Bijlage 4 1801 pres nfw mei 2013

IN SINGEL EN WAL: BIODIVERSITEIT VAN HET COULISSELANDSCHAP VAN DE NOARDLIKE FRYSKE WÂLDEN Ernst Oosterveld, Nico Beemster, Lisette Heikoop, Marten Sikkema, Klaas van der Veen (A&W), Gerrit Tuinstra, Martijn Bakker, Foppe van der Meer (LBF)

DOELSTELLING: 1. In beeld brengen bijzondere natuurwaarden coulisselandschap NFW 2. Monitoren 3. In beeld brengen effecten van beheer

BIJZONDERE NATUURWAARDEN Definitie: • Natuurwaarden die naar landelijke of Noordnederlandse maatstaven bovengemiddeld voorkomen in NFW Volgens literatuur: 1. Houtwalvogels 2. Aantal hogere planten en mossen 3. Vleermuizen 4. Egel 5. Kleine marterachtigen 6. Ongewervelden? Nachtvlinders, loopkevers, hooiwagens, mieren e.a.

RESULTATEN 2012 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Broedvogels Hogere planten, varens en mossen Vleermuizen Egel Kleine marterachtigen Ongewervelden: Nachtvlinders, loopkevers, hooiwagens, mieren e.a.

BROEDVOGELS Typische houtwalvogels • • • • • •

Gekraagde roodstaart Spotvogel Grasmus, Tuinfluiter Braamsluiper Grote lijster

Bosvogels Struweelvogels 26 doelsoorten

bosvogels

struweelvogels

BROEDVOGELS 2012 • •

Toestand 2012 Historische vergelijking met wallen 1975/ singels 1989

2,5

2

VERSCHIL WALLEN EN SINGELS 2012

X= Y

1,5

Wk 1

Tu

Gm S F

Km

GKR

0,5

BS

Pm

) k / rp (b g s u o tn h lc id m e G

BKR GBS GRL

0 0

0,5

1

1,5

2

Gemiddelde dichtheid in houtwallen (brp / km houtwal)

2,5

BROEDVOGELS 2012 Historische vergelijking •

Houtwallen 1975  2012: dichtheid bosvogels verdubbeld

•

Houtsingels 1989  2012: dichtheid bos- en struweelvogels met 30-80% afgenomen

2,5

Wk

Km

X= Y

2

INVLOED BOELENSLAAN 1,5

Pm GKR 1

BKR

F

0,5

S

GBS ) g u k / rp (b a s o B tn h lc id m e G

Gm

Tu

BS

0 0

0,5

1

1,5

2

Gemiddelde dichtheid in overige houtsingels (brp / km houtsingel)

2,5

HOUTWALVOGELS 2012 Spotvogel

• •

In singels 5 x hogere dichtheid dan in wallen 1990-2011 landelijk - 40%, NFW + 200-500 %

foto: natuurfoto zeevang

HOUTWALVOGELS 2012 Gekraagde roodstaart

• •

In NFW 1,5 – 5 x hogere dichtheden dan elders in NL Landelijk en in wallen NFW stabiel , afname in singels NFW

FIJNPROEVER 2012

Foto vogeltrackers.nl

• Indicator van landschap met rijke levensgemeenschap

Foto’s Landschapsbeheer Friesland

BROEDVOGELS 2012 Conclusies 1. Houtwallen herbergen 2 x hogere dichtheden dan houtsingels, 2. Dichtheden wallen zijn toegenomen, dichtheden singels zijn afgenomen Geldt vooral voor bosvogels Is mogelijk veroorzaakt door intensivering landschaps-onderhoud sinds jaren 90 3. Bijzondere status van NFW voor houtwalvogels wordt bevestigd (Gekraagde roodstaart, Spotvogel) 4. Oorzaken? ďƒ nader onderzoek

HOGERE PLANTEN, VARENS EN MOSSEN • • • • •

Soorten van droog schraalgrasland + hei Varens Havikskruiden Bramen Rozen

•

Mossen en levermossen (o.a. Appelmos)

• • •

M.m.v. Plantewurkferbân FFF Bijzondere soorten beschreven in 30 permanente kwadraten van ca 25 x 2 m Geschikt voor monitoring

HOGERE PLANTEN, VARENS, MOSSEN 2012 Conclusies •

Houtwallen zijn soortenrijker dan houtsingels: 25 vs 17 soorten per opname

•

Houtwallen: planten van droog schraalgrasland, varens, mossen

HOGERE PLANTEN, VARENS, MOSSEN 2012 Conclusies •

Houtwallen zijn soortenrijker dan houtsingels: 25 vs 17 soorten per opname

•

Houtwallen: planten van droog schraalgrasland, varens, mossen, Houtsingels: bramen (21 soorten), rozen (4 soorten)

HOGERE PLANTEN, VARENS, MOSSEN 2012 Conclusies •

Houtwallen zijn soortenrijker dan houtsingels: 25 vs 17 soorten per opname

•

Houtwallen: planten van droog schraalgrasland, varens,

mossen,

Houtsingels: bramen (21 soorten), rozen (4 soorten) •

Soorten van droog schraalgrasland komen vooral voor op geërodeerde houtwallen

•

NFW is nationaal en internationaal bolwerk voor Gewoon appelmos, 5 soorten bramen en 3 soorten rozen

•

2 soorten bramen komen nergens anders ter wereld voor: Rubus horridifolius, R. frieslandicus

VLEERMUIZEN 2012 • • •

12 gebieden 128 telpunten juli, september

VLEERMUIZEN 2012

• •

246 exemplaren = gemiddeld 1,9 per telpunt Gemiddeld 5,5 vliegbewegingen per telpunt

VLEERMUIZEN 2012 •

Vleermuizen op 81% van de telpunten

Conclusies • • • •

Veel vleermuizen in de coulissen Vergelijking met andere biotopen en gebieden moet nog Eerste analyse: geen verschil tussen wallen en singels Tweekleurige vleermuis is landelijk bijzonder

ONGEWERVELDEN 2012 Verkennend onderzoek naar: • Nachtvlinders • Diverse kevergroepen • Diverse groepen Vliesvleugeligen • Wantsen • Hooiwagens

d.m.v. potvallen (10 houtwallen), vangtent, kunstlicht e.a.

April - oktober • •

Determinaties m.m.v. European Invertebrate Survey, Leiden (EIS) Nog niet alles op naam gebracht

ONGEWERVELDEN 2012 Nachtvlinders • • • •

34 veldbezoeken Onderzoek niet volledig Landelijk 2.300 soorten NFW 440 soorten

ONGEWERVELDEN 2012 Nachtvlinders

ONGEWERVELDEN 2012 Nachtvlinders •

Rupsen van de 50 meest algemene soorten leven vooral op bomen, struiken (26 soorten) en kruiden (22 soorten)

Vergelijking Friese landschappen • NFW 23 exclusieve soorten • Bos 26 • Heide 36 • Moeras 13

ONGEWERVELDEN 2012 Orde

Aantal families

Aantal soorten

Nachtvlinders

40

440

Kevers

8

62

Hooiwagens

2

14

Tweevleugeligen

4

36

Vliesvleugeligen

7

98

Waaiervleugeligen

1

1

Wantsen

7

14

Totaal

69

665

ONGEWERVELDEN 2012 Conclusies status NFW •

Onderzoek nog maar net begonnen

Nachtvlinders • Exclusieve soorten NFW zijn landelijk niet bijzonder • Enkele soorten voornamelijk in Noord NL, Satijnvlinder en ‘Chinese letter’ landelijk zeldzaam of schaars Wilde bijen • Enkele (recent) nieuwe soorten voor Fryslân Mieren • Behaarde bosmier landelijk beschermd • Meest noordelijke waarneming ooit van de Gewone drentelmier

ALGEMENE CONCLUSIES 2012 1. De coulissen herbergen een grote biodiversiteit 2. De NFW onderscheiden zich (inter)nationaal door: • Houtwalvogels • Enkele soorten bramen, rozen • Gewoon appelmos • Tweekleurige vleermuis • Aantallen vleermuizen?

• Diversiteit aan ongewervelden?

3. Houtwallen zijn rijker aan bos- en struweelvogels, hogere planten, varens en mossen dan singels 4. Houtsingels zijn rijker aan bramen en rozen 5. Samenstelling en onderhoud lijken van grote invloed (bosvogels, schraalgraslandplanten, nachtvlinders)

WENSELIJK ONDERZOEK 1. Relatie kwaliteit van singels en wallen en voorkomen broedvogels • Bos- en struweelvogels • Gekraagde roodstaart (houtwalvogels) Belangrijke stap in GLB-pilot 2. Relatie kwaliteit en andere soortgroepen 3. Voortzetten monitoring planten, broedvogels, vleermuizen 4. Uitbreiden onderzoek ongewervelden 5. Start monitoring Egels, kleine marterachtigen