf? Tod@k jzihf jynfy&Sd 'Dru dk a&pDtiftm;pkrsm;xJwiG f oyGwt f u l o hJ @dk ±_yaf xG;vmonf? axmufyahH =u;pm;+yD; vlxv k w G af jrmufa&;/ vGwv f yfa&;wdu k yf x JG rJ mS eufeuf±id_ ;f ±_id ;f ygaecJyh gv#if b,fr#aumif;rnfenf;? wefz;kd &Srd nfenf;? (p) &J&ifah tmifu vli,fwOD;jzpfojzihf ol@u, kd o f l óuw d ifajymxm;/ rdwq f ufxm;ouJo h @dk orkid ;f tjrifrsm;/ oH;k oyfcsurf sm;/ &yfwnfcsurf sm; tm;aysmch sKŒd wJah erSmjzpfonf[k qdx k m;onf? od‹k aomf aemifwiG f ckid rf monfh orkid ;f tjrif &Sv d mvdrrhf nf[k ar#mv f ifrh o d nf? wcsKŒd ae&mY “vufwqkypf m tm%m&Si”f [k oH;k E_e;f +y;D / wae&mwGif “wyfrawmfacgi;f aqmif” [lI‚if;/ wae&mY “&efo”l [lI oH;k E_e;f jyefonf? ESpf 20 umvwGif toH;k tE_e;f rsm;onf ajymif;oGm;aeonf? &efou l kd &efot l jzpf worwfwnf; owfrw S Ef idk &f rSmjzpfonf? wcsKŒd aqmif;yg;rsm;wGif “jrefrmjynf[m tkycf sKyfa&;pepf nHzh si;f vd@k ” [lI taemufav/ taemufoabmxm;twdik ;f &J&ihaf tmif oH;k E_e;f xm;onf? wu,fu wpHv k ;kH udk ajym&rSmjzpfonf? tkycf sKyfa&;nHzh si;f wm[k ajym&rnft h pm; “ppftm%m&Sipf epf” [lI oH;k E_e;f &rSm jzpfonf? “ppftm%m&Sipf epf” u vlxek @J wkid ;f jynfukd zsuq f ;D acsraG ewJt h wGuf “ppftm%m&Sipf epf” vd@k yJ twdtusajymvdrrhf nf? tkycf sKyaf &;udk pepfu jyÏmef;jcif;jzpfonf? vlaer_pepfu t"dujzpfonf? taemuftyk pf /k t&if;&Sit f yk pf u k ppftm%m&Sipf epfukd zsuo f rd ;f csiyf rkH &? Armjynfukd tkycf sKyfaewJh zufqpfppftyk pf u k ykd J vlpm;vJcsiyf &kH onf? Armjynfov l x l u k awmh ppftm%m&Sipf epfuakd &m/ zufqpf ppftyk pf u k ykd g tvdrk &Sad wmh? xk@d a=umifh vSu J si;f zsuo f rd ;f ae=ujcif;jzpfonf?


taemufuvmonfh “av” xJ “tmabmf” xJwiG f ,ae@umvudk “toGiu f ;l ajymif;a&;umv” [k owfrw S o f nf? ppftyk pf u k vnf; jywfom;pGm vufcu H sio hf ;kH onf? xdpk um;vH;k pku “'Dae@umv[m awmfveS af &;umv” qko d nfh yuwdtESpo f m&udk zsuq f ;D ypfvu dk o f nf? xdt k csurf sm;onf ao;r$m; oavmuf }u;D us,ef ufev J o S nfh jy\emjzpfonf? 'gukd vlxb k ufu&yf/ awmfveS af &;tjrife@J xd;k xGi;f odjrifrmS om trSew f &m;udk azmfxw k Ef ikd =f urSmjzpfonf? rnfodk@qdkap &J&ihfatmifu tem*wfumvxJodk@ csDwufv_yf&Sm;aeol/ vGwfvyfa&;twGuf yg0ifvy_ &f mS ;aeoltjzpfEiS fh orkid ;f rSww f rf;rsm;/ ordik ;f qkid &f maqmif;yg;rsm; a&;ygvrd Ohf ;D rnf? a&;om; cJo h nfh rSww f rf;rsm;/ orkid ;f aqmif;yg;rsm;xJu tm;r&r_/ csKŒd wJrh /_ tjrifr&Si;f r_/ &yfwnfcsuf rckid rf mr_w@dk u vrf;jyoGm;ygvrd rfh nf? wu,fu &J&ifah tmifwa,mufxaJ wmh r[kw?f ordik ;f ynm&Sirf sm;/ pma&; q&mrsm;/ tawG;tac:&Sirf sm;onfyifv#if tpwGif tjrifEiS fh &yfwnfcsurf sm;u zGmvHusaJ eum aemufyidk ;f wGif uspv f pfcikd rf mvmcJ=h ujcif;jzpfonf? orkid ;f a=umifvrd af vScg;xpfrsm;u &SEd iS +fh yD;om;yg? wvSr;f csi;f wufz@kd / wxpfcsi;f jrifz‹dk om vdyk gvrd rhf nf? ‘wxpfcsi;f onf orkid ;f avScg;xpf wpHv k ;kH . tpdwt f ydik ;f rsm;jzpfonf[k wpHv k ;kH udk odr;f ydu k jf rifawG@z@kd óu;d pm;&vdrrhf nf’ [k ,lqygonf? usaemfw@dk vnf; xdu k o hJ @kd óu;d pm;tm;xkwaf e&qJ jzpfonfr[kwv f m;?

awmfveS af &;opPmjzihf ZifZif/ armifp;dk csed f rwfv 21 &uf/ 2007?


bdkbdkausmf+idrf;. trSmpm usaemf h r S m tm;enf ; csuf w ck & S d w ,f ? tJ ' guawmh ppf t pd k ; &vuf x uf r S m vl i ,f a v;awG tnGe‹f csK;d cH&wmudk cHjyif;rdw,f? ppfAv kd cf sKyf}uD;awG[m tm%m,pfr;l &if; Armjynf&ŒJ vli,fawG[m Armjynf&ŒJ acgi;f aqmifavmif;/ aoG;opfavmif;awGqw kd m arhaeyH&k w,f? 'ga=umifh vli,fvv l wfyikd ;f u xl;c|eo f al wGay:vm&if tm;&rdw,f/ auseyfrw d ,f? Armhvil ,frsK;d qufuav;awG &Syd gao;vm;qk+d y;D 0rf;ajrmufrw d ,f? ud&k &J ifah tmif&ŒJ pmrlukd zwf&awmh 0rf;ajrmuf*% k , f pl w d f ay:cJ&h w,f? usaemfu pma&;csipf w d ef ‹J pma&;cJ&h ol r[kwyf g? arG;uwnf;u Edik if aH &;rdom;pke‹J Edik if aH &;todik ;f t0dik ;f rSm }u;D jyif;cJ&h wma=umifh Edik if aH &;pdw"f mwfu arG;&mygZmwdv‹kd qdEk ikd yf gw,f? i,fi,fuwnf;u rcHcsipf w d u f jyif;cJw h ma=umifh Edik if aH &;qdik ;f oH=um;&if xdyu f ygcrhJ yd gw,f? Edik if aH &;cHpm;csuaf =umifh pma&;cJ&h wmyg? wenf;tm;jzifh cHpm;csuu f wGe;f yd‹k cw hJ mvd‹k qdEk ikd yf gw,f? wcsKŒd u tzJ‹G tEJ‹G aumif;w,f? cHpm;csuef w J ,f? wcsKŒd uawmh cHpmcsuaf umif;±Hrk ubl;? tawG; tac:av;awGyg cHpm;csuef ‹J twl wifjyEkid w f ,f? ud&k &J ifah tmif[m cHpm;csuef ‹J a&;w,fqw kd m ay:vGif w,f? 'dtjyif tawG;tac:udyk g azmfjyEdik w f ma=umifh pmzwfo[ l m ol‹cpH m;csuef ‹J twl vdu k cf pH m;&if; ol‹tawG;tac:aemufuykd g vdu k yf gomG ;&+y;D qufawG;aerdw,f? 'g[m &o ajrmufw,fv‹kd cHpm;rdv‹kd 0rf;ajrmuf&wmyg? ‘olw‹kd pw d "f mwf olw‹kd wu dk yf ’GJ / ‘tqH;k rS tpod‹k ’ awGrmS pma&;ol&ŒJ xdawG‹cpH m;csut f wkid ;f vdu k f cHpm;aerdw,f? 8888 &Spaf v;vH;k ta&;awmfy}kH uD;rSm vlwidk ;f vlwidk ;f ud, k ahf e&meJ‹u, kd f yg0ifcpH m; wdu k yf 0GJ ifc=hJ uovd/k ta0;ajra&mufaewJh olawGvnf; &Scd yhJ gw,f? &mZ0ifwif&r,fh 'D jynfv;kH u|wf vlxv k y_ &f mS ;r_&ŒJ tawG‹tóuHukd ol yh g0ifr_ cHpm;csu±f a_ xmifu h jyefvnfazmfjycJw h t hJ wGuf 88 udk jyef a&mufomG ;ovdk cHpm;vdu k &f w,f? 88 ta=umif; xdxad &mufa&muf jyefvnf a&;om;wifjyr_[m &So d ifo h avmuf r&Scd &hJ bl;? 'ga=umifh 88 &JŒ tawG‹tóuu H kd t&om&S&d dS jyefvnfzwf±E_ ikd w f mrd‹k aus;Zl;wif &jcif;yg? ud, k af wG‹cpH m;csuaf wGuwqifh ud&k &J ifah tmif[m Edik if aH &;oH;k oyfra_ wGurS Edik if aH &;tawG;tac:qDukd ac:aqmifomG ;wmudk jrif&awmh auseyfrw d ,f? wjcm;a=umifh r[kwyf g? usaemfw‹kd ArmEdik if &H ŒJ Edik if aH &;eJ‹ pmaye,frmS u ‘igt h ,l0g'rS trSe’f qdw k hJ vuf0w J &m;ao0g'u }uD;pd;k cJyh gw,f? a0zefyikd ;f jcm;


awG;ac: jcif;vd‹k qd&k r,fh Critical Thinking tydik ;f u tm;eJcyhJ gw,f? tm;eJvsuyf g? a0zefyikd ;f jcm; awG;ac: jcif;udk tajcrcH&if puf±yk v f kd txufucsjyor# trSecf sn;f jzpfapr,fh tm%m&Sipf epfukd ausmf&ef tiftm;r&SdEdkifyg? 'ga=umifh a':pkeJ‹ trsm;jynfolawGu awmif;qdkwdkufyJG0ifae&wJh vpfb&,f'Drdkua&pDudk ,Hk&if a0zefydkif;jcm;awG;ac:r_udk tm;ay;&ygr,f? udk&J&ifhatmif&JŒ a&;om;csuaf wG[m vufawG‹cpH m;csuu f kd tajccH+yD; tawG;tac:/ Edik if aH &;tjrifawG ay:vm+yD; qufvufawG;ac:r_ukd vufwaGJ c:oGm;wma=umifh a0zefyikd ;f jcm;awG;ac:r_twGuf tm;opfavmif;wmvd‹k cHpm;rd&ygw,f? wdik ;f jynf&J ah &SŒa&; atmifjrifa&;[m ,ae h vli,fawGtay: rlwnfygw,f? qufa&;yg? qufawG;yg? &J&aJ wG;/ &J&aJ &;ygv‹kd om wdu k w f eG ;f vdu k yf gw,f?

bdb k akd usm+f idr;f {+yDv 3 &uf/ 2007 0g&iS w f ef'pD D tar&duefjynfaxmifpk


zdk;oH (vlxk) . trSmpum; “trSma&;cdik ;f xm;onfum; &uftawmf=umcJ+h y?D tvkyw f ckukd vkyaf y;yg[k wOD;wa,mufucdik ;f v#if yxrOD;qH;k acgi;f xJwiG af y:vmaom ar;cGe;f um; vkycf sio f vm;/ rvkycf sio f vm;yifjzpf.? rvkycf siaf om tvkyrf sm;rSm r=umcif +y;D wwf+y;D / vky&f ef wu,fapwem&Sad om tvkyrf sKd ;um; wae@a&$Œ/ wae@a&$ŒESihf zifEh aJ$ ewwf.? pifppftm;jzifh ysi;f Ivnf;r[kw/f tvkyrf tm;Ivnf;r[kw/f apwemxufoefveG ;f I taumif;qH;k jzpfapcsiaf om qENjzifh b,fup+yD; b,fvv kd yk &f rnfukd awG;vd@k r&Edik af tmif jzpfIom jzpf.” 'gu usaemfa&;wJh trSmr[kwfygbl;? ygwDta&;/ pm;0wfaea&;/ tmu&Hygu&Hta&; pojzifh ta&;aygi;f pHek @J tvky±f y_ f acgi;f ±_yaf ecsed rf mS ud&k &J ifah tmifu trSma&;ay;zd@k awmif;vmawmh olrsm; pmtkyrf mS trSmodyrf a&;zl;wJh usaemf[m tawmfòzHomG ;+yD;/ bma&;&rSe;f rod tcufawG@aewke;f rSm txufu pmydk'f ESpfydk'fudk oGm;awG@rdygw,f? tJ'gu 1939 ckESpfwkef;uxGufwJh ocifA[def;&JŒ “"e±Siaf vmu” pmtkyt f wGuf ocifoef;xGe;f u trSma&;ay;awmh olu tJ'v D kd tpcsx D m;wmyg? 'ga=umihf igrh mS tazmf&adS o;&JŒqd+k yD; 'DbufrmS owWed nf;olw@kd xH;k pHtwdik ;f ol‹ut kd &if a&SŒu xGuaf p vdu k yf gw,f? awmf v S e f a &;orm;awG / pepf w ck u d k wd k u f z suf c sif o l a wG rwwf o mvd k @ jynf y ud k x G u f + yD ; ud, k &hf nfreS ;f csuu f kd atmifjrifatmifvyk u f ikd w f ,fqw kd m ordik ;f rSm rqef;wJu h pd yP g? um;vfrmhupf w f @kd / vDeifw@kd utp [dck srD if;wd@k tv,f/ 'Dae@acwf Armjynfu 'Dru kd a&pDtiftm;pkawGtyg OyrmawGjy&&if rqH;k ygb;l ? 'Dvv dk al wG/ 'Dvv kd y_ &f mS ;r_awGrmS wlnw D hJ xl;jcm;csuw f ckuawmh jynfya&muf&if pmtkyaf wG/ pme,fZif;awGa&;=u/ xkw=f uwm jzpfygw,f? rmhupf &f ŒJ t&if;usr;f [m vef'efrmS a&;cJw h m jzpfygw,f? vDeif[m jynfyuae jynfwiG ;f awmfveS af &;udk pmwrf;awGa&;yd@k +y;D acgi;f aqmifcyhJ gw,f? 'ga=umihv f nf; azazmf0g&aD wmfveS af &; atmif+yD;rS ud, k Efh ikd if u H , kd f jyef0ifvmwJh vDeifukd jynfwiG ;f rSmwdu k af ecJw h hJ vlawGu qD;+yD; wnDw!Gwx f J acgi;f aqmifwm0ef tyfEiS ;f vdu k w f mjzpfygw,f? 'gayrJ/h usaemft h xifajym&&if 'Dae@ Armjynfu jynfya&muftwdu k t f cHawGavmuf pmtkypf mwrf;awG yHEk ydS Ef ikd w f m/ jzef@csEd ikd w f m/ 0ufbq f u kd af wG wifEikd w f m urBmrSm r±Szd ;l ygb;l ? Armjynf&ŒJ ta&;awmfu vlwef;pm;wdu k yf rJG [kwb f J ppftyk pf ek @J usew f hJ jynfow l &yfv;kH xdyw f u kd af wG@=uwJh trsK;d om;a&;qefwhJ v_y±f mS ;r_jzpfv@kd jynfyudx k u G v f m=uwJh ta&twGu[ f m b,fwek ;f / b,fcge@J rS rwlatmif rsm;jym;


ygw,f? 'ga=umihrf @kd vnf;yJ xGuv f molawGxrJ mS ArmjynftwGi;f txifu&jzpfaewJh pma&;q&m/ owif;pmq&m/ uAsmq&mawGygvmovdk pmaye,fxu J kd ajcOD;oef;aeolawG/ pm±l;ay±l;vd@k q&kd r,fh vlrsKd ;awGvnf; ygvm=uwm awG@&ygw,f? 'gt h jyif jynfwiG ;f u xGuv f mwke;f u q,fausmo f uf t±G,x f J a&mufcgpom±S+d yD; jynfyusrS vlysKd azmf0if/ vlvm;ajrmufvmolawGxu J vnf; jynfyrSmyJ pmawGzwf+y;D pma&;vmwJv h al wGvnf; awG@ae&ygw,f? tJ'v D t kd aetxm;rSm 'Dae@ordik ;f tauG@&@J x;l jcm;csut f & ordik ;f rSm b,fwek ;f urS r±Szd ;l wJh yHyh ;kd r_awG aygi;f pyfvu kd af wmh 'Dae@vkd jynfyxkwf Armjynfom;rD', D mawG yvlysaH ewJh tajctaeudk awG@&wmygy?J 'Dae‹ jynfyu rD', D mawGukd (toHvi$ Xfh mersm;udk rqdv k ykd g) jynfwiG ;f rD', D mavmuom;awGom jrif& awG@&&if tm;usp&mawG trsm;}uD;jzpfrmS yg? olw@kd yxrOD;qH;k oa&us=urSmuawmh jynfyrSm ud, k f a&;csio f vdk a&;vd@k &aew,fqw kd hJ tcsuyf g? 'Dvo kd ma&;cGi/hf (umwGe;f ) qGcJ iG &hf ae&if igw@kd vuf&mawG ysaH erSm/ trsm;}u;D wd;k wufrmS vd@k awG;rd=urSmrvGyJ gb;l ? aemuf+y;D jynfyrD', D mawG oH;k aewJph uULawG/ rSiaf wG/ yHEk ydS pf ufawG[m jynfwiG ;f u awmf±pkH me,fZif;awGtwGuf pdwu f ;l r,OfEikd af o;wJh [mrsKd ;awG jzpfygw,f? 'DvdktcGifhxl;awG&aewJhtcsdefrSm usaemfwdk@ 'DtcGifhxl;awGudk rSefrSefuefuef toHk;cs=uyg&J@vm;? ud, k u f sKd ;twGuf toH;k csae=uovm;? r=umr=um ud, k u fh , kd u f kd ar;ae&rSmyg? 'D róuHpzl; tcGifh ta&;awG[m urBmEh ikd if aH &;tcif;tusi;f &JŒ wckaomtaetxm;rSm wcsKd @aomEdik if aH wGqu D ae ¹cGif;csuftjzpfeJ@ &aew,fqdkwm rarhoihfygbl;? EdkifiHwum tajctaeawG ajymif;vJr_eJ@twl 'DtcGit hf a&;awG[m tdyrf ufawGvkd ±kwu f eJ aysmufomG ;Edik yf gw,f? tcsed rf a±G;jzpfEikd w f myg? 'Dvkd &Sm;&Sm;yg;yg;&xm;wJh tcGit hf a&;udk bufrvdu k w f hJ rD', D m xlaxmifa&;twGuf toH;k cs=ur,fq&kd if jynfwGif;u rdbjynfolawGu b,fvdk=unhfjrif=urvJ? “ighom;av;a&;wmawGu ol[m igwdk@ bufuv kd nf; rvdu k b f ;l / [dak umifawG bufuv kd nf; rvdu k b f ;l ” vd@k auseyfae=ur,f xifygovm;? “igo h m;av; tdru f ae xGuo f mG ;wm tESpf 20 em; a&mufrS ESpb f ufpvH;k rSm;w,fv@kd tjrifayguf vmw,f” vd@k cs;D usL;r,f xifygovm;? “jynfwiG ;f rSm a&;cGirhf &vd@k jynfyxGuyf gw,f? +y;D awmh a&;vdu k f =uwm/ igw@kd 'DrmS r=um;csit fh qH;k em;+iD;atmif=um;ae&wJh at;vGiw f @kd avoHe@J bmrSruGyJ gvm;” vd@k ajym=urSmyg? ordkif;rSm tcGifhaumif;awG[m ESpfcgrvmbl;vdk@ ajym=uwm ±Sdygw,f? tJ'DtxJrSm tckvdk pmtkyfpmapmifawG xkwfcGifh&aewmvnf; ygygw,f? 'DtcGifhta&;[m rmhufpfwdk@/ vDeifwdk@/


[dck srD if;wd@k &cJw h mawGxuf trsm;}uD;omygw,f? pmayvkyif ef;rSm/ txl;ojzihf twwfynmydik ;f rSm taumif;-tqd;k / trSm;-trSef cG&J cufwmawG trsm;}uD;±Syd gw,f? 'gayrJh ta=umif;t&mydik ;f rSm usawmh 'Dae@acwf usaemfw‹kd Eikd if H taetxm;rsKd ;rSm trSm;-trSe/f taumif;-tqd;k cG&J wm tifrwef vG,yf g±iS ;f ygw,f? pmzwfo[ l m ud, k x fh uf b,fawmhrS rnhb H ;l vd@k oabmxm;Edik rf S wd;k wufrmS yg? zd;k oH (vlx)k


,Hk=unfcsufrdk;aumif;uif rS 'dk@vrif; 0if;yy rdk;oD;ZGef. trSmpm udk&J&ifhatmifudk vlcsif;rawG@bl;ao;yg? odk‹aomf ol‹aqmif;yg;rsm;udk r=umc% zwf&ojzifh ol‹pmudkawmh usaemf &if;ESD;cGifh&aewm =umygjyD? ol‹aqmif;yg;awGudk yHkrSefzwfvmwJh y&dowf wa,muftaeeJ@ ol‹&ŒJ ajymif;vJw;kd wufvmwmawGukd 0rf;omtm;&jzpfrw d ,f? olvnf; usaemfv h ykd J pdwyf g&ifygovdk pma&;yH&k w,fxifw,f? uAsmawGvnf; awG‹&/ aqmif;yg;awGuv kd nf; awG‹&w,f? ol‹&JŒ uAsmawG/ aqmif;yg;awGudk zwf&if 88 rsdK;qufawGudk yDyDoo}uD; udk,fpm;ðyaewmudk awG@Eidk w f ,f? 88 rsK;d qufawGu ud, k x f ;l ud, k cf |ef wufvmcJ&h wJo h al wG jzpfv‹kd ygy?J ‘q&mr&d/S ausmif;r&d/S awmfveS af &;[m igw‹kd ausmif; æ igw@kd wuUov kd ’f aqmify'k u f kd udik q f x JG m;olawG? ol‹aqmif;yg;awGudk=unf@&if oljzwfoef;vmwJh/ cufxefwJh EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_}uD;udk awG‹&w,f? v_y&f mS ;r_}uD;u ol‹uv kd nf; awmufyoxuf awmufyatmif wdu k cf |waf y;aew,f? ‘,H=k unfcsuf rd;k aumif;uife@J aEG;axG;aomreufzef’ pmtkyx f rJ mS av;jrm;oHawGa&m/ yef;&eH‹awGuykd g usaemfw@kd cHpm;cJ&h w,f? olu omrefvil ,fawGe@J rwlb;l ? xufjrufwhJ pOf;pm;ajrmfjrifr_ &daS ew,f? ol‹ukd usaemf av;pm;w,f? urBm}u;D &JŒ Ekid if aH &;jzpfpOfukd ol pd;k &drw f ,f? 'Dru kd a&pDjird ;f csr;f a&; aw;oGm;udk AH;k oHawGu zk;H vGe;f w,f? vlawG vkcd siaf ewm 'Dru kd a&pDe@J jidr;f csraf &;/ vGwv f yfr?_ jzpfaewmu t=urf;zufqef‹usiaf &;? 'Dtajctaeudk olu pd;k &dryf &kH w,f? olu æ ‘t=urf;zufr_udk t=urf;zufenf;vrf;awGeJ‹ wu,fyJ ESdrfeif;EdkifawmhrSmvm;? 'Dhxufqdk;&Gm;wJh t=urf;zufwu dk cf u kd rf a_ wG ydrk sm;rvmEdik b f ;l vm;? ud, k rhf sK;d quf uav;oli,fawGu, kd w f ikd f t=urf; zuform; jzpfvmrvm;? t=urf;zufr_'%fudk cg;cg;oD;oD; awG‹óuHcHpm;&r,fh om;aumifawG jzpfvmrvm;qdw k m rawG;0Hph &myg’ vd‹k (“toJuu JG rBmeJ‹ etz” aqmif;yg;rS) axmufjyxm;w,f? olajymwmudk av;av;eufeuf pOf;pm;=unfzh ‹kd vw kd ,f? olu t=urf;zufqef‹usiaf &;udk t=urf;zufenf;vrf;oH;k wJh ppfawGukd rke;f w,f? pd;k &drw f ,f? vlom;wd‹k &ŒJ arG;&mygtcGit hf a&;awGjzpfwhJ 'Dru kd a&pDta&;/ rw&m;zdEydS rf a_ wGukd qef‹usiw f ,f? 'gu jzpfoifw h hJ Ekid if aH &;vrf;a=umif;? b0todtjrif?


“twdwu f kd uA`n;f xd;k jcif;” rSm olu æ ‘tdk æ b0cg;wd‹k / uef‹vef‹umzGiahf vmh tvSyqH;k Zmwftrd u f kd awmfveS pf pfEiS hf xkqpf=u ud, k w f idk x f ºuG tHºk u=G u awmufytem*wf jzpfwnf&rnf’ wJ?h ±_yfaxG;wJh EkdifiHa&;csnfcifaxG;awGxJrSm ol[m pdwfysufvufysufrjzpfbl;? awGa0rl;rl;r&dSbl;? csnrf #iw f ckukd tpxkwaf y;vdu k o f vdk ol xkwjf ycJw h ,f? “olw‹kd pw d "f mwf/ olw@kd wu kd yf ”JG “tqH;k rS tpod‹k ” “a&wdt k ±_;H a&&Snt f jrwf ” “yk*v ~ "dÏmefe‹J vGwaf jrmufa&;vrf;p” 'D[mawGrmS ta=umif;t&mawGu tm;aumif;w,f? usaemf ydjk yD; ol‹uo kd wdðyrdwmu ol‹rmS &opmay 0dnmOf&aSd ew,fqw kd myJ? ol‹rmS 'D ‘Z’ &dw S ,f? usaemfw@kd 88 rsKd ;qufawGrmS vdak ewJh &ovdik ;f udk ol quf+yD; óud;yrf;Ekid &f ifaumif;r,f? “,H=k unfcsurf ;kd aumif;uif” u 88 rsKd ;qufawG&ŒJ Ekid if aH &; twH;k tvdu k t f wpfvu kd f ±d;k om;cJrh }l u;D udk azmfjyae=uw,f? &Dz‹kd vnf; aumif;/ idzk ‹kd vnf; aumif;? ud, k ±hf yk u f kd rSex f rJ mS jrifrw d ,f? ‘b0rSm wcg avmufawmh a±G;aumufyGJudk 0ifEkdifatmifvkyf=uuGm’ vdk@ ajymrSmcsifw,f? wcsKdŒvlawGu awmfveS af &;eJ@ wnfw h ,f? wcsKŒd u rwnf@b;l ? ydev f aDdS jcmufuyfuek w f ,f? ydeaf jcmufuyfvmayr,fh ,H=k unfcsurf ;kd aumif;uifrmS vrif;0if;0if;yy? 'guykd J ol[m wrf;wauseyfaeyH&k w,f? usaemfvnf; 'guykd J wrf;w? tdE, Nd rdZk &kd rfa'ou usaemfw@kd róuHz;l wJh a'o/ ordik ;f / rsK;d EG,pf ek @J b0aemufcaH wGukd tvSyqH;k ol jc,fre_ ;f jyxm;w,f? a'ocHrsKd ;EG,pf ak wG&ŒJ p±du k u f kd ola&;xm;wm csppf &maumif;vSawmhw,f? oGm;csiv f mw,f? olw@kd e@J cifcsirf w d ,f? “awmif a y:vl a wG [ m vl u d k = unf h & if ajcqH k ; acgif ; qH k ; =unf h w wf y gw,f ? bmpD ; vmovJ /


b,ftrsKd;tpm;vJ/ wefa=u;b,favmuf&SdvJqdkwm aumufumiifum wGufcsufaewJhoabm &Syd gw,f’ ol a&;jyvdu k yf u kH kd =unf+h yD; 'Dv[ l m vlawmfwa,mufvykd J usaemf rcs;Dd usL;bJ raeedib f ;l ? ol‹pmawGudk zwf+yD; tm;vnf;wufrdw,f? 88 rsdK;qufvli,fawG jzwfoef;cJh&wJh b0awGu pdwf0ifpm;zdk‹aumif;w,f? omrefvli,fawG róuHzl;/ rcHpm;zl;cJhwmawGudk olwdk@b0eJ@ &if;+yD;/ wefz;kd t}ud;D qH;k ay;+yD; olw‹kd vJ,x l m;cJw h hJ &ifcek o f n H awG? 'gawGukd óuHwikd ;f &JabmfawGukd a&;=u/ a&;=uvdk@ wdkufwGef;cJhzl;w,f? tck 'DqENudk udk&J&ifhatmifu aqmif;yg;awGtjzpf a&;ae&mu pmtkyt f jzpfxyd g xkwaf 0vdu k af wmh usaemfw@kd ukd tm;usapcJw h ,f? ‘88 uwnf;u usaemfw@kd qufoaD ewJh ykw;D aphav; wuH;k xJrmS ’ ud&k &J ifah tmifu tvGev f w S hJ ykw;D aphav;wvH;k udk oDu;Hk cJ+h yD?

rd;k oD;ZGef e,l;a,mufòrd‹ rwfv 19 &uf/ 2007?


pmrlrdwfquf usaemf pma&;q&m r[kwyf g? ra&;bJ raeEkid v f ‹dk a&;cJw h hJ pmrlawGyg? ynm&Sief ‹J 0g&ifEh idk if aH &;orm;vnf; r[kwyf g? omref Ekid if o H m;wOD;ygy?J tcsut f vuf rjynfph /kH ud;k um;csuf vJrG mS ;/ wifjyyHk nhzH si;f / t,ltq trSm;t,Gi;f awG yg&if usaemfhtjypfyg? &_a'gio hf pf/ cHpm;csuo f pf/ tawG;tjrifopfawGukd rdwaf qGawGqD apwemtav#muf r#a0today;jcif;/ a0r#cpH m;jcif; jzpfygw,f? ae&mtES‹H rmS &Sw d hJ usaemfw‹kd cspw f hJ uav;awGtwGuf æ taxmuftuljzpfapr,fh v_y&f mS ;r_awGqu D kd wpHw k &m yHyh ;kd ay;Edik &f ifyJ yifyef;&usK;d eyfyg+yD? tarmajyyg+yD?

“trdjrefrmjynforl sm; +idr;f csr;f om,monfh jynfaxmifpEk ifdk if aH wmf}uD;qDo‹kd tjrefq;kH wufvrS ;f Ekid =f uygap” cspjf cif;tm;jzifh &J&ifhatmif e,l;a'vD/ tdE, dN Edik if H {+yDv 25 &uf/ 2007 ckEpS ?f


tydik ;f - 1 &ifxu J urBmajr

pufwifbm 11 &uf/ 2001 ckEpS u f tar&dum;rSm jzpfymG ;cJw h hJ tjypfrjhJ ynfoal wGe‹J twl av,mOfe‹J taocHt=urf;zufwu kd cf u kd rf u _ kd awG‹jrifcpH m;xm;wJh pmpkyg? t=urf;zufru _ kd t=urf;zufenf;eJ‹ wH‹k jyef&muae jzpfay:vmwJh t=urf;zufoo H &meJ‹ etz tuGu0f ifaewJh Ekid if w H um ±_ar#mcf if;udk a&;zJ‹G ygw,f?


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

um&efrJh +idrf;csrf;a&;aw;oH tdik w f t D wwf }uD;xGm;r&yf/ '&pyf æ *vdb k ,fEpS zf ufomG ; t+rD;vnf; pm;/ acgi;f vnf; pm; æ pnf;jcm;r& awmtES‹H awmiftES‹H 0if±;kd pGe;f rJh e,fjcm;rJh +idr;f csr;f a&;yOPvuf aq;cg;wcGuv f m;? ud;k rsO;f apmif; q,fw h pf tcif;tusi;f opfu Ade;f aAmif;oHcwf urBmywf+y;D tm;vH;k udk v_yEf ;kd qJ ‘bmvJ æ b,fv’J ? ‘ig b,fov l /J ig b,fv’J ‘bifvm'ifvm;’ ‘a*sm'h AvsLbGw&f v fS m;’ ‘rlvmtdrk mvm;’ ‘aumvif;yg0v J v f m;’ ‘t,fvu f ikd ;f 'g;vm;’ ‘pDtkdifatvm;’ ‘tmz*efawmif=um;vm;’ ‘qDvu D eG cf sKid 0hf rS ;f vm;’ 23


7J7ifhatmif

‘*srm;tpPvmrfrv D m;’ ‘,lEu kd ,fvm;’? iyG}uD;eJ‹ ipGmav;awGa=umifh [efwifwefvid_ ;f awG abmifbifcwf æ zlu, l m;rm;orkid ;f tqH;k rowf æ tmz*ef/ tD&wf tqH;k rJph pfyeGJ ‹J jyefp? ‘umbl;/ buU'uf’ ‘bufpvef/ *smumwm’ ‘umvuwWm;/ rdb k idk ;f ’ ‘*sr;l / uuf&rfS ;D ,m;’ ‘abmhpwGe/f ruf'&pf’ ‘u&mcs/d bmvD’ wd‹k ‘um;AH;k / taocHA;kH ’ ‘ydu k Af ;kH / wdu k Af ;kH ’ ‘ðr‡yAf ;kH / eif;AH;k ’ ‘ypfA;kH / pD&, D m,fA;kH ’ ‘av,mOfypfA;kH ’ awG umuG,zf ‹kd oHueG cf smckEpS x f yfe‹J AH;k cdu k si;f awG wl;vdu k =f u? ‘ygvufpwkid ;f / xkid ;f ’ ‘±k&mS ;eJ‹ blwef’ ‘pydeef ‹J eDayg’ ‘,l*pkd vyfe‹J b*Fvm;a'h&’fS wd‹k ‘rufx±d/k aps;eJ‹ um;rSww f ikd ’f ‘rJq, G yf eGJ ‹J Edu k u f vyf’ ‘[dw k ,fe‹J oH±;kH ’ 24


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

‘,ltef±;kH eJ‹ uav;ausmif;’ rcsef ‘bk&m;ausmif;rusef æ *DwyJt G qH;k ’ ae&mtm;vH;k udk tqifjh rifeh nf;ynmawGe‹J um&H=u? ‘axmifpo k pftwGu’f ay:vpDawG acgi;f pm; æ ZD;±d;k awGu [D;±d;k EGm;awGu usm; iwfrw G af cgi;f yg;r_}uD;rm; &efo/l rdwaf qG ruJjG ym; vufeufuikd w f yf ypfrw S rf mS ;/ axmifusomG ;wJh ausmif; ukeyf pPn;f jzpfomG ;wJh trsK;d orD; yJðywfe‹J [efbm*g uGm[r_ ,E &W m; ‘urBm+h idr;f csr;f a&;’ vm;? (=o*kwv f 2005/ tm[m&)

25


7J7ifhatmif

t-urf;zufr+ uif;&Si;f ygap

(2001 ckEpS f pufwifbm 11 &ufwiG f tar&dum;&Sd urBmu h ek o f , G af &;taqmuftODEiS hf yifw*Gef ppfXmecsKyfudk t=urf;zuform;rsm;rS tydik pf ;D av,mOfjzifh taocHwu kd cf u fkd rf t _ +yD; 2 &uft=umwGif a&;om;cJo h nfh aqmif;yg;jzpfonf? BurmaNet wGif - pufwifbm 15 &uf/ Voice of Burma wGif pufwifbm 23 &ufY azmfjycJo h nf?) jrifvu dk &f wJjh rifuiG ;f a=umifh tifrwefrS tH=h owkev f y_ &f ygw,f? 'Davmuf&ufpufveG ;f wJh vky&f yfrsK;d rsu0f g;xifxif awG‹vu kd &f wm aoG;ysurf wwf cHpm;&w,f? ‘[kwrf S [kwyf gavp’ vd‹k oHo,vnf; jzpfrw d ,f? tar&duefordik ;f rSm 'Dv&kd ufpufrr_ sK;d udk ppfyu GJ mvtwGi;f vufeuf}uD;i,fuikd +f yD; olEikd u f , kd Ef ikd f tòydiw f u kd cf sed af wGrmS awmh &Scd zhJ ;l ygw,f? ysupf ;D qH;k ±_;H r_e‹J xdcu kd ef pfemr_ tifrwef}uD;rm;ygw,f? t=urf;zuform;awGtwGuf }uD;rm;wJh ppfqifa&;atmifyw GJ ckyg? 1993 ckEpS f urBmu h ek o f , G af &; taqmuftOD AH;k cJcG &H wke;f u vltrsm; tH=h ocJzh ;l w,f? tar&duef&ŒJ vHòk cHa&;vpf[mr_ukd a0zef cJ=h uw,f? cs,v f if*sm (vGe;f ys, H mOf) ysuu f swek ;f uvnf; pufyikd ;f qdik &f m csKŒd ,Gi;f r_ukd r,HEk ikd af vmufatmif óucH &hJ w,f? odyyH` nm&Siaf wG txyfxyftcgcg prf;oyfppfaq;+yD;rS v$ww f ifcw hJ myg? 'gayrJh rdepfyikd ;f twGi;f rsupf ad &›rS mS wif ayguu f yGJ supf ;D cJ&h w,f? *syefEikd if H udak b;òrdŒrSm ivsi}f uD;v_ycf gt+yD; rGpmuso J mG ;wJh òrdŒysu}f uD;udk awG‹vu kd w f ma=umifh ivsi'f %fcEH ikd af tmif aqmufvyk x f m;wJh *syef&ŒJ odyeH` nf;ynm bmvJ qd+k yD; ar;cGe;f awG pDwef;xkwcf =hJ uygw,f? wu,fawmh cs,v f if*smvGe;f yseH ‹J udak b;ivsif udp[ P m vlawG&ŒJ rjynfph kH rºuG,0f ao;wJh odyeH` nf; ynmudk obm0w&m;u tm;prf;vdu k w f myg? 'gayrJh t=urf;zufzsuq f ;D wmudk cHvu kd &f wJh WTC 26


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tr$mnDaemif rd;k ar#mt f aqmuftOD}uD;eJ‹ Pentagon ppfXmecsKyftwGuf tckjzpf&yf[m t=urf;zuf orm;awG&ŒJ pdeaf c:tHwrk _ yHpk o H pftjzpf ±_jrifryd gw,f? t=urf;zufvyk &f yfreS o f r#ukd rSeu f efwv hJ yk &f yftjzpf rowfrw S o f vdk t+rw J rf;qef‹usiyf gw,f? enf;vrf; rsm;pGmeJ‹ tzufzufu umuG,o f mG ;&rSmjzpfygw,f? “t=urf;zufoal wGrmS cHjyif;a'goxGurf e_ ‹J vdb k rjynfh &efvt kd =urf;zufvrkd _ ude;f atmif;aeavh&+dS yD; ordik ;f a=umif;qdik &f m em=unf;rke;f wD;r_awG jzpfwnfaewwfw,f/ 'gah =umifh 'Dvpkd w d cf pH m;csurf sK;d ude;f atmif;aewmudk tcgrvyf acszsuaf y; Edik zf ‹kd vw kd ,f” vd‹k qd=k uygw,f? 'gro S m t=urf;zufvt kd m; usqif;+yD; +idr;f csr;f wJt h ajctaew&yf/ vlr0_ ef;usiw f ck wnfaqmufv‹kd &rSmrd‹k yg? tar&duefEikd if H t=urf;zufwu kd cf u kd cf &H vd‹k tar&duef&ŒJ &efbufawGjzpfaecJw h hJ usLbm;eJ‹ vpfAsm; awmif raeombJ tar&duefEikd if o H m;awGe‹J twl 0rf;enf;a=umif; jyocJyh gw,f? 'gayrJh ygvufpwdik ;f rSm uav;/ vl}uD;awG vrf;ay:xGu+f yD; uckeaf ecJw h ,f? atmifycGJ w H o hJ abmyg? olw‹kd awG rodwmr[kwyf gb;l ? tckvkd t=urf;zufwu kd cf u kd w f t hJ wGuf tjypfrjhJ ynfoal wG axmifcs+D yD; aoqH;k r,f/ urBmu h ek o f , G af &;,Eœ&m; upOfu h vsm;jzpfomG ;r,f/ use&f pfoal wG/ Edik if o H m;awG ylaqG; aomua&muf+y;D wkev f y_ af jcmufjcm;r,f/ urBmolurBmom;awGvnf; txdww f vef‹jzpfr,f/ wefz;kd &Sw d hJ rSww f rf;rSw&f mawGe‹J taqmuftODawG ysupf ;D qk;kH ±H;_ oGm;w,fqw kd m odygw,f? t=urf;zufru _ kd vufrcHwma=umifh t=urf;zufc&H wmud=k unf+h y;D 0rf;omtm;&jzpfwhJ olawGuv kd nf; auseyfEpS o f ufp&m r&Syd gb;l ? 'gayrJh olw‹kd vrl sK;d awG/ Edik if o H m;awGrmS b,fvekd pfemqH;k ±H;_ cJ&h wJh ordik ;f aemufcH jy\emawG &Sw d ,fqw kd m rodygb;l ? 'ga=umifrh ‹kd tJ'D ordik ;f jy\emawGe‹J yg0ifywfouf aewJh olawG&ŒJ taetxm;udk tuJcwf avhvm=unho f ifv h yS gw,f? w&m;r#wr_r&Sd bufvu kd w f wf+yD;/ tiftm;eJ‹ Edik x hf ufp;D eif; ðywwfwo hJ al wGukd t=urf;zufra_ wGe‹J wku d cf u kd v f mwwfygw,f? vlrsK;d wrsK;d [m wrsK;d om;vH;k epfemqH;k ±_;H r_ukd ESp&f n S v f rsm; rodusK;d u|eðf ycH&+y;D vlvrd mR enf;eJ‹ zdEydS cf &H zefrsm;vm&if t=urf;zufwu dk cf u kd v f w kd hJ tajctaew&yfukd rvJrG a&Smifom a&mufvmwwfygw,f? tiftm;csed ‹J +yD; ajymqdak qG;aEG;zd‹k tvSr;f a0;aewJh tiftm;pkawGtwGuf t=urf;zufvufeufukd udik w f , G /f t=urf;zufenf;vrf; topfawGukd wd;k csŒJ }upH nf/ udik q f v GJ mwwf+y;D urBmw0Srf;od&Sdatmif jyoavh&Sdygw,f? rdrdcHpm;csufeJ‹ epfemr_udk enf;emwrsKd;eJ‹ azmfxkwfjy wwfygw,f? 27


7J7ifhatmif

b,fvjkd zpfjzpf t=urf;zufwu kd cf u kd rf w _ ikd ;f rSm tedrq hf ;kH tm;jzifh tjypfrjhJ ynfoal wGukd "m;pmcHae&mrSm rxm;oifyh gb;l ? rdrv d v dk m;csuu f kd t=urf;zufru _ aqmif=uOf;Edik rf mS vm; qdw k m wGuo f ifyh gw,f? w&m;enf;vrf;wus b,fvckd sO;f uyfrvJqw kd m tajz&Smoifyh gw,f? 'gu t=urf;zufob l ufu apmifx h ed ;f vdu k ef mp&maumif;wJh tcsuyf g? t=urf;zufc&H wJEh ikd if aH wGuvnf; b,favmufawmif acwfreD nf;ynm&yfawG xGe;f um;aeygap/ }uD;}uD;rm;rm;+cdr;f ajcmufEidk w f hJ EsLuvD;,m;vufeufawG ydik q f ikd x f m;ygap/ t=urf;zufra_ wGuw kd m;qD;zd‹k cufcw J ,fqw kd m odz‹kd vykd gw,f? t=urf;zufru _ kd t=urf;zufenf;vrf;eJ‹ErdS ef if;&if t=urf;zufra_ wGom qufvufjzpfay:vmr,fqw kd m vufczH ‹kd vo kd vdk ,Ofaus;wJeh nf;vrf;eJ‹ aumufusppf mG vnf; rwk‹H jyefoifyh gb;l ? 'Duae‹urBm}uD;[m tifrwef,Ofaus;+yD; zG@H òzd;wd;k wufw,fv‹kd ajymqdak ewm&So d vdk enf;vrf;opf/ yHkpHopfawGeJ‹ vdrRmyg;eyfpGm csKyfudkifcs,fvS,f+yD; *kwfaoG;pkyfaewm/ usefwzufudkr=unfhbJ ud, k u f sK;d pD;yGm;twGuf twif;t"rR vkyu f ikd af e=uwmjzpfw,fv‹kd vnf; ajymqdo k ;kH oyf=uygw,f? 'grsK;d awG[m pD;yGm;a&;/ Edik if aH &;/ vHòk cHa&;/ vlra_ &;e,fy,ftm;vH;k rSm &Sad ew,fv‹kd qdyk gw,f? txl; ojzifh vufeufe‹J aiGtiftm;udk t&if;ðy+yD; tiftm;}uD;Edik if aH wG/ tpd;k &awG[m tòydit f qdik f wd;k a0S@ vkyfudkifae=uw,fvdk‹ aumufcsufcsolawG trsm;tjym;&Sdygw,f? wu,fvdk‹ t=urf;zufr_wck jzpf+yDq&kd if ðyole‹J tðycH&ol ESpb f ufpvH;k rSm tjypf&EdS ikd yf gw,f? ygwt D m%m&Si/f tpd;k & tm%m&Si/f vufeuftm;ud;k tm%m&Siaf wGuv kd nf; t=urf;zufra_ wG&ŒJ vufonfw&m;cHawGvm; qdw k m qef;ppf&awmhrmS jzpfygw,f? pma&;olw‹kd &ŒJ aemifawmfawGvnf; xdik ;f Edik if rH mS oH±;kH eJ‹ aq;±Hu k kd 0ifa&mufp;D eif;r_awG vkycf yhJ gw,f? olw‹kd ukd ud, k cf si;f pm em;vnfay;Edik w f muawmh oabmxm;rrSew f hJ ESpEf ikd if t H pd;k &awGt=um;rSm rdrw d ‹kd &ŒJ epfemqH;k ±H;_ r_awGtwGuf &&menf;vrf;eJ‹ azmfxw k jf yowmjzpfw,fqw kd hJ oabmxm;yJ jzpfygw,f? 'gayrJh t=urf;zufvyk &f yfuakd wmh vufrcHcyhJ gb;l ? 'gt h jyif t=urf;zufr&_ ŒJ rlv w&m;cHawG udv k nf; &Sm=unfch yhJ gw,f? 'ga=umifrh ‹kd t=urf;zufrw _ ikd ;f udk qef‹usiyf g/ txl;ojzifh tjypfrjhJ ynfoal wGukd =um;cHypfrw S x f m;+yD; wdu k cf u kd w f hJ t=urf;zufru _ ae jynfoal wG vGwu f if;atmif umuG,af y;yg/ t=urf;zufr&_ ŒJ t&if;cH jy\emudk azmfxw k af jz&Si;f yg/ vufonfw&m;cHawGukd Oya'abmiftwGi;f u ESrd ef if; Edik af tmifóu;d pm;yg vd‹k om wifjyvdu k yf gw,f? ÔÔÔÔÔÔÔ 28


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

toJuu JG rBmESihf etz (2001 ckEpS f pufwifbm 11 &ufwiG f tar&dum;&Sd urBmu h ek o f , G af &;taqmuftODEiS hf yifw*Gef ppfXmecsKyu f kd t=urf;zuform;rsm;rS tydik pf ;D av,mOfjzifh taocHwu kd cf u fkd cf rhJ u _ kd tar&duefrS r[mrdwf Edik if rH sm;ESiv hf ufwu GJ m vufw‹Hk jyefonft h aejzifh tmz*efEidk if t H wGi;f t=urf;zufwu kd cf u dk rf r_ sm; ðyvkyaf epOf a&;om;cJo h nfh aqmif;yg;jzpfygonf? atmufwb kd m 14 &ufwiG f 'Dru kd a&pDEiS hf zG‹H òzd; wd;k wufa&;tiftm;pk (Network for Democracy and Development - NDD) tygwpf Ofu¾ trSwpf Of 10 / atmufwb kd m 16 &ufwiG f BurmaNet - Burmese Y azmfjycJo h nf?) (1) 'Dv 7 &ufup+yD; tar&duefO;D aqmifwhJ r[mrdww f yfawG[m ava=umif;xd;k ppfukd tmz*efrmS qifEy$J g+yD? acwftrDq;kH wdu k af v,mOfawGe‹J vufeuf}uD;i,fawGukd tmz*efppfajrjyifrmS oH;k ae+yD; rD;uke, f rf;ukef wdu k cf u kd af ewmyg? wmvDbefawG&ŒJ ppftajcpdu k pf cef;awGe‹J ta&;ygwhJ taqmuf tODawG/ ae&mawGukd ypfrw S x f m;+y;D ava=umif;wku d cf u kd rf u _ kd a&Sa› jy;qifEw J$ m jzpfygw,f? wqufxJ ajrjyifppfyq GJ ifEzJ$ ‹kd vnf; toifjh yifxm;+yD; jzpfygw,f? ppfyrGJ pcifuwnf;u tjypfrt hJ mz*efEidk if o H m; 'kuo Q nfaxmifaygi;f rsm;pGm[m e,fpyfa'oawGqD xGuaf jy;cdv k =H_ u&w,f? cspv f w S hJ arG;&yfa'oeJ‹ td;k tdru f kd pGe‹f vw $ +f yD; touf&iS &f yfwnfa&;twGuf tckvkd xGuaf jy;=u&wmyg? ppfy[ GJ m b,favmuf=umr,fqw kd m rodEikd o f vd/k ppf&ŒJ tedÏm±Hak wG[mvnf; tmz*efrmS b,ftcsed f txd pJu G yfxifuse&f pfr,fqw kd m rcef‹reS ;f Edik yf gb;l ? aocsmwmwcku t=urf;zufra_ wG[m Edik if H wckcsi;f eJ‹ Edik if w H umrSm ysŒH ES@H jzpfymG ;vmawmhr,fqw kd hJ tcsuyf gy?J tar&duefawGu tao&&/ t&Si&f & vdck siaf ewJh bifvm'ifvv kd pl m;rsK;d awGe@J / t=urf;zufra_ wG[m urBmtESŒH r_v d akd yguv f mawmhrmS yg? t=urf;zufr_udk t=urf;zufenf;vrf;awGeJ‹ wu,fyJ ESdrfeif;EdkifawmhrSmvm;? 'Dhxufqdk;&Gm;wJh t=urf;zufwkdufcdkufr_awG ydkrsm;rvmEdkifbl;vm;/ udk,fhrsKd;quf uav;oli,fawGudk,fwdkif t=urf;zuform; jzpfvmrvm;/ t=urf;zufr'_ %fukd cg;cg;oD;oD; awG‹óuHcpH m;&r,fh om;aumifawG jzpfvmrvm;qdw k m rawG;0Hph &myg? 29


7J7ifhatmif

ukvor*~qw kd hJ urBmrh o d m;pktzJ‹G }uD;uvnf; 'Dppfyu GJ kd r,fr,f&& r[ef‹wm;Ekid cf yhJ gb;l ? tiftm;}uD; EdkifiHwcsKdŒeJ‹ tusKd;wlEdkifiHawG ðycsifwdkif;ðyaewmudk tpnf;ta0;awGvkyfvdkuf/ owif;awG xdkifem;axmifvdkufeJ‹ tcsdefðzef;aeygw,f? tar&duefeJ‹ +AdwdefvdkEdkifiH}uD;awGu olŒEdkifiH tusKd; pD;yGm;twGuf vlxq k ufo, G af &;vkyif ef;awGuae t}u;D tus,f 0g'jzef‹aew,f? owif;eJ‹ azsmaf jza&; tpDtpOfwikd ;f vdv k rkd mS wku d ±f u dk w f rsK;d / oG,0f u kd w f zHk aumif;aumif;}u;D pdw"f mwfppfqifa&; vkyaf ew,f? rD', D m[m rD', D ma&SŒwef;a&mufEikd if aH wG&ŒJ acwfopfppfyaGJ wGtwGuf aumif;aumif; toH;k cscaH e &ygw,f? b,fvdkyJjzpfjzpf ukvor*~taeeJ@ vlom;csif;pmemaxmufxm;wJh tultnDawG/ 'kuQonf a&;&mjy\emawG u d k aemuf u vd k u f + yD ; axmuf u l a jz&S i f ; ay;&tH k ; rS m yg? tmayguf r wwf awmif;,lxm;&wJh ukvor*~&yH akH iGawG[m “tdyaf yguef ‹J zm;aumuf” wJh tjzpfrsKd ;eJ@ óuHawG@ae&yg w,f? ukvor*~[m urBmay:u tm[m&csKŒd wJah eolawG/ ynmiwfae=uwJh ynmrJah wG/ use;f rma&; csKŒd ,Gi;f aewJh vlemawG/ &yfwnfa&; rpGr;f omawmhwhJ qG@H t/ ouf}u;D olawGe@J qif;&J'u k Q óuaH wG@ae&wJh Edik if aH wGtwGuf xdxad &mufa&muf bmwckrS vkyrf ay;Ekid af o;ygb;l ? urBm}uD; toJuaGJ ewmudk jrifomygw,f? tjypfrJhvlom;awGtwGuf toJuJGaewmyg? tckvdktajctaersKd;[m etz ppftyk pf t k wGuaf wmh tcGit hf a&;w&yfygy?J “Edik if w H umtcuf/ etz tcsu”f rsK;d yg? (2) ppftpdk;&taeeJ‹ EdkifiHwumtodkif;t0dkif;udk vspfv#L±_xm;vdk‹ r&Edkifygbl;? EdkifiHwum todkif; t0dik ;f =um;rSm 0ifqef‹a&;/ zdtm;ay;r_awG avsmu h sa&;udk vdv k m;aeygw,f? 'gayrJv h nf; Edik if w H um zdtm;udk wk‹H jyeftw H &k mrSm tm%mwnf+rJa&;udk xdcu kd yf supf ;D apr,fh vdu k af vsmr_rsK;d txdawmh vkyrf mS r[kwyf gb;l ? ukvor*~taxGaxGnv D mcHu awGŒqHak qG;aEG;a&;/ 90 ckEpS f a±G;aumufy&GJ v'f todtrSwðf ya&;/ typftcwf&yfpaJ &;/ vlŒtcGit hf a&;csK;d azmufr_ &yfwef‹a&;/ Edik if aH &;tusO;f om;awG v$waf y;a&;udk t}udrf}udrf wdkufwGef;cJhwm tckxd rvdkufavsmao;ygbl;? ukvor*~ vlŒtcGifhta&;qdkif&m aumfrwDuvnf; 'Dru kd a&pDe‹J vl‹tcGit hf a&; uif;rJah ewJh jrefrmEdik if t H ay: ajrmufjrm;vSpmG aom hf a&; pd;k &dryf yl efra_ wG jyocJyh gw,f? ILO / World Bank eJ‹ NGO trsm;tjym;uvnf; vlŒtcGit csKd;azmufr_awG &yfwef;u&yfzdk‹ E_d;aqmfwdkufwGef;cJhygw,f? 'gawGudk ppftpdk;&u vspfv#L±_cJhwm tm;vHk;todyg? ILO ta&;,lr_awG pwifawmhr,fh tcsdefusrS awGŒqHkaqG;aEG;yJGa,mifa,mif xvkyjf yvdu k w f myg? 30


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ukvor*~&ŒJ pm±Guaf y:u qH;k jzwfcsuw f ckxeJ ‹J ppftpd;k &&JŒ oabmxm;[m ajymif;vJrvmEdik yf gb;l ? EdkifiHwumtaeeJ‹ qHk;jzwfcsuftwdkif; vufawGŒusus vkyfaqmifzdk‹/ nDnD!Gwf!Gwf vdkufem aqmif±u G zf ‹kd txl;vdt k yfygw,f? 'gayrJh Ekid if w H umu nD!w G rf _ r&dyS gb;l ? Edik if w H um rnD!w G w f hJ ta=umif;uvnf; &Sif;ygw,f? wEkdifiHcsif;tvdkuf/ EdkifiHtkyfpkcsif;tvdkuf tusKd;pD;yGm; rwlwm/ tusK;d tjrwfcaGJ 0r_ rnDr#wmawGa=umifh jzpfygw,f? urBmay:rSm NATO ppftyk pf }k uD;xGm;a&; óud;yrf;r_/ ukvor*~vòkH cHa&;aumifpD t+rJwrf;tzJ‹G 0ifEikd if H wdk;csJŒa&;udpP/ w±kwf&JŒ jynfwGif;a&;udk tar&duefu vl‹tcGifhta&;ta=umif;jycsufeJ‹ 0ifpGuf k hJ pum;vH;k zufw,fqw kd hJ pum;&yf/ taemuftyk pf ek ‹J tar&dueftay: tm&Swefz;kd Asian Value qdw oH;k +yD; jyefvnfacsyae=uwJh tm&SEidk if w H csKŒd / twif;tusyf owday;wm;jrpfwhJ =um;xJu tdE, dN eJ‹ ygupPwef&ŒJ EsLuvD;,m; prf;oyfazmufcrGJ /_ tmqD,H ASEAN &JŒ jrefrmjynftay: tðyoabm qufqaH &;rl qufvufusio hf ;kH r_ pwmawG&ŒJ aemufu, G rf mS wEkid if cH si;f ('grrS [kw)f Edik if t H pktzJ‹G awG&ŒJ ud, k u f sK;d pD;yGm;awG &Sad e=uygw,f? tay:,HvuQ%m pum;&yfawG[m ud, k u f sK;d pD;yGm;&SmazG&mu jzpfay:vmwJh tajctaet&yf&yfukd azmfjyae=uwm r[kwyf gvm;? tusK;d pD;yGm;&SmwJah e&mrSm “zm;Edik f zm;pm;/ ig;Edik f ig;pm;”/ “Edik x hf ufp;D eif;ðyr_”/ “vuf0g;}uD;tkyf *kwaf oG;pkwrf ”_ awG yg=uwmygy?J b,forl S ruif;ygb;l ? “t}uD;eJ‹ tao;/ tenf;eJ‹ trsm;/ t±dik ;f eJ‹ t,Of/ taysmeh ‹J tjyif;” yJ uGmygw,f? a0pkrwnfv h ‹kd wuf&wJjh y\emawG/ tacstwif tjiif; yGm;r_awGuvnf; rsm;jym;vGe;f vSygw,f? urBm}u;D ay:rSm us,u f s,w f rsK;d / wd;k wd;k wzHk =um;aecJ=h u&wm jzpfygw,f? jrefrmhta&;ud=k unf&h if tar&duefe‹J taemuftyk pf u k pD;yGm;a&;'%fcwfz‹kd ajymygw,f? ppftpd;k & }uD;pd;k csed rf mS tmqD,x H J 0ifciG ðhf y&if jzpfay:vmr,fh tusK;d qufawGukd axmufjy+yD; a0zefajymqdk cJyh gw,f? t0ifrcHz‹kd ajymayr,fh tmqD,u H *±krpdu k yf gb;l ? “tðyoabmqufqaH &;” qdw k hJ pum;vH;k vSvaS v;eJ‹ 0ifciG ahf y;vdu k yf gw,f? pD;yGm;a&;/ ukeo f , G af &; pwJh udpaP wGrmS yl;aygi;f aqmif±u G af &;udk wd;k jr‡ichf =hJ uw,f? “jrefrmppftpd;k & tazmfr&hJ mu w±kwef ‹J aygi;f +yD; xif&mpdik ;f &if a'ownf+idraf &;udk xdcu kd rf mS pd;k &drv f ‹kd vuQv H u kd &f wm/ jrefrmjynfu pD;yGm;a&;/ ukeo f , G af &;/ tusK;d tjrwfawGukd tirf;r& vdck siv f ‹kd t0ifccH w hJ m” vd‹k tuJcwfwcsKd @u qd=k uygw,f? 'Dx h ufyw kd t hJ csuaf wGvnf; &St d ;kH rSmyg? w±kwb f ufuvnf; jrefrmppftpd;k &udk pD;yGm;a&;/ ukeo f , G af &;/ ppfa&;udp&P yfawGrmS t}uD;tus,f yH@ydk;ay;wm awG‹&ygw,f? yl;aygif;aqmif±Gufr_/ ulnDaxmufyHhr_awG ay;cJhygw,f? w±kwftaeeJ@ 31


7J7ifhatmif

w&m;r0if vlowftpdk;&udk tckvdk vdkufavsm/ todtrSwfðy qufqHaewm[m ol@twGuf tusKd;tjrwf&Sdaevdk‹yg? urBmhtv,frSm ajAmifusus qufqH0HhwmawGtygt0if “rD;pwbuf a&r_wfwbuf” qufqHaewmawG tm;vHk;[m udk,fusKd;pD;yGm;a=umifhyg? tJ'Dvdk w±kwfEkdifiHeJ‹ tmqD,HEkdifiHawGvdk etz eJ‹ tusKd;wlaygif;zufwJh EkdifiHawG&Sdovdk pD;yGm;a&;'%fcwf/ acs;aiGeJ‹ axmufyahH =u; &yfqikd ;f / jynf0ifciG Ahf ZD m ydwyf ifwhJ Edik if aH wGvnf; &Sad eygw,f? 'gayrJh b,fEidk if aH wG&@J &yfwnfcsufawGu b,favmufa&&SnfcHr,f/ b,favmuftxd awmifhxm;Edkifr,fqdkwmawmh “uHaouHr” ajymvd‹k r&ygb;l ? bma=umifv h q J &kd if olw‹kd awG&ŒJ tusK;d pD;yGm;awGtay:rSm rlwnfv‹kd yg? owif;pm&JŒtmabmfrSm “wu,fvdk‹ olwdk‹ (etz) rSm rdwfaqGawG usefae ao;w,fq&kd if/ tJ'v D al wG[m awmfwefajzmifrh wfwt hJ pd;k &twGuf tajccHvt kd yfcsuaf wGukd rjrifbJ uef;aewJo h al wG/ 'grrS [kwf ol&aJ bma=umifwo hJ al wG/ 'grrS [kwf tusiyhf suw f o hJ al wGom jzpfw,f” vd‹k a&;om;azmfjycJw h m[m rSeyf gw,f? 'Dae&mrSm tusK;d pD;yGm;a=umifh ysujf ym;/ ol&aJ bma=umif/ uef;aejcif;jzpfw,fv‹kd pma&;olu qdck siyf gw,f? b,fEikd if u H b,fvt kd usK;d pD;yGm;qdw k m tao;pdwf wGufcsuf&rSmyg? 'DtusKd;pD;yGm;a=umifhyJ tusifhysuf=uw,f/ t&SufuJGcHae=uw,f? udk,fhEdkifiH tusK;d &drS ,fxif&if bmvky&f rvJ/ vkyzf @kd toif&h aSd ewJh Edik if aH wG/ tpd;k &awGu trsm;pk}uD;yg? Bangkok Post

Edik if w H ikd ;f u jrefrmjynf'rD u kd a&pDta&;twGuf pdwaf pwemaumif;eJ‹ vkyaf ew,fv‹kd oabmxm; =unf&h ifawmif Edik if w H um[m jrefrmhta&;udprP mS zdtm;ay;yHak y;enf; rwlwmudk awG‹&tH;k rSmygy?J trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfzdk‹ awG‹qHkaqG;aEG;a&;/ 'Drdkua&pDazmfaqmifa&;awGrSm EdkifiHtrsm;pku rltm;jzifh oabmwlaxmufc=H uayr,fh vkyx f ;kH vkyef nf;/ zdtm;ay;yHak y;enf;awGrmS awmh uJjG ym; ae=uwm awG‹&ygw,f? 'ga=umifh jrefrmjynfta&;rSm Edik if w H umtodik ;f t0dik ;f taeeJ@ qef‹usib f uf t,ltqawG &daS e=uwm/ jy'g;wvrf;oHwvrf;enf;eJ‹ csO;f uyfra_ wG jzpfaewm uif;&Si;f zd‹k q&kd if tajctaeaygi;f ajrmufjrm;pGmtay: rlwnfygw,f? wckcsi;f &JŒ ud, k u f sK;d pD;yGm;eJ‹ tusK;d tjrwfcaGJ 0r_rmS wlnrD #wr_r&S&d if trSew f u,f aygi;f pkn! D w G zf ‹kd rvG,yf gb;l ? 'gah =umifrh ‹kd ukvor*~q;kH jzwfcsuaf wG[m pm±Guaf y:rSmom&S+d yD; vufawG‹taumiftxnfazmfwt hJ cg tcuftcJawGe@J óuHae&wm jzpfygw,f? 'guo kd w d hJ jrefrmppftpd;k &u Ekid if w H umtodik ;f t0dik ;f udk “tav#mt h wif; apmif;óud;n‡i;f ” ovdk wtdted ‹J tay;t,lvyk /f tcsed q f cGJ w hJ m jzpfygw,f? ppftpdk;&[m tm%mwnf+rJa&;twGuf EdkifiHa&;orm;awGudk ta=umif;trsKd;rsKd;jy+yD; zrf;/ Edik if aH &;v_y&f mS ;r_ukd [ef‹wm;/ vl‹tcGit hf a&;csK;d azmufra_ wG usL;vGeaf eqJyg? Edik if w H umzdtm;udk umuG,zf ‹kd vv kd m&if aqG;aEG;yJaG ,mifa,mif zefw;D / Edik if aH &;orm;wcsK‹d ukd jyefvw $ af y;/ rl;,pfaq;0g; buf tm±Hak jymif; vSnv hf yk /f 3-4 ESpaf vmuf=um&if bmvkyaf y;rSmygq+kd yD; tcsed q f /GJ [d[ k mav; 32


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

[efjyvky/f 'D[mav; xkw±f ;d_ eJ‹ umvxd;k ppfwckukd qifEaJ$ ewmyg? a'owGi;f Edik if aH wGe‹J Edik if w H um tpnf;ta0;umvawGu=kd unf+h y;D Edik if w H umudk vSnphf m;aecJw h myg? ud, k u f sK;d =unfh Edik if aH wGuvnf; odoed ‹J ar#mvdu k +f yD; tusK;d tjrwf&mS ae=uwmyg? Edik if aH wGu olw‹kd ta&;eJ‹ olrsm;ta&; ,SOv f m&if ol ‹ ta&;ud k OD ; pm;ay;rS m u taocsmqH k ; yg? 'ga=umif h ppf t pd k ; & vH k ; 0ðywf u sa&;twG u f Edik if w H umzdtm;eJ‹wif rvHak vmufygb;l ? wzufaumif; tusK;d pD;yGm;tay: t&if;cHwhJ Edik if aH wG&ŒJ qufqaH &;awG &Sad ewma=umifh ppftpd;k &[m Edik if w H um zdtm;abmiftwGi;f rSm umvwcktxd qufvuf&yfwnf aeEdik t f ;kH rSmyg? 'gayrJh vuf&zdS t d m; (tiftm;)avmufe‹J rvHak vmufwmrSeaf yr,fh vH;k 0 zdtm;ray;wmeJ@pm&if trsm;}u;D awmfygao;w,f? 'Dx h uf ydrk w kd if;usyw f hJ zdtm;awG/ tiftm;awG rsm;oxuf rsm;vmapzd‹k óud;pm;=u&tH;k rSm jzpfygw,f? ta,mifaqmifaqG;aEG;yJrG sK;d uae ppfreS w f hJ trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&; aqG;aEG;yJq G u D kd OD;wnfvmatmif Edik if w H umzdtm;awG trsm;}uD; vdak eygw,f? urBm}uD;uawmh “+idrf;csrf;a&;udk rGwfodyfvdkvm;ae=uwJh tjypfrJh urBmolurBmom;awG/ EdkifiHolEdkifiHom;awGcrsm pdk;&drfxdwfvef‹pdwfeJ‹ qufvuf&Sifoef pcef;oGm;ae&OD;r,f” qdkwm odaecJyh gw,f? urBm}uD; toJuaGJ ewm =umyg+yD? ÔÔÔÔÔÔÔ

33


tydik ;f - 2 ,H-k unfcsufr;kd aumif;uif

jref r mausmif ; om;awG [ m ynma&;ouf o uf u d k y J avh v moif = um;&wm r[k w f y gbl ; ? rdbjynfolawGeJ‹twl EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_rSmvnf; rjzpfrae yg0if=u&ygw,f? 'Dta=umif;udk ausmif;om;wa,muf&JŒ jzpf&yfrSefudk aemufcHxm;+yD; &o’jzifh a&;zJG‹ygw,f? wqufxJrSmyJ ppftm%m&Sifpepfukd tmcHawmfvSefr,fh ausmif;om;vli,fawG&JŒ jzwfoef;r_/ jynfya&muf jref r mawG & J Œ b0 wu¾/ ppf a xmuf v S r f ; a&;awG & J Œ tzsuf t arS m uf v k y f i ef ; / tusOf ; pH trdjrefrmEkid if aH wmf&ŒJ ypPut Q ajctaewcsKŒd eJ‹ pdw"f mwftm;jzifh vGwaf jrmufaeolawGta=umif;udk azmfusL;xm;wmyg?


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

twdwfudk uA`nf;xdk;jcif; tdk æ wpjyifw‹kd / Ek;d x=uavmh? &mZ0ifwiG rf nfh yef;csu D m;udk aoG;toufEiS hf jc,fre_ ;f =u wkid ;f jynftvS om,m&rnf? tdk æ tedÏm±Hw k ‹kd / oHòydiq f akd vmh? *Eˆ0ifajrmufaw;oGm;udk wnf=unfEv S ;kH om;ESihf zJ‹G oaD &; atmifycGJ aH w; vGwaf jrmufa&;jzpf&rnf? tdk æ b0cg;wd‹k / uef‹vef‹umzGiahf vmh? tvSyqH;k Zmwftrd u f kd awmfveS pf pfEiS hf xkqpf=u ud, k w f idk x f ºuG tHºk u=G u awmufytem*wf jzpfwnf&rnf? tdk æ rsu&f nfjrpfw‹kd / &yfwef‹=uavmh? ,kwrf m&ufpuf tm%mpufukd ol&aJ umif;taygi;f ESihf ydwq f ‹kd acszsuf ±du k Ef u S v f u kd =f u/ rdcifrsuEf mS oef‹pif&rnf? tdk æ aemifw w&m;wd‹k / pD;arsm=uavmh? ud, k u f sK;d pD;yGm;udk *k%o f a&&S&d dS tpGe‹f vw $ q f ;kH ay;vª=u jynfot l wGuf jzpf=u&rnf? tckid cf q hH ;kH nDnw G af &;udk raoGzpD wrf; wnfaqmuf=u rsK;d quf&efab; uif;a0;a&;jzpfonf? Ed0k ifbmv 2006 (rZÆrd *sme,f) 35


7J7ifhatmif

olw‹kd pdw"f mwf olw‹kd wdu k yf GJ (1) vomwJh nwn? v&JŒa&SŒrSm wdrpf ikd w f rd v f yd af wG[m ta&mufaemufusrmS pd;k vd‹k tajy;tv$m; taomhESifae=uw,f? xif;&_;&GufawGuwqifh jzwfoef;vmwJhava=umifh “w&SL;&SL; w&SJ&SJ” toHawG[m ywf0ef;usifwckvHk;udk zHk;v$rf;aew,f? a&SŒwnfhwnfh awmifukef;xdyf&Sd udkvdkeD e,fcsŒJ acwfu aqmufvyk cf w hJ hJ tdrt f akd [mif;}uD;[m }uD;rm;wJt h &dy}f uD;tjzpf ae&mtrsm;pktay: tkyrf ;kd xm;w,f? vomwJn h / ajy;v$m;wdrw f u kd /f av&JŒ atmfnnf;oHe‹J ESpx f yfwu kd t f rd t f akd [mif;}u;D / +yD;awmh 'Dt&mtm;vH;k udk wHcg;ayguu f wqifh awG‹jrif=um;odaewJh &ifarmif? t&ifuqdk&if rESif;qDvBuf&nfqdkif/ rd_if;vHk;awmif/ ±kyf&Sif±Hk/ rufref;+cHawGeJ‹ awmifay:bkef;}uD; ausmif;av;[m at;&dyjf zpfcw hJ myg? atmifbef;/ yifavmif;/ uavm/ yif;w,eJ‹ [J[;kd òrd‹awG&ŒJ 5 &ufwaps; tvSnu hf s+yDq&kd if xrif;csOef ‹J wd[ k ;l okyu f kd òrd‹v,faps;rSm ausmif;om;awG tkypf v k u kd f waysmw f yg;oGm;pm;wm =unfE;l p&m? wcgwav ±ky&f iS 0f if=unfo h vd/k r_id ;f vH;k awmifay: opfcyG ef;cl;/ xif;±_;ckwef ‹J aysmyf pGJ m;awG xGu=f uw,f? &Sr;f jynfe,f/ uavmòr‹d av;[m tm;vH;k eJ‹ &if;ES;D vGe;f w,f/ aEG;axG;om,mvSw,f? r=umc%qdo k vdk GTI ausmif;om;awGeJ‹ uavmòrd‹om;awG csdef;yJG/ ±dkufyJGawGjzpfaewma=umifh tckawmhjzifh olprd ;f qefqef jzpfae&yg+yD? r=umao;cifuyJ oli,fcsi;f aZmfvif;aX; (&efuek )f [m a&$vrif;vBu&f nfqikd rf mS òrd‹om;awGe‹J cdu k &f efjzpfcahJ o;w,f? vli,fyikd ;f t=um;rSmawmh wu,fyJ olprd ;f qefq f efjzpfae&yg+yD? tcif;oGm;&if; teH‹toufavsmeh nf;atmif &ifarmif[m wHcg;ayguu f kd zGix hf m;ygw,f? ywf0ef;usirf S =um;odjrifawG‹or#ukd c%wm cHpm;jzpfayr,fh ausmif;om;/ òrd‹om;wdu k yf aJG wGuakd wmh pdwx f rJ mS trsm;tm;jzifh cdak tmif;ae&m,laewmyg? 'ga=umifv h nf; &ifarmifph w d cf [ H m odyrf aumif;vSb;l ? b,fuypfvu kd rf eS ;f rodwhJ cJwvH;k [m ab;uyf&ufu oGyt f rd o f mudk ‘0ke;f ’ ueJ vmrSew f ,f? tdro f m wHcg;zGifhxm;wma=umifh rawmfwq vmrSefavrvm;qdk+yD;/ ‘a[h b,folvJ’ vdk‹ ±kwfw&uf atmfajymvdu k yf gw,f? bmoHrS xGurf vmygb;l ? 'ga=umifh udp0P pd u P kd jrefjrefjzwf+yD; awmifuek ;f xdyf 36


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

taqmif&&dS mudk wufvmcJw h ,f? ‘tdik ’f tcef;a&SŒrSm 'Duae‹ rD;vH;k xGe;f rxm;ygb;l ? arSmifaew,f? a&SŒu t&dyrf rJ w J ck[m &ifarmifu h kd t&Sed ef ‹J vmaqmifw h ,f? +y;D awmh olu ‘òr‹d xrJ mS ausmif;om;awGe‹J òrd‹om;awG owfae=u+yD’ wJ?h &ifarmifvnf; ‘[if [kwv f m;’ qd+k yD; pm;aomufcef;rqD tajy;oGm; ygw,f? paeae‹jzpfwma=umifh pm;aomufcef;xJrmS ausmif;om;awG jynfah ew,f? wDAu D vmwJh ±ky&f iS u f kd =unfah e=uwmyg? &ifarmif[m ab;wHcg;aygu}f uD;u 0ifomG ;+yD; ‘wd‹k ausmif;om;awG òrd‹om;awGe‹J csae=u+yD’ vdk‹ toHukefatmfajymvdkufw,f? tm;vHk;[m nmoHay;+yD; &ifarmif&Sd&mbufudk ajy;vm=uw,f? &ifarmifu xrif;csufwJh rdk;+AJ',fteD;u tkwfcJwvHk;udk aumufudkif+yD; awmifukef;atmufajc um;vrf;&Sd&mudk w[kefxdk;ajy;qif;ygw,f? tqif;vrf;wav#muf[m nDnmjyef‹¹y;l raewJt h wGuf t&dyt f rsK;d rsK;d =um;rSm owdxm;&if; qif;ajy;vmwmyg? um;vrf;ab;u v#ypf pfr;D a&mifa=umifh b,fnmwzufwcsuu f twlqif;vmolEpS Of ;D udk vSr;f jrif&w,f? wOD;u taqmifr;ª q&m OD;wifat;/ aemufwOD;uawmh aZmfrsK;d xGe;f ('kw, d ESp/f "gwo f wˆKwl;azmfa&;) yg? aZmfrsK;d xGe;f u &ifarmifu h kd vSr;f =unf+h y;D ‘tud‹k vufxu J tkwcf u J dk cJG vdu k /f usaemfu h kd wjcrf;ay;’ vd‹k ajymvdu k o f vd/k q&mu ‘a[h rif;wd‹k awG vufveG af jcvGejf zpfr,f/ owdxm;’ wJ?h 'Dvekd ‹J yJ vrf;oH;k vrf;qH&k m Triangle point ae&mudk a&mufvmw,f? tJ'aD e&mrSm òrd‹om;ESpOf ;D *Dwm wD;aeygw,f? q&mu &ifarmifw‹kd ukd vufumjy+yD;/ olw‹kd EpS Of ;D udk ar;vdu k yf gw,f? ‘a[h 'Dem;rSm &efjzpfwmawG‹vm;’? wa,mufu ‘cifAsm æ usaemfw‹kd *DwmwD;aewm=um+yD/ b,forl S &efjzpfwm rawG‹b;l ’ vd‹k jyefajzygw,f? q&mu olw‹kd ukd tdrjf yefcikd ;f wmeJ‹ olw‹kd EpS af ,muf blwmbufukd xGuo f mG ;=uw,f? ausmif;om;tkyf}uD;[m v_yfv_yf&Sm;&Sm;jzpfae+yD;/ òrd‹xJudk qufoGm;zdk‹ atmfae=uw,f? 'DvdkeJ‹ qufvmvdu k w f m &Jpcef;/ pmwdu k /f AvD/ òr‹d v,ft0dik ;f eJ‹ aps;bufukd a&mufvm=uw,f? q&muawmh a&SŒuae ‘b,frmS vJ/ bmrSrawG‹b;l ’ vd‹k ajym&if; vdu k v f mwmyg? ±ky&f iS ±f b kH ufukd auG‹vu kd w f ,fq&kd ifyJ ausmif;tkyq f &m}u;D OD;apma';Apf0if;&JŒ tjzLa&mif aygirf ek ‹f um;vH;k av;[m a&SŒu ydw&f yfvmygw,f? um;xJuae ausmif;tky}f uD; qif;vm+yD; tm;vH;k jyef=uzd‹k / taqmifa&mufrS aysmufwahJ usmif;om; &Sd/ r&Sd ppfaq;=unfhzdk‹ qdkvmygw,f? q&m}uD;&JŒ twm;tqD;pum;[m &ifarmifwdk‹twGuf pOf;pm;p&mjzpfvmw,f? 'ga=umifh vufawG‹uswhJ tpDtpOfukd tjrefq;kH jzwf+y;D uaemifaqmif&&dS mudk jyefvmcJ=h uw,f? vrf;rSm ud, k t hf cef;udk vlppf=unf=h uzd‹k q&mu aqmf=ovmygw,f? taqmifa&mufw,fq&kd ifyJ &ifarmiftygt0if pm;aomufa&;aumfrw D 0D ifawGukd tpnf;ta0;vkyzf ‹kd 37


7J7ifhatmif

pm;aomufcef;xJac:w,f? tpnf;ta0;rSm ausmif;tkyq f &m}uD; OD;apma';Apf0if;/ v#ypf pfXmeu Xmerª; OD;aX;atmif/ "gwo f wˆKwl;azmfa&;u OD;atmifa&$/ taqmifr;ª OD;wifat;/ enf;jyq&mawGe‹J ausmif;om; 10 a,mufavmuf wufygw,f? ausmif;om;awG òrd‹xcJ sw D ufyGJ b,fupovJqw kd hJ ar;cGe;f eJ‹ pajym=uygawmhw,f? ausmif;om;tm;vH;k rsuEf mS [m &ifarmifb h ufukd vSnv hf m=uyg+yD? 'gayrJh &ifarmifhudk ajymvdkufwJhol[m b,folqdkwm ajymrjyEdkifygbl;? rodygbl;vdk‹ ajzcJhwmudk q&mawGu r,H=k uygb;l ? &ifarmifu wrifoufouftuGuq f ifwmvm;/ ausmif;om;emrnfukd xdrf usefxm;wmvm;qdkwJh tawG;awG &Sd=urSmyg? pm;aomufcef;tjyifbufuae ausmif;om;awG acsmif;em;axmifae=uwma=umifh taqmifr;ª &JŒtcef;xJuakd jymif;+yD; tpnf;ta0; qufvyk yf gw,f? ausmif;tky}f uD;u “rif;wd‹k awG Edik if aH &;vkyrf ,fawmh r}uHe‹J / t&ifu taqmifxrJ mS pm&Gupf mwrf; jzef‹wmutp twdtus "mwfyakH wG xGuv f mw,f/ axmufvrS ;f a&; &Sw d ,f/ 'ga=umifh ±kw±f w k rf vkyef ‹J / rif;udak jymwJh ausmif;om; vdu k &f mS ” qd+k yD; &ifarmifu h kd ajymvdu k yf gw,f? trSeaf jym&&if tJ't D csed u f wu,furkd odwmyg? aemufyikd ;f usrS odvm&w,f? ¹zl;òrd‹u &ifarmifh oli,fcsi;f awGu “rif; ol‹emrnfrajymvd‹k taqmifuxkwrf ,fq&kd if igw‹kd tm;vH;k yg vdu k x f u G rf ,f? 'Daumifu nnqdk odyaf =umufwwfv‹kd q&mOD;jrwfot l cef;rSm oGm;tdy&f w,f? 'ga=umifh olu a=umufvef‹+yD; rif;udk ajymvdu k w f maerSm” wJ?h olw‹kd ajymjyrS ausmif;om;emrnfukd odwmyg? q&mawGudk ajymjycJh&if &ifarmifvnf; wrsKd;txifcH&rSmr[kwfovdk/ ¹zl;ausmif;om;tay: oabmaygupf mem+yD; 0dik ;f 0ef;ukoay;Edik rf ,f qdw k hJ tawG;udk tckrS &ifarmif oabmaygurf w d ,f? tJ'w D ek ;f uawmh &ifarmifwa,muf wu,fyJ yg;pyfyw d cf w hJ myg? q&mawGuvnf; aemufxyf rar; ygb;l ? &ifarmif oufouftuGuq f ifwmvd‹k txifccH &hJ w,f? tqd;k qH;k uawmh ausmif;tky}f u;D ajym ovdk Ekid if aH &;rvkyef ‹J qw kd hJ pum;&yfukd rESpo f ufcyhJ gb;l ? 'gayrJv h nf; &ifarmifw‹kd wawG Edik if aH &;qdw k meJ‹ yufyif;wd;k &ygw,f? (2) 5 &uf pufwifbm 1987 ckEpS /f paeae‹? 25 / 35 eJ‹ 75 usyw f ef aiGpuULawGukd rqv tpd;k &u w&m;r0if aiGpuULtjzpf a=unmvdkufygw,f? ausmif;om;awGtm;vHk; tHk;tHk;ºuGufºuGuf jzpfuek =f uw,f? +yD;cJw h w Jh ywftwGi;f rSm rdbawGu aiGy‹kd v‹kd vufxrJ mS ylyal EG;aEG; qkyx f m;cgpyJ &Syd gao;w,f? vufx&J w dS hJ aiGawGukd jyef=unfv h u kd af wmh wefz;kd trsm;pk[m w&m;r0ifaiGpuULawG jzpfaeygw,f? naeydkif;rSm taqmifxJu ausmif;om;awGudk xrif;pm;cef;xJac:+yD; ae&yfjyefzdk‹twGuf tcrJh 38


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

rD;&xm;pDpOfxm;a=umif; taqmifrª;u ajymjyygw,f? ausmif;om;awG tJ'Dnu awmfawmfeJ‹ tdyrf aysm=f uygb;l ? rausreyfe‹J &ifrmS Aavmifqal e=uw,f? we*FaEGae‹rSmawmh &efukefbufqif;r,fhausmif;om;awGudk reufydkif;rSm &xm;pDpOfay;ovdk/ rE aW v;buf wufr,fo h al wGuakd wmh naeydik ;f rSm pDpOfay;ygw,f? taqmifr;ª u &ifarmifu h akd c:+yD; *dak 'gix f rJ mS &Sw d hJ qeftw d af wGukd òrd‹xu J qdik w f ckrmS oGm;a&mif;ckid ;f ygw,f? *spu f m;wpD;ac:/ +yD;awmh taqmiftvkyo f rm;awGe‹J twl qeftw d af wGukd um;ay:wif/ òr‹d xJ oGm;a&mif;&wmayg?h jyefvmawmh q&mu tjyefc&D;rSm oH;k &atmif aiG 500 usyf ay;ygw,f? vufxrJ mS aiG 200 eD;yg;yJ&w dS ma=umifh q&may;wJh 500 [m tawmfyJ wefa=u;&Sad eygw,f? rE W a v;eJ ‹ txuf j ref r mjynf b uf w uf r ,f h o l a wG naeapmif ; rS m bl w mqif ; =uw,f ? ausmif;om;tm;vH;k &JŒ rsuEf mS [m romr,meJ‹yg? &Spd rk phJ k aiGav;awG bkrodbrode‹J w&m;r0if aiGawGjzpfuek w f m tawmfyJ pdwrf oufromjzpfae=uwmyg? aemufae‹reufrmS ompnfuakd &mufygw,f? reuf 9 em&DavmufrmS &efuek b f ufuvmwJh &xm;eJ‹ rE aW v;udk qufomG ;w,f? [kad &mufawmh b,fvckd &D;quf&rSe;f rod=uygb;l ? ausmif;om;u'fawGukd &ifarmife‹J oli,fcsi;f ESpaf ,muf vdu k pf yk gw,f? +yD;awmh ±Hyk ikd cf sKyf&ŒJ tcef;xJ oGm;+yD; - “usaemfw‹kd uavm*sw D t D idk u f vmwJh ausmif;om;awGyg? rH&k mG buf qufomG ;&r,f? vufxrJ mS w&m;0ifaiGu enf;ae+yD? tJ'g b,fvu kd n l ED ikd rf vJ” qd+k yD; ausmif;om;u'ftxyfvu kd }f uD;udk ±Hyk ikd cf sKyfpm;yJaG y:udk wifvu kd w f ,f? olu tajctaeudk em;vnf[efwyl gw,f? csucf si;f yJ rE aW v;wuUov kd u f kd zke;f quf+y;D tultnDawmif;ygw,f? odyfr=umygbl;? em&D0uftwGif;rSm wuUodkvfu q&mrwa,mufeJ‹ q&mwa,muf a&mufvmw,f? q&mawGu - “ausmif;om;awG bmrSryle‹J ? q&mrwd‹k [D;Ed;k um;awG pDpOfxm;w,f” vd‹k tm;wufoa&m ajym&Smygw,f? aemufxyf em&D0ufrmS yJ [D;Ed;k um; 4 pD; a&mufvmw,f? um;awGukd oGm;±d;k oGm;pOftwdik ;f roGm;bJ csr;f jrompnfavqdyb f ufu ywfarmif;+yD; òrd‹jyifukd xGuw f myg? pdwx f rJ mS xl;jcm;rSe;f odygw,f? òrd‹xu J kd t&Sno f jzifyh wf&wJh vrf;uoGm;&if wckcjk zpfrmS pdk;&drfaea=umif; odomygw,f? um;orm;awGuvnf; ausmif;om;awG vdktiftwdkif; vrf;rSm taygt h yg;oGm;csiw f mutp um;udk &yfay;+yD;/ pdw&f n S v f uf&n S f apmifah y;ygw,f? jrif;rl/ acsmif;OD;/ cifreG /f rHak &G;a=u;rH/k rtlyif/ +yD;awmh rH&k mG ? 'Dvekd ‹J yJ rH&k mG òrd‹xu J kd p0ifvmygw,f? òrd‹t0ifrmS um;awGukd &Ju wm;ygw,f? “acgi;f aqmifjzpfol vrf;ab;utdrx f u J kd qif;vmcJyh g? 39


7J7ifhatmif

ar;p&m&Sv d ‹kd ” qd+k yD; ac:wma=umifh vdu k o f mG ;ygw,f? [dak &mufawmh òrd‹e,faumifp/D ygweD ‹J ppfwyfu vlwcsKŒd udk òy;H &$iaf ewJh rsuEf mS uk, d pf eD ‹J awG‹&w,f? “vrf;c&D; tqifajycJv h m;? jy\emjzpfwm&Sv d m;? b,fausmif;u jyefvmwmvJ? b,fEpS af ,mufvmwmvJ” pwJh ar;cGe;f awG ar;ygw,f? tm;vH;k ajz+yD;wJt h cg “aus;Zl;wifw,faemf? trSwf 3 ausmif;xJrmS um;&yfay;vdrrhf ,f” wJ?h trSwf 3 txuausmif;xJrmS um;&yfay;ygw,f? rdbawG vmóudae=uw,f? c&D;pOfwav#muf acsmacsmarmarmygy?J racsmarmwmqdv k ‹kd tdraf &mufa&mufcsi;f =um;vdu k &f wmuawmh &ifarmifh rdbawGe‹J tzd;k tzGm;&JŒvufxrJ mS w&m;0ifaiGqv kd ‹kd ESpt f rd af ygi;f usyf 500 awmif r&Sad wmhb;l qdw k m ygy?J tawmfav;yJ tarmqd‹k omG ;ygw,f? 'Dpum;udk &ifarmif t&ifq;kH =um;&wmaerSmyg? tdru f trSwf 3 ausmif;eJ‹ eD;eD;av;? oli,fcsi;f awGtm;vH;k vnf; tdraf &mufwt hJ cg ud, k v hf ykd J óuH&vdrrhf ,f qdw k t hJ awG; azsmufv‹kd r&ygb;l ? wOD;csi;f rsuEf mS awGukd pdwx f u J vdu k zf wfaerdygw,f? vl}uD;awGu “'Dtpd;k &vufxufrmS wdik ;f jynftajctae[m trsK;d rsK;d qd;k aerSmyJ? Edik if aH &;pepf ajymif;rSjzpfr,f? Edik if aH &;pepfajymif;&r,f” wJ?h Ekid if aH &;pum;vH;k [m rausreyfoeH ‹J twl xyfw;kd 0ifvmjyefw,f? (3) wvavmuft=umrSm ausmif;jyefwuf=u&w,f? wvrf;vH;k vnf; wa,mufcsi;f &JŒ w&m;r0if aiGpuULjy\emeJ‹ tusyt f wnf;awGukd ajymjzpf=uw,f? &Spd rk phJ yk pPn;f av;awGukd aygiEf aHS &mif;cs+yD; ausmif;jyefwufEdkifatmif pDpOfcJh&wmu trsm;pkyg? tm;vHk;&JŒ&ifxJrSm wif;usyfv_dufarmaewJh a0'emawG zdp;D aewmawmh todom}uD; odomaew,f? ausmif;a&mufawmhvnf; te,fe,ft&yf&yfu oli,fcsif;awGeJ‹awG‹wJhtcg tm;vHk;[m yHkpHwl jy\emawG &Sad ewmudk óudxifxm;wJt h wdik ;f awG‹vu kd &f w,f? pD;yGm;a&;tqifajywJh olawGvnf; txdem=uwmygy?J r&Sq d if;&Jom; ausmif;om;rdbawGuawmh zkwv f u kd zf w k v f u kd ef ‹J &yfwnfa&;b0 toufiifae&wma=umifh olwdk‹&JŒ om;orD;awG usOf;xJusyfxJuyJ ausmif;jyefwufEdkifatmif vH k ; yrf ; cJ h = u&wmyg? ausmif ; om;awG [ m pmusuf & cuf / aiG o H k ; &cuf e J ‹ tvk d v d k a e&if ; ausmif;om;rsuEf mS awG[m vlrrmwa,mufvkd ruse;f rmwJyh kH ayguaf ew,f? Ed0k ifbmvxJrmS yJ twef;wifpmar;yJ}G uD; ppfygawmhw,f? uref;uwef;}uD;ausmif;ydwpf Of tdrrf mS aecJhwkef;u ausmif;jyefwufzdk‹ta&; rdbeJ‹twl aiG&Sm&wm/ wrdom;pkvHk; ±kwfw&ufqdkovdk jym,mcwfoGm;wm/ tqifrajyayr,fh ynma&;udpPrdk‹ rvmrjzpfvm&wm/ vmjyefawmhvnf; tusyt f wnf;=um;u xGucf &hJ wma=umifh t&ifuwnf;urS azmf¹rlvm/ *%ef;ocsmF eJ‹ vufcsm 40


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

vdu k w f m tm;enf;wJh ausmif;om;awGtwGuf tcuf}uD;cufwhJ pmar;yJ}G uD; jzpfaeawmhwmygy?J tJ'x D rJ mS &ifarmifvnf; tygt0ifayg?h pmajz+yD;vd‹k tcef;tjyifbuf xGucf &hJ ifvnf; t&ifuvdk tajzwdu k w f m/ trSm;trSepf pfwmawG odyrf vkyjf zpfawmhygb;l ? taqmifjyefwt hJ cg acgi;f idu k pf u kd f csvmwJh ausmif;om;u rsm;ygw,f? vmr,fEh pS t f wGuf awG;ylaeovm;/ pmar;yJu G srmS óuo d ad evd‹k vm;/ wckcak wmh wckcyk gy?J 3-4 &ufquf+y;D pmar;yJeG m;wJ&h ufawGrmS òr‹d xu J kd vBu&f nfaomuf/ xrif;csOpf m; xGujf zpf=uygw,f? òrd‹cv H il ,fawGuvnf; ausmif;om;awG&ŒJ tdrt f jyef óuHawG‹vmcJw h hJ tcuftcJawGukd odem;vnf ae=uygw,f? t=unfah wG/ txdtawG‹awGu aysmah ysmif;nifomaeyg+yD? ausmif;om;awGtay: jyefvnfaEG;axG;vm=uw,f? aphaphawG;=unf&h if; olw‹kd vnf; wd‹k vb kd 0wlawGygvm;vd‹k odvu kd &f w,f? aemufq;kH ESpf v#ypf pfprG ;f tifausmif;om;awGrmS ajz&wJb h mom 6 ck&w dS ,f? 5 bmomajrmufae‹rmS atmifrSwf&zdk‹ tusdwfte,fajz&w,f? r=umc% vufr_difcsvdkuf/ rSef¹ylwif;aygufuwqifh r_dif;vHk;awmif}uD;eJ‹ xif;±_;wef;awGudk=unfhvdkuf vkyfaeygw,f? aemufwESpfrSm jyefqHk&rSmyJvdk‹ wyftyfoad ewma=umifh olw‹kd awGu bmjzpfao;vJumG qdw k t hJ =unfeh ‹J tm;ay;ESpo f rd ahf e=uyHyk gy?J ud, k [ hf mud, k f tm;wif;vdu k af wmhw,f? “&ifarmif pmar;yJaG jz+yD;&if q&mhtcef;udk c%vmcJt h ;kH ” qdw k hJ Xmerª; q&mOD;aX;atmif&ŒJ toHukd cyfw;kd wd;k av; =um;&ygw,f? ud, k [ hf meJ‹u, kd f tawG;e,fcsŒJ aewmrd‹k ±kww f &uf a=umiftef;tef; jzpfomG ;ygw,f? wqufxrJ mS yJ - “bma=umifah c:wmvJ/ bma=umifah c:wmvJ” qd+k yD; ud, k [ hf mud, k f ar;aerdw,f? “t&if bmomawGvnf; usaevd‹k rsm;vm;? r[kwaf o;ygb;l ? igvakd usmif;om;awG trsm;}uD;&SdwmyJ? olwdk‹udka&m bma=umifhrac:wmvJ”? xGufvmwJhtajzuawmh wckxJyg? q&mhuo kd mG ;awG‹ryS J odrmS ? Xmerª;tcef;xJukd 0ifvu kd w f ,fq&kd ifyJ pm;yJ[ G b kd ufrmS Xmerª;eJ‹twl "mwfowˆKwl;azmfa&;u q&m OD;atmifa&$yg xdik af ewm awG‹&w,f? q&mu toHus,u f s,ef ‹J “vm &ifarmif/ vmxdik ”f wJ?h cspcf if av;pm;&wJh q&mawGr‹kd q&mwa,mufcsi;f rsuEf mS udk wnfwnf+idr+f idrf =unfv h u kd &f if; ±dŒk usK;d pGmeJ‹ rsuEf mS csi;f qdik u f cHak y:udk xkid cf svu kd yf gw,f? xkid +f yD;+yD;csi;f rSmyJ q&mu - “pmar;yJaG jzEdik v f m;” vd‹k ar;ygw,f? usaemfu “3 bmomavmuf xdrmS q&m”? “rif; æ Ekid if aH &; em;vnfvm;”? rqdik ;f rwG xyfar;vdu k w f hJ ar;cGe;f uawmh &ifarmifu h kd tawmfyJ tajz&usyo f mG ;w,f? vmjyef+yD æ Ekid if aH &;? aocsmpOf;pm;+yD; ajzawmhvnf; txpfxpf taigah ig?h “[dk æ [d/k usaemf em;rvnfygb;l q&m” vd‹k 41


7J7ifhatmif

ajzvdu k &f if; t=unfu h kd pm;yJaG y:rSmwifxm;wJh ypPn;f awGay: [d=k unfh 'D=unfeh ‹J vJc$ svu kd yf gw,f? q&mESpaf ,muf &ifarmifrh suEf mS udk tuJcwfae=urSm taotcsmygy?J q&mOD;aX;atmifeJ‹ q&mOD;atmifa&$[m pufr_wuUodkvf RIT rSm 11 ESpfavmufaevmwJh ausmif;om;a[mif;}uD;awGyg? Edik if aH &;rSm [dpk yfpyf 'Dpyfpyfvyk &f if; pmar;yJcG %c%uscw hJ hJ q&mawG tjzpf odxm;ygw,f? q&morm;*k%/f rsm;jym;wJh tawG‹tóuH/ ud, k x hf uf}uD;wJh touft&G,ef ‹J ausmif;om;awGe‹J twl a&ma&maESmaESmaewwfwhJ tðytrlawGa=umifh tud}k uD;awGvkd csp&f wJh q&mawGyg? &ifarmifrh suEf mS [m 0ifcw hJ hJ wHcg;rqDukd wajz;ajz;csi;f vSno hf mG ;ygw,f? tcef;xJukd 0ifvu kd x f u G v f u kd v f yk af ewJh q&mOD;atmifa&$&ŒJ om;av;&S&d mudk =unfah evdu k w f ,f? tcef;xJrmS tyfusoaH wmif r=um;&awmhygb;l ? =umjrifv h eG ;f wJt h csed w f ckukd 0ifoufxu G o f uf trSm;awGe‹J jzwfoef;ae&wmyg? q&mu - “rif;udk q&mwd‹k aemufEpS rf mS rjrifcsiaf wmhb;l ? q&majymwmudk rif; æ em;vnfrvm;”? avoHukd em;axmif&wm wynfw h a,mufukd q&mu arwWm"mwftjynfeh ‹J w&if;wES;D ajymaewJh toHrsK;d yg? “[kwf æ [kwu f yhJ gq&m” vd‹k jyefajzvdu k yf gw,f? “'gayrJh rifo h il ,fcsi;f awGukd tjyefrmS aumif ; aumif ; rG e f r G e f ac:oG m ;&r,f ? q&mwd k ‹ tawmf r sm;rsm;ud k ar;+yD ; +yD ? rif ; xd e f ; &if aumif;aumif;&w,fv‹kd ajym=uw,f” vd‹k q&mu wqufxJ ajymvdu k w f myg? 'Davmufr[kwrf eS ;f &ifarmif odygw,f? 'gayrJh q&m bmvdck siw f ,fqw kd m em;vnfvu kd yf g+yD? bma=umifh tckvkd ac:ajym aerSe;f vnf; odomG ;ygw,f? t"duuawmh Edik if aH &;v_y&f mS ;r_jzpfrmS udk rvdv k m;wmygb?J (tJ'w D ek ;f u &ifarmif[m ausmif;om; 200 ausm&f w dS hJ uaemifaqmifu pm;aomufa&;aumfrwD wenf;tm;jzifh ausmif;om;a&;&mtzJG‹rSm 'kOuUÏ/ tzJG‹0if 100 ausmf&SdwJh csif;wGif;rdom;pk wenf;tm;jzifh csi;f wGi;f toif;rSm OuUÏ vkycf w hJ hJ tcsed yf g?) &ifarmifwdk‹ausmif;rSm EdkifiHa&;vkyfrSmudk rvdkvm;wm tckrS r[kwfygbl;? &ifarmifwdk‹ òrd‹e,f toif;trnf a&G;wmutp pd;k &drw f }uD;eJ‹ a&G;cs,o f wfrw S cf iG ðhf ywmyg? csi;f wGi;f toif;vd‹k rzJ‹G cidk ;f bJ/ csif;wGif;rdom;pkvdk‹yJ zGJ‹pnf;cGifh&wmyg? tzJG‹v_yf&Sm;r_&Sdwdkif; q&mwOD;OD;a&SŒrSm rvGwfrvyf vkyfudkif&wmyg? ESpfpOfqdkovdk vkyf±dk;vkyfpOfjzpfwJh armifr,fopfvGifóudqkdyJGeJ‹ aemufqHk;ESpf ausmif;om;awGudk E_wfqufwJhtcrf;tem;awG vkyfwJhtcg q&mwOD;OD; vmwufavh&Sdygw,f? trsm;tm;jzifh q&mOD;atmifaxG; ("mwfowˆK) vmwufygw,f? taqmifausmif;om;awG&ŒJ use;f rma&;/ bmoma&;/ vlra_ &;eJ‹ pm;aomufaexkid af &;awGtwGuf ausmif;om;a&;&maumfrwDqdk+yD; rzJG‹cdkif;ygbl;? pm;aomufa&;aumfrwD trnfeJ‹yJ zJG‹cGifh&wmyg? 42


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wu,fwrf;uawmh ausmif;om;a&;&mrSeo f r#ukd q&mawGe‹J yl;wJu G ikd w f , G af e&wm jzpfygw,f? ae&mwdkif;rSm EdkifiHa&;tay: b,fvdkxdcdkufoGm;EkdifovJqdkwJh aywHeJ‹ wdkif;xGmowfrSwf+yD; ajymqdak exkid cf iG ðhf ywmyg? (4) ausmif;om;awG EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_rSm wufºuGwJhtcef;u¾u yg0ifaecJhwmudk jrefrmtpdk;& tqufqufu rvdv k m;wmawmh r[kwyf gb;l ? vGwv f yfa&;Adou k m Adv k cf sKyaf tmifqef;/ ygvrD efacwf 0ef}uD;csKyfa[mif; OD;EkeJ‹ wdkif;&if;om;acgif;aqmif}uD;awG[m ausmif;om;b0uwnf;u Edik if aH &;v_y&f mS ;r_rmS wufwufºuGºuG ygcw hJ myg? ausmif;om;or*~acgi;f aqmifawG jzpfcw hJ myg? 1962 ckEpS f rwfv 2 &ufae‹u wdik ;f jynftm%mudk t"rRord ;f ,lcw hJ hJ Adv k cf sKyf}uD;ae0if;&JŒ awmfveS af &; aumifpaD cwfe‹J 1974 ckEpS u f pvd‹k qd&k , S v f pftrnfcH ppfwyf}uD;pd;k wJh rqv wygwt D m%m&Sif acwfawGrmS awmh ausmif;om;xkukd txl;wvnf ESyd u f yG v f mawmhwmygy?J 'Dvdktusifhqdk;}uD;udk 1988 ckESpf pufwifbmv 18 &ufup+yD; EdkifiHawmf +idrf0yfydjym;r_ wnf aqmufa&;tzJ‹G / Edik if aH wmf at;csr;f om,ma&;eJ‹ zG‹H òzd;a&;aumifpaD cwfawGrmS qufvuf usio hf ;kH vmcJw h m[m tcktxd jzpfygw,f? ppftm%mydik 0f g' }u;D pd;k wJu h mvtwGi;f qENjy ausmif;om;jynfol axmifaygi;f rsm;pGm &uf&ufpufpuf owfjzwfc&H / tusO;f usccH &hJ wmyg? jrefrmjynfrmS xl;jcm;wJh Edik if aH &;tajctaew&yfjzpfwikd ;f ausmif;ydww f ehJ nf;eJ‹ ausmif;om;xkukd òzdcv GJ mcJo h vk/d orkid ;f tpOftvm}uD;rm;wJh ausmif;awGukd òrd‹e‹J a0;&m tpGet f zsm;qD ajymif;a&$Œ ypfcyhJ gw,f? ausmif;om;xktwGi;f rSm ppftm%m&Siaf wG&ŒJ vufuikd 'f w k f ppfaxmufvrS ;f a&;/ owif; ay;awGvw $ +f y;D ausmif;om;v_y&f mS ;r_ukd [ef‹wm;Ekid af tmif pDrw H mvnf; ESprf sm;pGm =umcJyh g+y?D veJ‹cs+D y;D ausmif;jyefziG v hf ‹kd pmar;yJpG pfwt hJ cgrmS ynma&;udrk suu f , G ðf y+yD; twef;wifay;wm[m t}udr}f udrf tvDvD &Scd yhJ g+yD? 'gt h jyif ausmif;om;qlyrl a_ wGukd óudwifrod&aumif;vm;/ r[ef‹wm;Edik af umif;vm;qdw k hJ ta=umif; jycsuef ‹J ausmif;q&m/ q&mrawGukd tvkyu f ðzwfypfwmvnf; ra&wGuEf ikd af wmhygb;l ? ynma&;u¾ [m tm%m&Siaf wG&ŒJ rsuaf jcrjywfapmif=h unfch cH &hJ +yD; used pf mwdu k cf &H ovdk tusn;f wefae&wm jzpfygw,f? 'gayrJv h nf; ausmif;om;awG&ŒJ ausmif;om;tcGit hf a&;/ 'Dru kd a&pDtcGit hf a&; awmif;qdk qENjyyJu G awmh óud=um;óud=um; jzpfaecJw h mygy?J 43


7J7ifhatmif

(vGecf w hJ hJ 12 &uf)/ arv 30 &ufae‹u vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unf/ NLD 'kOuUÏ OD;wifO;D eJ‹ ygwt D zJ‹G 0ifawG/ axmufct H m;ay;olawGukd ppftpd;k &u pepfwus 'Dy, J if; t=urf;zufwu kd cf u kd rf t _ +y;D aemufEpS &f uft=umrSm jrefrmEdik if w H 0Sr;f u wuUov kd af umvdyaf wGukd qdik ;f rqifAh rkH qifh ±kwcf sn;f ydwyf pfygw,f? 'Denf;udk usio hf ;kH &wmu olw‹kd twGuf touf±LS acsmifapw,fv‹kd ppftpd;k &u t+rJ ,lqxm;cJv h ‹kd ygy?J 'Dru dk a&pDEikd if rH mS tm%m&Edik if aH &;ygwaD wG[m ausmif;om;awGukd tem*wfacgi;f aqmifawGtjzpf oabmxm;+yD; vl&moGi;f ayr,fh jrefrmEdik if u H ppftm%m&Sit f pd;k &uawmh ausmif;om;awG[m tpd;k &tm%m wnf+rJa&;twGuf taESmift h ,Suaf wGtjzpf oabmxm;cJw h myg? 'ga=umifrh ‹kd 1988 ckEpS f pufwifbmtwGi;f u xyfrt H m%modr;f cJw h hJ ppftyk pf [ k m ausmif;om;awGtay: tòid;xm;cJh wmeJ‹tr# tm%m&oufwrf; 15 ESpt f wGi;f 9 ESpaf vmuf wuUov dk af umvdyaf wGukd ydwyf pfcyhJ gw,f? wqdw&f dS ausmif;ydww f ehJ nf;eJ‹ tzdEydS cf jH ynfoal wG&ŒJ om;orD;awGukd ynma&; rsuu f , G ðf yaecJah yr,fh ppftpdk;&[m ol‹rsKd;qufawGtwGuf tustezGifhxm;wJh ppfaq;wuUodkvf/ ppfpufr_wuUodkvf awGuakd wmh tpOfwpdu k f *±kwpdu k t f m;ay;cJo h vd/k Ekid if jH cm;udv k nf; ynmawmfoifawG apv$waf e ygw,f? (5) ausmif;om;awGudk trsKd;rsKd;tzHkzHkenf;eJ‹ òyduJGatmif òzdcJGaeayr,fh ausmif;om;awG&JŒ &J0HhwJh pdw"f mwfuakd wmh b,fawmhrS zsuq f ;D vd‹k &rSmr[kwyf gb;l ? ausmif;om;awG[m ppftpd;k & acwf tqufqufrmS tEkid u f siahf pmfum;r_ukd acgi;f iHŒk rcHcyhJ gb;l ? vufwek ‹f jyefwm jzpfygw,f? rSe&f mvkyzf ‹kd ra=umuf&GHŒovdk ta&;}uD;&if nD!Gwfwwf+yD;/ rdbjynfolawG&JŒ cHpm;csufawGudk xyfwlxyfr# odem;vnfcHpm;Edkifygw,f? 'g[m ausmif;om;vli,fawG&JŒ yifudk,fobm0yg? udkvdkeDacwf trsK;d om;vGwaf jrmufa&;wdu k yf 0GJ if tmZmenf Adv k af tmifausmu f p+y;D ppftm%m&Sipf epf wdu k zf suaf &; ausmif;om;Zmenf qvkid ;f wifarmifO;D udzk ek ;f armf udpk ;kd Edik f tv,f/ ppftm%m&Siaf wG a=umuf&ŒHG wJh ausmif;om;acgi;f aqmif udrk if;udEk idk w f ‹kd tqH;k 'DoabmyJ&ydS gw,f? b,fvykd zJ Ed ydS yf gap/ ausmif;om;xk&ŒJ tpOftvm}uD;wJh pdw"f mwfuawmh ae&mwdik ;f rSm &J&eJ aD e+yD;/ 'Dpw d "f mwfukd tqH;k owfwu kd yf t GJ xd rsK;d quftvdu k f vufqifu h rf;o,faqmifaewm jzpfygw,f? ynma&;e,fy,ftygt0if e,fy,fwkdif;rSm ppftm%m&Sifpepf&JŒ EkdifiHa&;t"dy`m,f[m pD;arsm pdr0hf ifaeygw,f? ausmif;om;awGuvnf; vlxu k kd ESyd pf ufwhJ ppftyk cf sKyfa&; a&pD;a=umif;ay:rSm tvdkufoifh om,maewmr[kwfbJ wdkufyJG0ifenf;vrf;awGeJ‹ tHwkacszsufaecJhwm jzpfygw,f? 44


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ppftm%m&SifawGeJŒ xdyfwdkuf&ifqdkifyJGawGrSm ausmif;om;awG[m &J&JeDaewJhpdwf"mwfawGeJ‹ olw‹kd &ŒJ wdu k yf u GJ kd rjywfrvwf azmfusL;aerSmuawmh ajr}uD;vufcwfrvJyG gy?J (&ifarmifwa,muf 1987 ckEpS f Ed0k ifbmvtwGi;f usi;f ycJw h phJ mar;yJrG mS ESpcf si;f ayguf atmifcyhJ gw,f? jrefrmppftpdk;&u &Srf;jynfe,f/ uavmòrd‹&Sd oufarG;0rf;a=umif;ynmoifwJh pufr_vufr_ody`H ausmif;av;udk ppfO;D pD;wuUov kd t f jzpf ajymif;vJc+hJ yD;jzpfygw,f?) ZGev f 11 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

45


7J7ifhatmif

tqH;k rS tpod‹k (1) “raem[dwq f &mvse;f xuf” tom;!dk!dk/ qlòzd;aewJh 0rf;Adkuf/ *wHk; wkH;xm;ao;w,f? ,Hk=unfr_tjynfh&SdaewJh rsufESmeJ‹ vlwa,mufukd =unfv h u kd &f if cE<mud, k x f x J d pdrahf zmuf0if oGm;avmufatmif =unfw h wfw,f? rmydv k kd pD;u&ufukd vufu rcspwrf;aomufwwfo?l ol‹aemufrmS aiGpuULawG tjynft h armufxnfx h m;wJh jroydww f vH;k eJ‹ Ak'q < if;wkawmfawG tpDt&Dcif;usi;f xm;wJh bk&m;cef;&Sw d ,f? ol[m awmifwiG ;f }u;D q&mawmfjzpfczhJ ;l +y;D om;owform;pdev f iG f omoema&;0ef}u;D jzpfwek ;f u omoemawmfoef‹&iS ;f a&; vkyv f ‹kd ygomG ;+yD; ouFe;f c|wu f m t=um;tjrifa[mwJt h vkyf vkyv f mcJw h myg? tcktcsed rf mS awmh tawmfatmifjrifae+yD; yky&k &G yG &dwo f wfawG wzJzG 0GJ ifxu G o f mG ;vmaewmudk awG‹&w,f? “aemufwa,mufºuGyg” qdv k ‹kd ol&w dS phJ m;yJq G D tomt,m xoGm;vdu k w f ,f? &ifarmifrh suv f ;kH udk aphaph=unfv h u kd +f yD; vufz0g;jzef‹cikd ;f ygw,f? vufz0g;ay:rSm abmyife‹J [d[ k 'kd 'D D awmifjcpfajrmufjcpf c%vkyyf gw,f? +yD;awmh æ “rif;[m t*F gom;/ rif;vmwJòh rd‹u =umoyaw;eHe‹J pwm/ rif; paeeHukd ta=umif;ðy+yD; a&mufvmcJw h ,f/ [kwo f vm; igajymwm”? wvH;k csi;f ajymcsvu kd &f if; wqufxrJ mS yJ rSe/f rrSef ar;cGe;f xkwf aejyefygava&m? ol ajymor# rSeaf ewma=umifh æ “a=omf æ tm;vH;k rSeyf gw,f/ usaemf &efuek v f mwJu h pd P tqifajyygrh vm;”? “rif; 2 ESpt f wGi;f Edik if jH cm;udk xGu&f rSm used ;f aow,f/ avmavmq,f tqifrajyEkid b f ;l ”? 'Davmufqkd vHak vmufyg+yD? vufxu J aiGusyf 30 udk q&morm;udak y;vdu k +f yD; ckw H ef;&S&d mudk jyef vmcJw h ,f? pdwx f rJ mS awmh bmrS xl;xl;jcm;jcm; rcHpm;&ygb;l ? trSeaf jym&&if r,Hyk gb;l ? aA'if/ vuQ%m/ ,=wmqdw k mawGukd pdw0f ifpm;cJw h myJ&ydS gw,f? avmuDrw S yf ekH nf;rsK;d pH/k udik ±f &kd ŒJ *%ef; aA'if/ aeveuQwm&m a[menf;/ ZeuUa[mude;f eJ‹ wjcm;pmtkyaf wG zwfczhJ ;l ygw,f? txl;tqef;wck taeeJ‹aygh? i,fi,fwkef;u tawG‹tóuHwcka=umifh aA'ifa[mpmwrf;awGtay: ,Hkvdk‹udk r&awmhygbl;? rH&k mG awmifbufu acsmif;OD;òrd‹t0if wHwm;teD;rSm (OD;) bd;k pdk qdw k hJ t=um;tjrif& yk*Kd~ vfwOD; &Scd zhJ ;l ygw,f? olu tarhukd “eiho f m;[m a&eJ‹ywfouf+y;D tusK;d ray;bl;? a&epfaor,fu h ed ;f awmif &Sw d ,f” 46


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

vd‹k ajymcJyh gw,f?f taruawmh tarwa,mufyyD D pd;k &drpf w d ef ‹J &ifarmifi,fi,fuwnf;u wzGzG ajymvmcJw h ma=umifh &ifarmif a&qd&k if a=umufygava&m? oli,fcsi;f awG ausmif;yke;f +y;D csi;f wGi;f jrpfxJ a&ul;oGm;&if rvdu k &f yJ gb;l ? (&ifarmifw‹kd qrD mS ausmif;ajy;w,fqw kd mudk ausmif;yke;f w,fv‹kd ac:yg w,f?) tckxd a&rul;wwfovdk a&vrf;c&D;oGm;&if wav#mufvHk; ae&if;xkdif&if; a=umufae &awmhwmygyJ? a&csKd;&if acgif;avmif;csKd;wJhtcg a&rGef;wwfygw,ff? toufom}uD;vmayr,fh 'Dpw d af &m*gukd azsmufv‹kd r&ao;bl;? oli,fcsif;awGaumif;r_a=umifh q&mvsef;xufqD a&mufvmjzpfwmyg? oli,fcsif; 3 a,muf wa,mufcsi;f ar;=uygw,f? tm;vH;k +yD;wJt h cg &efuek òf rd‹xu J kd jyefvm=uwmayg?h (2) 88 ckEpS f tapmydik ;f umv vli,fawG=um;rSm a&yef;pm;aewm q&m0ef/ ppfAv kd ef ‹J oabFmom;yg? t&yfxrJ mS ysKw d idk ;f óuduw f hJ ESi;f qDcikd af wGayg?h 'ga=umifh }uD;}uD;rm;rm;&nfreS ;f csuq f v kd ‹kd 'Do;kH rsK;d udyk J Tick ay;+yD; tvkt,ufvu kd o f al wG rsm;ygw,f? wckawmh&w dS ,f? q&m0efqw kd m pmawmf&ifawmf/ vl}uD;om;orD; jzpf&if jzpf/ 'grSr[kwf aiGtawmfwwfEkdifrS rSef;vdk‹&EdkifwmrsKd;yg? 3 csufpvHk; ta=umif;rygawmh i,fi,fuwnf;u aoewfudkif+yD; ppfwdkuf&wm/ aoewfukdifxm;olawG ajrmufºuGajrmufºuG ajczsm;axmufomG ;wm awG‹zefrsm;cJah wmh ppfAv kd v f yk cf siw f hJ pdw[ f m taygph m; pdwu f ;l awGe‹J twl ayguzf mG ;vmcJw h ,f? 1984 ckEpS f &ifarmif 10 wef;atmifwEhJ pS u f wnf;u aqGrsK;d awmfoal wG[m ppfwyfrmS wyfrrª;awG jzpfaeyg+yD? olw‹kd tm;ud;k eJ‹ ppfAv kd af wmh jzpfEidk yf gw,f? rdbawGe‹J tzd;k tzGm;awGuawmh oabm rwlygbl;? 10 wef;vnf;atmifa&m udk,fydkifqHk;jzwf+yD; vkyfcsif&mvkyfr,fqdkwJh tawG;u jyif;xefvmcJyh gw,f? 'gayrJh owif;pmxJrmS “1984 ckEpS f 'DZifbm 1 &ufae‹rmS 19 ESpf rausmo f o l m Adv k af vmif;oifwef; ajzcGi&hf w dS ,f” qdw k m zwfvu kd &f awmhh 'Dv 'D&ufrmS 19 ESpaf usmo f mG ;+yDjzpfwhJ &ifarmiftwGuf pdwu f ;l ,Ofco hJ r#[m oJxaJ &oGeq f o kd vdk r_e0f g;vGijhf y,fomG ;yga&m? toufvrd +f yD; h ,f? av#mufcsiw f hJ pdwaf wmh r&Syd gb;l ? 'Dvekd ‹J yJ &nfreS ;f csuf }uD;}uD;rm;rm;r&Sb d J GTI 0ifciG hf ajzcJw av#mufwòhJ rd‹u uavm/ t"du bmomu v#ypf pf (pGr;f tif)? pdwóf udu&f chw J ,f? 1987 ckESpfrSm *sDwDtdkifu ausmif;+yD;jyefawmhvnf; rdbawGtquftoG,feJ‹ qnfajrmif;eJ‹ a=u;pifawmifrmS tvky0f ifvyk &f if&ygw,f? ud, k w f ikd u f ausmif;ynma&; xl;xl;c|ecf |ef rjzpfcw hJ meJ‹ tquftoG,f tm;enf;wJh oli,fcsi;f awG=um;rSm ud, k u f csucf si;f tvky&f rSmawGa=umifh pdwt f m; 47


7J7ifhatmif

xufoefr_ r&Sjd yefb;l ? wpwpeJ‹ oli,fcsi;f awGu vkyif ef;cGiaf &mufuek w f ,f? &ifarmifuawmh [dv k v kd kd 'DvdkvdkeJ‹ tcsdefom ukefoGm;wmaygh? oli,fcsif;awGar;awmhvnf; “v#yfppfqdkwm vlrsKd;ra&G;/ bmomra&G; vdu k w f wfw,f? 'ga=umifh igawmh 'Dtvkyef ‹J xrif;&Smrpm;bl;uGm” vd‹k jzpfovdk ajz vdu k w f mayg?h 88 ckEpS f arvrSm ajrmif;jr/ awmifom/ jzL;eJ‹ yJc;l u oli,fcsi;f awG ac:wma=umifh &efuek w f uf+yD; oabFmom;jzpfz‹kd óud;pm;ygawmhw,f? ypPn;f aysmuf/ vifurGJ ,m;uJ/G tarGjy\em/ pmar;yJu G pd /P EdkifiHjcm;¶d_;a*smh/ pD;yGm;a&;aumif;zdk‹eJ‹ tvkyftudkif&zdk‹ta&; aA'if vuQ%m ,=wm "mwf±dkuf "mwfqifawGukd tm;ud;k avh&w dS hJ vlwcsKŒd &JŒtavhtxeJ‹ pdw0f ifpm;atmifq, G w f wfwhJ oli,fcsi;f awG aumif;r_a=umifh [kwaf omf&/dS r[kwaf omf&dS q&mvse;f xufe‹J awG‹jzpfcw hJ myg? (3) oabFmwufz‹kd ta&; ajcmufxyf±;kH ay:wuf/ rsupf pd pf/ Adv k af tmifausmv f rf;udo k mG ;/ av#mufvm$ awG xyf/ [dkvluyf 'DvlawG‹eJ‹ tcsdefawGom ukefvmcJhayr,fh t&mxifwm wckrSr&Sdygbl;? 'DvdkeJ‹yJ òrd‹awmf&efuek rf mS vli,fwa,muf&ŒJ wefz;kd &Sw d t hJ csed u f kd t&if;tES;D }uD;pGm ay;cJ&h ygw,f? ZGev f v,favmufrmS taz &efuek af &mufvmygw,f? +y;D cJw h v hJ u OD;atmif}u;D u Adv k af e0if;twGuf tdwzf iG ahf y;pm jzef‹wt hJ a=umif; ajymjyw,f? OD;atmif}u;D [m 1945 ckEpS f zufqpf*syefawmfveS af &;rSm Adv k af e0if;&JŒ t&m&Sjd zpf+yD;/ Adv k af e0if;&JŒ tdraf pmift h pd;k & wdik ;f jynfukd tkycf sKyfcw hJ hJ 1958 ckEpS u f ae 1960 txd ta&;ygww hJ m0efawG &,lco hJ yl g? 'gt h jyif 1962 ckEpS f rwfv 2 &ufu awmfveS af &;aumifpt D rnfe‹J tm%modr;f cJw h hJ Adv k af e0if;&JŒtzJ‹G rmS aumifp0D if/ 'kw, d umuG,af &;OD;pD;csKyw f m0efe‹J ukeo f , G af &;eJ‹ pufr0_ ef}u;D yg? 1988 ckEpS f pufwifbm D u J 30 &ufrmS rSwyf w kH ifcw hJ hJ NLD &JŒ OuUXtjzpf wm0ef,cl zhJ ;l +yD;/ 'DZifbm 3 &ufu 'DcsKyfygwx E_wfxGufoGm;ygw,f? jynfaxmifpk trsKd;om; 'Drdkua&pDtzJG‹csKyfudk OD;aqmifxlaxmifcJhw,f? OD;atmif}uD;[m jrefrmEdkifiH pD;yGm;a&;usqif;r_awGudk OD;ae0if;xHay;pmawGeJ‹ tcsufusus axmufjyajymqdck o hJ l jzpfayr,f/h OD;ae0if; raumif;a=umif;awmh a&;om;cJo h l r[kwyf gb;l ? OD;atmif}uD;pmyg ta=umif;t&meJ‹ywfouf+yD; EdkifiHa&;tod^m%fenf;yg;wJh om;udk taz[m av;av;eufeuf ajymjycGirhf &cJyh gb;l ? 0efxrf;a&G;cs,af vhusiahf &;tzJ‹G OuUÏ OD;wifvid_ ef ‹J vl0ifr_ }uD;=uyfa&;XmerS (n$ecf sKyfvm;/ OuUÏvm; wyftyfrodyg) OD;}uD;jrifw h ‹kd qD tvnftywfomG ;&if;/ 48


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

'Dta=umif; ajymqdak qG;aEG;=uygw,f? OD;}uD;jrif[ h m om;owform;pdev f iG ef ‹J tifrwef&if;ES;D wJh rdwaf qGawGjzpfwma=umifh nDtrESpaf ,muf"mwfyu kH kd =unf+h yD; óudu&f mcJ, G =l u&if; r,m;nDtudk awmfpyfvmolyg? cifrifp&maumif;ygw,f? tazu tm%m&SiAf v kd cf sKyfawG&ŒJ pHtrd af wmfawG&&dS m Adv k cf sKyf&mG udk &ifarmifw‹kd armifErS udk ac:+yD; oGm;vnfw,f? tud0k rf;uJaG wmfol wdik ;f rª;&JŒom;u æ “usaemfw‹kd zke;f awGvnf; cd;k em;axmifc&H w,f/ vl‹tcGit hf a&; r&Sb d ;l ” qdw k hJ ajymoHukd 323 um;ay:rSm trSwrf xif =um;cJ&h zl;ygw,f? a&$wd*Hkbk&m;teD;u *syefpm;awmfqufrSm rwfvta&;tcif;awGta=umif; pum;pjrnf ajymjzpf=uw,f? tudk0rf;uJGeJ‹ tr[m tmtdkifwDausmif;om;a[mif;eJ‹ vuf&Sdausmif;oljzpf wma=umifh 'DEpS t f apmydik ;f u tjzpftysuaf wGukd jyefvnfazmufonfcs&if; pdwt f u kd af eygw,f? ppftkyfpktodkif;t0dkif;uyJjzpfjzpf/ wjcm;vlr_vlwef;pm;wckuyJjzpfjzpf ausmif;om;rSef&ifawmh ausmif;om;b0u jzpf&yfreS af wGtay: b,fvrkd S zk;H tkyrf xm;Edik b f J ta=umif;wdu k q f ikd v f ‹kd uawmh twdwo f rkid ;f [m t&dyt f wdik ;f vku d yf gaewmudk odvu kd &f w,f? 1988 ckEpS f rwfv 12 &ufu tmtdik w f aD usmif;om; 3 a,muf ausmif;eJ‹ rsuEf mS csi;f qdik t f &yfrmS &Sw d hJ óud‹ukef;&yfuGufu pENm0if;vBuf&nfqdkifudkoGm;&if; rl;&l;aewJh &yfuGufaumifpDOuUXom;tzJG‹eJ‹ vli,fobm0 &efjzpfwmup+yD;/ aemufwae‹rSm rqv ppftpdk;&u ausmif;om;awGudk rdom;pkpdwf"mwfuif;rJhpGmeJ‹ vufyg;awmfvHkxdef;wyfudkoHk;+yD; G-3 *sDo&D;eJ‹ ypfcwfowfjzwfvdk‹ ausmif;om;vli,f udzk ek ;f armfe‹J udpk ;kd Ekid f aoqH;k cJyh gw,f? ausmif;om;awGu rqvtpd;k &udk rwfv 13 &uftjzpftysuu f kd jzpf&yfreS t f wdik ;f tjynft h pHk owif;xkwfjyefay;zdk‹/ aoqHk;'%f&m& ausmif;om;awGtwGuf rdbawGudk avsmfa=u;ay;zdk‹/ ypfcwfowfjzwfcJhwJh w&m;cHawGudk ta&;,lay;zdk‹/ vGwfvyfwJh ausmif;om;tzJG‹tpnf;wck zJ‹G pnf;cGiðhf yzd‹k awmif;qdck =hJ uygw,f? tm%m&SiOf ;D ae0if; OD;aqmifwhJ rqv tm%mydik af wGu ausmif;om;awG&ŒJ awmif;qdck suaf wGukd todtrSwðf yzd‹k aeaeomom rwfv 15 &ufa&mufawmh vHx k ed ;f eJ‹ ppfom; 600 avmufu pufr_ wuUov kd 0f if;twGi;f 0ifa&mufp;D eif;+yD; ausmif;om;awGukd =urf;wrf;pGm ±du k Ef u S zf rf;qD;r_awG vkyyf g awmhw,f? ausmif;om;awG[m ppftm%m&Sipf epfukd OD;ae0if; tm%modr;f cJw h hJ 1962 ckEpS u f p+yD; qef‹usicf w hJ ,f? ausmif;om;ta&;/ jynfov l x l t k a&;awGtwGuf a&SŒwef;u yg0ifcyhJ gw,f? 'ga=umifh 49


7J7ifhatmif

ausmif;om;awGtay: Adv k af e0if;[m tòid;taw;xm;cJo h r#ukd twH;k vdu k t f wpfvu kd f qufvuf taumiftxnfazmfvu kd w f myJ jzpfygw,f? (4) “zufqpftpd;k &ðzwfcsa&; æ 'd‹k ta&; æ 'd‹k ta&;” “'Dru kd a&pD&&Sad &; æ 'd‹k ta&; æ 'd‹k ta&;” “wygwpD epf æ usq;kH ygap æ usq;kH ygap” nD a emif a usmif ; om;awG j zpf w J h tif ; vsm;uef a wmif b uf u &ef u k e f 0d Z … m -od y ` H w uU o d k v f ausmif;om;xk[m &efukefpufr_wuUodkvfausmif;bufqD csDwufvm=uw,f? 'gayrJhvnf; tif;vsm;uefabmife‹J jynfvrf;r=um;u wHwm;jzLudak usmv f u kd w f ,fq&kd ifyJ oHq;l óud;acGawGukd vrf;ay:rSm jzwfumxm;wm awG‹&+yD;/ aemufbufrSmawmh aoewfudkifppfom;awGu ae&m,l xm;ygw,f? ausmif;om;awGu “jynfol‹wyfrawmf 'dk‹wyfrawmf” qdk+yD; aºuG;a=umfcJh=uovdk/ “trsK;d om;oDcsi;f ” eJ‹ “ppfocD si;f ” awGukd oHòydiq f =kd uygw,f? 'gayrJh aumufusppf Of;vJwhJ tm%m&SiOf ;D ae0if;u ausmif;om;awGaemufbufuae 'kw/f }udr'f ikd ;f / &dik zf ,faoewfe‹J oHcarmufaqmif;xm;wJh vHx k ed ;f wyfukd ±du k cf ikd ;f ygw,f? OD;ae0if; vufyg;apawG&ŒJ vlrqefwhJ vky&f yfa=umifh &efuek 0f Zd m… -odyaH` usmif;teD;u tif;,m;uefabmifab;u wHwm;jzL[m aoG;csi;f csi;f eD+y;D wHwm;eDjzpfcw hJ m 3 v avmufyJ &Syd gao;w,f? 'Dta&;tcif;rSm ausmif;om; trsm; tjym;aoqH;k cJo h vd/k axmifcsccH &hJ ygw,f? ausmif;olawGuv kd nf; tapmfum;cH&wm jyefajymvd‹k awmif raumif;ygb;l ? olw‹kd awG ajymaeoHu=kd um;ae&ayr,fh &ifarmifuawmh OD;wnf&maysmufaeygw,f? ud, k [ hf mudk Zmwfyw GJ yJ=G unfah ewJh yJ=G unfyh &dowfwOD;xuf rydyk gb;l ? &efuek u f v kd mwJu h pd P tqifrajyayr,f/h owif;qd;k awGu em;eJ‹rqef‹atmifom =um;ae&wmyg? “tjypfr&Sw d hJ ausmif;om;awGukd Adv k af e0if; &JŒ ppfom;awGu vufeuftm;ud;k eJ‹ Edik x hf ufp;D eif;vkyw f ,f” wJ?h 'Dta=umif;=um;&awmh rcHEikd jf zpf&yg w,f? 'gayrJh æ bmawGv/J roJuv GJ yS gb;l ? aemufxyfowif;qd;k ua&m bmxl;vd‹k vJ æ? ZGev f 21 &ufu [Hom0wDvrf;qHrk mS aq;wuUov kd f 1 u csw D ufqENjy ausmif;om;jynfol axmif aygi;f rsm;pGm[m rsu&f nf,Akd ;kH / ±dik zf ,faoewfawGuikd x f m;wJh vHx k ed ;f awGe‹J xdyw f u kd w f ;kd &jyefygw,f? 50


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

“w'dik ;f 'dik ;f ” eJ‹ tqufrjywfar$‹&rf;aewJh aoewfoaH wG[m ausmufww H m;òrd‹e,f/ vGpv P rf;u tdrf xJukd zke;f vdik ;f uae tqD;twm;r&S0d ifvmvd‹k ausmufww H m;òrd‹e,f aumifpt D wGi;f a&;rª; Adv k rf ;ª pd;k aemif(t+ird ;f pm;) twdik ;f om; =um;vdu k w f ,f? olu wke&f ifwt hJ oHe‹J “aouke=f uyg+yu D mG / aoukef =u+y”D vd‹k ajym&if; aqmufwnf&mr& jzpfaeygw,f? “uav;awG tjyifroGm;=ueJ‹”/ “ti,faumif a&m b,frmS vJ/ &Smprf;”? tJ'n D rSmyJ rqvtpd;k &u nae 6 em&Duae reuf 6 em&Dtxd nrxGu&f trde‹f xkwjf yefcyhJ gw,f? aq;wuUov kd f 1 eJ‹ oGm;bufqidk &f maq;wuUov kd f oifwef;awGtm;vH;k &yfpv J u dk yf gw,f? wajz;ajz;eJ‹ tarSmifx[ k m tm;vH;k udk 0g;òrdvm+yDjzpfayr,fh aq;ukozd‹k ouf0ifvy_ &f mS ;aeolawG/ toufiifaeolawG trsm;tjym;&SdaerSef; rodcJhygbl;? aemufae‹ reufvif;wJhtcg rzdwfac:bJ qdu k q f u kd òf ru d òf ru d f a&mufvmolu tarSmiftwd+y;D wJh owif;qd;k ygy?J “rae‹u &Je‹J jynfol ta&;tcif; rSm jynfol 100 eD;yg; towfccH &hJ owJ”h ? “twke;f t±k;H aouke=f u+y”D “acG;owfv‹kd vlao&wmuG” “'DaumifawGukd jyefwu dk rf &S r,f” “ukvor*~0if&iS ;f rS jzpfr,f” “r[kwb f ;l / vufeufukd vufeufe‹J jyefwu kd &f r,f” &efukefwuUodkvfu oli,fcsif;awGeJ‹ 0dkif;zJG‹ajymaewJh pum;awGyg? ,m,DaexdkifcGifh&xm;wJh tcef;av;xJrmS wa,mufwayguf xifa=u;ay;ae=uwmyg? b,fvv kd yk =f urvJ/ vufw‹Hk jyefz‹kd vdak e+y?D olw‹kd awG 26 ESpv f ;kH vH;k tm%m&l;&Hyk w J wf+yD; tkycf sKyfa&;nHzh si;f vd‹k / wrdaygut f csi;f csi;f t"rRzEd ydS v f ‹kd jynfoal wG rsurf ek ;f usK;d wm/ rcHr&yfEikd jf zpfwm =umcJyh g+yD? ausmif ; om;jynf o l a wG & J Œ rauseyf p d w f a wG [ m òyd u sawmh r ,f h rd k ; om;wd r f v d y f a wG t jzpf tqifq h ifu h ;l ajymif;vmw,f? ±kwcf sn;f qdo k vdk òydusvmr,fh t&dyt f a,mifawG[mvnf; ae&m tESŒH rSm twdik ;f om; }uD;xGm;vd‹k ayg?h wòrd‹v;kH tESŒH bufeufuikd pf pfom;awGukd jzef‹csvmw,f? b&if; u,f&, D mum;awGe‹J rJrjJ rif&if aoewfe‹J xd;k csed w f wfwhJ ppfom;awGa=umifh aoG;at;wJh ESv;kH om;awG awmif qlyu G &f w,f? òrd‹jyn[m wpjyifvkd ajcmufjcm;aeyg+yD? vlawG[m om;&Jwaumif&ŒJ pl;&SwhJ rsuv f ;kH tpHek ‹J om;aumifukd wdwq f w d pf mG acsmif;ajrmif;aewJo h abm&Syd gw,f? rd;k +crd ;f oHukd =um;&yg+y/D xif&mS ;wJh v#yjf yufrr_ sK;d udk b,fawmhawG‹&rSmvJ? 51


7J7ifhatmif

awmfygao;w,f/ ppfxrJ 0ifjzpfwm? aoewfav;udik +f yD; vlyt kH v,frmS acgi;f armhav#mufEidk rf ,fh tjzpfudkyJ =unfh+yD; 0ifjzpfcJhvdk‹uawmh bkrodbrodeJ‹ vnfpif;cH&rSm? txuftrdef‹a=umifh trsm;wumtay: apmfum;zdk‹ vG,fuloGm;apr,fhta=umif; odvdkufcsdefrSm oufjyif;wcsuf csvu kd rf yd gw,f? ppfAv kd rf jzpfayrJh ppfAv kd }f uD;awG&ŒJ qufqaH &;eJ‹ vufatmufi,fom;wyfom;awG&ŒJ csKdŒwJhb0awGudk tjzpftysufav; wck-ESpfckavmufeJ‹wif odomygw,f? t&ifwkef;uawmh 'Davmufta&;r}uD;ovdk aecJw h ,f? aròrd‹udk wkdif;rª;eJ‹twl vdkufvnf&if; ukd,fuawmh qDjyef[if;xrif;eJ‹ azsmf&nftat;awG pm;aomufaecsed f +cH0if;tjyifrmS vHòk cHa&;,lay;&wJh vnfywfeeD ‹J uGerf ef'w kd yfom;av;awG xrif; weyfiwfwm/ rE aW v; - &efuek f tjref&xm;ay:u oD;oef‹wx GJ rJ mS wdik ;f rª;u t𝔲l rl;eJ‹ pm;yJcG if;u tyfcsKyf&mud=k unf+h yD; qif;&Jww hJ aGJ pmifu h kd topfcsycf |wrf xm;&aumif;vm; }udr;f armif;&if; tvkyf ðzwfcdkif;r,fvdk‹ atmf[pfcJhwmawG[m w&dyf&dyfjrifa,mifvmygw,f? oem;=uifemwmuvJG+yD; b,fv±kd ek ;f uef&r,f/ vGwaf jrmufatmif bmvky&f r,freS ;f rodv‹kd tm;rvdt k m;r&pdw/f odrif ,fpw d af wG a&m¹yeG ;f cdak tmif;vmrSe;f &dypf m;rdvmw,f? 'gayrJh &J&ifo h w l ‹kd &ŒJ wku d yf u GJ awmh &ifarmifv h rkd [kwyf gb;l / tqufrjywfay: xGuaf eqJygy?J &efuek òf rd‹rmS qENjyyJaG wG tr#irf jywf qufjzpfaeygw,f? Zlvikd f 23 &ufrmS rqvygw&D ŒJ ta&;ay:nDvmcHukd +Adwo d #acwfu jrif;òydiu f iG ;f jzpfcw hJ hJ &efuek òf rd‹ usKu d q U u H iG ;f eab;&Sd q&mpHcef;rrSm pwifusi;f yyg+yD? jrefrmvlxk odEidk af tmif ±kyjf rifo=H um;uae xkwfv$ifhjyygw,f? OD;ae0if;u oleJ‹twl rqvygwD A[dktvkyftr_aqmifwzJG‹vHk; tem;,l awmhr,fhta=umif;/ pD;yGm;a&;ðyjyifajymif;vJr_awG vkyfzdk‹vdka=umif;/ wygwDpepfudk óudufovm; 'grSr[kwf ygwDpHkpepfudk óudufovm;qdkwmudkod&atmif jynfol‹qENcH,lyJG usif;yoifha=umif; tqdw k ifoiG ;f cJw h ,f? ppftm%m&Si}f uD; OD;ae0if;u “aemifukd vlpv k al 0;eJ‹ qlqyl yl v l yk v f ‹kd &&dS ifawmh ppfwyfqw kd m ypf&if rSeaf tmifypfw,f æ? rd;k ay:axmif+yD; azmufwmrygb;l æ? tJ'g aemifukd qlqyl yl v l yk v f ‹kd &&dS ifawmh qlwv hJ al wG roufombl;vd‹k om rSwaf ya&mh æ”qdw k hJ jynfoal wGukd ajymifajymifwif;wif;pdeaf c:wJh orkid ;f 0ifred ‹f ceG ;f udv k nf; ac|cyhJ gao;w,f? Zlvikd f 26 &ufrmS nDvmcHuae ygwpD pkH epfusio hf ;kH zd‹k rvdt k yfwma=umifh vlxq k ENc, H yl GJ usi;f yp&m r&Sda=umif;/ pD;yGm;a&; zHG‹òzd;wdk;wufvmatmif vkyfaqmifzdk‹u ydkta&;}uD;a=umif;/ OD;ae0if; wa,mufuakd wmh ygwOD uUXu E_wx f u G cf iG ðhf ycJah yr,fh ygw0D iftjzpf qufvufxm;&Sad =umif;/ 'gt h jyif OD;ae0if;&JŒ wynfhausmf}uD; om;owform;pdefvGifudk ygwDOuUÏeJ‹ EdkifiHawmforRwtjzpf 52


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

a&G;cs,v f u kd af =umif; qH;k jzwfvu kd =f ujyefw,f? OD;ae0if;u ol‹u, kd pf m; om;owform;udk pdww f ikd ;f us óud;qJzG ‹kd uef‹vef‹umaemufukd 0ifomG ;yg+yD? OD;pdev f iG [ f m 'kw, d urBmppft+yD; Adv k af e0if;&JŒ Armhaoewfuikd w f yf&if; 4 rSm t&mcHAv kd f jzpfcw hJ ,f? u&ifolykefacgif;aqmif apmbOD;}uD;udkowfcJhwJh wyfpkrSmyg0ifvdk‹ Adkvfae0if;u ol‹vl,Hktjzpf a&G;cs,cf w hJ ,f? 1962 ckEpS f Zlvikd f 7 &ufu &efuek w f uUov kd u f kd 0ifp;D +yD;/ ausmif;om;awGukd owfcw hJ hJ wyfcrGJ mS Adv k af e0if;u ol‹ukd wyfr;ª tjzpf wm0efay;cJw h ,f? OD;pdev f iG [ f m 1960-70 ckEpS t f wGi;f &Srf;jynfe,f vm;&_d;òrd‹rSm AsL[mrª;tjzpf wm0efxrf;aqmif&if; &Srf;ajymufusm;awGudk vdkufvH acsre_ ;f &mrSm &ufpufwhJ wyfr;ª tjzpf emrnfxu G cf o hJ yl g? 1970-72 ckEpS f rE aW v;wkid ;f rª;jzpfaepOfuvnf; Ekid if aH &;twdu k t f cHawGe‹J wufºuGw&hJ [ef;ysKt d zJ‹G ukd okwo f ifco hJ v l nf; jzpfw,f? 'Dvekd ‹J yJ 1981 ckEpS rf mS awmh OD;ae0if;u ol‹ukd &efuek òf rd‹ay: qJw G ifc+hJ yD; EdkifiHawmfaumifpD0iftaeeJ‹ cef‹tyfcJhwmyg? 1983 ckESpfrSmawmh rqvygwD wJGzuftaxGaxG twGi;f a&;rª;tjzpf cs;D jr‡ichf jhJ yefw,f? 1988 ckEpS &f ŒJ rwfveJ‹ ZGev f twGi;f u ausmif;om;jynfou l kd &uf&ufpufpuf owfjzwfcw hJ hJ vHx k ed ;f wyfz‹GJ &ŒJ t}u;D tuJjzpfaewma=umifh ol‹ukd om;owform;qdw k hJ bJ‹G x;l udk wyfqifay;cJw h mjzpfygw,f? ol‹ukd vlxu k cg;cg;oD;oD; &GrH ek ;f ae=uwmyg? (5) “vGwaf jrmufa&;wku d yf [ GJ m tHv k u kd u f si;f vdu k f b,fawmhprSmvJ” =o*kwf 1 &ufrSm ArmEdkifiHvHk;qdkif&m ausmif;om;or*~rsm;tzJG‹csKyfuvnf; rif;udkEkdiftrnfeJ‹ vufrw S x f ;kd +y;D =o*kwv f 8 &ufae‹rmS wjynfv;kH tESŒH taxGaxGoydw}f u;D qifEz$J ‹kd aqmf=owJh pm&Guf pmwrf;awG jzef‹a0cJhovdk/ BBC owif;axmuf c&pfpfwdkzg*g;eufu ausmif;om;wOD;eJ‹ awG‹qHk ar;jref;c%f;udk BBC jrefrmydik ;f tpDtpOfuae ausmif;om;v_y&f mS ;r_}u;D u ae‹}u;D &uf}u;D jzpfwhJ =o*kwf 8 &uf (8-8-88) ae‹rmS wjynfv;kH taxGaxGoydwaf rSmufz‹kd pDpOfwu kd w f eG ;f a=umif; a=unmcJw h ,f? vGecf w hJ hJ wvcJaG vmufu qefwjynf 9 usy&f &dS muae tckcsed rf mS 16 usyt f xd jrifw h ufvmygw,f? tajccH pm;ukeaf omufuek f aps;E_e;f awG[m w[kex f ;kd wufvmwmyg? pD;yGm;a&;c|wòf cHusr/_ wygwD tm%m&Siftpdk;& rvdkvm;r_awGu txufwef;ausmif;om;awGeJ‹ wuUodkvfausmif;om;awGudk v_yEf ;d_ aeqJygy?J vlowform;}u;D Adv k af e0if;&JŒud, k yf mG ; om;owform;pdev f iG f orRw wufvyk w f mudk rauseyfpw d af wGe‹J a&maxG;+yD; vrf;rawGay: wufvm=ujyefyg+yD? 53


7J7ifhatmif

“bJOwvH;k ESpu f sycf GJ æ pdev f iG ahf cgi;f udck ”GJ “qefwjynf q,fah jcmufusyf pdev f iG af cgi;f udjk zwf” =o*kwf 3 &ufu qENjyyJ}G uD;udk rarhEikd af wmhygb;l ? ql;avbk&m;/ òrd‹awmfcef;reJ‹ AE<Kvyef;+cHteD;udk vlvid_ ;f }uD; pkòyHa&mufvm+yD; aºuG;a=umfoaH wG oHòydiaf tmf[pf=uw,f? rsuEf mS rSm vufuikd yf 0k g pnf;xm;wJh ausmif;om;vli,fawG[m wdu k af b;eH&aH wGrmS 0g;avSum;awGaxmif+yD; wa,muf+yD; wa,mufwufum pdwt f m;wufºuGpmG a[majym=uw,f? vrf;ab;wzufwcsuu f jynfoal wG uvnf; rke‹f yo J mG ;&nfpm/ aq;vdy/f a&eJ‹ aiGawGukd o'Ngw&m;xufoefpmG ay;urf;ae=uygw,f? EdkifiHawmftvHa[mif;eJ‹ ausmif;om;awG&JŒ wdkufyJG0ifcGyfa'gif;tvHawG[m avrSm wjzwfjzwf vGifhaeygw,f? aºuG;a=umfoHawGeJ‹ ra=umufw&m; a[majymyJGawG[m vlwdkif;udk =uufoD; wjzef;jzef;xapygw,f? tJ'n D ae 6 em&DrmS om;owform; orRw pdev f iG ef ‹J wyfrawmfumuG,af &;OD;pD;csKyf Adv k cf sKyf}uD; apmarmif wd‹k u &efuek òf rd‹rmS rm&S,af vmxkwv f u kd af =umif; jrefrmhtoHuae a=unmvdu k yf gw,f? 'gayrJh tvH&&J eJ ‹J aºuG;a=umfo}H uD;awGuawmh &yfprJ oGm;ygb;l ? tm;vH;k [m &Spaf v;vH;k (1988 ckEpS f =o*kwf 8 &uf) vlxt k ºkH uGy}GJ uD;twGuf tm;arG;ae=uyg+yD? “'Dru kd a&pD csucf si;f ay;” “rqvtpd;k & usq;kH ygap” “pdev f iG f tvdrk &S”d aºuG;a=umfoHawGudk ,Ofyg;pðyvmcsdefrSmyJ rdbawGu ta0;a&mufarmifESrESpfa,muftwGuf pdwyf w l ma=umifh rH&k mG udk tjrefjyefvmzd‹k ac:aeyg+y?D tr}u;D u “&xm;vufrw S jf zwf+y;D +y/D jyefz‹kd jyifawmh” qdkwJh pum;a=umifh pdwfu jyefvnfvmygw,f? &efukefòrd‹}uD;rSm tnom;wa,muftwGuf =um=umawG‹xcd pH m;vdw k hJ jrifuiG ;f awG[m wajz;ajz;eJ‹ a0;vmchw J ,f? rE aW v;rSmawmh rdbarmifErS awG vmóud=uw,f? rH&k mG udk =o*kwf 6 &ufrmS acsmacsmarmarm jyef a&mufygw,f? rdcifuawmh om;udk ol‹tem;rSmxm;&if; tdrftjyefrSm pdwfcsvufcs&SdvmcJh[ef wlygw,f? 'gayrJh &ifarmifph w d x f rJ mS bmawGygw,fqw kd mawmh ol rodEikd cf yhJ gb;l ? aemufa=umif; jyefvn S v hf mcJah yr,fh xl;jcm;wJh todw&m;wckuakd wmh &ifrmS ydu k v f mcJw h mawmh aocsmygw,f? “OD;wnfcsuw f ck&ŒJ tqH;k ” jzpfovd/k “wjcm;OD;wnfcsuw f ck&ŒJ tp” vdyk gy?J 54


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

(=o*kwf 12 &ufrmS om;owform;pdev f iG u f kd Edik if aH wmfaumifpD OuUÏ&mxl;rSvnf;aumif;/ Edik if aH wmf orRw&mxl;rSvnf;aumif;/ rGejf ynfe,f rJqENe,ftrSwf 2 jynfo‹l vw $ af wmf uk, d pf m;vS,t f jzpfrS vnf;aumif; E_wx f u G cf iG ahf y;cJyh gw,f?) ZGev f 22 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

55


7J7ifhatmif

a&wdt k ±H;+ a&&Snt f jrwf (1) “pufwifbm 17 &uf/ n 9 em&Dc”GJ =u,fpifawGa&SŒrSm wdrt f arS;yg;awG,u S af ewma=umifh EkysKt d arSmifx[ k m 0wfvpfpvpfe‹J pdwcf svufcs tdyaf rmusaecsed rf mS yJ trSwf 1 txuausmif;ab;u ajrmuf&yf}u;D rlvwef;ausmif;xJrmS tE &W m,fe‹J upm;r,fo h al wG ajccsi;f vdraf e=uw,f? wa,mufe‹J wa,muf avoHazsmah zsm/h ajc[efvuf[efawGe‹J tay;t,ltcsw d t f qufawG vkyaf e=uw,f? "mwfqDykvif;0rSm qdk‹xm;wJh t0wfpudk rD;jcpf+yD; ±_dŒvdkufr,ftvkyf *sDo&D;aoewfoHawG =um;vdu k &f w,f? &eforl w d af qG rcJjG cm;wJh usnq f efawG[m rdpm> ppfbv D ;l awG n$e=f um;wJt h wdik ;f aorif;eJ‹twl olw‹kd qu D kd t&Sed jf yif;jyif; tajy;0ifvmw,f/ “'dik ;f æ 'dik ;f æ azmuf æ azmuf”/ 0d^mOf wcsKŒd vGiphf ifomG ;w,f? olw‹kd awG pdwrf xde;f Edik af wmhb;l / twH;k vdu k t f wpfvu kd f atmfq=J uw,f? tJ'n D 8 em&DrmS òr‹d v;kH u|wf oHy;kH wD;+y;D òr‹d xaJ &mufvmwJh raumif;qd;k &Gm; ppfbv D ;l awGukd awmajcmuf armif;xkwcf =hJ uao;w,f? txu 1 ausmif;xJ ajcukw, f x l m;wJh wyf&if;rª; Adv k rf ;ª armifaxG;&JŒ cv& 11 wyfcu GJ kd òzdz‹kd óud;pm;&if; taocH&w J o hJ w l csKŒd *k%, f pl mG eJ‹ usq;kH cJ&h w,f? aemuf&ufa&mufawmh òrd‹vx l u k olw‹dk ukd rH&k mG awmifo\ k mefrmS tcrf;tem;eJ‹ trde‹f jyefwrf;xkw+f yD; *k%, f 0l rf;enf;pGm 'Dru kd a&pDwu kd yf u GJ ae xGucf gG ciG ðhf yvdu k w f ,f? rD;awmufr;D v#aH wG[m tmZmenfawGukd aumif;&mbHq k D ac:oGm;=uw,f? olw‹kd 3 a,mufu &Spaf v;vH;k wku d yf t GJ &Sed u f kd jyefwifay;&if; tm;vH;k udk pGe‹f cgG omG ;cJw h ,f? rHk&GmrSm vlxkvlwef;pm;aygif;pHkwufwJh tokbtcrf;tem;}uD;jzpfcJhygw,f? vltm;vHk;[m tokb&Siaf wGjzpfc=hJ uwm rarhEidk pf &myg? ESv;kH om;awG a=uuJcG =hJ u&w,f? olw‹dk usq;kH cJw h n hJ / aemufwae&mrSmawmh æ “'dik ;f æ 'dik ;f æ &$;D æ &$;D ” ta&SŒ,Gef;,Gef;uvmwJh usnfqHawG taemufbufudk v#yfwjyufjzwftajy; “w&$D&$D” eJ‹ =um;vdu k &f wm =uufo;D xp&myg? &ifarmifah b;u jzwfomG ;ovm; xif&ygw,f? 'gayrJh ajray:&Syyf pf&if xdow H ckc=k um;&rSm? tck[mu rd;k ay:axmifypfwm aocsmw,f? “aqmfuek =f u+yu D /G aqmfuek =f u+yu D ”G OD;apmarmif&ŒJ toH? “vm/ vm/ udak pmarmif 0if;x&Hausmcf ”hJ tazu toHcyftyk t f yk ef ‹J vSr;f ajym 56


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ygw,f? OD;apmarmif vufxJrSm iSuf}uD;awmif"m;wacsmif; udkifxm;ygvm;? aoewfoHawG pdwv f mawmh olvnf; Zufyo k mG ;&w,f? tdrx f rJ mS rD;xGe;f rxm;&Jb;l ? &wwfor# vrf;rD;av;eJ‹ xoGm; xvm vkyaf e=uwm? aemufae‹rS od&wmu rD;&xm;oHvrf;ab; w,fvDzkef;&HkxJu ppfom;awGudk òrd‹om;wcsKdŒu tm;prf;oGm;=uwmwJ?h ud, k b hf ufu &xm;wJG wwJeG ‹J wwJG wGe;f wdu k jf yaewm/ [db k ufu aoewfe‹J [ef‹ypfwmwJ?h 'Dvakd oewforH sK;d udk ±ky&f iS af wGxrJ mS yJ trsm;pku =um;zl;ygw,f? ezl;awG‹ 'l;awG‹óuHrS iSuq f ;kd xd;k oHvkd xifrw S &f w,f? apwDyx k ;kd eJ‹ bk&m;ausmif;acgi;f avmif;oH/ tke;f armif;acguo f eH ‹J "rRaw;oDcsi;f oHawG òzdiòf zdiu f saewJh +idr;f csr;f wJeh ,fajrxJukd armif;jyefaoewfoaH wG xGuv f mwm pufqyk &f &HG mS p&myg? wòrd‹v;kH udk aoewfoaH wG zH;k v$r;f aewm tawmf=umygw,f? &Spaf v;vH;k wdu k yf GJ ±H;_ edrrhf ,fh edrw d v f uQ%mvm; æ? (2) &Spaf v;vH;k wku d yf t GJ vHudk rH&k mG rSmvnf; jrifjh rifrh m;rm; v$ix hf cl w hJ myg? t&yfav;rsuEf mS u òr‹d e,fawGvnf; yl;aygi;f vm=uygw,f? tdr&f iS rf rsm;toif;/ a&SŒaersm;or*~/ ukew f ifuek cf s tvkyo f rm;or*~/ vkyif ef;&Sif toif;/ q&m0efrsm;or*~/ jynfol‹oHCm/ oHCmhor*~Dtygt0if bmoma&;toif;tzJG‹awGeJ‹ ausmif;om;or*~awGvnf; zJ‹G pnf;cJw h ,f? A[dpk &k yftjzpf qkawmif;jynfeh ‹J a&$pnf;cHb k &k m;y&f0% k u f kd a&G;cs,cf =hJ uygw,f? ausmif;+yD;p &ifarmiftwGuf awmifra&muf ajrmufra&mufumvyg? *sDwDtdkifausmif;om;rsm; or*~z‹GJ z‹kd oli,fcsi;f a[mif;awGe‹J widk yf if+yD; wtdr0f ifwtdrx f u G f rarmEdik rf yrf;Ekid f vdu k zf w d =f uw,f? trSwf 3 txu ausmif;xJrmS or*~z‹GJ ygw,f? ausmif;wufvufp ausmif;om;awGukd OD;aqmifae&m ay;+yD; zJG‹=uwmyg? or*~tajcpdkuf&mae&m[m a&$pnf;cHkbk&m;twGif;rSm jzpfygw,f? udk,fwdkif roGm;jzpfwhJ &ufawGrmS v_y&f mS ;r_tajctaeudk jyef=um;a&;wm0ef,x l m;wJh ---udk qufo, G f owif;ay;/ ar;jref;ygw,f? t"duypfrw S u f - rqvtpd;k &ðzwfcs+y;D / a,bk,stm;jzifh em;vnfxm;wJh 'Dru kd a&pDe‹J vl‹tcGit hf a&; &&Sad &;? a&SŒaersm;or*~z‹GJ pnf;r_[m olrsm;awGxuf aemufusygw,f? a&SŒaeawG wku d yf rkH rJ aJ wGe‹J csw D ufawmh òrd‹cHvlxk[m 0rf;omtm;& aomif;aomif;jzjz óudqdk=uw,f? pk&yfeJ‹ tpnf;ta0;awGtwGuf &ifarmifwdk‹ tdrfudk ,m,DowfrSwfygw,f? vli,fa&SŒaeawG wufwufºuGºuG &dk;&dk;om;om;eJ‹ qENjycJhwmyg? &ifarmiftwGuf txif&Sm;qHk;yk*~Kdvfuawmh a&SŒae udkarmifarmif jzpfygw,f? 57


7J7ifhatmif

em&Dpifem;rSm tpmiwfcq H ENjy&if; use;f rma&;csKŒd ,Gi;f vmvd‹k twif;qJaG c:+yD; aq;&Hw k ifay;cJ&h olyg? w&m;yJaG wGrmS tm;yg;w& a[majymwwfw,f? vGwv f yfaewJu h mvrd‹k Edik if aH &;udk euef;wvH;k em;rvnfayr,fh cHpm;csu&f w dS o hJ rl eS o f r# rqv acwfu tema[mif;awGukd trsm;odatmif wl;qG azmfxw k =f uw,f? aysmv f nf; odyaf ysm=f uw,f? &efoq l w kd m r&Syd gb;l / tm;vH;k [m rdwaf qGygy?J rqvygw0D ifawGvnf; yg0ifae=uyg+yD? “wygwD tm%m&Sipf epf tvdrk &S”d ? =o*kwv f 12 &ufa&mufwt hJ cg om;owform;pdev f iG f orRw &mxl;u qif;ajy;&w,f? vlawG tawmfu h kd auseyfc=hJ uw,f? &efuek /f rE aW v;/ ppfuikd ;f eJ‹ qufo, G af &;tm;aumif;ygw,f? [drk mS wckcjk zpf+yDq&kd if csucf si;f owif;a&mufwwfygw,f? pm&Gux f rJ mS owif;awGa&;/ umwGe;f awGq/GJ "mwfyakH umfyaD wGu;l eJ‹ b,fou l b,fo‹l urkd S cdik ;f p&mrvdak vmufatmif tvkyjf zpf=uwmyg? &efuek /f ppfuikd ;f rSm ppfom;eJ‹ &Ju owfv‹kd vlawG twke;f t±k;H aowma=umifh rH&k mG òr‹d rmS vnf; vHòk caH &;udp[ P m yd+k y;D a&SŒwef;usvmw,f? =o*kwv f 19 &ufrmS a'guw f marmifarmif ygwOD uUÏopfjzpfvmw,f? om;owform;om orw wef;rcef‹bJ vl,Ofaus; a'guw f marmifarmifuo kd m t&ifcef‹c&hJ ifawmh tajctaeawG[m wrsK;d jzpfEdkifygw,f/ tckawmh tm;vHk;vGefukefyg+yD? ol‹udkvnf; r,Hkawmhygbl;? =o*kwfv 26 &uf a&$wd*Hkbk&m;teD;rSm zcif AdkvfcsKyfatmifqef;orD; a':atmifqef;pk=unfu jynfol axmif aygi;f rsm;pGmudk rde‹f ceG ;f ajymcJw h ,f?f 28 &ufrmS AuozJ‹G +y;D rif;udEk ikd [ f m ausmif;om;acgi;f aqmiftjzpf ta&G;cH&w,f? tJ'DtcsdefrSmyJ “tusOf;om;awG axmifazmufajy;w,f/ axmifqlw,f/ axmifcgw,f” qdkwJh owif;awG trsK;d rsK;d =um;ae&yg+y?D [kw/f r[kwf twdtusrajymEkid yf gb;l ? aumvm[vawGuvnf; vlx=k um;rSm xlajymaeygw,f? vlawGu wufºuGae+yD;/ wckc=k um;&if ud, k v f w kd b hJ uf qJaG jymawmh rcdik v f w kH o hJ wif;awG ae&mtESŒH rSm us,u f s,jf yef‹jyef‹ jzpfaeygw,f? vkypf &m&Sw d mudk vkyaf e=uwJh vl}uD;vli,fawG bk&m;0if;rSm ae‹a&mnyg tajccsvy_ &f mS ;=uw,f? vHòk cHa&;twGuf taocHwyf (uGerf ef')kd zJ‹G ygw,f? oHCmeJ‹ ausmif;om;awGu vHòk cHa&;rSm pkaygi;f wm0ef,=l uygw,f? òr‹d xu J vdik pf ife‹J uikd x f m;wJh aoewfawGukd vdu k v f o H rd ;f qnf;ygw,f? vHòk caH &;t& "m;wd/k "m;&Sn/f avmufav;*GawG udik x f m;ayr,fh =urf;=urf;wrf;wrf; rqufqyH gb;l ? vHòk cHa&;eJ‹ pnf;urf;xde;f odr;f a&;twGuf vd&k r,f& aqmifxm;=uwmyg? tJ'w D ek ;f u Adv k cf sKyfa=u;&kypf u kd x f rl ,fh ajrae&m[m wGi;f }uD;yJ &Syd gao;w,f? 'DxrJ mS nbufq&kd if oHCm/ ausmif;om; vHòk cHa&;,lygw,f? 58


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ae‹bufrSmqdk vrf;pnf;urf;vnf; xdef;odrf;w,ff? &efol&,fvdk‹ rawG‹&ayr,fh/ “xl;jcm;wJh tjzpftysuaf wG”eJ‹ “awmrD;avmif awma=umif vufcarmif;cwfawG” awmh wajz;ajz; &Sv d mwmayg?h “0ke;f ” rD;&xm;blwm&Ht k eD; tdr0f if;wck&dS a&wGi;f xJukd wpHw k ckusomG ;oH =um;&ygw,f? ntarSmifxrJ mS jzpfaeawmh tm;vHk;u jyL;wl;+yJwJ xGuf=unfhw,f? awG‹yg+yD/ rouFm&wJhol? ol‹udkzrf;+yD; rD;owfuif;wJrmS ppf=uw,f? ±ky&f nfu a'ocHawG&ŒJ ±kyrf sK;d eJ‹rwlygb;l ? rsuv f ;kH ao}uD;eJ‹ vlawGukd =unfw h wfygw,f? yHyk ef;o¿mef =unf&h wm axmifom;vdyk gy?J “emrnfbmvJ” “b,fuvmwmvJ” “bmudpeP ‹J vmwmvJ” bmrS ar;r&ygb;l ? wkev f y_ rf r_ /hJ cHpm;r_rrhJ suEf mS rsK;d ? ar;wJo h al wG pdwt f csOaf yguv f mw,f? wufºuaG ewJh vli,fawGu xd;k vm;}uw d v f m;eJ‹ ar;ygawmhw,f? rsuEf mS rSm aoG;awGom ,dpk ;D vmw,f/ pum;wcGe;f rS rajymygb;l ? ol‹ukd vufrvGecf siv f ‹kd &Jpcef;udk yd‹k vu kd w f ,f? 'gu tjzpftysuw f ckyg? wjcm; ae&mawG rSmvnf; tvm;wljzpf&yfrsK;d awG &Scd yhJ gw,f? awma=umifjy\emu æ “w'dik ;f 'dik ;f ” eJ‹ olypfu, kd yf pf aqmfae=uyg+y?D jyom'fausmif;0if;xJrmS u “jynfo‹l oC H m” tzJ‹G 0ifawG/ ausmif;tjyifbuf Adv k cf sKyfatmifqef;vrf;ay:rSmawmh vlx?k tjyeftvSef aoewfu, kd pf eD ‹J ypfae =uwmyg? ajcmufv;kH jyL;/ ESpv f ;kH jyL;/ ypPwakd oewfawGe‹J ypfygw,f? aemufq;kH jynfo‹l oHCmtzJ‹G 0if 3 OD; vuf&zrf;rdygw,f? qkawmif;jynfb h &k m;udk ac:cJ=h uw,f? olw‹kd ukd tE &W m,fray;ygb;l ? òrd‹u ESix f w k v f u kd yf gw,f?f aemuf 3 &uft=um olw‹kd jyefa&mufvmcsed rf mS yJ wku d w f u kd q f ikd q f idk f olwjyef ud, k w f jyefwu dk yf w GJ ek ;f u vnfyif;udk *siu f vdreS cf w hJ hJ ausmif;om;av; rE aW v;aq;&Hrk mS aoqH;k cJw h ,f? olw‹kd 3 a,mufukd qkawmif;jynfb h &k m; taemufrck rf mS vnfpif;ckid ;f vdu k w f ,f? &efo‹l vt l jzpf owfrw S cf w hJ mud;k ? (oHCmawmfwyg;rS rygygb;l ?) “ab;z,f æ ab;z,f” “aooGm;csiv f ‹kd vm;/ a[h ajymaewm r=um;bl;vm;” 'l;av;eJ‹csed /f "m;&Snef ‹J a0S‹&rf;&if; =unfah ewJv h x l u k kd &ScJ ikd ;f ygw,f? bDv;l obufrsm;0ifaeovm; atmifah rh&w,f? cufxefrma=umaewJh rsuEf mS ud, k pf eD ‹J 0g;vH;k xdyrf mS vlacgi;f jywfawGukd xd;k +y;D òr‹d tESŒH 59


7J7ifhatmif

vSnjhf yaewmyg? òrd‹aevlx[ k m rpm;Ekid rf tdrEf idk b f 0udk &kwcf sn;f a&mufomG ;w,f? tvGet f u|H aoG;qlaewJh vlwcsKŒd &JŒ jyuGuaf =umifh v_y&f mS ;r_uae a&Smifwo hJ l wae‹wjcm; rsm;vmygw,f? 'guo kd w d hJ ausmif ; om;tzJ G ‹ awG u tpmiwf c H q EN j yyJ G u d k òrd ‹ v,f a ps;opf } uD ; vrf ; rS m vk y f = uygw,f ? oHCmawmfawGuvnf; avmfpyDumwyf *spfum;ay:uae wòrd‹vHk;vSnfh+yD; y&dwfw&m;awmf &Gwzf wf=uw,f? 'gayrJh tcsed rf rDawmhygb;l ? pdw"f mwfawG usvmovd/k rsuv f ;kH xJrmS cE<mud, k rf ahJ ewJh 0g;c|ex f yd u f rsuEf mS awGuo kd m æ? (3) pufwifbm 10 &ufae‹rmS rqvygwD 'kw, d t}urd f ta&;ay:nDvmcH usi;f y+y;D ygwpD pkH epfatmufrmS taxGaxG a&G;aumufyv GJ yk zf ‹kd tqdw k ifoiG ;f cJ=h uygw,f? 16 &ufae‹rmS wyfom; wode;f &Spaf omif;&Sw d hJ ppfwyfukd rqvygwx D u J E_wx f u G cf iG ahf y;a=umif; a'guw f marmifarmiftpd;k &u a=unmcJw h ,f?f “r,H&k if=unfah euG/ ppfwyf tm%modr;f vdrrhf ,f” rd;k +idr;f pmtkyq f ikd u f OD;rd;k }uD;&JŒ ajympum;yg? ppfom;awG òrd‹}uD;awGtESŒH ae&mcsvmwmeJ‹ trsK;d trnfrod jy\emawGu=kd unf&h wm OD;ae0if;&JŒ ppfaxmufvSrf;a&;u tuGufcspDpOfaewJhtwdkif;ygyJ? tcsif;csif;pdwf0rf;uJGatmif aemufuG,fu zefw;D aew,fv‹kd oH;k oyfygw,f? ppfum;awG ppfom;tjynfeh ‹J òr‹d xu J kd 0ifvmygw,f? oHCmawmfawGu òr‹d xrJ 0ifz‹kd wm;cJah yr,fh olw‹kd awG òrd‹tjyifvrf;uae cv& 16 (,ck ercppfXmecsKyf) ajrmufbufrmS &Sw d hJ opfjzwfpuf&x kH rJ mS ae&m,lxm;=uyg+y?D usaemfw‹kd awGbufu òr‹d cpH pfwyfygvmzd‹k rvkyEf ikd cf =hJ uygb;l ? 'D=um;xJ b,fuvmrSe;f rodwhJ wyfawGvnf; wzJzG aGJ &mufvmyg+y?D ppfwyf[m ausmif;awG/ Adv k cf sKyfa=u;±kyaf e&m/ w,fvzD ek ;f ±H;k tygt0if òr‹d wiG ;f wdu k yf t GJ wGuf jyifqifz‹kd vlx=k um;xJukd pDrcH suaf wG/ ajryHak wGuikd +f y;D wpwp wd;k 0ifvmyg+y?D t±H;_ ray;vdw k hJ olw‹kd 3 a,mufu pdwyf ikd ;f jzwf+yD; trSwf 1 ausmif;xJu ppfom;awGukd csKu d sK;d em;&Guyf hJ tdrv f yk "f mwfqAD ;kH awGe‹J oGm;ypf wmyg? olw‹kd awG usq;kH cJah yr,fh olw‹kd awG&ŒJ emrnfe‹J pw d "f mwfuawmh aemufvil ,fawG vufxJ xnfo h mG ;=uw,f? 1988 ckEpS f pufwifbm 18 &uf nae 4 em&DrmS wyfrawmfumuG,af &;OD;pD;csKyf Adv k cf sKyf}uD; apmarmifu Edik if aH wmftm%mudk vJa$ jymif;,lvu kd af =umif;eJ‹ Edik if aH wmf +idr0f yfyjd ym;r_ wnfaqmufa&;tzJ‹G (e0w) zJ‹G pnf;vdu k af =umif; a&'D,u kd ae a=unmvdu k w f ,f? (4) &ufyikd ;f twGi;f rSm æ “vlzrf;yJ}G uD; pyg+yD”? 60


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

olwdk‹vmr,fqdk+yD; zkef;qufajymvkd‹ tazu tdrftjyifrSmxGufapmihfygw,f? &ifarmifvnf; tazhtem;rSmyg? 15 rdepfcef‹t=um olw‹kd awG a&mufvm=uygw,f? a&SŒu rmpwm*sp/f aemufu wmvbwfr;kd um tkyx f m;wJh ppf[;D Ed;k um;? &ifarmifw‹kd trd u f kd rodwma=umifh oH;k tdraf usmrf mS um;awG&yf=uw,f? vrf;ab;uvlawGudkar;+yD; tdrfausmfvmrSef;odwma=umifh um;awGudk ajz;ajz;csif; aemufjyef qkwv f mw,f? tazhujkd rifawmh “cifAsm; OD;--vm;”vd‹k vSr;f ar;ygw,f? tazuvnf; “[kww f ,f” vd‹k jyefajzygw,f? csucf si;f qdo k vdyk J [D;Ed;k um;xJu aoewfuikd pf pfom;awG tdr0f if;xJ tajy;0ifomG ;+y;D tdryf wfywfvnfukd 0kid ;f xm;vdu k w f ,f? e0w Akv d rf ;ª u tdrx f u J kd 0ifw,f? +y;D awmh tazhukd “usaemfw‹kd e‹J c%avmufvu kd cf yhJ g” vd‹k ajymw,f? tazuvnf; “vku d w f mayg/h usaemf t0wfvv J u kd t f ;kH r,f” vd‹k jyefajymygw,f? tazu tdraf e&if; 0wfwhJ aumfvpH w k /f a[mif;EGr;f aewJh tusyô g;av;udk 0wfxm;wmyg? 'gayrJh Adv k rf ;ª u cGirhf ðyygb;l ? “c%yJAsm tusv ô rJ aeyge‹J ” qd+k yD; tazhukd ppf[;D Ed;k um;ay:wufcidk ;f +yD; ac:oGm;=uw,f? 'Dvekd ‹J yJ taz[m axmifxrJ mS 26 &ufaecJ&h ygw,f? tazhuzkd rf;wJt h csed rf mS &ifarmifw‹kd ro d m;pk pHpk v kH ifvif&ydS gw,f? tm;vH;k rsuEf mS raumif;=uygb;l ? tdrrf mS &Sw d hJ acG;teDaumifuawmh ppfom;awG aoewfuikd +f yD; tdr0f if;xJukd tajy;0ifvmuwnf;u pl;pl;&S&S xd;k a[mifaecJw h myg? olw‹kd awG xGuo f mG ;wJt h csed t f xd ol‹a[mifo[ H m tqufrjywfcyhJ gb;l ? raumif;wJh t&dyfvuQ%mrSef; odaecJh[efwlygw,f? aemufydkif;&ufawGrSmvnf; tpdrf;a&mif um;awGawG‹&if ol‹rmS vdu k af [mif&wm tarmyg? wu,fawmh 'Dppfom;awGa=umifh &ifarmifw‹kd òr‹d rmS us,af vmifwhJ aoewfoaH wG/ aoG;n‡eD ŒH awG r=umao;cifuyJ jzpfay:cJw h mud;k ? tazhukd zrf;wJt h csed rf mS ol‹twGuaf wmh ol‹ocifukd raumif;qd;k 0g;awG vmac:rSe;f odaewJt h wdik ;f ygy?J tazu axmifxu J ae tarhukd pum;yg;vdu k w f m&Syd gw,f? (axmif) &J0efxrf; udek D u wqifyh g? udek u D tarhukd “tr tudu k rSmvdu k w f ,f/ tudk tzrf;cH&wJt h a=umif; tr&JŒ tudak wGqu D kd ta=umif;r=um;ygeJ‹” wJh? tazh&JŒtrSmpum;udk tar tygt0if &ifarmifwdk‹armifESrawG oabmayguw f ,f? tJ't D csed u f &ifarmifrh b d &J‹ i,foil ,fcsi;f eJ‹ tarhct J w kd ‹kd [m e0w 0ef}uD;awG jzpfaeyg+yD? olw‹kd ukd tarom vSr;f ta=umif;=um;vdu k &f if em&Dyikd ;f twGi;f axmifuae taz vGwf aumif;vGwv f mEdik w f ,f? taz[m &Spaf v;vH;k v_y&f mS ;r_wek ;f u a&SŒaersm;or*~rmS em,utjzpf yg0ifco hJ vd/k tdru f v kd nf; pk&yftjzpfo;kH cJw h m tm;vH;k todyg? 'ga=umifrh ‹kd taz[m ol‹ou d mQ twGuf 61


7J7ifhatmif

axmifxu J ae vGwcf si;f vGw&f if vkyaf zmfuikd zf ufawG=um;rSm aemufq;kH rS xGucf sio f vd/k a&SŒqH;k u aeawmh (vH;k 0) xGuv f mcsiw f mr[kwyf gb;l ? 'gayrJh tazhqEN rjynfhcJhygbl;? taz axmifus+yD; &uf 20 0ef;usif/ 1988 ckESpf Edk0ifbmv qef;avmufrmS - tazhoil ,fcsi;f 0ef}u;D cv& 16 udk vm+y;D wyfwiG ;f &Si;f vif;yJG vmvkyw f ,f? tJ'yD u GJ kd puf&iS w f &m; ol}uD;a[mif; OD;qef;armif oGm;wufygw,f? OD;qef;armifu 0ef}uD;&JŒ OD;}uD;awmfoyl g? OD;qef;armif&ŒJ ajympum;t& - 0ef}uD;[m wyfwiG ;f &Si;f vif;yJrG mS ol‹oil ,fcsi;f wa,muf axmifcs cHxm;&a=umif;ajymcJo h vd/k &[wf,mOfay:wufcge;D rSmvnf; OD;qef;armifukd “---udk v$wzf ‹kd usaemf ajymxm;cJw h ,f” vd‹k today;cJw h ,f? OD;qef;armifuawmh 'Dta=umif;udk 0rf;omtm;& tarhukd vmajymwmyg? taz[m axmifusa&SŒ aeawGxu J t&ifq;kH vGww f t hJ yk pf x k rJ mS ygvmcJyh gw,f? tdrfudkjyefa&muf+yD;aemufydkif; taz[m tpm;taomuf/ taetxdkif yHkrSefr[kwfawmhygbl;? ±H;k csed ;f &ufawGrmS ud, k w f ikd rf oGm;awmhbJ tud‹k uo kd m v$wcf w hJ ,f? trsm;tm;jzifh tazhrsuEf mS [m n‡K;d i,faecJw h myg? &ifarmifw‹kd bmrSrwwfEikd yf gb;l ? jzpfvmor#ukd usw d rf w dS cf =H u±Hu k vJv G ‹kd wu,fu h kd bmrSrwwfEikd af wmhygb;l ? tckxv d nf; aphaphawG;=unfah v/ &ifemavygy?J rdom;pkwcktwGi;f u emusirf a_ v;yg? vlrsK;d tvku d /f bmom omoemtvdu k /f ,Ofaus;r_tvdu k f emusirf w _ òyw H r}u;D awG r[kwaf o;ygb;l ? tcsdefwdkav;twGif;u r}uD;us,frajymyavmufwJh tjzpftysufav;/ tao;tzJGtqifh&SdwJh jzpf&yfav;udk ajymcJw h myg? 'gayrJh wcsKŒd tao;tzJaG v;awGu vlwa,mufukd b0wav#mufv;kH txd vdkufvHESdyfpufEdkifpGrf; &Sdygw,f? 'ghtjyif vlwa,muf&JŒb0udk jyÏmef;csufawG woDwwef;}uD; aphaqmfzefw;D ay;wwfygw,f? 'Dx h ufru tqrwefEydS pf ufc&H olawG/ &ufyikd ;f avmufomr[kwb f J ESp&f n S v f rsm; enf;aygi;f pHek ‹J ðyusichf aH e&wJo h al wG&ŒJ &ifxrJ mS b,fvckd pH m;&r,fqw kd m cef‹reS ;f om=unfyh g? tdru f acG;teDaumifvkd wd&pd m> efrmS awmif ociftwGuf emusiw f wfwhJ ESv;kH om;&Syd gw,f? &ifarmifw‹kd wikd ;f jynfrmS jynfoal wG[m q,fpEk pS af ygi;f rsm;pGm ppfacgi;f aqmifawG&ŒJ &uf&ufpufpuf ESdyfpufcJhwmudk cg;cg;oD;oD; }udwfrSdwfcHpm;cJh&wmyg? raumif;qdk;0g;awG }uD;pdk;aecJhwma=umifh olw‹kd tm;vH;k &JŒ rsuEf mS [m =unfvif0if;yraecJ&h ygb;l ? ae‹pOf b0&yfwnfa&;twGuf qif;&J'u k Q }uD;rm;pGm uke;f ±ke;f jzwfoef;ae&ovd/k aexGurf S ntdy&f m0iftxd pd;k &draf omupdwf wyHw k acgi;f udk emusipf mG ayG‹yu kd x f m;cJ&h wmyg? jynfoal wG[m usiv f nf&me,fy,fwidk ;f rSm ppf,el aD zmif;0wfawG&ŒJ Adv k u f sp;kd rd;k r_ukd o¿mefrsK;d pHek ‹J 62


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

&ifqdkifxdk;ESufcHae&ygw,f? ppfacgif;aqmifawG&JŒ }uD;rm;wJh ,kwfrmaumufuspfr_tvHk;pHkudk ESp&f n S v f rsm; cg;pnf;cHvm&wm[m woufwmtwGuw f ifrubJ aemifvmaemufom; rsK;d qufawG txd rSwrf w S o f m;om; jzpfomG ;awmhrmS yg? “urBma=uaomfvnf; O'ge;f ra=u” qdw k mrsK;d ayg?h (5) taz axmifuvGwv f m+y;D r=umcif - “a[haumifawG xGucf phJ rf;”? tudek ‹J &ifarmif tdraf &SŒwJxrJ mS rD;a&mifatmuf vufawmufcakH wmufaewmyg? armifjrifah usmaf v;u ab;rSmxdik =f unfah ew,f? tdrftjyif zkHawmxJudk a&aq;qDxdk;tvkyf±Hku ydkwJha&udk a&pkyfpufeJ‹ pGef‹ypfaewmudk olwkd‹ ywfwa&mifvn S w hf t hJ cg taESmift h ,Sujf zpfw,f/ rxkw&f qdw k hJ trde‹f ukd rae‹nu ajym+yD;om;yg? 'gayrJh 'Dae‹nrSmvnf; *±krpdkufEdkifbJ udk,fvkyfp&m&Sdwmudk vkyfae=uwmyg? armifjrifhausmf tajy;xGuo f mG ;ygw,f? Adv k jf zpfou l “rae‹uwnf;u a&rypf&bl;vd‹k ajymxm;wm rodb;l vm;”? toHus,u f s,af jymvdu k w f ma=umifh tudu k acgi;f jyL=unf+h y;D jrifah usmu f kd &ef&mS awmhr,freS ;f odwmeJ‹ tajy;xGuo f mG ;ygw,f? “igw‹kd zmomvkyw f m rif;wd‹k ukd bmtaESmift h ,Suaf y;vd‹k v”J ? tud[ k m tE &W m,fukd ra=umuf&ŒHG bJ ðAef;pm;}u;D ajymcsvu kd w f ,f? Adv k q f w kd o hJ l wcsuaf =umifomG ;w,f? tud‹k ukd vufxrJ mS udik x f m;wJh "mwfcJ 4 vH;k xd;k vufEydS rf ;D eJ‹ vSr;f ±du k w f ,f? tudu k jyefccH sw,f? vufzsu H kd ±du k rf o d mG ;w,f? tdrx f u J ae taz/ tareJ‹ trawG ajy;xGufvmygw,f? tr}uD;yg;pyfu “rvkyf=uygeJ‹/ rvkyf=uygeJ‹” vdk‹ awmif;yefajym ajymvmwmyg? tudu k aemufwvSr;f qkw+f yD; rD;a&mifxifxifa&SŒrSm 0if;x&Hwidk af wGukd vufo;D eJ‹ vdu k x f ;kd ygw,f?f &Jabmfwa,mufu “Adv k }f uD; 'Daumifukd zrf;&rvm;”? trde‹f ox H u G rf vmcif taz u =um;jzwf+yD; “a[haumif rif; txJu0kd ifprf;” aiguo f jH yif;jyif;oH;k +yD; vlvrd mR enf;eJ‹ om;}uD;udk tom y’xkwf vdu k w f ,f? wqufxrJ mS yJ “ae‹v,fuAsm/ Adv k rf ;ª armifaxG; tdrv f mvnfwmeJ‹ a&rxkwjf zpfv‹kd yg/ 'ga=umifh tckrS xkw&f wmyg”? tazhom;t&G,af vmuf&w dS hJ Adv k }f uD;qdo k u l “bmvJ/ cifAsm;u 0dwo f ;kH wmvm;”? taz u “r[kwyf gb;l Asm/ aemufae‹qkd a&rxkwaf wmhygb;l ” vd‹k tm±Hak jymif; oGm;atmif pum;eJ‹ r#m;ac:oGm;ygw,f?f ppfom;awG[m bmr[kww f hJ ta=umif;jycsuef ‹J vli,fwOD;udzk rf;+yD; trSwf 3 ausmif; xkyw f ef;rSm óud;wef;vef;eJ‹ waeukef aZmufx;kd qJx G m;wJh owif;awG =um;xm;ygw,f? tJ'n D u oufjyif;&Snf cs&w,f?f a'goawG wzdwzf w d af wmufwhJ tukov kd f nwnyg? rdom;pkb0wckukd vdu k v f x H ;kd ESuv f ‹kd 63


7J7ifhatmif

&xm;wJh temawG[m rusuaf o;ygb;l ? tzdEydS cf rH o d m;pkawGuv kd nf; ud, k cf si;f pmrdcyhJ gw,f? &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk ay:aygufcJhwm 15 ESpfeD;yg;&SdawmhrSmyg? ta&;awmfyHk}uD;udk ppfwyfu tm%modr;f +yD; OD;csK;d cJah yr,fh 'Duae‹'t D csed rf mS t±H;_ xJu tjrwfxu G w f mawGvnf; &Scd yhJ gw,f? “jynfwiG ;f ppfw&m;cH” “Ekid if aH wmfopfarG;zGm;a&;” “Edik if w H um rdwaf qGtiftm;pk” “&efol tm%m&Sipf epf” “trsKd;om; nDnGwfa&;” pwJh ta=umif;t&mawGudk rsKd;qufopfvli,fawG oJoJuGJuJGodcJh+yD;/ tem*wfrmS b,fvpkd w d "f mwfawGe‹J trsK;d om;aoG;pnf;cdik rf ma&; wnfaqmuf&r,fqw kd m &ife‹J tr# em;vnfcpH m;cJ=h u&yg+yD? usaemfw‹kd tm;vH;k twGuf “a&wdt k ±H;_ xJu a&&Snt f jrwf” awGom jzpfygw,f? (2002ckEpS f Zlvikd f 18 &uf/ arcrSwqifh wifjycJo h nfh “tvum;r&aom ,H=k unfr”_ aqmif;yg;rS pmyk'f rsm;tm; ,ckaqmif;yg; wcsKŒd ae&mrsm;wGif jyefvnfo;kH pJyG gonf?) Zlvidk v f 4 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

64


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

yk*v ~ "d@efe‹J vGwaf jrmufa&;vrf;p (1) “uav;òr‹d u um;uav;pD;+y;D r=umcif æ wm[ef;a&mufawmh vl&id_ ;f wd‹k òr‹d e,fajr æ wm[ef;uae um;wufp;D +yD; r=umcifrmS æ csi;f awmifwef;udk um;i,fuav;eJ‹ a&mufvmw,f æ” “ æ iSuaf ysmoD;eJ‹ =uufOa&mif;wJ&h mG i,fawG æ awmawmifvrf;rSm jrLcd;k eJ‹rid_ ;f aew,f æ” udrk ;kd qdak eus bdb k [ kd ef&‹J oDcsi;f av;eJ‹ oGm;aewJch &D;[m vdu k zf ufveG ;f vd‹k tawG;ud, k pf D cHpm;&if; vdkufvm=uwmyg? txkyftydk;awG tjynfhwifxm;wJh *spfum;ay:rSm yifyef;&aumif;rSef;rodbJ oDcsif;cspfolawG vrf;wav#mufvHk; oDcsif;awG qdkvm=uygw,f? rxifrSwfbJ awG‹vmEdkifwJh tE &W m,fawGukd arhxm;Edik cf w hJ ,f? r_id ;f !dŒk !dŒk awmifwef;awG&ŒJ wzufwcsurf mS c&pf,mefb&k m;ausmif;awG awG‹&wm tjrifqef;aeovdk pdwu f kd at;csr;f apygw,f? oufEw k rd ! f ykd g;awG[m awmif}uD;awG&ŒJ &ifciG x f rJ mS uspD ,fae=u+yD;/ awmwef;av;awGu aumif;cs;D =obmay;wJt h aeeJ‹ v_ycf g&rf;jyae=uw,f? a&mifpykH ef;yGiahf v;awGu oDcsi;f vdu k q f akd e=uwmayg?h obm0tvSuawmh jynfph v Hk yS gw,f? awmifay:rSm ypPnf;awGo,fqif;vmwJh opfom;awmifay:um;av;awGudkvnf; 'a&maomyg; tajy;qif;vmwm r=umc%awG‹&ygw,f? twufc&D;rSm vluwGe;f wif+y;D / tay:u qif;vmwJt h cg t&Sdefudk vufudkif/ ajceif;eJ‹ xdef;xm;wJh opfom;vkyf bD;wyfwGef;vSnf;av;awGyg? olwdk‹udk ‘cH';l armfawmf’ vd‹k ac:a=umif; c&D;twlomG ;wJh tr}uD;u ajymjyygw,f? awmifay:&moD[m &ifarmifw‹kd tnma'ovdk yltu kd +f yD; zHw k vH;k vH;k vSrd w hf u dk af ewmrsK;d r[kwyf gb;l ? *spfum;acgifrdk;ay:u vdkufvmwJhtwGuf pdrf;vef;aewJh ygwf0ef;usifwckvHk;udk pD;jrifae&w,f? olw‹kd awGu =unfo h u l kd rsuEf mS vJz$ ,froGm;&atmif qJ, G n l K‡ Œd iifxm;ygw,f? vwfqwfat;jraewJh avaumif;avoef‹awG[m c&D;yef;wmudk ajyaysmufvGifhpifoGm;apovdk/ obm0awmifwef; }u;D awGuawmh jzwfomG ;jzwfvm c&D;oGm;{nfo h nfawGukd tm;tifawGjynfah eatmif aphaqmfay;&if; 65


7J7ifhatmif

c&D;OD;óudðyaew,f? &Sr;f jynfe,f/ uavmòrd‹rmS oH;k ESpo f ;kH rd;k ausmif;wufcv hJ ‹kd awmifay:a'oudk pJv G rf;cJw h meJ‹tr# csi;f jynfuv kd nf; jrifjrifcsi;f &if;ES;D oGm;yg+yD? 'Dae‹[m “=o*kwv f 8 &uf 1989ckEpS /f &Spaf v;vH;k ta&;awmfykH wESpaf jrmufae‹” jzpf+yD;/ a&muf aewJah e&m u “zvrf;òrd‹”? “'Dae‹ òrd‹xJrSm EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_vkyfr,fvdk‹ usaemfwdk‹ =um;xm;w,f/ wyfrawmftpdk;&u EdkifiHawmfwnf+idrfa&;twGuf aqmif&GufaecsdefrSm at;at;aq;aq;ae=uzdk‹ owday;csifw,f/ qlyw l o hJ al wGukd w&m;Oya' t& ta&;,lomG ;rSmjzpfw,f” cv& 89 rS Adkvf}uD;wOD;&JŒ avmfpyDumrSwqifh owday;wJhtoHyg? waphwapmif; tuJcwfzdk‹ vdkwma=umifh pm;vufpxrif;0dkif;udk tjrefodrf;+yD; qdkiftjyifbufudk usaemfwdk‹ tda¹ENrysuf xGufvdkuf=uw,f? a'opdrf;wckjzpfayr,fh udk,fvdkolvdk c&D;oGm;awG&Sdaewmrdk‹ ywf0ef;usifu &ifarmifw‹kd ukd owdrxm;=uygb;l ? ESŒH ESŒH pyfpyf vSeaf vSmppfaq;r,fh ppfom;awGe‹J &JawG &ifarmifw‹kd *spu f m;qD vmae+y?D ausmif;om;u'f awGe‹J oli,fcsi;f xGe;f xGe;f &JŒ ppfub d uftw d f ygvmwma=umifh &ifxrJ mS w'dw'f w d cf ek af eygw,f? awG‹omG ;rSm pd;k &drw f ,f? uav;òr‹d t0if usu D ek ;f &GmrSmvnf; uHaumif;vd‹k tao;pdwt f ppfrcH&bJ [dv k v kd kd 'DvdkvdkeJ‹ a&ma,mifvGwfvmcJhwmyg? &J/ ppfwyfeJ‹ taumufcGef0efxrf;awG tjynfhxdkifxm;wJh ppfaq;a&;*dww f ckyg? tajctaer[ef&if toH;k ðyr,fh taemufajrmufwidk ;f ppfXmecsKyf (erc) zke;f eHygwf (26874) eJ‹ taemufyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyf (eyc) zke;f eHygwf (31337) awGawmh rSwpf pk mtkyx f rJ mS t&Hoifh&Sdaeygw,f? wdkif;rª;awG&JŒ zkef;eHygwfjy+yD; wywf±dkufzdk‹yg? tppftaq;=urf;w,fvdk‹ emrnf}uD;ayr,fh tcsed jf ynfrh jzpfEidk b f ;l qdw k m usu D ek ;f rSmawmh awG‹c+hJ yD;om;yg? trde‹f a=unmcsuzf wfjyaewJh ppfAv kd &f ŒJ *spu f m;[m &ifarmifw‹kd um;teD;udk xd;k qdu k v f mygw,f? olu wyf=uyfukd “'Dum;awGu b,fux kd u G rf mS vJ” vd‹k avoHrmrmeJ‹ vSr;f ar;ygw,f? OD;aqmifppfaq;r,fh wyf=uyfu “e,fpyfuo kd mG ;r,fh um;awGyg Adv k }f uD;” vd‹k ±dŒk usK;d pGm jyefajzvdu k w f ,f? &ifarmifw‹kd *spfum;udk ppfAdkvfudk,fwdkif vdkuf=unfhygw,f? 'gayrJh tay:,HavmufygyJ? ol‹pdwfxJrSm bm&Sd aew,fqw kd m rodEikd yf gb;l ? olu “at;av/ udp+P yD;wmeJ‹ jrefjrefvw $ v f u kd ”f wJ?h 'g[m txuf t&m&S&d ŒJ trde‹f yg? olu, kd w f idk f ppfaq;cJw h u hJ m;rd‹k tm;vH;k u vufa&Smifvu kd =f uw,f? &ifarmifw‹kd at;at;aq;aq; c&D;qufxGufEkdifcJhygw,f? taESmif;aocsmatmif tprSm aumif;atmif jyifqifcw hJ mawG tcsn;f ES;D rjzpfao;ygb;l ? 66


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

(2) 88 ckESpf &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD;udk ppfwyfu òzdcJG/ tm%modrf;wJhtwGuf ta&;awmfyHkrSm wufwufºuGºuGvy_ &f mS ;wJo h al wG/ vufeufe‹J jyefwu kd rf ,fqw kd hJ ausmif;om;vli,fawG[m olw‹kd &ŒJ tcspaf wGjzpfwhJ rdbawG/ ausmif;awG/ aqGrsK;d om;csi;f awG/ oli,fcsi;f awGe‹J orD;&nf;pm;awGukd cJcG gG +yD; e,fpyfa'oawGudk xGufoGm;=uw,f? xdkif;/ b*Fvm;a'h&Sf/ tdENd,eJ‹ w&kwfe,fpyfawGrSm&SdwJh vufeufuikd v f rl sK;d pkawG &S&d mbufukd a&muf=uw,f? vlrsK;d pkvufeufuikd af wGu v_u d v f u d_ v f v JS óJS udqakd yr,fh csKŒd wJrh '_ %fe‹J wjcm;ta=umif;awGa=umifh wcsKdŒawG jynfwGif;udk jyef0if=ucsdefrSmyJ EdkifiHawmf +idrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzJG‹ OuUÏ Adv k cf sKyf}uD;apmarmifu e,fpyfa'oawGrmS óudqv kd ufcaH &;pcef; 30 eD;yg;zGi+hf yD; ausmif;om;awGukd jyefvnfvufcw H ,fv‹kd w,fvAD ;GD &Si;f eJ‹ owif;pmuae azmfjycJw h ,f? 'gayrJh olw‹kd vufxu J kd pdwcf s vufcs a&mufwmeJ‹ aemufqufwGJ zrf;qD;ESyd pf ufra_ wG/ cH&k ;kH zJ‹G axmifcsra_ wG xyfcsyrf uGm vkyv f mwm r=umc% =um;ae&w,f? ppfwyftm%modr;f pOfu owfjzwfnO‡ ;f qJwmawGukd tv$mvdu k /f tuef‹vu kd f em=unf;csut f jzpf &ifxrJ mS xlxyfpmG ae&m,lcyhJ g+yD? 'D=um;xJ rdom;pktwGuf a'goxGucf &hJ wmawG[m a=u;rHjk yif jrifuiG ;f xJrmS txift&Sm; &Sad eygw,f? cHjyif;pdwaf wGukd òrdoyd rf xm;Edik w f ma=umifh b,fvrkd sm; awmcdEk ikd rf vJqw kd hJ tawG;udk wpwp pOf;pm;vmapygw,f? ausmif;om;wcsKŒd jynfwiG ;f udk jyef0if vmwm[m rjzpfpavmuf tcuftcJa=umifv h ‹kd yJ em;vnfygw,f? ud, k [ hf mudk pdwrf ckid af o;cifrmS tcgrvyf ar;aejzpfwmu tcuftcJreS o f r#ukd }udwrf w dS cf +H yD; awmawmifxrJ mS vufeufuikd Ef idk rf mS vm; qdw k hJ ar;cGe;f yJjzpfygw,f? vufeufuikd v f yk if ef;udk pdw0f ifpm;wm trSeyf g? 'gayrJh jyif;jyif;jyjyr[kww f m aocsmw,f? vli,fyyD D pGe‹f pm;csio f vd/k yk*K~ v d af &;cHpm;csuv f nf;&Sad wmh tqifoifjh zpfaewJo h abmyJ &Syd gw,f? &efuek u f vli,fEpS af ,muf tdru f v kd mwnf;+y;D tdE, dN e,fpyfbuf xGuo f mG ;uwnf;u ‘igua&m bmrd‹k v‹kd v’J qdw k hJ pdwu f t+rJwrf; ajcmufveS ‹f aecJw h myg? awmcdrk ,fv‹kd olw‹kd awG ajymroGm;ygb;l ? jrefrmjynf atmufyikd ;f u vli,fawG tpkvu kd t f òyHvu kd f tdE, dN -jrefrme,fpyfukd xGuo f mG ;=uw,f qdw k m rHk&Gmwòrd‹vHk; r=um;csiftqHk;yg? tdENd,oH±Hk;uvnf; c&D;p&dwfaxmufyHhw,fvdk‹ =um;&ygw,f? 'ga=umifv h nf; 'Dvil ,fEpS Of ;D awmcdo k mG ;wmyJv‹kd ud, k [ hf mudk xifa=u;ay;cJw h myg? pdwfydkif;qdkif&m jynfhpHkwJhwae‹rSm wdkufwdkufqdkifqdkifyJ tquftoG,f ay:vmygw,f? vrf;jyvdk‹ 67


7J7ifhatmif

ac:&ifvnf; rrSm;ygbl;? olu “tm;vHk; tdkauw,f/ owd0&d,eJ‹ vmcJh/ vrf;n$efr,f/ [dkrSm ausmif;om;pcef;&Sw d ,f/ tdE, dN tpd;k &u &dumQ ay;w,f/ vufeufuikd =f urSm/ avmavmq,f tqif rajyao;bl;/ vmr,fqdk&if owif;raygufatmifvkyfcJh” wJh? oli,fcsif;wa,mufuwqifh qufo, G rf w d o hJ [ l m 'Dtvkyaf wGukd vkyaf ewJo h v l m;qdw k m twdtus rodygb;l ? uav;òr‹d rmS ol&rdS ,fh tcsed ef ‹J ae&yfvyd pf mudk awmif;,lvu kd w f ,f? “tqifajywJw h ae‹ vmcJrh ,f” vd‹k yJ rwifrus jyefajym cJw h myg? t&ifq;kH oli,fcsi;f xGe;f xGe;f / udak xG;eJ‹ vrf;c&D;twGuf vdt k yfr,fh toH;k taqmifypPn;f awGukd p’pkygw,f? c&D;xGucf ge;D rSm ywf0ef;usiu f kd avoHtrsK;d rsK;d ypf=uygw,f? “&ifarmif rde;f roGm;cd;k r,f/ armfvòrdib f uf pD;yGm;a&; oGm;vkyrf ,f” qd+k yD; óuH&ifóuHovdk vl=unfah jym=uygw,f? tajctae raumif;vd‹k jyefvmwJt h cg tqifajyaeatmif óudwif0g'jzef‹xm;wJh oabmygy?J tudw k 0rf;uJG udkrdk;wa,muf rHk&Gma&mufvmawmh a&}uD;aewJh csif;wGif;jrpfab;rSm tajctaewcsKdŒudk ajymjyjzpfygw,f? nDuckd spw f hJ tudu k rD;pdr;f jyygw,f? olvnf; vku d rf ,fayg?h (3) “cGy”f rvG,faygufuwqifh atmufudk qif;vmcsdefrSm tdwfaxmifxJu aeumrsufrSefav; usuJG oGm;wJhtoHyg? 'DtoHuvJGvdk‹ ywf0ef;usifwckvHk;rSm toHawGtdyfpufaew,f? tdyfcef;xJu pm;yJaG y:rSm ‘usaemf rde;f rcd;k oGm;+y’D vd‹k a&;xm;wJph mudk aemufxyf 3-4 em&DrmS rdbawG zwfjzpfrmS rd‹k tJ't D csed af vmufqkd rH&k mG eJ‹ tvSr;f a0;&mudk a&mufaeavmuf+yDv‹kd ,lqxm;ygw,f? rae‹uvnf; pmwku d u f o kd mG ;+yD; “usaemfw‹kd pD;yGm;a&;oGm;vkyw f ,f” qdw k t hJ a=umif; pDumywfu;kH eJ‹ a&;xm;wJhpmudk tdrfvdyfpmwyf+yD; pmwkdufyHk;xJ xnfhcJhygao;w,f? wevFmae‹rSm pm[m tdru f akd &mufrmS yg? pHpk rf;&cufatmif tcsed q f GJ vSnphf m;xm;wmyg? tqifrajyvd‹k jyefvn S w hf t hJ cg tjyefvSzdk‹/ ta=umif;jycsufaumif;zdk‹ ta&;}uD;ygw,f? ae&mwkdif;rSm ppfaxmufvSrf;a&;awG rsupf ad 'guaf xmuf =unfah ewmrd‹k “tqifrajyvd‹k jyefvmcJ&h if” qdw k hJ tawG;eJ‹ tjyefc&D;twGuf óudwifjyifqifcw hJ myg? &ifarmifw‹kd olw‹kd vufxJ tzrf;rcHEidk yf gb;l ? c&D;xGuw f ahJ e‹u =o*kwf 5 &uf 1989ckEpS /f tcsed u f “reuf 4 em&D”? oli,fcsi;f 3 a,muf ta&SŒbufukd xGuv f mcsed rf mS rD;owfuif;wJu oli,fcsi;f t𝔢D owf wyfz‹GJ 0ifawG rd;k vif;qdik u f kd vBu&f nfomG ;taomuf vrf;rSm awG‹&w,f? olw‹kd u “txkyt f yd;k awGe‹J b,fomG ;=urvd‹k v”J vd‹k ar;ygw,f? “rE aW v;udk oGm;rvd‹k ”/ awmifbuft&yfrmS &Sw d hJ rE aW v;udk 68


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wrif&nf&, G +f y;D ajzvdu k w f myg? wu,fomG ;rSmu qef‹usib f uft&yfjzpfwhJ ajrmufbufu 'Dy, J if;eJ‹ a&OD;òrd‹&&dS m? tppt&m&m ajc&mazsmuf&rSmrd‹k vdraf jymcJw h myg? rH&k mG uae uav;0udo k mG ;wJh *spu f m;toif;awG&ydS gw,f? +y;D cJw h hJ ESp&f ufuwnf;u “=o*kwv f 5 &ufrmS a&OD;uae apmifph ;D r,f/ OD;batmife‹J 3 a,muf” qd+k yD; rH&k mG -uav;um;*dwrf mS vufrw S f óud0,f cJw h ,f? wckct k rSm;t,Gi;f &Sv d ‹kd um;*dwaf wGukd wpHw k a,mufu vku d pf pf&if &ifarmifw‹kd 4 a,muf vufrSwfjzwfoGm;w,fqdkwm rodEkdifatmif emrnfvdrfawG ay;cJhwmyg? wwfoavmuf rSwf oavmufe‹J =unfv h yk af e=u&wJo h abmygy?J oli,fcsi;f rD;owfwyfz‹GJ 0ifawGukd ajymcJo h vdk awmifbufukd roGm;cJyh gb;l ? a':r,fvrf;=um;uae jzwf+yD; ajrmufbuft&yfrSm&SdwJh rHk&Gmaq;±Hk}uD;a&SŒudk xGufvm=uwmyg? tJ'Dae&mrSm c%yJ apmifv h u kd &f w,f? a&OD;udo k mG ;wJu h m; awG‹wmeJ‹ wm;+yD; wufvu dk cf w hJ ,f? a&OD;udk ae‹vnfcif;rSm acsmacsmarmarm a&mufygw,f? rE aW v;udk ta&;ay:xGuo f mG ;wJh udrk ;kd udk a&OD;rSm apmifrh ,fv‹kd csed ;f xm;wmyg? rH&k mG -uav; *spu f m;[m yHrk eS t f wkid ;f qd&k if nydik ;f rSa&mufrmS rd‹k &ifarmifw‹kd 3 a,muf teD;tem;ywf0ef;usiu f kd av#muf vnf=uw,f? (4) “ar;av æ ar;av æ bmar;rSmvJ æ [if;[if; æ [if;[if;” “[kwu f hJ ud0k ÀaÏ;/ usaemfw‹kd omG ;r,fh vrf;c&D; tqifajyygrh vm;” ewfueG ;f &S&d mrSm ewf0ifonfwOD;jzpfwhJ ud0k ÀaÏ;qdw k hJ rde;f rv#mwa,mufukd usyaf iG 20 ay;+yD; c&D;vrf; tqifajyrajy tysi;f ajy 0ifar;ae=uwmyg? “[if; æ [if; æ rif;wd‹k omG ;r,fch &D; tqifajyr,f/ [if; æ [if; æ [m;/ [Jh tar}u;D u bmajymvJ”? &ifarmifu “[kwu f hJ ud0k ÀaÏ;/ tar}uD;u ajymw,f/ ud0k ÀaÏ;qDu ydu k q f H 20 jyef awmif; vku d yf gw”hJ ? olu cyfE‹GJ E‹JG [efe‹J “[ift h if; æ [ift h if; æ 'Dvakd wmh tar}uD;u ajymrSm r[kwb f ;l ” wJ?h oH;k a,mufom; &D(&,f)vku d yf gw,f? teD;rSm ud, k v f ykd J ar;jref;r,fh tareJ‹ orD;ESpaf ,mufuvnf; a&m+y;D òy;H pdpd vky=f uw,f? óuad wG;xm;wJt h wdik ;f oluvnf; r*Fvmpum;udo k m ajymcJw h mrd‹k pdwrf mS 69


7J7ifhatmif

auseyfoGm;w,f? ewf0ifonfeJ‹ 'DvdktjzpftysufrsKd;udk jrefrmjynfrSm yxrqHk;t}udrftjzpf awG‹óuHcjhJ cif; jzpfygw,f? udkrdk;[m csdef;xm;wJhae&mudk naecif;rSm a&mufvmygw,f? c&D;yrf;wma=umifh uavmrSm ausmif;wufwkef;u cspfcif&if;ESD;cJhwJh ausmif;om;av;tdrfudk a&csKdd;zdk‹ tvnfxGufcJh=uw,f? vl&nfvnfwhJ aumifav;u “tud/k usaemfu h v kd nf; ac:ygAsm/ usaemfvnf; awmcdrk ,f” vd‹k awmif; awmif;yefyef ajym&Smygw,f? 'gayrJh ud, k af wmif b,ftajcqdu k rf ,freS ;f rodwma=umifh “rvdu k f yge‹J umG / tqifajywJt h cg vSr;f ac:vdu k rf ,f” vd‹k tm;ay;ESpo f rd chf yhJ gw,f? t&G,o f mi,fayr,fh olvkd vli,fawG jrefrmjynfxrJ mS trsm;}uD; &Sad er,fqw kd m tckxd ,Hak eqJyg? &Spaf v;vH;k ta&;awmfy}kH uD; t+yD; wESpt f =um jrefrmjynf Edik if aH &;tajctae wd;k wufwv hJ uQ%m rawG‹&vd‹k usw d rf Edik f cJr& jzpfaewJh vli,fawG trsm;}uD;&Sad eygw,f? (5) pufwifbm 24 &uf 88 ckEpS rf mS ppftpd;k &uwday;xm;wJh taxGaxGa&G;aumufy0GJ ifz‹kd OD;atmif}uD;/ OD;wifO;D eJ‹ vGwv f yfa&;zcif Adv k cf sKyfatmifqef;&JŒorD; a':atmifqef;pk=unfw‹kd trsK;d om; 'Dru kd a&pD tzJ‹G csKyf (atmifqw k if) ygwu D kd w&m;0ifz‹GJ pnf;ygw,f? (89 ckEpS f 'DZifbm 3 &ufrmS OD;atmif}uD; ygwrD S E_wx f u G cf +hJ yD;/ Adv k cf sKyf}uD;a[mif; OD;wifO;D trsK;d om;'Dru kd a&pDz‹GJ csKyfygwD OuUÏjzpfvmonf?) aemufyikd ;f rSm Ekid if aH &;ygwaD ygi;f 100 ausmf zJ‹G pnf;vmovd/k ppftpd;k &uvnf; Ekid if jH cm;&if;ES;D ðry‡ Ef rHS a_ wG zdwaf c:+yD; tm%mcdik +f rJatmif óud;pm;vmygw,f? jynfawmfjyef ausmif;om;awGukd zrf;qD;aESmif, h u S v f ‹kd ygwD 40 ausmu f +ird yf t d pd;k &udk uef‹uu G rf a_ wG vkycf yhJ gw,f? 88 ckEpS f ESpu f ek yf ikd ;f rSm vlrsK;d pkoyl ek af wG/ ausmif;om;tzJ‹G awGe‹J twdu k t f cHawG pkaygi;f +y;D jrefrmEdik if H 'Dru kd &ufwpf r[mrdwt f zJ‹G ukd zJ‹G pnf;vdu k cf sed rf mS yJ 'DcsKyfygwD taxGaxGtwGi;f a&;rª; a':atmifqef;pk=unf&JŒ ygwDpnf;&Hk;a&;c&D;pOfawG[m atmifjrifpðyaeyg+yD? 'gayrJh {&m0wDwdkif; c&D;pOftwGi;f ppfwyfu aESmif, h u S cf w hJ ,f? touftE &W m,fuykd g +cdr;f ajcmufcw hJ myg? 89 ckEpS f ESpq f ef;ydik ;f rSmyJ xdik ;f rSmcdv k aH_ ewJh ausmif;om; 30 eD;yg;udk xdik ;f tpd;k &u twif;t"rR jyefy‹kd wm&Sv d movd/k rwfv 31 &uf aemufq;kH xm;+yD; ae&yf&if;Ekid if u H jkd yefz‹kd / rjyef&if w&m;pJrG ,fv‹kd trde‹f xw k cf yhJ gw,f? {+yDvtwGi;f rSm ausmif;om;vli,fygwjD zpfwhJ vl‹abmifopf 'Dru kd &ufwpfygwD OuUÏ rd;k oD;ZGef xdik ;f Ekid if b H uf xGuo f mG ;w,f? 'DcsKyfygweD ‹J +idryf t d pd;k &[m tjyif;txef ajymqdk 70


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wdkufcdkufvm=u+yD;/ Zlvdkif 20 &ufrSm 'DcsKyfygwDacgif;aqmifawGjzpfwJh a':atmifqef;pk=unfeJ‹ OD;wifO;D wd‹k ukd tus,cf sKyfcsvu kd yf g+yD? (aemufyikd ;f wGif a':atmifqef;pk=unfukd tus,cf sKyf 6 ESpcf sc+hJ y;D / OD;wifO;D udk tvky=f urf;eJ‹ axmif'%f 3 ESpf csrw S cf w hJ ,f? Edik if w H 0ef;&Sd ygwt D zJ‹G 0iftrsm;tjym;udk oufaorcdik v f b kH J rw&m; pGypf cGJ suaf wGe‹J twl zrf;qD;axmifcs/ ao'%fay;wm &Scd yhJ gw,f? =o*kwv f twGi;f ppfaxmufvrS ;f a&; t}uD;tuJ Adv k rf ;ª csKyfcifneG ‹f u 'DcsKyfygwu D kd ArmjynfueG jf rLepfygwu D cs,v f , S af ea=umif; rm&oGef owif;pm &Si;f vif;yJrG mS pGypf w GJ u kd cf u dk cf w hJ ,f? aemuf 2 vcef‹t=umrSm 'DcsKyyf gwD acgi;f aqmifawGjzpfwhJ OD;0if;wif/ OD;aomfu/ OD;ae rif;wd‹k ukd &r,f&mS +yD; ESp&f n S af xmif'%fawG csrw S cf yhJ gw,f? twdu k t f cHawGxu J =oZmt&Sed t f 0g&w dS hJ olawGukd Akv d af pmarmif ppftpd;k &u rsK;d wk;H atmif owfjzwfcw hJ hJ tajctae jzpfygw,f?) (6) “OD;batmife‹J oH;k a,muf &Sv d m;” “[kwu f hJ vmyg+yD/ vmyg+yD” n 8 em&DavmufrmS rH&k mG -uav;0 ta0;ajy;*spu f m; a&OD;òr‹d ukd 0ifygw,f? um;vrf;rab;u &yfuu G f +idryf &d ;kH xJrmS ypPn;f awGxm;&if; tjyifxu G f xkid af pmifah ewmyg? 'Dum;[m &ifarmifw‹kd ukd arG;&yfuae a0;oxufa0;&mqD ta&mufy‹kd ay;r,fu h m;yg? pdwu f kd ckid cf idk x f m;&if; rH&k mG &S&d mbufukd ypPn;f o,f&if; wcsuaf wmh vrf;=unfv h u kd yf gw,f? 'gayrJh pdw[ f m tarSmifxx k rJ mS jyefvnfroGm;ygb;l / a&SŒvmr,fh c&D;udyk J owdrvpfz‹kd tm;ay;ygw,f? oJou J u GJ rGJ odEikd w f hJ Edik if aH &;/ awmfveS af &;c&D;vrf;udo k m tjzLtrJ uJu G jGJ ym;jym;od&atmif tjrefom ajy;awG‹vw kd myg? Edik if aH &;t& awG;ac:ar#mjf rifEidk pf rG ;f }uD;}uD;rm;rm;r&Sad yr,fh vli,fausmif;om;awG awmcdw k ,f/ vufeufuikd w f ,fqw kd t hJ cg ppfAv kd ±f ;l zl;wJo h t l aeeJ‹ AsL[mrª;a&SŒrSm jzef‹cif;xm;wJh yvyfpwpfavmif; ppfo;kH ajryHek ‹J ypPwrkd rJ }J uD;udk t&ifq;kH ajy;jrifygw,f? 'gayrJv h nf; olw‹kd trde‹f ukd emcH&wJh ppfom; wa,mufvkd cHpm;csurf sK;d r[kwyf gb;l ? vufeufe‹J jyefwu kd &f r,fh &efot l jzpf cH,w l wf+yrD ‹kd/ vufeufuikd f awmfvSefa&; &JabmfqdkolawGudk *k%f,lav;pm;&aumif;rSef; odaeolwOD;taeeJ‹yg? 'Dtod[m yk*v ~ u d cHpm;csuu f jrpfzsm;cH[efwyl gw,f? yk*v ~ u d cHpm;csuu f em=unf;csut f jzpf toGiaf jymif; oGm;csed rf mS b0wlro d m;pkawGtay: ud, k cf si;f pmwwfwphJ w d yf g “u|u J ;l a&yg” vku d v f m[ef&ydS gw,f? 'ga=umifrh ‹kd vnf; p’vH;k a& pwmuawmh “yk*v ~ "dÏmef” u pw,fv‹kd qdEk ikd yf gw,f? vrf;jyjzpfolu uav;av,mOfuGif;awmifbufrSm tdENd,-jrefrme,fpyfudk c&D;xGufzdk‹jyifaewJh 71


7J7ifhatmif

*spu f m;ay: wifay;vdu k yf gw,f? um;armif;ol/ um;py,f,meJ‹ pD;yGm;a&;vkyaf ewJh tr}uD;[m &ifarmifw‹kd twGuf tm;ud;k &m c&D;oGm;rdwaf qGawGjzpfovd/k olw‹kd awGbufuvnf; usaemfw‹kd ukd nDi,fawGv/kd armifi,fawGvkd tppt&m&m tvku d o f ad y;cJyh gw,f? olw‹kd emrnfawGu 'Dae‹txd 'dik , f m&DxrJ mS ususee&Sad eqJyg? “yef;oD;uav;awG zl;yGi=hf uwJeh ,fajr æ bm;jrpf}uD;eJ‹ zvrf;&JŒ csi;f acgi&f nf æ arhr&atmif toJu pJv G ‹kd ae+yDu, G f æ csi;f awmifwef;udk um;i,fav;eJ‹a&mufvmw,f” csif;jynfe,f awmifay:vrf;wav#muf yef;oD;awGudk aps;csKdcsKdeJ‹ 0,fpm;&ovdk/ awmifZvyfeJ‹ cs,&f yD ef;awGukd ta0;uae tcrJeh rf;±_u d cf iG ehf ‹J awmaumifom;awGukd rD;zdak y:usyw f if+yD; [if;csKrd e_ ‹f / qDrygcsuw f hJ ±d;k &m[if;udk pJv G ef;cGi&hf cJw h ,f? yvkid ;f vG,&f if; awmif,moGm;aeolawG/ trd;k tum rnfumrwWe‹J aqmufxm;wJh tdr&f n S &f n S af wG/ *k%, f pl mG csw d q f x GJ m;wJh 0g;x&Hxufu om;aumif OD;csKad wGe‹J bm;wHwm;}uD;udk vlprd ;f c&D;oGm;awG w}udrx f eJ ‹J woufv;kH trSw&f aprSmyg? vrf;awGu tawmfq;kd ygw,f? rd;k OD;usumvrSmuwnf;u &GŒH AGuaf wG xlajymaeyg+y?D &$ŒH xJrmS puftm;eJ‹ r&ke;f Ekid w f t hJ cg c&D;onfawG um;atmufqif;+yD; opfuikd ;f cH&/ wGe;f ay;& vky=f uw,f? vli,fawG vnf;jzpf/ topftqef; c&D;vrf;vnf;jzpfwt hJ wGuf pdwrf ysuaf yr,fh tacguaf cgut f cgcg oGm;ae &olawGtwGuaf wmh pdwn f pfp&myg? e,fpyfa'ozH‹G òzd;a&;udk rsu0f g;xifxif awG‹&w,f? 9 &ufrmS &dac:'g&mG a[mif;eJ‹ 10 &ufrmS &dac:'g&mG opfukd a&pD;vnf;oef/ &ifacgi;f avmufeufwhJ acsmif;udk a=umuftm;vef‹tm; jzwfu;l +yD;rS a&mufw,f? tdE, dN e,fpyfrmS ar;wifxm;wJh aus;&Gm }uD;awGyg? c&pf,mefbmom0ifawG/ c&pf,mefro d m;pkawGe‹J &if;ES;D cJo h al wGr‹kd "rRaw;oDcsi;f awGukd wnf;cdk&mtdrfawGrSm usaemfwdk‹awG oDqdkcGifh&w,f? tdrf&SifawGeJ‹ c&D;oGm;awGu bk&m;&Sif&JŒ emrawmftm;jzifh qkawmif;ay;=uw,f? aemuf&ufqdk&if usaemfwdk‹awG jrefrmjynfxJu xGuf awmhrmS yg? “bk&m;&Sif aumif;cs;D ay;ygap”? “b,fqDb,f0,f vGrf;aqG;ovJawmh rodyg æ awmifjymjymvrf;u ESif;rsm;toJcdkuf+yD/ b,fqb D ,f0,f wrf;wovnf;awmh rodyg æ ” 0ufukefonfawG[m vludk wG,fuyfaoG;pkwfwJh u|wfawG aomif;usef;xºuGaewJh awmvrf; av;uwqifh usaemfw‹kd ukd ac:oGm;w,f? ESpEf ikd if u H kd ydik ;f jcm;xm;wJh wa&mfacsmif;av;rSm wzufEikd if u H kd ta&mufy‹kd ay;r,fh avSukd 25 usyaf y;+yD; pD;ygw,f? 72


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

1989 ckEpS f =o*kwf 11 &uf/ reuf 10 em&D 19 rdepfrmS awmh jynfojl ynfom;awGukd vufeufe‹J +crd ;f ajcmuf owfjzwf+y;D yHpk t H rsK;d rsK;d eJ‹ *kyaf oG;pkyaf ewJh ppftpd;k & }u;D pd;k rif;rl&m rdcifjrefrmEdik if x H u J ae ,H=k unf&mudk ta&mufy‹kd ay;r,fh “vGwaf jrmufa&;vrf;p” ay: usaemfw‹kd awG ajccsEikd cf yhJ g+yD? “yk*v ~ "dÏmefe‹J vGwaf jrmufa&;vrf;p” vd‹k ajym&if rSm;r,frxifygb;l ? (obm0t&if;tjrpfawGudkom a&mif;cspD;yGm;&SmwwfwJh jrefrmppftpdk;&[m awmifudk&D;,m;/ e,fomvef/ *syef/ uae'g/ tar&duef/ +Adwdef/ =opa=u;vsm;EdkifiHu ukr`%DawGeJ‹ 1989ckESpf atmufwb kd meJ‹ Ed0k ifbmvtwGi;f a&eH&mS azGa&;oabmwlncD suaf wG ðyvkycf yhJ gw,f? tJ't D csed u f tdE, dN 1 ±ly;D udk jrefrm 2 usycf eGJ ‹J vJv, S &f +yD;/ tcktcsed rf mS 1 ±ly;D udk usyf 20 q,fausmf ayguaf ps; &Syd gw,f?) (2007 ckEpS f - vuf&adS yguaf ps;rSm28 usy&f ydS gw,f?) Zlvikd v f 21 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

73


7J7ifhatmif

,H-k unfcsufr;kd aumif;uif (1) “awmifay:vl” awmifay:vlawG&ŒJ jynfe,fav;[m vlO;D a&ayguu f aGJ ewJh tdE, dN Edik if }H u;D xJu ta&SŒajrmufa'orSm &Syd gw,f? jrefrmEkid if H csi;f jynfe,fe‹J qufpyfawmifwef;awGay:rSm wnf&adS ewmyg? 'gayrJh tpd;k & tkycf sKyfyckH si;f uGmjcm;wma=umifh opfawmeJ‹ obm0awm&dik ;f wd&pd m> ef umuG,af pmifah &Smufr_ tajc taeawG wd;k wufw,f? a'otrsm;pkrmS awmifwef;}uD;awG ae&m,lxm;wma=umifh vlrsK;d trnfe‹J a'otaetxm; udu k n f w D t hJ wGuf “awmifay:vl” vd‹k ac:a0:wm vdu k zf ufygw,f? “ ‘rD’qdw k m ‘vl’/ ‘Zd’k u ‘at;pdr&hf m awmifay:’/ pmvH;k ESpv f ;kH udk wdu k ±f u kd b f momjyefwt hJ cg tajym& cufw,f/ jrefrmvdk “awmifay:vl” vd‹k ac:&if taumif;qH;k eJ‹ tvSq;kH t"dyg` ,&f r,f” wJ?h rDZjkd ynfe,f rSm ESprf sm;pGmuwnf;u aevmcJo h l vl&id_ ;f trsK;d orD;wOD; &Si;f jywmyg? òrd‹awmftdkufaZm&JŒ tjrifhqHk;awmifay:u a&uef}uD;qD jrif;aumifa&tm;aumif;wJh pufawGeJ‹ ae‹nrjywf a&wif=uw,f? 'Duef}uD;u òrd‹aevlxu k kd r#r#ww a&ay;a0wmayg?h uefab;uyfvsuf òr‹d bufukd vSnjhf yxm;wmu tjypfom;awGtwGuf ocifa,&_ =unf=unfjzLjzL toufay;cJw h jhJ y,k*f vuf0g;um;wdik }f uD; (vuf0g;uyfwidk )f [m xnf0gvyS gw,f? jrifvu kd w f meJ‹ vlom;[m tjypfom; ygvm; qd+k yD; owdoaH 0*&rSm jzpfygw,f? b,fae&mu=unfh=unfh azG;azG;jzLaewJh bk&m;&Spfcdk;ausmif;awGudk cef‹cef‹nm;nm;awG‹&w,f? we*FaEGae‹rSm "rRaw;oDcsif;oHawGeJ‹ 0wfðyqkawmif;oHawG[m wòrd‹vHk;tESHŒ jyef‹vGifhaevdk‹ aus;iSuo f m&umawG aysmjf rL;wJh ae&mrsK;d ayg?h vli,fawG[m oHòydit f aeeJ‹a&m/ wOD;csi;f taeeJ‹yg pepfwus oifxm;wmeJ‹tr# "rRocD si;f awGukd yDyjD yifjyifqw kd wfygw,f? olw‹kd awG c&pf,mefbmomudk ouf0if,=kH unf=uw,f? e,fcsŒJ awGe‹J twl omoemðyvkyif ef;yg a&mygvmvd‹k 1994 ckEpS rf mS omoemðy ESpf 100 jynfyh g+yD? jynfe,fav;[m r#woa,mif &moDOwk&Sdayr,fh trsm;tm;jzifh at;jraeygw,f? pdrf;zef‹zef‹ ywf0ef;usiaf v;eJ‹ usuo f a&&Sv d yS gw,f? rd;k &moDrmS a&r_eaf &r$m;awG[m awmifóudawmif=um;u 74


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tawmrowf pD;qif;vm+yD; rdcifacsmif;qHkwae&mrSm aygif;pD;nDnGwf=uw,f? olwdk‹eJ‹twl tr_u d o f ±du k af wGyg oJ, h o l mG ;wwfv‹kd tdu k af Zm[m tppt&m&m =unfvifoef‹&iS ;f vd‹k ayg?h ntcg txufatmuf ajrom;aumif;uifrmS rD;a&mif=u,fpkH ntvSukd warhwarm cHpm;Ekid w f ,f? r_id ;f !d‹k !‹kd wdrv f yd af wG[m rsupf ad tmufrmS Áa¹E}N u;D wcJo G m;eJ‹ pD;arsmaeovd/k aiGv&nfqrf;xm;wJh opfcuf opfvufawG[mvnf; tdu k af Zmòrd‹&ŒJ nudk tucsi;f òydi&f if; *k%, f 0l ºhH uGm;pGm azmfusL;ay;=uw,f? naeqnf;qmrSm awmife&H w H zuf vdarRmaf &mifawG ajy;aecsed /f wjcm;wzufrmS awmh tarSmifxu k kd tHwak ecJw h ,f? obm0=u,fpifawGe‹J v#ypf pfr;D vH;k awG[m tm;eJ‹rmefe‹J xyfrH wefqmqifv‹kd ? qnf;qmeJ‹ rd;k csKyfcsKyftvSawG[m tm;vH;k udk n‡KŒd ,lzrf;pm;oGm;wmayg?h awmifay:vlawG[m vlu=kd unf&h if ajcqH;k acgi;f qH;k =unfw h wfygw,f? bmpD;vmovJ/ b,ftrsK;d tpm;0wfv/J wefa=u;b,favmuf&v dS q J w kd m aumufumiifum wGucf suaf ewJo h abm &Syd gw,f? taemufwikd ;f 0wfpu kH kd olw‹kd awG tjrwfwEd;k 0wfqif=uw,f? rDZv kd rl sK;d awGrmS t&d;k cHpw d &f ydS gw,f? jrefrmEkid if u H 'va[m vSrd 0hf ifaewJh rl;,pfaq;0g;awGa=umifh olw‹kd &ŒJ ud, k cf t H m;udk b,favmuf =umatmif awmifch x H m;Ekid rf mS vJv‹kd ar;cGe;f xkwrf cd sed /f &ifxrJ mS trnfroda0'emwcku qpfueJ emusiaf pygw,f? ,kwrf mnHzh si;f wJh ppftpd;k &a=umifh wdik ;f jynfrmS pD;yGm;a&;c|wòf cu H sv‹kd pD;yGm;&Sm&atmif ae&yf&if;udk cJcG gG vmolawGtwGuv f nf; pdwrf aumif;jzpf&w,f? txl;ojzifh tm;vH;k udk odr;f óuH; txifao;oGm;rSmrsK;d r=um;vd/k rjrifvykd g? tdu k af Zmòrd‹u y&dabm*qdik /f pm;aomufqikd /f tm;upm;avmu/ wnf;cdck ef;/ wuUpD bwfpu f m; armif;ol/ a&'D,-kd uufquf wDA-D AD', D pkd ufjyifvyk if ef;/ aw;*Dw0dik ;f / ukex f rf;/ opfcw k /f v$q/GJ tdraf zmfe‹J aiGay;&if olprd ;f a,musmf ;awGaemuf vdu k o f mG ;&wJh vkyif ef;txd jrefrmEdik if o H m;awG 0ifa&muf pD;yGm;&Smaewmyg? &ufuef;cwfot l rsm;tjym; pkòyw H ;kd 0ifaewJh ae&mwckvnf;jzpfw,f? jrefrmawGom xrDe‹J oeyfcg;yg;uGu=f um; roH;k &if awmifay:olawGe‹J cJjG cm;zd‹k cufygw,f? vrf;av#mufwm=unf&h if odEidk w f ,fv‹kd ajym=uw,f? [kwrf mS yg/ awmifay:vlawGu av;av;uefuef/ jrefrmjynfom;awGu tqif;oGuo f u G f twufou G o f u G ?f &ifarmifw‹kd tdu k af Zma&mufp òr‹d xt J oGm; bwfpu f m;armif;olu om;a&zdeyfawG=unf+h y;D b,fòr‹d u vmwmvJv‹kd jrefrmvdk yDyo D o}u;D ajymawmh tH=h o&w,f? tdu k af Zm[m ud, k t hf wGuf tqifroif&h if w&m;r0if Edik if jH cm;om;Oya'eJ‹ tzrf;cH&Edik w f ,fv‹kd r=umcif od&w,f? e,fpyfrmS &Sw d hJ ausmif;om; pcef;udk r0ifbJ c&D;oGm;azmftr}uD; ay;wJv h yd pf mawGe‹J tdu k af Zmudk bkrod brodvmwm rSm;+yDv‹kd xifvu kd w f ,f? 75


7J7ifhatmif

=o*kwf 12 &ufrmS tdu k af Zmudk pdu k pf u kd òf rduòf rduaf &mufwmyg? wnf;cd&k r,ft h rd u f kd vdypf mtwdik ;f tvG,w f ul &SmawG‹ygw,f? jrefrmEdik if H ppfrx _ rf;a[mif;}u;D u òy;H òy;H &$i&f i$ f vufc+H y;D / tdypf ufem;aezd‹k tdrcf ef;ae&may;ygw,f? tvkyt f udik v f nf; &Smay;r,fv‹kd 0rf;omtm;&ajym&Smygw,f? cifrifwwfwhJ OD;rd;k aq; u ud, k t hf rd v f o kd abmxm;ae=uygqv kd ‹kd xl;jcm;wJ[ h if;vsmawGukd &J&w J if;wif; E_u d , f l pm;cJw h ,f? olw‹kd awG qD/ qm;/ [if;csKrd e_ ‹f rygbJ csuðf ywfpm;aomufwm tawmfav;tom;usaeyg+y?D xrif;0dik ;f tv,fu tom;yH}k u;D [m tvGet f rif; rd‹k armufv‹kd ayg?h ('g[m rDZq kd if;&Jom;awGutp pm;aomufwhJ yHkpHwckygyJ?) pm;+yD;wJhtcg pm;yJGay:u taytusHawGodrf;awmh xrif;wyJGpmavmuf&w,f? ,Ofaus;r_csif;rwlayr,fh azmfa&Gwmawmh twlwlygyJ? jrefrmjynfzGm; tdENd,EkdifiHom;jzpfwJh wrdom;pkv;kH u ysLysLiSmiSmqufq=H uw,f? aemufwae‹ we*FaEGrmS bk&m;ausmif;vdu k w f ufygw,f? +y;D wmeJ‹ ausmif;om;pcef;eJ‹ tquftoG,f vkyaf ewJh trsK;d orD; (rpef;yG;D ) tdru f kd &Smw,f? “tdE, dN tpd;k &&JŒ&dumQ eJ‹awmh raeEkid b f ;l Asm/ ud, k b hf mom &Smpm;r,f/ vufeufuikd w f t hJ cg ajymyg/ tcsed rf a&G;vdu k rf ,f” vd‹k ol‹udk ajymcJw h ,f? vGwv f yfciG rhf &Sw d hJ pcef;xJrmS aewmeJ‹pm&if tjyifrmS ydak umif;ygw,f? pcef;xJ0if+yD;rS tqifrajyvd‹k jyefwt hJ cg tcktcHawGjzpfae&ifvnf; raumif;ygb;l ? 'ga=umifh tjyifrmS yJ aer,f/ vufeufuikd rf ,fq&kd if tcsed rf a&G;vd‹k ajym&wmyg? tcsed t f uef‹towfr&Sd apmifrh mS awmh r[kwyf gb;l ? 'DZifbmtxd apmifzh ‹kd ygy?J owfrw S cf sed t f wGi;f tvkyrf jzpf&if jyefr,f? emrnfc+H yD; awmifra&muf ajrmufra&muf rjzpfcsiyf gb;l ? r&yfrem;oGm;aewJh tcsed [ f m wefz;kd &Sd oavmuf/ tajctaeu wcgwav tcsn;f ES;D jzpfwwfygw,f? OD;rd;k aq;&JŒ aumif;r_a=umifh jruf&iS ;f / tdro f musi;f wl;/ aygi;f oif/ vrf;azmuf/ ajrqGtvkyaf wGvyk &f if; òrd‹tESŒH a&mufjzpfyg+yD? vkycf r&bJ/ qefjywfwt hJ cg [if;oD;[if;&Guaf ygi;f pHk cl;csu/f rac|rcl;bJxm;wJh toD;tESHawGudk pdwfwkdif;us t0t+yJpm;ygw,f? awmawmifv#KdajrmifxJrSm toufay;+yD; wdu k yf 0GJ ifoal wG/ Ekid if aH &;tusO;f om;awGe‹J tpd;k &ay;wJh &dumQ pm;+yD; vGwv f yfciG rhf &So d al wGxufpm&if rajymyavmufygb;l ? }uD;rm;wJt h cuftcJtjzpf oabmrxm;cJ=h uygb;l ? b,fae&ma&mufa&muf - ygvmwJh vuf0wfvufpm;awG a&mif;xm;wm aiGtjynfrh &ao;vd‹k oGm; awmif;&wJt h rd ef ‹J ausmif;om;pcef;tajctae ar;&wJh tdru f kd yHrk eS af &mufjzpfw,f? ausmif;om;awGe‹J qufo, G af ewJh rpef;yG;D eJ‹ qufqw H mudk 'dik , f m&DxrJ mS &nf&, G cf su&f &dS dS xnfrh a&;cJyh gb;l ? 76


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wvcef‹t=umrSm ausmif;om;pcef;uae tdu k af Zmudak &mufvmwJh udak usmo f ef; (vuf&dS ABSL OuUX) [m &ifarmifw‹kd e‹J vmaeygw,f? aemufyikd ;f rSm ausmif;om;acgi;f aqmifa[mif; udjk rwfol (BBC owif;axmuf) eJ‹ roif;oif;atmif (vuf&dS WLB acgi;f aqmif) wd‹k pnf;±H;k a&;vmqif;ygw,f? xH;k pH twkid ;f jyefajzcJw h mygy?J olw‹kd vnf; rvGeq f efEidk w f hJ tajctaewcsKŒd t=um;rSm rGe;f =uyfyw d af vSmif ae[ef &Syd gw,f? tdrrf mS ti,fq;kH om;jzpfv‹kd rdbawG&ŒJ oeyfcg;eHŒeJ‹ t&ufeŒH =um;rSm ESp&f n S v f rsm; tdyzf ;l ygw,f? uavmrSm oH;k ESpo f ;kH rd;k ausmif;wufwek ;f u ud, k Ehf idk if eH ,ferd w d t f wGi;f rSmrd‹k rodomayr,f/h a&ajr jcm;wJhtcg wpdrfhpdrfhawG;&if; vGrf;wwfvmygw,f? rHk&Gm&Spfav;vHk;v_yf&Sm;r_rSm taocHwyfom; (uGerf ef')kd awG vkycf w hJ hJ oli,fcsi;f udx k eG ;f xGe;f / udak xG;eJ‹ tdrt f vGr;f ajyoDcsi;f pyfq=kd uwmayg?h touf 20 ausmaf wG&ŒJ tvGr;f yg? oDcsi;f / tawG;tjrif/ tpm;taomuf/ tvkyt f udik /f aiGpm&if;udk rSwrf w S f om;om; a&;ygw,f? 'dik , f m&DrmS ausmif;om;pcef;eJ‹ ausmif;om;trnfawGukd ra&;ygb;l ? jzpfay:aewJh tajctaet& arSmifru dk jf cif;udk ud, k pf m;ðy+y;D rSit f eufe‹J a&;cJw h myg? 1989 ckEpS f Ed0k ifbm 16 &ufrmS awmh +ird ;f csr;f a&; oauFwtjzpf rSit f jymeJ‹ “&ifqikd =f uawmhr,fav” qd+k yD; a&;Ekid cf w hJ ,f? azmifzsu+f yD; tdu k af Zmudk wufvmwJh ausmif;om;awGe‹J wpdwx f w J 0rf;xJ aygi;f pnf;cJyh g+yD? vufeufawmh rudik Ef ikd af o;ygb;l ? “ausmif;om;awG usezf ikd ;f pcef;u xGuv f m/ tdu k af Zmwuf+y;D ud, k ahf jcud, k v hf ufe‹J tvkyv f yk =f u+y”D vd‹k rSww f rf;av;awmh a&;jzpfcw hJ ,f? (2) “&J&aJ wmuf 'd‹k ArmawG æ owWcd aJ wG æ” “zefae0ef;od‹k nD æ xGe;f vif;ajymifayonf æ 'g wd‹k widk ;f wd‹k jynf æ” “rsK;d jrefrmjynf&mG æ wd‹k apmifah &Smufz‹kd yg æ aoyapvnf; ra=umufyg æ” “wyfrawmf}uD;vnf; æ csv D myg+yD æ atmifwyfrawmf}uD;vnf; æ csv D myg+yD æ” “wyfawmfO;D qD ar#mv f u kd jf yefawmh æ &JwcH eG af wG avupm;vd‹k tºumG ;wvlval 0 æ wyfO;D qD ar#mv f u kd f jyefawmh æ wHceG af wG/ tvHawG æ &JrmefymG ;avmufay” “azmif; æ azmif;” 77


7J7ifhatmif

oDcsi;f qd&k if; rD;yHx k u J 0g;vH;k awG x’ayguv f ‹kd om &ifarmif oufomcGi&hf wmyg? Ed‹k r‹kd qkd wyk'v f ;kH r+y;D rcsi;f qd&k rvm;yJ? tdu k af Zmav,mOfuiG ;f teD; v#ypf pfwidk x f zl ‹kd (atmufajcazmifa';&Si;f ) ajrwl;tvky+f y;D vd‹k E_wq f ufn rD;yHyk rGJ mS 0dik ;f zJ‹G ocD si;f qdak e=uwmyg? oDcsi;f xJrmS tm&Hek pfaewke;f 0g;vH;k awG ‘wazmif;azmif;’ xaygu/f rD;usnrf ;D yGiahf wG avxJ vGix hf u G ef ‹J / pdwu f ;l ,Ofv‹kd aumif;ygw,f? ppfocD si;f awGvnf; tmabmif tm&if;oefoefe‹J qd=k uw,f? ppftpd;k &udk vufeufe‹J jyefwu kd rf ,fqw kd mxuf/ yd+k yD; }uD;}uD;us,u f s,f xnfrh wGuyf gb;l ? “±d;k ±d;k av;yJ æ jrifcw hJ myg/ vG,v f , G af v;yJ æxifcw hJ myg”? &ifarmifw‹kd ausmif;om; 20 ausmf pm;yJx G ;kd / oHxrf;/ opfxrf;/ a&xrf;/ ausmufw;l / ajrusi;f wl;/ opfwikd ;f / &mbmzdeyfpw k af umuf-wHjrufp;D vky+f yD; wnf+idrw f &hJ yfwnfa&;udk &Sm=uygw,f? 'D=um;xJ uefx±ku d v f rd w f m cH&w,f? 'gayrJh tm;vH;k [m wufnv D ufnD vkycf w hJ myg? trsK;d orD;awGjzpfwhJ rarmfvD (vuf&dS WLB obmywdtzJ‹G 0if) eJ‹ roif;oif;atmifw‹kd uakd wmh n‡m=uw,f? wcsKŒd u csncf s =uwmayg?h rDZjkd ynfe,f/ òr‹d e,faus;&GmtESŒH rSm jrefrm&ufuef;orm; (ynmonf)awG ajcqef‹ae=uyg+y?D jrefrmhvufr_ &ufuef;ynmeJ‹ awmifay:vlawGtóuduu f kd aygi;f pyf+yD; rmzvm/ aqm(òcHxnf)/ yGr;f }udr(f rDZ&kd ;kd &m)/ Avm/ vufaumufEiS ;f qDyiG ehf ‹J ypfveG ;f xrDawG ,ufvyk =f uygw,f? &ufuef;pifutp jrefrm'DZikd ;f twdik ;f aqmufvkyf&wmrdk‹ &ufuef;orm;awGeJ‹twl vuform;awGvnf; ygvmwwfygw,f? vGef;/ ,ufazmuf/ a,muf vH;k / csncf sc/kH zvef;/ ,ufomG ;/ vufcwf/ om;a&oD;/ om;a&jym;/ rlvaD csmif;/ 'uf/ vdyw f ;kH eJ‹ 'vdrw hf ;kH a&mif;wJh olawGyg tvkyjf zpf=uygw,f? tr&yl&/ a&$b/kd rH&k mG / wm[ef;eJ‹ uav;òrd‹om;awG tvH;k t&if;eJ‹ &ufuef; vmcwfae=uw,f? tvky&f iS u f paeae‹rmS aiGacsv‹kd tdu k af Zmaps;}u;D [m oeyfcg;vdr;f / &ifz;kH tuseô ‹J xrD0wf trsK;d orD;awG/ uGrf;wjApfjApfaxG;wwfol trsKd;om;awGeJ‹ ysm;yef;cwf ouf0ifv_yf&Sm;wwfygw,f? jrefrm tvkyform;awG =unfh+yD; jrefrmjynfudk owd&=uw,f? olwdk‹awGu jrefrmjynfudk tdrfOD;eJ‹ =urf;jyifqo kd vdk oGm;vmae=uwmyg? tdkufaZmòrd‹rSm ae‹nrjywf &ufuef;cwfoH ‘wnHnH’ =um;&ygw,f? jrefrmausmif;om;awGu &ufuef;tdraf wGrmS tvG,w f ul wwfajrmufwhJ csncf stvkyf 0ifvyk yf gw,f? jrefrmEdik if o H m;csi;f 0rf;a&;twGuf vufcsi;f csyd w f t hJ vkyu f kd jyygq&kd if csncf swt hJ vkyjf zpfygw,f? aEG;axG;wJq h ufqaH &;eJ‹ ulnaD z;rr_awG twdik ;f xuftvGef &ygw,f? aq;oifwef;wufxm;wJh ausmif;om;awGu jrefrm tvkyform;awG rusef;rmwJhtcg aq;ukay;ygw,f? aemufydkif;rSm jrefrmuav;i,fawGudk pmoifay;=uw,f? tjyeftvSef apmifah &SmufwhJ oabmygy?J 78


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tpydkif;rSm pm&Gufpmwrf;awG jzef‹a0wJhudpP us,fus,fjyef‹jyef‹rvkyfjzpfygbl;? ar 90 ckESpf a&G;aumufyJGrSm trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG‹csKyf tEkdif&wJhtcg jrefrmhEdkifiHa&;udk rdwfqufEdkifcJhyg+yD? tcrf;tem;awG vkyyf gw,f? rDZ&kd rfjynfe,f/ r%dyjl ynfe,fu jrefrmausmif;om;awGpak ygi;f +y;D jrefrmEdik if 'H rD u kd &ufwpf ajymufusm; wyfO;D udk pwifz‹GJ pnf;ygw,f? 8 ESp=f um vufeufuikd f awmfveS af &;tawG‹tóuH&w dS hJ [oFmwòrd‹ &Spaf v;vH;k oydwaf cgi;f aqmif a'guw f mref;jrifq h ikd u f OuUÏyg? t&yfu redrrhf jrif/h wkwcf idk w f hJ cE<mud, k ef ‹J ±lygjzL;ol jzpfygw,f? ajcovH;k rSm upfabmufqifukd pJpG +GJ rJ+rJavhusichf v hJ ‹kd v$omG ;vdjk zpfaew,f? pum;ajymaumif;olv‹kd qd&k rSmyg? vli,fawGe‹J avay;ajzmifyh gw,f? 1990 ckEpS /f azazmf0g&D 10 &uf - “bk&m;oH;k ql todr;f cH&/ jynfoal jcmufaxmifausmf xGuaf jy;”/ aemuf&ufrmS “27 ESp=f um tusO;f pH e,fqifref'v J m; axmifuvGw”f ? jrefrmjynfrmS zufqpfppftpd;k &&JŒ t=urf;zufvyk &f yfa=umifh jynfoal wG td;k ypftrd yf pfxu G af jy;&if; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;udk iHv h ifah ecsed f - urBmw h ae&mrSm awG‹qakH qG;aEG;a&;wHcg;zGi+hf yD; +idr;f csr;f a&; a&mifef u D kd óudvifah e+yDr‹kd jrefrmausmif;om;awG&ŒJ ESv;kH aoG;awG qlyu G af eygw,f? jrefrmjynfrmS awmh 1990 ckEpS f rwfvtwGi;f +idryf pd pftpd;k &u av,mOfawGe‹J jynfwiG ;f ppfukd t&Sed jf r‡ichf w hJ ,f? 1990 ckESpf ar 30 &ufup+yD; a'gufwmref;jrifhqdkifOD;pD;+yD; ppfoifwef;/ EdkifiHa&;oifwef;eJ‹ upfabmufqif avhusichf ef;awG pwifcw hJ ,f? (90 ckEpS f taxGaxGa&G;aumufyt GJ +y;D 3 &uft=umrSm jzpfygw,f?) “a[h æ ajcaxmufaxmifaew,f/ jywfomG ;csiv f ‹kd vm;” “ypf æ ypf æ rSeaf tmifypf” rufro kH ;D awGe‹J trSm;t,Gi;f jzpfwhJ ae&mudk vSr;f ypfowday;ygw,f? ppfoifwef;ay;aewmyg? ±ly;D 50 eJ‹ ay;iSm;&wJh Zifrabmuf&yfuu G f ocsKiõ ;f txufu pkwcf smcsmtdrt f akd v;ab; ajruGuv f yfrmS yg? ppfa&;enf;vrf;eJ‹wdkufrS uef;ukefatmif qdk;oGrf;aumufuspfwJh ppftpdk;&udk ðzwfcsEkdifr,fqdkwJh ,H=k unfcsuaf wGe‹J ppfa&;avhusi=hf uwmyg? vufeufu b,faerSe;f rodygb;l ? pdw"f mwfuawmh armif;wifxm;ygw,f? ppftpdk;&[m tm%mwnf+rJa&;udkyJ aZmif;ay;aerSef; &dyfrdwma=umifh vufeufuikd w f u dk rf ,fv‹kd ,wdjywf qH;k jzwfxm;ygw,f? wcsdefcsdefrSm wae&m&mu vufeufawG a&mufvmr,fvdk‹ ,Hk=unfaeqJyg? t&if;tESD;awG 79


7J7ifhatmif

tcsn;f ES;D rjzpfEikd b f ;l ? tdu k af ZmtxGu/f ‘Zifrabmuf’ &yfuu G t f pGe/f ocsKiõ ;f atmuf awmifuek ;f ay:rSm ,m,Dwx J ;kd +y;D jzpfovdpk m;aomuf=uayr,fh nDnw G af &;udk taumif;qH;k wnfaqmufEidk cf w hJ ,f? “uefx&ku d n f pfywfv‹kd &m&Sit f jynfrh xkwEf idk w f t hJ cg qefðywfukd r#a0pm;aomufcw hJ m =unfE;l w,f” “ruse;f rm&if tm;i,fp&mrvdb k J tm;vH;k u tvdv k u kd af pmifah &Smufcw hJ m yDwjd zpfw,f” “oDcsi;f awGq/kd pdww f ikd ;f us atmf[pf=uayr,fh b,fo‹l ukd b,fou l rS ròidjiifcv hJ ‹kd tarmajyw,f” “róudurf eS ;f odvsuef ‹J aemufajymif=unfp,fayr,fh c%yJ pdwq f ;kd Ekid cf v hJ ‹kd pdwcf sr;f omw,f” “opf&mS / 0g;ckw/f a&xrf;/ r#pcf sK;d tvkyaf wGukd tvSnu hf srEJ‹G =upwrf; vkyEf idk cf w hJ m cGet f m;&w,f” “ol‹ae&meJ‹ol }uD;i,fr[l wm0efawG,+l yD; tm;jznf=h uwm tm;wufw,f” “ud, k &hf aJ bmf wyg;olawGt=um;rSm tESrd cf &H pOf 0dik ;f 0ef;jr‡iw hf ifay;=uvd‹k wufºuG&w,f” twdik ;f tqr&Sd us,jf yef‹whJ rd;k jrifx h ufu aumif;uifxrJ mS ,H=k unfcsurf ek w f ikd ;f awG ausauseyfeyf}u;D vSdrfhwdkufaewmrsKd;aygh? &nf&G,fcsufyef;wdkifqD o,faqmifoGm;zdk‹/ tdrfrufawG&Sifoefzdk‹ v_yEf ;d_ aewmrsK;d ayg?h (twdwu f kd jyefw;l qG=unfw h t hJ cg awmifw h pdw/f tm;uspw d /f vGr;f armpdwaf wG jzpf&w,f/ aqG;&w,f?) (3) tvkyu f kd wzufuvkyaf e&if; ppfa&;ajcmufapmif/ acsacGAm;&m;/ uufpx f ±d/k uif;+r;D aumuf/ armhquf/ pDtidk af t/ b0csi;f rwlwhJ w±kwjf ynf/ 'Da&jrifo h pfe‹J ppfa&; Edik if aH &; orkid ;f qkid &f m pmtkypf mwrf;awG tirf;r& zwfrSwf+yD; trsKd;rsKd;pdwful;,Ofygw,f? tusOf;pHEkdifiHa&;orm;awG/ vufeufudkif awmfvSefa&;orm;awG/ ajratmufv_yf&Sm;olawGudk ydkwdk;vdk‹om =unf!dkav;pm;vmovdk/ tm;us*k%f,lpdwfawGeJ‹ csD;usL;rdygw,f? rdk;vif;rdk;csKyf a&'D,dkowif;em;axmifwmvnf; yHrk eS t f avhtusihf jzpfaeyg+yD? wpxufwp ajcacsmif;vufacsmif;awG oefrmpðyvm+yD;/ abmifcwf avhvmr_a=umifh awmfveS af &;oabmudk em;vnfpðyvmygw,f? 80


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tdENd,umuG,fa&;/ jynfxJa&;eJ‹ orRwudk wkduf&dkuftpD&ifcH&wJh XmeawGudk ausmif;om; acgif;aqmifawG csOf;uyf=uw,f? w&m;0ifaexdkifv_yf&Sm;cGifh&atmif A[dkpHkprf;ppfaq;a&;Xmeudk ausmif;om;pm&if;awG/ "mwfyHkawGay;&w,f? jynfe,f uGef*&ufpftdkifygwD (&m*spf*ENDygwD)/ *semwm'g;vufatmufcHygwD/ rDZdktrsKd;om;ygwDawGeJ‹ qufqH=uw,f? ygwDwckcsif;tvkduf tay;t,l&SdwJh ausmif;om;tzJG‹tpnf;awGeJ‹ xdpyf=uw,f? owif;pmwkdufudk t0iftxGuf vky=f uw,f? ppfuikd ;f wkid ;f / ykvòJ rd‹e,f rJqENe,ftrSwf 1/ 'DcsKyfygwu D jynfo‹l vw $ af wmfu, kd pf m;vS,f OD;oef;pdeef ‹J rJqENe,ftrSwf 2 jynfo‹l vw $ af wmfu, kd pf m;vS,f a'guw f mwifah qG (vuf&dS NCGUB 0ef}uD;) wd‹k 1991 ckEpS f Zefe0g&rD mS tdu k af Zmòrd‹ukd ygwAD [dt k vkyt f r_ aqmifaumfrwD0if 6 OD;eJ‹ a&mufvm =uygw,f? Edk0ifbm 3 &ufrSm vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf urBmhEdkb,fvf+idrf;csrf;a&;qk&wJh txdr;f trSwt f jzpf ausmif;om;eJ‹ygwD pkaygi;f tcrf;tem;vkyyf gw,f? owif;axmufawGzw d +f yD; jrefrmhta&;udk &Si;f jy=uw,f? (4) “qdAk , D uf òyu d ”GJ “bmvifww H idk ;f òyv d ”J “ppfat;acwf +yD;oGm;” “ul0w d u f u kd sL;ausmw f hJ ‘tD&wf’/ ‘tar&duefe‹J r[mrdwf 28 Edik if ’H 0ifwu kd ”f urBmEh idk if aH wG&ŒJ jzpfpOfawG[m ‘0ke;f ueJ’‘'dik ;f ueJ’ ajymif;oGm;ygw,f? a&SŒqifah emufqifh vGwv f yfa&; &=u+yD; urBmht}uD;qHk; 'Drdkua&pDEdkifiHjzpfwJh tdENd,[m “ESvHk;&nfwkdufyJGzcif}uD; r[wWr*END arG;zGm;&mEdik if ”H / “jrefrmeJ‹qufqaH &;aumif;ol vGwv f yfa&;Adou k m yef'pfae&l;&JŒ om;}uD; &m*sp*f END tm%m&csed ”f jrefrmjynf'rD u dk a&pDta&;twGuf b,favmufar#mv f ifEh idk rf mS vJ? ESp=f umvmwmeJ‹tr# wcsKŒd u jzpfEidk w f t hJ vm;tvmud=k unf+h yD; tdE, dN òrd‹awmf e,l;a'vDuw kd uf+yD; Edik if w H umudk b,fvx kd ;kd azmufEidk rf vJqw kd m bJO tp&Smygw,f? wcsKŒd uawmh vufeuf0,fz‹dk opfar$;cs&rvm;/ e,fpyfu jrefrmppfom;awGqu D vufeufv&k rvm; pOf;pm;=uw,f? wcsKŒd uvnf; rDZ;kd jynfe,fbufrmS rjzpfEidk b f ;l / r%dyb l ufrmS ajccif;vufcif;omw,fqw kd hJ t,ltqeJ‹ r%dyb l ufukd xGu=f uw,f? vufeuf&mS yHk awmfziG =hf uwmyg/ taemufzufppfrsuEf mS rSm awmfveS af &;w&yf arG;zGm;zd‹k yg? 81


7J7ifhatmif

b0cg;cg; 'kujQ yif;jyif;udk &du _ ef rf;aeolawG/ eH&aH wGxrJ mS ydwaf vSmifnO‡ ;f qJc&H olawG/ awmfveS af &; pysp&f nfukd tirf;r&aomufo;kH aeolawG[m ysm;&nfpufawG crf;ajcmufaewJh &yf0ef;u rsu0f ef;rJreJ ‹J qmavmifiwfrw G af ewJh ‘tar’ awG vGwaf jrmufz‹kd óu;d pm;&if; obm0tvSukd arhavsmah e=uw,f? a&SŒwnfw h nfu h &efou l o kd m pl;&S&rS suv f ;kH wpHpk eD ‹J rrSw d rf okef =unfah e=uwmayg?h &efoal wG[m æ trdjrefrmEdkifiHrSm tvStyawGudk cdk;xkwf/ E_wfcrf;awGxJu tcsKd&nfudk pkwf,l+yD; tvdkrwlwJh tysKpd ifawGukd t"rRaygi;f oif;aeolawGayg?h olw‹kd u, kd o f w l ‹kd rsK;d cspo f &l aJ umif;vd‹k aºu;G a=umf=uw,f? wu,fawmh olw‹kd [m awmeJ‹awmifwef;awGukd tpdr;f a&mifrahJ tmif/ trdtzawGukd tylonfawG jzpfatmif twif;tusyo f yG o f iG ;f aewJh zufqpfppftm%m&Siaf wG? olw‹kd awG[m ordik ;f udk npfax;/ zufqpf,Ofaus;r_udk oGwfoGif;/ cspfolawGudk toJcJG/ vl‹tzdk;wefawGudk owfjzwf/ idk+iD;oHawG tawmroyfp;D qif;aeatmif zefw;D ae=uwmyg? olw‹dk ukd æ ,H=k unfcsuaf v[keef ‹J rd;k aumif;uifrmS vGwv f w G v f yfvyf &Sio f efvo kd al wGu wdu k yf 0GJ if=uwmayg?h 'g[m t"dym` ,f&w dS hJ yso H ef;r_ygy?J tm;vH;k [m awmfveS af &;aumif;uif}uD;twGi;f rSm tifrwefao;i,fwhJ tr_et f r$m;av;awGom jzpfygw,f? 'gayrJh æ olw‹kd rmS ,H=k unfcsuaf wG&w dS ,f? vufeufuikd af wmfveS af &;[m jrefrmjynf vGwfajrmufa&;wHcg;udk t&Sdeft[kefjyif;jyif;eJ‹ ±dkufcsKd;ypfEdkifw,fqdkwmrsKd;yg? 'D,Hk=unfcsufeJ‹ rd;k aumif;uifxufrmS ys0H aJ e=uwm? 'ga=umifv h nf; rd;k aumif;uifxrJ mS ,H=k unfcsuaf wG jynfv h #v H ‹kd ayg/h aumif;uif}u;D ud, k Yf u ,H=k unfcsujf zpfomG ;wmrsK;d ayg?h wu,fu h kd “,H=k unfcsuf rd;k aumif;uif}u;D ”ygy?J =o*kwv f 1 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

82


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

a&mifp±kH yk yf v kH mGS$ tydik ;f (1) b0onf c&D;=urf; ‘wa*smif;a*smif;’eJ‹ vuf&ufuef;cwfoaH wG[m rDZjkd ynfe,f/ tdu k af Zmòr‹d 0ef;usirf mS òrid òf rid q f ikd q f ikd }f u;D =um;ae&ygw,f? vufr_vkyfief;orm;awG[m jynfe,f&JŒxGufukeftvSudk ae‹nrjywf cGeftm; pdu k x f w k &f if; pnfpnfum;um; jyoae=uw,f? t"duvkyt f m;&Siaf wGuawmh jrefrmEkid if o H m;awGyJ jzpfygw,f? jrefrm&ufuef;orm;awG[m vGecf w hJ hJ ESpf 20 ausmu f wnf;u olw‹kd &ŒJ a&=unf&mjrufE&k mtjzpf ar#mfvifhcsuftay;EkdifqHk; rDZdkjynfe,fav;xJudk wzJGzJG0ifvmcJhwmyg? wESpfxufwESpf vlOD;a& wdk;jrifhvmwma=umifh tckqdk&if &ufuef;tvkyform;aygif; axmifcsD&Sdae+yDvdk‹ rDZdka'ocHawGu cef‹rSef;=uygw,f? taotcsm pm&if;raumufEdkifvdk‹ cef‹rSef;csufawGudkom tm;ðyajym&wmyg? twdtusajymEkid w f mu rDZv kd rl sK;d awGe‹J jrefrm&ufuef;orm;awGt=um; csp=f unf&if;ES;D r_/ tjyeftvSef ,dik ;f yif;ulnrD _ wenf;tm;jzifh vkyif ef;&Sief ‹J vkyt f m;&Siaf wG&ŒJ tusK;d pD;yGm;wd;k wufjzpfxeG ;f r_/ rDZt kd pd;k &&JŒ ,uUe;f vkyif ef;eJ‹ trsK;d om;tusK;d pD;yGm;zH‹G òzd; wd;k wufra_ wGa=umifh jrefrmawG tvH;k t&if; 0ifvm Edik w f mjzpfw,fv‹kd vGecf w hJ hJ 15 ESpaf vmufu a&mufvmcJw h hJ &ufuef;orm;wOD;u &Si;f jyzl;ygw,f? jrefrmawGu jynfe,fEidk if aH &;rSm 0if+yD;ajcr&_waf yr,fh jynfe,fa&G;aumufyu GJ si;f ycge;D w&m;r0if a&mufaewJh Ekid if jH cm;om;awGukd ESix f w k af vh&w dS ma=umifh jrefrm&ufuef;orm;awG ae&yf&if;udk jyef&avh&ydS gw,f? 94 ckEpS f pufwifbm 19 &ufuvnf; &ufuef;orm;awGukd zrf;qD;jyefy‹kd cyhJ gw,f? tcsKyfum;xJrmS ZD;jzLoD;vdk vdrahf e+yD;/ atmhtef&if; tauG‹taumufe‹J twuftqif;aygwhJ awmifay:a'ouae xGucf gG &wmyg? 'gayrJh Ekid if aH &;udpaP wG at;aq;oGm;wJt h cg tm;óud;rmefwuf tvkyv f yk zf ‹kd wzJzG GJ jyefa&mufvm=uwmygy?J jynfe,fa&G;aumufyeGJ ‹J jrefrm&ufuef;orm;awG&ŒJ tusyt f wnf;[m qufpyfjzpfay:wwfygw,f? 83


7J7ifhatmif

jynfe,fueG *f &ufp(f tdik )f tpd;k &&JŒ ‘'DZifbm 5 &uf aemufq;kH xm;xGu&f r,fqw kd hJ trde‹f a=unmcsuf (1994 ckEpS )f ’[m vlzrf;yJv G yk af e&if; av;av;uefuefe‹J xGuaf y:vmwmyg? tvkyo f rm;awG ywfpmcGg zsmodr;f / tvky&f iS q f u D tca=u;aiGawmif;+y;D tjrefxu G Ef idk zf ‹kd jyifae=uyg+y?D tpd;k &ud, k Yf u xkwjf yefwhJ trde‹f jzpfv‹kd a&Smifwed ;f yke;f atmif;aevd‹k vnf; roif/h rDZ&kd aJ wG wtdrw f uf wtdrq f if; ydu k pf w d w f u kd f rzrf;cif jyef&wmu trsm;}uD;oufomcGifh&wma=umifh tajy;tv$m;vkyf&ygw,f? &wwfor# tcsed af v;twGi;f r+yD;jywfao;wJh tvkyaf wGukd pdwaf rmvlarm jzwf=u&w,f? tpd;k &[m rDZakd usmif;om;or*~tygt0if twku d t f cHygwaD wG&ŒJ awmif;qdrk a_ =umifh trde‹f xw k cf w hJ myg? tpd;k &udk wu,fwrf;armif;xkwaf y;ckid ;f wmu “csuu f rm” vlrsK;d awGuykd g/ 'gayrJh tpd;k &u ‘ra,mif&m qDv;l ’ jrefrmawGuykd g ESix f w k yf gw,f? ESprf sm;pGmuwnf;u rDZjkd ynfe,fxu J csuu f rmc&dik x f rJ mS b*Fvm;a'h&EfS idk if u H csuu f rmawGukd w&m;r0ifenf;awGe‹J tajccsciG hf ay;vmwma=umifh wd;k yGm;vmwJh csuu f rmawGqu D rJawG,+l yD; uGe*f &ufp(f tdik )f tpd;k &[m Edik if aH &;upm;aea=umif; rDZakd usmif;om; or*~acgi;f aqmifawGu jrefrmausmif;om;awGukd &ifziG yhf gw,f? olw‹kd awGu ppfreS w f hJ ud, k pf m;ðy rJawGe‹J yJ tpd;k &udk zJ‹G csiyf gowJ?h 1952 ckEpS f tufOya't& rDZjkd ynfe,frmS w&m;0ifaexdik cf iG ehf ‹J Edik if aH &;t& rJay;ydik cf iG ðhf yxm;wJh csuu f rmawGuvJ&G if usew f chJ suu f rmawGukd jyefarmif;xkwzf ‹kd awmif;qdak e=uwmjzpfygw,f? [kwfawmhvnf; [kwfygw,f/ uGef*&ufpf(tdkif)tpdk;&[m csufurmvlrsKd;awGudk tpdk;&tzJG‹0if 0ef}u;D ae&m ESpaf e&may;+y;D ausmaxmufaemufcH &Smxm;cJyh gw,f? 'ga=umifv h nf; ausmif;om;or*~e‹J twku d t f cHygwaD wGu csuu f rmarmif;xkwaf &;rlukd udik pf +GJ yD; w&m;r#wa&;wdu k yf u GJ kd wdu k af ewm jzpfygw,f? uGef*&ufpf(tdkif)tpdk;&u olwdk‹&JŒ EkdifiHa&;xGufaygufudk EdkifiHjcm;om;Oya'eJ‹ xdk;cJG zGichf svu kd yf gw,f? w&m;r0ifa&mufvmwJh Ekid if jH cm;om;tm;vH;k a&m+yD; armif;xkwcf &H awmhwmygy?J jynfe,fwckv;kH ±_w, f u S cf wfuek yf gw,f? jynfe,ftusK;d pD;yGm;/ Ekid if aH &;eJ‹uif;&Si;f wJh jrefrm&ufuef;orm;awG&ŒJ tcef;u¾/ tzrf;tqD;eJ‹ xGufukefusqif;r_awGudk jrefrmausmif;om;awGu rDZdkausmif;om;or*~/ tdENd,EdkifiHvHk;qdkif&m trsK;d om;ausmif;om;rsm;or*~/ twdu k t f cHygwaD wG/ 0ef}u;D csKyt f ygt0if tpd;k &tzJ‹G 0if 0ef}u;D wcsKŒd eJ‹ jynfe,ftwGif;a&;rª;csKyfudk &Sif;vif;wifjyw,f/ vl‹*k%foduQmnd‡K;EGrf;apwJhenf;eJ‹ jyefydk‹wmudk uef‹uu G w f ,f? jynfe,ftajcpdu k f tjynfjynfqikd &f m vGw+f idr;f csr;f omcGit hf zJ‹G ukd tultnD awmif; w,f? jyefy‹kd r,fq&kd if rzrf;cifuwnf;u a&'D,/kd ±kyjf rifo=H um;eJ‹ owif;pmawGo;kH +y;D óuw d ifowday;zd‹k ajym=uw,f? 84


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

jrefrm&ufuef;orm;awGuvnf; tusK;d pD;yGm;t&mrSm wc&D;xJomG ;awGjzpfwhJ &ufuef;vkyif ef;&Sirf sm; tpnf;t±Hk;udk tumtuG,fay;zdk‹ arwWm&yfcHv$mawG ay;=uw,f? 'gayrJh vwfwavmrSm ajz&Sif;ay;EkdifpGrf; r&Sdygbl;? vrf;c&D;tqifajyzdk‹/ vkyfctjynfh&zdk‹yJ pdwfapm&ygawmhw,f? tqdk; qH;k uawmh uav;i,fawGupd jP zpfygw,f? olw‹kd awG&ŒJ ynma&;/ ,Ofaus;r_/ vlra_ &;[m ‘ta&SŒ ausmif; rrD/ taemufausmif;rrD’ jzpf&w,f? jrefrmausmif;om;awGu uav;awGtwGuf ausmif;av;awG zGi+hf yD; jrefrm/ t*Fvyd /f ocsmF / taxGaxGA[kow k bmom&yfawGe‹J ulnt D m;jznfh oifay;=uw,f? 'gayrJh tzrf;tqD;wcgóuw H ikd ;f rdbawGu a&$Œajymif;tvkyo f pf&mS &vd‹k olw‹kd awG[m ausmif;av;awGe‹J eD;wvSnahf 0;wvSnhf jzpfwwfw,f? tvSr;f a0;wJu h av;awG ausmif;rwufEikd af wmhygb;l ? rDZjkd ynfe,frmS twef;ausmif;wufz‹kd tcGit hf a&;vnf; r&Syd gb;l ? “&ufuef;vkyfief;[m trsKd;om;tusKd;pD;yGm;twGuf pDrHudef;0ifvkyfief;jzpfw,f? trsKd;om; xkwfukefwefzdk; jrifhwufzdk‹ ±dk;±dk;om;om;vkyfudkifaewJh vkyfief;vnf;jzpfygw,f? 'Dvkyfief;rSm tpd;k &b¾maiG/ yk*v ~ u d aiGa=u;awG ode;f oef;cs+D yD; ðr‡yEf x HS m;wmyg? ukex f w k t f &if;tES;D awGjzpfwhJ csnf/ opfom;/ ajr,meJ‹ vkyftm;oHk; ukefxkwfud&d,mawGjzpfwJh taqmuftOD/ &ufuef;oHk; ud&, d mawGukd aiGtiftm;eJ‹ 0,fv‹kd &w,f? 'gayrJh vkyt f m;ydik ;f rSm tawG;tac:/ tawG‹tóuH/ u|r;f usirf e_ ‹J twwfynmawG pdu k x f w k x f m;wm jrefrm&ufuef;ynm&Sif tvkyo f rm;awGjzpfygw,f” vd‹k Z&maxmif;ae+yDjzpfayr,fh ESp&f n S v f rsm; puf&ufuef;cwf&if; b0udk armif;ESiv f mcJo h w l OD;u qdyk gw,f? “&ufuef;vkyif ef;a=umifh tdE, dN Ekid if rH mS rDZv kd rl sK;d awG&ŒJ *k%o f u d mQ wifw h ,fapw,f? ud, k , hf Ofaus;r_ tarGtESpfudk apmifha&Smuf&mvnf;a&mufw,f? &ufuef;orm;awGudk rvdktyfbJ ESifxkwfvdk‹ pm;oH;k olawGtwGuf t}uD;tus,f ukeaf ps;E_e;f wufr,f? vkyif ef;&Siaf wGtwGuf &if;ES;D ðr‡yEf rHS a_ wG qH;k ±H;_ r,f? tpd;k &qDu t&pfus acs;aiGjyefqyfz‹kd cufcrJ ,f? jynfe,fb¾ma&;udk xdcu kd rf ,f? 'gawG qufwu kd jf zpfvmrSmyJ? ESpOf ;D ESpzf uf=um;rSm&Sad ewJh tvkyo f rm;eJ‹ tvky&f iS &f ŒJ vkyif ef;udk tajc ,kid o f mG ;Ekid w f ,f” vd‹k rDZjkd ynfe,frmS yJ t±d;k xkwrf ,fqw kd o hJ u l r=umc%jzpfavh&w dS hJ tajctaeawGukd wwGww f w G ef ‹J ajymjyygw,f? wu,fwrf;ajym&&if rDZjkd ynfe,frmS jrefrm&ufuef;orm;awG atmift h ;D ae&wmyg? rxif&if rxifovdk &Ju zrf;wwfygw,f? wcgw&H vrf;ab;t&uform;udk a=umuf&ovdk/ vli,fcsif; rxdwxd xkaxmif;wm cH&wwfygw,f? tdr&f iS af wG aps;ESrd w f mudk rauseyfEidk af yr,fh vGeq f efEidk w f hJ enf;vrf;vnf; r&dyS gb;l ? +yD;cJw h v hJ 17 &ufrmS jrefrmEkid if o H m;wOD;u rDZt kd rsK;d orD;i,fwOD;udk t"rRusiv hf ‹kd jrefrm 85


7J7ifhatmif

tvkyform;tm;vHk; rqDrqkdif ESifxkwfcH&ygw,f? 'gayrJh rHkŒvHk;puULuyfqdkovdk r+yD;qHk;EkdifwJh oHo&ma=umrSm vl;umvdru hf meJ‹ arsmygz‹kd r=umcifrmS jyefa&mufvm=utH;k rSmygy?J tckvt kd ajctaersK;d [m rDZjdk ynfe,frmS rS xl;xl;jcm;jcm; vmjzpfaewmr[kwyf gb;l ? jrefrmhtrd ef ;D em;csi;f EkdifiHawGrSm jzpfavhjzpfx&SdwJh xl;rjcm;em; Zmwfvrf;xJu wyk'fomjzpfygw,f? wdkif;jynfrSm pD;yGm;a&;c|wfòcHus/ aiGt&if;tESD;eJ‹ wnf+idrfwJhvkyfief;ur&Sdvdk‹ ork'N&m0rf;wxGmtwGuf tE &W m,fawG=um;uyJ qufvuf±ek ;f uefae=utH;k r,fh jynfya&muf jrefrmtvkyo f rm;awGyg? olw‹kd awGu “b0qdw k m c&D;=urf;}uD;” vd‹k q&kd if wifpm;w,fv‹kd ajymEkid rf mS r[kwyf gb;l ? (vufvSrf;rDwJh jrefrm&ufuef;orm;awGta=umif;om wifjyjcif;jzpfygw,f? ,cifaqmif;yg;rSm rDZ;kd jynfe,ftwGi;f jrefrmEkid if o H m;awG vkyu f ikd af ewJh vkyif ef;trsK;d trnf wcsKŒd udk azmfjycJyh gw,f? vmrJh Ed0k ifbmvwGif jynfe,fa&G;aumufyrGJ sm; usi;f yawmhrmS jzpfygw,f?)

=u,f a ºuG n ‘u|D’ ‘a'guf æ a'gu’f ‘a'guf æ a'gu’f ud, k w f idk f uef‹vef‹x;kd cJw h w hJ cH g; bma=umifh yGiv hf mwmvJ? +yD;awmh ‘wa'guaf 'gu’f eJ‹ wvSr;f csi;f 0ifvmwJh ±SL;zdeyfo[ H m æ &if;ES;D ae+yD;jzpfwhJ ol‹zed yfo?H toH[m ajc&if;rSm&Sw d hJ &ufuef;pifuykd wf+yD; ukwifem;rSm &yfomG ;ygw,f? ukwifukd vdu k u f meJ‹ umxm;+yD;/ tcef;xJrmS rD;oD;awG xGe;f xm; wma=umifh vdu k u f mtjyifbufu t&dyaf wGukd xifxif&mS ;&Sm;jrif&w,f? pdwx f rJ mS rod;k roef‹jzpfapwJh tJ'zD ed yfoH &yfomG ;&m ajc&if;bufukd r0Hrh &J=unfv h u kd af wmh æ wud, k v f ;kH =uufo;D ar$;nif;xoGm;w,f? xl;jcm;wJt h &dyt f a,mif wckrS rawG‹ygb;l ? ol vGecf w hJ v hJ u awmxJrmS aoewfypfc&H +yD; aoqH;k cJyh g+yD? qd;k wlaumif;buf &ifziG w hf idk yf ifwwfwhJ &Jabmf&b J ufjzpfv‹kd ol usq;kH oGm;+yv D ‹kd =um;wJt h cg acgi;f em;yrf;}u;D +y;D wkev f y_ &f w,f? ol‹ta=umif;udk 'Duae‹ naeuvnf; oli,fcsi;f awGe‹J ±H;k cef;xJrmS ajymjzpf=uw,f? n 12 em&Dcef‹ tdrjf yefvmawmh twufvrf;wav#muf oli,fcsi;f wa,mufe‹J ol‹ta=umif;udyk J ajymjzpfcw hJ myg? vrf;ab;ausmufw;kH wckem;ta&muf “a[m'Dae&maygAh sm/ ole‹J usaemf aemufq;kH pum;ajymcJw h ahJ e&m” vk‹d n$ejf y jzpfw,f? oli,fcsi;f eJ‹ a&yH;k ud, k pf q D +GJ yD; a&cyfomG ;=uw,f? a&cyfwm n 1 em&Dausmyf g+yD? pdwx f rJ mS 86


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wtHak EG;aEG;eJ‹ wif;usyaf e&if; tdy, f m0ifcw hJ myg? “Zmwdu [oFw/ u&ifujym;/ t&yfjrifhjrifh/ yg;&Syf&SyfcE<mudk,feJ‹ jzLazG;wJhtom;ta&/ a'goxGuw f t hJ cg vdarRmaf &mifrsuEf mS / xdik ;f ±d;k &mvufa0S‹ upfabmufqifwwfw,f/ vltyk v f u kd f vrf;av#mufxu G w f ikd ;f a&SŒqH;k u av#mufcsio f ”l “rsuv f ;kH uav;rSw d +f yD; æ acgi;f av;armhxm;yg æ E_wq f ufterf;av; trSww f & ,lomG ;yg&ap” pdik ;f xD;qdik &f ŒJ ‘E_wq f ufterf;’ oDcsi;f udk ol pJpG v GJ rf;vrf;qdw k wfw,f/ *Dwmudk tjzpfavmuf wD; wwfw,f? 'DoDcsif;&JŒ vufuGufawGudk aumif;aumif;&ovkd/ pmom;awGudkvnf; &ifxJu v_u d v f u d_ af rmarm vdu k cf pH m;wwfayr,fh oHpOfe‹J rudu k n f w D hJ oHaeoHxm;awGe‹J yJ 'DocD si;f udk pJpG +GJ rJ+rJ qdck w hJ myg? “ESv;kH om;xJu pD;qif;wJh oDcsi;f av;rsm;ydu k +f yD; æ wd‹k EpS af ,mufb0a&SŒa&;twGuf twlomG ; =ur,fav” emrnf&if;u ‘0if;xGÉ’f ? &ifarmifu ‘&Jatmif’ vd‹k emrnfrn S ahf y;wJt h cg olu ausauseyfeyf vufcH w,f? nDtudak wGvkd csp=f uw,f? 91 ckEpS f =o*kwv f 13 &uf/ rDZjkd ynfe,f tdu k af Zmaq;&Hrk mS ol‹orD;av;arG;w,f/ &ifarmifu rawmufwacgut f ode‹J t*F gorD;av;udk tzGit hf ydwyf OPyw G ef ‹J jrefrmvdk ‘pk&wemEdik ’f vd‹k emrnfay;w,f? trsm;ac:wJh ‘ZdZk ’kd ‘rm;oJ’ emrnfyJ wGiw f ,f? 'DZifbm 28 &ufrSm olwdk‹rdom;pk e,l;a'vDwufoGm;+yD; 'kuQonftjzpf cH,lw,f/ EkdifiHa&; v_y&f mS ;r_awGrmS wufwufºuGºuG 0ifvyk w f ,f? aemufEpS f Ed0k ifbmrSm rDZakd 'oudk jyefa&mufvmw,f? 94 ckEpS f {+yDvta&muf ABSDF (ru'w/ taemufzufa'o) ppfrsuEf mS zGiahf wmh ESpaf ,mufom; tajy;0if=uw,f? &ifarmifu rDZdkjynfe,fwm0efcHjzpf/ ZlvdkifrSm tdrfaxmifus/ ZeD;onfu awmxJrvdu k Ef idk w f t hJ wGuf ru'w udk vrf;cJ&G w,f? oluawmh tzJ‹G xrJ mS qufvy_ &f mS ;ayg?h ole‹J Ekid if aH &;/ vlra_ &; uawmufuqawGjzpfz;l ayr,fh cifrif&if;ES;D r_u rysuEf ikd cf b hJ ;l ? oHa,mZOf}uD;wJh oli,fcsi;f ru &Jabmf&b J ufawGyg? tzJ‹G xrJ mS &Su d wnf;u ru'w (taemufzufa'o) ppfO;D pD;rª;udk a'owGi;f *Git f aetxm;awG tpD&ifccH w hJ ,f? r[efwt hJ ajctaeawGukd wm0eft& ajymcJw h ,f? 'gayrJh 'DtajctaeawG=um;rSmyJ ol usqHk;cJhw,f? awmwGif;wae&mrSm pcef;ae&m&Sm&if; aoewfeJ‹ ypftowfcHcJh&wmyg? 87


7J7ifhatmif

0rf;tenf;qH;k u igom ol‹tem;rSm&S&d if 'Dvt kd jzpfq;kd óuyH grh vm;qdw k hJ rcsw d ifuJ oHo,tjzpfrsK;d eJ‹yg? wdrrf a,mife‹J tifrwefeufwhJ a'owGi;f u jrefrmhEidk if aH &;tajctae=um;rSm ol epfðryfc&hJ w,f? r=um;csiq f ;kH ud=k um;&vd‹k wkev f y_ cf w hJ ,f? “uHZmwm&,f wcgavmuf tvSnahf y;ygaemf æ tcspq f ;kH rif;qkawmif;vdu k af ygh æ emrnf}uD;wJh wae‹ æ pifay:a&mufww hJ ae‹ æ pdw&f n S v f uf&n S ef ‹J rif;apmifah r#m”f “tm;ay;pum;av; r0w0eJ‹ æ jzwf+yD;roGm;ao;cif æ E_wq f ufterf;av;trSww f & ,lomG ;yg&ap” 95 ckEpS f {+yD 1 &ufrmS ud0k if;xGÉf touf 31 ESp/f atmufarhb, G f qkawmif;XmyemyJG tcrf;tem;udk tdu k af Zmòrd‹u ru'w ±H;k rSm usi;f ycJw h ,f? ol vmE_wq f ufwn hJ u tjzpftysuu f kd “rSmyHak wmfe‹J o0%fvm$ tn$e;f ” qdw k hJ acgi;f pOfe‹J aqmif;yg;a&;+y;D / cGyaf 'gi;f tvHatmufrmS ole‹J &ifarmif wJ±G u kd cf w hJ hJ "mwfyakH v;yg trSww f &uyfay;vdu k w f ,f? vlawGu ar;w,f? wu,ft h jzpftysuv f m;wJ?h wcsKŒd u tpJt G vrf;a=umifv h ‹kd em;vnf=uw,f? &ifarmif bmrS rjiif;vdyk gb;l ? 'grsK;d udk óuHz;l wmrS r[kww f m? (aemufv 25 &ufrmS oli,fcsi;f xGe;f xGe;f OD; r*FvmyJu G kd atmifah rhb, G t f crf;tem;ae&mrSm vkyw f t hJ cg owd‹k orD; rif;rif;xGe;f u “OD;0if;xGÉ}f u;D ukwifab;rSmvm&yf+y;D òy;H òy;H }u;D =unfah ew,f” vd‹k trsm;udk ajymjyygw,f?) ol bmrSmcJch siv f ‹kd v?J use&f pfwhJ rdom;pktwGuv f m; æ wkid ;f jynftwGuv f m; æ tdrrf mS apmifah ewJh tcspq f ;kH tarhtwGuv f m; æ? tdrfrjyefEkdifcif vrf;ckvwfrSmusqHk;cJhwJh tarh&JŒom;orD;awG[m udk0if;xGÉfvdkyJ tajymcsifqHk; pum;awGukd &Jabmf&b J ufawGqv D m+yD; yHpk t H rsK;d rsK;d eJ‹ rSmae=uqJ/ ajymae=uqJyg? tusO;f axmifawGxrJ mS ppftm%m&Siaf wGukd tHww k u kd yf 0GJ if&if; æ vufeufuikd af wmwGi;f wae&mrSm b0wckv;kH ðr‡yEf x HS m;&if; æ +idr;f csr;f wJq h ENjyyJaG wGtwGi;f rSm &uf&ufpufpufowfjzwfc&H if; æ? vli,fawG&ŒJ yHrk eS b f 0udk omrefjzwfoef;&wmrsK;d r[kwb f /J emusirf eS ;f od&ufe‹J trdtzawG vlcsi;f wlwl olcsi;f r#r# aeEdik zf ‹kd / vl‹*% k o f u d mQ eJ‹ vGwv f yfciG u hf kd txGÉt f jrwfxm;wJh Ekid if aH wmfopfarG;zGm;zd‹k / 88


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

urf;ukeaf tmif &ufpuf,w k rf mwJh ppftm%m&Sipf epfukd tvH;k pHzk suo f rd ;f zd‹k &awmif&h cJ vl‹b0av;udk ay;qyfae=uwJh ausmif;om;vli,fawG jrefrmjynfrmS rsK;d qufjzef‹ awmfveS w f u kd yf aGJ e=uygw,f? [kwfygw,f/ olwdk‹awG aotHhqJqJtcsdefrSm bmawGrsm;rSmoGm;csifrvJqdkwm pdwf0ifpm;p&m aumif;ovd/k olw‹kd awG&ŒJ tmZmenfpw d "f mwfukd b,favmuftxd *k%ðf ytm;usvpkd w d f jzpfvq J w kd m ar;cGe;f xkwpf &m aumif;vSygw,f? olw‹kd awGukd æ usaemfw‹kd &ŒJ “aºuGviG o hf mG ;wJh &J&if=h u,fyiG ahf wG” tjzpf armfueG ;f xd;k =u&rSmawmh trSeyf gy?J

taºuG a pmonf h yef ; rsm; tjyma&mif rd;k aumif;uifatmuf/ tpdr;f a&mifv,fuiG ;f awGxu J a&$piftwd+y;D wJh pyg;uGi;f }u;D awGrmS avEkat;at;eJ‹ aqmhupm;csirf ,fh xrD0wfwwfp orD;ysKad v;awG æ olw‹kd ta=umif;udk nvH;k ayguf pOf;pm;cJah yr,fh reufapmapmrSmyJ wuUpiD mS ;+yD; a&SŒae}uD; a'guw f m pDAGD t,fvf atmAmqD Oya'a&;&mtultnD,zl ‹kd oli,fcsi;f udrk ;kd csKyf (,ck VOA toHvi$ Xhf me/ 0g&iS w f ef) eJ‹ oGm;=uw,f? a&SŒae}uD;u Oya'a=umif;vrf;twdik ;f oGm;oifw h ,f/ vdt k yfwmrSeo f r# ulr,fv‹kd tm;ay;pum;ajymvmygw,f? G u f tdr&f iS q f u D kd zke;f quf+yD; jzpfvmr,ft h ajctaeawGukd aumifrav;awGtvkyv f yk w f hJ ITI &yfuu ajymjy=uw,f? tdr&f iS u f ausmif;om;awG tr_ziG rhf ,fu h pd P c%apmifyh gt;kH vd‹k wm;w,f? olw‹kd trd u f kd bwfpu f m;eJ‹ oGm;=uw,f? tdr&f iS t f zd;k }uD;eJ‹ w&m;cHawG&ŒJ tzJ‹G tpnf;jzpfwhJ rDZ;kd vufeufuikd &f J (Mizoram Arm Police - MAP) XmeqD qufxu G =f uwmayg?h t&m&Srd vmEkid w f meJ‹ reufjzefrS xyfvm r,fv‹kd rSmxm;cJw h ,f? tjyefrmS &J*spu f m;eJ‹ vdu k yf ‹kd ay;w,f? wa,muf&ŒJ vufz0g;eJ‹ ar;aphrmS t!du k u G w f uGupf &D w dS ,f? tEdik t hf xufðycH&wke;f '%f&m&cJw h myg? n‡Kd ;i,faewJh rsuEf mS wpHu k kd tqDtai:rwnfw h hJ tm;ay;pum;awGe‹J yJ ESpo f rd =hf u&ygw,f? tcif;jzpfwhJ ae&mudv k nf; oGm;=unf=h uw,f? wa,mufukd udrk ;kd eJ‹ udrk ;kd csKyfu aq;&Ho k mG ;jyw,f? q&m0efu aq;pm;aq;aomuf vkyzf ‹kd yJ n$e=f um;vdu k w f ,fw?hJ udrk ;kd csKyfe‹J tdr&f iS o hf m;u tr_ziG zhf ‹kd &Jpcef;udk oGm;ayr,fh pcef;rª;udrk awG‹wmeJ‹ jyefc=hJ uw,f? aemufw&ufrmS aq;±Ho k mG ;wJt h cg q&m0ef&ŒJ aq;ppfcsu[ f m tpazsmufz‹kd }uHpnfxm;a=umif; 89


7J7ifhatmif

wtHw h =oawG‹&w,f? a&SŒae}uD;qD vSr;f zke;f qufygw,f? olu rae‹nuvnf; aumifrav;awGe‹J &Jt&m&Sad wG aqG;aEG;wJt h cg avsmaf =u; 2000 pD,zl ‹kd oabmwl=ua=umif;/ avsmaf =u;udk ±ly;D 5000 pD wd;k awmif;oifah =umif; t}uHay;&Smygw,f? 'Dvq kd akd wmhvnf; aqG;aEG;yJu G t"duusvmw,f? aemuf&ufaqG;aEG;yJrG mS wyf=uyfawGu wa,mufukd ±ly;D 2000 pDe‹J auseyfz‹kd awmif;yefajym ajym ygw,f? um,uH&iS af wGu auseyfwma=umifh tr_rzGizhf ‹kd / aiGvufc&H &Sad =umif; vufrw S x f ;kd =uygw,f? aumifrav;awGe‹J aqGrsK;d awmfow l a,mufu “rk'ed ;f r_rajrmufb;l / }uHpnfra_ vmufyjJ zpfcw hJ m” vk‹d tcsut f vuftopfawGe‹J twl &Si;f jywm =um;&jyefyg+yD? tm;vH;k udk em;vnfvu kd yf g+yD? pdwv f u kd f rmefygvyk v f u kd &f if tm;vH;k udk xdcu kd Ef ikd w f o hJ abm awG‹vu kd &f w,f? tjzpfreS u f kd azmfr,f/ rD', D m ausmif;om; ygweD ‹J a&SŒaea&SŒ&yfawGqD qufcsO;f uyfr,fv‹kd t&ifu wGufcJh=uwmyg? w&m;vdkawGudk,fwdkifu ausat;aerSawmh tck bmqufvkyf&rSmvJ? rk'def;r_ rajrmufbJ }upH nfr_ avmufyjJ zpfcyhJ gapvd‹k qkawmif;&awmhw,f? 'Dvt kd r_rsK;d awG[m yH;k v#K;d uG,v f #K;d eJ‹ jynfya&muf jrefrmhorD;ysKw d csKŒd óuHawG‹&wwfygw,f? olw‹dk awG[m vluek u f ;l cH&ol/ jynfw h efqm/ tdraf zmfqw kd hJ pum;vH;k vSvaS wGt=um;rSm b0udk rn‡mrwmeJ‹ acgi;f razmfpwrf; jzwfoef;ae& olawGjzpfygw,f? taoG;tom;udk paw;/ cE<mud, k u f kd a&mif;ukev f kd oabmxm;+y;D qif;&Jusyw f nf;wJh rdom;pkukd 0rf;0zd‹k vH;k yrf;ae&wJh b0awGyg? tjyma&mifaumif;uifxJ wdrpf ifawGe‹J twl uckeaf ysmjf rL;ae&r,ft h &G,af wG trsm;}u;D ygw,f? olw‹kd [m rjrifu, G &f m tcef;usO;f av;awGxrJ mS ouf+ird yf pPn;f awGe‹J jyLwif;ayguf t=um; acgif;jyL=unfhwwfwJh va&mifawGudkom tazmfðyae&wmyg? rSefxJuyHk&dyfudk qef;ppf Edik pf rG ;f r&Sb d J rufpzf ufwmawGe‹J om rsuEf mS zH;k tvSjyifae&olawGjzpfygw,f? tckvkd tdrrf ufq;kd awGwifrubJ t&Siv f wfvwf i&Juswt hJ vSawG[m rdcifEidk if t H wGi;f rSmudk &Syd gw,f? tm%m±l;Adv k cf sKyf}uD;awG&ŒJ vufyg;apawGe‹J aoG;ysuw f ahJ e‹awGukd olw‹kd awG jzwfoef;zl;ygw,f? tylaiG‹awGe‹J a=umufp&maumif;wJh tqDjyefrsuEf mS / cufxefwt hJ =unf/h ,kw&f if;=urf;wrf;wJph um;/ vlowfvufeufe‹J om;owform;awGu olw‹kd ukd nqd;k awG=um;rSm tvef‹w=um;awG;awmap&if; woufwmvH;k ESyd pf ufaeawmhrmS yg? “tvdrk wlJ tqDcrf;oGm;wJh yef;yGiihf ,fawGygy”J (tcif;jzpf+yD; aemufwv/ n 7 em&DrmS ausmif;om;±H;k udk &J 8 a,mufvm+yD; ausmif;om;pm&if; 90


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

aumufygw,f? aemufwn 8 em&DrmS &JawGxyfvm+y;D vmr,fh 13 &ufae‹aemufq;kH xm;+y;D rDZ&kd rfu xGuaf y;yg/ &ufausm&f if zrf;r,fv‹kd ajymygw,f? &ifarmifw‹kd 96 ckEpS /f =o*kwf 13 &uf nrSm e,l;a'vDukd xGufcJh=uw,f? 'kwd,t}udrfajrmuf ABSL nDvmcHeJ‹&ufu wdkufqkdifaewJhtwGuf tm;vHk; xGujf zpfcw hJ ,f? 1996 ckEpS u f tjzpftysuw f ckukd wifjycJw h myg?) =o*kwv f 17 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

91


7J7ifhatmif

a&mifp±kH yk yf v kH mGS tydik ;f (2) “ppf a xmuf v S r f ; a&;” avS m if c sKd i f h t wG i f ; rS m ‘bke;f æ bke;f ’ ‘bk&m;&Si&f ŒJ emrawmftm;jzifh trde‹f ay;aew,f æ +idrf æ +idr’f ‘bke;f æ bke;f ’ tdu k af Zmòrd‹v,fu jrefrmausmif;om;awG&ŒJ ±H;k eJ‹trd t f wGuf iSm;xm;wJh ±ly;D 600 wef caemfceJ‹ oGyt f rd af v;twGi;f rSm w&m;a[mq&m ud0k if;armifu ty0ifaeolv‹kd vlawGajymae=uwJh udv k o S ef;udk pdw+f idro f mG ;zd‹k =urf;jyifukd ‘wbke;f bke;f ’ ±du k &f if; trde‹f ay;aew,f? udv k o S ef;u ukwifay:rSm/ =urf;jyifay:uae rsufESmcsif;qdkifxdkif&if; trdef‹ay;aewJh w&m;a[mq&mudk=unfh+yD; tckvdk wk‹H jyefygw,f? ‘[m; æ [m; æ [m; æ [m;‘ ’r+idrb f ;l uG/ r+idrb f ;l æ rif;u bmrd‹k v‹kd v/J igu bd;k awmfausmrf if;&JŒ wynfu h G æ wynf’h ESpfa,mufpvHk;udk rsufajcrjywf=unhfaewJh jrefrmausmif;om;wcsKdŒ &,fcsifygw,f? olwdk‹ ud;k uG,, f =kH unfwhJ bmomw&m;udk r[kwyf gb;l ? olw‹kd EpS Of ;D rqDrqdik yf pkH eH ‹J tm;òydiaf ew,fxifv‹kd &,fcsiw f myg? w&m;a[mq&m[m ‘tom;!d! k /kd rsuv f ;kH rsuzf efaumif;aumif;eJ‹ ±ky&f nfu oef‹oef‹ jyef‹jyef‹’/ ty0ifou l awmh ‘tom;ta& jzLzyfjzLa&mfe‹J xrif;eyfreS af tmifrpm;/ tdyaf &;ysuzf ef rsm;wma=umifh tm;tifr&So d vdk cE<mud, k u f vnf; ydev f ’DS ae+yD? 'gayrJh ol[m w&m;a[mq&m&JŒ trde‹f ay;or#ukd tm;rmefwif;+yD; jyefvnftw H ak eygw,f? ud0k if;armif[m 'Dwu kd yf u GJ kd tEdik &f zd‹k pdwt f m;xufoefaewm odomygw,f? oHaeoHxm;trsK;d rsK;d eJ‹ }udrzf efrsm;pGm wdu k pf pfqifygw,f? ol‹toH[m ,dpk rd ahf yguaf wGuwqifh tdrt f jyifbufukd wGe;f uef xGuo f mG ;w,f? rsuEf mS wckv;kH eDjref;ae+yD; tenf;i,f armoGm;[ef&ydS gw,f? 'gayrJh ol rEkid yf gb;l ? vufav#mhvdkuf&w,f? 'Dae&mrSm tyrSDolta=umif;udkajymzdk‹xuf/ w&m;a[mq&mqdkol 92


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ta=umif;udo k m t"du ajymcsiyf gw,f? tcka&;cJo h r#[m ol‹vyk [ f efawGxu J jyuGuaf v;wckukd azmfjycJw h myg? ol[m jrefrm ppfaxmufvrS ;f a&;t}uD;tuJ Adv k cf ifneG ‹f &ŒJ avSmifcsKid t hf wGi;f u ±ke;f rxGuEf idk w f hJ ,Ho k il ,ftjzpf oHo, &S&d olyg? udk0if;armif[m rDZdk&rfjynfe,f/ tdkufaZmòrd‹udka&mufwm ESpfaygufyg+yD? tdkufaZmòrd‹a&muf jrefrm&ufuef;orm; Ak'b < mom0ifawGukd c&pf,mefbmomxJ ul;ajymif;atmif tdrw f umvSnhf w&m;a[movd/k usr;f pmoifwef;vnf; ay;ygw,f? (vGwv f yfpmG omoemðycGi&hf w dS hJ e,fajrrSm vlwOD;csi;f pDtvdu k f bmomw&m;udk ud, k q hf ENtwdik ;f ouf0if,=kH unfciG &hf w dS ma=umifh jypfwif ±_wfcsp&mr&Sdyg?) jrefrmawGudk bk&m;ausmif;}uD;awGxJrSm wywf=umpcef;oGif;+yD; usrf;pmzwf/ qkawmif;/ w&m;a&at;wdu k af u|;+yD; omoemðyvkyif ef;udk vkyv f mwm tawmftwef atmifjrif ygw,f? tajymta[maumif;+yD; usr;f ausojl zpfwma=umifh wufvmwJah r;cGe;f awGukd csuu f sus ajzwwfovdk/ b,ftcsdefa&muf&if b,fvdkrmefrsKd;eJ‹ b,fusrf;csufa[m&r,fqdkwm aumif; aumif;em;vnfygw,f? ab;wzufwcsufuvnf; qkawmif;ol/ "rRaw;oDcsif;qdkolawGu 0ef;&HyyhH ;kd =uygw,f? pcef;oGi;f tpDtpOfe‹J tul;tajymif;tqifah wG[m [muGurf &Syd gb;l ? [efcsun f n D D csw d q f ufaew,f? omrefvw l a,muftwGuf AHo k /H w&m;a[moH/ oDcsi;f oH/ atmf[pfqak wmif;oH/ id, k o kd aH wG=um;rSm &uftwef=umaevm&if tawmfpw d v f y_ &f mS ;&ygw,f? aemufq;kH &ufawGrmS bmoma&;ul;ajymif; olawGukd aumif;cs;D ay;ygw,f? bk&m;&Six f H qufuyftyfE=HS uw,f? &ifarmift h wGuf ,Ofyg;aewJh jrifuiG ;f awGyg? rdcifjzpfou l c&pf,mef (vuf&dS w&m;a[mq&mr) jzpfovd/k ud, k w f ikd u f vnf; jynfyrxGucf iftxd c&pf,meftodik ;f t0dik ;f rSm }uD;jyif;cJw h myg? &efuek /f rE aW v;/ uavmeJ‹ rH&k mG òr‹d u bk&m;&Spcf ;kd ausmif;awG vdu k w f ufz;l ovd/k uav;b0rSm we*FaEGausmif;/ }uD;aumif0ifawmh vli,foifwef;awG=um; aysm&f i$ cf zhJ ;l ygw,f? usr;f pmtkyef ‹J "rRocD si;f pmtkyaf wG jrifwidk ;f pdwaf t;csr;f w,f? rDZjkd ynfe,fa&muf jrefrmausmif;om;awGxrJ mS bmom/ vlrsK;d / touft&G,ef ‹J a'oaygi;f pHk tv$m aygi;f pHu k vli,fv}l uD;awG ygw,f? 'gayrJh Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_xrJ mS bmoma&;udk ta=umif;ðy+yD; pdw0f rf;uJw G m/ uawmufuqjzpfwm r&Syd gb;l ? ‘b,focl cGJ GJ æ wd‹k ruG’J ygy?J ppfaxmufvrS ;f a&; bke;f }u;D awG csif;jynfe,ftwGif; ydkifpdk;ydkifeif;ajccs+yD; t"rRenf;awGeJ‹ Ak'<bmomxJ ul;ajymif;atmif vkyw f mawG r=um;csit f qH;k =um;aeayr,fh vGwaf jrmufwehJ ,fajra&muf jrefrmausmif;om;awGu bmoma&;udk ta=umif;jy+y;D Edik if aH &;v_y&f mS ;r_ukd tzsurf cHb/J *±kwpdu k af pmif=h unfyh gw,f? Edik if aH &;eJ‹ 93


7J7ifhatmif

jynfwiG ;f udpaP wGukd taxmuftulay;Ekid w f hJ jrefrm&ufuef;orm;awGuo kd m ypfrw S x f m;+y;D oJ}u;D rJ}u;D csO;f uyfcw hJ myg? ud0k if;armif[m }u&H nfzef&nf&adS wmh tcsed w f w kd t kd wGi;f rSmyJ ausmif;om;awGe‹J &if;ES;D u|r;f 0ifvmw,f? owif;em;axmifw,f? urBmhEdkifiHa&;awGutp aqG;aEG;w,f? jynfytiftm;pkawGta=umif; ausmif;om;wOD;csi;f pDc+GJ y;D vku d pf pkH rf;w,f? ausmif;om;awG tdu k af Zmae&mtESŒH cJaG eawmh b,fo‹l qD oGm;rvd‹k bmrSmtH;k rvJ/ pmyg;rvm;qdw k mawG ar;wwfw,f? ol‹ukd wcgwav twkid t f azmufnn D D qGay;wJt h cg vuf&b dS 0udk rESpo f ufa=umif; awG‹&w,f? ouf&, G w f w l hJ vli,fausmif;om;awGu pdwaf &mud, k yf g yGiyhf iG v hf if;vif; ajymqdv k yk u f ikd cf sed f oluawmh csnaf ESmifc&H wJh iSuw f aumifvkd jzpfaeyg+y?D 'DEpS f ESpv f ,fyidk ;f rSm wzufvu l kd vufqEGJ w _ q f uf&if rn‡mrwmn‡pw f wfwhJ vlaumif}u;D }u;D w&m;a[m q&mwOD;vnf; a&mufvmw,f? a&mufuwnf;u t0iftxGufawG vJGacsmfwma=umifh ol‹udk bmaumifqw kd m csucf si;f oabmaygucf w hJ ,f? a':atmifqef;pk=unf vGwaf jrmufa&; w&m;yJw G ckrmS ol‹"mwfyu kH kd trdt&±du k +f yD; ausmif;om;awGxw k af 0wJh yJw h ifopH mapmifrmS owif;eJ‹twl azmfjy cJyh gw,f? aemifrmS vdt k yf&if tm;vH;k udk "gwyf jkH y+yD; tcsuaf y;Ekid af tmif pDpOfc=hJ uwmyg? ol bmrS r,fr,f&& rvkyEf idk cf yhJ gb;l ? ‘arar&JŒtm;rmefawG om;av;&JŒaoG;xJrmS pD;ae æ’ ‘arar&,f om;Ekid w f ,f æ tE &W m,fawG &ifqikd Ef w $J ikd ;f æ’ aZmf0if;xGÉo f cD si;f udk *DwmwD;qd=k uawmh ud0k if;armifvnf; &SwwtoHe‹J rSiaf oaovdu k q f w kd ,f/ cHpm;w,f? rSwaf usmufwif0hH rwif0hH oDcsi;f qd&k if; tuJcwfrw d ,f? yifudkADZeJ‹ rudkufnDwJh uóud;uuGufawG ujyzdk‹ ZmwfcHkay:wufae&olwa,muf/ b,fvdk ta=umif;awGa=umifh Adv k cf ifneG ‹f &ŒJ ppfaxmufvrS ;f a&; avSmifcsKid t hf wGi;f oufqif;cJ&h w,fqw kd m pyfprk =unfjh zpfygb;l ? 1991 ckEpS f atmufwb kd m 10 &uf/ bdu k av;òrd‹rmS KNU trmcHawGe‹J e0w ppfom;awG wkdufyJGjzpfwJhae‹rSmyJ ol jrefrmjynf jyefw,f? jyefumeD;qJqJ a[mifaumifqdkifu 0&efwmbufukd qJaG c:+yD; E_wq f uf&if; pum;wcGe;f tav;teufajymcJw h ,f? ‘ud&k ifarmif usaemfjyefvm&if cifAsm;wd‹k vufcrH mS vm;’ wJ?h pdwrf aumif;jzpf&w,f? wckcu k =kd unf+h y;D ,H=k unfpw d cf sciG ahf y;Ekid w f hJ tcGit hf a&;om&Scd &hJ if ‘jyefvmcJyh g? tm;vH;k tqifajyap&r,f’vd‹k ajymrd rSmyg? 'gayrJh wu,fwrf;ajymEkid cf w hJ mu æ 94


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

‘usaemf wm0efrcHEikd b f ;l ’ qdw k mygy?J (1991 ckESpfu tjzpftysufyg? jrefrmausmif;om;awG taemufzufppfrsufESmzGifhzdk‹ pdwftm; xufoefaecsed f jzpfygw,f?) AdkvfcifnGef‹. vufyg;aprsm; jrefrmEdik if eH ‹J e,fpyfcsi;f xdaewJh rDZjkd ynfe,fxu J kd jrefrmawG wHcg;r&Sd "m;r&Sd 0ifxu G Ef idk w f ma=umifh ppfaxmufvrS ;f a&;awGvnf; a&maESmygvmwwfw,f? rDZt kd m%mydik af wGukd csO;f uyfovm;qdw k m twdtusrajymEdik af yr,fh jrefrmausmif;om;awGe‹J vma&m/ bmoma&;eJ‹ pnf;±H;k / vky}f uo H wfjzwfz‹kd óud;pm;/ owif;tcsut f vuf&atmifvyk w f mawG &Scd w hJ ,f? wcsKŒd u owif;ay;tqif(h tifazmfrm) ygy?J tifazmfrmxJrmS e,fpyfrmS xkid af ewJh axmufvrS ;f a&;awGu ausmif;om;owif;&atmif,cl v hJ ‹kd rSmwJt h xJrmS ukeo f nfawG trsm;qH;k yg? ukeo f nfawGu oGm;a&;vma&;tqifajyzd‹k ‘[kwu f ’hJ vku d f cJ&h w,fv‹kd jyefajymjywwfw,f? jrefrmppfaxmufvrS ;f a&;&JŒ vufyg;apawG[m ausmif;om;awG pm;yJx G ;kd vkyw f hJ pm;aomufqikd af wGxJ a&mufovd/k ausmif;om;tdrx f t J xd wd;k 0ifwmawG &Scd yhJ gw,f? uav;òrd‹wyf&if;jzpfwhJ ‘cv& 89’ tm;upm;0wfpu kH kd ol0wfvmw,f? vly=kH unf&h wm wu,fu h kd tm;upm;orm;wa,mufvkd jzwfvwfou G v f ufw,f? 'D0wfprkH sK;d eJ‹ qdik x f u J kd &J&w J if;wif;0ifvmwJh ol‹ukd ‘a[hvl æ 'Dtuôs0wfrvmeJ‹/ tdu k af ZmrSm jrefrmolyek af wG&w dS ,fqw kd m rodb;l vm;’ vd‹k wd;k wd;k oufom ajymvdu k w f ,f? owday;pum;ajym&if; ol‹rsuEf mS &dyrf suEf mS uJukd rvGww f rf; zrf;=unfyh gw,f? olu ‘[m [kwv f m;tud/k usaemf rodv‹kd As? usaemfu eef;wGi;f xJrmS aecJw h m? 'DbuftajctaeawG bmrSrodbl;’ wJh? yg;pyfxJrSm ajymzdk‹toifhjyif avhusifhxm;wJh pum;udkrsm; u&m;a&v$wf ajymvdu k o f vm; atmufarh&w,f? ta&mtaESmr&Sb d J ajymcsygw,f? E_wo f u G o f w l a,mufyg? ppfwyfxu J xGuaf jy;vmolwikd ;f udk r,H=k unfwphJ w d f &ifarmifw‹kd ausmif;om;awGrmS tawG‹tóuaH wGt& r&Scd yhJ gb;l ? ta=umif;rodcif twefi,f owdxm;&wmawmh &Syd gw,f? wyfxu J ta=umif;trsK;d rsK;d eJ‹ xGufajy;vmolawGudk rdwfaqGjzpfatmif aygif;oif;=uw,f? wyfrawmfom;tm;vHk;[m &efol r[kwb f ;l vd‹k cH,x l m;=uw,f? 'ga=umifh ol‹ukd ‘rD;pif=unfu h ’ qufqaH &;udk pwifo;kH vdu k yf gw,f? apwemtoHe‹J t[ef‹pum;vH;k ‘olyek ’f udk oH;k cJw h ,f? olu olwyg;Ekid if rH mS ud, k Ehf ikd if o H m;tcsi;f csi;f awG‹wt hJ cg ar;avhar;x&Sw d hJ omrefar;±d;k ar;pOfawGe‹J rdwfzJG‹jyefygw,f? udk,fhbufuvnf; udk,fhwGufudef;eJ‹udk,frdk‹ pdwfvdkvuf& jyefajzcJhw,f? 95


7J7ifhatmif

oabmaumif;ol/ qufqaH &;ajyjypfot l jzpf ae&m,lvu kd w f ,f? ol‹uakd r;r,fh ar;cGe;f awGuakd wmh tomacgux f m;w,f? 'gayrJh ol‹bufu wcsuf ‘tdik ’f oGm;w,f? “usaemf wyfxu J ajy;vmwm tud&k ? Adv k rf ;ª ----udk qJx G ;kd cJw h ,f? usaemfe‹J twl aemufxyf 3 a,mufvnf; ygao;w,f? rae‹urS a&mufwm” wJ?h ud, k v hf u l 'Davmuf ta&;}u;D wJt h csuu f kd yJpG uwnf;u rar;bJ ajzmifch suaf y;ygw,f? ol‹pum;xJuvdk rae‹u a&muf±;kd rSe&f if bma=umifh ‘Hong Kong’ pm;aomufqikd af y: wef;wuf vmwmvJ? xH;k pHtwdik ;f oHo,ar;cGe;f udk xkwrf oH;k cJyh gb;l ? ol‹twGuw f ifr[kwb f ;l / ud, k t hf wGuyf g yJOG ;D xGuf tqifajyzd‹k vykd gw,f? k m pm;aomufqikd ef mrnfav;yg? ausmif;om;awGa&mufpu tppt&m&mulncD w hJ hJ ‘Hong Kong’ qdw udw k ifarmifO;D (udak rmifig)&JŒqkid f jzpfczhJ ;l w,f? tckawmh jrefrmEdik if u H ajymif;vmwJh rDZ;kd rdom;pkwpk hJ myg? qdik ef mrnfe‹J vufxJ vJv $ u kd af wmh udw k ifarmifO;D &JŒ qdik ef mrnf‘Top’ uae ‘Hong Kong’ jzpfcw ydik &f iS af jymif;oGm;ayr,fh qdik t f vkyo f rm;tjzpf ausmif;om;awG qufvyk cf w hJ ,f? jynfe,fxu J kd 0ifcsx D u G cf sv D yk af ewJh jrefrmEdik if o H m; tv$maygi;f pHk yJu G sw/hJ owif;pHw k ahJ e&myg? qdik af v;[m jrefrm ausmif;om;awG&ŒJ a&SŒwef;rsuEf mS pmav;wckygy?J aemuf&ufrmS "mwfyakH wGe‹J twl tmum xyfa&mufvmw,f? rE aW v;eef;wGi;f rSm abmvH;k orm; 0wfpakH wGe‹J pk&u kd x f m;wJh "mwfyakH wGukd oufaocHypPn;f tjzpf xkwjf yygw,f? r,Hpk &mr&Syd gb;l ? zufvw J uif;qufqaH &;a=umifh aemufyikd ;f rSm pmapmifawGimS ;zwf&if; qdik t f eD;rSm&Sw d hJ ausmif;om; tdrfxJtxd tmum wdk;vmw,f? tmuma&mufwJhtcsdefeJ‹ ra&S;raESmif;rSm tjzpftysufwck &Scd yhJ gw,f? ‘tudw k ‹kd u ausmif;om;awGvm;’ tem;udk ±kwfw&ufuyf+yD; wkduf±dkuf}uD;ajymcsvdk‹ ol‹udk tav;xm;=unfhrdw,f? OD;jrifhodef;eJ‹ wae&moGm;&if; vBu&f nfqikd w f qdik x f J 0ifcsed rf mS ol[m &ifarmifw‹kd aemufu uyfvu kd v f mcJw h myg? ol‹emrnf ‘rJv;kH ’ ‘tom;rJrJ qHyif&Snf&Snf/ oefrmxGm;óudif;w,f/ xl;jcm;wJhvuQ%mqdkvkd‹ vnfyif;nmbufrSm n‡i;f uGuaf wG&w dS ,f’? rdwaf qGvmzJ‹G wma=umifh tav;xm;qufq+H yD;/ ar;wmudk pdw&f n S v f uf&n S f ajz=uw,f? olajym or#ukd pdwx f rJ mS pepfwusrw S w f ,f? qkid u f txGuf vlcsi;f cJcG ge;D rJv;kH u ‘ae‹vnf 1 em&D 'Dae&mu apmifah er,f? usaemf ta&;w}uD;ajymp&m&Sv d ‹kd ’ wJ?h &ifarmifw‹kd u oabmwlvu kd +f yD; 1 em&Drxk;d cif 96


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

vBuf&nfqdkifbuf vSnfh0if=uw,f? 2 em&DausmfwJhtxd udk,fawmfacsmu a&mufrvmygbl;? tJ't D csed u f p+y;dD ol[m pke;f pke;f ðryfomG ;w,f? 'gayrJh aemuf 3 vcef‹t=um ausmif;om;tdrf twGi;f rSm æ tmumu - ‘a=omf æ rdwq f ufay;&tH;k r,f/ olvnf; usaemfv h ykd /J wyfxu J xGuaf jy;vmwmyg’? qHyifww kd n kd y‡ x f m;wJo h [ l m pmapmifwckukd acgi;f iH‹k +y;D oJ}u;D rJ}u;D zwfae[efuae acgi;f armhvmw,f? 15 rdepfavmuf rv_yfr,Suf pmzwfaecJhwmyg? &ifarmifu ol‹udk rrSwfrdovdk E_wfqufw,f? olw‹kd EpS af ,muf wJv G su}f uD; ‘ðAef;ueJ’ a&mufvmawmh tH=h ooGm;w,f? olu rrSwrf ad vmufb;l txife‹J yJ tm;&yg;& ‘usaemf wyf=uyf}uD;wa,muf tcGeaf umufwm rauseyfv‹kd ol‹acgi;f udk ±dkufw,f? tzrf;cH&rSm a=umufwmeJ‹ xGufajy;vmwm? a&mufwm &ufydkif;yJ&Sdao;w,f’ wJh? tmvkyo f }H uD;eJ‹ oli,fcsi;f awGukd pum;azmifz‹GJ aecsed rf mS &ifarmifu 'dik , f m&DveS +f yD; ole‹J awG‹whJ &ufpJGudk jyef&Smw,f? olajymcJhwJh ‘usaemfwdk‹wyfom;awG wyfxJrSmae&wm ESdyfpufcH&vGef;vdk‹ xGuaf jy;cJw h m’ qdw k hJ t&ifu vBu&f nfqikd x f rJ mS ajymcJw h phJ um;udk pmom;awGtjzpf &SmawG‹ygw,f? oli,fcsi;f wcsKŒd udk vufw‹kd +yD; owday;w,f? &Sn&f n S af 0;a0; pum;ajymrcHawmhygb;l ? a&SŒpum;aemufpum; rnDnw G af =umif;vnf;ajyma&m olw‹kd ESpaf ,muf rsupf rd suEf mS ysu+f yD; xGuo f mG ;w,f? rJv;kH wa,muf ausmif;om;tdrt f eD; Zd;k &ifqef; &ufuef;±Hrk mS csncf saerSe;f pHpk rf;=unf+h yD;rS odcw hJ myg? olw‹kd awG aysmufcsi;f rvSaysmufomG ;w,f? kd u kd af ea=umif; ajymw,f? 'gayrJh &SmrawG‹ aemufwygwrf mS CNF u &JabmfawGvm+yD; olw‹kd uv awmhygb;l ? cef‹reS ;f csut f & ‘ausmif;om;wyfrawmfz‹GJ wt hJ cg tomav; acgi;f ±_v d u dk yf gciG &hf zd‹k óu;d pm;+y;D tzsuftarSmufawG vkyfEkdifygw,f? 'grSr[kwf&ifvnf; ausmif;om;awGudk teD;uyf+yD; vkyf}uH owfjzwfEidk w f ,f’ qdw k hJ tcsuaf wG awG‹&ygw,f? Adv k cf ifneG ‹f &ŒJ oaumifo h m; vufyg;apawGjzpfwmyJ taotcsmajymEdik cf w hJ ,f? avmuygvw&m;xGe;f um;a&;eJ‹ jynfo‹l tpd;k &zJ‹G pnf;zd‹k awmif;qdq k ENjywmudk olc;kd usio hf cl ;kd }uHe‹J aemufu, G u f oyf±òd_ zcd /GJ ppfaxmufvrS ;f a&;Xme a&=unftikd ef ‹J tusO;f pcef;awGtwGi;f 'Dru kd a&pDta&; v_y&f mS ;olawGukd pdwyf ikd ;f qdik &f m ±kyyf ikd ;f qdik &f m n‡O;f yrf;ESyd pf uf/ rrSe0f g'jzefŒ/ jynfov l x l u k kd pdw"f mwf ppfqifa&;vkyf/ aumvm[vawG &dkufoGif;/ jynfya&muf jynfol‹v$wfawmfudk,fpm;vS,fawGeJ‹ ausmif;om;awGukd vky}f uo H wfjzwfwt hJ xJrmS 0ef}u;D csKyf Adv k cf ifneG ‹f uyG u f w J hJ ppfaxmufvrS ;f a&;awG trsm;tjym;yg0ifygw,f? 97


7J7ifhatmif

trdef‹wckyJ=unfh+yD; ckdif;or#vkyfrS ppfom;aumif;yDow,fqdkwJh pdwf"mwfudk ±dkuftoGif;cH&wJh jrefrmvli,fawGe‹J rw&m;trde‹f awGxw k +f yD; rdbjynfoal wGukd ESyd pf ufaewJh ppftm%m&Siaf wGukd a&ukeaf &crf; wdu k x f w k zf ,f&mS ;r,fqw kd hJ vli,fawG æ 'D wtlwq kH if; nDaemif&if;awGt=um; e,fy,f toD;oD;rSm &&menf; vrf;udik pf +GJ y;D &ifqidk af ewmudk rdbjynfoal wG todq;kH yg? rdbawG&ŒJ &ifxu J o kd m ppfaxmufvrS ;f a&;awG c%wðzwf 0ifcpH m;=unfrh ,fq&kd if æ ‘igw‹kd [m rdzawG&ŒJ arwWmudrk &wJt h jyif &efov l kd trke;f cHae&w,fqw kd m’æ? (1992ckEpS u f tjzpftysuyf g?) pGef;xif;cJhaom rSJŒwayguf ‘jzLjzL’ ‘tom;jzLjzL/ rsuEf mS 0dik ;f 0dik ;f / oGuo f u G v f ufvuf pum;ajymol/ touf 25 ESpcf ef‹/ toef‹tjyef‹e‹J tvStyóuduo f ’l ? jzLjzL[m rH&k mG olyg? tdru f rESpo f ufwahJ ,mufsm;eJ‹ ay;pm;r,ftvkyf tdE, dN -jrefrme,fpyfacsmif;rSm pm;aomufqikd zf iG ahf ewJh zcif&&dS mudk t&JpeG ‹f +yD; xGuaf jy;vmygw,f? zcifu aemuftrd af xmifusae wmyg? tJ'rD mS vnf; raysmw f ma=umifh &&mtvkyf vkyrf ,fq+kd yD; tdu k af Zmudk wufvmw,f? &ifarmifwdk‹ &ufuef;ESpfpifaxmif+yD; 0rf;pm&Smae&wJhtcsdefyg? &ufuef;rdwfaqGwa,muf&JŒ arwWm&yfcHcsufa=umifh jzLjzLudkvufcHcJhw,f? &ufuef;ynmoifay;&if; wpifay;cwfygw,f? &ufuef;cwf&if; t*Fvyd pf mausmif; wufcidk ;f w,f? t&G,af &mufaewJh rde;f rom;jzpfayr,fh ol‹ukd apmifha&Smuf&wm }uD;rm;wJh0efxkyf0efydk;awG r&SdcJhygbl;? tae=umvmwmeJ‹tr# oHa,mZOf&Sd+yD; ESri,fwa,mufvkd ausmif;om;awGu cspcf if=uw,f? jzLjzL[m vlrsm;rsm;a&SŒqd&k if t}udr}f udrf owdvpfarhajrmjyavh&w dS ,f? ausmif;om;awG oabm ayguw f mu i,fpOfuwnf;u =uifem,k,r_r&cJv h ‹kd ol‹tay: em;vnf=uifemEkid w f hJ olawGa&SŒrSm [ef vky+f yD; ðypk,, k r_ t&,lw,f qdw k mygy?J 'gayrJv h nf; b,fou l rS ròidjiifbJ pdw&f n S f onf;cHcw hJ ,f?f Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awGrmS jzLjzL[m taESmift h ,Surf ay;wJt h jyif ckid ;f or#ukd aoG;±d;k om;±d;k ulncD w hJ ,f? w&ufrmS zcifu pma&;+yD; e,fpyfukd c%jyefqif;vmzd‹k vSr;f rSmwma=umifh jzLjzL e,fpyfukd jyefqif; 98


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

oGm;ygw,f? vlóuH&w dS ikd ;f aeaumif;use;f rma=umif; vSr;f ajym&wmuvnf; tarmygy?J zcifqrD mS a&mufaewma=umifh tm;vH;k u ol‹upkd w d cf svufcs&cdS w hJ ,f? 'gayrJh jyefa&mufvmwJt h cg vGecf w hJ hJ 3 veJ‹ rwlbJ rlrrSew f mawG awG‹vm&ygw,f? vlvpf&if aysmufomG ;ovd/k pmawG wdww f qdwcf ;kd a&;+yD; vlwa,mufukd a&;}uD;okwjf ymay;wm awG‹&w,f? olxw k jf yvd‹k odwmu e,fpyfaxmufvrS ;f a&;qdo k l ESpaf ,mufe‹J wJ±G u kd x f m;wJh "mwfyakH wGyJ jzpfygw,f? udk,fawmfav;awGu rsufrSeftrJawGwyf+yD; axmufvSrf;a&;rSef; odomatmif ±_;d trsK;d rsK;d xkw+f y;D ±du k jf yygw,f? wenf;tm;jzifh olw‹kd rsuEf mS udk oJou J u GJ rGJ &Sad tmif ±kyzf sux f m;w,f vdk‹vnf; ajymvdk‹&w,f? jzLjzL‹qDrSm txl;jcm;qHk;uawmh udk,fcE<may:rSm t&nf=unfzl;awG ayguw f mygy?J bma=umifrh eS ;f r&dyrf yd gb;l ? yxrawmh a&,Hak yguw f ,fv‹kd yJ xif=uw,f? &ufuef;cwfwhJ trsK;d om;wa,mufu jzLjzLeJ‹ywfoufv‹kd owday;vmjyefw,f? jrefrmausmif;om; tazmfe‹J tdu k af Zmaps;}uD;bufukd jzLjzL oGm;wJt h cg vrf;rSm vlwa,mufu jzLjzL‹ukd vSr;f vuf jyw,fv‹kd qdyk gw,f? ausmif;om;ygvmwma=umifh tem;udk ruyfygb;l ? jzLjzLu ol‹ukd vufum jyw,fw?hJ yHrk eS rf [kww f mawmh aocsmyg+y?D vlvpf&if vrf;bufxu G +f y;D wOD;OD;udk apmifah ewwfw,f? aemufq;kH awmh rouFmwmeJ‹ e,fpyfrmS bmawGjzpfcv hJ v J ‹kd ar;ygw,f? bmrS rajymygb;l ? wywft=umrSm jzLjzLu vBuf&nfqdkifwckxJrSm e,fpyfu axmufvSrf;a&;trsKd;orD;wOD; a&mufaea=umif; owif;ay;ygw,f? olajymwJh rdef;uav;udk ausmif;om;±Hk;ac:+yD; aysmhaysmh ajymif;ajymif; ar;ygw,f? vufpowfawmh tJ'aD umifrav;u e,fpyfppfaxmufvrS ;f wa,mufe‹J orD;&nf;pm;jzpfaewJo h ?l &ifarmif a'goyl ek x f ygw,f? tudik t f wG,rf wwf&if acsmufusr,fu h pd u P kd jzLjzL vkycf +hJ yD? tm;vH;k [m tawmfyjJ ym,mcwf oGm;w,f? tudak wG&ŒJ rsuEf mS udk a'goeJ‹ jrifwt hJ cg jzLjzL[m tckvkd 0efcv H mygw,f? ‘zvefxnftust ô eDa&mifukd vufrmS acgu+f yD; aps;bufvm&if vlwa,mufvu dk v f mr,f? ypPn;f ay;r,f’ wJ?h ypPn;f qdw k mu ‘bde;f jzL’ udk ajymwmyg? pdw0f ifpm;p&maumif;wJh tcsuaf wGukd xyf ajymvmygw,f? tJ'guawmh e,fpyfrmS Adv k }f u;D tqif&h dS trsK;d orD;wOD;u ol‹waJ c:+y;D bde;f xd;k ay;w,f qdkwmygyJ? tdkufaZmudk jyefwJhtcg bdef;vdkr,f/ vdkwJhbdef;udk&zdk‹ owif;ay;&r,fqdkwJh todudk atmufwef;pm;enf;vrf;oH;k +yD; tuGuaf phaphe‹J tjypfrw hJ hJ rde;f rysKad v;udk zsuq f ;D ypfvu kd w f myg? oli,fcsi;f awGu jzLjzLudk enf;vrf;wcsKŒd eJ‹ bde;f jzwfay;cJw h ,f? 'gayrJh ausmif;om;tzJ‹G e‹J t&ifvkd eD;eD;uyfuyfaecGihf ray;ygb;l ? olvnf; wjcm;tdrrf mS yJ &ufuef;qufcwfw,f? wESpcf ef‹t=um jzLjzL 99


7J7ifhatmif

jrefrmjynf jyefomG ;w,f? aemufr=S um;&wmu ppfuikd ;f acsmifrmS oDv&Si0f wfaew,fqw kd mygy?J Eke,fwEhJ v S ;kH om;eJ‹ jzLjzL[m ‘b,favmufrsm; ywf0ef;usiw f ckv;kH tay: pdwef moGm;rvJ? vl‹b0[m txD;userf /_ pd;k &draf =umif=h ur_/ &ufpuf,w k rf mr_awG jynfah ewJah e&mvd‹k rsm; rSw, f o l mG ;ovm;’ qdw k m rajymEdik yf gb;l ? usaemfw‹kd awGu ‘a=omf æ owW0gwck uHwck/ oaAŠ owWm urRoum’ vd‹k awG;vdu k cf sed rf mS 0g;vH;k uJG atmif &,farmavSmifajymifr,fholawmh &Sdaeygw,f? olqdkwm jrefrmppfaxmufvSrf;a&;Xme n$e=f um;a&;rª; Adv k cf ifneG ‹f jzpfygw,f? ‘om;owform;bJ‹G ukd pGe‹f vw $ zf ‹kd tqifoifrh jzpfao;ol[mvnf; Adv k cf ifneG ‹f yjJ zpfygw,f’? (1996ckEpS u f tjzpftysuyf g?) (wcsKŒd ae&mrsm;wGif trnf&if;udk razmfjyyg?) pufwifbmv 11 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

100


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tusOf;pH jrefrmjynf ol‹twGuf 'Dc&D;[m reD;vSygb;l ? &efuek ef ‹J uav;òrd‹qw kd m rdik af ygi;f &mcsD a0;ygw,f? c&D;vrf;u rd;k wGi;f qd&k if &GŒH AGuaf wG AvyG/ aEGrmS qdk zHv k id_ ;f awGu wvdrv hf rd ºhf uG/ aqmif;wGi;f rSmu cdu k cf u kd w f ek &f c&D;vrf;rsKd;awGyg? c&D;yef;wmavmufqdk rr_ygbl;? t&G,faumif;trsKd;orD;jzpfvdk‹ ntdyfnae c&D;&Snx f u G w f m owdxm;&w,f? 'D=um;xJum;uvnf; ysuw f wfw,f? wcgwav r[mòrdiaf wm xJrmS yJ tdy&f wmayg?h uav;òr‹d a&mufwt hJ cg ygvmwJh iyd/ ig;ajcmufe‹J uav;abmif;bDawGukd aus;&GmawGtxd pufb;D pD;+y;D oGm;a&mif;&vd‹k pufb;D pD;awmif u|r;f usicf yhJ g+yD? t&ifwek ;f uawmh wrl;òrd‹txdwuf+yD; aps;vSnfh a&mif;w,ff? c&D;wacgufvmzdk‹ aomif;csDukefwmrdk‹ awmfwef&Hk zmax;Ekdifzdk‹ tckvdkvkyf&wmyg? tajctaet& tdru f v kd nf; taygix f m;vdu k w f ,f? vifawmfarmifukd ESpyf wfwcg yHrk eS af wG‹Eidk zf ‹kd / wwfEidk o f r# pm;zG,af omufz, G af v;awGay;Ekid zf ‹kd we,fwaus;rSm ravmufriaiGe‹J aezd‹k qw kd m ylyifa=umif=h u}u;D &w,f? 'gayrJh em;vnfpmemwwfoal wG/ uk, d x hf ufcsKŒd wJo h al wG qif;&Jyifyef;}u;D pGm ajy;v$m;±ke;f uefaewmawG‹awmh olw‹kd twGuf ud, k cf si;f pmpdwaf wGe‹J ud, k b hf mom ajzodrEhf ikd cf w hJ ,f? OD;aeOD; (&efuek w f ikd ;f / awmif'*kòH rd‹e,f trsK;d om;'Dru kd a&pDtzJ‹G csKyf vli,fpnf;&H;k a&;rª;) æ w&m;r0ifpm&Gupf mwrf;jzef‹r_ æ yk'rf 5 (n) eJ‹ 17 (1) æ 98 ckEpS f azazmf0g&D 19 &ufrmS axmif'%f 14 ESpu f sæ avmavmq,f uav;òrd‹tusO;f axmifrmS ,H=k unfcsut f wGuf tusO;f usaeol æ ZeD;onf a':oE mW u cifyeG ;f onf OD;aeOD;&JŒ vuf&u dS se;f rma&;tajctaeudk tckvkd ajymzl;ygw,f? “olu ausmufuyfa&m*g&w dS ,f? aemuf ol acgi;f rl;w,f? rl;w,fqw kd m qD;oGm;&if; ypfvw J m bmnm &Sw d ,f? 'Dwacguo f mG ;awG‹awmh cg;emw,fw?hJ yxrtacguaf wGwek ;f u iSuzf sm; t+rJjzpfw,f? tckawmh olw‹kd e‹J iSuzf sm; ,Ofyg;oGm;+yaD jym&rSmayg?h axmifxu J tajctaeuawmh avmavmq,f tcif;awGr&Sb d ;l ? &S+d yD; om;apmifav;awG/ oGi;f cGi&hf xm;wJph mtkyaf v;awG odr;f oGm;w,f” 101


7J7ifhatmif

a':oE mW twGuf axmif0ifpmawG‹csed f rdepf 20 qdw k m r,fr,f&&r[kwyf gb;l ? use;f rma&;tajctaeyJ tm;rvdt k m;r& ar;jref;ajymqd&k if;eJ‹yJ ukeq f ;kH ygw,f? om;av;a&SŒa&;twGuf wdik yf if&r,ft h csed /f ESpu f , kd w f l b0c&D;wav#mufu a&S;a[mif;aESmif;jzpfajymzd‹k tcsed q f w kd m a0vma0;? tcsed af wGukd ppftm%mydik af wGu twif;tusyf vk,x l m;wmyg? 'gayrJh wpdrphf rd ahf wG;=unfw h t hJ cg rdom;pkawG&ŒJ ud, k yf ikd t f csed af wGukd ESpf 40 ausmu f wnf;u olw‹kd awG t"rRord ;f ,lcw hJ mawG‹vu kd w f ,f? ud, k v f kd rdom;pkawG jrefrmjynfrmS trsm;}uD;yg? 10 ESpfom;t&G,fom;av;udk ausmif;wuf&ufrysufatmif/ uav;wzufeJ‹ tvkyfr&_yfatmif aqGrsK;d awGe‹J xm;cJ&h ayr,fh pdwx f rJ mS raumif;vSygb;l ? axmif0ifpmc&D;xGuw f ikd ;f id, k u kd se&f pf&mS w,f? om;av;u t&G,af &mufwmeJ‹tr# ol‹tazudk wzGzaG r;vmw,f? “azaz jyefvmawmhrmS om;&JŒ” qdw k phJ um;udk xyfwvJvo J ;kH vmwm om;av;twGuf rvHak vmufawmhreS ;f &dypf m;rdvmwmeJ‹tr# ol‹&ŒJ cHpm;csuu f kd a=uuJ0G rf;enf;pGm r#a0cHpm;jzpfw,f? tcg}uD;&uf}uD;awGrmS ‘rdpzkH pHek ‹J tjyifxu G v f nfcsiw f ,f’ vd‹k vnf; ajymwwf+yD? om;av;&JŒ pdwu f ;l pdwo f ef;awG rGe;f usyyf w d af vSmifrcH&zd‹k ta&;}uD;ygw,f? ol‹pw d "f mwfav; vGwaf jrmufatmifxm;zd‹k yHyh ;kd &w,f? “taz}u;D u om;udck sp&f ŒJ vm;” qdw k hJ ar;cGe;f eJ‹twl ol‹pw d t f awG‹q;kH upm;p&mt&kyaf v;udak y;&if; “azazhtwGuf vufaqmif/ om;udo k wd&wdik ;f xkwx f w k =f unfyh g” vd‹k rSmvdu k cf sed rf mS xdcu kd ef musirf [ _ m zdwv f #u H scw hJ ,f? ESpf&Snfvrsm;aygif;oif;vmcJhwJh cifyGef;onf&JŒ pdwf"mwfeJ‹ ,Hk=unfcsufawGu a':oE Wmudk tm;tifawGtjzpfom ul;ajymif;apcJw h myg? ‘Edik if aH &;rvkyaf wmhygb;l ’ vd‹k uwdc0H efcsuf vufrw S f xd;k ±Hek ‹J vGuv f mEkid o f l cifyeG ;f onfukd pdwyf su0f rf;enf;p&m wcsurf rS jybJ ol‹,=kH unfcsuu f kd tm;ay; aerSmu “t+rJwrf; yg&rDjznfo h mG ;r,f” qdw k hJ a':oE mW wd‹k vkd ppftm%m&Sipf epfatmufu tusO;f pH Ekid if aH &;orm;awG&ŒJ rdom;pkb0awGyg/ pdw"f mwfawGyg? vlawGu axmifusaeayr,fh pdwf"mwfawGudk vGwfajrmufatmif olwdk‹awG ðypkysKd;axmifxm; =uygw,f? a':oE mW u tckvkd ajymzl;ygw,f? “usrwd‹k 'Dupkd vmwJt h cgusawmh um;riSm;Edik b f ;l ? yxrw}urd o f m iSm;Ekid w f mud;k ? aemuf t}urd af wG rsm;vmwJhtcgusawmh um;riSm;Ekdifawmh uav;uae crf;bwfum;awG vdkif;um;awG&Sdw,f? 102


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

vdik ;f um;awG vku d pf ;D &w,f? wG,u f yk +f y;D pD;&wmayg?h xH;k um;awGq&kd ifvnf; ‘axGvm’ awGe‹J xH;k awG ay:rSm vdu k &f w,f? tJ't D cgusawmh csi;f trsK;d om;}uD;awGe‹J awG‹wmayg?h usr axmifa&SŒrSm qif; rSmygqakd wmh olw‹kd u b,fuvmwmvJw?hJ usru Edik if aH &;tusO;f om;rdom;pkawGyg? &efuek u f vmwmqdak wmh æ æ olu usrudak jymw,f? [mwJh æ *syefacwfrmS wJh rdcifreS &f if onf;xefpmG idak ºu;G zl;&r,fw?hJ 'Dacwf uawmh qd;k ygw,fAsmwJ?h tJ'aD wmh cifAsm;wd‹k u bmeJ‹wv l nf;qdak wmh rdcifawG ud, k 0f efaqmif aeovdkygyJwJh? txdkiftx/ toGm;tvm trsm;}uD;qifjcif&w,fwJh? udk,f0ef&ifhvmwJhtcg usawmhvnf; bufaygif;pHku a&m*g0ifvmr,fh &efudkvnf; umuG,f&w,fwJh? 'gayrJh arG;vm +yD;awmhvnf; uav;u csppf &mav;ygw?hJ usrwd‹k uvnf; ud, k 0f eft&ift h rm&Sad ewJh rdcifvykd gy?J bmjzpfv‹kd vnf;qdak wmh pdw"f mwfuse;f rmzd‹k ygy?J wu,f arG;vmwJh om;orD;qdak wmhvnf; csp&f wmud;k ? usrwd‹k &nf&, G cf suf atmifjrifw,fq&kd if usrwd‹k tyifyef;cH&usK;d eyfygw,f” wJ?h pdw"f mwftm;jzifh vGwaf jrmufaewJh a':oE mW wd‹k vkd vlpm;rsK;d awG jrefrmjynfrmS trsm;=u;D &Sad ewmyg? (a':oE mW vdk Edik if aH &;tusO;f om;rdom;pk0ifwcsKŒd axmif0ifpmawG‹z‹kd vdt k yfwhJ av,mOfc&D;p&dwu f dk ICRC uae vufc& H ,lEidk yf g+yD?) axmif q d k ; rsm; 'Duae‹ ppftm%m&Siaf wGvufatmufu axmifwiG ;f tajctaeqd;k (wpdww f a'o) udk avhvm =unfah pvdyk gw,f æ tif;pdet f usO;f axmifrmS ae@pOftusO;f om;OD;a& 8000 ywf0ef;usi&f ydS gw,f? waxmifv;kH twGuf q&m0ef 3 a,mufy&J w dS myg? 'gayrJh q&m0efe@J wdu k &f u kd jf yzd@k qw kd m tifrwefrsuEf mS }uD;rS (aiGa=u; tajrmuftjrm; vmbfx;kd xm;olawG) jycGi&hf ygw,f? trsm;tm;jzifh tusO;f om;aq;rª; qdo k al wGe@J yJ jyae&+yD;/ olw‹kd ay;wJh aq;awGuo kd m aomuf=u&ygw,f? tawmftajctaeqd;k rSom aq;xd;k cGihf &ovd/k aq;xd;k cGiq hf w kd mvnf; tusO;f om;aq;rª;rsm;u xd;k ay;wmyg? 'Duae@tjyifrmS toH;k rðy awmhwhJ atbDp/D bmpy±dek @J qd'k grifo h m ay;avh&ydS gw,f? 'Duae@txd b,ftusO;f axmifrS wcgo;kH aq;xd;k tyfukd roH;k cJyh gb;l ? oGm;q&m0efqw kd m tusO;f axmifxrJ mS r&Szd ;l ygb;l ? 1999 ckESpfaemufydkif;rS uGyfyspfeJ@ tdyf&w,f? a&SŒydkif;umvawGrSm oHrHwvif;ay: 'Dtwdkif; 103


7J7ifhatmif

tdy=f u&wmyg? OD;wifarmif0if;/ OD;!d0k if;/ OD;pde0f if;wd@k [m omref0rf;udu k af &m*gukd ESpef @J csD cHpm;cJ&h +yD; axmifwGif;rSmyJ aoqHk;cJh=uw,f? tdkufudk qdkol[m aq;rSm;xdk;cH&wJhtwGuf (&nf&G,fcsuf&Sd&Sd rSm;wmvnf; jzpfEikd w f ,f) o&ufaxmifrmS aoqH;k cJ&h w,f? yHrk eS t f m;jzifh wae@ukd a&wcgcsK;d cdik ;f ygw,f? aqmif;rSmqd&k if xrif;pm;yef;uefjym;eJ@ 15 cGuaf vmuf csKd ;&+yD;/ aEG&moDrmS qd&k if 6 yef;uefavmufyJ csK;d cdik ;f w,f? wywfwcg t0wfav#mcf iG &hf ayr,fh 5 rdepf twGi;f yef;uefjym; 5 cGuaf vmufe@J tjyD;av#m&f w,f? wdu k x f u J wdu k cf ef;0rSm a&td;k wvH;k xm; ay;ygw,f? aomufo;kH a&/ vufaq;a&/ tdro f moH;k a&/ rsuEf mS opfa&twGuf 'Dt;kd xJua&udyk J toH;k ðy &wmyg? wdu k x f rJ mS ae&olawG[m tvkyrf vky&f ayr,fh tjyifavmueJ@ uif;uGmygw,f? taqmifrmS aeolawG uawmh tjcm;tusO;f om;awGe@J awG‹qckH iG &hf ayr,fh yifyef;wJt h vkyaf wGukd vky&f w,f? a&qG/J a&xrf;/ tkwo f ,f/ qeftw d x f rf;/ awmif,mtvkyaf wGukd waeukef vkycf ikd ;f w,f? axmifwikd ;f vdv k kd reufyikd ;f rSm yHrk eS yf [ J if;eJ@ iyduifukd aºuG;ygw,f? tESprf ygwhJ yJ[if;a&uso J mjzpf+yD; tcsi;f 2 vufrcGeJ ‹J Asuf 1 vufrcGaJ vmuf&w dS hJ yHpk cH u G ef @J wcGupf &D ygw,f? iydqw kd mu tnHph m;iydyg? qm;eJ@ a&m+yD; rD;jyxm;wJh iyduifyJ au|;w,f? 'gukd iydcyfwhJ ZGe;f eJ@wZGe;f pD (vuR0ufywfvnf) &yg w,f? 'g[m reufwikd ;f au|;wJh xrif;[if;jzpfygw,f? naeydik ;f rSm ‘wmva0g’h vd@k ac:wJh [if;&Guf (trsm;tm;jzifh [if;EkE, G yf ifrsm;)ðywfe@J iyduif au|;ygw,f? wmva0g[ h if;rSm [if;&Guyf ifawG&ŒJ yifpnf/ tjrpfe‹J yd;k avmufvef;awG yg0ifp+rJjzpfygw,f? wygwrf mS w}udro f m tom;au|;w,f? wcsKŒd tywfawGrmS 0ufom;au|;+yD; trsm;tm;jzifh ig;jzpfygw,f? tom;rpm;olawG bJO&ygw,f? 0ufom;[m 4 atmifp &ydik cf iG &hf adS yr,fh wvuRywfvnfcef‹yJ &=uw,f? ig;au|;wJ&h ufawGrmS taqmifwu kd af wGxu J kd acgi;f eJ@ t+rD;ydik ;f om a&mufygw,f? tom; au|;wJh &uf[m naebufjzpfwmrd@k reufrmS awmh au|;aeus yJ[if;a&usu J kd aomufo;kH cGirhf &awmhbJ wmva0geh @J iydyJ &ygw,f? wcgw&H iydawmifr&=uygb;l ? naeydik ;f tom;au|;wJt h cgrmS vnf; wmva0gt h &nf[m wcgwcgrS &wwfygw,f? Edik if aH &;tusO;f om;vd‹k ,lqcH&olawGuawmh txl;axmif0ifpmawG@ypkH eH ŒJ awG@&ygw,f? axmifA;l 0 }uD;&JŒ b,fbuftjcrf;rSmawG@&+yD; 0efxrf;wa,mufu ab;uae tjyeftvSef ajympum;awGukd a&;rSwfygw,f? axmif0ifpmvmawG@oleJ‹ axmifustusOf;om;awG[m jrefrmbmompum;eJ‹yJ ajym&ygw,f? wdik ;f &if;om; bmompum;/ Edik if jH cm;bmompum; ajymcGirhf ðyygb;l ? tusO;f axmifwiG ;f rSm wdu k cf ef;xJrmS ae&olawG[m wcef;eJ@wcef; pum;rajym&wJt h jyif tpm; 104


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

taomuf/ t0wftpm;vnf; ray;&ygb;l ? vkycf rhJ ,fq&kd if }uD;av;wJh jypf'%fc&H rSm jzpfygw,f? taqmifrmS qd&k if tvky+f yD;vd‹k taqmifyw d cf sed rf mS wa,mufe@J wa,muf pum;ajymcGihf tenf;i,f &ygw,f/ cyfwdk;wdk;ajym &wmyg? n 9 em&Dausmf&ifawmh vHk;0pum;rajym&wJhtjyif xdkifwm/ rwfwyf&yfwmutp rvky&f awmhygb;l ? 2002 ckEpS rf wdik cf ifu pm&Gupf mwrf;awG oGi;f cGirhf &cJyh gb;l ? wcgw&H e,faxmifawGrmS em;vnfre_ @J bmoma&;pmtkyf wtkyw f av zwfciG &hf ygw,f? 2002 ckEpS af emufyikd ;f rSm bmoma&;pmtkyaf wG oGi;f cGi&hf ayr,fh 'Dy, J if;vky}f uHra_ emufyikd ;f tukeyf w d yf ifcyhJ gw,f? Ekid if aH &;tusO;f om;awGuawmh tusyt f wnf;=um;uyJ avhvma&;awG vky=f u&w,f? cJw/H abmyif pwJh a&;c|wpf &mawGe@J puUL oGi;f cGirhf &ygb;l ? o&ufaxmifrmS abmvfyifawG@cv hJ @kd &ufrsm;pGm wdu k yf w d +f yD; t±du k cf cH &hJ zl;w,f? wa,mufe@J wa,muf pmoifay;vd@k r&ygb;l ? o&ufaxmifrmS r*~iq f &mawmf[m pmoifay;vd@k wdu k yf w d jf ypf'%fay;cH&ygw,f? 'gayrJv h nf; ppftm%mykid af wG&ŒJ trsK;d tEG,f eD;pyfoal wGuawmh/ axmifxrJ mS awmif tcGix hf ;l cHoal wG jzpf=uygw,f? 1995 ckEpS af vmufrmS ausmif;olwOD;udk um;eJ@wu kd rf +d yD; ausmif;olaoqH;k cJv h ‹kd um;armif;ol Adv k cf sKyf ausmf0if;&Jhom;[m tif;pdefaxmif txl;wdkufrSm xdef;odrf;cH&ygw,f? ol[m aq;wuUodkvf aemufq;kH ESppf mar;yGu J kd axmifwiG ;f uae ajzqdck iG &hf +yD; q&m0efb@JG &oGm;cJyh gw,f? jrif;+cHaxmifrmS a&'D,o kd iG ;f +yD; em;axmifcv hJ ‹kd ESp&f n S af xmif'%fawG xyftcsc=H u&w,f? jyifyeJ‹ qufqcH iG hf vH;k 0r&ygb;l ? axmif0ifpmvmawG@ro S m rdom;pke@J pum;ajymcGi&hf ygw,f? ausmif;om; acgi;f aqmif udrk if;udEk ikd [ f m wdu k cf ef;xJrmS wa,mufxaJ ecJ&h +y;D b,foel @J rS pum;ajymcGifh r&cJyh gb;l ? axmif0efxrf;eJ@awmif pum;ajymcGihf rðyygb;l ? 'ga=umifh tdru f ae axmif0ifpmvmawG‹whJ tcgro S m vle@J pum;ajymqdk cGi&hf cJyh gw,f? udrk if;udEk ikd t f rd u f ppfawGaxmifukd axmif0ifpmawG@Eikd zf @kd aiGa=u;t&/ vrf;yrf;qufo, G af &;t& wESpu f kd 3 }udraf vmufom oGm;awG@Eikd w f myg? (wcgawG@&if rdepf 20 yJ awG@ciG &hf ygw,f? 'ga=umifh udrk if;udEk ikd [ f m wESprf mS vle@J pum;ajymcGi&hf wm 1 em&DyJ jzpfygw,f? udrk if;udEk idk f axmifxrJ mS 14 ESpf ausmo f mG ;yg+yD?) Edik if aH &;tusO;f om;awG[m pdwyf ikd ;f qdik &f m/ &kyyf ikd ;f qdik &f m ESyd pf ufni‡ ;f yrf;cH&wJh yHpk t H rsK;d rsK;d eJ‹twl tckvkd axmifwiG ;f tajctaeqd;k awG xlxyfaewJ=h um;rSm ae=u&wmjzpfygw,f? (2000ckEpS f atmufwb kd m 16 &ufwiG f xkwjf yefwhJ ukvor*~ vl‹tcGit hf a&;aumfr&Si&f ŒJ tpD&ifcpH m twGi;f jrefrmjynfv‹l tcGit hf a&; avhvmapmif=h unfah &; txl;ud, k pf m;vS,f Rajsoomer Lallah &JŒ 105


7J7ifhatmif

wifoiG ;f wJh vl‹tcGit hf a&;csK;d azmufrt _ pD&ifcpH mrSm Edik if aH &;tusO;f om;awG tusO;f axmiftwGi;f xde;f odr;f xm;pOf pepfwusEydS pf ufc&H a=umif; tao;pdwaf zmfjyxm;ygw,f? rpPwm Lallah u “ESyd pf ufr_ 'grrS [kwf wjcm; vlrqefwhJ qufqrH a_ wGukd Edik if aH &;t& xde;f odr;f xm;jcif;cH&wJo h al wG ppfaq; ar;jref;pOfumvtwGi;f usL;vGecf &H w,f” vd‹k vnf; ajymcJyh gw,f?) tusOf ; pH j ref r mjynf jrefrmEdkifiHrSm tif;pdefaxmif/ om,m0wDaxmifeJ‹ o&ufaxmifwdk‹qdkwm n‡Of;yrf;ESdyfpufa&;eJ‹ owfjzwfESdrfeif;a&;axmifawGtjzpf vlodrsm;cJhwmyg? jrefrmhvGwfvyfa&;acwfóudumvjzpfwJh udkvdkeDe,fcsJŒ vufatmufcHb0rSmvnf; trsKd;om;vGwfajrmufa&;v_yf&Sm;oltrsm;tjym; axmifoGif;tusOf;cscH=u&w,f? vlrsKd;jcm;wkdif;wyg;om;awG&JŒ tEdkifusifhr_udk pdwfxJrSm tenf;i,fcHomayr,fh/ udk,fhEdkifiHom;tcsif;csif; }uD;Edkifi,fn‡Of;vkyfwmudkawmh onf;cHEdkifzdk‹ tifrwefc, J OS ;f vSygw,f? i&Jcef;wr#qdk;&Gm;vSwJh axmifwGif;tajctaeawGudk tawG‹tóuH&Sdol EdkifiHa&;tusOf;om;awG/ pma&;q&m awGu “axmifrif;om;}uD; OD;zd;k axmf”/ “ppf+yD;paxmifwcH g;”/ “wmawpaeom;”/ “&ufpufygayhu, G ”f / “om,m0wDaxmifrS i&Jcef;rsm;”/ “axmifwiG ;f rSay;pmrsm;” tjyif trnfemr trsK;d rsK;d eJ‹ a&;om;xkwaf 0cJ=h uw,f? wJw h ;kd wrsK;d oG,0f u kd w f zHk axmufjya0zefc=hJ uw,f? taxmuf txm;tcsuftvufawGu axmifwGif;tajctae taumif;tqdk;awGudk azmfjy=uovdk/ acwfpepfawGuv kd nf; a&mifjyef[yfygw,f? jrefrmEdkifiHrSm tm%mydkiftpdk;&u EdkifiHa&;t,l0g'uJGvJGolawGudk w&m;r#wr_uif;rJhwJh Oya' yk'rf awGwyf+yD; axmifcsz,f&mS ;wmu &d;k tDae+yDjzpfwhJ vky&f ;kd vkypf Ofw&yfyg? tm%mydik af wG[m twdu k t f cHðyolawGtay: ESyd u f yG w f t hJ aeeJ‹ zrf;qD;axmifcswehJ nf;udk us,u f s,jf yef‹jyef‹ usio hf ;kH avh&ydS gw,f? awmfveS af &;aumifpaD cwf/ ppfwyf}u;D pd;k wJh rqvwygwaD cwfe‹J (e0w/ etz) acwfrmS jyif;xefwhJ ESyd u f yG af &;,E &W m;}uD;toGief ‹J ydrk t kd m;aumif;pGm vnfywfvmcJw h ,f? axmifqw kd m tm%m&Siaf wG&ŒJ tm%mwnf+rJa&; a'guw f ikd ef ‹J acsre_ ;f a&;pcef;awGyg? ppftm%m&SifawGu bma=umifh EdkifiHa&;tusOf;om;awGudk axmifcswJhenf;eJ‹ csKd;ESdrf&wmvJvdk‹ xkdif;EkdifiHtajcpkduf EkdifiHa&;tusOf;om;rsm; ulnDapmifha&Smufa&;toif; AAPP twGif;a&;rª; udw k w d Ef idk u f kd ar;=unfw h t hJ cg æ 106


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

“ppftyk pf [ k m t=urf;rzufwehJ nf;eJ@ wdu k yf 0JG ifaeolawGukd tvGeaf =umufp&maumif;wJh vlawG tjzpf owfrSwfxm;yHk&ygw,f? 'Dawmh ppftm%m&SifawG&JŒ xHk;pHtwdkif; axmifoGif;tusOf;csxm; awmhwmayg?h 'DtcgrmS olw@kd wawG[m 'Dval wGukd aemifqef@usirf a_ wG rvky&f aJ tmif tusO;f pcef;awG xJrmS ESyd pf ufnO‡ ;f yrf;r_awG vkycf =hJ uw,f? tusO;f pcef;xJrmS qdak wmh tjyife@J vnf; tquftoG,f jywfawmufw,fv@kd ,lq=uw,f? ordik ;f acwfwav#muf tm%m&Siaf wG[m 'Dvpkd epfrsKd ;awGe@J yJ tkycf sKyfc=hJ uygw,f” vd‹k qdyk gw,f? vuf&t dS csed rf mS Edik if aH &;tusO;f om; 1500 cef‹[m tm%m&Siaf wG&ŒJ tusO;f pcef;awGxrJ mS tusO;f cs cHxm;&ygw,f? jrefrmjynfrmS tusO;f axmif 39 ck &Syd gw,f? tusO;f axmiftoD;oD;rSm Edik if aH &; tusO;f om;awG tenf;eJ‹trsm; &Syd gw,f? bma=umifv h q J &kd if jrefrmjynfa'otESŒH rSm ppftm%m&Sif qef‹usifa&;v_yf&Sm; ol EdkifiHa&;orm;/ ausmif;om;/ EdkifiHa&;ygwD0if/ &[ef;oHCm/ pma&;q&m/ owif;pmq&m/ trsKd;orD;/ ausmif;q&m/ q&m0ef/ a&SŒae/ tvkyform;/ jynfol‹v$wfawmf ud, k pf m;vS,af wG tygt0if e,fy,fa'otoD;oD;rSm &Sad evd‹k jzpfygw,f? J if;vlowfyrGJ jzpfcif tenf;qH;k (vuf&dS Ekid if aH &;tusO;f om;ta&twGu[ f m AAPP &JŒ pm&if;t& 'Dy, 1349 OD;/ 'Dy, J if;jzpf+yD;aemufyikd ;f axmifxaJ &mufol 140 OD;/ aysmufq;kH 101 OD;/ ICRC u 2002 ckEpS f atmufwb kd m pm&if;t& 1448 OD;/ tjynfjynfqikd &f m vGw+f ird ;f csr;f omcGit hf zG@J Amnesty International J if;rjzpfcif 1300 eD;yg;&Sw d ,fv‹kd qdyk gw,f?) – AI u 'Dy, at;csr;f r_uv kd v kd m;wJh jrefrmjynfoal wG[m w&m;±H;k / tcsKyfaxmifawGe‹J uif;uif;&Si;f &Si;f aecsif =uwmyg? 'gayrJh tzdESdyfcHjynfolawGtwGuf tm%m&Sifacwfwdkif;rSm axmiftwGif;uae tHwk wku d yf 0GJ ifomG ;ol tmZmenfaxmifaomif;ru &Scd w hJ ,f? jrefrmEdik if aH &;orm;awG[m axmife‹J uif;uGmvd‹k r&ygb;l ? axmifqw kd m Edik if aH &;vkyo f al wGtwGuf rSwaf usmufwifppfaq;wJh aywHwckygy?J cH,cl sujf yif;xefre_ ‹J cHEikd &f nf &S/d r&Sd prf;oyfppfaq;&m ae&mwckjzpfygw,f? ESp&f n S af xmif'%fe‹J woufwu|ef; jypf'%fuscH&olawGtwGuf jynfolawGu *k%f,lwwf=uygw,f? toufudk y"merxm;bJ ,Hk=unfcsufudk pJG+rJpGmqkyfudkif wdkufyJG0ifa&;[m axmifusEdkifiHa&;orm;awG&JŒ *k%, f pl x H m;&m/ ol&aJ umif;pdw"f mwfyJ jzpfygw,f? ppftm%m&Siv f q l ;kd vlru kd af wGvufatmufrmS Ekid if aH &;tusO;f om;awGukd b,fvpkd w d "f mwfceG t f m; awGu yHhydk;aevJvdk‹ udk,fwkdif EdkifiHa&;tusOf;om;jzpfcJhzl;ol udkwdwfEkdifudk ar;=unfhwJhtcg æ “trsm;tm;jzifh ig[m Edik if aH &;orm;jzpfw,f? rw&m;r_ukd awmfveS af ewmjzpfw,f? jynfoal wG&ŒJ vGwaf jrmufa&; twGuf tjyifxu G &f if trsm;}u;D vkypf &m&Sad o;w,fqw kd hJ pdw"f mwf[m tm;jzpfapwJh 107


7J7ifhatmif

pdw"f mwfawGygy”J vd‹k tcdik t f rmajymqdck yhJ gw,f? tm%m&Sipf epfatmufu axmifqw kd m[m wdik ;f jynfe‹J vlxt k wGuf tmZmenfo&l aJ umif;awG arG;xkwfay;wJh ae&mwae&meJ‹ rjcm;em;cJhygbl;? 'DtmZmenfol&Jaumif;awG[m wrsKd;om;vHk; vGwaf jrmufa&;twGuf rdrt d oufe‹J vGwv f yfru _ kd pGe‹f vw $ af y;vªomG ;olawG jzpfygw,f? “taru æ arG;/ axmifu æ au|;” qdw k hJ pum;&yf[m jrefrmhEikd if aH &;avmurSm wGiu f s,pf mG toH;k ðyae&wm ESp&f n S v f rsm; =umcJyh g+yD? Ekid if aH &;orm;awG[m axmifxu J kd tdrOf ;D eJ‹=urf;jyifqo kd vdk 0ifcsx D u G cf sD ul;cso D ef;csD vkyaf e=u&wmyg? vl=unfv h u kd af wmh v_yv f v D y_ v f /hJ use;f rma&;u cyf,, hJ ehJ ‹J ouf}u;D &G,t f kd Edik if aH &;orm;awGvnf; pdwrf av#m/h tm;raysmb h J qd;k &Gm;vSwhJ axmifwiG ;f tajctaeqd;k awGxu J kd t}udr}f udr0f ifxu G af e=uqJyg? jrefrmjynfwjynfvHk;rSm w&m;Oya'&JŒ umuG,fapmifha&Smufr_r&wJhtjyif ppftm%m&Sifpepf oufq;kd &Snaf &;eJ‹ tm%m&Sit f usK;d pD;yGm;twGuf xkwjf yefxm;wJh ppfOya'/ trde‹f tm%m'%fawGukd r±_rvS &ifqikd óf uaH wG‹ae&wmom jzpfygw,f? cg;ydu k Ef u d_ /f vk,ufra_ wGup+y;D Edik if aH wmfz‹GJ pnf;tkycf sKyyf kH tajccHOya'a&;&mudpPawGtxd tm%modrf;ppfaumifpDrS rw&m;bufvdkuf pGufzufygw,f? wyfwiG ;f tkycf sKyfa&;yHpk H waoG;/ woH/ wrde‹f wtm%mqdw k mudk wyfwiG ;f tkycf sKyfa&; abmifxuf ausm+f yD; acgi;f &GuAf swx f ;kd aps;onfuae ukr% ` yD ikd &f iS }f uD;awGtxd tusK;H 0ifoufa&mufapygw,f? rlvwef;uae wuUov kd yf &0k%t f xd tcsed rf a&G; zdEydS Af v kd u f sciG &hf w dS hJ tºuGi;f rJh tm%mydik 0f g'udk wif;=uyfpmG qkyu f ikd x f m;wmom jzpfygw,f? Edik if aH wmfwnf+idraf &; ta=umif;jycsuef ‹J xkwjf yef a=unmavh&SdwJh rw&m;trdef‹Oya'awGa=umifh jrefrmwjynfvHk;[m tusOf;axmif}uD;vdk jzpf aew,fv‹kd q&kd if tydak jym&mra&mufygb;l ? jrefrmvl‹tzJG‹tpnf;rSm a,mufsm;wa,muftwGuf &SifvdifjyefwJhae‹/ r*FvmaqmifwJhae‹eJ‹ axmifxu G &f wJah e‹awG[m taysm&f i$ q f ;kH ae‹awGjzpfw,fv‹kd qd=k uygw,f? axmifxu G v f molwOD;[m axmifjyify&JŒ vGwfvyfr_t&omeJ‹ rdom;pkaqGrsKd;om;csif;awGudk jyefvnfxdawG‹&wma=umifh taysm&f i$ q f ;kH ae‹wae‹ jzpfz, G &f m&Syd gw,f? 'gayrJh Edik if aH &;tusO;f om;awGtwGuf “&Siif ,f0rf;u u|wfawmh &Sif}uD;0rf;xJa&muf” qdkovdk usyfwnf;usOf;ajrmif;wJh acwfpepftwGif; jyefvnf 0ifa&mufvmwma=umifh taysm&f i$ q f ;kH ae‹ r[kwaf wmhygb;l ? ,H=k unfcsu/f vGwv f yfciG ehf ‹J trsK;d om; wef;wla&;twGuf tE &W m,faygi;f ajrmufjrm;pGm=um;rSm qufvufjzwfoef;&jyefw,f? vGwaf jrmuf+yD; Ekid if aH &;tusO;f om;awG&ŒJ pdw"f mwfe‹J ywfouf+yD; udw k w d Ef idk u f æ 108


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

“tawmfrsm;rsm;uawmh tusO;f axmifawGxrJ mS Edik if aH &;Ed;k =um;r_awG yd&k cJ=h uw,f? trsm;pku ppftm%m&Siq f ef@usiaf &;/ 'Dru kd a&pDa&;/ jynfo@l vw G af jrmufa&;twGuf quf+y;D wdu k yf 0JG ifc=hJ uw,f? wcsKŒd rdom;pk tcuftcJ&o dS al wGe@J ta=umufveG o f mG ;wJo h al wGvnf; &Syd gw,f? 'ga=umifh ppftyk pf ek @J yl;aygi;f oGm;olwcsKŒd vnf; awG@c&hJ w,f? trsm;pkuawmh axmif&ŒJ cg;oD;r_awGukd rcHpm;Edik af wmhayr,fh ppftyk pf ek @J ryl;aygi;f =uygb;l ? Edik if aH &;tode@J qufvufwu kd yf 0JG ifoal wG rsm;ygw,f” vd‹k qdyk gw,f? “zdveG ;f &if æ ºuG” qdw k hJ ed,mrtwdik ;f - rw&m;wJh trde‹f tm%mrsm;/ ,kwrf mwJh w&m;pD&ifa&; tpDtrHawGe‹J twif;t"rRzEd ydS af ewma=umifh Edik if aH wmfukd wnf+idraf tmif xde;f xm;vd‹k r&ovd/k tm%m&Siaf wGtwGuf tm%mxdik cf [ kH mvnf; +raJ erSmr[kwyf gb;l ? 'ga=umifrh ‹kd ppftpd;k &&JŒ usq;kH cef;udk aocsmayguaf wG‹&r,fqw kd m oHo,jzpfp&mta=umif; r&Syd gb;l ? ppftm%mydik af wG&ŒJ trsK;d rsK;d zdEydS , f w k rf maewJ=h um;xJuyJ jrefrmjynf 'Dru kd a&pD&&Sad &;/ wkid ;f &if;om; vlrsK;d rsm; wef;wla&;eJ‹ ud, k yf ikd jf yXmef;cGi&hf &Sad &;twGuf jynfoal wG[m Ekid if w H um owif;XmeawGqD ,H=k unfcsuu f kd ra=umufr&Gw H ifjy&Jovd/k jynfoal wG cspjf rwfE;kd wJh vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef; pk=unfukd 'Dy, J if;vlowfyt GJ +y;D rSmvnf; qufvufaxmufcH tm;ay;oHawG us,u f s,af vmifavmif ajymqdak e=uqJyg? axmifus/ wef;usc+H y;D pufqw k zf , G f axmifq;kd awGxu J kd tyd‹k c&H =J uygw,f? owif;awG d nf; axmifxu J kd t±_t d ±_d 0ifaeqJygy?J xJrmS Edik if aH &;orm;awG/ NLD vl}uD;vli,fawG tckxv jrefrmEkid if eH ‹J tdref ;D csi;f eJ‹ tmqD,EH ikd if aH wGtaeeJ‹ urBm+h idr;f csr;f a&;qk&iS f a':atmifqef;pk=unfukd tus,cf sKyfycJ scs/ tusO;f csKyfyx J m;xm; vlxek ‹J qufpyfwhJ Edik if aH &;v_y&f mS ;cGirhf omatmif ppftpd;k &u vkyaf ewJ=h um;u jrefrmhEidk if aH &;tajctae wd;k wufoa,mif oHa,mifvu dk af ewm tH=h ordygw,f?f xlxyfwhJ tkw±f ;kd wHwikd ;f awG b,favmufycJ sxm;ygap jrefrmjynfoal wG[m tom;ta&udk qJq G w k f jzwfawmufc&H wJh =um;xJu wwdik ;f jynfv;kH ppftm%m&Sipf epfatmufu vGwaf jrmufa&;twGuf ra=umufw&m;vufeufqu GJ ikd +f y;D 7 &ufom;orD;awGukd csyD ;kd +yD; uckeaf ysmjf rL;Ekid rf ,fh vGwv f yfwhJ Edik if o H pf æ pdwu f ;l tdrrf ufawGukd rd;k om;wdrv f yd af wGe‹J twl pdww f ikd ;f us vdu k yf gciG &hf w dS hJ acwfopf æ ,H=k unfcsuu f kd r,dik rf vJ pJu G ikd +f yD; ra=umufr&GŒH vpf[azmfjyEkid w f hJ tajctaeopf æ 'Dvo kd pfviG af umif;rGew f hJ 0ef;usiw f &yf jrefrmjynfrmS jzpfxeG ;f zd‹k wdu k yf 0GJ ifae=uygw,f?f tusO;f pHjrefrmEdik if x H u J pdw"f mwftm;jzifh “vGwaf jrmufaeol” tajrmuftjrm;ukd *k%ðf y&if; æ? 109


7J7ifhatmif

(ar;jref;csufrsm;udk pdwf&Snfvuf&Snfajz=um;cJhwJh AAPP twGif;a&;rª; udkwdwfEdkifeJ‹ owif; tcsut f vufr#a0ay;wJh ud! k kd (RFA owif;axmuf) wd‹k ukd aus;Zl;wifygw,f?) atmufwb kd mv 12 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

110


tydik ;f - 3 Road MaptydxGkif;u(3)&f yfvrf;vm;

etz ppftyk pf &k ŒJ tm%moufq;kd &Snaf &;eJ‹ jrefrmEkid if o H m;awG&ŒJ vGwaf jrmufa&; tm;òydi&f mrSm ,Hk=unfor# t,ltqawGudk xkwfEkwfazmfjyxm;wmyg? awG‹qHkaqG;aEG;a&;/ vlxkv_yf&Sm;r_/ Ekid if w H umzdtm; qdw k mawGukd qufo, G af r;jref;csu/f avhvmcsuaf wGe‹J wifjyygw,f?


7J7ifhatmif

acG;wdk;ayguf±kwf ('f) enf;ajymif;vSn@f pm;zd@k t}uHe@J pum;vk;H topfe@J rkom;ukvm;zefjyefx;kd acG;wd;k aygurf sK;d ±kw(f 'f)trnfwyf acsmifuyfxu G rf ,fvyk f æ? wdik ;f &if;om;awGuydwf jynfcspEf ikd if aH &;orm;}uD;awGuydwf jynfcspyf gwaD wGuydwf æ? 'if;wdŒk aemufq;Hk xGuaf yguf ajr}uD;udkazguf t0Dpda&muf æ? ? [def;Ekdif (rE Wav;)

112

(yxrydik ;f )


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

Road Map

xGu&f yfvrf;vm;

(1) ‘'Davmufvw S hJ ajryHak v;udk [du k yJh 'DuyJh tjzpfrcHEidk b f ;l æ 'Dtwkid ;f yJ quf=unfch siw f m’ vGecf w hJ hJ 13 ESpu f aqG;aEG;yJw G ckrmS udAk vajymzl;wJh pum;wcGe;f udk owd&rdwmyg? uav;b0u yx0Dbmom&yfoifwmeJ‹ jrefrmjynfajryHu k kd avhvm&w,f/ ud, k w f idk q f &GJ w,f? E_ww f u kd f oif&if; ‘'g æ wd‹k widk ;f jynf/ vlrsK;d aygi;f pHak ew,f’ qdw k m odw,f? pmar;yJaG jzwJt h cg tcsyv f u kd f oGi;f xm;wJh jrifuiG ;f xJu ajryHu k kd ,lajzvdu k w f myJ/ vG,v f u kd w f jhJ zpfjcif;? ol[m tdrrf ufxv J m+yD; pmajcmufwt hJ &m/ pJv G rf;vGe;f wJt h &m r[kwcf b hJ ;l ? ajryHq k w kd m ajryHyk ?J vlawGu wdik ;f jynfxal xmifw,f/ e,ferd w d rf sO;f owfrw S w f ,f/ ol‹e,fu, kd ehf ,fyikd ;f jcm;w,f/ tJ'v D idk ;f awGuae jrefrmjynfajryHjk zpfvmwm/ 'gyJaygh? txuausmif;om;jzpfawmh a&SŒwef;jyefwyfrawmfom;awGukd =uufo;D wjzef;jzef;x óuq d w kd wfvm+y?D ‘qHyif&n S &f n S /f rkwq f w d zf mG ;zGm;/ =urf;wrf;wJh rsuEf mS eJ‹ vufeufuikd +f yD; vlowf rk'ed ;f usihf rD;&_Œd wJh olyek q f o kd al wGukd olw‹kd u oGm;ppfwu dk w f m’ wJ?h &ifaumhwufvmwJh ppfAv kd pf pfom;awGu=kd unf+h yD; tm;usw,f? rde;f uav;awGóuu d w f hJ a,mufsm;yDor_rsK;d [m ppfAv kd af wGrmS &Sw d ,fv‹kd tawG;0ifcw hJ m? ud, k v f +kd rD;aumifayguaf wG=um;rSm ppfAv kd jf zpfz‹kd &nf&, G cf su&f w dS m rqef;bl;? 'D&nf&, G cf suu f kd 10 wef;atmif+yD;rSyJ qef;ppfrv d mw,f? xl;qef;wJt h awG;wcsKŒd p’0ifvmw,f? 'gayrJh jrefrmjynfajryHek ‹J qufpyfpOf;pm;&aumif;rSe;f rodb;l ? Edik if o H m;tcsi;f csi;f ppfcif;aew,fqw kd mavmufow d ,f? euf±id_ ;f wJh em;vnfcpH m;Ekid rf _ r&Syd gb;l ? 1984ckEpS /f &Sr;f jynfe,f/ uavmòrd‹u wefaqmifwidk n f æ awmifay:bke;f }u;D ausmif;qD vlawG OD;wnfomG ;ae=uwm? nmoHay;+y;D vufxrJ mS udik x f m;wJh xif;&ª; acsmif;}uD;awGukd wa&GŒa&GŒo,fae=uw,f? awmxJqif;+yD; t}uD;qH;k eJ‹ t&Snq f ;kH 0g;yd;k 0g;udck w k /f ab;ywfywfvnfrSm waxmifcef‹&SdwJh tESpfjynfhxif;&ª;acsmif;awG csnf/ bkef;}uD;ausmif;udk a&mufwt hJ cg axmifvu kd w f hJ tJ'x D if;&ª;acsmif;}uD;awGukd rD;&ª;rD;yef;awGe‹J ypfazmuf+yD; acgiu f ae 113


7J7ifhatmif

rD;pJcG idk ;f w,f? 11 &yfuu G pf vH;k tòyid x f eG ;f jy=uwm? wnvH;k rD;usnrf ;D yef;awG ypfazmuf/ a&mifprkH ;D oD;awG uckef/ tdk;pnft&Snf}uD;awGeJ‹ &Srf;abmif;bD0wfvli,fawG vuf&kef;vufarmif;qef‹wef;+yD; odik ;f tvSueJ‹/ jrifuiG ;f tm;vH;k [m &ifxu J kd wd;k ,dak ygupf ;D 0ifomG ;w,f? wd&p>mef±yk rf ;D yH;k ysaH wGuvnf; tm;rmefawGtjynfheJ‹ rdk;udk'l;eJ‹ wdkufvdk‹aygh? awmif}uD;awGawGu tazmftjzpf 0dkif;&Htm;ay; ae=uwmaygh? vlrsKd;wrsKd;&JŒ udk,fydkif±dk;&m"avh/ ,Ofaus;r_[m b,fol‹udkrS r&ufpufwJhtjyif ESpo f ufaysm&f i$ rf y_ g wygxJ ay;cJw h mrsK;d ? jynfaxmifpx k rJ mS ±d;k &m,Ofaus;r_ aygi;f pHak e=uw,f? cifrif&if;ES;D &wJh ucsio f il ,fcsi;f usipf rG ;f r_e&f ŒJ aqGrsK;d wcsKŒd awmxJrmS vufeufuikd w f u kd yf 0GJ ifaew,f? aemufoil ,fcsi;f wa,muf&ŒJ tudu k rqv ppfAv kd jf zpfae+yD? awmxJrmS aq;vdyaf omufcsiv f ‹kd EGm;acs;ajcmufaumuf+yD; 0g;&Guaf jcmufxJ vdyaf omufwmajymawmh pdwrf aumif;jzpfrw d ,f? 'gayrJh ESpzf ufpvH;k u ‘w&m;wJph pfukd wku d af e=uw,f’ vd‹k qdw k ,f? ‘w&m;wJph pf’ ‘trsK;d om;vGwaf jrmufa&;’ æ twef;}uD;tudak wGajymrSyJ tajzem; eD;vmw,f? rqv tpd;k &&JŒ nmvH;k +zD;vH;k eJ‹ ppfred ‹f atmufu ppfAv kd pf pfom;awGe‹J tzdEydS b f 0u vGwaf jrmufz‹kd wef;wla&;wdu k yf 0GJ ifaewJh vlrsK;d pkvufeufuikd af wGqw kd m? oli,fcsi;f a&mifev D if; ausmif;uxGu+f yD; Adv k af vmif;oifwef;oGm;wufawmh ol‹ukd b,fvw kd m;&r,fqw kd m acgi;f r&Si;f ao;bl;? ‘æ tJ'aD wmh ae&Sief ,fpwdwaf wG&rdS ,f? usaemfw‹kd tckavmavmq,f 8 ck&w dS ,f? aemufwcg quf&dS vmEkid af o;w,f? zGiahf y;xm;w,f? wcsed x f rJ mS vlrsK;d awG a&m¹yGr;f ae=uwJh Oyrm ESprf sK;d od‹k r[kwf oH;k rsK;d aygAh sm? tJ'v D rkd sK;d t"dua&m¹yGr;f ae=uwJh Armjynf&ŒJ a'owcsKŒd udk ae&Sief ,fvwD;pfpwdwf trsK;d om;rsm;jynfe,fq+kd y;D awmh usaemfw‹kd ac:vdu k rf ,f æ’ jrefrmEkid if H a&SŒaersm;aumifpu D oifwef; q&mwOD; ajymcJw h myg? 1997 ckEpS /f e,l;a'vDrmS ? jrefrmjynfajryHak v;[m jrefrmEkid if o H m;wdik ;f &ifxrJ mS ude;f atmif;aewmyg? 'gayrJh uDrEkd 0kd wfp0kH wf *syefrav;eJ‹wlwJh tdENd,ajryHkxufvSzdk‹/ ESvHk;om;udk aEG;axG;r_tay;qHk;tjzpf vufcHzdk‹ tcsdef/ tajctaeeJ‹ t&if;tES;D awGvw kd ,fqw kd m oabmayguv f mw,f? (2) pdwfaumif;ESvHk;aumif;r&SdwJh ppftpdk;&uawmh jynfaxmifpktwGif;rSm jynfwGif;ppfcsKyf+idrf;a&;/ +idrf;csrf;a&;/ zHG‹òzd;wdk;wufa&;udk ayrSDa'gufrSDvkyfzdk‹aeaeomom wdkif;jynfudk ydkqdk;wJh ajcmuf 114


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

urf;yg;xJuo kd m u|r;f xd;k arSmufckH oufqif;apcJo h vk/d vlrsK;d aygi;f pHk aoG;pnf;nDnw G af &;udv k nf; yufyufpufpuf zsuq f ;D cJw h ,f? &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD;up+yD; 15 ESpfausmfumvtwGif; jyef=unfh&if trsKd;om;jyefvnf oifhjrwfa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;eJ‹ acwfrDzGH‹òzd;wdk;wufa&;twGuf ppftpdk;&tqufquf raqmif&GufwJhtjyif wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk&J‹ udk,fydkiftrsKd;om;a&;vuQ%m&yf yaysmufa&;/ twku d t f cHtiftm;pkawGukd òzcd aGJ &;eJ‹ ppftm%mouf a&&Sn&f iS o f efa&;udo k m pepfwuszefw;D cJw h m? trsK;d rsK;d taxGaxGenf;emawGe‹J ppfwyfukd tcGix hf ;l cHvw l ef;pm;eJ‹ jynfov l x l u k kd ppfu|ev f w l ef;pm; jzpfatmif twif;tusy±f u kd o f iG ;f aewke;f yJ? jrefrmjynfrmS pdwEf v S ;kH rcsr;f ajr‹p&m 'kuo Q nfa&;&mjy\emawG twdik ;f xuftvGef }u;D rm;aew,f? pD;yGm;a&;tedÏm±HkawG[m xdwfvef‹wkefv_yf&atmif wnf&Sdae+yD? tpdk;&t=urf;zuform;/ vlom;rdik ;f &Si;f ud&, d m/ vkyt f m;ay;/ rk'ed ;f r_/ n‡O;f yrf;ESyd pf ufyekH nf;rsK;d pH/k tusO;f pHjrefrmjynfqw kd hJ pum;vH;k awGukd urBmu jrefrmppftpd;k &eJ‹ wJzG ufcsyd q f ufocd w hJ mvnf; ESp&f n S v f rsm;=umaecJyh g+yD? b,facwfurS róuHbl;wJh vlr_a&;azmufjyefr_/ tusifhpm&dwW ysufjym;r_/ t*wdvdkufpm;r_awG us,u f s,jf yef‹jyef‹ ul;qufavmifu|r;f aew,f? &mxl;/ tm%m/ aiGa=u;tay: tajccHwhJ vlra_ &; cJjG cm;qufqrH a_ wGvnf; eufeuf±i_ ;f ±_id ;f jzpfaewmyg? òcaH jym&&if vlrp_ ;D yGm;a&;pepfwckv;kH A&rf;AwmeJ‹ &p&mr&Sad tmif pkwjf ywfa=urGaewmayg?h ppftpd;k &om jynfo‹l tusK;d udv k v kd m;&if jynfo‹l qENtwdik ;f aqmif&u G ±f t kH jyif usew f m bmrSvyk pf &m r&Syd gb;l ? a&G;cs,o f ifw h v hJ rf; wvrf;yJ&w dS ,f? 'Dvrf;u awG‹qakH qG;aEG;+yD; tm%mv$aJ jymif;a&;/ v$waf wmfac:+y;D tm%mv$aJ jymif;a&;yJ? 'gayrJh tm%m&Siaf wG[m jynfo‹l rsuEf mS pmudk enf;enf;av;rS iJah pmif;=unfch w hJ mr[kwb f ;l ? urBmausmf t=urf;zufvo l wfyjGJ zpfwhJ ar 30 'Dy, J if;ta&;tcif;t+yD; 3 vt=um =o*kwv f 30 &ufrmS jrefrmppftpd;k &u jynfov l x l &k ŒJ qENjzpfwhJ 90 ckEpS af &G;aumufy&GJ v'fukd ypfy,f+y;D ppftm%m&Sif a&&Snftm%mwnf+rJa&;eJ‹ wdkif;&if;om;wef;wla&;eJ‹ udk,fydkifjyÏmef;cGifhr&EkdifwJh EkdifiHa&;pepf wnfaqmufz‹kd wkid ;f jynfukd vrf;jyajryHw k &yf csjyvmygw,f? etz 0ef}u;D csKyf Adv k cf ifneG ‹f a=unmcJw h hJ Road Map rSm æ 1? 1996 ckEpS u f &yfwef‹xm;wJh trsK;d om;nDvmcHukd jyefvnfusi;f ya&;/ 2? nDvmcHrS pnf;urf;&Sw d 'hJ rD u kd a&pDpepfwnfaqmufa&;/ 115


7J7ifhatmif

3? zJ‹G pnf;tkycf sKyfyt kH ajccHOya' a&;qJaG &;/ 4? jynfo‹l qENc, H yl u GJ si;f y+yD; zJ‹G pnf;yHt k wnfðyjyÏmef;a&;/ 5? tajccHOya't& vGwv f yf+yD; w&m;r#wwJh a&G;aumufyGJ usi;f ya&;/ 6? a&G;aumufwifajr‡mufc&H wJh trwfrsm; jynfo‹l vw $ af wmfusi;f ya&;/ 7? v$waf wmfu tpd;k &opfukd wifajr‡muf+yD; Ekid if o H pfwnfaqmufa&;qdw k hJ Edik if aH &;vkyif ef;pOf 7 &yf yg&w dS ,f? vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfeJ‹ trsKd;om;'Drkdua&pDtzJG‹csKyf yg0ifa&;/ ryg0ifa&;udk tav;rxm;ayr,fh nDvmcHOD;wnfcsufjzpfwJh tem*wfjrefrmhEkdifiHa&; OD;aqmifr_tcef;u¾rSm wyfrawmfrS wm0efxrf;aqmifa&;qdw k hJ a&&Snt f m%mqJaG &;tpDtpOfuakd wmh tav;ay;rSmygy?J Road d Zf ,m;eJ‹vnf; azmfjyxm;wmr[kwyf gb;l ? jrefrmh'rD u dk a&pDe‹J wkid ;f &if;om; Map udk wduswhJ tcse f ef‹uu G af e tcGit hf a&;v_y&f mS ;olawGu ppftpd;k &ajymwJh Road Map udk tjyif;txef qef‹usiu =uygw,f? tm%m&Sw d o hJ u l twdu k t f cHtiftm;pkawGqENrygbJ ‘igjh rif; æigpikd ;f / ppfuikd ;f a&mufa&muf’ qd+k yD; xif&mpdik ;f &if jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;/ vl‹tcGiahf &;eJ‹ wd;k wufz‹GH òzd;a&;r&bJ ‘igwaumauma&;vrf;pOf’ eJ‹tnD jynfwiG ;f yÉdyuQawG ydrk }kd uD;xGm;vmrSmyJjzpfygw,f? EdkifiHa&;jy\emawGudk jynfwGif;tiftm;pkawG ajz&Sif;EdkifpGrf;r&Sdbl;qdk&ifawmh EdkifiHwumu yg0ifywfoufvmwwfygw,f? 'Duae@acwfpm;aewJh Road Map ac: jy\emajz&Si;f a&; Edik if aH &; vrf;n$ecf suu f kd yÉdyuQjzpfaeolawG&ŒJ yg0ifywfoufre_ @J a&;=u+yD; tJ'v D rf;n$ecf sut f wdik ;f / Edik if aH &; toGiu f ;l ajymif;r_vyk zf @kd Edik if w H umtodik ;f t0dik ;f u zdtm;ay;wmrsK;d &Syd gw,f? (3) urBmu h v k or*~utaeeJ@ Edik if w H ck&ŒJ jynfwiG ;f jy\emawG ajz&Si;f Edik af tmif enf;vrf;rsK;d pHek @J ulnD ajz&Si;f ay;avh&ydS gw,f? jynfwiG ;f ppfjzpfaewJh Edik if aH wGrmS typftcwf&yfpaJ &; oabmwlncD suef @J wjcm; ppfa&;tajctaeawGukd apmif=h unfzh @kd ppfa&;tuJcwftzG@J apv$wjf cif;/ pD;yGm;a&; ydwq f @kd ta&;,ljcif;/ ukvor*~ taxGaxGnv D mcHe@J vHòk caH &;aumifpD tpnf;tta0;awGu qH;k jzwfcsucf srw S +f y;D jy\em ajyvnfatmif ajz&Si;f zd@k oufqikd &f mtpd;k &awGukd awmif;qdjk cif;/ vl@tcGit hf a&;aumfr&Sif qH;k jzwf csuaf wGcsrw S +f yD; vl‹tcGit hf a&;tajctae wd;k wufaumif;rGef atmifvyk zf ‹kd oufqikd &f mtpd;k &udk awmif;qdkjcif;/ vl‹tcGifhta&;tajctae qdk;qdk;&Gm;&Gm;jzpfae&if vl‹tcGifhta&;aumfr&Sifu 116


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

txl;ud, k pf m;vS,f cef@tyf+yD; pHpk rf;ppfaq;apjcif;/ Edik if aH &;jy\emawGukd avhvm+yD; ajz&Si;f Edik rf ,fh enf;vrf;awGukd jynfwiG ;f tiftm;pke@J Edik if w H um oufqikd &f mtzG‹J awGuw kd ifjyzd‹k ukvor*~ taxGaxG twGi;f a&;rª;csKyf&ŒJ txl;ud, k pf m;vS,f cef‹tyfwm0efay;tyfjcif;/ Edik if w H ck&ŒJ tpd;k &udk todtrSwf ðyzd@k jiif;qefjcif;/ pifòydit f pd;k &udk todtrSwðf yjcif; pwJeh nf;awGvnf; yg0ifygw,f? Edik if w H umyÉdyuQawGukd 0ifa&mufuikd w f , G &f mrSm urBmu h v k or*~ vHòk caH &;aumifp[ D m tm%m t&Sq d ;kH tzG@J jzpfygw,f? omreftm;jzifq h &kd if a'ownf+idraf &;eJ@ +idr;f csr;f a&;udk +cdr;f ajcmufaewJh Edik if aH wG t=um;jzpfymG ;wJh jy\emawGuo kd m vHòk cHa&;aumifpu D udik w f , G zf @kd &ydS gw,f? 'gayrJh abmhpeD;,m;/ tpPa&;-ygvufpwkid ;f / uarBm'D;,m;eJ‹ &0rf'gEidk if H tawG@tóuHt&yJ vHòk cHa&;aumifp[ D m Edik if w H ck twGi;f u jynfwiG ;f jy\emawGukd udik w f , G Ef ikd cf yhJ gw,f? vHòk caH &;aumifpu D qH;k jzwfcsucf srw S &f if tzG‹J 0ifEikd if t H m;vH;k u vdu k ef mzd@k wm0ef&w dS mrd@k wcsK@d Eikd if aH wGu jy\emudk ukvor*~u xdxad &mufa&muf udik w f , G af pcsi&f if vHòk caH &;aumifpt D pnf;ta0;udk a&muf atmifydk@aqmifay;Edkifzdk@vdkovdk tJ'DudpPudk ta&;,laqmif&Gufr,fh qHk;jzwfcsufvnf; usvmzdk‹ vdt k ygygw,f? ukvor*~ tzG@J 0ifEikd if aH wGe@J ukvor*~&ŒJ wjcm;tm%mydik t f zG@J awGu vHòk cHa&;aumifprD mS aqG; aEG;ay;zd@k wifjyawmif;qd&k ifjzpfap/ twGi;f a&;rª;ª csKyu f , kd w f ikd u f vHòk caH &;aumifprD mS aqG;aEG;oifw h ,fv@kd ,lq&ifjzpfap vHkòcHa&;aumifpDtpnf;ta0;tpDtpOfrSm xnfhoGif;Edkifygw,f? 'gayrJh vHkòcHa&; aumifprD mS aqG;aEG;zd@k wifjywJu h pd [ P m tJ'grsK;d wifjyzd@k oifah =umif; ukvor*~yÉdnmOfpmwrf;rSm azmfjy xm;wJh vHòk cHa&;eJ@ a'ownf+idraf &;udk +cdr;f ajcmufaewJh udpv P rkd sK;d awmh jzpfz@kd vykd gw,f? udpw P ikd ;f udk wifjyEdik w f mrsK;d awmh r[kwyf gb;l ? jynfwiG ;f a&;udp[ P m a'ovHòk caH &;eJ@ wnf+ird af &;udk +crd ;f ajcmufae+yv D @kd tcdik t f rm rjyEdik &f if vHòk cHa&;aumifprD mS aqG;aEG;cGi&hf zd@k tvm;tvm tawmfenf;ygw,f? ukvor*~[m Edik if aH wGuo kd m todtrSwðf ywmrd@k tJ'ED ikd if rH mS 'Dru kd a&pDtpd;k &yJjzpfjzpf/ vlowf tm%m&Sif tpdk;&yJjzpfjzpf tpdk;&w&yftaeeJ@ tm%mxdef;csKyfxm;&if tJ'Dpdk;&eJ@om tvkyf vkyf&ygw,f? tm%m&Siftpdk;&jzpfaevdk@/ 'grSr[kwf tm%modrf;tpdk;&jzpfaevdk@ ukvor*~u tJ't D pd;k &eJ@ tvkyrf vkyb f ;l qdw k mrsK;d r&Syd gb;l ? wenf;tm;jzifh tJ'ED ikd if t H wGuf ukvor*~xikd cf u kH kd tm%mxde;f csKyfxm;wJh tpd;k &uyJ &&Syd gw,f? 'gayrJh AD,uferfppfwyf&ŒJ tultnDe@J tm%m&vmwJh uarBm'D;,m;u [Geq f ef;tpd;k &udk ukvor*~u todtrSwrf ðybJ/ ðzwfcscv H u kd &f wJt h pd;k &udo k m todtrSwðf ycJb h ;l wJh om"ursK;d vnf; &Scd zhJ ;l ygw,f? 117


7J7ifhatmif

EdkifiHa&;vkyfief;pOftqifhowfrSwfwJhae&mrSm tiftm;&SdwJhtkyfpku wzufowfa&;qGJckdif;wmrsKd; r[kwb f /J jy\emrSmyg0ifaewJt h yk pf t k m;vH;k &JŒ yg0ifywfoufre_ @J vyk Ef ikd af tmif Edik if w H umu ulnaD y;zd‹k vdyk gw,f? bH&k efov l jkd zpfaewJt h pd;k &wckxu J wzufowfvyk af qmifwmrsK;d r[kwb f J jy\emrSm yg0ifaewJh tiftm;pktm;vHk; yg0ifn‡dEd_if;vkyfaqmifcGifh&Sd&ygr,f? jynfwGif;tiftm;pkawG=um;rSm tiftm;&Sw d t hJ yk pf u k tiftm;r&Sw d hJ tkypf ak wGukd t+rJwrf; tEdik u f siahf ewJt h jzpfu wm;qD;Edik af tmif Edik if w H umu apmif=h unhaf &;udv k nf; vrf;zGix hf m;&rSmjzpfovd/k jy\em ajyvnfapr,fh Edik if aH &;tajz awGukd vrf;!$ecf surf mS wdus&iS ;f vif;pGm azmfjy&rSmyJjzpfygw,f? (4) etz 0ef}u;D csKyf Adv k cf ifneG ‹f ajymwJh “90ckEpS af &G;aumufy&GJ v'fukd ypfy,f+y;D ppfwyftcGix hf ;l cHEidk if aH &; k kd tm;&rdygw,f? 'Dy, J if;udpP vrf;jyajryH”k udk rlukd rlcsi;f qef‹usijf ywJt h xJrmS UNLD (jynfwiG ;f ) ajryHu pkHprf;zdk‹/ ppfacgif;aqmifawG EkdifiHa&;rSmygcsif&if t&yfom;0wfpHk0wf+yD; ygwDaxmif0ifzdk‹ owWd&Sd&Sd ajymxm;ygw,f? trsK;d om; jyefvnfoifjh rwfa&;twGuf 'Dy, J if;vlowfyGJ pHpk rf;ppfaq;a&;[m ta&;}u;D ygw,f? bma=umifv h q J &kd if ppfAv kd cf sKyfawG b,favmufyJ a0hvnfa=umifywfvyk v f yk f 'Dy, J if;rSm tajz&Syd gw,f? trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&; vdv k m;&if 'Dy, J if;vlowfyGJ ay:vmrSm r[kwv f ‹kd ygb?J (tem*wfjynfaxmifpk Ekid if w H nfaqmufa&; OD;wnfcsuyf g&if ydak umif;r,fxifygw,f?) 0ef}uD;csKyfOD;pdef0if;/ trsKd;om;aumifpDacgif;aqmifawGeJ‹ ausmif;om;vli,fawGa&;wJh zdk‹'f0def;ajryHku rleJ‹/ enf;vrf;aygif;pHkeJ‹ tðywfwkdufa&;vrf;a=umif; jzpfygw,f? enf;emºuG,fwJh tqift h xda&mufvmr,fah jryHv k ‹kd cef‹reS ;f rdw,f? 'DajryHEk pS cf u k kd (rle‹J enf;vrf;) a&mar$toH;k csEidk w f hJ t,ltqawG tm;aumif;zd‹k vw kd ,fv‹kd ,lqygw,f? NCGUB

usaemfw‹kd awG[m tm%m&Siaf wGac:wJah emufukd vdu k w f t hJ cg ud, k v hf rf;a=umif;vnf; raysmufoifh ygb;l ? tck a'owGi;f tmqD,eH ‹J tdref ;D em;csi;f Edik if aH wG qufvu kd af ew,fv‹kd xifygw,f? ppftpd;k & twGuf tcsed ef nf;aeovd/k usaemfw‹kd twGuv f nf; tcsed o f yd rf &Syd gb;l ? vmr,fEh pS v f twGi;f xkid ;f u OD;aqmif/ w±kwu f 0if}u;D =uyfr,fh vrf;a=umif;wck ay:vmtH;k r,f? usaemfw‹kd bufurydik &f if ppftyk pf k 0ifpm;oGm;tHk;rSmyg? 'DEkdifiHawGu tðywfwdkufr,fh tiftm;pkawGjzpfzdk‹vdkygw,f? aqG;aEG;yJGrSm AdkvfcifnGef‹wdk‹u olwdk‹vrf;jyajryHktwGuf tcsdefZ,m;csjyr,fhyJGtjzpfyJ toHk;csoGm;rSmrsKd;udk qef‹usio f ifyh gw,f? aqG;aEG;yGrJ mS rlukd xdyw f u kd 0f ifw;kd r,fh Ekid if aH wGrsm;aeatmif csO;f uyfoifyh gw,f? etznDvmcH[m t&iftwkid ;f wxyfxrJ [kw&f ifawmif yHpk w H csKŒd yJ ajymif;Edik w f muvJ+G y;D / OD;wnfcsuu f 118


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

twlwyl jJ zpfrmS yg? nDvmcHxJ NLD 0ifr,frxifygb;l ? yJx h u G af wG&&dS ifvnf; ygz‹kd rvG,Ef ikd af vmufygb;l ? jynfwGif; NLD pdwf"mwfa&;&m nDnGwfr_&Sdygw,f? xdyfqHk;acgif;aqmifawG tzrf;cHxm;&vdk‹ udk,fwdkifOD;aqmif+yD; xGufwdkufae=uwm tm;&auseyfp&m aumif;ygw,f? rludkxdef;r,fh tiftm;pkjzpfw,fv‹kd ,H=k unfryd gw,f? vky[ f efyikd ;f tusyt f wnf;awmh &Srd mS ygy?J nDvmcHxu J kd ‘+idr;f ’tkypf ak wG qJo G iG ;f Edik yf gw,f? Adv k cf ifneG ‹f tiftm;awGukd 'Dae&mrSma&m+yD; w&m;cH vkycf ikd ;f Ekid yf gw,f? t&if OD;Ekacwfu ‘vufeufe‹J 'Dru dk a&pD’/ e0w etzacwfus ‘vufeufe‹J +idr;f csr;f a&;’ vd‹k qd=k uayr,f/h ‘wdik ;f &if;om;tcGit hf a&;eJ‹ a'0l;’ vJpm;aewJh acgi;f aqmifwcsKŒd vnf; &Syd gw,f? ppftpdk;&twGuf }uHŒzGwfawGudk tjrefqHk;ae&mcsxm;a&;[mvnf; ta&;}uD;ygw,f? 'DyJ,if; vlowfyrGJ mS wm0efauswo hJ al wG/ tajymif;tvJ}uD;}uD;rm;rm; zefw;D ay;cJo h al wGukd ae&may;&rSmyg? tm%mrufwhJ }uHŒzGwaf cgi;f aqmifawGukd tcsed =f um=umqJ+G yD; xde;f xm;zd‹k cufygw,f?f ppfacgi;f aqmifawG[m æ a':atmifqef;pk=unfv$wfay;a&; zdtm;awGa=umifh =um=umzrf;xm;vdk‹ raumif;rSef;odygw,f? tmqD,eH ‹J tdref ;D csi;f awG =um;0ifa&;tpDtpOf jzpfvmawmhrmS rd‹k wduswt hJ csed Zf ,m; tjrefq&GJ rSmyg? ud, k t hf wGi;f tiftm;pk t&Sed af umif;aewke;f tjref taumiftxnfazmf=u&rSmyg? 'Dtcsuaf wG[m ppftpd;k &udk ol‹ajryHt k wdik ;f tjrefav#mufz‹kd wGe;f tm;ay;aeygw,f? usaemfw‹kd bufu æ 90 ckEpS af &G;aumufy&GJ v'f qkyu f ikd af &;/ a':atmifqef;pk=unfe‹J Edik if aH &;tusO;f om;tm;vH;k v$waf y;a&;/ 'Dy, J if;vlowfyGJ pHpk rf;ppfaq;a&;/ CRPP udk 0ef;&Ha&;/ ppfwyfO;D aqmifEidk if aH &;pepf qef‹usiaf &; pwmawGtwGuf jynfwiG ;f / jynfy tiftm;pktoD;oD; rlt&/ enf;emydkif;t& tjrefqHk;tao;pdwfn‡dE_dif;+yD; taumiftxnfazmfoifhygw,f? pnf;a0;yJGawG/ aqG;aEG;yJaG wG jrefjrefjzwf+yD; tvkyu f kd ol‹ae&meJ‹ol zdvyk &f rSmyg? (OD;) bdb k akd usm+f idr;f ajymwJh ud, k x f u l , kd x f awmfveS af &;/ &HyakH iG&mS azGa&; óuduyf gw,f? rsm;rsm;&So d u l rsm;rsm;xnf0h ifz‹kd jznfph u G +f yD;ajymvdyk gw,f? vkyif ef;tpktzJ‹G awG xlaxmifoifyh gw,f? vlvykd gw,f? u|r;f usirf v _ ykd gw,f? +yD;awmh aiGvykd gw,f? 119


7J7ifhatmif

usaemfw‹kd tjrefppk nf;Ekid &f if pkpnf;/ 'grrS [kw&f if t&ifppk nf;+yD;jzpfwhJ ppftyk pf u k ajcwvSr;f om+yD; aemufxyf ESp&f n S v f rsm; tcsed x f yf,o l mG ;tH;k rSmygy?J (5) wkdif;&if;om;jynfoltm;vHk;&JŒ tvdkqENrygbJ a&SŒu ydwfqdk‹wm;qD;aewJh t&mrSefor# vGifhpif uG,af ysmufomG ;&if b,favmufaumif;rvJ? tcktcsed rf mS UNLD / NDA / NDF / ENC wd‹k vkd h yfO;D awG wkid ;f &if;om;rsm; tpktpnf;awGtjyif CRPP / NCUB wd‹k vkd wyfaygi;f pkawG/ vlrsK;d pHk vli,fw vnf; &Sv d mcJyh g+yD? em;vnfr/_ ,H=k unfr/_ av;pm;r_/ todtrSwðf yr_/ wefz;kd xm;r_awGukd tjyeftvSef wnfaqmufvmcJw h myg? tm;omcsu/f tm;enf;csuaf wG tzufzufu &Sad o;ayr,fh bH&k efou l akd wmh rsuaf jcrjywfcyhJ gb;l ? ESp&f n S v f rsm; &Sn=f umcJw h hJ jynfaxmifppk pfppf tdyrf uf&n S cf &D;uawmh tqH;k rowfao;ygb;l ? xlxyfwhJ ab;qd;k tE &W ,fawG/ av;zifah tmif ydwq f ‹kd aewJh rdpm> ppfbv D ;l awGe‹J a=urGpw k jf ywf+y;D toH;k rðyoifw h hJ trltusiahf [mif;awGuakd wmh a&SŒc&D;rSm ryg&pfatmif xm;cJ&h rSmyg? usaemfw‹kd awG c&D;vrf;xuf wydik ;f wp a&mufco hJ vd/k tawmfvnf; c&D;aygucf yhJ g+yD? usaemfw‹kd &ŒJ “EGr;f vstyd rf uf&n S ”f udak wmh wkid ;f &if;om; jynfot l aygi;f &JŒ vufxrJ mS tyfEx HS m;&rSmjzpfygw,f? (2005 azazmf0g&/D tm[m& pmapmifwiG f a&;cJo h nfh EGr;f vstyd rf uf&n S f aqmif;yg;rS pmyd'k w f csKŒd udk xyfjznfx h m;ygonf?) (atmufwb kd m 22 &ufn/ 'DAb DG o D wif;rSm &mZmvDtpPar;vfu a':atmifqef;pk=unfe‹J aemufq;kH awG‹qpkH Of - a':atmifqef;pk=unfu ‘'Dy, J if;udpP pHpk rf;ppfaq;zd‹k wdu k w f eG ;f cJw h ,f’ vd‹k yg&ydS gw,f? &mZmvDu tmqD,/H atyuftpnf;ta0;+yD;rS xajymvdu k w f myg? tawmfvv l nfusygw,f?) h hJ udck ifarmif0if; (“Ekid if w H um Road Map tawG‹tóuH” twGuf ud;k um;&ef aqmif;yg;rsm;ay;cJw DVB / t}uHðyaqG;aEG;ay;wJh uda k tmifx;l - BLC eJ‹ rdwaf qGrsm;udk aus;Zl;wifygw,f?) atmufwb kd mv 26 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

120


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

Road Map

xGu&f yfvrf;vm;

('kw, d ydik ;f ) (1) vGecf w hJ hJ 9 ESpu f tdE, dN a'ocHawGe‹J usaemfw‹kd jrefrmjynfom;awG tdu k af Zmòrd‹tpGef abmvH;k uGi;f rSm tm;upm;òyid yf v GJ yk =f uw,f? jrefrmawG &ufuef;cwfwm&yfxm;+y;D tm;upm;òyid yf q GJ D tHv k u kd u f si;f vdu k f vmtm;ay;=uw,f? vGecf w hJ w hJ ywfuwnf;u zdw=f um;a&;/ tpm;taomuf/ òyid yf t GJ rsK;d trnfe‹J udu k f nDwhJ vla&G;cs,rf /_ a&S;OD;olemðytpDtrH vdak vao;r&Sad tmif pDpOfc=hJ uwmyg? wjcm; Ekid if o H m;awG =um;rSm udk,fhbuf rsufESmri,fap&ygbl;? pdwf"mwftm;jzifh a'gifa'gifjrnf wufºuGae=uovdk/ pnf;urf;ao0yfrv _ nf; aumif;rS aumif;ygy?J òydiyf t GJ rsm;pkrmS t±H;_ eJ‹ &ifqikd cf &hJ wma=umifh tm;vH;k twGuf ar#mv f ifph &mqdv k ‹kd aemufq;kH vufusef vGeq f yGJ yGJ J &Syd gawmhw,f? vGeq f yGJ u GJ kd tyDtjyif0ifErJ$ ,fqw kd hJ qH;k jzwfcsut f wdik ;f usaemfw‹kd bufu oefrmxGm;óudif;wJholawGa&G;+yD; 0ifòydifwm? òydifbuf[m rDZdktrsKd;om;toif;yg? olwdk‹bufrSm taumif}uD;}uD;qdv k ‹kd wa,mufpESpaf ,mufpyJ ygw,f? 'ga=umifv h nf; 'Dyu GJ awmh ud, k w f ‹kd bufu Edik &f r,fyh v GJ ‹kd tydik w f u G x f m;=uw,f? wjcm;òyid yf aGJ wG ±H;_ cJw h ma=umifh 'DyaGJ v;udk pkòyt H m;ay;ae=uyg+y?D vGeq f yGJ pGJ wJt h cg usaemfw‹kd bufu &So d r#tm;awGnp‡ +f yD; qJyG gw,f? b,forl S rckrd uyfygb;l ? yJo G rd ;f ody=f umrSm r[kwb f ;l vd‹k wGux f m;=uw,f? b,fvn l mvl/ a&SŒvlaemufvl b,forl S racygb;l ? udk,fhae&muae &Sdor#tm;ukefxkwfqJGwmyg? tm;ay;wJholawGuvnf; ‘igwdk‹=uufzEdkifEdkif æ a&$zvm;eJ‹ =uufom;udik ’f / ‘olw‹kd =uufz&H;_ &H;_ æ a=u;zvm;eJ‹ =uufacs;wH;k ’ qd+k yD; atmf[pftm;ay; =uw,f? yJu G awmh xifxm;wJt h wdik ;f c%av;ygy?J oH;k }udraf wmif ròydiv f u dk &f bl;? ESp}f udrx f eJ ‹J +yD;oGm;w,f? cGucf u G v f efatmif ±H;_ oGm;wmu usaemfw‹kd jrefrmtoif;jzpfygw,f? usaemfajymcJo h vdk tzJ‹G om;wOD;csi;f [m ud, k ahf e&muae tm;ukex f w k q f w GJ myg? 'gayrJh qHck suef ‹J vm;&mudk xnfhrwGufcJhbl;? A[dkaysmuf+yD; pkpnf;r_ysufwJhoabm &Sdygw,f? òydifbuftoif;udk idu k u f svòJ ydvm r,fb h ufukd pk+yD;rqJEG idk =f ubl;? [db k uftoif;u ‘a0; æ a0;’ qd+k yD; nmoHay;&if; 121


7J7ifhatmif

wkid yf ife‹J wif;vdu k f av#mv h u kd /f pkppk nf;pnf;qJv G u kd af &m ud, k b hf ufu &kww f &uf [efcsuyf suo f mG ;w,f? [efcsuyf suaf ewJ=h um;xJu ±H;_ rSmpd;k wJph w d af =umifh óuw H t hJ wdik ;f qJrG q d &GJ m zdq=GJ uawmhwmayg?h 'DrmS wif ud, k t hf csi;f csi;f (qef‹usib f uf) vm;&mawGe‹J qJrG v d ‹kd qJ/G òydib f uf&&dS m a&SŒwl±u _ rkd qJb G J 'D*&DawG apmif;vd‹k apmif; ',dr;f ',dik ef ‹J ajcuefq=GJ uwmayg?h [db k uftoif;twGuf 'Dtcsed [ f m tuGuaf umif;ygy?J olw‹kd u wkid rf ifav;ac:+y;D [efcsun f n D q D w GJ m/ wu,fu h kd avc|e&f if;eJ‹rsm; qJaG eovm; atmifah rh&w,f? ±kyyf suq f if;ysurf &Sb d ;l ? òyid b f ufvy_ &f mS ;r_ukd taotcsm=unfhqJGwmyg? OD;aqmifolu ydkifavmuf+yDxifwJhtcsdef toHus,fus,f atmfay; vdu k w f ,f? wcsuaf qmifq h v GJ u kd w f m ud, k v hf al wG ‘0ke;f ’ ueJ vJòyduek w f ,f? aemufwacguv f nf; 'DypkH aH v;eJ‹yJ at;at;aq;aq; òydio f mG ;wm? usaemfw‹kd awG ±H;_ cJ&h w,f? (2) 2002 ckEpS f ar 6 &ufu vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unf 'kw, d t}udrt f us,cf sKyfu vGwf cJw h ,f? ppftpd;k &u ‘,H=k unfrw _ nfaqmuf+y;D +y/D ordik ;f pmrsuEf mS opfziG v hf u kd +f y’D vd‹k urBmoda=unm cJw h ,f? trsm;tjym;u awG‹qakH qG;aEG;yJeG ‹J trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&;awG jzpfvmawmhr,fv‹kd 0rf;omtm;&xifcw hJ myg? tESpEf pS t f vvuapmifch w hJ hJ owif;aumif;qd+k yD; óudqckd =hJ uw,f? 'gayrJh ppftpd;k &u ol‹&ŒJ aumufusprf a_ wGukd taoG;ta&miftrsK;d rsK;d pD&if+yD; csjycJw h ,fqw kd m aemufyikd ;f rSm oabmaygucf jhJ yefw,f? tm%mudk tirf;r&zufw, G x f m;wJh ppfacgi;f aqmifawGuawmh vlxak cgi;f aqmifawGe‹J pm;yJ0G ikd ;f rSm owW&d &dS dS rsuEf mS csi;f qkid f aqG;aEG;&Jwmr[kwyf gb;l ? ppftpd;k &[m yJ&G nf0aewJ‹ rsuv f n S o hf rm; jzpfaeyg+y?D vuf&v dS nf; trsK;d om;nDvmcH (aqG;aEG;yJt G wk)udk Aef;jy+y;D ud, k u f sK;d pD;yGm;a&SŒwef;wifr,fh tacsmifEu d_ f Edik if aH wGukd jynfw h efqmwa,mufvkd rsupf ypf+yD; a&&Snt f m%m,la&;udk pDraH eygw,f? ppftyk pf &k ŒJ awG‹qakH qG;aEG;a&;oabmxm;[m tckrS 'Dv&kd w dS mr[kwyf gb;l ? 1962 ckEpS f Adv k af e0if; tm%m odr;f +yD;aemuf aqG;aEG;yJaG wG zdwaf c:urf;vSr;f cJyh gw,f? ‘jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yJ’G trnfc+H yD; t}udr}f udrv f yk cf w hJ myg? tJ'w D ek ;f uvnf; ppftpd;k &[m aqG;aEG;yJaG wGrmS y&d,m,fa00kpf tifrwef rsm;cJhygw,f? w&m;r#wr_r&SdwJh aqG;aEG;yJGpnf;urf;awG wzufowfóudwifcsrSwfcJhovdk/ udk,fh&J‹ aqG;aEG;bufawGukd uwdtrsK;d rsK;d ay;+yD; uwdrwnfwhJ vlvrd v f n l mawGtjzpf &yfwnfcw hJ myg? a=u;rHo k wif;pmq&m}uD; OD;aomif;u ‘'Dru kd a&pDtpd;k &vufxufwek ;f u 0ef}uD;csKyf OD;Eku tcdik f trmcsKyfuikd x f m;wJt h wGuf ppfwyf[m Edik if aH &;rSm 0ifpu G zf ufv‹kd r&cJb h ;l ? 1958 ckEpS f Zlvikd f 31 &uf 122


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ae‹rmS OD;Eku aomif;use;f oltm;vH;k udk vGw+f ird ;f csr;f omcGihf a=unmcJw h ,f? olyek af wGtaeeJ‹ vufeuf cs+y;D ppfwyfrmS 0ifa&mufppfrx _ rf;zd‹k ygy?J ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) awGu vG+J y;D vl 5 axmifausmf tvif;0ifc=hJ uw,f? 'grsK;d Edik if aH &;qH;k jzwfcsuu f kd ppfwyfu trsm;}uD;vkyEf ikd w f myJæ’ vd‹k ygvrD ef tpd;k &acwfu tajctaewckukd ajymygw,f? tawG‹tóuHt& ppftpd;k &eJ‹ ppfreS w f ahJ wG‹qakH qG;aEG;yJjG zpfz‹kd / aqG;aEG;yJaG tmifjrifz‹kd rvG,yf gb;l ? 'gayrJh jrefrmjynfrmS aoG;acsmif;pD;owfjzwfra_ wG rjzpfapbJ/ trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfz‹kd awG‹qkH aqG;aEG;a&; vrf;udk vdu k o f ifyh gw,f? t=urf;zufra_ wGuif;&Si;f +y;D wnf+ird af t;csr;f wJh vrf;[m awG‹qakH qG;aEG;a&; vrf;ygyJ? 'ga=umifh ppfrSefwJhaqG;aEG;yJGawG jzpfajrmufatmifjrifzdk‹ tm;vHk;u ppftpdk;&udk wdkuf wGe;f cJw h myg? 'gayrJh ppfacgi;f aqmifawG[m ‘acG;+r;‡D aumuf usnaf wmufpyG b f 0’ u wufrvmygb;l ? usaemfwdk‹awG tmqD,HEdkifiHawGusifhoHk;aeovdk etzudk avajyav;xdk;+yD; azsmif;zszdk‹qdkwm rjzpfEikd yf gb;l ? usaemfw‹kd bufu aysmah jymif;r_ukd etz u 'Dy, J if;vlowfyv GJ yk +f yD; vspv f sL&_c+hJ yD; jzpf ygw,f?f t&ifu awG‹qakH qG;aEG;a&;vkyif ef;tay: pOf;pm;csuw f csKŒd udk jyefvnfavhvm=unfch siyf gw,f?f aqG;aEG;wJt h cg ukor*~}u;D =uyfru _ kd cH,rl vm;/ wwd,Ekid if w H ckcrk mS usi;f yrvm;/ Ekid if w H um owif;pm e,fZif; vGwv f yfciG ahf y;rvm;qdw k m pOf;pm;cJzh ;l ygw,f? ppftpd;k &bufu a':atmifqef;pk=unf yg0ifaqG;aEG;rSm rvdv k m;a=umif; ajymcJyh gw,f? 'Dru kd a&pDtiftm;pkawGu ‘a':atmifqef;pk=unf[m vlxkudk azsmif;zsajymqdkEdkifpGrf;&Sd+yD;/ vlxk&J‹ ,Hk=unfudk;pm;cHxm;&ol vlxkacgif;aqmifjzpfvdk‹ yg0ifaqG;aEG;&r,f’ vd‹k acsyajymqdyk gw,f? 'gt h jyif ‘ESpyf iG q hf ikd v f m;/ oH;k yGiq hf ikd v f m;’ qdw k mawG (wcsK‹d ) twdu k t f cHawG=um;rSm oabmxm;uJcG yhJ gw,f? 'gawG[m aqG;aEG;yJGatmifjrifa&;twGuf t"duruswJh ‘awG‹qHkaqG;aEG;yJGyHkpH’ tjiif;yGm;r_awG jzpfw,fv‹kd jrifygw,f? wu,fwrf;u aqG;aEG;yJaG tmifjrifz‹kd q&kd if ESpyf iG q hf ikd /f oH;k yGiq hf ikd rf rS [kwyf gb;l ? b,fEpS yf iG q hf ikd +f yD; aqG;aEG;aqG;aEG; - aqG;aEG;yJrG mS yg0ifwhJ tiftm;pkawG/ tyGiahf wG&ŒJ ‘OD;wnfcsuf od‹k r[kwf qEN’ wlz‹kd om ydt k a&;}uD;ygw,f? qdv k ckd siw f mu aqG;aEG;yJyG pkH x H uf aqG;aEG;yJrG mS yg0ifwhJ tiftm;pkawG/ bufawG/ tyGiahf wG&‹J aqG;aEG;yJOG ;D wnfcsu/f qENoabmxm;u t"duydu k sygw,f? wu,fv‹kd ppftyk pf ek ‹J aqG;aEG;yJrG mS a':atmifqef;pk=unfyg0if+yD; ESpyf iG q hf ikd af qG;aEG;yJjG zpf&ifawmif 'DtyGiahf wG[m ‘jy'g;wvrf;-oHwvrf;’ oabmxm;awG&adS e&if aqG;aEG;yJaG tmifjrifz‹kd rjzpfEidk yf gb;l ? aqG;aEG;yJG[m oHk;yGifhqdkifaqG;aEG;yJGjzpfw,fqdkygpdk‹? wyGifhu ppftkyfpk/ usefESpfyGifhu wdkif;&if;om; 123


7J7ifhatmif

tiftm;pke‹J 'Dru kd a&pDtiftm;pkjzpfygw,f? yxrqH;k aqG;aEG;yJrG mS wkid ;f &if;om;tiftm;pkawGbufu wifjyoGm;r,fh oabmxm;ud=k unf&h if æ 1997 ckESpf Zefe0g&Dvu rJoa&mxma'orSm wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm; ESD;aESmzvS,fyJGw&yf usi;f ycJyh gw,f? KNU, KNPP, PPLO, WNO, UWSP, PSLF, AASYC, LDF, NMSP, ALP, KNLP, ft GJ +y;D ‘r,foa&mxm oabmwlncD su’f SURA, CNF, SDU eJ‹ KIO wd‹k wufc=hJ uw,f? ES;D aESmzvS,y qdw k hJ a=unmcsux f w k cf w hJ ,f? a=unmcsux f rJ mS Ekid if aH &;&nfreS ;f csuq f ikd &f m oabmwlncD suef ‹J ywfouf+y;D (u) ppftm%m&Sipf epfzsuo f rd ;f +yD; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;wnfaqmuf&ef (c) 'Dru kd a&pDEidk if aH &;pepf usio hf ;kH &ef (*) vlrsK;d wdik ;f wef;wla&;ESihf ud, k yf ikd jf yÏmef;cGihf tcGit hf a&;&&S&d ef (C) zuf'&,fjynfaxmifpk wnfaqmuf&ef azmfxm;ygw,f? oabmwlncD suaf wG[m wkid ;f &if;om;vlrsK;d awG&ŒJ qENukd a&mifjyef[yfr,fv‹kd ,lqovd/k vuf&dS tajctaeawGe‹J vdu k af vsmnDaxGjzpfatmif qH;k jzwfcw hJ mvnf;jzpfrmS yg? 'DtzJG‹awG[m udk,fhvlrsKd;awG&JŒ qENeJ‹ ordkif;vdktyfcsuft& aygufzGm;vmcJhwmyg? tzJG‹tpnf; trsm;pk[m trsKd;om;vGwfajrmufa&;wkdufyJGtwGuf awmwGif;rSm tcuftcJtrsKd;rsKd;/ &ifqkdif wdu k yf t GJ rsK;d rsK;d udk jzwfoef;cJ=h uygw,f? 'ga=umifrh ‹kd r,foa&mxmoabmwlncD su[ f m ta&;yg t&ma&mufwhJ wkid ;f &if;om;tiftm;pkawG&ŒJ orkid ;f rSww f rf;vd‹k owfrw S Ef ikd yf gw,f? (‘+ird ;f ’ tzJ‹G awGrmS 'kuo Q nfa&;&mjy\em/ tdref ;D csi;f Ekid if aH wG&‹J zt d m;/ ppfa&;t& evefrxlEikd rf /_ &yfwnfa&; tcuftcJ pwJh tusyt f wnf;awGa=umifh etz ppftyk pf ek ‹J typftcwf&yfpx J m;wJh tzJ‹G tpnf;u trsm;pkyg?) 'gt h jyif 1998 ckEpS rf mS xkwjf yefcw hJ hJ olru GJ vdo k abmwlncD suef ‹J vnf; tESpo f m&tm;jzifh wlygw,f? 'gawGudkrS rvHkavmufao;&if jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; 'Drdkua&pDtzJG‹csKyf (UNLD) (ppftpd;k &rS rw&m;zsuo f rd ;f cJw h hJ ajray:wdik ;f &if;om;ygwaD ygi;f csKyf)&JŒ qENuv kd nf; =unfEh idk yf gw,f? taeeJ‹ 1990 ckEpS f =o*kwv f 29 &ufrmS xkwjf yefcw hJ hJ UNLD eJ‹ NLD wd‹k &‹J oabmxm; a=unmcsuyf g tyd'k f (4) (*) rSm Ekid if aH wmfopf&ŒJ tajccHtw k jf rpfe‹J pyfvsO;f vd‹k azmfjyxm;&mrSm æ

NLD

124


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

‘wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;onf vlrsKd;a&;wef;wlnDr#r_/ EkdifiHa&;wef;wlnDr#r_ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh tjynft h 0 &&Sad p&rnft h jyif 'Dru kd a&pDEiS hf vl‹tcGit hf a&;rsm;udk tmrcHcsu&f adS om jynfaxmifpu k kd f nf; oabm aoG;pnf;nDnw G pf mG xlaxmif&efvt kd yfa=umif; UNLD ESihf NLD wd‹k rS wnDwnGww wln=D uonf’ vd‹k ygw,f? 'ga=umifrh ‹kd oH;k yGiq hf ikd af qG;aEG;yJrG mS wifoiG ;f tqdðk yr,fh wdik ;f &if;om; vlrsK;d awG&ŒJ oabmxm;udk odEidk yf g+yD? aemufwyGijhf zpfwhJ 'Dru kd a&pDtiftm;pkawGbufu qENu=kd unf&h if 90 ckEpS f a&G;aumufy&GJ v'ft& 'Drdkua&pDtiftm;pkoabmxm;vdk‹ rSwf,lEkdifwJh jynfol‹ygwD NLD rSmvnf; EkdifiHawmfopf wnfaqmufa&; tajccHrl &Scd yhJ gw,f? 1998 ckEpS /f atmufwb kd mvrSm xkwaf 0cJw h hJ tzJ‹G csKyf&‹J zJ‹G pnf;yHk pnf;rsO;f (,m,D) eJ‹ rl0g'oabmxm;rsm; (rl=urf;) yg pmtkyif ,ft&qd&k if (u) trsm;jynfolwdk‹. qENESifhudkufnDI tajccHtcGifhta&;rsm;udk tmrcHrnfh ppfrSefaom 'Dru kd a&pDtpd;k & jzpfay:vmap&ef &nf&, G o f nf? (c) wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;. arG;&mygtcGifhta&;rsm; cHpm;jynfh0a&;/ jynfaxmifpk}uD;wckvHk; om,m0ajyma&;wd‹k EiS hf o[Zmwjzpfa&;rlukd vufuikd u f sio hf ;kH I jynfe,frsm;. ud, k yf ikd jf yÏmef;cGiu hf kd azmfxw k rf nfv‹kd yg&ydS gw,f? qufvuf+yD; tyd'k f (22) t& qd&k if ‘wdik ;f &if;om;vlrsK;d toD;oD;onf rdrw d ‹kd . &ydik cf iG rhf sm;ESihf wm0ef,rl r_ sm;wd‹k wiG f wef;wl&nfw&l adS &;’/ ‘rnfonfv h rl sK;d udrk S txl;tcGit hf a&; ray;a&;’/ ‘wdik ;f &if;om;vlrsK;d tm;vH;k onf Ekid if aH &;/ tkycf sKyaf &;/ pD;yGm;a&;e,fy,ftoD;oD;wd‹k Y ud, k yf ikd jf yÏmef;cGi&hf &Sad &;udk zJ‹G pnf;tkycf sKyfyEkH iS t hf nD OD;wnfa&S‹&a_ &;’ pwJh tESpo f m&awG ay:ayguv f matmif OD;wnfxm;&Scd yhJ gw,f? 'Dr0l g'awGukd vlxyk gwD NLD u 'Dae‹txd qkyu f ikd x f m;qJyg? wdik ;f &if;om;tiftm;pkawG&ŒJ oabmxm;eJ‹ uJv G w GJ mr&Syd gb;l ? Ekid if aH &; OD;wnfcsuef ‹J ywfouf+yD; tcGix hf ;l cHEikd if aH &;pepfukd rvkv d m;wJt h jyif Ekid if o H m;tm;vH;k w&m;r#w vGwv f yfciG &hf w dS hJ 'Dru kd a&pDEikd if aH &;pepfuo kd m usio hf ;kH oGm;rSmyg? ppftpd;k &&JŒ oabmxm;uawmh qef‹usib f ufjzpfaewmawG‹&ygw,f? twkta,mif trsK;d om; nDvmcHukd qufusi;f yzd‹k pdik ;f jyif;aeqJyg? zJ‹G pnf;yHrk 0l g'a&;&m vrf;!$ecf sux f rJ mS ‘jrefrmhEidk if aH &; OD;aqmifrt _ cef;u 3/ 4 rSm wyfrawmfryS g0ifxrf;aqmifa&;’ qdw k hJ ppfwyftcGix hf ;l cHEikd if aH &;pepfukd xnfx h m;ygw,f? =o*kwv f 30 &ufu etz0ef}u;D csKyf Adv k cf ifneG ‹f wifjycJw h hJ vkyif ef;pOf 7 &yfyg Road Map [mvnf; ppfacgi;f aqmifawG a&&Snt f m%m&,la&;twGuyf jJ zpfygw,f? 125


7J7ifhatmif

(3) vwfwavmtm;jzifh xkwjf yefa=unmcJw h hJ wkid ;f &if;om;eJ‹ 'Dru kd a&pDtiftm;pkawG&ŒJ oabmxm;awGukd tckvkd qufawG‹Eidk yf gao;w,f? pufwifbm 16 &ufrSm CRPP u ppftpdk;&&JŒ vrf;jyajryHk Road Map udk vufrcHEkdifa=umif; a=unmcsux f w k &f mrSm CRPP tzJ‹G 0if OD;usi&f iS ;f xefu ‘æ wOD;wa,mufxJ 'Dtm%mydik af wGtaeeJ‹ b,fo‹l rv S nf; rn‡Ed id_ ;f bJe‹J 'Dvv kd yk w f mrsK;d vufrcHEidk yf gb;l / tJ'aD wmh aemufyw d q f ;kH wu,fv‹kd rsm; wkid ;f a&;jynfa&;twGuf taumif;vdck siw f ,fq&dk if’ vd‹k tpcs+D yD;/ ‘æ etz[m trsK;d om; jyefvnf oifjh rwfa&; trsK;d om;csi;f aoG;pnf;nDnw G af &;twGuf tem*wfrmS 'Dru kd a&pDjynf0h +yD; ppfreS w f hJ jynfaxmifpw k nfaqmufa&;udk a&SŒ&_wt hJ aeeJ‹ a':atmifqef;pk=unfe‹J wkid ;f &if;om;acgi;f aqmifawGe‹J n‡Ed id_ ;f aqG;aEG;r_awGðyvkyyf g’ qd+k yD; ajymcJyh gw,f? 1990 ckESpf a&G;aumufyGJwGif 'kwd,trsm;qHk;a&G;cs,fwifajr‡mufcH&wJh &Srf;trsKd;om;'Drdkua&pD tzJG‹csKyfygwD OuUXjzpf+yD; wdkif;&if;om;EkdifiHa&;ygwD 9 zJG‹yg0ifwJh nDnGwfaom wdkif;&if;om;rsm; d v f nf;jzpfwhJ OD;cGex f eG ;f OD;u æ r[mrdwt f zJ‹G UNA &JŒ ajymcGi&hf yk*K~ v “usaemfw‹kd uawmh trsK;d om;nDvmcH}uD;u NLD &,f/ etz&,f/ usaemfw‹kd wkid ;f &if;om;awG yxr qH;k aqG;aEG;+yD;awmh awG‹q+kH yD; wdik yf ifr,f? wkid yf if+yD;awmh tJ'u D &vmwJh &v'fukd qH;k jzwfcsuef ‹J tnD nDvmcH}uD;udk qufomG ;zd‹k rlcsxm;ygw,f’ (RFA/ Ed0k ifbm 12&uf nydik ;f / owif;ay;yd‹k csurf )S (UNA wGif wdik ;f &if;om;vlrsK;d rsm;ygwaD wGjzpfwhJ Zdrk ;D trsK;d om;uGe*f &uf/ csi;f trsK;d om; 'Dru kd a&pDtzG@J csKy/f rGeftrsKd;om;'Drdkua&pDtzJG‹csKyf/ &cdkif'Drdkua&pDtzGJ‹csKyf/ u&iftrsKd;om; 'Drdkua&pDuGef*&uf/ ucsijf ynfe,f trsK;d om;'Dru kd a&pD uGe*f &uf/ &Sr;f wdik ;f &if;om;rsm; 'Dru kd a&pDtzJ‹G csKy/f u,ef;trsK;d om; pnf;vHk;nDnGwfa&; 'Drdkua&pDtzJG‹csKyf/ u,m;jynfe,f vlrsKd;aygif;pHk 'Drdkua&pDtzGJ@csKyf/ r&m jynfo‹l ygww D ‹kd yg0ifonf?) jynfaxmifpk wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG‹csKyf(jynfwGif;)(yv'z)rS ajyma&;qdkcGifh&Sdol OD;axmifux kd ef;uvnf; etztrsK;d om;nDvmcHukd vH;k 0vufrcHEidk w f t hJ a=umif; tckvkd ajymygw,f? f hJ ta=umif;awG “usaemfw‹kd UNLD taeeJ‹ vuf&dS trsK;d om;nDvmcHe‹J ywfouf+y;D awmh vufrcHEidk w aygh? vufrcHEkdifbl;qdkwmu trsKd;om;nDvmcHu vufrcHwmawmhr[kwfbl;? csrSwfxm;wJh tajccHrlxJrSm usaemfwdk‹ avhvmwJhtcgusawmh tydk'f 6 rSm tem*wftrsKd;om;EkdifiHa&; 126


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

OD;aqmifr_tcef;u 3/ 4 rSm wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmifEdkifa&;qdkwJh tajccHrlawG&Sdw,fAs? tJ'D[mudkawmh usaemfwdk‹ UNLD taeeJ‹ vHk;0vufrcHEkdifbl; æ” ('Drdku&ufwpfjrefrmhtoH/ atmufwb kd m 16 &uf nydik ;f / ‘'Dru kd a&pDtzJ‹G tpnf;rsm; tmabmf’ tpDtpOfrS -) (yv'zwGif wdik ;f &if;om;vlrsK;d pkEikd if aH &;ygwD 26 zG@J / woD;yk*v ~ trwf 2 OD;jzifh zG‹J pnf;xm;+y;D / ,cktcg ppftpd;k &rS zsuo f rd ;f cJ+h yD;jzpfonf?) acgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfuvnf; “æ trsKd;om;a&;qdkwJh ae&mrSm igwdk‹ta&;/ igw‹kd ta&;qd+k y;D awmh 'Dvakd jymvd‹k r&bl;? igw‹kd tm;vH;k &JŒta&;vd‹k om ajym&r,f? usrwd‹k tm;vH;k qdw k m igw‹kd wwdik ;f jynfv;kH &JŒta&;/ [dv k rl yg 'Dvrl yg 'Dvrkd ajym&bl;? [dv k rl yg 'Dvrl yge‹J ajymcsiv f ‹kd &&dS if usr vufrcHbl;aemf? æ [dkvlawmh rygapeJ‹aemfvdk‹ vmrajymeJ‹ r&bl;? tm;vHk;yg&r,f? 'DEkdifiHol 'DEidk if o H m;tm;vH;k yg&r,f? Ekid if o H El idk if o H m;tm;vH;k udk aumif;usK;d jzpfapr,fph epfomv#if usrwd‹k twGuf aumif;wJhpepfyg? usrwdk‹vdkvm;csufeJ‹tnDjzpfygw,f? [dkvlrygeJ‹ 'DvlrygeJ‹qdkwm æ trsK;d om;a&;qdw k m trsK;d om;a&; r[kwb f ;l ? ud, k u f sK;d a&;yJ æ” vd‹k trsK;d om;Ekid if aH &;rSm vlxt k m;vH;k yg0ifEidk &f r,ft h a=umif; ajymcJzh ;l ygw,f? NLD

“usrwd‹k uawmh jynfaxmifppk w d "f gwu f kd yifvpkH w d "f mwfv‹kd 'Dvykd J usrwd‹k ,lqw,f? yifvpkH w d "f mwf qdw k m[m jynfaxmifpo k m;rsm;tm;vH;k &JŒ wef;wl&nfwal &;tay:rSmtajccHwhJ nDnw G af &;jzpfw,f? wef;wl&nfwrl _ r&Sv d ‹kd &Sv d ‹kd &&dS if nDnw G rf q _ w kd m &SEd idk rf mS r[kwb f ;l ? wdik ;f &if;om;vlrsK;d tm;vH;k [m igw‹kd tm;vH;k [m wef;wltcGit hf a&;&Sw d ,fqw kd hJ cdik rf mwJ, h =kH unfr_ &Srd o S mv#if usrwd‹k jynfaxmifpk wnfwchH idk +f rEJ idk rf mS jzpfygw,f” vd‹k ppfreS w f hJ jynfaxmifpk wnfaqmufa&;eJ‹ywfouf+y;D vlxak cgi;f aqmif u r=umao;cifuyJ tckvkd t"dym` ,fziG chf w hJ myg? 'ga=umifrh ‹kd aqG;aEG;yJrG mS yg0ifEidk w f t hJ yGiahf wGxu J - ppftyk pf [ k m 'Dru kd a&pDtiftm;pk/ wdik ;f &if;om; tiftm;pkawGeJ‹ aqG;aEG;yJGOD;wnfcsuf (odk‹r[kwf) qENoabmxm;csif; uJGvJGaew,fqdkwm xif&mS ;ygw,f? woD;wjcm;pDjzpfaewJh rwlnw D hJ rlawG/ csO;f uyfra_ wGe‹J aqG;aEG;yJjG zpfajrmufatmifjrifrmS r[kwyf gb;l ? etz bufuvnf; tav#mah y;r,fh t&dyt f a,mif r&Syd gb;l ? *syefEidk if aH &muf jrefrmh'rD u kd a&pDta&;v_y&f mS ;ol a'guw f marmifarmifvóS udiu f awmh “jynfaxmifpk 'Dru kd &ufwpfjrefrmEdik if t H jzpf tjrefq;Hk ay:ayguzf @dk awG@qaHk qG;aEG;a&;rSm jynfaxmifppk w d "f mwfudk av;pm;pGm tajccHxm;zdk@vkdygw,f? at;twlyltr# qufqHa&;/ trsm;tusKd;ukd vufawG@ taumiftxnfazmfr,fh ±d;k om;pdw&f zSd @dk vkyd gw,f? ygwED ikd if aH &;/ *k% d ;f *%Edik if aH &;/ tkypf zk ‹JG Eikd if aH &; 127


7J7ifhatmif Group Politics / us;D ukd bkwa f jr‡muf bkwu f u dk s;D ajr‡muf vufoif&h mpm;awmfac:wJh Edik if aH &; Nepotism Politics / ausm=f um;Edi k if aH &; Elite Politics / &efyaHk iG&mS pDru H ed ;f Edik if aH &; Project Politics awG uif;wJh H x l m;&ygrh ,f? jynfaxmifpw k idk ;f &if;om;rsm;tcsi;f csi;f trsK;d om;Edik if aH &; National Politics ukd a&SŒ&_c, av;pm;cspcf if+yD; OruGo J u dk rf ysuf twlvufwaJG exkid zf ‹kd !$e=f um;ay;cJw h hJ atmifqef;vrf;pOfudk qkyu f idk x f m;oifyh gw,f? jrefqefz@dk rSeu f efz@dk vkyd gw,f? tusK;d yGm;zk@d ±d;k om;zk@d vykd gw,f? Edik if aH v;jrwfz@dk ay;qyfzkd@vkdygw,f? trsKd;!Gef@zkd@ udk,fusKd;pGef@zkd@ vkdygw,f? jynfaxmifpktwGuf nDatmifðyr,fh 0d&, d vk@H v t+rJvykd gw,f” vd‹k tav;teuf qdyk gw,f?

ArmjynfueG jf rLepfygwrD S udak tmifxufuawmh “wnf&adS ewJh jy\emt&yf&yfukd ajz&Si;f zd@k twGuf yxrqH;k vky&f rSmu - ppftpd;k &udk z,f&mS ;&r,f? vuf&pdS pfwyfukd ppftyk pf &k ŒJ cg;ydu k af qmifppfwyftjzpfrS trsKd ;om;ppfwyftjzpf ajymif;vJypf&r,f? ArmjynfrmS ppftyk pf ek @J ppftm%m&Sipf epfw‹kd ukd oufq;kd &Snaf pwmrSm 'DEpS cf [ k m t"dujzpfw,f? trsm;jynfoal wG 'Dru kd a&pD&&Sad &;[m aomhcsuf jzpfygw,f? jynfwiG ;f u jynfoal wG vGwv f w G v f yfvyf qENazmfjycGirhf &Srd rD mS jynfyuvlawGu olw@kd twif; vufccH ikd ;f aewm rawmfb;l xifygw,f” vd‹k ol‹tjrifukd tav;xm;wifjycJyh gw,f? ol‹oabmxm;udk tckvkd quf+yD; æ “tcketz[m olw@kd &@J vrf;!$eaf jryHu k kd ZGwt f aumiftxnfazmfwt hJ aeeJ@ +idr;f tzG@J awGukd wzG‹J 5 a,mufpD ac:aew,f? Edik if aH &;ygwaD wGuakd wmh rac:bl;? usaemfw@kd u +idr;f tzG@J 3 zG@J wifjyxm;wmudk axmufcx H m;w,f? olw@kd 'DwyGrJ mS tJ'q D ;kH jzwfcsut f wdik ;f jywfjywfom;om; &yfwnfvrd rhf ,fv@kd ar#mfvifhw,f? 'gqdk&if 'DtzGJ@awG[m vmawmhr,fh wdkufyGJ}uD;twGuf a&SS@ajy;uif;vdkawmif jzpfomG ;Edik yf gw,f” vd‹k oH;k oyfygw,f? ppftpd;k &[m trSew f &m;udk rsuu f , G ðf y/ uwdawGukd csK;d azmufwwfwhJ tiftm;pkjzpfygw,f? aqG;aEG;yJG jzpfc&hJ ifawmif uset f iftm;pkEpS pf t k aeeJ‹ rdrw d ‹kd reS u f efa=umif; ajym±Hrk #e‹J ppftpd;k &u rvdu k af vsmygb;l ? *si;f &Syaf &;wJh tm%m&Sipf epfrS 'Dru kd a&pDo‹kd pmtkyx f rJ mS “aphpyfaqG;aEG;jcif;qdo k nfrmS tm%m tiftm; nDr#aeonfh bufEpS b f ufxikd +f yD; tjyeftvSepf um;ajymae=uonfh udprP [kw?f ESpb f uf t=um; yÉdyuQjzpfay:aponfh rwlncD surf sm;udk ajz&Si;f jcif;vnf; r[kwaf y? rSwo f m;owdðy&ef tcsurf mS (1) aphpyfaqG;aEG;jcif;onf twdu k t f cHjzpfaeonfu h pd w P iG f rnfonfb h ufu,lqcsu/f vdv k m;csuaf wGu w&m;r#wonf/ rnfonfb h ufuawmh rw&m;onfw‹kd ukd tajccHxm;+yD; ay:ayguv f mjcif;r[kw?f 128


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

(2) rnfonfb h ufu =oZmtm%mudk ydo k ;kH Ekid o f nfqo kd nft h csuu f ta&;}u;D onf? ,if;tcsuaf y: rlwnf+yD; bmawGoabmxm;rnf[k qH;k jzwfjcif;jzpfonf” vd‹k yg&ydS gw,f? 'Dpum;[m aoG;xGuaf tmifreS yf gw,f? 'Dru kd a&pDtiftm;pkbufu Oya'a=umif;t&/ jynfov l x l k qENt&/ ordik ;f a=umif;t& w&m;r#wrSeu f efygw,f? 'gayrJv h nf; ppftpd;k &udk tiftm;tm%meJ‹om ajymqdak qG;aEG;vd‹k &rSmyg? tiftm;tm%mrSm ydrk o kd mvGerf o S m ppftpd;k &udk pm;yJ0G ikd ;f aqG;aEG;yJu G kd ac:vmvdk‹&rSmyg? txl;ojzifh aqG;aEG;yJG&v'fawG[m jynfolvlxkqENudk a&mifjyef[yfaerSmyg? aqG;aEG;yJrG mS vlxak cgi;f aqmifawG yg0ifa&; ryg0ifa&;/ wkid ;f &if;om;tiftm;pk ud, k pf m;ðyyk*K~ v d rf sm; a&G;cs,af &;eJ‹ b,fEpS yf iG q hf ikd rf vJqw kd hJ udpaP wGrmS yg tiftm;tm%momwJb h ufu xda&mufpmG zdtm;ay;Ekid rf mS jzpfygw,f? ppftpd;k &xuf tiftm;enf;aevd‹k uawmh aqG;aEG;yJyG pkH n H Ed‡ id_ ;f &mrSmawmif ajyvnfrr_ &Ekid yf gb;l ? ‘aqG;aEG;yJyG pkH ’H xuf ‘aqG;aEG;yJrG mS ygwhJ tiftm;pkawG&‹J qENoabmxm;/ OD;wnfcsu’f u yd+k yD; ta&;ygovdk 'DtcsuEf pS cf sux f ufpm&if tc&mtusq;kH / ta&;}u;D qH;k tcsuu f ‘tiftm; csed cf iG v f #m’ jzpfygw,f? awG‹qHkaqG;aEG;yJGatmifjrifzdk‹qdk&if trSefw&m;wifrubJ tiftm;t&mrSmyg ppftpdk;&xuf omzd‹k vykd gw,f? 'ga=umifrh ‹kd ppftpd;k &&JŒtiftm;udk òzdc&GJ if;/ wòydief ufxrJ mS usaemfw‹kd &ŒJ tiftm;udk wdk;csJŒwnfaqmufzdk‹ vdkygw,f? usaemfwdk‹&JŒ &Sd+yD;om;tiftm;awGudk rSefrSefuefuef xkwfazmf toH;k ðy&rSm jzpfygw,f? vGeq f yGJ t GJ jzpftysuv f kd OD;wnfcsuf ta&;}uD;oavmuf/ uk, d t hf csi;f csi;f òydvaJ pr,fh qef‹usib f uf vm;&mrsK;d rjzpfz‹kd ta&;ygygw,f? A[dak ysmuf+yD; pkpnf;r_ysuaf er,fq&kd if vwfwavmtm;jzifh ud, k x hf uf ydrk pkd pk nf;Edik w f hJ ppftpk;d &u yxryJu G kd tEdik , f o l mG ;tH;k rSmygy?J (a=u;rHo k wif;pmq&m}uD; OD;aomif;/ ArmjynfueG jf rLepfygwrD S udak tmifxufe‹J *syefEidk if rH S a'guw f m armifarmifvóS udiw f ‹kd ukd aus;Zl; txl;wif&ydS gw,f?) Ed0k ifbmv 16 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

129


7J7ifhatmif

Road Map (wwd,ydik ;f )

“jref r mjynf o l j ynf o m;rsm;ok d @ ” jrefrmjynfom;/ jynfolrsm;wkd@ Ek;d =um;wufºuG/ &ke;f umxI ±kdif;jy,kwfrm/ ppfrdp>mukd jrefpmG rsK;d ðzwf/ aygi;f qk;d E_wo f @dk yifckwfjrpfvSef/ rºuGif;usefatmif awmfveS yf gavmh awmfveS af vmh? jrefrmjynfom;/ jynfolrsm;wkd@ v_yf&Sm;nDnm/ pkpnf;umjzifh tm%m&SifrsKd;/ pepfqkd;ukd ±ku d cf sK;d y,fxw k /f ZD0defcsKyfokd@ tðywfusqkH;/ tpG,fwkH;atmif acsre_ ;f ygavmh acsygavmh? jrefrmjynfom;/ jynfolrsm;wkd@ jrifhrm;awmfvSef/ pdwf&nfoefI atmifvHukdv$ifh/ rmef[kef0ifhum &GufzGifhwufukef/ tuGufpkHESifh ròzHra=umuf/ 'l;raxmufbJ xkd;azgufnDwl/ atmifyGJ,lzkd@ wku d , f yl gavmh wku d yf gavmh? ? kd w f hJ uAsmyg?) (ud&k efEikd x f eG ;f NLD XmecJ/G awmifu&kd ;D ,m; a&;zJ‹G ay;yd‹k vu 130

xGu&f yfvrf;vm;


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

(1) jrefrmjynfoal wG[m atmify, GJ rl ,fh pdw"f mwf/ vlxw k u kd yf t GJ awG‹tóuHe‹J Edik if aH &;rSm yJpG m;rxm;bJ ud, k w f ikd v f y_ &f mS ;&r,fqw kd hJ Ed;k =um;r_[m xufxufoefoef&adS ew,fv‹kd ,H=k unfryd gw,f? ppftpd;k &u vlxak cgi;f aqmifawGukd urBmodvyk }f uHowfjzwfcw hJ hJ 'Dy, J if;vlowfyrGJ mS jynfoal wG aoaus=u&/ axmifcsc&H eJ‹ wcsKŒd owif;tpte aysmufaecJw h ,f? vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef; pk=unfajymovdk onf;cHcahJ yr,fh acgi;f iHŒk cHawmhrmS r[kwyf gb;l ? tarSmifxt k &Sed t f apmfawG v$r;f òcH+yD; aoG;aomufEw _ cf rf;awG tpGr;f ukezf iG x hf m;wJh ajcmufjcm;zG,f 'Dy, J if;nc&D;=urf;udk tumt&HrhJ jzwfoef;cJah yr,fh olw‹kd [m ouf+idryf pPn;f jzpfroGm;ygb;l ? pD;qif;aewJh jrpfwpif;vdk &Sio f efaew,f qdw k m txift&Sm;yg? a&SŒuacgi;f aqmifawG tzrf;cHxm;&vd‹k qd;k &Gm;yufpufveG ;f wJh &efoel ‹J olw‹kd awG xdyw f u dk w f ;kd &r,freS ;f odygw,f? 'gayrJh acgi;f ra&Smifcb hJ ;l ? tqdy&f nfe‹J avmifòrduaf ewJh axmife&H aH wGe‹J tm;òydi&f mrSm tedryhf g;qH;k tzdEydS cf aH wG&ŒJ rsuEf mS awG[m olw‹kd twGuf tompD;&apw,f? jynfoal wGe‹J waygi;f wpnf;xJjzpfomG ;wJh olw‹kd &ŒJ pdw"f mwfceG t f m;[m tcGit hf a&;eJ‹ &mxl;pnf;pdraf wGtwGuf vrf;jy ajryHak xmufcyH GJ wufaewJh avmbaZmuyfoal wGxuf omygw,f? ,H=k unfcsu/f trsm;tusK;d / pGe‹f vw $ f pGe‹f pm;vdrk /_ tepfemcHwwfwhJ vlom;jzpfru _ o kd m olw‹kd awG tmomjyif;jyif;iwfrw G af e=uwmyg? olwdk‹awG[m owif;rD'D,mawGudk ra=umufr&GHŒ ,Hk=unfcsufudk wifjyae=uw,f? vlpkvla0; vufrw S af wGe‹J urBmw0Sr;f udk awmif;qdq k ENjyae=uw,f? tºuiG ;f rJn h n D w G af &; rwnfaqmufEidk af tmif ppftpd;k &u tzufzufu ydwq f ‹kd um&Haeayr,fh tºuGi;f rJah tmifyu GJ kd t&,lz‹kd olw‹kd awG pdw"f mwf tm;jzifh jyifqifxm;+yD; jzpfw,fqw kd m aocsmygw,f? ABSDF (ru'w) OuUÏ udo k cH u J vlxv k y_ &f mS ;r_awG jzpfaewJt h a=umif; tckvakd jymygw,f?

“vlxv k y_ &f mS ;r_awG wck+yD;wckjzpfaew,f/ etz&JŒ Edik if aH &;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &; bufaygi;f pHzk Ed ydS rf _ t}u;D qH;k umvjzpfovdk vlxt k m;vH;k taxGaxGtusyt f wnf;awGe@J &ifqikd af e&wJh umvjzpfw,f? b,favmufyJ vlx&k ŒJ vGwv f yfciG ahf wG/ v_y&f mS ;cGiahf wG ydwx f m;ayr,fh toGio f ¿efrsKd ;pHek @J vlx&k ŒJ v_yf&Sm;r_awGudk qufwdkufawG@ae&w,f? jynfwGif;jynfy tajctaetm;vHk;u ajymif;vJr_udk awmif;qdak ew,f? 'gukd etz ppftm%m&Siu f vspv f #L±_aer,fq&kd if taxGaxGrauseyfra_ wGuae taxGaxGtºkH uGre_ ‹J &ifqikd &f rSmyJ”? 131


7J7ifhatmif

ru'w OuUÏa[mif; udx k eG ;f atmifausmu f vnf; tar&duef&ŒJ pD;yGm;a&;ydwq f Œkd r_eŒJ twl wdik ;f jynf pD;yGm;a&;ysuo f ek ;f aer_awGa=umifh tem*wfumvrSm vlxt k ºkH uGr}_ uD; jzpfvmEdik w f ,fv‹kd tpcs+D yD; tckvq kd ufajymygw,f? “88 vlxt k ºkH uGru _ jkd yef=unf&h if &Spaf v;vH;k ta&;awmfy[ kH m ae‹csi;f ncsi;f ay:vmwmr[kwyf gb;l ? tpd;k &&JŒ qd;k &Gm;wJzh Ed ydS rf a_ wGuae jynfojl ynfom;awGukd emusn;f r_jzpfay:apcJw h myg? 1987 ckEpS rf mS aiGpuULzsuo f rd ;f ypfvu kd w f meJŒtwl tif,m;uefabmifu wHwm;eDvo l wfy/JG axmifum;xJrmS vlawGukd ig;ydoyd f ig;csOo f yd f ¹yw G o f yd x f nfv h u kd w f muae vl 40 aoqH;k cJw h ma=umifh a'goxGuaf ewJv h t l yk }f u;D udk vrf;ray: xGuaf pcJw h mjzpfygw,f” vd‹k qdyk gw,f? quf+yD; vuf&t dS ajctaeeJ‹ E_id ;f ,Of&mrSm æ “tck'yD , J if;vlowfyu JG vnf; tvm;wljzpf&yfygy?J vlx}k u;D [m 'Dxufyrkd cHEikd af wmhb;l ? tar&duef&ŒJ ydwq f Œkd ta&;r_eŒJ pD;yGm;a&;ysuo f ek ;f aer_a=umifh tem*wfumvrSm vlxt k ºkH urG j_ zpfvmp&m&Sw d ,fvŒkd jrifw,f? cifneG Œf &JŒ tcsuf 7 csuef ŒJ vrf;n$eaf jryHu k kd vlxu k vufcrH mS r[kwyf gb;l ? ppftpd;k &u vlxu k kd w}udr-f ESp}f udrx f ufy+kd yD; t±l;vkyv f Œdk r&bl;” vd‹k tuJjzwfygw,f? (2) tkycf sKyfoal wGu tqH;k pGet f xd zdEydS v f m&if jynfoal wG wke‹f jyeftw H v k mwwfwm[m obm0uswhJ jzpf±;kd jzpfpOfwckyg? vlxw k u kd yf /GJ vlxt k ºkH uGru _ kd vlwOD;wa,muf tzJ‹G tpnf;wcku zefw;D ,lv‹kd / vky, f v l ‹kd awmh r&ygb;l ? b,forl qdk jynfov l x l u k dk “xdik /f x/ tHºk u=G u” qd+k y;D trde‹f ay;cdik ;f apvd‹k vnf; r&ygbl;? etz ppftkyfpk&JŒ vlxkqENrygwJh yJGvrf;rsKd;awGom jynfolvlxkudk &Hzef&Hcg trdef‹ay;/ cdik ;f apEdik af yr,fh ppfreS w f hJ vlxt k ºkH uGrr_ sK;d udak wmh jynfov l x l u k , kd w f ikd f zefw;D avh&ydS gw,f? jrefrmvlx[ k m t*Fvyd u f v kd ekd eD ,fcsŒJ eJ‹ Adv k af e0if; ppftm%m&Sipf epfq;kd awG&ŒJ v$r;f rd;k cs,v f , S rf u _ vGwaf jrmufz‹kd vufeufuikd af wmfveS af &;/ Edik if aH &;enf;vrf;awGtjyif vlxw k &yfv;kH vrf;ay:xGuf qENjywJh tHºk uGr}_ uD;awGe‹J wdu k yf 0GJ ifc=hJ uwmjzpfygw,f? vlxt k ºkH uGrq _ w kd m tkycf sKyfot l m%mydik af wGe‹J jynfoal wGu yÉdyuQukd =um;cHrxm;bJ jynfoal wG ud, k w f ikd f wdu k ±f u kd 0f ifa&mufajz&Si;f wJh enf;vrf;ygy?J 'Denf;vrf;udk b,ftcsed /f b,fvt kd ajctaersK;d rSm xkwfazmftoHk;ðy=uvJqdkwm jrefrmjynfrSmjzpfcJhwJh 1300 jynfhta&;awmfyHkeJ‹ &Spfav;vHk; 8888 vlxt k ºkH uGrE_ pS &f yfukd E_id ;f ,SO=f unf&h if wlnw D t hJ csuaf wG awG‹Eidk yf gw,f? 132


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

1300 jynfhta&;awmfyHk}uD;udk pwifcJhwJh acsmufa&eHajroydwf qENjyyJG[m ocifcifudk bDtdkpD ukr% ` yD idk &f iS af wGu armfawmfum;tvky±f u kH ae rw&m;tvkyx f w k w f mu pwifcw hJ mvd‹k vl}u;D awGu oH;k oyfczhJ ;l ygw,f? 'Dta=umif;w&m;[m 1300 jynft h a&;awmfyjkH zpfay:zd‹k t"duuswhJ “vwfwavm ta=umif;w&m;” jzpfygw,f? &Spaf v;vH;k ta&;awmfy&kH ŒJ vwfwavmta=umif;w&m;[m 1987 ckEpS f pufwifbm 5 &ufu rqvtpd;k &u 75/ 35/ 25 usyw f ef aiGpuULawGukd w&m;r0if aiGpuULtjzpf ausnmr_/ wHwm;eDe‹J zke;f armfta&;tcif;awG jzpfygw,f? 'Dvkd vwfwavmta=umif;w&m;awG[m Edik if t H rsm;rSm ay:ayguw f wfygw,f? 'gayrJh tckvkd vwfwavm ta=umif;w&m;rsK;d ay:aygu±f ekH ‹J vlxktHkºuGr_ jzpfrvmygbl;? “tajccHta=umif;w&m;” qdkwJh jynfolvlxkeJ‹ tm%mydkiftpdk;& t=um;u yËdyuQukd wif;rmapwJh a&aomufjrpfwck&ydS gw,f? 1300 jynfhta&;awmfyHk jzpfay:zdk‹ cdkifrmwJhtajccHta=umif;w&m;[m bDtdkpDukr`%Dykdif&SifawG&JŒ a&eHajrtvkyform;xktay: rw&m;*kwfaoG;pkyf cs,fvS,fr_/ jrefrmjynfom;awGtaeeJ‹ udkvdkeD e,fcsŒJ pepfatmuf cg;oD;wJb h 0awGu ±ke;f xGuv f pkd w d f jyif;jyr_/ trsK;d om;vGwaf jrmufa&; v_y&f mS ;zd‹k Edik if aH &;tod Ed;k =um;xufoefr/_ vlxv k w l ef;pm;toD;oD; qef‹usiv f y_ &f mS ;r_awGjzpfygw,f? &Spaf v;vH;k tHºk uGrr_ mS jynfoal wG[m wygwt D m%m&Sipf epfatmufrmS 26 ESpf pD;yGm;a&;c|wòf cHus/ vlrv _ w G v f yfciG q hf w d o f ek ;f / zdEydS Af v kd u f sr'_ %f tqd;k ±Gm;qH;k cHpm;cJ&h w,f? 'gawG[m tajccH ta=umif; w&m;awGyg? tajccHta=umif;w&m;eJ‹ vwfwavmta=umif;w&m;[m vlxt k wGi;f teuf±id_ ;f tjyif;xefq;kH a&csed t f jzpf ±du k cf wfvm&if tHºk urG j_ zpfvmEdik yf gw,f? 'gayrJh wdik ;f jynfw0Sr;f vlxw k &yfv;kH tcsed u f mG [r_ odyrf &Sb d J a'owcke‹J wck/ wòr‹d e‹J wòr‹d qufpyfvy_ &f mS ;zd‹k q&kd if “vlxq k ufo, G af &; vkyif ef; Media” eJ‹ yHy h ;kd zd‹k vkyd gw,f? 1300 jynft h a&;awmfyrkH mS a&eHajrtvkyo f rm;awG acsmufuae &efuek u f kd csw D uf&mrSm Ekid if aH &; orm;awG/ ausmif;om;acgi;f aqmifawG&ŒJ qufo, G af &;/ owif;ay;yd‹k jzef‹csad &; vkyif ef;awG&ŒJ u¾[m ta&;yg t&ma&mufcJhw,fvdk‹ qdkygw,f? tvkyform;v_yf&Sm;r_}uD; csDwuf&mvrf;a=umif;/ a&mufwahJ e&m/ aexdik pf m;aomufa&;tajctae/ eHygww f w k u f ikd f jrif;pD;ykvyd af wG&ŒJ t"rRusiw hf o hJ wif;/ tzrf;tqD;owif; pwmawGudk vlxku tcgrvyf=um;ae&+yD; trsKd;om;a&;pdwf"mwf Edk;=um; wufºuGc&hJ w,f/ yl;aygi;f aqmif±u G rf _ t&Sed t f [kef wk;d jr‡iEhf idk cf =hJ uw,fv‹kd od&ygw,f? &Spaf v;vH;k ta&;awmfy}kH u;D rSmvnf; a&'D,t kd oHvi$ Ïhf me&JŒ wdik ;f jynfw0Sr;f u tajctaeawGukd vlxq k D us,u f s,jf yef‹jyef‹ wifjyEdik cf =hJ uygw,f? &Spaf v;vH;k ta&;awmfyu kH kd òrd‹}uD;awGrmS wòydix f jJ zpfEikd zf ‹kd bDbpD &D ŒJ “jrefrmausmif;om; 3 OD;eJ‹ c&pfpw f zkd m*ef;euf” awG‹qckH ef;eJ‹ “Auo (ArmEdik if v H ;kH qdik &f m 133


7J7ifhatmif

ausmif;om;or*~rsm;tzJ‹G csKyf) trnfe‹J =o*kwv f tpu xkwaf 0cJw h hJ vlxyk ef=um;csuf vufurf; pmapmif” awG[m tvGet f a&;ygcyhJ gw,f? 'g[m vlxq k ufo, G af &; Media &JŒ tcef;u¾yg? avhvmcJw h hJ tcsuf 3 csuaf =umifh vlxt k ºkH urG j_ zpfEikd yf gw,f? wu,fv h ufawG‹rmS b,fvkd vlwef;pm; awGu vlxt k ºkH urG u _ kd pwifwwfvq J w kd m qef;ppfvykd gw,f? “tpkttky&f w dS hJ ygw0f ef;usit f ajctaeeJ‹ a,bk,stm;jzifh b0csi;f wlwhJ vkyif ef; e,fy,f” awGu pwif=uygw,f? 1300 jynft h a&;awmfyrkH mS tvkyo f rm;/ &Spaf v;vH;k rSm ausmif;om;awGyg? 'gu=kd unf+h y;D tpkttkyf&SdwJh ygwf0ef;usiftajctaeeJ‹ a,bk,stm;jzifh b0csif;wlwJh vkyfief;e,fy,fawGu pwifvy_ &f mS ;zd‹k jzpfwwfw,fqw kd m odEidk yf gw,f? vlxt k ºkH uGrE_ pS cf rk mS rwlujGJ ym;csuw f ckukd awG‹&ygw,f? 'g[m “wdu k yf 0GJ if&uf Target Date” udpyP g? &Spaf v;vH;k (8888) ae‹jzpfwhJ =o*kwv f 8 &ufrwdik cf if 2 &uftvdrk mS ausmif;om; 3 OD;eJ‹ c&pfpw f zkd m *ef;euf awG‹qckH ef;[m ta&;}uD;ygw,f? ausmif;om;awGu 8 &uf 8 vrSm Edik if w H 0Sr;f 'Dru kd a&pD k yf gw,f? Target Date ay;wJt h wdik ;f vnf; awmif;qdq k ENjyyJ}G uD; jzpfvrd rhf ,fv‹kd Target Date ay;vdu òrd‹e,fawGrmS wòydix f v J y_ &f mS ;Ekid cf yhJ gw,f? ausmif;om;awGe‹J Auo&JŒ yef=um;csu[ f m vlxu k kd trdef‹ay;wmr[kwfygbl;? vlxk&JŒ pdwft[kef/ EdkifiHa&;a&csdefudk em;vnfr_&Sd&SdeJ‹ vufawG‹usus aygif;pyfEdkifatmif tcsdefudkuf yHhydk;cJhwmjzpfygw,f? b,fvdkyJjzpfjzpf Target Date r&SdbJ usefwJh ta=umif;tcsufawG&Sdaeayr,fh wEdkifiHvHk; twdkif;twmeJ‹ wòydifxJ/ wae‹xJ vlxktHkºuGr_ rjzpfEdkifygbl;? jrefrmjynf&JŒ vuf&Sdtajctae[m wòydifxJ/ wae‹xJrSm pwif+yD; vlxktHkºuGzdk‹ vdo k vm;qdw k mom qufpOf;pm;p&m &Syd gw,f? f s,af vmifavmif =um;cJyh gw,f? 99 ckEpS t f wGi;f ud;k av;vH;k 9999 wdu k yf aGJ c:oHawG Media uae us,u 'gayr,fh 99/ pufwifbm 9 &ufrmS vlxt k ºkH uGr_ jzpfrvmygb;l ? 'Dae&mrSm 88 ckEpS t f ajctaeeJ‹ 99 ckEpS f tajctaeuGmjcm;csuaf wGa=umifh jzpfEidk yf gw,f? 88 ckEpS rf mS vlxu k kd Ekid if aH &; OD;aqmifra_ y;wJh ygwD/ tzJG‹tpnf; tcdkiftrmr&Sdygbl;? 99 ckESpfrSmawmh 'DcsKyfygwD NLD eJ‹ vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf&JŒtcef;u¾ “EkdifiHa&;OD;aqmifr_” [m &Sdaeyg+yD? 'ga=umifh vlxktaeeJ‹ a':atmifqef;pk=unf/ NLD &JŒ “owif;pum; Message” ryg;r_a=umifh v_y&f mS ;cGirhf omwm jzpfEikd f ovd/k wjcm;ta=umif;tcsuaf wGvnf; &SEd idk yf gw,f? vlxak cgi;f aqmif[m tzufzufu vdrmR yg;eyfpmG eJ‹ h m jzpfEidk yf gw,f? csed q f +yD; owif;pum; Message ray;cJw ar 30 &uf 'Dy, J if;vlowfy}GJ uD;rSm vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unfe‹J ygwOD ;D aqmifoal wGukd 134


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

jrefrmppftpd;k &u zrf;qD;csKyfaESmifcw hJ m[m tcsed u f u kd v f y_ &f mS ;r_wck jzpfrvmcif óudwifumuG,w f hJ vkyaf qmifcsut f jzpf ,lqEkid o f vk/d &efuek òf rd‹t0if vlx&k ŒJ tiftm;}uD;rm;wJh axmufcóH udqydk }GJ uD; jzpfvmrSmudk pd;k &GŒH vd‹k vnf;jzpfEikd yf gw,f? (owif;w&yftqdt k & CRPP arG;ae‹ pufwifbm 16 &ufrmS NLD eJ‹ CRPP u wdu k yf aGJ c:oHay;r,fv‹kd od&ygw,f?) etz uawmh NLD [m a':atmifqef;pk=unf arG;ae‹jzpfwhJ ZGef 19 &ufukd wdu k yf 0GJ if&ufowfrw S x f m;w,fv‹kd pGypf aGJ jymqdck yhJ gw,f? wdu k yf 0GJ if&uf Target Date udk &nfn$ef;wmyg? 'gayrJh ausmfvGefcJh+yDjzpfwJh &ufudkom azmfjycJhwmjzpfovdk/ vlxak cgi;f aqmifukd zrf;+yD;csed rf S ajymcJw h mvnf; jzpfygw,f? J if;vlowfyrGJ wdik cf if b,favmuf ta&;ygcv hJ /J (wdu k yf 0GJ if&uf Target Date ta=umif;t&mrSm 'Dy, wdu k yf 0GJ if&ufqw kd m wu,fvt kd yfvm;/ b,fou l wdu k yf aGJ c:oHay;Edik rf mS vJ qdw k m pOf;pm;=unfh apvdw k t hJ wGuf wifjywmyg? wdu k yf 0GJ if&uf&rdS S vlxv k y_ &f mS ;r_/ vlxt k ºkH uGrj_ zpfr,fv‹kd rqdv k ykd gb;l ?) b,fvykd jJ zpfjzpf vuf&t dS ajctaetwdik ;f zdEydS Af v kd u f sr/_ iwfrw G af cgi;f yg;r_/ vlrt _ aqmuftODwckv;kH rGpm}uJaer_awG qufjzpfae&if vlxt k aeeJ‹ Edik if aH &;Ed;k =um;r_ a&csed t f vdu k f xyfrt H ºkH uGvmtH;k rSmyg? ppftpd;k &uvnf; vlxt k ºkH uGr_ rjzpfatmif/ jzpfc&hJ ifvnf; usq;kH atmif enf;vrf;rsK;d pHek ‹J [ef‹wm; acszsurf mS jzpfygw,f? txl;jyifqif/ owdxm;wku d yf 0GJ if&rSmrsK;d yg? &JŒ ajyma&;qdck iG &hf o dS l NLD rd;k ukwf rJqENe,ftrSwf 2 jynfo@l vw $ af wmf ud, k pf m;vS,f OD;bdkvSwifhuvnf; 'Drdkua&pDta&;v_yf&Sm;r_}uD;rSm jynfoltm;vHk;yg0ifzdk‹/ pepfwusvnf; jyifqifEidk zf ‹kd vt kd yfa=umif; tckvakd jymygw,f? NCGUB

“wdkif;jynfwckrSm 'Drdkua&pD&&Sda&;twGuf v_yf&Sm;r_qdkuwnf;u tJ'Dwdkif;jynf&JŒ EdkifiHom;awG tm;vHk;uae trsdK;om;EdkifiHa&;tod&SdpGmeJ@ pnf;urf;&Sd&Sd nDnD!Gwf!Gwf wufwufºuGºuG yg0if aqmif&u G =f uzd@k tifrwef ta&;}u;D ygw,f? tJ'v D kd vlxu k owW&d &dS dS yg0ifaqmif&u G =f urSvnf; 'Dru kd a&pD v_y&f mS ;r_}u;D tjrefq;kH atmifjrifjy;D ‘jynfoal wGxu J ae jynfoal wGu, kd w f ikd u f a&G;cs,f wifajrm‡ ufw/hJ jynfoal wGtwGuf wu,ftvkyv f yk rf ,f’h ppfreS w f hJ 'Dru kd a&pDtpd;k &qdw k m ay:ayguf vmrSmjzpfygw,f? 'Dae&mrSm pnf;urf;pepfus+yD; Edik if aH &;OD;wnfcsuf tcdik t f rm&Sw d hJ vlxv k y_ &f mS ;r_rsKd ;udk azmfaqmif =u&rSmjzpf+yD; zdESdyfwif;=uyfr_rsdK;pHkudk rcHEdkif=uawmhwJhtqHk;rSm jzpfcsif&mjzpfqdkjyD; OD;wnf&mrJh tHkºuGaygufuGJwJh vlxkv_yf&Sm;rsKd;jzpfroGm;atmifawmh tm;vHk;u 0dkif;0ef;aqmif&GufoGm;=u&rSm jzpfygw,f”? 135


7J7ifhatmif

(3) ppfacgif;aqmifawG[m jynfolvlxk&JŒ ae‹w"l0pm;0wfaea&;/ tdk;tdrfajr,mwnfwHha&;udk +cdrf;ajcmufaew,fvdk‹ jynfwGif;vmwJh oHk;oyfcsufwcku qdkygw,f? wcsKdŒtcsuftvufawGudk tusO;f csKyf aumufEw k w f ifjy&r,fq&kd if æ “jrefrmhp;D yGm;a&;tusyt f wnf; euf±id_ ;f oxuf euf±i_d ;f aeayr,fh vH;k 0*±krpdu k b f J vspv f #L±_xm;w,f? tar&duefwa':vm 6 usyf aiGvJE_ef;/ b%fawG òydvJysufpD;/ pD;yGm;a&;ydwfqdk@r_uaejzpfvmwJh tjynfjynfqikd &f m tar&duefa':vmoH;k pG&J muae z,fxw k cf &H / Edik if jH cm;&if;ES;D ðry‡ Ef rHS a_ wG xGucf mG ae+y;D xyfrvmjcif;/ tvkyv f ufrw hJ ;kd yGm;vmjcif;/ ta&mif;t0,fxikd ;f r_id ;f +yD; vkyif ef;rsKd ;pHx k w k v f yk af ewJh puf±t kH vky±f akH wG rvnfywfEikd b f J ydwyf pf&jcif; pwJh pD;yGm;a&;jy\emawGukd udik w f , G af jz&Si;f r_r&Sb d J ypfxm;w,f? tcGet f aumufawGukd pD;yGm;a&;xdik ;f r_id ;f aewJ=h um;u e,fy,ftoD;oD;rSm wd;k jr‡ihf aumufaew,f? t&ifEpS af wGe‹J rwlbJ wESpt f wGuf w}udraf umuf±ekH ‹J rauseyfEikd b f J aemufw}udrf xyfaumuf/ wae@vyk w f ae@pm; tajccHvw l ef;pm;awGomru tv,ftvwfwef;pm;awGe‹J 0efxrf; awGuykd g pD;yGm;a&;tusyt f wnf;atmufrmS tvl;tvJ cHae&atmifzefw;D xm;w,f” vd‹k qdyk gw,f? jynfoal wG pD;yGm;a&;0J*,ufxrJ mS ork'&N m0rf;wxGmtwGuf vl;vdru hf ;l cwfae=u&+yD; Edik if aH &;buf OD;vSnrhf vmapvd[ k ef&ydS gw,f? ppftpd;k &[m olw‹kd rmS apwemwjym;om;rS r&So d vdk pD;yGm;a&; pDrcH ef‹crGJ _ nhzH si;f wma=umifv h nf; wcsucf w k Ef pS cf sujf ywf tusK;d &Sw d ,fv‹kd ,lqae[ef&ydS gw,f? tm±Hv k +$J y;D jzpfatmif vlrsK;d a&;/ bmoma&; t"du±k%;f awGzefw;D ovdk oHCmawmfawGuv kd nf; ae&if; xdik &f if; wif;usyw f v hJ òkH cHa&;atmufrmS ae&atmif trde‹f awGxw k /f vlxpk w d af jcmufjcm;atmif csed f udu k Af ;kH awG vSrd chf /GJ ae&mopftajctaeopfrmS aeom;usatmif vH;k yrf;ae&zd‹k ae&ma[mif;awGuae ajymif;a&$Œz,f&mS ;/ avmif;upm;r_awG xlajym+y;D rl;,pfaq;0g;awGe‹J rl;rdu k af eatmif r_id ;f wku d af eygw,f? jynfwGif;oHk;oyfcsufpmwrf;xJrSm “t&yfa'otoD;oD;rSm AHk;azmufcGJ/ rD;'kwfwif/ axmifxGuf vlq;kd awGe‹J jyefay;qGo J wfjzwfra_ wGjzpfap+yD; &yfuu G af 'otoD;oD;u jynfoal wGtwGi;f ol@ukd udk,fr,Hk/ udk,fhukd olr,Hkjzpfatmif &efwdkufay;Edkifa=umif;/ 'Dvdkenf;eJ‹ jynfolawG&JŒ EdkifiHawmf tHºk uGrp_ w d "f mwfukd touft;kd tdrpf nf;pdrf vHòk cHr&_ a&;/ ylyifaomupdwf a=umufpw d w f k@d v$r;f rd;k zH;k tkyo f mG ;a&;twGuf zefw;D =urSmjzpfa=umif;/ 'gt h jyif wdik ;f &if;om;vufeufuikd f tzG@J tpnf;awG tcsi;f csi;f wdu k cf u kd v f matmifvnf; óu;d yrf;Edik af =umif;” axmufjyxm;ygw,f? quf+y;D pmwrf;xJrmS æ 136


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

“'Dvkd Edik if aH &; pD;yGm;a&; ppfa&; vlra_ &;tajctaeawGukd ydq k ;kd oxuf qd;k / ysupf ;D oxuf ysupf ;D / jyif;xefoxuf jyif;xefatmif zefw;D xm;jcif;jzifh tm;ud;k &mrJah ewJh jynfoal wGukd a&G;cs,pf &m vrf;r&Sb d J eD;&m"g;udo k m a=umufa=umufe‹J ud;k uG,t f m;xm;&wJb h 0udk usqif;&efjzpfw,f? 'Dt h jyif 'Dru kd a&pDtwkta,mif a&G;aumufyaJG wGusi;f y+yD; ppfwyf=oZmcH ,leaD zmif;c|wt f &yfom;tpd;k & jyifqifz@JG pnf;jyrSmjzpfw,f? urBm'h rD u kd a&pDEikd if aH wGuv kd nf; ESpEf ikd if t H usKd ;wlvyk if ef;awG vkyaf qmifa&;/ a'oqdkif&m tusdK;wlvkyfief;awGeJ‹ vHkòcHa&;vkyfief;awG taumiftxnfazmfEdkifa&;twGuf pD;yGm;a&;ydwq f @kd ra_ wG/ uefŒuGurf a_ wGe‹J tcsed =f um=um onf;cHapmifq h ikd ;f &jcif;rsKd ; rvky=f uawmhbJ vufavsm+h yD; vuf&t dS yk pf ;kd olawGe‹J yJ qufo, G v f matmif w±kw/f tdE, dN / ,d;k ',m;eJ‹ tmqD,H &JŒ yl;aygi;f ulnrD e_ ‹J usK;H oGi;f Edik af tmif óud;yrf;=uvdrrhf ,f”vd‹k xifjrifcsuaf y;xm;ygw,f? wifjycJo h r#[m jrefrmhEikd if aH &;jy\emudk Edik if aH &;enf;vrf;eJ‹ ajz&Si;f zd‹k / pm;yJ0G idk ;f awG‹qakH qG;aEG;yJq G D csw D ufz‹kd / 'grrS [kwf vlxt k ºkH uGra_ &csed t f vdu k f v$waf wmfu, kd pf m;ðy aumfrw D v D ufxJ tm%mtyfz‹kd txd wGe;f tm;ay;Edik rf ,fh vlxv k y_ &f mS ;r_/ vlxt k ºkH urG j_ zpf+y;D 'Dvx l t k ºkH urG t _ wGuf óuw d ifjyifqifra_ wG pepfwusvyk af &;twGuf jrifor#wifjywmjzpfygw,f? (jynfph u kH ek v f jkH cif; r&Syd g?) (4) 'Dy, J if;vlowfyt GJ +yD; tm%m&Sipf pftpd;k &eJ‹ 'Dru kd a&pDwikd ;f &if;om;tiftm;pkawG&ŒJ tjyeftvSef tðywfðzwfa&;uawmh t&Sed t f [keef ‹J omG ;aeyg+yD? Road Map tm;prf;yJrG mS b,fbufu tompD; &r,fqw kd m twdtusrajymEkid af yr,fh vlom;wOD;csi;f vGwv f yfciG /hf wdik ;f &if;om;vlrsK;d wkid ;f wef;wla&;eJ‹ ud, k yf ikd jf yXmef;cGirhf &wJh tcsed w f ikd ;f uawmh wdu k yf 0GJ ifumvawGtjzpf quf&adS etH;k rSmyg? 'Dy, J if;vlowfyt GJ +yD; ‘tar vlxak ':trm’ u ‘jynfow l &yfv;kH tifrwef óud;pm;&r,ft h a=umif;/ taocH=u&tHk;r,fhta=umif;’ ajymcJhzl;ygw,f? b,ftcsdefrSm tqHk;owfatmifyJG&rSmvJqdkwJh ar;cGe;f &JŒ tajzudk tarajymwJph um;xJuyJ tajz&Sm=unfah pvdyk gw,f? dS l 0ef}uD; OD;bdv k w S if/h ABSDF (qufo, G af r;jref;csuaf wGukd ajz=um;ay;wJh NCGUB ajyma&;qdck iG &hf o OuUX udo k cH /J ABSDF OuUXa[mif; udx k eG ;f atmifausm/f uAsma&;om;ay;yd‹k whJ ud[ k ed ;f Ekid f (rE aW v;)eJ‹ ud&k efEidk x f eG ;f (NLD XmecJ/G awmifu&kd ;D ,m;) wd‹k ukd aus;Zl;wifygw,f?) Ed0l ifbmv 24 &uf/ 2003 (rZÆ)d ÔÔÔÔÔÔÔ 137


tydik ;f - 4 yGiv hf ef;vdak om pmyef;tdrf

tyd k i f ; (4)

yGifhvef;vdkaom pmyef;tdrf

aiGriS o f w k =f u/ pkw+f zJ=uwJh etz pmayuifaywkid af wG&ŒJ vufatmufrSm vSD;jzwfy,fowfcH&wJh jrefrmhpmay yef;cif;eJ‹ pma&;q&m}uD;awGeJ‹ pme,fZif;tajctae wpdwfwa'oudk vSpf[jyvkdwmyg? jrefrm-[dEND pmay aygi;f ul; q&m}uD; OD;armoD&d atmufarhz, G f trSww f &eJ‹ td E N d , tajcpd k u f jref r mh ' D r k d u a&pD t if t m;pk a wG & J Œ wku d yf 0GJ ifocH syt f a=umif;udv k nf; xnho f iG ;f xm;ygw,f?


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wdraf umaeaom {&m=**Fgjrpfwpif; jrefrmrsK;d csppf mqdak wmf}uD;awG&ŒJ ESv;kH onf;yGuu f ae pdr, hf jkd zmpD;vmwJh &opmayeJ‹ tEkt&G okcrk uAsmawGukd &ifxrJ mS v_u d af rmpGm bmomjyefqakd &;om;&if;eJ‹yJ ol[m jrefrm-[dEDN pmay ,Ofaus;r_ aygi;f ul;ay;ol jzpfvmcJw h myg? jrefrmEdik if o H m;awGq&kd if wHcg;r&Sd "m;r&Sd ol‹trd u f kd 0ifxu G o f mG ;vmcGiahf y;xm;ygw,f? ol‹ausmif;}u;D &JŒ vHòk cHa&;tapmifah wGukd jzwfausm&f if; ol&&dS mtdrq f D oGm;=u&w,f? a&yufr0ifatmif azmifz‹GJ ajymqdk wwfojl zpf+yD; b0jzwfoef;r_/ ynma&;eJ‹ pmayc&D;tawG‹tóuH/ Edik if aH &;tjrifawGukd rem;wrf;ajymzd‹k tcsdefra&G; tqifoifhjzpfaewwfolyg? pdwftm;xufoefwJhtydkif;udk a&muf+yDqdk&if 00zdkifhzdkifh cE<muk, d }f u;D [m odro hf rd w hf ek v f m+y;D toHaetoHxm;[mvnf; jrifw h ufvmwwfygw,f? “armqdw k m æ &Sr;f / oD&q d w kd mu æ *k%af yg/h 'ga=umifh &Sr;f jynf&ŒJ *k%v f ‹kd trnfu qdx k m;w,f” wJ?h ol‹emrnf “armoD&”d jzpfygw,f? 'gayrJv h nf; usaemfw‹kd u ol[m ol‹arG;&yfZmwd &Sr;f jynf&ŒJ *k%t f oa&udyk J jri‡ w hf ifay;w,fv‹kd r,lqygb;l ? jrefrmjynfoal wG&ŒJ *k%o f u d mQ udyk g jri‡ w hf ifay;aeolv‹kd em;vnfygw,f? “ArmjynfrmS arG;+yD; ArmjynfrmS }uD;jyif;vm±Hrk ubl; woufwm&JŒ &mcdik Ef e_ ;f 50 eD;yg; ArmjynfrmS ukev f eG cf w hJ hJ usaemfw‹kd om tvkyw f ckck qufvyk cf iG &hf r,fq&kd if tdE, dN udk vmp&mta=umif;r&Sb d ;l ? ausmif;q&mwa,muftaeeJ‹ ausmif;q&mvkycf iG rhf &Sad wmh&if b,fvv kd yk f aeEkid rf mS vJ? usL&Siaf wmif ray;&bl;vd‹k ydwv f u kd af wmh bmvky&f rSe;f rodb;l ? Armjynfukd wae‹rS rarhb;l ? tdE, dN a&mufwhJ ae‹up+y;D 'Dae‹txd Armjynf wd;k wuf}uD;yGm;a&;twGuf vkyv f mcJyh gw,f” vd‹k OD;ae0if; awmfveS af &;aumifpD trde‹f a=umifh 1965 ckEpS f arv 8 &ufae‹u rdom;pke‹J twl tdE, dN udak &mufvmwJh olu ajymcJw h myg? OD;armoD&u d kd 1934 ckEpS f azazmf0g&v D 25 &uf/ we*FaEGae‹u &Sr;f jynfe,f/ ausmufròJ rd‹rmS arG;zGm; cJw h myg? ol[m aoqH;k wJh 69 ESpt f &G,rf mS atmifjrifrt _ rsK;d rsK;d udk wayG‹wydu k &f xm;+yDjzpfayr,f/h tdE, dN jynfc&D;tpuawmh yd;k zJuwWyD gcif;xm;wJv h rf;r[kwb f J ql;ajimifch vkwrf sm;pGmudk ZJo G wWad wGe‹J ckwx f iG &f iS ;f vif;cJw h hJ =urf;wrf;wJv h rf;wckom jzpfcyhJ gw,f? OD;armoD&d qH;k oGm;+yv D ‹kd =um;vdu k w f t hJ csed rf mS ±kww f &ufqo kd vdk ol‹rsuEf mS udk txif;om;ajy;jrifvu kd +f y;D ‘[m’ueJ jzpf=u&w,f? ol‹aus;Zl;udk odolawG/ &,lzl;olawGtwGuf rarhEkdifwJh eHeufcif;wck 139


7J7ifhatmif

jzpf=urSmyg? rd;k om;wdrv f yd af wG[m tJ'aD e‹rmS xl;xl;uJuJ !dak rSmifaeygw,f? +yD;cJw h ZhJ v l ikd v f 9 &ufae‹uayg?h jrefrmEdik if t H wGuf pmay/ Edik if aH &;/ ynma&;/ vlra_ &;eJ‹ bmoma&; tusK;d &Szd ‹kd tzufzufu wwfprG ;f oa&GŒ rarmEdik rf yef;Edik f vufwcGJ o hJ jl zpfv‹kd ema&;udpu P kd jrefrmawG 0dik ;f 0ef;=uygw,f? jrefrmvli,f wcsKŒd u ol‹tvkycf ef;/ pm=unfch ef;uae owif;XmeawGukd ta=umif;=um;zd‹k jyifqif=uw,f? ydik &f iS rf hJ ae+yjD zpfwhJ pmtkyt f }u;D ti,fawG[m ocifjzpfol aoqH;k oGm;rSe;f rodbJ t0iftxGuf vkyaf eolawGukd ouf+idryf pPn;f yDyD rwkerf v_yef ‹J =unfah e=uw,f? olw‹kd awG ±kwcf sn;f txD;useo f mG ;yg+yD? jrefrm jynfoal wGcspw f hJ vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unfu rSeaf bmifxu J ae OD;armoD&u d kd wnf+ird pf mG E_wq f uf*% k ðf yaew,f? “e,l;a'vDudk pwiftajccswJh jrefrmausmif;om;awG prf;w0g;0g;roGm;&atmif tzufzufu taxmuftulay;cJo h vd/k 1990 ckEpS f arv a&G;aumufyt GJ +y;D tdE, dN udk xGuv f mwJh jynfo‹l vw $ af wmf ud, k pf m;vS,af wG/ ygw0D ifawGukd aexkid pf m;aomufz‹kd &uf&ufa&ma&m yHyh ;kd cJw h yhJ &kH yd v f m$ [m jrefrmjynf 'Dru kd a&pD&&Sad &; ordik ;f pmrsuEf mS rSm xm0&&Sio f efaerSmyg? ol‹t&nftaoG;eJ‹ apwemudk wefz;kd xm; av;pm;aerSmyg” vd‹k vGecf w hJ hJ 12 ESpaf vmufu a'vDòr‹d ukd jrefrmh'rD u kd a&pDta&;twGuf tajccsvmcJo h l vli,fwOD;u ajymcJw h myg? 1966 ckEpS u f ae 1992 ckEpS t f xd All India Radio (AIR) jrefrmydik ;f XmerSm wm0ef,cl +hJ yD;/ 1981 ckEpS rf mS awmh jrefrmydik ;f tpDtpOf&ŒJ }u;D =uyfa&;rª;tjzpf wm0efxrf;aqmifcw hJ ,f? a&'D,jkd yZmwf 100 ausm/f tdE, dN aw;*DwtajccH jrefrmaw;oDcsi;f 100 ausmef ‹J tdE, dN Ekid if t H a=umif; odaumif;p&mawG xkwv f i$ ahf y;&if; tdE, dN ta=umif; jrefrmjynfom;awGoad tmif avv_id ;f uae rdwq f ufay;cJyh gw,f? &Spfav;vHk;vlxktHkºuGr_}uD;rSm jrefrmjynfolawGbufu jywfjywfom;om;&yfcJh+yD; tm%modrf; ppftpd;k &udk jypfwifa0zefcv hJ ‹kd jynf0ifciG hf ydwyf ifc&H wma=umifh olcspw f hJ jrefrmEdik if u H kd ta0;uae tvGr;f o,faecJ&h olyg? e,l;a'vD/ eefuvdkif;t&yfrSm OD;armoD&d aqmufvkyfvª'gef;xm;wJh Ak'<bk&m;ausmif;&Sdygw,f? teD;w0dkufrSm jrefrmjynfjyef tdENd,vlrsKd;awG aexkdif=uygw,f? ^m%fawmf ESpfawmifcef‹&SdwJh Ak'<apwDawmfESpfqludk yifhaqmifxm;ovdk/ jrefrmEkdifiHw0Srf;u wefcdk;}uD;bk&m;yHkawmfawGudk eH&HtjynfhcsdwfqJGxm;wm awG‹&ygw,f? bmoma&;eJ‹ywfoufwJh tcg}uD;&uf}uD;awGrSmqdk&if jrefrmoHCmawmfawGeJ‹ jrefrmh'Drdkua&pDta&; v_yf&Sm;olawGudk zdwf=um;+yD; bk&m;ausmif;rSm 140


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

qGr;f uyfw&m;emwwfygw,f? bmoma&; ukov kd af umif;r_ðyaewJh bk&m;wumwOD; jzpfygw,f? 'gt h jyif ynma&;tvª&iS w f OD;vnf; jzpfygw,f? ausmif;om;aygi;f 4 axmifausm&f w dS hJ olyikd w f hJ Oxford Senior Secondary School rSm jrefrm'kuo Q nf uav;i,fwcsKdŒ vpOfa=u;vGwf oif=um;cGifhðyxm;ygw,f? jrefrmuav;awG ynm&nfc|ef qkay;yJaG wGuv kd nf; ol‹ausmif;xJrmS vufcu H si;f ywwfygw,f? aiGa=u;vnf; xnf0h ifun l aD y;cJo h vdk wjcm;ausmif;awGrmS oufomwJah ps;E_e;f eJ‹ ausmif;wufciG &hf zd‹k wzufwvrf;u &SmazGay;cJyh gao;w,f? tvnfvmwJhjrefrmawG c%wðzwfxjyefrSm róudufygbl;? rem;wrf; ajymqdkem;axmifwwf+yD; tdE, dN rke‹f rsK;d pHek ‹J tcgrvyf&adS ewJh jrefrmhomG ;&nfpm ZD;jym;/ Zdru f mG aph/ ae=umaphe‹J yJavSmaf wGukd csau|;ygw,f? olu, kd w f ikd v f nf; qD;csK/d aoG;wd;k / ESv;kH a&m*g&adS eayr,fh jrefrmjynfvyk rf ek ‹f awG rpm;&&if raeEkid yf gb;l ? nwa&;Ed;k qdw+f idrw f t hJ csed rf mS pma&;wwfwma=umifh ae‹cif;bufrmS ‘=uuftyd =f uufE;kd ’ tdy&f if; pmqufa&;ygw,f? ol[m jrefrmeJ‹ tdE, dN jynfom;awGtwGuf pma&;aeolyg? 0wˆKwd/k 0wˆK&Sn/f uAsm/ aqmif;yg;eJ‹ jyZmwf 120 eD;yg; bmomjyefqx kd w k af 0cJ+h yD;yg+yD? q&m}uD; ocifu, kd af wmfrid_ ;f / a&$Oa'gi;f / '*Hak &$r#m;/ ode;f azjrif/h '*Hw k m&m/ aZmf*s/D rif;ok0%f/ wufw;kd / jroef;wif/h wuUov kd b f ek ;f Ekid /f 0ef}uD;csKyfa[mif; OD;Ek tygt0if jrefrmpma&;q&m 50 ausm&f ŒJ pmayvuf&mrGef awGukd [dE/DN t*Fvyd b f momjyefc+hJ yD; 1985 ckEpS u f pwifxal xmifcw hJ hJ {&m0wDpmaywku d u f ae jzef‹cscd yhJ gw,f? jrefrmeJ‹ tdE, dN Edik if H a'otoD;oD;u ol‹ukd pmay,Ofaus;r_qikd &f m qkawG cs;D jr‡ichf +hJ yD; jzpfygw,f? jrefrmEkid if eH ‹J ywfouf+y;D ol&ŒJ tvª'geawGxu J Ekid if aH &;/ ynma&;/ bmoma&;udpaP wGukd tpm;xd;k r,fh ol&adS yr,fh 0ifa&muftpm;rxk;d Ekid w f u hJ pd u P awmh pmay,Ofaus;r_aygi;f ul;a&;/ {&m0wDuae **F gjrpfukd qufpyfay;r,fh jrpfwpif;ygy?J OD;armoD&ad jymcJw h hJ pum;wcGe;f udk 'Dtcsed rf mS tav;teuf jyefowd&rdygw,f? “jrefrmvli,fawG [dEpDN mudk aocsmoif=uyg? usaemfao+yD;&if qufvyk rf ,fo h l vdw k ,fAs? usaemfvyk cf siw f m vky+f yD;&if ocsKiõ ;f yd‹k awmhv‹kd ajymrSmyJ” wJ?h 'gayrJh usaemfw‹kd awG rjyifqifEikd cf yhJ gb;l ? oluvnf; taoapmcJyh g+y?D ol‹ausmif;rSmwufaewJh jrefrmuav;awGxu J b,foal wGrsm; ol rsK;d aphcscw hJ hJ jrefrm-[dEDN pmay 141


7J7ifhatmif

aygi;f ul;wHwm;udk qufwnfaqmufr,fqw kd m aocsma&&mwmawmh r[kwyf gb;l ? vwfwavmrSm usaemfwdk‹awG&JŒ pmay,Ofaus;r_aygif;ul;wHwm;}uD; òydvJysufpD;aewm txift&Sm;jrifawG‹ vdu k &f ygw,f? =o*kwv f 20 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

142


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

&ifuzkd iG Ihf vGw S v f u kd o f nf ‘taruarG; axmifuau|; æ &J&eJ aD pG; ZmenfaoG;a[h’ ‘ESp&f n S v f rsm; axmifxrJ mS æ ESyd pf uf=uwm pdw"f mwfrusb;l ’ ‘axmifuvGw+f yD; ody+f yD;r=um æ axmifxaJ &mufvm wku d yf aGJ ysmw f ‹kd ’ ‘wdu k yf w d n f O‡ ;f qJ ±du k Ef u S v f nf; æ tmZmenfawG awmfveS w f u kd q f ’J wufºuG+yD; tm;rmeftjynfeh ‹J oHòydiaf tmf[pfaewJh olw‹kd &ŒJ oHcsyw f u dk o f [ H m jrefrm&dyo f mcef;r&JŒ wHcg;ruwqifh t&Sed jf yif;jyif;eJ‹ avxkxu J kd tvkt,uf azmufcaGJ jy;xGuv f mwma=umifh =um;&ol tzd‹k =uufo;D wjzef;jzef; xoGm;&w,f? cef;rtv,frmS yvyfpwpfxikd cf u kH , kd pf D ,lxm;ayr,fh wcsKŒd u rd;k wd;k rwfwyf/ wcsKŒd u xdik &f mrxbJ a&SŒu opfom;pm;yJu G kd vuf0g;awG/ vufo;D awGe‹J ‘tH;k ’ueJ/ ‘'dik ;f ’ueJ pnf;csuv f u kd &f if; toHae toHxm;rSeaf tmif oHcsy&f ŒJ tazmufae&muae trSm;t,Gi;f r&Sd vdu k af y;aew,f? oHcsyw f ikd f ay;oluvnf; wae&mxJrmS t+idrrf aebJ [dv k n S 'hf v D n S ehf ‹J ud, k [ f eftaetxm;udk n$wv f u kd /f wdr;f vdu k /f ,dr;f vdu k /f ,dik v f u kd /f vufo;D vufarmif; qef‹wef;&if; wdik af y;aeovd/k 'd;k bwf axmuf';dk 0g;vufcyk ef ‹J vifuiG ;f vdu k af y;aeolawGuvnf; tm;yg;w& pnf;csuv f u kd af e=uw,f? oHcsyw f yk'f wdu k +f yD;csed rf mS awmh oHcsyw f ikd af y;olu xdik cf stem;,lvu kd +f yD; pm;yJaG y:u vsuq f m;eJ‹ *si;f okyu f kd ,lpm;vdu k w f ,f? 'd;k bwfq&muawmh aemufwyk'rf ul;cifpyf=um; ‘ywfpm’udk aeom; wusjzpfatmif jyefjyifaew,f? “tEkynmonfawmh r[kwyf gb;l ? pdw"f mwfe‹J 0goemt& vkyo f ifv h yk x f u dk w f hJ tvkyu f kd 0ifvyk w f myg? &ifxrJ mS av;av;yifyif&adS ewmawGukd yHpk w H rsK;d eJ‹ azmufxw k cf iG hf &vdu k v f ‹kd tawmfaygo h mG ;wmayg?h jrefrmjynfolawGudk,fpm; azmfjyay;&twGuf auseyfygw,f” vdk‹ oHcsyfwdkifolwa,mufjzpfwJh udo k ufrif; (trnf&if;r[kwyf g) u ajymoGm;wmyg? olajymovdkygyJ e,l;a'vDa&muf jrefrmh'Drdkua&pDtiftm;pkawGxJu tEkynmonfr[kwfbJ 0goemtavsmuf us&mae&mu v_y&f mS ;ae=uwJh vlvwfyikd ;f t&G,f olw‹kd awG[m ESppf OfEpS w f ikd ;f 143


7J7ifhatmif

{+yDvtrDS oHcsyfacGxGufEkdifzdk‹ azazmf0g&Dvup+yD; oHcsyfwdkufzdk‹twGuf 'Dae&mav;rSm a&muf vm=uwmyg? “vl‹tzJ‹G tpnf;twGi;f upOfu h vsm;jzpfaewmawG/ t+rD;‡ tarmufrwnfb h J uarmufur jzpfae wmawGukd ðyjyifajymif;vJapvdw k hJ qENawGe‹J jrefrmESpo f pfrul;cif axmufjyajymqdw k ,fv‹kd jrifygw,f? raumif;r_awG/ rSm;,Gi;f azmufjyefaewmawGukd twma&eJ‹aq;+yD; ðyjyif=uzd‹k owday;Ed;_ aqmfwm awG‹&w,f? tpd;k &tygt0if vltrsm;u tav;xm;oifw h ,f/ qifjcifoifw h ,f jrifwmyJ” vd‹k +y;D cJw h hJ rwfv 17 &ufae‹u e,l;a'vDrmS vkycf w hJ hJ oHcsyaf cGziG yhf rGJ mS wufa&mufvmol wOD;u vuf[ef ajc[efe‹J a0zefajymqdv k mygw,f? “oHcsyaf cGukd 1997 ckEpS u f wnf;u xkwcf w hJ myg? 'DEpS ef ‹J q&kd if 8 acG&+dS yD? 'DEpS u f awmh ‘xkavrmav 'd‹k val wG’ qdw k hJ acgi;f pOfe‹J yg? yg0ifot l m;vH;k &JŒ wufºun G n D w G rf e_ ‹J &ifziG chf siw f mawG vGwv f w G v f yfvyf azmfjy+yD; jynfoal wG=um;atmif zefw;D ay;Edik w f t hJ wGuf tyifyef;cHusK;d eyfygw,f” vd‹k oHcsyaf cG jzpfajrmufa&;twGuf wm0efcpH pD Ofol ausmufròJ r‹d om; udak usm}f u;D u ol‹toH=o=o}u;D eJ‹ pdwyf gvufyg &Si;f jyygw,f? jynfyu wku d yf 0GJ if jrefrmo}uFeo f cH syaf cGawG[m jrefrmjynfxu J kd acsmacsmarmarm 0ifomG ;wm r[kwfa=umif;/ tm%mydkifawGu rsufpda'gufaxmuf=unfhaewmrdk‹ ae&mtESH‹ c&D;aygufatmif owdxm;&a=umif; udo k ufrif; u ajymjyvk‹d oHcsyef ‹J oDcsi;f pmom;a&;wJh q&mjrwfxufukd qufar; =unfah wmh “2004 ckEpS u f rH&k mG o}uFerf mS usaemfw‹kd ocH syx f u J oDcsi;f awGqv kd ‹kd vl 5 a,muf tzrf; cH&w,f? ESpq f ef;w&ufrS jyefvw $ af y;w,f? tJ'ED pS rf mS yJ vm;&ª;d u o}uFerf ¾yfwckrmS oHcsyaf cGziG v hf ‹kd pufypPnf;awG todrf;cH&w,fvdk‹ od&w,f? tdEdN,-jrefrme,fpyf rdk;a&;*dwfrSm oHcsyfacGzGifhwJh owif;=um;vd‹k vlawGukd ppfvm;aq;vm;vkyw f ,f? 'gayrJh DVB eJ‹ RFA wd‹k vkd toHvi$ Xhf meawGuae xkwv f i$ ahf y;vd‹k tJ'u D ae ul;+yD; jyefjzef‹wmawG em;axmif=uwmawG&ydS gw,f” qd+k yD; olajymcJw h hJ jynfwiG ;f ae&mawGukd vSr;f ar#m=f unf&h if; ajymygw,f? “Edik if t H wGi;f rSm Edik if aH &;/ tkycf sKyfa&;eJ‹ pD;yGm;a&;tajctaeawGtygt0if vlrp_ ;D yGm;pepfwckv;kH u tqDtai:rwnfjh zpfaewmawGukd axmufjya0zefwhJ oHcsyaf wGukd em;rcHomwma=umifh ydwyf if xm;w,f” vd‹k ppfuikd ;f wkid ;f wrl;òr‹d cw H a,mufu zke;f vkid ;f uwqifh av;zifw h ;kd nif;pGm qdv k mygw,f? e,l;a'vDu xkwaf 0jzef‹csw d hJ oHcsyx f rJ mS awmh æ 144


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

“pHryD nmroifvu J mG æ tifwmeufrmS avhvm=uayg”h “tifwmeufawmh wd‹k rmS r&Sd æ atmifeuf}uD;yJ wd‹k rmS &Sw d ,f” “urBmwv$m;eJ‹ vufvrS ;f rD æ acwfay:tdik w f D roH;k =ubl;vm;” “acwfay:tkid w f D wd‹k rmS r&Sd æ HIV om wd‹k rmS &S”d “vlaer_b0 tqifrh aD p æ v#ypf pfr;D awG rSerf eS v f movm;” “v#ypf pfr;D awmh rSerf eS rf vm æ rSerf eS v f mwm rDwmjzwfyikd ;f ” tckEpS f oHcsyaf wGxrJ mS jrefrmjynfoal wG[m pm;0wfaea&; usyw f nf;+yD; ae‹pOf &yfwnfEikd zf ‹kd ta&; tcuftcJawG }uD;rm;aeyH/k aemufqufwGJ jzpfvmwJh avmif;upm;/ use;f rma&;/ vlra_ &; tajc taeawGeJ‹ tm%mydkifawGu t"rRaiGaumufcHaeyHkawGudk idkoHaESmvdkuf &DoHaESmvdkufeJ‹ oDqdk xm;wmvnf; =um;&ygw,f? 'gt h jyif etz ppftyk pf t k wGi;f tm%mvkyaGJ wG/ t*wdvu kd pf m;yH/k typftcwf&yfpaJ &; tzJ‹G awGe‹J jynfyynm&Siaf wGuv kd nf; aigah wmhawmh oa&mfxm;ovdk tusO;f pH tmZmenfawGta=umif;udk *k%ðf ycs;D usL;xm;ygw,f? “typftcwf&yfpJ enf;AsL[m æ jrefrmjynfrmS tvkyrf jzpfEikd b f ;l ” “nDvmcHrmS oGm;+yD;xkid f æ vdw k mr&Ekid f odvsuo f m;eJ‹” “c&D;qH;k yef;wkid f a&mufz‹kd &m æ vufeufuikd u f m jyefwu dk =f uavmh” “ndE‡ id_ ;f r&wJh tm%m&Sif æ vufeufe‹J yif wku d rf S atmify”GJ jrefrmtm%mydkifawGtay: &Jwif;pGm vufeufudkifwdkufyJG0ifzdk‹ wdkufwGef;xm;whJ pmom;awGudk jynfyEdik if rH mS bGi;f bGi;f &Si;f &Si;f a&;=uqd=k uvkyaf eayr,fh jrefrmjynfwiG ;f rSmawmh 'DtajctaersK;d &zd‹k qw kd m tdyrf ufwckygyv J ‹kd tpcs+D yD; rE aW v;olwOD;u tckvakd jymvmygw,f? “jrefrmh±;kd &mtaeeJ‹ o}uFeu f mvtwGi;f wOD;udw k OD; remrusi&f atmif/ odvnf; odomatmif? taumif;awGe‹J ESpo f pfukd óuq d &kd atmifv‹kd oHcsyx f ;kd w,fv‹kd yJ em;vnfw,fav? ae‹a&mnyg o}ueF f oDcsi;f awGq=kd u u=ueJ‹ tawmfaysm=f u&wm/ vl}uD;olrawGukd uefawmhwm/ acgi;f av#maf y;wm/ vl}u;D awGuvnf; i,f&, G o f al wGukd rke‹f z;kd ay;wm/ vltrsm;udk pwk'o D maºu;G wm &Scd w hJ mayg?h vlwidk ;f a&yufupm;=uw,f? r¾yfawGuvnf; r_v d akd yguaf ewm? ydawmufyef;awGqkd v_id v f id_ af ygaevd‹k rsufpdrSmvnf; =unfh&wm tawmft&om&Sdwmaygh? 'gawGu vlwkdif;twGuf r[kwfawmhbl;? rE aW v;rSmvnf; tdrw f iG ;f yke;f eJ‹ bk&m;bufvn S &hf wm rsm;uke+f yD” vd‹k olu &Darm&if;/ oufjyif;cs&if; cHpm;jyygw,f? 145


7J7ifhatmif

&efukefòrd‹om; vli,fwa,mufuawmh “&efukefo}uFefrSm a&mifpHkawG trsm;}uD;awG‹&w,f? ±d;k &m,Ofaus;r_qw kd muawmh uGu=f um;uGu=f um;aygAh sm? b,favmufyJ tuef‹towfawG&v dS nf; o}uFeaf &eJ‹twl bD,meJ‹ t&ufawGyg pD;arsmvmw,fv‹kd cHpm;&w,f? b,fvykd jJ zpfjzpf o}uFerf mS tylawGukd +idr‡ ;f owfEidk zf ‹kd ta&;}uD;ygw,f? 'gayrJv h nf; vGwv f yfomG ;ovm;qdak wmh r[kwjf yefb;l ? vmr,fhESpfopfrSm 'DhxufyltHk;rvm;qdkwm pOf;pm;&jyefw,f? tm;vHk; uHaumif;ygapvdk‹yJ ajym csifygw,fAsm? uHaumif;jcif;vufaqmif[m vGwfvyfr_qdk&if vGwfvyfr_udkayghAsm” vdk‹ ol‹&JŒ ayguu f aGJ ewJh oHpOfwydik ;f wp[m em;rSm cyfjyif;jyif;t&Sed ef ‹J vmaqmifw h eG ;f vdu k o f vdyk gy?J jynfya&muf jrefrmjynfom;awGuvnf; o}uFeyf aGJ wGudk Ekid if t H ES‹H rmS qifEw $J wfygw,f? wESpw f m pOfqufrjywftm;xkw&f wJh vkyif ef;cGiaf wGukd ,m,DpeG ‹f cgG +y;D trdEikd if aH wmfqu D o}ueF u f sae‹&ufawGrmS pkaygi;f usi;f yavh&ydS gw,f? wdik ;f jynfe‹J tvSr;f a0;aeolawGyyD D auseyftm;&r_uawmh xkvu kd x f nfvu dk f r&Ekid b f ;l vd‹k udo k ufrif;u cef‹reS ;f =unfyh gw,f? “usaemfw‹kd vljzpfvmwJh rqv acwftwGi;f rSmyJ vGwv f yfra_ wG qH;k ±_;H vmcJw h ,f? vl}uD;awGajymwJh e,fcsŒJ orm;awG&ŒJ tkycf sKyrf a_ tmufe‹J tvif;wef;av; c%&cJw h hJ ygvrD ef'rD u kd a&pDacwf&ŒJ vGwv f yfwhJ t&omudk bmvJqw kd m oJou J u GJ GJ rcHpm;Edik cf yhJ gb;l ? 'Dru kd a&pD&ŒJ taiG‹toufukd tdE, Nd rSm awG‹&awmh udk,fhajrudk,fha& udk,fhjynfolawG b,favmufawmif tpdk;r&wJhb0rSm usyfwnf;ydwfavSmifcH ae&ygvm;qk+d y;D pdwrf aumif;jzpf&w,f? olw‹kd awG b,fv'kd u k aQ wGóuaH e&vJ? b,fvckd pH m;ae&vJqw kd m awG;rdcpH m;od&mu olw‹kd tajymcsiq f ;kH pum;vH;k awGukd &ifxu J ae azmufxw k v f u kd &f wJt h wGuf auseyfygw,f” vd‹k wdr0f ifomG ;wJo h ‹l toHukd ajymvd‹k rqk;H cifrmS bJ uufqufukd olu toHjr‡iahf y; vdu k yf gw,f? “'Dru kd a&pD ywWjrm;rSef æ atmf[pfawmif;cH ay;rSmr[kwb f ;l ” “'Dru kd a&pD rÍLou æ olrsm;oem;rS &rSmr[kwb f ;l ” “'Dru kd a&pD trsK;d p±du k rf eS f æ tzd;k xdu k w f efatmif wdu k , f =l upd‹k ” “ppftm%m&Sif óuduo f avmufxk æ rmovm;rar;eJ‹ igw‹kd vx l ”k “xkavrmav 'd‹k val wG æ xkEu S o f al wG aemufqw k o f mG ;ruG‹J ” “xkavrmav 'd‹k val wG æ tcsed u f s+yDav jyefx=k upd‹k ” “&ifxu J qENawG/ cHpm;csuaf wGukd aumif;uifjyifus,}f uD;xJ jrefrmjynfxu J ae v$ww f ifv‹kd &wJh ae‹wae‹[m r=umygb;l ? a&mufvmawmhrmS ygAsm” vd‹k udo k ufrif;[m wvH;k csi;f a&&Gwv f u kd &f if; 146


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

jyLwif;aygut f jyifbufukd ai;=unfv h u kd yf gw,f? =u,fpiftaxmiftaomif; vif;vufaewmudk twdik ;f om;awG‹vu kd &f ygawmhw,f? ZGev f / 2005 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

147


7J7ifhatmif

csKd;zsufc&H aom pmyef;tdrf +y;D cJw h hJ &ufyikd ;f twGi;f u etz ppftpd;k & jyef=um;a&;0ef}u;D Xmeuae r*~Zif;/ *sme,f/ vH;k csi;f tygt0if xkwaf 0cGiv hf ikd pf if 16 ck csay;w,fv‹kd ajymygw,f?f xkwaf 0cGiv hf ikd pf ifav#mufxm;ol 800 ausmf &Sw d ma=umifh vuf&cdS say;wJh ta&twGu[ f m bmrS rajymyavmufb;l / pmaypdppfa&; n$e=f um; a&;rª;topf a&mufvmwkid ;f pmayvGwv f yfciG hf wd;k wufvmwmr[kwb f ;l / vlomajymif;wm rlajymif;r,fh t&dyfta,mif r&Sdbl;/ pmayvGwfvyfcGifhqdkwm ppftpdk;&vufxufrSmawmh 'Hk&if;'Hk&if;jzpfrSmyJ/ rxl;jcm;ygb;l vd‹k &efuek f pmaytodik ;f t0dik ;f rSm a0zefjymqdak e=uygw,f? etz&JŒ pmaypdppfa&; tajc tae b,favmufq;kd w,fqw kd m urBmah vv_id ;f xJrmS r=um;csit f qH;k =um;&wke;f ygy?J [kwyf gw,f? ajymr,fqv kd nf; ajymp&mawGu ajymrqH;k aygif awmoH;k awmifyg? tJ't D xJrmS vlxv k w G af jrmufa&;twGuf wdu k yf 0GJ ifc+hJ y;D jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&;twGuf tm;óu;d rmefwuf b0ysufcH&if; tvkyfvkyfcJhwJh acgif;aqmif}uD;awG/ orkdif;0ifyk*~Kdvf}uD;awG[m etz vufxuf a&mufwt hJ cgrmS aus;Zl;uef;cHb0a&mufomG ;wm toJemp&maumif;vSygw,f? etz pmayuifaywkid t f zJ‹G [m vGwv f yfa&;eJ‹ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; wdu k yf 0GJ ifoal wGta=umif;udk azmfjycGihf ray;cJyh gb;l ? 2003 ckEpS f 'DZifbmwke;f u ra[oDr*~Zif;rSm pma&;q&m[de;f vwfuae pmaytifwmAsL;wckvyk yf gw,f? olu NLD trwfvnf;jzpf pma&;q&m owif;pmq&mvnf;jzpfwhJ q&marmif0o H udk pmaytifwmAsL;vkyyf gw,f? yxrydik ;f udk azmfjycGi&hf cJah yr,fh 2004 Zefe0g&rD mS xkwrf ,fh pmaytifwmAsL; 'kw, d ydik ;f udak wmh tukev f ;kH ðzwfypf&ygw,f? bma=umifv h q J akd wmh ausmif;om;or*~ta=umif;eJ‹ AdkvfcsKyfatmifqef;ta=umif; ygvmwma=umifhjzpfw,fvdk‹ owif;xGuyf gw,f?f q&m[de;f vwf&ŒJ pmaytifwmAsL; 'kw, d ydik ;f uawmh u¾wckv;kH csev f yS f cHc&hJ ygw,f? acwfjrefrm*sme,fuawmh 2003 rwfvup+y;D pmaypdppfa&;tzJ‹G ukd wifcw hJ m xkwaf 0cGirhf uscyhJ gb;l ? *sme,frSm +idrf;csrf;a&;Adokum q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if;eJ‹ pmayynm&Sif v,fwDy¾dw OD;armif}u;D wd‹k ukd &nfne$ ;f wJh "mwfyekH ‹J aqmif;yg;awG ygwma=umifv h ‹kd od&ygw,f? pmaypdppfa&;tzJ‹G rmS wm0ef&o dS w l OD;jzpfwhJ Adv k }f u;D 0if;&Sed u f ‘tJ'D pmawGe‹J "gwyf akH wGukd txufv}l u;D awG pdw0f ifpm;p&m jzpfaew,f/ 0ef}u;D udk t&ifwifjy+y;D rS cGiðhf yr,f’ vd‹k r*~Zif;wm0efcaH wGukd jyefajymcJah =umif; od&ygw,f? 148


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

aemufwcku pma&;q&moef;0if;v_id u f pd yP g? Adv k cf sKyaf tmifqef;&JŒ txkyw ` edW ‹J rsK;d ±d;k pOfqufZ,m;ygwhJ (±kyx f rk aS jymaom jrefrmhorkid ;f 0if yk*K~ v d x f ;l rsm; 'kw, d wJ)G pmtkyrf mS pmaypdppfa&;tzJ‹G &ŒJ cGiðhf ycsuf rusrD xkwaf 0vd‹k q+kd yD; q&mhukd tjypfay;wJt h aeeJ‹ ESp&f n S af xmif'%fcsygw,f? pmayuifaywdik x f u J tvS;D tjzwform;awG&‹J b0uvnf; oem;p&myg? olw‹kd awG[m ae‹jrif naysmuf urf;em;opfyifawGyg? txktaxmif;/ t±du k t f armif;eJ‹ txkwt f ðzwfrcH&atmif rJrjJ rif&m &rf;ypf&wJhoabm&Sdygw,f? *sydk;udk vdyftjzpf wrif}uD;atmif rSefbDvl;wyf=unfh+yD; wnf;jzwf ae&ygw,f? pmaypdppfa&;rlqw kd m pmayuifaywkid t f }uD;tuJ&ŒJ &mxl;tm%mtwGuf ta=umuf }u;D &if }u;D ovd/k ta=umufao;&if ao;ovd/k 'grrS [kw&f if yg;&nfeyf&nf&&dS if &So d vdk vlnv hH zl si;f jzpf&if jzpfovkd tenf;eJ‹trsm; tav#mhtwif;&SdEkdifayr,fh olwdk‹tm;vHk;[m cyfyg;yg; "m;wvufpDeJ‹ rJrjJ rif&mckwzf ‹kd wm0efay;cef‹tyfjcif;cH&olawGom jzpfygw,f? pmaypdppfa&;u Adkvfrª;at;xGef;vufxufwkef;u acwfqef;*sme,f t,f'DwmOD;ausmf0if;udk acwfqef;*sme,fyw d yf ifwt hJ a=umif; Adv k af t;xGe;f u ajymcJyh gw,f? bma=umifv h q J akd wmh tar&duef vdv k m;wJh aqmif;yg;awG rsm;aevd‹k ygw?hJ q&m OD;ausm0f if;u ‘cifAsm;uom tar&duefvv kd m;wJh aqmif;yg;awGrsm;w,fomajymwm/ y&dowfu tar&duefukd a0zefwhJ qef‹usiw f ahJ qmif;yg;awG rsm;w,fvdk‹ ajymaew,f’ qdk+yD; jyefajz&Sif;cJhw,fvdk‹ =um;&ygw,f? 'gayrJh xkwfa0cGifhray;bJ Adv k rf ;ª at;xGe;f u acwfqef;*sme,fukd ydwyf ifcyhJ gw,f? Adv k rf ;ª at;xGe;f u pmaypdppfa&;u ðywfomG ;+y;D axmufvrS ;f a&;u Adv k rf ;ª wifp;kd eJ‹ Adv k rf ;ª wifxeG ;f wd‹k wufvmcJyh gw,f? vlom wa,muf+y;D wa,muf ajymif;vmcJah yr,fh pmaypdppfa&;rluawmh aysmah jymif;r_/ ðyjyifajymif;vJr_ jzpfrvmcJyh gb;l ? qufqw H hJ avoH taysmt h rm/ vmbfay;vmbf,l aps;pum; tenf;trsm;om uGmjcm;oGm;wmyg? pmaypdppfa&; rluawmh b,fpum;vH;k awGyaJ jymif;ajymif; ckwrf ,fxifr,f yg;yg;vS;D r,fqw kd mygy?J 'gayrJhvnf; ppftm%m&SifawG[m pmaytEkynm&JŒ av;eufxufjrufr_ tmedoifudkawmh aumif;aumif;odygw,f? rxif&if rxifovdk pmvH;k av;wvH;k / 'DZidk ;f yHak v;wck/ "mwfyakH v;wyHu k tp tn‡mray;bJ ydwq f ‹kd z,f&mS ;aeawGu oufaojyaeygw,f? EG,ef eD ‹J jrefrmh"er*~Zif;awG pmtkyrf suEf mS zH;k xkwaf 0cGihf ruscw hJ mawG&cdS yhJ gw,f? tywfpOfxw k f ukrjk 'meJ‹ AGKd upf f owif;*sme,fawGvnf; ydwyf ifwm;qD;r_ cHc&hJ ygao;w,f? vwkid ;f rSm owif;*sme,fe‹J r*~Zif;awGxu J awmfawmfrsm;rsm;&JŒ owif;eJ‹ owif;aqmif;yg;awGukd etz&JŒ pdppfa&;tzJ‹G u y,favh&w dS ,fv‹kd od&ygw,f? 'DxrJ mS awG‹&wmu obm0ab;'%fe‹J ywfoufwhJ owif;awGvnf; 149


7J7ifhatmif

yg0ifygw,f? jrefrmjynfEidk if aH &;udk wdu k ±f u kd rf [kw&f ifawmif qifw±l ;kd rSm;jzpf&yfe‹J a&;xm;wJh Ekid if w H um owif;aqmif;yg;awGvnf; tydwcf &H wwfw,fv‹kd od&ygw,f? NLD eJ‹ SNLD &JŒ ygwt D mabmf *sme,fr*~Zif;xkwcf iG u hf v kd nf; tm%mydik af wGu cGirhf ðycJyh gb;l ? SNLD

twGi;f a&;rª; OD;pdik ;f nGe‹f viG &f ŒJ ZvyfeyD EkH ydS w f u kd u f &Sr;f bmomeJ‹xw k af 0wJh &Seyf ikd rf *~Zif;trSwf 8 rSm G af om wdik ;f &if;om;vlrsK;d pktzJ‹G w‹kd awG‹qw kH hJ ukvor*~txl;oHwref &mZmvDtpPar;vfe‹J UNA nDnw "mwfyakH wGygv‹kd owday;wm;jrpfc&H ygw,f? 'DESpfxJrSm [efopfr*~Zif;vnf; ESpfvydwfyifcHcJh&ygw,f? pmaypdppfa&;tzJG‹u ydwfyifxm;wJh bmvifwidk ;f rfa';eJ‹ywfoufwhJ pm;aomufqidk f a=umfjimwckukd r*~Zif;rSm xnf/h wvwcg yHrk eS f pdppfa&;wif&wJh a=umfjimawGukd aemufusrw S if+yD; r*~Zif;udk yHEk ydS x f w k af 0vd‹k jzpfygw,f? 'gt h jyif pmaypdppfa&;±H;k udk wifcw hJ hJ 'DZidk ;f awGukd rlvtwkid ;f r[kwb f J enf;enf;jyifvu kd w f mvnf; yg0ifygw,f? raumif;wJhaemufwcsufuawmh EdkifiHa&;,Hk=unfcsufjcif; rwlolawGudk pmaya&;om;cGifh ydwyf ifwehJ nf;eJ‹ &uf&ufpufpuf tzl;tnGe‹f awGukd zsupf ;D wJh vky&f yfygy?J uAsmq&m=unf a tmif / ud k a v;(tif ; 0*k % f & nf ) eJ ‹ q&m}uD ; eef ; nG e f ‹ aqG t ygt0if NLD axmufcw H o hJ w l csKŒd eJ‹ pma&;q&m}uD;wcsKŒd pma&;cGihf ydwyf ifc&H ygw,f? tJ'yD *k K~ v d af wGukd 1996 ckEpS f up+y;D r*~Zif;awGrmS pma&;cGihf ydwyf ifcw hJ myg? rd;k *sme,frmS ocifwifjr/ ocifvu S eG ‹f / a&$0 ([oFmw)wd‹k tygt0if Ekid if aH &;orm; pma&;q&mawG&ŒJ aqmif;yg;pmrl 7 yk'u f kd qifqmtzJ‹G u ydwyf ifcyhJ gw,f? (yxrwke;f u pmrsuEf mS 200 avmufxw k zf ‹kd &nf&, G af yr,fh wu,fwrf; xkww f t hJ cg y,fwmawG rsm;vd‹k pmrsuEf mS 120 avmufyu J sew f ,f?) 'gt h jyif pma&;q&m}uD;awGjzpfwhJ '*kew f m&m/ vlxk a':trmwd‹k ukd &nfne$ ;f wJh uAsmawG/ aqmif;yg;awGuv kd nf; emrnf}uD; r*~Zif;pmrsuEf mS awGuae r=umc%z,f&mS ;wmawGvnf; vkycf =hJ uygw,f? rqv acwfwek ;f u xkwcf w hJ hJ pmtkyaf wG pmrlawGukd tckacwfrmS jyefxw k cf iG rhf ay;wmawGvnf; &Syd gw,f? zrf;qD;xde;f odr;f cHae&wJh tusO;f usaewJh pma&;q&mawG&ŒJ pmrlawGuv kd nf; xkwcf iG rhf ay;yg bl;? tm%mydik af wGu pma&;cGirhf ay;wJh pma&;q&mawG&ŒJ uavmifemrnfuakd wmif ud;k um;cGihf ray; ygb;l ? ocifA[de;f &JŒ orkid ;f 0ifred ‹f ceG ;f wckjzpfwhJ ‘jrif;cGgwcsuaf ygu&f if rD;[ke;f [ke;f awmufap&r,f’ qdw k hJ pmpkrsK;d awGvnf; ud;k um;azmfjycGirhf ay;bl;vd‹k =um;&ygw,f? pmaypdppfa&;udk wifwt hJ cg jyefcsay;zd‹k =uef‹=umwwfygw,f? apmif&h wm=umvd‹k pmrlawG jrefjref 150


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

csay;atmif xkwfa0olawG v'fxdk;&ygw,f? xkwfa0+yD;awmhrS jyefjyifckdif;wmawG&Sdwwfygw,f? b,ftyd'k u f kd ðzwfygq+kd yD;awmh jyifcidk ;f wmrsK;d &Syd gw,f? pmaypdppfa&;[m t&ifwek ;f u olw‹kd róuduw f phJ myk'd af wG/ pmom;awGukd rSit f eufe‹J zH;k tkyaf yr,fh aemufyikd ;f rSm aiGa&mifow k +f y;D zH;k ygw,f? aemufawmh uGuv f yfawmif r&Sad p&vd‹k ajymvmjyefygw,f? 'DtcgrmS uGejf yLwmpm±du k pf mpDrsK;d qd&k if tyd'k af wGukd ðzwf+yD;awmh jyefqufay;&ygw,f? tay:tyd'k /f atmuftyd'k [ f m ta=umif;t&meJ‹ t"dym` ,f rqufpyfwmrsK;d awG awG‹&wwfyg? &Jbufuxkww f hJ r_cif;owif;*sme,fawGxu J tr_tcif;eJ‹ oufqidk w f o hJ al wGta=umif;udk pma&; q&mawGu o±kyrf eS pf may/ &opmayydik ;f uae wifjycGihf ray;ygb;l ? Oyrm r_cif;owif;awGxu J tdrfausmfeif;r_wdk‹/ rjzpfpavmufaiGtwGuf vlowfr_jzpfwmwdk‹/ jynfhwefqm rk'def;r_wdk‹ pwJh tr_aemufu, G u f oufqikd o f al wG&ŒJ cHpm;csu/f tawG;tjrif/ pdwaf epdwx f m;awGukd pma&;q&mawGu avhvm+yD; b0o±kyrf eS pf maytjzpf wifjyvd‹k / azmfjyvd‹k r&ygb;l ? pmaypdppfa&;rlukd r&Srd jzpf csrw S x f m;wm&Sad yr,fh t"duvkyx f ;kH vkyef nf;uawmh rxif&if rxifovdk aumufvyk w f hJ enf;vrf;ygy?J txl;ojzifh olw‹kd tm%mudk xdyg;vm&if bmrS cGiðhf yrSmr[kwo f vd/k tn‡may;rSmvnf; r[kwyf gb;l ? tm%mydik af wG[m pmayavmuudk tcsed jf ynfh rSeb f v D ;l wyf+yD;awmh a=umuftm;vef‹tm;eJ‹ =unfah ewmyg? 'guawmh pmayavmueJ‹ywfoufwhJ aqmif;yg;/ uAsm/ 0wˆK/ owif;udpaP wGxu J tajctae wpdww f ydik ;f omjzpfygw,f? pmayxJrmS wif umwGe;f awG/ 'DZidk ;f awG vnf; tðzwfcH&ygw,f? aemuf+yD;awmh pmaywifvm;qdkawmh r[kwfjyefygbl;? *Dw/ ±kyf&Sif/ obifw‹kd rmS vnf; 'Dtwkid ;f ygy?J vGwv f yfpmG xkwaf zmfa&;om;cGi/hf azmfjycGiq hf w kd m jrefrmjynfrmS awmh jyufv;kH wckygy?J vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdck iG u hf kd twdik ;f tqr&Sd &So d ifw h ,fv‹kd rajymygb;l ? vGwv f yf+yDa[hq+kd yD; vrf;ray:wuf aq;±d;k vSr;f wJt h jzpfrsK;d awmh vufc=H urSmvnf; r[kwyf gb;l ? 'gayrJh tpd;k &taeeJ‹ vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdck iG t hf ygt0if vlwOD;jcif;pD&ŒJ tcGit hf a&;awGukd qENt& uef@owfv‹kd r&Ekid b f ;l vd‹k Oya'ynm&Siaf wGu axmufjy=uygw,f? tjynfjynfqikd &f mvl‹tcGit hf a&; a=unm pmwrf;}u;D &JŒ tyk'f (29) (2)rSm azmfjyxm;wJh ta=umif;&yf ESpcf t k ay:rSm tajccH+y;D om Oya'eJ‹tnD uef‹owfEikd af =umif; ajymqd=k uygw,f? 'gawGuawmh æ wjcm;olawG&ŒJ vGwv f yfre_ ‹J tcGit hf a&;awGukd av;pm;todtrSwfðyr_udk tmrcHcsufay;Edkifa&;/ 'Drdku&ufwpfvl‹abmifrSm wnf+idrfr_jzpfapa&;/ ud, k u f siw hf &m; aumif;rGerf e_ ‹J taxGaxG aumif;usK;d pD;yGm;awGukd azmfaqmifEidk af &;wd‹k jzpfygw,f? 151


7J7ifhatmif

Edik if aH wmf v#KŒd 0Sucf suaf wG acgi;f pOfatmufrmS Edik if aH wmfvòkH cHa&;/ Edik if aH wmf&ŒJ tusK;d pD;yGm;wpHw k &m/ trsm;jynfol at;csr;f wnf+idraf &;/ trsm;jynfou l kd today;zd‹k roifah wmfb;l vd‹k ,lqjyD; Edik if aH wmf v#KŒd 0Sucf suq f ikd &f m Oya'eJ‹tnD v#KŒd 0Sux f m;&r,fh tcsut f vufawG [kw/f r[kwf vGwv f yfwhJ pme,fZif;qkdif&m tzJG‹tpnf;awG/ ynm&SifawG/ tpdk;&udk,fpm;vS,fwcsKdŒeJ‹ zJG‹pnf;xm;wJh aumfr&Siaf wGuwqifo h m tuJjzwfq;kH jzwfz‹kd vdyk gvrd rhf ,f? tpd;k &&JŒ trde‹f / tmabmftwdik ;f ±du k sK;d pGm vdkufem&wJh vufudkif'kwf pmayqifqm/ pmaypdppfa&;tzJG‹ xm;&Sdw,fqdkwmuawmh 'Duae‹ acwfurBmudk ysu&f ,fðyaewJh rzG,rf &mudpb P J jzpfygw,f? pufwifbmv/ 2005 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

152


tydik ;f - 5 wdu k yf u JG kd xkqpfjcif;

tyd k i f ; (5)

wdkufyJGudk xkqpfjcif;

vlwef;pm;aygi;f pH&k ŒJ wdu k yf 0GJ ifowW/d vlrv _ w G v f yfciG t hf wGuf jrefrmausmif;om;&JŒ v_y&f mS ;r_y&kH yd w f csKŒd udk xif[yf=unfw h myg? uAsmtvuFmawGe‹J vnf; rD;armif;xd;k jyxm;ygw,f?


7J7ifhatmif

wdkufyJG &Jabmfw‹kd æ r,dik rf vJ wdu k yf x GJ rJ mS cGyaf 'gi;f tvHukd udik pf =GJ u rmefrav#mh ab;racsmf &Spaf v;vH;k toH aºuG;a=umf=u ra&Smif&mS ; razmufjym;bJ &efo‹l "m;qD rsuEf mS rl=u wAdv k w f uf wAdv k q f if; wdu k yf &GJ &dS m csw D uf=u? &Jabmfw‹kd æ tkypf zGJ ‹GJ Adik ;f &yfp/f yk*K~ v d pf GJ Adik ;f &yfpf vlrsK;d pJG Adik ;f &yfp/f a'opJG Adik ;f &yfpf 0g'pJG Adik ;f &yfp/f aiGa=u; Adik ;f &yfpf u|eaf rG; Adik ;f &yfp/f ocifarG; Adik ;f &yfpf Adik ;f &yfp/f Adik ;f &yfpf 'DAikd ;f &yfpaf wGukd ajrðr‡yo f ò*õ[v f u kd =f u? &Jabmfw‹kd æ cGyaf 'gi;f tarG qufc=H u ol&aJ umif;0dnmOfawG tav;ðy=u tmZmenfaoG;jrpfawG oG,w f ef;azmufvyk =f u? awmfveS af &;qdw k mæ eif;jym;r[kwf Zdrcf yH pPn;f r[kwf a&mif;ukerf [kwf yJv G ef‹wek ;f zsmcif;&mr[kwf tacsmiform;awGtwGuf ae&mr[kwf orkid ;f rJh tem*wfrhJ pdw"f mwfysu&f mr[kw?f awmfveS af &;qdw k mæ orkid ;f &JŒtarG 154


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ol&aJ umif;wd‹k arG;xkw&f m &efot l aygi;f vJòyd&m jynfot l aygi;f vGwaf jrmuf&m rsK;d qufopfw‹kd tm;ðy&m tmZmenftaygi;f aoG;pD;acsmif;rsm; ude;f 0yf&m? awmfveS af &;qdw k mæ &Sio f efr_ +idr;f csr;f a&;udak &SŒ±_ azmufjyefwphJ w d "f mwfukd tHwk ,Ofaus;r_todu k t f òrHtwGuf pHðy? atmufwb kd mv/ 2005 (tm[m&pmapmif)

155


7J7ifhatmif

rSwyg; tjcm;r&Sd ar 30 t=urf;zufvlowfyJGaemufydkif; jrefrmppftpdk;&[m jynfwGif;jynfyzdtm;aygif;pHkudk jyefvnfwek ‹f jyefz‹kd bufaygi;f pHt k m;prf;yJaG wGukd tqufrjywf vkyv f mcJyh gw,f? txl;ojzifh vlxk acgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf jyefv$wfay;a&; awmif;qdkzdtm;ay;r_awG[m }uD;rm;wJh tusyt f wnf;wckjzpfwma=umifh b,fvakd usmv f m$ ;Edik rf vJqw kd hJ t,ltqudk vufawG‹prf;oyfaewm jzpfovd/k aemufqufwaGJ jcvSr;f awGtwGuv f nf; jyifqifaewm jzpfygw,f? Edik if w H umzdtm;udk wke‹f jyefz‹kd vlxak cgi;f aqmifukd jyefvw $ af y;a&;[m ppfacgi;f aqmifawGtwGuf aoa&;&Sifa&;wr# ta&;}uD;ygw,f? v$wfay;cJhjyef&ifvnf; c&D;pOfawG jyefvnfxGufcGgcGifhðya&;/ ygwDacgif;aqmifawG jyefv$wfay;a&;/ ygwD±Hk;awG jyefzGifha&;awGtxdyg awmufav#muf pOf;pm; &awmhr,fhudef;ygyJ? txl;ojzifh a':atmifqef;pk=unf jyefvGwfjcif;eJ‹twl vlxkv_yf&Sm;r_awG aemufw}udrf tm;aumif;vmrSmrsK;d xyfjrifcsirf mS r[kwyf gb;l ? 'ga=umifv h nf; ar 30 t=urf;zuf wdkufckdufr_ &nf&G,fcsufrSm jynfolvlxkyl;aygif;yg0ifr_udk [ef‹wm;zdk‹oufoufxuf ydkw,fvdk‹ oHk;oyfEdkifygw,f? twdkuftcHtiftm;pkudk òzdcJG&if;/ ppftkyfpk a&&Snftm%mwnf+rJa&;twGuf taESmifht,SufwckjzpfaewJh trsKd;om;'Drkdua&pDtzJG‹csKyfudk t+yD;owfòzdvSJzdk‹ t}uHtpnfyg wòydief ufxJ yg0ifcrhJ mS yJjzpfygw,f? Zlvikd v f qef;ydik ;f u pwifvu kd w f hJ Edik if jH cm;a&;0ef}uD; OD;0if;atmife‹J OD;cifarmif0if;wd‹k &ŒJ *syef/ w&kw/f awmiftm&S/ ta&SŒawmiftm&S pnf;±H;k a&;c&D;pOfawGrmS vlxak cgi;f aqmifukd ar 30 vlowfy&GJ ŒJ vufonfw&m;cH/ t=urf;zufvy_ &f mS ;r_awG jzpfay:atmif v_ŒH aqmfo/l yl;aygi;f aqmif&u G rf u _ kd rvdv k m; ole‹J acgi;f rmoljzpfatmif Adv k cf sKyrf ;ª }u;D oef;a&$&ŒJ pmxJrmS a&;xm;ygw,f? 'gt h jyif jynfwiG ;f owif;pmeJ‹ tifwmeufpmrsuEf mS ay:rSm azmfjyaewJh NLD eJ‹ a':atmifqef;pk=unfukd tykycf sa&;om;csuaf wG[m 'Dtcsuu f kd txift&Sm; oufaojyaeygw,f? ppftyk pf t k wGuf a'owGi;f Ekid if aH wG&ŒJ wke‹f jyefcsuu f =kd unf+h yD; aemufwqifw h uf&r,fh ajcvSr;f udk jyifqif&rSmyg? tar&duefe‹J Oa&myor*~ukd pnf;±H;k vd‹k r&rSe;f odaeyg+yD? 'ga=umifv h nf; a&SŒajcvSr;f twGuf ta&;}uD;wJh tcsuftvufawGudk AdkvfcsKyfrª;}uD;oef;a&$&JŒ txl;oHwrefawGjzpfwJh 156


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

Edik if jH cm;a&;0ef}uD;awG&ŒJ tm&SEikd if cH &D;pOfawGuae &rSmyg? (a&SŒajcvSr;f vd‹k qd&k mrSm a&SŒrwd;k om aemuf r qk w f o mjzpf c J h w J h jref r mh ' D r k d u a&pD t a&; ðyjyif a jymif ; vJ z d k ‹ wjcm;enf ; vrf ; wck e J ‹ pOf;pm;tajz&SmaewmrsK;d awmh r[kwyf gb;l ?) 'Denf;eJ‹ jynfyzdtm;awGukd wGucf su+f yD; jynfwiG ;f &Sd 'DcsKyfygweD ‹J vlxak cgi;f aqmiftay: b,fvu kd ikd w f , G &f r,fqw kd m oH;k oyf=uawmhrmS jzpfygw,f? jynfwGif;ta&;rSm trsm;pOf;pm;aewJhtcsufudkvnf; ppfacgif;aqmifawG pOf;pm;rSmyg? tJ'gu 'DcsKyfygwu D kd tkypf ak wG uJx G u G af tmifzefw;D &if; wufºuGwhJ jynfo‹l u, kd pf m;vS,af wGukd tusO;f cs xm;Ekid af tmif pDpOfwhJ oyf&òd_ zdceGJ nf;jzpf+yD;/ wcsed x f rJ mS yJ ud, k b hf ufygvmEdik w f hJ tiftm;pkukd ppftyk pf k usi;f ywJh trsK;d om;nDvmcH xJqo GJ iG ;f um 90 ckEpS af &G;aumufy&GJ v'fukd wvJt G oH;k csvu kd jf cif;jzpfygw,f? 'Denf;[m vufawG‹tm;jzifh pdwfcsvufcs jzpfavmufatmif oifhawmfwJhenf;vrf;wcktjzpf tcdik t f rm&Sad ewmawmh r[kwyf gb;l ? 'gayrJv h nf; zJ‹G pnf;yHk tajccHOya't& ppfwyfukd Edik if aH &; OD;aqmifrt _ cef;u¾rSm w&m;0iftod trSwðf yvufcrH ,fh tajctaersK;d udk ppfacgi;f aqmifawG tvdck siq f ;kH eJ‹ tvdt k yfq;kH jzpfaewma=umifh rjzpfrae óud;pm;vmp&m ta=umif;&SEd ikd yf gw,f? ¹cGi;f csut f aeeJ‹ pOf;pm;&mrSm a&G;aumufyt GJ opfupd v P nf; yg0ifygw,f? 90 ckEpS af &G;aumufyrGJ mS rJvrd rf a_ wG/ zdtm;ay;+cdr;f ajcmufra_ wG/ wpneJ‹ wjcm;ygwaD wGt=um; cJjG cm;bufvu kd rf a_ wG &Scd ahJ yr,fh ppfwyfe,fajrawGutp 'DcsKyfygwu D kd rJyakH tmay;cJw h t hJ jzpfrsK;d óuHc&hJ +yD;jzpfygw,f? a&G;aumufyGJ topfwck xyfvyk zf ‹kd qw kd m a,mifa,mifav;om ar#mv f ifph &m &Syd gw,f? ra&&m raocsmwJh a&G;aumufyt GJ opfukd xyfrpH rf;oyfz‹kd ppfacgi;f aqmifyikd ;f twGi;f rSm pdwyf ikd ;f qkid &f mtm;jzifu h kd tcuftcJawG &Sad erSmyg? udk w&m;r0ifygwt D jzpf a=unmzd‹k qw kd mvnf; rvG,yf gb;l ? ar 30 t=urf;zufwu dk cf u dk rf _ aemufyikd ;f tmqD,EH ikd if aH wGtwGi;f rSmudk avoHtm;jzifh zdtm;ay;oHawG =um;cJ&h ygw,f? 'DcsKyfygwu D kd wu,fzsucf svu kd +f yDq&kd if jzpfay:vmEdik w f hJ Edik if w H um oabmxm;awG[m }uD;rm;wJh tusK;d quf awGtjzpf ajymif;vJvmEdik w f ,fqw kd m ppfacgi;f aqmifawG odygw,f? 'gayrJh olw‹kd awG[m twdu k f tcHawGe‹J twl &Sio f ef&wJh Edik if aH &;b0udk rvdv k m;ovd/k ppftm%m&Sit f yk pf u k kd twdu k t f cHvyk rf ,fh ygwu D o kd m jrefrmjynfoal wGu pkòyHaxmufcrH mS jzpfwma=umifh twdu k t f cH tiftm;pkawG wufwuf ºuºG uG &Sio f efciG rhf &Sw d /hJ v_y&f mS ;cGirhf omwJh Edik if aH &;pepfrsK;d udo k m vdv k m;rSm jzpfygw,f? 'ga=umifv h nf; f ;D csiaf ewmjzpfygw,f? olw‹kd twGuf }u;D rm;wJh ql;an‡mifch vkwjf zpfwhJ vlxak cgi;f aqmife‹J NLD udk zsuq

NLD

jzpfEidk af cst&Sq d ;kH enf;vrf;awGukd pdppf=unf&h mrSm 'Dcsyyf gwt D wGi;f oyf&òd_ zdc+GJ yD; trsK;d om;nDvmcHxJ qJaG c:um a&&Snt f m%mwnf+raJ &; (aysmah jymif;wJeh nf;)eJ‹ 'DcsKyyf gwu D kd zsucf s+y;D trsK;d om;nDvmcHukd 157


7J7ifhatmif

ppfenf;ppf[ef qufusi;f yum a&&Snt f m%mwnf+rJa&; (jyif;xefwehJ nf;)awGyJ jzpfygw,f? vwfwavm OD;0if;atmif/ OD;cifarmif0if;wd‹k &ŒJ 'DcsKyfe‹J vlxak cgi;f aqmifukd tykycf s pnf;±H;k a&;c&D;pOfrmS udk,fhbufygvmEdkifwJhtiftm; b,favmuf&SdovJ/ wòydifxJrSmyJ 'DcsKyfygwDtwGif;u udk,fhbuf ygvmEkdifwJh ta&G;cs,fcHudk,fpm;vS,ftiftm; b,favmuf&SdovJqdkwmawGudk *Ce% wGuf csu=f urSmjzpfygw,f? tcsed q f zGJ ‹kd vt kd yfw,fq&kd if ar 30 vlowfyGJ pHpk rf;ppfaq;a&; aumfr&Sizf ‹GJ / ICRC udk [dt k usO;f axmif vdu k jf y 'DtusO;f axmifvn S phf pfcidk ;f / Edik if aH &;tusO;f om;awGukd vufvpD w d f v$waf y;/ ppfwyftwGi;f u tkypf w k csKŒd udðk zwf xkwcf ef‹vyk /f ukvud, k pf m;vS,q f o kd l &mZmvDukd xif&mjrif&m av#mufajymcdik ;f wmrsK;d awG vkyEf ikd yf gw,f? 'grSr[kwf&ifawmh ppfacgif;aqmifawG[m rsufpdpHkrSdwf+yD; wZGwfxdk;wapmufuef;enf;vnf; oH;k Ekid yf gw,f? olwdk‹bufu b,fvdkyJjzpfjzpf usaemfwdk‹tm;vHk;twGufuawmh vlxkacgif;aqmif a':atmif qef;pk=unfe‹J Edik if aH &;tusO;f om;tm;vH;k vGwaf jrmufa&;/ 1990 arv a&G;aumufy&GJ v'fe‹J twl v$wfawmfudk,fpm;ðyaumfrwD CRPP udk todtrSwfðya&;eJ‹ ppftkyfpk trsKd;om;nDvmcH qef‹ usifa&;twGuf ukvor*~vHkòcHa&;aumifpDtygt0if wjcm;enf;vrf;aygif;pHkeJ‹ pkpkpnf;pnf; qufvufwu kd yf 0GJ if±u kH vJ+G yD; “rSwyg; wjcm;r&S”d a=umif; wifjyvdu k &f ygw,f? Zlvikd v f 12 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

158


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ordik ;f a&;vufrsm; ausmif;om;awG[m at;csr;f pGm ynmoif=um;vdak yr,fh wkid ;f jynftwGi;f rSm ynma&;/ Ekid if aH &;eJ‹ pD;yGm;a&;tusyftwnf;awGjzpfay:wJhtcg olwkd‹awG[m ynmoif=um;±HkwckxJeJ‹ ra&mifh&J Edik af wmhygb;l ? jynfoel ‹J ausmif;om;qdw k m rdbeJ‹ om;orD;awGjzpfv‹kd jynfoal wG&ŒJ tcuftcJ rSefor#[m ausmif;om;xktay: ±dkufcwfvm+yD; ausmif;om;awG EkdifiHa&;e,fy,fxJtxdyg 0ifyg&awmhwmygy?J udkvdkeDe,fcsJŒatmufu wdkif;jynfvGwfajrmufzdk‹ ausmif;om;awG[m wufºuGwJhtcef;u¾u yg0ifcyhJ gw,f? taqmifaeOya'eJ‹ ausmif;cJrG zGi&hf Oya'/ wuUov kd w f ckwnf;xm;r,fqw kd hJ Oya'awGukd vufrcHcyhJ gb;l ? 'g[m ausmif;om;v_y&f mS ;r_ tpydik ;f yg? rdbjynfoal wGu ausmif;om;awG awmif;qdw k hJ udv k ekd cD sKyfuikd rf u _ ae vGwu f if;wJh trsK;d om;ausmif;awG ay:xGe;f a&;twGuf axmufccH =hJ uygw,f? u|eyf nma&;u±ke;f xGu+f y;D ud, k phf um;/ ud, k b hf mom/ ud, k o hf rdik ;f udk vGwv f yfpmG ynmoif=um;Ekid af &; twGujf zpfygw,f? 1930 ckESpfrSm &efukefwuUodkvf[m ol‹u|efb0uvGwfajrmufa&;v_yf&Sm;r_twGuf qHkcsufjzpf vmygw,f? 'Dausmif;uae v_y&f mS ;r_rmS OD;aqmifyg0ifvmr,fh OD;Ek/ Adv k cf sKyaf tmifqef;/ ocifoed ;f azjrif/h udv k ekd jD rif;pD;ykvyd af wG jrif;cGgwcsuaf ygu&f if rD;[ke;f [ke;f awmufap&r,fqw kd hJ ocifA[de;f eJ‹ tar rm (vlxak ':trm) wd‹k ukd arG;zGm;ay;cJw h mjzpfygw,f? ausmif;om;acgi;f aqmifawGe‹J ausmif;om;v_y&f mS ;r_ awG[m trsK;d om;vGwaf jrmufa&;eJ‹ trsK;d om;a&;odumQ twGuf rw&m;wJh trde‹f tm%mawGukd zDqefawmfveS zf ‹kd jynfov l x l u k kd Edik if aH &;Ed;k =um;r_awG jzpfay:atmif a&SŒaqmifv‹_H aqmfEikd cf yhJ gw,f? wdik ;f jynftwGuf t±d;k awG awmifvkd yHzk ‹kd vw kd ,fq&kd if igw‹kd t±d;k awG[m awmifvykd kH t±d;k awG&ŒJ atmufq;kH rSm &Sv d rd rhf ,fqw kd hJ pum;&yf[m ausmif;om;awG&ŒJ oHr%dpw d "f mwfukd azmfjyaeygw,f? 1962 ckEpS rf mS OD;ae0if; tm%modr;f +yD;r=umcif ausmif;om;awG[m ausmif;aqmifpnf;urf;eJ‹ ausmif;om;tcGit hf a&;awGukd ta=umif;ðy+y;D yJOG ;D xGuw f u kd yf 0GJ ifcyhJ gw,f? wuUov kd af usmif;0if;twGi;f +idrf;csrf;pGm qENjyaewJh ausmif;om;awGudk ppftkyfpku aoewfeJ‹ ypfcwfòzdcJGvdk‹ ausmif;om; &maygif;rsm;pGm toufqHk;±H_;&ygw,f? ausmif;om;awG&JŒ pkpnf;r_ blrdvufoefae&mrSefjzpfwJh 159


7J7ifhatmif

ausmif;om;or*~taqmuftODukd 'dik ;f erdu k ef ‹J òzdcyGJ pfc+hJ yD; ausmif;om;awGuv kd nf; woufwu|e;f / ao'%fe‹J ESp&f n S af xmif'%fawG cscyhJ gw,f? tm%modr;f ppftyk pf &k ŒJ t&dyt f uJu=kd unf+h yD; vlx&k ŒJ &eforl eS ;f odwt hJ wGuf OD;ae0if;&JŒ awmfveS af &;aumifpu D kd Zlvikd v f 7 &ufrmS pwifqef‹usicf w hJ m jzpfygw,f? qJAif;*sLvdik [ f m jynfoal wGukd tpkvu kd t f òyv H u kd o f wfjzwfr/_ n‡i;f yrf;ESyd pf ufra_ wG&ŒJ ueOD; ta&;tcif;jzpfygw,f? OD;ae0if;[m 1974 ckEpS rf mS Edik if aH wmfz‹GJ pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'udk a&;qJ+G yD; jrefrmh qd&k , S v f pf vrf;pOfygwD trnfcH wygwDtm%m&Sifpepfudk ajymifajymifwif;wif; xlaxmifcsdefrSmvnf; ausmif;om;awG[m aemufweG ‹f omG ;jcif; r&Syd gb;l ? 1974 ckEpS f 'DZifbmv 5 &uf/ ukvor*~ taxGaxG twGi;f a&;rª;csKyf OD;oef‹psmyerSm ausmif;om;awG toufpaw;cJw h mygy?J 'Dta&;tcif;[m 1975 ckEpS f ESpv f nfyikd ;f txd qufjzpfc+hJ y;D / tvkyo f rm;awGyg wuUov kd af umvdyaf usmif;om; qENjyyJt G wGi;f yl;aygi;f yg0ifcyhJ gw,f? 1974 ckEpS f 'DZifbmveJ‹ 1975 ckEpS f *|ev f twGi;f ausmif;om; 3000 ausmef ‹J tvkyo f rm; 2000 ausmf tzrf;cH&ygw,f? txl;ppfc±kH ;kH u tvkyo f rm;awGukd axmif'%f 10 ESpu f ae 14 ESpt f xd csrw S cf +hJ y;D / ausmif;om;awGukd axmif'%f 4 ESpu f ae 6 ESpt f xd axmif'%fcsrw S cf yhJ gw,f? 1976 ckEpS f rwfvtwGi;f rSm jrefrmjynf+idr;f csr;f a&; v_y&f mS ;r_a&SŒaqmif ocifu, kd af wmfrid_ ;f ESpf 100 jynfah rG;ae‹ ta&;tcif;rSmvnf; &efuek w f uUov kd af usmif;om;awG[m ppfaxmufvrS ;f a&;awG&‹J tzrf;tqD;udk cH&jyefygw,f? ausmif;om;acgi;f aqmif csi;f trsK;d om; udw k ifarmifO;D [m 1976 ck/ {+yDv 3 &ufrmS ppftpd;k &&JŒ vlrodorl odenf;eJ‹ óud;ay;owfjcif;cHc&hJ ygw,f? 'Dvy_ &f mS ;r_t+yD;rSm ausmif;om;&maygi;f rsm;pGm[m vufeufuikd v f rf;pOf qJu G ikd zf ‹kd awmwGi;f udk 0ifa&mufc=hJ uygw,f? ausmif;om;v_y&f mS ;r_ trsm;tjym; qufjzpfcyhJ gw,f? Adv k af e0if;[m ausmif;om;awGukd OD;usK;d atmif csK;d cJah yr,fh ausmif;om;awGuawmh wdu k yf w GJ ikd ;f &JŒwyfO;D rSm us&mtcef;u¾uae pGe‹f vw $ pf eG ‹f pm; cJw h mygy?J 1987 ckEpS f pufwifbm 5 &ufrmS jrefrmppftpk;d &u 25 / 35 / 75 usyw f efawGukd w&m;r0ifaiGpuULtjzpf a=unmcJhwma=umifh ausmif;om;awG&JŒ rdbawGjzpfwJh jynfolvlxk}uD;rSm txdemcJh&ygw,f? tm&Swu dk &f ŒJ pyg;usjD zpfwhJ jrefrmEkid if u H kd urBmu h v k or*~rS zH‹G òzd;r_tedru hf sq;kH Ekid if t H jzpf a=unm ay;cJh&ygw,f? OD;ae0if;eJ‹ wygwDtm%m&Sifpepf&JŒ nHhzsif;wJh pD;yGm;a&;pDrHcef‹cJGr_[m jynfolawG iwfrw G af cgi;f yg;r_uo kd m ydrk }kd uD;xGm;vmwma=umifh ausmif;om;awG[m rausreyfjzpfaecJyh gw,f? 1988 ckESpfrSmawmh óud‹ukef;&Sdt&yfom;awGeJ‹ &efukefpufr_wuUodkvfausmif;om;awG vli,f obm0twkdif; pum;rsm;&efjzpfwmudk Oya'a=umif;vrf;t& rajz&Sif;bJ OD;ae0if;ppftkyfpku 160


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ypfcwfowfjzwfv‹kd ausmif;om;acgi;f aqmif udzk ek ;f armf[m rwfv 13 &ufrmS usq;kH cJ&h +yD;/ rwfv 16 &ufrmS awmh qENjyausmif;om;awGukd wHwm;jzLteD;rSm &uf&ufpufpufowfjzwfjcif;cHc&hJ ovd/k ausmif;om;trsm;tjym; zrf;qD;axmifcsc&H ygw,f? qif;&Jedrfhus+yD; tzufzufu zdESdyfcH&/ taxGaxG rauseyfcsufawGt& jrefrmjynfolawG[m ausmif;om;awG&J‹ tpðyr_eJ‹twl vrf;ay:xGuf+yD; &Spfav;vHk; vlxktHkºuGr_}uD;udk qifEJ$cJh=uwm jzpfygw,f? tcsed w f t kd wGi;f rSmyJ wygwD tm%m&Sipf epfe‹J twl orw 3 OD;udk ðzwfcsEikd cf yhJ gw,f? +idr;f csr;f pGmqENjyolawGukd ppftyk pf u k t=urf;zufErdS ef if;vd‹k =o*kwv f 8 &ufuae 12 &uftxd (5 &uftwGi;f ) jynfol 3000 ausmf toufq;kH ±H;_ cJ&h ygw,f? wEkid if v H ;kH &Sd òrd‹e,fwikd ;f u oydwaf umfrwDawGrmS ausmif;om;awG wufwufºuGºuGyg0ifcw hJ myg? =o*kwv f 28 &ufrmS &efuek ef ‹J wjcm;òrd‹e,fawGrmS &Sw d hJ ausmif;om;tzJ‹G tpnf;awG pkpnf;xm;wJh ordik ;f 0if ausmif;om;tzJ‹G tpnf; ABSFU (Auo) [m xyfraH y:xGucf yhJ gw,f? 1988 ckEpS f pufwifbm 18 &ufrmS Adv k cf sKyf}uD;apmarmif OD;aqmifwhJ +idr0f yfyjd ym;r_ wnfaqmufa&; tzJG‹ trnfeJ‹ ppfwyfu EdkifiHawmftm%mudk xyfrHodrf;ydkufygw,f? Adkvfapmarmifu ygwDawG D wGi;f udk 0ifa&muf rSwyf w kH ifciG ahf y;cJw h ma=umifh ausmif;om;vli,ftrsm;tjym;[m DPNS ygwt cJ=h uygw,f? ausmif;om;acgi;f aqmif rif;udEk idk f udk +idryf t d pd;k &u 1989 ckEpS f rwfv 24 &ufrmS zrf;qD;axmifcscJhygw,f? EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_rvkyf&if jyefv$wfay;r,fvdk‹ ppftpdk;& uwdcH0efcsuf awmif;cJah yr,fh rif;udEk idk u f awmh ,H=k unfcsuu f kd pJ+G rJpmG qkyu f ikd +f yD; wdu k yf 0GJ ifaeqJjzpfygw,f? 1988 ckESpf ppfwyfu tm%modrf;+yD;aemufydkif; jrefrmausmif;om; axmifaygif;rsm;pGm[m e,fpyfa'oawG&Sd vufeufudkifv_yf&Sm;aewJh wdkif;&if;om;tzJG‹tpnf;awGeJ‹ yl;aygif;vufwJG wku d yf 0GJ ifvmcJo h vdk jynfwiG ;f &Sd ausmif;om;awGuvnf; Edik if aH &;vGwv f yfciG ehf ‹J ausmif;om;or*~ zJG‹pnf;cGifhtygt0if awmif;qdkcJhwJh 1996 ckESpf 'DZifbmv qENjyyJGeJ‹ wukd,fawmfqENjyyJGawG/ ajratmufvy_ &f mS ;r_awGukd ab;tE &W m,f=um;u vkycf w hJ myg? jynfya&muf jrefrmausmif;om;awG uvnf; us&mtcef;u¾u aqmif&u G af ewmyg? ausmif;om;awG&‹J &J&ifw h phJ w d "f mwf[m a'giaf 'gijf rnfaewmudk &Spaf v;vH;k vlxt k ºkH uGr}_ uD;tprSm usqHk;cJhwJh tmZmenf udkzkef;armfeJ‹ ausmif;om;awG/ ESpf&Snfaxmif'%fawGeJ‹ uscHae&ayr,fh 'l;raxmufvufrajrm‡ uf qufvufwu kd yf 0GJ ifaewJh ausmif;om;ol&aJ umif;awG/ awmawmifv#Kad jrmif twGi;f rSm aoG;tvdr;f vdr;f eJ‹ vufeufuikd af wmfveS af ewJh ausmif;om;ZmenfawG/ wud, k af & tcGihf 161


7J7ifhatmif

tvrf;aumif;awGukd pGe‹f vw $ +f y;D r+y;D jywfao;wJh wdu k yf rGJ mS yg0ifaewJh jynfya&muf ausmif;om;awG&‹J v_y&f mS ;r_awGu oufaojyaeqJyg? ausmif;om;xk&JŒ ordkif;0ifv_yf&Sm;r_awGudk jyefvnfoHk;oyfygu ausmif;om;v_yf&Sm;r_awG[m rdbjynfoal wG tzdEydS cf /H tESyd pf ufc&H wmudk rsuu f , G rf ðybJ zdEydS o f al wG&ŒJ aoewfajymif;0a&SŒrSm 'l;raxmufpwrf; tHwkwdkufyJG0ifcJhwm awG‹&rSmyg? qufvuf+yD; ae&mu¾toD;oD;uae ausmif;om;awGwu kd yf 0GJ ifaewm[m jynfoal wG&ŒJ vdt k yfcsuaf wGt&yJ jzpfygw,f? ausmif;om; tcGit hf a&;oufouftwGuf r[kwyf gb;l ? ppftm%m&Sipf epf tjrpfjywfacsre_ ;f a&;/ 'Dru kd a&pDe‹J vl‹tcGifhta&;&&Sda&;/ ppfrSefwJh jynfaxmifpkpepf wnfaqmufa&;wdk‹ jzpfygw,f? aemifawmf ausmif;om;acgif;aqmifawG&J‹ r+yD;jywfao;wJh w&m;r#wa&;wdkufyJGudk ordkif;ay;wm0eftjzpf vufqifu h rf; o,faqmifvmcJw h mjzpfygw,f? ausmif;om;awG[m rdbjynfoal wG&‹J cpH m;csuu f kd teD;uyfq;kH em;vnfcpH m;Ekid o f vd/k tcGit hf a&;awG &mxl;pnf;pdraf wGukd rrufarmwmeJ‹tr# rdbjynfoal wGa&S‹u taocHwu dk yf 0GJ ifcw hJ m jzpfygw,f? taESmiftzJG‹awGu uif;vGwfwma=umifhvnf; zdESdyfr_awGudk qef‹usifwJhtcg avScGufcsnf;usef tvHrvSpJ w d "f mwf tjynf&h ydS gw,f? jrefrmausmif;om;xktaeeJ‹ jynfov l x l t k ay: opPm&S&d edS ‹J pGe‹f vw $ t f epfemcHcw hJ hJ Adv k af tmifausm/f wifarmifO;D / zke;f armf/ tusO;f pHausmif;om;acgi;f aqmif rif;udEk idk w f ‹kd vkd ausmif;om;ol&aJ umif;eJ‹ ausmif;om;tmZmenfawGukd tav;ðy&if; orkid ;f ay;wm0efawGukd qufvuf&,lum/ &Sio f efaewJh ordkif;a&;vufawGjzpfzdk‹ vufawG‹usus óud;yrf;&rSmjzpfa=umif; &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD; 15 ESpaf jrmufae‹rmS av;eufpmG wifjyvdu k &f ygw,f? =o*kwv f 7 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

162


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

nDnw G af &; a0;&rSmvm; +yD;cJw h EhJ pS u f pma&;q&m}uD; '*kew f m&meJ‹ tar vlxak ':trmu trsK;d om;wyfaygi;f pk ay:ayguaf &; twGuf nD!w G af &;tqdðk ywm =um;cJ&h ygw,f? 'DEpS f Zefe0g&v D 11 &ufrmS vnf; jrefrmEdik if 'H rD u kd a&pD&&Sad &; r[mAsL[mavhvma&;tzG‹J rS OD;oef;atmif (uae'g) u jrefrmh'Drdkua&pDtiftm;pkawG nD!Gwfa&;vufeufudkifpJGzdk‹ t}uHðycJhygw,f? f mpde0f if;uvnf; jynfya&muf jrefrmh'rD u kd a&pD aemufw&ufrmS awmh NCGUB 0ef}uD;csKyf a'guw tiftm;pkawG/ wkdif;&if;om;tiftm;pkawGtaeeJ‹ trsKd;om;aoG;pnf;nDnGwfr_eJ‹ 'Drdkua&pD yef;wdik t f a&muf csw D uf&rSmjzpfa=umif; E_;d aqmfwu kd w f eG ;f vdu k yf gw,f? 'Dru kd a&pDe‹J zH‹G òzd;wd;k wufa&; d hJ tywfpOf jynfwiG ;f owif;oH;k oyfcsuf trSwpf Of tiftm;pk NDD &JŒ Zefe0g&D 14 &ufrmS jzef‹csw 180 rSmvnf; pnf;vH;k nD!w G rf j_ zifo h m tqH;k owfatmifyu GJ kd &Ekid rf mS jzpfa=umif; oH;k oyfwifjyvm ygw,f? Zefe0g&v D xkwf acwfòydi*f sme,f trSwpf Of 140 rsuEf mS zk;H rSmawmh 1947 ckEpS f Zlvidk v f 13 &ufae‹u òrd‹awmfcef;rrSm AdkvfcsKyfatmifqef;rdef‹=um;cJhwJh wdkif;&if;om;tcsif;csif; nD!Gwfa&;/ wkdif;oljynfom;/ vlxknD!Gwfa&; rysufjym;oifha=umif; rdef‹cGef;aumufEkwfcsufudk tckvdk azmfjyxm;jyefygw,f? “pm;zm;orm;awG nD!w G w f m usaemf rvdck siyf gb;l ? wdik ;f &if;om;tcsi;f csi;f nD!w G af &;/ wdik ;f ol jynfom;/ vlxn k ! D w G af &;/ tJ'n D ! D w G af &;ESpcf k r&So d r# umvywfv;kH 'Dwidk ;f jynf[m vGwv f yfyif vGwv f yfjim;aomfvnf; b,fygww D ufwuf/ b,ftpd;k &vkyv f yk f zmo,fwidk ;f jynf jzpfaerSmyJv‹kd usaemf ajymcsiw f ,f? tJ'aD wmhum 'DEpS cf u k kd cifAsm;wd‹k rysujf ym;ygapeJ‹? b,fou l bmvkyv f yk f rysuyf gapeJ‹? tJ'g tifrwefta&;}uD;ygw,f” vuf&Sd ppftkyfpk[m jynfwGif;u twdkuftcHawGtay: bufaygif;pHku zdESdyfaeovdk/ w&m;0if tm%mwnf+rJa&;twGuf zJ‹G pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'udk r&rujyXmef;zd‹k trsK;d om;nDvmcHudk +yD;jywfatmif usif;yr,fhta=umif; ajymaeygw,f? 'DvdktcsdefrsKd;rSm jynfya&mufawGtaeeJ‹ nDn! D w G ! f w G v f y_ &f mS ;oif+h yD; ppftyk pf &k ŒJ óud;yrf;tm;xkwrf a_ wGukd [efcsuyf suaf tmif zsu&f rSmyg? ppftm%m&Sipf epf wdu k zf suaf &;/ 'Dru kd a&pDa&;eJ‹ wdik ;f &if;om;rsm; wef;wltcGit hf a&; wdu k yf 0GJ ifoal wG nD!w G o f ifw h m trSeyf gy?J 163


7J7ifhatmif

nD!w G af &;tjrife‹J ywfouf+yD; jynfya&mufjrefrmtiftm;pkawGt=um; nD!w G af &; ysujf ym;apwJh tcsut f vufwcsKŒd udk ±d;k om;r_tajccH/ nD!w G af pvdw k hJ apwemtrSeef ‹J wifjycsiyf gw,f? f qkid f - NGO awG&ŒJ vufaxmufcsc&H wJah e&mtwGuf wa,mufay:wa,muf eif;cG+yD; tòydit vkaer,f? - ESppf Of&mxm;aiGukd armifyikd pf ;D zd‹k wzJ‹G tvkyu f w kd zJ‹G u aemufu, G u f ae zsuq f ;D r,f? - ud, k Xhf mewckxJ &Sio f ef}u;D xGm;a&;twGuf vlzphJ nf;&H;k +y;D Xmewcktay:wck a*smifyw d zf ‹kd óu;d pm;r,f? - nDnw G af &;udk tm;ray;wJh vlcv GJ al rG;tvkyu f kd enf;trsK;d rsK;d oH;k +yD; vH;k yrf;r,f? - 'kw, d wef;acgi;f aqmifawGuvnf; ud, k u f sK;d pD;yGm;tay: tajccH+yD; vlarG;cHr,f? - omrefausmif;awmfu&efpudk oifykef;racsbJ tkyfpkzJG‹+yD; tm;wufoa&m tjyeftvSef wdu k cf u kd =f ur,f? - rSeu f efwv hJ yk &f yfawGukd tm;ray;wJt h jyif enf;vrf;rsK;d pHek ‹J csed ‹J qw k , f w k af tmif ±_wcf sjypfwifr,f? - aemufwef;u wufwufºuºG uv G yk af ewJh 'Dru kd &ufwpfawGukd todtrSwðf yzd‹k róu;d pm;bl;? - em;vnfwwfu|r;f olawGukd vufrcHbJ vl,akH wmfawGe‹J yJ pDru H ed ;f awGukd v#KŒd 0Sucf suq f efqef taumiftxnfazmfr,f? - rlr&S/d abmifr&S/d vkyif ef;pOfr&Sb d J a&mufwwf&m&m óuHovdv k yk w f wfwhJ tusiahf wGu acgu±f ;kd usK;d aer,f? - us&mtvkyf atmufajcodr;f tvkyu f kd ESp&f n S v f rsm; rnnf;rnLvkyv f molawG&ŒJ &yfwnfa&; tusyt f wnf;udk em;vnfcpH m;zd‹k 0efav;r,f? pwJh tajctaeawG woDwwef;}u;D jzpfaer,fq&kd if aemufqufwt GJ jzpf tzufzufu tusK;d ,kww f hJ &v'fawG jzpfvmrSmygy?J 164


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

jynfya&mufjrefrmawGrmS 'Dtajctaeqd;k awG &S&d ifae t&ifq;kH ukpm;+yD;rS a&SŒc&D;qufoifyh gw,f? vspv f #L±_+y;D tao;tzJv G kd oabmxm;&if &Sio f efEidk o f l tenf;pku, kd w f idk v f nf; OD;wnfcsuu f kd a&mufrmS r[kwyf gb;l ? wrsK;d om;vH;k qkid &f mudpu P kd rqdx k m;eJ‹ wOD;csi;f pD&ŒJ tedrq hf ;kH vdt k ifawGjzpfwhJ orkid ;f rSm aumif;rGefwJhemrnf/ atmifjrifr_/ xdkufoifhwJh 0ifaiG/ pdwfcsrf;omr_eJ‹ awmfvSefa&;orm;tjzpf &nfwnfvrkd q _ w kd mawGawmif jynf0h vmrSm r[kwyf gb;l ? ,H=k unfpw d cf spmG vufwaGJ usmjf zwfcw hJ hJ &Jabmf&b J uf/ rdwaf umif;aqGaumif;/ tzJ‹G 0ifawG[m ud, k ef ‹J vyk u f ikd af ewJh Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awGuae qH;k ±H;_ aysmufu, G o f mG ;Edik yf gw,f? 'gawGukpm;zdk‹uawmh &Jabmf&Jbufpdwf"mwf&Sdzdk‹ygyJ? &Jabmf&Jbufpdwf"mwf&JŒ t"dy`m,fudk eufeuf±id_ ;f ±_id ;f od+yD; yg;pyfu wzGzaG jym&Hek ‹J awmh 'Dpw d "f mwfuawmh &Sv d mrSm r[kwyf gb;l ? &Jabmf&b J ufpw d "f mwf[m æ vrf;ckvwfrmS usq;kH oGm;wJh &JabmftwGuf 0rf;enf;a=uuJ±G ekH ‹J r&yfwef‹ ao;bJ ol‹&nfreS ;f csut f wdik ;f atmifjrifwt hJ xd wdu k yf 0GJ ifr,fqw kd hJ cdik rf mwJph w d "f mwf/ ydik ;f jzwfr/_ vH‹k v0&d,/ Ed;k =um;r_e‹J vufawG‹óud;yrf;tm;xkwrf r_ sK;d wd;k yGm;aerSom cE<mud, k t f wGi;f &Sad erSmyg? &Jabmf&b J ufpw d "f mwf[m æ wdu k yf w GJ yJrG mS ajcwzufjywfomG ;wJh wdu k af zmfwu kd zf uftwGuf qH;k ±H;_ oGm;wJh ajcwacsmif;[m ud, k rhf mS yg qH;k ±H;_ oGm;ygvm;qdw k hJ cHpm;r_jzpf±ekH ‹J r+y;D ao;bJ ol‹&ŒJ wk‹H aES;r_ukd pOfqufrjywf tpm;xd;k ay;wmrsK;d &Srd S ud, k rf mS wG,u f yfaerSmjzpfygw,f? &Jabmf&b J ufpw d "f mwf[m æ tusO;f axmiftwGi;f ±l;oGyo f mG ;wJh wdu k yf 0GJ ifot l wGuf ,lóuH;r& jzpf&o kH mr[kwb f J wm0efoo d d az;rulnrD r_ sK;d vkyEf idk rf o S m taoG;tom;xJrmS pD;qif;aerSmjzpfygw,f? &Jabmf&b J ufpw d "f mwf[m æ OD;wnfcsu/f cH,cl su/f &yfwnfcsuw f w l o hJ al wGtay: tav;xm;qufq+H y;D wOD;tcuftcJukd usew f OD;u ud, k cf si;f pmem;vnfwwfr/_ ,dik ;f yif;ulnrD j_ zpfygw,f? 'Dvkd &Jabmf&b J ufpw d "f mwfrsK;d t&ifq;kH ud, k ef ‹J ruGm&Szd ‹kd vdyk gw,f? nD!w G af &;twGuf tajccHtusq;kH ðyjyifajymif;vJa&;udak wmh &Jabmf&b J ufpw d "f mwfe‹J pwif&rSmjzpfygw,f? aemufxyf ajymif;vJjyifqifoifw h hJ udpaP wGxrJ mS aiGa&;a=u;a&;udpaP wGe‹J qufpyfaer,fv‹kd xifygw,f? txl;ojzifh v_y&f mS ;r_e‹J qufpyf+yD; aiGa=u;tay: b,fvo kd abmxm;rvJqw kd myg? jynfya&muf EdkifiHa&;v_yf&Sm;olawGxJrSm EkdifiHa&;eJ‹ pD;yGm;a&; wJGvkyfwJholawG &Sdygw,f? tzJG‹ 165


7J7ifhatmif

tpnf;twGif;rSm usifhoHk;wJh aiGa=u;qkdif&m pDrHcef‹cJGr_/ vkyfydkifcGifheJ‹ yGihfvif;vGwfvyfr_ tae txm;tvdu k f wcsKŒd u usw d pf o k vd/k wcsKŒd uawmh tkypf zk ‹GJ cJw G rf;cs=uygw,f? usew f zufrmS u v_yf&Sm;oltrsm;pkuawmh tawmfyJ ajcukefvufyef;usaewm awG‹&ygw,f? tcuftcJawG }uD;rm;vmwmeJ‹tr# v_y&f mS ;r_rmS tifwu dk t f m;wku d f yg0ifr_ avsm, h v J mygw,f? 'ga=umifv h nf; wOD;aumif;/ wa,mufaumif; vky&f yfawG ydrk sm;vmygw,f? tpktpnf;awGuawmh ysuaf umif; aeqJyg? v_y&f mS ;oltcsi;f csi;f t=um; ESv;kH om;udk ESv;kH om;eJ‹ ajymqdak qG;aEG;=unfo h ifyh gw,f? “awmfveS af &;qdw k m pnf;pdrcf H ,pfr;l &mr[kw/f pD;yGm;a&;vkyif ef;r[kw/f =urf;wrf;wJh ca&mif;vrf; jzpfw,f/ jynfolawG vGwfajrmufa&;twGuf udk,fusKd;pGef‹tepfemcHr_/ qif;&Ja=umifh=ur_awGudk awmfveS pf w d &f o dS w l idk ;f cHEikd &f nf&&dS r,f” qdw k m awmfveS o f w l ikd ;f odygw,f? 'gayrJh “awmfveS af &;/ Ekid if aH &;vkyo f al wGxrJ mS tqift h wef; tifrwefumG [+y;D ylyifa=umif=h ur_csi;f uJjG ym;jcm;em;vGe;f r,f” qd&k if “awmfveS af &;c&D; =umwmeJ‹tr# pD;yGm;jzpf0ifaiG&ole‹J ae‹pOf&yfwnfa&;twGuf ylyef&ol=um;rSm tjyeftvSef xm;&St d yfwhJ &Jabmf&b J ufpw d "f mwf[m wm&Snrf cHygb;l ? wpwp òyv d yJ supf ;D Edik yf gw,f? tqift h wef;ESpcf t k =um; ESv;kH om;csi;f eD;uyf+y;D ud, k cf si;f pmzd‹k qw kd m t[ef‹twm; &Sw d wfygw,f”? 'ga=umifv h nf; tm;vH;k [m awmfveS af &;c&D;udk wajy;nD rcsw D ufEidk yf gb;l ? rdom;pktodik ;f t0dik ;f / ud, k ahf &ajreJ‹ ud, k w hf idk ;f jynfukd pGe‹f cgG vm+y;D awmfveS af &;orm;0wfpu kH kd wlnpD mG 0wfqifxm;=uayr,fh vkyif ef;pOfawGukd wnDwnGwx f J taumiftxnfrazmfEidk yf gb;l ? rlt& nDnw G af &;om wnfaqmuf Edik +f y;D a&&Snv f ufwaGJ &; pdwu f ;l eJ‹ vufawG‹vy_ &f mS ;r_uawmh qdwo f ek ;f vmrSmjzpfygw,f? &yfwnfa&; tcuftcJtwGuf ,m,Dr[mrdwo f abmrsK;d / rcspaf omfvnf; atmifu h merf; taetxm;rsK;d yJ &EkdifrSmyg? 'ghtjyif 'Drdkua&pDa&;v_yf&Sm;oltcsif;csif; b,fvdke,fy,frsKd;rSmrqdk txuf-atmufyHkpHrsKd; qufqaH &;jyif;xefr,f/ wcsed x f w J òyid x f J awmfveS af &;xD;rd;k &dyrf mS cd0k ifvmoltcsi;f csi;f =um; vkyif ef;&Sief ‹J tvkyo f rm;wd‹k rmS &Sw d wfwhJ cufxefrma=umwJh qufqaH &;rsK;d &Sad e&if umv=umvmwmeJ‹tr# wa,mufe‹J wwa,muf woD;wjcm;pD jzpfomG ;wwfygw,f? oufa&mufrt _ aeeJ‹ æ a&muf&adS ewJh Ekid if &H hJ Ekid if aH &;[m ud, k u f sK;d pD;yGm;buf ,dr;f ,dik v f eG ;f wwfayr,fh ud, k b hf ufu wufºuG0&d , d eJ‹ tpktpnf;ysuv f m+yD; v_y&f mS ;oltcsi;f csi;f t=um; wOD;tay:wOD; tm;xm;r_ uif;rJhvmrSmygyJ? rdwfaqGwcsKdŒajymcJhwJh tcsuftvufwcsKdŒ[mvnf; tav;xm; pOf;pm;p&myg? 166


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

rdwaf qGwa,mufu vuf&EdS ikd if aH &;v_y&f mS ;r_e‹J nD!w G af &;tay: tjyif;txefa0zefcw hJ mudk t&ifq;kH owd&rdygw,f? olu ‘tusK;d rJjh iif;cHrk a_ wG/ ig;yGu&f m ig;pmcswhJ ay:yifEidk if aH &; v_y&f mS ;r_awG/ ra,mif&m qDv;l wJh Ekid if aH &; ay:vpDorm;awG/ &efoal emuf+r;‡D qJt G vkyaf wGe‹J tcsed t f rsm;pkukd ðzef;wD;ypfaew,f’/ ‘&efou l tcsed q f /GJ vlpck /GJ vrf;pazsmufAsL[mudk tcsed t f awmfrsm;rsm; toH;k cscw hJ ,f/ ud, k b hf ufu trsK;d om;wyfO;D w&yf tjrefq;kH azmfaqmif&r,f’ vd‹k ajymcJzh ;l ygw,f? wjcm;rdwaf qGwOD;uawmh ‘rSm;,Gi;f wJq h ENprGJ mS taotauszufw, G ’f / ‘ta&;rygwhJ tkypf ik ,fawG zJ‹G +yD; tiftm; awGjyef‹}uJ’/ ‘AsL[majrmufx;kd ppfrqif’/ ‘vlvnfus tacsmiform;qef’/ ‘yGiv hf if; &Si;f vif;r_r&Sd v#KŒd 0Suv f eG ;f ’/ ‘wm0efcH pDrcH ef‹crGJ t _ m;enf;’/ ‘atmufajcxkqu D tqDpyk t f jrwfxw k ’f pwmawGukd wdu k zf su&f r,fv‹kd qdck yhJ gw,f? olw‹kd u usew f zufrmS vnf; tm;omcsuef ‹J aumif;rGerf a_ wG&w dS ,fv‹kd ajym=u&if; jrifae&wJh qd;k qd;k 0g;0g; udp&P yfawGukd tðyoabmeJ‹ a0zefaxmufjycJw h myg? wlnw D t hJ jrifuawmh nD!w G af &; wnfaqmuf &r,fqdkwmygyJ? nDnGwfa&; wu,fa0;aeovm;qdkwm tckcsdefrSmvnf; qufvufqifjcifoifh ao;a=umif; av;pm;pGm wifjyvdu k yf gw,f? (aqmif;yg;yg a0zefcsurf sm;rSm txl;ojzifh xkid ;f Ekid if EH iS hf tdE, dN Ekid if H tajcpdu k f jrefrmh'rD u kd a&pDta&; v_y&f mS ;r_tay: &nfne$ ;f ygonf?) =o*kwv f / 2005 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

167


7J7ifhatmif

tdkb,fh jrefrmjynf tcsprf mS aysm0f if &ifciG jf zmaEG; aomuuif;a0; avajyaoG;uG,hf tdb k ,fh æ jrefrmjynf? +idr;f csr;f aw;eJ‹ wkid ;f qrJt h mumxufzsm; 0Hºh uGm;vGiyhf sH òydipf &H mS ;csi&f ŒJ tdb k ,fh æ jrefrmjynf? vHòk cHat;csr;f oufprf;a&yrm om,myuwd yDwu d pkd m; tawG;vSapr,fh tdb k ,fh æ jrefrmjynf? tdb k ,fh æ jrefrmjynf? wdik ;f cg;jynfarSmuf jynf0h rf;ayguu f kd ‘xdrk T S od‹k ’ &ufpufr;D v#H jynf&h eftaygi;f udk ckwyf ,fyikd ;f avmh? pJu G ikd o f wWd AswjdW irf;pif qifjcifowd a&SŒaemuf=unfo h l wdu k yf 0GJ ifoal wGukd apmifah &Smufygavmh tm;ay;avmh? aocH&o J al wG 168


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

csKyfaESmifc0H o hH al wG zsuq f ;D aESmif, h u S cf &H olawG b0ysuo f al wG urBmysuo f al wG 'Djynfoal wGukd ,k,ygavmh =uifemavmh? tdb k ,fh æ jrefrmjynf?

'DZifbmv/ 2005 (tm[m&pmapmif)

169


7J7ifhatmif

2006 od k ‹ wd k i f w nf j cif ; tdyZf ;kd 'yfÑ pD; æ 'Dc&D;od‹k wd‹k rsm;=unfom xºuGpmG jzifh b0awGjr‡ihf "m;vS0H ifch sD atmifyt GJ vDvD &cJo h nf? wd‹k trsK;d &JŒrmef Adv k cf sKyfÑÑxHu qufczH ‹kd ta&; aoG;vrf;udek if; cyfjyif;jyif;av#muf yef;wdik t f a&muf aoG;aomufvu kd =f u ‘&v#i&f æ r&v#icf s’ atmifyt GJ vDvD qufc=hJ u? ‘wH;k wdu k w f u kd f æ usm;udu k u f u kd ’f jynfoel ‹J twl =unfjzLpGmvdu k f &ifurkd ;D òrdu ‡ f avmifu|r;f cdu k rf mS urŠvmajr}u;D wke[ f nf;aºu;G a=umf b0*fnaH omf atmifyef;udo k D ESpo f pfro S nf a&SŒod‹k csD atmifyt GJ vDvD qufO;D rnf? (Ñ vGwaf jrmufa&;c&D;oGm; oabFm) (ÑÑ Adv k cf sKyfatmifqef;)

Zefe0g&v D / 2006 (tm[m&pmapmif)

170


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

vlxEk iS hf tvH;k pHw k u kd yf 0GJ ifa&; 'Duae‹ tqH;k tjzwfwu dk yf &GJ ŒJ t"duuswhJ A[dt k csut f jcmrSm jrefrmjynfoal wG&ydS gw,f? 'g[m ordik ;f pOfwav#muf acwfajymif;awmfveS af &;/ trsK;d om;vGwaf jrmufa&;wdu k yf aGJ wGrmS jynfoal wGu tajymif;tvJukd zefw;D w,fqw kd hJ t,ltqudk ,l+yD; qifuef;awmwd;k ajymaewmr[kwyf gb;l ? vufawG‹tajctaeawGu rD;armif;xd;k jyaevd‹k jzpfygw,f? jynfoal wGu, kd w f ikd f ta&;}u;D wJh tajymif; tvJ}u;D udk rvJrG aoGazmfaqmifomG ;r,fh ajcvSr;f awGukd awG‹aevd‹k yg? tajccHoabmw&m;eJ‹ vufawG‹ tajctaeawG[m 'Dtcsed rf mS ydrk u kd u kd n f aD ew,fqw kd mudk qdv k w kd myg? jynfoal wG[m t"duswhJ A[dk tcsut f jcmrSm &Sad eygw,f? tcsuf 3 csuu f kd tusO;f r#wifjyvdyk gw,f? jynfwiG ;f -jynfy jrefrmh'rD u kd a&pD tiftm;pkawG&ŒJ tjrif/ vlxv k y_ &f mS ;r_ (vlxt k oH)eJ‹ ppftyk pf ak jcvSr;f awG jzpfygw,f? jynfwGif;jynfy tiftm;pkawG&JŒ tjrif 2006 ckEpS f {+yD 26 &ufu tar vlxak ':trmu ‘vlxek nf;vrf;’ usio hf ;kH a&;tjrifukd ajym=um;cJh k u kd yf aGJ zmfaqmifa&;’ (NCGUB ygw,f? ‘vlxw k u kd yf aGJ zmfa&;’ (NCUB - 2006/ arv)/ ‘vlxw 2006 ckEpS f arv)/ ‘wyfaygi;f pkz‹GJ pnf;a&;’ (q&m}uD; '*kew f m&m - 2006 ckEpS f arv)eJ‹ 2006 ckEpS f arvu vlxpk ed 0f if;wifjycJw h hJ ‘jynfoal wG =um=umrapmifEh ikd af wmh’ aqmif;yg;[m jynfov l x l k yg0ifywfoufaewJh§oifhwJh§apvdkwJh tcef;u¾udk n$efjyaeygw,f? ajray:wdkif;&if;om; acgif; aqmifawG/ 88 rsKd;qufausmif;om;awGeJ‹ 0g&ifhEdkifiHa&;orm;}uD;awGuvnf; 'Dvrf;a=umif;ay: wufz‹kd y&J w dS ,fv‹kd ajymae=uw,f? q&mqvdkif;xGef;oef; jynfawmfjyefwudk,fawmfqENjyyJGeJ‹ywfouf+yD; jynfya&muf acgif;aqmif wcsKŒd uvnf; q&m}uD;eJ‹twl vlxv k y_ &f mS ;r_ yl;aygi;f oifw h hJ oabmxm;awGukd ajymqdck yhJ gw,f? vlxkv_yf&Sm;r_ (wdkufyJG) awG vdktyfae+yDqdkwmuawmh usdef;aoygw,f? jrifhrm;wJh a&csdeftxd jrifhwufvmzdk‹ qdkwmuawmh vlxktay:rSmyJ vHk;0rlwnfaeygw,f? ta&;ygwJh vlxkv_yf&Sm;r_/ Ekid if aH &;Ed;k =um;r_e‹J pdw"f mwfa&;&m wcsKŒd udk vufawG‹tajctaeawGxu J ae avhvmvdyk gw,f? 171


7J7ifhatmif

vlxkv_yf&Sm;r_ (vlxktoH) vlx[ k m pdw"f mwfa&;&mt&/ Ekid if aH &;t& Ed;k =um;r_ wu,f&adS ewmyg? wurBmvH;k u wav;wpm;eJ‹ todtrSwðf y+yD; pOfqufrjywf apmif=h unfch &H wJh vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unfvkd yk*K~ v d rf sK;d udak wmif ppftyk pf u k touftE &W m,f ay;cJw h myg? 'gayrJh omrefjynfoal wG[m aemufweG ‹f roGm;ygb;l ? rD', D mawGe‹J &J&0J 0hH Hh ajymqdak e=uwm tm;vH;k todyg? 'Davmufwifyv J m; qdak wmh r[kwaf o;bl;? vufawG‹taeeJ‹ 2001 ckESpf Edk0ifbmrSm q&m}uD; qvdkif;xGef;oef;u tpðy+yD; aemufydkif;rSm oDv&SifawG/ ausmif;om;vli,fawG/ EkdifiHa&;tusOf;om;a[mif;/ t+idrf;pm; wyfrawmfom;eJ‹ v,form;wdk‹[m ppftkyfpkudk wudk,fawmfqENjyyJGawGeJ‹ tvHrvSJ a&SŒwef;uae wdkufyJG0if+yD; tmcHjycJw h ,f? -

pdu k yf sK;d a&;wuUov kd f ygarmuQa[mif; qvdik ;f xGe;f oef; (2001 ckEpS f Ed0k ifbm 29 &uf) Oya' aemufq;kH ESpaf usmif;om; udo k ufaemifp;kd (2002 ckEpS f =o*kwf 18) oDv&Sif q&mav; a':rmvm&DEiS hf a':awZ0wD (2003 ckEpS f Zefe0g&D 16) ausmif;om;vli,fEiS hf &[ef;ysKrd sm; (2003 ckEpS f {+yD 4) t+idr;f pm;wyf=uyf}uD; OD;ausmaf usmf (2003 ckEpS f ar 1) Edik if aH &;tusO;f om;a[mif; OD;tke;f oef; (2004 ckEpS f pufwifbm 21) v,form;}uD; OD;cifaiG (2004 ckEpS f Ed0k ifbm 27) tzJ‹G csKyf vli,f udx k eG ;f vif;ausmf (2004 ckEpS f 'DZifbm 14)

rw&m;wJh trde‹f tm%matmufrmS vnfpif;ray;bJ tm%mzDqefwhJ xef;rEdik af us;&Gmol pkpak EG; tygt0if Adv k cf sKyfatmifqef;"mwfykH tav;ðyolawG/ Adv k cf sKyfa=u;&kyt f av;ðyolawG/ a'gi;f rmef uAsmpmtky/f wjcm;vufurf;pmapmifawG/ O'ge;f wd‹k &ŒJ tdwzf iG ahf y;pmeJ‹ vl‹tcGit hf a&;ynmay;pmwrf; jzef‹oal eawG &Sad eygw,f? wae‹wjcm; qd;k vmwJh taxGaxG tusyt f wnf;=um;rSm acgi;f iH‹k rcHygb;l ? azmufxGufzdk‹twGuf vlxkawG[m EkdifiHa&;t& Edk;=um;ae=uw,f/ }uHqae=uw,fqdkwm ay:vGiyf gw,f? vGwaf jrmufa&;wku d yf t GJ wGuf toif&h adS ewmudk jyoaewmyg? 'g[m ‘vlxw k u kd yf aJG c:oHawG/ vlxv k y_ &f mS ;r_awG’ygy?J ppf t k y f p k a jcvS r f ; rsm; rdpm> ppfbv D ;l awG =uyfajy;udk ajymif;ajy;&wm aA'if,=wmt}uHay;csux f uf ydw k ,f? ppfa&;tjrife‹J vlxkwdkufyJGuae vGwfuif;zdk‹ xGufajy;wmjzpfw,f? txl;ojzifh ‘vlxkv_yf&Sm;r_a=umifh etz 172


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ppfaumifp/D ppftpd;k &/ wyfwiG ;f tkycf sKyfa&; pwJh ,E &W m;awG &yfwef‹roGm;a&;’ txd &nf&, G yf gw,f? vlxt k a=umif;udk ppfacgi;f aqmifawG aemausatmifoyd gw,f? &Spaf v;vH;k wku d yf GJ tawG‹tóuv H nf; &Syd gw,f? etz ppftyk pf [ k m vlxek ‹J xdyw f u dk &f ifqikd zf ‹kd a=umufwma=umifh jynfo‹l wyfO;D ygwD NLD eJ‹ vlxk acgif;aqmifawGtay: ydk+yD;wdk;csJŒESdyfuGyfvm+yD; vlxktaeeJ‹ v_yf&Sm;cGifhromatmif/ ygwD-vlxk tpD;ruyfatmif tqufjzwfaeygw,f? ajcwHvufwaH wGukd ±du k cf sK;d aeygw,f? -

-

-

-

-

NLD tiftm;cse d ŒJ apzd‹k +crd ;f ajcmufra_ wGvyk +f y;D ygwu D ae E_wx f u G af tmif zdtm;ay;ygw,f?

Edik if aH &;v_y&f mS ;cGi[ hf m twm;tqD;/ tuef‹towfawGe‹J 0dik ;f &Hyw d q f ‹kd xm;ygw,f? 'gawG[m G af tmif wygxJ vlxw k &yfv;kH udk ud, k pf m;ðyOD;aqmifEidk w f hJ CRPP &JŒ tcef;u¾aysmufu, vky}f uaH ewmvnf;jzpfygw,f? wufºuw G v hJ il ,fawG tusO;f pcef;awGxrJ mS ±du k t f owfc&H w,f? 2005-2006 ckEpS t f wGi;f udkcifarmifvGif/ udk0if;vGif/ udkaZmfaZmf/ udkatmifv_dif0if;/ udkrif;xGef;a0/ udkausmfrdk;/ udo k ufEidk Of ;D eJ‹ udak tmifjrifo h ed ;f æ æ pojzifh usq;kH cJ&h ovdk rxifr&Sm; aoqH;k &wmawG vnf; &Syd gw,f? EdkifiHa&;acgif;aqmifawGudk rw&m;tr_qif+yD; zrf;qD;axmifcsygw,f? OD;oufa0 (prf;acsmif;'DcsKyf OuUX)/ udn k eG ‹f atmif (rH&k mG tzJ‹G csKyfvil ,f)/ OD;ausmcf if (awmif}uD;trwf)/ OD;ausmrf if; (bl;oD;awmif trwf)/ OD;apmv_id f (tif;awmftrwf)/ OD;ausmq f ef; (wef‹qnf trwf)/ OD;at;jrifh (A[dw k &m;&H;k a&SŒae)/ a'guw f m0if;atmif/ a'guw f maZmfjrifah rmife‹J &Sr;f trsK;d om;acgi;f aqmifawGjzpfwhJ OD;cGex f eG ;f OD;wd‹k tygt0if Edik if aH &;tusO;f om; 1200 eD;yg; tusO;f pcef;awGxrJ mS csKyfaESmifcx H m;&ygw,f? (rSwrf o d avmufukd a&;wmyg?) vlxt k wGi;f 0±ke;f oke;f um;jzpf+yD; t=urf;zufra_ wGe‹J pdw"f mwfa&;&m ajcmufjcm;atmif bmoma&;t"du±k%f;awG zefwD;ygw,f? vrf;a=umif;vJ$ay;avh&Sdygw,f? etz rD', D mawGu vlxu k kd pdw"f mwfppfqifa&; ae‹widk ;f vkyaf ewmawG‹&ygw,f? pm;0wfaea&;tusyt f wnf;xJrmS epfðryfaeatmif vmbfpm;r_awGe‹J pD;yGm;a&;pDru H yG u f rGJ _ nHzh si;f wmawGuwqifh zefw;D ay;xm;ygw,f? t*wdvu kd pf m;/ rl;,pfaq;0g;eJ‹ avmif;upm;r_ awGudk us,fus,fjyef‹jyef‹v$wfay;xm;ygw,f? 0efxrf;awGudkuawmh vpmwkd;+yD; ac|;odyx f m;&ygw,f?

wzufrmS uvnf; vlxw k u kd yf GJ jzpfvm&if ESrd ef if;zd‹k }uHŒzGw/f &J/ rD;owf/ jynfo‹l ppfawGukd t"du±k%;f ESrd ef if;a&; oifwef;awGay;+y;D jyifaew,f? ('gayrJh tm%meJ‹ tcGit hf a&;awGa=umifh tzJ‹G 0ifjzpfvmwJh 173


7J7ifhatmif

'Dtiftm;pkawG[m ±kwfw&ufajymif;vJwJhoabm &Sdw,f? ppfrSefwJh vlxktm;udk rcHEdkifbl;? oabmw&m;a&;&meJ‹ pkpnf;cJw h hJ rqv ygw0D ifawGvnf; vlxv k y_ &f mS ;r_atmufrmS vufajr‡muf cJ&h wmyJ? aysmufu, G cf &hJ wmyJ? tckv k nf; }uHŒzGwef ‹J etz vufuikd 'f w k f t&yfom;awG[m tiftm; taysmjh zpfw,f? twkta,mif tiftm;yJ jzpfw,f? vlxu k om trmcHtiftm;/ ppfreS w f t hJ iftm; jzpfw,f? ,H=k unfcsu&f &dS dS wdu k yf 0GJ if&w J hJ tiftm;pk}uD;jzpfw,f? 'ga=umifh etz aemuf+rD;qJaG wG[m vlxv k y_ &f mS ;r_twGi;f rSmyJ aysmufu, G &f rSmjzpfw,f?) awG‹qakH qG;aEG;a&; rvdv k m;/ Ekid if w H umtodik ;f t0kid ;f udk *±krpdu k /f wkid ;f &if;om;vufeufuikd af wGukd trsK;d rsK;d oyf±zd_ Ed ydS af ewJh ppfacgi;f aqmifawGuawmh vlxv k y_ &f mS ;r_uvJ&G if wjcm;enf;vrf;qdw k m t+r;D‡ jywf&ifvnf; tcsed , f +l y;D jyefquf/ acgi;f jywf&ifvnf; aemufxyfacgi;f opfaqmif;eJ‹ c&D;&Snw f ckukd qufomG ;rSmyg? tjrpfjzwfz‹kd uawmh vlx&k hJ tpðywdu k yf u GJ vJ&G if wjcm;enf;vrf;awG[m qHck suw f ckrmS aygif;pnf;Ekdifzdk‹rvG,fvSygbl;? wefjyefckcHwdkufyJGqifEkdifwJh vufeufukdifenf;vrf;/ EkdifiHwum&JŒ k yf 0GJ ifa&;/ jynfo‹l &ifaoG;i,f tifwu dk t f m;wku d f 0dik ;f &Ha&;/ a&SŒrwd;k aemufrqkwEf idk jf zpfaewJh NLD wdu wyfrawmfom;awG bufu;l ajymif;a&;/ twku d t f cHtiftm;pkawG tcdik t f rm aoG;pnf;nDnw G af &;awG twGuf tm;taumif;qH;k tajctaeawG zefw;D ay;rSmu vlxw k u dk yf jGJ zpfygw,f? vlx&k ŒJ uGuw f u d u G u f sm; wdu k yf aGJ wGuawmh jynfwiG ;f rSm ay:aeygw,f? &efou l vlxu k kd trsK;d rsK;d vSnphf m;ayr,fh vlx&k ŒJ Ed;k =um;r_/ jyif;jywJq h ENawGe‹J &efou l kd &eforl eS ;f odwhJ toduawmh avsmu h somG ;rSm r[kwfawmhygbl;? ppftkyfpkðzwfcsa&;twGuf vlxkv_yf&Sm;r_tm;eJ‹ vufeufudkifwdkufyJG a&csdef jrifw h ufvmzd‹k vlxw k u kd yf aGJ wGxu J yJ t"du yHak zmfay;oGm;ygvrd rhf ,f? bma=umifv h q J akd wmh tqH;k tjzwfay;wJh wku d yf &GJ ŒJ t"duuswhJ A[dt k csut f jcmrSm jynfoal wG &Sad evd‹k ygy?J Zlvikd v f / 2006 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

174


tydik ;f - 6 aEG;axG;aom reufjzef

tyd k i f ; (6)

aEG;axG;aom reufjzef

usaemfw‹kd cspw f hJ jrefrmwkid ;f &if;om;aygi;f pHk uav;i,fawG&ŒJ vdt k yfcsuaf wGukd vltrsm;u 0dik ;f 0ef; ulnjD znfq h nf;apvdw k hJ &nf&, G cf suef ‹J a&;wmyg? trsK;d orD;awGtay: xm;&Sw d hJ oabmxm;udv k nf; óud;pm;jyqdkxm;ygw,f? e,l;a'vDu jrefrm'kuQonfawG&JŒ qENawG/ xdyfwdkuf&ifqkdifyJGawGeJ‹ rl;,pfaq;0g;tE &W m,fukd vufvrS ;f rDor# wifjyygw,f?


7J7ifhatmif

+id r f ; csrf ; a&;vrif ; =u,fpiftaygi;f vufcsi;f csw d f &ifwxdwx f w d f ucke, f rd ;f / vdr;f jc,fxm;wJh aiGa&miftvS &ifcek jf refwn hJ / vrif;av;om 'Dn[m v_ycf gomG ;wJh ESv;kH om;n? i,fpOfu æ uyfr;kd uyfum usKŒd wd‹k usJ tdraf cgiaf yguaf wGxJ vrif;av;vm aysmv f u kd w f m/ toHAvHawG tdyaf rmus a&mifprkH ;D vH;k awG idu k jf rnf;n yifu, kd t f vS c|wu f mjy qefzyG jf ywJh tzd;k tdk ,keo f il ,ftvSu?kd pdwu f ;l ,Ofwt hJ &G,f æ cHpm;rdor# tdrjf yLwif;ayguu f vrif;av;udk wul;wu=unfh bmrSe;f rod nmrSe;f rod txD;usen f twGuf om,mrd? vlysKad ygut f &G,f æ ‘wd‹k uckd sp&f if vud=k unfyh g’ 176


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ol‹pma=umif;a=umifh oaumifo h m;rSm vrif;av;[m abmfaiGa&mifr&Sd cspo f ‹l rsuEf mS &S/d zufpzf ufwmtvSjzpfomG ; cspo f yl gvm;? tckawmh æ tawG‹tóuH cHpm;r_ b0wl±c_ suaf wGu vrif;av;udk ud, k v f &kd mzefw;D ypf topfjzpfomG ;wJh vrif;av; a&;a&;av; yH&k yd &f /dS =unfo h &l ŒJ tm±Hðk yr_ Ek;d =um;r_ jyÏmef;r_ cHpm;r_u vrif;av;rSm ajryHak wG‹/ arhr&wJah jryHk vHòk cHat;csr;f wJh jrefrmjynfajryH?k =u,fpiftaygi;f vufcsi;f csw d f &ifwxdwx f w d f ucke, f rd ;f / vdr;f cs,x f m;wJh aiGa&miftvS &ifcek jf refwn hJ / vrif;av;om 'Dn[m v_ycf gomG ;wJh ESv;kH om;n/ tvStm;vH;k udk tEkid , f l jynfoal wG +idr;f csr;f a&;&wJh n?

Zlvikd v f / 2005 (tm[m&pmapmif)

177


7J7ifhatmif

Edik if rH hJ jrefrmjynfom;rsm; ajrmif;ykyef @H e@J u|aJ cs;eH@a&maewJh Vikas Puri u|+J caH b;u =umoyaw;ae@ naps;rSm aps;a&mif;olawG pGef‹ypfxm;wJh [if;oD;[if;&GufawGudk ykHrSefvma&mufaumuf,lwwfwJh olwdk‹rdom;pkukd naps; r+y;D cifuwnf;u awG@jrif&wwfygw,f? “'Dxu J aumif;wJt h ydik ;f udk vS;D jzwf+y;D pm;wm wcgwavajrmif;ab;rSm tavhusayguw f hJ uefpeG ;f &Gu/f abmuf&u G /f [if;EkE, G &f u G af wGvnf; vdu k cf ;l wmyJ? 'Denf;awGe@J [if;&Smpm;wmayg”h vd@k touf 40 ausmf t&G,f 1983 ckEpS u f uav;òrdŒausmif;uae q,fwef;atmifco hJ l csi;f trsKd ;om; qvdik ;f ref; (trnf&if;r[kw)f u ajymjyygw,f? ol[m tdE, Nd Edik if H e,l;a'vDòrdŒ&JŒtaemufbuf qifajczH;k Q nfrsm;qkid &f m r[mrif;}uD;±H;k UNHCR u &yfuu G jf zpfwhJ Uttam Nagar rSmae+yD; ukvor*~ 'kuo 'kuo Q nftjzpf todtrSwðf ycH&oljzpfygw,f? qvdik ;f ref;[m jrefrmjynfrmS awmh tqef;w=u,fr[kww f hJ tcrJv h yk t f m;ay;eJ@ t"rR ppfrx _ rf; cdkif;jcif;tygt0if vl@tcGifhta&;csdK;azmufwJh owif;tcsuftvufawGudk tdEdN,tajcpdkuf jrefrmh'Drdkua&pDtzJG‹tpnf;awGudk ay;ydk@wma=umifh ppfaxmufvSrf;a&;&JŒ vdkufvHzrf;qD;r_udk a&Smifwrd ;f &if; 1993 ckEpS u f wnf;u e,l;a'vDuakd &muf&v dS mum 'kuo Q nftjzpf cH,cl w hJ mjzpfw,fv‹kd od&ygw,f? 1988 ckEpS f &Spaf v;vH;k ta&;awmfy}kH uD;udk ppfwyfu tm%modr;f òzdct GJ +yD; Edik if aH &;awmif;qdrk a_ wGrmS yg0ifv@kd vku d v f zH rf;qD;&muae xGuaf jy;wdr;f a&SmifvmolawG/ tdE, Nd rSm tajcpdu k &f if; ppftm%m&Sif awG&ŒJ aoewfukd aoewfe@J jyefwu kd zf @kd ar#mrf eS ;f xGuv f m=uolawGe@J t"rRvyk t f m;ay;cdik ;f apjcif;/ twif;tusyf ppfrx _ rf;cdik ;f jcif;/ bmoma&;vGwv f yfciG rhf &Sjd cif;/ ta=umif;rJh zrf;qD;axmifcsjcif;awG a=umifh b0ar#mv f ifch suf aysmufq;kH aewJh vli,frsm;[m 1989 ckEpS u f p+yD; 'Dae@txd tdE, Nd Edik if H h a&SmufczH @kd e,l;a'vDukd wzJzG 0GJ ifa&mufvm=uwmjzpfygw,f? tajcpdu k f UNHCR &JŒ tapmift e,l;a'vDrmS 'kuo Q nftjzpf todtrSwðf y+y;D ole‹J tðyrcH&ao;ol ucsi/f csi;f / &cdik /f ArmvlrsKd ; pkpak ygi;f 1300 cef‹&+dS y;D / ausmif;aeol uav;i,f 150 cef‹ &Syd gw,f? ynma&;axmufyahH iGtjzpf 'kuo Q nf±;kH uae 178


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wESpu f kd ±ly;D 2500 ay;ayr,fh rdbawG[m ausmif;p&dwrf avmufv‹kd vpOfaxmufyahH =u;xJu zJ+h yD; yHyh ;kd &ygw,f? ausmif;vc tcsed rf D roGi;f Ekid w f hJ uav;oli,fawG[m ,m,Dausmif;xkwcf &H jcif;/ atmifpm&if; xkwrf ay;jcif;a=umifh pdwyf ikd ;f qdik &f m rjynfrh pHjk zpf=u&ygw,f? qvdkif;ref;&JŒ ZeD;jzpfolu “uav;ynma&;twGuf vdkwJhaiGudk ta&;ay:oHk;&wJhtwGuf vpm tcsdefrDray;Ekdifwma=umifh tdrf&Sifu armif;xkwfw,f? wcgwav ypPnf;awGodrf;wwfw,f? atmf[pf}urd ;f armif;cH&wm c%c%yJ? vlra_ &;t& tawmferd u hf sygw,f? aps;oufomwJh tdraf wGukd r=umc% ajymif;&w,f” vd‹k qdyk gw,f? wu,fawmh 'kuQonfqdkwm jrefrmpum;t& pdwfydkif;±kyfydkif;qkdif&m qif;&Jjcif;jzpfwma=umifh ESpo f ufz, G &f maumif;wJh t"dym` ,fawmh r[kwyf gb;l ? 'gayrJv h nf; 'kuo Q nfpum;&yf[m q,fpEk pS f wckausmrf mS jrefrmawGe@J vufawG‹tm;jzifh ydrk v kd ufyeG ;f wwD;&Sv d m+yD; 'kuo Q nfjzpfz@kd ta&; cufcJ =urf;wrf;wJh b0rSww f ikd af wGukd ausmjf zwfc=hJ u&ygw,f? tm&Swu kd &f ŒJ pyg;usv D @kd wcsed u f wifpm; ac:a0:cJw h hJ obm0t&if;tjrpfawG aygºuG,0f wJh jrefrmjynf[m tkycf sKyfa&;pepfnzhH si;f vd@k urBm@ tqif;&Jq;kH Edik if w H cktjzpf usqif;oGm;cJw h t hJ jyif/ urBmrSm t&ufpufq;kH zdEydS cf sKyfcs,rf t _ rsm;qH;k tpd;k &udv k nf; rawmifw h bJeŒJ &cJyh gw,f? &v'fuawmh tkypf ;kd olawG&ŒJ vufwqkypf m vlwpkukd wdik ;f jynf&ŒJ tarGtESpaf wGe@J ukaɺu, G o f al Ï;tjzpf ae‹wiG ;f csi;f zefqif;vdu k o f vdk jynfot l rsm;pkukd ydkrdkeuf±_dif;wJh qif;&JwGif;xJ wGef;csvdkufum bufaygif;pHkjcpm;aewJh vlr_,E W,m;}uD; jzpfay: vmapcJyh gw,f? e,l;a'vDa&muf jrefrmEdik if o H m;'kuo Q nf tdraf xmifO;D pD;jzpfo[ l m vpOf ±ly;D aiG 1400 axmufyahH iG &um rScD o kd u l ±ly;D 600 &ygw,f? aumfprdyk v kd w D ef òr@d awmfjzpfwhJ e,l;a'vD&ŒJ ukeaf ps;E_e;f jrifw h ufaer_[m olw@kd &ŒJ axmufyahH =u;aiGukd iJn h m‡ aejcif;r&Syd gb;l ? ravmufio S al wGtwGuf a&G;cs,&f mvrf;uawmh naps;pGe@f toD;t&Guaf wGe@J 0rf;rD;+idr;f owfa&;yJ jzpfygw,f? qvdik ;f ref;u “usbrf;tvky/f tvky=f urf;tvkyu f kd vkyzf @kd ra=umufygb;l ? 'DrmS tvkyv f yk zf @kd qw kd m tcuftcJawG&Sdw,f” vkd@ ysm;tHktcef;awGvdk ¹yGwfodyfaewJh ab;tcef;awGu xGufay:vmwJh ukvm;oDcsi;f oHawGe@J bk&m;oDcsi;f oHawGukd xd;k azmufEikd zf @kd toHukd jr‡iahf jymvdu k yf gw,f? a'ocHawG csufðywfa=umfavSmf&mu xGufvmwJh [if;arG;rqvmawGeJ@ bk&m;udk xGef;nd‡ylaZmfxm;wJh tar$;wdik ef @H awG a&m¹yGe;f aewJh pl;&S&t S eH@awG[mvnf; wcef;vH;k v$r;f òcHaeygw,f? qvdik ;f ref;wd@k &ŒJ wckx&J w dS hJ tcef;usO;f av;[m rD;zdak csmif/ tdrcf ef;eJ@ {nfch ef;twGuyf g oH;k ae&+yD;/ 179


7J7ifhatmif

tdro f m/ a&csK;d cef;uawmh uyfaewJt h cef;awGrmS ae=uwJh a'ocHawGe@J yl;wJt G oH;k ðyae&wmyg? qvdik ;f ref;wd@k rdom;pk&ŒJ AdrmefjzpfwhJ vc 1500 ay;&+yD; pwk&ef;ay 150 avmuf&w dS hJ tcef;xJrmS tpGe;f tuGuaf wGe@J bmta&mifygv@kd cJjG cm;ajymqkzd @kd cufcw J hJ t0wftpm;ud, k pf eD @J touf 12 ESpf atmuf uav;i,f 3 a,muf[m ajy;v$m;aqmhupm;aeygw,f? rsuEf mS usurf mS wwfxm;wJh wu|u D |jD rnfaewJh yefumav;wvH;k uawmh a'vD&ŒJ 45 'D*&Dpifw*D &dw&f w dS hJ tyl&edS u f kd tefwak eygw,f? jrefrmjynfom;awG[m tapmif&h aJ wG ±du k Ef u S u f efa=umufru _ kd tcgcgcpH m;um t}udr}f udrf qENjy =uayr,fhvnf; 'kuQonf±Hk;u vpOfaxmufyHha=u;aiGudk av#mhcsjzwfawmufoGm;r,fhta=umif; qufajymaeqJyg? 'kuo Q nfrsm;qkid &f m r[mrif;}uD;uawmh “vpmaiG &vmwm=um+yD/ ukvor*~ rSmvnf; bwf*suftcuftcJ&Sdw,f? udk,fhajcaxmufay: ukd,f&yfwnfEdkifzdk@ oifwef;trsdK;rsdK; ay;oGm;r,f” vd‹k qdyk gw,f? jzwfawmufc&H r,fh 'kuo Q nfawGukd pufjyifoifwef;/ tvSðyjyifa&; oifwef;eJ@ uGejf yLwmoifwef;tygt0if oufarG;0rf;a=umif;oifwef;awGwufz@kd ajymqdck ahJ yr,fh a&&maocsmr_r&Sw d hJ vkyif ef;tajctaersm;a=umifh oifwef;wufz‹kd qENr&S=d uygb;l ? “rwfvu 'kuo Q nftm;vH;k eJ@ r[mrif;}u;D awG@w,f? acgi;f pOftm;vH;k raqG;aEG;Edik cf b hJ ;l ? vpmjzwfr,f oifwef;ay;r,fajym+y;D jyefomG ;w,f? usaemfw@kd ajymcsiw f mawGukd pdw&f n S v f uf&n S f em;raxmifcb hJ ;l ” vd@k r[mrif;}u;D eJ@aqG;aEG;yJu G kd wufco hJ l udx k eG ;f xGe;f OD;rS pdwv f ufr=unfomwJrh suEf mS eJ@ ajymygw,f? f “jrefrm jrefrmEdik if v H ;kH qdik &f m 'kuo Q nfrsm;aumfrwD ABRC rS taxGaxGtwGi;f a&;rª; udpk yH ikd u 'kuQonf=um;rSm &yfwnfa&;twGuf jypfr_usL;vGefwmawG &SdvmEdkifw,f? Oya't& cGifhrðywJh ypPn;f awGukd a&mif;0,fwmrsKd ;awG vkyv f mEdik w f ,f” vd@k vpmjzwfawmuft+yD; jzpfay:vmr,fh tajctaeudk cef@reS ;f ajymqdyk gw,f? 1989 ckESpfuwnf;u jrefrm'kuQonftjzpf yxrqHk;todtrSwfðycH&ol jrefrmEdkifiHvHk;qdkif&m h pmeJ@ ac|wm 'Dru kd &ufwpf vl&i_d ;f trsKd ;orD;tzJ@G ABDLWO &JŒ OuUÏ a':pef;yD;G uvnf; “,ltefay;wJv +y;D jrefrmh'rD u kd a&pDa&;twGuf t=urf;rzuf v_y&f mS ;aewm/ Edik if aH &;eJ@ywfoufoal wGu ud, k Ehf ikd if u H kd vnf; jyefv@kd r& trsm;pku wjcm;Edik if v H nf; roGm;csib f ;l ? 'Dawmh tcuftcJawGjzpfvmrSm aocsm w,f” vd@k ajymygw,f? +yD;cJw h EhJ pS f arvtwGi;f rSmvnf; csi;f / ucsiw f ikd ;f &if;om;aygi;f 600 ausmf e,l;a'vDukd a&mufvm+yD; 'kuQonftjzpf todtrSwfðyzdk@ av#mufxm;cJh=uygw,f? UNHCR u vlaygif; 20 ausmfudkyJ 180


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

'kuo Q nftjzpf vufccH yhJ gw,f? “a&mufvmoltm;vH;k udk 'kuo Q nftjzpf todtrSwðf yzd@k vHak vmufwhJ ta=umif;jycsurf &Sb d ;l ” vd@k r[mrif;}uD;u ajymqdyk gw,f? topfa&muf&SdvmwJh 528 a,muf&JŒ pm;0wfaea&;twGuf aemfa0*sD,rfbm;rm;aumifpDuae rwfvup+y;D wa,mufukd qef 35 uDv*kd &rf/ qD 3 vDwm/ yJ 2 uDv*kd &rfEe_ ;f eJ@ ESp}f urd af y;a0cJyh gw,f? b*Fvm;a'h&SfEkdifiH 'uUmòrd‹rSmvnf; &cdkifwdkif;&if;om;'kuQonf 50 cef‹&Sdygw,f? 'kuQonftjzpf todtrSwðf yrcH&bJ e,fpyfrmS aexkid w f hJ &cdik t f rsK;d om; 4000 avmuf&ydS gw,f? b*Fvm;a'h&t fS ajcpdu k f ae&OP&mowif;Xmeu wm0efcH udck ikd jf rwfausmu f e,fpyfa'o&Sd &cdik t f rsK;d om;awG 'kuo Q nftjzpf av#mufxm;jcif; rðywmeJ‹ ywfouf+yD; “&cdik w f ikd ;f &if;om;awGukd 'kuo Q nftodtrSwðf ya&;twGuf 'kuo Q nf±;kH rS tifwmAsL;vky&f mrSm ESpef ‹J csjD yD; =umwwfwma=umifjh zpfw,f” vd‹k ajymygw,f? 1991 ckEpS 0f ef;usiu f wnf;u xGuaf jy;cdv k v H_ mcJw h hJ ±d[ k if*sm'kuo Q nf 2 oef;cJaG vmuf &Syd gw,f? r=umao;cifESpfawGtwGif; jrefrm-b*Fvm;a'h&Sf ESpfEkdifiHoabmwlnDcsuft& jrefrmjynfxJudk tvdrk wlbJ jyefy‹kd aewma=umifh ±d[ k if*sm 2 aomif;avmufyJ useyf gw,f? olw‹kd [m ay:awmhyavmifeŒJ em,myg&m 'kuo Q nfpcef;awGrmS aexdik =f uygw,f? jrefrmEdkifiHom;awG[m wdkif;jynftwGif; pD;yGm;a&;c|wfòcHusr_/ ynma&;nHhzsif;r_eJ@ tem*wf ar#mfvifhcsufrJhr_a=umifh ae&yf&if;udk pGef@cGm+yD; tdrfeD;csif;EdkifiHawGeJ@ taemufEdkifiHawGudkvnf; xGucf mG ae=uygw,f? c&D;oGm;ygwpf yf @kd wtkyt f wGuf pHpk rf;ppfaq;r_ tqifrh sm;pGmeJŒ aiGuek af =u;us rsm;+y;D cufcufccJ J vkyaf e=u&ayr,fh &efuek òf r‹d &dS ywfpyd‹k xw k af y;a&;XmerSm vlpnfum;vsu&f ydS gw,f? &Sr;f / u&if/ ucsi/f u&ife/D rGe/f Arm tp&Sw d hJ wdik ;f &if;om;awG xGuaf jy;cdv k a_H e=u&muae jrefrm 'kuo Q nfawG trsm;qH;k &Sw d EhJ ikd if [ H m xdik ;f Edik if H jzpfygw,f? tJ'u D 'kuo Q nfpcef;awGukd jrefrmppfwyfu 0ifa&mufypfcwf rD;±_Œd wmawG &Sad ewmudv k nf; owif;rD', D mawGrmS awG‹ae&ygw,f? e,fpyfawGuwqifh jzwfausm+f yD; wjcm;Edik if aH wGrmS atmufajcodr;f tvkyaf wG vkyu f ikd af e=u&m H hJ xdik ;f wEdik if x H rJ mS yif jrefrmw&m;r0if tvkyo f rm;aygi;f 10 ode;f ausm&f adS =umif; NGO awG aumufcw pm&if;awGrmS azmfjyxm;ygw,f? xdik ;f Edik if H jynfw h efqmcef;awGrmS jrefrmtrsKd ;orD;i,fawGukd qd;k 0g;vSwhJ tajctaeawGe@J awG@ae&ovdk a,musmf ;jynfw h efqm jrefrmEdik if o H m;awGukd awG@&wm[mvnf; txl;tqef; r[kwaf wmhygb;l ? 181


7J7ifhatmif

rav;&Sm;/ puFmyl/ ,lattD;eJ@ ta&SŒtv,fyikd ;f awG/ a[mifaumif/ wkid 0f rf/ *syef/ uarBm@';D ,m;/ w±kw/f =opa=w;vsm;eJ@ taemufEikd if aH wGukd oGm;a&mufvyk u f ikd =f u&mrSm 90 &mcdik Ef e_ ;f uawmh tvky=f urf;b0eJ@yJ jzpfygw,f? “jrefrmEdik if rH mS aevd‹k awmh touf}uD;wmyJ tzwfwifw,f? jynfyEdik if x H u J b,fuykd o J mG ;oGm; aumif;w,fv‹kd cH,al e=u+yD” vd‹k &efuek òf rdŒu pD;yGm;a&;r*~Zif; t,f'w D mwOD;u ajymygw,f? tdE, Nd udk a&mufae=uwJh jrefrm'kuo Q nfawGuawmh vpmtjzwfc&H +y;D óuaH wG@vmr,fh tcuftcJukd b,fvakd jz&Si;f oGm;&rvJqw kd m ra&r&m jzpfae=uygw,f? qvdik ;f ref;&J@ ZeD;jzpfou l “t&ifuwnf;u ydu k q f rH avmufb;l ? vpmjzwf&if b,fvakd er,fqw kd m rajymwwfao;bl;? pOf;pm;aewke;f yJ” vd@k ajymae&if; tcef;a&SŒrSm upm;aewJh uav;awGukd ai;arm =unfah eygw,f? rdom;pk&ŒJ ra0;awmhwhJ tem*wftajctaeudk rod&mS wJh uav; 3 a,mufuawmh &$ijf rL;pGm atmf[pfae=u&if; ppfwu kd w f rf;upm;ae=uav&JŒ? ZGev f 17 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

182


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tem*wfrhJ vGwaf jrmufa&; (aumufauG‹&Snfvsm;aom pD;a=umif;twGif;rS tem*wftdyfrufrsm;) t&G,ef ŒJ rr#atmif pmtkyaf wGxnfx h m;wJh vG,t f w d }f uD;udk rEkid w hf Ekid f r’vm&if; t&dyaf tmufu apmifah ewJrh b d awGqD òy;H &$iw f rhJ suEf mS ud, k pf eD ŒJ olw‹kd av;awG xGuv f mwmud=k unf+h y;D jrefrmEkid if rH mS vdk tjzLtpdrf; ausmif;,leDazmif;r0wf&wm/ jrefrmEkdifiHawmfoDcsif; oDqdkcGifhr&wma=umifh pdwf raumif;jzpfayr,fh òrd‹awmfa'vDu ausmif;aumif;rSm xm;Ekid w f t hJ wGuf auseyf&olawG&ydS gw,f? olw‹kd awGuawmh jrefrmEkid if o H m;awGyjJ zpfygw,f? “atmufpzf ‹kd 'v f akd usmif;rsK;d xm;Ekid zf ‹kd rvG,b f ;l ? wvudk vpOfa=u;udu k ±ly;D 600 eD;yg;ay;&w,f? 'gayrJh jrefrmuav;awGukd vpOfa=u;r,lb;l ? apwemeJ‹ tcrJx h m;ay;w,f? 'ga=umifh awmfveS af &; todik ;f t0dik ;f u uav;wcsKŒd 'Dvakd usmif;aumif;rsK;d rSm xm;Ekid w f myg” vd‹k ausmif;olEpS Of ;D &JŒ rdcifjzpfol a':cifoef;&Du uav;awG&ŒJ ynma&;udk pdwt f m;xufoefpmG aumufcsucf sygw,f? a':cifoef;&D&ŒJ cifyeG ;f jzpfol jrefrmjynf 'Dru kd a&pDta&;twGuf v_y&f mS ;aqmif&u G af ewJh OD;xifausmf uvnf; jrefrm'kuQonfawG&JŒ vuf&SdtajctaeeJ‹ uav;ynma&;udk pdwfa&mudk,fyg tckvdk jznfph u G af jymw,f æ “uav;wa,muf ynmoifp&dwu f kd 'kuo Q nf&;kH u wESpu f kd &ly;D 2500 ay;w,f? wu,fuek w f mu 8 axmifavmuf&Sdw,f? òcd;+cHac|wm+yD; jzpfatmifvkyf&wmaygh/ ,ltifvpm jzwfvdkufawmh tcufawG‹ae=u+yD/ ESppf Ofay;wJh ausmif;p&dwaf vmufe‹J b,fvrkd S c&D;qufEidk b f ;l ”? +yD;cJw h EhJ pS f Zefe0g&D 8 &ufu zJ‹G pnf;cJw h hJ jrefrmEkid if v H ;kH qkid &f m 'kuo Q nf ausmif;om;rdbaumfrwDu 'kOuUÏ jzpfwhJ OD;wD;qdik v f u kd “e,l;a'vDrmS ausmif;wufaewJh jrefrm'kuo Q nf uav;aygi;f 150 ausm&f w dS ,f/ ausmif;aumif;rSmwufz‹kd tultnDvw kd o hJ al wGtwGuf aumfrwDuae twwfEidk q f ;kH aqmif&u G af y;ygw,f/ jrefrmuav;awGukd ausmif;vcav#mah y;zd‹k ausmif;tkyaf wG ausmif;ydik &f iS af wGe‹J awG‹+yD; arwWm&yfc&H w,f” vd‹k tm;eJ‹rmefe‹J ajymcJzh ;l ygw,f? 183


7J7ifhatmif

aumfrwD OuUXjzpfol OD;nGe‹f vu S ZGev f up+yD; 'kuo Q nfvpmaiG avsmch sjzwfawmufvmwma=umifh jrefrmuav; 50 eD;yg; ausmif;qufwufz‹kd tcuftcJjzpfae&+yDv‹kd oufjyif;wcscse‹J ajymjyygw,f? +yD;cJw h hJ ZGef 14 &ufuvnf; ausmif;om;rdbaumfrwDu OD;aqmifusi;f yay;wJh jrefrmuav;awG ynm&nf c|efqkay;yJGtcrf;tem;rSm tdENd,twdkuftcHygwDtzJG‹0ifjzpfwJh uGefu&ufpftdkifygwD v$wfawmfudk,fpm;vS,f rl;uufpf&Sm;rm;u jrefrm'kuQonf uav;awG&JŒ ynma&;udk pmem oabmayguf+yD; olydkifwJh Holly Innocent Public ausmif;rSm ausmif;p&dwfxuf0ufa=u;eJ‹ tyfEEHS ikd af =umif; trsm;oda=unmcJah yr,fh vwfwavmjzpfay:aewJh t=uyftwnf;udak wmh olvnf; ajz&Si;f ray;Ekid yf gb;l ? e,l;a'vDa&muf jrefrm'kuo Q nfuav;i,fawG&ŒJ ynma&;tajctae wpdww f a'oudyk g? jrefrmjynfwGif;u tzdESdyfcHjynfolawG&JŒ &ifESpfoD;jcmawGtwGuf ynma&;tajctae[m uarmufurjzpf aewm ESpf 40 ausm=f umcJyh g+yD? vuf&t dS ae txm;ud=k unf&h ifvnf; ausmif;zGiv hf ‹kd ausmif;tyfwJhtcg uGefjyLwma=u;/ rdbq&mtoif;a=u;/ ausmif;taqmuftODeJ‹ y&dabm* a=u;awGukd axmifcsaD y;&wma=umifh ynmoifEpS pf +yq D w kd meJ‹ rdbawGrmS uav;ynmoifp&dwt f wGuf &wufrat;jzpf=u&ygw,f? jyÏmef;pmtkyu f ESp0f ufr&S wwfv‹kd jyifyayguaf ps;xuf aps;}u;D ay;0,f&+y;D Avmpmtky/f cJw/H ausmif;0wfpzkH ;kd awG aps;uacgicf u dk af ewJt h wGuf qif;&JwhJ ausmif;om;rdbawG twGif;a0'emudk }udwfrSdwfrsKdodyf&if; ynmudk a&$eJ‹puf0,fae&w,fvdk‹ qdk=uygw,f? t+rD‡; tarmufrwnfhwJh ynma&;pepfta=umif;udk b,fol‹udk b,folurS vufwdk‹ajymp&m rvdk avmufatmif rsK;d qufawG tqufqufu pdwyf su0f rf;enf;pGmeJ‹yJ vufawG‹jzwfoef;cJ=h u+y;D jzpfygw,f? ppfacgi;f aqmifawG&ŒJ om;orD;awG&ŒJ ynma&;tcGit hf vrf;eJ‹awmh rd;k eJ‹ajrvdk uGmjcm;ygw,f? e,l;a'vDu 'kuo Q nfro d m;pkawG&ŒJ jy\emuawmh ynma&;pepf r[kwyf gb;l ? olw‹kdawG&ŒJ &yfwnfa&; twGuf t"duaxmufyahH y;aewJh ukvor*~ 'kuo Q nfrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;&H;k u ZGev f up+yD; axmufyahH iGukd wajz;ajz;csi;f av#mch scw hJ ma=umifh uav;awG a&&Snyf nmoif=um;a&;udpt P ay: aomujzpfae&wmrsK;d yg? olw‹kd awGtrsm;pk[m 'kuo Q nf&;kH uay;wJh axmufyahH iGukd òcd;+cHac|wm+yD; &yfwnfaexdik =f u&vd‹k yJ jzpfygw,f? 'ga=umifv h nf; tckq&kd if 'kuo Q nftrsm;pk[m wwd,Ekid if w H ckcrk mS tajccsEidk af &;twGuf pdwt f m;xufoefae=uyg+y?D jrefrmrdbawGu “uav;trsm;pk pmawmf=uw,f” vd‹k vufcx H m;=uygw,f? jrefrmuav;awG ynma&;eJ‹a0;uGm&rSmudk e,l;a'vDa&muf jrefrmvl}u;D awG pd;k &dryf yl efwmudk twdq k ;kH 184


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

aywHe‹J wdik ;f xGm=unfrh ,fq&kd if æ “urBmrSm jrefrma[h”qdkwJhpum;udk e,l;a'vDu ausmif;awGrSm ynmoifaewJhuav;awG&JŒ ynma&;rSww f rf;awGu oufaojyaevd‹k ygy?J rdcifwikd ;f jynfupkd eG ‹f cgG +yD; =uyfwnf;qif;&Jw=hJ um;u ausmif;xm;&wma=umifh rdbawG[m uav;ynmudk cH,cl sujf yif;jyif;eJ‹ *&kpu kd af vh&w dS ma=umifh jzpfygw,f? “jrefrmuav;awG[m tdE, dN ausmif;awGrmS ynma&;eJ‹ tm;upm;awGrmS xl;c|e=f uw,f”vd‹k tdE, dN ausmif;q&mawGu ajym=uw,f? tckEpS f ynm&nfc|eq f ak y;yJrG mS uav;i,f 108 OD; qk,&l mrSm xuf0ufeD;yg;[m eHygwfwpftqifheJ‹ atmifjrifwJholawGjzpfa=umif; a'ocHausmif;q&mawGu rSwcf suaf y;=uygw,f? “usaemfw‹kd ausmif;rSmwufaewJh jrefrmuav;awG pmawmfw,fv‹kd q&mrawGu ajym=uw,f/ atmif pm&if;awG avhvm=unfah wmhvnf; [kwaf ewmawG‹&w,f/ rdbawGu, kd w f idk u f uav;ynma&;udk txl;*&kpu kd v f ‹kd vnf; uav;u yd+k y;D xl;c|ev f mw,fv‹kd ajymvd‹k &ygw,f”vd‹k 1965 ckEpS u f OD;ae0if;&JŒ awmfveS af &;aumifpu D ausmif;q&mvkycf iG yhf w d yf ifcw hJ t hJ wGuf tdE, dN Ekid if H e,l;a'vDux kd u G v f m+yD; csKdŒcsKdŒwJhwJh &yfwnfaexkdifcJh&muae atmifjrifwJhausmif;}uD;wausmif;udk ydkifqdkifxm;+yDjzpfwJh OD;armoD&u d ajymcJyh gw,f? f hJ jrefrmuav;i,fwcsKŒd (ol xlaxmifcw hJ hJ Oxford Senior Secondary School rSm vpOfa=u;vGww ynmoif=um;cGi&hf aewmjzpf+yD; jrefrmuav;awG ESppf Ofynm&nfc|eq f ak y;yJt G wGuf ol‹ausmif;rSmyJ vufcu H si;f ycGiahf y;+y;D aiGa=u;tm;jzifv h nf; ulncD o hJ jl zpfygw,f? OD;armoD&[ D m +y;D cJw h hJ Zlvidk f 9 &ufrmS vl}uD;a&m*ge‹J uG,v f eG cf yhJ gw,f?) “wEG,if ifwpifygqo kd vdk vpmjzwfawmh uav;udk ausmif;rxm;Ekid /f &yfwnfa&;ucufc/J 'Dvekd ‹J yJ 'DEdkifiHxuf ydkaumif;w,fxifwJh EdkifiHawGudk xGufzdk‹óud;pm;vm=uwm? b,fEkdifiHyJa&mufa&muf owdxm;&rSmu ud, k pfh may,Ofaus;r_ukd oifay;zd‹k y?J uav;awG }uD;vmwmeJ‹tr# yd+k yD; wm0ef }u;D vmw,f? tcsed af ESmif;rS vdu k jf yifr,fq&kd if tcuftcJawG yd&k rdS ,f” vd‹k ajymvdu k w f hJ OD;xifausm&f ŒJ pum;rSm tm;rvdt k m;r&pdwaf wG a&maxG;yg0ifaeygw,f? rdbtrsm;tjym;eJ‹ awG‹qakH r;jref;=unfw h t hJ cg tm;vH;k qDrmS wlnw D t hJ csuw f csuu f awmh rdcifbmom pum; a&;wwfzwfwwfz‹kd / ,Ofaus;r_ raysmufysuzf ‹kd vdt k yfw,fqw kd hJ tcsuyf gy?J jrefrmpmoifausmif; 185


7J7ifhatmif

av;awG &Hzef&Hcgqdkovdk zGifhcJhzl;ygw,f? tpdk;&r[kwfwJhtzJG‹tpnf;awG&JŒ tultnDygovdk/ ud, k x f u l , kd x f enf;vrf;awGe‹J vnf; zGiv hf pS cf =hJ uwmjzpfygw,f? “yef;uav;rsm;yGiahf wmhrnf æ zl;wH0ifv h ‹kd cs/D aejcnfrmS æ a&$&nfavmif; æ igw‹kd pmoifausmif;” r=umao;wJhvydkif;twGif;u aEG&moDausmif;ydwf&ufw&ufrSm jrefrmpmoifausmif;av;udk a&mufwt hJ cg uav;awG pmtHou H kd vl}uD;rdbawG 0rf;ajrmuf0rf;om =um;cJ=h u&w,f? uAsmwdak v;udk jrefrmausmif;om;av;awG oHòyid &f w G q f akd ewJt h oH[m tcef;xJuae vGijhf yef‹aevd‹k ayg?h pwk&ef;ay 150 cef‹&SdwJh ausmif;cef;av;xJudk0ifzdk‹ wHcg;udk tomt,mzGifhvdkufw,fqdk&if tylaiG‹awG=um;rSm rsuv f ;kH rsm;pGmu vSr;f =unfah ewm awG‹&ygw,f? oeyfcg;tazG;om;eJ‹ uav; i,fawGukd &$iv f ef;aewJh rsuEf mS ud, k pf eD ‹J awG‹&w,f? olw‹kd awG[m aEG&moDausmif;ydw&f ufrmS zGihf xm;wJh jrefrmpmoifausmif;av;rSm pmoifaewJh jrefrmuav;i,fawGyg? “uav;trsm;pk[m tdENd,rSm arG;=uwmrSefygw,f/ 'gayr,fh jrefrmwkdif;&if;om;uav;awG jzpfwt hJ wGuf oufqidk &f m rdcifbmompum;wwfz‹kd tifrwefta&;}u;D w,f/ jrefrmjynf 'Dru kd a&pD&vd‹k jyef=uwJt h cg uav;awG jrefrmpum;aumif;aumif; rwwfb;l ? jrefrmpmrwwfb;l ? ud, k , hf Ofaus;r_ ta=umif; em;rvnfbl;qdk&if usaemfwdk‹vl}uD;awG wm0efraus&ma&mufwmaygh? b,fvdk tajctaeawGy&J &dS dS ud, k phf may ud, k , hf Ofaus;r_ukd odz‹kd wwfz‹kd em;vnfcpH m;wwfz‹kd vw kd ,f” vd‹k uav;awG jrefrmpmoif=um;a&;twGuf ESprf sm;pGmuwnf;u olaecJw h hJ e,fpyfa'oeJ‹ e,l;a'vD&dS jrefrm'kuo Q nf uav;i,fwcsKŒd udk jrefrmpmoifay;wJh udx k eG ;f xGe;f u ol‹tjrifukd tav;teuf wvH;k csi;f ajymvdu k &f if; uav;awGa&SŒa&;udk ylyefygw,f? “rdbawGtaeeJ‹ &yfwnfa&;uwzuf/ 'Dru kd a&pDvy_ &f mS ;r_uwzufqakd wmh jrefrmpmudk taotcsmoif ray;Ekid b f ;l ? 'gukd usaemfw‹kd u ulnt D m;jznfh ay;wJo h abmygy?J b,fvt kd ajctaeyJ&&dS dS t"duu vufO;D q&m rnfxu dk pf mG ykAgŠ p&d, rde‹J zqdw k m trSeq f ;kH jzpfygvrd rhf ,f” vd‹k uav;awGe‹J a&maESm aexkid w f wf+yD; ud, k w f idk u f rE aW v;wuUov kd u f ae ocsmF t"dubmomeJ‹ bJ‹G &cJw h hJ ukad tmifqef;vif; uvnf; csed cf sed q f qajymvmygw,f? ausmif;q&mESpOf ;D oifay;wJh jrefrmpmausmif;av;rSm yHrk eS t f m;jzifh uav; 8 OD;cef‹wufc+hJ yD; aEG&moD ausmif;ydw&f ufawGrmS pae/ we*FaEGuvJv G ‹kd usew f &hJ ufawGrmS oifay;cJw h myg? ausmif;jyefziG w hf t hJ cg uav;awGtaeeJ‹ ausmif;}uD;eJ‹usL&SifcsdefawGtwGuf we*FaEGw&ufom oifay;cGifh&ygw,f? 186


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tcktcsed rf mS awmh jrefrmpmoifausmif;av; ta=umif;trsK;d rsK;d eJ‹ ydwcf +hJ yDjzpfygw,f? (udx k eG ;f xGe;f eJ‹ udak tmifqef;vif;[m jrefrmEkid if H 'Dru kd a&pD&&Sad &;twGuf óu;d yrf;aqmif&u G af eolawGvnf;jzpfygw,f?) “aEGqv kd nf; aEGtavsmuf/ aqmif;qdv k nf; aqmif;tavsmuf &moDOwkuqd;k awmh uav;awGukd jrefrmpmausmif;v$wfzdk‹ tawmfpOf;pm;&w,f? ausmif;}uD;pmursm;ovdk [dENDbmomudkvnf; vdu k Ef ikd af tmif óud;pm;&ao;w,f? +yD;awmh ta=umif;trsK;d rsK;d eJ‹ jrefrmpmoifwahJ usmif;av;awG ysuo f mG ;wmvnf; óuHcw hJ ,f? ausmif;wuf usL&Siw f ufe‹J tcsed af wGoyd af y;&vd‹k tdrrf mS yJ tcsed f ,l+y;D oifay;w,f” vd‹k a':cifoef;&D u ajymvdu k cf sed rf mS orD;}u;D jzpfol rOrRmausmu f ol vuf&o dS ifaewJh 6 wef;ausmif;oH;k jrefrmpmjyÏmef;csuf pmtkyaf v;udk pm;yJiG ,fay: vmwifjyygw,f? *syef/ =opa=w;vsm;/ xdik ;f / uae'ge‹J tar&dum;u rdwaf qGwcsKŒd udk ar;=unfah wmh æ “uav;awG jrefrmpmoifay;zd‹k vl}u;D awGrmS wm0ef&w dS ,fqw kd m eufeuf&id_ ;f &_id ;f odayr,fh ausmif;}u;D pmu wzuf/ vkyfief;csdefuwzufeJ‹ rtm;ovdk jrefrmpmausmif;av;awG zGifhvdkufydwfvdkufeJ‹rdk‹ rdbawGuyJ wzufwvrf;u tcsed &f wwfor# oifay;&a=umif;/ xda&mufatmifjrifre_ nf;a=umif;” ajymjy=u ygw,f? jynfya&mufjrefrmuav;awGtwGuf ud, k phf may/ ,Ofaus;r_ raysmufysuzf ‹kd vl}u;D awGrmS b,favmuf wm0efausae+yDvq J w kd ahJ r;cGe;f [m pdeaf c:ajcmufveS ‹f p&mtjzpf tdE, dN a&muf jrefrmtiftm;pkawG t=um;rSm awG‹jrifae&qJyg? tdE, dN ajrrSmarG;+y;D tdE, dN rSm}u;D jyif;wJh jrefrmuav;awG rpd‹k ryd‹k t&G,af wG a&muf a eyg+yD ? avh v m=unf h o avmuf a wmh uav;yD y D ol } uD ; jyif ; aewJ h td E N d , Ek d i f i H u d k y J cifw, G cf spcf if=uwm awG‹&w,f? “orD;uawmh jrefrmjynfukd roGm;csib f ;l ? [drk mS nDtudak rmifErS awG&w dS ,fv‹kd azazeJ‹ araru ajym w,f? c%awmh tvnfomG ;csiw f ,f” vd‹k 2002-2003 ynmoifEpS f atmufpzf ‹kd 'af usmif;u wwd, wef;rSm tqifh 2 eJ‹ atmifjrifvmwJh ausmif;pmxl;c|eo f al v; touf 10 ESpt f &G,f rOrRmausmu f rsurf eS af v;udk vufwzufe‹J yifw h if&if; ajymygw,f? wckcu k kd rSe;f ar#m=f unfah ewJh ol‹rsu0f ef;wpHu k v kd nf; 'D*&Drsm;ae+yjD zpfwhJ rsurf eS x f rJ mS jrifvu kd &f w,f? aemufausmbufu bD'akd v;ay:rSm ynm&nfc|eq f k 'dkif;i,fawG tpDt&D wifxm;ovdk/ tcrJhynmoif=um;cGifhvufrSwfeJ‹ &ifxdk;wHqdyfav;vnf; eH&t H xufrmS csyd q f x GJ m;wm awG‹ygw,f? WLB obmywdtzJ‹G 0if

a':armfvu D “rdbawG c%c%ajymvd‹k om jrefrmEdik if q H w kd mudk uav;awG odwm? yg;pyfu cspw f ,fv‹kd awmh ajymw,f? aqGrsK;d awGuv kd nf; awG‹csiw f ,fv‹kd ajym=uw,f? 'gayrJh 187


7J7ifhatmif

xl;xl;uJuJ rcHpm;wwfao;bl;/ olw‹kd &ifxrJ mS ig[m tdE, dN rSmarG;wm/ 'ga=umifh tdE, dN udk cspw f ,f/ I love India vdk‹ aumif;aumif;ajymwwfw,f” vdk‹ aqG;aqG;ajrŒajrŒajymae&if;u rsufESmudk jyLwif;aygufbuf rodromvSnfhoGm;ygw,f? (a':armfvD[m 1988 ckESpf &Spfav;vHk; vlxk ta&;awmfy}kH uD;t+yD; ppfwyfu t"rRtm%modr;f vdu k cf sed rf mS tdE, dN ukd 'Dru kd a&pDta&;v_y&f mS ;zd‹k xGuv f mwJo h jl zpfygw,f?) a':armfvu D “uav;awG rodromeJ‹ 'Dbufu ,Ofaus;r_awG pJu G yfvmwmawG‹&w,f? vl}u;D awGukd b,fvq kd ufq&H r,f/ ,Of,Ofaus;aus; b,fvakd jym&r,f/ b,fvkd E_wq f uf&r,fqw kd mawG csKŒd ,Gi;f wm awG‹&w,f? vl}uD;awGu twwfEkdifqHk; oifay;ygw,f? t&G,fa&mufrSyJ ESpfESpfumum vdu k v f yk rf ,fv‹kd ,lq&w,f? avmavmq,fawmh pdww f ikd ;f us rjzpfao;bl;” vk‹d qdyk gw,f? “ynma&SŒaqmifacwf}uD;/ ynma&;&if;ES;D ðr‡yEf rHS /_ ynmxGe;f um; jynf}uD;yGm;/ a&&Snrf mS ynmomwJh EdkifiHeJ‹ vlrsKd;u a&SŒaqmifOD;&Gufðyvdrfhr,f? OD;aqmifr,fqdkwJh aºuG;a=umfoHudk jrefrmEkdifiHu ausmif;om;rdbawG odw,f? 'gayrJh om;orD;awGukd vGiv hf ifw h ul ynmtarG ray;Ekid =f ubl;? ynma&; pepfu raumif;/ ynma&;avmurSmudk vmbfpm;r_awGu&S/d aiGrsm;rsm;&Srd S ausmif;wufEidk w f ,f? vlrsm;pku aiG&zd‹k twGuf ±ke;f uef=uayr,fh tusyt f wnf;awG}u;D wma=umifh ynma&; csKŒd wJ=h uw,f/ jynfwiG ;f u uav;awGxufpm&if jynfyrSm&Sw d hJ jrefrmuav;awGu ynmyd&k rSm aocsmw,f” vk‹d Ak'*< g,mudk bk&m;zl;vmwJh &efuek u f pD;yGm;a&;vkyif ef;&Siw f OD; aumufcsucf sczhJ ;l ygw,f? “jynfya&muf jrefrmuav;oli,fawG aumif;rGew f yhJ nm&yfawGukd oif=um;avhvmcGi&hf aeayr,fh rdcifbmompmayeJ‹ ,Ofaus;r_udpPuawmh tav;xm;&r,fh jy\emwcktaeeJ‹ &SdaewmyJ? rdbawGuvnf; &yfwnfa&;twGuaf &m/ Edik if aH &;v_y&f mS ;r_twGuyf g ±ke;f uefae=u&awmh uav;awG wzufxu J ykd J ususee =unfah y;Ekid w f mrsK;d enf;w,f? 'Dtwdik ;f a&&Snrf oGm;bJ tjrefq;kH b,fvkd ajz&Sif;rvJqdkwm taotcsmavhvm+yD; taumiftxnf azmf&if&ygw,f” vdk‹ ausmif;q&m udak tmifqef;vif;uawmh tm;ay;pum;eJ‹ oH;k oyfjyygw,f? e,l;a'vDrmS &Sw d hJ jrefrmc&pf,mefuav;i,fawGukd rdbawGuc&pf,mefbmomtvdu k f we*FaEGae‹ 0wfðyqkawmif;yJaG wGrmS wufa&mufcidk ;f =uovk/d vli,fawGuvnf; uav;awGtwGuf bmoma&;/ vlr_a&;qkdif&moifwef;awG ydk‹csoif=um;ay;=uygw,f? Ak'<bmom,Ofaus;r_oifwef;awG vnf; r=umc%qdo k vdk &[ef;oHCmawmfawGu zGiv hf pS yf ‹kd csay;aewm awG‹&ygw,f? rdcifpmay ausmif;av;awGuawmh ay:vmvdu k /f ðryfomG ;vdu k ef ‹J rH‹k v;kH puULuyfjzpfaecJw h myg? 188


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

a':cifoef;&Du “olw‹kd (uav;)csi;f awG‹wt hJ cg jrefrmvdrk ajymbl;? uav;csi;f tawG‹rsm;wJh ausmif; csed rf mS 'DEikd if u H uav;awGe‹J [dEv DN ykd J ajym=uawmh jrefrmuav;csi;f awG‹wt hJ cgvnf; 'Dpum;eJ‹ ajym&wmyJ tm;&w,f? jrefrmpum;udk rdbawGe‹J yJ tajymrsm;w,f/ olw‹kd av;awG bmrS r,fr,f&& odao;wm r[kwb f ;l ? vl=uD;awGrmS yJ wm0ef&w dS myg? ud, k phf um;/ ud, k phf may/ ud, k , hf Ofaus;r_ukd av;av;eufeufoad tmif taotcsmoifay;zd‹k vdak o;w,f” vd‹k ajymygw,f? wkid ;f cspjf ynfcsppf w d u f kd uav;awG&ifxrJ mS b,fvakd rG;jrL&r,fqw kd m jynfya&mufjrefrmawG tav;xm; pOf;pm;oifw h u hJ pd t P jzpf vl}uD;rdbawGu ESv;kH oGi;f xm;=uygw,f? 'Duav;awGe‹J acwfòydijf zpfr,fh ppftm%m&Siftodkif;t0dkif;u uav;awG[mvnf; tem*wfe,fy,ftoD;oD;rSm acgif;aqmif jzpfvmrSmyg? rsK;d qufEpS b f uf&ŒJ tajctaeudk 'Duae‹v}l uD;awG vufawG‹ususjyifqif&rSmuawmh trSefygyJ? “uav;awGyyJ gwhJ jyuQ'ed u f =kd unf+h y;D acgi;f aemufomG ;w,fumG ? uav;tm;vH;k 0wfaumif;pm;vSawGe‹J rsuEf mS jynfjh ynfah v;awGu?G 'gayrJh tusn;f wefwmu rsuEf mS xm;uG æ rsuEf mS xm;/ Adv k cf sKyf&mG u uav;awGv‹kd cef‹reS ;f =uw,f”? vGecf w hJ hJ 5 ESpu f oli,fcsi;f wa,muf rcsw d ifuJ ajymcJw h phJ um;wcGe;f udk ylavmifpmG =um;a,mif rdygw,f? ol[m av;vHaewhaJ jcvSr;f awGuo kd ,f+y;D 0&Hwmbufxu G o f mG ;ygw,f? +y;D awmh taemuf ,Gi;f ,Gi;f &Sd t!dak &mifaerif;}u;D eJ‹twl ol‹pw d u f ;l awG[m wa&GŒa&GŒ qufvufðywfusae[efwyl gw,f? &ifarmifu tvku d rf odpmG eJ‹bJ “b,fjyuQ'ed v f ”J vd‹k ar;awmh wvH;k csi;f pmpD+yD; “æòrd‹e,ftoif;u jyuQ'def” vdk‹ jyefajzygw,f? &ifarmifvnf; wajz;ajz;pOf;pm;=unfh&muae oli,fcsif;&,f/ aerif;}uD;&,fe‹J twl wvdrahf cguaf uG;vdru hf s oGm;ygw,f? r=umao;cifu e,l;a'vD&dS jrefrmuav;i,fawGukd ynm&nfc|eq f ak y;yJrG mS trsK;d om;use;f rma&;eJ‹ dS w l OD;&JŒ pum;eJ‹ qufpyf=unfrh w d ,f? ynma&;aumfrwD NHEC (taemufbufa'o) u wm0ef&o olu æ “urBmay:rSm ynmeJ‹ vlom;qefru _ kd òyid q f ikd af e=uw,f? ynmuae ±kyyf ikd ;f qdik &f m csr;f om ºu, G 0f r_ukd ay;ovdk vlom;qefrq _ w kd hJ vlvcl si;f n‡mwmaxmufxm;&r,fqw kd hJ pdw"f mwfa&;&m zH‹G òzd;r_uae vlawG&ŒJ pdwcf sr;f omr_ukd ay;w,f” vd‹k qdyk gw,f? uav;tm;vH;k &JŒ pdwyf ikd ;f eJ‹ ±kyyf ikd ;f qdik &f m zH‹G òz;d wd;k wufz‹kd / urBmeJ‹trD &ifabmifwef;Ekid zf ‹kd olw‹kd av;awGukd 189


7J7ifhatmif

todtwwfynmeJ‹ }uD;jrwfwphJ w d x f m;awG ydik q f idk af pcsiw f m vl}uD;wkid ;f &JŒ qENyg? 'gayrJh vuf&dS ppftm%m&Sit f yk pf ;kd wJh jrefrmEkid if rH mS uav;awGtem*wf[m ynmeJ‹pw d "f mwfukd ta=umif;ðy+yD; a,bk,stm;jzifh tpdwftydkif;ESpf&yf uJGxGufoGm;EdkifwJhtjyif qef‹usifbuftiftm;pkawGtjzpf tm;òyid jf zpfxeG ;f vmrSmvm;vd‹k ar;cGe;f xkwrf w d ,f? jrefrmjynfrmS tcGix hf ;l cHppfwyfvw l ef;pm;/ olw‹kd e‹J tvGr;f oifw h hJ a&ay:qDtodik ;f t0dik ;f om tkycf sKyaf &;/ pD;yGm;a&;/ ynma&;eJ‹ usef;rma&;rsufESmpm aumif;rGefzlvHkwm/ ypPKy`efumvtwGufwifrubl; tem*wfwckvHk; v$rf;rdk;cs,fvS,fEkdifa&;twGufyg e,fy,faygif;pHkrSm tpGrf;ukefjyifqifaewm vlwidk ;f odygw,f? ppfwyfacgi;f aqmifawGu olw‹kd rsK;d qufawGukd Ekid if jH cm;xGu+f y;D ynmoif=um;a&;udk wpdu k rf wfrwf pDraH ecJw h myg? jynfwiG ;f rSmvnf; tcGix hf ;l cHynma&;pepfukd olw‹kd awG vuf0g;}uD; tkyx f m;wmyg? olw‹kd om tm%mquf&adS e&if aemifrsK;d qufEpS q f uf b,fvpkd cef;oGm;rvJqw kd m ar;cGe;f xkwpf &mrvdyk gb;l ? olw‹kdqrD mS tquftoG,/f aiGa=u;eJ‹ ynma&;u tzdEydS cf o H m;orD;awGxuf vufiif;tajctaerSm twdik ;f xuftvGef omaewm rjiif;Ekid yf gb;l ? apwem,kwfwJholvufxJ EkdifiHawmftm%ma&mufcJhwJhtwGuf wdkif;jynfa&SŒwef;a&mufzdk‹ td;k eif;cGuef if; jzpfcw hJ m ESprf sm;pGm=umcJw h mvnf; vufawG‹óuHc&hJ +yD æ ppftm%m&Siaf wGu t&m&mudk tm%m/ aiGa=u;eJ‹ Ekid x hf ufp;D eif;ðyaewm tckxyd gyJ æ ppfacgi;f aqmifawG&ŒJ om;orD;awG[m tkypf zk ‹GJ +y;D vuf&ZJ uf&J rif;rJph &du k af wG usL;vGeaf ewm acgu&f ;kd usK;d owif;awGxrJ mS =um;ae&ygw,f/ æ “wHigem;eD; æ wHig/ rkq;kd em;eD; æ rkq;kd ”qdw k hJ qd&k ;kd pum;udk owd&rdygw,f æ olw‹kd uav;awG ynmrwwfygapeJ‹v‹kd qENrxm;&d;k trSeyf g? tzdEydS cf o H m;orD;awG ynmwwfawGjzpfz‹kd twGuo f m qkawmif;ygw,f? e,l;a'vDe‹J jynfyòrd‹}uD;awGu jrefrmuav;i,fawG aumif;rGew f hJ ynmEd‹k &nfukd aomufo;kH cGihf &=uayr,fh jynfwiG ;f u rdbjynfoal wG&ŒJ om;orD;awGu tarSmifacwfrmS arG;zGm;/ tedÏm&Hak wmrSm }uD;jyif;&HkrubJ ynma&;vnf; edrfhusaecJhyg+yD? e,fpyfa'oa&muf 'kuQonfawG/ vufeufudkif awmfveS af &;orm;awG/ jynfya&muf tvkyo f rm;awGeŒJ ppfwyfxu J tzdEydS cf t H =uyfwyfom;awG&ŒJ om;orD;awG/ tusO;f pHEidk if aH &;orm;awG&ŒJ &_r+i;D zG,f &ifaoG;i,fawG[m ynmoif=um;zd‹k tcGit hf vrf; tvSr;f a0;ae&qJyg? jzLpifwphJ w d "f mwf cGet f m;udk olw l ‹kd av;awG&zd‹k tcGit hf vrf;awmh &S&d mS ygw,f? 190


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tqifrh yD nma&; æ rdcifbmompum;/ pmay/ ,Ofaus;r_ æ wkid ;f cspjf ynfpw d ef ‹J twl æ vlom;qefwphJ w d x f m;awGu 'Duae‹rsK;d qufawGukd }uD;}uD;rm;rm; pdeaf c:aeygw,f? usaemfw‹kd awG ESpo f uf ovdak jzqd&k r,fh ta&;ay:acwfòydiaf r;cGe;f jzpfovd/k reufjzeftwGuf 'Duae‹jyifqifrt _ jzpf &_jrif&rSmuawmh ajr}uD;vufcwfrvJjG zpfygw,f? “tem*wfrhJ vGwaf jrmufa&;udk vlwidk ;f awmifw h =uygw,f”? (2003 ckEpS f =o*kwv f xkwf rZÆrd *sme,fwiG f a&;om;cJo h nfh “aumufauG‹&n S v f sm;aom pD;a=umif; twGi;f rS tem*wftrd rf ufrsm;” aqmif;yg;rS tcsut f vufrsm;udk xyfro H ;kH pJcG yhJ gonf?)

ÔÔÔÔÔÔÔ

191


7J7ifhatmif

_idr;f csrf;pGm ynmoif-um;jcif; jynfwGif;ppfvnf;jzpf qif;&Jcsrf;omuGm[r_}uD;rm;+yD; EkdifiHa&;tiftm;pkawGtwGif; vkyf}uH owfjzwfra_ wG/ tm%m&So d al wGu ,H=k unfcsuu f jGJ ym;olawGukd enf;rsK;d pHek ‹J zdEydS rf a_ wG jyif;xefvm&if wnf+idrfat;csrf;r_ uif;rJh+yD; jynfwGif;+idrf;csrf;a&; ysufjym;&p+rJygyJ? urBmppf}uD;awGtwGif; Ekid if t H rsm;tjym;[m tusn;f wefwhJ +idr;f csr;f a&;jzpfpOfukd jzwfoef;cJzh ;l ygw,f? 'gayrJh tcktcsed rf mS EkdifiHtrsm;pk[m zHG‹òzd;wdk;wufa&;vrf;a=umif;ay: wpdkufrwfrwf av#mufvm=uyg+yD? ppftpdk;& tkyfcsKyfr_atmuf vuf&Sdjrefrmjynfuawmh jynfwGif;+idrf;csrf;a&; qdwfokef;+yD; zHG‹òzd;wdk;wufa&; aemufususe&f pfcyhJ gw,f? jynfwiG ;f yÉdyuQtm;vH;k &JŒ tajccHta=umif;w&m;[m Ekid if aH &;jy\emjzpfw,fq+kd yD; wa=umif;qJG aumufcsucf sEidk af yr,fh a&&Snzf ‹GH òzd;wd;k wufa&;twGuf tav;xm;oihw f hJ ta=umif;t&mawGxrJ mS wEkdifiHvHk; +idrf;csrf;a&;wnfaqmufa&;rSm +idrf;csrf;pGm ynmoif=um;a&;[mvnf; t"duuswJh udpjP zpfygw,f? jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;&Sw d hJ zH‹G òzd;qJ/ zH‹G òzd;+yD; Ekid if aH wGrmS +idr;f csr;f a&;t"Ge‹f &n S af tmif ynma&;u¾udk tajccHup+yD; ðyjyifajymif;vJra_ wG vky=f uygw,f? ‘oif±;kd n$e;f wrf;/ oif=um;yHk enf;pepf/ tm;vH;k twGuyf nma&;/ uav;oli,fwidk ;f pmoifcef;twGi;f &S&d rnf/ tcJrhJ ynmoif =um;a&;’ pwJh rl0g'awGuikd q f +GJ y;D 'Dru kd &ufwpftpd;k &awG[m rJq, G pf nf;&H;k pOfu ay;xm;wJh uwdawG twdik ;f taumiftxnfazmf=u&ygw,f? jynfoal wG&ŒJ rsuaf jcjywfrcHwhJ }uD;yGm;wd;k wufa&;awGrmS rlvblw[m ynma&;jzpfaevd‹k ygy?J urBm}uD;u ‘ynma&SŒaqmifacwf}uD;/ ynmu t&m&mudk a&SŒwef;a&mufatmifweG ;f yd‹k w,f/ ynm omwJh vlrsK;d eJ‹ Ekid if u H a&&Snrf mS OD;aqmifr,f/ acwfreD nf;ynm[m wkid ;f jynf&ŒJ a&mif;ukef 0ifaiGjzpfw,f/ ynma&;rSm &if;ESD;jr‡KyfESH=u’ qdk+yD; jywfom;pGm aºuG;a=umfaeygw,f? jrefrmEkdifiH[m ynmudk txGÉt f jrwfxm;wJh acwfurBm}uD;twGi;f rSm a&GŒvsm;jzwfoef;aewmyg? +idr;f csr;f pGmynmoif=um;cGi[ hf m ta&tcsi;f jynf0h / &yfwnfcsuf oabmw&m; ckid rf m+yD; A[kow k ºuG,f0wJh pGrf;tm;&Sd EkdifiHom;awGjzpfvmatmif zefwD;ay;Ekdifw,fqdkwJhtcsufudk trsm;u vufcH=uygw,f? wdkif;jynfzHG‹òzd;wdk;wufa&;twGuf ta&;ygw,fvdk‹ od=uygw,f? +idrf;csrf;pGm ynmoif=um;a&; tusK;d qufawGxrJ mS ul;vl;qufo, G rf /_ uJjG ym;jcm;em;csuaf wGukd wefz;kd xm;av;pm;r_/ tjyeftvSef tav;xm;em;axmifr/_ yl;aygi;f aqmif&u G rf /_ qef;ppfa0zefr/_ qH;k jzwfcsuu f kd rSeu f efpmG 192


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

csr/_ jy\emawGe‹J yÉdyuQawGukd pkaygi;f ajz&Si;f r_/ vlra_ &;wm0ef xrf;aqmifvrkd a_ wG ygw,fv‹kd ynma&;ES;D aESmzvS,yf w GJ cku oH;k oyfygw,f? tJ'DtajccHuae vl‹tv$mtoD;oD;rSm ESpfOD;ESpfzufaumif;usKd;oufa&mufwJh qufqHa&;udk xde;f odr;f wnfaqmufjcif;/ woD;yk*v ~ b0uae Ekid if w H umtqift h xd jzpfay:aewJh yÉdyuQawGrmS tðyoabmaqmifwJh csOf;uyfr_rsKd; wdk;wufjrifhrm;apjcif;/ vlwOD;csif;pD&JŒ pdwfydkif;±kyfydkif;qdkif&m ESprf sK;d pvH;k udk aumif;rGepf mG ysK;d axmifay;Ekid pf rG ;f &So d vdk pdwcf svòkH cw H hJ obm0ywf0ef;usif jzpfay:atmif vkyaf qmifjcif;/ w&m;r#wr_e‹J vl‹tcGit hf a&;tay: jrwfE;kd wefz;kd xm;wJh vHòk cHrp_ rG ;f tm;jynfh urBm}uD; jzpfapjcif;/ acgif;yHkjzwf tjrwfxkwfr_eJ‹ ppfyJGawGuae umuG,fay;jcif;qdkwJh aumif;jrwfwJh vlry_ wf0ef;usiw f &yf ðyvkyaf &;twGuf }u;D rm;wJh tvSnt hf ajymif;awG jzpfapEkid w f ,fv‹kd qd=k uygw,f? jrefrmjynftajctaeuawmh pD;yGm;a&;EG0H u J ,ufrmS epfreG ;f / ynma&;e,fy,frmS zdEydS w f if;usyrf a_ wGu jynfhESuf/ b0ar#mfvifhcsuf ray;EkdifwJh ynma&;pepfa=umifh ynmoif=um;&r,fht&G,fawG[m ynma&;xuf pD;yGm;a&;bufrSm wdk;acG‹0ifa&mufaeygw,f? jzwfoef;zl;olwkdif; pJGrufjrwfEdk;&wJh ynm&nfEdk‹ aomufpdk‹cJhwJh ausmif;yk&0k%fawGudk ae&mcJGajymif;a&$Œ/ a&$eJ‹quf0,f&wJh ynma&;/ wzufowf Ekid if aH &;tusK;d pD;yGm;twGuf oif&;kd n$e;f wrf;/ ausmif;om;awGukd t=urf;zufEydS pf ufre_ ‹J +cdr;f ajcmuf/ ae&mrvyf ppfaxmufvrS ;f a&;u 0ifaESmuf/ ausmif;om;rdbawGukd t=uyfuikd Ef ydS u f yG /f ausmif;awGudk ydwfcsDzGifhcsD vkyf/ aiGay;&if twef;wif+yD; vkdif;aumif;ay;/ e,fy,ftoD;oD;rSm vl‹tcGit hf a&; csK;d azmufaewJh t=urf;zuf ppftpd;k &vufxufrmS b,fausmif;om;rS at;csr;f pGm ynmoif=um;cGihf r&Ekid yf gb;l ? r=umao;cifu 8 wef;/ 9 wef;ausmif;om;awGtwGuf vl‹tcGit hf a&;bmom&yf oif=um;zd‹k etz u oif±;kd n$e;f wrf;pmtkyf jyÏmef;cJyh gw,f? tjynfjynfqidk &f m vl‹tcGit hf a&;ausnmpmwrf;tay: aumufcsucf s/ cH,o l ifw h hJ oabmxm;udv k nf; ppftpd;k &u tckvkd xnfo h iG ;f a&;om;xm;ygao;w,f? “rnfr# vGwv f yfciG hf &oifo h nf/ rnfr# wlnaD omtcGit hf a&; &oifo h nf [laom tcsuf rsm;onf u|Eykf w f @kd aexdik &f m ae&yfa'otav#mufomv#if jzpfoifo h nf” qd+k yD; usO;f ajrmif;wJh t&yfa'o twGi;f u csrw S x f m;wJh pnf;abmiftwkid ;f om vl‹tcGit hf a&;udk &,l ydik cf iG &hf adS =umif; ajymxm;wmyg? vl‹tcGit hf a&;udk etz xkwjf yefwhJ trde‹f Oya'awG&ŒJ atmufrmS csxm;+yD; uef‹owfcsKyfcs,rf ,fh t&dyt f a,mifukd apmif;yg;&dyaf jc jyvdu k w f myg? ppfaq;wuUov kd ef ‹J ppfpufrw _ uUov kd t f ygt0if ppfwyftodik ;f t0dik ;f uvmwJh ausmif;om;awGtaeeJ‹ 193


7J7ifhatmif

jynfov l x l &k ŒJ om;orD;awGe‹J cJjG cm;uif;uGm+yD; ynmoifay;cHae&wmyg? tem*wfrmS rsK;d qufwl ynmwwfvil ,ftcsi;f csi;f =um;rSm ppfwyfe‹J jynfo‹l t0ef;t0dik ;f u xGuv f mwmcsi;f rwlwma=umifh vlwef;pm;uJw G 'hJ %fukd ESpzf ufpvH;k cH&rSmyg? pdwaf umif;ESv;kH aumif;r&Sw d hJ ppftpd;k &u raumif;wJh }uH&, G cf suef ‹J vkyaf ewmjzpfygw,f? wOD;wa,muf/ wpkwzJ‹G / vlwef;pm;w&yftwGuq f w kd hJ usO;f ajrmif;ao;odrw f hJ pdwx f m;awGukd ±du k o f iG ;f aewmyg? ppftpd;k &rSm jynfoal wGt=um; tuJu G t GJ jym;jym; jzpfapcsifwJhqEN tjynfh&Sdygw,f? wkdif;jynftem*wftwGufawmh pdk;&drfp&mygyJ? EkdifiHwum twdik ;f twmrSmvnf; +ird ;f csr;f om,mwJh pdwaf eoabmxm;awGukd b,fvw kd nfaqmufEikd rf vJqw kd m ar;cGe;f xkwpf &mygy?J +idr;f csr;f pGm ynmoif=um;cGi[ hf m tajccHtm;jzifh r&Srd jzpfvt kd yf+yD;/ tifrwef ta&;}uD;ygw,f? etz ppftpd;k &&JŒ ynma&;pepfe‹J +idr;f csr;f pGmynmoif=um;cGirhf &wJh tajctae[m owWavmutwGi;f t=urf;rzufa&;/ cspfjcif;arwWmeJ‹ *&k%mw&m;vufudkifxm;a&;/ w&m;r#w+yD; tjyeftvSef ±dkaoav;pm;a&;/ edrfhyg;wJhb0awGtay: ,dkif;yif;ulnDa&;eJ‹ tav;xm;qufqHa&;awGtay: t}uD;tus,+f cdr;f ajcmufaewma=umifh a'owGi;f tdref ;D em;csi;f Ekid if aH wGtwGuf rsucf ;kH v_ypf &m/ urBm+h idr;f csr;f a&;twGuf pd;k &draf omu jzpfp&myg? q&m}u;D '*kew f m&majymwJh ‘vGwv f yfa&;/ nDnw G af &;/ +ird ;f csr;f a&;’qdw k hJ tqifv h u kd jf zpfpOf oH;k &yfrmS yxrtqifu h kd rjzwfoef;Edik af o;ygb;l ? wwd,tqifjh zpfwhJ +ird ;f csr;f a&;abmiftwGi;f uae +ird ;f csr;f pGm ynmoif=um;a&;udk wrsK;d om;vH;k twkid ;f twmeJ‹ Ed;k =um;usK;d pm;+yD; rjzpfrae taumiftxnf azmfr,fq&kd if urBm}uD;twGu/f vlom;awGtwGuf ar#mv f ifch suaf umif;awG ay;Ekid rf mS ygy?J 'gayrJh ppftpdk;& wnf&Sdaeoa&GŒ ‘+idrf;csrf;pGmynmoif=um;cGifh qHk;&H_;r_’ uae ‘+idrf;csrf;r_uif;rJhwJh rD;awmufr;D v#rH sm;’ qD ul;qufavmifu|r;f Ekid v f ‹kd txdww f vef‹jzpf&ygw,f? Zlvidk v f / 2005 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

194


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

awmufyaom tem*wf olwdk‹av;awGa&mufvmawmh vrf;ab;wzufwcsufu axmifaomif;csD&SdwJh vltkyf}uD;u vufckwfvuf0g;wD;+yD; tm;yg;w& =obmay;*k%fðy=uw,f? teDa&mifukwftusôawG qifwl 0wfqifxm;+y;D qifawG pD;&if; vlxyk &dwo f wfxJ 0ifvmwmyg? touf 6 ESpu f ae 17 ESpt f =um;&Sw d hJ olw‹kd ukd tdE, dN Ekid if H &Dywfyvpfa';rSm yJx G w k +f yD; wkid ;f jynfw0ef;udk tm;us*% k , f El idk af tmif tpd;k &eJ‹ tdE, dN uav;oli,frsm; apmifah &Smufa&;aumifpw D ‹kd u óu;d yrf;vdu k w f myg? ‘trsK;d om; &J&ifo h rl sm;qk’ udk 0ef}u;D csKyfu tcrf;tem;eJ‹ qkwq H yd /f vufrw S /f aiGom;awG cs;D jri‡ chf yhJ gw,f? orRw}u;D tufb'f v l f k ðf ycJyh gao;w,f? umvrf (A.P.J Abdul Kalam) uvnf; npmpm;yJeG ‹J {nfch *H % olwdk‹[m &xm;eJ‹ um;twdkufcH&r,fh tE W&m,f/ usm;qdk;/ "m;jy/ rD;ab;a&ab;'kuQeJ‹ t&G,f ra&mufao;wJh rde;f uav;awG xdr;f jrm;vufxyfc&H wmuae uif;a0;atmif u,fxw k cf w hJ hJ tm* owWcd aJ v;awGyg? 2003 ckEpS t f wGi;f jynfe,f 13 cku ud, k t hf oufukd y"gerxm;bJ wjcm;olawG usa&mufaewJh ab;tE &W m,fawGukd wdu k x f w k zf ,f&mS ;ay;cJw h hJ rde;f uav; 9 a,mufe‹J a,musmf ;av; 17 a,mufukd &Dywfyvpfa'; vlx}k uD;a&SŒrSm txl;wvnf *k%ðf yvdu k w f myg? tdE, dN rSm tckvkd tcrf;tem;rsK;d udk 1957 ckEpS f uae pwifusi;f ycJw h mjzpf+yD; 47 ESpt f wGi;f owW&d iS f 650 a,mufukd a&G;cs,q f ak y;cJ+h y;D jzpfygw,f? wdik ;f oljynfom;awGtwGuf *k%, f pl x H m;p&m pdw"f mwfukd tdE, dN tpd;k &eJ‹ uav;oli,frsm; apmifah &Smufa&;aumifpu D xdu k x f u kd w f efwef qkcs;D jr‡iv hf u kd w f o hJ abmygy?J tdE, dN rSm t±d;k pJaG ewJh Zmwfpepf/ bmoma&;eJ‹ vdiu f jGJ ym;r_/ &mxl;&mcHe‹J OpPm"eydik q f ikd rf _ tedrt hf jrifu h kd ta=umif;ðy+yD; cJGjcm;qufqHwm[m a&S;tpOftqufuae tckxufxd raysmufao;ygbl;? todynmrJo h /l jArRmpd&k w f &m; acgi;f yg;olawG=um;rSm tcdik t f rm tjrpfw, G af eqJyg? 'ga=umifv h nf; vlO;D a& oef; 1000 0ef;usi&f w dS hJ tdE, dN Ekid if o H m;awGtwGuf vlrp_ epfq;kd =um;u aumif;jrwfwhJ vlrp_ epfopftwGuf xl;xl;jcm;jcm; wGe;f uefayguzf mG ;vmwJh olw‹kd [m tdE, dN Ekid if t H wGuf a&SŒajy; ppfonfawmfawGjzpfygw,f? olw‹kd xu J wcsKŒd [m &J0phH eG ‹f pm;wJh tvkyu f v kd yk &f if; ajcvuft*F ge‹J toufq;kH ±H;_ cJ&h ayr,fh wrsK;d om;vH;k twGuf trGejf rwfq;kH pdw"f mwfawGuakd wmh t&G,ef ‹J rvdu k af tmif vltrsm;udk vufqifu h rf; r#a0ay;vdu k yf g+yD? 'g[m wdik ;f oljynfom;awGtwGuf vSywJh jzwfoef;r_ rSww f ikd af wGtjzpf aemifwacwftxd wefz;kd rjzwfEikd af tmif use&f pfaeawmhrmS yg? 195


7J7ifhatmif

'Dupd eP ‹J qufpyf&if; r=umao;cifu Ak'*< g,mbk&m;zl;vmwJh oHCmwyg;eJ‹ jrefrmuav;i,fawG&ŒJ ynma&;eJ‹ pdw"f mwfa&;&mwcsKŒd ar;jref;jzpfygw,f? jrefrmuav;i,fawG iwfvifah e&wJh ynma&; udpu P awmh trsm;odjzpfv‹kd txl;wvnf ajymp&mr&Sad yr,fh tusK;d qufjzpfwhJ pdw"f mwfa&;&m tajctaeudk rxifrw S b f J =um;&wJt h cg tawmfyJ pdwrf aumif;jzpf&ygw,f? olu ‘Edik if w H umu urBmjyef‹E‹HS rj_ zpfpOfqw kd hJ *vdb k ,fvu kd af Z;&Si;f acwf}u;D [m 21 &mpktwGi;f t&Sed jf ri‡ hf ckwaf rmif;vmwmeJ‹tr# jynfo-l jynfocl si;f xdawG‹qufqrH /_ pD;yGm;ukeo f , G b f uf Ekid if t H csi;f csi;f ul;vl;qufqHr_awG ydkrsm;vm+yD; csrf;omqif;&J/ ynmwwfynmrJheJ‹ EkdifiHa&;pepf wlrwlqdkwJh tcsuaf wG[m t&ifuvdk twm;tqD;rjzpfawmhbJ wHcg;zGiphf ;D yGm;a&;pepfatmufrmS ukeo f , G af &;/ &if;ES;D ðry‡ Ef rHS /_ uke=f urf;eJ‹ vkyt f m;t&if;tjrpf&&dS maemufukd Edik if t H rsm; wHcg;r&S"d g;r&Sd pkòyv H u kd af ea=umif;/ Ekid if t H rsm;u &if;ES;D ðry‡ Ef rHS u _ kd zdwaf c:+y;D Edik if phH ;D yGm; zH‹G òz;d wd;k wufa&;aemufvu kd &f mrSm Edik if iH ,fawGrusef tvkt,uf wdk;0ifaea=umif;/ 'ga=umifhrdk‹ enf;ynmeJ‹ ,Ofaus;r_aygif;pHk pD;a=umif;awG[m òrd‹jyawGwifrubJ aus;vufaejynfoal wGtxd wd;k ,dak ygupf ;D qif;vma=umif;/ jrefrmEdik if rH mS vnf; &if;ESD;ðr‡yfEH_r_eJ‹ zHG‹òzd;a&;tpDtpOfatmufrSm EdkifiHjcm;om; vkyfief;&SifawG/ pD;yGm;a&;orm;awG/ ukr% ` aD wG[m txGu&f adS eovdk t0ifvnf; &Sad ea=umif;’ tpcs+D yD; ajymygw,f? ‘'Dvdk EkdifiHpHk taiG‹touf,Sufjzmr_udk trsKd;om;,Ofaus;r_/ obm0ywf0ef;usif xdef;odrf;a&;/ tusK;d pD;yGm;tpkpk umuG,af &;tjrife‹J wkid ;f xGm&mrSm ynmwwfz‹kd vo kd vd/k topftopft&mawGukd trSDvdkufEkdifatmif pdwf"mwfcGeftm;aumif;zdk‹ ta=umufw&m;uif;zdk‹vdka=umif;/ 'ga=umifh ukeo f , G pf ;D yGm;aemufukd tvH;k t&if;eJ‹vu kd af ewJh acwfumvtwGi;f ta=umufw&m;eJ‹ zdEydS w f t hJ pd;k &/ ynmrJu h av;i,fawG&ŒJ a=umuf&ŒHG r_tusK;d qufukd tav;xm;oifah =umif;’ rde‹f =um;ygw,f? 'ghtjyif ‘jrefrmEkdifiHrSm Ak'<bmom0ifrdbawGrSr[kwfbJ wjcm;bmom0ifawG=um;rSmvnf; om;orD;awGukd qH;k r&mrSm trSet f rSm;udk cJjG cm;ajymqdq k ;kH rr_&zdS ‹kd / a=umif;usK;d qifjcifrhJ ajcmufveS ‹f ajymqdrk a_ wG azsmufzsuzf ‹kd owdðyoifah =umif;/ uav;i,fawG wckcak jymqdðk yrl&mrSm [ef‹wm;wJt h aeeJ‹ }uD;rm;wJt h oH/ wd&pd m> ef/ rD;/ tarSmif/ t&m0wÎK/ uav;i,fawG em;rvnfEidk af o;wJh tawG;tjrif pwJh t&mawGeJ‹ ajcmufvSef‹wm;jrpfwm ajymif;vJoifha=umif;/ a&S;&dk;tpOftvmvdk jzpfaewJh vl‹tcGit hf a&;csK;d azmufra_ wG/ qifjcifrr_ hJ t,lo;D r_awGukd cJjG crf;avhvm+yD; uav;i,fawGpw d x f rJ mS cdak tmif;tjrpfw, G rf aeatmif wku d cf |waf q;a=umzd‹k vdak =umif;/ wzufrmS uvnf; tdE, dN Ekid if rH mS vdk trsm;tusK;d twGuf tepfemcH+yD; vkyu f ikd af y;wJh owWcd J jrefrmuav;awGukd wwfEikd o f avmuf tm;ay;jr‡iw hf ifz‹kd vdt k yfa=umif;’ rde‹f qykd gw,f? 196


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

t±d;k pJaG ewJh tpJt G vrf;awG/ trltusiahf wG/ pdw"f mwfawGukd rSm;rSe;f odayr,fh }uD;umrS z,f&mS ; ypfz‹kd qw kd m tcuf}uD;cufw,fv‹kd uav;b0pdwf ynm&Siaf wGuawmh oH;k oyfajymqd=k uygw,f? wav#mufv;kH ygvmcJw h hJ tusiq hf ;kd awG/ a=umufpw d af wGukd aysmufatmifazsmufz‹kd qw kd m tifrwef pGe‹f pm;&wJ/h tzd;k tc }uD;}uD;rm;rm;ay;&wJh vkyif ef;udpjP zpf+yD;/ wcgwav ðyjyifajymif;vJciG rhf ombJ qH;k ±H;_ &wwfw,fv‹kd qd=k uygw,f? vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfu ‘t*wdav;yg;xJrSm tqdk;&Gm;qHk;rSm b,m*wd jzpfb, G &f m&Sad =umif;/ bma=umifv h nf;qdak wmh a=umuf&ŒHG r_ (b,m) [m trSet f rSm;cJjG cm;Ekid w f hJ pGrf;&nftm;vHk;udk epfrGef;atmifvkyf+yD; wajz;ajz;ysufpD;apwJhtjyif wjcm;t*wdoHk;yg;&JŒ rlv t&if;tjrpfvnf; jzpfwwfwma=umifv h ‹kd qdyk gw,f? wjcm;t*wdo;kH yg;qdw k mu æ tvdq k ENa=umifh azmufjyefr_(qENm*wd)qdkwm wHpdk;vufaqmifvdkcsifvdk‹yJjzpfjzpf 'grSr[kwf cspfcifolawG&JŒ tusKd;twGufyJjzpfjzpf rSefuefwJhvrf;a=umif;uae aoGzDoGm;wmjzpfw,f? (a'gom*wd) u udk,frkef;wD;wJh olawGudk &efòid;vkyfvdkwma=umifh vrf;rSm;a&muf oGm;jcif;jzpfw,f? aemufqHk; t*wdwyg;uawmh (arm[m*wd) jzpf+yD; rodem;rvnfra_ =umifh azmufjyefomG ;wmjzpfw,f’ vd‹k a=umuf&ŒHG jcif;rSvw G u f if;a&;aqmif;yg;rSm tqd;k 0g;qH;k jzpfwhJ a=umuf&ŒHG r_ (b,m*wd) ta=umif;udk a&;om;cJhygw,f? a=umuf&GHŒr_tmedoif[m trSeftrSm;cJGjcm;EkdifwJhpGrf;&nf usqif;+yD; rSefuefwJh vrf;a=umif;u aoGzo D mG ;Edik w f o hJ abm oH;k oyfwifjyxm;wmyg? a=umuf&ŒGH r_uawmh ysupf ;D qH;k ±H;_ r_&ŒJ tajccH/ tpygy?J vGwv f yfa&;zcif}uD; Adv k cf sKyfatmifqef;u ‘owW/d Asw&dW o dS al wGuykd J tm;ud;k raebJ ud, k u f w kd idk u f owWAd sw&dW w dS hJ ol&aJ umif;awGjzpfatmif pGe‹f pm;&r,f/ 'gryS J usaemfw‹kd tm;vH;k vGwv f yfa&;tppfukd cHpm;cGi&hf vdrrhf ,f’ qd+k y;D vGwv f yfa&;tppftrSeu f kd cHpm;Ekid zf ‹kd owWAd sw&dW &dS rSmjzpfa=umif; ajymcJyh gw,f? tdENd,0ef}uD;csKyfa[mif; a*smf0g[mvmae&l;uvnf; ESpfq,f&mpk vGwfvyfa&;v_yf&Sm;r_ vdt k yfcsuaf wGukd tuJjzwfwt hJ cg ‘vlwOD;wa,muf 'grrS [kwf wkid ;f jynfwjynftzd‹k }uD;us,f jrifjh rwfwhJ yg&rD[m tb, ac: a=umuf&ŒHG r_ r&Sjd cif;jzpfw,f/ um,owWw d ifr[kwb f J pdwx f rJ mS udk a=umuf&ŒHG r_uif;jcif;jzpfw,f’ vd‹k a&;cJzh ;l ygw,f? 'ga=umifv h nf; toufwr#}u;D wJh ta=umufw&m;uif;&Si;f a&;eJ‹ owWAd sw&dW o dS al wG arG;xkwaf &;twGuf tajctjrpfu=kd unhw f t hJ cg om;orD;awGe‹J teD;uyfq;kH jzpfwhJ rdbq&morm;awGuawmh wm0eft&Sq d ;kH jzpfrmS ygy?J 197


7J7ifhatmif

urBm+h idr;f csr;f a&;Edb k ,fvq f &k iS f a':atmifqef;pk=unfuawmh uav;awGukd a=umufoifw h t hJ &m ESpcf yk &J dS w,fv‹kd ajymqdo k eG o f ifapcsio f yl g? olu ‘rrSew f m rajymrdz‹kd / r[kww f m rvkyrf zd ‹kd bJ a=umuf ygavhap’ qd+k yD; ±d;k ±d;k av;eJ‹ rSwo f m;&tvG,q f ;kH pum;udk ajymcJyh gw,f? uav;i,fawGukd i,fpOfuwnf;u yJjh yifq;kH rwJt h cg rSeu f efz‹kd q&kd mrSm rdbawGtaeeJ‹ tpOftqufu rSm;,Gi;f cJw h hJ ajymqdu k si}hf urH a_ wG t&ifq;kH aysmufuif;zd‹k vt kd yfrmS ygy?J uav;awGa&SŒrSm ‘ajymr,fph um;/ vkyrf ,ft h vky’f [m wu,fa&m ‘rSe&f ŒJ vm;/ [kw&f ŒJ vm;’ t&ifq;kH pdppfz‹kd vdrk ,fv‹kd ,lqygw,f? uav;awGaewJh wdik ;f jynfrmS vuf&OdS ;D aqmifO;D &Guv f yk af eol vl}uD;awGu uav;awG a=umuf&ŒHG xdwv f ef‹apEkid w f hJ rdrw d ‹kd &ŒJ pdw"f mwf/ tawG;tac:eJ‹ trltusiahf wGukd yxrqH;k oef‹pifz,f&mS ; ypfz‹kd qw kd m uav;awG rvdv k m;tyfwhJ a=umufpw d af wGe‹J uif;uif;&Si;f &Si;f aea&;twGuf ueOD; wm0efjzpfa=umif; wifjyvdu k yf gw,f? jrefrmuav;oli,frsm; ab;b,ma0;uGm+yD; ta=umufw&m;atmufrS vGwaf jrmufEidk =f uygap æ Ed0k ifbmv/ 2005 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

198


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

aEG;axG;aom reufjzef uav;i,fawG pdwyf ikd ;f ±kyyf ikd ;f }uŒH cdik o f efprG ;f a&;/ wd;k wuf}u;D yGm;a&;/ vlry_ wf0ef;usiu f kd aumif;usK;d ðyzd‹k ynm&nfjynfh0wJh om;aumif;orD;aumif;awGjzpfa&;twGuf acwftqufqufu awG;awm }uHqcJw h myg? tem*wfumv taumif;tqd;k [m 'Duae‹ t&G,rf a&mufao;wJh uav;i,fawG vufxrJ mS &Sw d mrd‹k qifjcifww Hk &m;vufuikd x f m;+yD; uav;i,fawG b0jr‡iw hf ifa&;/ rdom;pk zlvakH &; pDru H ed ;f awGukd Ekid if t H rsm; pepfwus jyifqif=uygw,f? ðypkysK;d axmif&mrSm rdom;pkwpkcsi;f tvdu k f ‘wausmif;w*gxm w&Gmwyk'q f ef;’qdo k vdk jcm;em;csuaf wG &Syd gw,f? ud;k uG,&f m bmomw&m;/ a&S;&d;k tpOftvm/ ±d;k &m,Ofaus;r_awGa=umifh uJjG ym;jcm;em;&w,f/ ywf0ef;usiftwGif;u ,Hk=unfr_awG/ tpJGtvrf;awG/ "avhxHk;pHawGuvnf; uav;awGudk a&mifjyef[yfw,fv‹kd qdyk gw,f? tdraf xmifpw k pkcsi;f tvdu k f rwlujGJ ym;r_awG&adS yr,fh Edik if aH wmf tqifhrSmawmh wlnDwJh vm;&mOD;wnfcsufawG &Sd=uygw,f? rdom;pkawG&JŒ tcef;u¾uae vl‹abmifavmu aumif;rGeaf &;/ Ekid if aH wmfukd tusK;d ðya&;twGuf &nf&, G +f yD;/ aumif;rGew f hJ vlra_ &;/ pD;yGm;a&;/ Ekid if aH &;pepfawGe‹J 0dik ;f &HyyhH ;kd aqmif&u G af &;ygy?J 'gayrJh b,favmufyJ wkid ;f jynftusK;d twGuf &nf&, G cf suyf gonfjzpfap rdom;pkawG&ŒJ ud, k yf ikd v f w G v f yfwhJ b0udak wmh rysupf ;D apoifyh gb;l ? jynfaxmifpjk refrmEkid if [ H m wdik ;f &if;om;vlrsK;d awGe‹J pkaygi;f zJ‹G pnf;xm;wmrd‹k ,Ofaus;r_ ta&mif taoG;pHkygw,f? vlrsKd;wdkif;[m udk,fydkif±dk;&m,Ofaus;r_awGudk wefzdk;xm;ovdk xdef;odrf; umuG,af &Smufz‹kd twGuf ud, k rhf sK;d qufawGukd qH;k roGeo f if&if; vufqifu h rf;o,faqmif=uygw,f? uav;awGe‹J ywfouf+y;D rSeu f efwðhJ ypkysK;d axmifa&;/ b0atmifjrifa&;/ }u;D yGm;wd;k wufa&;pmtkyaf wGrmS ud, k v hf rl sK;d &JŒ ,Ofaus;r_tarGtESpu f kd ‘umuG,af pmifah &Smuf&r,f/ wefz;kd xm;jrwfE;kd tyfw,f’ qdw k hJ todawG oif=um;wmudk ruef‹uGufygbl;? rsKd;±dk;pOfqufordkif;a=umif;eJ‹ udk,fhvlrsKd;&JŒ oD;jcm; vuQ%m&yfawGukd uav;awGoad tmif ajymqdjk yowmudk rwm;jrpfygb;l ? jrefrmjynfu rdbawGtaeeJ‹ vGwv f yfwt hJ ajctaeatmufrmS olw‹kd &ŒJ om;orD;awGukd b,fo‹l tay:rS rDScdkp&mrvdkbJ udk,fh[mudk uav;awGudk xdef;a=umif;EkdifwJh t&nftcsif;awG&Sdygw,f? tm;vH;k rSm ±k;d &mtpOf tvmaumif;awG/ rSeu f efww hJ &m;"rRawG &Sad ewma=umifh jzpfygw,f? 'gt h jyif 199


7J7ifhatmif

rdbawG&ŒJ arwWmw&m;[m om;orD;awGtay:rSm yGm;rsm;aewwfwma=umifh uav;i,fawGtwGuf aEG;axG;wJh ywf0ef;usi[ f mvnf; t&efoif&h adS e+yD;om;yg? 'gayrJh vuf&Sdjrefrmjynfu uav;awG&ifqdkifae&wJh jy\emaygif;aomif;ajcmufaxmifxJrSm rdbawG[m uav;awGe‹J aezd‹k tcsed rf ay;Ekid w f hJ jy\emvnf; yg0ifw,fv‹kd jynfwiG ;f u rdcifwOD;u qdkygw,f? rdbawGudk,fwdkif 'grSr[kwf om;orD;awG[m pm;0wfaea&;vHk;yrf;ae&wma=umifh rdom;pke‹J twl odu k o f u kd 0f ef;0ef;aezd‹k tcsed ef nf;yg;&wmjzpfw,fv‹kd qdyk gw,f? om;orD;awG&ŒJ vHòk cHcsr;f ajrŒ&m/ rScD t kd m;xm;&mt&dyjf zpfwhJ rdbawG[m óuH&musbrf;tvkyt f wGuf om;orD;awGe‹J a0;&m we,fwaus;rSm tvkyx f u G v f yk af e&ovd/k t&G,af &mufvmwJh uav;awGvnf; rdbeJ‹ tvSr;f a0;&mrSm tvkyv f yk af e=u&ygw,f? tdref ;D em;csi;f Ekid if aH wGqD a&=unf&mjrufE&k mqdo k vdk w&m;r0if tvkyo f rm;tjzpf vkyu f ikd af ewJh tJ'rD o d m;pkawG&ŒJ b0[m wuJw G jym;pDjzpfae&ygw,f? rdom;pktwGuf tcsed af y;aexdik Ef idk w f m enf;yg;oGm;ygw,f? 'gt h jyif pm;0wfaea&;twGuf jynfyxGupf ;D yGm;&Sm&wJh rdbawGa=umifh Edik if rH jhJ zpfae&wJh uav;awGvnf; &Syd gw,f? xdik ;f Edik if t H ajcpdu k f a'guw f mpifo, D marmif OD;aqmifwhJ uav;tcGit hf a&; umuG,f apmifah &Smufa&;eJ‹ zH‹G òz;d wk;d wufa&;aumfrwD (jrefrmEdik if )H &JŒ cef‹reS ;f csut f & xdik ;f Ekid if rH mS Ekid if rH jhJ zpfaewJh jrefrmuav;i,faygi;f woef;cef‹&w dS ,fv‹kd od&ygw,f? 'Duav;awG[m arG;pm&if; rvkyEf idk w f t hJ wGuf tvdkvdkae&if; w&m;r0iftvkyform;tjzpf owfrSwfcH&+yD; jrefrmEkdifiHtwGif;udk jyefvdk‹r&bJ Ekid if rH jhJ zpfaew,fv‹kd ajymygw,f? 'Duav;awG[m ud, k t hf rd u f , kd , hf mrSm at;at;csr;f csr;f rae&ygb;l ? iSm;&rf;xm;wJh tdref ‹J rwnf+ird w f hJ vkyif ef;cGi/f rxif&ifrxifovdk zrf;qD;wwfwma=umifh uav;awG[m wnf+idrw f hJ tdr, f m/ rdom;pkb0/ Ekid if o H m;b0udk iwfrw G af e=u&ygw,f? use;f rma&;eJ‹qufE, G +f yD; rdbrJah ewJh uav;awG&ŒJ a&SŒa&;uvnf; pd;k &drpf &mygy?J etz ppftpd;k &u d l 5 aomif;cef@e‹J AIDS a&m*gonf 4 axmifcef@&w dS ,fv‹kd qdyk gw,f? jrefrmEdik if rH mS HIV a&m*gy;kd &So 'gayr,fh urBmu h v k or*~ use;f rma&;tzG@J awG&ŒJ tpD&ifcpH mawGt& jrefrmjynfrmS AIDS jyef‹ymG ;r_[m t}uD;tus,q f ;kd 0g;vmae+yD; a&m*gy;kd &So d l 5 ode;f cef@&w dS ,fv‹kd cef‹reS ;f =uygw,f? tusK;d quftaeeJ‹ a0'emonf rdbawGu uav;i,fawGt&G,rf wdik cf if uG,v f eG rf mS a=umifh rdbrJu h av;i,f jy\em[m tem*wfumvtwGi;f }uD;xGm;vmrSmjzpfovdk a&SŒa&;[m ra&r&m jzpfae&ygw,f? 'gt h jyif uav;i,fawG[m ppfrx _ rf;zd‹k twif;tusyt f ac:cHae&ygw,f? Edik if w H um uav;ppfom; toH;k ðyr_ qef@usiaf &;tzG@J awGe‹J xdik ;f Ekid if /H csi;f rdik òf rd‹tajcpdu k f HREIB u etz ppfwyftwGi;f rSm 200


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

uav;ppfom; 7 aomif;cef@&rdS ,fv‹kd cef‹reS ;f ygw,f? tJ't D xJrmS toufti,fq;kH 12 ESpt f xdawmif ppfrx _ rf;ae=uw,fv‹kd qdyk gw,f? uav;awG[m avmutodynmeJ‹ wdik ;f cspjf ynfcsppf w d "f mwfukd rdb&ifciG rf mS oif=um;em,lciG hf =um=umr&bJ ppfynmoif+y;D ypfcwfowfjzwfa&; pdw"f mwfawG oGyo f iG ;f cH=u&wm &ifemp&maumif;w,fv‹kd qd=k uygw,f? jrefrmjynfrmS a=umufrufz, G af umif;wJh t*wdvu kd pf m;r_/ tusiphf m&dwyW sujf ym;r_/ }uD;Ekid if ,fnO‡ ;f tusi/hf rl;,pfaq;0g;tE &W m,f/ avmif;upm;0dik ;f eJ‹ tem*wfra&&mr_awG xlajymaewJh ywf0ef;usi[ f m uav;awG&JŒ zGm;bufawmfjzpfaeygw,f? om;orD;awG[m vlr_pepfqdk;=um;rSm vljzpfvm&+yD; =urf;wrf;wJh rdom;pkb0c&D;rSm w&Gww f u kd yf gvm&wmrsK;d yg? e,fpyfa'ou uav;awG&ŒJ tajctaeud=k unfw h t hJ cg ajrðr‡yrf ikd ;f udpyP g0ifoifw h ,fv‹kd wkid ;f &if;om; rdwaf qGawGu ajymygw,f? Edik if w H um ajrðr‡yrf ikd ;f wm;qD;a&;tzJ‹G &ŒJ ppfwrf;t& jrefrm/ tdE, dN eJ‹ eDaygEidk if H tpd;k &[m Edik if t H wGi;f wku d cf u kd rf a_ wGrmS ajrðr‡yrf idk ;f toH;k ðyae+yD; twku d t f cH vufeufuikd f tkypf ak wGbufuvnf; tpd;k &udk wefjyefwu kd cf u kd &f mrSm ajrðr‡yrf ikd ;f awG oH;k ae=uw,fv‹kd qdyk gw,f? tJ'AD ;kH awG&ŒJ '%fukd xdcu kd cf pH m;&olawGxrJ mS ppfom;awGu 10 &mckid Ef e_ ;f jzpf+y;D / 90 &mckid Ef e_ ;f uawmh uav;i,fawGe‹J trsK;d orD;awG trsm;qH;k yg0ifwhJ tjypfrjhJ ynfoal wGjzpfw,fv‹kd qdyk gw,f? ajrðr‡yf rdik ;f awGukd ud, k w f idk x f w k v f yk af ewJh jrefrmEkid if t H aeeJ‹ oH;k pJrG &_ yfpo J mG ;zG,&f mrjrifbJ tjypfrhJ uav;i,f awGe‹J jynfoal wG&ŒJ b0[m pd;k &drpf &mygyv J ‹kd e,fpyfa'oae wdik ;f &if;om;rdwaf qGu a0zefo;kH oyf ygw,f? pd;k &draf =umif=h updwef ‹J r+idr;f csr;f Ekid w f hJ uav;i,fawG xdik ;f -jrefrme,fpyfrmS axmifaomif;cs&D ydS gw,f? olw‹kd [m etz ppfom;awGe‹J ppfab;'%fu vGwu f if;atmif xGuaf jy;vm&wJh ppfajy;'kuo Q nfawG&ŒJ rdom;pk0ifawGyg? tcsdefra&G;aESmifh,SufaewJh etzeJ‹ DKBA wyfom;awGa=umifh a=umuf&GHŒ xdwfvef‹ae&ygw,f? r=umc%qdkovdk xkdif;tpdk;&u 'kuQonfpcef;awG tajymif;ta&$ŒawG vkyw f ma=umifh rwnfr+ird f oGm;vmae&+y;D pdwyf ikd ;f eJ‹ ±kyyf ikd ;f ESpcf pk vH;k [m tifrwefcsKŒd wJ=h u&ygw,f? jynfwiG ;f ppf ESpf 50 ausmt f wGi;f ESpb f ufvufeufuikd w f yfom;awG aoqH;k =u&wma=umifh vifao om;qH;k rkq;kd rawG/ cdu k ;kd &mrJh rdbrJu h av;awG/ txD;useb f 0udk wGe;f yd‹k cw hJ hJ ppfr;D v#aH wG=um;rSm jyef+y;D vufeufuikd af eolawG/ rdom;pke‹J wuJw G jym;jzpfaewJh uav;i,fawG trsm;tjym;&Sad eyg+yD? 'gt h jyif ,H=k unfcsuaf =umifh rdbawG tusO;f om;jzpfaewma=umifh Ekid if aH &;orm;awG&ŒJ om;orD;awG[mvnf; ud, k w hf ikd ;f jynftwGi;f rSmyJ rdbawGe‹J eH&w H zufjcm;cH&wJh a0'emcHpm;ae=u&ygw,f? 201


7J7ifhatmif

rsufarSmufacwf urBmhtajctaet&yf&yf[m ody`HeJ‹enf;ynmwdk;wufajymif;vJvmwma=umifh vlrsK;d wkid ;f &JŒ tawG;tac:/ ,Ofaus;r_e‹J vlrb _ 0tpkp[ k mvnf; tajymif;tvJ}uD; ajymif;vJvmwm awG‹&ygw,f? rdbawGtaeeJ‹ tdrx f u J tdrjf yifrxGub f J 0ifaiG&w dS hJ tvkyaf wGvyk &f if; om;orD;awGukd &iftyk rf uGm ðypkysK;d axmifEikd w f hJ aEG;axG;om,mwJh tdraf xmifpjk zpfatmif óu;d pm;ae=uygw,f? 'gayrJh jrefrmuav;i,fawGuawmh &ifemp&mtjzpfq;kd eJ‹ óuHawG‹aeygw,f? wcsed x f rJ mS yJ vl}uD;rdbawG taeeJ‹vnf; uav;i,fawG&ŒJ b0 om,mvSyzd‹k a=umufrufz, G t f aumif;qH;k pdeaf c:r_e‹J &ifqikd f ae&ygw,f? l wfwhJ tzJ‹G 0ifawG vlom;uav;i,fawG[m olw‹kd usiv f nf&m tzJ‹G tpnf; Society rSm wm0ef,w tjzpf }uD;jyif;a&;rSm pnf;urf;&Szd ‹kd vt kd yfygw,f? wd&p>mefawG xl;xl;jcm;jcm; qd;k oGr;f aomif;use;f &wm[m i,fpOfu rdcife‹J &iftyk rf uGm }uD;jyif;+yD; pnf;urf;csrw S f oif=um;ay;jcif; rcH&wma=umifh jzpfw,fv‹kd u|r;f usiw f hJ ynm&Siaf wGu qdyk gw,f? jrefrmwdkif;&if;om;rdbwkdif;rSm uav;i,fawGudk csrSwfoif=um;ay;EkdifwJh ±dk;&mtpOftvmeJ‹ oifcef;pmaumif;awG&=dS uygw,f? 'gayrJh 'Duae‹ jrefrmuav;i,fawG &ifqikd af e&wJh jy\emuawmh rdom;pktwGif;rSm pdk;&drfaomuuif;uif;eJ‹ aEG;axG;wJhrdom;pkb0udk r&=ujcif;jzpfa=umif; wifjyvdu k yf gw,f? ('Dru kd &ufwpfjrefrmhtoHrS v$ix hf w k af y;cJyh gonf?) 'DZifbmv/ 2005 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

202


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

xGuaf ygufrhJ 0uFygajy;vrf; “=unfph rf;ygt;kH ? toufav;u i,fao;ayr,fh rsuEf mS ay:u ta&;ta=umif;awGuawmh toufukd ESpq f avmuf wifajym&r,fw?hJ ,dr;f uaewJh pyg;cif;awGe‹J twl tòydiu f ckecf w hJ hJ tysKpd ifb0 bmrS r=umcJyh gvm;? b,frmS vJ jrpfa&pD;udk qefwufcw hJ hJ cGet f m;awG ,lypfvu kd o f vdyk ?J uefabmif±;kd ay:rSm tzufzufu wdu k cf wfvmwJh rd;k oufavxefawGukd &ifaumh+yD; tmcHcw hJ m? tckawmh rmefawG usuek +f y”D vGecf w hJ hJ 3 ESpaf vmuftxd te,fe,ft&yf&yfuae a&mufvmwJh olw‹kd [m tdraf zmf/ uav;xde;f / txnfcsKyftvkyo f r/ pm;yJx G ;kd eJ‹ ta&mif;pma&; jzpfcw hJ myg? &efuek rf mS tcef;azmfcsi;f vmjzpfaewJh olw‹kd [m aemufq;kH awmh vufw‹kd zspn f p‡ &f if; “yefumatmufrmS tvkyrf vkyEf ikd af wmhvnf; zsm ay:rSmyJayg”h qk+d yD; csKo d mwJh tajymav;eJ‹yJ b0opfc&D;=urf;udk r+iD;rjiLpwrf; jzpfoef;vdu k =f uw,f? td}k u;D tdrk rdbawGe‹J rdom;pk0ifawGtwGuf b0tvHjzLjy+y;D 'D ‘vdik ;f ’ ay: ypfwifvu kd =f uw,f? ‘vdik ;f ’ xJukd tvG,w f ul0ifz‹kd ‘vlypGJ m;awG’ &JŒ qG,w f &m;[m t"dutcef;u¾uayg?h “txnfcsKyfuae yd‹k uek v f yk if ef;rSm yJa&G;/ ESr;f a&G; tvky0f ifvyk w f ,f? 'Dtvkyu f &moDuek &f if r& awmhb;l ? [dak ,mifa,mif 'Da,mifa,mif jzpfaewke;f tzGm;}uD;ay:vmw,f? ol ulnv D ‹kd ta&mif; pma&; 0ifvkyfw,f? vdkufzufatmif ypPnf;toef‹av;awG taºuG;eJ‹ qifay;w,f? vpmu xifoavmufr&bJ twd;k awG w&dy&f yd w f ufvmw,f? }u&H mr&jzpfaewJh tcsed af yg?h a&SŒqufav#muf &r,fh vrf;u &SmrawG‹b;l ? ol‹vrf;n$erf e_ ‹J um&mtdak ubuf a&mufomG ;w,f? taºu;G u &ifacgi;f txd wufvma&m? qkdif&Sifu zdaxmif;/ tzGm;}uD;u acsmharmhajymwma=umifh vl}uD;wa,mufeJ‹ twlaevku d &f w,f? 'Dvekd ‹J vdik ;f xJukd 0ifvmwmyJ” tcif;tusif;rvSwJh qifajzzHk;eJ‹ wdk;csJŒ&yfuGufawGrS r[kwfygbl;? pnfyifwJh òrd‹jyae&mawGrSmyg 'Dtwdik ;f yJ? ±ky&f nfoef‹/ ud, k v f ;kH vS/ qJaG qmifra_ umif;wJh olw‹kd vkd t&G,af v;awGtwGuf rsuaf jcrjywf apmif=h unfo h al wG &Sw d wfygw,f? 'g[m yHjk yifr[kwo f vdk '¾m&Dvnf; r[kwyf gb;l ? rwnf+idrw f hJ tvkyt f udik /f enf;yg;wJh 0ifaiG/ rjynfrh w D hJ t&nftcsi;f eJ‹ olw‹kd ukd qJ, G n l K‡d ‹iifaewJh acwfopf toH;k taqmifawGta=umif; t&ifq;kH avhvm=uw,f? vlypGJ m; rde;f r}uD;awGu ‘olaÏ;u awmfaumuf 203


7J7ifhatmif

vdrrhf ,f’/ ‘b0twGuf tppt&m&m ajzmifjh zL;+yD;om; jzpfomG ;vdrrhf ,f’ qdw k hJ wdu k ±f u kd ef nf;awG oH;k ovd/k vl=unf+h yD; oG,0f u kd ef nf;awGazmfpyfum qG,w f &m;a[mw,f? +yD;awmh ausmu h iG ;f xJukd qJGac:awmhwmygyJ? tJ'Dae&m[m axmifacsmufawG txyfxyf pDrHxm;wJh 0uFyg/ xGufayguf t&Sm&cufwhJ ae&myJayg?h òr‹d awmfa[mif; &efuek u f r*FvmrGeaf ps; taqmuftOD&ŒJ tay:qH;k xyfu pm;aomufqidk [ f m &mcs&D w dS hJ vlOD;a&udk wcsdefwnf;rSm ae&mcsxm;Ekdifygw,f? {nfhonftrsKd;om;twGuf tcrJh{nfhcHwJh trsKd;orD;wa,muf rjzpfrae pDpOfxm;ygw,f? pm;aomuf+yD;&if usoifhaiGay;+yD; oGm;vdk&m ac:Edik af =umif; refae*smu aps;pyfwwfygw,f? 'Dt h wGuf ‘rSwyf w kH if rvdo k vd/k b,fac:oGm;rSmvJ’ vdk‹ pyfpkrSmvnf; r[kwfygbl;? zdk;pdefvrf;u [dkw,f/ r*FvmawmifnGef‹u r*Fvmaps;teD;eJ‹ &yfuu G w f idk ;f vdv k rkd mS Edu k u f vyfawG/ um&mtdak uawG[m r_v d kd tpDt&Dayguaf ew,f? ZdrfcHum;ay:rSm tda¹ENrysufxkdifaewJh olwdk‹udk acgif;acgufa&G;Ekdifw,f? bwfpfum;rSwfwdkifem; ra,mifrvnf&yfaewJh olw‹kd ukd wnwm vufwaGJ zmftjzpf vufqo GJ mG ;vd‹k &w,f? um&mtdak urSm om,mpdak jy±Hw k if tm;r&vd‹k tdycf ef;&S&d m tomw=unf r’oGm;Ekid w f ,f? AH;k awG wòydix f u J cGJ w hJ hJ *sef;&Sif;tdwfxf/ &efuif;eJ‹ '*Hkpifwmvdk ae&mrsKd;awGrSm ESpfa,mufom; tcsdef;tcsufvkyf+yD; Zmwfxyk w f xkyf cif;Ekid yf gw,f? olw‹kd [m a&mif;tm;aumif;zd‹k twGuf pm;aomufqidk /f um&mtdak u/ wnf;cdck ef; pwJh ae&mawGrmS emrnftwkeJ‹ qufoG,f&r,fh zkef;eHygwfawGay;+yD; pm&if;oGif;xm;=uw,f? 'gayrJh olwdk‹awG&JŒ ae&yf&if;udak wmh a,mifv‹kd awmif ajymrSmr[kwyf gb;l ? trsm;pk[m Zmwfðry‡ af e=uw,f? tJ't D xJrmS xif&ufp&m r&Sad vmufatmif acsmarmajyjypfwhJ 14-5 ESpt f &G,af v;awGvnf; ygw,f? vlrsK;d uvnf; pHw k ,f? jynfwiG ;f jzpf om;aumifawGygy?J “±kycf aH v;u acsmarmvSy/ uHaumif;+yD; ta=umif;oifv h ‹kd uawmh vifaumif; om;aumif; &Ekid w f m ayg?h olaX;&JŒ r,m;i,ftjzpf aeoGm;&vnf; odyrf qd;k ygb;l ? rdom;pk wòyw H r}u;D tiwfab;u vGwf Ekid w f ,fav? wjcm;a&G;p&m vrf;rSr&Sw d m? touf 70 txd iwfwvSnjhf ywfwvSnhf ae&rSmxufpm&if acgucf sK;d 35 ESpaf vmuftxd oufawmifo h ufom ae&&ifukd rqd;k vSb;l ” “ta0;}u;D u 'kuu Q kd óucd pH m;&wmxufpm&if ypPKye` u f temudk usuaf tmif t&ifvyk &f r,f? ud, k rhf mS xl;+yD; uJt G ufp&m ta=umif;r&Sad wmhb;l ? 'Dtvkyu f tv$maygi;f pHu k kd 0ifxu G o f mG ;vmEkid w f ,f? 0ifqef‹Eikd w f ,f? rxifrw S b f J ode;f csw D efwhJ vufrw S yf ikd &f iS af wGe‹J vnf; eD;pyfciG &hf Edik w f ,f” 204


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ysupf ;D ,d, k iG ;f or#ukd rsuv f m$ cs zDqef&if; ar#mv f ifch suf tdyrf ufavSukd avSm+f rJtwdik ;f avSmw f mu pdwfoufom&m &ap[efwlygw,f? 'gayrJh pif;vHk;acsmjzpfaewm r[kwfygbl;? tzktxpfawGeJ‹ yGww f u kd ef brf;owfomG ;&wmyg? zsm;cGi/hf em;cGirhf ay;wJh um&mtdak u bD,mqdik af wGu ydak ygygw,f? n oef;acgit f xd tvkyv f yk =f u&w,f? tvkycf sed t f wGi;f ud, k &hf ŒJ vlra_ &;udpaP wGukd toGi;f txkwf ay;rvkyyf gb;l ? pdwaf umif;ESv;kH aumif;&Sw d hJ qkid &f iS ef ‹J w;kd &if tawmftwef tm;csed ef m;csed f &wwfovd/k 0ifaiGukd ormorwfuspmG xufjcrf;jcrf;+yD; a0yHu k s cJaG y;ygw,f? vnfovdk =unfah v#mufw=hJ um;u aiGnp‡ w f hJ &J/ tvdu k rf odwhJ {nfq h ;kd / aiG&zd‹k wckyo J w d hJ vdiyf pGJ m;awGe‹J wk;d vd‹k uawmh tcsi;f csi;f ayG‹zuf&if; rsu&f nfe‹J aq;a=um&jyefw,f? tckawmhvnf; tpeJ‹ tqH;k udk =unfv h u kd &f if tvSr;f a0;vGef;oGm;yg+yD? aemufa=umif;jyefzdk‹ rvG,fawmhygbl;? qkwfp&mvrf;u r_ef0g;0g;? b0qdkwm tifrwefav;vHwhJ 0Éfaºu;G 0Éfemqdw k mrsK;d ayg?h 'D=um;xJ ydq k ;kd wmu wylay:ESpyf q l ifw h hJ AIDS a0'emeJ‹ yufyif;wd;k jcif;ygy?J “aumifrav;u aowJt h xd pum;wcGe;f rS rajymbl;? ygvmwJyh pPn;f av;awGukd &Sm=unfah wmh rSwyf w kH ifawG‹w,f? e,fòrd‹av;wòrd‹uyJ? vdypf mt& tokb&Siaf wGqD oGm;pHpk rf;=uw,f? rdbawG ajymwmu vGecf w hJ hJ 3 vavmufu ydu k q f H ode;f cs+D yD; vmay;oGm;w,fw?hJ Edik if jH cm;jyefomG ;r,fv‹kd ajymw,fwJh? [dka&muf&if csufcsif; qufoG,fEkdifrSm r[kwfbl;vdk‹vnf; ajymoGm;owJh? a&m*g &Sw d ,fqw kd m rajymbl;ayg?h aumifrav;=unf&h wm wav#mufv;kH qif;awmifq h if;&J aecJyh ykH ”J a0'emonfawGtwGuf =unf±h a_ pmifah &Smufay;wJh aq;±Hu k awmh ajrmufOuUvmy aq;±Hyk g? tJ'rD mS ido k rH /hJ ydik &f iS rf hJ aoqH;k olawG trsm;}u;D &Syd gw,f? b0udk paw;&if; rdbaus;Zl;qyf/ ud, k b hf 0udk udk,fwkdifxdef;a=umif;/ iHhvifhaewJh tpmtdrfr0wJh om;orD;awGtwGuf vkyfau|;/ vifeJ‹twl armifwxrf; r,fw&Gu/f ud, k v f b kd 0rsK;d udk a&SmifuiG ;f Ekid zf ‹dk armifi,f nDri,fawGtwGuf 'Denf;eJ‹ ay;qyfaeolawG wu,f&adS ewmyg?

AIDS

olw‹kd trsm;pk odwmuawmh æ “av#mufvrS ;f aewJv h rf;[m ajzmifw h ef;aewJh vrf;r[kwb f ;l ? 0uFygvkd aumufauG‹aewJh xGuaf ygurf hJ ta0;ajy;vrf;r}uD;” qdw k mygy?J (tcsut f vufawG ajymjywJh ‘r,k’ udk aus;Zl;wifygw,f?) arv/ 2006 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ 205


7J7ifhatmif

trsKd;orD;vkyo f m; jrefrmhEikd if aH &;rSm trsK;d orD;awG wk;d xGuv f mr,f/h xd;k wufvmr,fh v_y&f mS ;r_wikd ;f [m rsuaf rSmufumv Edik if aH wmftqifh ZmwfcakH y:rSm tawmfyJ ta&;}uD;vSygw,f? wkid ;f a&;jynfa&;/ trsK;d om;a&;twGuf Edik if o H m;wdik ;f us&mae&muae yg0ifEikd af &;[m txl;vdt k yfaeygw,f? trsK;d orD;awGom Edik if aH &;udk rsuaf jcjywf/ vspv f #L±_aer,fq&kd if }uD;rm;wJh Edik if o H m;xuf0ufausm&f ŒJ vkyt f m;t&if;tjrpfawG qH;k ±_;H &rSm jzpfygw,f? tckacwf[m 'kw/f "m;vufeuf qJu G ikd x f u G +f yD; wdu k [ f ,f/ cdu k [ f ,fe‹J t±H;_ -tEdik &f v'fqD a&SŒ±_ae wmxuf ynm^m%fxufjruf+yD; vdrRmyg;eyfwJh upm;orm; wenf;tm;jzifh wdkif;jynfvlxk wdk;wufjrifhrm;a&;twGuf tm;xm;p&m ZmwfaumifawG vdktyfaewJh tusKd;pD;yGm; &SmyHkawmf acwf}uD;qD wdk;0ifvmaeygw,f? EdkifiHwkdif; wufokwf±kwfajy;v$m;ae=uwmyg? urBmw0Srf;eJ‹ tdref ;D csi;f Edik if aH wGutp okwaf jcwif ajcvSr;f awGe‹J tusK;d pD;yGm;&S&d m wd;k 0ifvmae=uygw,f? OD;aESmuf,pkd ;D r_jy\emeJ‹ tusK;d tjrwf qH;k ±H;_ r_/ o,HZmwawG aps;aygayge‹J jyifyurBmqD 'a&maomyg; xGuaf jy;aevd‹k jrefrmhp;D yGm;a&;[m qkwu f yf0ifaecsed f jrefrmtrsK;d orD;awG a&SŒwef;u xGuv f mzd‹k aESmifah ES;aer,fq&kd ifawmh Al;av;&m z±Hq k ifq h o kd vdk wkid ;f jynf[m c|wòf cHusrw S af tmuf 'va[m xd;k qif;aetH;k rSm jzpfygw,f? wdik ;f jynf&ŒJ ypPcwfe‹J tem*wfumvtxd pD;yGm;a&;0J*,ufrek w f ikd ;f udk ausmv f eG Ef idk af &;twGuf owdw&m;vufuikd x f m;+yD; u|r;f usiyf idk Ef idk w f hJ yJu h ikd &f iS af wG/ tvkyo f rawG jzpf&ygr,f? om;arG;zGm;jcif;a=umifh trsK;d om;awGenf;wl tcsed w f ikd ;f vlrp_ ;D yGm;wm0efawGukd xrf;aqmifEidk jf cif; r&Sad yr,fh trsK;d orD;awGuawmh vdt k yfaeygw,f? ynma&SŒwef;a&muf+yD; ^m%f&nfxufjrufwhJ Edik if o H m;awG[m wdik ;f jynf&ŒJ t&if;tjrpfawG jzpfvmaewma=umifh trsK;d om;rsm;enf;wl xufjrufwhJ trsK;d orD;awGvnf; a&SŒwef;u wufºuGpmG yg0ifz‹kd zdwaf c:&rSmyg? Edik if aH &;/ pD;yGm;a&;rSm trsK;d orD;awG wd;k 0ifvmzd‹k tm;xkww f t hJ cg =um;odjrifawG‹whJ zdo k wW0gawGu avSmifajymif&,farmcsiw f hJ vky&f yfrsK;d rvkyo f ifyh gb;l ? aemufususe&f pfwhJ wdik ;f jynftaetxm;udk tzufzufu jri‡ w fh ifz‹kd ta&twGuaf wGe‹J t&nftcsi;f awG tm;vH;k aygi;f pyfvyk u f idk o f ifah =umif; jrif&ygr,f? trsK;d orD;wOD; OD;aqmifaejcif;[m 206


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

&Suzf , G u f pd rP [kwb f J wdik ;f jynftwGuf rSeu f efwhJ OD;aqmifre_ ‹J acgi;f aqmif&adS ejcif;uom ta&;yg t&ma&mufygw,f? tm[m&jynfh0+yD; qHk;jzwfcsufrSefuefwJh &ifaoG;i,fawG arG;xkwfzdk‹twGuf obm0twdkif; ydkrdk aEG;axG;wJh rSw D , G cf v kd &H_ m rdcifawG[m xufjrufwhJ ^m%f&nf/ ynmA[kow k jynfph /kH pDrcH ef‹caGJ &; ydik Ef ikd zf ‹kd vdyk gw,f? om;orD;awGukd tay;-t,l rrSm;zd‹k / rSeu f efwhJ OD;aqmifra_ y;zd‹k q&kd if rdcifawGu, kd w f idk f rSeu f efwnfrh wfwhJ pdw"f mwf/ jynfrh w D hJ wufºuGr/_ a&SŒaqmifO;D ±Guðf yEdik w f hJ t&nftcsi;f eJ‹ usm;-r r[l oifhwifhavsmufywfwJh xdpyfaqmif±GufEdkifa&;vkyfief;awGrSm yg0ifvufwJG&ygvdrfhr,f? trsK;d orD;tcGit hf a&;udk oD0&Dtwdik ;f rxm;bJ vufawG‹tm;jzifh a'G;a&m,Suw f ifaexdik +f y;D jzwfoef; ausmv f m$ ;rS tvkyjf zpfygvrd rhf ,f? trsK;d orD;awG aetdrjf yifyxGu+f y;D Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;b0awGrmS vl;vGe‹f wufºuEG ikd af &;twGuf vHòk cw H yhJ gw0f ef;usif zefw;D ay;a&;twGuaf wmh Edik if aH wmfwifrubJ trsK;d om;xkrmS yg wm0ef&ydS gw,f? rsuEf mS pmtrsm;pkrmS a&SŒwef;a&mufc+hJ y;D tawG‹tóurH sm;wJh trsK;d om;awGu ±d;k om;pGm vufwaGJ c:&rSm jzpfygw,f? Edik if aH wmftwGuf vdt k yfaewJh vkyo f m;aumif;awG wd;k yGm;vmzd‹k trsK;d orD;awGukd urf;vSr;f &rSm jzpfovd/k jyLxGuv f mwJh trsK;d orD;awGukd v_u d v f pSJ mG óuq d &kd rSmyg? ESpaf ygi;f rsm;pGm aemufususecf w hJ /hJ urBmrSm r0ifqef‹EdkifwJh wdkif;jynfwcktwGuf tm;òydifwGef;&mrSm cGeftm;awG/ ^m%f&nfawG&SdwJh ta&twGufawGudk xkwfvkyfEdkif&rSmyg? yl;aygif;aqmif±GufEdkifwJh tcGifhtvrf;awGudk twlwuG zGiv hf pS =f u&rSm jzpfygw,f? 'Duae‹ trsKd;om;awGtaeeJ‹ trsKd;orD;tcGifhta&; qHk;±_H;r_udk bufwzufu =unfhwwf±HkeJ‹ rjzpfawmhygb;l ? Edik if o H m;/ wkid ;f jynf/ zH‹G òzd;wd;k wufa&;/ a&&Snt f usK;d pD;yGm; pwJh aywHawGe‹J csed x f ;kd +yD; usm;-r rcJjG cm;bJ vkyo f m;/ vkyt f m;eJ‹ tusK;d tjrwftjzpf ±_jrifoifyh gw,f? usm;-r tpkta0;udk vkyo f m;tjzpfvnf; ±_jrifoifyh gw,f? wdik ;f jynftusK;d pD;yGm;t&muae usm;-r/ tkycf sKyfo-l tkycf sKyfc/H vlrsm;pk-vlenf;pk/ ynmwwf-ynmrJh rcJjG cm;bJ tm;vH;k [m vkyo f m;jzpfw,f/ wOD;csi;f t&mrSmvnf; vlx&k ŒJ taptyg;/ tckid ;f tapjzpfw,f/ ay;tyfvmwJh wm0efukd ausyeG &f r,f/ vdt k yfaewJh ae&m awGrmS yg0ifvy_ &f mS ;&r,f qdw k hJ todw&m;udk vufuikd x f m;+yD; vkyu f idk =f u&rSmjzpfygw,f? usaemfw‹kd tm;vH;k [m wdik ;f jynfwck&ŒJ vkyo f m;aumif;awGjzpfz‹kd q&kd if vkyt f m;wefz;kd cspjf rwfE;kd wJh olwikd ;f eJ‹ tay;t,lr#wpGm aexdik af &;/ yl;aygi;f aqmif±u G af &; &S&d ygvrd rhf ,f? acwfpepfopfwckukd wkid ;f jynf}uD;wckv;kH ta&mufvrS ;f aecsed rf mS av;zifyh ifyrf;apwJh ysi;f &doal wGe‹J oGeo f ifq;kH r&r,fh wud, k af umif;orm;awGukd jyefvnfðypkysK;d axmifa&;/ z,f&mS ;ypfoifw h hJ pHcsed rf rD enf;emawGae&mrSm 207


7J7ifhatmif

tpm;xd;k a&;/ wdu k pf m;,d, k iG ;f aewJh pm&dwaW wG z,f&mS ;ukoa&;udk tifwu dk t f m;wdu k f vky&f rSmyg? 'Dae&mrSm usm;&,f/ r’&,f r[kwb f J vdt k yfcsut f & 0kid ;f 0ef;udik w f , G &f awmhrmS jzpfygw,f? trsK;d orD;xkqu D ae vkyt f m;aumif;awG t&,l&ygvrd rhf ,f? 'Dvv kd yk o f m;aumif;/ Edik if o H m;aumif; awGuyJ acwfq;kd pepfq;kd udk ausmv f eG Ef ikd zf ‹kd t"duwGe;f tm;awGvnf; jzpfaewma=umifh pGr;f tm;jynfh trsK;d orD;xk vkyt f m; wk;d jr‡i&hf ,la&;[m vdt k yfcsujf zpfa=umif; wifjyvdu k yf gw,f? pufwifbmv/ 2006 (tm[m&pmapmif/ rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

208


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

qufpyfrhJ wHwm;rsm; csdyq f ufjcif; “,rf;aiG‹e‹J aoewfoaH wGyg a0;vGio hf mG ;apcsiw f hJ ppf'%foifh rdbrJh uav;awG” “tqdyaf iG‹uif;wJh yef;yGiahf v;udyk J w±_u d rf ufruf ±SL±_u d cf siw f hJ orD;i,fawG” “ppfwvif;jyifu iSuq f ;kd xd;k oHawG usq;kH r,fah e‹qD OD;wnfomG ;ae=uwJh vlrr,fav;awG” olwdk‹av;awG[m ±kyf0wˆKudk zufwG,fvGef;+yD; aiGa=u;/ tm%meJ‹ wefbdk;jzwfolawG&JŒ tpG,f wacsmif;twGuf qifwaumifv;kH udk owfwhJ ae‹&ufveG u f mvawGqD rSe;f ar#m=f unf&h if; arwWmw&m;udk ud;k uG,o f al wGe‹J vGwaf jrmuf&mvrf;rxuf ajcpH&k yf av#mufvrS ;f vm=uw,f? “tarom&S&d if rdcifarwWmudk usaemfw‹kd cHpm;&rSmaygw h ?hJ rdcifarwWmudk odyif wfrw G af e=uw,f? rdbawGu ppfyaGJ =umifh qH;k oGm;cJw h ,fqakd wmh ppfukd rke;f =u&wmayg?h uav;awGuawmh tjzpf tysurf sK;d pHek ‹J a&mufvm=uwmyg”vd‹k q&mr azmvkvu k xkid ;f -jrefrme,fpyfrmS zGix hf m;wJh ausmif; awGxu J tvGw&f ae+yDjzpfwhJ uav;wcsKŒd &JŒ cHpm;csuef ‹J &ifciG rf hJ jy\emawGukd zke;f vdik ;f uwqifh pdwyf gvufyg&iS ;f jyygw,f? jrefrme,fpyf&Sd xdkif;EdkifiHxJu qefc&yl&Dc±dkifrSm zGifhxm;wJh ausmif;av;awGtygt0if ESpfEdkifiH e,fpyfwav#mufe‹J bk&m;oH;k qla'ow0du k rf mS ausmif;aygi;f 30 avmufukd q&mrwd‹k [m ud, k x f l ud, k x f zGix hf m;ygw,f? uav;aygi;f 1500 avmuf pmoifaeygw,f? oufwrf;uawmh 1 ESpaf vmufyJ &Syd gao;w,f? jynfwiG ;f ppf[m wdik ;f jynftwGuf b,fIb,fr# oufa&mufr_ raumif;bl;qdw k m vlwidk ;f odygw,f? 'gayrJh jrefrmjynfrSmvnf; ppfyJGawGudk wm;qD;zdk‹ cufaeqJygyJ? &ifeifhp&mtjzpfqdk;eJ‹ ajrpmyif jzpf&olawGxrJ mS uav;awGvnf; trsm;}uD; ygaew,f? 'Dt h wGuf urBm}uD;uvnf; vG,v f ifw h ul ajz&Si;f Ekid pf rG ;f r&Syd gb;l ? olu, kd w f idk v f nf; ppf'%foifu h av;awG&ŒJ jy\emawGe‹J rGe;f =uyfaeygw,f? r=umao;cifu xkwjf yefwhJ ukvor*~&ŒJ &ifeifzh , G f ude;f *%ef;awGt&qd&k if æ uav; 2 ode;f cJaG usmf [m urBmay:u vufeufuikd yf ÉdyuQawGrmS yg0ifaew,f/ axmifcs&D w dS hJ orD;ysKad v;awG[mvnf; ppfyaGJ wGtwGi;f AvuUm,ðyusichf &H / vdiyf ikd ;f qkid &f m tapmfum;cH=u&w,fv‹kd od&ygw,f? 2003 ckEpS u f 209


7J7ifhatmif

p+y;D uav; 14 oef;[m ae&yf&if;udk pGe‹f +y;D xGuaf jy;ae&a=umif;/ ESppf OfEpS w f idk ;f 8 axmife‹J waomif; =um;&Sw d hJ uav;awG[m ajrðry‡ rf ikd ;f a=umifh aoqH;k =u&/ ud, k v f uft*F gawG ao&Gmyg qH;k ±H;_ =u&a=umif; azmfjyxm;ygw,f? +yD;cJw h hJ 10 ESpt f wGi;f rSmyJ tenf;qH;k uav; 2 oef;[m ppf'%fa=umifh aoqH;k =u&w,f? tenf;qH;k 6 oef;avmufuawmh '%f&mtemw&eJ‹ ud, k v f uft*F gq;kH ±_;H &+yD; 12 oef;avmufuawmh td;k rJh tdrrf jhJ zpfv‹kd ayg?h ppfyaGJ wGukd rzefw;D wJh tjypfrhJ uav;i,fawG&ŒJ b0[m cg;oD;+yD; t"dym` ,frphJ mG eJ‹ usK;d yJah usraG e&wJ=h um;xJ jrefrmEdik if rH mS uav;ppfom; 7 aomif;avmuf ppfrx _ rf;ae&a=umif;/ awmfveS af &;wyfz‹GJ awGxrJ mS vnf; 6 axmifavmuf&adS =umif; =um;&wJt h cgrmS wkev f y_ &f jyefygw,f? uav;awGukd ppfwyfxq J o GJ iG ;f vdu k &f atmif pdw±f ikd ;f awG 0if=u&ovm;? “vl}uD;wa,muftaeeJ‹q&kd if ol‹taeeJ‹ tcsed rf a±G; xGuaf jy;Edik w f hJ taetxm;rsK;d &Sw d ,f? jiif;qdk Edik w f hJ taetxm;rsK;d &Sad umif;&SEd ikd w f ,f? uav;qd&k ifawmh a&muf+yD;wJt h cgrmS b,fukd xGuaf jy; &rSe;f rodb;l ? aemuf+y;D jyifyeJ‹ tquftoG,jf zwfxm;&if;eJ‹ uav;[m aemufq;kH awmh rxl;awmhygb;l qd+k y;D awmh ppfwyfxrJ mS yd+k y;D awmh cdik +f ro J mG ;wJh taetxm;rsK;d &Sw d ,f” vd‹k vl‹tcGit hf a&;ynmay;Xme&JŒ 'g±dkufwm udkatmifrsKd;rif;u pDumywfuHk; &Sif;jyygw,f? rxl;Zmwfcif;+yD; ppfwyfxJrSm ydk+yD; ckid +f rJomG ;atmifqw kd hJ oH;k oyfcsu[ f m tawmfyJ c&D;a&mufygw,f? tawG;eufap&ygw,f? a[mvd0'k ±f yk &f iS Zf mwfum;? emrnfu Soldier ? bmrSef;nmrSef;rodwJh avmuurBm}uD;udk ai;arm&if; pl;prf;pJ rdbrJhuav;awG/ avvGifhaewJh uav;awGukd zrf;ac:+yD; towftykwef ‹J typftcwfawG vuf,Ofatmif oif/ ao&Jowf&w J hJ a'giaf 'gijf rnfpw d "f mwfawG ±du k o f iG ;f / trde‹f ukd cJjG crf;pdwjf zmr_ tvsi;f r&Sb d J waoGrwdr;f vdu k ef m&wJh tusiahf wG yHak vmif;ay;=uw,f? olw‹kd awG t±G,af &mufvmawmh tn‡mtwmuif;+yD; rdu k ±f ;l &JwhJ t&dik ;f tpdik ;f pdwaf wG/ owfjzwfcsiw f hJ pdwaf wG tm;aumif;vmw,f? w&m;"rRe‹J =uifemwwfwhJ ESv;kH om;qdw k m bmvJqw kd hJ ar;cGe;f vnf; r&S/d em;vnfrv _ nf; r&S=d uygb;l ? olw‹kd awG[m ppfyt GJ wGuf tqifoifjh zpfvm=u&w,f? tJ'gu ±ky&f iS ?f wu,fb h 0rSma&m æ? i,fb0[m aysmf±$ifat;csrf;wJh rdom;pktodkuftòrHxJrSm tjynfht0raecJh&bJ wuJGwjym;pD cJjG cm;cHc&hJ vd‹k t&m&mudk tqd;k jrif+yD; qH;k r&cufwo hJ al wG/ t=urf;zufvo kd al wG/ b0ar#mv f ifch suf uif;rJo h al wGjzpfomG ;wwfw,fv‹kd ynm&Siaf wGu qd=k uw,f? 210


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

‘b0[m æ wdu k yf q GJ w kd mxuf ppfyjGJ zpfw,f? pdeaf c:r_awG/ txD;useq f efra_ wG/ tuJprf;r_awG xlajym vGe;f wJh tedÏm±Hjk zpfw,f? avmu"Hw&m;udk }uHŒ}uHŒcHEikd &f r,fqw kd hJ '\e[m vufawG‹rusb/J trsm;wum&JŒ ay;urf;pGe‹f }urJ /_ trde‹f emcHre_ ‹J yJ b0udk aeom;usatmif aewwf&r,fqw kd hJ n‡Kd ;i,fwhJ todw&m;awG’ udk ppfrx _ rf;aewJh jrefrmuav;i,fwcsKŒd w&m;aoqkyu f ikd o f mG ;rvm;qdw k m awG;rd&if; &ifeif&h ygw,f? e,l;a'vDu 6 wef;ausmif;om; armifatmifcidk ef ‹J armifrif;xufaZmfw‹kd u ‘olrsm;udv k nf; rowf csib f ;l / ud, k v f nf; olrsm;owfwm rcHcsib f ;l / rdbeJ‹yJ aecsiw f ,f’vd‹k ajym=uw,f? &Sn=f umwJt h awG;eJ‹ twdq k ;kH pum;av;udk &J&w J if;wif;ajym&if; bufwzufukd &yfvu kd =f uw,f? &ifxrJ mS tedÏm±Hak wGukd olw‹kd rvdck sib f ;l / &ufpufwehJ nf;eJ‹ òydib f ufudk tEkid rf ,lcsib f ;l qdw k hJ æ buf? b,f±a_ xmifu h =unf=h unfh odomygw,f? uav;awGrmS ppfom;jzpfcsiw f hJ &nf&, G cf suf &Sad umif;&Srd mS yg? 'gayrJh toufi,fi,fe‹J aoewfuikd +f yD; vl}uD;awGvkd owf[,fjzwf[,fawmh vkycf si=f urSm r[kwf ygb;l ? 'gq&kd if bmjzpfv‹kd jrefrmppfwyfxrJ mS uav;ppfom;awG pkaqmif;ae&wmvJqw dk m æ ? “ppfwyftiftm;jynf&h if +yD;a&m qd+k yD;awmh vdu k zf rf;w,f/ twif;tusyo f ;kH w,f? oH;k wJah e&mrSm t±G,rf a&mufao;wJh uav;awG ygvmw,f? ppfwyfu touf 18 ESpaf tmuf ppfrr_ xrf;&bl; ajym ayr,fh ppfwyf&ŒJ vdt k yfcsuaf =umifh 'Duav;awGukd quf+y;D awmh ac:xm;wm&Sw d ,f? 'Duav;awGukd ppfwyfxrJ mS xm;vd‹k &&dS if wjcm;vl}uD;awGxuf trde‹f emcHr_ rsm;w,f/ uav;awGtay: tjrwf xkwt f oH;k csr_ vkyv f mEdik w f ,fqw kd hJ pdwrf sK;d &Sw d t hJ cgrmS uav;awGukd yd+k y;D vkv d m;wmrsK;d awG‹&w,f” vd‹k udak tmifrsK;d rif;u qdyk gw,f? tpd;k &wyfrmS yJjzpfjzpf/ tpd;k &r[kww f hJ wyfawGrmS yJjzpfjzpf touf 18 ESpaf tmuft±G,f a,mufsm;av;/ rde;f uav;awGyg0ifae&if uav;ppfom;ajrmufa=umif; Edik if w H um uav;ppfom; yaysmufa&; oabm wlcsuaf wGxrJ mS twdtvif; zGiq hf x kd m;ygw,f? jrefrmjynfrmS awmh 'Duae‹txd uav;ppfom; yaysmufa&;[m tvSr;f a0;vGe;f ygao;w,f? etz ppftpd;k &taeeJ‹ wyfrawmfxu J kd 0ifz‹kd b,favmufyJ a=umfjimawGvyk v f yk /f b,favmufxd AD', D akd wGrmS wyfrawmfukd umuG,zf ‹kd oifu h kd vdt k yfaeonfv‹kd yJ a&;a&; vlxu k ppfwyfxu J kd r0ifcsif =uawmhb;l ? tJ'aD wmh olw‹kd vyk Ef idk w f [ hJ mu twif;t"rRac:+yD;awmh vkyEf ikd w f o hJ al wG &zd‹k ta&; rsupf pd rkH w dS +f yD; vkyv f m=uwmyJaygv h ‹kd ajymwJo h al wG&ydS gw,f? 211


7J7ifhatmif

uav;awG&ŒJ tem*wf om,mvSyzd‹k wm0ef&w dS hJ tpd;k &&JŒ ysuu f u G rf a_ =umifh wm0efoo d al wGuawmh wwfEikd o f avmuf tm;xkwaf e=uygw,f? xdik ;f Ekid if H rJaqmufòr‹d teD; awmtky}f u;D xJrmS rJv ppfajy;'kuo Q nfpcef;rSmvnf; uav;xde;f ausmif;u tp/ rlvwef; tv,f/ txufwef; tqH;k ausmif;aygi;f 46 ausmif;&Sw d ,fv‹kd owif;tcsut f vuf wcsKŒd u qdyk gw,f? ppfwyf&ŒJ xd;k ppfa=umifh ppfab;ppf'%fe‹J uif;vGw&f mudk ae&yf&if;udk pGe‹f +yD; tajy;tv$m; xGuaf jy; vm&wJh uav;awG/ vrf;ckvwfrmS rdbawG qH;k yg;cJw h ma=umifh rdbrJah ewJh uav;awG/ ppfrx _ rf;cdik ;f rSm pd;k wma=umifh rdbawG&ŒJ vrf;n$erf e_ ‹J 'kuo Q nfpcef;&S&d mudk xGuaf jy;cdv k H_ ynmoifvmwJh uav;awG/ xdik ;f Ekid if x H u J kd w&m;r0iftvkyo f rm; rdbawGe‹J 0ifvmrpJ uav;awG axmifaomif;cs&D ydS gw,f? “tck pmwwfatmif vkyfay;wmyg? ausmif;ydwfwJhtcsdefqdk&if vufr_ynmav;awGvnf; vkyf ckdif;w,fav? }uD;vmwJhtcg 0ifaiG&atmifvdk‹yg? tpm;taomuf csufenf;ðywfenf;/ tcsKyf tvkyyf nmawGvnf; oifay;csiyf gw,f? rdbrJu h av;awGvnf; ygw,fqakd wmh uav;tm;vH;k udk pdw"f mwfa&;&m jrifrh m;&atmif reufyikd ;f qd&k if usr;f pmoifay;wmvnf;&Syd gw,f? a[majymoGeo f ifwm &Syd gw,f? aemifwcsed rf mS vdt k yfaewJh ae&mawGrmS jyef+yD; olw‹kd u, kd o f w l ‹kd ae&mcsxm;ay;Edik yf g vdrrhf ,f”vd‹k q&mr azmvkvu k ppfwvif;jyifu uif;vGw&f mudk xGucf gG cw hJ hJ uav;awGtwGuf ol‹acgi;f xJrmS pOfqufrjywfxnfx h m;wJh (&nf&, G cf su)f tdyrf ufwckukd rufjyygw,f? uav;tcGifhta&;pmcsKyf&JŒ aemufqufwJGpmcsKyfxJrSm b,fvdkvufeufudkifwyfzJG‹rSmyJjzpfjzpf ppfrx _ rf;ae&wJh uav;udk umuG,af y;zd‹k tpd;k &rSm tjynft h 0 wm0ef&w dS ,fv‹kd qdx k m;ygw,f? 'gayrJh vnf; etz taeeJ‹u tJ'v D kd wjcm;vufeufuikd t f zJ‹G rmS &Sw d hJ uav;ppfom;awG yaysmufatmif rvkyEf ikd w f t hJ jyif uk, d w f idk u f vnf; uav;awGukd toH;k ðyaeygw,f? Edik if w H umpmcsKyu f kd vdu k ef m&r,fh ukvor*~tzJ‹G 0ifEidk if w H &yf 'grrS [kw&f if uav;tcGit hf a&;qdik &f mpmcsKyfukd vufrw S af &;xd;k xm;wJh Edik if w H &yftaeeJ‹ t}uD;rm;qH;k wm0efysuu f u G rf w _ ckukd usL;vGeaf eqJygy?J “etz taeeJ‹ yxrqH;k 0efczH ‹kd vt kd yfw,f? 'Dupd u P kd trSew f u,f b,fvrkd sK;d enf;eJ‹ vkyEf idk rf vJ/ etz taeeJ‹a&m bmvkyfEdkifrvJ/ EdkifiHwum tzJG‹tpnf;awGua&m b,ft&mawGrSm 0dkif;0ef;ulnD ay;Edik rf vJqw kd mudk vufcEH ikd rf ,fq&kd ifawmh ajz&Si;f Edik w f hJ enf;vrf;awG ay:vmrSmjzpfygw,f? tckawmh vkyfaqmifw,fqdk+yD;awmh aumfrwDzJG‹w,f/ 'DaumfrwDu bmrS tm%mr&SdwJh puULusm;yHkpHrsKd; 212


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

jzpfaew,f? uav;awGu ppfom;tjzpf quf+yD;awmh toHk;ðycHae&w,fqdk&ifawmh b,fvdkrS tajz&SmEdik rf mS r[kwb f ;l ” vd‹k udak tmifrsK;d rif;u aumufcsucf sygw,f? wdik ;f jynfa&&Snw f ;kd wufa&;twGuf t&m&mrSm a&SŒrwd;k Edik w f hJ jrefrmppftpd;k &[m olu, dk w f idk v f nf; puULusm;jzpfaewmyg? 'DpuULusm;[m todacgucf uf t0ifeufaeayr,fh ppfwvif;jyifxu J uav; awGukd o,fxw k v f mwJh vl}uD;rdbawG/ uav;awGtay: pmemaxmufxm;+yD; b0a&SŒa&;aumif; atmif at;csr;f wJh t&dyt f m0goeJ‹ ynm&nfE‹kd aomufp‹kd Eidk zf ‹kd ±ke;f uef&mS azGaeolawGuawmh jzLpifwhJ tdyrf ufu, kd pf D rufae=uygw,f? etz ppftyk pf u k t"rRtm%m udik pf +GJ yD; tedÏm±Hak wGukd arG;zGm;aeayr,fh rsK;d qufopfe‹J wkid ;f jynf tem*wftwGuf tdyrf ufvv S rS ufaeolawGvnf; trsm;}u;D &Syd gw,f? olw‹kd awGuawmh jywfawmuf+y;D tquftpyfrahJ ewhJ wHwm;awGukd csyd q f ufay;aeolawGyaJ yg?h pufwifbmv/ 2006 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

213


7J7ifhatmif

r_yD;qH;k aom ed*;kH rsm; “av;uefwJh t&dyfawGu tcef;xJrSm wa±GŒa±GŒoGm;aew,f? b0wlawG&JŒ wD;wdk;pum;oH/ acsmif;oD;oHe‹J pkwo f wfoaH wG r=umc% ,pfr;l ys0H v J mwwfw,f? em;pnfxJ pnf;csuv f kd ±du k cf wfv‹kd ayg?h em; ta=umav;awGqu D aoG;av#mufov H nf; =um;ae&w,f” 'Dae&mudk usKyw f ‹kd vkd ynmrJ/h toH;k rwJv h w S hJ olawGrS a&mufvmwm r[kwb f ;l ? rd;k a&;òr‹d u bde;f cef;awG &S&d mudk ausmif;q&mawG tygt0if 0efxrf;awGyg a[mwa,muf/ a[mwa,mufqo kd vdk a&muf vm=uwm? 'DxrJ mS trsK;d orD;awGvnf; ygw,f? r,Hrk &Syd ge‹J ? a&pnfyikd ;f udk uke;f jrifx h ufu v$wcf s vdu k o f vdk t&Sed jf yif;jyif;eJ‹ vSrd q hf if;vm=uwm? wrl;rSmawmh t&ufyJ aomuf&if vlvrd mR pm&if;xJ xnfv h u dk +f yo D mrSw?f usew f mawG bmrS ta&;r}uD;bl;? ol‹[mol jzpfysuaf jymif;vJaewmyJ? t"duu ae‹wikd ;f ±SL±_u d f ae&zd‹k y?J (tdE, dN -jrefrm)e,fpyf*w d af wG ydwx f m;vnf; rvG,af yguaf wGuae olvu kd , kd v f kd cd;k 0if vdu k w f myJ? rvG,af yguo f m ajym&w,f? olu ydak wmifv, G af o;? wokw+f yD; wokwf 0ifvu dk f xGuv f u kd ef ‹J ? rd;k a&;rSm cs'J ikd af wG/ avmif;upm;orm;awG/ ud, k Ehf idk if u H vlawG ajccsi;f vdraf ewmyJ? bk&m;yJt G vm; atmifah rh&w,f? pnfovm;rar;eJ‹? 'DrmS u vGwv f yfwmud;k ? rd;k a&;u Hill Tribal k eS f Council &JŒ pm&if;t& jrefrmjynfom; trsK;d om; 600 eJ‹ trsK;d orD; 200 avmuf bde;f cef;awGqD yHr vm=uw,fv‹kd ajymoH=um;&w,f? 'Dx h ufrsm;w,fv‹kd usKyf xifwmyJ? (wrl;u trSwf 9 &yfuu G /f ppfwyfxdkifwJh opfukef;&yfuGufeJ‹ eef;ykavm&yfuGufrSmvnf; ta&mif;t0,f jzpfaewmygyJ?) rd;k a&;bufrmS u tdraf v;awGxJ 0ifvu kd &f if t±_t d ±_ad ysmufomG ;=uw,f? “wcsKŒd tdraf wGu 0uf+cHab; tcef;i,fav;awG? 4-5-6 a,mufuae 10 a,muf/ 15 a,muftxd &Sw d ,f? }u;D wJt h rd rf mS vl 50 avmuftxd qef‹w,f? ±SL=u/ ±_u d =f u/ xd;k =uayg?h ukvm;a±$e‹J yGwq f o GJ al wG/ cwfy±kH o ª al wG/ rd;k a&eJ‹a&m+yD; wcgo;kH aq;xd;k ¹yGeef ‹J xd;k oGi;f olawG pHak ewmyJ? xd;k vdu k /f aoG;eJ‹a&m+yD; jyefxw k v f u kd /f jyefoiG ;f vku d /f zDvifwufvm+yDq&dk if vH;k 0 xk;d xnfv h u kd w f mayg?h &ifo h mG ;wJo h al wGu Armusyw f efav;udk uawmhvyk +f y;D tpdr;f oufouf±LS =uw,f”? “rD;cd;k awGa& æ tcef;xJu vm&mrwl/ oGm;&mwlwhJ b0azmfawGukd tdyrf ufvv S S arG;zGm;ay;yg? pdwu f ;l tawG;awG uke;f ±ke;f x=uygap? &ifcek af umif;r,fh wae&mqD aygyh g;Ed;k =um;pGm yso H ef;Ekid =f uygap? 214


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tm±Ho k pfukd v_yEf ;d_ ygawmh/ arG;zGm;ygawmh? wu,fu h kd EkE±k ±G aG v;/ +ird +hf ird ahf v;ayg?h tedÏm±Hek ‹J cg;oD;r_awG/ ±ke;f uefre_ ‹J tqifrajyr_awGukd ta0;qD o,fr’oGm;=uyg? woD;wjcm;pD xm;vdu k pf rf;yg? ,m,Dr[kw/f twkta,mifr[kwfbJ xm0&tppftrSefom jzpfvdkufygawmh? jyef+yD; raysmufuG,fyg&apeJ‹? ¹yGwo f yd af ewJh pdwzf pd ;D r_awGu usO;f usyw f ZhJ mwfcakH y:rSm b0tvSukd bJOtp &Sm&ovkd b,fu paumuf&rSe;f rodavmufatmif ESyd pf ufaevd‹k yg? a0;&m/ a0;&mudk tajy;xGuyf g&ap”? yef;a&mife‹J teD&ifah &mif tzufwrif; aq;jym;udk toH;k rsm;=uw,f? jrif;acs;a&mifuawmh t&Sm;om;? ta&mifuv kd u kd +f yD; wvH;k udk ±ly;D 30 uae 60 txd&w dS ,f? jrefrmusyw f axmifwef tpdr;f ±Guaf y;&if yef;a&mifaq;jym; wjym;&w,f? usKyfvkd txrf;orm;twGuaf wmh eHygwzf ;kd u tqifajyw,f? ±ly;D 20 uae p&wmqdak wmh aps;csKw d ,fav? ud, k t hf wGuf tvifr+D y?D zifq'D ikd ;f u vG,v f ifw h ul &SmEkid w f hJ tcgrsK;d rSm 150 uae 180 txd ayguaf ps;&Sw d ,f? &Sm;yg;ypPn;f jzpfcsed rf mS aps;E_e;f u ckew f ufv‹kd ayg?h 'gawmif 0,faomufEidk w f o hJ al wG &Sw d mygy?J 'Dvidk ;f awGuawmh rl;,pfieJawG/ v0u +ydwmW awG/ taumufceG u f plZumawGtwGuf tawmf[efusw,f? 0ifaiGajzmifo h al wGu;kd ? tzmwrif; 'grrS [kwf eHygwzf ;kd ukd ukvm;a±$ay: wif/ *ufprf ;D jcpftaygu0f rSm aq;xk;d tyf wyf/ rD;r#irf #iaf v;eJ‹ ay;+y;D ±SL=uw,f? wcsKŒd q&m}u;D awGu tr_e‹f udk wcgxJ ±SLoGi;f Edik =f uw,f// ukvm;a±$ jzpfjzpf/ usyfweftopfav;jzpfjzpf uawmhvkyf+yD; zif t0’ao;wJhbufu tr_ef‹awGem;uyf+yD; t0us,b f ufrmS ESmacgi;f awh+yD; pky, f v l u kd w f mygy?J bde;f rJuvnf; aygw,f? iSuaf ysm±Guaf jcmufe‹J vl;xm;wJh txkyu f av;awG 2 vufr ywfvnfavmuf &Sw d ,f? oluvnf; aps;rao;bl;? a±G;aphwaphukd ±ly;D 50 ay;&w,f? qdik u f tqifoifv h yk f ay;xm;wm? tqifoifhr&SdwJhtcgrSm bdef;rJudk ZGef;}uD;xJxnfh/ a&aEG;eJ‹azsmf/ rD;usD;cJay:wif/ qlyGufvmawmh bde;f qDusew f ,f? 'gukd iSuaf ysm±Gut f Ek (tpdr;f ) r#irf #iaf v;awG zsix f m;wmudk rD;oif;vdu k w f ,f? +y;D awmh wcgo;kH twGuf jzwf,/l bde;f qDe‹J orvdu k ?f oH;k pJzG ‹kd tqifoifjh zpf+y?D a'guAf ;l udk b,fvv kd yk w f ,f/ b,fv±kd LS ovJqw dk mawmh rajymawmhygb;l ? “wrl;u 10 ESpt f wGi;f tawmfajymif;vJomG ;+y?D xrDawGuae abmif;bD&n S 0f wf/ qd, k u f ,fawG pD;eJ‹? wu,fu h kd vif;vif;vufvufy?J xm;ygawmh? 'gu awmfygao;w,f? tusiahf wG ysuaf eukew f mawmh tqd;k om;? rl;,pfaq;0g;awGa=umifv h ‹kd ±d;k r,fz‹GJ &rvm;yJ? wrl;rSm a,mufsm;&Sw d t hJ rd af wGq&kd if wtdrrf mS wa,mufEe_ ;f aq;pJaG eovm; xif&avmufatmif aq;pJaG e=uwmud;k ? ck;d r_awG/ azmufxiG ;f r_awGvnf; trsm;om;? 'eft;kd / rD;puf/ xrDawmif cd;k a&mif;=uw,f? acG;awG vdu k zf rf;+yD; waumifukd ±ly;D 300 uae 600 txdaps;eJ‹ rd;k a&;buf oGm;a&mif;=uwmyJ? urf;udk ukeaf &m? vdak ewmud;k ”? 215


7J7ifhatmif

“aq;jym;u Adu k rf qmbl;? pdw"f mwfwufºuGvmw,f? tvkyv f yk Ef idk w f ,f? reufu aomufxm;&if nrSm t&ufxyfaomuf&w,f? 'grS 0rf;rSew f ,f? óu+d y;D Adu k jf znfx h m;&wmayg?h bde;f u pdw+f ird w f ,fAs? tcsKód uduw f ,f? aeyl'%f/ rd;k ±Gm'%f cHEidk w f ,f”? usKyfwdk‹trsm;pk rcHEkdifwmu ±dkufcwfcHae&wJh b0 '%f&m'%fcsufawG? 'gawGu trm&Gwfay: trm&Gwq f ifah e+y?D tcef;usO;f xJu vspv f #L±_cH 0rf;Adu k af wG/ uav;awG a&SŒa&;twGuf owWavmu }uD;udk xkacsvm$ b,fvakd &;&rSe;f rodwhJ rdbawG/ wufvrf;udk jrifayr,fh jzwfomG ;&r,fh tpdr;f pm; rdp>mql;awGudk a=umufae&wJh vHkrysKdawG/ &Gmu &SdpkrJhpkxnfhay;vdkufwJh ypPnf;av;awG=unfh&if; rsu&f nfòzdiòf zdiu f saewJh cdu k ;kd &mrJah wG/ vGwv f yfyiG v hf if;r_r&Sw d hJ ausmif;cef;eJ‹ tvkycf ef;awGtwGi;f u acgu±f ;kd usK;d tusiyhf surf a_ wGukd usw d rf w dS cf &H wJh avmuom;awG/ zefw&mawaewJh pm;0wfaea&; avSmifcsKid t hf wGi;f rSm awG‹rad wG‹&mudk zufw, G x f m;&if; ukwu f yfwufaeolawG æ olw‹kd awG[m 'Dvekd ‹J yJ pdwfajz&mqD OD;vSnfhvm=uw,f? vGwfajrmufvm;qdk&ifawmh c%ygyJvdk‹ ajz&rSmyJ? tvSyqHk; w&m;awGukd &SmazGay;Ekid w f hJ vlom;[m tusn;f wefwhJ yGichf syaf wGtjzpf tqdyo f ifah ewmrsK;d ayg?h “bde;f a=umifh æ wyg;oludk aysmaf wmfqufawGjzpf=u&w,f? uav;awGukd apwem&Sw d ,f/ 'gayrJh ud, k [ hf mudak wmif jyef+y;D rxde;f a=umif;Ekid af wmhwhJ ausmif;q&mawG jzpfvmw,f? ±H;k wufwm vpmeJ‹ vmbfaiG&zd‹k ta&;}u;D aewJh 0efxrf;}u;D awG jzpfuek w f ,f? rdaumif;zcifom;av; t&Su&f / axmifus cd;k r_e‹J w?hJ rdbudk ±du k af rmif;ykwaf rmif;vkyv f ‹kd ±H;k a&muf/ *wfa&muf? b,fo‹l qu D bmn‡p&f rvJv‹kd om awG;awmaewJh tm%mydik f aygupf eawG jzpf=u&w,f? a&m*g AvyGe‹J aotHrh ;l rl;jzpfaeolawG? tpHkygyJAsm? wrl;rSm bdef;jzwfay;wmvnf; r&Sdbl;? rdk;a&;rSmyJ oGm;jzwf=uw,f? xHk;pHtwdkif; b,ft&yfb,fXmaerSmrqdk rl;,pfaq;0g; om;aumifawG&JŒ vuQ%muawmh rwdrf;r,drf;ygyJ? vl‹tzd;k wefawG tnGe‹f w;Hk aewm tHyh ga&mAsm? usKyfvakd umifuawmh xm;ygawmh”? wzufEidk if x H t J xd rl;,pfaq;awG o,faewm/ vlawG aq;pJaG ewm tm%mydik af wG odayr,fh twm; tqD; r&Syd gb;l ? rl;,pfaq;oH;k aewmudk a,mifv‹kd aygiv f ‹kd awmif ta&;r,layr,fh rvG,af ygurf mS / acsmifxrJ mS bde;f orm;wa,muf rdaevd‹k uawmh aiGnp‡ +f yo D m rSwaf ya&mh? usKyv f kd bde;f orm;uawmif odao;w,f? olw‹kd vkd vl}u;D vlaumif;yHrk sK;d *du k zf rf;aewJo h al wGu rodwmvm;/ wrifvw $ x f m;wmvm; rajymwwfaygi?f aq;orm;awGuawmh tarSmifx}k uD;xJukd twk‹H tqdik ;f r&Sd wd;k 0ifaeqJygyAJ sm? olw‹kd tm;vH;k rSm ud, k pf u D , kd if qENawG&w dS m usKyf odwmayg?h 'gwifyv J m;qdak wmh r[kwyf gb;l ? olw‹kd u, kd w f idk f tqH;k owf&r,fh vdt k ifqENawGe‹J b0ed*;kH awGukd t+yD;rowfEidk af o;wmvnf; usKyf 216


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

odygw,f? oGm;csiw f mu wae&m/ a&mufaewJh ae&mu wjcm;? rl;,pfaq;0g;oH;k wJo h l trsm;pkuawmh r+y;D ao;wJh olw‹kd &ŒJ ed*;kH awGukd tqH;k rowfEikd =f uygb;l ? wu,fu h kd r+y;D qH;k cJw h hJ ed*;kH awGrsm; jzpfava&mh rvm;? awG;ylryd g&ŒJ Asm? (tcsut f vufrsm; ajymjyay;wJh armifuu H kd aus;Zl;wifygonf? ESpEf idk if eH ,fpyf rl;,pfaq;0g; pdu k yf sK;d / xkwv f yk /f a&mif;0,fo;kH pJrG _ tajctaersm;udk odcsi&f if Google search wGif atmufazmfjyyg pmom;udk ±du k Ef ydS +f yD; &SmazGzwf±E_ ikd yf gonf?) A Report on the Drug Condition in the India-Burma border areas

atmufwb kd mv/ 2006 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

217


7J7ifhatmif

&SL;zdeyfav;w&HtwGuf pD;csif;xd;k olrsm; “tvD æ ajy;ajy;/ tvD æ ajy;” q&morm;awG&ŒJ ab;u vku d yf gtm;ay;oHawG/ y&dowfawG&ŒJ vufcyk v f uf0g;wD; atmf[pfoaH wGu r=um;wcsuf =um;wcsuf? yef;0ifzdk‹u tawmfeD;ae+yD? toufwlayr,fh t&G,ftpm;tm;jzifh trsm;xuf ao;i,faewJh cE<mudk,fav;udk zspfn‡pftm;wif; ajy;v$m;&if; vrf;wav#mufrSm nDrav;rsuEf mS udo k m jrifa,mifvmcJw h ,f? 'DrsuEf mS av;u ol‹twGuf t}u;D us,q f ;kH tm;aq;yJayg?h t&ifausmif;wuf&wJh nDrav;ukd ±SL;zdeyfav; ay;vdu k &f w,f? aemufrS wuf&wJh tvDu csed ;f xm;wJh ae&mqD tajy;vSr;f vmwJh nDrav;qDu c|w, f +l yD;/ pD;xm;wJh ±d;k ±d;k zdeyfav;udk vJay;&w,f? +yD;awmh ausmif;wufrzD ‹kd tajy;tv$m; okwaf jcwifayg?h nDrav; ausmif;qif;csed rf mS tudjk zpfol tvDuawmh ausmif;wufcsed yf g? ausmif;u wae&mpD? armifESpfrESpfa,muf tcsdef;tcsufvkyfxm;wJh ausmif;ESpfausmif;t=um; =um;usus tdrfóud tdr=f um;wae&mrSm tarmwaumeJ‹ tajy;vm&wJh nDrav;tzd‹k tyef;}uD;vSygw,f? rawmfwq ta&mufaemufuswhJ nDrav;a=umifh ausmif;0ifaemufuswhJ tvDtzd‹k q&morm;awG&ŒJ tql ta[mufcH&wm roufomvSygbl;? ausmif;wufwdkif; pD;&r,fh ±SL;zdeyfav;u 'DarmifESpfrrSm w&Hx&J w dS mrvm;? tckvt kd cuftcJukd ajz&Si;f zd‹k tvDwa,muf tcGióhf uaH v+y?D ausmif;aygi;f pHk tajy;òyid yf rGJ mS tEdik &f cJ&h if olar#mv f ifx h m;wJh ±SL;zdeyfav;udk qktjzpf &awmhr,f? nDrav;udk zdeyftopfav;ay;+yD; ausmif; wufcidk ;f r,f? ausmif;olav;awGt=um;rSm trsm;enf;wl zdeyfaumif;av;pD;&r,fh nDrav;rsuEf mS [m rn‡Kd ;i,f&awmhb;l / tòyH;yef;qifEidk af wmhr,f? ESpaf ,mufpvH;k ausmif;qif;/ ausmif;wuf pdwyf ef;/ vlarm rjzpf&awmhb;l ayg?h 'D0Éfu u|waf wmh/ vGwaf wmhr,f? tvDwa,muf yxrtqifeh ‹J yef;0ifav+yD? q&mawGu *k%, f =l u/ trsm;u 0dik ;f 0ef;tm;ay;=u/ "mwfyakH wGu wjzwfjzwf/ tm;vH;k u ol‹ukd tm±Hpk u kd =f uayg?h ausmif;wufwidk ;f tajy;oGm;&wJh tjzpfu tavhtusiahf umif;wck/ &v'faumif;wck jzpfcahJ vovm; rajymwwfygb;l ? qkawGu pm;yJaG y:rSm 218


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tjynfh? qktm;vHk;rSm tvdkcsifqHk; zdeyfav;ukd pdwful;av;eJ‹ erf;vdk‹r0 woo? “nDrav; awmifw h aewJh zdeyfav;udk tudk ay;Ekid af wmhr,f? aysmaf yawmh nDrav;a&”? rSe;f csuef ‹J ESr;f xGuu f rudu k yf gb;l ? urBmav;wck vJòydusjcif;yg? i,f&, G o f al wGtwGuf cJavor# oJa&usjcif;ayg?h 'Dvrkd eS ;f od&if wwd,qkom &csiyf g&ŒJ ? b,ftqifu h yJ yef;0ifygap/ &csiw f mu ±SL;zdeyfav;w&H? nDrav;twGu/f csp&f wJh tvDn h rD av;twGuaf yg?h rsuv f m$ cs/ vufrid_ cf s±u kH vJ+G yD; bmrsm; wwfEidk t f ;kH rSmvJ? tvD jyeftvmudk ar#maf ewJh nDrav;u a&uefav;ab;rSm tud‹k ukd apmifv h ‹kd ? rsuEf mS romr,meJ‹ 0ifvmwJh tvDu h kd =unf+h y;D nDrav;vnf; pdwrf aumif;? tdrx f u J kd wa±GŒa±GŒ0ifomG ;w,f? tvDuawmh a&uefab;rSm òydiyf 0GJ if&mrSmvnf; oH;k cJw h hJ ausmif;wufvufrw S f zdeyfpw k af v;udk c|w+f yD;/ yGe;f yJah ewJh ajcz0g;EkEak v;udk uefxJ qdrx f m;vdu k w f ,f? jzpfrjS zpf&ygav tvDw‹kd armifErS &,f? Children of Heaven qdw k hJ tmz*efepPwef ±ky&f iS u f m;av;yg? Zmwfvrf;wckv;kH u jyifyurBmeJ‹ wxyfxJ

rwlayr,f/h ta=umif;trsK;d rsK;d a=umifh ausmif;wuf&cufwhJ oabmoGm;csi;f / tESpo f m&csi;f uawmh twlwyl gy?J urBmay:rSm uav;trsm;qH;k ausmif;rwufEidk w f hJ Ekid if H 4 Ekid if +H yD;&if 'kw, d wef;rSm etz }uD;pd;k wJh jrefrmEkid if eH ‹J tmz*efEidk if w H ‹kd vnf; yg0ifa=umif; vef'eftajcpdu k f Save the Children tzJ‹G }uD;u ajymygw,f? 'gayrJh jynfwiG ;f ppfuadk usmckid ;f / 'Dru kd a&pDEikd if o H pfqD a&SŒ±_aewJh qif;&Jom;Edik if aH v;qDu tvDw‹kd vkd uav;awG[m zH‹G òzd;wd;k wufa&;twGuf ulnt D m;ay;csio f al wG r&Sm;ygb;l ? tcGit hf vrf; aumif;awGu wmplaeyg+yD? a&cHajrcHaumif;awGu t&Hoif&h adS eygw,f? t=urf;zufre_ ‹J yÉdyuQawG &Sio f eftm;aumif;aewJh jrefrmjynfrmS awmh rvG,af &;cs rvG,af o;ygb;l ? uav;awGtwGuf wma0;ajy;vrf;[m acsmarG‹t;kH rSm r[kwyf gb;l ? ppftm%m&Siaf cwfrmS uav;awG b0[m enf;rsK;d pHek ‹J =urf;wrf;cufxefaetH;k rSmyg? uav;awGtwGuf tm;ay;v_‹H aqmfr_ enf;yg;+yD; tm%m&a&;avmufom pdik ;f jyif;aewJh ppftyk pf u k bmrsm;vkyaf y;Ekid rf mS vJ? ol‹u, kd o f al wmif rwfrwf &yfEidk zf ‹kd tEkid Ef idk yf gy?J 'Dru dk a&pDEikd if }H u;D tjzpf ESpf 60 =um &yfwnfvmwJh tdE, dN rSmawmh tpd;k &rqdx k m;eJ‹ yk*v ~ u d awGuawmif uav;awGtwGuf aumif;jrwfwhJ tm;ay;v_‹H aqmfr_ tpDtrHawG trsm;}uD; vkyaf e=uygw,f? bHak bòrd‹u abmvH;k uGi;f us,}f uD;rSm axmifaygi;f rsm;pGm y&dowf[m uav;awGe‹J twl oDcsi;f awG 219


7J7ifhatmif

vdu k q f =kd uw,f? aw;oHom/ a&mifpifr;D wef;awGe‹J twl aygyh g;vGwv f yfpmG uckeaf ysmyf g;ae=uw,f? Little Champs tpDtpOfukd wEdi k if v H ;kH u jynfoal wG =unfEh idk af tmif Zee TV uae wku d ±f u kd f v$ix hf w k f ay;ygw,f? vGecf w hJ hJ 3 vuwnf;u apmifph m;tm;ay;cJ=h uwJh y&dowf oef;aygi;f rsm;pGm[m b,fol Adv k pf rGJ vJqw kd m pdw0f ifwpm; =unfah erSmygy?J wkid ;f jynftESŒH u 6 ESp/f 7 ESpt f &G,u f ae 13-4 ESpt f &G,f a,mufsm;av;/ rde;f uav;awGudk tdE, dN rSm a&yef;pm;wJh acwfa[mif;/ acwfopfocD si;f awG oDqòkd ydiq f ikd cf ikd ;f +yD; 7 &ufjcm;wcg pdppfa&G;xkwv f m wm[m tckq&kd if 3 a,mufyJ useyf gawmhw,f? aemufq;kH òydiyf &GJ ufrwdik cf ifu uav;awG&ŒJ Zmwd ajrawGqD vSnv hf nf+y;D wcrf;wem;tpDtpOfawGe‹J vlxyk &dowf=um; uGi;f qif;+y;D tpGr;f tpawG xkwjf y cJyh gao;w,f? qkawG owfrw S x f m;ygw,f? ynmoifp&dwt f jzpf &ly;D aiG 15 ode;f / 10 ode;f eJ‹ 5 ode;f qkawGukd tqifq h ifh cs;D jr‡irhf mS yg? olw‹kd twGuf ICICI b%f}uD;uvnf; 'DaiGawGukd vufcpH ak qmif;ay;ygvrd rhf ,f? yHkaotuJjzwf'dkifawGu EdkifiHausmftqdkawmf 3 a,mufyg? oDcsif;a&;q&m/ tqdkawmf/ ±kyf&Sif o&kyfaqmif/ tuenf;jyeJ‹ EdkifiHhacgif;aqmifawGvnf; =um;jzwftpDtpOfawGrSm *k%fðytm;ay; pum;awG ajym=uygw,f? tqH;k tjzwfay;r,fh rJay;olawGuawmh ±kyjf rifo=H um; y&dowfawG jzpfyg w,f? olw‹kd u vufuikd zf ek ;f vdik ;f uwqifh owfrw S x f m;wJh eHygwaf wGtwdik ;f uav;wa,mufcsi;f pDukd rJay;a&G;cs,=f uygw,f? rJaygi;f 10 oef;eD;yg; &ygw,f? umvuwWm;olav;u yxr/ a'vDòrd‹u rsufrjrif'kuQdwav;u 'kwd,/ ±kyf&Sifòrd‹awmf bHkab òr‹d om;av;u wwd,&ygw,f? ab;xGucf &hJ wJh òyid yf 0GJ ifuav;awGukd jyefac:+y;D / aemufq;kH ae‹rmS xyf+y;D yJx G w k o f vd/k ESpo f rd q hf ak wGvnf; ay;ygw,f? olw‹kd awG[m vlrsK;d / touft&G,/f vdief ‹J arG;&yfa'o rwl=uygb;l ? 'gayrJh tm;vH;k udk cJjG cm;r_r&Sb d J wGe;f wifay;cJw h mygy?J 0goem/ avhusirhf e_ ‹J yg&rDtav#muf tqd&k iS f uav;awGukd wdik ;f jynftwGuf =u,fyiG ahf v;awGtjzpf arG;zGm;ay;vdu k w f myg? a&SŒa&;aocsmatmif/ wufvrf;awG yGiahf eatmif 0dik ;f 0ef;ulnaD y;cJ=h uygw,f? xdu k x f u kd w f efwef qkcs;D jr‡io hf vd/k e,fy,faygi;f pHu k emrnf}uD;yk*K~ v d af wGuvnf; teD;uyf awG‹qkH tm;ay;=uygw,f? wEdkifiHvHk; twdkif;twmtxd twk,lcsifp&maumif;avmufygw,f? aus;vufawGtxd us,fus,fjyef‹jyef‹a&mufaewJh ±kyfjrifoH=um;vdkif;awGuwqifh uav;awGtwGuf aumif;rGefwhJ 220


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tpDtpOfawGu tdE, dN rSm wyHw k acgi;f }uD; &Syd gao;w,f? tmz*efu tvDw‹kd armifErS vdt k yfaewJh ausmif;wufzed yfrsK;d awG 0wfqifay;aeovdyk gy?J (e,l; a'vDu vrf;ab;qkid ;f bkwaf wGrmS avxknpfnrf;r_/ o,HZmweJ‹ obm0ywf0ef;usif tv[\ ðzef;wD;r_awG[m uav;tcGifhta&; csKd;azmufwmjzpfw,fvdk‹ jynfolawGudk v_H‹aqmfynmay; aeygw,f?) tem*wfrmS vl}uD;jzpfvmr,fh 'Duae‹ uav;awG[m wcsed rf mS wm0efysuu f u G cf w hJ hJ vl}uD;awGukd tjypfwifrmS yg? "eOpPm/ pdw"f mwfa&;&m/ obm0eJ‹ ,Ofaus;r_ tvSw&m;awGukd ysupf ;D ,k, d iG ;f r_ r&Sdatmif ynm^m%ftar#mftjrifeJ‹ qifjcifwHkw&m;vufudkifxm;+yD; xdef;odrf;jr‡ifhwif&mrSm ae‹pOfe‹J tr# Edik if aH wmfukd pDrcH ef‹caGJ eygw,fqw kd hJ tpd;k &rSm yd+k yD; wm0ef&ydS gw,f? 'gayrJh tvDw‹kd vkd uav;i,fawG ausmif;wufz‹kd tcufóuaH ewJh ±SL;zdeyfav;awG &zd‹k twGuf 'Duae‹acwfv}l u;D awG[m tem*wfe‹J pD;csi;f xd;k aewmvd‹k ajym&if ydak umif;a=umif; wifjyvdu k yf gw,f? Ed0k ifbmv/ 2006 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

221


7J7ifhatmif

vdyw f ‹kd . csifjcif; (1) wcgwavusawmh ud, k u hf , kd u f kd vdyw f aumifvkd jzpfaeovm;vd‹k atmufarhrw d ,f? a&oH=um;&mudk tm;tif&o dS r#e‹J wa&GŒa&GŒoGm;ae&wJo h abmayg?h vrf;c&D;wav#mufrmS oJ±idk ;f awG/ *rkawmawGukd jzwf&wmvnf;&Sw d ,f? om;csi;f awG/ zGm;bufawmfawG/ teD;qH;k u rdwaf qGawGe‹J wuJw G jym; jzpfwef vnf; jzpf&w,f? 'gayrJh toGm;rysu/f c&D;qufwek ;f yJ? vdyw f aumifvakd ygah emf? b0qdkwmudk owfrSwfjyÏmef;ay;vdkufwJht&mrsm; &Sdaeovm; rajymwwfbl;? tcuftcJudk ausmv f m$ ;&if;/ &ifqidk &f if;eJ‹ pGe‹f pm;&/ a&Smifvr$J &wJh c&D;=urf;wckjzpfw,fv‹kd yJ owfrw S x f m;vdu k w f ,f? tm;wif;w,f? aemufjyefvn S v hf ‹kd awmh rjzpfb;l ? oGm;&if;vm&if;/ }uHpnf&if;eJ‹ ab;tE &W m,fvnf; awG‹wwfwmygyJ? 'DvdktcsdefrsKd;qdk arG;&yfZmwdeJ‹ rdom;pk0ifawGudk ydk+yD;owd&w,f? 'gayrJh aemufjyefrvSnEhf idk af o;wJh vdyw f aumifaemf? (2) jrpf}uD;em;rSm olyek x f w,fav? {&m0wDwbufurf;udk ul;+yD; vmEkid w f mayg?h usrwd‹k u òrd‹xu J ,kZe&yfuu G rf mS aewm? 1972 ckEpS af vmufuayg?h OD;ae0if; awmfveS af &;aumifpw D uf+yD; 10 ESpf t=umrSm? tJ'u D wnf;u òr‹d xrJ mS udk tpd;k &ppfwyfu ay:wmqJw G myg? ud, k &hf yfuu G x f u J ay:wmqJrG cHapcsi&f if ppfwyfukd aiGay;&w,f? &yfuu G v f }l u;D u wtdrw f uf/ wtdrq f if; ydu k q f aH umufw,f? nrSm rxGu&f bl;? xGuw f o hJ rl eS o f r#awG‹&if qJaG c:oGm;rSmyJ? 'Dvt kd jzpfrsK;d u tckxv d nf; jrefrmjynftES‹H jzpfaewm? tdrx f 0J if+y;D rxif&if/ rxifovdk 0ifqw GJ mvnf; &Sw d ,f? trawG 15 ESpaf vmufa&mufawmh rdbawGu yke;f ckid ;f wm trSw&f ao;w,f? v,fawmxJrmS oGm;yke;f &w,f? usrwd‹k aewJh &yfuu G u f òr‹d v,frmS &Sw d m? tazu tapmydik ;f u opfxw k v f yk af &;tvkyf 0ifvyk w f ,f? aemufyikd ;f us ud, k yf ikd u f m; (ukeu f m;aygah emf) um;armif;+yD; vkypf m;w,f? oJ/ ausmuf o,f+yD; au|;xm;Ekid w f ,f? tazwa,mufxv J yk w f m 222


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

wrdom;pkv;kH xkid pf m;Ekid w f ,f? avmufi&Hw k ifrubl;/ ydv k #aH o;w,f? 'gayrJh cufwmu olyek jf y\emeJ‹ ay:wm'ku?Q vlukd ay:wmqJ±G w kH if tm;r&bl;? um;awGuykd g tacsmqJw G ,f? tazhukd qGeyf &mbGe-f wEkid ;f udk ac:ac: oGm;w,f? tJ'DbufrSm olykefawG usufpm;wJhae&m? odyfa=umufp&maumif;w,f? tarqdk&if tJ'b D ufukd taz c&D;xGu+f yDq&kd if om;orD;awG &Dwm/ atmfwmawmif r=um;csiaf wmhb;l ? olyek f vufcsuaf =umifh taz wckcjk zpfrmS / 'kuaQ &mufrmS udk pd;k &drw f maygah emf? =umvmawmh usrwd‹k yg pd;k &drf wwfvmw,f? wzufrmS us aysm&f wmvnf; &Sw d mayg?h arG;&yfZmwdjzpfwmud;k ? ucsiv f rl sK;d awGu oabmaumif;w,f/ ±d;k om;w,f/ azmfa&Gw,f/ at;aq;w,f? ucsi&f ;kd &mraemyJv G yk +f yq D &kd if wrdom;pkv;kH oGm;=unfw h ,f? awmydik ;f uswhJ pDwmylt&yfrmS ayg?h [dw k ek ;f u awmydik ;f aygah emf? olyek af wG xayr,fh 'Dtcsed af &muf&if rjzpfrae oGm;=unf=h uwmyJ? vdarRmo f ;D qk&d if aygovm;rar;eJ‹? &uf&ufpufpufukd aygwm? emewf/ ydE/JM o&uf/ "nif;oD;/ vdik ;f rusL; pwmawGvnf; &Sw d ,f? vdarRmo f ;D eJ‹ =uufarmufo;D yJ 0,fpm;&wm? usew f mawGu 0,fpm;p&mrvdb k ;l ? tdrfrSmvnf; wcsKdŒtyifawG pdkufxm;w,f? aqGrsKd;om;csif;awGuvnf; vdkwmawG ay;w,f? tjyeftvSeaf ygah emf? =uuf/ 0uf/ bJ/ ig; tdrrf mS wif arG;xm;wm? om;ig;owf+yDq&kd if tv#yH ,fy?J wtdref ‹J wtdrf ac:au|; Ekid w f ,f? yef;rsK;d pHv k nf; tdrrf mS pdu k w f ,f? bk&m;yef;twGuf 0,fp&mrvdb k ;l ? wrdom;pkv;kH rSm armifErS 9 a,muf&w dS ,f? tqifajyw,f? vdak vao;r&S?d armifErS tm;vH;k ausmif;wufEidk w f ,f? ti,fq;kH av;yJ i,fao;vd‹k ausmif;rxm;ao;wm? =umvmawmh om;orD;awGukd ay:wmqJrG mS / tazhukd tacsmqJrG mS / olyek x f rSma=umufawmh rdbawGu usr 14-5 ESpt f &G,u f s jrpf}uD;em;uae ppfuidk ;f wkid ;f wrl;bufukd a&$Œvm=uw,f? (3) taygi;f tazmfawGxu J wcsKŒd w0uf vGwaf jrmufomG ;wm/ xGuaf ygu&f mS awG‹wm &Sw d mayg?h 'gu wu,fu h kd vlenf;pk? uH=urRmu ol‹bufrmS vm;/ ud, k t hf wGuaf vvm;qkw d m b,forl S wyftyf rajymEkid b f ;l ? tm;vH;k uawmh at;csr;f &mudk &Sm}uHae=u&wmyJ? 223


7J7ifhatmif

ud, k ef ‹J b0wlawGtwGuf ab;qd;k teH‹toufawG &wwfw,f? trsm;pku r=umcif a&mufawmhr,fh tqH;k owfukd apmifah e=u&ovd?k wcsKŒd usvnf; wkww f w k rf S rv_yEf ikd af wmhb;l ? vdyw f aumifvykd J a&=unf&m jrufE&k mudo k mG ;ae&if;u ud, k rhf su0f ef;rSm tr_u d o f ±du k af wG/ oJre_ af wG ayusaH ewmrsK;d awG &Sw d mayg?h txyfxyf uG,u f mxm;wJh jrifrh m;wJh *rkawmawGukd jrif&w,f? 'gayrJh avOD;vSn&hf m uH=urRmeJ‹ rnDnmwJh tcsK;d tauG‹awG rsm;vGe;f awmh a&oHu eD;vmvdu k /f a0;oGm;vdu k ?f ud, k f a&mufcsiw f hJ ae&mu r_e0f g;oGm;vdu k /f uG,af ysmufvu kd ?f (4) tdE, dN Ekid if H rd;k a&;bufu ypPn;f awGukd wrl;uae uav;òrd‹ut kd a&muf yd‹k w,f? odyt f qifrajybl;? wrl;uvnf; wu,fah wm}uD;wckvykd J &Sad o;wm? 3 ESpaf vmuft=umrSm uav;òrd‹ukd qufajymif; vm=uw,f? usr 18 ESpt f &G,rf mS ayg?h tJ'rD mS vnf; xl;rjcm;em;bJ? tpd;k &pyg; qJaG y;&w,f? yJ&G kH ypPn;f awGukd wcgwav o,fy‹kd ay;&w,f? tJvekd ‹J yJ pm;=u&wmyJ? pm;zd‹k avmuf avmufiw,f qd&k akH yg?h [dw k ek ;f uvdk ydyk v kd #v H #H r&Sad wmhb;l ? tvkyu f vnf; yHrk eS rf &Sb d ;l ? pyg;ay:wJt h csed f pyg;qJw G ,f? yJ&G u kH qef/ yJ &Sw d t hJ csed f tvky&f w,f? 'Dvykd J vkyu f ikd pf m;aomuf&wmayg?h 'gayrJh tJ'rD mS vnf; ppfwyfu um;udk tacsmqJaG o;w,f? b,fae&mrSmyJ aecJhaecJh ppfwyfuawmh cdkif;wmygyJ? ydkufqHqdkwm a0vma0;/ 'DZ,fqDawmif ud, k [ hf mudk pdu k 0f ,f&wm? tvum;vkyaf y;&wm? um;&Sw d o hJ al wGrmS tvky&f &dS /dS r&S&d dS tcGeOf ;D pD;Xmeukd wESprf mS aiGusyf waomif; aqmif&w,f? a&Gwusyo f m;udk ESpaf omif;r&Sw d ahJ cwfrmS ayg?h rqv tpd;k &u 87 ckEpS rf mS 25/ 35/ 75 usyw f efawG zsuyf pfjyefw,f? vH;k 0 rvlEidk af wmhb;l ? qd;k oGm;+y?D rde;f uav; qdak yr,fh rDZ&dk rfjynfe,f tdu k af ZmrSm &ufuef;cwf&if; wwfEidk o f r# tdru f kd &SmazGay;ygw,f? (5) aeu tòid;w}uD; uspfuspfawmufylayr,fh vdyfwaumifvdkyJ ausmjyifu rmuspfaewJhtwGuf rdom;pktaeeJ‹ cHomwm? ud, k v f ykd J i,f&, G o f al wG/ tm;tifjywfvyfoal wGqkd awmf±w kH ef±kH tcuftcJawGukd &ifqidk &f muae tvJvt J òydòydjzpfae=uwm awG‹&w,f? cGet f m;}uD;olawGawmif tusrawmf&if jyefrxEkid w f t hJ jzpf óuH&w,f? toufiifoal wG/ wckx&J w dS hJ aumif;uifwcGiu f kd ai;=unfo h al wGukd oem;=uifempdwef ‹J 224


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

=unfrh w d ,f? 'gayrJh ud, k w f idk v f nf; b,fukd xyfa&$Œ&r,f rajymEkid b f ;l ? tm;wif;+yD; ajccsaumif;r,fh qDukd vSr;f &wmayg?h (6) om;orD;awGu tdrfaxmifawG usvmwJhtcg tdrfucJGxGuf&w,f? rdom;pk0iftm;vHk; twlwl aecsiw f ,f? tckawmh rdom;pk (armifErS ) tm;vH;k u wuJw G jym;jzpfaew,f? rde;f rom;qdak yr,fh Edik if t hH jyifukd xGucf =hJ u&w,f? twlwpl ak ezd‹k rajymeJ‹/ tm;vH;k jyefqzkH ‹kd awmif rwwfEidk af wmhb;l ? tck b,foal wGu b,fa&mufaew,fqw kd m od&zd‹k rajymeJ‹/ tquftoG,af wmif jywfae+yD? yd+k yD; ajzom&cufomG ;wm&Sw d ,f? ud, k Ehf idk if o H m;awG[m ud, k v f ykd J a&muf&maygu&f m/ ajcOD;wnf&h m/ a&=unf&mudk oGm;ae=uwJo h al wG trsm;}u;D &Sad e+yq D w dk myJ? jynfyEkid if aH wGrmS ynm&Sm=u/ pD;yGm;&Sm=ueJ‹? 'kuo Q nfjzpfou l jzpf/ Ekid if aH &;vkyo f u l vky?f ol‹[meJ‹ol ajccsi;f vdraf ewmyJ? om,maewJo h al wGawmif ud, k ahf rG;&yfajr/ ud, k Ehf idk if /H ud, k rhf o d m;pkta=umif; ajymvdu k &f if wDukd qm;yufvu kd w f t hJ wdik ;f wGe‹f vrd f aysmah cGomG ;=uw,f? jyefcsi=f uw,f? jyefpckH si=f uw,f? rdom;pkawG at;twlyt l r# &Scd si=f uw,f? r=umao;cifu jrpf}uD;em; raemyJGrSm ppfwyfu av,mOfawGeJ‹ aumif;uifuae toHay;+yD; aESmif, h u S w f ,f=um;awmh pdwrf aumif;bl;? b,ftcsed u f srS jynfwiG ;f ppf&yfrvJ/ b,fawmhrS tdrf jyef&rvJ/ b,fawmhrsm; 'Dru dk a&pD&rvJ? 'Dtcsuaf wGu wcke‹J wck qufpyfaew,f? wckck aysmuf qH;k aevd‹k r&bl;? tm;vH;k &rSjzpfr,f? orD; a&$t;kd xrf;vmwJh ude;f ayg?h tm;vH;k vdck si&f if wckawmh qH;k ±_;H cH&r,f? tJ'gu ppftm%m&Sipf epfy?J usrwd‹k ‘vdyaf wG&ŒJ csijf cif;’ ayghaemf? (tcsut f vufrsm;udk r#a0cHpm;cGiahf y;onfh ‘rckid ’f udk aus;Zl;txl;wifygonf?) azazmf0g&v D 2007 (tm[m&pmapmif - 6 ESpaf jrmuf txl;xkw)f ÔÔÔÔÔÔÔ

225


tydik ;f - 7 zufqpf0g'D }uD;pd;k onfh jrefrmjynf

tyd k i f ; (7)

zufqpf0g'D }uD;pdk;onfh jrefrmjynf

etz ppftyk pf &k ŒJ aysmu h u G [ f muGuaf wGukd jrifor# wifjywmyg? ppfzufqidk &f mu|r;f usio f al wG&ŒJ tjrifawGe‹J qufpyfpOf;pm;oifw h hJ udpaP wGjzpfygw,f?


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tcspfrJhnudk jzwfoef;jcif; ol æ ±dak bmhEv S ;kH om;eJ‹ vudk txD;usef nudk tusn;f wefapol? ol æ El;nHrh t hJ rke;f w&m;eJ‹ awmufv#n H ;D nD; tufqpfr;D zefw;D ol? ol æ tarSmifwu kd x f J Ekid if t hH vHwu kd v f JS p±du k &f &J J rdu k rf o J al yg?h jynfot l rsm; ajcmufjcm;/ arSmufrmS ;cJ&h bmomw&m;awG wGe;f wdu k f acwfurBmu ysuo f Ok ;f vHòk cHra_ wG qdwo f Ok ;f apa&mhovm;? ykyt f t hJ t hJ csed u f awmh &yfwef‹jcif; tvsi;f r&S/d owW&d &dS dS tedÏm±Hu k kd rsuaf pmif;rd;k vGe;f xd;k c&D;qufae&JŒ? a&mifjcnfopfu &Sio f efjrpfe‹J 227


7J7ifhatmif

,H=k unfcsurf ;kd aumif;uift=um; a&GŒvsm;wdrw f u kd rf sm;rSm xd;k azmufyso H ef; c&D;=urf;ESi&f ŒJ / tcsprf n hJ udk xkqpf 𝔢D jzpfwhJ npfnrf;avol nOfeh ufvu l kd wdu k pf m;z,f&mS ;r,fh tm;rmefopfb0awGtwGuf Ed;k xapcJ/h vrf;jyae&JŒ?

Ed0k ifbmv/ 2005 (tm[m&pmapmif) (tdE, dN Ekid if /H e,l;a'vDòr‹d Y atmufwb kd mv 29 &uf ae0ifqnf;qmtcsed w f iG f t=urf;zuform;rsm; azmufccGJ o hJ nfh AH;k rsm;a=umifh tjypfrjhJ ynforl sm; aoqH;k '%f&m&r_rsm;t+yD; a&;zJ‹G ygonf? jrefrm Ekid if o H m;rsm;ESihf urBmolurBmom;rsm; t=urf;zuftE &W m,frS uif;a0;Edik =f uygap?)

228


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

±d;kd ygao;w,f Adv k cf ifneG ‹f &,f (2001 ckESpf pufwifbm 25 &ufwGif jrefrmppfaxmufvSrf;a&;rS ay;ydk‹onf[k ,lq&onfh “jynfwiG ;f aqG;aEG;yJrG w S w f rf;” udk zwf±t _ +yD; wk‹H jyefa&;om;cJah om aqmif;yg;jzpfygonf? BurmaNet Burmese rSwqifh pufwifbm 27 &ufwi G f wifjycJo h nf?) rae‹u etztxl;ud, k pf m;vS,t f zJ‹G e‹J NLD awG‹qakH qG;aEG;r_upd P v#KŒd 0Supf m zwf&ygw,f? 'Dpmudk b,fojl zef‹reS ;f twdtus rod=uygb;l ? Adv k cf if!eG ‹f O;D aqmifwhJ ppfaxmufvrS ;f a&;tzJ‹G u jzef‹a0cJw h ,f qdk&ifvnf; twkta,mifzefwD;xm;wmom jzpfygw,f? pum;ajymyJGrS ajymqdkcsufawGom xkwjf yefxm;w,fqw kd m rjzpfEikd yf gb;l ? tcsut f vuf trSew f csKŒd eJ‹ vky}f uaH &;om;xm;wJh tcsurf sm;udk a&mar$orxm;wmawmh jzpfEidk yf gw,f? pmxJu tcsuftvufawGxJrSm a':atmifqef;pk=unfudk jrefrmh'Drdkua&pDa&; v_yf&Sm;olawGu txifrmS ;apr,fh tcsuaf wGe‹J etz u olw‹kd Eidk if aH &;ajcvSr;f (t,ltq) awGukd csjy+y;D Ekid if w H umeJ‹ jrefrmtiftm;pkawGtay: aoG;xd;k prf;vdw k hJ tcsuaf wG awG‹&ygw,f? xl;jcm;wmwckuawmh 'DpmxGuv f mcsed [ f m urBmEh ikd if aH &;ZwfcakH y:rSm tar&duefe‹J Edik if w H csK‹d &ŒJ t=urf;zuf ESrd ef if;a&;vkyif ef;awG óud;yrf;aecsed /f urBmt h vkyo f rm;tzJ‹G }uD;jzpfwhJ ILO rS tqifjh rifh ud, k pf m;vS,af wG jrefrmjynfwiG ;f udk 0ifa&mufaecsed /f etz ppfr[mAsL[m avhvma&;tzJ‹G zsuo f rd ;f / Edik if aH &;t}uHay;tzJ‹G zJ‹G pnf;jcif; owif;awG xGuaf y:aecsed ef ‹J wku d q f ikd af eygw,f? e0w/ etz [m xl;jcm;wJh tajymif;tvJwckukd vkyrf ,fq&kd if jynfov l x l /k Edik if w H umeJ‹ wyfwiG ;f u &JabmfawG xifa,mifxifrmS ;jzpfatmif/ tm±Hv k o GJ mG ;atmif pDrcH su&f &dS dS vkyu f ikd af vh&ydS gw,f? Edik if aH &; vSnu hf u G ef ‹J pdw"f mwfppfqifa&;udk a&maESmoH;k pJaG vh&w dS hJ upm;orm;jzpfygw,f? pmygaqG;aEG;csuaf wGt& ajym&&if - etz[m Edik if &H yfjcm;tultnD&zd‹k txl;vdv k m;aea=umif;/ Edik if aH &;twdik yf ifct H zJ‹G ukd tm%mwnf+raJ &; vufuikd 'f w k t f jzpf tm;ðyzd‹k pdik ;f jyif;aea=umif;/ olw‹kd &ŒJ trsK;d om;nDvmcHukd toufjyefoiG ;f zd‹k óud;pm;aea=umif;eJ‹ 90 ckEpS f a±G;aumufy&GJ v'fukd OayuQm ðyaea=umif; ay:vGiaf eygw,f? v$waf wmfu, kd pf m;ðyaumfrwD CRPP ta=umif;udak wmh wvH;k wyg' 229


7J7ifhatmif

awmif xnfah &;rxm;ygb;l ? v#KŒd 0Supf mxJu tcsut f vufwcsKŒd udk aumufEw k u f m a0zefaxmufjy csiyf gw,f? 1? ? Adv k rf ;ª atmif&ŒJ rSm=um;csux f rJ mS - “a':pk=unfbufu wyfrawmfu¾opf (wyfrawmf v$waf wmfu, kd pf m;vS,)f &mcdik Ef e_ ;f 25 wufa&mufciG ahf y;r_rmS rSeu f efygw,f/ 'gukd etz rS oabm wlnDw,fvdk‹ =um;od&ygw,f” qdk+yD; ajymxm;ygw,f? 'Dpum;[m Adkvfrª;atmifudk,fwdkif pum;ajymyJ&G v'fukd rodb/J aumvm[v owif;t& ajymwmjzpfEikd yf gw,f? bma=umifv h q J &kd if tem*wfjrefrmEdkifiHawmfrSm v$wfawmfudk,fpm;vS,fawG a±G;cs,fcef‹xm;a&; vkyfydkifcGifhqdkwm jynfolvlxkvufxJrSmyJ &Sd&rSmyg? wenf;tm;jzifh vlxkvlwef;pm;aygif;pHkudk udk,fpm;ðyolawGeJ‹ wdik ;f &if;om;ud, k pf m;vS,f acgi;f aqmifawGuom wyfrawmf&ŒJ ae&mrSeu f kd a±G;cs,af y;rSm jzpfygw,f? etz awmif;qdak ewJh ppfom;wrwfom; v$waf wmfz‹GJ pnf;a&;udpu P kd vlxu k , kd pf m;ðy acgi;f aqmifawGe‹J qH;k jzwf&rSmjzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unfu ppfwyfu, kd pf m;vS,af wGukd v$waf wmfrmS 25 &mcdik Ef e_ ;f ay;ygrh ,fqw kd m rjzpfEikd yf gb;l ? a':atmifqef;pk=unf[m wyfrawmf ppfwef;vsm;jyefa&;/ ppfom;awG yg0ifpu G zf ufEikd w f hJ Ekid if aH &;pepfukd rvkv d m;a=umif; t}udr}f udrf ajymqdck +hJ yD;jzpfygw,f? 'ga=umifh pm[m (Adv k rf ;ª atmif pum;t&) a':atmifqef;pk=unf[m 25 &mcdik Ef e_ ;f udpP oabmwlxm;ovdv k kd a&mcsa&;xm;wm jzpfygw,f? 2? ? Adv k rf ;ª atmif&ŒJ “Edik if aH &;opfw&yfxal xmifEikd &f ef atmufygtcsurf sm;udk a&Smif&mS ;zd‹k vdt k yfygw,f” qd+k yD; tcsuf 5 csuf azmfjyxm;&mrSm - “jynfe,fEiS w hf ikd ;f wajy;nD&adS p&rnf” qdw k hJ tcsu[ f m tay:,Hu=kd unfrh ,fq&kd if tm;vH;k wajy;nD (tcGit hf a&;) &S&d r,fv‹kd qdx k m;wma=umifh uef‹uu G pf &mrawG‹ovdk jzpfaeygw,f? 'gayrJh jynfaxmifpjk refrmEkid if [ H m wdik ;f &if;om;vlrsK;d aygi;f pHk aexdik w f hJ Ekid if jH zpfygw,f? rqv acwfuvdk t,ltqrsK;d udk a&Smif&mS ;&rSmjzpfygw,f? vlrsK;d udk tajccHwhJ jynfe,frsm;zJ‹G pnf;+yD; ud, k pf m;vS,Of ;D a&wlnw D hJ jynfe,fu, kd pf m;vS,af wGe‹J vlrsK;d pkvw $ af wmfukd zJ‹G pnf;oifyh gw,f? wdik ;f &if;om;vlenf;pk tcGit hf a&;udk tumtuG,af y;a&; twGuf vlrsK;d pkvw $ af wmfukd zJ‹G pnf;&rSmyg? Adv k rf ;ª atmifu “jynfe,fEiS hf wdik ;f wajy;nD” qdw k hJ pum; &yf[m vlrsK;d pkvw $ af wmfu, kd pf m;vS,f a±G;cs,af &;txdyg tóuH;0ifaeovdjk zpfaeygw,f? jynfe,f wcktwGi;f u wkid ;f a'oawGukd yx0Doabmt& tkycf sKyfa&;u¾ tqifajyacsmarG‹atmif ta& twGut f m;jzifh jynfe,f&dS vlxq k ENt& óuu d o f avmuf zJ‹G pnf;Ekid yf gw,f? 'gayrJh vlrsK;d tajccH zJ‹G pnf; xm;wJh jynfe,feJ‹ yx0DtkyfcsKyfa&;tajccH wdkif;a'oawGudk vlrsKd;pkv$wfawmfrSm wajy;nD 230


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

ta&twGuw f l ud, k pf m;ðywufa&mufciG hf ay;vd‹k r&ygb;l ? 'Denf;eJ‹ wdik ;f &if;om;vlrsK;d awG&ŒJ wef;wltcGit hf a&;udk azmfaqmifv‹kd r&ygb;l ? 'Dtcsu[ f m etz u vky}f uHwmvm;/ Adv k rf ;ª atmif&ŒJ qENtrSev f m;qdw k m rodEikd yf gb;l ? Adv k rf ;ª atmiftaeeJ‹ Edik if o H m; wa,mufjzpfwma=umifh ol‹&ŒJ Ekid if aH &;t,ltqrsm;udk ,H=k unfwt hJ wdik ;f vGwv f yfpmG azmfxw k f ajymqdck iG &hf w dS mudk em;vnfra_ y;ygw,f? óudu&f m ,Hck iG &hf ydS gw,f? 3? ? “jynfe,frsm; vH;k 0cJx G u G cf iG rhf &Sad p&ef” qdw k hJ Adv k rf ;ª atmif&ŒJ tjrifuv kd nf; tjypfrajymyg? 'gayrJh cJx G u G cf iG hf &S/d r&Sq d w kd u hJ pd [ P m wkid ;f &if;om;jynfoal wG&ŒJ tqH;k tjzwft&yJ jyÏmef;&rSmjzpfygw,f? 4? ? “'Dae‹ etz aqmif±u G x f m;&Srd r_ sm;[m aemiftem*wfwiG f jznfph u G af umif;rGeaf om enf;vrf;aumif;rsm; jzpfw,fqw kd m awG‹&&dS ygw,f”/ “a':pk=unfuvnf; rdryd gwu D yJ tkycf sKyfrnf qdw k hJ pdw"f mwfrarG;bJ/ tm;vH;k taumiftxnfazmf aqmif±u G &f ef wku d w f eG ;f tyfygw,f” qdw k hJ pum;&yfawGudkawmh a&;}uD;cGifus,feJ‹ racsyvdkyg? 'gayrJh e0w/ etz u udk,fusKd;twGuf atmufwef;uswhJ enf;vrf;awGe‹J jynfov l x l t k ay:udk ESp&f n S v f rsm; trsK;d rsK;d zdEydS f vmcJw h ma=umifh rsK;d qufe‹J cs+D yD; +yJaeatmifvyk , f &l tH;k r,f/ jyefvnf tzwfq,f&tH;k r,fv‹kd awmh ajymcsiyf gw,f? a':atmifqef;pk=unfu ud, k yhf gwu D yJ tkycf sKyfr,fqw kd hJ pdw"f mwfrsK;d &S/d r&Su d kd a':atmifqef;pk=unfe‹J awG‹wt hJ cg tv†m† yov†m† ypum;ajym&if; ar;=unfyh grh ,f? 5? ? Adv k cf sKyfausm0f if; aqG;aEG;csux f rJ mS - “etzrS jrefrmhEifkd if aH &; wk;d wufz‹HG òzd;ap&ef Edik if aH &; twdik yf ifct H zJ‹G ukd zJ‹G pnf;zd‹k pdik ;f jyif;aea=umif;” eJ‹ “Edik if aH wmf tusK;d ðyrnfv h yk if ef;rsm; aqmif±u G &f mwGif vrf;!$erf r_ sm;ay;&ef” wd‹k yg&ydS gw,f? b,foal wGyg0ifr,f/ olw‹kd ukd b,fou l a±G;cs,rf ,fqw kd m w&m;0if rajymqdak yr,fh aocsmwmwck uawmh etz udk,fwdkif a±G;cs,foGm;rSmjzpfygw,f? tm%mwnf+rJa&;twGuf yHkpHtopfwck wDxiG af ew,fv‹kd jrifryd gw,f? wpmcHawG arG;xkwzf ‹kd vk;kH yrf;aewmjzpfygw,f? 6? ? “Edik if aH wmfz‹GJ pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'udk +yD;pD;atmifa&;qJ&G ef”/ “trsK;d om;nDvmcH qufvufusi;f yoGm;&ef” wk‹d uv kd nf; xnfo h iG ;f ajymqdx k m;ygw,f? etz taeeJ‹ trsK;d om;nDvmcHukd qufusi;f yr,fq&kd if - axmifawGxu J Ekid if aH &;tusO;f om;rSeo f r# 231


7J7ifhatmif

v$waf y;&ygr,f/ wwdik ;f jynfv;kH typftcwf&yfp&J ygr,f/ trsK;d om;'Dru kd a&pDtzJ‹G csKyf tygt0if wkid ;f &if;om;ygwt D m;vH;k udk vGwv f yfpmG Ekid if aH &;v_y&f mS ;cGihf ay;&rSmjzpfygw,f? nDvmcHu, kd pf m;vS,rf sm; a±G;cs,o f wfrw S &f mrSmvnf; vlxv k w l ef;pm;/ ygw/D wdik ;f &if;om;jynfoal wGu, kd w f ikd f vGwv f yfpmG a±G;cs,yf gvrd rhf ,f? zJ‹G pnf;yHak &;qJaG &;qdik &f m rl0g'rsm; csrw S &f mrSmvnf; ppfreS w f hJ wkid ;f &if;om;jynfol ud, k pf m;ðyolawGu trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&; &nf±, G cf suef ‹J a&;qJaG y;rSm jzpfygw,f? etz &JŒ “tem*wf jrefrmhEidk if aH &; OD;aqmifrt _ cef;u¾rSm wyfrawmfrS yg0ifxrf;aqmifa&;” qdw k mudv k nf; olw‹kd u pOf;pm;=unfah y;ygvrd rhf ,f? ppfom;wrwfom;v$waf wmf jzpfa&;/ rjzpfa&;twGuf olw‹kd q;kH jzwfcsuu f akd pmif&h rSm jzpfygw,f? rapmifhEdkif&ifawmh e,fvSnfhpnf;±Hk;a&;vkyf+yD; jynfolvlxku pdwfa&mudk,fyg ay;csifvmatmif awmif;qdzk ‹kd vdyk gw,f? "m;rd;k / aoewfjy+yD; Edik if aH &;tm%mudk a&&Sn+f rJatmif vkyv f ‹kd r&ygb;l ? 7? ? “!Ge‹f aygi;f tpd;k &onf orRwpepfjzifh zJ‹G pnf;tkycf sKy&f ef” vd‹k awmif;qdx k m;ygw,f? quf+y;D twGe‹f wufwmuawmh “aemiftem*wfukd ar#mrf eS ;f I zJ‹G pnf;oGm;&ef” qdw k mvnf; yg0ifygw,f? !Gef‹aygif;tpdk;&u toGiful;ajymif;a&;umv&JŒ tkyfcsKyfa&;tm%mydkfifjzpfygw,f? ol‹[mol 0ef}uD;csKyfO;D aqmiftpd;k &yJjzpfjzpf/ orRw OD;aqmiftpd;k &yJjzpfjzpf jy\emr&Syd gb;l ? 'gayrJh aemif tem*wfukd ar#mrf eS ;f +yD; Ekifkd if aH wmf tpd;k &zJ‹G pnf;a&;yHpk u H kd tpd;k &u csxm;vd‹k r&ygb;l ? ynm&Siaf wG/ vlxu k , kd pf m;vS,af wG acgi;f csi;f ±du k +f yD; pOf;pm;qH;k jzwf&r,fu h pd jP zpfygw,f? 8? ? “w&m;a&;/ Oaya'a&;/ pDrrH r_ sm;udk vuf&t dS ajctaetwdifk ;f aqmif±u G &f ef” vd‹k qd&k mrSm vnf; etz [m ol‹tEdik zf u J kd qufqyk u f ikd x f m;a&;udk ajymwmomjzpfygw,f? ud, k óf uduzf ‹GJ pnf;yH/k udk,fóudufa±G;aumufyJGtopf &v'fawGr&rcsif; ol‹a'gufwdkifawG tajccdkifaeatmif tm;arG; jyifqifxm;csiw f o hJ abmjzpfygw,f? 90 ckESpf taxGaxGa±G;aumufyJGrSm a±G;cs,fcH&wJh v$wfawmfudk,fpm;vS,fawG&JŒ u¾udkawmh ypfy,faeqJyg? CRPP ta=umif;qd&k if wvH;k wyg'rS xnfah &;rxm;ygb;l ? 9? ? “jrefrmhEidk if jH cm;a&;rl0g'/ rajymif;vJap&/ (,ae‹vuf&u dS sio hf ;kH vsu&f adS om rl0g'twdik ;f qufvufusio hf ;kH &ef)” qdw k m rjzpfEikd w f ahJ ps;udk udik x f m;wmjzpfygw,f? ud, k t f m%mwnf+raJ &; twGuf A&rf;Awm vkycf siw f ikd ;f vky+f yD;/ ay;csiw f hJ uwdawG av#mufay;xm;wmudk ppfreS w f hJ vlxt k pd;k &u oduQm&Sd&Sd jyefvnfjiif;y,f&rSmawG/ rD;±_dŒypf&r,fh pmcsKyfawG/ a&;xdk;&r,fh pmcsKyftopfawG 232


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

&Sv d mygvrd rhf ,f? q&marG; wynfah rG;/ vufa0cHr0l g'awG/ o,HZmwawGukd vufn;d‡ xd;k a&mif;pm;+yD; qufqaH &;xlaxmifxm;wJh Edik if jH cm;a&; rl0g'awGukd vSeaf vSmajymif;vJ&tH;k rSm jzpfygw,f? 10? ? a':atmifqef;pk=unfu “!Ge‹f aygi;f tpd;k &taejzifh tajccHOya'udk a&;qJrG nf” qdw k hJ tcsu[ f mvnf; rjzpfEikd yf gb;l ? vky}f uHa&;om;xm;wmjzpfrmS yg? !Ge‹f aygi;f tpd;k &udk b,fvx l v k w l ef;pm;u b,favmuf/ ppfwyfe‹J 90 ckEpS f v$waf wmfu, kd pf m;vS,f awG b,favmufe‹J yJ zJ‹G pnf;xm;xm; Ekid if aH wmf zJ‹G pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'udk wdik ;f &if;om;aygi;f pHk jynfo‹l u, kd pf m;vS,af wGe‹J ra&;rjzpf a&;&ygr,f? b,fvrl sK;d pkurkd S csev f yS x f m;vd‹k r&ygb;l ? ud, k v hf rl sK;d &JŒ epfemr_awG/ zG‹H òzd;wd;k wufa&;eJ‹ vHòk cH+idr;f csr;f a&;twGuf vlrsK;d wdik ;f rSm ud, k yf ikd u f muG,cf iG &hf w dS meJ‹tr# olw‹kd tygt0ife‹J om pkaygi;f a&;qJo G ifyh gw,f? olw‹kd u, kd w f ikd f pOf;pm;qH;k jzwfwmu rSeyf gvrd rhf ,f? a':atmifqef;pk=unfu 'Dtcsuu f kd aumif;aumif;od+y;D apmifx h ed ;f vdu k ef mr,fh acgi;f aqmifjzpfygw,f? 11? ? a':atmifqef;pk=unfu OD;ae0if;vdk yk*K~ v d rf sK;d udk =o0g'cH,pl &mta=umif; r&Syd gb;l ? 'Dtcsuf [mvnf; vky}f uzH efw;D +y;D a&;xm;wmyg? wu,fv‹kdrsm; a':atmifqef;pk=unfu ajymcJw h ,fq&kd ifvnf; ppftm%m&Siw f ‹kd &ŒJ taz}uD;udk azsmif;zsajymqdzk ‹kd y&d,m,fqifwmvd‹k ,H=k unfygw,f? 12? ? “taumif;qH;k uawmh etzrS trnfajymif;vJI !Ge‹f aygi;f tpd;k &zJ‹G pnf;r_ukd ðyvky&f ef oifah wmfygonf” qdw k hJ a':atmifqef;pk=unf&ŒJ ajym=um;csu[ f mvnf; rjzpfEikd yf gb;l ? etz u twdu k f tcHawG&ŒJ oabmxm;udk od&atmif/ 'grrS [kwf oabmxm;uJu G ek af tmif vky}f uHxm;wm jzpfEidk f ygw,f? a':atmifqef;pk=unfu trnfajymif;ay;zd‹k avmufawmh ajymrSmr[kwyf gb;l / tESpo f m&&S&d Sd ppfreS w f hJ Edik if aH &; ðyjyifajymif;vJr/_ toGiu f ;l ajymif;r_rsK;d udo k m awmif;qdrk mS jzpfygw,f? 13? ? Adv k cf sKyfcif!eG ‹f u “a':pk=unftaejzifh ydwq f ‹kd wm;qD;xm;a&; udp&P yfrsm;rSm &yfwef;u &yfay;&ef arwWm&yfct H yfygonf” vd‹k ajymygw,f? a':atmifqef;pk=unfu ajymxm;+yD;om;yg? vlxv k ufxu J kd wdu k ±f u kd pf ;D qif;Edik rf ,fh tajctaersK;d ra&mufrcsi;f / 'Dru kd a&pDtpd;k &w&yf rzJ‹G pnf;Edik rf csi;f Ekid if &H yfjcm; tultnDawG/ &if;ES;D jr‡yEf rHS a_ wG &yfqikd ;f xm;zd‹k Ekid if w H umudk arwWm&yfcx H m;ygw,f? Adv k cf if!eG ‹f a& Sorry yJv‹kd ajymcsiyf gw,f? jynfya&muf jrefrmh'rD u kd a&pDta&; wdu k yf 0GJ ifaeolawGu enf;enf;rS av#mrh mS r[kwyf gb;l ? 233


7J7ifhatmif

14? ? tqHk;owfajymcsifwmu/ Adkvfcif!Gef‹cifAsm; - usaemfwdk‹ a':atmifqef;pk=unfudk &mE_ef;jynfh axmufcHaeqJyg? etz tay: EkdifiHwumzdtm;awG ydkrdktm;aumif;vmatmif qufvyk t f ;kH rSm jzpfygw,f? cifAsm;wd‹k y&d,m,fawG ±d;k ygao;w,f? “±d;k ygao;w,f Adv k cf ifneG ‹f &,f”? ÔÔÔÔÔÔ

234


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

Adv k af e0if;acwfveG f jrefrmhwyfrawmfo‹kd (2001 ckEpS f pufwifbmESihf atmufwb kd mvtwGi;f ppftm%m&Sif Adv k af e0if; use;f rma&;twGuf puFmylEkdifiHodk‹ oGm;a&mufaq;ukoaecsdefu EdkifiHwum rD'D,mwGif ‚if;aoqHk;oGm;+yD [lI aumavm[vowif;rsm; xGufay:aecsdefu a&;om;cJhygonf? BurmaNet Burmese wGif atmufwb kd m 3 &ufae‹Y wifjycJo h nf?) (1) Adkvfae0if; ao+yDqdkwJh aumavm[vawG xGufay:vmjyefyg+yD? [kwf/ r[kwf b,folrS twnfrðyao;ygb;l ? rD', D macwf}u;D uvnf; tm;vH;k udk rsuEf mS omay;xm;wma=umifh owif;rSeaf &m/ owif;rSm;a&m jyef‹EŒHS &mrSm tifrwef jrefygw,f? b,fvykd jJ zpfjzpf pma&;oltwGuu f awmh Adv k af e0if;}uD;udk enf;enf;avmufarwWmyd‹k +yD; olŒ=oZm ruif;EdkifwJh tdrf+cHayguf ppfacgif;aqmifawG&JŒ enf;[efawGudk jrefrmhwyfrawmfeJ‹,SOfwJG+yD; wD;acgurf o d r# wifjycsiyf gw,f? ydrk +kd yD; tcsut f vufpak qmif;csio f al wG/ avhvmvdo k al wGtwGuf k }f u;D pdik ;f 0if;ausmw f ‹kd &ŒJ aqmif;yg;awG”eJ‹ “'kw, d Adv k rf ;ª }u;D “NDD u jzef‹csD ay;aewJh udak X;atmif/ Adv at;jrif&h ŒJ aqmif;yg;awG” udk zwf=uygv‹kd wqufxJ wdu k w f eG ;f vdyk gw,f? vl‹aumufuspf}uD; Adkvfae0if;wa,muf aooifhwmawmh tawmf=umyg+yD? touft±G,ft& ol‹ru kd Zf mwfawGt& ZD0ed cf sKyfoifyh g+yD? 'Dvv kd pl m;rsK;d jrefjrefac:oGm;zd‹k aorif;udk arwWm&yfczH ‹kd awmif aumif;ygw,f? Adv k cf sKyfatmifqef;wd‹k vkd wdik ;f jynfe‹J vrl sK;d udk ESpEf pS u f mumcspw f hJ acgi;f aqmif}u;D awG&ŒJ trsKd;om;vGwfajrmufa&;/ umuG,fa&; &nf±G,fcsufawGeJŒ zJG‹pnf;xlaxmifxm;wJh jrefrmh wyfrawmf}uD;udk &p&mr&Sdatmif OD;ae0if; zsufpD;ypfcJhwmyg? 'DhtwGuf ol‹qDu avsmfa=u; rawmif;vdu k Ef ikd rf mS awmh wu,fyJ pd;k &drrf yd gw,f? wyfrawmf}uD;udk ol‹tm%mwnf+rJa&;twGuf wvufudkifb0a&mufatmif/ trsKd;omoemzsufpD;0Hhatmif olŒ&JŒ aemufvdkufi,fom;awGeJŒ pdwfwdkif;us cs,fvS,fcJhwma=umifh wdkif;jynf}uD;vnf; “zGwfausm jympkb0” udk a&mufcJhyg+yD? 'Dt h wGuaf wmh ol‹vufymG ;awmf ppfacgi;f aqmifawGukd jynfov l x l u k vSv}S uD;'%fcwfEikd yf gw,f? 235


7J7ifhatmif

usaemfw‹kd u wcgwcg pdwaf yguv f m&if ppfc±kH ;kH wifz‹kd 'grrS [kwf cGiv hf w $ +f yD; ppfwef;vsm;udk at;at; vlvjl yefz‹kd ajym=uygw,f? wcsKŒd u vuf&EdS idk if aH &;taetxm;t& awG;qovd/k wcsKŒd u cHpm;csuf aywHe‹J wdik ;f xGm+yD; ajym=uwmyg? 'Dtydik ;f udk pma&;oltygt0if Ekid if o H m; wOD;csi;f u wdwu d sus tqH;k jzwfay;r,fh tcsed t f xdawmh aocsmayguf apmif&h rSmjzpfygw,f? wyfrawmfxrJ mS trsK;d aumif; om;rsm; &Sad ewmvnf; ajr}u;D vufcwfrvJyG gb;l ? “ºuu G af cs; ºuu G af cs;owfowf/ qefukd qefowfowf” z,fxw k =f unf&h rSmjzpfovdk 'Dwyfrawmf}uD;udk tawG;tac:t&/ vky[ f eft& ðyjyifajymif;vJa&;awG twGuf jyifqif&rSmyg? (2) jrefrmhwyfrawmf[m jynfov l x l &k ŒJ &ifEpS o f ;D jcm om;orD;&wemawGe‹J zJ‹G pnf;xm;wmyg? 'gayrJh wyfrawmf[m etzppfacgi;f aqmifawG&ŒJ trde‹f ay;r_/ tkycf sKyrf a_ tmufrmS &Sad eao;wJt h wGuf oD;oef‹ jzef‹czGJ ,fxw k +f y;D wGucf su&f r,fh tiftm;pkjzpfaeygw,f? jynfov l x l t k iftm;eJ‹ a&maESmwGucf suv f ‹kd r&ao;ygb;l ? wyfrawmfuawmh wu,fwnf&adS ewmyg? 'gukd jiif;p&mr&Syd gb;l ? wyfrawmf r&Sb d ;l qd+k y;D z,f=unf&h if ppftpd;k & b,fvrkd S r&yfwnfEikd b f ;l qdw k m awG‹&ygr,f? wyfrawmf[m etz trde‹f ay;r_/ OD;aqmifr_ atmufrmS &Sad eao;vd‹k om 'Dae‹txd ppftpd;k &u jynfov l x l u k kd armufarmufrmrm qufqaH e Edik w f myg? wyfrawmfr&S&d if ppftm%m&Siaf wG rwnf&EdS idk yf gb;l ? ppftm%m&Siaf wG rwnf&zdS ‹kd wyfrawmf udk t&m0wˆKrsm; wae&mrS waew&mod‹k ±kww f &ufajymif;a±$Œjcif; Telepotation oabmt& jrefrmh ajray:u aysmufu, G o f mG ;zd‹k qw kd m rjzpfEikd yf gb;l ? wu,fwnf&adS ewJh wyfrawmf}uD;udk ppftpd;k &&JŒ tkycf sKyfa&;,E , W m;atmufuae z,fxw k +f y;D jynfo‹l uyG u f rJ a_ tmufa&mufatmif vkyzf ‹kd y&J ydS gw,f? 'grS jynfov l x l b k ufrmS tiftm;yd&k v dS mrSm jzpfovdk ppftpd;k &tiftm;udv k nf; csed ŒJ aprSmjzpfygw,f? 'ga=umifh wyfrawmfukd jynfov l x l b k uf ul;ajymif;vmatmif csO;f uyf&ygvrd rhf ,f? &Spaf v;vH;k ta&;awmfyt kH wGi;f rSm a&wyfe‹J avwyfom;tcsK‹d jynfoel ‹J twl yl;aygi;f v_y&f mS ;=uwmudk t&ifq;kH jrifa,mifryd gw,f? 'gt h jyif wyfrawmfom;awG&ŒJ oabmxm;trSeu f kd 1990 ckEpS /f arv taxGaxG a±G;aumufy&GJ v'fukd owd&rdygw,f? a±G;aumufyw GJ ek ;f u ppfa'oawGjzpfwhJ r*Fvm'H/k rdwv Dˆ m/ aròrdŒ/ arSmb f D ppf a'oawGrmS NLD tEdik &f cJyh gw,f? rJay;wJah e&mrSm wyfrawmfom;awG taeeJ‹ “NLD udk rJay;w,f/ NUP (wpn) udk rJay;w,f” vd‹k ajAmifa=unm&wmrsK;d r[kwyf gb;l ? v#KŒd 0Surf aJ y;pepfe‹J qENraJ y;cJ=h uwmjzpfygw,f? qENtrSeu f kd vGwv f w G v f yfvyf azmfxw k cf iG &hf wJh 236


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tajctaersK;d atmufrmS jzpfygw,f? 'ga=umifrh ‹kd ppfa'oawG&ŒJ a±G;aumufy&GJ v'f[m wyfrawmf om;awG jynfo‹l 'rD u kd a&pDtyk cf sKyfa&;pepfukd vdv k m;aew,fqw kd m jyoaeygw,f? a±G;aumufyJGaemufydkif;rSmvnf; ,dk;',m;/ tdENd,/ b*Fvm;a'h&Sf e,fpyfawGudk wyfrawmfom; trsm;tjym; xGufajy;vm=uygw,f? vlrsKd;pkvufeufudkiftzJG‹awG/ 'Drdkua&pDtiftm;pkawGeJ‹ vma&muf yl;aygif;=uygw,f? ppfwyfxJrSm t&m&Sd/ t&mcHeJ‹ t=uyfwyfom;awGt=um; cJGjcm; qufqHwmawGudk rauseyf=ua=umif;/ &duQmrvHkavmufr_eJ‹ vceJwJh'kuQawGudk quf+yD; rcHEdkif awmha=umif; od&ygw,f? 'ghtjyif 'Drdkua&pD vdkvm;vdk‹/ jynfolvlxkrvdkvm;wJh tykyftyG wyfrawmf}uD;xJrSm qufraecsifvdk‹jzpfa=umif; od&ygw,f? 'Dvdk rauseyfcsufawG/ vdkvm;csuf awGa=umifh ppfwyfxu J xGuaf jy;csiw f &hJ aJ bmfawG tifrwefrsm;jym;ygw,f? wyfom;trsm;pk jzpf ygw,f? 'gayrJh ppfrx _ rf;b0uae tvG,w f ul ±ke;f xGuzf ‹kd rjzpfEikd yf gb;l ? tckvkd e,fpyfa'oawGukd xGucf gG vm=uw,fq&kd mrSmvnf; wdik ;f &if;om;tiftm;pkawG/ 'Dru kd a&pD tiftm;pkawGqrD mS cdv k v H_ ‹kd &wma=umifh jzpfygw,f? t"duu e,fajrt& eD;uyfwma=umifjh zpfygw,f? tvSr;f a0;wJh jynfwiG ;f u wyf&if;awG/ wyfrawmfom;awGuawmh xGucf gG vmzd‹k rvG,yf gb;l ? 'Dae&mrSm etz&JŒ wyfwiG ;f cGx J u G af er_awGukd txl;pd;k &draf ewJt h a=umif; jznfph u G w f ifjyvdyk gw,f? (3) etzppftpdk;&[m wyfom;awG cJGxGufoGm;rSmudk rvdkvm;ygbl;? txl;ojzifh ppfa&;eJ‹EdkifiHa&;/ wyfrawmftwGi;f tajctaeawGrmS t±_;H ay:apr,fh - awmfveS af &;tiftm;pkawGbuf wyfom;awG buful;ajymif;oGm;r_rsKd;qdk&if aorwwfa=umufygw,f? 'gawGudk umuG,fwJhenf;vrf;tjzpf aemufyikd ;f rSm awmfveS af &;tiftm;pkawGbufukd xGuaf jy;wJh wyfom;awGxrJ mS ppfaxmufvrS ;f a&;awG xJah y;vdu k yf gw,f? ppfaxmufvrS ;f a&;uvnf; ol‹u, kd o f l (od‹k ) óu;d udik o f al wGrS ppfaxmufvrS ;f a&;rSe;f awmfveS af &;tiftm;pkawGoad tmif jyoygw,f? tazmfxw k cf v H w kd ma=umifh jzpfygw,f? azmfxw k f jyvdu k jf cif;tm;jzif/h a&'D,o kd wif;XmeawGrw S qifh a=unmay;vdu k jf cif;tm;jzifh oufa&mufru _ “wyfajy;/ wyfajy;qdk+yD; odyfr,Hk&bl;/ wyfajy;awGxJrSm ppfaxmufvSrf;a&; awGygw,f” vdk‹ awmfveS af &;tiftm;pkawG oabmayguv f map=uygw,f? wyfrawmfom;awGvnf; a&'D,rkd w S qifh =um;odwma=umif/h ppfaxmufvrS ;f a&;awGrS 0g'jzef‹wma=umifh “igw‹kd xu G af jy;&ifa&m ,Hyk grh vm;/ vuQyH grh vm;/ tumtuG,af y;ygrh vm;” qdw k hJ tawG;awG 0ifvmapygw,f? 1996 ckESpftwGif;uvnf; - tdENd,bufudk cdkv_HvmwJh wyfrawmfom;awG (zrf;qD;jyefydk‹cH&ol k Ekd ikd )f udprP mS vnf; xdek nf;vnf;aumif;ygy?J enf;vrf; wyfrawmfom; 11 OD;eJ‹ DSB OuUX udu 237


7J7ifhatmif

trsK;d rsK;d oH;k +yD; jrefrmjynfwiG ;f udk jyefvnfzrf;qD;ac:aqmifomG ;cJyh gw,f? +yD;awmh e,fpyftajcpdu k f wyf&if;awGrmS “tdE, dN bufukd cdv k &_H if tdE, dN tpd;k &ud, k w f ikd u f jyefy‹kd wt hJ a=umif;/ tdE, dN -jrefrm ESpEf ikd if H oabmwlncD suaf wG&w dS t hJ a=umif;” 0g'jzef‹csrd a_ wG vky=f uygw,f? 'gawG[mvnf; xGuaf jy; vdkwJh wyfrawmfom;awGtay: t[ef‹twm;wck ðyvkyfvdkufjcif;yJ jzpfygw,f? tckvdk tajc taersK;d a&mufatmif/ pdw"f mwfrsK;d 0ifvmatmif etz u pepfwuszefw;D cJw h myg? etz tpd;k &taeeJ‹ wyfwiG ;f òydurGJ mS / wyfwiG ;f ykeu f efra_ wGjzpfrmS a=umufvef‹aea=umif; odomygw,f? 88 ta&;awmfyrkH mS wyfrawmfom;awG jynfov l x l ek ‹J twl yg0ify;l aygi;f v_y&f mS ;r_/ 90 ckEpS f taxGaxG a±G;aumufyJG - ppfwyfe,fajrawGrSm NLD tEdkif&r_eJ‹ e,fpyfa'oawGrSm wyfrawmfom;rsm; xGufajy;vmr_awGudk =unfhjcif;tm;jzifh wyfrawmfom;awG&JŒ oabmxm;udk cef‹rSef;Edkifygw,f? 'guawmh “wyfrawmfom;trsm;pk&ŒJ oabmxm;[m tzdEydS cf jH ynfov l x l b k uf &yfwnfa&;yg? wyfrawmftwGi;f qufvuf raexdik v f jkd cif;ygb”J ? e,fpyfa'oawGrmS jynfou l o kd wfjzwf/ rk'ed ;f usi/hf ay:wmqJ/G ypPn;f awGukd vk,uf,il if/ rD;±_Œd zsuq f ;D / t"rRtcGeaf umuf pwJv h yk &f yfawGukd usL;vGeaf ewJh wyfrawmfom;awG[m etztm%mydik af wG&ŒJ r_id ;f wdu k w f mudk cHxm;&wJo h rl sm;omjzpf+yD;/ etzu jynfov l x l ek ‹J wyfrawmfom;awG raygi;f pnf;Edik af tmif pepfwus tuGucf szefw;D r_omjzpfygw,f? wyfom;trsm;pkpw d rf mS awmh “jynfoo l mtrd/ jynfoo l mtz” qdw k hJ rlreS pf w d af wG ude;f atmif;aeqJyg? (4) wyfwiG ;f tkycf sKyfa&;&JŒ aysmu h u G [ f muGuaf wGukd tenf;i,f =unfv h ykd gw,f? wyfrawmftwGi;f tkycf sKyaf &;[m waoG; woH wrde‹f / a'giv f u kd pf nf;/ A[dOk ;D pD;pepf pwJh pum;vH;k awGe‹J wif;wif;usyu f syt f yk cf sKyfw,fqakd yr,fh tESpo f m&rSmawmh aysmu h u G [ f muGuaf wG &Syd gw,f? e0w tm%modrf;pu wyfrª;rsm;nDvmcHudk rE Wav;(eef;wGif;)rSm usif;ycJhygw,f? ta&SŒajrmufydkif;/ ajrmufyikd ;f / tv,fyikd ;f / ta&SŒawmifyikd ;f wdik ;f awG&ŒJ ppfwikd ;f rª;awGjzpfwhJ armifoif/h ausmb f / xGe;f =unf/ Om%fvif;wd‹k &ŒJ nDvmcHjzpfygw,f? olw‹kd &ŒJ nDvmcH[m olw‹kd &&Sad ewJh tcGix hf ;l awGukd vufvw $ f qH;k ±_;H rcH&atmif usew f yfrawmf xdyo f ;D acgi;f aqmifyikd ;f awGukd tiftm;jy+cdr;f ajcmufwhJ oabm aqmifygw,f? Adv k af pmarmif/ Adv k cf if!eG ‹f w‹kd ac:wJh ta&;ay:tpnf;ta0;yJu G kd rwufa&mufEikd af =umif; tmcHwmvd‹k qdyk gw,f? 'guo kd w d hJ apmarmif/ cif!eG ‹f u wyfwiG ;f ykeu f efra_ wG rjzpf&atmif tcGit hf a&; aumif;awGay;+yD; ac|;ody&f ygw,f? 'Dtjzpfu=kd unf&h if wyfrawmf&ŒJ tjrifq h ;kH wm0efawG,x l m;wJh Adv k cf sKy}f u;D eJ‹ 'kw, d Adv k cf sKy}f u;D awG[m 238


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

olwdk‹xuftqifhedrfhwJh AdkvfcsKyfawGudk a=umufvef‹ae&w,fqdkwm odomygw,f? trSefqdk&if tmcHAdkvfcsKyfawGudk &mxl;uae xkwfy,fvdkufa=umif; a=unm±HkeJ‹ udpP+yD;pD;oifhygw,f? 'gayrJh wyfrawmfumuG,af &;OD;pD;csKyfqw kd hJ tjrifq h ;kH &mxl;udk ,lxm;ayr,fv h nf; Adv k af pmarmifcrsm wcsuf v$wt f rde‹f ukd xkwrf oH;k Edik w f hJ taetxm;rSm a&mufaewmudk awG‹&ygw,f? 'g[m “ppfwikd ;f rª;awG taeeJ‹ ppfwikd ;f rª;vkyo f ufukd a&&Sn, f +l yD;&if wyfrawmfumuG,af &;OD;pD;csKyf/ ppfO;D pD;csKyfw‹kd xuf rdrpd pfwikd ;f tay:rSm ydrk =kd oZmanmif;w,fqw kd mygy”J ? 'ga=umifrh ‹kd vnf; ppfwikd ;f rª; 4 OD;&JŒ tmcHru _ kd aygah ygw h efwefoabmrxm;&JbJ tcGit hf a&;awGx;kd ay;+yD; pnf;±H;k vdu k &f wmyg? 'grv S nf; ppfwikd ;f 4 wdik ;f twGi;f u wyfr/ wyf&if;awGukd xde;f csKyfEikd rf mS jzpfygw,f? wyfrawmftwGi;f rSm txufatmuf trde‹f emcHr_ wu,fwrf; tm;aumif;raebl;qdw k m jyoaeygw,f? 1997 ckEpS /f Ed0k ifbm 15 &ufu - e0wrS etztjzpf trnfajymif;zJ‹G pnf;&mrSmvnf; tm%mudk b,fvdkxdef;csKyf&rvJqdkwm aumif;aumif;oabmayguf+yD;jzpfwJh Adkvfae0if;tawG‹tóuHeJ‹ wynfah usmAf v kd cf if!eG ‹f tpGr;f tpawGaygi;f +yD; xGe;f =unf/ ausmb f / jrifah tmifw‹kd vkd 0ef}uD; ('kw, d Adv k cf sKy}f u;D )awGukd z,f&mS ;ypfvu kd w f myg? t"duuawmh etztpd;k &tzJ‹G 0ifjzpfr,fh (ppfwidk ;f awGtay: tajccdkifr_&vm+yDjzpfwJh) wdkif;rª;AdkvfcsKyfawGudk xHk;pHtwdkif; wyfwGif;tkyfcsKyfa&;tm%m ±kyfodrf; vdkufwmvnf;jzpfygw,f? wdkif;rª;oufwef; 9 ESpf&Sdvm+yDjzpfwJh wdkif;rª;AdkvfcsKyfawGudk tiftm; }u;D xGm;rvmcif 0ef}u;D XmexJ qJo G iG ;f vdu k w f myg? usew f zufrmS u Adv k af e0if;&JŒvl,kH oef;a±$/ cifneG ‹f wd‹k [m ppfwikd ;f awGtay: ydrk pkd w d cf s&wJh trde‹f ay;Edik rf t _ m%m +r+J rv H mapzd‹k &nf±, G w f mvnf; jzpfygw,f? 0ef}uD;Xme[m ppfwyfukd wdu k ±f u kd t f rde‹f ay;vd‹k &wJh ae&mrsK;d r[kwyf gb;l ? 'ga=umifh 0ef}uD;Adv k cf sKyf (ppfwikd ;f rª;a[mif;awG)taeeJ‹ wdik ;f / wyfr/ wyf&if;awGtxd trde‹f ay;}uD;=uyfyikd cf iG hf r&Sad wmhygb;l ? 'g[m wyfwiG ;f tm%mjzef‹usuaf &;tydik ;f rSm odyu f t kd a&;}uD;ygw,f? ppftm%m&SiAf v kd af e0if;&JŒ vkyaf vhvyk x f &Sw d hJ ppfwyftay: wdu k ±f u kd t f rde‹f ay;ydik cf iG /hf vkyyf ikd cf iG hf tm%m ±kyfodrf;a&;yHkpHjzpfygw,f? EdkifiHawmftkyfcsKyfa&;tm%m qufvufxdrf;odrf;zdk‹ wyfrawmf&JŒ ausmaxmufaemufcH tiftm;jznfq h ;D ay;r_[m tc&musw,fv‹kd Adv k af e0if; ,H=k unfxm;ygw,f? 'ga=umifv h nf; wyfrawmf}uD; wckv;kH udk Edik Ef ikd ef if;eif;csKyfuikd zf ‹kd twGuf vufoyfarG;/ tdr+f cHaygu/f vl,HkawGudk (wrk[kwfcsif;) &mxl;wdk;ay;cJhygw,f? ,Hk=unfpdwfcs&r_eJ‹ vkyf&nfudkif&nftvdkuf wynfhaumif;/ rif;apyg;awGudk aumif;aumif;arG;jrLcJhygw,f? ta&;ygwJh tkyfcsKyfa&;XmeawGrSm ol‹pw d }f uKd uf toD;oD;wm0efcaGJ 0ay;cJyh gw,f? wzufrmS uvnf; tm;òyid t f yk pf ak wG/ yk*K~ v d af wG&v dS m&if &mxl;awGuae ðzwfxw k zf ,f&mS ;+y;D ESyd u f yG af vh&ydS gw,f? axmifxm;jcm;em;olawGukd enf;vrf;trsK;d rsK;d eJ‹ okwo f ifacsre_ ;f avh&w dS o hJ m"u ordik ;f a=umif;rSm tajrmuftjrm;&Syd gw,f? 239


7J7ifhatmif

'gah =umifh “e0wuae etztjzpf trnfajymif;wm[m touft±G,}f uD;&ifah ewJh olawGae&mrSm i,f±, G w f hJ ppfacgi;f aqmifawGe‹J tpm;xd;k tm;opfavmif;wmyg” vd‹k Adv k cf if!eG ‹f ajymwm rjynfph ykH gb;l ? òc=H unf&h if ppfwikd ;f rª;awGtaeeJ‹ tkycf sKyaf &;oufwrf; &ifv h mwmeJ‹tr# ud, k x hf uf&mxl;jrifw h hJ wyfrawmf umuG,fa&;OD;pD;csKyf/ ppfOD;pD;csKyfawGxuf udk,fhppfwdkif;tay: ydkrdk=oZmanmif;Edkif+yD; tajctae t&yf&yftay: rlwnfum wyfrawmftwGi;f ykeu f efra_ wGjzpfEikd af =umif;eJ‹ waoG; woH wrde‹f e‹J tkycf sKyfw,fqw kd hJ wyfrawmftyk cf sKyfa&;,E , W m;&JŒ aysmu h u G [ f muGuaf wGygy?J (5) &Spaf v;vH;k ta&;awmfy}kH uD;rSm ppfwyfxw k o f ;kH yHek ‹J ywfouf+yD; tusO;f r#wifjyvdyk gw,f? 'grv S nf; jynfov l x l u k kd trSew f u,fypfcwfz‹kd / &efopl pftpd;k &&JŒ trde‹f ay;cdik ;f apEdik w f hJ cdik rf mwJh wyfom; tiftm;udk cef‹reS ;f Edik rf mS rd‹k yg? &Spfav;vHk;ta&;awmfyHkjzpfpOfu &efukefòrd‹rSm xkwfoHk;EdkifwJh wyfom;OD;a&[m rrsm;ygbl;? 'Dxu J trsm;pk[m om;owform;pdev f iG w hf yf (wyfr22) vufatmufcw H yfwcsKŒd u wyfom;awGjzpf+y;D f m;cH&olrsm;/ pdww f ikd ;f usavhusichf x H m;&olyg? pdwyf ikd ;f qdik &f mt&/ oabmw&m;t& Brain Wash vkyx t&uf pdwfºuGaq; wdkufau|;cH&olrsm;/ tvHeDeJ‹ csDwufvmolrSefor#udk uGefjrLepf awmwGif; olyek af wG[k ajymqdrk id_ ;f wdu k cf &H olawGjzpfw,fv‹kd ajym=uygw,f? wu,fv h ufawG‹rmS ppftm%m&Siaf wGtzd‹k wyfrawmfom;tm;vH;k udk xifovdk trde‹f ay;csiw f ikd ;f ay;vdk‹r&Edkifygbl;? txl;ojzifh jynfolvlxkudk &uf&ufpufpufowfjzwfzdk‹ trdef‹ay;cdkif;ap&ef ydk+yD;cufcJapygw,f? 'ga=umifh ta&;awmfyHk}uD;rSm cg;ydkufaqmifwyf/ wvufudkifwyfawGudkom xkwo f ;kH Edik cf w hJ hJ taetxm;rSmyJ &Syd gw,f? wyfrawmfom;trsm;pkuawmh ta&;awmfyHkumvtwGif;rSm wdwfqdwf+idrfoufpGm aecJh&wm jzpfygw,f? qENjyyJt G wGi;f wpHw k &m yg0ifywfoufciG hf r&cJyh gb;l ? ta&;awmfyt kH +y;D wyfrrª;wOD;uqd&k if - “ta&;tcif;wke;f u òr‹cd v H x l u k om wyfuv kd m+yD;ac:&if rvku d Ef ikd pf &mta=umif; vH;k 0r&Sb d ;l ” vd‹k qdyk gw,f? wyf&if;rª;wOD;uvnf; “vlxu k tzsut f arSmuf pDrcH suaf wGxJ tidu k rf rd oGm;zd‹k ta&;}u;D ygw,f? wEdkifiHvHk; twdkif;twmeJ‹ pnf;urf;vnf;us nDvnf;nD!Gwf+yDqdk&if AdkvfcsKyf}uD;awG rvdu k af vsmbJ wif;cHaevd‹k r&ygb;l ? olw‹kd &ŒJ wvufuikd w f yfawGukd trde‹f ay;zd‹k / ray;zd‹k awmif tusyf ±dkufoGm;aprSmjzpfygw,f”? olwdk‹ajymwJhtwdkif;qdk&if wEdkifiHvHk; twdkif;twmeJ‹ jynfolvlxkeJ‹ 240


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

òrd‹cHwyfawGaygif;+yD; pnf;urf;&Sd&Sd/ nDnD!Gwf!GwfeJ‹ qENjy&if rvJGraoG yef;wdkifa&mufr,fvdk‹ qd&k musygw,f? (ta&;}u;D wJt h csuu f vlx[ k m ppfaxmufvrS ;f a&;&JŒ aoG;xd;k v_‹H aqmfwhJ zsuq f ;D a&; vkyif ef;awG/ aoG;cJaG &;vkyif ef;awGrmS tidu k rf rdz‹kd vdyk gw,f? owd}uD;}uD;xm;+yD; enf;vrf;wus wH‹k jyefEikd zf ‹kd / 'vHov l #Kad wG&ŒJ tzsut f arSmufvyk if ef;awGukd wm;qD;Edik zf ‹kd vdyk gw,f? tJ'v D o kd mqd&k if ppftm%m&Siaf wGtzd‹k ppfwyfukd owfjzwfz‹kd trde‹f ay;&efcufco J mG ;rSm jzpfygw,f?) (6) wyfrawmftwGi;f rSm jynfov l x l b k ufukd bufu;l ajymif;vdw k hJ wyfr/ wyf&if;/ wyfc(GJ wyfom;awG) &Sad ewmjzpfygw,f? 'gayrJh e,fpyfa'oawGrmS om ±kww f &uf bufu;l ajymif;zd‹k v, G u f w l mjzpf+yD; jynfrydik ;f u wyfawGtaeeJ‹uawmh etzppftpd;k &udk tmcHcx GJ u G zf ‹kd tcuftcJ&ydS gw,f? wyfO;D u|w H hJ wyftay: ppftpd;k &u =unf;/ a&/ avwyfawGrS csucf si;f xd;k ppfqifacsre_ ;f Edik yf gw,f? 'gayrJh wdik ;f jynf&ŒJ ae&ma'otoD;oD;rS wyf&if;wyfz‹GJ awGu tmcHyek u f efvm&ifawmh acsre_ ;f & cufomG ;+yDjzpfygw,f? etzrS wvufuikd w f yftcsK‹d uykd if xkwo f ;kH zd‹k cufco J mG ;aprSmjzpfygw,f? 'Dae&mrSm pOf;pm;p&m&Sw d mu vlxktHkºuGr_w&yfay:aygufvm&if òrd‹rdòrd‹zuaomfvnf;aumif;/ òrd‹±Gm vHkòcHa&;tzJG‹awGuaomf vnf;aumif;/ 0efxrf;aygi;f pHo k r*~uaomfvnf;aumif; wyfrawmftay: b,fvo kd abmxm;rvJ/ òrd‹cHwyfawGyg0ifvmatmif b,fvdkcsOf;uyfac:xkwfrvJ/ qENjyyJGtwGif; wyfrawmfu b,fvdk tcef;u¾u b,fvOkd ;D aqmifra_ tmufrmS yg0ifoifo h vJqw kd hJ ta=umif; t&mawG[m pOf;pm;p&myg? tckcsed u f p+y;D wyfrawmfom;awGukd pnf;±H;k a&;tjrife‹J csO;f uyfz‹kd vdt k yfaerSmjzpfygw,f? wyfrawmf yg0ifvufwJGvma&;twGufyg pepfwus }udKwifjyifqifxm;ESifh+yD; jzpfoifhygw,f? aemufw}udrf ay:ayguv f mEdik w f hJ vlxt k ºkH urG }_ u;D atmifjrifz‹kd jynfov l x l t k aeeJ‹ pnf;urf;&Szd ‹kd / nD!w G zf ‹kd vykd gw,f? &efo&l ŒJ tzsut f arSmufvyk if ef;awGukd owd}uD;pGmumuG,o f mG ;zd‹k txl;vdt k yfygw,f? jynfov l x l t k aeeJ‹ wyfrawmfom;rsm;eJ‹ aygi;f pnf;jcif;/ qufpyfvy_ &f mS ;jcif;/ wyfrawmftiftm; &,ljcif;awG[m vrf;ay:xGuq f EGjy&mrSom ay:ayguv f mrSmjzpfygw,f? ('grrS [kwf 1990 ckEpS u f vdk uwdrwnfwhJ a±G;aumufyaGJ wGrmS vnf; wyfrawmfom;awGtaeeJ‹ vlxq k ENtwdik ;f xyfwx l yfr# &SEd ikd yf gw,f?) wyfrawmfom;awGuvnf; vufwqkypf mppftm%m&Siaf wG&ŒJ vufuikd 'f w k rf jzpfatmif/ rdrw d ‹kd &ŒJ qH;k ±_;H aewJh tcGit hf a&;awG jyefvnf&&Sad tmif/ jynfocl spw f w hJ yfrawmfjzpfatmif/ ppftm%m&Sipf epf tjrpfjywfacsre_ ;f Edik af tmif jynfov l x l ek ‹J twl yl;aygi;f yg0ifvy_ &f mS ;zd‹k vdt k yfygw,f? 241


7J7ifhatmif

OD;ae0if;acwfveG f wyfrawmfacgi;f aqmifyikd ;f twGi;f tm%mvGeq f yGJ aGJ wG r=umcifrmS tjyif;txef jzpfvmrSmyg? ÔÔÔÔÔÔÔ

242


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

Adv k af e0if;&Sio f efjcif; r=umao;cifu etz twGi;f a&;rª; 3 'kw, d Adv k cf sKyf}uD; 0if;jrift h ygt0if 'kw, d Adv k cf sKyf}uD;awG tpdk;&&mxl;eJ‹ ppfzufqdkif&m wm0efawGuae ta=umif;trsKd;rsKd;eJ‹ z,f&Sm;+yD;aemuf avhvm tuJcwfoal wGu xifjrifcsuaf wG ay;cJ=h uygw,f? jynfy&Sd jrefrmtoHvi$ Xhf meawGu xkwv f i$ hf ay;cJyh gw,f? Adv k cf sKyrf ;ª }u;D oef;a±$ rav;&Sm;Edik if u H jyefa&mufvmt+y;D tckvkd ðzwfxw k ef m;udp&P yfawG jzpfvmcJw h ,f/ jzpf±;kd jzpfpOftwdik ;f &mxl;tajymif;ta±$‹e‹J ðzwfxw k rf a_ wG vkyaf ewm/ wif;rmwJh tkypf u k kd z,f&mS ;wm/ pD;yGm;a&;wm0efawG,x l m;wJh xdyo f ;D acgi;f aqmifawGukd t*wdvu kd pf m;r_e‹J ta&;,ljy+yD; wjcm; Edik if aH wGukd pD;yGm;a&; rufv;kH ay;aewmjzpfw,f/ awG‹qykH t GJ vm;tvm[mjzifh b,fo‹kd jzpfEikd w f ,f pwJh xifjrifcsuaf wG ay;cJ=h uygw,f? wcsK‹d u “t&m}u;D eJ‹ ukvm;}u;D twlwyl gy”J vd‹k ajymcJyh gw,f? xifjrif csuaf wG[m ±_a'git hf oD;oD;uae ajymqdak ecJw h myg? jrefrmjynfrmS owif;tarSmifcsxm;ygw,f? 'D=um;xJu ppfaxmufvrS ;f a&;eJ‹ wku d ±f u kd yf wfoufaewJh tm%mtarGcaGJ 0a&; jy\emawGukd owif;twdtus&zd‹k ydv k ‹kd cufw,f? 'ga=umifv h nf; xifa=u;eJ‹ ajymwmu ykrd sm;ygw,f? tawG‹tóuHawGe‹J cef‹reS ;f =unf=h uwmyg? jrifomwmu Adv k cf ifneG ‹f vufxJ tm%mtpktyH}k uD; a&mufomG ;wmyg? ppfaxmufvrS ;f a&;wyfe‹J wku d cf u kd af &;wyf tm%mydik af wGt=um;rSm “bwjyef usm;wjyef” ,SOòf ydirf a_ wG &Sad ew,fqw kd m owif;awGxu G w f m =umyg+yD? (tao;pdwrf a&;awmhyg)? wku d &f nf cdu k &f nfe‹J wufvmolawGe‹J / yefumpm;yJGcHkay: }uD;jyif;cJhwJholawGt=um;rSm wkduf&nfcdkuf&nform;awGu tnHhcHvdkpdwf&SdrSm r[kwyf gb;l ? jyefveS rf mS yJjzpfygw,f? Adkvfarmifat;wa,muf “rdat;ESpfcgem” jzpf&ygw,f? wESpftwGif;rSm 'kwd,t}udrfajrmuf “t±_u d u f kd txd;k cHvu kd &f jcif;” yg? wifO;D / ppfarmifw‹kd vkd vuf&ZJ uf&aJ xmufy‹kd orm;awGukd vufvw $ f qH;k ±_;H vdu k &f wm[m b,faomtcgrS jyefvnfqpkH nf;p&m r&Sad wmhygb;l ? vufusef 0if;jrif/h wifvw S ‹kd ukd pD;yGm;a&;vmbfpm;aumif;wJh ae&mrSmxm;/ 0g;aewJt h csed rf mS vuf!Kd‡ ;xd;k +yD; acsmifrmS ody/f z,fxw k f vkyv f u kd jf yefyg+yD? xGe;f =unf/ ausmb f / jrifah tmifw‹kd ðzwfxw k cf cH &hJ wmudk jyefvnf trSw&f ygw,f? 243


7J7ifhatmif

t*wdvu dk pf m;r_qw kd m armifat;a&m b,favmufuif;vd‹k vv J ‹kd ud, k u hf , kd u f dk ar;cGe;f xkwrf rd mS yg? olvnf; ruif;ygb;l ? olwifruygb;l / vufrw S x f ;kd +y;D tvkyðf zwfypfvu kd w f hJ Adv k cf ifneG ‹f vnf; ruif;ygb;l ? tr_awGao;w,fqt kd ;kH awmh w&m;Oya'qdw k m tm%m&So d al wGqrD mS t"dym` ,ftrsK;d rsK;d &S+d yD;/ olw‹kd tvdu k s Edik if aH wmfEiS hf &yf±mG at;csr;f om,ma&;udk aESmif, h u S zf suq f ;D vdrk q _ w kd hJ pGypf cGJ suef ‹J vnf; zrf;qD; axmifcsEikd w f hJ acwfrsK;d yg? oDwif;u|wf aAsmufazmufwmudk yk'rf 5 (n) eJ‹ ESp&f n S af xmif'%fcsEidk w f hJ etz axmufvrS ;f a&;acwfq;kd }uD;yg? 'ga=umifh armifat;crsm ud, k u hf ykd g tr_rywf&atmif Adv k cf ifneG ‹f ajcaxmufukd ajy;zuf&r,fu h ed ;f qdu k af eyg+yD? etz pnf;a0;awGrmS ud, k u hf akd xmufcrH ,fo h al wG avsmeh nf;oGm;yg+yD? tvSr;f uGmwJh ae&mu ao;i,fwhJ tm%mydik af v;awGuv kd nf; tm;ud;k vd‹k rjzpfEidk yf gb;l ? ol‹v=l urf;tzJ‹G wpwpeJ‹ vH;k yg;yg;ukew f m[m ol‹twGuf tifrwef pdwaf jcmufjcm;p&myg? wifO;D / ppfarmifw‹kd vkd trmawGukd AH;k eJ‹co GJ wfz‹kd t}urd }f urd óf u;d yrf;cJw h m aemufq;kH awmh atmifjrifomG ;ygw,f? trmawGðywf+y;D vd‹k bmrSr=umcifrmS rmaysmt h yk pf u k kd *kwyf ;kd u qJx G w k yf pfvu kd jf yefyg+y?D armifat;crsm bmrSrajymombJ toJwat;at;eJ‹ rsuaf wmifrcwfpwrf; xdik =f unfah e&ygw,f? wifO;D / ppfarmif ðywf+yD;csed u f wnf;u vufnKd‡ ;axmif/ acgi;f ndwb f ufukd wajz;ajz;csi;f Adv k af rmifat; wd;k 0ifaecJ&h wmyg? xGe;f =unf/ ausmb f / armifoif/h ^m%fvif;wd‹k ppfwikd ;f rª;b0awG (wdik ;f jynf&ŒJ xuf0ufcef‹e,fajrudk pd;k rd;k Edik pf Of) wke;f uvdk ppfaxmufvrS ;f a&;udk tmcHjyzd‹k vnf; rvG,af wmhygb;l ? ppfwidk ;f rª;ae&mawGukd =um=umraezl;oa±G‹ udk,fhppfwdkif;tay:udk udk,fh&JŒ=oZm tjynfhranmif;Edkifygbl;? tcktcgrSm AdkvfcifnGef‹vufrSwfeJ‹ wkdif;rª;,leDazmif;c|wf+yD; 0ef}uD;0wfpHkqifay;wm tawmfrsm;vmcJhovdk/ tajcrcdifk cf if wdik ;f rª;&mxl;u qJx G w k yf pfwm *Giu f u kd af eyg+yD? 'Dae&mrSm owdcsypf &mwck&w dS mu OD;ae0if; raoao;wJt h csuyf gy?J OD;ae0if;[m yg;pyfrajymEdik /f vufrv_yEf ikd w f hJ tajctaerSm a&mufaeayr,fh ol‹avmuf ppfwyfacgi;f aqmifawGtay: =oZmt&Sed f t0g v$r;f xm;Edik af o;wJo h l r&Syd gb;l ? olraoao;oa±G‹ awmf±w kH ef±v kH u l xdyo f ;D ppfacgi;f aqmifawGukd tvkyðf zwfypfz‹kd qw kd m rawG;&Jp&myg? 'DEpS t f wGi;f u z,f&mS ;enf;awGukd Adv k cf ifneG ‹f vyk rf ,fq&kd if ol‹oabmwlncD suu f akd wmh t&,lrmS jzpfygw,f? 'grrS [kwf Adv k af e0if; oabmtwdik ;f vkyw f mvnf; jzpfEikd o f vd/k Adv k cf ifneG ‹f ukd rsuEf mS omay;+yD; vufvw $ x f m;wmvnf; jzpfEikd yf gw,f? b,fvykd jJ zpfjzpf wlnw D mu Adv k af e0if;eJ‹ Adv k cf ifneG ‹f &ŒJ vufpvufeawGyJ jzpfygw,f? Adv k af e0if;eJ‹ 244


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

Adv k cf ifneG ‹f w‹kd [m tm%mudk vk,=l uyHak wGrmS rxl;l jcm;ygb;l ? òydib f ufawGukd enf;vrf;trsK;d rsK;d eJ‹ ðzwfxw k zf ,f&mS ;ypfwm Adv k af e0if;&JŒ vky±f ;kd vkypf Ofyg? Adv k cf ifneG ‹f vuf&mawGuvnf; Adv k af e0if;&JŒ tarGq;kd twdik ;f ygy?J 'ga=umifh Adkvfae0if;vdk wOD;wnf;tm%m&Sifb0udk a&mufcsifwJh AdkvfcifnGef‹twGuf tm%m tpktyH}k uD;udk vufxrJ mS rdr&d & qkyu f ikd x f m;zd‹k q&kd if ol‹òydib f ufawGukd wyfwiG ;f tkycf sKyfa&; tm%m uae z,f&mS ;ypf&rSmyg? Adv k cf ifneG ‹f &ŒJ vuf&majc&mawGukd aumuf=unf&h if tm%m&Sif OD;ae0if; b0rsK;d udk wyfrufaewm awG‹&ygw,f? vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfeJ‹ AdkvfcifnGef‹wdk‹ awG‹qHkpum;ajymqdkr_ b,ftajc qdu k rf ,fqw kd m rajymvdak yr,f/h Adv k cf ifneG ‹f wa,muf Adv k af e0if;vufopfjzpfvm+yD; Adv k af e0if; pepftwdik ;f csw D ufvrd rhf ,fqw kd mawmh ajymcsiyf gw,f? Ed0k ifbmv 16 &uf/ 2001 (arc) ÔÔÔÔÔÔÔ

245


7J7ifhatmif

trsKd;om;jyefvnf&if-um;apha&;twGuf ,H-k unfr+ wnfaqmuf-u&m0,f 2003 ckEpS /f arv 6 &ufae‹[m jrefrmh'rD u dk a&pDacgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unf tus,cf sKyfu vGwaf jrmufvmwJh wESpaf jrmufae‹jzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unfukd 19 v=um tus,cf sKyfuae v$wv f u kd w f meJ‹twl ppftpd;k &u “,H=k unfrw _ nfaqmuf+yD;yg+yD/ orkid ;f pmrsuEf mS opf zGiv hf u kd yf g+yD” vd‹k a=unmcJyh gw,f? Edik if aH &;tuJcwfwcsKŒd u a':atmifqef;pk=unf vGwaf jrmufvmr_e‹J ppftpk;d &&JŒ ajymqdkcsufawGa=umifh EkdifiHa&;ðyjyifajymif;vJr_awG trSefwu,f jzpfvmawmhrSmvm;qdk+yD; ar#mv f ifch =hJ uovd/k trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&;udk OD;wnfr,fh awG‹qakH qG;aEG;yJaG wG tpðyawmh rSmvm;vd‹k xifrw S cf =hJ uygw,f? tus,fcsKyfu vGwfajrmufvmwm 1 ESpf=um+yDjzpfayr,fh jrefrmjynftwGif;rSm EkdifiHa&;jzpfay: wdk;wufr_&Sd&JŒvm;/ trsKd;om;&if=um;apha&;vkyfief;pOf b,ftcsdefusrS pwifEkdifrSmvJqdkwm d f OD;vGiu f kd pdw0f ifpm;p&maumif;vSygw,f? jynfyjrefrmydik ;f toHvi$ Xhf meawGu NLD ajymcGi&hf yk*K~ v ar;jref;wJt h cg “awG‹qakH qG;aEG;yJG tprðy&ao;a=umif;” ajymcJyh gw,f? a':atmifqef;pk=unf vGwf+yD;vdk‹ 1 ESpftwGif; jrefrmhEkdifiHa&;jzpfay:wdk;wufr_tay: &ckdifjynf 'Dru dk &ufwpfygwD DPA OuUXjzpfol OD;ode;f azu tckvakd jymygw,f? “vHak vmufwhJ Ekid if aH &;jzpfay:wd;k wufr_ r&Scd yhJ gb;l ? a':pkukd v_y&f mS ;cGiahf y;wm Ekid if aH &;tusO;f om;awGukd vufvpD w d +f yD; tenf;tusO;f v$waf y;wmyJ&ydS gw,f? t"dutm;jzifh trsK;d om;'Dru dk a&pDtzJ‹G csKyfe‹J awG‹qakH qG;aEG;zd‹k etz bufu rvkyaf qmifcb hJ ;l ? taemufEidk if aH wGu etz udk txD;usejf zpfatmif pD;yGm;a&;/ Ekid if aH &;/ oHwrefa&;t& tusyu f ikd w f mawGawmh&w dS ,f? 'gayrJh w±kw/f tmqD,eH ‹J *syefu etz udk yHyh ;kd aecJw h myJ? qdAk , D ufq&kd if tEkjrLpuf±w kH nfaqmufa&; tpdwt f ydik ;f awGe‹J vdak ewJh vufeufawG a&mif;aecJw h myJ? b*Fvm;a'h&/fS xdik ;f tygt0if tdref ;D csi;f Ekid if aH wGe‹J pD;yGm;a&;/ ukeo f , G af &;/ vrf;yrf;qufo, G af &; oabmwlncD suaf wG&aecJw h ,f? 'ga=umifv h nf; etz tusyt f wnf;[m h ;l ? tar&duef tygt0if taemuftyk pf &k ŒJ r}uD;rm;wJo h abm&Sw d ,f? 'ga=umifh NLD eJ‹ raqG;aEG;cJb zdtm;ay;r_awG avsmu h somG ;atmif Edik if aH &;tusO;f om;v$waf y;w,f? a':pkukd ,Ho k vdrk sK;d ajym 246


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

aewmomjzpfw,f? wu,fvt kd yfwhJ Ekid if aH &;taetxm;rsK;d a&mufatmif rvkycf b hJ ;l ? 'ga=umifh wESpt f wGi;f etz [m ol qufvuf&yfwnfEidk af &;twGuaf y;wJh tcGihf ta&;awGavmufyJ ay;cJw h ,f? EdkifiH}uD;awGu vufeufcJ,rf;rD;ausmufeJ‹ pD;yGm;a&;qufqHr_awGa=umifh jynfolvlxktwGuf axGaxGx;l xl; tusK;d oufa&mufr_ r&cJb h ;l ? oDv&Siu f tp v_y&f mS ;&if zrf;xnfv h u kd w f myJ”? jrefrmhEkdifiHa&;tuJcwfawGu - jrefrmppftpdk;&taeeJ‹ jynfolvlxkvufxJ EkdifiHawmftm%m jyefvnfv$Jtyfzdk‹ &nf&G,fcsuf&Sd&if “EkdifiHa&;tusOf;om;tm;vHk; c|if;csufr&Sd tjrefqHk;v$wfay;/ wwdik ;f jynfv;kH typftcwf&yfp/J vl‹tcGit hf a&;csK;d azmufra_ wG &yfwef;u&yf/ Edik if aH &;ygwaD wGe‹J vlxu k kd Edik if aH &;v_y&f mS ;cGihf tjynft h 0ay;” pwJh tajccHtusq;kH vkyif ef;pOfawGukd pwifaqmif&u G zf ‹kd vw kd ,fv‹kd ajymqdak vh&ydS gw,f? ukvor*~v‹l tcGit hf a&; txl;ud, k pf m;vS,f rpPwm yDn±J ;kd u -Edik if aH &;tusO;f om;udpeP ‹J ywfouf+y;D “ouU&mZf 2000 uae 2003 ckEpS f rwfv 20 &ufae‹twGi;f Ekid if aH &;tusO;f om;aygi;f 515 OD; vGwaf jrmufcahJ =umif;eJ‹ Edik if aH &;tusO;f om;aygi;f 1200 uae 1300 txd qufvufuse&f EdS ikd af =umif;” rwfv 31 &ufae‹u ukvor*~ *seAD mtpnf;ta0;w&yfrmS pm&if;xkwjf yefcw hJ ,f? 'gt h jyif {+yDv 16 &ufae‹uvnf; tzJ‹G 0ifEidk if aH ygi;f 53 Ekid if yH g&w dS hJ ukvor*~v‹l tcGit hf a&;aumfr&Sif tpnf;ta0;u - “jrefrmEkid if t H wGi;f vl‹tcGit hf a&;rsm; pepfwuscsK;d azmufra_ wG[m qufvufjzpfay:aea=umif;” axmufjycJyh gw,f? jrefrmppftpd;k &u jrefrmjynfoal wGukd Ekid if aH &;v_y&f mS ;cGihf ay;vdu k +f yDv‹kd ajymayr,fh +yD;cJw h EhJ pS f ZGev f twGi;f rSm Edik if aH &;orm; 20 ausmf pwifzrf;qD;cHc&hJ +yD;/ aemufyikd ;f rSmvnf; pma&;q&mawG/ usL&Sif q&mawG/ qENjyausmif;om;awG xyftzrf;cH&ygw,f? +yD;cJw h w hJ ywftwGi;f u a'guw f m qvdik ;f xGe;f oef;tygt0if Ekid if aH &;tusO;f om; 21 OD;udk v$waf y;cJw h m[m vlom;csi;f pmemaxmufxm;wJh taeeJ‹ v$waf y;cJw h mjzpfw,fv‹kd ppftpd;k &u ajymcJah yr,fh jynfya&muf jrefrmEkid if aH &; tuJcwfawGu ZGefvrSmusif;yr,fh tar&duef/ Oa&myEdkifiHrsm;tygt0if tmqD,H EkdifiHjcm;a&;0ef}uD;rsm; tpnf;ta0;rSm jyif;xefwhJ zdtm;ay;r_awGjzpfrvmatmif tcsed u f u kd f aqmif&u G w f mjzpfw,fv‹kd oH;k oyfc=hJ uygw,f? typftcwf&yfpJa&;udk=unfhwJhtcg “ppftpdk;&&JŒ vufeufeJ‹ +idrf;csrf;a&;vJvS,fa&; tpDtpOf atmufrmS typftcwf&yfp+J yD; tzJ‹G awGtaeeJ‹ Ekid if aH &;t& oabmwlnrD &_ wm r[kwb f J rdrw d ‹kd &ŒJ tcuftcJawGukd ,m,Doabm ajz&Si;f Edik jf cif;omjzpfa=umif;” typftcwf&yfpaJ &; rvkyEf ikd af o;wJh vufeufuikd t f zJ‹G tpnf;awGu ajym=uygw,f? 247


7J7ifhatmif

vl‹tcGit hf a&;csK;d azmufre_ ‹J ywfouf+yD; “{+yDv 16 &ufae‹u ukvor*~ vl‹tcGit hf a&;aumfr&Sif tpnf;ta0;uae jrefrmEkid if t H wGi;f rSm owfjzwfre_ ‹J n‡O;f yrf;EdyS pf ufra_ wGtygt0if vl‹tcGit hf a&; csK;d azmufra_ wGukd jrefrmppftyk pf k usL;vGeaf ewJt h wGuf tvGet f rif; pd;k &drzf , G &f mjzpfaew,f” vd‹k qH;k jzwfcyhJ gw,f? (ukvor*~v‹l tcGit hf a&; pHpk rf;ppfaq;ol rpPwm yDn&J ;kd [m rwfv 22 &ufae‹u tif;pdef tusO;f axmiftwGi;f Ekid if aH &;tusO;f om;awGe‹J awG‹qakH r;jref;aepOf jrefrmtm%mydik af wGu toHzrf;pufwyfqif+y;D cd;k ,lem;axmifcw hJ u hJ pd [ P mvnf; urBmwv$m;rSm jrefrmppftpd;k &tay: oufao tckid t f rmjyovdu k w f hJ vl‹tcGit hf a&;csK;d azmufr_ jy,k*w f ck jzpfcyhJ gw,f?) vl‹tcGit hf a&;csK;d azmufwu hJ pd aP wGxrJ mS jrefrmEkid if &H ŒJ tajccHtusq;kH vkyt f m;&Siaf wGvnf;jzpf+yD; vlOD;a&tm;jzifh EdkifiH&JŒ 60 &mcdkifE_ef;ausmf&SdwJh awmifolv,form;awGtay: wm0efa=upyg;/ wyf&u d mQ pyg;/ apwempyg;qd+k yD; t"rRtcGeaf umufwu hJ pd aP wG jzpfcyhJ gw,f? 2003 ckEpS f Zefe0g&D 24 &ufup+yD; yJc;l wkid ;f u0òrd‹e,frmS rtz twGi;f a&;rª; Adv k rf ;ª ode;f aX; u wm0efauspyg; tjrefq;kH ay;oGi;f zd‹k trde‹f xw k cf o hJ vd/k azazmf0g&D 18 &ufae‹uvnf; yJc;l wkid ;f 'du k Of ;D òr‹d e,ftwGi;f &Sd wm0efaus pyg; roGif;EkdifwJh aus;&Gmom;awGudk pyg;}udwfpufjzpfwJh [mvmpufudkyif toHk;rðyzdk‹ jypf'%f cswt hJ aeeJ‹ tm%mydik af wGu ydwyf ifcyhJ gw,f? jyifyayguaf ps;rSm pyg;wif; 100 udk usyaf iG 2 ode;f 5 aomif;E_e;f ayguaf eayr,fh tpd;k &t0,f'ikd u f ae usyaf iG 3 aomif;eJ‹ 0,fcw hJ myg? wm0efa=upyg;udk w{utwGuf 12 wif;uae 15 wif;t=um; a'otvdu k f trsK;d rsK;d owfrw S t f cGef aqmifcidk ;f a=umif; jynfwiG ;f uvmwJh owif;awGt& od&ygw,f? tcktcsed rf mS csi;f jynfe,f zvrf;òr‹d e,ftwGi;f u &dac:'gaus;&Gmudk òr‹d jywnfaqmufa&; pDrcH sut f wGuf &Gmom;awGukd t"rRz,f&mS ;/ tca=u;aiGray;b tdr, f majrrsm;odr;f ydu k /f t"rRtvkycf idk ;f aea=umif; vnf; tdE, dN -jrefrme,fpyfuvmwJh owif;awGu qdyk gw,f? jrefrmEkid if o H m;awG Edik if aH &;vGwv f yfciG rhf &Sb d ;l qdw k m a':atmifqef;pk=unf&ŒJ &Sr;f jynfe,f/ rE aW v;wkid ;f / rGejf ynfe,f/ &ckid jf ynfe,fe‹J csi;f jynfe,f pnf;±H;k a&;c&D;pOfawGukd =unfjh cif;tm;jzifh txift&Sm; awG‹Eikd yf gw,f? jrefrmppftpd;k &&JŒ vufatmufct H zJ‹G awGjzpfwhJ }uHŒzH‹G / rD;owf/ a'oqkid &f m at;csr;f om,ma&;tzJ‹G awGu a':atmifqef;pk=unfukd jynfoal wGu róudqzkd ‹kd c&D;pOfrwdik cf if +cdr;f ajcmuf [ef‹wm;cJo h vd/k aemufyikd ;f rSmvnf; a':atmifqef;pk=unfukd óuq d &kd aumif;vm;qd+k y;D wtdraf xmifukd aiGusyf 500 aumufwmrsK;d awGvnf; ðyvkycf w hJ ,fv‹kd od&ygw,f? 1990 ckEpS f arv 27 &uf taxGaxGa&G;aumufyrGJ mS trwfae&m 67 ae&m a&G;cs,w f ifajrm‡ ufccH &hJ +y;D wdik ;f &if;om;ud, k pf m;ðy Ekid if aH &;ygwaD ygi;f 19 ygweD ‹J zJ‹G pnf;xm;wJh jynfaxmifpw k ikd ;f &if;om;rsm; 248


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

'Dru dk a&pDtzJ‹G csKyf UNLD udv k nf; jrefrmppftpd;k &u 1992 ckEpS rf mS wzufowf rw&m;zsuo f rd ;f wmyg? tckxd Ekid if aH &;v_y&f mS ;cGihf r&ygb;l ? trwfae&m 80 &mcdik Ef e_ ;f ausmf tEkid &f wJh NLD ygw0D ifawGvnf; vGwv f yfwEhJ idk if aH &;v_y&f mS ;cGiu hf kd &aewm r[kwyf gb;l ? trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&; vkyfief;pOftwGif;rSm jynfolawGtaeeJ‹ EkdifiHa&;rSm vGwfvyfpGm yg0ifaqmif&u G cf iG [ hf m b,favmufta&;ygovJq+kd y;D jrefrmEdik if H tvkyo f rm;or*~rsm;tzJ‹G csKyf FTUB rS wJb G uftaxGaxGtwGi;f a&;rª; a'guw f maZmf0if;atmifukd ar;=unfw h t hJ cg æ “trsK;d om;jyefvnf oifjh rwfa&; vkyif ef;pOfqw kd m tpd;k &tzJ‹G tpnf;csn;f yJ vkyv f ‹kd &wm r[kwo f vdk ygww D ckxu J 'grrS [kwf ygwaD wGaygi;f pk+y;D vkyv f ‹kd &wmrsK;d r[kwyf gb;l ? 'DtrsK;d om;jyefvnfoihjf rwfa&; vkyif ef;pOf[m vlwikd ;f vlwikd ;f Edik if o H m;wkid ;f eJ‹oufqikd w f hJ vkyif ef;jzpfygw,f? 'Dvyk if ef;twGuf vlwidk ;f [m odz‹kd vo kd vdk yg0ifaqmif&u G zf ‹kd vnf;vdyk gw,f? odatmifq&kd if vlxv k w l ef;pm; tzJ‹G tpnf;awGu aomfvnf;aumif;/ rD', D mtzJ‹G tpnf;awGuaomfvnf;aumif; todynmay;zd‹k vykd gw,f? tJ'v D kd ynm ay;zd‹k twGuf vGwv f yfciG rhf &S&d if vkyv f ‹kd r&ygb;l ? yxrtqift h aeeJ‹ todynmay;r_awG us,u f s,f jyef‹jyef‹ jzpfvmatmif vlxt k odynmay;zd‹k twGuf vGwv f yfciG [ hf m r&Srd jzpfvt kd yfygw,f? 'Dvkd vGwv f yfrr_ &S&d if txifrmS ;tjrifrmS ;r_awG oHo,jzpfra_ wGukd y,fzsuv f ‹kd r&Edik yf gb;l ? 'gt h jyif tjyef tvSef em;vnfr&_ w dS hJ vkyif ef;aqmifwmawGvyk zf ‹kd vlxrk mS Ekid if aH &;vGwv f yfciG hf &&rSmjzpfygw,f? bma=umifv h nf;qdak wmh tpd;k &rvkyEf idk w f t hJ vkyaf wGukd vlxv k w l ef;pm;tzJ‹G tpnf;awGu vkyEf idk v f ‹kd jzpfygw,f? Oyrm ausmif;om;tzJ‹G tpnf;/ trsK;d orD;tzJ‹G tpnf;/ tvkyo f rm; v,form;tzJ‹G tpnf; awG pojzifh tJ't D zJ‹G tpnf;awGtwGi;f rSm vlrsK;d pHyk g0ifaewma=umifh vGwv f w G v f yfvyf vkycf iG hf &jcif;tm;jzifh vlrsKd;pHk cspf=unf&if;ESD;a&;twGuf wnfaqmufEdkifygw,f? ynmay;vkyfief;awG us,u f s,jf yef‹jyef‹vyk Ef ikd yf gw,f” vd‹k &Si;f jyygw,f? jrefrmppftpdk;&[m EkdifiHwumzdtm;ay;ta&;,lr_awG vkyfawmhr,f/ EdkifiHwumtultnD vdkcsifw,fqdk&if tay:,HtoHaumif;[pfwmrsKd;awG vkyfaqmifavh&Sda=umif; jrefrmhta&; oH;k oyfoal wGu ajymqdw k wfygw,f? {+yDv 'kw, d ywftwGi;f u etz ppftpd;k &u - “tpd;k &taejzifh a':atmifqef;pk=unf&ŒJ jrefrmEkid if H at;csr;f wnf+idraf &;twGuf óud;yrf;aer_awGukd tjynft h 0,H=k unfa=umif;eJ‹ tðyoabmaqmifwhJ enf;vrf;awGe‹J jy\emawGukd aqG;aEG;+y;D twlwuG vufwv GJ yk af qmifro S m jrefrmjynfoal wGtwGuf awmifw h if;+y;D pnf;vH;k nDnw G w f /hJ zH‹G òz;d wd;k wufwhJ Ekid if u H kd wnfaqmufEidk rf mS jzpfa=umif;” a=unmcsuf xkwcf yhJ gw,f? 249


7J7ifhatmif

'Dupd eP ‹J ywfouf+yD; jrefrmEkid if v H ;kH qdik &f m &[ef;ysKrd sm;or*~ (tdE, dN ) ABYMU OuUX OD;ynm0&udk av#mufxm;ar;jref;=unf&h mrSm - “etz u yg;pyfe‹J yJ awG‹qakH qG;aEG;a&;ajymaewm t}udraf ygi;f ra&rwGuEf idk af tmif rsm;ae+yD? 'gayrJh wu,fv h ufawG‹rmS awG‹qakH qG;aEG;a&;eJ‹ywfoufv‹kd bmrS r,fr,f&& jyowmr&Sad o;ygb;l ? tckwcg etz u awG‹qakH qG;aEG;a&;vdv k m;ygw,f/ a':atmifqef; pk=unfukd av;pm;ygw,fv‹kd ajymvmjyef+yD? tckvakd jymwmu Edik if jH cm;u tultnDawG&atmifv‹kd ajymwmvm;/ 'grrS [kwf zdtm;ay;r_awG avsmah tmifv‹kd ajymwmvm;? 'DtajymrsK;d awGu ±d;k tDae+yDr‹kd Edik if jH cm;tpd;k &awG tpd;k &r[kww f hJ tzJ‹G tpnf;awGu ,H=k unfz‹kd xuf ajymwJyh *k K~ v d u f , kd w f idk u f a&m ud, k phf um;udk ,H=k unfr&_ ydS govm;? tajymxuf vufawG‹jzpfz‹kd ta&;}uD;ygw,f? tck wkid ;f jynf&ŒJ jy\emu aq;+rD;wdek ‹J ukovd‹k &r,fh taetxm;rsK;d r[kwb f ;l qdw k m ppfacgi;f aqmifawG em;vnf oabmayguo f ifw h m=um+y?D vufawG‹rygbJ tajymcsn;f oufoufuawmh bmrSjzpfvmrSmr[kwb f ;l ” vd‹k rde‹f =um;cJyh gw,f? &Spaf v;vH;k ausmif;wku d q f &mawmf OD;ynm0& rde‹f =um;ovdyk J jrefrmppftpd;k &[m awG‹qakH qG;aEG;a&; vdv k m;oa,mif t}urd }f urd x f w k af zmfajymqdak ecJah yr,f/h Edik if w H um todik ;f t0dik ;f uawmh jypf'%fcwf ta&;,lra_ wGukd ydrk w kd ;kd csŒJ vkyaf qmifcw hJ mawGvnf; awG‹&ygw,f? {+yv D 14 &ufae‹u vlZifbwfòr‹d rmS usi;f ycJw h hJ Oa&myor*~ Ekid if jH cm;a&;0ef}u;D rsm; tpnf;ta0;uae jrefrmjynfta&;eJ‹ywfouf+y;D qH;k jzwfcsurf sm; csrw S &f mrSm - “jrefrmppfAv kd cf sKyfawGtay: jypf'%fcwf ta&;,lr_udk xyf+yD; wESpfwkd;csJŒvdkufa=umif;/ trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;twGuf ta&;ygwJh udp&P yfawGrmS odomxif&mS ;wJh wd;k wufra_ wG rawG‹b;l qd&k if Oa&myor*~taeeJ‹ jypf'%fcwf ta&;,lr_ topfukd tckEpS f atmufwb kd m 29 &ufrmS taumiftxnfazmfrmS jzpfa=umif;/ jypf'%fcwf ta&;,lr_ topfrmS tm%m&Sirf sm;eJ‹ taygi;f ygrsm; ADZmydwyf ifc&H wJph m&if; xyfrw H ;kd csŒJ jcif;/ ydik q f idk yf pPn;f OpPmrsm; xde;f csKyfjcif;/ vufeufa&mif;csry_ w d yf ifjcif;awG yg0ifa=umif;” qH;k jzwfcyhJ gw,f? 'gt h jyif Ekid if w H um tvkyo f rm;tzJ‹G tpnf;}uD;jzpfwhJ ILO u jrefrmppftpd;k &tay: jypf'%fcwf ta&;,lra_ wGukd 2000 ckEpS f ZGev f up+yD; vkycf w hJ myg? 2003 ckEpS rf mS vnf; jrefrmjynfwiG ;f rSm t"rR kH r,f ta&;,lcw hJ mjzpfygw,f? jrefrmjynf vkyt f m;ay;cdik ;f apr_awG &Sw d t hJ wGuf ILO uae xkwrf ypf±w twGuf zH‹G òz;d r_taxmuftulðya&;tpDtpOfawG &yfqidk ;f ypfcyhJ gw,f? ILO tzJ‹G twGi;f rSm xkwyf ,fwhJ tpOftvmr&SdwJhtwGuf tckvdk jrefrmEdkifiHudkvnf; xkwfy,fwJh tqifhxd ra&mufcJhwmvdk‹ avhvmolawGu ajymygw,f? Edik if w H umtvkyo f rm;or*~rsm;tzJ‹G csKyf ICFTU tzJ‹G }uD;uvnf; 2001 ckEpS f rwfv 1 &ufae‹u 250


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

usi;f ywJh wdu k sKn d v D mcHrmS jrefrmjynftay: zdtm;ay;ta&;,la&;twGuf qH;k jzwfcsuf 10 csuf hf if&ef/ jrefrmjynftay: ILO csrw S cf yhJ gw,f? t"dutcsuaf wGxrJ mS FTUB tay: axmufcrH _ ydrk jkd r‡iw &JŒ 2000 ckEpS f ZGev f ta&;,lq;kH jzwfcsuu f kd vufawG‹tm;jzifh taumiftxnfazmf&mwGif ydrk kd xda&mufa&;twGuf aqmif&u G &f ef/ jrefrmh'rD u dk a&pD&&Sad &; &nf&, G cf sut f wGuf tjynfjynfqikd &f m aiGa=u;&HyakH iGtzJ‹G tpnf;rsm;tay: ydrk zkd t d m;ay;&efe‹J 'Dru kd a&pDwnfaqmufa&;eJ‹ t"rRvyk t f m;ay; yaysmufapa&;wd‹k atmifjrifap&ef tmqD,t H zJ‹G 0if Ekid if rH sm; ulnv D mapzd‹k pnf;±H;k &ef qdw k hJ tcsuaf wG yg0ifcyhJ gw,f? jrefrmppftpd;k &bufuvnf; ukvor*~ txl;ud, k pf m;vS,f &mZmvDtpfar;vfukd tacguaf cgut f cgcg jynf0ifcGifhay;cJh+yD; awG‹qHkaqG;aEG;a&; tcsdefqJGaecJhygw,f? EkdifiHwumvGwf+idrf;csrf;omcGifhtzJG‹udk k nf; ±H;k zGichf iG ðhf ycJyh gw,f? ICRC udk &Sr;f jynfe,ftwGi;f oGm;a&mufciG ahf y;cJ+h y;D jynf0ifciG ðhf ycJo h vd/k ILO udv =opa=w;vsm;tpdk;&tultnDeJ‹ vl‹tcGifhta&;oifwef;vnf; zGifhvSpfay;cJhygw,f? 'ghtjyif tpd;k &r[kww f t hJ zJ‹G tpnf;awGukd 0ifa&mufvy_ &f mS ;cGiðhf yjcif;/ tdref ;D em;csi;f Edik if aH wGjzpfwhJ w±kw/f tdE, dN / b*Fvm;a'h&/fS xkid ;f Ekid if eH ‹J ESpEf ikd if aH cgi;f aqmifyikd ;f tjyeftvSecf &D;pOfawG csrw S af qmif&u G Ef idk jf cif;eJ‹ pD;yGm;a&;/ ukeo f , G af &;/ o,f,yl ‹kd aqmifa&; oabmwlncD suaf wG &,lEikd jf cif;/ r=umcif&ufyikd ;f twGi;f AdkvfcsKyfrª;}uD; oef;a&$&JŒ vmtdkc&D;pOftwGif; oabmwlnDcsuftopfawG vufrSwfa&;xdk;r,fh tvm;tvm&Sjd cif;awG[m jrefrmppftpd;k &bufu auseyftm;&r_awGjzpfygw,f? jrefrmppftpd;k &[m ukvor*~tygt0if Ekid if w H umeJ‹ tdref ;D em;csi;f Ekid if aH wGtwGi;f rSm yHo k ¾mef trsKd;rsKd;eJ‹ zdtm;ay;r_awGavsmhusatmif/ tultnDawG&&Sdatmif óud;yrf;aqmif&Gufaeygw,f? jrefrmhEidk if aH &;tiftm;pkawGuvnf; trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&;twGuf awG‹qakH qG;aEG;yJjG zpfapzd‹k jynfyEkid if aH wG&ŒJ zdtm;ay;r_[m xda&mufwahJ jcvSr;f awG jzpfapEkid af =umif; ajymqd=k uygw,f? +yD;cJw h w hJ ESpt f wGi;f ppftpd;k &[m a':atmifqef;pk=unfe‹J ,H=k unfrw _ nfaqmufwhJ vuQ%mudk yg;pyfuajymovdk vufawG‹tm;jzifh xdxad &mufa&muf rjyocJyh gb;l ? 'gayrJv h nf; vlxak cgi;f aqmif uawmh pnf;±Hk;a&;c&D;pOfawGtwGif;rSm &&SdaecJhwmuawmh jrefrmwkdif;&if;om;jynfolawG&JŒ ,Hk=unfr_jzpf+yD;/ 'D,Hk=unfr_[m tem*wfjrefrmEkdifiHawmf jyefvnfwnfaqmufa&;twGufyg ta&;ygwahJ jcvSr;f tjzpf tckid t f rmwnf&adS erSmjzpfygw,f? ÔÔÔÔÔÔÔ

251


7J7ifhatmif

oabmxm;csif;wku d q f idk Ef idk yf ghrvm; (13 ESp=f umoGm;+yD jzpfwhJ a&G;aumufyaJG e‹rmS ) 26 ESpfvHk;vHk; pD;yGm;a&;c|wfòcHusr_eJ‹ vl‹tcGifhta&;uif;rJhaer_awGa=umifh jrefrmjynfolawG[m vGwv f yfrt _ &omudk iwfrw G v f mwmeJ‹tr# jrefrmppftpd;k & usi;f yay;cJw h hJ 1990 ckEpS f arv 27 &uf taxGaxGa&G;aumufyrGJ mS tm;oGecf eG pf u kd f yg0ifrx J nfch =hJ uygw,f? ay;vmcJw h hJ tcGit hf a&;twkid ;f ppftm%m&Sipf epfukd z,f&mS ;ypfr,fqw kd hJ &nf&, G cf suaf wG &Scd =hJ uygw,f? “'Dru kd a&pD/ vl‹tcGit hf a&;eJ‹ &cdik t f rsK;d om;tcGit hf a&;awGukd &csiw f q hJ ENe‹J 90 ckEpS f a&G;aumufyu GJ kd yg0if,SOfòydifcJhwmyg? usaemfhvdkygyJ jynfolawGrSmvnf; 'DqEN&SdaecJh=uw,f” vdk‹ &ckdifjynfe,f/ &aohawmifòr‹d e,f rJqENe,ftrSwf 2 rSm ta&G;cs,cf cH &hJ wJh jynfo‹l vw $ af wmfu, kd pf m;vS,f OD;omEd;k u a&G;aumufy0GJ ifcw hJ hJ &nf&, G cf suu f kd ajymjywmyg? tdE, dN -jrefrme,fpyftajcpdu k f Zdrk ;D aoG;pnf;nDnw G af &;tzJ‹G rS A[dt k vkyt f r_aqmif aumfrwD0if OD;',feu D vnf; “usaemfw‹kd a'orSm vlxu k a&G;aumufyGJ umvwke;f u Ekid if aH &;Ek;d =um;r_ odyrf xufoef cJb h ;l ? olw‹kd ow d mu wpn ðywfus&if awmf+yq D w kd hJ OD;wnfcsuaf wmh &Sw d ,f? 'gx h ufryd=k ubl;? wD;wdeef ‹J wGe;f ZHòr‹d e,f rJqENe,fajrtm;vH;k rSm wpn ud, k pf m;vS,af vmif; wa,mufrS ta&G;rcH&bl;? NLD eJ‹ ZNC (Zdr k ;D trsK;d om;uGe*f &uf)udyk J yHak tm+yD; rJay;cJ=h uw,f” vk‹d ajymygw,f? ppftpd;k &u w&m;r#w+yD; vGwv f yfoef‹&iS ;f wJh a&G;aumufyu GJ kd usi;f yay;r,ft h a=umif; tJ't D csed u f urBmudk xkwaf zmfajymcJah yr,fh a&G;aumufyu GJ mvtwGi;f rSm bufvu kd rf a_ wG/ rormr_awGawmh &Scd w hJ mygy?J “usaemfw‹kd rJqENe,frmS qd&k if rqvacwfu aumifppD ma&;awG[m a&G;aumufyeGJ ,fajrrSm rJpma&;awG vkycf w hJ ,f? rJay;oltrsm;pku todynmenf;yg;wJh awmifov l ,form;awG jzpfwma=umifh rJxnfw h hJ ae&mrSm vdrw f mcHc&hJ w,f? Oyrm rJ±pkH ma&;awGu wHqyd w f ;kH ±du k w f rhJ iS u f kd vufrmS okw+f yD; rJay:rSm ayuscH ikd ;f wmrsK;d ayg?h rJa&wGuw f t hJ cg tJ'rD aJ wG[m y,frjJ zpfuek af &m? rJay;wJo h al wGu ud, k óf uduw f hJ ygwu D ay;cJw h hJ zdwpf mud, k v l mawmh zdwpf may:u ta&miftaoG;ud=k unf+h yD; b,fygwu D kd rJxnfh 252


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

awmhr,fqw kd m rJpma&;awGu odae=uwmud;k ” vd‹k ppfuikd ;f wkid ;f / ykvòJ r‹d e,f rJqENe,ftrSwf 1 uae kd pf m;vS,f OD;oef;pde&f ŒJ ud, k pf m;vS,jf zpfco hJ l OD;atmifjrifah usmu f a&G;cs,cf cH &hJ wJh NLD v$waf wmfu, a&G;aumufyu GJ mv tawG‹tóuHwckukd ajymjycJw h myg? rJa&wGuw f t hJ cg ykvòJ rd‹e,fwckv;kH rSm rJaygi;f 6 axmifausmf y,frjJ zpfcyhJ gw,f? ppftpd;k &}uD;rª;usi;f yay;wJh a&G;aumufyrGJ mS wwdik ;f jynfv;kH twkid ;f twmeJ‹ rJvrd rf a_ wG &Scd w hJ ,fv‹kd ajymcJ=h uayr,fh 90 ckEpS f a&G;aumufyrGJ mS jynfoal wG[m NLD udk rJyakH y;cJw h t hJ wGuf 82 &mcdik Ef e_ ;f ausmf tEkid &f cJyh gw,f? ppftpd;k &&JŒ vufuikd 'f w k jf zpfwhJ jrefrmhq&kd , S v f pfvrf;pOfygww D jzpfvJ wdik ;f &if;om; pnf;vH;k nDnw G af &;ygwu D awmh 2 &mcdik Ef e_ ;f avmufyJ &cJyh gw,f? a&G;aumufyrGJ mS ud, k b hf uftom&zd‹k rJvrd cf ahJ yr,fh ppftpd;k &&nfreS ;f csuf txrajrmufcyhJ gb;l ? 'D v d k e J Œ yJ jref r mppf t pd k ; &acgif ; aqmif Ad k v f c sKyf r ª ; }uD ; apmarmif u a&G ; aumuf y J G r wd k i f c if u “wyfrawmfom;awG[m a&G;aumufyrGJ wkid cf if wdik ;f jynfukd ,m,Dxrd ;f ay;wmjzpfw,f? a&G;aumufyGJ +yD;wJt h cg tEdik &f ygwu D kd tm%mvJa$ y;r,f? 'Dupd +P yD;wmeJ‹ usaemfw‹kd ppfwef;vsm;udjk yefr,f” qd+k yD; wdkif;odjynfod uwday;cJhwmudk vufudkif'kwfygwD ta&;edrfhoGm;wmeJ‹tr# jynfol‹v$wfawmf ud, k pf m;vS,af wGvufxJ tm%mvJt $ yfjcif; r&Sad wmhygb;l ? a&G;aumufyJG+yD;vdk‹ 2 vt=umrSm/ ppftpdk;&ay;cJhwJhuwdtwkdif; taumiftxnfazmfEdkifatmif kd pf m;vS,af wG[m &efuek òf r‹d Zlvikd v f 28 &ufe‹J 29 &ufae‹rmS NLD A[dOk ;D pD;tzJ‹G 0ifawGe‹J v$waf wmfu, *ENcD rf;rrSm tpnf;ta0;vkycf +hJ yD; &ufaygi;f 60 twGi;f v$waf wmfac:zd‹k ppftpd;k &udk awmif;qdck =hJ u ygao;w,f? ppftpdk;&bufu v$wfawmfudk,fpm;vS,fawGrSm zJG‹pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'a&;qJGa&;twGufyJ wm0ef&w dS ,fqw kd hJ 1§90 trde‹f ukd xkwjf yefcyhJ gw,f? 1§90 trde‹f e‹J jynfo‹l ud, k pf m;vS,af wG&ŒJ tcGihf ta&;udk [ef‹wm;cJ+h yD;/ 1992 ckEpS f atmufwb kd mv 2 &ufrmS trde‹f trSwf 13§92 xkwjf yefcu hJ m e0w trsK;d om;nDvmcHe‹J xyfraH xmifajcmufqifz‹kd óu;d yrf;vmjyefygw,f? nDvmcHu, kd pf m;vS,f 702 a,mufxrJ mS trsm;pk[m e0w pdwóf uduu f , kd pf m;vS,af wGukd xnfo h iG ;f xm;wmjzpfovd/k nDvmcH usi;f ya&; vkyx f ;kH vkyef nf;udv k nf; wif;usypf mG csKyfuikd cf yhJ gw,f? k pf m;vS,af wG E_wx f u G v f u kd w f t hJ cg e0w ppftyk pf k 1995 ckEpS rf mS trsK;d om;nDvmcHuae NLD ud, [m pdww f idk ;f us c&D;rqufEidk af wmhbJ nDvmcHusi;f ya&;OD;wnfcsux f u J ta&;}u;D qH;k jzpfwhJ “tem*wf 253


7J7ifhatmif

jrefrmhEkdifiHa&; OD;aqmifr_tcef;u¾rSm wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmifa&;” qdkwJh trsKd;om; nDvmcHusi;f ya&; OD;wnfcsut f rSwf 6 [m oJxaJ &oGeb f 0udk qdu k af &mufued ;f ygy?J ppftpd;k &&JŒ vdrn f m&ufpufra_ wGuawmh tqH;k owfroGm;cJyh gb;l ? 1988 ckEpS f ppfwyftm%modr;f +y;D uwnf;u tdE, dN Ekid if u H kd xGucf gG vmwJh udx k eG ;f xGe;f OD; (ordik ;f t"du'kw, d ESpaf usmif;om;) uawmh - “ppftpd;k &vkyaf y;r,fh a&G;aumufyu GJ kd t,Ht k =unfr&Sw d ma=umifh vufeufuikd w f u dk rf ,fqw kd hJ &nf&, G cf suef ‹J xGuv f mcJw h myg? 'gayrJh rJpm&if;awGvnf;a=unma&m tawmf0rf;om&w,f? jynfolawGu ppftm%m&Sifpepfudk w&m;0ifenf;eJ‹ +idrf;csrf;wJhenf;eJ‹ ðzwfcsEikd af wmhr,fayg?h 'Dvrkd sK;d awG;xifcw hJ ,f” vk‹d ajymjyygw,f? jynfo‹l qENuawmh uae‹txd txajrmufjynfph jkH cif; r&Sad o;ygb;l ? yg;±dkuf&if em;udkufr,fqdkwJht}uHeJ‹ ppftpdk;&[m v$wfawmfudk,fpm;vS,fawGtygt0if tv$m toD;oD;u tm%mzDqefoal wGukd zrf;qD;axmifcsjcif;/ tcGit hf a&;rSeo f r# ydwyf ifwm;qD;jcif;awGe‹J ESrd ef if;cJyh gw,f? 'Duae‹txd v$waf wmfu, kd pf m;vS,af ygi;f 18 a,muf[m zrf;qD;xdr;f odr;f cH&qJyg? tenf;qH;k Ekid if aH &;tusO;f om; 82 a,muf[m tusO;f axmifawGtwGi;f rSm ESyd pf ufowfjzwfc&H +yD; jzpfygw,f? ppftpd;k &[m jynfyEkid if aH wGu jyif;xefwzhJ t d m;ay;r_awGukd rd;k óu;d ypfxef;vufe‹J umwJeh nf;eJ‹ wcgw&H toHk;ðycJhayr,fh jrefrmjynfwGif;rSm jzpfay:aewJh pD;yGm;a&;tusyftwnf;/ aiGa=u;uarmufu/ ynma&;ta[modujH zpfra_ wGukd a&&Snu f muG,zf ‹kd enf;vrf;aumif;r&ygb;l ? ppftpd;k &twGuaf wmh Edik if aH &;t& rSm;,Gi;f pGmarG;zGm;cJw h ,fv‹kd ,lqxm;wJh 90 ckEpS af &G;aumufyGJ &v'foaE<om;udk zsuq f ;D zd‹k enf;vrf; r&Syd gb;l ? olŒ&JŒ t"dutm;òyid t f yk pf &k ,fv‹kd owfrw S x f m;wJh NLD uvnf; 90 ckEpS f a&G;aumufy&GJ v'f taumiftxnfrazmfrcsi;f a&G;aumufyo GJ pfvyk rf mS r[kwb f ;l vd‹k twdtvif;ajymcJyh gw,f? 'gt h jyif jynfov l x l u k ay;tyfvu kd w f hJ wm0eft& v$waf wmfac:,lEikd af &;twGuf wkid ;f &if;om; ygwD aygi;f pH/k v$waf wmfu, kd pf m;vS,af wGe‹J xyfqifw h ;kd csŒJ zJ‹G pnf;vmwJh CRPP uvnf; tm;,l jyifqifae ygw,f? ppftyk pf u k a':atmifqef;pk=unf&ŒJ jynfe,fpnf;±H;k a&; c&D;pOfawGtwGi;f rSm enf;aygi;f pHek ‹J ydwq f ‹kd [ef‹wm;aewJ=h um;u jynfov l x l [ k m aomif;aomif;jzjz óudqt kd m;ay;cJ=h uygw,f? 254


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

/ CRPP eJ‹ wkid ;f &if;om;jynfoal wGuawmh [efcsun f pD mG aygi;f pyfEikd af &;twGuf pwifav#muf vSr;f ae=uyg+yD? ppftpd;k &om tjrifreS &f +yD; a&G;aumuf&v'fukd todtrSwðf ycJ&h if wdik ;f jynftwGuf aumif;rGefwJhtajctaeudk a&muf&SdvmEkdifa=umif; a&G;aumufyJG 13 ESpfajrmufae‹rSm wifjy vdu k &f ygw,f?

NLD

arv 26 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

255


7J7ifhatmif

tcsdeaf umif;udk toH;k csvJo G rl sm; (2003 ckEpS f arv 30 &uf 'Dy, J if;vky}f uo H wfjzwfrt _ +y;D a&;om;onfh aqmif;yg;jzpfygonf? ZGev f 3 &ufwiG f rZÆrd owif;XmerS wifjycJo h nf?) jrefrmjynfoal wGcspjf rwfE;kd wJh a':atmifqef;pk=unf/ wwd,t}urd af jrmuf zrf;qD;xde;f odr;f cH&jyefyg+y?D arv 30 &ufae‹u ppfuikd ;f wdik ;f twGi;f pnf;±H;k a&;c&D;vSnv hf nf&if; a&OD;òrd‹teD; usn&f mG rSm jrefrm ppftpd;k &u vlra_ &;toif;qd+k yD; zJ‹G pnf;xm;wJh jynfaxmifp}k uHŒcdik af &;eJ‹ zG‹H òzd;a&;toif;0ifawGe‹J 'Drkdua&pDta&; axmufcHolawGt=um; taotaysmufjzpfapwJh t=urf;zufwdkufcdkufr_t+yD; zrf;qD;d cHvu kd &f wmyg? jynfwiG ;f owif;&yfuu G af wGu “tckvkd ±ke;f &if;qefcwfrj_ zpfatmif jrefrmtm%mydik af wGu jrefrmjynf&ŒJ 'kw, d òrd‹awmf rE aW v;eJ‹ rH&k mG òrd‹&dS ESp}f uD;tusO;f om;awGukd 'Da'oqD v$w+f yD; zefw;D cdik ;f cJw h ,f/ tusO;f om;awGukd vkyaf qmifcsuf atmifjrifc&hJ if axmifuv$waf y;r,f/ usyaf iG 3 ode;f qkcsr,fq+kd y;D pnf;±H;k odr;f oGi;f cJw h ,f” vd‹k qdyk gw,f? tcif;jzpfymG ;&mrSm vl 4 OD; aoqH;k cJ+h yD; xdcu kd 'f %f&m&ol 50 &Sw d ,fv‹kd jrefrmppftpd;k & owif; xkwjf yefa&; tzJ‹G acgi;f aqmifu Adv k rf ;ª csKyf oef;xGe;f u ajymayr,fh trnfpm&if;eJ‹ owif;xkwjf yefchJ wmawmh r[kwyf gb;l ? (wcsKŒd owif;awGtqdt k & t=urf;zufwu kd cf u kd cf w hJ hJ tusO;f om;awGukd rH&k mG òr‹d &dS taemufajrmufwikd ;f ppfXmecsKyftwGi;f owfjzwfc+hJ yD;/ tavmif;awGukd rD;&_Œd azsmufzsucf w hJ ,fv‹kd od&ygw,f?) etz [m urBmEh b kd ,f+ird ;f csr;f a&;qk&iS f a':atmifqef;pk=unfukd 19 v =umjrifw h hJ aetdrt f us,cf sKyf uae 2002 ckEpS f arv 6 &ufae‹u v$waf y;cJw h m ta=umif;&Syd gw,f? Edik if w H um zdtm;ay;r_awG avsmu h sz‹kd / Edik if &H yfjcm;tultnD&zd‹k jyefvw $ af y;cJw h myg? a':atmifqef;pk=unfukd tus,cf sKyfu v$waf y;wke;f u “ESpOf ;D ESpb f uft=um; ,H=k unfrw _ nfaqmuf+yD;+yD/ orkid ;f pmrsuEf mS opf zGiv hf u kd +f yD” vdk‹ qdkcJhayr,fh vGwfajrmufvmt+yD; wESpfwmtwGif;udk jyef=unfhwJhtcg wdk;wufwJh EkdifiHa&; ðyjyifajymif;vJra_ wGawmh raqmif&u G cf yhJ gb;l ? vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf OD;aqmifwJh trsKd;om;'Drkdua&pDtzJG‹csKyfeJ‹ wdkif;&if;om; 256


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tiftm;pkawGu trsK;d om;&if=um;apha&;twGuf t"dym` ,f&w dS hJ aqG;aEG;yJaG wG vkyzf ‹kd awmif;qdck ahJ yr,fh etz bufu “ðyjyifajymif;vJa&;twGuf wajz;ajz;csi;f vky&f r,f” qdw k hJ ta=umif;jycsuef ‹J vSnyhf wf a&SmifuiG ;f aecJyh gw,f? jrefrmppftpd;k &[m Edik if w H umtv,frmS rsuEf mS &vd‹k &jim; Edik if aH &;tusO;f om;awGukd xH;k pHtwdik ;f h jyif vlxk vufvpD w d v f w $ cf o hJ vd/k NLD ±H;k cJaG wGukd jynfe,fe‹J widk ;f tESŒH rSm jyefziG chf iG ðhf ycJyh gw,f? 'gt acgi;f aqmifukd wdik ;f jynfw0Sr;f pnf;&H;k a&;c&D;awG xGucf iG ðhf ycJyh gw,f? 'gayrJh jynfoal wGukd Edik if aH &;rSm vGwv f yfwv hJ y_ &f mS ;cGiahf wmh ray;cJyh gb;l / a':atmifqef;pk=unf aetdrt f us,cf sKyfu vGwv f mt+yD; EkdifiHa&;v_yf&Sm;ol r,foDv&Sif/ wyfrawmfom;/ usL&Sifq&mawGeJ‹ ausmif;om;awGudk vdkufvH zrf;qD;cJw h mygy?J 'gt h jyif Edik if aH &;tusO;f om;awGuv kd nf; c|i;f csurf &Sd v$wrf ay;cJyh gb;l / 'Duae‹txd Ekid if aH &;tusO;f om;aygi;f 1300 avmuf zrf;qD;cHxm;&qJyg? tcsut f vufawGu=kd unfw h t hJ cg etzppftpd;k &[m Ekid if w H umtv,frmS 0ifqef‹Eikd zf ‹kd 'Dru kd a&pD hf pS cf iG ðhf ywm acgi;f qmif a':atmifqef;pk=unfukd jyefvw $ af y;cJw h m/ Ekid if w H 0Sr;f NLD ±H;k cJaG wGukd zGiv uvJ+G yD; usew f b hJ ufawGrmS awmh wif;usypf mG qufvufcsKyfuikd cf w hJ mygy?J vlxkacgif;aqmifudk v$wfay;cJhayr,fh &csifwJhEkdifiHwumtultnDawG xifoavmufr&cJhovdk/ 'Dhxufqdk;wmu ydkrdkjyif;xefwJh zdtm;ay;awGudkom &ifqdkifcJh&ygw,f? ILO u tckESpftwGif; jrefrmjynfwGif;rSm t"rRvkyftm;ay;cdkif;apr_awG &SdaewJhtwGuf ILO uae xkwfrypf±Hkwr,f ta&;,lovd/k Oa&myor*~uvnf; trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&;twGuf ta&;ygwhJ udpaP wGrmS odomxif&mS ;wJh wd;k wufra_ wG rawG‹&bl;qd&k if jypf'%fcwfta&;,lrt _ opfukd vmr,fh atmufwb kd m 29 &ufrSm taumiftxnfazmfygvdrfhr,ff? tar&duefuvnf; jrefrmppftpdk;&udk acgif;rm+yD; t=urf;zufwt hJ pd;k &tjzpf owfrw S v f u kd yf gw,f?f etz taeeJ‹ Edik if }H uD;d awGe‹J urBmt h zJ‹G tpnf; }uD;awG&JŒ ydkrdkwufºuGwJhqHk;jzwfcsufawGudk óuHaecJhwm jzpfygw,f? 'Dvdk awG‹óuHvmwmeJ‹tr# olw‹kd &ŒJ vrf;pOf[m vufawG‹rmS tvkyrf jzpfreS ;f odvmygw,f? 'gt h jyif rE aW v;wdik ;f / &Sr;f -rGe-f &ckid -f csi;f -ucsif jynfe,fawGe‹J ppfuikd ;f wdik ;f pnf;±H;k a&;c&D;pOfawGrmS a':atmifqef;pk=unfukd jynfoal wGu wufºuGpmG tm;ay;cJw h m[m etz udk txdww f vef‹jzpfap rSmyg? vlrv _ w G v f yfciG &hf w dS hJ 'Dru dk a&pDpepfukd ESpòf cduv f v kd m;aea=umif; jynfoal wGu txl;wvnf jyocJw h myg? a':atmifqef;pk=unfuvnf; jyefvw G w f t hJ csed t f wGi;f &vmwJh tcGit hf a&;udk vufvw $ f rcHbJ jynfov l x l t k =um;rSm yl;yl;uyfuyfaejycJw h t hJ wGuf tm%mvufvw $ v f pkd w d rf &Sw d hJ ppftpd;k &[m rcHr&yfEidk jf zpfrmS yg? 257


7J7ifhatmif

yxrykid ;f c&D;pOfawGuae aemufq;kH c&D;pOfawGtxd ppfaxmufvrS ;f a&;u aemufu, G u f ae óu;d udik +f y;D vufuikd 'f w k f }uHŒzH‹G awGukd t=urf;zufoifwef;awG ay;cJyh gw,f? a':atmifqef;pk=unfe‹J jynfoal wG awG‹qckH sed rf mS um;awGe‹J vltyk =f um;xJ twif;armif;0ifvm/ 'kwf "m; avmufav;*Ge‹J ypfcwf/ +cdr;f ajcmufenf; aiGay;enf;awGo;kH +yD; &Gmom;awGukd uef‹uu G q f ef‹usio f al wGtjzpf zefw;D cJyh gw,f? 'gayrJhvnf; wcsKdŒae&mawGrSm }uHŒzHG‹awGudk,fwdkif a':atmifqef;pk=unfudk vuftkyfcsD&Spfcdk;cJhyg ao;w,f? vlx&k ŒJ tm;ay;axmufcrH [ _ m c&D;pOfwckcsi;f tvdu k f wd;k jrifv h mcJw h myg? etz [m a':atmifqef;pk=unfeJ‹ tzJG‹0ifawGudk trsKd;rsKd;aESmifh,SufcJhayr,fh +idrf;csrf;a&; vrf;pOfqu GJ ikd x f m;wJh vlxak cgi;f aqmife‹J t=urf;zufvrf;pOfuo kd m tpOfwpdu k q f u GJ ikd af vh&w dS hJ ppftyk pf k acgif;aqmifydkif;t=um;rSm vkyf[eft& xdyfwdkufwdk;vmcJhwmygyJ? +cdrf;ajcmufzdESdyfaewJh=um;u jrefrmjynfoal wG[m olw‹kd vv kd m;wmudk ra=umufr&GŒH ydw k ;kd vd‹k om txift&Sm;jyoaecJw h myg? 'ga=umifh rlvuwnf;u ðyjyifajymif;vJa&;udk rvkv d m;wJh ppfacgi;f aqmifawGtzd‹k xdyw f u kd &f ifqikd af &; vrf;pOfa[mif;udk jyefvnfqyk u f ikd v f mcJw h m jzpfygw,f? wenf;tm;jzifh jynfov l x l &k ŒJ Edik if aH &; Ed;k =um;wufºurG e_ ‹J 'Dru dk a&pDacgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unf&ŒJ atmifjrifru _ kd tm%m&Sipf pftpd;k &u ESyd u f yG af &;rl0g'usio hf ;kH +yD; zsuv f zkd suq f ;D vkyv f u dk w f myg? 'gt h jyif tD&wfppfyt GJ +yD; urBmw0Sr;f ukvor*~&ŒJ tcef;u¾udk ar;cGe;f xkwaf ecsed /f ukvor*~ txl;ud, k pf m;vS,f rpPwm &mZmvDu Edik if w H umrSm jrefrmjynftay: ðyjyif ajymif;vJa&;oabmxm; vdkufaumuf+yD;vdk‹ r=umcifrSm trsKd;om;&if=um;apha&;twGuf jrefrmjynfudkvmr,fh 10 }udrf ajrmufc&D;pOfeJ‹vnf; tcsdefudkufyg? EdkifiHaygif;pHku tav;teuf tm±Hkpdkufaecsdefjzpfygw,f? 'Dtcsed rf sK;d [m etz udk aoa&;&Siaf &;wr# ta&;}uD;apygw,f? 'gayrJh tm%mvufrv$waf &;udo k m vdv k m;wJt h wGuf tm%mvJ&$ r,fh jzpfpOfawGukd ausmv f m$ ; Ekid rf ,ftxife‹J tcsed q f x GJ m;Ekid af tmif tckvkd yufpufwt hJ }ueH ‹J jynfov l x l t k wGi;f oyf±ad_ oG;cJeG nf;udk usio hf ;kH vku d yf gw,f? vlxv k y_ &f mS ;r_ tm;}u;D rvmatmif [ef‹vu dk w f myg? vlxak cgi;f aqmifukd vlxek ‹J k vkyf tr_aqmifaf wG tus,cf sKyf uif;uGmatmif zrf;qD;vdu k w f myg? NLD OuUX/ 'kOuUXeJ‹ A[dt dk f csxm;cH&ovd/k ygwt dD zJ‹G 0ifawGvnf; zrf;qD;cH&ygw,f?f 'gt h jyif Edik if w H 0Sr;f u NLD ±H;k awGe‹J wuUov aumvdyaf wG ydwv f u kd yf gw,f? aemufjyefqw GJ ahJ jcvSr;f rsK;d udk etz u av#mufvrS ;f vdu k w f myJjzpfygw,f? wdik ;f jynf&ŒJ vuf&t dS ajctae[m tzufzufu ,d, k iG ;f aewma=umifh jynfow l &yfv;kH eJ‹twl etz [m 0dik ;f 0ef;taumiftxnfazmf&r,fh taetxm;rsK;d yg? ESpaf ygi;f 40 ausm=f um ppftm%m&Sif 258


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tkycf sKyfa&;pepfe‹J pcef;oGm;cJv h ‹kd tckvt kd usK;d qufawGukd jzpfay:vmrSe;f etz taeeJ‹ tav;teuf vufco H abmaygu&f rSmjzpfygw,f? wdik ;f jynfxal xmifa&;twGuf jynfoal wGe‹J wom;xJusaewJh vlxak cgi;f aqmifawGtay: taumif;jrifpw d ef ‹J &_jrif+yD; tzufzufu 0dik ;f &Htm;ay;&rSmyg? twl vufw+GJ yD; wdik ;f jynfxal xmifa&;udk aqmif&u G o f ifyh gw,f? Ekid if w H umuvnf; trsK;d om;jyefvnfoifjh rwfa&; aqG;aEG;yJaG wGjzpfay:a&;twGuf awmif;qdak e=u+y;D / jynfov l x l u k vnf; 'Dru kd a&pDpepfukd vdv k m;a=umif; txift&Sm;jyoaecJyh gw,f? ud, k t hf ay:udk zdtm;ay;tusyu f idk +f yD; ESyd u f yG rf ,ftxife‹J ppfyw GJ yJt G ay: uGyu f aJ eovdrk sK;d rwk‹H jyefoifah wmhygb;l ? awmif;qdck suaf wGukd vdu k af vsmjcif;tm;jzifh ud, k t hf wGuf xGuaf yguaf umif;wckukd &&SEd idk w f ,fqw kd hJ oabmxm;eJ‹ csrw S v f yk af qmif&rSmjzpfygw,f? Ekid if w H umrsuEf mS pmeJ‹ jynfoal wG&ŒJ 'Dru kd a&pDvv kd m;wJh qENawGa&SŒrSm wd;k wufwhJ ðyjyifajymif;vJa&; ajcvSr;f udo k m pwifav#mufvrS ;f cJ&h ifawmh etz twGuf taumif;qH;k tcsed t f jzpf trSew f u,fyJ owfrw S =f u&rSmjzpfygw,f? 'gayrJh etz u 'Dtcsed af umif;udk rsuu f , G ðf ycJw h t hJ wGuf jynfoal wG&ŒJ jywfom;wJ'h %fcwfru _ kd rvJrG aoG cH&yJjzpfygw,f? ÔÔÔÔÔÔÔ

259


7J7ifhatmif

twlwel ‹J tElEl “arv 30 &uf 'Dy, J if;t=urf;zufra_ emufyikd ;f ppfacgi;f aqmifawG&ŒJ tuJt G +y[ J m ydo k o d mvmw,f/ Adv k cf ifneG ‹f &ŒJ tcef;u¾[m arS;rSed v f mw,f/ wif;rmwJph pftyk pf k tEdik &f oGm;+y”D qdw k hJ oH;k oyfcsuaf wG =um;&ygw,f? 'Dta=umif;eJ‹ywfouf+yD; wjcm;enf;vrf;wcke‹J pOf;pm;=unfah pvdyk gw,f?f vufawG‹tm;jzifh arv 19 &ufae‹u r,fqikd -f wmcsv D w d w f w H m;opf tkwjf rpfcsyGJ tcrf;tem;rSm Adv k cf ifneG ‹f u xdik ;f Ekid if jH cm;a&;0ef}u;D rpPwmql&muD&wfukd a':atmifqef;pk=unfe‹J vmr,fo h wif;ywf tenf;i,ftwGi;f Ekid if aH &;aqG;aEG;awmhr,fv‹kd ajymqdck ahJ yr,f/h arv 26 &ufae‹rmS awmh Adv k rf ;ª csKyf oef;xGef;u AdkvfcsKyf}uD;cifnGef‹[m tckvdkajymcJhvdrfhr,fvdk‹ rxifrda=umif;/ xdkif;rD'D,mawG&JŒ yH}k uD;csŒJ r_awGomjzpfEidk af =umif; &efuek o f wif;pm&Si;f vif;yJrG mS jyefvnfajymqdck yhJ gw,f? tJ'D&ufykdif;udkjyef=unfhwJhtcg ppftpdk;&bufu 'Drdkua&pDta&;v_yf&Sm;ol 10 OD;udk tusOf;cs/ a':atmifqef;pk=unf c&D;pOfudk vma&muftm;ay;olawG vlpkuJGatmif }uHŒzGwftzJG‹u um;eJ‹ vdu k w f u kd /f a':atmifqef;pk=unf um;udk tkwcf eJ ‹J ypf pwmawG wòydix f v J yk af ecJw h myg? ppfacgi;f aqmifwOD;u a&SŒrSmwrsK;d ajymayr,f/h wjcm;ppfacgi;f aqmifawGu aemufuvdu k zf suw f hJ oabmawG awG‹&ygw,f? Adv k cf ifneG ‹f [m awG‹qakH qG;aEG;a&;udpt P ay: aysmah jymif;pGmeJ‹ wk‹H jyefajymqdw k wf+yD;/ “vufeufe‹J +idr;f csr;f a&; vJv, S af &;” tpDtpOfatmufrmS “+idr;f ” tkypf ak wGe‹J zufvw SJ uif; aexdik cf o hJ yl g? twk ta,mif jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;udk vlvo l o l l vkyjf yEkid w f t hJ wGuf ol‹&ŒJ tcef;u¾[m ydrk akd wmufajymif cJyh gw,f? r=umao;cifrmS awmh Adv k cf ifneG ‹f u ol‹vyk yf ikd cf iG ahf wG wajz;ajz; enf;vma=umif; oHwref todik ;f t0dik ;f udk ajymcJw h ,fv‹kd owif;awG ay:xGucf yhJ gw,f? Adkvfoef;a&$bufudk jyef=unfhwJhtcg ol[m ±dk;om;ol/ at;aq;pGmaewwfol/ pnf;a0;yJGawGrSm cyfrqdwaf ewwfol jzpfw,fv‹kd t&ifu ajym=uygw,f? 'gayrJh Adv k af e0if; aoqH;k +yD; r=umcifrmS awG‹qakH qG;aEG;a&;avoHrajymeJ‹ a':atmifqef;pk=unf emrnfuakd wmif r=um;csib f ;l qdw k hJ pum;oHawG xGuv f mygw,f? yifut kd m;jzifh t±d;k cHpw d &f o dS t l jzpf xifay:cJo h jl zpfayr,fv h nf; q,fpEk pS w f ckukd jzwfausmv f mcJ+h yD; pnf;pdrt f m%m ,pfr;l vmcJyh gw,f? vwfwavmrSmvnf; ol[m wif;rmtkypf k 260


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

acgi;f aqmiftjzpf ausm=f um;vmcJyh g+yD? Edik if w H umtv,frmS tawmfyJ rsuEf mS ysuaf eyg+yD? ar 30 vlowfyJGrSm t"duemrnfxGufvmolawGu Adkvfoef;a&$ OD;aqmifwJh }uHŒzGwftkyfpkjzpfovdk/ r=umao;cifu &mZmvD&ŒJ 10 }urd af jrmufc&D;pOfrmS Adv k o f ef;a&$ xGurf awG‹ygb;l ? aiGaqmifurf;ajcqD c&D;xGujf ycJyh gw,f? tm;vH;k udk rav;rcef‹vyk jf ywmyg? &mZmvDcrsm awmifajy;ajrmufajy;vkyu f m Adv k cf ifneG ‹f / Adv k af rmifat;wd‹k e‹J awG‹+yD; a':atmifqef;pk=unfukd awG‹qckH iG &hf wmyg? 'Dae&mrSm Adv k o f ef;a&$&ŒJ wyfrawmfeyH gww f pf&mxl;eJ‹ Adv k cf ifneG ‹f &ŒJ ppfaxmufvrS ;f a&; n$e=f um; a&;rª;csKyf wm0efukd OD;ae0if;vufxuftajctaeeJ‹ t=urf;tm;jzifh yHak zmf=unfv h ykd gw,f? wyfrawmfaxmufvrS ;f Xme[m Adv k af e0if;vufxufuwnf;u tm;ud;k tm;xm;ðy&wJh tiftm;pk jzpfygw,f? txl;ojzifh wyfrawmfom;tcsi;f csi;f Zmwfwo l m;pm;zd‹k / twdu k t f cHawGukd ESyd u f yG zf ‹kd ^m%fe^D m%feufawGe‹J taumif;qH;k jzpfatmif tuGuq f ifay;cJ&h wJh tkypf v k nf; jzpfygw,f? wajz; ajz;eJ‹ ppfaxmufvrS ;f a&;[m =oZmwufvmvd‹k Adv k rf ;ª csKyw f ifO;D (rsurf eS w f ifO;D )qd&k if “Adv k af e0if;+y;D &if 'kw, d vljzpfw,f/ Adv k af e0if;[m eHygww f pf/ Adv k w f ifO;D [m wpf ESpyf ikd ;f wydik ;f ” vd‹k qd=k uygw,f? aemufq;kH rSmawmh tòyid jf zpfvmwJh olreS o f r#ukd ðzwfxw k o f wfvyk w f hJ Adv k af e0if;[m rsurf eS w f ifO;D udk &mxl;uae z,f&Sm;vdkufygw,f? 'Dorkdif;a=umif;udk Adkvfoef;a&$eJ‹ AdkvfcifnGef‹wdk‹ trSwf&aerSm jzpfygw,f? Adv k o f ef;a&$[m wyfrawmf}uD;wckv;kH rSm tjrifq h ;kH &mxl;udk &xm;oljzpfwma=umifh olrvdv k m;&if AdkvfcifnGef‹udk tcsdefra&G;ðzwfypfEkdifygw,f? AdkvfcifnGef‹uvnf; Adkvfae0if;raocifuwnf;u 'DtuGuu f kd jrifxm;rSmjzpfygw,f? wyfrawmftay:rSm =oZm&S+d yD; tdrk if;rpGr;f jzpfaewJh Adv k af e0if; raocifrmS Adv k cf ifneG ‹f [m “'D,jkH rifv‹kd 'DòcHxiG ”f cJyh gw,f? Oyrm ole‹J e;D pyfwo hJ w l csKŒd udk ppfwidk ;f rª; ae&mwcsKŒd ay;wmrsK;d / wku d cf u dk af &;orm; Adv k af rmifat;&JŒ orwvl=urf;awGjzpfwhJ twGi;f a&;rª;wGi;f 2 wifOD;eJ‹ urf;±dk;wef;wdkif; ppfarmifwdk‹*dk%f;udk vkyf}uHwmrsKd;awG &SdcJhw,f/ t}udrf}udrf vdkuf &Si;f cJw h mjzpfw,fv‹kd oH;k oyfwmawG[m jzpfEidk af cs tifrwef&ydS gw,f? vl=urf;tzJ‹G xrJ mS xdyo f ;D jzpfwhJ Adv k af rmifat;uawmh ajcvufawGy+hJ yD; ,J, h ahJ v;use&f pfcyhJ gw,f? Adv k cf ifneG ‹f [m Adv k af e0if;aot+yD;rSm Adv k o f ef;a&$ukd tl,m;zm;,m;ajr‡mufpm;ygawmhw,f? ae&m wdik ;f rSm “Edik if aH wmft}u;D tuJ&ŒJ vrf;n$ecf su”f qdw k hJ pum;vH;k udk wGiw f iG o f ;kH jyygw,f? Adv k o f ef;a&$u zD;rm&S,}f uD;b0a&mufvm+yD; ae&if;xkid &f if;b0ifjrifv h mygw,f? 'gayrJh Adv k o f ef;a&$uvnf; acol r[kwyf gb;l / ordik ;f a=uolyg? “toGm;rawmf wvSr;f ” qdw k t hJ wdik ;f ol‹vòkH cHa&;udv k nf; t&&Smxm; ygw,f? ajr;awmfo/l wlawmfoel ‹J ausmufqnfu aqGrsK;d awGukd um;'&dik b f m/ oufawmfapmif/h 261


7J7ifhatmif

udk,fa&;t&m&Sd wm0efawGay;cJhw,fvdk‹ cdkifrmwJh jynfwGif;owif;awGu qdkygw,f? opPmcH AdkvfcsKyfjrifhaqGudk &efukefwdkif;ppfXmecsKyf wkdif;rª;tjzpfcef‹tyf+yD; &efukefòrd‹awmf vHkòcHa&; tajctaeawGukd ol‹wal wmfarmifxH wku d &f u kd o f wif;yd‹k &w,fv‹kd qdyk gw,f? bk&m;ausmif;uefomG ;&if yef;td;k awGrxm;zd‹k / rwwfomvd‹k xm;&&ifvnf; wlawmfarmife‹J aqGrsK;d awGuyg =unf±h p_ pfaq; ay;&w,fv‹kd od&ygw,f? ol‹taeeJ‹ Adv k cf ifneG ‹f ukd tjywftowf,v kH ‹kd r&ovd/k ol‹xuf vufapmif;xufvm&if &Si;f ypf&r,freS ;f aumif;aumif;odxm;rSmyg? vuf&o dS wif;awGt& Adv k cf ifneG ‹f [m Adv k o f ef;a&$&ŒJ tzJt h qdwu f ckd &H if; tomv#Kx d m;&oltjzpf awG‹&ygw,f? Adv k cf ifneG ‹f ukd ðzwfcsa&;[m tcuf}uD;cufwm r[kwyf gb;l ? wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyftrdef‹eJ‹ xkwfypf&if&ygw,f? AdkvfcifnGef‹u Adkvfoef;a&$udk z,f &Sm;a&;rSmawmh tcuftcJawG&+dS yD; pepfwusjyifqifz‹kd vdyk gw,f? Adv k o f ef;a&$ukd Adv k cf ifneG ‹f u omreftaetxm;rsK;d eJ‹ z,f&mS ;vd‹k r&ygb;l ? taotaysmufjzpfapwJh z,f&mS ;enf;oH;k +yD; Adv k o f ef;a&$ ae&mrSm vlpm;xd;k Ekid af tmif jyifqif&rSmyg? wyfrawmfyikd ;f tqifu h kd =unhw f t hJ cg 'kw, d vljzpfwhJ Adv k af rmifat;om &Syd gw,f? Adv k af rmifat;udk tpm;xd;k &Hu k vJ+G yD;/ olu, kd w f idk f Adv k o f ef;a&$&ŒJ ae&mudk 0if,v l ‹kd r&Edik yf gb;l ? avmavmq,frmS Adv k af rmifat;cGiðhf ycsuef ‹J &mZmvD[m a':atmifqef;pk=unfe‹J awG‹ciG &hf cJw h m jzpf+yD;/ aemufyikd ;f rSm Adv k af rmifat;uyJ &if=um;aphaqG;aEG;a&;udpP udik w f , G rf mS vdv k kd owif;awG ay:ayguaf ewm[m Adv k o f ef;a&$twGuf rsucf ;kH v_ypf &mjzpfygw,f? ppfacgif;aqmifydkif;awG tm;òydif=uwJhowif;eJ‹ywfouf+yD; tckvdkpOf;pm;=unfhapvdkygw,f? ppfacgi;f aqmifawGtwGi;f rSm aysmah jymif;eJ‹ wif;rmqdw k hJ tkypf Ek pS pf k wu,fy&J adS ewmvm;? 'grrS [kwf aysmw h if;tkypf &k w dS ,fqw kd hJ enf;y&d,m,fukd rD', D may:wif+yD; “'ga=umifh ajz;ajz;csi;f tajymif;tvJ awG vkyaf e&w,f” qdw k hJ qifajcrsK;d eJ‹ vSŒJ pm;aecJv h m;? 'gawGr[kwcf &hJ ifawmh ppfacgi;f aqmifyikd ;f twGi;f a&&Snt f jrife‹J tm;òydi=f u&mrSm a&wdt k aetxm;rSm b,fo‹l ukd ±kyjf yqd;k wJah e&mrSm ADved f Zmwfaumiftjzpf wif+y;D / b,fou l a&&Snt f m%mwnf+raJ &;udk wnfaqmufomG ;rSmvJ qdw k mawG jzpfygw,f? a&&SnftwGuftm;òydif±dk;rSef&ifawmh wOD;eJ‹wOD; tjyeftvSef ajymif;jyefjzpfatmifvkyfaewJh ppfacgif;aqmifawG&JŒ twGif;wdkufyJG[m tifrwefodrfarG‹+yD; tvsiftjrefeJ‹ jzpfay:aeyg+yD? ta=umif;jycsuaf umif;aumif;eJ‹ b,fo‹l ukd b,fou l tvJx;kd tEdik , f rl vJq&kd if jynfwiG ;f jynfy tajctaeawGtay: rD;pif=unfu h Edik w f o hJ /l wyfrawmf}uD;wckv;kH udk jzpfEidk af cs t&Sq d ;kH enf;vrf;eJ‹ 262


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

uGyu f o J mG ;Ekid w f o hJ u l tEdik &f rSmjzpfygw,f? 'gayrJh aocsmwmwck &Syd gw,f? ppfacgi;f aqmifawGxu J b,foyl EJ ikd Ef ikd /f tm%m qufvufqyk u f ikd af &;rSmawmh “twlwel ‹J tElE”l awGom jzpfygw,f? ZGev f 25 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

263


7J7ifhatmif

±H;+ edrahf omae‹ 1997 ckEpS f Zlvikd f 30 &ufae‹u jrefrmppftpd;k &[m ta&SŒawmiftm&SEidk if rH sm;toif; (tmqD,)H xJ 0ifciG &hf wJt h cg “atmifjrifaomae‹” ±ky&f iS u f m;udk jrefrmEdik if w H 0Sr;f ±kyjf rifo=H um;uae jycJyh gw,f? “atmifjrif+yDa[h” qd+k yD; *k%, f 0l ifºh uGm;pGm jyocJw h myg? rae‹uawmh tar&duefEidk if H atmufvw $ f awmfuae jrefrmjynf oGi;f ukeaf wGukd wm;jrpfyw d yf ifr,fh Oya'rl=urf;udk axmufcrH J 418 rJ/ uef‹uu G rf J 2 rJeJ‹ twnfðycJh+yD; tar&dueforwu r=umcif&ufydkif;twGif; vufrSwfxdk;vdkuf&if Oya' jzpfomG ;rSmyg? ZGev f 11 &ufae‹u qD;edwt f xufvw $ af wmfrmS axmufcrH J 97 rJ/ uef‹uu G rf J 1 rJe‹J axmufccH w hJ hJ 'DOya'=urf;udk atmufvw $ af wmfuyg wcJeuf xyfraH xmufcv H u kd w f t hJ wGuf r=umcifrmS etz ppfacgi;f aqmifawGtwGuf “±H;_ edrahf omae‹” awG‹óuHvmawmhrmS yg? “jrefrmjynfvw G af jrmufa&;eJ‹ 'Dru kd a&pDtufOya'=urf;” udk orRwu vufrw S x f ;kd vku d &f if Oya'tjzpf touf0ifomG ;rSma=umifh tar&duefukd wifoiG ;f aewJh jrefrmppftpd;k &&JŒ ESppf OfoiG ;f ukew f efz;kd oef; 400 cef‹ qH;k ±H;_ epfemrSmjzpfygw,f? 'gt h jyif tar&duef&dS ppfacgi;f aqmifawGe‹J aqGrsK;d om;csi;f awG ydkifqdkifwJh aiGa=u;OpPmawGvnf; oHk;pJGcGifhr&atmif wm;jrpfcH&awmhrSmjzpfovdk urBmhb%f/ tjynfjynfqikd &f m aiGa=u;&HyakH iGtzJ‹G IMF eJ‹ tm&Sz‹HG òzd;a&;b%fu aiGa=u;awGvnf; acs;vd‹k &rSm r[kwaf wmhygb;l ? 'ga=umifv h nf; 'Dv 2 &ufae‹u jrefrmppftpd;k &[m Oya'udk twnfrðyzd‹k jrefrm tvkyo f rm; 3 ode;f cJ&G ŒJ vufrw S af wGukd tar&dueforRwqD arwWm&yfcw H phJ meJ‹twl ay;yd‹k cyhJ gao;w,f? jrefrmppftpdk;& t}uD;tus,fxdwfvef‹aewm[m olwdk‹toufaoG;a=umudk tjzwfawmuf cH&rSma=umifh jzpfygw,f? tar&duefEikd if u H tvm;wl pD;yGm;a&;ydwq f ‹kd '%fcwfrr_ sK;d udk +y;D cJw h EhJ pS u f vnf; csrw S zf ‹kd jyifqifcahJ yr,fh vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unfukd 19 v=um tus,cf sKyfu jyefvw G af y;wJt h wGuf a&Smif &Sm;Ekid cf yhJ gw,f? arv 30 &uf 'Dy, J if;t=urf;zufwu dk cf u kd rf t _ +yD; a':atmifqef;pk=unfukd xyfrH zrf;qD;cJ&h mrSm vHòk cHa&;t& zrf;cJ&h wmjzpfw,fv‹kd rlvu ajymqdck ahJ yr,f/h tcktcgrmS wdik ;f jynf rwnf+idrfatmif qlyltHkºuGr_awGjzpfzdk‹ vkyfaqmifcJhw,fqdkwJh rckdifvHkwJhta=umif;jycsufawG[m pD;yGm;a&;'%fcwfr_udk rwm;qD;EkdifwJhtjyif v$wfawmftrwfawG&JŒ axmufcHrJ&mE_ef;jynfheD;yg;eJ‹ qH;k jzwfcw hJ myg? wenf;tm;jzifh etz ppftpd;k &&JŒ urBmudk vdrv f ;kH +z;D vH;k awG[m vufawG‹rusawmhb;l qdkwm axmufjyvdkufovdk/ tmqD,HEdkifiHawGeJ‹ jrefrmhtdrfeD;em;csif; EkdifiHawGudkvnf; owday; 264


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

tcsujf yvdu k w f o hJ abm oufa&mufapygw,f? ^m%ftar#mt f jrifenf;+y;D pdwaf umif;apwemaumif; r&Sw d hJ jrefrmppfacgi;f aqmifawGtwGuf ydrk w kd if;usyw f hJ zdtm;ay; ta&;,lra_ wGom a&SŒav#muf awG‹óuHawmhr,fh edrw d v f uQ%mvnf;jzpfygw,f? Ekid if w H umtv,frmS ydrk t kd xD;usev f mawmhrmS yg? t&ifuwnf;u rl;,pfaq;0g;xkw/f o,HZmwa&mif;/ Edik if w H umaxmufyphH mema=u;udk t&Surf &Sd awmif;,lwJhenf;awGeJ‹ toufqufae&wJh etz[m r=umcifrSm pD;yGm;a&;c|wfòcHusr_ euf±_dif; vmrSma=umifh jynfwiG ;f r+idro f ufra_ wGe‹J &ifqikd &f +yD; touf&LS ayguu f kd &SmawG‹z‹kd rvG,af wmhygb;l ? +yD;cJw h hJ arvtwGi;f jynfyyd‹k uek w f efz;kd a':vmoef; 230 ausm&f +dS yD;/ oGi;f ukew f efz;kd a':vmoef; 170 ausmyf &J w dS mrd‹k a':vmoef; 60 ausmf ydak iGjycJw h ,fv‹kd rae‹u Business Time tifwmeuf pmrsuEf mS ay:rSm azmfjycJyh gw,f? jynfyyd‹k uek rf mS wGi;f xGuyf pPn;f u a':vmoef; 90 ausmyf gw,f? opfe‹J opfawmxGuyf pPn;f awGu a':vm oef; 40/ v,f,mxGuu f ek u f 36 oef;/ csnrf #ief ‹J txnfvyk if ef;u a':vmoef; 32 &Sw d ,f vd‹k a&;om;xm;ygw,f? jrefrmEdik if x H u J kd wifoiG ;f wJu h ek af wGrmS t0wftxnfu a':vm 39 oef;/ um; a':vmoef; 20 &S+d yD;/ aq;0g;awG&ŒJ wefz;kd uawmh a':vm 3 oef;yJ &Scd w hJ mawG‹&ygw,f? jrefrm ppftpd;k &[m jynfyyd‹k uek w f efz;kd &JŒ xuf0ufausm[ f m wGi;f xGuyf pPn;f / csnrf #ief ‹J txnfvyk if ef;u &aewmjzpfygw,f? urBmEh ikd if aH wG[m ud, k yf ikd o f bm0t&if;tjrpfawGukd xkwrf a&mif;bJ a&&Snt f ar#mt f jrife‹J jynfwiG ;f rSm qufvufoakd vSmifxm;Ekid zf ‹kd óud;pm;tm;xkwaf e=ucsed rf mS jrefrmppftpd;k &uawmh pDymG ;a&;pDrcH ef‹crJG _ nHzh si;f +y;D wd;k wufwhJ Ekid if aH &;ðyjyifajymif;vJr_ vkyaf qmifz‹kd wGe‹f qw k af ewma=umifh wdik ;f &if;om;vlrsK;d awG ydik q f ikd w f hJ obm0t&if;tjrpfawGukd ck;d ,la&mif;csaecJw h o hJ abmjzpfygw,f? wdik ;f jynf&ŒJ pD;yGm;a&; zH‹G òz;d wd;k wufz‹kd Edik if w H umeJ‹ qufpyfvyk u f ikd Ef idk w f hJ pD;yGm;a&;rl0g'eJ‹ pD;yGm;jzpfenf;vrf;udk csŒJ xGipf Of;pm;+y;D vkyaf qmifoifah yr,fh 'Duae‹ urBmu jrefrmppftpd;k &udk txD;usex f m; qufqH vmrSmeJ‹tr# cd;k om; 500 ppfacgif;aqmifawGtaeeJ‹ jrefrmhEkdifiHa&;jy\emudk b,fvdktajz&SmrvJ qdkwm tjrefqHk; qH;k jzwf&rSmjzpfygw,f? f u G cf +hJ y;D tajymif;tvJvyk zf ‹kd zdtm;ay;r_ 'Duae‹xw k f AFP owif;w&yfrmS “ppftpd;k &udk a0zefz‹kd ysuu rvkycf w hJ m[m yDuif;[m ud, k [ hf mudk txD;useaf tmif vkyv f u dk w f mjzpfygw,f/ tm&SEidk if t H m;vH;k [m twdu k t f cHacgi;f atmif a':atmifqef;pk=unfukd zrf;qD;cJw h meJ‹ywfouf+y;D &Si;f &Si;f vif;vif;jycJ+h y;D yg+y?D 'gayrJh yDuif;uawmh tJ'v D rkd [kwb f ;l ” vd‹k tar&duefEidk if H 'kvufaxmufEidk if jH cm;a&;0ef}u;D vnf;jzpf 265


7J7ifhatmif

ta&SŒawmiftm&SeJ‹ ypdzdwfa&;&m 'kvufaxmuftwGif;0ef rpPwm &ef'D &Sma&;Am;&JŒpum;udk azmfjycJyh gw,f? EdkifiHwumydwfqdk‹ta&;,la&; v_yf&Sm;r_awG[m 'DavmufeJ‹wif &yfwef‹aerSmr[kwfbJ uae'g/ =opa=w;vsm;/ Oa&myor*~Eikd if aH wG/ tmqD,EH idk if aH wGe‹J *syefEikd if u H ykd g ±du k cf wfawmhrmS rd‹k qif;&J csKŒd wJu h m ynma&;edryhf g;+yD; vlrv _ w G v f yfciG rhf &bJ t+rJwrf; tzdEydS yf cJ aH ecJ&h wJh jrefrmjynfoal wG&ŒJ rauseyfra_ wG[m ppfacgi;f aqmifawGtay:udo k m oJ}uD;rJ}uD;eJ‹ pkòyHx;kd ESuv f mrSmyg? trsK;d om;&if=um;apha&;twGuf awG‹qakH qG;aEG;zd‹k ysuu f u G +f yD; vlxak cgi;f aqmifawGukd t=urf;zuf zrf;qD;cJhwJh ppfacgif;aqmifawGtaeeJ‹ jzpfay:vmr,fh tusKd;qufawGudk a&SmifuGif;vdk‹&EkdifrSm r[kwyf gb;l ? etz twGuf “jrefrmjynfvw G af jrmufa&;eJ‹ 'Dru kd a&pDtufOya'” twnfðyr,fah e‹[m “&H;_ edrahf omae‹” jzpfrmS aocsmygw,f? Zlvidk v f 16 &uf/ 2003 (rZÆrd ) ÔÔÔÔÔÔÔ

266


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

,H-k unfrt + ufuaGJ -umif; Adv k o f ef;a&$ukd Adv k af t;eJ‹ Adv k af &$ref;wd‹k u ðzwfvu dk +f yD/ Adv k o f ef;a&$ use;f rma&;raumif;bl;qdw k hJ aumvm[vawG xGucf yhJ gw,f? wdik ;f &if;om;vufeufuikd t f zJ‹G wck&ŒJ pufowif;rSm ‘rd;k rD;avmif+y/D pufroHk;eJ‹/ w,fvDzkef;yJ oHk;’ qdkwJh etz ppfwyftcsif;csif; qufoG,fa&;uwqifh pwifcJhwJh aumvm[vjzpfw,f/ jynfyrD'D,mawGudk xdk;ESufwJh pDrHcsufjzpfw,fvdk‹ tuJcwfwcsKdŒu ajym=uygw,f? Adv k cf ifneG ‹f w‹kd axmufvrS ;f a&;*d% k ;f òzdccGJ &H +yD;aemufyikd ;f ppftyk pf t k wGi;f tuJt G +yJ aumvm[v owif;awGxJrSm t}uD;rm;qHk;yg? 'Daumvm[v[m rawmfwq ('grSr[kwf) jzpfuwwfqef; ay:wmxuf ydyk gw,f? wEkid if v H ;kH tcsed w f t kd wGi;f us,u f s,jf yef‹jyef‹ jzef‹Eikd w f hJ uGe, f ufwckcu k wrifvyk [ f ef &Syd gw,f? Adv k o f ef;a&$uawmh ol‹twGuf rsuEf mS aumif;r&r,fh 'Dtvkyu f kd vkyrf mS r[kwaf vmufygb;l ? b,fvydk jJ zpfjzpf 'Daumvm[vowif;[m olw‹kd xrJ mS wnf&adS ewJh ,H=k unfr_ tufuaGJ =umif;udak wmh taotcsm a&mifjyef[yfaeygw,f? etz owif;pm&Sif;vif;yJGrSm EdkifiHawmft}uD;tuJtaeeJ‹ ppf±Hk;csKyfrSm 24 em&DywfvHk; wm0ef xrf;aqmifaew,fv‹kd qdyk gw,f? tydpk mom;xnf+h yD; ajymwmvnf; jzpfEidk yf gw,f? olw‹kd ajymovdk [kwaf e&ifawmh wdik ;f jynfe‹J wyfrawmfukd armifyikd pf ;D Ekid af tmif ppf±;kH csKyfxrJ mS tcsed jf ynfah e&+yDq&kd if Adv k o f ef;a&$&ŒJ tm%m,E &W m;[m avsm, h , J jJ zpfaeyg+yD?f owif;pm&Si;f vif;yJt G +yD; Adv k o f ef;a&$u oHwrefcef‹tyfvm$ awG ay;/ xkid ;f Ekid if jH cm;a&;0ef}uD;eJ‹ ppfaoemywdcsKyfukd xGuaf wG‹/ Adv k af &$ref; b*Fvm;a'h&u fS o kd mG ;wJt h cg vdu k yf ‹kd pwmawG =unf&h wm rv_yrf ,Suyf g/ rsuEf mS ay; raumif;ygb;l ? etz owif;pm&Si;f vif;yJeG ‹J Adv k o f ef;a&$ wa,muf c%wðzwf ppf±;kH csKyfxrJ mS vlv;kH xGujf ywm avmuf=unfh+yD; t+yD;tjywf rajymEkdifygbl;? aumvm[vaemufqufwJGtjzpf xHk;pHtwkdif; rouFmp&m awG‹&qJyg? b,fvykd jJ zpfjzpf tm%m&rSom ud, k t hf wGuf used ;f aoaygu&f iS o f efEidk w f mrd‹k ppfacgi;f aqmifawG twGif;rSm &+yD;tm%m vufrv$wfa&;eJ‹ aocsmwJhae&m wufvSrf;a&;u ta&;}uD;aeygw,f? bma=umifv h nf;qdak wmh tm%muae z,f&mS ;cH&+yDq&kd if jyef&±d;k xH;k pHr&So d vd/k Adv k af e0if; tygt0if Adv k af pmarmif/ Adv k cf ifneG ‹f w‹kd vkd Adv k cf sKyf}u;D awGe‹J e,fpm;y,fpm;Adv k cf sKyfawG &mxl;ðywfomG ;+y;D aemuf bmrS jyefvyk rf &ygb;l ? 'Dx h ufq;kd wmu z,f&mS ;+yq D rkd jS zifh toa&zsu+f y;D &uf&ufpufpuf ESyd u f yG w f m[m 267


7J7ifhatmif

Adv k af e0if;acwfaemufyikd ;f ydq k ;kd vmygw,f? tus,cf sKyfe‹J ESp&f n S af xmif'%f/ pD;yGm;a&;tifyg,m odr;f ydu k w f mutp vky+f y;D b0zsuyf gw,f? olw‹kd xu J b,fojl zpfjzpf 'Dvjkd zpfvmrSmudk a=umufrmS ygy?J etz ppfacgi;f aqmifawG[m Zmwfwo l m;pm;zd‹k 0efrav;ovdk ud, k t hf }u;D tuJ/ aus;Zl;&Sirf ‹kd oufnm‡ &r,fqw kd m r&Syd gb;l ? tcsi;f csi;f z,f&mS ;zd‹k tm;xkw=f uwmuvnf; r=umc%ygy?J r=umcif trsK;d om;nDvmcHe‹J a&G;aumufyo GJ pfvyk +f yD;&if Ekid if aH wmf/ wyfrawmfe‹J ppfacgi;f aqmif wa,mufcsi;f &JŒ b0awGukd wyfrawmfacgi;f aqmif}uD;u zefw;D awmhrmS yg? 'DtcgrmS vnf; wyfx;kH pH twkid ;f 1 ae&myJ&w dS ,f? 2 eJ‹ 3 ae&mqdw k m rckid +f rJygb;l ? 'ga=umifh olw‹kd xdyo f ;D ydik ;f tkypf u k aGJ wG[m 1 ae&m r&oa&GŒ vuf&edS ‹J tem*wfb0[m ra&&m raocsmygb;l ? tm;vH;k vufvw $ q f ;kH ±H;_ Ekid yf gw,f? trJzsucf &H Edik yf gw,f? 'ga=umifh 1 ae&m&&Sad &; 'd‹k ta&;qd+k yD; ud, k w hf ufvrf;eJ‹ qufvuf&iS o f efa&; twGuf tjyeftvSef tkypf zk ‹GJ / tuGuaf csmif; z,f&mS ;=u/ upm;=urSmygy?J jzpfay:cJw h hJ aumvm[v owif;[m ESpOf ;D ESpb f uft=um;rSm &Sad ewJh ,H=k unfry_ sujf ym;jcif;udk ydq k ;kd vmapygw,f? ppfacgi;f aqmifawGvufxu J tm%m[m rwnf+rb J ;l qdw k mvnf; orkid ;f u oufaojycJ+h y;D jzpfygw,f? 'gt h jyif vuf&edS tz[m ðzwfxw k o f wfjzwfa&;udk ckid cf idk rf mrm udik pf x GJ m;wJh vlawGjzpfwma=umifh olw‹kd xu J ,H=k unfrt _ ufuaGJ =umif;[m 2006 ckEpS t f wGi;f }uD;}uD;rm;rm; uGm[vmEkid yf gw,f? b,favmuftxd =urf;wrf;rvJ/ jiifomrvJqw kd muawmh æ? vuf&Sdtajctaet& w&m;0iftm%m&a&;twGuf trsKd;om;nDvmcHusif;y+yD; 90 ckESpf a&G; aumufyu GJ kd acszsurf ,fh a&G;aumufyo GJ pfusi;f ya&; enf;vrf;uawmh wnf&adS eqJ/ a&GŒvsm;aeqJyg? ppfacgi;f aqmifawGt=um;rSm ,H=k unfra_ wG ysujf ym;aeayr,fh usew f zufrmS uvnf; twdu k t f cH tiftm;pkawG&ŒJ wdu k yf 0GJ ifenf;vrf;wdik ;f udk tifwu kd t f m;wku d f jyefvnftw H ak eqJjzpfygw,f? CRPP vdk ajray:Edi k if aH &;ygww D yfaygi;f pk}u;D eJ‹ jynfo‹l wyfO;D NLD &JŒ Edik if aH &;v_y&f mS ;r_ukd uef‹owfcsK;d ESrd /f

vufeufudkifwdkufyJG0ifaewJh wdkif;&if;om;vufeufudkifwyfawGtwGif; aoG;cJGoyf±_d-xdk;ppfqif/ jynfya&muf jrefrmh'rD u kd a&pDtiftm;pkawG&ŒJ Ekid if w H umzdtm;ay;a&;vkyif ef;awGukd wefjyefacsy/ jynfoal wG acgi;f razmf&aJ tmif enf;rsK;d pHek ‹J bufaygi;f pHu k ae csK;d zJah jcmufveS ‹f ae+y;D ajratmufvyk if ef;udk ouf0ifp;D qif;r_r&Sad tmif vHòk cHa&;eJ‹ ppfa=uma&;awG xlxx l yfxyf csxm;ygw,f? jynfyrD', D mawG udv k nf; toa&zsuaf eygw,f? etz [m qef‹usib f uftyk pf ak wG&ŒJ b,fvekd nf;vrf;rqdk olw‹kd ukd +cdr;f ajcmuf[ed ;f a[mufaewJh tE &W m,fawGtjzpf ±_jrifxm;ygw,f? awG‹qakH qG;aEG;&if=um;apha&;/ yl;aygi;f aqmif&u G af &;rSonf tm%mvJa$ jymif;a&;/ vlxv k y_ &f mS ;r_e‹J 268


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

vufeuf udik w f u kd yf aGJ ygi;f pyfa&;/ Edik if w H umzdtm;ay;a&; pwJh b,fenf;yJjzpfjzpf taES;eJ‹ tjrefqo kd vdk jynfo‹l tm%m jynfoal wGvufxJ jyefvnfa&muf&adS &;udk &nf&, G =f uwmygy?J b,f[mu obm0 usw,f/ rSew f ,f/ jrefr,fq+kd yD; enf;emuJv G rGJ u _ kd ta=umif;ðy+yD; twdu k t f cHtiftm;pkawGt=um; pdwf0rf;uJGp&m/ nDnGwfa&;ysufjym;p&m rvdkygbl;? (ppftm%m&Sifpepfðzwfcsa&;/ jynfaxmifpk _ kd wnfaqmufa&;/ 90 ckEpS f a&G;aumufyeGJ ‹J CRPP-NLD -a':atmifqef;pk=unfw‹kd &ŒJ OD;aqmifru todtrSwðf yae=uwmyJ jzpfygw,f?) ordkif;eJ‹csD+yD; ,Hk=unfr_ysufjym;cJh&wJh wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm; wef;wla&;eJ‹ udk,fydkifjyÏmef;cGifhudk ta=umif;ðy+yD; bH&k efol wdu k yf 0GJ ifoal wGt=um; rnDrnGwjf zpf&r,ft h csed v f nf; r[kwaf wmhygb;l ? tem*wftwGuf oabmwlnDcsufawG t}udrf}udrf,l/ vufrSwfawG tcgcgxdk;cJh+yD; jzpfygw,f? orkid ;f ocFe;f pmawG,+l y;D taumif;qH;k jyifqifxm;wm tawmftwef vHak vmufwt hJ qifrh mS &Syd g w,f? jynfe,faygi;f pk jynfaxmifp}k uD;tjzpf OruJo G u kd rf ysuf c&D;qufEikd rf ,fh tusK;d oift h a=umif;oifh &v'faumif;awGvnf; &cJhyg+yD? tacsmowfzdk‹&ef usef&SdaewJhjzpfpOfawGuawmh jynfwGif;xJu wkdif;&if;om;jynfoltaygif;&JŒ vufxJrSmyJ &Sdygw,f? jynfwGif;jynfy EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGrSm 'Dru kd a&pDwnfaqmufa&;udk tE &W m,fay;aewJh vky&f yfawGuykd J wnDwnGwx f J qef‹usio f ifyh gw,f? vuf&t dS csed f jynfyv_y&f mS ;r_rmS enf;emeJ‹ wkid ;f &if;om;vlrsK;d rsm; wef;wla&;udpaP wGxuf ydt k a&;}u;D vm wmuawmh t&Sed t f [kew f ek ‹f qikd ;f r_ ('grrS [kw)f aES;auG;r_jy\emjzpfygw,f? 'Duae‹acwfvil ,fawG[m vGecf w hJ hJ 15 ausmu f mvu vli,fawGe‹J tawmfyu J mG jcm;ygw,f? pyd'f (Speed) acwf&ŒJ toH;k taqmifypPn;f awGukd u|r;f usip f mG udik w f , G t f oH;k ðyEdik yf gw,f? oifwef;awG trsm;}u;D wuf+y;D xufjruf=uovk/d avhvmr_tm;vnf; t&rf;aumif;ygw,f? vkyif ef;wck vkyw f t hJ cg usio hf ;kH wJh enf;vrf;awGu jrefrS jref/ aumif;rS aumif;ygy?J tkypf v k u kd f a'giahf phatmif taumiftxnf azmfEkdifpGrf;vnf; &Sdygw,f? 'gayrJh vkyfief;trsKd;trnfuawmh EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ txl;ojzifh ppftm%m&Sipf epf ðzwfcsa&;xuf tem*wfwidk ;f jynfwnfaqmufa&;twGuf jyifqifaewJh tvkyf awGu ydrk sm;aeygw,f? avhvma&;/ &yfwnfa&;/ vlrsK;d pkta&;eJ‹ tem*wfta&;awGtwGuf tvkyf ±_waf eovd/k uGejf yLwmzefom;jyifawGbuf rsuEf mS rlaewm[m vdw k mxuf ydrk sm;aeygw,f? r=umao;cifu Edik if aH &;tcrf;tem;wckrmS rdwaf qGwa,mufu “vlawG 'Davmufrsm;oavmuf wu,fwrf; tvkyv f yk w f o hJ u l 10 a,muftjyif ydrk &Sb d ;l ” vd‹k a0zefaxmufjycJyh gw,f? tm;ud;k &+yD; csppf &maumif;wJh vl}u;D awG trsm;}u;D &Sad yr,f/h tvkyaf wGrmS ajcwHvufwjH zpfwhJ vli,fawGuawmh trsm;}uD; vkt d yfaeqJyg? 269


7J7ifhatmif

ppf t k y f p k t wG i f ; ,H k = unf r _ y suf j ym;aecsd e f r S m twd k u f t cH t if t m;pk r sm;t=um; ,H k = unf r _ wnfaqmufa&;udk enf;rSefvrf;rSefeJ‹ tjrefqHk;ukpm;+yD; ppftm%m&Sifpepf csKyf+idrf;a&;twGuf enf;vrf;aygif;pHkeJ‹ tajz&Sm&mrSm t&Sdeft[kefwkef‹qkdif;r_udk vli,fawGeJ‹ ta&;ay: tm;jznfh ðyjyifoifyh gw,f? atmufwb kd mv/ 2005 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

270


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

apvd&k m qDrxnfo h nfrmS vtawmf=um[efw+l y?D ywWmrsm; wu|u D |jD rnfaeonf? vlo;kH enf;aom wHcg;r}u;D rSm ,kid ±f ŒGJ aeonf? od‹k aomfvnf; olw‹kd onf tomt,m r’qJG qJu G m wGe;f zGiv hf u dk =f uonf? taumif;pm; ygusJtdkum;}uD;udk pdwfrcs&onfhvrf;av;tay: prf;w0g;0g;jzifh tvdkufoifhav; jznf;jznf;csif; bD;vSdrfharmif;0ifvm&onf? jrufyifwdk‹rSm 'l;qpfavmufwufae.? onftwkdif;qkdv#if qif0if atmuftxd vlrqif;bJ ta&mufomG ;&rnf? jrufzw k Ef iS hf tarSmifxak tmufwiG f a¹rGyg;uif;yg; &SEd ikd f onf? &Jabmfo;kH OD;rSmrl wHcg;r}uD;ab;&Sd wHcg;aygut f ao;av;rS tdr}f uD;&S&d mod‹k ta&mufomG ;onfh tawmftwef ajymifoa,mif&adS eaom vlomG ;vrf;av;twkid ;f ajcusiaf v#mufvm=u.? od‹k aomf 5 OD;pvH;k onf pdwt f m;xufoefjcif;/ pdw0f ifpm;jcif;tjynfjh zifh tdr}f uD;udk ar#maf i;=unfah e=uonf? ESpfumv rnfa&GŒrnfr# =umjrifh+yDudk wyftyfrajymEkdif? oef‹jyef‹r_/ xdef;odrf;r_r&Sdaoma=umifh tdr&f iS rf rsm;/ uav;oli,frsm; uif;a0;cJo h nfh tdrt f }kd uD;jzpfa=umif;udrk l txift&Sm; jyoae.? awmifay:oGm;&mvrf;ab;wGif ar;wif+yD; aqmufxm;onfh eHuyfwdkuf}uD;jzpfonf? vrf;ab; wav#mufwiG f rufref;/ rufreG /f vdarRm/f o=um;oD;ESihf ovJo;D yifrsm; rif;rlaeonf? rmvDaumif;ESihf ðypkysK;d axmifjcif; r&So d jzifh tyiftm;vH;k onf tudik ;f tcufcsi;f vdr, f u S af e=u+yD? toD;tyGirhf sm;rSm tqkyv f u kd /f t¹yw G v f u kd ?f udik ;f r&Si;f / cl;olrjhJ zpfaeojzifh ol‹oabmolaqmifum ykyo f u l yky/f aºuo G u l aºuG/ iSux f ;kd onft h oD;u iSux f ;kd onft h jyif yd;k udu k af eonft h &mrsm;vnf; jynfEh u S af ea=umif; awG‹&onf? vufEydS rf ;D xd;k =unfph Ofu niSurf sm; xys=H uonfrmS ausmcsr;f p&m/ wvSyv f yS f &ifcek &f onf? vlajcwdwfojzifh owW0gav;rsm; }uD;pdk;ae[efwlonf? tyifóudtyif=um;&Sd trsKd;trnfrod taumifav;rsm;vnf; tvef‹w=um; ajy;v$m;ae=uonf? onftajctae=um;rSmyJ *kad 'giw f vH;k udk u|eaf wmfw‹kd pawG‹vu kd =f u.? um;ay:u rqif;csiI f r&awmh? ab;wGif vdu k yf gvmaom t&m&Su d pD,mwdik u f ikd x f m;onfv h ufukd vSr;f ykwo f nf? wòyid x f rJ mS yif vufEydS rf ;D a&SŒ vufum&if; *dak 'gi&f &dS mbufo‹kd vSr;f xd;k um zGichf snyf w d cf snf vkyjf yonf? um;wHcg;udk jyefrydwb f J tomvSyx f m;cJo h nf? ol n$ejf y&mod‹k OD;vSnI hf tm±Hpk u kd =f uonf? aoewfi,frsm;udk vufwiG f uspu f spyf gatmif qJu G ikd v f u dk =f u.? tm;vH;k rSm toift h aetxm;? *dak 'git f aqmuftOD. ab;ywfvnfwiG f axmywfyifEiS hf 'nif;oD;yif}uD;rsm; }uD;pd;k aeojzifh &Spd rk phJ k va&mifrSmrl rsufuG,fðyae&.? rxdk;azmufEkdif/ wdk;raygufEkdif? t&m&Sdu OD;aqmif+yD; teD;qHk; 271


7J7ifhatmif

wHcg;&S&d mod‹k owdjzifh wd;k 0ifvu kd +f yD? vufEydS rf ;D udk ajray:pdu k x f ;kd xm;&if; tm;vH;k qDo‹kd vSr;f =unfh vku d o f nf? pdww f idk ;f ustaetxm;&Sjd zifh csucf si;f qdo k vdk uef‹vef‹x;dk xm;onfh wHcg;udk wcsuf apmifu h efvu kd o f nf? [db k ufrmS buf&dS wHcg;wcsyv f nf; &JabmfwOD;vufcsujf zifh wòyid x f J usK;d yJyh iG x hf u G o f mG ;onf? txJukd t&Sdefjzifh 0ifvdkufum vufeufESifh vufESdyfrD;rsm;udk wl±_&mtoD;oD; xdk;csdef=u.? v_yf&Sm;r_ESifh rouFmp&m wckr# r&S?d t&G,pf kH pOft h ;dk rsm;om cef;vH;k jynfeh ;D yg; &So d nf? tvifrt D qifv h eG f rufref;csOf pl;pl;&S&t S eH‹rsm; tHxu G af eonf? ta&;xJrS t&may:qdo k vdk tdrrf mS &So d nfh vufuseu f kd ±kwcf sn;f jrifa,mifvu kd o f nf? od‹k aomf tcsed Ef iS hf tE &W m,fukd tvpfay;Ir&aoma=umifh [d[ k o kd nfonf us;D uef;awmif;arSmuf vku d =f unf=h u.? tE &W ,fr&So d nfrmS aocsm+yD? wHcg;zGiphf Ofu toHAvHrsm; xGucf o hJ jzifh &wwfor#tcsed u f kd toH;k cs&awmhrnf? tdrf}uD;&Sd&modk‹ rdepf0ufr# toHrsm;ESdrfhum ab;csif;,SOf&if; jrufzkwfxJwGif okwfajcwif=u.? t&m&So d nf ajy;&if;uyif atmufo‹kd pu kd x f ;kd xm;onfh vufEydS rf ;D a&mifatmufwiG f tcsujf yvdu k o f nf? tpGeq f ;kH ESpzf uf&dS &JabmfEpS Of ;D rSm tdr. f [drk mS buf onfrmS bufo‹kd cJx G u G u f m tdru f kd 0kid ;f =uonf? tdrx f w J iG f tvif;a&mif pd;k pOf;r#r&S?d wHcg;r}uD;rSm va&mifEiS hf aqmif;. taiG‹toufukd óudvifo h nfh tvm; [xm;onf? awGa0aeI rjzpfawmh? tE &W m,fonf aemufcv H a&mifjzifh 0ifvmolrsm;udk ypfuGif;tjzpf rSwf,la&mhrnf? ESpfOD;pvHk; t&m&SdaemufrS xyfcsyfruGmvdkuf0if+yD; wcef;vkH;udk vufEydS rf ;D a&mifjzifh ar$aESmuf=unf=h uonf? t&dyrf sm;udk trsK;d trnfou J pGJ mG odomap&ef wzef xyfx;kd =unfo h nf? bD'/kd pm;yJ/G qG,w f mxk;d pufav;rSm yifu h t l rd rf sm; pJu G yfaeonf? eH&u H yfem&Donf v_y&f mS ;r_r&S?d pm;yJaG y:&Sd yef;td;k wGif xd;k pdu k x f m;onfh tudik ;f tcufEiS hf ta&miftqif;rJh yef;ajcmufrsm;rSmrl aºuGusum pm;yJaG y:wGif acGacguaf e=uonf? c&pfprwfx&D;wGif =u,fav;rsm;/ avr&So d nfh &mbmblabmif;rsm;/ c&pfprwfu'frsm;/ csKcd sOrf sm;ESihf upm;p&mt±kyif ,frsm; tpDt&D &Sad eonf? avmu}u;D udk tvSqifol r&So d jzifh olw‹kd vnf; tm;rwefrmefav#mo h mG ;avovm; rod? tm;vH;k rSm EH;k csad e[ef&o dS nf? =unfo h rl hJ aeojzifh olw‹kd rmS oef‹pifvyS &ef tcGirhf om[ef&o dS nf? bma=umifrh sm; om,m=unfE;l zG,f aumif;onfh tcsed w f iG f tdr&f iS rf sm;u olw‹kd ukd pGe‹f cgG c&hJ oenf;[lonfh tawG;u csucf si;f ay:vmonf? rvSyaom jrifuiG ;f ygwnf;? tawG;udk tqk;kH rowfEidk ?f tarSmifxw J iG f tE &W m,fe‹H ukd tcgrvyf &ae&rnfh tajctaeatmufwiG f 272


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

xH;k pHtwkid ;f vufO;D r_ukd tcsed Ef iS t hf r# toH;k csro S m oifah wmfayrnf? od‹k r[kwv f #if onfvòkd ydiyf w GJ iG f t±_H;qdkonfrSm ol‹bufudk,fhbuf &SdEkdifojzifh òydifuGif;tjyifbufu ra&&monfrsm;udk csefvSyf xm;&rnf? tEdik &f a&;twGuf aocsm&ef tm;xkw&f awmhonf? &So d r# tcef;}u;D tcef;i,ftm;vH;k udk owd}u;D pGmjzifh vSp[ f =unf=h uonf? od‹k aomf w}urd =f unfv h u kd v f #if vHak vmufonf? tcef;tm;vH;k rSm Avm[if;vif;? owif;rsm; rSm;avovm;? ay;vdu k &f onfh wkev f y_ rf E_ iS hf tcsed u f mvrsm;/ aemufcsex f m;cJo h nfh tdr&f iS rf / udik o f rl hJ ykvif;ESihf cGurf sm;xH aemufjyefvn S chf siv f monf? od‹k aomf OD;pD;rª;. vufaxmifjyum qufvufww d q f w d f ae&rnfh vuQ%ma=umifh avsmu h somG ;aom rmefukd jyefwif;vdu k o f nf? tm±Ht k m;vH;k udk pkpnf; vdu k o f nf? waygux f o J m useaf wmhonf? rSwyg; bmr#r&S?d aemufq;kH wckjzpfrnfvm;/ 0uFygrsm; &St d ;kH rnfvm; rajymwwf? tcef;tm;vH;k udk ausmcdik ;f vku d o f nf? oH;k OD;om; use&f adS eonfh xGuaf yguf wckukd tvif;wef;/ usnaf iG‹/ ajcOD;ESihf owdrsm;jzifh pkòyHO;D wnfvu kd =f uonf? OD;aqmifou l xH;k pHtwdik ;f ab;qd;k udk rr_/ a&SŒrS OD;aqmifonf? ajczsm;jzifh wHcg;ayguu f dk cwfqwfqwf wGe;f zGiv hf u kd . f ? trde‹f ukd emcHonft h vm; =unfjzLpGm yGio hf mG ;onf? &_waf xG;onfh jrifuiG ;f rSm vH;k vH;k r&S?d taqmifu;l onfh vlomG ;vrf; opfom;wHwm;av;wck xGuaf y:vmonf? tdrrf }uD;ESihf taqmif i,fav;udk qufo, G af y;onfh aygi;f ul;wHwm;av;wck? v. yifu, kd t f vif;wef;onf ,dzk w d u f saeojzifh jrifuiG ;f rSm ydrk x kd if&mS ;ae.? ajcvSr;f q,fvrS ;f tuGm&Sd yGiahf eaom wHcg;csyrf mS tcef;wGi;f &Sd cyfredS rf edS t f vif;a&mifukd zGi[ hf jy&if; qD;óuad eonf? ud, k b hf ufwiG f tompD;&Ekid rf nfh taetxm;rsK;d udk jrif&onf? tawmftwef pdwcf somG ;onf? tdr}f uD;. twGi;f ydik ;f u aemufausmvHak eovd/k tdrt f jyifbufwiG v f nf; pdwcf s&onfh bufawmfom; ESpOf ;D rSm t&Hoifh &Sad eonf? onft h jyif rsuEf mS rl&monfvnf; tumtuG,rf ahJ eonfh ae&mjzpfonf? xd‹k a=umifh &ifxrJ mS aygyh g;ae.? od‹k aomf Zmwford ;f cef;udk ra&mufao;rSe;f odojzifh vufuset f m±Hu k kd pkpnf;vdu k o f nf? tcef;wGif;&Sd tvif;a&mifonf T+cH0if;twGif; rjrifcJh&onfh v#yfppfrD;a&mif r[kwfao;? w[ke;f [ke;f awmufavmifaeonfh ±_Œd rD;wckrS xGuaf y:vmjcif;jzpfonf? OD;pD;rª;u wvSr;f csi;f qufw;kd oGm;onf? wHwm;av;onf vlEpS Of ;D yGww f u kd w f rd ;f a&SmifomG ;&efom tus,&f o dS nf? u|eaf wmfw‹kd ESpOf ;D om; aemufrS xyfcsyrf uGm vdu k o f nf? cE<mud, k rf sm;udk b,fawmify/H nmawmifyH ,dr;f vdu k &f if; aoewfrsm;udv k nf; tvdu k t f xdu k f csed &f , G x f m;=u.? pd;k &dryf yl efr_ avsmeh nf;ae+yjD zpfaomfvnf; aemufq;kH cef;udrk l pdw0f ifpm;vGe;f rSe;f &ifcek Ef e_ ;f u jyqdak eonf? 273


7J7ifhatmif

wav#mufv;kH tajy;tv$m;vmcJph Of armyef;r_}uD;&oavmuf jznf;n‡i;f pGm oGm;vmjyefawmhvnf; touf&LS oH cyfjyif;jyif;udk =um;&ao;.? xd‹k a=umifh wyg;olr=um;atmif yg;pyfus,u f s,[ f &if; avylrsm;udk v$ix hf w k &f .? ra&mufz;l onfh wjynfw&Gmudk oGm;&ovdjk zpfonf? onft h jyif txuf txufaom n$e=f um;csurf sm;t& tzrf;tqD;vky&f onfh tr_tcif;rsm;wGif ydrk I kd pdw±f w _ af xG; &oavmuf/ óudwif rrSe;f qEkid o f nfh wk‹H jyefrr_ sm;&Sw d wfojzifh taumiftxnfEiS hf tqH;k tjzwf rjrif ao;or# taoG;tom;eJ‹ todpw d u f tawG‹tóuHt& v_‹H aqmfE;kd xaeonf? pdwyf ifyef;vS.? vlwOD; rD;yHak b;wGif rD;zdu k kd ab;wapmif;jzifh ikww f w k x f idk &f if;u rsuEf mS rlxm;onf? qHyif&n S . f ? taEG;xnfrmS aynpfaeonf? abmif;bD&n S f atmufajctem;prsm;rSm wGe‹f ved af eonf? tqDjyef rsuEf mS jyif&dS rsu0f ef;rsm;rSm ndK‡ ;i,faerSe;f todom}u;D odomonf? rD;zdak b;wGiyf J pkwcf smcsm zsmwcsyf cif;&if; tae=umvm[efw. l ? tcif;r&S/d acgi;f tH;k r&S/d òcaH pmifwxnf&o dS nf? zsmteD;Y toD;tESrH sm;rS ydeo f u l yde/f wjcrf;wzJjh zpfou l jzpfEiS hf royfr,yf&adS e=u.? pcef;rª;onf tajctaeudk cyf=um=um tuJcwfp&m rvkdonfhtvm; tqdkyg yk*~Kdvftem;odk‹ wjznf;jznf; wd;k 0ifomG ;onf? vufwiG yf g&o dS nfh aoewfajymif;rSmrl =urf;jyifqo D ‹kd pdu k u f svmonf? ol‹a&SŒwGif aqmifah =umifx h ikd v f u kd o f nf? b,fbufvufwiG f udik x f m;onfh vufEydS rf ;D udk ab;wGif csxm;vdu k o f nf? onfah emuf tdwaf xmif=u,fo;D udk ðzwfvu kd +f yD; txJ&dS wpHw k ckukd qJx G w k . f ? ppf,leDazmif;0wf xm;onfh vlvwfydkif;t&G,f&Sd vlwOD;. "mwfyHkjzpfonf? "mwfyHk=unfhvdkuf/ rwkerf v_yyf *k K~ v d u f kd =unfv h u kd Ef iS hf csed q f aeonf? c%=umawmh pdww f idk ;f usjzpfomG ;[efw. l ? vufajzmufwcsuw f ;D vdu k o f nf? wdwq f w d cf sed w f iG f [de;f xGuv f monfh wckwnf;aom tcsuaf y;oHjzpfonf? u|eaf wmfonf wk‹H qikd ;f aeIrjzpfawmh? vufx&J dS tjcm;ypPn;f rsm;udk taEG;xnftw d af xmiftwGi;f xd;k xnfv h u kd o f nf? cg;wGif csyd x f m;aom vufxyd u f kd ðzwfvu kd o f nf? xdyk *k K~ v d . f vufEpS zf ufukd owd}uD;pGmjzifh ujymu,m cwfvu kd o f nf? rv_yyf g/ wkww f w k rf # rv_yyf g? onfvEkd iS hf ol‹ukd u|eaf wmfw‹kd ac:vm=uonf? vGecf o hJ nfh 3 v uwnf;u u|eaf wmfw‹kd yikd ef uftwGi;f ol &Sad erSe;f owif;rsm; &cJo h nf? od‹k aomf b,fae&mrSe;f rod? pH;k pH;k ðryfaeonf? txuftm%mydik rf sm;u yHzk sux f m;onfh ol‹"mwfyt kH rsK;d rsK;d ESihf n$e=f um;csurf sm; t}urd }f urd yf ‹kd aomfvnf; bmrSrwwfEidk cf &hJ muae/ jzpfcsiaf wmh tdryf ikd &f iS rf sm; &Jpcef;udk a&mufvm=uonf? acwfajymif;ae+yDjzpfojzifh acwfq;kd acwfusy}f uD;twGi;f rw&m;ðyusichf &H olrsm;/ v,f,majr t"rRtodrf;cH&olrsm;/ twif;tusyf acgif;yHkjzwfcH&olrsm;xHu wkdif=um;csufrsm; xGuaf y:aecsed jf zpfonf? tom;rusao;onfh umvjzpfonf? tdr&f iS rf sm;rSm ,cif ppfaxmufvrS ;f a&; 274


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

rsm;. vufcsujf zifh vlrp_ ;D yGm;b0ysucf +hJ yD;/ arG;&yfZmwdEiS hf +cH0if;}uD;udk pGe‹f cgG I a&muf&maygu&f m vGix hf u G o f mG ;=uonf? ,ckawmh trsm;enf;wl ‚if;wd‹k u wkid cf suzf iG chf o hJ nf? Tenf;jzifh w&m;cHukd "mwfyrkH sm;jzifh wku d =f unf&h muae ajc&maumufEidk cf jhJ cif;jzpfonf? w&m;ojzifh pD&ifonfah cwf}u;D udjk zifh a&mufcahJ v+y?D r+y;D jywfao;onfh ajz&Si;f r_rsm;u 'ke‹J a'; use&f adS e ao;onf? toufnm‡ qH;k / w&m;tr#wqH;k ESihf tar#mt f jrif}uD;onfh ,ckacwfacgi;f aqmifrsm;udk jynfot l rsm;u wifajr‡mufae=u.? tqH;k owfrawmh jynforl sm;om tpd;k &onf? jynforl sm;om tqH;k tjzwf. rlvydik &f iS jf zpfonf? apvd&k mapEkid o f nfh jynfo‹l acwfjzpfygawmhonf? Zefe0g&v D / 2007 (tm[m&pmapmif) ÔÔÔÔÔÔÔ

275


7J7ifhatmif

Acronyms: AAPP – Assistance Association for Political Prisoners (Burma) ABSDF – All Burma Students' Democratic Front ABSFU – All Burma Federation of Student Unions ABSL – All Burma Students League ABYMU – All Burma Young Monks Union ASEAN – Association of Southeast Asian Nations BLC – Burma Lawyers' Council CNF – Chin National Front CRPP – Committee Representing People's Parliament DKBA – Democratic Karen Buddhist Army DPA – Democratic Party of Arakan DPNS – Democratic Party for a New Society DSB – Democratic Students of Burma ENC – Ethnic Nationalities Council FTUB – Federation of Trade Unions - Burma GTI – Government Technology Institute ICFTU – International Confederation of Free Trade Unions ICRC – International Committee of the Red Cross ILO – International Labour Organization KNU – Karen National Union NATO – North Atlantic Treaty Organisation NCGUB – National Coalition Government of the Union of Burma NDD – Network for Democracy and Development NDF – National Democratic Front NGO – Non-Governmental Organization NHEC – National Health and Education Committee NLD – National League for Democracy NUP – National Unity Party RIT – Rangoon Institute of Technology RFA – Radio Free Asia SNLD – Shan Nationalities League for Democracy UNHCR – United Nations High Commissioner for Refugees UNLD – United Nationalities League for Democracy WLB – Women's League of Burma WRWAB – Women Rights and Welfare Association of Burma ZNC – Zomi National Congress

276


,Hkjunfcsufrdk;aumif;uifESifh aEG;axG;aomreuf=zef

aus;Zl ; pum; pmtkyx f w k af 0Edik af &;twGuf trSmpma&;om;ay;yd‹k ol q&mrsm;ESihf q&mr/ pmrlwnf;jzwfay;ol tm[m&ESihf rZÆrd t,f'w D mrsm;/ aiGa=u;tm;jzifh axmufyu hH n l o D rl sm;/ pmtkyu f kd jyifqifay;olrsm;ESihf tzufzufu 0kid ;f 0ef;tm;ay;=uonfh rdwaf qGtm;vH;k udk aus;Zl;txl;wif&ydS gonf?

pma&;ol. udk,fa&;tcsuftvuf 1965 Ed0k ifbm 2 &ufwiG f arG;zGm; 1987 - uavm GTI rS ausmif;+yD; 1988 - GTI ausmif;om;or*~ (rH&k mG ) zJ‹G pnf;a&; yg0ifvy_ &f mS ; 1990 - Burma Democratic Guerilla Front ESihf 1991 - Burma Democratic Student Front wGif yg0ifO;D aqmif 1994 - ABSDF taemufzufppfa'o (rDZ&kd rf) wm0efcH 2002 rS pwifI All Burma Students League 'kOuUX tm[m&pmapmif t,f'w D m/ rZÆrd owif;Xme jrefrmydik ;f qkid &f m vufaxmuft,f'w D m pmaytEkynmtoif; (jrefrmEkid if )H OD;aqmiftzJ‹G 0if &J&ifah tmif/ rif;ol/ jrom/ ZGe/f wd;k av; uavmiftrnfrsm;jzifh uAsmESihf aqmif;yg;rsm;a&;

277


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.