prestatiecontracten vaker en hoger op de agenda
ESCo’s garanderen energiebesparing Een ingrijpende aanpassing van het energie- en klimaatsysteem zorgt bij ziekenhuis Nij Smellinghe jaarlijks voor ruim 10 procent minder energiekosten. Het ziekenhuis sloot hiertoe een energieprestatiecontract met een Energy Service Company. De belangstelling in Nederland hiervoor groeit.
Tekst: Toine Al ‘Het komt neer op een jaarlijkse besparing van 120.000 tot 140.000 euro’, zegt Jan-Gerrit Rinia van Nauta, hoofd Technisch beheer en onderhoud in ziekenhuis Nij Smellinghe te Drachten. Het ziekenhuis met 339 bedden verbruikt jaarlijks voor zo’n 1,2 miljoen euro aan gas en elektriciteit. Bijzonder is dat de verwachte besparingen voor de komende jaren contractueel zijn vastgelegd. Mochten de werkelijke besparingen achterblijven bij de verwachte besparingen, dan legt de leverancier, de Energy Service Company (ESCo), het verschil bij.
‘Als je zelf de benodigde middelen kunt inzetten, levert dat de grootste besparing op’ Hiervoor sloot Nij Smellinghe een zogenaamd energieprestatiecontract af met Honeywell Building Solutions. In deze constructie leidt investeren in energiebesparing gegarandeerd tot lagere kosten. Die worden bij ziekenhuis Nij Smellinghe met name gerealiseerd doordat de hoofdketel is voorzien van een energiebesparende warmteterugwinning, door het toepassen van warmtekrachtkoppeling en door de vleugel waar de operatiekamers (OK’s) zich bevinden te voorzien van een nieuw Phoenix VAV klimaatregelsysteem. Rinia van Nauta: ‘Dat kan nu fijner worden afgesteld, zodat we met aanzienlijk minder energieverbruik toch een veilige en noodzakelij-
16
ke overdruk bereiken en handhaven. Dat scheelt onder meer in luchtbehandeling. In een OK wordt de lucht veertig keer per uur ververst, in een gewoon kantoor hooguit vier keer. Een prettige bijkomstigheid is dat we met deze aanpassingen bovendien tonnen minder CO2 uitstoten. Het draagt dus tevens bij aan onze duurzame doelstellingen, al zijn die ondergeschikt aan de bedrijfszekerheid en de continuïteit.’
Risicodragend besparingsadvies ‘Energieprestatiecontracten bestaan al sinds het einde van de jaren zeventig en worden wereldwijd toegepast’, zegt René Simons, als expert Regeltechniek en consultant bij Honeywell verantwoordelijk voor de Nederlandse markt. Het uitgangspunt is dat de ESCo een besparing garandeert en zich verplicht het verschil bij te leggen als deze besparing niet gehaald wordt. ‘We bieden een risicodragend besparingsadvies, dat de complete technische aanpak behelst van A tot Z en dat klaar voor gebruik wordt opgeleverd aan de opdrachtgever. Daarbij kunnen we indien gewenst ook bemiddelen bij het vinden van een geschikte financiering.’ Uit de gegarandeerde besparing kan namelijk ook de eventuele financiering worden bekostigd. De ESCo kan een totaalpakket aanbieden, inclusief financiering en afschrijvingsplan. ‘Daardoor kan de opdrachtgever de investering budgetneutraal doen.’ Beschikt de opdrachtgever over eigen middelen, dan kan dat zelfs leiden tot reëel lagere kosten. Zo koos Nij Smellinghe ervoor de benodigde investering van circa 1 miljoen euro geheel uit eigen middelen te financieren. Rinia van Nauta: ‘Als je zo’n
energiebesparing esco’s
groot bedrag moet lenen, dan betaal je ook veel rente. Als je zelf de benodigde middelen kunt inzetten, levert dat de grootste besparing op.’ ‘Wat je koopt is een prestatieverbetering’, zegt Simons. Die wordt in het contract uitgedrukt in energiewaarden. De uiteindelijk gerealiseerde kostenbesparing in euro’s is namelijk afhankelijk van de actuele energieprijzen. Simons: ‘Daar hebben we geen invloed op. Wel op de betrouwbaarheid van de aannames op basis waarvan we de schattingen maken. Goede data en statistieken van de opdrachtgever zijn daarvoor cruciaal. We doen zelf metingen, maar beter is het om over een langere historie te kunnen beschikken. Bij Nij Smellinghe waren die gegevens ruim voorhanden, waardoor de begrote besparingen ook werkelijk gehaald worden.’
energiebesparend klimaatbeheersysteem en ten derde de vorm van een onderhouds- en energieprestatiecontract, waarbij het gehele gebouwonderhoud en de energiebesparende maatregelen worden uitgevoerd gedurende een bepaalde contractperiode. ‘In dat laatste geval ga je een langdurige relatie aan. Dat vraagt om onderling vertrouwen en professioneel opdrachtgever- en opdrachtnemerschap. In Nederland heeft een aantal grote partijen zich verenigd in het platform ESCoNetwerk.nl, waaronder een aantal finan-
Nieuwsgierigheid wint
ciers. Agentschap NL ondersteunt dit netwerk.’ Bij het vinden van een geschikte contractpartner adviseert Agentschap NL ook. Dat is volgens Roskam soms een lastige opgave. ‘Er zijn twee wegen: ofwel je kiest voor de huisleverancier en laat deze een offerte uitbrengen op basis van prestatie-indicatoren, ofwel je laat eerst een adviseur een businesscase opstellen, bij voorkeur een partij met expertise op het gebied van energiebesparing, duurzame energie en prestatie-
In de Nederlandse markt voor utiliteitsbouw neemt de belangstelling voor dit soort contracten de laatste jaren gestaag toe. ‘Aandeelhouders van bedrijven dringen steeds vaker aan op kostenbeheersing, in combinatie met eisen op het gebied van duurzaamheid. Denk aan institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen’, aldus Selina Roskam. Zij is programma-adviseur Energiebesparing utiliteitsbouw bij Agentschap NL, een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Economische Zaken die zich onder meer richt op duurzaamheid en innovatie. ‘Prestatiecontracten komen vaker en hoger op de agenda. Dat merken we in gesprekken met organisaties die ons advies vragen, en in de contacten die we hebben binnen het Platform Duurzame Huisvesting. De nieuwsgierigheid begint het te winnen van de onbekendheid.’ De geboden energieprestatie kan drie varianten hebben: ten eerste de vorm van energiezuinige producten zoals led-verlichting, ten tweede de vorm van het ontwerpen en installeren van een
‘De nieuwsgierigheid begint het te winnen van de onbekendheid’
Wat is een ESCo? Een Energy Service Company (ESCo) is een bedrijf dat door toepassing van verschillende maatregelen een bepaalde energiebesparing voor een gebouweigenaar garandeert. In een zogenaamd prestatiecontract worden afspraken tussen ESCo en opdrachtgever over (onder andere) de te realiseren energiebesparing vastgelegd. Wordt de besparing niet gehaald, dan is het risico voor de ESCo. Zie voor meer informatie over de werking van ESCo’s en prestatiecontracten de Leidraad Prestatiecontracten Beheer en Onderhoud Gebouwen van Agentschap NL.
Facility Management Magazine | december 2012 | 17
energiebesparing esco’s
Zeven experttips voor gebouwbeheerders die werk willen maken van energiebesparing 1. Zorg voor een organisatiebreed commitment vanaf de leiding tot en met de werkvloer. 2. Kweek vertrouwen: onderhoud actief een bevredigende relatie met uw toekomstige ESCo-partner, ook tijdens de looptijd van het contract. 3. Breng uzelf op het juiste kennisniveau om een stevige tegenspeler te kunnen zijn voor uw ESCo-partner. 4. Begin nu met het systematisch verzamelen van uw energiedata, een van de eerste stappen in het aangaan van een ESCoverbintenis. 5. Heb doorzettingsvermogen: een ESCo-constructie vraagt inzet en energie van uw organisatie. 6. Laat u ondersteunen en adviseren door specialisten: een ESCoconstructie kan complex zijn. 7. Tot slot: laat u niet afschrikken door bovenstaande mitsen en maren.
contracten. Vervolgens kun je op basis daarvan een aantal potentiële aanbieders een offerte laten uitbrengen, waarbij voor sommige overheden geldt dat zij dat moeten doen via een Europese aanbesteding, waarbij rekening gehouden moet worden met transactiekosten.’
‘Een acceptabele besparing is in 95 procent van de gevallen haalbaar’ Haalbaarheidsanalyse Om te beantwoorden aan de besparingsvraag van de opdrachtgever richt het advies zich op een maximaal te realiseren energiebesparing, ongeacht het type besparing. Deze kan gegeven de situatie betrekking hebben op verlichting en koelen, maar ook op water en verwarming, of een combinatie daarvan. Dat wordt vervolgens vertaald in een technische oplossing. Een complexe aangelegenheid, aldus Simons. ‘Je begint met een globale haalbaarheidsanalyse. Die ge-
in het kort Om energie te besparen sloot ziekenhuis Nij Smellinghe een energieprestatiecontract af met een Energy Service Company (ESCo). Het uitgangspunt van een ESCo, in dit geval Honeywell Building Solutions, is dat besparing wordt gegarandeerd en het verschil wordt bijgelegd als de besparing niet wordt gehaald. De belangstelling voor dit soort contracten neemt in Nederland de laatste jaren gestaag toe.
18
beurt op onze kosten. Als er een acceptabele besparing haalbaar is, wat in 95 procent van de gevallen zo is, gaan we de analyse verder uitwerken tot een plan en vertalen we dat in een contract. Zijn partijen het daarover eens, dan gaan we over tot de technische realisatie ervan.’ Voor ziekenhuis Nij Smellinghe lag de keuze voor Honeywell voor de hand. Rinia van Nauta: ‘Zij waren al leverancier van het gebouwbeheersysteem. Het nieuwe systeem kon daardoor eenvoudiger en zonder risico’s worden gekoppeld en ingeregeld. Dat was een logische stap. Daar komt bij dat we daarmee ook één aanspreekpunt hebben.’ De implementatie van het nieuwe systeem werd in 2008 gestart en zou zo’n acht maanden duren. ‘Dat werden er uiteindelijk tien, maar we zijn wel binnen het budget gebleven’, zegt Simons. Een van de grootste uitdagingen bij de implementatie was de vervanging van het luchtregelingssysteem in de OK’s. ‘Elke dag dat een ziekenhuis zijn OK dicht moet houden kost kapitalen, dus wilden we dit complexe klimaatsysteem in één weekend vervangen. Dat was een kwestie van grondig plannen en afstemmen. Een batterij aan techneuten stond op scherp. Het was spannend, maar het is gelukt.’ In Nederland is Honeywell al meer dan tien jaar als ESCo actief in het aanbieden van prestatiecontracten. Het bedrijf richt zich van oudsher met name op de sectoren overheid, zorg en onderwijs. In de Verenigde Staten maken deze sectoren al sinds de jaren zeventig gebruik van prestatiecontracten, in Europa en met name Nederland werd tot voor kort nog voornamelijk gegund op basis van de laagste prijs. Nu beginnen de aanbestedingsregels langzaam te veranderen. Simons: ‘Dat is gunstig, omdat alle betrokkenen er voordeel bij hebben: de opdrachtgever, de ESCo, de overheid en de samenleving. Momenteel zijn Duitsland, Zweden en Groot-Brittannië het verst hiermee, maar het zal niet lang duren voordat Nederland volgt.’
Ook interessant op fmm.nl Bekijk online ook de whitepaper ‘ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing’ van Agentschap NL. Bovenstaande adviezen staan hier uitgebreid in beschreven. > www.fmm.nl/magazine12-2012