หน่วยงานดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

หน่วยงานดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ในมหกรรมการประชุมวิชาการ ในโครงการฟันเทียมพระราชทานและการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผูส้ ูงอายุ ครั้งที่ ๒ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาครบ ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔

๑๑-๑๒ มกราคม ๒๕๕๕ ณ ห้องแกรนด์บอลรูม โรงแรมริชมอนด์ จังหวัดนนทบุรี

บทนํา จากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรทั่วโลก จากที่เคยมีเด็กจํานวนมาก ปัจจุบัน สัดส่วนรวมทั้ง จํานวนเด็กลดลง และได้ก้าวเข้าสู่ “สังคมผู้สูงอายุ” (Aging Society) ซึ่งหมายถึง การมีผู้สูงอายุมากกว่าร้อยละ ๑๐ ของประชากรทั้งหมด รวมทั้งประเทศไทยที่ก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุมาตั้งแต่ปี ๒๕๔๘ กรมอนามัย โดยสํานัก ทันตสาธารณสุข ร่วมกับภาคีเครือข่าย และทันตบุคลากรทั่วประเทศ จึงได้พัฒนาองค์ความรู้ เทคโนโลยี รูปแบบ แนวทางด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่อง เพื่อแก้ปัญหาการสูญเสียฟันจนไม่สามารถเคี้ยว อาหารได้ ซึ่งเป็นปัญหาหลักในกลุ่มผู้สูงอายุไทย จนถึงปี พ.ศ.๒๕๕๔ มีการจัดกิจกรรมหลักเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว ในพื้นที่ภายใต้โครงการฟันเทียมพระราชทานและการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๓ กิจกรรมหลัก ได้แก่ ๑. การใส่ฟันเทียมทั้งปากหรือเกือบทั้งปากทดแทนฟันที่สูญเสียไป ๒. การดูแลสุขภาพช่องปากตนเองผ่านทางชมรมผู้สูงอายุ ๓. การพัฒนารูปแบบ/แนวทางการจัดบริการส่งเสริมป้องกันโรคตามชุดสิทธิประโยชน์ เพื่อลดการ สูญเสียฟัน ในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาครบ ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ของพระบาทสมเด็จพระ เจ้าอยู่หัว กรมอนามัยได้จัดมหกรรมการประชุมวิชาการ เพื่อเผยแพร่พระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านที่ทรง ห่วงใยสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุไทย และเพื่อค้นหาหน่วยงานต่างๆ ที่เป็นต้นแบบพัฒนางานสร้างเสริมสุขภาพช่อง ปากผู้สูงอายุ ทั้งรูปแบบ/ แนวทางการดําเนินงาน การบริหารจัดการ ตลอดจนสร้างขวัญ กําลังใจแก่หน่วยงานที่ เกี่ยวข้อง กรมอนามัยจึงได้กําหนดเกณฑ์การคัดเลือกหน่วยงานดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดยพิจารณาจากรายงานผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานในพื้นที่ และจําแนกหน่วยงานดีเด่นเป็น ๗ ประเภท ได้แก่ ๑. จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๒. จังหวัดดีเด่นด้านการจัดบริการฟันเทียมพระราชทาน ๓. โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๔. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลดีเด่นด้านการจัดบริการป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ ๕. ศูนย์อนามัยดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๖. แหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ๗. ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต

สํานักทันตสาธารณสุข กลุ่มพัฒนาเทคโนโลยีนวัตกรรมวัยทํางานและผู้สูงอายุ ๑๑ มกราคม ๒๕๕๕

คัดเลือกจังหวัดที่มีผลการดําเนินงานสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ในภาพรวมของจังหวัด โดยแบ่ง จังหวัดเป็น ๓ ขนาด ตามจํานวนอําเภอ จังหวัดขนาดเล็ก ๓-๘ อําเภอ (๓๒ จังหวัด) จังหวัดขนาดกลาง ๙-๑๖ อําเภอ (๓๓ จังหวัด) และจังหวัดขนาดใหญ่ มากกว่า ๑๖ อําเภอ (๑๑ จังหวัด) มีเกณฑ์การพิจารณาดังนี้ ๑. มีรายงานการจัดบริการใส่ฟันเทียม ตามโครงการฟันเทียมพระราชทาน (ฟันเทียมทั้งปาก หรือเกือบ ทั้งปาก) ได้ตามเป้าหมายที่กําหนด หรือเกินกว่าเป้าหมายที่กําหนด ๒. มีรายงานชมรมผู้สูงอายุจัดกิจกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ครอบคลุมทุกอําเภอ อย่าง น้อย ๑ อําเภอ ๑ ชมรม (จังหวัดขนาดใหญ่ครอบคลุมร้อยละ ๙๐ ของจํานวนอําเภอ) ๓. มีรายงานการจัดบริการทันตกรรมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ ครอบคลุมทุกอําเภอ อย่างน้อย ๑ อําเภอ ๑ หน่วยบริการ ซึ่งบริการดังกล่าวประกอบด้วย ๑) การตรวจสุขภาพช่องปาก ๒) การให้คําแนะนําหรือการ ฝึกทักษะในการควบคุมคราบจุลินทรีย์ ๓) การใช้ฟลูออไรด์วานิชป้องกันรากฟันผุ และ ๔) การขูดหินน้ําลาย ป้องกันปริทันต์อักเสบ (จังหวัดขนาดใหญ่ครอบคลุมร้อยละ ๙๐ ของจํานวนอําเภอ) จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ปี ๒๕๕๔ ได้แก่ ๑. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดกําแพงเพชร ๒. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดตรัง ๓. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดบุรีรัมย์ ๔. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดนครนายก ๕. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดลําปาง ๖. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ ๗. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดอํานาจเจริญ

จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดกําแพงเพชร จากการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพของผู้สูงอายุจังหวัดกําแพงเพชร ปี ๒๕๕๓ พบว่า ผู้สูงอายุมีฟันแท้ที่ สามารถใช้งานได้ ๒๐ ซี่ขึ้นไป ร้อยละ ๕๒.๖๓ มีฟันใช้เคี้ยวอาหารจํานวน ๔ คู่สบ ทั้งฟันแท้และฟันเทียม ร้อยละ ๔๔.๗๗ ซึ่งยังมีจํานวนฟันคู่สบต่ํากว่าเกณฑ์ตัวชี้วัดของสํานักทันตสาธารณสุข ซึ่งกําหนดว่า ผู้สูงอายุมีฟันใช้เคี้ยว อาหารได้อย่างเหมาะสมจํานวน ๔ คู่สบ ร้อยละ ๕๑ จึงดําเนินการจัดระบบการบริการส่งเสริมสุขภาพและป้องกัน โรคให้ผู้สูงอายุ ขยายการดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุให้ครอบคลุมพืน้ ที่ทั้งหมด ๑๑ อําเภอ จังหวัดกําแพงเพชร โดยสํานักงานสาธารณสุขจังหวัด และโรงพยาบาลภาครัฐ ดําเนินโครงการฟันเทียม พระราชทาน เมื่อปี พ.ศ.๒๕๔๘ จนถึงปัจจุบัน มีผลงานการใส่ฟันเทียมให้แก่ผู้สูงอายุ จํานวน ๓,๗๖๐ ราย และมี ผลการดําเนินงาน ได้เกินเป้าหมาย และจัดส่งรายงานได้ทันตามระยะเวลาที่กําหนด ผู้สูงอายุใส่ฟันเทียมตามโครงการฟันเทียมพระราชทาน จังหวัดกําแพงเพชร ปี ๒๕๕๒-๒๕๕๔ ปีงบประมาณ เป้าหมาย (คน) ผู้สูงอายุได้ใส่ฟันเทียม (คน) ๒๕๕๒ ๔๘๓ ๔๘๙ ๒๕๕๓ ๕๖๑ ๕๖๕ ๒๕๕๔ ๖๑๕ ๗๑๕ ดําเนินกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุเมื่อปี ๒๕๕๓ โดยคัดเลือก ชมรมผู้สูงอายุนําร่อง ๒ ชมรม ได้แก่ ชมรมผู้สูงวัยเทศบาลตําบลลานกระบือ อําเภอลานกระบือ และชมรมเสริมสร้างผู้อาวุโส (อส.) เทศบาลตําบลพรานกระต่าย อําเภอพรานกระต่าย พัฒนาเป็นชมรมต้นแบบของจังหวัดปี ๒๕๕๔ ได้ดําเนินงาน ครอบคลุมทุกพื้นที่ ๑๑ อําเภอ เกิดกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุครอบคลุมทุกพื้นที่ เช่น การ ตรวจสุขภาพช่องปากในชมรมโดยทันตบุคลากร การแปรงฟันหลังอาหารกลางวันทุกครั้งที่มีการประชุม/อบรม หรือดําเนินกิจกรรมในชมรม ผู้สูงอายุมีส่วนร่วมให้ความรู้ เล่านิทาน เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปากในศูนย์พัฒนา เด็กเล็ก เกิดนวัตกรรม น้ํายาบ้านปากสมุนไพร และเม็ดแป้งย้อมสีฟัน ด้านการจัดบริการทันตกรรมตามชุดสิทธิประโยชน์ในกลุ่มผู้สูงอายุ เริ่มให้บริการเมื่อปี ๒๕๕๔ โดยนํา ร่องในพื้นที่ที่มีความพร้อม ๙ อําเภอ และขยายการดําเนินงานเต็มพื้นที่ทั้ง ๑๑ อําเภอ ปี ๒๕๕๓ ผลการให้บริการทันตกรรมแก่ผู้สูงอายุตามชุดสิทธิประโยชน์ ปี ๒๕๕๒–๒๕๕๔ ปี ตรวจฟันและให้คําแนะนํา การใช้ฟลูออไรด์วานิช การขูดหินปูนและขัดฟัน งบประมาณ เป้าหมาย ผลงาน ร้อยละ เป้าหมาย ผลงาน ร้อยละ เป้าหมาย ผลงาน ร้อยละ ๒๕๕๒ ๗๐๐ ๗๑๙ ๑๐๐ ๗๐๐ ๑๕๗ ๒๒.๔๒ ๗๐๐ ๓๘๒ ๕๔.๗๑ ๒๕๕๓ ๗๕๐ ๗๕๗ ๑๐๐ ๗๕๐ ๒๔๔ ๓๒.๕๓ ๗๕๐ ๔๗๙ ๖๓.๘๗ ๒๕๕๔ ๖๕๐ ๗๑๔ ๑๐๐ ๖๕๐ ๒๘๘ ๔๔.๓๑ ๖๕๐ ๕๐๔ ๗๗.๕๔

จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดตรัง จังหวัดมีการดําเนินการกิจกรรมต่างๆ เพื่อแก้ปัญหาการสูญเสียฟันของผู้สูงอายุ โดย สร้างสุขนิสัยในการ ดูแลความสะอาดช่องปากแก่ผู้สูงอายุ จัดระบบบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามความจําเป็น และสร้าง การมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ในการแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ มีผลการดําเนินงาน ได้แก่ ๑. ผู้สูงอายุที่ได้รับบริการใส่ฟันเทียมฐานพลาสติกทัง้ ปาก หรือเกือบทั้งปาก (๑๖ ซี่ขึ้นไป) ตั้งแต่ ตุลาคม ๒๕๕๓ ถึง กันยายน ๒๕๕๔ (เป้าหมายจํานวน ๓๗๐ ราย โดยปีงบ ๒๕๕๔ กําหนดให้ทันตแพทย์ ๑ คน ให้บริการใส่ฟันเทียมผู้สูงอายุ ๑๐ คน) จํานวน ๔๕๔ ราย คิดเป็นร้อยละ ๑๒๒.๗ ๒. ผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุเข้าร่วมโครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากแก่ผู้สูงอายุ ตามชุดสิทธิ ประโยชน์ทางทันตกรรม ๓๔ แห่ง ครอบคลุมทุกอําเภอในจังหวัดตรัง และบางอําเภอได้จัดบริการด้านทันตกรรม แก่ผู้สูงอายุตามชุดสิทธิประโยชน์ในสถานีอนามัยทุกแห่ง เพื่อให้ผู้สูงอายุได้รับบริการอย่างทั่วถึง ลดภาระค่าใช้จ่าย ในการเดินทางมารับบริการ รวมทั้งเป็นการค้นหาผู้ที่ควรใส่ฟันเทียม ๓. สนับสนุนให้มีการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากแก่ผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุ โดยบูรณาการ ทํางานร่วมกับสหวิชาชีพ หน่วยงานภาครัฐ และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยมีการขยายชมรมผู้สูงอายุในการ จัดกิจกรรมดังกล่าวอย่างต่อเนื่องทุกปี ครอบคลุมทุกอําเภอในจังหวัดตรัง จํานวน ๓๓ ชมรม และมีชมรมต้นแบบ ในการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๑ อําเภอ ๑ ชมรม ๔. กําหนดตัวชี้วัดตามยุทธศาสตร์ของจังหวัด โดยให้มีกิจกรรมด้านทันตสาธารณสุขในการดูแลสุขภาพ ช่องปากแก่ผู้สูงอายุ โดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุขในสถานีอนามัยทุกแห่ง (จํานวน ๑๒๕ แห่ง) คิดเป็นร้อยละ ๖๕ ๕. ค้นหาผู้สูงอายุฟันดี วัย ๘๐ ปี เพื่อเป็นแบบอย่างในการดูแลสุขภาพช่องปากและเป็นผู้แทนผู้สูงอายุ ฟันดีวัย ๘๐ ปี เป็นตัวแทนระดับจังหวัด เข้าร่วมการคัดเลือกระดับเขต และประกวดระดับประเทศ ปี ๒๕๕๔ จํานวน ๑ ราย คือ นางข้ํา สิทธิการ จากชมรมผู้สูงอายุเฉลิมพระเกียรติตําบลตําบลควนเมา อําเภอรัษฎา มาตรการที่ได้ดําเนินการ โดย ๑. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดจัดประชุมชี้แจงโครงการ แก่ผู้เกี่ยวข้องทุกหน่วยบริการ รองรับ จัดบริการและสนับสนุนการดําเนินงาน วางแผน กําหนดแนวทาง ในการดําเนินงานตามกิจกรรมของโครงการฯ เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย ๒. มีการประชาสัมพันธ์โครงการอย่างต่อเนื่อง ๓. มีการพัฒนาศักยภาพแก่บุคลากรสาธารณสุข ๔. งบประมาณการดําเนินงานกิจกรรมกลุ่มผู้สูงอายุปี ๒๕๕๔ จากงบกองทุนทันตกรรม สํานักงาน หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เขต ๑๒ สงขลา ๕. บันทึกข้อมูล และรายงานผลการปฏิบัติงานตามระบบข้อมูลอิเลคทรอนิคส์ทุกสิ้นเดือน เพื่อติดตาม ความคืบหน้า และประเมินผลการบรรลุเป้าหมายโครงการ ในวันประชุมหัวหน้าฝ่ายทันตสาธารณสุขทุกเดือน ๖. มีการสนับสนุนสื่อต่างๆ

๗. สนับสนุนให้ชมรมผู้สูงอายุขยายการดําเนินงานตามความเหมาะสมของแต่ละพื้นที่ ในลักษณะของ เครือข่าย ชมรมผู้สูงอายุมีการพบปะ/ชักชวนเพื่อนสมาชิกของชมรมในพื้นที่ใกล้เคียง เพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์ ระหว่างกัน และเข้ามามีส่วนร่วมในการดําเนินงานมากขึ้น ๘. มีการรองรับระบบส่งต่อโดยได้จัดช่องทางพิเศษแก่กลุ่มผู้สูงอายุ เพื่อมารับบริการ ตามโครงการฯ ๙. มีการจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และการนําเสนอผลงานในระดับจังหวัด ๑๐. พาผู้สูงอายุศึกษาดูงานชมรมผู้สูงอายุต้นแบบการดูแลสุขภาพช่องปาก และเป็นแหล่งเรียนรู้ของ ชุมชน

จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดบุรีรัมย์ จากกระแสพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ความว่า “เวลาไม่มีฟัน กินอะไรก็ไม่อร่อย ทําให้ไม่มีความสุข จิตใจก็ไม่สบาย ร่างกายก็ไม่แข็งแรง” นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านที่ทรงห่วงใย สุขภาพช่องปากของประชาชน ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิต ประกอบกับปัญหาสุขภาพในกลุ่มผู้สูงอายุ ได้แก่ การสูญเสียฟันจนไม่สามารถเคี้ยวอาหารได้ ผลการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพจังหวัดบุรีรัมย์ ในปี ๒๕๕๒ พบว่าผู้สูงอายุมีฟันใช้งานได้ ๒๐ ซี่ ร้อย ละ ๕๗.๘๒ ผลสํารวจปี ๒๕๕๓ ร้อยละ ๕๔.๑ ซึ่งพบว่า ผู้สูงอายุมีการสูญเสียฟันมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น และฟันทีม่ ีอยู่ ยังพบโรคในช่องปากที่มีโอกาสนําไปสู่การสูญเสียฟัน โดยเฉพาะรากฟันผุ และโรคปริทันต์ เพื่อเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ จังหวัดบุรีรัมย์จึงได้แก้ไขปัญหาการสูญเสียฟันของผู้สูงอายุ โดยการจัดบริการใส่ฟันเทียมแก่ผู้สูงอายุ และพัฒนา ศักยภาพชมรมผู้สูงอายุให้สามารถจัดกิจกรรมเพื่อการดูแลอนามัยช่องปากด้วยตนเอง ลดการสูญเสียฟัน เพื่อให้ ผู้สูงอายุมีฟันเคี้ยวอาหารได้อย่างเหมาะสม สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดบุรีรัมย์ จึงได้ดําเนินการโครงการฟันเทียม พระราชทานและส่งเสริมสุขภาพสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ จังหวัดบุรีรัมย์ปีงบประมาณ ๒๕๕๔ ขึ้น โดยมี วัตถุประสงค์เพื่อ ร่วมเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในวาระมหามงคล ๘๔ พรรษา ในปี ๒๕๕๔ แก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุที่มีการสูญเสียฟัน ให้ได้รับบริการใส่ฟันเทียมทดแทน ให้ผู้สูงอายุ มีฟันเคี้ยว อาหารได้อย่างเหมาะสม และลดการสูญเสียฟัน การส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้สูงอายุได้ดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง ผ่านทางชมรมผู้สูงอายุ วิธีดําเนินการ ๑. ประชุมชี้แจงทันตบุคลากร โรงพยาบาลชุมชน เพื่อดําเนินกิจกรรมการให้บริการใส่ฟันเทียม ๒. ประชุมวิชาการเรื่องการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ ผู้เข้าร่วมประชุม ได้แก่ ทันต บุคลากร เจ้าหน้าที่สาธารณสุข แกนนําชมรมผู้สูงอายุ ๓. สนับสนุนงบประมาณ เพื่อกระตุ้นการดําเนินกิจกรรมชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่อง ปาก ๔. จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เครือข่ายชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก และจัดประกวด ชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากดีเด่น ระดับจังหวัด ๕. ติดตามและประเมินผลการดําเนินงานการดําเนินโครงการฯ ผลการดําเนินงาน ๑. ผู้สูงอายุในจังหวัดบุรีรัมย์ได้รับการใส่ฟันเทียม และได้รับคําแนะนําในการดูแลฟันแท้ และฟันเทียม จํานวน ๘๒๘ ราย คิดเป็นร้อยละ ๑๐๐ ของเป้าหมาย (๗๙๑ ราย) และผู้สูงอายุได้รับบริการฝังรากฟันเทียม จํานวน ๑๙๖ ราย ๒. มีการจัดบริการทันตกรรมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ ครอบคลุมทุกอําเภอ ๒๓ หน่วยบริการ จํานวน ๙๕๒ ราย คิดเป็นร้อยละ ๑๐๐ ของเป้าหมาย (๒๓ อําเภอ) ซึ่งบริการดังกล่าวประกอบด้วย ๑. ตรวจ สุขภาพช่องปาก ๒. การให้คําแนะนําหรือการฝึกทักษะในการควบคุมคราบจุลินทรีย์ ๓. การใช้ฟลูออไรด์วานิช ป้องกันรากฟันผุ ๔. การขูดหินน้ําลายป้องกันโรคปริทันต์อักเสบ

๓. มีชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ครอบคลุม ๒๒ อําเภอ ๔๐ ชมรม คิดเป็น ๙๕.๖๕ ของเป้าหมาย (๒๓ อําเภอ) ผลการประกวดชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากดีเด่น จังหวัดบุรีรัมย์ ปี ๒๕๕๔ รางวัล ชนะเลิศ คือ ชมรมผู้สูงอายุบ้านหนองบัวเหนือ อําเภอสตึก รองชนะเลิศอันดับ ๑ คือ ชมรมผู้สูงอายุบ้านโคกวัด รักษ์ฟัน อําเภอบ้านกรวด และรองชนะเลิศอันดับ ๒ คือ ชมรมผู้สูงอายุ บ้านตะโก อําเภอห้วยราช ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา ๑. ควรมีการดําเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก อย่างต่อเนื่อง เพื่อให้เกิดความยั่งยืน ๒. การพัฒนาให้มีนวตกรรมเกี่ยวกับการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ๓. การสนับสนุน และการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย และองค์กรต่างๆ จะช่วยให้การดําเนินกิจกรรม ของชมรมผู้สูงอายุ บรรลุเป้าหมายที่วางไว้

จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดนครนายก สุขภาพช่องปากเป็นประเด็นหนึ่งที่เป็นปัญหาในผู้สูงอายุและกระทบต่อคุณภาพชีวิต จากผลการสํารวจ สภาวะทันตสุขภาพ จังหวัดนครนายก ปี พ.ศ.๒๕๕๓ พบว่า ผู้สูงอายุมีคู่สบฟันหลังเป็นฟันแท้กับฟันแท้ ฟันแท้กับ ฟันเทียม หรือฟันเทียมกับฟันเทียม ๔ คู่ขึ้นไป ซึ่งถือว่ามีประสิทธิภาพในการบดเคี้ยว เพียงร้อยละ ๔๐.๗ สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดนครนายก เห็นถึงความสําคัญของปัญหาสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ และความ จําเป็นที่ผู้สูงอายุควรได้รับการดูแลด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก การป้องกันโรคในช่องปากอย่างเหมาะสม และ มีประสิทธิภาพมากขึ้น เพื่อจะทําให้ผู้สูงอายุสามารถดูแลสุขภาพช่องปากตนเองได้ ซึ่งจะส่งผลให้ดํารงชีวิตได้อย่าง มีความสุข โดยมีแนวคิดในการจัดกิจกรรม ดังนี้ ๑. สร้างระบบการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ป้องกันโรคในช่องปากกลุ่มผู้สูงอายุในหน่วย บริการตามชุดสิทธิประโยชน์ และเชื่อมต่อกับระบบบริการรักษาทางทันตกรรม ๒. สร้างความเข้มแข็งให้กับชมรมผู้สูงอายุ เพื่อเป็นแกนนําในการจัดกิจกรรมดูแลสุขภาพช่องปากด้วย ตนเอง หรือผู้ดูแล รวมทั้งเชื่อมต่อกับระบบบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปาก วัตถุประสงค์ ๑. เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ โดย สร้างสุขนิสัยในการดูแลความสะอาดช่องปากแก่ ผู้สูงอายุ และจัดระบบบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามความจําเป็น ๒. สร้างความมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องในการแก้ปญ ั หาสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ วิธีการ ๑. ประสานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ โรงพยาบาล สํานักงานสาธารณสุขอําเภอ โรงพยาบาล ส่งเสริมสุขภาพตําบล องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ๒. จัดการประชุมแนวทางการดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๓. หน่วยบริการดําเนินการจัดบริการตามแนวทางการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๔. ติดตาม กํากับ การดําเนินงานในหน่วยบริการ สรุปและรายงานผล ผลการดําเนินงาน ผู้สูงอายุได้รับบริการใส่ฟันเทียม ปีงบประมาณ เป้าหมาย (ราย) ผลงาน (ราย) ร้อยละ ๒๕๕๔ ๒๘๐ ๓๑๙ ๑๑๓ ๑๕๕๓ ๒๒๐ ๒๕๓ ๑๑๕ ๒๕๕๒ ๒๓๐ ๒๕๘ ๑๑๒ ผู้สูงอายุได้รับบริการทันตกรรมป้องกัน ปีงบประมาณ เป้าหมายตรวจช่องปาก (ราย) ๒๕๕๔ ๕๔๔ ๑๕๕๓ ๓๘๐ ๒๕๕๒ ๕๐๐

ตรวจช่องปาก (ราย) ๗๖๑ ๓๕๗ ๔๔๕

ทาฟลูออไรด์วานิช (ราย) ๒๗๑ ๑๔๒ ๑๔๙

ขูดหินปูน (ราย) ๓๕๑ ๒๐๔ ๒๐๒

ชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้แกนนําชมรมผู้สูงอายุและสนับสนุนกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรม ผู้สูงอายุ ข้อเสนอในการปรับปรุงหรือเพิ่มกิจกรรม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ในการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ - จัดอบรมเชิงปฏิบัติการเพื่อพัฒนาศักยภาพทันตบุคลากร ในการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ในหัวข้อ โรคทางระบบกับทันตกรรม การให้สุขศึกษาแก่กลุ่มผู้สูงวัย - ประชาสัมพันธ์ทางสื่อสาธารณะ

จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดลําปาง จังหวัดลําปางกําลังก้าวเข้าสู่สังคมสูงอายุอย่างเต็มตัว จากข้อมูลประชากร ณ เดือนกรกฎาคม ๒๕๕๔ จังหวัดลําปางมีประชากรผู้สูงอายุ ๖๐ ปีขึ้นไปกว่าร้อยละ ๑๖.๑๑ ซึ่งผู้สูงอายุส่วนใหญ่จะมีปัญหาการสูญเสียทั้ง ปาก ในขณะที่ผู้ที่ฟันเหลืออยู่ยังมีโอกาสสูญเสียฟันเพิ่มขึ้นตลอดเวลา ทั้งจากโรคปริทันต์และรากฟันผุ ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพโดยรวม ของผู้สูงอายุ ทันตบุคลากรจังหวัดลําปางจึงเห็นพ้องต้องกันว่าถึงเวลา ที่ต้องกําหนดแนวทางที่ชัดเจนในการการจัดบริการสุขภาพช่องปาก ผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นแนวทางเดียวกันกับ การดําเนินงานของ สํานักทันต สาธารณสุข กรมอนามัยที่ต้องดําเนินการใน ๓ เรื่อง เริ่มจาก การใส่ ฟันเทียมในโครงการฟันเทียมพระราชทาน เพื่อให้ผู้สูงอายุมีฟันใช้ เคี้ยวอาหารได้อย่างเหมาะสม (เริ่มดําเนินการ ปี ๒๕๔๘) จากนั้นจึง พั ฒ นารู ป แบบการจั ด กิ จ กรรมส่ ง เสริ ม สุ ข ภาพช่ อ งปากในชมรม ผู้สงู อายุ เพื่อให้ท่านสามารถดูแลสุขภาพช่องปากตนเอง (เริ่มดําเนินการ ปี ๒๕๔๙) อันจะนําไปสู่การคงสภาพช่อง ปากที่ดีในระยะยาว ในขณะเดียวกัน ก็จัดบริการส่งเสริมป้องกันในคลินิกตามชุดสิทธิประโยชน์ (ขูดหินปูน เกลา รากฟัน ทาฟลูออไรด์วานิช รวมทั้งอุดและถอนฟันซี่ที่จําเป็น) เพื่อรักษาสภาพช่องปากที่ดีและป้องกันการสูญเสีย ฟันเพิ่ม (เริ่มดําเนินการ ปี ๒๕๕๑) ผลการดําเนินงาน โครงการฟันเทียมพระราชทาน : ปัจจุบัน มีผู้สูงอายุที่ได้รับบริการใส่ฟันเทียมไปแล้ว ทั้งหมด ๔,๐๒๐ ราย จากเป้าหมาย ๔,๐๗๙ ราย และเพื่อให้ผู้สูงอายุที่อยู่ในพื้นที่ห่างไกลไม่สามารถเดินทางมารับบริการที่ โรงพยาบาลในตัวอําเภอได้ จึงมีการออกหน่วยไปให้บริการที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลด้วย เพื่อการบริการ ที่ใกล้บ้าน โครงการพัฒนารูปแบบการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรม : ปี ๒๕๔๙ สมัครเข้าร่วม โครงการกับศูนย์อนามัยที่ ๑๐ เริ่มต้น ดําเนินการ ๒ ชมรม ในอําเภอห้างฉัตร และอําเภอแจ้ห่ม โดยประสานกับ งานส่งเสริมสุขภาพฯ เพื่อหาข้อมูลในการพิจารณาคัดเลือกคัดเลือกชมรมที่จะดําเนินการ โดยเลือกจากชมรมฯ ที่ เข้มแข็ง และมีขนาดไม่ใหญ่เกินไป (มีสมาชิกชมรมไม่เกิน ๕๐ คน) จากนั้น ประสานกับฝ่ายทันตสาธารณาสุข โรงพยาบาลชุมชน และผู้รับผิดชอบงานส่งเสริมสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ ของโรงพยาบาลเพื่อร่วมกันกําหนดแนว ทางการดําเนินงานในชมรม ซึ่งได้แก่ การตรวจสุขภาพช่องปาก ให้ความรู้ในเรื่องการดูแลสุขภาพช่องปากแก่ แกน นําผู้สูงอายุในชมรม จากนั้นจึง Empowerment ให้ผู้สูงอายุในชมรมคิด และดําเนินกิจกรรมด้วยตนเอง โดยมี ทีมงานสาธารณสุขเป็นเพียงผู้สนับสนุนเท่านั้น กิจกรรมที่เกิดขึ้นในชมรมผู้สูงอายุ ได้แก่ เช่น การแปรงฟัน ย้อมสีฟัน ตรวจฟัน คิดแบบฟอร์มการตรวจ ฟัน เมื่อดูแลตนเองได้แล้ว ชมรมผู้สูงอายุที่เข้มแข็งจึงขยายผลงานของตนเองไปในหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นการ ไปเยี่ยม/ดูแลสุขภาพช่องปากเพื่อนผู้ป่วยที่ติดเตียง ออกให้ความรู้ให้แก่เด็กในศูนย์เด็ก โรงเรียน ให้ความรู้ผ่าน เสียงตามสาย ตรวจฟันในศูนย์เด็ก

ในระดับจังหวัด มีการจัดการประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เพื่อกระตุ้น ติดตามความก้าวหน้าในการ ดําเนินงาน ทําให้อําเภออื่นที่ยังไม่ได้ดําเนินการเห็นรูปแบบในการทํางาน และ อยากทํา ปัจจุบันมีชมรมผู้สูงอายุที่ ดําเนินการด้านส่งเสริมป้องกันทันตสุขภาพ ทั้งหมด ๕๔ ชมรม ครอบคลุมเต็มพื้นที่ทั้ง ๑๓ อําเภอ โครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรม : เริ่มดําเนินการตั้ง ปี ๒๕๕๑ จังหวัดลําปางได้จัดให้บริการครอบคลุมทุกอําเภอ ซึ่งผู้สูงอายุที่มารับบริการมาจาก ๒ ทาง คือ จาก คลินิกโรคเรื้อรังในโรงพยาบาล และจากชมรมผู้สูงอายุที่แกนนําตรวจฟันและแนะนําให้มารับบริการ โดยมีกิจกรรม ได้แก่ ตรวจสุขภาพช่องปากและโรคทางระบบจากผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุ และคลินิกโรคเรื้อรัง ตรวจสุขภาพช่อง ปากเพื่อประเมินความเสี่ยงต่อโรคปริทันต์และรากฟันผุ ให้บริการทันตกรรมป้องกันตามชุดสิทฺธิประโยชน์ เช่น เคลือบฟลูออไรด์วานิช ขูดหินปูน ควบคลุมคราบจุลินทรีย์ ให้บริการรักษาทางทันตกรรม ตาม Treatment needs และประเมินความจําเป็นในการใส่ฟันเทียม ปัจจุบันจังหวัดลําปางได้มีการดําเนินตามโครงการส่งเสริมป้องกันโรค ในช่องปากผู้สูงอายุ ตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรม ทั้งหมด ๑,๐๘๔ ราย ตรวจฟัน ๑,๐๘๔ ราย เคลือบ ฟลูออไรด์วานิช ๓๔๐ ราย ขูดหินปูน ๕๙๘ ราย พึงระลึกเสมอว่า เพราะ ... สุขภาพช่องปากมีผลต่อสุขภาพโดยรวม หากผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปากที่ดี ท่านจะสามารถดูแลตัวเองและคนในชุมชนได้ไม่แพ้ อสม. เพราะเราเชื่อว่า ... “ผู้สูงอายุ มีศักยภาพ มีเวลา มีความตั้งใจ มีความคิดสร้างสรรค์ และมองสุขภาพ แบบองค์รวม”

จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ ประชากรจังหวัดศรีสะเกษ ๑,๔๕๒,๔๗๑ คน เป็นผู้สูงอายุจํานวน ๑๖๒,๗๓๐ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๑.๒ และจากการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพของจังหวัดศรีสะเกษ ปี ๒๕๔๘ พบว่า ผู้สูงอายุมีฟันใช้งานได้อย่างน้อย ๒๐ ซี่ ร้อยละ ๔๐.๘ ซึ่งต่ํากว่าร้อยละ ๕๐ ซึ่งเป็นค่าเป้าหมายระดับประเทศ และมีผู้สูงอายุเพียงร้อยละ ๔.๙๓ ได้รับ บริการด้านสุขภาพช่องปากในรอบ ๑ ปี ในขณะที่รูปแบบการให้บริการสําหรับกลุ่มอายุนี้ ยังคงเน้นการให้บริการ เฉพาะด้านรักษาเป็นหลัก จากข้อมูลดังกล่าวส่งผลให้สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษต้องกลับมาทบทวน บทบาท หน้าที่ ภารกิจ ตลอดจนปรับแนวคิด มุมมองการแก้ไขปัญหาสุขภาพช่องปากในกลุ่มผู้สูงอายุ ที่จําเป็นต้อง ทําทั้งเรื่องส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพ การป้องกันรักษา และฟื้นฟูควบคู่กันไป โดยสนับสนุนให้ประชาชนได้เข้ามามี ส่วนร่วมในการดูแลตนเอง มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุจังหวัดศรีสะเกษ ดําเนินการใน ๔ ขั้นตอน ประกอบด้วย ๑) การรวบรวมข้อมูลพื้นฐาน ๒) ผู้เกี่ยวข้องร่วมกําหนดรูปแบบ การดําเนินงาน ๓) การดําเนินงานของบุคลากรและเครือข่าย ๔) ติดตาม แก้ไขปัญหาอุปสรรค ประเมินผลรายปี ผลการดําเนินงาน จังหวัดศรีสะเกษ มีรูปแบบการแก้ไขปัญหาและการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในกลุ่ม ผู้สูงอายุ ครอบคลุมทั้งด้านการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกัน รักษา และฟื้นฟู โดยดําเนินการตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๕๔๘ อย่างต่อเนื่อง จนถึงปัจจุบัน ดังนี้ ๑. การให้บริการใส่ฟันเทียมทั้งปากแก่ผู้สูงอายุในจังหวัดศรีสะเกษ ๔,๓๓๗ ราย จากเป้าหมาย ๓,๐๕๓ ราย ๒. การจัดบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากให้แก่ผู้สูงอายุ ครอบคลุม ๒๒ อําเภอ โดยให้บริการ ตรวจคัดกรองความเสี่ยงสุขภาพช่องปาก ให้คําแนะนําและฝึกทักษะในการควบคุมคราบจุลินทรีย์ ขูดหินน้ําลาย ป้องกันโรคปริทันต์อักเสบ และการใช้ฟลูออไรด์วานิชป้องกันรากฟันผุ ๓. การพัฒนาชมรมผู้สูงอายุให้มีศักยภาพในการดูแลช่องปากตนเองเบื้องต้น โดยมีชมรมผู้สูงอายุ อย่างน้อย ๑ ชมรม ในทุกอําเภอ ครบ ๒๒ อําเภอ สามารถจัดกิจกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากที่เหมาะสม กับบริบทให้กับสมาชิก และมีชมรมผู้สูงอายุผ่านการประเมินรับรองเป็นชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมทันต สุขภาพ ระดับทอง ๑ แห่ง และระดับเงิน ๔ แห่ง ๔. มีการค้นหาและยกย่องบุคคลต้นแบบในพื้นที่ โดยผู้สูงอายุในจังหวัดได้รับรางวัลชนะเลิศ สิบยอด ฟันดีวัย ๘๐ ปี ระดับประเทศ ต่อเนื่องมาเป็นระยะเวลา ๓ ปี (ปี ๒๕๕๐–๒๕๕๓) จํานวน ๓ คน และรางวัลรอง ชนะเลิศผู้สูงวัยอายุ ๘๐ ปี สุขภาพฟันดี ระดับประเทศ จํานวน ๑ คน ในปี ๒๕๕๒ ๕. การติดตามและประเมินผล รูปแบบการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุจังหวัดศรีสะเกษ จาก ข้อมูลการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพของจังหวัด ตั้งแต่ปี ๒๕๔๘–๒๕๕๔ พบว่า ผู้สูงอายุได้รับบริการด้านสุขภาพ ช่องปากในรอบ ๑ ปี เพิ่มสูงขึ้น ร้อยละ ๔.๙๓, ๗.๖๑, ๗.๗๔, ๘.๗๑, ๘.๗๕, ๙.๑๘ และ ๑๑.๙๕ ผู้สูงอายุมีฟันใช้ งานได้อย่างน้อย ๒๐ ซี่ คิดเป็นร้อยละ ๔๐.๘, ๔๑.๖, ๔๒.๓, ๔๔.๒, ๖๑.๔, ๖๒.๕ และ ๕๖.๘ ซึ่งเพิ่มขึ้นตามลําดับ โดยปัจจัยความสําเร็จ เกิดจากความร่วมแรงร่วมใจของเครือข่ายบริการสุขภาพทุกแห่งที่ร่วมกัน ดําเนินงานตามแนวทางรูปแบบการส่งเสริมสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุในจังหวัดศรีสะเกษ รวมถึงภาคประชาชน ที่ได้แกนนําชมรมผู้สูงอายุที่เข้มแข็งในการดําเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมอย่างต่อเนื่อง จนส่งผล

ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ได้เข้ามามีส่วนร่วมและบทบาทในการดําเนินกิจกรรมดังกล่าว และจากผล การดําเนินงานที่ได้ สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษจะได้วางแผนที่จะดําเนินการขยายความครอบคลุม รูปแบบการส่งเสริมสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุในจังหวัด โดยการขยายบริการลงสู่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตําบลที่ไม่มีทันตบุคลากร และเพิ่มจํานวนชมรมผู้สูงอายุในเครือข่ายให้มีศักยภาพในการดูแลช่องปากตนเอง เพื่อ แก้ไขปัญหาและส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุในจังหวัดต่อไป

จังหวัดดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดอํานาจเจริญ ตามนโยบายกระทรวงสาธารณสุข ปี ๒๕๔๘ ที่มุ่งเน้นด้านการดูแลรักษา บําบัดและฟื้นฟูสุขภาพช่อง ปากผู้สูงอายุ โดยให้มีการดําเนินการโครงการฟันเทียมพระราชทานขึ้นเป็นครั้งแรก และจากผลการสํารวจสภาวะ ช่องปากของผู้สูงอายุจังหวัดอํานาจเจริญ ตลอด ๕ ปีที่ผ่านมา พบว่า ผู้สงู อายุส่วนใหญ่มีปัญหาเกี่ยวกับ โรค เหงือกอักเสบ โรคฟันผุ ซึ่งส่งผลให้ไม่สามารถใช้ฟันเคี้ยวอาหารอย่างปกติ จึงจําเป็นต้องได้รับการดูแลบําบัดรักษา ฟื้นฟู เพื่อให้มีสุขภาพช่องปากที่ดีขึ้น นอกจากนี้ยังมีผู้สูงอายุอีกกลุ่มหนึ่งที่มีร่างกายแข็งแรง และสุขภาพช่องปากดี เหมาะที่จะเป็นตัวอย่างในด้านการดูแลสุขภาพ ดังนั้น จังหวัดอํานาจเจริญ จึงได้จัดโครงการส่งเสริมสุขภาพช่อง ปากผู้สูงอายุ เพื่อให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดยมีกิจกรรมสําคัญที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของผู้สูงอายุในจังหวัด อํานาจเจริญ ดังต่อไปนี้ ๑. กิจกรรมจัดบริการใส่ฟันเทียมแก่ผู้สูงอายุ ที่มีปัญหาเกี่ยวกับการสูญเสียฟันในช่องปากตั้งแต่ ๑๖ ซี่ ขึ้นไป โดยใส่ฟันเทียมฐานพลาสติกให้ มีผลดําเนินงานรวม ตั้งแต่ปี ๒๕๔๘ จนถึงปัจจุบัน รวม ๑,๒๕๓ ราย คิดเป็น ร้อยละ ๑๒๒.๓๙ ของกลุ่มเป้าหมาย (๑,๐๓๔ คน โดยตั้งเป้าหมายจากอัตรากําลังของทันตแพทย์ : ผู้รับบริการฟัน เทียม ๑:๑๐) ๒. กิจกรรมการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรม เริ่มดําเนินการในปี ๒๕๕๑ ถึงปัจจุบัน ซึ่งผู้สูงอายุจังหวัดอํานาจเจริญทุกราย ได้รับการตรวจ และส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปาก และ คัดกรองเพื่อรับการรักษาทางทันตกรรม ในช่วง ๕ ปี ปีละ ๕๐๐ คน รวมจํานวน ๒,๐๐๐ คน (ผู้สูงอายุ ๑๐ คน : ทันตบุคลากร ๑ คน : ปี) ๓. กิจกรรมพัฒนาชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เริ่มดําเนินการในปี ๒๕๕๑ ถึง ปัจจุบัน โดยตั้งเป้าหมาย ๑ อําเภอ : ๑ ชมรม ปัจจุบันมีชมรมผู้สูงอายุครอบคลุมในทุกอําเภอ และมีการพัฒนา อย่างต่อเนื่อง จํานวน ๑๕ ชมรม ๔. จัดกิจกรรมมหกรรมประกวดผู้สูงวัยใส่ใจสุขภาพช่องปากปีละ ๑ ครั้ง เริ่มตั้งแต่ ปี ๒๕๔๙ จนถึง ปัจจุบัน เพื่อคัดเลือกผู้สูงอายุที่เป็นแบบอย่างด้านสุขภาพและสุขภาพฟันดี เป็นตัวอย่างของจังหวัดอํานาจเจริญ ส่ง เข้าประกวดระดับประเทศ และส่งผลให้ผู้สูงอายุจังหวัดอํานาจเจริญ ได้รับรางวัล ๑๐ ยอดฟันดี วัย ๘๐ ปี จํานวน ๒ คน คือ นายเผย นามวงศ์ ในปี ๒๕๔๙ และนายสุรวัฒน์ หาญสาร ในปี ๒๕๕๑ ผลการดําเนินโครงการฟันเทียมพระราชทานและการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ผลการดําเนินงาน โครงการ/กิจกรรม ปี ๒๕๕๑ ปี ๒๕๕๒ ปี ๒๕๕๓ ปี ๒๕๕๔ เป้าหมาย ผลงาน เป้าหมาย ผลงาน เป้าหมาย ผลงาน เป้าหมาย ผลงาน ๑. โครงการฟันเทียม ๑๖๒ ๑๕๘ ๑๘๐ ๒๑๑ ๑๘๐ ๒๒๐ ๑๘๒ ๒๘๐ พระราชทาน ๒. โครงการส่งเสริมป้องกัน ๕๐๐ ๕๐๐ ๕๐๐ ๕๐๐ ๕๐๐ ๕๐๐ ๕๐๐ ๕๐๕ โรคในช่องปาก ตามชุดสิทธิ ประโยชน์ทางทันตกรรม

โครงการ/กิจกรรม ๓. โครงการพัฒนาชมรม ผู้สูงอายุด้านการส่งเสริม สุขภาพช่องปาก ๔. มหกรรมผู้สูงวัยใส่ใจ สุขภาพ ช่องปาก

ผลการดําเนินงาน ปี ๒๕๕๑ ปี ๒๕๕๒ ปี ๒๕๕๓ ปี ๒๕๕๔ เป้าหมาย ผลงาน เป้าหมาย ผลงาน เป้าหมาย ผลงาน เป้าหมาย ผลงาน ๗ ๗ ๗ ๗ ๗ ๗ ๗ ๑๕ ๑

๑

๑

๑

๑

๑

๑

๑

จากการดําเนินการที่มุ่งมั่นของบุคลากรด้านทันตสาธารณสุขในพื้นที่ เพื่อมุ่งหวังให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพ ชีวิตที่ดีขึ้น ส่งผลให้จังหวัดอํานาจเจริญ ได้รับการคัดเลือกเป็นจังหวัดต้นแบบด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ผู้สูงอายุ ปี ๒๕๕๓ และในปี ๒๕๕๔ ได้รับการคัดเลือกเป็นจังหวัดดีเด่น ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ และโรงพยาบาลอํานาจเจริญได้รับรางวัลหน่วยบริการดีเด่น ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ซึ่งเป็น รางวัลแห่งความภาคภูมิใจ ที่เป็นกําลังใจให้พวกเรามุ่งมั่นที่จะพัฒนางานทันตสาธารณสุขในจังหวัดอํานาจเจริญให้ ดียิ่งๆ ขึ้นไป

คัดเลือกจังหวัดที่มีกจิ กรรมดังต่อไปนี้ ๑. บริหารจัดการ และผลักดัน ให้โครงการฟันเทียมพระราชทานเป็นนโยบายระดับจังหวัด โดยผู้ว่า ราชการจังหวัดให้ความสําคัญ ภายใต้การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ทั้งส่วนราชการ ตลอดจน องค์กร และท้องถิ่น ๒. มีการรณรงค์ค้นหาผู้สูงอายุ ที่มีความจําเป็น และต้องการรับบริการใส่ฟันเทียม ในโครงการฟันเทียม พระราชทานทุกตําบล ทุกหมู่บ้าน ๓. ทันตบุคลากรทั้งจังหวัด ร่วมรณรงค์จัดบริการใส่ฟันเทียมทั้งปากแก่ผู้สูงอายุทั้งจังหวัดครบ ๑๐๐% ซึ่งทําให้ผู้รับบริการใส่ฟันเทียมปีต่อๆ ไป เป็นผู้ที่ก้าวเข้าสู่อายุ ๖๐ ปี ในปีนั้นๆ จังหวัดดีเด่นด้านการจัดบริการฟันเทียมพระราชทานในปี ๒๕๕๔ ได้แก่ สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดพิษณุโลก

จังหวัดดีเด่น ด้านการจัดบริการฟันเทียมพระราชทาน

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก นําโดย ผู้ว่าราชการจังหวัด จัดโครงการ “พิษณุโลกรวมใจ ช่วยผู้สูงวัยยิ้มหวาน สนองพระราชปณิธานในหลวง” รณรงค์ให้ผู้สูงวัยในจังหวัดพิษณุโลกทุกคน ที่มีความจําเป็นต้องใส่ฟันเทียมทั้ง ปาก ได้รับฟันเทียมพระราชทาน โดยมีภาคส่วนต่างๆ ร่วมสนับสนุนโครงการ ได้แก่ สํานักงานจังหวัดพิษณุโลก กาชาดจังหวัดพิษณุโลก สปสช. สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดพิษณุโลก โรงพยาบาลพุทธชินราช โรงพยาบาลชุมชน ทุกแห่ง และสํานักงานสาธารณสุขอําเภอทุกอําเภอ คณะทันตแพทย์ มหาวิทยาลัยนเรศวร และบริษัท โอสถสภา พร้อมกําหนดเป็นวาระจังหวัด “ผู้สูงวัยยิ้มสวย ด้วยพระบารมี” เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระ เจ้าอยู่หวั ในปี ๒๕๕๔ ซึ่งเป็นปีเฉลิมพระชนมพรรษาครบ ๘๔ พรรษา อันจะนํามาซึ่งคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุ พร้อมการจัดกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ เพื่อลดการสูญเสียฟัน เกิดชมรมต้นแบบ ชมรมผู้สูงอายุ ฟันดี ๑ อําเภอ ๑ ชมรม โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑. เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในโครงการฟันเทียมพระราชทาน ๒. ให้ผู้สูงอายุในจังหวัดพิษณุโลกมีฟันเทียมพระราชทานใช้งานครอบคลุม ร้อยละ ๑๐๐ ทําให้ผู้สูงอายุ เข้าถึงบริการใส่ฟันเทียมพระราชทาน นํามาซึ่งคุณภาพชีวิตที่ดี ๓. พัฒนาความเข้มแข็งของชมรมผู้สูงอายุ สร้างเสริมสุขนิสัยในการดูแลสุขภาพช่องปากทั้งฟันแท้และ ฟันเทียม ขั้นตอนการดําเนินงาน ๑. นําเสนอข้อมูลผู้สูงอายุและข้อมูลการจัดบริการใส่ฟันเทียมพระราชทานในภาพรวมปี ๒๕๔๘– ๒๕๕๒ ย้อนหลัง ๕ ปี ในที่ประชุมมีผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นประธาน โดยมีภาคส่วนต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ อาทิ กาชาดจังหวัด สํานักงานจังหวัด คณะทันตแพทย์ มหาวิทยาลัยนเรศวร และภาคเอกชน บริษัท โอสถสภา เข้า ร่วมประชุม ๒. ผู้ว่าราชการจังหวัด เสนอให้กําหนดเป็นวาระจังหวัด ใช้งบประมาณในการเปิดตัวโครงการฯ และ สนับสนุนการจัดบริการส่วนหนึ่งจาก บริษัท โอสถสภา ที่เหลือเบิกจ่ายจาก สปสช. และกาชาดจังหวัดเข้ามามีส่วน ร่วมในการสนับสนุนงบประมาณการจัดกิจกรรม ในการประกาศความสําเร็จของโครงการฯ การประชาสัมพันธ์ โครงการฯ (จังหวัดพิษณุโลกจัดเวทีประชาสัมพันธ์งานฟันเทียมพระราชทาน ๒ ครั้ง ครั้งแรกเปิดตัวโครงการฯ ครั้ง ที่ ๒ เมื่อดําเนินการได้ตามเป้าหมาย เป็นเวทีประกาศความสําเร็จโครงการฯ) ๓. บุคลากรสาธารณสุข ตั้งแต่ระดับตําบลค้นหา และประชาสัมพันธ์ให้ผู้สูงอายุเข้ารับบริการใน โรงพยาบาลรัฐ ได้แก่ โรงพยาบาลชุมชนทุกแห่ง และโรงพยาบาลพุทธชินราช พิษณุโลก โดยหน่วยบริการ ทุกแห่ง พร้อมใจกันดําเนินการ และลดระยะเวลาในการรอคอยของผู้สูงอายุ ในการรับบริการ ผู้สูงอายุสามารถรับบริการได้ ในครั้งแรกที่มาพบทันตแพทย์ ๔. รณรงค์ประชาสัมพันธ์ทางวิทยุ และคัตเอาท์ ประชาสัมพันธ์ ๔ มุมเมือง เชิญชวนให้ผู้สูงอายุ รับฟัน เทียมพระราชทานในโรงพยาบาลใกล้บ้าน ๕. หน่วยบริการรายงานความก้าวหน้าให้สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดทุกเดือน และรายงานผลต่อผู้ว่า ราชการจังหวัดในวาระการประชุมหัวหน้าส่วนระดับจังหวัดทุกเดือน

ความภาคภูมิใจในงาน “พิษณุโลกรวมใจ ช่วยผู้สูงวัยยิ้มหวาน สนองพระราชปณิธานในหลวง” ด้วยความมุ่งมั่นของทันตบุคลากร ที่มีความรัก และเทิดทูนองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จังหวัด พิษณุโลกสามารถจัดบริการใส่ฟันเทียมพระราชทานแก่ผู้สูงอายุ ได้จํานวนทั้งสิ้น ๑,๐๑๔ ราย ตั้งแต่ปี ๒๕๔๘๒๕๕๓ จํานวนทั้งสิ้น ๓,๙๑๙ ราย ทันตบุคลากรเกิดความภาคภูมิใจในงานที่ได้มีส่วนช่วยให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิต ที่ดีขึ้น แม้จะเป็นวาระสุดท้ายของชีวิตที่ผู้สูงอายุมีความต้องการที่จะใส่ฟันเทียม การให้บริการดังกล่าวก็สามารถ ดําเนินการได้ ประชาชนรวมทั้งผู้สูงอายุเห็นความสําคัญของการมีฟันใช้งาน นํามาซึ่งคุณภาพชีวิตที่ดีและซาบซึ้งใน พระมหากรุณาธิคุณที่ทรงพระเมตตา ให้ผู้สูงอายุได้มีฟันใช้งานในโครงการ

คัดเลือกโรงพยาบาลที่มีการจัดกิจกรรมครบถ้วน ทั้งการส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟูสุขภาพช่องปาก ในกลุ่มผู้สูงอายุ มีการดําเนินงานที่ครอบคลุมกิจกรรมดังต่อไปนี้ ๑. เป็นโรงพยาบาลที่มีการจัดบริการใส่ฟันเทียมพระราชทานอย่างน้อยร้อยละ ๑๐ ของเป้าหมายราย จังหวัด ๒. เป็นโรงพยาบาลที่มีชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในอําเภออย่างน้อย ๑ ชมรม ๓. เป็นโรงพยาบาลที่มีบริการทันตกรรมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ต่อเนื่อง ๒ ปี ๑๐๐ รายขึ้นไป โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ปี ๒๕๕๔ ได้แก่ ๑. โรงพยาบาลเกาะคา จังหวัดลําปาง ๒. โรงพยาบาลบ้านนา จังหวัดนครนายก ๓. โรงพยาบาลปลายพระยา จังหวัดกระบี่ ๔. โรงพยาบาลปากพลี จังหวัดนครนายก ๕. โรงพยาบาลพรานกระต่าย จังหวัดกําแพงเพชร ๖. โรงพยาบาลพาน จังหวัดเชียงราย ๗. โรงพยาบาลภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ ๘. โรงพยาบาลภูเวียง จังหวัดขอนแก่น ๙. โรงพยาบาลสตูล จังหวัดสตูล ๑๐. โรงพยาบาลอํานาจเจริญ จังหวัดอํานาจเจริญ

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลเกาะคา อําเภอเกาะคา จังหวัดลําปาง โรงพยาบาลเกาะคาเป็นโรงพยาบาลชุมชนทุติยภูมิระดับ ๒.๒ งานทันตสาธารณสุข ซึ่งเป็นหน่วยงาน หนึ่งในกลุ่มงานบริการทางการแพทย์ มีทันตแพทย์ ๕ คน ทันตาภิบาล ๕ คน ผู้ช่วยทันตแพทย์ ๒ คน และ พนักงานอื่นๆ อีก ๔ คน รับผิดชอบประชากรทั้งสิ้น ๖๔,๗๙๙ คน มีผู้สูงอายุ ๑๑,๙๗๘ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๘.๕ มีจํานวนชมรมผู้สูงอายุทุกหมู่บ้านรวม ๗๘ ชมรม โรงพยาบาลเกาะคาเริ่มดําเนินโครงการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ตั้งแต่ปี ๒๕๕๐ เป็นต้นมา มี การดําเนินกิจกรรมด้านทันตสุขภาพ ทั้งการส่งเสริม ป้องกัน รักษา และฟื้นฟูสุขภาพช่องปาก โดยจัดให้มี ผู้รับผิดชอบโครงการหลัก ๒ คน คือ ทันตแพทย์ และทันตาภิบาล ทุกปีจะมีการจัดทําโครงการส่งเสริมทันตสุขภาพ ในผู้สูงอายุหนึ่งตําบลหนึ่งชมรม โครงการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ และโครงการฟันเทียม พระราชทาน โดยทําในลักษณะบูรณาการ ทั้งในแต่ละโครงการและในงานฝ่ายอื่นๆ เช่น งานตรวจสุขภาพทั่วไป ของผู้สูงอายุ เป็นต้น การดําเนินงานเริ่มจากการประสานงานกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลเพื่อเลือกชมรม ผู้สูงอายุและพื้นที่ดําเนินการ ในการทํากิจกรรมแต่ละครั้งจะมีเจ้าหน้าที่จาก รพ.สต. และ อสม. มาร่วมกิจกรรมทุก ครั้ง กิจกรรมประกอบด้วยการบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามชุดสิทธิประโยชน์ มีการตรวจฟัน ขูด หินปูน ทาฟลูออไรด์ในกลุ่มเสี่ยง ถอนฟัน จัดนิทรรศการและให้ทันตสุขศึกษา ผลงานปี ๒๕๕๔ มีการส่งเสริม ป้องกันทันตสุขภาพ ๒,๘๐๖ คน ใส่ฟันเทียม ๓๑๓ คน โดยเป็นฟันเทียมพระราชทานจํานวน ๗๕ คน โครงการ สร้างเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ มีกิจกรรม ๔ ชมรม คือ ชมรมผู้สูงอายุบ้านศิลา บ้านหนองหล่าย บ้าน นาเวียงและบ้านหัวแต มีการเชื่อมโยงเครือข่ายโดยมีผู้นําชมรมผู้สูงอายุไปขยายฝัน เพื่อก่อกระแสและจุดประกาย ให้กับชมรมอื่นๆ มีการระดมความคิดเพื่อวางแผนจัดกิจกรรม และร่วมกันจัดกิจกรรมตามแผน มีการลงทะเบียน ผู้สูงอายุที่ต้องการทําฟันเทียม โดยประสานกระจายข่าวให้ทั่วถึงทุกพื้นที่ผ่านโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบล และผู้นําชุมชน และทันตแพทย์ออกให้บริการทุกขั้นตอนที่ รพ.สต. เพื่อให้ผู้สูงอายุสะดวกมารับบริการที่ใกล้บ้าน หลังจากการดําเนินการมาอย่างต่อเนื่อง ทําให้ได้บทสรุปของการดําเนินงานเพื่อไปประยุกต์ใช้กับพื้นที่ อื่นๆ ที่ต้องการขยายไปดังมีขั้นตอนดังนี้ หาข้อมูลพื้นฐาน ประสานเครือข่าย ขายความคิด เสริมสร้างกิจกรรม นวัตกรรมเฟื่อง ต่อเนื่องโครงการ ทีมงานเข้มแข็ง เป็นแหล่งเรียนรู้ สู่นโยบายสาธารณะ ทุกระยะประเมิน เพลินบูรณาการ สานสามัคคี ทําให้การขยายการดําเนินการมีทิศทางที่ชัดเจน ทําความเข้าใจกับชมรมผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีบทบาท เกี่ยวข้องได้ดีขึ้น พร้อมกับความร่วมมือที่ดีในทีมงานทุกส่วน

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โรงพยาบาลบ้านนา อําเภอบ้านนา จังหวัดนครนายก สุขภาพช่องปากส่งผลกระทบต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ ทั้งด้านสุขภาพ อารมณ์ และ สังคม โดยเฉพาะความรู้สึกเจ็บปวด จากการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพประชาชน จังหวัดนครนายก ปี พ.ศ.๒๕๕๓ พบว่า ผู้สูงอายุมีคู่สบฟันหลัง เป็นฟันแท้กับฟันแท้ ฟันแท้กับฟันเทียม หรือฟันเทียมกับฟันเทียม ๔ คู่ขึ้นไป ซึ่งถือ ว่ามีประสิทธิภาพในการบดเคี้ยว เพียงร้อยละ ๔๐.๗ จึงมีความจําเป็นที่ผู้สูงอายุควรได้รับการดูแลด้านการส่งเสริม ป้องกันโรคในช่องปากที่เหมาะสม และมีประสิทธิผล เพื่อลดการสูญเสียฟัน กลุ่มงานทันตสาธารณสุข โรงพยาบาลบ้านนา ร่วมกับสํานักงานสาธารณสุขอําเภอบ้านนา ได้จัดทํา โครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ ตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรม อําเภอบ้านนา จังหวัด นครนายก เพื่อพัฒนาระบบการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในช่องปากในกลุ่มผู้สูงอายุ และสร้าง ความเข้มแข็งให้กับชมรมผู้สูงอายุ เพื่อเป็นแกนนําในการจัดกิจกรรมดูแลสุขภาพช่องปากด้วยตนเองของผู้สูงอายุ รวมทั้งสนับสนุนการแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ มีวัตถุประสงค์เพื่อ แก้ปัญหาการสูญเสียฟันของ ผู้สูงอายุ โดย สนับสนุนการจัดระบบบริการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก และการป้องกันโรคในช่องปาก แก่ผู้สูงอายุ ตามชุดสิทธิประโยชน์ด้านส่งเสริมป้องกันทางทันตกรรม ซึ่งจะลดภาระค่าใช้จ่ายในการทําฟันเทียมแก่ผู้สูงอายุ สร้างสุขนิสัยในการดูแลความสะอาดช่องปาก ทั้งฟันแท้และฟันเทียมแก่ผู้สูงอายุ และสร้างการมีส่วนร่วมของทุก ฝ่ายที่เกี่ยวข้องในการแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ วิธีการดําเนินการ โดย - ประสานงานกับสํานักงานสาธารณสุขอําเภอบ้านนา และ รพ.สต. ใน CUP บ้านนา สํารวจ กลุ่มเป้าหมายในชุมชน - จัดทําแผนการดําเนินงานและชี้แจงแก่ผู้เกี่ยวข้อง - ตรวจสุขภาพช่องปาก และให้คําแนะนําในการดูแลสุขภาพช่องปาก แก่กลุ่มเป้าหมายที่ได้จากการ สํารวจ ใช้ฟลูออไรด์วานิช หรือเจล ขูดหินน้ําลายและทําความสะอาดฟัน ใส่ฟันเทียมให้แก่ผู้สูงอายุในรายที่จําเป็น - ออกนิเทศ ติดตามความก้าวหน้าการดําเนินงาน เพื่อรับฟังปัญหาและอุปสรรคในการดําเนินงาน เพื่อปรับเปลี่ยนวิธีการดําเนินงานให้เหมาะสม - ขั้นสรุป รายงานผลและประเมินผลการดําเนินงาน - รายงานความก้าวหน้าของโครงการ สรุป รายงานผลและประเมินผลการดําเนินงาน ผลการดําเนินงาน ผู้สูงอายุใน CUP บ้านนาได้รับบริการใส่ฟันเทียม ปีงบประมาณ เป้าหมาย (ราย) ผลงาน (ราย) ร้อยละ ๒๕๕๔ ๗๐ ๖๙ ๙๘ ๑๕๕๓ ๖๐ ๗๐ ๑๑๖ ๒๕๕๒ ๗๐ ๗๒ ๑๐๒

ผู้สูงอายุบ้านนาได้รับบริการทันตกรรมป้องกัน ปีงบประมาณ เป้าหมายตรวจช่องปาก ตรวจช่องปาก ทาฟลูออไรด์วานิช ขูดหินปูน (ราย) (ราย) (ราย) (ราย) ๒๕๕๔ ๑๗๕ ๑๑๘ ๓๑ ๔๖ ๑๕๕๓ ๑๐๐ ๑๐๒ ๔๙ ๖๙ ๒๕๕๒ ๑๐๐ ๑๐๐ ๒๙ ๕๖ ชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากอําเภอบ้านนา จัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ในการ ประชุมชมรมผู้สูงอายุ และประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลปลายพระยา อําเภอปลายพระยา จังหวัดกระบี่ สุขภาพช่องปากส่งผลกระทบต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุทั้งด้านสุขภาพ อารมณ์ และสังคม จากข้อมูลการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพประชาชนจังหวัดกระบี่ ปี ๒๕๕๒-๒๕๕๔ พบว่า ผู้สูงอายุที่มีฟันแท้ใช้งาน ได้ตั้งแต่ ๒๐ ซี่ขึ้นไป มีร้อยละ ๓๔.๑๓, ๒๒.๙๗, ๓๘.๙๓ ผู้สูงอายุที่มีความจําเป็นต้องใส่ฟันเทียมทั้งปากหรือ มากกว่า ๑๖ ซี่ ปี ๒๕๕๓-๒๕๕๔ มีร้อยละ ๒๑.๑๒, ๓๒.๗๖ ตามลําดับ ปัญหาการสูญเสียฟันและโรคในช่องปาก ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของผู้สูงอายุ โรคทีพ่ บบ่อยในผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีความเกี่ยวข้องกับภาวะโภชนาการ ดังนั้น การจะให้ผู้สูงอายุมีชีวิตยืนยาวอย่างมีคุณภาพต้องมีการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในช่องปาก ควบคู่ไปกับการ ดูแลสุขภาพร่างกาย โรงพยาบาลปลายพระยา เห็นความสําคัญของปัญหาสุขภาพผู้สูงอายุ และความจําเป็นที่ผู้สูงอายุควร ได้รับการดูแลด้านการส่งเสริมสุขภาพที่เหมาะสมและมีประสิทธิผล การส่งเสริมการรวมกลุ่มผู้สูงอายุเป็นชมรม ผู้สูงอายุ การทํากิจกรรมต่างๆ ร่วมกัน อาทิเช่น การออกกําลังกาย ส่งเสริมทันตสุขภาพอย่างสม่ําเสมอ ตลอดจน การส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีพฤติกรรมดูแลสุขภาพตนเองและช่วยเหลือเกื้อกูลเพื่อนผู้สูงอายุได้ เพื่อให้มีการพัฒนา สุขภาพกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคม ส่งเสริมให้ผู้สูงวัยมีสุขภาพดี สามารถดํารงตนอย่างมีคุณภาพชีวิตจนตลอด อายุขัย มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑. ให้ผู้สูงอายุได้รับการดูแล ด้านการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากที่เหมาะสม และมีประสิทธิผล ๒. ลดการสูญเสียฟันอย่างเป็นระบบรวมทั้งการดูแลสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง การรับบริการส่งเสริม ป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ ร่วมไปกับการรักษาและการใส่ฟันเทียมใน ระบบบริการปกติ ๓. ให้ผู้สูงอายุได้รับบริการส่งเสริมป้องกันรักษา และฟื้นฟูสภาพช่องปากอย่างเหมาะสม และต่อเนื่อง กลวิธีการดําเนินงาน ๑. การให้บริการทันตสาธารณสุขเชิงรุก ๒. การให้ทันตสุขศึกษารายกลุ่ม / ตัวต่อตัว / สื่อ / ฝึกปฏิบัติจริง ๓. ติดตามเฝ้าระวัง ผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่อง ๔. พัฒนาชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ผลการดําเนินงาน ๑. ให้บริการส่งเสริมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ต่อเนื่องตั้งแต่ ๒๕๕๑–๒๕๕๔ จํานวน ๑,๑๒๖ คน ๒. บริการใส่ฟันเทียมในโครงการฟันเทียมพระราชทาน จํานวน ๑๑๑ คน ๓. มีชมรมผู้สูงอายุต้นแบบด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก จํานวน ๑ ชมรม คือ ชมรมผู้สูงอายุบ้าน เขาต่อ รพ.สต.บ้านเขาต่อ อําเภอปลายพระยา นโยบายการบริหารจัดการการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ปี ๒๕๕๕ ๑. จัดบริการเชิงรุกด้านบริการส่งเสริมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์อย่างต่อเนื่อง รวมทั้งจัดระบบ ช่องทางด่วนเมื่อผู้สูงอายุเข้ารับบริการในโรงพยาบาล ๒. ค้นหาผู้สูงอายุที่มีความจําเป็นต้องได้รับการใส่ฟันเทียมทั้งปากหรือมากกว่า ๑๖ ซี่ เข้าโครงการฟัน เทียมพระราชทานฯ และเข้ารับบริการในโรงพยาบาล ๓. ขยายชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ให้ครอบคลุมทุก รพ.สต.

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลปากพลี อําเภอปากพลี จังหวัดนครนายก ผู้สูงอายุเป็นวัยที่มีปัญหาทันตสุขภาพสะสมตั้งแต่วัยเรียน วัยรุ่น และวัยผู้ใหญ่ จากสถานการณ์ดังกล่าว จะเห็นได้ว่าในกลุ่มผู้สูงอายุมีปัญหาทันตสุขภาพ ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อสุขภาพองค์รวมโดยเฉพาะด้านโภชนาการ ผล จากสภาวะทันตสุขภาพที่เป็นปัญหาไม่เพียงแต่เกิดผลต่อสุขภาพ ยังส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจําทั้งด้านการบดเคี้ยว การยิ้ม การพูด การเข้าสังคม การเจ็บปวดทุกข์ทรมาน ปัญหาเหล่านี้บั่นทอนสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ ทั้งด้านสุขภาพ อารมณ์ และสังคม โดยเฉพาะความรู้สึกเจ็บปวด จากการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพผู้สูงอายุ จังหวัดนครนายก ปี ๒๕๕๓ พบว่า ผู้สูงอายุมีคู่สบฟันหลังเป็นฟันแท้กับฟันแท้ ฟันแท้กับฟันเทียม หรือฟันเทียม กับฟันเทียม ๔ คู่ขึ้นไป ซึ่งถือว่ามีประสิทธิภาพในการบดเคี้ยว เพียงร้อยละ ๔๐.๗ จึงมีความจําเป็นที่ผู้สูงอายุควร ได้รับการดูแลด้านการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากที่เหมาะสมและมีประสิทธิผล เพื่อลดการสูญเสียฟัน การได้รับ บริการส่งเสริมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ร่วมไปกับการรักษาและการใส่ฟันเทียม จะส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพ ช่องปากดี สามารถดํารงตนอย่างมีคุณภาพชีวิตตลอดอายุขัย โรงพยาบาลปากพลี ร่วมกับ สํานักงานสาธารณสุข อําเภอปากพลี จังหวัดนครนายกจึงได้จัดทําโครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ เพื่อส่งเสริมสุขภาพ ช่องปาก ป้องกัน รักษาโรคในช่องปาก ฟื้นฟูสภาพช่องปาก และสร้างความเข้มแข็งให้กับชมรมผู้สูงอายุ เพื่อเป็น แกนนําในการจัดกิจกรรมดูแลสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง มีวัตถุประสงค์เพื่อสนับสนุนให้ชมรมผู้สูงอายุมีการ พัฒนาตนเอง ในการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุได้รับความรู้ และฝึกปฏิบัติ ความสามารถในการดูแลสุขภาพช่องปาก สร้างสุขนิสัยในการดูแลความสะอาดช่องปากทั้งฟันแท้และฟันเทียมแก่ ผู้สูงอายุ ส่งเสริมสุขภาพช่องปากและการป้องกันโรคในช่องปาก แก่ผู้สูงอายุตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรม และใส่ฟันเทียม เพื่อการเคี้ยวอาหารให้กับผู้สูงอายุที่มีการสูญเสียฟัน และสร้างการมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายที่ เกี่ยวข้องในการแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ วิธีการ ๑. ประสานสํานักงานสาธารณสุขอําเภอปากพลี โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบล และชมรมผู้สูงอายุ สํารวจกลุ่มเป้าหมาย ๒. ตรวจสุขภาพช่องปากและให้คําแนะนําในการดูแลสุขภาพช่องปาก ทาฟลูออไรด์วานิช หรือเจล ขูด หินน้ําลายและทําความสะอาดฟัน ให้การรักษาทางทันตกรรมและใส่ฟันเทียมในรายที่จําเป็น ๓. เข้าร่วม ติดตาม และส่งเสริม กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในการประชุมของชมรมผู้สูงอายุทุก ครั้ง ได้แก่ กิจกรรมแปรงฟัน ตรวจสุขภาพช่องปาก อบรมให้ความรู้เกี่ยวกับสุขภาพช่องปากและอาหารที่มีประโยชน์ บริหารร่างกายและใบหน้า จัดมุมสุขภาพช่องปาก เป็นต้น ผลการดําเนินงาน ผู้สูงอายุใน CUP ปากพลีได้รับบริการใส่ฟันเทียม ปีงบประมาณ เป้าหมาย (ราย) ผลงาน (ราย) ๒๕๕๔ ๕๐ ๗๖ ๑๕๕๓ ๔๐ ๕๐ ๒๕๕๒ ๕๐ ๖๐

ร้อยละ ๑๕๒ ๑๒๕ ๑๒๐

ผู้สูงอายุใน CUP ปากพลีได้รับบริการทันตกรรมป้องกัน ปีงบประมาณ เป้าหมายตรวจช่องปาก ตรวจช่องปาก ทาฟลูออไรด์วานิช (ราย) (ราย) (ราย) ๒๕๕๔ ๑๕๐ ๑๕๔ ๗๔ ๑๕๕๓ ๑๐๐ ๘๔ ๓๐ ๒๕๕๒ ๑๖๐ ๑๖๑ ๓๗

ขูดหินปูน (ราย) ๙๖ ๓๙ ๓๖

ชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากอําเภอปากพลี จัดกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพช่องปากในการประชุมกรรมการชมรม ประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้แกนนํา ผู้สูงอายุ การพัฒนาการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดย การสนับสนุนสื่อสําหรับมุมสุขภาพช่องปากในชมรม ผู้สูงอายุให้มากขึ้น การขยายกิจกรรมลงสู่ รพ.สต. และชุมชนเพิ่มขึ้น

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลพรานกระต่าย อําเภอพรานกระต่าย จังหวัดกําแพงเพชร ปัจจุบันประชากรในวัยสูงอายุมีแนวโน้มจะเพิ่มจํานวนมากขึ้น งานด้านสาธารณสุขจึงควรให้ความสําคัญ เกี่ยวกับผู้ป่วยในวัยนี้ เนื่องจากเป็นวัยที่มีความเสื่อมถอยของร่างกายตามธรรมชาติ ทําให้ผู้สูงอายุเจ็บป่วยได้ง่าย ส่วนโรคในช่องปากของผู้สูงอายุที่พบได้บ่อยก็คือรากฟันผุและโรคปริทันต์ หากไม่ได้รับการป้องกันรักษาที่ถูกต้อง เหมาะสม ก็มักจะเป็นสาเหตุให้สูญเสียฟัน ส่งผลกระทบต่อเนื่องทําให้สุขภาพร่างกายและสุขภาพจิตทรุดโทรมลง ได้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ผู้สูงอายุเข้าถึงบริการทางทันตสาธารณสุขได้อย่างสะดวกสบาย รวดเร็ว และทั่วถึง ยิ่งขึ้น รพ.พรานกระต่าย มีผู้สูงอายุในเขตรับผิดชอบ จํานวน ๒,๘๗๐ คน ฝ่ายทันตสาธารณสุขได้ให้บริการ ผู้สูงอายุอย่างครบวงจร ส่งเสริม – ป้องกัน – รักษา – ฟื้นฟู โดยผ่านทางโครงการและกิจกรรมดังต่อไปนี้ ๑. โครงการฟันเทียมพระราชทาน นอกจากการให้บริการเชิงรับแก่ผู้ป่วยนอกแล้ว ยังได้มีการทําเชิงรุก โดยความร่วมมือจาก PCU รพ.สต.ท่าไม้และ รพ.สต.คลองพิไกร ซึ่งมีทันตาภิบาลประจํา และได้ประสานงานกับ รพ.สต. เครือข่ายในการรับส่งผู้สูงอายุมาทําฟันเทียมที่โรงพยาบาล ผลการดําเนินงานมีดังต่อไปนี้ ปีงบประมาณ ๒๕๕๒ ๒๕๕๓ ๒๕๕๔

เป้าหมายรายจังหวัด (คน) ๔๘๓ ๕๖๑ ๖๑๕

ผู้สูงอายุได้ใส่ฟันเทียม (คน) ๘๒ ๑๐๐ ๑๒๒

๒. มีการดําเนินกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี ๒๕๕๒ โดย ความร่วมมือจากชมรมสร้างเสริมสุขภาพผู้อาวุโส (อส.) เทศบาลตําบลพรานกระต่าย ซึ่งก่อให้เกิดกิจกรรม ได้แก่ มี ทันตบุคลากรบรรยาย อบรมให้ความรู้แก่สมาชิกชมรมอย่างสม่ําเสมอ มีกิจกรรมตรวจฟันประจําปี โดยทันต บุคลากร ปีละ ๑ ครั้ง มีการทําระบบนัด สําหรับสมาชิกชมรม โดยเทศบาลสนับสนุนรถอเนกประสงค์รับส่งผู้สูงอายุ ที่ไม่สะดวกมาโรงพยาบาลด้วยตนเอง มีเทพียิ้มสวย เป็นตัวแทนช่วยเป็นสื่อกลางในการทํางานส่งเสริมทันตสุขภาพ ระหว่างทันตบุคลากร และสมาชิกชมรม และชมรมนําความรู้ที่ได้รับไปเผยแพร่สู่ชุมชน โดยการสอนเด็กชั้นอนุบาล ร้องเพลงแปรงฟัน สมาชิกชมรมบางส่วนเข้ามาช่วยงานในคลินิกเด็กดีของโรงพยาบาลด้วย ในเดือนพฤษภาคม ๒๕๕๔ ที่ผ่านมา ทางชมรมได้รับรางวัลรองชนะเลิศอันดับ ๒ ชมรมดีเด่นด้านการส่งเสริมทันตสุขภาพ ระดับ จังหวัด ๓. โครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปาก ตามชุดสิทธิประโยชน์ มีผลการดําเนินงานดังต่อไปนี้ ปีงบประมาณ ตรวจฟันและให้คําแนะนํา เป้าหมาย ผลงาน ๒๕๕๒ ๑๐๐ ๑๐๑ ๒๕๕๓ ๑๐๐ ๑๐๐ ๒๕๕๔ ๑๐๐ ๑๐๐

ทาฟลูออไรด์วานิช เป้าหมาย ผลงาน ๒๕ ๓๓ ๒๕ ๒๕ ๒๕ ๓๘

ขูดหินปูนและขัดฟัน เป้าหมาย ผลงาน ๖๐ ๖๗ ๖๐ ๖๑ ๖๐ ๖๔

ปัญหาอุปสรรคและแนวทางพัฒนา ปัญหาและอุปสรรคในการทํางานทั้งเชิงรุกและเชิงรับคือ การส่งเสริมป้องกันไม่สามารถทําได้ครอบคลุม ประชากรผู้สูงอายุในพื้นที่ได้อย่างทั่วถึง จึงได้มีการวางแผนร่วมกับฝ่ายส่งเสริมทําโครงการ Long term care โดย มีเป้าหมายเพื่อให้ อสม. มีความรู้ในการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ สามารถตรวจช่องปากอย่างง่าย และส่งต่อผู้สูงอายุที่ มีปัญหาสุขภาพช่องปากมาที่โรงพยาบาลเพื่อให้ผู้สูงอายุได้รับการรักษาที่เหมาะสม กิจกรรมที่เกิดขึ้นคือ อสม. ใช้ แบบตรวจคัดกรองความเสี่ยงต่อการเกิดโรคในช่องปาก จากโครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามชุดสิทธิ ประโยชน์ฯ เข้าไปตรวจผู้สูงอายุตามพื้นที่รับผิดชอบ ปีละ ๒ ครั้ง มีการให้ความรู้และคําแนะนําเกี่ยวกับการดูแล สุขภาพช่องปากเบื้องต้น และหากพบความผิดปกติก็จะมีบัตรส่งต่อมารับการรักษาที่โรงพยาบาล เข้าสู่ช่องทางด่วน ในการให้บริการ สําหรับแนวทางในการพัฒนา จะเน้นไปที่ผู้สูงอายุกลุ่ม ๒ และกลุ่ม ๓ เนื่องจากบุคคลกลุ่มนี้มีความไม่ สะดวกในการเข้าถึงบริการ ทางฝ่ายจึงได้มีการวางแผนเพื่อที่จะพัฒนาบุคลากร และรูปแบบการให้บริการเพื่อการ ดูแลผู้สูงอายุสองกลุ่มนี้ในระยะยาวต่อไป

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลพาน อําเภอพาน จังหวัดเชียงราย

“เราจะเป็นโรงพยาบาลชุมชนคุณภาพชั้นนํา ที่มีความเป็นเลิศ ด้านบริการและการสร้างสุขภาพใน ชุมชนให้พึ่งพาตนเองได้” คือ วิสัยทัศน์ของ โรงพยาบาลพาน ซึ่งมี นายแพทย์ฑิฆัมพร จ่างจิต เป็นผู้อํานวยการ มี นโยบายมุ่งเน้นการบริการสุขภาพแบบบูรณการเชื่อมโยงในมิติกาย จิต สังคม และปัญญา โดยทีมสหสาขาวิชาชีพ ผสมผสานงานบริการส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟู และให้ความสําคัญกับการสร้างสุขภาพประชาชนในชุมชน ฝ่าย ทันตสาธารณสุข โรงพยาบาลพาน โดย ทพญ.อรอนงค์ พูลสวัสดิ์ ทพญ.วรางคณา เทียมภัก ดี ทภ.ศิร ประภา นิชพิพัฒน์กุล ดําเนินงานทันตกรรมแบบบูรณาการ ผสมผสาน ครอบคลุมกลุ่มอายุและพื้นที่ ทั้งเชิงรุกและเชิงรับ ดําเนินงานร่วมกับ รพสต. โดยจัดสรรทันตบุคลากรลงไปในแต่ละ รพสต. เพื่อทํางานส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟู สุขภาพช่องปากประชาชน ผู้สูงอายุ ... เป็นกลุ่มที่ รพ.พาน ให้ความสําคัญ เนื่องจากเห็นคุณค่าและศักยภาพของผู้สูงอายุ และจาก พระราชดํารัสของพระเจ้าอยู่หัว ที่ตรัสว่า “เวลาไม่มีฟัน กินอะไรก็ไม่อร่อย ทําให้ไม่มีความสุข จิตใจก็ไม่สบาย ร่างกายก็ไม่แข็งแรง” เพื่อสืบสานปณิธาน จึงวางแผน และดําเนินงานอย่างจริงจัง ด้วยการเลือกผู้สูงอายุ เป็น เป้าหมายหลักในการดําเนินงานของโรงพยาบาลในโซนรับผิดชอบตามนโยบายของสํานักงานสาธารณสุขจังหวัด เพื่อให้เป็นโอกาสพัฒนางานในกลุ่มให้ดียิ่งขึ้นและเป็นแหล่งแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อพัฒนางานระหว่างโซน

ฟันเทียมพระราชทาน มีการบริหารจัดการการใส่ฟันเทียมพระราชทานให้แก้ผู้สูงอายุ โดยคํานึงถึง ความต้องการ ความครอบคลุม และการเข้าถึงบริการ คือ มีการประชาสัมพันธ์ในหน่วยบริการปฐมภูมิ หรือ รพสต. เพื่อคัดกรองและส่งต่อผู้สูงอายุไปรับบริการใส่ฟันเทียมที่โรงพยาบาล ส่วนในพื้นที่ห่างไกล อาทิ ตําบลทรายขาว ดอยงาม แม่อ้อ มีการจัดให้ทันตแพทย์ไปบริการใส่ฟันเทียมในพื้นที่ งานฟันเทียมทั้งหมดจะอยู่ภายใต้คุณภาพและ มาตรฐาน มีการติดตามเพื่อประเมินผลวัดความพึงพอใจ และทําการแก้ไขเป็นรายบุคคลหากพบว่ายังมีปัญหา เพื่อให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์การใส่ฟันเทียม คือ เพื่อให้ผู้สูงอายุสามารถบดเคี้ยวอาหารได้ดี ส่งผลให้มีความสุข กาย สบายใจ เป็นการเพิ่มพูนคุณภาพชีวิต โดยผลงานการใส่ฟันเทียมพระราชทานในส่วนฟันเทียมทั้งปากปี ๒๕๕๔ จํานวน ๖๗ ราย ปี ๒๕๕๓ จํานวน ๕๐ รายซึ่งถือว่าเกินกว่าร้อยละ ๑๐ ของผลงานจังหวัด และวัดความ พึงพอใจโดยรวมเกินกว่าร้อยละ ๙๐ การบริการส่งเสริมโรคตามชุดสิทธิประโยชน์ มีการส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟู ในพื้นที่นําร่อง คือ เขตตําบลม่วงคําครบ ๑๗ หมู่บ้าน และขยายไปยังตําบลอื่น โดยออกหน่วยให้บริการตรวจช่องปาก ตรวจคัดกรอง โรคเบาหวาน ความดัน ตามแบบฟอร์ม ทาฟลูออไรด์ ขูดหินปูน นัดและส่งต่อไปรับบริการ ถอนฟัน อุดฟัน ใส่ฟัน เทียมที่โรงพยาบาลโดยมีช่องทางการเข้ารับบริการที่สะดวกและรวดเร็ว มีการนัดติดตามเพื่อประเมินผลการการ ให้บริการ และที่สําคัญมีกระบวนการเสริมสร้างศักยภาพ พัฒนาทักษะการทําความสะอาดช่องปาก และบริหาร ใบหน้า ผลการดําเนินงานภายในปี ๒๕๕๓-๒๕๕๔ มากว่า ๒๐๐ รายขึ้นไป นอกจากนั้นทางฝ่ายทันตฯ ยังมีการให้ ทันตกรรมบูรณาการผสมผสานในผู้สูงอายุกลุ่มผู้ป่วยความดันโลหิตสูงและเบาหวานและมีการติดตามอย่างต่อเนื่อง อีกด้วย การพัฒนาชมรมผู้สูงอายุ ฝ่ายทันตฯ เห็นความสําคัญในการเสริมสร้างสุขภาวะผู้สูงอายุ เชื่อว่าความ เข้มแข็งและการพึ่งตนเองของผู้สูงอายุในการดูแลสุขภาพจะนําไปสู่ความยั่งยืนในการพัฒนา จึงได้พัฒนาศักยภาพ ผู้สูงอายุซึ่งมีทุนเดิมอยู่แล้ว โดยใช้เวทีนวตกรสังคมสร้างแกนนําผู้สูงอายุ ประกอบกับสํานักทันตสาธารณสุข และ ศูนย์อนามัยที่ ๑๐ จัดงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุมาโดยตลอด เป็นโอกาสดีที่แกนนําผู้สูงอายุอําเภอพาน ใช้เป็นเวทีศึกษาดูงาน แลกเปลี่ยนเรียนรู้ นําไปสู่การพัฒนางานชมรมผู้สูงอายุในพื้นที่ให้มีความเข้มแข็ง ได้แก่ ตําบลม่วงคํา สันกลาง เจริญเมือง เมืองพาน และ ดอยงาม ซึ่งตําบลดอยงาม นอกจากการพัฒนาระดับตําบลยังมี การพัฒนาชมรมผู้สูงอายุในระดับหมู่บ้าน คือ บ้านสันมะกอก หมู่ ๖ ที่เกิดความร่วมมือจากทุกฝ่ายอย่างจริงจัง ตั้ง แต่ อบต. ผู้นําชุม ชน เจ้า หน้า ที่ รพสต. ทันตบุค ลากร ทีมอาสาสมัครสาธารณสุข ที่เข้ม แข็ง มี คุณวิลาวัลย์

ปัญญา เป็นประธาน ที่สําคัญมีผู้สูงอายุและแกนนํา นําทีมโดย อุ้ยเงิน อุ่นเรือน และอุ้ยแก้ว นวนด้วง เป็นชมรม ผู้สูงอายุที่มีศักยภาพภายใต้ชื่อ “ชมรมผู้สูงวัยใส่ใจสุขภาพ” มีการพบปะกันอย่างสม่ําเสมอของผู้สูงอายุ และ อสม. ทํากิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพภายใต้สโลแกน“ฟันดี ๔ พ.” เน้น ๔ พฤติกรรมสุขภาพเพื่อฟันดี คือ การทําความ สะอาดช่องปาก การบริโภคอาหาร การออกกําลังกายใบหน้าและลิ้น และการตรวจฟัน พร้อมรับบริการทันตกรรม ที่เหมาะสม มีนโยบายทั้งในระดับบุคคล ครอบครัว ชุมชน โดยการพบปะแต่ละครั้ง ผู้สูงอายุจะเริ่มต้นและจบท้าย อย่างมีความสุข ด้วยการร้องเพลง “ฟันดี ๔ พ.” ที่พ่อหลวงมานพ เทพนิล แต่งเป็นเพลงประจําหมู่บ้านเพื่อสร้าง ความตระหนัก และพลังของชมรม และยังใส่ใจในสุขภาพด้านอื่น โดยมี หมอไก่ ผอ.รพสต. และหมอน้อย ร่วมทํา กิจกรรม ชมรมมีการสร้างเสริมสุขภาวะองค์รวมที่สําคัญ คือ กิจกรรมการแปรงฟันด้วยความรู้ตัวทั่วพร้อม หรือการ ฝึกสมาธิเจริญสติขณะแปรงฟัน ซึ่งนอกจากจะได้สุขภาพช่องปากที่ดีแล้ว ยังได้สุขภาพจิตที่ดี ส่งผลต่อสุขภาวะทาง สังคมและปัญญาอีกด้วย

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลภูเขียว อําเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ ตามที่กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข เห็นความสําคัญของปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ และความ จําเป็นที่ผู้สูงอายุ ควรได้รับการดูแลด้านการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากที่เหมาะสม และมีประสิทธิผลอย่างเป็น ระบบ เพื่อลดการสูญเสียฟัน ทั้งการดูแลสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง การรับบริการส่งเสริมป้องกันตามชุดสิทธิ ประโยชน์ ร่วมไปกับการรักษาและการใส่ฟันเทียม ซึ่งจะส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปากที่ดี สามารถดําเนิน ชีวิตอย่างมีคุณภาพตลอดอายุขัย โรงพยาบาลภูเขียวได้เล็งเห็นถึงความสําคัญ จึงได้เข้าร่วมโครงการนี้ และ ดําเนินการมาอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างสุขนิสัยในการดูแลความสะอาดช่องปากของผู้สูงอายุ พัฒนาระบบการ ให้บริการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ป้องกันโรคในช่องปาก และสร้างความมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ในการ ไขแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดยการดําเนินการเริ่มต้นจากชมรมผู้สูงอายุในอําเภอภูเขียวที่เข้มแข็ง คือ ชมรมผู้สูงอายุไทเก๊กภูเขียว ซึ่งปกติจะมีการรวมกลุ่มกันออกกําลังกายอยู่แล้ว ได้แก่ ออกกําลังกายโดยวิธีไทเก๊ก และไม้พลอง กิจกรรมการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากแก่ผู้สูงอายุในชุดสิทธิประโยชน์ โดย เจ้าหน้าที่ฝ่ายทันต สาธารณสุข โรงพยาบาลภูเขียว และบุคคลากรอื่นที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ได้แก่ การจัดให้มีการให้ความรู้เกี่ยวกับทันต สุขภาพ ดูแลช่องปาก ให้คําแนะนําและฝึกทักษะในการดูแลสุขภาพช่องปาก ตรวจสุขภาพช่องปาก ใช้ฟลูออไรด์ เพื่อป้องกันฟันผุ การขูดหินน้ําลายและขัดฟันเพือ่ ป้องกันโรคปริทันต์ ร่วมกับการให้บริการใส่ฟันเทียม ซึ่งผู้สูงอายุ ให้ความสนใจ เห็นประโยชน์ในการเข้าร่วมกิจกรรม และให้ความร่วมมือในการทํากิจกรรมเป็นอย่างดียิ่ง ฝ่ายทันต สาธารณสุขจึงมีความตั้งใจขยายการจัดกิจกรรมไปยังกลุ่มผู้สูงอายุอื่นที่สนใจ ก็ได้รับความสนใจจากชมรมผู้สูงอายุ บ้านลาด โดยจัดกิจกรรมในลักษณะเดิม แต่จัดในกลุ่มเล็กลงเพื่อให้สามารถดูแลได้อย่างทั่วถึง นอกจากนั้นเมื่อมี การจัดประชุมสัมมนาแลกเปลี่ยนเรียนรู้เกี่ยวกับการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก จะเชิญตัวแทนจากชมรมเข้าร่วม ประชุมด้วย เพื่อให้ผู้สูงอายุทราบแนวทางและรูปแบบการจัดกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพจากตัวแทนชมรม ผู้สูงอายุอื่นๆ และผู้สูงอายุได้แสดงศักยภาพ และนํามาเป็นแนวคิดในการดําเนินการในรูปแบบที่เหมาะสมกับชมรม ตนเองได้ต่อไป ดังเช่น ชมรมผู้สูงอายุไทเก๊กภูเขียว ได้ไปเห็นตัวอย่างการทําน้ํายาบ้วนปากของชมรมผู้สูงอายุบ้าน โสก อําเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ จึงได้นําสูตรมาปรับปรุงทดลองทําน้ํายาบ้วนปากใช้ ปรากฏว่าใช้ได้ผลดี ทํา ให้สมาชิกเกิดความภูมิใจในผลผลิต จากการดําเนินโครงการทุกครั้งได้รับความร่วมมือและความสนใจจากผู้สูงอายุ เป็นอย่างดี ผู้สูงอายุตื่นตัวเห็นความสําคัญในการเฝ้าระวังดูแลทันตสุขภาพ ปัญหาทันตสุขภาพลดลงนําไปสู่สุขภาพ ที่ดี สามารถสร้างเสริมความสัมพันธ์ระหว่างทันตบุคลากรและผู้สูงอายุได้ดีขึ้น ซึ่งการดําเนินงานจะประสบ ความสําเร็จได้นั้นต้องได้รับความร่วมมือจากผู้เข้าร่วมกิจกรรมทุกคน โดยนําความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่อง ปากไปใช้และปฏิบัติอย่างถูกต้อง สําหรับการดําเนินงานของโรงพยาบาลภูเขียว ยังถือว่าอยู่ในช่วงเริ่มต้นซึ่งยังต้อง มีการค้นหารูปแบบ และพัฒนาให้มีความยั่งยืนต่อไป

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลสตูล อําเภอเมือง จังหวัดสตูล จากจํานวนผู้สูงอายุในเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาลสตูลที่เข้าคิวเพื่อรับบริการทําฟันเทียม ที่มีการ เพิ่มขึ้นในทุกปี สอดคล้องกับนโยบายของ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ที่ต้องการให้ผู้สูงอายุมีฟันเทียมใช้บด เคี้ยวอาหารตามเป้าหมาย กลุ่มงานทันตกรรมโรงพยาบาลสตูล จึงได้จัดโครงการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดยจัดให้มีกิจกรรมการใส่ฟันเทียมและการให้ทันตสุขศึกษาแก่ผู้สูงวัยที่ไม่มีฟันสําหรับบดเคี้ยวอาหารเพื่อให้ผู้สูงวัย มีสุขภาพที่ดีและสามารถดํารงตนอย่างมีคุณภาพชีวิตที่ดีในสังคม โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อ ๑. เพื่อฟื้นฟูปัญหาการไม่มีฟันบดเคี้ยวอาหารในผู้สูงอายุโดยการใส่ฟันเทียม ๒. เพื่อสร้างสุขนิสัยในการดูแลสุขภาพช่องปากและฟันเทียมให้แก่ผู้สูงอายุ วิธีดําเนินการ ๑. แต่งตั้งคณะทํางานและผู้รับผิดชอบในการดําเนินกิจกรรมในโครงการ ๒. ประชาสัมพันธ์โครงการ ผ่านทันตบุคลากรและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ระดับตําบล โรงพยาบาลและชมรมผู้สูงอายุ ๓. ขึ้นทะเบียนเข้าคิวการทําฟันเทียมที่กลุ่มงานทันตกรรมโรงพยาบาลสตูล ๔. ติดต่อประสานงานและติดตามผู้สูงอายุเพื่อเข้ารับการทําฟันเทียมตามกําหนด ๕. จัดกิจกรรมให้ทันตสุขศึกษาเกี่ยวกับการดูแลรักษาฟันเทียมและสุขภาพช่องปากแก่ผู้สูงอายุ ๖. ติดตามผลการรักษาและประเมินผลประสิทธิภาพการใส่ฟันเทียมในผู้สูงอายุ การประเมินผล ๑. ผู้สูงอายุได้รับบริการใส่ฟันเทียมมากกว่าเป้าหมายที่ตั้งไว้ (ปี ๒๕๕๓ ผู้สูงอายุได้ใส่ฟันเทียมจํานวน ๗๙ คนจากเป้าหมาย ๔๕ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๗๕.๖ ปี ๒๕๕๔ ผูส้ ูงอายุได้ใส่ฟันเทียมจํานวน ๙๕ คน จาก เป้าหมาย ๔๘ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๙๗.๙ ๒. ผู้สูงอายุร้อยละ ๙๙ มีความพึงพอใจต่อการใส่ฟันเทียม ร้อยละ ๕๒ สามารถดูแลรักษาฟันเทียมและ สุขภาพช่องปากได้ดี ๓. ผู้สูงอายุทุกคนสามารถใช้ฟันเทียมบดเคี้ยวอาหารและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นภายหลังการใส่ฟันเทียม ผลที่คาดว่าจะได้รับ ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมโครงการได้รับความรู้ในการดูแลสุขภาพสุขภาพช่องปากของตนเอง และการดูแล รักษาฟันเทียม ช่วยให้เกิดการพัฒนาคุณภาพชีวิตและการมีสุขภาพที่ดีขึ้นในระยะยาว ข้อเสนอแนะ ๑ ควรมีการเฝ้าติดตาม และประเมินผลการใส่ฟันเทียมอย่างต่อเนื่อง ร่วมกับการสร้างสุขนิสัยที่ เหมาะสมในการดูแลและการใช้งานฟันเทียมที่เหมาะสม ๒. ควรมีการจัดกิจกรรมพบปะผู้สูงอายุเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้การใส่และการดูแลฟันเทียม

โรงพยาบาลดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

โรงพยาบาลอํานาจเจริญ จังหวัดอํานาจเจริญ จากกระแสพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ความว่า “เวลาไม่มีฟันกินอะไรก็ไม่อร่อย ทําให้ไม่มีความสุข จิตใจก็ไม่สบาย ร่างกายก็ไม่แข็งแรง” ทําให้เห็นความสําคัญของสุขภาพช่องปากต่อสุขภาพและ คุณภาพชีวิตที่ชัดเจน จากการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ ๕ พ.ศ.๒๕๔๓-๒๕๔๔ โดย กองทันต สาธารณสุข กรมอนามัย พบว่า ปัญหาสุขภาพช่องปากที่เป็นปัญหาหลัก ในกลุ่มผู้สูงอายุ ได้แก่ การสูญเสียฟัน ซึ่ง กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับหน่วยงาน/องค์กรที่เกี่ยวข้อง ทั้งภาครัฐและเอกชน ได้จัดทําโครงการ “ฟันเทียม พระราชทาน” เป็นโครงการพิเศษ เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในวาระมหามงคล ๘๐ พรรษา และเพื่อแก้ปัญหาการสูญเสียฟันที่ส่งผลต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ มุ่งเน้นที่จะทําฟันเทียม ทดแทนแก่ผู้สูงอายุให้มีฟันใช้เคี้ยวอาหารได้อย่างเหมาะสม โรงพยาบาลอํานาจเจริญ เป็นโรงพยาบาลทั่วไปขนาด ๓๓๐ เตียง ให้บริการประชาชนทั่วไป ครอบคลุม ๖ อําเภอในเขตจังหวัด การดําเนินงานตามโครงการฟันเทียมพระราชทานและการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ได้ดําเนินงานมาอย่างต่อเนื่อง โดยให้บริการใส่ฟันเทียมผู้สูงอายุไปแล้ว รวมทั้งสิ้น ๒๔๐ คน (ผลงาน ตค.๕๐-กย. ๕๔) มีเป้าหมายปีละ ๖๐ คน คิดเป็นร้อยละ ๓๓ ของเป้าหมายจังหวัด กิจกรรมหลัก การตรวจสุขภาพช่องปาก เพื่อขึ้นทะเบียนผู้สูงอายุ เตรียมช่องปากก่อนการใส่ฟันเทียม และวางแผนการจัดบริการใส่ฟันเทียม โดยให้ ความสําคัญกับผู้สูงอายุที่ด้อยโอกาส ให้เครือข่าย/ชมรมผู้สูงอายุ มีส่วนร่วมในการค้นหา และจัดทําช่องทางด่วน สําหรับการใส่ฟันเทียมแก่ผู้สูงอายุในโครงการ ให้ได้รับบริการที่สะดวกและรวดเร็วในการมารับบริการในแต่ละครั้ง การใส่ฟันเทียม และแนะนําการดูแลสุขภาพช่องปากแก่ผู้สูงอายุ ใช้เทคนิค วัสดุ เครื่องมือที่มีมาตรฐาน สามารถ ให้บริการทําฟันเทียมที่มีคุณภาพ การให้คําแนะนําในการดูแลฟันแท้และฟันเทียม เป็นการพัฒนาทักษะและสร้าง สุขนิสัยในการดูแลความสะอาดช่องปากตนเองทั้งฟันแท้และฟันเทียมแก่ผู้สูงอายุที่ใส่ฟันเทียม ในส่วนการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โรงพยาบาลอํานาจเจริญ ดําเนินกิจกรรมพัฒนาชมรมสร้าง เสริมสุขภาพเพื่อชุมชนผู้สูงอายุ ตําบลบุ่ง ซึ่งที่ชมรมผู้สูงอายุมีวัตถุประสงค์ของการจัดตั้งชมรม เพื่อส่งเสริมความ สามัคคีระหว่างสมาชิกและบุคคลทั่วไป ให้การอุปการะช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ในหมู่สมาชิกส่งเสริมการกุศล สาธารณะประโยชน์บํารุง และส่งเสริมสุขภาพอนามัยให้กับผู้สูงอายุ มีสมาชิกทั้งสิ้น ๑๓๒ คน ชาย ๕๔ คน หญิง ๗๘ คน กิจกรรมของชมรมฯ คือ คณะกรรมการร่วมประชุมทุก ๒ เดือน เยี่ยมเยียนสมาชิกที่ป่วย สมาชิกออกกําลัง กาย เช่น รําไม้พลอง ยางยืด บาสโล๊ฟ ทุกวันจันทร์ พุธ ศุกร์ ส่วนกิจกรรมการส่งเสริมทันตสุขภาพ ชมรมผู้สูงอายุมี ข้อตกลงในการดูแลสุขภาพช่องปาก มีการตรวจสุขภาพช่องปาก เพื่อการส่งต่อไปรับบริการป้องกันโรคในช่องปาก ตามชุดสิทธิประโยชน์ และให้ทันตสุขศึกษา โดย ทันตบุคลากรปีละ ๒ ครั้ง มีกิจกรรมการบริหารใบหน้าก่อนการ ออกกําลังกาย เสริมสร้างแรงจูงใจโดยการมอบชุดแปรงสีฟันยาสีฟันแก่ผู้สูงอายุ กิจกรรมการแปรงฟันและตรวจฟัน โดยจิตอาสาก่อนการออกกําลังกายมีทีมจิตอาสาในการดูแลสุขภาพช่องปาก โดยกิจกรรม คือ การเล่านิทาน และ สอนแปรงฟัน ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก การแสดงหมอลํา แคน ทุกวันจันทร์ พุธ ณ เวทีจิตอาสาที่โรงพยาบาล อํานาจเจริญ

กิจกรรมต่อมาโครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามชุดสิทธิประโยชน์ : บริการส่งเสริมป้องกันทันต สุขภาพให้กับผู้สูงอายุ โดยการตรวจสุขภาพช่องปาก ให้คําแนะนําการใช้ฟลูออไรด์ป้องกันฟันผุการขูดหินน้ําลาย และขัดฟัน โรงพยาบาลดําเนินมาตั้งแต่ปี ๒๕๕๑-๒๕๕๔ มีผู้สูงอายุเข้าร่วมกิจกรรมทั้งหมด ๕๐๐ คน โดยเป็น ผู้สูงอายุในชมรมดังกล่าว และผู้สูงอายุที่ชมรมเครือข่ายบริการที่มีทันตบุคลากรประจําอยู่ดําเนินการจัดบริการ โดย มีระบบการส่งต่อมาที่โรงพยาบาลในกรณีใส่ฟันเทียม ในการจัดบริการโรงพยาบาลจัดช่องทางพิเศษให้ผู้สูงอายุใน การนัดรับบริการเพื่อความสะดวกและรวดเร็ว ซึ่งในการดําเนินกิจกรรมทั้งหมด ต้องอาศัยการมีส่วนร่วมจากภาคีเครือข่ายทั้งแกนนําผู้สูงอายุและชมรมที่ เข้มแข็ง หน่วยงานอื่น เช่น งานเวชกรรมสังคม ฯลฯ มาเป็นแรงผลักดันให้การดําเนินกิจกรรมประสบความสําเร็จ

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลดีเด่น มีการจัดกิจกรรมตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยง และบริการป้องกันโรค ในช่องปากตามชุดสิทธิประโยชน์ ซึ่งบริการดังกล่าว ประกอบด้วย ๑) การตรวจสุขภาพช่องปาก ๒) การให้ คําแนะนําหรือการฝึกทักษะในการควบคุมคราบจุลินทรีย์ ๓) การใช้ฟลูออไรด์วานิชป้องกันรากฟันผุ และ ๔) การ ขูดหินน้ําลายป้องกันปริทันต์อักเสบ โดยทันตบุคลากรในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบล รวมทั้งประสานการส่ง ต่อเข้ารับบริการรักษาในกรณีที่เกินขีดความสามารถ ที่เป็นต้นแบบได้ ตลอดจนมีรายงานผลการดําเนินงานทุก กิจกรรม โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลดีเด่นด้านการจัดบริการป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ ในปี ๒๕๕๔ ได้แก่ ๑. ๒. ๓. ๔.

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลคอกช้าง จังหวัดหนองคาย โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลนนทรี จังหวัดปราจีนบุรี โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลบ้านเป็ด จังหวัดขอนแก่น โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลพุทธรักษา จังหวัดสมุทรปราการ

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลดีเด่นด้านการจัดบริการป้องกันโรคในช่องปาก

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลคอกช้าง อําเภอสระใคร จังหวัดหนองคาย รพ.สต.คอกช้าง เป็นพื้นที่เป้าหมายดําเนินการจังหวัด ให้ทํากิจกรรมตามแนวทางการดําเนินการส่งเสริม ทันตสุขภาพตามชุดสิทธิประโยชน์แก่ผู้สูงอายุ ดังนั้นทาง รพ.สต. คอกช้างได้ร่วมกับฝ่ายทันตกรรมโรงพยาบาลสระ ใคร จัดกิจกรรมการตรวจคัดกรองสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ วัตถุประสงค์ ๑. เพื่อให้ผู้สูงอายุได้รับการตรวจคัดกรองความเสี่ยงโรคในช่องปาก และคัดกรองผู้สูงอายุใส่ฟันเทียม ๒. เพื่อให้บริการป้องกัน รักษา และใส่ฟันเทียม กิจกรรม / ขั้นตอนการดําเนินการ ๑. ประชุมชี้แจงนโยบายการบริการส่งเสริมทันตสุขภาพ ตามชุดสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุ แก่ เจ้าหน้าที่ รพ.สต.คอกช้าง ๒. จัดสรรช่วงเวลานัดหมาย โดยนัดหมายมา โดย ประสานกับโรงพยาบาลสระใคร เพื่อขอทันตแพทย์ ช่วยตรวจคัดกรองและดูแลหลังส่งต่อ ๓. ดําเนินกิจกรรม โดย - นัดผู้สูงอายุมาตรวจ และรับบริการที่ รพ.สต.คอกช้าง ทั้งในและนอกเวลาราชการ ที่ รพ.สต. คอกช้าง และมีการส่งต่อผู้สูงอายุที่มีโรคทางระบบ และผู้สูงอายุที่ต้องการ และพร้อม เพื่อเข้าคิวใส่ฟันเทียม ที่ โรงพยาบาลสระใคร - บันทึกข้อมูลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ - จัดกิจกรรมให้ทันตสุขศึกษาและฝึกแปรงฟันโดยการย้อมสีฟัน พร้อมกิจกรรมสันทนาการอื่นๆ ผลการดําเนินงาน ผู้สูงอายุได้เข้ารับบริการส่งเสริมทันตสุขภาพ โดยได้รับความรู้ และฝึกปฏิบัติดูแลสุขภาพช่องปาก รับ บริการป้องกันโดยการทาฟลูออไรด์วานิช ขูดหินน้ําลาย รักษาตามความจําเป็น และมีการส่งต่อเพื่อใส่ฟันเทียม พระราชทานและฟันเทียมบางส่วน ๕ คน บทสรุปและการพัฒนา การจัดบริการนี้ทําให้เกิดความร่วมมือกันระหว่าง รพ.สต.คอกช้าง และโรงพยาบาลสระใคร ที่ส่ง ทันตแพทย์ออกมาช่วยคัดกรองและดําเนินกิจกรรม ผู้สูงอายุร่วมมือ มีความตื่นตัวในการแปรงฟันและดูแลสุขภาพ ช่องปากของตนเองมากขึ้น และ รพ.สต.คอกช้าง ได้ของบจากกองทุนขององค์การบริหารส่วนตําบลคอกช้าง เพื่อ ดําเนินการต่อเนื่องในปี ๒๕๕๕

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลดีเด่นด้านการจัดบริการป้องกันโรคในช่องปาก

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลนนทรี อําเภอกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี ปี ๒๕๕๐ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลนนทรี ได้จัดทําวิจัยเรื่องพฤติกรรมสุขภาพในผู้สูงอายุ โดยเน้นเรื่องการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม ส่วนหนึ่งของงานวิจัยได้ ศึกษาเรื่องทันตสุขภาพในกลุ่มผู้สูงอายุของตําบลนนทรี พบว่า ปัญหาด้านทันตสุขภาพ อันเป็นผลจากพฤติกรรม และการไม่ได้รับบริการ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุยังคงมีอยู่สูง และส่งผลกระทบต่อภาวะสุขภาพด้านอื่นๆ ตามมา สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดปราจีนบุรี และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลนนทรีได้ตระหนักถึงปัญหาดังกล่าว จึงจัดทําโครงการส่งเสริมทันตสุขภาพตามชุดสิทธิประโยชน์แก่ผู้สูงอายุขึ้นโดยเน้น การดูแลสุขภาพช่องปากตนเอง การเข้าถึงและได้รับบริการป้องกัน รักษาที่เหมาะสม ทันเวลา รวมถึงการส่งต่อเพื่อการรักษา และฟี้นฟู โดยมี วัตถุประสงค์เพื่อ ๑. ให้ผู้สูงอายุได้รับบริการทันตสุขภาพที่เหมาะสม และมีการส่งต่อ เพื่อฟื้นฟูสภาพ ๒. เตรียมความพร้อมก่อนเข้ารับบริการใส่ฟันเทียมพระราชทาน กิจกรรม/ขั้นตอนการดําเนินงาน - ประชุมชี้แจงนโยบายโครงการส่งเสริมทันตสุขภาพตามชุดสิทธิประโยชน์ผู้สูงอายุ แก่เจ้าหน้าที่ รพ. สต.นนทรี อสม. ผู้นําชุมชน ทุกระดับ - จัดทําโครงการเชิงรุกเข้าชุมชน ตรวจคัดกรองสุขภาพช่องปากในกลุ่มเป้าหมาย - ให้ความรู้ และบริการทันตกรรมในช่องปากตามสภาพปัญหาช่องปากของแต่ละบุคคล - บันทึกข้อมูล ส่งต่อเข้ารับบริการฟันเทียมพระราชทาน - ประเมินความพึงพอใจ ผลการดําเนินงาน ๑. ปี ๒๕๕๑ ที่เริ่มดําเนินโครงการ ผู้สูงอายุทุกคนในตําบลนนทรี จํานวน ๘๓๕ คน ได้รับการตรวจคัด กรองความเสี่ยงสุขภาพช่องปาก โดยการออกตรวจเชิงรุก โดยความร่วมมือของ อสม. ผู้นําชุมชน และมีการนัด หมายเพื่อ ให้บริการ เชิงส่งเสริม ป้องกัน และรักษาเบื้องต้น ที่ รพ.สต.นนทรี ต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน ในปี ๒๕๕๔ มี ผู้สูงอายุได้รับบริการตามชุดสิทธิประโยชน์แล้ว จํานวน ๔๕๐ คน คิดเป็น ร้อยละ ๕๓.๘๙ โดย ได้รับบริการเชิง ส่งเสริมสุขภาพ และทันตกรรมป้องกัน ได้แก่ การให้ความรู้เรื่องทันตสุขภาพ การฝึกแปรงฟัน และควบคุมคราบจุ ลินทรีย์ ๔๕๐ คน ฝึกใช้ไหมขัดฟัน ๑๒๓ คน ฝึกการใช้แปรงซอกฟัน ๒๕ คน ทาฟลูออไรด์วานิช ๙๐ คน ร้อยละ ๑๐๐ ของผู้ที่มีความเสี่ยงรากฟันผุ ได้รับบริการด้านการรักษา ได้แก่ ขูดหินปูน ๒๗๐ คน คิดเป็นร้อยละ ๘๕ อุด ฟัน ๙๘ คน คิดเป็นร้อยละ ๔๕ ถอนฟัน ๓๘๕ คน คิดเป็น ๗๘% (คิดจากผู้ที่ต้องการรับบริการ) ได้รับการส่งต่อ เพื่อฟื้นฟูสภาพ โดยการใส่ฟันเทียม ๙ คน คิดเป็น ร้อยละ ๒.๒๕ ของผู้ที่ต้องการใส่ฟันเทียมในพื้นที่ อย่างไรก็ตาม มีผู้สูงอายุถึงร้อยละ ๓๗.๕ ไม่สามารถมารับบริการที่สถานบริการได้ เนื่องจากมีปัญหาโรคทางระบบ ร้อยละ ๒๒.๒๒ บางรายมีปัญหาด้านการเคลื่อนไหว ในกลุ่มนี้ พบว่ามีความเสี่ยงต่อรากฟันผุร้อยละ ๔๒.๒๒ เสี่ยงต่อปริ ทันต์ร้อยละ ๓๗.๗๘ ได้รับบริการเชิงส่งเสริมป้องกัน ได้แก่ การให้ทันตสุขศึกษาทุกคน การทาฟลูออไรด์วานิช ร้อย ละ ๑๓.๓๓ ๒. ผู้สูงอายุมีความพึงพอใจ ในทุกกิจกรรมร้อยละ ๙๕ โดยประเมินทุก ๖ เดือน

ปัจจัยความสําเร็จ จากปัญหาที่พบควรได้รับการแก้ไข ทําให้ผู้นําด้านสาธารณสุขทุกระดับมองเห็นความสําคัญถึงประโยชน์ ที่ผู้สูงอายุจะได้รับโดยตรง จึงสนับสนุนด้านงบประมาณบุคลากรร่วมคิดวางแผนการทํางานเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย โดยมีเครือข่าย อสม. ผู้นําท้องถิ่น ที่คอยช่วยทุ่มเทประสานงานประสัมพันธ์อย่างรวดเร็วและทั่วถึง บทสรุป และแนวทางการพัฒนาโครงการ จากผลการดําเนินงานที่ผ่านมา โดยการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ทําให้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตําบลนนทรีสามารถให้บริการทันตสุขภาพทั้งเชิงรุกในชุมชน และการให้บริการทั้งส่งเสริม ป้องกัน รักษาในสถาน บริการใกล้บ้าน รวมทั้งการส่งต่อเพื่อรับบริการฟืน้ ฟูช่องปากอย่างเป็นระบบ จนสามารถเป็นต้นแบบภายในจังหวัด ด้านการดูแลทันตสุขภาพที่มีภาคีเครือข่ายในชุมชนร่วมสนับสนุน และเป็นสถานที่ฝึกงานสําหรับนักศึกษาวิทยาลัย สาธารณสุขสิรินธรชลบุรี หลักสูตรทันตสาธารณสุขอย่างต่อเนื่องเรื่อยมา อย่างไรก็ตาม โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลนนทรี ได้มีแนวทางในการพัฒนาต่อยอดการสร้างเสริม ทันตสุขภาพในกลุ่มผู้สูงอายุ ในด้านความครอบคลุมและรวดเร็ว โดยจัดทําโครงการ ขอรับการสนับสนุนจาก กองทุนสุขภาพตําบล รวมทั้งการพัฒนาการส่งต่อกับโรงพยาบาลกบินทร์บุรีให้รวดเร็วขึ้น

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลดีเด่นด้านการจัดบริการป้องกันโรคในช่องปาก

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลบ้านเป็ด เทศบาลตําบลบ้านเป็ด อําเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น จากการที่บุคลากรได้ดําเนินงานด้านส่งเสริมสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ ซึ่งมีการรวมกลุ่มทํากิจกรรม ร่วมกัน ทุก ๒ เดือน ทําให้ได้รับทราบปัญหาด้านสุขภาพช่องปาก และความต้องการด้านทันตกรรม ซึ่งผู้สูงอายุ ส่วนใหญ่ยังไม่ได้รับการบริการที่เหมาะสมและทั่วถึง ชมรมผู้สูงอายุจึงได้ประสานกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตําบลบ้านเป็ด ในการจัดบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อ ๑. ตอบสนองความต้องการ การดูแลทันตสุขภาพของผู้สูงอายุในพื้นที่ ๒. ให้บริการด้านการส่งเสริมสุขภาพ ตรวจคัดกรองความเสี่ยง ป้องกัน รักษาทางทันตกรรม และส่งต่อ ผู้สูงอายุใส่ฟันเทียมในรายที่ต้องการ ๓. ให้เกิดการมีส่วนร่วมของชุมชนและสหวิชาชีพในการสร้างพฤติกรรมและสุขภาวะที่ดีของผู้สงู อายุ การดําเนินงาน ๑. ประสานเทศบาลตําบลบ้านเป็ด สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น เพื่อขอการสนับสนุนการ ดําเนินงาน รวมทั้ง ประสานกับประธานกลุ่มผู้สูงอายุ ประธาน อสม. ในหมู่บ้าน และผู้ใหญ่บ้าน ในการวางแผน ดําเนินงาน ๒. ดําเนินงาน โดย ประชาสัมพันธ์ให้ผู้สูงอายุร่วมกิจกรรม ตรวจสุขภาพและตรวจคัดกรองสุขภาพช่อง ปากผู้สูงอายุ ให้สุขศึกษา โดยบุคลากร ทั้งพยาบาล เจ้าพนักงานทันตสาธารณสุข นักวิชาการ ร่วมกัน นัดหมาย ให้บริการทันตสุขภาพ ๓. การประเมินผล และการติดตาม ผลการดําเนินการ มีดังนี้ - ผู้สูงอายุได้รับการตรวจคัดกรองสภาวะช่องปาก ให้คําแนะนํา/ฝึกทักษะ ในการดูแลสุขภาพช่อง ปาก จํานวน ๑๓๒ ราย - ผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงต่อรากฟันผุ ๖๔ ราย ได้รับการแนะนําการแปรงฟันที่ถูกวิธี การทา ฟลูออไรด์วานิช รวมทั้งการอุดคอฟันในรายที่จําเป็น - ผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงต่อปริทันต์ ได้รับการแนะนําการแปรงฟันที่ถูกวิธี การใช้แปรงซอกฟัน และขูดหินปูน ๔๕ ราย - ได้รับการส่งต่อรับบริการใส่ฟันเทียมในรายที่ต้องการ จํานวน ๙ ราย - ร้อยละ ๙๘ ผู้สูงอายุมีความพึงพอใจในการให้บริการทันตกรรม นอกจากนี้ ยังมีการดูแลและ ติดตามผู้สูงอายุ เป็นระยะ โดย อสม.ที่รับผิดชอบหลังคาเรือน บทสรุป จากการที่ชมรมผู้สูงอายุ มีโอกาสพบปะพูดคุย แลกเปลี่ยนความคิดกันสม่ําเสมอ จนทําให้รู้ถึงปัญหา ความต้องการของตนเอง การมีเครือข่ายที่เข้มแข็งในชุมชน รวมทั้งองค์กรบริหารส่วนท้องถิ่น โดยเทศบาลตําบล บ้านเป็ดที่ให้ความสนใจและเห็นคุณค่าของผู้สูงอายุ และให้การสนับสนุนงบประมาณในการดําเนินงาน และ สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น สนับสนุนงบประมาณในการจัดอบรม และอุปกรณ์ในการดูแลช่องปาก ทํา ให้ รพ.สต.บ้านเป็ด สามารถดําเนินงาน ที่ตอบสนอง ความต้องการของผู้สูงอายุในชุมชน ได้อย่างเป็นรูปธรรม

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลดีเด่นด้านการจัดบริการป้องกันโรคในช่องปาก

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลพุทธรักษา อําเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ จังหวัดสมุทรปราการ เป็นจังหวัดหนึ่งที่กําหนดโยบายให้ทันตาภิบาลทุกคน ตั้งเป้าหมายดูแลสุขภาพ ผู้สูงอายุ ที่คลินิกทันตกรรม ใน รพ.สต. ตามแนวทางการดําเนินการส่งเสริมทันตสุขภาพ ตามชุดสิทธิประโยชน์แก่ ผู้สูงอายุ ภายใต้กองทุนทันตกรรม ดังนั้น ทาง รพ.สต.พุทธรักษา จึงได้มีแนวคิดในการค้นหากลุ่มเป้าหมายออกเป็น ๓ ทาง เพื่อให้เข้าถึงกลุ่มเป้าหมายยิ่งขึ้น โดยทางแรก ได้ทําโครงการเชิงรุกเข้าสู่ชุมชน เพื่อตรวจและคัดกรอง กลุ่มเป้าหมาย ทางที่สอง คือ การค้นหากลุ่มเป้าหมายที่คลินิก NCD ทางที่สามคือ การค้นหากลุ่มเป้าหมายใน ชมรมผู้สูงอายุ เมื่อพบกลุ่มเป้าหมายที่มีความจําเป็นต้องได้รับบริการตามชุดสิทธิ์ประโยชน์ ก็นัดหมายให้มารับ บริการทั้งในเวลาราชการและนอกเวลาราชการ ซึ่งเปิดบริการทุกวัน เนื่องจาก รพ.สต. ต้องดูแลรับผิดชอบ ประชากรสูงถึง ๑๔,๘๔๓ คน ผลปรากฏว่าเป็นที่พึงพอใจของกลุ่มเป้าหมายเป็นอย่างมาก โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ ๒. ให้ผู้สูงอายุได้เข้าถึงบริการส่งเสริมทันตสุขภาพ ตามชุดสิทธิประโยชน์ ๓. ให้ผู้สูงอายุมีความรู้ในการดูแลสุขภาพช่องปากตนเองได้ ๔. ให้ผู้สูงอายุได้รับการเตรียมความพร้อมของช่องปาก ก่อนเข้ารับการใส่ฟันเทียมพระราชทานที่ โรงพยาบาลสมุทรปราการ กิจกรรม/ขั้นตอนการดําเนินการ ๑. ประชุมชี้แจงนโยบายการบริการส่งเสริมทันตสุขภาพ ตามชุดสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุแก่ เจ้าหน้าที่ รพ.สต.พุทธรักษา ทุกระดับ ๒. จัดทําโครงการเชิงรุกลงชุมชน จัดสรรช่วงเวลานัดหมายในการรองรับการให้บริการ ตามชุดสิทธิ ประโยชน์ผู้สูงอายุจัดเตรียมเครื่องมือ และวัสดุทันตกรรมให้เพียงพอ ๓. ประสานงานกับบุคลากรสาธารณสุขที่รับผิดชอบกลุ่มงาน NCD กลุ่มงานผู้สูงอายุ และผู้นําชุมชน ๔. ดําเนินกิจกรรมตามที่ได้วางแผนไว้ ๔.๑ ดําเนินการตามโครงการเชิงรุกเข้าชุมชน “รถแปรงสีฟันเคลื่อนที่ ส่งเสริมฟันดีเพื่อสุขภาพ” ๔.๒ ตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุจากคลินิก NCD ๔.๓ ตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุจากชมรมผู้สูงอายุ ๕. นัดหมายผู้สูงอายุเข้ารับบริการส่งเสริมทันตสุขภาพตามชุดสิทธิประโยชน์ ๖. บันทึกข้อมูลผู้สูงอายุลงในโปรแกรมชุดสิทธิประโยชน์ ๗. ส่งต่อผู้สูงอายุที่เตรียมพร้อมไปที่โรงพยาบาลสมุทรปราการ เพื่อเข้าคิวใส่ฟันเทียมพระราชทาน ๘. ประเมินผลความพึงพอใจ ผลการดําเนินงาน ๑. ผู้สูงอายุได้เข้ารับบริการส่งเสริมทันตสุขภาพตามชุดสิทธิประโยชน์ จํานวน ๒๔๖ คน ได้แก่ ตรวจ สุขภาพช่องปาก ๒๔๖ คน ฝึกแปรงฟัน ๒๔๖ คน ย้อมสีฟัน ๑๔๕ คน ฝึกใช้ไหมขัดฟัน ๒๒๕ คน ขูดหินปูน ๖๕คน ทาวานิชฟลูออไรด์ ๑๖ คน อุดฟัน ๑๐๒ คน ถอนฟัน ๗๙ คน และส่งต่อเพื่อใส่ฟันเทียมพระราชทานและฟันเทียม บางส่วน ๑๒ คน ๒. ผู้สูงอายุมีความพึงพอใจร้อยละ ๙๐

สรุปบทเรียน : เป็นการบูรณาการงานทันตสาธารณสุขเชิงรุกเข้าสู่ชุมชน คลินิก NCD ชมรมผู้สูงอายุ เพื่อค้นหา กลุ่มผู้สูงอายุที่เป็นเป้าหมายได้มากยิ่งขึ้น โอกาสการพัฒนา : รพ.สต.พุทธรักษา จะดําเนินการต่อเนื่องในปี ๒๕๕๕ โดยใช้งบประมาณกองทุนทันตกรรม

คัดเลือกศูนย์อนามัย ที่มีบทบาทในการผลักดันและสนับสนุน โครงการฟันเทียมพระราชทานและการ ส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ทั้งด้านวิชาการ ด้านบริหารจัดการ รวมทั้งการนิเทศ ติดตามและการรายงานผล การนิเทศ ติดตามอย่างต่อเนื่อง สม่ําเสมอ ทําให้เกิดรูปแบบ แนวทางการดําเนินงานที่เป็นรูปธรรมในระดับจังหวัด อําเภอ ตําบล รวมทั้งในชมรมผู้สูงอายุ ที่เป็นบทเรียนสามารถแลกเปลี่ยนเรียนรู้ได้ในระดับเขต และระดับประเทศ นอกจากนี้ ยังเป็นแกนกลางในการจัดการประชุม เพื่อขยายผลการดําเนินงานด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก ผู้สูงอายุ ไปยังหน่วยงานระดับต่างๆ ที่สนใจอย่างต่อเนื่อง ศูนย์อนามัยดีเด่น ด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ในปี ๒๕๕๔ ได้แก่ ๑. ศูนย์อนามัยที่ ๓ จังหวัดชลบุรี ๒. ศูนย์อนามัยที่ ๑๐ เชียงใหม่

ศูนย์อนามัยดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

ศูนย์อนามัยที่ ๓ ชลบุรี ในเขตภาคตะวันออกผู้สูงอายุเป็นวัยที่มีการที่อัตราการขยายตัวเพิ่มขึ้น การจัดบริการรองรับผู้สูงอายุจึง เป็นสิ่งที่ภาคสาธารณสุขจําเป็นต้องให้ความสําคัญ มิติหนึ่งที่สําคัญในการพัฒนาผู้สูงอายุให้มีสุขภาพที่ดี คือ การ พัฒนาสุขภาพช่องปาก ซึ่งเป็นที่แน่นนอว่าการมีสุขภาพช่องปากที่ดีจะส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต และสามารถ ใช้ชีวิตในสังคมอย่างมีคุณภาพ การส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุเป็นช่องทางหนึ่ง ที่จะช่วยขับเคลื่อนให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพที่ ดี สามารถพึ่งตนเองในเรื่องการดูแลสุขภาพช่องปากได้ ในปี ๒๕๕๒ ศูนย์อนามัยที่ ๓ ได้มีการดําเนินงานพัฒนา พัฒนาชมรมผู้สูงอายุส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดยแบ่งระยะการพัฒนาเป็น ๓ ระยะ ระยะที่ ๑ ปี ๒๕๕๒ ได้จัดทําการศึกษานําร่อง (Pilot Study) ที่อําเภอแหลมงอบจังหวัดตราด เพื่อ ศึกษาความเป็นไปได้ในการดําเนินโครงการ และค้นหากระบวนสู่ปัจจัยแห่งความสําเร็จเพื่อเป็นโมเดลให้กับจังหวัด ในเขตตรวจราชการที่ ๓ และ ๙ การวางเป้าหมายร่วมกันของชมรม คือ การทําให้ฟันที่เหลืออยู่อยู่ยืนยาวชั่วชีวิต ผ่านการมีส่วนร่วมของ ผู้สูงอายุ ครอบครัว ชมรมผู้สูงอายุ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และภาคสาธารณสุข ประเด็นหลักในการส่งเสริมสุขภาพคือ ๑) การทําความสะอาดช่องปาก ๒) การจัดการอาหาร ๓) การตรวจสุขภาพ และการเฝ้าระวังทันตสุขภาพโดยชมรม ๔) การใช้ภูมิท้องถิ่น และถ่ายทอดเทคโนโลยี ๕) การเชื่อมโยงระบบการ ส่งเสริมสุขภาพ และป้องกันโรคในช่องปาก และ ๖) การสนับสนุนทรัพยากรเพื่อสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ระยะที่ ๒ ปี ๒๕๕๓ เป็นระยะขยายงาน โดยนําบทเรียนที่สังเคราะห์จาก อําเภอแหลมงอบ จังหวัด ตราด รวมถึงบทเรียนการดําเนินงานในพื้นที่อื่นๆ จากการเข้าร่วมประชุมกับสํานักทันตสาธารณสุขมาขยายการ ดําเนินงานในพื้นที่ โดยใช้แผนที่ทางเดินยุทธศาสตร์ (SRM) เป็นแนวทางในการพัฒนา โดยจัดให้ทุกหวัดมีการทํา SRM ครอบคลุม ๙ จังหวัด โดยการมีส่วนร่วมของทันตบุคลากร เจ้าหน้าที่สาธารณสุข แกนนําชมรมผู้สูงอายุ และ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ระยะที่ ๓ ปี ๒๕๕๔ เป็นระยะพัฒนางาน ปัญหาหนึ่งที่พบ คือ ทันตบุคลากรยังไม่เข้าใจ กระบวนการพัฒนาชมรม และกิจกรรมที่สามารถดําเนินงานในชมรม ศูนย์อนามัยที่ ๓ จึงจัดประชุมเชิงปฏิบัตกิ าร พัฒนาศักยภาพการดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพในผู้สูงอายุ โดยเป็นทั้งรูปแบบบรรยาย และปฏิบัติการโดย มุ่งเน้นในเรื่อง การจัดการโภชนาการที่เหมาะสมกับสุขภาพช่องปาก การควบคุมคราบจุลินทรีย์ การตรวจคัดกรอง และเฝ้าระวังสุขภาพช่องปากในชมรม และการใช้ภูมิปัญญาด้านสมุนไพรในการดูแลสุขภาพช่องปาก นอกจากยัง นําโมเดลการดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพในผู้สูงอายุจาก โรงพยาบาลแหลมงอบ โรงพยาบาลพานทอง และ โรงพยาบาลบ้านสร้างมาร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้การดําเนินงาน

ศูนย์อนามัยดีเด่นด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

ศูนย์อนามัยที่ ๑๐ เชียงใหม่ ศูนย์อนามัยที่ ๑๐ เชียงใหม่ กรมอนามัย เป็นหน่วยงานหนึ่งของกรมอนามัย มีบทบาทหน้าที่ในการ พัฒนาวิชาการเพื่อการส่งเสริม ควบคุม ป้องกัน และจัดการปัญหาด้านสาธารณสุขในพื้นที่ ๘ จังหวัดภาคเหนือ ตอนบน ซึ่งประกอบด้วยจังหวัด เชียงใหม่ ลําพูน ลําปาง เชียงราย พะเยา แม่ฮ่องสอน แพร่ และน่าน งานทันต สาธารณสุขเป็นงานหนึ่งของศูนย์อนามัยที่ ๑๐ ที่ดูแลแก้ไขปัญหาทันตสุขภาพโดยรวม เพื่อส่งเสริมและสนับสนุน การดําเนินงานให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดยมุ่งหวังให้ประชาชนมีสุขภาพช่องปากที่ดีทุกช่วงวัยของชีวิตและมี วิสัยทัศน์ (Vision) คือ คนเหนือฟันดี ภาคีร่วมใจ ก้าวไกลระบบทันตสุขภาพ ศูนย์อนามัยที่ ๑๐ เชียงใหม่ ดีเด่นด้านการดําเนินงานส่งเสริมป้องกันทันตสุขภาพผู้สูงอายุ ศูนย์ฯ มี ความตระหนัก ในการดูแลทันตสุขภาพของผู้สูงอายุในเขตรับผิดชอบ จึงได้จัดทําแผนยุทธศาสตร์ในการแก้ไข ปัญหาทันตสาธารณสุขร่วมกับผู้รับผิดชอบของจังหวัด มีการบริหารจัดการแบบบูรณาการ โดยมีการประชุม ปรึกษาหารือกับหน่วยงานที่รับผิดชอบ สร้างความเข้าใจ ร่วมคิดและสรุปเป็นข้อตกลงร่วมกันจากนั้นจังหวัดก็จะนํา ข้อตกลงหรือแนวทางที่ได้ไปปรับใช้ให้เหมาะสมกับความต้องการและทรัพยากรในพื้นที่ จึงทําให้ผลการดําเนินงาน เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพเพราะมีการรับรู้ร่วมกันหากพบปัญหาก็จะปรึกษาทาง Mail โทรศัพท์ หรือนัดประชุมก็ จะเป็นหนทางในการปรึกษาหารือกัน และที่สําคัญคือมีการประสานงานที่เป็นรูปธรรมชัดเจนและใกล้ชิด สิ่งที่เป็นปัจจัยสู่ความสําเร็จของศูนย์อนามัยที่ ๑๐ - ผู้นํามีความมุ่งมั่นและความต่อเนื่อง - ความตระหนักต่อปัญหาทันตสุขภาพของทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง - การสนับสนุนของภาคีเครือข่ายโดยเฉพาะจากจังหวัด ,สํานักทันตฯ,องค์กรส่วนท้องถิ่น ฯลฯ - ได้รับขวัญและกําลังใจจากผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย ที่จะมองถึงความสําเร็จของเป้าหมายการพัฒนา เกียรติคุณที่ศูนย์อนามัยที่ ๑๐ เชียงใหม่ ได้รับ สะท้อนให้เห็นถึงกระบวนการที่เต็มเปี่ยมไปด้วยความ ร่วมมือของทุกฝ่ายเป็นอย่างดี ความมุ่งหวังต่อไปของศูนย์อนามัยที่ ๑๐ คือ จะร่วมกับทุกหน่วยงานเพื่อพัฒนางาน สร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุเพื่อให้ส่งผลต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในระยะยาวต่อไป

จากการดําเนินงานในระยะเวลา ๓ ปี พบว่ามีการขยายตัวของชมรมฯ ในหลายพื้นที่ และมีการพัฒนา ชมรมในรูปแบบต่างๆ ตั้งแต่ระดับพื้นฐาน คือ มีกิจกรรมแปรงฟันในชมรม จนถึงระดับการพัฒนาระบบการส่งเสริม ทันตสุขภาพ และนวัตกรรมในชมรม ซึ่งสามารถสรุปกิจกรรมที่ปรากฏได้ดังนี้ ๑. เกิดการสร้างกระแส และสื่อสารสุขภาพช่องปากในผู้สูงอายุโดยการให้การละเล่นพื้นบ้านมาเป็น เครื่องมือสื่อสารในระดับชุมชน เช่น ละครชาตรี รํางอบแปรงฟัน นิทานตายายฟันดี แสดงละคร เต้นฮูลาฮูปแปรง ฟัน ฯลฯ ๒. เกิดนโยบายสาธารณะ และกิจกรรมชมรม ได้แก่ การแปรงฟันหลังรับประทานอาหาร หรืออาหาร ว่าง การจัดอาหารในชมรมที่คํานึงถึงสุขภาพช่องปาก การตรวจสุขภาพ และอนามัยช่องปากด้วยการย้อมสีฟัน ๓. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสนับสนุนวัสดุอุปกรณ์ และอาคารถาวรจัดตั้งเป็นศูนย์เอื้ออาทรให้กับ ผู้สูงอายุ ๔. แกนนําผู้สูงอายุขยายการดําเนินงาน ในการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในกลุ่มหญิงตั้งครรภ์ เด็กก่อน วัยเรียนในศูนย์เด็กเล็ก เด็กนักเรียนในโรงเรียน และผู้รับบริการทันตกรรมในโรงพยาบาล (จิตอาสา) โดยแสดง บทบาทในการขับเคลื่อนการดําเนินงานในเรื่องการสื่อสาร เรื่อง การส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เช่น ให้ทันตสุขศึกษา ประดิษฐ์สื่อการสอนสําหรับเด็ก ฯลฯ ๕. นําภูมิปัญญาชุมด้านสมุนไพร เช่น ใบฝรั่ง ใบพลู สาระแหน่ มาใช้ในการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ๖. เกิดระบบการช่วยกันเองในชุมชน ผ่านรูปแบบแกนนําชมรม มีระบบการเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุที่ ช่วยเหลือตนเองไม่ได้ ถูกทอดทิ้ง นอนติดเตียง เพื่อให้คําแนะนําการดูแลสุขภาพช่องปาก ป้องกันการติดติดเชื้อใน ช่องปาก และเป็นขวัญกําลังใจให้ผู้สูงอายุ ชมรมผู้สูงอายุที่มีศักยภาพเป็นแหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านสุขภาพช่องปากมีกิจกรรม ประกอบด้วย ๑. กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากโดยการให้ความรู้ในรูปแบบต่างๆ เช่น การสอนทันตสุขศึกษา การ จัดมุมความรู้เรื่องสุขภาพช่องปาก การฝึกปฏิบัติแปรงฟัน การผลิตสื่อ/นวัตกรรมเพื่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เป็นต้น ๒. กิจกรรมเพื่อนช่วยเพื่อน หรือการเยี่ยมบ้านเพื่อการดูแลอนามัยช่องปาก ๓. การตรวจสุขภาพช่องปากโดยชมรมผู้สูงอายุและประสานการส่งต่อเพื่อรับบริการทันตกรรม ๔. จิตอาสา จัดกิจกรรมดูแลสุขภาพช่องปากในกลุ่มอายุอื่นๆ เช่น เด็กเล็ก เด็กวัยเรียน หรือผู้มารับ บริการที่โรงพยาบาล ฯลฯ ๕. การถ่ายทอดความรู้ เทคโนโลยี รวมทั้งภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น เป็นแหล่งศึกษา/ดูงาน มีการจัด กิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในชุมชน

๖. การประสานภาคีเครือข่าย ร่วมสนับสนุนการดําเนินงานสร้างเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ เช่น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานสาธารณสุข วิทยาลัยพยาบาล มหาวิทยาลัย ฯลฯ ๗. การติดตามประเมินผล เช่น ประเมินผลการแปรงฟันด้วยการย้อมสีฟัน มีข้อมูลสุขภาพช่องปาก สมาชิกชมรมอย่างง่าย เช่น การนับจํานวนฟัน จํานวนคู่สบ และการติดตามการเข้ารับบริการหลังการส่งต่อ ชมรมผู้สูงอายุที่มีการพัฒนากิจกรรมการส่งเสริมสุขภาพช่องปากได้ครบถ้วน เป็นแหล่งเรียนรู้การพึ่งพา ตนเองด้านสุขภาพช่องปากจนถึงปัจจุบัน ทําให้ชมรมผู้สูงอายุสามารถคิดกิจกรรมเอง ดําเนินการเอง และเสนอ โครงการเพื่อของบประมาณจากหน่วยงานต่างๆ ได้เอง สามารถดําเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรม ผู้สูงอายุได้อย่างต่อเนื่อง และยั่งยืนได้ ปี ๒๕๕๔ มีชมรมผู้สูงอายุที่เป็นแหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านสุขภาพช่องปาก จํานวน ๖ ชมรม ได้แก่ ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. ๖.

ชมรมผู้สูงอายุตําบลแจ้ห่มวัดศรีหลวง อําเภอแจ้ห่ม จังหวัดลําปาง ชมรมดอกลําดวนดารุ้นคอยร๊อต ตําบลหมอนทอง อําเภอบางน้ําเปรี้ยว จังหวัดฉะเชิงเทรา ชมรมผู้สูงอายุตําบลทะเลทรัพย์ อําเภอปะทิว จังหวัดชุมพร ชมรมผู้สูงอายุตําบลท่ากว้าง อําเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ ชมรมผู้สูงอายุบ้านโสก อําเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ ชมรมผู้สูงอายุอําเภอแหลมงอบ จังหวัดตราด

แหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

ชมรมผู้สูงอายุตําบลแจ้หม่ วัดศรีหลวง อําเภอแจ้หม่ จังหวัดลําปาง จากการที่ชมรมผู้สูง อายุตําบลแจ้ห่มวัดศรีหลวงได้รับการคัดเลือกให้เป็นต้นแบบด้า นการสร้างเสริม สุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุระดับประเทศตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๕๕๐ ทําให้เกิดกิจกรรมเรียนรู้ร่วมกันของสมาชิก ชมรมผู้สูง อายุอย่างต่อเนื่อง ผลงานสร้างชื่อ คือ การสร้างแบบประเมินสุขภาพช่องปากและฟันแบบง่าย เป็น นวัตกรรมสมุดนับฟัน และการย้อมสีฟันดูคราบจุลินทรีย์ นับเป็นเส้นทางสู่การส่งเสริมสุขภาพช่องปากของตนเอง และผู้อื่น นํามาซึ่งการเปลี่ยนแปลงที่ดี ช่วยในการประเมินผลว่า ผู้สูงอายุสามารถแปรงฟันได้อย่างถูกต้อง และมี ประสิทธิภาพ จากโครงการผู้เฒ่าฟันดีไม่ติดสีแดง รวมทั้งเป็นแหล่งศึกษาดูงาน และการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องการ สร้างเสริมสุขภาพช่องปากของผู้สูงวัยเขตภาคเหนือทั้ง ๑๗ จังหวัด ในปี พ.ศ.๒๕๕๒-๒๕๕๓ เป็นต้นมาจนถึง ปัจจุบัน ทําให้แกนนําของชมรมผู้สูงอายุเข้มแข็งขึ้น พบว่า ถึงแม้จะมีการเปลี่ยนผ่านทันตแพทย์จากรุ่นสู่รุ่นจํานวน ๖ รุ่นก็ตาม แต่ชมรมผู้สูงอายุยังสามารถขยายเครือข่ายทําหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงให้พื้นที่อื่นๆ ได้ต่อเนื่อง ปัจจัยสู่ ความสําเร็จ คือ ผู้สูงอายุมีความภูมิใจที่สามารถดูแลสุขภาพฟันของตนเอง บุคคลในกลุ่มวัยอื่นได้ และเชื่อมั่นว่า ตนเองมีศักยภาพเพียงพอ ในการให้ความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปากเบื้องต้น และช่วยคัดกรองปัญหาสุขภาพ ช่องปากก่อนส่งต่อพบทันตแพทย์ และทันตบุคลากรเพื่อให้การดูแลรักษาทางทันตกรรมต่อไป การส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ต่อยอดทันตแพทย์ จากรุ่นสู่รุ่น การดําเนินกิจกรรมเริ่มจาก (ปี ๒๕๔๘-๒๕๔๙) ทพญ.ธาริณี แสงแก้ว รับนําร่องการส่งเสริมสุขภาพช่อง ปากในชมรมผู้สูงอายุ จึงปรึกษากับผู้ประสานงานชมรมผู้สูงอายุอําเภอแจ้ห่ม คุณนันทริกา เลิศเชวงกุล พยาบาล วิชาชีพ แนะนําชมรมผู้สูงอายุตําบลแจ้ห่มวัดศรีหลวงที่ดําเนินการมาแล้ว ๑๕ ปี มีกิจกรรมต่อเนื่อง มีคุณพ่อกมล เนตรรัศมี เป็นรองประธานชมรมขณะนั้น คุณป้าอรพิน สมร่าง เป็นเลขานุการ และอยากให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพช่อง ปากดี จึงเชิญทันตแพทย์อบรมให้สมาชิกรู้ว่าสุขภาพช่องปากและร่างกายมีความสัมพันธ์กัน ด้วยการอบรมให้รู้จัก การแปรงฟันทุกซี่ให้สะอาด และถูกวิธี อย่างน้อยวันละ ๒ ครั้ง ให้ความรู้ว่าฟันมี ๒ ชุด คือฟันน้ํานม และฟันแท้ ลักษณะและหน้าที่ของฟัน และให้สมาชิกฝึกตรวจฟันกันและกัน ถ้ามีฟันสึก ฟันโยก หรือ หินปูน ก็ให้บันทึกลงใน แบบฟอร์ม โดยสามารถนําแบบฟอร์มไปพบทันตแพทย์เพื่อรับการรักษาต่อ และมีการจัดประชุมวิชาการโครงการ สุขภาพฟันดีเพื่อผู้สูงวัย แลกเปลี่ยนเรียนรู้เปิดตัวแกนนําสุขภาพฟันของผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุร่วมกันคิดแนวทางการ จัดกิจกรรมการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ ได้แก่ กิจกรรมเพื่อให้ผู้สูงอายุในชมรมมีสุขภาพช่องปากที่ ดี โดยจัดการอบรมให้ความรู้และฝึกแปรงฟัน จัดประกวดฟัน ถ่ายทอดประสบการณ์ และให้มีการสาธิตการดูแล รักษาสุขภาพช่องปากและฟันในกลุ่ม พร้อมปฏิบัติจริง และกิจกรรมเพื่อให้ผู้อื่นมีสุขภาพช่องปากที่ดี ได้แก่ จัด บอร์ดให้ความรู้ ดูแลรักษาสุขภาพช่องปากและฟันแก่คนใกล้ชิด เช่น บุตรหลาน และทุกคนในครอบครัว จับคู่ ตรวจฟัน และเดิน/ปั่นจักรยานไปแนะนําผู้สงู อายุเรื่องการรักษาฟัน

ทันตแพทย์รุ่นที่ ๒ (ปี ๒๕๕๐-๒๕๕๑) ทพญ.จิณห์วรา จิระธรรมโอภาส และ ทพญ.ชรินทร อิสระยางกูร ทํากิจกรรมต่อยอด ต้องการทราบพัฒนาการหลังจากอบรมเรื่องการแปรงฟันให้กับผู้สูงอายุ จึงได้ปรึกษากับคุณป้า อรพิน ร่วมกันทําแบบประเมิน และนําเรื่องย้อมสีฟันเพื่อดูคราบจุลินทรีย์ พัฒนาสมุดนับฟันขึ้นจากแบบฟอร์มเดิม เป็นโครงการผู้เฒ่าฟันดี ไม่ติดสีแดง ทํากิจกรรมนับฟันในปากว่ามีกี่ซี่ มีฟันผุ หรือฟันโยกหรือไม่ ถ้าฟันโยกและมี

อาการเจ็บจะแนะนําให้ไปพบทันตแพทย์ มีคุณยายจันทร์คําคิดว่าการใช้ปากกาเข้าไปนับฟันในปากไม่สะอาด จึงให้ ใช้ไม้พันสําลีแทน ทําการย้อมสีฟัน บ้วนปาก และมาจับคู่ดูกันว่ามีสีติดบนตัวฟันหรือไม่ โดยให้คะแนนสีที่ติดอยู่บน ตัวฟันเป็นคะแนน ๐, ๑, ๒, ๓ ดังรูป นําคะแนนมารวมกัน หารด้วยจํานวนฟันในปากทั้งหมด ได้เป็นระดับคราบจุลิ นทรีย์ และบันทึกลงในสมุดนับฟัน กิจกรรมนี้จัดขึ้นเดือนละครั้ง วันพุธแรกของเดือน ช่วงแรกมีหมอมาดู แต่เมื่อ ผู้สูงอายุชํานาญแล้ว จึงทํากันได้เองโดยไม่ได้บอกหมอ กิจกรรมนี้ดําเนินการต่อเนื่องมาเป็นเวลาประมาณ ๓ ปี ปีนี้ มีการขยายกิจกรรมไปในชมรมผู้สูงอายุ เพิ่มอีก ๔ ชมรม คือ ชมรมตะเคียนทอง ชมรมผู้สูงอายุตําบลวิเชตนคร ชมรมผู้สูงอายุตําบลบ้านสา ชมรมผู้สูงอายุปงดอน

ผลจากการทํากิจกรรมในช่วงนี้ คุณพ่อกมล เนตรรัศมี ได้รับเชิญเข้าร่วมเวทีเสวนาการสร้างเสริมสุขภาพ ช่องปากผู้สูงวัยระดับประเทศ ปี ๒๕๕๐ ชมรมผู้สูงอายุตําบลแจ้ห่มวัดศรีหลวง และชมรมผู้สูงอายุตําบลแม่สุก ได้รับรางวัลชมรมต้นแบบด้านการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากระดับประเทศ คุณแม่ทองเงิน วสุสัณห์ ได้รับรางวัล ๑๐ ยอดฟันดีวัย ๘๐ ปี ปี ๒๕๕๑ มีฟันครบ ๓๒ ซี่ และเกิดนวัตกรรมสมุดนับฟันและการย้อมสีฟันดูคราบจุลินท

รีย์ และในปี ๒๕๕๑-๒๕๕๒ เปลี่ยนย้ายทันตแพทย์ใหม่เป็นรุ่นที่ ๓ คือ หมอจิ๊บ และ หมอป๋อม รับช่วงการทํา กิจกรรมในชมรมผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่อง

รุ่นที่ ๔ ปี ๒๕๕๒-๒๕๕๓ ทพญ.ณัฐธิดา ไชยวรรณ และ หมอนุ่น ชมรมผู้สูงอายุวัดศรีหลวง ชมรมฯ ตําบลแม่สุก และชมรมฯ ตะเคียนทอง เป็นแหล่งศึกษาดูงานของ ๑๗ จังหวัดภาคเหนือ และแกนนําชมรมเป็น ตัวแทนนําเสนอนิทรรศการระดับจังหวัด ระดับศูนย์เขต และระดับประเทศ รุ่นที่ ๕ ปี ๒๕๕๓-๒๕๕๔ หมอป๋อม หมอนุ่น หมอมาลัย ทําให้เกิดการขับเคลื่อนกิจกรรมสร้างเสริม สุขภาพช่องปากเข้าไปในศูนย์เด็กเล็ก และโครงการสายใยรักแห่งครอบครัว ผ่านการประเมินในระดับทอง เมื่อวันที่ ๑๐ สิงหาคม ๒๕๕๓ และแกนนําผู้สูงอายุอําเภอแจ้ห่ม คุณแม่อรพิน สมร่าง และคุณแม่ลําดวน พงษ์นิกร ร่วมกับ ทพญ.ณัฐธิดา ไชยวรรณ และคุณนันทริกา เลิศเชวงกุล เข้าร่วมถอดบทเรียนโครงการฟันเทียมพระราชทานและ การส่งเสริมสุขภาพช่องปากที่จงั หวัดกระบี่ รุ่นที่ ๖ ปี ๒๕๕๔–ปัจจุบัน ทพ.ชัยพฤกษ์ ตั้งจิตคงพิทยา หมอสอง และหมอแอน ร่วมขับเคลื่อนงาน ชมรม สนับสนุนสื่อการตรวจสุขภาพช่องปาก และให้ชมรมทําความเข้าใจ เรื่อง การเป็นบุคคลต้นแบบการสร้าง เสริมสุขภาพช่องปาก ดําเนินกิจกรรมหลักของการดูแลสุขภาพฟันในรูปแบบต่างๆ เสริมองค์ความรู้เรื่องโรคปริทันต์ โรคทางระบบที่พบบ่อยในสูงอายุ จัดเวทีเสริมสร้างศักยภาพของกลุ่มแกนนําของชมรมผู้สูงอายุ ตามความต้องการ ของแกนนําชมรมผู้สูงอายุที่ต้องการมีความรู้ความเข้าใจและทักษะที่ถูกต้องในการดูแลสุขภาพช่องปาก เพื่อให้มี ความมั่นใจก่อนออกดําเนินงาน กิจกรรมมุ่งเน้นให้แกนนําผู้สูงอายุมีความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก สามารถ ตรวจช่องปาก และให้คําแนะนําการดูแลสร้างเสริมสุขภาพช่องปากที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุแต่ละบุคคล ด้วยการ จัดการประชุมภาคทฤษฏี และปฏิบัติ ทบทวนปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ จัดฐานการเรียนรู้ เรื่องสุขภาพช่อง ปาก ๕ ฐาน ได้แก่ ฐานที่ ๑ เรื่องโรคทางระบบ ได้แก่ โรคเบาหวาน/ความดันโลหิตสูง ฐานที่ ๒ เรื่องโรคปริทันต์ ฐานที่ ๓ เรื่องการตรวจนับฟันและการแปรงฟันที่ถูกวิธี ฐานที่ ๔ เรื่องการใช้อุปกรณ์เสริมทําความสะอาดช่องปาก และฟัน ฐานที่ ๕ เรื่องการดูแลฟันเทียม และฝึกปฏิบัติการแปรงฟันที่ถูกวิธี ประเมินประสิทธิภาพการแปรงฟัน และตรวจสุขภาพช่องปากด้วยตนเองอย่างง่าย จับคู่ตรวจฟัน การลงบันทึกผลการตรวจฟัน การเลือกใช้อุปกรณ์ การแปรงฟัน การดูแลฟันเทียม เป็นต้น มีการสร้างความเข้มแข็งให้ อสม./ชมรมผู้สูงอายุ เพื่อการส่งต่อผู้สูงอายุไป รับการรักษา และการฝึกทักษะการย้อมสีฟันให้ อสม. และผู้สูงอายุ ในการตรวจประสิทธิภาพของการแปรงฟันที่ ถูกวิธี การสร้างเสริมสุขภาพช่องปากไม่ได้เป็นหน้าที่ของเฉพาะทันตบุคลากรเท่านั้น ทีมสุขภาพเป็นกําลังสําคัญ ในการสนับสนุนการดําเนินงาน ที่มุ่งหวังให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพดี อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม การปลูกฝังแนวคิด

เรื่องสุขภาพฟันดีสามารถอยู่กับเราตลอดชั่วอายุขัย ทําให้มีการรณรงค์ในกลุ่มประชากรทุกช่วงวัย ในการส่งเสริม ป้องกันรักษา และฟื้นฟูสภาพ โดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง มีกลุ่มจิตอาสาเพื่อนช่วยเพื่อนช่วยดูแลฟัน ผู้สูงอายุ อีกทั้งการทํากิจกรรมกับสมาชิกในครอบครัวร่วมกับ อสม. และศูนย์เด็กเล็ก มีคุณปู่ คุณย่า สอนหลาน แปรงฟัน ฝึกสุขนิสัยที่ดีจนกระทั่งเด็กโต ถ้าพบสิ่งผิดปกติผู้สูงอายุสามารถให้คําแนะนําและส่งพบทันตแพทย์ที่ โรงพยาบาลชุมชนให้รับการรักษาได้ ชมรมผู้สูง อายุตําบลแจ้ห่มวัดศรีหลวง ร่วมกับทีมสุขภาพโรงพยาบาลแจ้ห่ม และโรงพยาบาลส่ง เสริม สุขภาพตําบลเครือข่ายอําเภอแจ้ห่ม ตระหนักถึงความสําคัญของปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ และความจําเป็นที่ ผู้สูงอายุควรได้รับการดูแลด้านการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากที่เหมาะสม และมีประสิทธิผล เพื่อลดการสูญเสีย ฟันอย่ า งเป็ น ระบบ โดยเน้น การดู แ ลสุ ข ภาพช่ อ งปากด้ วยตนเอง การรั บ บริ ก ารส่ ง เสริม ป้ อ งกั นตามชุ ดสิ ท ธิ ประโยชน์ ร่วมไปกับการรักษา และการใส่ฟันเทียมพระราชทานในระบบบริการปกติ ซึ่งจะส่งเสริมให้ผู้สูงวัยมี สุขภาพช่องปากดี สามารถดํารงตนอย่างมีคุณภาพชีวิตตลอดอายุขัย และเป็นการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากในกลุ่ม ผู้สูงอายุที่ยั่งยืน

แหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

ชมรมดอกลําดวนดารุ้ลคอยร๊อต ตําบลหมอนทอง อําเภอบางน้ําเปรี้ยว จังหวัดฉะเชิงเทรา ตั้งอยู่ที่มัสยิดดารุ้ลคอยร๊อต หมู่ ๕ ตําบลหมอนทอง อําเภอบางน้ําเปรี้ยว จังหวัดฉะเชิงเทรา เริ่มก่อตั้งปี ๒๕๕๓ จากปัญหาผู้สูงอายุด้านความยากจน ด้านสุขภาพ ความเงียบเหงาเศร้าซึมและถูกทอดทิ้ง มีวัตถุประสงค์ เพื่อแก้ปัญหาให้กับผู้สูงอายุ และชุมชน ได้แก่ กิจกรรมการฝึกอาชีพ เช่น การเพาะเห็ดฟาง ทําไม้กวาด ทําอาหาร สานตะกร้า กิจกรรมการดูแลสุขภาพ ได้แก่ ตรวจสุขภาพปีละ ๒ ครั้ง ตรวจวัดสายตา ตรวจสุขภาพช่องปาก และ กิจกรรมดูแลสังคม ได้แก่ เยี่ยมบ้าน จิตอาสาดูแลผู้พิการและครอบครัว เป็นต้น จากกิจกรรมด้านการดูแลสุขภาพ คณะกรรมการของชมรมมีความเห็นว่า อนามัยช่องปากของผู้สูงอายุ เป็นเรื่องสําคัญไม่น้อยไปกว่าปัญหาสุขภาพด้านอื่นๆ ปี ๒๕๕๔ จึงมีการประสานงานกันระหว่างชมรมดอกลําดวน ดารุ้ลคอยร๊อต และ รพ.สต.หมอนทอง จัดกิจกรรมดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุขึ้นซึ่งกิจกรรมการดําเนินงานได้แก่ ๒. กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก - ด้านความรู้ ผู้สูงอายุแกนนําผ่านการอบรมและฝึกทักษะในการแปรงฟันสามารถตรวจสุขภาพช่อง ปากของตนเองและสมาชิก ให้ความรู้ กับผู้สูงอายุ ศูนย์เด็กเล็ก - สื่อและนวัตกรรม สมาชิกชมรมและแกนนําร่วมกันจัดทําสื่อ และนวัตกรรมต่างๆ ได้แก่ Pop up ใบความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปาก แผ่นพับ เพลงมีฟันปลอมพร้อมดูแล ทะเบียนภูมิปัญญาเกี่ยวกับ สมุนไพรที่ใช้ดูแลสุขภาพช่องปาก น้ํายาบ้วนปากจากสมุนไพร - การจัดสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรม เช่น จัดมุมให้ความรู้เรื่องการ ดูแลสุขภาพในช่องปาก จัดอุปกรณ์การแปรงฟัน และชุดสาธิตการแปรงฟัน นอกจากนี้จัดมุมความรู้ที่ศูนย์ ๓ วัย ๓. กิจกรรมเพื่อนช่วยเพื่อน การเยี่ยมบ้าน ให้ความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพปากฟันดูแลผู้ป่วยที่ช่วยเหลือ ตัวเองไม่ได้แก่ผู้ดูแล ๔. จิตอาสา สมาชิกมีกิจกรรมแลกเปลี่ยน-แนะนํากับคุณครูศูนย์เด็กเล็กเรื่องการแปรงฟันในเด็กเล็ก ๕. การถ่ายทอดองค์ความรู้ มีรูปแบบคุยส่วนตัว กลุ่ม สาธิต ฝึกปฏิบัติจริง ชมรมเป็นแหล่งศึกษาดูงาน ทั้งภายในและนอกชุมชน นําไปสู่การเกิดชมรมผู้สูงอายุที่มั่นคง ครบทุกหมู่บ้านในตําบลหมอนทอง สามารถขยาย เครือข่ายให้ชมรมอื่นไปดําเนินงานต่อ ได้ศึกษาดูงานแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับชมรมผู้สงู อายุระดับอําเภอ ระดับจังหวัด ๖. การประสานภาคีเครือข่าย ได้รับการสนับสนุนด้านกําลังคน วิชาการ ความรู้ วัสดุอุปกรณ์ และ งบประมาณ จาก อบต.หมอนทอง กรมพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ รพสต.หมอนทอง สสอ.บางน้ํา เปรี้ยว รพ.บางน้ําเปรี้ยว สสจ.ฉะเชิงเทรา ๗. การติดตามประเมินผล มีการตรวจสุขภาพในช่องปากโดย ทันตบุคลากรปีละ ๒ ครั้ง มีการทบทวน ความรู้และเพิ่มความรู้ใหม่ๆ ทดสอบการแปรงฟันสะอาดโดยการใช้สีย้อมฟัน ได้มีแบ่งกลุ่มผู้ที่มีปัญหาสุขภาพใน ช่องปาก ที่ รพ.สต.หมอนทองดูแลได้ ถ้าเกินความสามารถส่งต่อให้ รพ.บางน้ําเปรี้ยวขึ้นทะเบียน และนัดดูแลเป็น ระยะตามแผนที่กําหนด โดยประสานผ่านแกนนําของชมรม

แหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

ชมรมผู้สูงอายุตําบลทะเลทรัพย์ อําเภอปะทิว จังหวัดชุมพร ชมรมผู้สูงอายุตําบลทะเลทรัพย์ เป็นชมรมผู้สูงอายุดีเด่นระดับจังหวัดปี ๒๕๕๑ ชมรมผู้สูงอายุคุณภาพ ระดับจังหวัด และระดับเขต ปี ๒๕๕๒ เป็นตําบลต้นแบบด้านการดูแลผู้สูงอายุระยะยาวจังหวัดชุมพร ปี ๒๕๕๓ เป็นชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับจังหวัด ปี ๑๕๕๔ และจากการทํางานร่วมกับภาคี เครือข่ายที่เข้มแข็งด้านส่งเสริมพระศาสนา ล่าสุดได้รับรางวัลวัดส่งเสริมสุขภาพดีเด่นระดับจังหวัด ปี ๒๕๕๔ ด้วย ที่ตั้ง ชมรมผู้สูงอายุตําบลทะเลทรัพย์ ตั้งอยู่ที่อาคารวิภาวดี โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลทะเล ทรัพย์ อําเภอปะทิว จังหวัดชุมพร การดําเนินงานด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ชมรมผู้สูงอายุตําบลทะเลทรัพย์ ได้ดําเนินงานด้าน การส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ภายใต้โครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ “ผู้สูงวัยฟันดี ชีวีมีสุข” ปี ๒๕๕๓ มีสมาชิกเข้าร่วมโครงการจํานวน ๑๐๐ คน และต่อมาได้ดําเนินโครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปาก ผู้สูงอายุ “ชมรมผู้สูงวัย ใส่ใจฟันดี” เครือข่ายโรงพยาบาลปะทิว ปี ๒๕๕๔ มีสมาชิกใหม่เข้าร่วมโครงการ จํานวน ๕๐ คน ชมรมผู้สูงอายุตําบลทะเลทรัพย์ได้จัดกิจกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ดังต่อไปนี้ ๑. มีการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดยผู้สูงอายุ ปีละ ๒ ครั้ง เช่น มีการจัดอบรมให้ความรู้แก่ แกนนําและสมาชิกชมรมด้านสุขภาพช่องปาก มีการฝึกทักษะการทําความสะอาดช่องปาก มีการแปรงฟันใน ช่วงเวลาจัดกิจกรรมที่ชมรม มีการตรวจสุขภาพช่องปาก โดยสมาชิกชมรม และจับคู่กันตรวจฟัน ๒. มีการจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก มีมุมทันตสุขศึกษาในชมรมผู้สูงอายุ มี สถานที่จัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก และมีวัสดุ/อุปกรณ์ในการจัดกิจกรรมภายในชมรม ๓. มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุ โดยการไปศึกษาดูงานชมรมผู้สูงอายุอื่น และเป็นแหล่ง ศึกษาดูงานของชมรมผู้สูงอายุ มีนวัตกรรมที่เกิดขึ้นในชมรมเช่นผงสีฟันทันต์ดี ช่วยในการรักษาเหงือกและฟัน ๔. มีข้อมูลสุขภาพช่องปากของสมาชิกชมรมผู้สูงอายุที่ทันสมัย โดยการลงบันทึกในโปรแกรมผู้สูงอายุ ๕. มีการประกวดผู้สูงอายุ ๘๐ ปี สุขภาพฟันดี ซึ่งมีฟันแข็งแรงจํานวน ๓๐ ซี่ มากกว่า ๔ คู่สบ และมี กิจกรรมเพื่อนช่วยเพื่อน โดยการเยี่ยมบ้านเพื่อการดูแลอนามัยช่องปากแก่สมาชิกชมรม ในกลุม่ ติดบ้าน/ติดเตียง ผลที่เกิดขึ้นกับชมรม จากการดําเนินการจัดกิจกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดยสมาชิกของ ชมรม ทําให้เกิดนโยบายสาธารณะในเรื่อง การลดรับประทานอาหารหวาน โดยเริ่มจากอาหารว่างในการประชุม ชมรม และการรณรงค์ในเรื่องการแปรงฟันหลังรับประทานอาหารกลางวัน ในวันประชุมประจําเดือน นอกจากนี้ยัง ได้เกิดนวัตกรรมการผลิตผงสีฟันทันต์ดี นํามาใช้ในชมรมและเผยแพร่ให้แก่ประชาชนในชุมชน ทําให้มีสุขภาพของ เหงือกและฟันดีขึ้น ส่งผลให้สุขภาพร่างกายแข็งแรง และมีคุณภาพชีวิตที่ดี และจากความเข้มแข็งของชมรมโดย ได้รับการสนับสนุนจากภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ผู้นําท้องถิ่น แกนนําชมรม อสม. โรงพยาบาลชุมชน รพ. สต., โรงเรียน และผู้นําศาสนา ทําให้มีผลงานเด่น และได้รับรางวัลมากมาย เป็นที่ภาคภูมิใจของชุมชน/สังคม สมควรได้รับการยกย่อง ดังคําขวัญที่ว่า “สูงอายุอย่างมีคุณค่า ชราอย่างมีศักดิ์ศรี”

แหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

ชมรมผู้สูงอายุตําบลท่ากว้าง อําเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ “แกนนําสานพลัง สร้างเสริมสุขภาพ เพื่อผู้สูงวัยในชุมชน” ชมรมผู้สูงอายุตําบลท่ากว้าง อําเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ ก่อตั้งขึ้นในปี ๒๕๔๓ มีการรวมกลุ่มดําเนิน กิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพอย่างต่อเนื่อง โดยบูรณาการแบบองค์รวม ทั้งด้านการส่งเสริมสุขภาพกาย สุขภาพจิต การอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่น และสนับสนุนการสืบทอดภูมิปัญญาแพทย์พื้นบ้านเข้าด้วยกัน ภายใต้การนําของ ประธานชมรม และแกนนําผู้สูงอายุ ร่วมกับเครือข่ายต่างๆ ได้แก่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่น วัด ซึ่งตระหนักถึงคุณค่าการรวมกลุ่มดําเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพเพื่อคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในชุมชน นับตั้งแต่ปี ๒๕๔๙ ได้ดําเนินการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ควบคู่ไปกับโครงการฟันเทียม พระราชทานตามแนวคิดบูรณาการการส่งเสริมสุขภาพ โดยมีการจัดอบรมเชิงปฏิบัตกิ ารให้แก่แกนนําด้านสุขภาพ ของชมรมผู้สูงอายุทั้ง ๗ หมู่บ้าน จํานวน ๑๔ คน เพื่อเสริมศักยภาพการดูแลสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง และ ถ่ายทอดความรู้แก่ผู้สูงอายุในชมรม ก่อให้เกิดการดําเนินกิจกรรมในโครงการเพื่อนช่วยเพื่อน เยี่ยมบ้านผู้สูงอายุ กลุ่มติดบ้าน ติดเตียง ผู้พิการ และผู้ด้อยโอกาสในชุมชน ซึ่งสอดแทรกการให้ความรู้ด้านการดูแลสุขภาพช่องปาก ไปพร้อมกับการดูแลสุขภาพร่างกายและจิตใจ โดยสมาชิกในชมรมร่วมกับภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง มีส่วนร่วมใน การคิด และดําเนินกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง

และด้วยความห่วงใยลูกหลานในชุมชน ชมรมผู้สูงอายุจึงได้ดําเนินกิจกรรมใน โครงการ พ่ออุ๊ย แม่อุ๊ย ผ่อเขี้ยวหลาน มีกิจกรรมสานสัมพันธ์ด้วยการละเล่น เล่านิทาน ถ่ายทอดวัฒนธรรมพื้นบ้านผ่านการบริโภคขนม เมืองอ่อนหวาน (ข้าวต้มถั่วลิสง/ถั่วแปบ) การแปรงฟันร่วมกันระหว่างแกนนําผู้สูงอายุ และเด็กปฐมวัยในศูนย์ พัฒนาเด็กเล็ก ก่อให้เกิดความตระหนักในการเป็นแบบอย่างที่ดีแก่ลูกหลานในด้านการดูแลสุขภาพด้วยตนเอง และ เชื่อมมิตรภาพระหว่างวัย แกนนําชมรมผู้สูงอายุจึงได้ขยายโครงการสู่โรงเรียนระดับประถม และมัธยมศึกษาขยาย โอกาส โดยให้ความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก ควบคู่ไปกับการส่งเสริมการดํารงชีวิตโดยยึดปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียงตามวิถีล้านนา การออกกําลังกายประยุกต์นาฏศิลป์พื้นบ้าน (ฟ้อนเจิง) ให้แก่เด็กนักเรียนในตําบลท่ากว้าง และชุมชนใกล้เคียง เพื่อสืบสานประเพณีวัฒนธรรมอันดีงาม

ปัจจุบันชมรมผู้สูงอายุตําบลท่ากว้าง มีการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในสมาชิกชมรมอย่างสม่ําเสมอ เช่น กิจกรรมการตรวจสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง จับคู่ฝึกปฏิบัติการควบคุมคราบจุลินทรีย์ด้วยเม็ดสีย้อมฟัน การแปรง ฟันร่วมกันหลังอาหารกลางวัน แกนนําผู้สูงอายุช่วยคัดกรองผู้สูงอายุกลุ่มเสี่ยงโรคทางระบบ และโรคในช่องปาก เพื่อส่งต่อไปรับบริการทันตกรรมป้องกันโดยทันตบุคลากร ให้สุขศึกษาด้านการดูแลสุขภาพช่องปากแก่ประชาชน ทั่วไป แนะนําโครงการฟันเทียมพระราชทาน และการดูแลฟันเทียมที่ถูกวิธีแก่ผู้สูงอายุในชุมชน นอกจากนี้ยัง สนับสนุนการใช้สมุนไพรเพื่อกระตุ้นการหลั่งของน้ําลาย จึงถือเป็นแบบอย่างอันดีในการเป็นแหล่งถ่ายทอดองค์ ความรู้ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากแก่ผู้สูงอายุทั้งในระดับภูมิภาค และระดับประเทศ ซึ่งล้วนเกิดจากความ สามัคคี เสียสละของแกนนําและสมาชิกในชมรมผู้สูงอายุ ประสานพลังเครือข่ายการสร้างเสริมสุขภาพเพื่อคุณภาพ ชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุในชุมชนอันเป็นเป้าหมายสูงสุด

แหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

“ชมรมผู้สูงอายุบ้านโสก ตําบลบ้านโสก อําเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูม”ิ ชมรมฯ ก่อตั้งเมื่อ ๑ สิงหาคม ๒๕๔๕ โดยนายชูศิลป์ เที่ยงกินรี ประธานชมรม เห็นว่า มีผู้สูงอายุบ้าน โสกมีจํานวนมาก เพื่อให้ผู้สูงอายุได้พบปะสังสรรค์พูดคุย แลกเปลี่ยนความรู้ ผ่อนคลายความเครียด มีปัญหาก็ ปรึกษากันในเวลาว่าง เริ่มแรกมีสมาชิกทั้งหมด ๓๔๘ คน มีบ้านเลขที่ ๒๓๑ หมู่ที่ ๑๑ ตําบลบ้านโสก อําเภอคอน สวรรค์ เป็นสถานที่ประสานงานของชมรม เครือข่ายสาขาสภาผู้สูงอายุแห่งประเทศไทย ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี จังหวัดชัยภูมิ และได้รับสนับสนุนโดยโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตําบลบ้านโสก อําเภอคอนสวรรค์ และโรงพยาบาลคอนสวรรค์ อําเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ มีกิจกรรมการสร้างเสริมสุขภาพ ได้แก่ โครงการสร้างเสริมการออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ การสร้างเสริมการออกกําลังกายเพื่อสุขภาพและ พัฒนาเครือข่ายสร้างเสริมการออกกําลังกายเพื่อสุขภาพต่อเนื่อง ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจาก สํานักงาน กองทุนส่งเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีจัดกิจกรรมออกกําลังกายสําหรับสมาชิกในชมรมต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน โครงการอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ “เพื่อนช่วยเพื่อน” ได้รับการสนับสนุนงบประมาณ จากสํานักงาน สาธารณสุขจังหวัดชัยภูมิ และสํานักงานกองทุนส่งเสริมสุขภาพ (สสส.) ดําเนินการจัดอบรมสมาชิก อาสาสมัครดูแล ผู้สูงอายุ “เพื่อนช่วยเพื่อน” โดยอาสาสมัครที่ผ่านการอบรมได้ออกเยี่ยมดูแลผู้สูงอายุที่ช่วยตัวเองไม่ได้ในหมู่บ้าน และหมู่บ้านใกล้เคียง อาสาสมัคร ๑ คน ดูแลผู้สูงอายุ ๕ คน ปฏิบัติงานสัปดาห์ละ ๒ ครั้ง เดือนละ ๘ ครั้ง กิจกรรมคือ ออกเยี่ยมถามอาการเจ็บป่วย แนะนําให้ดูแลรักษาสุขภาพร่างกาย การดูแลสุขภาพช่องปาก และการ ออกกําลังกายตามความเหมาะสมของวัย เป็นกําลังใจให้กับผู้สูงอายุ โครงการสร้างเสริมภูมิปัญญาไทยในท้องถิ่น กิจกรรมจักสาน ได้รับงบสนับสนุนจากองค์การบริหาร ส่วนตําบลบ้านโสก โดยชมรมก็ได้ดําเนินการจัดอบรมสมาชิก กลุ่มจักสานขึ้น และจัดหาทุนหมุนเวียนใช้ เพื่อซื้อ อุปกรณ์การจักสานเพื่อทําเครื่องจักรสานขาย ทําไปขายไปอยู่อย่างต่อเนื่อง ทําให้กลุ่มเข็มแข็ง โครงการฟันเทียมพระราชทาน เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสมหา มงคล เฉลิมพระชนพรรษา ครบ ๘๐ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๐ ชมรมเข้าร่วมโครงการตั้งแต่ปี ๒๕๔๙ ได้คัดหา สมาชิก ๔๐ คน เข้าอบรมที่โรงพยาบาลคอนสวรรค์ เมื่อ ๒ มิถุนายน ๒๕๔๙ และร่วมกับโครงการอาสาสมัคร ผู้สูงอายุ “เพื่อนช่วยเพื่อน” ออกเยี่ยมดูแลผู้สูงอายุ แนะนําและทําให้ดูในเรื่องของการดูแลสุขภาพช่องปาก คือ การแปรงฟันที่ถูกวิธี การทําความสะอาดลิ้น เหงือก กระพุ้งแก้ม เมื่อแนะนําแล้วผู้สูงอายุรู้สึกดีใจ และกระตือรือร้น ที่จะฝึกปฏิบัติ ปัจจุบัน ขยายเครือข่ายกลุ่มแกนนําผู้สูงอายุ ร่วมกับกลุ่ม อสม. ในการไปดูแลผู้พิการ (care giver) และสอนการดูแลสุขภาพช่องปากในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก และกําลังจะดําเนินงานในศูนย์ทอผ้าในหมู่บ้านต่อไป แหล่งศึกษาดูงาน แกนนําผู้สูงอายุบ้านโสกร่วมเป็นวิทยากรเพื่อถ่ายทอดประสบการณ์การดําเนินงาน ส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุหมู่บ้านอื่นๆ ในปี ๒๕๕๐ ศูนย์อนามัยที่ ๖ และ สสจ.ขอนแก่น และปี ๒๕๕๓ ทันตบุคลากรจากจังหวัดเพชรบูรณ์ ได้มาศึกษาดูงานการดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปาก จากการดําเนินงานที่ผ่านมา ผู้สูงอายุรู้สึกภาคภูมิใจในตัวเอง เกิดการดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปาก อย่างต่อเนื่อง

กิจกรรมการออกกําลังกาย

กิจกรรมออกเยี่ยมบ้านของอาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ “เพื่อนช่วยเพื่อน” ร่วมกับ อสม.

ผู้สูงอายุสอนแปรงฟันแก่ประชาชนทั่วไปที่ศาลาวัดในวันสําคัญต่างๆ

กิจกรรมในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก

แกนนําผู้สูงอายุสอนแปรงฟันแก่สมาชิก ในวันประชุมชมรมฯ

โครงการสร้างแกนนําและขยายเครือข่ายผู้สูงอายุชมรมผู้สูงอายุสู่ชุมชน ในการดูแลสุขภาพและสุขภาพช่องปาก

ร่วมเป็นวิทยากรในการถ่ายทอดประสบการณ์ในการดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ

ปี ๒๕๕๐ รับศึกษาดูงานชมรมผู้สูงอายุของศูนย์อนามัยที่ ๖ และ สสจ.ขอนแก่น

ปี ๒๕๕๓ รับการศึกษาดูงานทันตบุคลากร จาก จังหวัดเพชรบูรณ์

แหล่งเรียนรู้การพึ่งพาตนเองด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

ชมรมผู้สูงอายุอําเภอแหลมงอบ จังหวัดตราด การส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุอําเภอแหลมงอบ ได้เริ่มดําเนินการมาตั้งแต่ปี ๒๕๕๒ คปสอ. แหลมงอบ เห็นความสําคัญของปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ และความจําเป็นที่ผู้สูงอายุควรได้รับการดูแลด้าน การส่งเสริมสุขภาพในช่องปากที่เหมาะสมและมีประสิทธิภาพ เพื่อให้ผู้สูงอายุมีความรู้ในการดูแลสุขภาพช่องปาก ตนเองและสมาชิกในชมรมได้อย่างถูกต้อง ภาคีเครือข่ายมีส่วนร่วมดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ และเพื่อ แก้ปัญหาการสูญเสียฟัน สิ่งเหล่านี้จะส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปากดี สามารถดํารงตนด้วยการมีคุณภาพชีวิต ที่ดี ขั้นตอนดําเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เริ่มจากการพัฒนาศักยภาพชมรมผู้สูงอายุ ด้วยการอบรมให้ ความรู้แกนนําผู้สูงอายุ และผู้นําชุมชนจํานวน ๕ ชมรม เพื่อกําหนดแนวทางการดําเนินกิจกรรม และร่วมวางแผน สร้างฝันที่จะดําเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ ที่อาคารเอื้ออาทรผู้สูงอายุ ซึ่งได้รับงบ สนับสนุนจาก อบจ.ตราด เป็นสถานที่ดําเนินกิจกรรมในชมรมผู้สูงอายุได้ทุกเดือน

มีการพัฒนาชมรมแกนนําเดิมและขยายการดําเนินงานในชมรมใหม่ กิจกรรมที่ดําเนินการ ได้แก่ กิจกรรม ส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ด้วยการให้ความรู้ด้านสุขภาพช่องปาก โดยทันตบุคลกร อสม.และแกนนําผู้สูงอายุ ฝึก ทักษะการแปรงฟัน

มีการกําหนดนโยบายการแปรงฟัน/ทําความสะอาดช่องปากหลังอาหารกลางวัน เปลี่ยนอาหารว่างจาก ขนมหวานเป็นผลไม้ตามฤดูกาลแทน,เมนูอาหารกลางวันเน้นผักและปลาเป็นหลัก มีน้ําสมุนไพรอ่อนหวาน ไม่มี น้ําหวาน/น้ําอัดลม จัดมุมความรูเ้ กี่ยวกับสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ ประกวดผู้สูงอายุฟันดี

ผลิตโมเดลแปรงฟันจากเปลือกมะพร้าว ผลิตแปรงสีฟัน-ยาสีฟัน เพื่อเป็นสื่อในแสดงและการสอนให้ ความรู้ ในชมรมผู้สูงอายุ นําสมุนไพรพื้นบ้านมาช่วยระงับกลิ่นปากและแก้ปวดฟันโดยแพทย์พื้นบ้าน จัดกิจกรรม สร้างกระแสเพื่อฟันดีในชมรม ด้วยการแสดงละครชาตรี แสดงละครบทบาทสมมติ รําไทยฟันดี เซิ้งงอบ ฟันดี ฮู ลาฮูปแปรงฟัน ฯลฯ มีการทําไม้จิ้มฟันและเปลือกหมาก เพื่อเป็นอุปกรณ์การทําความสะอาดฟัน

ด้านการช่วยเหลือชุมชนมีโครงการเพื่อนเยี่ยมเพื่อน ด้วยการออกเยี่ยมผู้สูงอายุที่ติดเตียง เพื่อให้ความรู้ใน การดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุติดเตียงแก่ญาติผู้ดูแลเป็นประจําทุกชมรมมีการตรวจสุขภาพช่องปากโดยแกน นําผู้สูงอายุ แนะนําการรักษาโดยประสานทันตบุคลากรจัดให้บริการหน่วยทันตกรรมเคลื่อนที่และเปิดให้บริการที่ คลินิกทุกวันอังคารบ่าย ผู้สูงอายุจิตอาสาจัดกิจกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากด้วยการให้คําแนะนําเรื่องการแปรงฟัน ,เล่านิทาน และเล่าประสบการณ์ของผู้สูงอายุให้กับเด็ก ในศูนย์เด็กเล็ก เด็กนักเรียนในโรงเรียน ในโรงเรียนพ่อแม่ คลินิก ANC WBC ผู้มารับบริการทันตกรรมที่โรงพยาบาลและในกิจกรรมนิทรรศการเผยแพร่นอกสถานที่ต่างๆ

มีการถ่ายทอดองค์ความรู้ ภูมิปัญญาด้วยการจัดเวทีแลกเปลี่ยนประสบการณ์ร่วมกับเครือข่ายเด็กไทยฟัน ดี นําผลงานแต่ละชมรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในระดับอําเภอ จังหวัด เป็นแหล่งศึกษาดูงานจากในทั้งจังหวัดและ ต่างจังหวัด นอกจากนี้ชมรมยังมีการประสานกับท้องถิ่น (อบต./เทศบาล และ อบจ.) เพื่อขอสนับสนุนงบประมาณ ดําเนินกิจกรรมอย่างต่อเนื่องทุกปี โดยมีทันตบุคลากร พยาบาล เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ท้องถิ่น และ อสม. เป็นพี่ เลี้ยงในการดําเนินกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง มีการรวบรวมข้อมูลผลการการตรวจสุขภาพช่องปากและผู้ที่ได้รับบริการ ทันตกรรมทุกชมรม ปัจจุบันชมรมผู้สูงอายุเข้าร่วมกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากทุกชมรมในอําเภอแหลมงอบ (คิด เป็น ๑๐๐%) ผลการประเมินประสิทธิภาพการแปรงฟันด้วยการใช้เม็ดสีย้อมคราบจุลินทรีย์ ดอกอัญชัญ และเปลือก แก้วมังกรสีแดง พบว่าการย้อมสีฟันจากเม็ดสี ย้อมฟันติดสีดีที่สุด ประสิทธิภาพในการแปรงฟันเพิ่มขึ้นจากร้อยละ ๓๘.๔ เป็น ร้อยละ ๘๒.๔๘ ผลการประเมินความพึงพอใจในการดําเนินกิจกรรมที่ผ่านมา ร้อยละ ๙๔.๒๔ ผู้สูงอายุมี ฟันมากกว่า ๒๐ ซี่ ร้ อยละ ๔๖ ตามลํ าดั บ มีฟันคู่ สบ≥ ๔ คู่ ร้อยละ ๖๔ ผลความสํา เร็จในครั้ งนี้เ กิดจากการ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องทุกระดับให้ความสําคัญ ร่วมแก้ ไขปัญหาทําให้เกิดผลลัพธ์ที่ชัดเจน ความรู้ ทักษะ และ ประสบการณ์ ข องบุ ค ลากรผู้ ปฏิ บั ติ ง านและแกนนํ า ผู้ สู ง อายุเ ป็ นเรื่ อ งสํ า คั ญ โดยเฉพาะอย่ า งยิ่ ง ในเรื่ อ งการ ประสานงานการมีส่วนร่วม การบูรณาการร่วมของชมรมผู้สูงอายุ และทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องอย่างต่อเนื่อง

ชมรมผู้สูงอายุที่มีการทํากิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรม มีกิจกรรมประกอบด้วย 1. จัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากโดยผู้สูงอายุ อย่างน้อยปีละ ๒ ครั้ง เช่น การให้ความรู้ด้าน สุขภาพช่องปาก การฝึกทักษะการทําความสะอาดช่องปาก การแปรงฟันในช่วงเวลาจัดกิจกรรมที่ชมรมฯ การตรวจ สุขภาพช่องปากโดยสมาชิกชมรมฯ ฯลฯ 2. จัดสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เช่น มีมุมความรู้ในชมรมผู้สูงอายุ สถานที่จัด กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก วัสดุ/อุปกรณ์ สนับสนุนกิจกรรม การสร้างกระแสเพื่อการดูแลสุขภาพช่องปาก ฯลฯ 3. มีการเรียนรู้เรื่องสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ เช่น การไปศึกษา/ดูงานชมรมผู้สูงอายุอื่น การ เข้าร่วมประชุมด้านสุขภาพช่องปาก ฯลฯ 4. มีข้อมูลสุขภาพช่องปากของสมาชิกชมรมผู้สูงอายุที่ทันสมัย 5. เป็นแหล่งศึกษา/ดูงาน/เรียนรู้ของชมรมผู้สูงอายุ ภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องด้านการส่งเสริมสุขภาพ ช่องปากผู้สูงอายุ ปี ๒๕๕๔ มีชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขตตรวจราชการ ของกระทรวง สาธารณสุข จํานวน ๑๘ ชมรม ซึ่งคัดเลือกโดยศูนย์อนามัยเขตที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ๑. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑ ชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลบางบัวทอง อําเภอบางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี ๒. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๒ ชมรมผู้สูงอายุบ้านดอนตาล อําเภอวัดสิงห์ จังหวัดชัยนาท ๓. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๓ ชมรมผู้สูงอายุตําบาลบางยอ อําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ๔. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๔ ชมรมผู้สูงอายุเกาะศาลพระ อําเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี ๕. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๕ ชมรมรวมน้ําใจผู้สูงอายุสมอพลือ อําเภอบ้านลาด จังหวัดเพชรบุรี ๖. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๖ ชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช อําเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ๗. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๗ ชมรมผู้สูงอายุวัดมาตุคุณาราม ตําบลกระโสม อําเภอตะกั่วทุ่ง จังหวัดพังงา

๘. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๘ ชมรมผู้สูงอายุตําบลคลองแงะ อําเภอสะเดา จังหวัดสงขลา ๙. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๙ ชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลพนัสนิคม อําเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี ๑๐. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๐ ชมรมผู้สูงอายุตําบลบ้านจีต อําเภอกู่แก้ว จังหวัดอุดรธานี ๑๑. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๑ ชมรมผู้สูงอายุบ้านภูวง อําเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร ๑๒. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๒ ชมรมผู้สูงอายุบ้านหนองหิน ตําบลศิลา อําเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น ๑๓. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๓ ชมรมผู้สูงอายุตําบลบึงบูรพ์ อําเภอบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ ๑๔. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๔ ชมรมผู้สูงอายุตําบลหนองบัวใหญ่ อําเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ ๑๕. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๕ ชมรมผู้สูงอายุบ้านศิลา อําเภอเกาะคา จังหวัดลําปาง ๑๖. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๖ ชมรมผู้สูงอายุบ้านหนองหล่ม อําเภอดอกคําใต้ จังหวัดพะเยา ๑๗. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๗ ชมรมผู้สูงอายุบานไม่รู้โรย ตําบลบ้านป้อม อําเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย ๑๘. เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๑๘ ชมรมผู้สูงอายุเทศบาลลานกระบือ อําเภอลานกระบือ จังหวัดกําแพงเพชร

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑

ชมรมผู้สูงอายุบางบัวทอง อําเภอบางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี กิจกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลบางบัวทอง ๑. กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก - อบรมให้ความรู้เชิงปฏิบัติการ และตอบคําถามทันตสุขภาพ - ฝึกทักษะการทําความสะอาดช่องปาก - ประกวดสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ - เยี่ยมบ้านสมาชิกชมรมผู้สูงอายุ - ให้ความรู้ด้านทันตสุขภาพในคลินิกเด็กดีทุกวันอังคาร - มีการเผยแพร่ทางสื่อมวลชน (รายการโทรทัศน์ช่อง ๕, ๑๑, TPBS, TNN) ๒. จัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก - มีมุมความรู้ในชมรมผู้สูงอายุโดยใช้บอร์ดเคลื่อนที่ (สื่อสนุก บุกถึงที่) - มีเพลงสนับสนุนกิจกรรมการแปรงฟันประจําชมรม ๓. มีการเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุ - เข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ “ประสานความคิด เนรมิตผู้สูงอายุฟันดี” ณ โรงแรมรามาการ์ เด้น กรุงเทพฯ - เข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้การดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ณ โรงแรมวรบุรีอโยธ ยา จังหวัดอยุธยา - เข้าร่วมงานผู้สูงอายุแห่งชาติ สํานักส่งเสริมและพิทักษ์ผู้สูงอายุ สทพม. ณ สโมสรทหารบก กรุงเทพ - เข้าร่วมประชุมเชิงปฏิบัติการพัฒนาศักยภาพทันตบุคลากร ในการส่งเสริมป้องกันโรคในช่อง ปาก ของผู้สูงอายุ ณ โรงพยาบาลพระนั่งเกล้า จังหวัดนนทบุรี ๔. มีข้อมูลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ สมาชิกที่ตรวจ จํานวน ๘๐ คน มีอายุเฉลี่ย ๖๖.๐๗ ปี ค่าเฉลี่ยจํานวนฟันแท้ในปาก ๑๔.๗๖ ซี/่ คน มี ค่าเฉลี่ยจํานวนฟันผุที่ต้องถอน ๐.๓๑๕ ซี/่ คน ค่าเฉลี่ยจํานวนฟันโยกที่ต้องถอน ๐.๑๑ ซี/่ คน จํานวนคู่สบฟันหลัง เป็นฟันแท้กับฟันแท้ เฉลี่ย ๒.๒๘ คู่ ฟันแท้กับฟันเทียมเฉลี่ย ๐.๘๗ คู่ ฟันเทียมกับฟันเทียมเฉลี่ย ๒.๐๓ คู่ มี จํานวนผู้สูงอายุที่ควรได้รับบริการทันตกรรม ๘๘.๗๒% ๕. เป็นแหล่งศึกษา/ดูงาน/เรียนรู้ของชมรม ภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง - -ต้อนรับคณะผู้ดูงานจากมูลนิธิรางวัลเจ้าฟ้ามหิดลฯ - -ต้อนรับคณะผู้ดูงานจากชมรมผู้สูงอายุจังหวัดฉะเชิงเทรา - -ร่วมกับอบต. ๖ แห่ง และเทศบาล ๑ แห่ง จัดโครงการ “คู่หูสองวัย ใส่ใจสุขภาพฟัน” เพื่อ ส่งเสริมสุขภาพช่องปากในเด็กเล็กและผู้สูงอายุ จากการดําเนินกิจกรรมดังกล่าว ทําให้สมาชิกชมรมผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปาก รวมทั้งสุขภาพร่างกายดี ขึ้น ผู้สูงอายุรู้สึกมีคุณค่า และมีความสุขที่ได้เข้าร่วมกิจกรรม

ภาพกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพ ชมรมผู้สูงอายุ โรงพยาบาลบางบัวทอง

อบรมให้ความรู้เชิงปฏิบัติการ และตอบคําถามทันตสุขภาพ

ฝึกทักษะการทําความสะอาดช่องปาก

เยี่ยมบ้านสมาชิกชมรมผู้สูงอายุ

ให้ความรู้ด้านทันตสุขภาพในคลินิกเด็กดีทุกวันอังคาร

เผยแพร่ทางสื่อมวลชน (รายการโทรทัศน์ช่อง ๕, ๑๑,TPBS,TNN)

มุมความรู้ในชมรมผู้สูงอายุโดยใช้บอร์ดเคลื่อนที่ (สื่อสนุก บุกถึงที่)

เข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู”้ ประสานความคิด เนรมิตผู้สูงอายุฟันดี” ณ โรงแรมริชมอนด์ จ.นนทบุรี

เข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้การดําเนินงาน ส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ณ โรงแรมวรบุรีอโยธยา จังหวัดอยุธยา

ตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

ต้อนรับคณะผู้ดูงาน จากมูลนิธิรางวัลเจ้าฟ้ามหิดลฯ

ต้อนรับคณะผู้ดูงาน จากชมรมผู้สูงอายุจังหวัดฉะเชิงเทรา

ร่วมกับ อบต. ๖ แห่ง และเทศบาล ๑ แห่ง จัดโครงการ “คู่หูสองวัย ใส่ใจสุขภาพฟัน” เพื่อส่งเสริมสุขภาพช่องปากในเด็กเล็ก และผู้สูงอายุ

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๒

ชมรมผู้สูงอายุบ้านดอนตาล อําเภอวัดสิงห์ จังหวัดชัยนาท ตําบลหนองน้อย ประกอบด้วย ๘ หมู่บ้าน ๙๗๔ หลังคาเรือน มีประชากรทั้งหมด ๓,๑๓๖ คน โดยมี ผู้สูงอายุ จํานวน ๖๘๔ คน (๒๑.๘๑%) มีชมรมผู้สูงอายุ รวม ๖ ชมรม ครอบคลุมทั้ง ๘ หมู่บ้าน สมาชิกชมรม ผู้สูงอายุ จํานวน ๕๒๑ คน (๗๖.๑๖%) โดยชมรมผู้สงู อายุบ้านดอนตาลครอบคลุม ๓ หมู่บ้าน การดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากของชมรมผู้สูงอายุบ้านดอนตาล ครอบคลุม ๑. กิจกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ชมรมผู้สูงอายุบ้านดอนตาล จัดกิจกรรมด้านการส่งเสริม สุขภาพช่องปาก ด้วยการบูรณาการ พร้อมกับการจ่ายเบี้ยยังชีพของผู้สูงอายุ โดยใช้วัดเป็นศูนย์กลางในการจัด กิจกรรม ระยะแรกดําเนินการโดยการประสานงานกับเจ้าหน้าที่สาธารณสุขของ รพ.สต.หนองน้อย และ อสม. เชี่ยวชาญด้านทันตสาธารณสุขของตําบล มาช่วยเหลือในการจัดกิจกรรมตรวจสุขภาพช่องปาก ปัจจุบันส่งเสริมให้ สมาชิกชมรมผู้สูงอายุที่มาร่วมกิจกรรมดําเนินการตรวจสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง โดยมี อสม. เชี่ยวชาญด้านทันต สาธารณสุข และ เจ้าหน้าที่ของ รพ.สต.หนองน้อย ให้การสนับสนุนเพิ่มเติม ๒. กิจกรรมด้านการจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ในด้านสถานที่ ด้วยผู้สูงอายุ บ้านดอนตาล ตําบลหนองน้อย ส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ วัดจึงเป็นศูนย์กลางในการจัดกิจกรรมต่างๆ รวมทั้ง การจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพในช่องปาก เช่น การรับประทานอาหาร และ แปรงฟันหลังอาหารร่วมกันในวันพระ การตรวจสุขภาพร่างกายและสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง ด้านวัสดุ/อุปกรณ์ ชมรมฯ ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีและใช้ แปรงสีฟัน ยาสีฟันที่มีคุณภาพด้วยการจัดทําเป็นกองทุนแปรงสีฟัน ด้านความรู้ ชมรมฯ ได้รับการสนับสนุนชุด สาธิต การแปรงฟัน และสนทนา ในระหว่างรับประทานอาหารร่วมกันในวันพระ ๔. มีการเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุหรือเพิ่มศักยภาพชมรม - ปี ๒๕๕๔ คณะกรรมการชมรมผู้สงู อายุได้รับ การเพิ่มศักยภาพในด้านการดูแลสุขภาพช่องปาก โดยใช้หลักสูตรของสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดชัยนาท ครอบคลุมประเด็นการตรวจสุขภาพช่องปากอย่างง่าย การทําความสะอาดช่องปาก อุปกรณ์ที่ใช้ในการทําความ สะอาดช่องปาก การดําเนินงานชมรมผู้สูงอายุด้านสุขภาพช่องปาก เป็นต้น ๔. มีข้อมูลสุขภาพช่องปากสมาชิกชมรมผู้สูงอายุที่ทันสมัย ข้อมูลสุขภาพส่วนใหญ่ได้จากการสอบถาม ผู้สูงอายุ ในประเด็น จํานวนฟันแท้ จํานวนฟันโยกหรือล้ม การมีฟันปลอม ประเภทฟันปลอม พฤติกรรมสุขภาพ เช่น การกินหมาก/ยานัตถุ์ การสูบบุหรี่ โรคประจําตัว เป็นต้น ซึ่งจากการสํารวจในปี ๒๕๕๔ โดย อสม. เชี่ยวชาญ ด้านทันตสุขภาพ พบปัญหาสุขภาพช่องปาก ดังนี้ ผู้สูงมีฟันแท้น้อยกว่า ๑๖ ซี่ จํานวน ๖๕ คน (๙.๕๐๐%) ไม่มีฟัน บดเคี้ยว ๔๐ คน (๕.๘๕%) ฟันผุจํานวน ๑๒๐ คน (๑๗.๕๔%) และผู้สูงอายุมีฟันปลอมใช้งาน ๑๓๑ คน (๑๙.๑๕%) ได้ประสานงาน รพ.สต. ในการบําบัดและฟื้นฟูสภาพสุขภาพช่องปาก ๕. ด้านการถ่ายทอดความรู้/การเป็นแหล่งศึกษา/ดูงาน/เรียนรู้ของชมรมฯ ภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ในปีงบประมาณ ๒๕๕๔ ชมรมผู้สูงอายุบ้านดอนตาลได้รับเชิญเป็นวิทยากรแลกเปลี่ยนเรียนรู้ต่างๆ ได้แก่ ๑. เป็นวิทยากรบรรยายในหัวข้อ การดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องในชมรมผู้สูงอายุ ในการประชุม เพิ่มศักยภาพคณะกรรมการชมรมผู้สูงอายุด้านทันตสุขภาพ เครือข่ายบริการสุขภาพวัดสิงห์-หนองมะโมง ณ ห้อง ประชุมโรงพยาบาลวัดสิงห์

๒. เป็นวิทยากรแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การดําเนินงานสุขภาพช่องปากในระดับจังหวัด ณ ห้องประชุม เจ้าพระยา สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดชัยนาท ๓. เป็นวิทยากรแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การดําเนินงานสุขภาพช่องปากในระดับเขต ณ โรงแรมลพบุรีอินน์ จังหวัดลพบุรี

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่น เขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข เขต ๓

ชมรมผู้สูงอายุตําบลบางยอ อําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ชมรมผู้สูงอายุตําบลบางยอ เริ่มก่อตั้ง เมื่อปี ๒๕๔๔ ปัจจุบันมีสมาชิกทั้งหมด ๒๐๐ คน โดยมีนาย ประวิตร ปั้นน้อย เป็นประธานชมรม และมีคณะกรรมการดําเนินงานในชมรมอีก ๑๘ ท่าน การดําเนินงานด้าน ส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุตําบลบางยอ ได้ดําเนินการอย่างจริงจังและต่อเนื่อง ตั้งแต่ ๒๕๕๒ ถึง ปัจจุบัน โดยมุ่งเน้นการพัฒนาศักยภาพและการจัดการเรียนรู้แก่แกนนําผู้สูงอายุให้มีส่วนร่วมในการวางแผน ปฏิบัติ ติดตาม ประเมินผล และเรียนรู้จากการปฏิบัติ นําไปสู่การปรับปรุงหรือพัฒนากิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากใน ชมรมผู้สูงอายุโดยมี นางจุฑาภา ศรีประเสริฐ ผู้อํานวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลบางยอ และนางสาว ลัลน์ณภัทร์ บวรธนรุ่งเรือง เจ้าพนักงานทันตสาธารณสุขชํานาญงาน เป็นพี่เลี้ยงช่วยเหลือสนับสนุนด้านการจัด กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ วิธีการดําเนินการ การสร้างเสริมสุขภาพช่องปากที่ดําเนินการโดยแกนนําผู้สูงอายุ คือ การถ่ายทอดความรู้ ให้คําแนะนํา ด้านทันตสุขภาพ ตรวจสุขภาพช่องปาก ฝึกทักษะการแปรงฟันที่ถูกวิธี ให้กับสมาชิกในชมรม โดยจัดกลุ่มย่อย เพื่อ ง่ายต่อการให้ความรู้ แกนนํา ๑ คน ต่อสมาชิก ๕ คน นอกจากนี้ ยังมีการพัฒนากิจกรรมภายในชมรมตามปัญหา และความต้องการของสมาชิก เช่น มีการจัดกระเป๋าอุปกรณ์แปรงฟันให้กับแกนนํา และสมาชิกในชมรม เพื่อสร้าง แรงจูงใจในการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง โดยมีข้อตกลงจะสัญญาใจร่วมกัน คือ ต้องนํากระเป๋าอุปกรณ์แปรง ฟันมาด้วยทุกครั้ง เพื่อแปรงฟันหลังรับประทานอาหารร่วมกัน ก่อนเริ่มทําการประชุม นอกจากนี้ยังมีการสร้างนวัตกรรม เพื่อส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น คือ การทํา สมุนไพรเกลือสะตุใช้ผสมกับยาสีฟันแปรงฟัน ทําให้มีกลิ่นหอมของสมุนไพร เย็นสดชื่น และมีผลจากเกลือช่วย รักษาเหงือกอีกด้วย แกนนําผู้สูงอายุยังขยายเครือข่ายในการถ่ายทอดความรู้ทางทันตสุขภาพไปยังชุมชน และวัด ม.๑–ม.๑๐ ตําบลบางยอ โดยร่วมกับเจ้าหน้าที่ รพ.สต.บางยอ ออกหน่วยตรวจคัดกรองสุขภาพ ซึ่งรวมถึงการตรวจคัดกรอง สุขภาพช่องปากในวันเสาร์-อาทิตย์อีกด้วย สรุปผลการดําเนินงาน ผู้สูงอายุในชมรม และประชาชนในชุมชน ที่ได้รับความรู้ด้านทันตสุขภาพจากแกนนําผู้สูงอายุไปแล้ว มี ทัศนคติเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปากที่ดีขึ้นกว่าเดิม โดยสังเกตจากการมีส่วนร่วมในกิจกรรม การสอบถาม สนทนากลุ่ม ส่วนใหญ่ได้รับความรู้เรื่อง การแปรงฟัน การดูแลฟันเทียม โรคในช่องปาก การเลือกบริโภคอาหาร ทํา ให้ประชาชนมีความรู้เพิ่มมากขึ้น ประชาชนใส่ใจในการดูแลสุขภาพช่องปากเพิ่มมากขึ้น มีพฤติกรรมการดูแล สุขภาพช่องปากดีขึ้น แปรงฟันอย่างน้อยวันละ ๒ ครั้ง แปรงฟันก่อนนอนทุกวัน แปรงฟันถูกวิธี และเลือกใช้แปรงสี ฟันขนนุ่มขึ้น ส่วนในรายที่ใส่ฟันเทียม พบว่า มีการถอดฟันเทียมทําความสะอาดหลังทานอาหาร และถอดฟันเทียม แช่น้ําก่อนนอน เป็นต้น แผนที่จะดําเนินต่อไป - ให้ผู้สูงอายุได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ด้านการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น (สมุนไพร) กลับมาประยุกต์ใช้ กับพืชสมุนไพรในท้องถิ่นที่มีอยู่อย่างถูกต้อง และนํามาใช้ในการพัฒนาโครงการสมุนไพรเกลือสะตุ ของชมรมต่อไป

- พัฒนาแกนนําผู้สูงอายุ และสมาชิกเครือข่ายชมรมผู้สูงอายุรุ่นต่อไป เพื่อถ่ายทอดความรู้ด้านการ ส่ง เสริม พัฒนาสุข ภาพช่องปากสู่ชุมชน สร้างความเข้มแข็ง ยั่งยืน ให้กับแกนนําและสมาชิก ในชมรมด้า นทันต สุขภาพ และพัฒนาเป็นศูนย์เรียนรู้ต่อไป - จัดเก็บ ข้อมูลการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมด้า นทันตสุขภาพ และสภาวะทันตสุขภาพผู้สูงอายุเป็น ระยะ เพื่อวิเคราะห์ผลการเปลี่ยนแปลงอย่างเป็นระบบต่อไป

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๔

ชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลเกาะศาลพระ อําเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ ๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๖ ตั้งอยู่ที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลเกาะศาลพระโดย มี วัตถุประสงค์ของชมรมเพื่อ เป็นศูนย์รวมของผู้สูงอายุในชุมชน เป็นแหล่งพบปะสังสรรค์ แลกเปลี่ยนความรู้ ทัศนคติ ทักษะต่างๆ ของเพื่อนสมาชิก ดําเนินกิจกรรมที่เห็นว่าเป็นประโยชน์แก่สมาชิกสังคมโดยรวม นอกจากนี้ ยังมุ่งเน้นให้เกิดความสามัคคี ร่วมมือช่วยเหลือซึ่งกันและกัน รวมทั้งเพื่อให้ผู้สูงอายุได้รับการตรวจสุขภาพเบื้องต้น และรับรู้ถึงสภาวะสุขภาพของตนเอง ในการป้องกัน ส่งเสริมให้เกิดการมีสุขภาพดีแบบองค์รวม การพัฒนากิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุต้นแบบด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ของ รพ.สต.เกาะศาล พระ เป็นกิจกรรมที่ได้พัฒนาและดําเนินงานมาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ผู้สูงอายุเกิดตระหนักถึงความสําคัญของการมี สุขภาพช่องปากที่ดี การมีฟันบดเคี้ยว เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุ นําไปสู่การดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุใน ชีวิตประจําวัน อันจะนําไปสู่การลดโรค ลดความรุนแรงของโรคในช่องปากให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปากที่ดี สมวัย สามารถมีฟันใช้งาน โดยปราศจากความเจ็บปวด ตลอดอายุขัย นอกจากนี้ ยังได้ขยายผลการดําเนินรูปแบบกิจกรรม ผ่านกระบวนการจัดการความรู้ (Knowledge Management) ไปยังชมรมผู้สูงอายุในเขตอําเภอวัดเพลง ทั้งนี้ อาศัยความร่วมมือของสมาชิกชมรมผู้สูงอายุ เจ้าหน้าที่ รพ.สต. รวมทั้งทันตบุคลากรในอําเภอวัดเพลง สําหรับหน้าที่ของการเป็นผู้ให้การสนับสนุน (Service supporters) โดยอาศัยหลัก ๕ ประการในกฎบัตรออตตาวา ด้านการส่งเสริมสุขภาพ (Ottawa Charter for Health Promotion) ซึ่งเป็นที่มาของมาตรการในการพัฒนากิจกรรมดังนี้ ๑. มีการประชุมสมาชิกชมรมผู้สูงอายุทุกวันที่ ๔ ของเดือน ๒. ตรวจสุขภาพร่างกาย เช่น ชั่งน้ําหนัก วัดความดันโลหิตสูง ตรวจสุขภาพช่องปาก ๓. สวดมนต์ ไหว้พระ ออกกําลังกาย นั่งสมาธิ ๔. ให้ความรู้ สันทนาการ มอบของขวัญเดือนเกิด รับประทานอาหารกลางวันร่วมกัน และแปรงฟัน หลังอาหารกลางวันด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์เป็นประจําทุกเดือน ๕. ชักชวนสมาชิกชมรมผู้สูงอายุ สมัครเข้าสมาชิกชมรมคนรักฟันของอําเภอวัดเพลง ๖. จัดทําอ่างสําหรับอํานวยความสะดวกให้ผู้สูงอายุแปรงฟัน โดยได้รับการสนับสนุน จาก อบต. ๗. จัดทําตู้สําหรับแปรงฟัน โดยสมาชิกชมรมดัดแปลงมาจากตู้เก็บกับข้าว กิจกรรมการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากสําหรับผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุนั้น เกิดขึ้นจากการวิเคราะห์ และร่วมภาคีหุ้นส่วน โดยเตรียมรองรับสังคมผู้สูงวัย (Ageing Society) ในอนาคต โดยนําแนวคิดของการสร้าง เสริมสุขภาพมาผสมผสานกับการเสริมพลังชุมชน แสดงถึงการเกิดเครือข่ายความร่วมมืออันดีหน่วยงานสาธารณสุข และชุมชน อีกทั้งเป็นการพัฒนาคุณภาพในเชิงบวกที่สอดคล้องกับบริบทและสถานการณ์ปัจจุบันที่พัฒนาระบบ ดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ เพื่อให้ผู้สูงอายุสามารถดํารงชีวิตได้อย่างมีความสุขตามมิติของการมี สุขภาวะที่ดี

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๕

ชมรมรวมผู้สูงอายุตําบลสมอพลือ อําเภอบ้านลาด จังหวัดเพชรบุรี ชมรมรวมน้ําใจผู้สูงอายุตําบลสมอพลือ ก่อตั้งเมื่อวันที่ ๑๖ สิงหาคม ๒๕๔๘ ตั้งอยู่เลขที่ ๑๔๕ หมู่ ๒ ตําบลสมอพลือ มีสมาชิก ๓๐๘ คน อาคารตั้งอยู่ในเนื้อที่ของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลสมอพลือ โดยมี วัตถุประสงค์ในการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ ป้องกันภาวะแทรกซ้อนของโรคเรื้อรัง บําบัดรักษาและฟื้นฟู สมรรถภาพ เป็นศูนย์รวมของผู้สูงอายุในตําบล เป็นแหล่งพบปะสังสรรค์ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน โดย มุ่งเน้นการช่วยเหลือกันเองด้วยความสมัครสมานสามัคคี มีการประชุมคณะกรรมการชมรมและการจัดกิจกรรม ส่งเสริมสุขภาพเดือนละครั้ง อบต.สมอพลือสนับสนุนงบประมาณค่าอาหารกลางวันและอาหารว่าง รวมทั้งจัดรถ รับ-ส่งผู้สูงอายุจากหมู่บ้านต่างๆ อํานวยความสะดวกให้มาร่วมกิจกรรมชมรมฯ อย่างต่อเนื่อง จัดกิจกรรมพัฒนา จิต กิจกรรมนันทนาการควบคู่กับกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ มีสวัสดิการช่วยเหลือเมื่อสมาชิกถึงแก่กรรม และ เจ็บป่วย กิจกรรมให้ความรูเ้ รื่องสุขภาพอนามัยผู้สูงอายุ ทันตสุขภาพ สมุนไพรท้องถิ่น ฯลฯ ได้รับการสนับสนุน จากส่วนราชการและหน่วยงานต่างๆ เช่น รพ.พระจอมเกล้าฯ รพ.บ้านลาด สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดเพชรบุรี โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลกลุ่มโซน ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย กิจกรรมส่งเสริม สุขภาพ ได้แก่ บริการตรวจสุขภาพอนามัยเบื้องต้นเดือนละครั้ง การออกกําลังกายด้วยการรําไม้พลอง ฤาษีดัดตน แอโรบิค หรือการแสดงพื้นบ้าน เช่น เต้นกํารําเคียว เห่เรือบก เพลงพวงมาลัย ระบําไก่ ฯลฯ กิจกรรมอาหาร สุขภาพ จัดเมนูอาหารกลางวันที่เหมาะสมกับสุขภาพผู้สูงอายุ ลดหวานมันเค็ม รวมทั้งจัดอาหารว่างเป็นขนมไทย อ่อนหวาน และผลไม้ตามฤดูกาลที่เหมาะสม ด้านกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ผู้สูงอายุได้รับการตรวจสุขภาพ ช่องปากโดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุขและเจ้าพนักงานทันตสาธารณสุขจากรพ.สต.เครือข่าย อย่างน้อยปีละครั้ง พบว่า สมาชิกไม่มีปัญหาในช่องปาก ๒๗๓ คน ฟันผุ ๒๒ คน เหงือกอักเสบ ๑๓ คน และได้รับการส่งต่อไปรับบริการใส่ฟัน เทียม ๑๓ คน ฝังรากฟันเทียม ๔ คน รวมทั้งจัดบริการถอนฟัน อุดฟัน ขูดหินปูน ในศูนย์ดูแลผู้สูงอายุครบวงจร ตําบลสมอพลือ โดยทีมทันตแพทย์จากโรงพยาบาลบ้านลาดซึ่งมาให้บริการทุก ๓ เดือน ด้านการจัดสิ่งแวดล้อมให้ เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก มีการจัดหาอุปกรณ์ และสถานที่สําหรับแปรงฟันหลังอาหารกลางวันทุกครั้งที่ จัดกิจกรรมชมรมฯ และตรวจฟันสะอาดหลังแปรงฟันโดยแบ่งกลุ่ม มีแกนนําผู้สูงอายุแนะนําการแปรงฟัน กิจกรรม จับสลากรางวัลหลังแปรงฟัน เพือ่ จูงใจให้ทุกคนแปรงฟัน สร้างความตระหนักถึงความสําคัญของการมีสุขภาพช่อง ปากที่ดี มีฟันใช้บดเคี้ยวเหมาะสมกับวัย กิจกรรมเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุ ผู้พิการ และผู้ด้อยโอกาส โดยเจ้าหน้าที่ สาธารณสุข อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ นายกอบต. และผู้นําท้องถิ่น นําเครื่องอุปโภคบริโภคไปมอบให้ผู้สูงอายุ และ แนะนําการดูแลสุขภาพสุขภาพแบบองค์รวม (ทั้ง ๔ มิต)ิ นอกจากนี้ยังมีการขยายผลการดําเนินงานด้วย กระบวนการจัดการความรู้สู่ชมรมผู้สูงอายุใกล้เคียง กิจกรรมส่งเสริมความรู้ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กโดยกลุ่มผู้สูงอายุ มีการศึกษาดูงานและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ดา้ นสุขภาพช่องปากในจังหวัดราชบุรี สุพรรณบุรี และร่วมประชุมเครือข่าย สุขภาพช่องปากจังหวัดลําปาง ปัจจุบันเป็นที่ศึกษาดูงานแลกเปลี่ยนเรียนรู้เครือข่ายชมรมผู้สูงอายุ ด้านการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุระยะ ยาวต้นแบบ และการดูแลสุขภาพช่องปาก ตลอดจนการพัฒนาระบบดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๖

ชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช โครงการ ยิ้มสดใส ผู้สูงวัยฟันดี เครือข่ายโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑. เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ๒. คัดกรองสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุและวางแผนดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพผู้สูงอายุ จังหวัด นครศรีธรรมราช ๓. ขยายเครือข่ายชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ๔. สร้างกระแสให้ชุมชนมีสว่ นร่วมในการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๕. ให้ผู้สูงอายุได้รับการส่งเสริมและป้องกันโรคในช่องปากทั้งฟันแท้และฟันเทียม ๖. ค้นหาต้นแบบการดูแลอนามัยช่องปาก ๗. แก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดยการใส่ฟันเทียมเพื่อบดเคี้ยวอาหารแก่ผู้สูงอายุที่มีการสูญเสีย ฟัน

วิธีการดําเนินงาน ๑. ประชุมเชิงปฏิบัติการเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ประธานชมรมผู้สูงอายุและประธาน อสม.ในเครือข่าย ๒. เจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่ผ่านการอบรม ตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุในชมรมทุกชมรมในเครือข่าย ๓. ผู้สูงอายุในเครือข่ายได้รับบริการทันตกรรมตามความเหมาะสม ๔. คัดเลือกชมรมผู้สูงอายุต้นแบบการดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพ และคัดเลือก ครอบครัวผู้สูงวัย ฟันดีในชมรมผู้สูงอายุต้นแบบ ๕. คัดเลือกผู้สูงอายุต้นแบบสุดยอดฟันดีวัย ๘๐ ปีและสุดยอดฟันดีวัย ๙๐ ปี

ผลการดําเนินงาน ด้านปริมาณ มีเจ้าหน้าที่สาธารณสุขเข้าร่วมประชุม ๒๕ ชมรม ๕๖ คน ประธาน อสม.และประธาน ผู้สูงอายุ เข้าร่วมประชุม ๕๖ คน ผู้สูงอายุได้รับการตรวจฟัน ๒๖ ชมรม ๔,๐๖๑ คน และมารับบริการทันตกรรม ๔๑ คน ๖๑ ครั้ง มีชมรมผู้สูงอายุต้นแบบ คือ ชมรมโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช มีผู้สูงวัยฟันดีวัย ๘๐ ปี คือ นางอาบ สําเภาพล อายุ ๘๔ ปี และมีผู้สูงวัยฟันดีวัย ๙๐ ปี คือ นางส้อง แต้มเติม อายุ ๙๒ ปี ด้านคุณภาพ ๑. เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ประธานชมรมผู้สูงอายุ ประธาน อสม. มีความรู้และแนวทางการดําเนินงาน ต้นแบบการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ๒. ผู้สูงอายุได้รับการตรวจฟันโดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุขหรือทันตบุคลากรและได้รับการรักษาทางทัน ตกรรมตามความเหมาะสม ๓. มีต้นแบบในการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ได้แก่ ชมรมผู้สูงอายุต้นแบบ ครอบครัวผู้สูงวัยฟันดี สุดยอดผู้สูงวัยฟันดี วัย ๘๐ ปี และ ๙๐ ปี

โอกาสพัฒนา ในปีงบประมาณ ๒๕๕๕ จะมีการออกให้บริการตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ และ ให้ความรู้ผู้สูงอายุ ในทุกชมรมของเครือข่ายโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช โดยทันตบุคลาการที่ PCU เครือข่าย (ปีงบประมาณ ที่ผ่านมา มีการให้ความรู้ผู้สูงอายุเฉพาะชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช) และคัดเลือกชมรม ผู้สูงอายุต้นแบบ ครอบครัวผู้สูงวัยฟันดี สุดยอดฟันดีวัย ๘๐ ปี และสุดยอดฟันดีวัย ๙๐ ปี

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๗

ชมรมผู้สูงอายุวัดมาตุคุณาราม ตําบลกระโสม อําเภอตะกั่วทุ่ง จังหวัดพังงา ชมรมผู้สูงอายุวัดมาตุคุณารามจัดตั้งขึ้นเมื่อปี ๒๕๓๖ จนถึงปัจจุบัน ซึ่งวัตถุประสงค์ในการจัดตั้งชมรม ผู้สูงอายุวัดมาตุคุณาราม นั้นคือ ๑. เป็นศูนย์รวมของผู้สูงอายุของตําบลกระโสม ใช้เป็นทีป่ รึกษาหารือ ประกอบกิจกรรมร่วมกัน ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน รวมถึงการให้ความร่วมมือกับทุกภาคส่วนตามกําลังความสามารถ ๒. เป็นศูนย์รวมของการเสริมสร้างสุขภาพของผู้สูงอายุให้มีสุขภาพแข็งแรง ทั้งร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสมอง รวมถึงการเสริมสร้างความสามัคคีระหว่างผู้สูงอายุด้วยกันเอง ๓. เป็นศูนย์รวมของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้อมูลข่าวสาร ที่เป็นประโยชน์ต่อผู้สูงอายุ ส่งเสริมให้ ผู้สูงอายุใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์แก่ตนเองและสังคม ๔. เป็นศูนย์รวมของการติดต่อประสานงานกับภาครัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภาคเอกชนและ บุคคลทั่วไป ยกเว้นการเรื่องของการเมืองทุกระดับ ในปี ๒๕๔๕ ทางชมรมได้รับคัดเลือกจากศูนย์ส่งเสริมสุขภาพเขต ๑๑ นครศรีธรรมราช เป็นชมรม ผู้สูงอายุที่เข้มแข็ง ส่วนการดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพของชมรมผู้สูงอายุวัดมาตุคุณารามเริ่มตั้งแต่ปี ๒๕๕๑ ถึงปัจจุบัน โดยมีเป้าประสงค์เพื่อส่งเสริม สนับสนุนและจัดให้สมาชิกทุกคนมีสุขภาพดี ทั้งร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ ในปี ๒๕๕๑ มีการตรวจสุขภาพช่องปาก ให้ความรู้ รวมถึงให้บริการ (อุดฟัน ขูดหินปูน ถอนฟัน) ตาม ความจําเป็นกับผู้สูงอายุ โดยทีมทันตบุคลากรจากสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดพังงา ในปี ๒๕๕๒ สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดพังงา แต่งตั้งให้เป็นชมรมนําร่องในด้านทันตสุขภาพของ จังหวัดพังงา ทางชมรมมีการจัดสัปดาห์แห่งการแปรงฟันและดูแลฟันของเพื่อนสมาชิก ทดสอบหาคราบจุลินทรีย์ ให้ความรู้ มีการให้บริการจากทีมทันตแพทย์ จัดทําแบบสํารวจสุขภาพในช่องปาก ในส่วนของสํานักงานสาธารณสุข จังหวัดพังงา ได้จัดทําโครงการเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในผู้สูงอายุ ได้รับเชิญเป็นวิทยากรและนําเสนอผลการ ดําเนินงานในชมร มและในปีนี้ได้ริเริ่มจัดทําโครงการแปรงฟันในเด็กก่อนวัยเรียนที่ ศพด.วัดมาตุคุณาราม ซึ่ง ประสบความสําเร็จเป็นอย่างมากจากผลการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพในช่องปากของเด็ก ๓ ปี เพิ่มขึ้นจากร้อยละ ๓๕ เป็นร้อยละ ๖๒ ปี ๒๕๕๓ ดําเนินการตามโครงการเดิมต่อเนื่องจากปี ๒๕๕๒ ได้เพิ่มการจัดตั้งคณะกรรมการดูแล ส่งเสริมสุขภาพช่องปากขึ้น เพื่อความสะดวกในการทํางาน ได้จัดประชุมประธานชมรมผู้สูงอายุของจังหวัดพังงา เพื่อผลักดันงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุให้เกิดขึ้นในทุกอําเภอ ในปีนี้ได้รับคัดเลือกให้จัดนิทรรศการ และนําเสนอผลงานของชมรมในโครงการ “ประสานความคิด เนรมิตผู้สูงวัย” และได้รับเกียรติบัตรจาก ฯพณฯ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข นายจุรินทร์ ลักษณวิศิษฐ์ ปี ๒๕๕๔ ดําเนินการต่อเนื่องจากปี ๒๕๕๓ มีการออกให้บริการตามชุดสิทธิประโยชน์ จากเจ้าหน้าที่ ทันตสาธารณสุข สสจ.พังงา “สุขภาพดี สวัสดิการมั่นคง อนุรักษ์ภูมิปัญญา สามัคคี มีศีลธรรม ดํารงชีวิตแบบพอเพียง” นั่นคือ วิสัยทัศน์ในการทํางานของชมรมผู้สูงอายุวัดมาตุคุณาราม

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๘

ชมรมผู้สูงอายุตําบลคลองแงะ อําเภอสะเดา จังหวัดสงขลา “ร่วมแรงแข็งขัน ช่วยกันพัฒนา รักษาสุขภาพ” โครงการฟันดีมีสุข ชมรมผู้สูงอายุตําบลคลองแงะ อําเภอสะเดา จังหวัดสงขลา จากผลการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพแห่งชาติ พบว่า โรคในช่องปากเป็นปัญหาสําคัญที่พบได้ในทุกกลุ่ม อายุ และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ และก่อให้เกิดปัญหาตามมาในหลายด้าน ได้แก่ ด้านสังคม และเศรษฐกิจ ด้าน สุขภาพร่างกาย สาเหตุที่ก่อให้เกิดโรคในช่องปากมีหลายปัจจัย ปัจจัยหลัก คือ พฤติกรรมการบริโภค และการทํา ความสะอาดช่องปากที่ไม่ถูกต้องไม่ถูกเวลา รวมทั้งความสามารถในการเข้าถึงบริการที่ไม่เท่ากัน การส่งเสริมและ ป้องกันให้ประชาชนมีพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสม จึงเป็นส่วนหนึ่งของการลดโรคในช่องปากได้ ชมรมผู้สูงอายุ คลองแงะได้เห็นถึงความสําคัญของการส่งเสริมและป้องกันสุขภาพช่องปาก จึงได้จัดทําโครงการนี้ขึ้นมา เพื่อ ต้องการให้ประชาชนทุกกลุ่มอายุมีสุขภาพฟันดี ชมรมผู้สูงอายุตําบลคลองแงะก่อตั้งเมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๕๔ ตั้งอยู่ที่ศูนย์เอนกประสงค์สําหรับผู้สูงอายุในชุมชน เลขที่ ๒ ถนนวังปริง หมู่ที่ ๕ ตําบลพังลา อําเภอสะเดา จังหวัด สงขลา มีนายทรงพล ธนารัตนวิชัย เป็นประธานชมรมฯ ปัจจุบันมีจํานวนสมาชิก ๓๒๐ คน และมีวัตถุประสงค์ของ การจัดตั้งชมรมฯ เพื่อให้ผู้สูงอายุได้เป็นสมาชิกชมรมและร่วมกิจกรรมสร้างสุขภาพเป็นประจําและสม่ําเสมอ มี วัตถุประสงค์ของการจัดกิจกรรมเพื่อ ๑) ให้ประชาชนทุกกลุ่มอายุ รับรู้ และตระหนักถึงอันตรายจากโรคฟันผุ ๒) ควบคุมและป้องกันโรคฟันผุและเหงือกอักเสบ ในกลุ่มวัยต่างๆ นําไปสู่การมีฟันดีมีสุข และ ๓) ให้ประชาชนทุก กลุ่มอายุสามารถดูแลป้องกันตนเอง ครอบครัว และชุมชนจากโรคฟันผุและเหงือกอักเสบได้ มีวิธีการดําเนินงาน โดย ประชุมคณะกรรมการเพื่อวางแผนการดําเนินงาน เขียนโครงการเพื่อขออนุมัติโครงการจากนายกเทศมนตรี ตําบลคลองแงะ และดําเนินงานตามแผน กิจกรรมประกอบด้วย ๑. ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก มีการให้ความรู้ด้านการดูแลสุขภาพช่องปาก โดยบุคลากรจากฝ่ายทันตสาธารณสุข รวมทั้งการฝึกทักษะ การทําความสะอาดช่องปากที่สามารถทําได้ด้วยตนเอง เช่น การแปรงฟัน การทําน้ําเกลืออมบ้วนปาก และการใช้ ผ้าก๊อซทําความสะอาดช่องปาก การนวดเหงือกในผู้สูงอายุที่ไม่มีฟันใช้งาน และกิจกรรมอบรมให้ความรู้แบบบูรณา การร่วมกับเทศบาลตําบลคลองแงะ โดยได้รับงบประมาณจากสํานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ นอกจากนี้ยงั มีการตรวจสุขภาพช่องปากแก่ชมรมผู้สูงอายุ โดยบุคลากรจากฝ่ายทันตสาธารณสุข โรงพยาบาลสะเดาและโดย สมาชิกของชมรมที่ผ่านการอบรม โดยเจ้าหน้าที่จากโรงพยาบาล หลังจากนั้น แนะนําการรักษาตามสภาพปัญหา และส่งต่อในกรณีทางโรงพยาบาลไม่สามารถให้การรักษาได้ เช่น การฝังรากฟันเทียม ๒. การจัดสิ่งแวดล้อมที่เอือ้ ต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก จัดให้มีมุมความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปาก มีสถานที่จัดกิจกรรมการแปรงฟันหลังการจัด กิจกรรมชมรมผู้สูงอายุทุกวันจันทร์ที่ ๒ ของเดือน และกิจกรรมเพิ่มประสิทธิภาพการแปรงฟันในผู้สูงอายุ และใน ส่วนของการสร้างกระแส ทางสมาชิกของชมรมได้แต่งเพลงแปรงฟันประกอบการรํากลองยาวในขณะที่ไปแสดงยัง สถานที่ต่างๆ ที่ได้รับเชิญไปร่วมงาน

๓. กิจกรรมการเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุ เช่น การไปศึกษาดูงานชมรมผู้สูงอายุอื่น การเข้าร่วมประชุม ด้านสุขภาพช่องปากที่มีการจัดประชุมวิชาการเป็นประจํา ที่ชมรมผู้สูงอายุประจําจังหวัดสงขลาและฝ่ายทันต สาธารณสุข สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดสงขลาได้จัดเป็นประจําทุกปี ๔. ข้อมูลสุขภาพช่องปากของชมรม ผู้สูงอายุมีจํานวนฟันที่เหลือเฉลี่ย ๑๒.๙๘ ซี/่ คน จํานวนคู่สบ เฉลี่ย ๒ คู่สบ และการรับการรักษาในปีที่ผ่านมา ถอนฟัน ๔๐ คน อุดฟัน ๓๐ คน ขูดหินปูน ๒๕ คน ๕. เป็นแหล่งศึกษา/ดูงาน/เรียนรู้ของชมรม ภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง มีกิจกรรมการออกกําลังกาย กิจกรรมจิตอาสา เช่น การเยี่ยมเยียนผู้สูงอายุในชุมชน สอน สาธิตการดูแล และการแปรงฟันในเด็กประถมและเด็ก เล็ก “เรียนรู้ร่วมกัน สร้างสรรค์สุขภาพ สิ่งใดควรทราบ สิ่งใดควรจํา สิ่งใดควรเลี่ยง เพียงแต่กระทํากิจที่ชักนํา อนามัยสมบูรณ์”

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๙ ชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลพนัสนิคม อําเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี ด้วยศูนย์อนามัยที่ ๓ เปิดอบรม “โครงการผู้สูงอายุฟันดีชีวีมีสุข” ทางโรงพยาบาลพนัสนิคม ได้ส่ง ทันตแพทย์และตัวแทนสมาชิกชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลพนัสนิคม ไปเข้ารับการอบรมรวม ๕ คน หลังจากการ อบรมแล้วตัวแทนที่เข้ารับการอบรมเห็นว่าโครงการนี้เป็นโครงการที่ดีน่าจะได้มีการถ่ายทอดต่อให้กับสมาชิกใน ชมรมจึงร่วมมือกันจัดทําโครงการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลพนัสนิคม โดยมีจุดประสงค์ ให้สมาชิกมีความรู้เรื่องโรคในช่องปากและการดูแลสุขภาพช่องปากและฟันของตัวเอง สามารถนําไปใช้เพื่อให้มี สุขภาพช่องปากที่ดี และทําให้รับประทานอาหารได้สะดวก ทางชมรมจึงได้เชิญทันตแพทย์และแผนกทันตกรรมมา ตรวจสุขภาพช่องปากให้กับสมาชิกผู้สูงอายุในชมรม เพื่อเก็บเป็นข้อมูลเบื้องต้นในการค้นหาปัญหาและความ จําเป็นในเรื่องสุขภาพช่องปาก ผลการตรวจพบว่า สมาชิกผู้สูงอายุมีปัญหาเกี่ยวกับช่องปากและฟัน ได้แก่ โรคฟันผุ โรคปริทันต์ มีฟันที่ ถูกถอนไปและไม่ได้รับการใส่ฟัน ขาดความรู้ในการดูแลรักษาสุขภาพช่องปาก ทางชมรมผู้สูงอายุจึงเรียนเชิญ ทันตแพทย์ มาให้ความรู้การดูแลช่องปากและฟัน และเนื่องจากสมาชิกผู้สูงอายุหลายคนใส่ฟันเทียม ทางชมรมจึง จัดให้ความรู้เรื่องการใส่ฟันเทียมและการดูแลฟันเทียมด้วย และเมื่อสมาชิกรายใดมีปัญหาโรคฟันผุและโรคปริทันต์ จะได้รับการแนะนําจากทันตแพทย์ให้ไปรับการตรวจรับการรักษา เมื่อสมาชิกมีความรู้ความเข้าใจ จะมีการพูดคุย แลกเปลี่ยนการดูแลรักษาสุขภาพฟันระหว่างสมาชิกด้วยกัน ฝ่ายทันตกรรมโรงพยาบาลพนัสนิคมจะมีการจัดมุม นิทรรศการให้ความรู้ในวันที่มีการประชุมชมรม และมีการแจกแปรงสีฟันให้สมาชิกพกติดตัว เพื่อใช้แปรงฟันหลัง รับประทานอาหาร เมื่อมาร่วมกิจกรรมของชมรม เมื่อทําโครงการนี้ได้รับผลดีต่อผู้สูงอายุ ทางชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลพนัสนิคม จึงได้ทําโครงการขยาย เครือข่ายไปยังชมรมผู้สูงอายุ ตําบลวัดหลวง โดยเชิญทันตแพทย์จากโรงพยาบาลไปให้ความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพ ช่องปากและฟันเทียม และมีสมาชิกจากชมรมโรงพยาบาลพนัสนิคมไปร่วมแลกเปลี่ยนการความรู้และถ่ายทอด ประสบการณ์ ซึ่งได้รับการตอบรับที่ดี ปัจจุบันผู้สูงอายุในชมรม ทั้งโรงพยาบาลพนัสนิคมและตําบลวัดหลวงที่ได้รับ ความรู้ความเข้าใจ รู้จักการดูแลรักษาช่องปากและฟันดีขึ้น มีการแปรงฟันหลังรับประทานอาหาร รู้จักเลือกบริโภค อาหารที่ไม่เป็นโทษต่อช่องปากและฟัน สมาชิกที่มีปัญหาจะไปพบทันตแพทย์เพื่อรักษาต่อเนื่อง ทําให้สมาชิกใน ชมรมมีความสุข พูดและยิ้มด้วยความมั่นใจ ทําให้มีสุขกายและใจที่ดี

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๐

ชมรมผู้สูงอายุส่งเสริมทันตสุขภาพตําบลบ้านจีต อําเภอกูแ่ ก้ว จังหวัดอุดรธานี ชมรมผู้สูงอายุตําบลบ้านจีต ปัจจุบันตั้งอยู่ที่ รพ.สต.บ้านจีต ตําบลบ้านจีต อําเภอกู่แก้ว จังหวัด อุดรธานี เริ่มก่อตั้งชมรมเมื่อปี ๒๕๔๙ จากกลุ่มตัวแทนที่เป็นแกนนําผู้สูงอายุในชุมชนบ้านจีต ด้วยความมุ่งมั่นและ ความร่วมแรงร่วมใจของผู้สูงวัย ชมรมจึงยืนอยู่อย่างมั่นคงและเติบโตขึ้นเรื่อยๆ ปัจจุบันกิจกรรมต่างๆ ของชมรม เป็นที่ศึกษาดูงานที่น่าชมอีกแห่งหนึ่ง ในด้านการสนับสนุนการดําเนินกิจกรรมของชมรม โครงการ ออมวันละนิด เพื่อคุณภาพชีวิตผู้สูงวัย โครงการเพื่อนช่วยเพื่อน เมื่อสมาชิกเสียชีวิต ถึงจะเป็นเงินไม่มาก แต่ก็เป็นน้ําใจที่สมาชิก ในชมรมมีความผูกพันกัน ร่วมกันกินทาน (ทําบุญ) ต่อเพื่อนผู้สูงอายุที่ผู้ล่วงลับไป ชมรมผู้สูงอายุตําบลบ้านจีต มี รพ.สต.บ้านจีต เป็นพี่เลี้ยงสนับสนุนด้านวิชาการ การจัดอบรม เป็นที่ ปรึกษา และร่วมทํากิจกรรมต่างๆ อีกทั้งยังมีหน่วยงาน อปท. และชุมชน มาร่วมด้วยทุกครั้ง ความเข้มแข็งและ ยั่งยืนของชมรม ทําให้เป็นที่รู้จักและได้รับรางวัลชมรมผู้สูงอายุระดับดีมากระดับจังหวัด และจากกรมอนามัย ได้รับ งบประมาณสนับสนุนจากกระทรวงการกีฬาและท่องเที่ยว สนับสนุนงบประมาณการออกกําลังกายในการรําไม้ พลองในชมรม นอกจากจะมีการส่งเสริมสุขภาพทางด้านร่างกายและจิตใจ ในการปฏิบัติตนแล้ว สมาชิกผู้สูงอายุ ยังได้รับการเอาใจใส่ในการดูแลสุขภาพช่องปาก ในปี ๒๕๕๐ รพ.สต.บ้านจีต ได้มีทันตบุคลากรลงมาปฏิบัติงานใน พื้นที่ ทําให้ผู้สูงอายุในชมรมได้รับการดูแลเอาใจใส่ในสุขภาพช่องปากมากยิ่งขึ้น เพื่อให้ง่ายต่อการจดจํา และ ปฏิบัติตนได้ จึงมีนวัตกรรม “หมอลํากลอน ฮ่วมแฮงฮ่วมใจ ใส่ใจสุขภาพช่องปาก” โดยนําเพลงหมอลําพื้นบ้านที่มี เนื้อร้องเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปาก เป็นสื่อให้ประชาชนได้รับความรู้เกี่ยวกับการดูแลช่องปาก ซึ่งฟังได้เรื่อยๆ และสนุกสนาน การที่ชมรมประสบความสําเร็จเพราะมีกลุ่มผู้สูงอายุที่เป็นหมอลํากลอนในอดีต มีการแต่งเป็นกลอน ทํานองต่างๆ ที่หลากหลายฟังได้รื่นหู และนําไปเผยแพร่ในงานต่างๆ ของชุมชน เช่น งานวันปีใหม่ งานวันผู้สูงอายุ หรือใช้ร้องรําเวลากล่อมหลานหรือยามว่าง จึงง่ายในการทํากิจกรรม รวมทั้งความร่วมมือจากชาวบ้าน ความเอาใจ ใส่ จากเจ้าหน้าที่ รพ.สต.บ้านจีต จึงทําให้กิจกรรมประสบความสําเร็จ ทั้งยังมีอีกนวัตกรรม “สมุดประจําตัวทันตก รรมและแปรงฟันก่อนนอน” จัดทําขึ้นเพื่อให้สมาชิกมีสมุดประจําตัวด้านทันตกรรม ในการตรวจสุขภาพช่องปาก ทุกครั้ง และลงบันทึกการรับบริการทันตกรรม ทําให้ผู้สูงอายุมีความเอาใจใส่สุขภาพช่องปากของตนเองมากขึ้น พร้อมทั้งสมาชิกได้ตรวจสุขภาพช่องปากให้แก่เพื่อนสมาชิกอีกด้วย กิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพที่ทําต่อเนื่องทุกปี คือ การตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดย เจ้าหน้าที่ทันตสาธารณสุข พร้อมทั้งการให้ทันตสุขศึกษาในการแปรง ฟัน และการใช้ไหมขัดฟัน จึงมีกิจกรรมอีกอย่างหนึ่งที่เรียกว่า “การแปรงฟันโฮมกัน” โดยใช้เม็ดสีย้อมฟันทุกครั้ง เพื่อตรวจดูความสะอาดและความถูกต้องของการแปรงฟัน ซึ่งจะทํากันทุกวันที่ ๒๕ ของทุกเดือนที่เพื่อนสมาชิกมา พบปะกันโดยมีสถานที่ในการแปรงฟันคือ มุมกิจกรรมแปรงฟันโฮมกัน พร้อมทั้งกระจกส่องตรวจดูความสะอาดของ ฟัน และมีการจับคู่เพื่อตรวจดูความสะอาดหลังการแปรงฟันทุกครั้ง มีการสนับสนุนแปรงสีฟันและยาสีฟัน อีกทั้งยัง มีบอร์ดนิทรรศการการส่งเสริมทันตสุขภาพเพื่อให้สมาชิกได้อ่านบริเวณนี้ด้วย และสมาชิกถ้ามีฟันเหลือในช่องปาก น้อยกว่า ๑๖ ซี่ จะได้รับการส่งต่อใส่ฟันเทียมที่ รพ.หนองหาน และมีการติดตามทุกราย หลังจากนั้นจากการทํา กิจกรรมดังกล่าวจึงเป็นการกระตุ้นให้ผสู้ ูงอายุหลายคนตระหนักและให้ความสําคัญกับช่องปากตนเอง

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นจากการจัดกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพ รางวัลแห่งความสําเร็จ ได้แก่ ได้รับโล่ชมรม ผู้สูงอายุดีเด่นด้านดูแลสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ จาก ศูนย์อนามัยเขต ๖ และรับโล่ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้าน การส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต จากกรมอนามัย รางวัลต่างๆ ที่ได้รับทําให้ผู้สูงอายุตําบลยิ้มอย่างภาคภูมิใจ เพราะนั่นคือรางวัลชีวิตที่ทําให้ชีวิตท่านมีความหมายและมีคุณค่า ผลงานเด่น คือ การจัดตั้งกองทุนสวัสดิการ ชาวบ้าน ออมวันละ ๑ บาท ที่ทําต่อเนื่องมา ๔ ปีแล้ว ซึง่ ประสบความสําเร็จ และสร้างความสัมพันธ์ระหว่าง ผู้สูงอายุด้วยกันได้เป็นอย่างดี ปัจจัยแห่งความสําเร็จ คือ องค์กรผู้สูงอายุเข้มแข็ง มีวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน มีผู้นําที่มี วิสัยทัศน์ชัดเจน ที่สําคัญสมาชิกชมรมมีความมุ่งมั่น อดทน ยอมรับปัญหาที่เกิดขึ้นและร่วมกันแก้ไขปัญหา การ ทํางานแบบบูรณาการ ทุกหน่วยงานให้ความสําคัญ และให้โอกาสแก่ผู้สูงอายุได้แสดงศักยภาพ ภูมิปัญญาที่ท่านมี ทําให้ท่านได้รู้สึกถึงคุณค่าของสิ่งที่ทํา ปัญหาและอุปสรรค สมาชิกบางคนลาออกเพราะไม่เข้าใจเจตนารมณ์ของ ชมรม ปัญหาในการติดต่อสื่อสาร และความคิดเห็นที่ไม่ตรงกัน ซึ่งเหมือนตุ่มคันที่หลัง เกายังไงก็เกาไม่ถึง แต่ก็นั่น ละปัญหามีไว้ให้เราแก้ เมื่อหาทางออกสําเร็จทุกอย่างก็จะรู้สึกดีเอง ข้อเสนอแนะ ควรมีการให้ข่าวสาร เปิดหมอลํา กลอนพื้นบ้าน ดูแลสุขภาพช่องปากตามหอกระจายข่าวสารทุกหมู่บ้าน และควรอนุรักษ์กลุ่มเพลงหมอลําพื้นบ้าน โดยการประกวดในงานเทศกาลต่างๆ ที่ท้องถิ่นจัดขึ้น

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๑

ชมรมผู้สูงอายุบ้านภูวง ตําบลภูวง อําเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร จากการดําเนินกิจกรรมในชมรมผู้สูงอายุที่ผ่านมา สิ่งที่ทางชมรมผู้สูงอายุตําบลภูวงรู้สึกภาคภูมิใจ ชมรม สามารถรวมกลุ่มกันทํากิจกรรมต่างๆ ได้ด้วยตนเอง ทั้งกิจกรรมการรวมกลุ่มทําเครื่องจักสาร การรวมกลุ่มออก กําลังกาย ด้วยการฟ้อนรําประจําเผ่าร่วมกัน และสามารถสอดแทรกกิจกรรมทางทันตสุขภาพเข้าไปในกิจกรรม ต่างๆ ของชมรมได้ เช่น การพูดคุยให้ความรู้เรื่องทันตสุขภาพในระหว่างการทํากิจกรรมต่างๆ การทํากิจกรรมแปรง ฟันร่วมกันหลังทํากิจกรรมออกกําลังกายทุกครั้ง เป็นต้น ชมรมผู้สูงอายุตําบลภูวงมีที่ทําการชมรมและสถานที่จัด กิจกรรมของชมรมอยู่ที่ ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนตําบลภูวง โดยข้อมูลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุในชมรมเป็นข้อมูล ที่ได้จากการตรวจของโรงพยาบาลหนองสูง และมีเจ้าหน้าที่จากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตําบลบ้านบุ่ง อําเภอ หนองสูง เป็นที่ปรึกษาในการทํากิจกรรมและดูแลการดําเนินงานภายในชมรมผู้สูงอายุ ในรอบปีที่ผ่านมาทางชมรมได้รับเกียรติจากทางสํานักงานสาธารณสุขจังหวัด ในการร่วมพูดคุย แลกเปลี่ยนประสบการณ์การดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดยได้ถ่ายทอดวิธีการดําเนินงาน และผลงานเด่น ที่ทางชมรมได้ทํากิจกรรมในด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนางานส่งเสริมสุขภาพช่อง ปากในชมรมผู้สูงอายุของแต่ละอําเภอ และได้มีการแลกเปลี่ยนการดําเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพด้านอื่นๆ จาก ชมรมผู้สูงอายุของอําเภออื่นๆในจังหวัดมุกดาหารด้วย ผลงานเด่นที่อยากถ่ายทอด กิจกรรมที่ดําเนินการอยู่ประจําในชมรมผู้สูงอายุตําบลภูวง ประกอบด้วย ๑. กิจกรรมการให้ความรู้ทางทันตสุขภาพ ระหว่างการทํากิจกรรมจักสานผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ และ ผลิตภัณฑ์จากผ้าพื้นเมือง โดยสมาชิกจะรวมกลุ่มทํางานร่วมกันในที่ทําการของชมรมทุกวัน ระหว่างการทํางานมี การพูดคุยเรื่องราวต่างๆ รวมถึงเรื่องของสุขภาพช่องปากและฟันร่วมไปด้วย เพื่อเป็นการให้ความรู้แก่สมาชิกใน กลุ่ม โดยประเด็นที่มักจะหยิบยกมาพูดคุยคือ วิธีการดูแลสุขภาพช่องปาก และความสําคัญของการแปรงฟันเพื่อทํา ความสะอาดช่องปาก ๒. กิจกรรมการจับคู่แปรงฟัน โดยกิจกรรมนี้จะเป็นการจับคู่ผู้สูงอายุเพื่อให้มีการตรวจสอบกันเองใน แต่ละคู่ว่ามีการแปรงฟันก่อนนอนหรือไม่ และบันทึกในสมุดบันทึกการแปรงฟันทุกวัน โดยแต่ละคนจะบันทึกว่าคู่ ของตนแปรงฟันก่อนนอนหรือไม่ การจับคู่จะเป็นในลักษณะคู่สามี ภรรยา หรือคู่บ้านใกล้เรือนเคียง และเมื่อถึงสิ้น เดือนจะมีการส่งสมุดบันทึกแก่เจ้าหน้าที่ของ รพ.สต.เพื่อเก็บข้อมูล ๓. การแปรงฟันร่วมกันหลังจากการทํากิจกรรมออกกําลังกายในช่วงเย็น หรือหลังการทํากิจกรรมต่างๆ ร่วมกันในชมรมช่วงเย็น เป็นการรวมกลุ่มกันแปรงฟัน โดยผู้สูงอายุจะนําแปรงสีฟันติดตัวมาด้วย และทํากิจกรรม แปรงฟันร่วมกันก่อนแยกย้ายกลับบ้าน ๔. นวัตกรรมในชมรม การทําไม้คนฑา หรือไม้เจียแข้ว (ไม้สีฟัน) ซึ่งเป็นการทําไม้สมุนไพรให้ปลายด้าน หนึ่งลักษณะคล้ายแปรงและปลายอีกด้านหนึ่งมีลักษณะเรียวแหลมเพื่อใช้เป็นไม้จิ้มฟันด้วย ซึ่งการดําเนินกิจกรรมต่างๆ ของชมรมได้รับการสนับสนุนและความร่วมมือจากทั้ง รพ.หนองสูง ในการ สนับสนุนเรื่องความรู้ทางสุขภาพ และการตรวจสุขภาพช่องปาก กศน. อําเภอหนองสูง และจากทางเทศบาลตําบล ภูวงร่วมให้การสนับสนุนงบประมาณต่างๆ ในการดําเนินกิจกรรมทางสุขภาพในชมรม ทําให้ชมรมผู้สูงอายุสามารถ ทํากิจกรรมต่างได้เป็นอย่างดี

ภาพที่ ๑ การให้ความรู้เรื่องการแปรงฟันโดยประธานและรองประธานชมรมผู้สูงอายุตําบลภูวง

ภาพที่ ๒ การผลิตไม้คนฑาและน้ํายาบ้วนปากสมุนไพรใช้เองในชมรมผู้สูงอายุ

ภาพที่ ๓ การให้ความรู้ทางทันตสุขภาพจากโรงพยาบาลหนองสูง

ภาพที่ ๔ มุมให้ความรู้ภายในที่ทําการชมรม (ศูนย์การเรียนรู้ชมุ ชนตําบลภูวง)

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๒

ชมรมผู้สูงอายุบ้านหนองหิน ตําบลศิลา อําเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากโดยชมรม ได้แก่ ๑. ประเมินสภาพช่องปากและพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดยแกนนําที่ผ่านการอบรม ร่วมกับ อผส. อสม. ในหมู่บ้าน ๓ เดือน/ครั้ง ๒. ให้คําแนะนําการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุตามครัวเรือน ๓. ให้ความรู้ทางหอกระจายข่าวอย่างน้อยเดือนละ ๓ ครั้ง ๔. ฝึกทักษะในการทําความสะอาดช่องปากให้กับสมาชิกชมรมผู้สูงอายุเดือนละ ๑ ครั้ง ในกรณีประชุม ชมรม ๕. สอนแนะนําการดูแลฟันเทียมแก่ผู้สูงอายุที่ใส่ฟันเทียม ๖. ให้ความรู้ผ่านวิทยุชุมชนโดยแกนนําชมรมจัดรายการวิทยุในรายการ “ผู้เฒ่าเว้ากัน” ๗. ให้ความรู้เพื่อส่งเสริมสุขภาพช่องปากด้วยภูมปิ ัญญาท้องถิ่น คือ เพลงส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ผู้สูงอายุ โดยใช้ดนตรีพื้นบ้านอิสานซึ่งเปิดตามหอกระจายข่าว หรือเวลามีกิจกรรมของชมรม เช่น ประชุม ประจําเดือน หรือกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพอื่นๆ ๘. คัดเลือกผู้สูงอายุที่อายุ ๘๐ ปีขึ้นไป ที่มีฟันอย่างน้อย ๒๘ ซี่ เพือ่ เป็นต้นแบบ และถ่ายทอด ประสบการณ์แก่สมาชิกในชมรม ชมรมฯ มีการจัดสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดย ๑. จัดมุมความรู้ โดยจัดหาเอกสาร หนังสือ แผ่นพับ ป้าย ภาพพลิก ที่วัดส่งเสริมสุขภาพ ที่ทําการ ชมรมฯ ๒. จัดตั้งกองทุนแปรงสีฟัน ยาสีฟันในชมรมผู้สูงอายุ พร้อมขยายพื้นที่ อื่นในเขตตําบลศิลา อีก ๕ กองทุน โดยขอรับงบประมาณจากกองทุนสุขภาพตําบลศิลา ๓. จัดกิจกรรมแสดงประกอบเพลงในชุดการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในกิจกรรมชมรม หรือมีคณะ ศึกษาดูงาน ๔. มอบแปรงสีฟัน/ยาสีฟัน เป็นกําลังใจให้กับผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคเบาหวาน-ความดันโลหิตสูงที่ ปฏิบัติตัวได้ถูกต้อง ชมรมฯ มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ โดย เป็นแหล่งศึกษาดูงานทั้งในระดับพื้นที่และต่างจังหวัดเป็นพื้นที่ ฝึกงานของนักศึกษาคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น นักศึกษาหลักสูตรสาธารณสุขศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาทันตสาธารณสุข และมีการศึกษาดูงานทีช่ มรมผู้สูงอายุอําเภอคําชะอี จังหวัดมุกดาหาร ผลลัพธ์ที่เกิดกับผู้สูงอายุ ได้แก่ ผู้สูงอายุได้รับความรู้เพิ่มขึ้น ใส่ใจดูแลสุขภาพช่องปากตนเองมากขึ้น ผู้สูงอายุมีพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากดีขึ้น เช่น การแปรงฟันถูกวิธี การรับประทานอาหารที่ส่งเสริมสุขภาพ ช่องปาก การเข้ารับบริการทันตสุขภาพ และตรวจพบฟันผุ เหงือกอักเสบ และการมีหินน้ําลายในผู้สูงอายุลดลง

ผลกระทบ ทําให้เกิดสิ่งต่างๆ ได้แก่ ๑. ผู้สูงอายุรู้สึกถึงความมีคุณค่าแห่งตน ๒. สมาชิกชมรมมีความพึงพอใจการปฏิบัติงานของแกนนําชมรมฯ ๓. มีการพัฒนากิจกรรมอย่างต่อเนื่อง โดย บูรณาการด้านการออกกําลังกาย การดูแลผู้ป่วยเรื้อรังโดย จิตอาสา “เพื่อน ช่วย เพื่อน” ๔. ชมรมมีความเข้มแข็งจนเป็นที่ยอมรับสามารถประสานงบประมาณ จาก สํานักงานกองทุนสนับสนุน การสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กองทุนสุขภาพตําบลศิลา ๕. ด้านอื่นๆ เช่น เป็นชมรมสร้างเสริมสุขภาพดีเด่นของจังหวัดขอนแก่น

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๓

ชมรมผู้สูงอายุเทศบาลตําบลบึงบูรพ์ อําเภอบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ “ทําบุญร่วมวัด กินข้าวร่วมวง ท่องเที่ยวถ้วนหน้า ออกกําลังกายพร้อมกัน แปรงฟันทุกวัน สองครั้งเช้าเย็น”

ผลงานของชมรมผู้สูงอายุเทศบาลตําบลบึงบูรพ์ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ๑. การจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากโดยผู้สูงอายุ โครงการไปวัดฟังธรรมเราต้องแปรงฟันด้วย ชมรมผู้สูงอายุเทศบาลตําบลบึงบูรพ์เป็นองค์กรที่มีความ เหนียวแน่น เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในกิจกรรมไปวัดฟังธรรม เพราะยึดมั่นหลักการ “การทําบุญกับผู้สูงอายุเป็น ของคู่กัน” ในเทศกาลเข้าพรรษา มีการตระเวนไปทําบุญทุกวัดในอําเภอ และในการไปทําบุญนั้นแกนนําจะให้ ความรู้ด้านทันตสุขภาพแก่ผู้สูงอายุที่มาทําบุญ รวมทั้งพระคุณเจ้าและมีกิจกรรมการแปรงฟันร่วมกัน โดยทําเช่นนี้ จนครบทุกวัดในอําเภอบึงบูรพ์ โครงการ “ผู้สูงอายุเยี่ยมผู้สูงอายุ ตรวจสุขภาพช่องปาก ใส่ใจดูแลฟัน แปรงฟันร่วมกัน ฟันเราจะ แข็งแรง” ผู้สูงอายุออกเยี่ยมผู้สูงอายุในแต่ละชุมชน จํานวน ๑๓ หมู่บ้าน ในเขตเทศบาล โดยเน้นกิจกรรมให้ ความรู้แก่ผู้สูงอายุโดยแกนนําชมรม มีการทําแบบทดสอบก่อนและหลังการให้ความรู้ ตรวจช่องปาก บันทึกข้อมูล สุขภาพช่องปากรายบุคคลอย่างง่าย และให้คําแนะนําตามสภาพปัญหาของผู้สูงอายุแต่ละบุคคล ในรายที่มีปัญหา เร่งด่วนได้รับการส่งต่อเพื่อไปรับการรักษาที่โรงพยาบาลอย่างเหมาะสม ๒. การจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก มีมุมความรู้ ประกอบด้วยสื่อต่างๆ ที่ให้ ความรู้ด้านทันตสุขภาพ ได้แก่ คู่มือ หนังสือทันตสุขภาพ โมเดล วีซีดี ภาพพลิก Roller up มีสถานที่จัดกิจกรรม ส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ได้แก่ ศูนย์สร้างสุข วัดต่างๆ ในอําเภอบึงบูรพ์ และศาลาประชาคมประจําหมู่บ้าน มี กิจกรรมสร้างกระแส ได้แก่ โครงการรณรงค์แปรงฟันเพื่อสุขภาพและอนามัยของช่องปากที่ดีในผู้สูงอายุ เทิดพระเกียรติ ๑๒ สิงหา มหาราชินี และกิจกรรมให้ความรู้ด้านสุขภาพช่องปากทางสถานีวิทยุชุมชนบ้านโนนลาน คลื่น FM ๑๐๑.๒๕ MHz ๓. มีการเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุ ร่วมประชุมการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ ๑๗-๑๘ กพ.๕๓ ณ โรงแรมวีวัน จังหวัดนครราชสีมา ศึกษาดูงานชมรมผู้สูงอายุเทศบาลเมือง พิบูลมังสาหาร ๒๔ พค.๕๓ ประชุมเชิงปฏิบัติการ“การพัฒนาชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดย ศูนย์อนามัยที่ ๗ อุบลราชธานี” ๑ กย.๕๓ ณ โรงแรมอุบลรีรีสอร์ท จังหวัดอุบลราชธานี ร่วมจัดแสดงนิทรรศการ และร่วมเวทีอภิปรายต้นแบบในการดูแลสุขภาพผู้สูงวัยในชุมชนหัวข้อสุขภาพช่องปาก ในงานเพื่ออีสานพัฒนา อย่างยั่งยืน เมื่อวันที่ ๒-๓ ธค.๕๓ ณ โรงแรมสุนีย์แกรนด์ จังหวัดอุบลราชธานี ๔. มีข้อมูลสุขภาพช่องปากของสมาชิกชมรมผู้สูงอายุที่ทันสมัย มีข้อมูลสุขภาพช่องปาก จากการ ตรวจช่องปากโดยแกนนําชมรมผู้สูงอายุ ประกอบด้วย ข้อมูลสุขภาพช่องปากรายบุคคล และข้อมูลการให้ความรู้ รายบุคคล ๑๓ หมู่บ้าน รวมทั้งข้อมูลการทํากิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากของชมรม

๕. การเป็นแหล่งศึกษาดูงาน/นวัตกรรมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก มีนวัตกรรมการส่งเสริม สุขภาพช่องปาก ได้แก่ หมอลํากลอนสอนทันตสุขภาพ เพลงแปรงฟันถูกวิธี และยาสีฟันสมุนไพรปากหอม เป็น แหล่งศึกษาดูงาน ให้แก่เครือข่ายชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ในอําเภอต่างๆ ของจังหวัดศรีสะ เกษ ผลที่เกิดขึ้นกับผู้สูงอายุด้านสุขภาพช่องปาก ทําให้ผู้สูงอายุเห็นความสําคัญในการดูแลสุขภาพช่องปาก ตนเองมากขึ้น มีความรู้ในการดูแลสุขภาพช่องปากโดยเฉพาะเรื่องการแปรงฟันที่ถูกวิธี สามารถดูแลสุขภาพช่อง ปากของตนเองได้ ผู้สูงอายุได้รับการตรวจสุขภาพช่องปากและการส่งต่อเพื่อรับการรักษาและใส่ฟันเทียมอย่าง เหมาะสม ทําให้มีสุขภาพ และอนามัยของช่องปากดีขึ้น มีการพบปะและทํากิจกรรมร่วมกัน เกิดความสมัครสมาน สามัคคี มีความสุข และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มีเครือข่ายร่วมทํากิจกรรม ได้แก่ โรงพยาบาลบึงบูรพ์ เทศบาลตําบล บึงบูรพ์ สํานักงานสาธารณสุขอําเภอบึงบูรพ์

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๔

ชมรมผู้สูงอายุหนองบัวใหญ่ ตําบลหนองบัวใหญ่ อําเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ ชมรมผู้สูงอายุหนองบัวใหญ่ เป็นชมรมที่รวมผู้สูงอายุจากหมู่ ๑, ๒ และ ๗ ในพื้นที่ตําบลหนองบัวใหญ่ อําเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ ปัจจุบันมีสมาชิกจํานวน ๓๓๕ คน โดยมีนางสมนึก ชาลีเครือ อดีตพยาบาลวิชาชีพ เป็น ประธานชมรม และมีศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนหนองบัวใหญ่เป็นพื้นที่หลักในการรวมพลและจัดกิจกรรม ในส่วนของการจัดกิจกรรมต่างๆ นั้น ทางชมรมได้รับการสนับสนุน และความร่วมมือ จากหน่วยงาน ต่างๆ ได้แก่ ฝ่ายทันตสาธารณสุขและฝ่ายส่งเสริมสุขภาพ โรงพยาบาลจัตุรัส สํานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้าง เสริมสุขภาพ (สสส.) และองค์การบริหารส่วนตําบล (อบต.) จากการสนับสนุนต่างๆ ที่ได้รับ ร่วมกับประธานและ เลขานุการชมรมเป็นบุคคลที่ได้รับความเคารพนับถือ และรู้จักกันดี รวมถึงความกระตือรือร้นและหัวใจที่ยังหนุ่ม สาวของสมาชิกชมรม จึงส่งผลให้ชมรมผู้สูงอายุหนองบัวใหญ่นี้มีความเข้มแข็งตลอดมา การจัดกิจกรรมต่างๆ มักจัดขึ้นในช่วงสัปดาห์แรกของทุกๆ เดือน โดยมีการผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนไปตาม ชมรมผู้สูงอายุอื่นๆ ที่อยู่ภายในตําบลหนองบัวใหญ่ ทั้งนี้ เพื่อเป็นการแลกเปลี่ยนความรู้ประสบการณ์ระหว่าง ชมรม และเป็นการสร้างเครือข่ายชมรมผู้สูงอายุภายในตําบลหนองบัวใหญ่ กิจกรรมที่จัดขึ้น เช่น การตรวจสุขภาพ โดยรวม การให้ความรู้ทางการแพทย์ การออกกําลังกาย การประชาสัมพันธ์โครงการต่างๆ การให้ความรู้ด้านทันต สุขศึกษา เป็นต้น นอกจากนี้สมาชิกชมรมจะนัดกันออกกําลังกายท่ากายบริหารและกระบี่กระบองในช่วงเย็นของ ทุกวัน สําหรับกิจกรรมเกี่ยวกับสุขภาพช่องปากที่จัดขึ้น ได้แก่ การตรวจสุขภาพช่องปาก และให้คําแนะนําโดย สมาชิกชมรม การย้อมสีฟันและแปรงฟันเพื่อประเมินการทําความสะอาดฟัน โดยมีอาสาสมัครที่ได้รับการอบรม จากทันตบุคลากร โรงพยาบาลจัตุรัส คอยดูแล การให้ความรู้ด้านทันตสุขภาพ โดยอาศัยสื่อที่ได้รับการสนับสนุน จากฝ่ายทันตสาธารณสุข โรงพยาบาลจัตุรัส การทําน้ํายาบ้วนปากจากใบฝรั่ง ซึ่งกิจกรรมนี้ได้รับความสนใจอย่าง มากจากชมรมผู้สูงอายุอื่นๆ เพราะทําได้ง่ายและได้ผลดี การแต่งเพลง “ฟันดี ฟันทน” ซึ่งเป็นเพลงที่มีเนื้อหา เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปาก จากการตรวจสุขภาพช่องปากสมาชิกชมรมโดยทันตบุคลากร โรงพยาบาลจัตุรัส พบว่า สมาชิกชมรม ส่วนใหญ่มีสุขภาพช่องปากที่ดี มีการทําความสะอาดช่องปากที่ดี กรณีที่มีการสูญเสียฟันจะได้รับการใส่ฟันปลอม โดยทันตแพทย์และดูแลรักษาอย่างเหมาะสม

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๕

ชมรมผู้สูงอายุบ้านศิลา อําเภอเกาะคา จังหวัดลําปาง ชมรมผู้สูงอายุบ้านศิลา อําเภอเกาะคา จังหวัดลําปาง มีสมาชิกจํานวน ๑๐๐ คน มีสมาชิกที่มาออกกําลัง กายเป็นประจํา ๔๐ คน มีการดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรม ตั้งแต่ปี ๒๕๕๐ มีการจัดกิจกรรมในชมรม มากกว่าปีละ ๒ ครั้ง โดยเริ่มด้วยการก่อกระแส โดยการตรวจฟันโดยเจ้าหน้าที่ ให้ความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพช่อง ปากด้วยตนเองเบื้องต้น หลังจากนั้นจะมีการระดมความคิดเพื่อวางแผนจัดกิจกรรมร่วมกันระหว่างเจ้าหน้าที่และ สมาชิกชมรมผู้สูงอายุ โดยกิจกรรมจะมีการอบรมให้ความรู้แกนนําทูตทันตกรรมเพื่อนําความรู้ไปขยายต่อให้กับ สมาชิกในชมรม มีการฝึกตรวจฟันด้วยตนเอง โดยมีแบบตรวจฟันของชมรมผู้สูงอายุบ้านศิลา และมีการส่งต่อไปยัง สถานีอนามัยท่าผา ซึ่งเป็นสถานีอนามัยในเขตรับผิดชอบ มีการย้อมสีฟันเพื่อดูคราบจุลินทรีย์และฝึกแปรงฟันที่ถูก วิธี มีการฝึกตรวจฟันในเด็กเล็กเพื่อนํากลับไปดูแลฟันในลูกหลานของตน หลังจากนั้นทางชมรมผู้สูงอายุก็จัดให้มี การเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุที่ติดบ้านติดเตียง มีการสอนญาติเพื่อดูแลช่องปากผู้ป่วย มีการจัดประกวดผู้สูงอายุฟันงาม โดยการจัดกิจกรรมทุกครั้ง จะมีการทํางานร่วมกันในเครือข่ายสุขภาพ โดยจะมีเจ้าหน้าที่สถานีอนามัย อสม. และ ผู้นําชุมชนเข้ามามีส่วนร่วม กิจกรรมที่ทําอย่างต่อเนื่องคือ มีการให้ความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปากโดยผู้นํา ชมรม ในวาระที่มีการรวมตัวของสมาชิกชมรมเพื่อออกกําลังกาย มีการแปรงฟันหลังการออกกําลังกายทุกครั้งและ เน้นย้ําการแปรงฟันที่ถูกต้องทุกครั้ง มีการเยี่ยมบ้านผู้ป่วย โดยอาสาสมัครผู้สูงอายุเดือนละ ๒ ครั้งมีการสอนการ ดูแลทุกส่วนรวมถึงสุขภาพช่องปาก ด้านการจัดการสิ่งแวดล้อม จะมีการจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดยมีการจัด บอร์ดกิจกรรมและให้ความรู้เป็นรายครั้ง มีอุปกรณ์ สื่อการสอนและ มีการทําผ้าป่าสมทบทุนเพื่อพัฒนาสถานที่เพื่อ จัดมุมความรู้ส่งเสริมสุขภาพและทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุอย่างถาวร ชมรมผู้สูงอายุบ้านศิลามีการเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุ โดยการการไปศึกษาดูงานชมรมผู้สูงอายุอําเภอแจ้ ห่ม มีการเข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทั้งในระดับเขต และระดับจังหวัดอย่างสม่ําเสมอรวมทั้งยังเป็นแหล่ง ศึกษา/ดูงาน/เรียนรู้ของชมรมฯและ ภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุโดยเป็นที่ดู งานทั้งระดับเขตและระดับจังหวัดอย่างต่อเนื่อง จากการตรวจทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ พบสมาชิกในชมรมมีฟันแท้ใช้งานครบ ๒๐ ซี่ ร้อยละ ๗๐.๕๘ สภาวะคู่สบฟันหลังมีฟันแท้สบฟันแท้มากกว่า ๔ คู่ ร้อยละ ๕๒.๙๔ มีฟันแท้สบฟันเทียม หรือฟันเทียมสบ ฟันเทียมมากกว่า ๔ คู่ ร้อยละ ๕.๘๘ มีคู่สบฟันหลังไม่ถึง ๔ คู่ ร้อยละ ๔๑.๑๗ ผู้สูงอายุแปรงฟันด้วยตนเองก่อน นอนร้อยละ ๗๐.๕๘ และผู้สูงอายุได้รับฟันเทียมพระทานจํานวน ๘ ราย ในการจัดกิจกรรมในชมรมแต่ละครั้ง มีการบูรณาการงานทันตสุขภาพเข้ากับกิจกรรมการดูแลสุขภาพ กิจกรรมสันทนาการ รวมไปถึงกิจกรรมตามประเพณีต่างๆ เพื่อความราบรื่นในการดําเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพ แบบไม่แบ่งแยกออกจากส่วนอื่นในวิถีชีวิตของผู้สูงอายุ

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๖

ชมรมผู้สูงอายุหนองหล่ม อําเภอดอกคําใต้ จังหวัดพะเยา การส่งเสริมสุขภาพช่องปากและการป้องกันโรคในช่องปาก ในชมรมผู้สูงอายุตําบลหนองหล่ม มีกิจกรรม ต่างๆ ได้แก่ ก. จัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพในช่องปากโดยผู้สูงอายุ ปีละ ๒ ครั้ง - จัดอบรมให้ความรู้ผู้สูงอายุแกนนํา ทุกหมู่บ้าน จํานวน หมู่ละ ๕ คน รวม ๔๕ คน - ผู้สูงอายุร่วมกันสํารวจและจัดทําฐานข้อมูลสุขภาพช่องปาก ๗๔๗ คน - ฝึกทักษะการทําความสะอาดช่องปาก - บริการส่งเสริมป้องกัน รักษาและฟื้นฟูช่องปาก - ส่งต่อเพื่อเข้ารับการรักษาทางทันตสุขภาพ ที่โรงพยาบาล - การแปรงฟันในช่วงหลังการออกกําลังกายทุกวัน

การสาธิตการแปรงฟัน/การแปรงฟันหลังการออกกําลังกาย

ข. การจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก - จัดประกวดฟัน - จับคู่ตรวจฟัน - ถ่ายทอดประสบการณ์ - เดินปั่นจักรยานไปแนะนําผู้สูงอายุเรื่องการดูแลช่องปาก - จัดบอร์ดให้ความรู้เรื่องการดูแลช่องปาก

ค. จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ - ศึกษาดูงานนอกสถานที่ - เข้าร่วมประชุมด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

ง. มีข้อมูลสุขภาพช่องปาก

จ. ประสานงานกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ให้การสนับสนุนโครงการการดูแลช่องปากผู้สูงอายุ ๑ โครงการ ร่วมกับโครงการเยี่ยมบ้าน

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๗

ชมรมผู้สูงอายุบานไม่รู้โรย หมู่ ๓ ตําบลบ้านป้อม อําเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย เนื่องจากสุขภาพช่องปากเป็นเพียงมิติหนึ่งของการมีสุขภาพดี ดังนั้น การดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพใน ช่องปากจึงจําเป็นต้องส่งเสริมสุขภาพอย่างองค์รวม (Holistic Health) ไม่มองเพียงแต่ปัญหาเฉพาะภายในช่อง ปาก โดยการทํางานกับชุมชนควรยึดหลัก Positive Approach หรือการมองชุมชนในเชิงบวก โดยดึงเอาศักยภาพ ของชุมชนออกมาไม่มองเพียงแต่ปัญหาของชุมชน และเสริมสร้างศักยภาพของชุมชน (Empowerment) เพื่อให้ ท้ายที่สุด ชุมชนสามารถดูแลตนเองได้ ภายใต้การมีส่วนร่วมของชุมชน ชมรมผู้สูงอายุ หมู่ที่ ๓ ตําบลบ้านป้อมได้ นําแนวคิดดังกล่าวมาเป็นฐานคิดในการดําเนินงาน โดยมีผลการดําเนินงานดังต่อไปนี้ ๑. การจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ๑.๑ แกนนําผู้สูงอายุได้รับการพัฒนาศักยภาพเรื่องการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดยแกนนําผู้สูงอายุ สามารถตรวจสุขภาพช่องปากให้กับสมาชิกชมรมผู้สูงอายุได้และเป็นต้นแบบให้กับชมรมผู้สูงอายุอื่นในการทํา กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เช่น การแปรงฟันที่ถูกวิธี ๑.๒ สมาชิกชมรมฯ มีส่วนร่วมในการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ในวันมหกรรมสุขภาพผู้สูงอายุ ตําบลบ้านป้อม เมื่อ ๒๐ ตค.๕๓ ได้รับการสนับสนุนจากองค์การบริหารส่วนตําบลบ้านป้อม มีการจัดนิทรรศการ ส่งเสริมทันตสุขภาพ ตอบปัญหาทางทันตสุขภาพ โดยผู้เข้าร่วมกิจกรรมเป็นผู้สูงอายุในพื้นที่ตําบลบ้านป้อม ๒. จัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก คือ ๒.๑ ชมรมผู้สูงอายุจัดมุมความรู้ทางด้านทันตสุขภาพที่ รพ.สต.บ้านป้อม เป็นแหล่งให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุ ที่มาออกกําลังกาย และประชาชนทั่วไปที่รับบริการที่ รพ.สต.บ้านป้อม ๒.๒ สมาชิกชมรมผู้สูงอายุมีการดําเนินชีวิตตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง ตามรอยเท้าพ่อ โดย ปลูกผัก ปลอดสารพิษ ตําข้าวซ้อมมือไว้กินในครัวเรือน และแบ่งปันให้เพื่อนบ้าน พร้อมทั้งจําหน่าย ๓. มีการเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุมีการเรียนรู้กันเองในชุมชน เช่น กิจกรรมการแลกเปลี่ยน เรียนรู้ เรื่อง ทําอย่างไรให้มีสุขภาพฟันดี โดยการพูดคุยกันระหว่างสมาชิกในชมรม เช่น ถามคนที่มีฟันดีไม่ผุว่าทํา อย่างไรให้ฟันไม่ผุหรือใส่ฟันปลอมแล้วดีไหมอย่างไร ดูแลยากไหม เป็นต้น ๓.๑ สมาชิกชมรมผู้สูงอายุ เยี่ยมสมาชิกที่เจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรัง และผู้พิการเพื่อให้กําลังใจ และ ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน อีกทั้งติดตามเยี่ยมให้คําแนะนํา และหาวิธีแก้ไขกรณีที่ผู้ป่วยกินยาไม่ถูกต้อง ๓.๒ สมาชิกชมรมผู้สูงอายุใช้นวตกรรมเปลือกผลไม้แก้วมังกรย้อมสีฟันแทนเม็ดสีย้อมฟัน ในกิจกรรม แปรงฟันก่อนออกกําลังกายทุกวัน ๔. ข้อมูลสุขภาพช่องปากสมาชิกชมรม ผลการสํารวจสภาวะทันตสุขภาพปี ๒๕๕๔ พบฟันผุร้อยละ ๒๗.๓๘ เหงือกอักเสบร้อยละ ๑๔.๒๘ ผู้สูงอายุมีความรู้ในการดูแลสุขภาพช่องปากร้อยละ ๙๓ จากก่อนดําเนินงาน ร้อยละ ๖๘ ๕. ชมรมผู้สูงอายุเป็นแหล่งดูงาน/เรียนรู้ให้กับชมรมผู้สูงอายุอื่นๆ กิจกรรมการออกกําลังกายสัญจร ก่อนการออกกําลังกาย (รําไม้พลอง) แกนนําผู้สูงอายุจะให้ความรู้ทันตสุขภาพแก่สมาชิกก่อน เช่น การดูแลรักษา ฟันปลอม การแปรงฟันที่ถูกวิธี ทําให้เกิดชมรมต้นแบบการนําออกกําลังกาย (รําไม้พลอง) ได้รับเชิญเป็นชมรม ต้นแบบให้ชมรมผู้สูงอายุในหมู่บ้านอื่น เวียนไปครบทุกหมู่บ้านใน ต.บ้านป้อม

๖. กิจกรรมจิตอาสาเล่านิทานเด็กเล็ก มีนวัตกรรม คือ ทีวีมือถือสื่อเล่านิทานเด็กเล็ก เพราะด้วยนิทาน มีราคาที่ค่อนข้างแพง ชมรมผู้สูงอายุจึงมีความคิดสร้างสื่อเองเพื่อประหยัดค่าใช้จ่าย ผู้สูงอายุจะเวียนเล่านิทานให้ เด็กในศูนย์เด็กเล็กทุกแห่ง ๕ ศูนย์ในตําบลบ้านป้อม เด็กๆ ในชุมชนชอบมาก ทําให้ผู้สูงอายุรู้สึกว่าตนเองมี ความสามารถและมีคุณค่า ผลที่เกิดขึ้นกับผู้สูงอายุทางด้านสุขภาพช่องปาก สุขภาพ ความสุข และคุณภาพชีวิต ผลการดําเนินงานส่งเสริมสุขภาพในช่องปากของชมผู้สูงอายุที่ทําเกิดกิจกรรมในการส่งเสริมทันตสุขภาพ อย่างต่อเนื่อง และหลากหลาย ส่งผลให้ผู้สูงอายุหมู่ที่ ๓ มีอัตราป่วยเป็นโรคฟันผุ ๒๗.๓๘ ในปี ๒๕๕๔ ไม่เพิ่มขึ้น ไปจากปี ๒๕๕๓ อัตราโรคเหงือกอักเสบ ร้อยละ ๑๔.๒๘ ลดลงจากปี ๒๕๕๓ ร้อยละ ๑๑.๒ ส่วนในด้านพฤติกรรม ทันตสุขภาพ พบว่า ผู้สูงอายุมีความรู้ในการดูแลสุขภาพช่องปาก ร้อยละ ๙๓ ทั้งนี้ปัญหาสุขภาพช่องปากจัดเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่มีสําคัญกับสุขภาพและเป็นโรคเรื้อรังที่พบบ่อยใน กลุ่มผู้สูงอายุ การมีปัจจัยเสี่ยงร่วมกันระหว่างโรคเรื้อรังกับโรคในช่องปาก เช่น โรคปริทันต์กับเบาหวาน ซึ่งจากผล การดําเนินงานดังกล่าวส่งผลให้สามารถลดปัจจัยเสี่ยงและป้องกันโรคเรื้อรังจะทําให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพยืนยาวขึ้น และมีคุณภาพชีวิตดีขึ้น รวมทั้งการเข้ามามีส่วนร่วมของชมรมผู้สูงอายุ ในการพัฒ นาชุมชน เป็นการเพิ่มความ ภาคภูมิใจในตนเองของชมรมผู้สูงอายุ การที่สมาชิกทุกคนในชมรมผู้สูงอายุเป็นต้นแบบด้านส่งเสริมทันตสุขภาพนั้น ก่อให้เกิดโอกาส มีการสื่อความหมาย และเข้าใจข้อมูล เหตุผลได้ดี ทําให้ชุมชนสามารถแยกแยะความต้องการ และ พัฒนาความสนใจร่วมกัน อันจะนําไปสู่การร่วมดําเนินการ หรือกิจกรรมใดๆ เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย การส่งเสริม การมีส่วนร่วมในทุกๆ กิจกรรม รูปกิจกรรมชมรมผู้สูงอายุบานไม่รู้โรย ต.บ้านป้อม จ.สุโขทัย

งานมหกรรมสุขภาพผู้สูงอายุ ตําบลบ้านป้อม

ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากระดับเขต เขต ๑๘

ชมรมผู้สูงวัยเทศบาลลานกระบือ อําเภอลานกระบือ จังหวัดกําแพงเพชร ผลการดําเนินงานของชมรมผู้สูงอายุเทศบาลลานกระบือ ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ครอบคลุม ตามเกณฑ์ชมรมผู้สูงอายุดีเด่นด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ๕ ข้อ ดังต่อไปนี้ ๑. จัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดย ผู้สูงอายุ อย่างน้อยปีละ ๒ ครั้ง - มีการให้ความรู้ เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก ฝึกแปรงฟัน และตรวจสุขภาพช่องปากแก่ สมาชิกในชมรมฯ โดยทันตบุคลากร - มีรูปแบบ การเยี่ยมบ้าน ผู้สูงอายุ กลุ่ม ๒ (ติดบ้าน) และกลุ่ม ๓ (ติดเตียง) โดย อาสาสมัคร สาธารณสุข (อสม.) อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ (อผส.) ในเรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก - จัดกิจกรรมแปรงฟันหลังอาหารกลางวันและบ้วนปาก ด้วยน้ํายาบ้วนปากสมุนไพร ทุกวันที่มี การประชุมในชมรมฯ (ทุกวันอังคาร) ๒. จัดสิ่งแวดล้อมให้เอือ้ ต่อการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก - มีการจัดตั้งกองทุนแปรงสีฟันยาสีฟัน (สมาชิกทุกคนมีอุปกรณ์แปรงฟัน) - มีการจัดมุมความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก - มีการจัดทําที่เก็บแปรงสีฟันไว้ในชมรมฯ ๓. มีการเรียนรู้ในชมรมผู้สูงอายุ - มีการไปแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่ ศูนย์อนามัยที่ ๙ - มีการผลิตน้ํายาบ้วนปากสมุนไพรไว้ใช้กันเองภายในชมรม / จําหน่าย ให้กับสมาชิกในชมรม เเละประชาชนทั่วไป - มีแกนนําผู้สูงอายุด้านทันตสุขภาพออกให้ความรู้เด็กในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ๔. มีข้อมูลสุขภาพช่องปากสมาชิกชมรมผู้สูงอายุที่ทันสมัย - จํานวนสมาชิก ทั้งหมด ๒๗๓ คน - จํานวนสมาชิก ทัง้ หมด ที่ได้รับการตรวจฟัน ๑๓๕ คน สรุปสภาวะช่องปาก จํานวนฟันมากกว่า ๔ คู่สบ จํานวน ๔๗ คน คิดเป็นร้อยละ ๑๗.๒๘ (แท้+แท้/แท้+ เทียม/เทียม+เทียม) ๕. เป็นแหล่งศึกษา/ดูงาน/เรียนรู้ของชมรมฯ ทั้งภายในจังหวัด และจากต่างจังหวัด ภาคีเครือข่ายที่ เกี่ยวข้อง ด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ได้แก่ สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดกําแพงเพชร อบต.ลาน กระบือ อบต.หนองหลวง และ อบต.บึงทับแรต