Boeren in balans 10 jaar werkprogramma nov 2014

Boeren in Balans – november 2014 – jaargang 7 – nummer 11

Boeren in Balans in de Noardlike Fryske Wâlden

THEMANUMM E

R

10 jaar werkprogramma ‘De NFW hat kriich en fisy’

Gebiedsgedeputeerde Johannes Kramer

Bundeling van krachten in Noordoost-Fryslân Marga Waanders, voorzitter ANNO-themagroep

NFW blij met rol binnen ANNO Douwe Hoogland en Attje Meekma

VERDER IN DIT NUMMER: Intentieverklaring, Roelof Bos over groenblauwe diensten, Anne Schelhaas waardeert samenwerking, Aaltje Rispens over waterwerkzaamheden, werkprogramma in uitvoering, ‘groene inbreng’ van Hans van der Werf, Jan Boelen: ‘NFW heeft voorbeeldrol’, Jaap Verhulst weet NFW te vinden, Alwin Gerritsen: ‘veldlaboratorium niet vanzelfsprekend’.

INHOUDSOPGAVE Pagina 3 Pagina 4 Gedeputeerde Johannes Kramer over samenwerking

Pagina 5 Roelof Bos: ‘Uniek karakter NFW’

Pagina 6 De rol van LTO Noord

Pagina 7 Wetterskip Fryslân

In 2005 is voor de Noardlike Fryske Walden een werkprogramma geschreven met maar liefst 30 programmapunten. Gekoppeld aan het werkprogramma zit een intentieverklaring van gebiedspartijen. Deze partijen hebben hun handtekening gezet om in tien jaar erop toe te zien dat het werkprogramma wordt uitgevoerd. Het zetten van de handtekening voor dit werkprogramma was negen jaar geleden best nog wel een stap. Toenmalige en wijlen gedeputeerde Anita Andriesen heeft deze partijen met zachte druk zover gekregen. Dit is wat de vereniging en de gedeputeerde voor ogen had, een gebiedproces van onderen op om daarmee het gebied te ontwikkelen. Wat een vooruitziende blik. De stuurgroep met bestuurders was gevormd, ondersteund door een ambtelijke werkgroep die werd voorgezeten door een boer, uniek in Nederland. Er is met verve door de opgerichte themagroepen en partijen aan gewerkt. De uitkomsten kunt u lezen in deze editie van Boeren in Balans.

VOORWOORD

Intentieverklaring NFW

10 jaar gebiedsgeschiedenis en trekkracht

besteedt werk uit

Pagina 8 Werkprogramma in uitvoering

Pagina 14 Inbreng Friese Milieu Federatie

Pagina 15

Later is gebleken dat de aanpak en de ontstane organisatie uitstekend als voertuig gebruikt kon worden als uitvoeringorgaan van het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Walden en bovendien als opmaat naar de huidige organisatie van Agenda Netwerk Noordoost (ANNO). Een geleidelijke overgang van de prestatieovereenkomst naar een nieuwe positie in de ANNO-structuur wordt door de NFW gezien als vanzelfsprekend. De NFW als uitvoeringsorgaan in het groenblauwe dossier is daarbij een logisch gevolg gezien de werkzaamheden die plaatsvinden vanuit het collectief.

Ik ben bijzonder verheugd dat ik u deze Boeren in Balans mag aanbieden bij mijn afscheid van de NFW. Het is een prachtig proces geweest wat veel heeft opgeleverd voor de streek. Ik ben u zeer erkentelijk voor de positieve samenwerking.

Projecten met Landschapsbeheer Friesland

Pagina 16

Veel leesplezier en het gaat u goed.

Douwe Hoogland, voorzitter Noardlike Fryske Wâlden

Ministerie EZ weet

Boeren in Balans is een uitgave van de vereniging Noardlike Fryske Wâlden (NFW). Het magazine verschijnt te hooi en te gras.

NFW te vinden

Pagina 17 Wageningen UR

Pagina 18 Goed gevoel bij overdracht Hoogland - Meekma

PAGINA 2 - Boeren in Balans - november 2014

COLOFON

Onderzoek door

Noardlike Fryske Wâlden Postbus 24, 9250 AA Burgum Florynwei 3, 9251 MP Burgum (0511) 54 85 96 info@noardlikefryskewalden.nl www.noardlikefryskewalden.nl

Teksten Ingrid van Huizen (NFW), Paul Loonstra, Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar, Klaas Jan van Dellen Eindredactie Paul H. Loonstra pers- en communicatiebureau, Buitenpost Vormgeving Custard on & offline communicatie, Buitenpost Foto’s NFW, Paul Loonstra en Klaas Jan van Dellen

@VerenigingNFW Overname van artikelen en foto’s is alleen toegestaan na toestemming van de Noardlike Fryske Wâlden.

Druk Rekladruk, Gytsjerk, in een oplage van 1500 stuks

8 april 2005

Ondertekening intentieverklaring uniek moment Op 8 april 2005 is in Burgum de intentieverklaring Noardlike Fryske Wâlden (NFW) ondertekend. Een uniek moment waarmee de betrokken organisaties toezegden dat zij de bijzondere kwaliteiten van de NFW willen behouden en versterken. Hoe kwam deze intentieverklaring tot stand en wat werd er mee beoogd?

De aanzet werd gegeven door Cees Veerman, destijds minister van LNV. Tijdens de viering van het tienjarige bestaan van de Vereniging Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer Achtkarspelen in 2002, verklaarde hij gaarne bereid te zijn om een gebiedscontract aan te gaan met de bij de NFW aangesloten agrarische natuurverenigingen en andere organisaties uit de regio. Deze handschoen pakte de vereniging NFW op en is het overleg gestart met LTO Noord(-afdelingen), gemeenten, provincie Fryslân, (voormalige) ministeries van LNV en VROM, Wageningen UR, Wetterskip Fryslân en natuur- en milieuorganisaties.

De weg geëffend Dit was het begin van een samenwerking om de gebiedskwaliteiten en het perspectief van de agrarische sector in de NFW te versterken.

Er is een stuurgroep opgezet onder voorzitterschap van wijlen gedeputeerde Anita Andriesen. Stuurgroepsecretaris Bert Wijnsma blikt terug. “Zonder andere instanties en personen tekort te doen, kan worden gezegd dat Anita met het ministerie van LNV-Noord een stuwende kracht achter deze prachtige, vernieuwende vorm van gebiedsgerichte samenwerking is geweest. Met wijlen voorzitter van de vereniging NFW, Geale Atsma, is door hen de weg geëffend. De beginperiode was voor de partijen wel een gewenningsproces.

Uiteindelijk groeide iedereen naar elkaar toe en konden onderwerpen integraal op de agenda worden gezet. Ook gemeenten trokken samen op.” Volgens Wijnsma was Andriesen erg onder indruk van de kracht en georganiseerdheid van de streek. En de sterke wil van de vereniging NFW om zelf (mee) de toekomst te willen bepalen door voorop te lopen in veel ontwikkelingen. “De stuurgroep Nationaal Landschap NFW zou men nu een bijzondere vorm van horizontale samenwerking noemen. Volgens mij en gelukkig met mij vele anderen is dit de enige en juiste weg om in de streek zaken voor elkaar te krijgen. Deze lijn is voortgezet in Agenda Netwerk Noordoost (ANNO), waarbij loslaten en vertrouwen essentieel is.

Het groenblauwe thema is nu ook onderdeel

geworden van ANNO 2.0. Ik spreek de wens uit dat deze groenblauwe verbreding ook tot een gedragen agenda van en voor de streek zal leiden”, aldus Wijnsma.

Trekkersrol Aan de intentieverklaring is een werkprogramma gekoppeld over natuur en landschap, landbouw, milieu en water, regionale economie en de sturing binnen het gebied. Hieraan zijn dertig uitvoeringspunten gekoppeld. De vereniging NFW kreeg de taak om als hoofdtrekker het totale werkprogramma, de coördinatie en begeleiding van de thema’s te leiden.

Daarnaast zijn er per organisatie afspraken gemaakt over de trekkersrol per uitvoeringspunt.

Jaarlijks is de voortgang geëvalueerd en zijn de doelstellingen voor het jaar erop bijgesteld.

De adviezen van de themagroepen en het ambtelijk overleg zijn uiteindelijk afgewogen en beoordeeld in de stuurgroep.

Specifieke aandacht kreeg de realisatie van het Nationaal Landschap. De titel werd in 2005

door het ministerie aan het gebied gegeven en is overgenomen in het provinciale streekplan Fryslân. Met de term ‘behoud vanuit ontwikkeling’ wordt ingezet op het duurzaam in stand houden van het unieke gebied, waarbij iedereen zich bewust is dat de agrarische sector hier de grootste drager van is.

De intentieverklaring en het werkprogramma hebben gefungeerd als samenwerkingsvorm waarbij de initiatieven en uitvoering van projecten in belangrijke mate in handen waren van het gebied zelf. Hierdoor functioneerde het als een vliegwiel. Met een werkwijze, van onderop, zijn nieuwe activiteiten en projecten ontplooid en beleidsvoorstellen geformuleerd.

Hiermee heeft provincie Fryslân een tienjarige investering gedaan, die paste bij de werkwijze om samen met de streek programma’s te maken voor het landelijke gebied. Een investering die zichzelf dubbel en dwars heeft terugverdiend.

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 3

Hoogtepunten Bij zijn kennismaking met het gebied merkte hij dat het kleinschalige landschap en agrarische natuurbeheer hier prima samenvalt. “It agrarysk natuerbehear wurdt stevich droegen troch de boeren en de mienskip. De Noardlike Fryske Wâlden hat in unyk lânskip, ek wat minsken en mentaliteit oanbelanget.

Ik sjoch rûnom yn Europa net sa’n unyk gebiet as hjir en ek net in moaier gebiet.”

Kramer roemt de geslaagde uitvoering van de pilot voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). “Dat ha sy mei kriich en fisy oppakt. De NFW hat dúdlik makke hoe’t de teory fan it nije GLB yn de

‘De NFW draacht by oan in goede leefomjouwing yn Noardeast-Fryslân.’ praktyk útpakt. Ek foar my persoanlik wie dat hiel ferhelderjend.” Volgens Kramer is de GLB-pilot met daaraan gekoppeld het onderzoek naar de bijzondere biodiversiteit in het gebied een van de hoogtepunten uit het werkprogramma. De uitkering van beheergelden voor het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden was daarentegen een debacle.

Woon- en werkklimaat

Gebiedsgedeputeerde Johannes Kramer

‘De NFW hat kriich en fisy’ De band tussen de vereniging NFW en de provincie Fryslân is goed.

Dat bleek de afgelopen tien jaar. Gebiedsgedeputeerde Johannes Kramer betitelt de samenwerking als professioneel en reëel. “De NFW stelt har stevich op, mar noait easkjend.”

Mede dankzij wijlen gedeputeerde Anita Andriesen is de intentieverklaring in 2005 tot stand gekomen. “Als provincie steunen we het streven van de NFW om verder te werken aan een duurzame economische landbouw samen met een verantwoord beheer van de specifieke natuur- en landschapswaarden in het gebied”, zei ze destijds. Na Andriesen en Konst is nu gebiedsgedeputeerde Kramer voorzitter van de stuurgroep rond het werkprogramma.

De provincie Fryslân waardeert hetgeen de

PAGINA 4 - Boeren in Balans - november 2014

vereniging NFW in tien jaar heeft bereikt. Het valt de gedeputeerde op dat er vaak buiten de provincie over de vereniging wordt gesproken en dat de NFW voorop loopt. “De NFW set de toan yn Fryslân en is in foarbyld foar oare kollektiven yn it hiele lân”, aldus Kramer. Het is vooral de gedrevenheid van het bestuur, de bureaumedewerkers, maar ook de leden die hem opvalt. “De NFW is in profesjonele organisaasje. It buro ûnder lieding fan Ingrid van Huizen hat it yn ‘e fingers.”

De strijd om de budgetten blijft altijd lastig, erkent Kramer. Het ideaalbeeld om voor elk gebied een eigen regeling in het leven te roepen, is te ingewikkeld. “It is nearne gelyk.

Dêrom wolle wy binnen de rigels dochs genôch romte kreëarje foar inisjativen.” De gedeputeerde zou het liefst langdurige contracten met collectieven willen afsluiten.

Hiervoor bestaat nu nog geen mogelijkheid, maar het zou duidelijkheid aan de boeren kunnen geven omdat ze dan voor twintig of dertig jaar weten waar ze aan toe zijn. Ook zelfregulering is een punt waarvoor hij zich sterk maakt. “Minder administrative lêsten en minder rompslomp foar de boeren. Dêr wol ik my foar ynsette as ik nei de ferkiezings in nije perioade krij.” Kramer ziet voor de NFW ook een rol weggelegd bij het tweede uitvoeringsprogramma van Agenda Netwerk Noordoost, waarbij de inzet een goed woon- en werkklimaat is. “Dêr heart út soarte ek in goede leefomjouwing yn NoardeastFryslân by. Dêr draacht de NFW gâns oan by. It soe moai wêze dat dat mear en breder wurdearre waard.” De gedeputeerde adviseert het bestuur tot slot door te gaan met het etaleren van de effectiviteit van de vereniging. “Dat is ek in tip oan de nije foarsitter frou Meekma.”

Roelof Bos, wethouder gemeente Dantumadiel

Inzetten op samenwerking groenblauwe diensten “De NFW is van een groep hardwerkende mensen geëvolueerd tot een professioneel gestructureerde organisatie”, zegt Roelof Bos, wethouder van de gemeente Dantumadiel. Volgens hem is het dé partij geworden voor landschapsbeheer in Noordoost-Fryslân. Bos onderstreept het gevoel dat de organisatie met verschillende partijen, waaronder de betrokken gemeenten, moet samenwerken om de unieke Wâlden te behouden en promoten.

Informatievoorziening is volgens Bos belangrijk. “Ik noem als voorbeeld dikwijls Frankrijk. Ik zie daar bij natuurgebieden altijd informatieborden staan, erg handig. Een dergelijk initiatief hebben we bij Drachten en Nijega, daar staan borden van de Noardlike Fryske Wâlden die in samenwerking met de ANWB zijn geplaatst”, zegt Bos. Dergelijke kleine initiatieven dragen volgens hem bij aan de herkenbaarheid en promotie van het gebied. De gemeenten in de Noardlike Fryske Wâlden hebben zich de laatste tijd ontwikkeld op het vlak van toerisme, met onder andere de aanleg van fiets- en wandelpaden. “Voor mensen die het gebied van buitenaf bezoeken moet het toonbaar zijn dat het een uniek karakter heeft met veel kwaliteit”, vertelt hij.

Geen sprookjesbos Bos vindt dat de bewoners zich wel eens te weinig realiseren dat ze in een uniek gebied wonen en werken dat grotendeels onderhouden wordt door agrariërs. “Het is voor een gemeente niet zo zeer de taak om te bepalen hoe boeren hun werk doen of zouden moeten doen. Als gemeenten moeten we veel meer kijken naar hoe we, met de juiste financiële ondersteuning, het gebied vooruit kunnen helpen. Dus kijken we ook naar initiatieven die geen of minder geld kosten maar toch effectief zijn.” Bos vind dat ook bewoners en boeren daar zelf

een verantwoordelijkheid in hebben. Ook met het bestemmingsplan Buitengebied probeert Dantumadiel het unieke landschap te behouden zonder het op slot te zetten.

“Waardevolle percelen en boomwallen zijn in kaart gebracht, daar mag niet zomaar gekapt

‘Het vinden van de juiste financiële kanalen is een uitdaging voor de nabije toekomst.’ worden. Op andere plekken is daar juist wel ruimte voor, dat is ook in de landschapsvisie van de NFW vastgelegd. Deze visie is voor ons een belangrijk instrument.” Bos benadrukt dat de kernkwaliteiten van het gebied behouden moeten blijven, maar dat de NFW ook geen sprookjesbos is: er moet wel ruimte zijn om te kunnen wonen en ondernemen.

met de beperkte gemeentelijke financiële middelen toch veel werk te kunnen verzetten.

Als voorbeeld noemt Bos het project Energie uit Hout. “Het idee was om via dit project de nieuwe brede school in De Westereen te voorzien van een houtgestookte kachel.

Jammer genoeg is het niet van de grond gekomen, maar de techniek is beschikbaar.” In de toekomst ziet Bos voor de vereniging NFW een uitdaging weggelegd in het vinden van beschikbare financiële kanalen om het werk goed te kunnen doen. Daarnaast hoopt hij dat de betrokken gemeenten kunnen inzetten op samenwerking in de ANNO-themagroep groenblauwe diensten. Ook hoopt hij dat de regionale economie zich kan versterken, want ook in Noordoost-Fryslân moet ruimte zijn voor de ondernemer. Volgens Bos verdient de NFW een pluim voor de ontwikkeling van de afgelopen jaren. “Men heeft veel tijd gestoken in verschillende projecten, de organisatie heeft echt een professionele structuur gekregen. Dat is een compliment waard.”

Energie uit Hout “Met de NFW werken we samen op twee niveaus: bestuurlijk en ambtelijk. Als wethouder was ik lid van de stuurgroep, nu heeft mijn college Gerben Wiersma de NFW in portefeuille. Natuurlijk zijn er wel eens verschillen, maar over het algemeen is de samenwerking goed te noemen.” Hij noemt de kracht van de NFW de mogelijkheid om

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 5

ding is een van de punten die is opgenomen in de intentieverklaring die de NFW negen jaar geleden opgesteld heeft. Ook LTO Noord was destijds bij de totstandkoming betrokken. “We wilden vastleggen hoe we in het gebied van de Noardlike Fryske Wâlden zouden moeten gaan samenwerken en in beeld brengen hoe men in de regio boert”, zegt Schelhaas.

‘De NFW weet precies wanneer ze op de trom moet slaan.’

Anne Schelhaas van LTO Noord

‘Goede samenwerking tussen de organisaties’ Hoewel er verschillen van inzicht zijn tussen LTO Noord en de vereniging NFW, is de samenwerking altijd goed geweest. Dat zegt bestuurslid Anne Schelhaas van LTO Noord. Schelhaas kijkt bijna tien jaar na ondertekening van de intentieverklaring terug op wat het werkprogramma heeft opgeleverd en welke rol er voor LTO Noord in het proces is weggelegd.

Melkveehouder Anne Schelhaas uit Blesdijke heeft een bedrijf op enkele kilometers van het natuurgebied Rottigemeente en de Weerribben op de grens van Fryslân en Overijssel. De boerderij staat in een lage veenpolder. Het hoogteverschil met het nabijgelegen Steenwijk is wel zes meter. Het veen maakt het boeren volgens Schelhaas wel eens moeilijk. De waterhuishouding rondom de melkveehouderij is dan ook altijd een punt van aandacht. Zijn

PAGINA 6 - Boeren in Balans - november 2014

ervaringen met het waterbeheer en Wetterskip Fryslân komt van pas in de stuurgroep van de NFW, waarin hij namens LTO Noord is vertegenwoordigd.

Oplossing In het werkprogramma zijn onder andere zaken als waterbeheer, oog voor het milieu en economische vooruitgang in Noordoost-Fryslân vastgelegd. Verbetering van de waterhuishou-

“Daarnaast vonden we het prettig om vast te leggen hoe de samenwerking met de betrokken gemeenten zou moeten zijn. In de kleine tien jaar dat bijbehorende werkprogramma nu bestaat is er heel veel gebeurd, maar vooral rond de vergadertafel. Zo’n verklaring zegt een boer eigenlijk niet zo veel. Boeren met oog voor het behoud van natuurlijke elementen in het landschap is voor een groot deel ook eigen motivatie. Daarom wordt er wat mij betreft ook wel eens iets teveel overlegd, terwijl het soms beter is om de mouwen op te stropen en daadwerkelijk iets te gaan doen.” Als voorbeeld noemt hij een onderzoek naar de vergroting van landbouwpercelen om de kenmerkende elzensingels in het gebied te behouden. “De oplossing en uitkomst van het onderzoek was kinderlijk eenvoudig. Om te voorkomen dat de elzensingels gekapt zouden moeten worden is er bedacht om de bestaande dammen te verbreden, zodat het land bereikbaar blijft voor groot materieel”, zegt Schelhaas. Hij benadrukt dat een dergelijke simpele uitkomst van een onderzoek een effectieve oplossing voor bepaalde problemen kan zijn.

Themagroepen LTO Noord is uitgenodigd om plaats te nemen in verschillende themagroepen van de Noardlike Fryske Wâlden. “Het gaat dan met name om behandeling van thema’s zoals het uitrijden mest op een manier die voor weidevogels en het bodemleven niet schadelijk is, of hoe het beheer van de houtwallen zou moeten zijn. Wij maken deel uit van de Noardlike Fryske Wâlden en de insteek is altijd geweest: je doet het met elkaar. De samenwerking is in de loop van de tijd dan ook altijd goed geweest”, zegt de bestuurder. Toch zijn er tussen beide organisaties ook wel degelijk verschillen van zienswijze, zoals de kijk op de wisselwerking tussen landbouw en haar plaats in de economie. “Maar dat hoort erbij, het gaat erom dat je de procesvorming rondom een bepaald project met elkaar bekijkt zonder dat er al te grote verschillen tussen de beide partijen ontstaan.” Schelhaas vind dat de Noardlike Fryske Wâlden in die besluitvorming dikwijls coulant is geweest. “Ze weten ook precies wanneer ze op de trom moeten slaan.”

Dagelijks bestuurslid Aaltje Rispens van Wetterskip Fryslân

‘Water is drager van het landschap’ “De samenwerking met de NFW is altijd goed geweest”, zegt Aaltje Rispens. Als dagelijks bestuurder is ze werkzaam bij Wetterskip Fryslân, die ruim 5.900 kilometer aan hoofdwatergangen in Fryslân beheert. Het waterschap wil met een aantal pilots kijken welke waterspecifieke onderhoudstaken tegen vergoeding eventueel overdragen kunnen worden aan grondeigenaren in de Noardlike Fryske Wâlden.

“Met het ondertekenen van de intentieverklaring in 2005 hebben we gezegd: nu gaan we samen in het gebied aan de slag, want het water is drager van het landschap in de Noardlike Fryske Wâlden”, aldus Rispens. Onderhoud aan waterwegen staan uitvoerig beschreven in het bijbehorende werkplan. “De taal die gesproken wordt verstaan we als organisaties allebei heel erg goed. De basis is altijd geweest dat we met elkaar aan de slag gaan om van de Noardlike Fryske Wâlden een gebied te maken waar wonen en werken goed samen kunnen gaan, met behoud van natuurlijke elementen. Dat beoogde doel hebben we helder gekregen met alle partijen die de de intentieverklaring hebben ondertekend.”

Ecologische balans Wetterskip Fryslân is al jaren als partner actief betrokken bij de vereniging, met name in de themagroep Landbouw, Milieu en Water.

Rispens zegt dat de kennis die het waterschap heeft over de waterhuishouding in het gebied van groot belang kan zijn voor de NFW, want het onderhoud aan waterwegen in het coulisselandschap vergt een andere aanpak door de inrichting ervan. Minieme hoogteverschillen en de vele elzensingels maken werkzaamheden zoals het baggeren en hekkelen van sloten soms lastig. Daarnaast is het vinden van het juiste ecologisch evenwicht een belangrijk speerpunt voor Wetterskip Fryslân in het gebied, door aandacht te hebben voor

de visstand en bijzondere plantensoorten.

Met waterwerkzaamheden moet ook daar rekening mee gehouden worden. Daarom werkt Wetterskip Fryslân met de Europese Kaderrichtlijn Water, een plan waarin zaken op het gebied van natuurlijk waterbeheer zijn opgenomen. Zo hoopt de organisatie de juiste ecologische balans te vinden, onder meer in de Noardlike Fryske Wâlden.

Pilot Wetterskip Fryslân werkt samen met collectieven, waarmee bepaalde afspraken met grondeigenaren worden gemaakt, zoals het inrichten en onderhouden van natuurvriendelijke oevers, baggeren, hekkelen en verbreden van sloten. Binnenkort start het waterschap met een unieke pilot op het gebied van waterbeheer, die zal plaatsvinden in drie gebieden in de Noardlike Fryske Wâlden.

Het doel is het samenbrengen van meerdere belangen in het gebied: door bepaalde onderhoudswerkzaamheden op het gebied van waterbeheer aan lokale organisaties of grondeigenaren over te laten kunnen zij het beter inpassen in hun bedrijfsvoering.

Als deze betrokken partijen vervolgens ook waterschapsdoelen realiseren is dat voor het Wetterskip Fryslân een prima situatie.

Zo hebben alle betrokken partijen voordeel van de proef, en kan er efficiënt gewerkt worden. Rispens legt uit wat er in de pilot gaat

‘We willen kijken welke waterwerkzaamheden grondeigenaren eventueel zelf kunnen doen’ gebeuren. “In nauw overleg met het waterschap gaat de vereniging NFW gesprekken voeren met boeren en bewoners om te kijken welke waterwerkzaamheden ze zelf eventueel zouden kunnen doen. Hiervoor bestaat de mogelijkheid tot het ontvangen van een financiële bijdrage of een andere vorm van vergoeding, zoals bijvoorbeeld kavelruil. Alleen specialistische werkzaamheden zoals het peilbeheer in de hoofdwaterwegen zullen we altijd zelf blijven doen”, vertelt ze. De pilot vindt plaats in de gebieden rondom Twijzelerheide, It Wytfean bij Jistrum en ten noorden van Burgum.

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 7

Werkprogramma in uitvoering Het werkprogramma is de praktische uitvoering van de intentieverklaring. Er zijn dertig speerpunten verdeeld over de vier aandachtsterreinen met veel onderlinge samenhang. Deze aandachtsterreinen zijn: Natuur en Landschap (inclusief weidevogels), Landbouw, Milieu en Water, Regionale Economie en Slagvaardige Gebiedssturing. Naast deze agrarisch bepaalde aandachtsterreinen speelt de NFW ook een initiërende en organisatorische rol op het terrein van communicatie over het Nationale Landschap en de cultuurhistorische waarden.

Er zijn themagroepen gevormd met vertegenwoordigers van verschillende gebiedspartijen. Elke themagroep hanteert dezelfde werkwijze en kent zijn eigen dynamiek. Hetzelfde geldt voor de speerpunten. Het werkprogramma werd beschouwd als ‘groeidiamant’. Nieuwe speerpunten zijn in de loop van de tijd geformuleerd of afgestoten. Uit de themagroepen zijn activiteiten, beleidsvoorstellen of projecten ontstaan die gevoed en gedragen zijn door de samenwerkende partijen. Bureau Noardlike Fryske Wâlden ondersteunt de themagroepen bij de uitvoering daarvan met de hulp van projectleiders.

Aan de hand van de vier aandachtsterreinen met de speerpunten staat op de volgende pagina’s wat tien jaar ‘van onderop werken’ heeft opgeleverd. Wat zijn de resultaten? Wat ging goed en wat niet?

NATUUR EN LANDSCHAP ‘Het aanpassen van de huidige beheerpakketten aan regionale kenmerken, het opvoeren van en belonen naar kwaliteit en het integreren van tot nu toe ‘vergeten’ natuurwaarden.’ Drie van de eerste speerpunten zijn nauw met elkaar verbonden. Allereerst was de wens om de beheerpakketten aan te kunnen passen aan regionale kenmerken. Het plan was een ‘Woudenpakket’ te maken gebaseerd op de Veldgids Landschapselementen in de Noardlike Fryske Wâlden. De NFW wilde het Woudenpakket omdat drie lijnpakketten naast elkaar veel administratieve rompslomp gaven en om de natuurlijke meerwaarde van de ondergroei te vergoeden.

“Het is niet gelukt om de beheervoorschriften aan te passen tijdens de periode dat de beheerpakketten binnen de PSAN en SNL vielen”, vertelt themagroepvoorzitter Wout van Vulpen. “Het landelijke kader met voorschriften bleef leidend. In de pilot voor het GLB hebben we het Woudenpakket omgezet in een eigen beheerstrategie met pakketvoorwaarden. De pilot heeft geleid tot de landelijke mogelijkheid om als collectief regionale pakketten te ontwikkelen.” De jarenlange vraag hierna leidt er nu eindelijk toe dat bij het collectieve Agrarische Natuurbeheer 2016 regionale beheerpakketten kunnen worden opgesteld. “We onderbouwen vanuit het Woudenpakket onze

PAGINA 8 - Boeren in Balans - november 2014

maatwerkpakketten om hiermee vanaf 2016 te gaan werken.”

Het ‘lelijke eendje’ tussen de zwanen vormen essentiële natuurelementen die ook nu weer buiten de boot dreigen te vallen, zegt Van Vulpen. “Voor de typische overgangsgebieden waar dunnere singels staan en ook voor veel dobben en poelen, die minder goed gekoppeld kunnen worden aan het nieuwe agrarische natuurbeheer 2016, zouden aparte middelen moeten komen voor het behoud van deze cultuurhistorie.”

Biodiversiteit De samenwerking binnen de themagroep heeft geleid tot het project ‘monitoring biodiversiteit’. Het heeft gezorgd voor ecologische onderbouwing van de natuurwaarden in het coulisselandschap. De resultaten zijn via een symposium en de brochure ‘Staat van de Natuur’ breed uitgedragen. “Daarnaast is er een analyse gemaakt van het habitat, die aanknopingspunten hebben opgeleverd hoe we de biodiversiteit kunnen helpen. Ook hebben we hiermee antwoord gekregen om meer te doen met het verbeteren van verbindingen in het landschap en heeft het geleid tot het boek ‘Boer en landschap’, een landschapsvisie voor het gebied. Een toekomstvisie waarmee de landbouw wordt gepositioneerd in relatie met een Nationaal landschap en Europese Wetgeving. Een visie die in de GLB-pilot als beleidsaanbevelingen richting het ministerie is overgebracht.”

“Daarom zoekt de NFW naar aanvullende financiering vanuit de markt.

We hebben de mogelijkheden van een streekrekening onderzocht om zo particuliere inbreng tot meerwaarde te maken. Dat is nu nog niet gelukt”, vertelt hij. Daarnaast is actief onderzocht hoe het onderhoud van de elzensingels en houtwallen gebiedsdekkend en (deels) machinaal kan.

Allereerst is gekeken of houtpellets vergast konden worden. Dit project is uiteindelijk niet geslaagd. Hierna is uitgezocht op welke andere manier de NFW de biomassa tot waarde kan brengen. Via de cascademethode zijn verschillende opties aan het licht gekomen, die echter niet de massa kunnen bedienen. Voor de massa wordt het project ‘Energie uit Hout’ ingezet.

Bestemmingsplannen De Noardlike Fryske Wâlden bestaat uit verschillende landschapstypen.

Van Vulpen: “We hebben gekeken welke flexibiliteit een boer kan hebben binnen een type landschap. We hebben suggesties gegeven hoe een agrariër flexibel kan boeren in het landschap terwijl ook het landschap blijft behouden.” Het is belangrijk dat er ook flexibiliteit in de bestemmingsplannen is ingebouwd. Er is dan ook met de gemeenten gespard over het uniformeren van gemeentelijk beleid.

“Dit bleek een taai, maar welwillend proces. Echter, elke gemeenteraad had het laatste woord.” Er zijn aanbevelingen gedaan richting de stuurgroep over de uniformering van gemeentelijke regels omtrent landschapsonderhoud, het snoeihout en verbranding. Er is verzocht om tot één landschapsbeleidsplan voor de gehele Noardlike Fryske Wâlden te komen om zo ongelijkheden weg te nemen. Daarnaast is er verkend of een singel- en dykswâlencommissie, met als doel een breed gedragen uitvoering van het beleid, meerwaarde kan hebben. Op dit moment lijkt die meerwaarde er niet te zijn. In de GLB-pilot heeft de vereniging geoefend met een minimale ruimtelijke configuratie voor het coulisselandschap. Ook is er ontwikkeld dat er een bonus wordt gegeven voor knooppunten, een belangrijke waarde die de verbindingen in het landschap verstevigen.

Zo wordt vanuit de themagroep breed ingezet op behoud door ontwikkeling, het uitgangsprincipe van het Nationaal Landschap. “Op verzoek van de provincie hebben wij een voorstel voor de begrenzing van het Nationale Landschap gemaakt. Daarnaast zijn tal van activiteiten en projecten ontplooid om het draagvlak te bevorderen en het gebied te promoten. Herkenbaar is het logo voor het Nationaal Landschap dat we hebben laten ontwerpen.”

Doel is op basis van het gebiedsdekkend plan een jaarlijkse planning van onderhoudswerkzaamheden te maken, kapvergunningen te regelen en (deels) machinaal beheer uit te voeren, waarbij de afzet collectief wordt geregeld. “Zo zoeken we naar een meerwaarde voor de biomassa voor onze leden en naar een meer circulaire economie in de regio. Ook willen we burgers en het mkb financieel verbinden met het landschap. Met als doel naast overheidsmiddelen ook particuliere middelen in te zetten voor landschapsonderhoud. We ontwikkelen daarvoor een campagne om adoptie van beheer mogelijk te maken.” ce un rt ie ifi k ca at met het Landschap in de Noardlike Fryske Wâlden

]2014 ] ]Elzensingel] ] SINDS

VERBINDING MET 100 meter

HANDTEKENING

Douwe Hoogland, voorzitter

]

------------------------------------------------------------------Leerlingen “Al zeven jaar betrekken we de jeugd bij het beheren van natuur en landschap via het project ‘Takomst foar in unyk Lânskip’.” 974 leerlingen van groep 7 & 8 maakten intensief kennis met de ontstaansgeschiedenis, de natuur en het landschap van de Noardlike Fryske Wâlden. Ook de rol van agrariërs in het beheer en onderhoud van het karakteristieke coulisselandschap komt duidelijk naar voren. De leerlingen krijgen voorbereiding op school waar ze kennis nemen van het unieke landschap. Vervolgens staat er een werkdag op het boerenerf op het programma. Deze werkdag bestaat uit een creatieve opdracht, een educatief ontdekpad en natuurbeheer.

De overheidsvergoedingen voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer zijn ontoereikend om het gehele gebied te bedienen.

is Het doel van de verbinten

de Elzensingel Met onze jaarlijkse verbintenis wordt behouden. Ook actief beheerd en blijft duurzaam cultuurhistorie blijft een uniek stukje Europees ieplek voor behouden, is er een unieke educat voor bijzondere kinderen en een leefomgeving mooiste: met de dier- en plantensoorten. Maar het hap om in te verbintenis blijft er een mooi landsc wonen, werken en te ontspannen.

cultuurhistorie in ons prachtige landschap

Voor wat, hoor

t wat!

U krijgt een eer volle vermeldin g op www.noardlik efryskewalden.n l en 2 x per jaar informatie over het landsc hapsbeheer in de Noardlike Fryske Wâlden.

Maar het mooiste: ieder jaar een uitnodi ging om het mooie couliss enlandschap te beleven!

www.noardlikefryskewalden.nl

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 9

Controle Met de eigen schouwcommissie is de afgelopen jaren veel praktijkervaring opgedaan. Er is gewerkt aan een gebiedseigen controlesysteem. De schouwcommissie adviseert en controleert de eigen beheerders. Hun ervaringen zijn omgezet in procesbeschrijvingen en protocollen en uiteindelijk in een kwaliteitshandboek voor het nieuwe agrarische natuurbeheer vanaf 2016. Ook is veel praktijkervaring aangeleverd aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland om in de toekomst administratieve afwijkingen (op onder andere oppervlakten) te voorkomen. Tegelijkertijd is hiermee de basis gelegd voor een vorm van controle op controle die nu in het nieuwe agrarische natuurbeheer 2016 zijn eerste plek krijgt. De schouwcommissie krijgt hier nu een belangrijke rol in.

Binnen het gebied zijn de plannen voor de weg de Centrale As ontwikkeld en in uitvoering genomen. Bij de uitvoering worden landschapselementen met een beheervergoeding gerooid. Tegelijkertijd komen er nieuwe elementen. Het bureau NFW stelt de beheervergoeding vast en herplaatst het beheer voor de projectorganisatie van de Centrale As.

CULTUURHISTORIE & ARCHEOLOGIE Speciaal voor het onderwerp cultuurhistorie en archeologie is tijdelijk een themagroep geformeerd. Het coulisselandschap is een landschap met beperkingen, waarvoor in het verleden een ‘Bergboerenregeling’ en later ‘Less Favoured Areas-regeling’bestond. Deze vergoeding voor een landbouw met een handicap voor de Noardlike Fryke Wâlden wordt politiek niet meer ondersteund en is komen te vervallen.

“De cultuurhistorie is wel van belang en verbonden met de identiteit van de streek”, stelt themagroepvoorzitter Douwe Hoogland. “Om de kennis van de burgers hierover te vergroten, maar ook om hun verhalen verzameld te krijgen, hebben we gezamenlijk met Landschapsbeheer Friesland het projectplan ‘Landschapsbiografie’ geschreven om dit in beeld te krijgen. Dit project is nog niet tot uitvoering gekomen en ligt nog op de plank.”

PAGINA 10 - Boeren in Balans - november 2014

WEIDEVOGELS EN GANZEN De themagroep Weidevogels en Ganzen zet zich constant in om vanuit de praktijk met voorstellen te komen om beleid aan te passen. Via weidevogelbeheer en aangepaste graslandplanning wordt gezocht naar oplossingen om weidevogels in het boerenland te houden.

“In ons gebied neemt weidevogelbeheer een prominente plaats in”, zegt themagroepvoorzitter Andries Halbesma die zich richt op weidevogels, terwijl collega-voorzitter Nanne de Vries zich bezighoudt met ganzen.

“We hebben verkend hoe kruidenrijk gras in de bedrijfsvoering opgenomen kan worden, hoe nog meer gewerkt kan worden met flexibel beheer en welke nieuwe pakketten een bijdrage leveren aan de overlevingskansen van de pullen. Ook is de weidevogel-app ontwikkeld waarmee we direct in het veld de broedgegevens kunnen registreren.” De visie van de themagroep is gedeeld met Provinciale Staten bij de vaststelling van de weidevogelnota in 2014. Tot slot is er een beheerstrategie ontwikkeld die vertaald kan worden naar een ruimtelijke configuratie die flexibel is, bijdraagt aan een stijgende Bruto Territoriaal Succes en waarbij de beheerkosten niet buiten proportioneel worden.

Een strategie die de balans zoekt tussen ecologisch meest gewenst en de agrarische bedrijfsvoering. “We hebben daarmee een antwoord om weidevogels in het boerenland kunnen blijven behouden, ook in de toekomst.”

Naast het agrarisch natuurbeheer is ook ingezet op particulier natuurbeheer voor gebieden met minder kwetsbare natuur. Vanwege de politieke ontwikkelingen is dit initiatief nog niet concreet geworden.

In de toekomst komt het uitwerken van een plan van aanpak met de terreinbeherende organisaties aan de orde.

De Vries: “Voor het ganzenbeheer hebben wij onze leden in de ganzenfoerageergebieden ondersteund bij de administratie van de beheerpakketten. Recent heeft het bureau de leden geholpen bij hun toekomstige keuze wel of niet in een gedooggebied opgenomen te willen worden.”

LANDBOUW, MILIEU EN WATER De vereniging NFW streeft naar een vitale landbouw die vervlochten is met het landschap en de daarin besloten natuurwaarden. “Voor de landbouw willen we dat zo doen dat er ruimte is voor uiteenlopende bedrijfsstijlen en ontwikkelingsstrategieën. Vanuit die gedachte werken wij verder aan het door ons ontwikkelde milieuspoor”, aldus themagroepvoorzitter Foppe Nijboer. Dit spoor draait, in essentie, om het produceren van ‘goede mest’ (eiwitarm, hoge C/N, laag percentage ammoniakale stikstof ) en het daarmee samenhangende ‘uitbalanceren’ van de bedrijfsvoering als geheel. Voor de boeren die door de combinatie van goede mest en een uitgebalanceerde bedrijfsvoering hun stikstofgehalte van dierlijke mest sterk verlagen, is er een eigen mestcertificaat ontwikkeld: het Woudencertificaat. Voor elk deelnemend bedrijf wordt de bedrijfsspecifieke N-excretie per koe per jaar op objectieve wijze berekend en vastgelegd in het Woudencertificaat.

Daarnaast is dit certificaat verbreed om zo in te zetten op de bewustwording van de milieuvoordelen en economische voordelen van het kringloopboeren.

NFW een inspirerend voorbeeld geweest is voor een meer duurzame manier van melkveehouderij in Nederland. Door de aangescherpte wet- en regelgeving zijn gangbare bedrijven op het gebied van mineralenmanagement echter dichterbij de NFW-bedrijven gekomen.

Wij zijn daarmee voor een deel toe aan nieuwe uitdagingen, niet alleen om te blijven inspireren, maar zeker ook om de toegevoegde waarde van certificering waar te blijven maken. Een integrale analyse, zoals uitgevoerd in deze studie, biedt handvatten voor gebruik in andere regio’s in Nederland, om een meer duurzame melkveehouderij te realiseren”, zegt Nijboer.

Kringlooplandbouw Er zijn voorzichtige stappen gezet die van een middelen- naar een doelenbeleid gaan. Zo zorgt ook de uitvoering van de praktijkproef om met ontheffing bovengronds mest aan te wenden tot en met 2018, tot gegevens waarmee het ‘alternatieve spoor’ in wet- en regelgeving kan worden geborgd.

In samenwerking met Wageningen UR is een levenscyclusanalyse (LCA) uitgewerkt. Op basis van een bedrijfsanalyse middels een LCA kan een totaaloordeel over de kringloopaanpak worden gegeven, in plaats van een oordeel op slechts enkele onderdelen. Ook kan daarmee afwenteling worden voorkomen, dan wel in kaart worden gebracht.

“We kunnen concluderen dat de aanpak van kringlooplandbouw in de

De projecten ‘Duurzaam Boeren Boer blijven in Fryslân’ en ‘Kringlopen sluiten’ hebben hier ook aan bijgedragen. “Er is namelijk meer inzicht verkregen in de kringloopcijfers, in het effect van kringlooplandbouw op de bodem en op opbrengsten en voersamenstelling. Daarnaast hebben we een antwoord gevonden op de optimale benutting van gebiedseigen dierlijke mest.” Dit heeft niet geleid tot het opzetten van een NFW-mestloket, waarmee voor overtollige dierlijke mest uit de regio een bestemming gevonden kan worden in de regio. Ook onderzoeken naar mogelijkheden voor de vervanging van kunstmest door mineralen uit organische mest of toepassen van fermentatie van de laatste snede gras, hebben niet tot doorslaggevende oplossingen geleid. Wel is aangetoond hoe de voer- en mestkwaliteit met kringlooplandbouw kan worden verbeterd, dat de reductie van N-overschotten de biodiversiteit bevordert en met welke methode maatregelen kunnen worden geborgd.

“Daarnaast zijn indicatoren voor milieuprestaties omgezet naar een certificaat waarmee we borgen hoe een verbeterde bedrijfscore op milieu samenhangt met een toename van biodiversiteit.”

De NFW heeft zich continu ingezet voor verdere kennisverspreiding over het milieuspoor. Dit is gedaan met studiegroepen in bovenstaande projecten en via diverse breed verspreide brochures, symposiums en artikelen. Daarnaast is op dit onderwerp samengewerkt met de Kenniswerkplaats en is kennis verspreid en uitgewisseld met het middelbaar en hoger onderwijs.

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 11

Waterkwaliteit Vanuit de wens om te komen tot slimme meetsystemen voor de milieukwaliteit op gebiedsniveau, werkt de vereniging op dit moment aan integrale duurzaamheidsplannen waarin de kringloopgedachte breed gepositioneerd is. Vanuit het project ‘3MG’ is ook het water gemonitord. Hieruit bleek dat het oppervlaktewater voldoende schoon is, alleen niet bij riooloverstorten. Dit draagt bij aan de wens om te werken aan schoner water. “Het blijkt dus best goed te gaan. Om toch ook de waterkwaliteit bij boeren onder de aandacht te brengen en praktisch meetbaar te maken, hebben we een ‘waterbiotoets’ ontwikkeld en excursies verzorgd.”

Gezamenlijk met Wetterskip Fryslân zijn de mogelijkheden van het combineren van waterberging en natuur verkend. Er is in de beginjaren een kansenkaart opgesteld voor mogelijkheden van waterbeheer op perceel- en/of bedrijfsniveau. Daarnaast is het slootonderhoud geëxtensiveerd in combinatie met het onderhoud van dubbelzijdige elzensingels. Hierbij is rekening gehouden met het uitgangspunt dat Wetterskip Fryslân op afdoende wijze uitvoering kan geven aan de reglementair opgelegde taken. In 2014 is deze samenwerking opnieuw opgepakt. Dit heeft geleid tot een pilot ‘Gebiedsofferte Blauwe Diensten’, waarbij ook aandacht is voor erfafspoeling en afvalwater, en tot een pilot waarin in drie gebieden tot concrete uitvoering wordt overgegaan. Deze praktijkkennis wordt doorgezet naar het nieuwe Agrarische Natuurbeheer 2016.

PAGINA 12 - Boeren in Balans - november 2014

REGIONALE ECONOMIE Dat de vereniging inzet op een vitale landbouw, betekent ook dat deze economische gezond moet zijn. Volgens themagroepvoorzitter Gjalt Benedictus levert de NFW daarmee een bijdrage aan de regionale werkgelegenheid. “We hebben met meer en minder succes gewerkt aan nieuwe producten en diensten. Zo hebben wij geprobeerd om melk als een aparte melkstroom op de markt te zetten, genaamd ‘meer uit melk’. Mogelijk liepen we te ver voor de muziek uit en was de tijd er nog niet rijp voor. Het is niet gelukt om op basis van ‘het alternatieve spoor’ of het ‘Nationale Landschap-spoor’ de melk apart te kwalificeren en te vermarkten”, aldus Benedictus. Dit traject is opgepakt via het project ‘Foarút Buorkje’ en daarvoor via het Transforum praktijkproject ‘Zelfsturing en Profit’. In dit laatste project is gewerkt aan een businessmodel voor de Noardlike Fryske Wâlden. Acht afzonderlijke deelprojecten vormen in onderlinge samenhang een businessmodel op gebiedsniveau. Een juiste balans tussen enerzijds privaat initiatief en anderzijds bestuurlijk en maatschappelijke ondersteuning, blijkt een cruciale succesfactor om een gebied gezamenlijk ‘te verwaarden’ en ideeën rondom verevening en certificering ook daadwerkelijk te realiseren. Deze uitdaging blijft voor de vereniging overeind staan en wordt opnieuw beproefd met een nieuw traject van sociale innovatie.

Voor het stimuleren van impulsen voor de regionale economie is ook ingezet op vergroten van de toegankelijkheid van de streek en het verbeteren van recreatieve faciliteiten. Zo zijn gezamenlijk met de regio Noordoost-Fryslân de projecten ‘Regiobranding/NFW bekendheid geven’ en ‘Ontwikkelen recreatie en toerisme in de NFW’ op de kaart gezet. De klokken zijn gelijk gezet, er is aansluiting gevonden bij ‘Dwaande’, er is een verkennende samenwerking met ‘Stichting Friese Wouden’ en er zijn concrete producten ontwikkeld. “Voorbeelden hiervan zijn de herdruk van de SBB Falkplankaart, de aanwijzing van vier NFW-ambassadeurs en de opzet van een aantal transferia/informatiepunten waar elf interactieve picknickbanken zijn geplaatst en een complete fietsroute omheen is ontwikkeld.” Andere voorbeelden zijn de samenwerking om het gebied te etaleren met Dam Jaarsma, het bramenfestijn Brommels en (de nieuwe

ontwikkelingen bij) de Kruidhof. Op dit moment wordt een streekpad Nationaal Landschap NFW ontwikkeld die zijn plek krijgt bij Wandelnet, de langeafstandswandelroute.

Om bij te dragen aan duurzaamheid, waarbij leden tevens geld kunnen besparen, is het duurzame energieproject ‘Skjin en Enerzjy Neutraal’ gestart. Dit was een succesvol project. Leden konden een rentekorting krijgen op de lening voor de investering in zonnepanelen gecombineerd met het verwijderen van asbestplaten van de staldaken.

Onderzoek De NFW doet al jaren dienst als onderzoeksafdeling voor Wageningen UR. Hier zijn projecten en onderzoeksrapporten als ‘Landbouw in een leefbaar landschap’, ‘Boerenbiodiversiteit voor biodiversiteit’, ‘Ecologisch kapitaal’, ‘Zelfsturing en Profit’ en ‘de Levenscyclus Analyse’ uit voortgekomen. “De onderzoeksraad heeft de eerst jaren goed gefunctioneerd, maar moet weer nieuw leven in geblazen te worden”, bepleit Hoogland. “Bij alles geldt dat niets vanzelf gaat. Naast Wageningen UR zijn er contacten met en heeft onderzoek plaatsgevonden door de RUG en Nyenrode Business University.”

De NFW heeft een Raad van Toezicht ingesteld bestaande uit drie personen. “Hiermee zetten we een stap in de verdere maatschappelijke inbedding van onze vereniging.” De NFW spiegelt haarzelf en zet communicatie niet alleen in om haar leden te informeren, maar ook om kennis over te dragen en draagvlak te bevorderen voor de gebiedseigen aanpak bij inwoners. Van Huizen: “Vanuit onze trekkersrol proberen we de interne communicatie 100% goed te laten verlopen.

Daarnaast communiceren we extern met een website voor zowel het Nationaal Landschap als verenigingszaken, nieuwsflitsen, jaarverslagen, persberichten, artikelen, magazines Boeren in Balans, via beurzen en excursies.”

SLAGVAARDIGE GEBIEDSSTURING Het idee van de vereniging om te kunnen opereren als één boerderij in de relatie met de diverse overheden is dichterbij gekomen nu het binnen het nieuwe agrarische natuurbeheer mogelijk is om als collectief een aanvraag in te dienen.

Dit biedt mogelijkheden voor gebiedssturing, zeggen de themagroepvoorzitters Douwe Hoogland en Ingrid van Huizen. “De ontwikkelde zelfsturingssystematiek heeft hier zeker aan bijgedragen. We zullen bekijken of er ook nog meer diensten zijn waar opgetreden kan worden als één collectief.

We denken aan collectieve diensten voor het waterschap of groene diensten voor de melkfabrieken”, aldus Hoogland en Van Huizen.

Ook zijn er stappen gezet in het uitbouwen van het bureau NFW. Het bureau heeft haar (digitale) kennis en competenties uitgebreid om daarmee continu te kunnen voldoen aan kennisvragen en activiteiten die worden ontplooid. Zowel het bestuur, het dagelijkse bestuur, de bureaumedewerkers, het coördinerend ambtelijk vooroverleg, de innovatiegroep, als de themagroepen zijn volledig ondersteund en begeleid.

Tegelijk is de inzet van het bureau om kostenefficiënt te werken en diensten te blijven leveren die voor de leden van nut zijn. De provincie financiert het bureau grotendeels. Daarnaast betaalt de vereniging zelf mee. “De financiering is gerechtvaardigd omdat de trekkracht van onze vereniging een enorm vliegwieleffect heeft teweeggebracht, waarmee de investering wordt terugverdiend”, zegt Van Huizen.

Lessen uit de pilot Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Noardlike Fryske Wâlden 2011 - 2014

De vereniging NFW heeft van 2011 tot 2014 gewerkt aan een pilot Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.

Er is een leveringsstelsel ontwikkeld dat in de praktijk getest en gedemonstreerd is. Binnen dit stelsel krijgt het collectief NFW een centrale rol voor het leveren van maatschappelijke prestaties. De pilot is bedoeld om aan te tonen hoe Nederland met collectieven aan de slag kan met het GLB vanaf 2016.

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 13

moet kunnen sturen. Dat wrong wel eens met de vereniging die ons toch eigenlijk niet te dichtbij wilde laten komen. Ik begrijp dat wel. Het bestuur moest voortdurend zoeken naar het evenwicht tussen vernieuwen en niet zo ver voor de troepen uitlopen dat het lijntje met de achterban brak. En dat is gelukt.”

‘Ik hoop dat de NFW ook in de toekomst als broedplaats voor vernieuwende en eigengereide aanpak kan fungeren.’

Het werkprogramma heeft mooie resultaten opgeleverd. Energie uit Hout en de educatieprogramma’s zijn voor Van der Werf aansprekende voorbeelden. Wel geven ze aan dat het nog vooral om losse projecten gaat. Hij vindt het jammer dat de meer strategische ‘landschapsagenda’, waarover lang is gesproken, niet van de grond is gekomen. “Het GLB biedt een grote kans om die toekomstagenda nu wel op te stellen.”

Eigen koers

Directeur Hans van der Werf van de Friese Milieufederatie

‘NFW heeft de kracht van het lokale benut’ Sinds zijn aantreden drie jaar geleden is directeur Hans van der Werf van de Friese Milieufederatie betrokken bij de ontwikkelingen in de Noardlike Fryske Wâlden, die hij als “heel bijzonder” heeft ervaren. “De NWF heeft een norm gezet voor hoe het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) landelijk en Europees vorm krijgt.”

De combinatie van ambitie en visie enerzijds en van gewoon doen anderzijds, is wat Van der Werf betreft dé kracht van de vereniging NFW en van het werkprogramma. De Friese Milieufederatie zorgt via de stuurgroep voor de “groene inbreng” in de uitvoering van het programma.

In alles wat Van der Werf daarover zegt, klinkt het plezier door dat hij aan de samenwerking heeft beleefd. Oók in de kritische kanttekeningen die hij erbij plaatst.

PAGINA 14 - Boeren in Balans - november 2014

Stuurgroep Zowel zijn enthousiasme als zijn vraagtekens zijn terug te voeren op “de eigengereidheid” van de vereniging. “De NFW heeft het lokale goed benut. Door uit te gaan van de eigen kracht van de Noardlike Fryske Wâlden kregen ze boeren mee. Tegelijkertijd maakte dat de samenwerking organisatorisch ingewikkeld, vooral wat de verhouding tussen stuurgroep en vereniging betreft. Ik vind dat een stuurgroep

Hij hoopt dat de NFW de ruimte houdt om haar eigen koers verder te kunnen volgen en dat het gebiedscollectief een eigen programma kan opzetten en uitvoeren. “Ze zouden de kans moeten krijgen om een goed plan te maken en tegen de provincie te kunnen zeggen ‘komt u over zeven jaar maar afrekenen’.” Wil dat plan slagen, dan moet het aan twee voorwaarden voldoen.

Ten eerste moet het gericht zijn op meetbare resultaten voor de natuur. “Dat is voor NFW geen probleem want daarin loopt de vereniging al voorop.” Ten tweede moet de vereniging niet alleen naar de leden kijken, maar ook naar de context: burgers, maatschappelijke organisaties en ontwikkelingen in de samenleving.

“Het bijzondere van het werkprogramma was de intensieve samenwerking met de omgeving.

Eigengereidheid is een grote kracht, maar die kan ook tegen je gaan werken. Ook boeren hebben anderen nodig. Ik hoop dat het collectief een broedplaats wordt voor innovaties die de landbouw een interessant alternatief opleveren voor schaalvergroting als overlevingsstrategie: natuurinclusieve landbouw met nieuwe verdienmodellen, zoals CO2-opslag in veenweidegebieden.

Maar ook communicatie en branding van het merk NFW. De milieufederatie zou de samenwerking met de NFW graag willen continueren en kijken of dat wat er in de Friese Wouden is ontwikkeld ook op andere plekken kan worden toegepast.”

Jan Boelen, Landschapsbeheer Friesland

‘NFW voorbeeld voor andere gebiedscollectieven’ “Er is de afgelopen jaren veel bereikt. De vereniging NFW speelt een belangrijke, verbindende rol in deze regio. Ze dient als voorbeeld voor andere, Friese gebiedscollectieven die volgend jaar aan de slag moeten met het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB). Dat wordt nog een behoorlijke opgave, waar ook wij graag ons steentje aan bijdragen.”

Vice-voorzitter Jan Boelen van Landschapsbeheer Friesland woont aan de rand van de Noardlike Fryske Wâlden, in Hurdegaryp. Een mooie streek die, volgens hem, ten onrechte enkel geassocieerd wordt met het eeuwenoude coulisselandschap. “Ook het open landschap van de Mieden hoort bij de Wouden. Dat wordt vaak vergeten.”

Veel streekgenoten hebben nauwelijks weet van hun bijzondere woonomgeving, meent Boelen. “Qua bewustwording is er nog een wereld te winnen. Geloof me. Ik spreek regelmatig streekgenoten die niets weten van het ontstaan en het bijzondere karakter van het gebied. Zonde, zij zijn immers onze belangrijkste hoeders en ambassadeurs.”

Om die reden stelde Boelen, als voormalig lid van de stuurgroep, het maken van een landschapsbiografie meermaals aan de orde.

“Vertel het verhaal van het ontstaan, de ontwikkeling en het lezen van deze streek.

Die kennis maakt het beleven, behouden en uitdragen van het kostbare bezit zoveel gemakkelijker.” Het voorstel werd breed omarmd, maar kreeg om financiële redenen (nog) geen vervolg. “Maar wat niet is, kan nog komen”, doet Boelen een appèl op de opstellers van de streekagenda.

Nuttige projecten Landschapsbeheer Friesland draaide de afgelopen jaren mee in diverse themagroepen

en projecten met een landschapscomponent.

Als voorbeelden noemt Boelen de bemoeienis met de themagroepen natuur en landschap, cultuurhistorie, weidevogelbeheer en archeologie en nuttige projecten als ‘Energie uit Hout’, ‘inventarisatie landschapselementen’ en de ‘Veldgids’. “Vijfentachtig procent van de boeren in de streek gebruikt deze gids bij het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Een nuttig boekje dus.”

‘Vijfentachtig procent van de boeren in de streek gebruikt de Veldgids bij het agrarisch natuur- en landschapsbeheer.’

Iets dergelijks komt ook elders van pas, meent hij. “Belangrijk onderdeel van het nieuwe GLB is het inventariseren en in stand houden van de soortenrijkdom. Op die inventarisaties en de resultaten op de lange termijn worden de gebiedscollectieven straks letterlijk afgerekend.

Wij kunnen ze daarbij – en bijvoorbeeld ook met het opstellen van gebiedsaanvragen – helpen.”

Minpunt van het GLB is dat waardevolle landschapselementen, waar niet alleen de Noardlike Fryske Wâlden rijk aan zijn, er bekaaid afkomen in beoordeling en vergoeding. “Daar

moeten we echt een oplossing voor vinden”, meent Boelen.

Voorbeeldfunctie Wat de introductie van het GLB betreft, voorziet hij de nodige (op)startproblemen. “Het is mooi dat de regio, en dan met name de provincie en gebiedscollectieven, meer invloed krijgen. Wel is het erg kort dag en ontbreekt het vaak aan voldoende kennis, ervaring en misschien ook wel armslag om op zo’n korte termijn iedereen te mobiliseren en evenwichtige (gebieds) contracten af te sluiten.”

Volgens Boelen kan de GLB-pilot in Noardlike Fryske Wâlden als voorbeeld dienen.

“Samenwerken en kennis overdragen. Dat is essentieel en daarin hebben de partners binnen de vereniging het afgelopen decennium het juiste voorbeeld gegeven. In de streek, maar als het aan ons ligt straks ook in de provincie.”

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 15

het aangepaste Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Dat biedt nu de mogelijkheid om de verantwoordelijkheid voor agrarisch natuurbeheer bij gebiedscollectieven te

‘We zien er op toe dat alles volgens plan verloopt’ leggen. “Bij het maken van het nieuwe beleid is goed gekeken naar de aanpak, resultaten en zeker ook de netwerkfunctie van de NFW. Maar bijvoorbeeld ook naar hoe de samenwerking op gebiedsniveau leidt tot innovatie en een betere samenhang tussen landbouw-, natuuren recreatiefuncties in het gebied. Ook dat is winst.” Vanwege haar voortrekkersrol, werd de afgelopen jaren één van de GLB-pilots in de Noardlike Fryske Wâlden uitgevoerd. Andere gebiedscollectieven moeten daar straks hun voordeel mee doen, aldus Verhulst. “De pilot is afgerond en de evaluatie beschikbaar. Daar kunnen andere regio’s van profiteren. Het is nog even zoeken naar de juiste aanpak en invulling voor elk gebied. Zo zien we bijvoorbeeld dat er in Drenthe één nieuw gebiedscollectief komt, terwijl in Friesland meerdere bestaande ANV’s een collectief vormen of al zijn.”

Accenten

Regio-ambassadeur Jaap Verhulst van EZ

‘We blijven de ontwikkelingen in het gebied nauwlettend volgen’ “Aanvankelijk waren we als ministerie intensief betrokken bij de Noardlike Fryske Wâlden. Voor zover ik weet stond voormalig minister Veerman zelfs aan de wieg van het opstellen van de intentieverklaring en het werkplan. De afgelopen jaren is onze betrokkenheid verminderd.

Gelukkig weten we elkaar, als het nodig is, te vinden. Een belletje met Douwe is meestal genoeg.”

Regio-ambassadeur Noord-Nederland, Jaap Verhulst, van het ministerie van Economische Zaken vindt het knap wat de NFW het afgelopen decennium presteerde. “De vereniging is belangrijk voor het behoud van het bijzondere coulisselandschap. Dat is navenant. Maar haar invloed reikt verder. Ze speelt een belangrijke,

PAGINA 16 - Boeren in Balans - november 2014

verbindende en innovatieve rol op het brede terrein van agrarisch natuurbeheer, milieubeleid en landschapskwaliteit.”

Aan de wieg Volgens Verhulst staat de gebiedsvereniging aan de wieg van enkele belangrijke wijzigingen in

De accenten in de gebiedsoffertes zullen per streek verschillen, verwacht Verhulst. “Dat is inherent aan de grote verschillen in landbouwnatuur- en landschapskenmerken. De Veluwe is niet te vergelijken met de Noardlike Fryske Wâlden. En Zuid-Limburg niet met NoordGroningen. Het mooie van het nieuwe beleid is dat het meer op het specifieke karakter van de streek toegespitst kan worden. De provincie is daarin uiteindelijk bepalend, maar wel in nauw overleg met gemeenten en gebiedscollectieven.” Het rijk staat voortaan op afstand, vertelt Verhulst. “Als rijksoverheid zijn we straks slechts systeemverantwoordelijk. We zien er op toe dat alles volgens plan verloopt. Verder verwachten we het nodige op te steken van de nieuwe werkwijze. De minder totalitaire aanpak moet immers leiden tot meer maatwerk, innovatie, creativiteit en daarmee ook meer effectiviteit. Dat gaan we nauwlettend volgen.” Het ministerie van EZ zal dus ook in de Noardlike Fryske Wâlden enige afstand bewaren. “Dat was de afgelopen jaren al min of meer het geval, toen de provincie een meer prominente rol in het gebied kreeg toebedeeld. Dat zal niet veel anders worden. Desalniettemin zullen wij de ontwikkelingen in de Noardlike Fryske Wâlden met veel nieuwsgierigheid blijven volgen. En wanneer dat nodig is weten we elkaar te vinden. Daar staat onze prima relatie borg voor.”

Wageningse wetenschapper Alwin Gerritsen

‘Betrokkenheid kennisinstellingen niet meer zo vanzelfsprekend’ Toen hij als wetenschapper in 2007 naar de Noardlike Fryske Wâlden kwam, wist Alwin Gerritsen ‘hier gebeurt het’. Niet voor niets werd het gebied wel het veldlaboratorium van Wageningen UR genoemd. Er is ontzettend veel onderzoek gedaan. Dat is nu niet meer vanzelfsprekend, weet de projectleider en onderzoeker bij Alterra Wageningen University & Research Centre.

“Maar het blijft belangrijk.”

Tussen 2007 en 2010 was Gerritsen intensief betrokken bij de ontwikkelingen in de Noardlike Fryske Wâlden; bij de kringlooplandbouw waarin het gebied voorop liep, maar vooral via zelfsturing en profit. “De NFW was heel duidelijk in haar wens om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor het landschap en het milieu en had ideeën over de regionale ontwikkeling. Er was ook enige ruimte vanuit de provincie en deels vanuit het Rijk. Dat maakte de relatie overheid-landbouw voor ons als onderzoekers interessant.”

Professionalisering Onder de noemer ‘zelfsturing en profit’ werd een aantal vernieuwingslijnen uitgezet.

Gerritsen herinnert zich de teneur uit die tijd: “Er is genoeg onderzocht, nu gaan we dingen realiseren.” Daarvoor werden zogenaamde ‘product-marktcombinaties’ bedacht, zoals Energie uit Hout en Meer uit Melk. Hij vond het boeiend om te zien hoe ver de NFW zou komen met zelfsturing. Wetenschappers van Wageningen UR ondersteunden dit proces met kennis en advies. De samenwerking was niet altijd eenvoudig, onder meer door de neiging van de vereniging NFW zaken in eigen hand te houden, maar werkte goed. Ook zag Gerritsen de vereniging professionaliseren en gehoor vinden in Den Haag en Brussel. De GLB-pilot was daarop een logisch vervolg.

In die tijd werd zijn band met de Noardlike

Fryske Wâlden iets minder intensief en legde hij zich nog voornamelijk toe op de kringlooplandbouw.

Zelfsturing Hoe de uitvoering van het agrarisch natuurbeheer voor de Noardlike Fryske Wâlden gaat uitpakken, is volgens hem best spannend.

“Het is denkbaar dat de provincie alles tot in detail regelt en het gebied zelfsturing verliest.”

Hij hoopt echter op een ander scenario, waarin de collectieven de mogelijkheid krijgen eigen ideeën te realiseren en de relatie met de gebiedspartners en ketenpartijen te versterken. Al zal dat in de uitvoering nog lastig genoeg blijken te zijn. “De vereniging kan nu echt namens het gebied spreken, vanwege de hoge dichtheid aan natuurbeherende agrariërs. De vraag is wat er gaat gebeuren als vergoedingen anders moeten worden verdeeld.”

‘Voor kennisontwikkeling en onderzoek heb je tegenwoordig een bredere scope nodig dan één gebied.’ dan voorheen. “De NFW kan er niet meer van uitgaan dat onderzoekers toch wel komen. Er is minder geld beschikbaar dan voorheen en je hebt consortia nodig. Dit betekent ook dat de scope vaak breder zal zijn dan het gebied. Dat is voor de NFW wel een mooie uitdaging.”

Innovatievermogen De wet van de remmende voorsprong ligt op de loer. Gerritsen heeft echter vertrouwen in het vermogen van de NFW om daaraan op een vernieuwende manier een positieve wending te geven, met een accent op ‘profit’.

Hetzelfde vermogen ziet hij de vereniging ook wel aanwenden om kennisontwikkeling, -verspreiding en leren in het gebied mogelijk te houden. Al zal dat meer inspanning vragen

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 17

Een van onze parels In ANNO zijn belangrijke zaken als krimp, toerisme, recreatie en wonen en werken opgenomen. “ANNO is in de loop van de tijd een belangrijk samenwerkingsverband voor gemeenten geworden”, licht ze toe. Als voorbeeld noemt ze de marketingcampagne Dwaande dat bedoeld is om het toerisme in de regio te versterken. Waanders ziet in thema’s

‘De Noardlike Fryske Wâlden heeft veel voor elkaar gekregen.’ als toerisme en recreatie ook voor de NFW een belangrijke rol weggelegd. De samenwerking met de vereniging NFW heeft al verschillende goede initiatieven opgeleverd, waaronder informatievoorzieningen en picknickbanken in de regio. “Het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden is een van onze parels, daar moeten we als gemeenten goed op passen. We vinden het belangrijk dat het gebied toegankelijk wordt voor mensen, waarbij wonen, werken en recreëren hand in hand moeten kunnen gaan. ANNO is voor ons een belangrijk instrument om daarbij te helpen.”

Duurzaamheid

Marga Waanders, ANNO-themagroep

Bundeling van krachten in Noordoost-Fryslân “De samenwerking tussen de gemeenten in Noordoost-Fryslân en de Noardlike Fryske Wâlden is prima. De organisatie is een ambassadeur voor het gebied”, zegt Marga Waanders, burgemeester van Dongeradeel en voorzitter van de themagroep Economie Recreatie en Toerisme van Agenda Netwerk Noordoost (ANNO). De vereniging NFW maakt onderdeel uit van de bestuurlijke samenwerking binnen ANNO, waarbinnen sociaaleconomische belangen een rode draad vormen.

Waanders is nu zes jaar burgemeester van Dongeradeel. De ondertekening van de intentieverklaring in 2005 heeft ze dus niet direct meegemaakt.

Toch kent ze de vereniging NFW inmiddels goed, onder meer vanuit de bestuurlijke samenwerking.

De komende tijd vinden daarin grote veranderingen plaats, want de Noordoost-Friese gemeenten gaan samen aan de slag met groenblauwe diensten. “De juiste aandacht voor groenblauwe dien-

PAGINA 18 - Boeren in Balans - november 2014

sten is iets wat nu nog in de agenda ontbreekt.

Daar gaan we binnen ANNO nu mee aan de slag door bijvoorbeeld te kijken welke organisaties actief bezig zijn met deze diensten”, zegt Waanders.

“Het is voor de toekomst belangrijk dat sommige betrokken partijen de krachten bundelen in een themagroep. Dat moeten we in een vroeg stadium van de tweede fase van ANNO met elkaar afstemmen”, vindt Waanders.

Een ander punt waarvoor zowel het werkplan van de NFW als ANNO aandacht heeft, is ruimte voor ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid.

Zo is er gewerkt aan het project Energie uit Hout.

“Dat moet nog het gewenste resultaat opleveren.

Maar het toont wel aan dat er aandacht voor duurzaamheid is en dat eraan gewerkt wordt.”

Voor bewoners en ondernemers in de regio moet daarbij ruimte zijn voor eigen initiatief. “Je zou kunnen zeggen dat ze bepaalde werkzaamheden in het gebied prima zelf zouden kunnen. Voor boeren zou bijvoorbeeld het baggeren van bepaalde sloten of kapwerkzaamheden wellicht prima uit te voeren zijn met een collectieve rol van de NFW met zo veel mogelijk deregulering. De inwoners zijn ambassadeur van hun gebied, eigen initiatief is altijd goed. Aan de andere kant moeten ze daarbij wel, het liefst georganiseerd, in gesprek gaan met hun gemeente, want met onze knowhow kunnen we helpen met initiatieven en die bevorderen.”

Kennisoverdracht is voor de Noordoost-Friese bestuurder sowieso een belangrijk punt. Daarnaast helpt een organisatie als de NFW met het verkrijgen van draagvlak bij inwoners en ondernemers in de regio, volgens Waanders een belangrijk punt. In de tien jaar dat het werkprogramma nu bestaat is er volgens haar veel winst geboekt in de verschillende themagroepen. “De vereniging heeft al veel voor elkaar gekregen, het is een trotse organisatie die staat voor wat ze zegt. Daarnaast draagt ze bij aan de biodiversiteit in de Noardlike Fryske Wâlden.

Veel mensen werken daar als vrijwilliger aan mee, dat vind ik een groot compliment waard”, besluit Waanders.

Goed gevoel bij overdracht Hoogland - Meekma NFW blij met rol binnen ANNO Een strategische rol binnen Agenda Netwerk Noordoost (ANNO) en een toegezegd budget van de provincie Fryslân van ruim drie miljoen euro per jaar voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer.

Het zijn ontwikkelingen dit jaar waardoor NFW-voorzitter Douwe Hoogland met een positief gevoel het stokje overgeeft aan zijn opvolger Attje Meekma.

“Tot voor kort had ik zorgen of er wel voldoende middelen voor het landschapsbeheer in de Noardlike Fryske Wâlden zou komen. Gelukkig heeft ons collectief een mooi budget van de provincie Fryslân gekregen dat mogelijkheden geeft voor ons gebied. We staan er goed en gezond op”, vertelt scheidend voorzitter Hoogland. De nieuwe voorzitter Meekma is blij met hetgeen Hoogland achterlaat. “Er is een mooie vereniging opgebouwd met een duidelijke taak in de streek. En die taak is breder dan alleen agrarisch natuur- en

‘Met goede bestuurders en bureaumedewerkers hebben we de vereniging NFW op een hoger niveau getild’ landschapsbeheer. Dan heb ik het over bijvoorbeeld groenblauwe diensten, verbrede landbouw en maatschappelijke diensten.”

De NFW maakt tot tevredenheid van Hoogland en Meekma onderdeel uit van de nieuwe themagroep Grien en Blau van ANNO. Hierbinnen zijn projecten als Energie uit Hout en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid verankerd. De NFW streeft naar een intergemeentelijke landschapsvisie. Met inbreng van de vereniging binnen ANNO hoopt het bestuur dat hier nu schot in komt. Zowel overheden als het bedrijfsleven kunnen bij het

collectief terecht voor groenblauwe diensten.

“Met de vergoeding die we ervoor krijgen, kunnen we onze landbouwbedrijven vitaal houden en tegelijk het landschap in stand houden.”

voortvloeiende uit de Kaderrichtlijn Water.

Wij zien bijvoorbeeld wel kansen in de combinatie natuurvriendelijke oevers en weidevogelbeheer. We gaan zoeken naar mogelijkheden om iets voor elkaar betekenen.”

Kansen

Vooruitstrevend

Volgens Meekma is het zaak constant alert te zijn op nieuwe kansen. Het is ook noodzakelijk omdat budgetten voor agrarisch landschapsen weidevogelbeheer verder krimpen. “Daarom zoeken we nieuwe verdienmodellen om ervoor te zorgen dat er voor dit soort prestaties voldoende geld op het boerenerf komt.

Gelukkig denken lokale partners en ook een landelijke marktpartij als FrieslandCampina met ons mee.” Terugkijkend concludeert secretaris Ingrid van Huizen van de NFW dat het tien jaar heeft geduurd om beheerpakketten op maat voor elkaar te krijgen. “Wij zijn afhankelijk van landelijke ontwikkelingen. Ook daarom is het belangrijk dat we eigen verdienmodellen ontwikkelen”, aldus Van Huizen. “Nu krijgt slechts de helft van ons gebied vergoedingen voor agrarisch natuurbeheer.” Meekma ziet kansen voor toekomst. “Door slim met gebiedspartners samen te werken binnen het Streekhuis in Burgum en ANNO ontstaan er win-winsituaties. Kansen liggen er bijvoorbeeld in de samenwerking met gebiedspartner Wetterskip Fryslân. Het waterschap vraagt ons om samen te zoeken naar duurzame oplossingen voor watertaken en maatregelen

Van Huizen vindt dat de vereniging meer ondernemend mag opereren en nieuwe markten moet aanboren. “We hebben als NFW altijd voorop gelopen, ook op het gebied van ondernemerschap moeten we vooruitstrevend zijn.” De NFW wil laagdrempelig voor de leden blijven en voelsprieten in de regio houden zodat initiatieven van onderaf kans krijgen. Hoogland hoopt dat de NFW een voorbeeldorganisatie blijft, ook als het gaat om biodiversiteit op landbouwgrond en dat het daarin kan excelleren. “We hebben daarmee een bijzondere positie verworven. De rijke biodiversiteit geeft onze landbouwproducten een meerwaarde. Mensen zouden in de rij moeten staan om die producten te kopen.”

Hoogland spreekt tot slot de wens uit dat de NFW na een drukke periode in rustiger vaarwater komt en dat Meekma de vereniging en het bureau op haar eigen wijze kan doorontwikkelen. “Ik heb het werk met veel plezier gedaan omdat mijn hart hier ligt. Met goede bestuurders en bureaumedewerkers hebben we de vereniging NFW op een hoger niveau getild.”

Boeren in Balans - november 2014 - PAGINA 19

Postbus 24, 9250 AA Burgum Florynwei 3, 9251 MP Burgum (0511) 54 85 96

info@noardlikefryskewalden.nl www.noardlikefryskewalden.nl @VerenigingNFW