ររឿង ព្ពះបាទអរោក លោកអាចារយ គិម-អាន បានប្របលេញពីភាសាបារាំងប្ែែ មកជាភាសាប្មែរ លបាោះពុមពលលើកទី១ ភនាំលពញ ការផាយរបែ់ពុទធសាែនបណ្ិឌ ត្យ ព.ែ.២៥០០
HISTOIRE DU ROI AÇOKA TRADUIT DU FRANÇAIS EN CAMBODGIEN Par
Le Vénérable KIM-AN
1re Edition
PHNOM PENH Editions de I’Institut Bouddhique --1957 2
រ ឿងព្រះបាទអរោក សេចក្ឋសី ផឋម ើ
សរឿងលពះបាទោសោក្មហារាជសនះ ជាសេចក្ឋីសរៀបសរៀងនិង
ប្លបសចញមក្ពភា ី ោបារាាំងប្េេរបេ់ោបក្អាចាររ
គម ិ -អាន
ប្ដលោនច ិ ចក្មយសៅកាលពថ្ី ងៃ ២៦ សដេមលបិ៍ ១៩៣៧ ដូចមាន លបវត្ឋព ិ ោ ិ ឋ រសៅក្បុងសេៀវសៅ ‹‹ោេនក្ចា ិ ច នុលក្មសល ១៩៣៨ ស
២ ឆ្ប ាំ
ះលោប់ ។
សរឿងលពះបាទោសោក្សនះ
ោបក្អាចាររ
សរៀបសរៀងប្លបកាលប្ដល ួ វនសៅបួេសៅសៃយ ើ
គិម-អាន
បាន
លបប្ែលសៅក្បុង ាំ ុាំ រវាងឆ្ប ាំ ១៩៣៥ ជាឆ្បប្ាំ ដល ួ នបានចូ វ លមក្ស្ឝកា ើ រជាលក្ុមជន ប្លបលពះថ្លត្បដ ិ ក្ក្បុងលក្េួ ងពុទនោេនបណ្ឍិត្រ ។ លុ ះសរៀបសរៀង ប្លបបានចប់សែយ ើ បានយក្
េាំ សៅសៅលបគល់ឱ្រលក្េួ ង
ពុទនោេនបណ្ឍិត្រ សដើមផឱ្ ី រចាក្់ការសបាះពុមភផាយត្សៅ ។
ាំ ុាំលពះថ្លត្បដ សោក្លគូអាចាររ គម ិ -អាន ស្ឝកា ើ រជាលក្ុមជន ិ ក្
បាន ១ ឆ្ប ាំ ក្៏ោចាក្េិកាាបទ សោយមានសក្ត្ ើ សរាគរសបងរងថ្រ, ី 3
ត្មក្ សរាគសនះកាន់ប្ត្បណ្ដ ឋ លខ្វង ាំ សៃង ើ ៗ ក្៏ោសចញពលី ក្េួ ង សនះ
សភៀេ ួ វនសៅសៅឯលាំ សៅសដើមរបេ់ ួ ន វ
សែយ ើ ដល់នូវ
ោនច ិ ចក្មយក្ុ បងឆ្ប ាំ ១៩៣៧ សៅភូមវិ ត្ឋលពះទ្វឝរ ឃុាំពលង ប្ លត្ ក្ាំពង់ឆ្បង ាំ ។
ឥៃូវសនះ ពុទនោេនបណ្ឍិត្របានយក្សរឿងស
ក្បុងទេស
វដឋក្ ប ាំ ១៩៤២-១៩៤៣ ី មភុជេុ រយាឆ្ ិ
របេ់សោក្នព ិ ននស
ះ ចុះផាយ តាមបាំណ្ង
ះ ។ ដល់មក្ឆ្បសាំ នះ សយង ើ បានពន ិ ត្ ិ រសៅ
សឃញ ើ ថា សរឿងលពះបាទោសោក្សនះ ជាសរឿងទ្វក្់ទងក្បុងផវូវលពះ ពុទនោេ ទ្វាំងស
,
សយង ើ ក្៏បានដក្លេង់ពទ ី េស
ះឥត្មានប្ក្ប្លបោឝសី ទ
វដឋក្ ី មភុជេុ រយា ិ
មក្សបាះពុមភជាសេៀវសៅមួយ
សោយប្ៃក្ សដម ើ ផងា ី យដល់ក្ុលបុលត្ោបក្េិក្ាទ្វាំងឡាយ ។
លក្េួ ងពុទនោេនបណ្ឍិត្រ េូ មោរគុណ្ដល់សោក្អាចាររ
គម ិ -អាន
ប្ដលបានពាយាមប្លបសរឿងលពះបាទោសោក្សនះ
សែើយលបគល់ឱ្រជាេមផត្ឋិ
របេ់លក្េួ ងពុទនោេនបណ្ឍិត្រៗ
េូ មឧទធេ ិ ជូនក្ុេលប្ដលជាផលថ្នការសបាះពុមភផាយសរឿងសនះ 4
ចាំស
ះវញ្ញ ិ ដ ណ្ក្ាននរបេ់ោបក្អាចាររ គម ិ -អាន េូ មឱ្របានទទួល
ឥដឌមនុញ្ដផលតាមគាប់ចត្ ិ ឋចុះ ។
5
អារមភកថា សរឿងលពះបាទោសោក្សនះ លត្ម ឹ ត្ត្យ ិ េងាាយ
ោបក្លបាជញទ្វង ាំ ឡាយបានប្ត្ងពី
ដរាបមក្ មានសេធើរប្ត្លគប់គមភរី ប្ដល
េាំ ប្ដងោាំពលី ពះពុទនោេ ភាោឯសទៀត្ៗជាសលចន ើ
ក្បុងភាោបាលី, ភាោេាំ ស្រេកឹត្ នង ិ
សែយ ើ ជាសរឿងមានឡាក្់ឋាន
មានេិោចារក្ជាសលគឿងេមា ា ល់សលចន ឹ ើ បាំផុត្
សោយ
ដ៏សដរោេក្បុង
មជឈម ិ លបសទេ សៅមានរែូត្ដល់មក្េពឝថ្ងៃសនះ ។ សែត្ុស
ះ
បានជាពួក្ោបក្លបាជញទួសៅ ទ្វាំងសោក្ក្បុងលបសទេ្ាំៗ មានទឝប ី ោរឺ ប ុ ៉ ជាសដើម
សលចើនប្ត្សចះសរឿងដាំណ្ដលលពះបាទោសោក្សនះ
លគប់ៗ គាប ោបក្ វះបានសឃញ ើ តាមគមភរី បាលី ឬេាំ ស្រេកឹត្ ោបក្ វះ បានពាយាមេឝះប្េឝងសៅដល់េិោចារក្ ឹ ោឌនស
ះៗ
លត្ង់ទេ ី ាំ សវជនយ ី -
សែយ ើ ងត្ផឋិត្យក្មក្េរសេរជាសរឿងទុក្ក្បុង
សេៀវសៅទ្វាំងឡាយជាសលចន ើ
សដម ើ ផជា ី លបសយាជន៍ដល់ោបក្អាន
សមល ើ , េូ មផគ ី មភរី បឋមេសមាភ្ិជាភាោប្ យររបេ់សយើងសនះ ប្ដល 6
ាំ ក្៏មានសេចក្ឋដ លដល់សរឿង ី ណ្ដ
ធ្លវប់មានយូរណ្ដេ់មក្សែយ ើ ោសោក្ស
ះ វះ សៅលត្ង់ប្ សមារពនន ប្ដលសោក្-ោបក្មានសមល ើ
ធ្លវប់បានសឃញ ើ ជាញឹក្ញយណ្ដេ់មក្សែយ ើ មន ិ ែូរប្ែដល់ចប់េពឝលគប់ ។ សល
ះសែត្ុដូសចាបះ
ប៉ប្ុ នឋមានសេចក្ឋី
បានជា ុ ញប្ាំ លបសរឿងលពះបាទោសោក្សនះ
ោាំពសី េៀវសៅភាោបារាាំងប្េេស្យះ
ឡាសៃេ៊ងដ ់ ៃ ឺ សមផសើ ររើ
ោសោក្ (La Légende de l’empereur Acoka, Par J Przyluski)
មក្ជាភាោប្ យរសយង ើ លពមទ្វាំងបានសផធៀងផ្ទធត្់ស្ៀបគាប តាមគមភរី បាលីនង ិ េាំ ស្រេកឹត្ប្ងមសទៀត្
សដម ើ ផន ី ង ឹ ឱ្របានលត្ម ឹ លត្ូវសែយ ើ ជា
លបសយាជន៍ ដល់សោក្-ោបក្មានលបាថាបចង់ដឹងសរឿងសនះ ឱ្របាន ចាេ់ោេ់
សល
ះលពះបាទោសោក្ោងាស
ក្រុណ្ដដ៏្ាំដល់សោក្ទ្វាំងមូល
ះ
លទង់មានមហា-
លទង់បានស្ឝត្ ើ ត្យ ិ េងាាយ
សែយ ើ ផាយលពះពុទនោេ
សោយក្មាវង ាំ ពាយាមរបេ់លពះ
ោងា ឱ្រតាាំងសៅលគប់លបសទេ រែូត្ដល់េុវណ្តភូមិ (គឺលបសទេ ឥណ្ូ ឍ ចន ិ សយង ើ សនះ) ចាំប្ណ្ក្ខ្ងប្ដនក្មភុជាសយង ើ សោត្ សបើនង ឹ 7
េសងកត្សមល ើ សៅគង់សឃញ ើ ថា ោេ
ល
ែយណ្៍
កាលជាន់សដម ើ ពួក្ោបក្លេុក្កាន់
ត្មក្កាន់ពុទនោេ
ប្ប៉ក្ខ្ងមហាយាន
ោយៃាំគាបសោយមានសលគឿងេមាាល់សៅលក្ុងនគរ្ាំ
ប្ដលសគ
ះ
្េ ិ ត្ឝ វះ
ាំ ូងស ោងសៃង ើ ជាន់ដប
សគស្ឝេ បស ើ ិ ោចារក្ជារូ ឹ
ជាលពះេិវលពែយនិងសទវរូបឯសទៀត្ៗ វះ
សៅលគប់ក្ប្នវងជាសលគឿង
េាំ គាល់ថា សគោងសៃង សដម ើ ផប ើ ី ូជាដល់ោេ ពត្ ិ ៗ,
ដល់មក្ខ្ងសលកាយ
មហារាជស
ជាប់ត្មក្ោាំពកា ី រ
ះប្ដរ សល
ះ
សគកាន់រសបៀបតាមែន ិ ី យានវញ
សនះសែយ ើ េាំ ប្ដងឱ្រសឃញ ើ ថា ពុទនោេ ក្៏មានោេ
ទ្វាំងពរី ស
ក្បុងលបសទេសយង ើ សនះ
ឧបត្ទមមរបេ់លពះបាទោសោក្
ះលពះពុទនោេ
ផាយចូលមក្លបសទេ
ាំ ូងចូលមក្លបសទភូមានង ឥណ្ូ ឍ ចន ិ (ឥណ្ូ ឍ េុី នសនះ) ដប ិ មន សោយ លពះសងរៈពីរោងាគឺ លពះសោណ្សត្ទរនិងលពះឧត្ឋរសត្ទរ ប្ដលជាពួក្ លពះសងរៈទ្វាំងមួយ
ន់ ជាោបក្ស្ឝេ ើ ងាាយ
លគាទី ៣ ក្បុងលក្ុង
បាដលិបុលត្ កាលពព ី ុទនេក្រាជ ៣០១ សៅក្បុងសេចក្ឋីឧបត្ទមម របេ់លពះបាទោសោក្ោងាស
ះ
ប្ត្លបសទេឥណ្ូ ឍ ចន ិ ជាន់ស
8
ះ
លពះពុទនោេ ជាន់ស
មន ិ បានចាំសរនរុ ើ ងសរឿងប៉ុ យ នសទ សល
ះសៅសជឿោេ
ល
ែយណ្៍
ះពួក្មនុេស
តាមទមាវប់សដម ើ របេ់ ួ វន
សលចន លុ ះដល់លពះមែន ើ ណ្ដេ់សៅសៃយ ើ ិ ធសត្ទរជា រាជឱ្រេនង ិ ងេងឃមតា តា ិ ឋ សងរជារាជ្ ី ី ថ្នលពះបាទោសោក្ោងាស
បានទទួលភារៈ (Ceylon) សលចន ើ សទៀត្
មក្លបត្ោ ិ ឌ នលពះពុទនោេ
ក្៏សេឋចនង ិ មហាជនសៅសកាះលងាកស
សែយ ើ បាន
គា ាំ ប លបួត្ជួយផាយ
សទប ើ លពះពុទនោេ
បូជនយ ី ោទន សល
ចុះចូលជា
លពះពុទនោេ
ប្ងម
ះមក្
មន ត ះ ិ ប្ត្ប៉ុសណ្ដ
ះបានោងលពះេឋូប ៨៤.០០០ ទុក្ជាទី
ះសែត្ុស
ះ ពួក្ោបក្លបាជញក្ុ ងទឝ ប ប ុ ៉ េពឝថ្ងៃ ី ោរឺ ប
សនះ សបើសគចង់ដង ឹ សរឿងលពះពុទនោេ ោេ
សៅលងាកទឝីប
សៅលបសទេឥណ្ូ ឍ ចន ិ សយង ើ សនះ
រុងសរឿងសៃង ើ សពញបនធុក្តាាំងប្ត្ពលី ត្ម ឹ ស លពះបាទោសោក្ោងាស
ះ
ះ ប្ដល
មានត្ក្ ឹ តាងសៅមានពត្ ិ ស
ដាំណ្ដលពោ ី សោក្ចុលវចលក្ពត្ឋិ
ឱ្រចាេ់ោេ់ ប្ដលជា
ះ
សគសលចន ើ សមល ើ សេៀវសៅ
ប្ដលោបក្លបាជញជាន់មុនបាន
ចមវងមក្ពលី េុក្ឥណ្ូ ឍ ឬពលី េុក្ចន ិ ជួនកាលមានទ្វាំងផឋិត្យក្ 9
ោក្សរងយរបេ់លពះបាទោសោក្
សៅទេ ី ាំ សវជនយ ី ោឌនលគប់ក្ប្នវង
មក្ជាសលគឿងេាំ គាល់ប្ងមសទៀត្ ប៉ុប្នឋោបក្លបាជញទ្វង ាំ ឡាយ ប្ដល បានប្ត្ងគមភរី ដកា ឬសេៀវសៅសៃង ី ើ ស
ះ េឹងមានរសបៀប
ក្រ
បានេរសេរសៅតាមសេចក្ឋយ ី ល់សផសងៗ គាប វះ ដូចយា៉ងសរឿង
លពះបាទោសោក្ជារបេ់ប្ប៉ក្ខ្ងទក្ាិណ្និកាយ ប្ដលធ្លវប់បាន
ដង ឹ តាមគមភរី មហាវងស ប្ដលពួក្លពះសងរៈសៅលងាកទឝប ី បានចារក្ ឹ មក្ជាភាោបាលីស
ះ
មានដាំសណ្ើរសេចក្ឋប្ី បវក្គាប វះសោយ
ោសនវៗ ើ ោាំពសី រឿងលពះបាទោសោក្ ប្ដលពួក្ខ្ងឧត្ឋរនកា ិ យបាន ចារក្ទុ ឹ ក្មក្ជាភាោេាំ ស្រេកឹត្ស ក្៏សោយ
ះ
ប្ត្សបទ ើ ុក្ជាយា៉ងស
ះ
េូ មសោក្-ោបក្អានសមល ើ ក្ុាំគមផេ ី ងស័យនង ឹ ដាំសណ្ើរ
សេចក្ឋីប្បវក្គាបស
ះ
លត្ូវក្ាំណ្ត្់យក្ប្ត្េាំ ណ្ុាំសរឿងលពះបាទ
ោសោក្មកាលបមាណ្ សបើសៅប្ត្មន ់ ុ ងសរឿងសនះ ប ិ ទ្វន់ចូលចិត្ឋេ៊បក្ សទ
លត្ូវេសងកត្ឱ្រម៉ត្ច ់ ត្់ស្ៀបសមល លពះ ើ តាមេិោចារក្របេ់ ឹ
បាទោសោក្ ប្ដល ុ បា ញាំ នោក្់មក្ក្បុងទាំពរ័ ត្ៗសៅខ្ងមុ ចត្ ិ ឋសរឿងសនះចាេ់ោេ់លអសៃង ើ មន ិ ខ្ន ។ 10
គង់ប្ត្
ក្បុងសេៀវសៅសនះ
ញាំ ន ិ ចង់ឱ្រឃ្លវត្ឆ្ៃយពលី បសយាគភាោ ុម
បារាាំងចាប់សដម ើ សោះ គាបលាំ បាក្ោឋប់ សល
ក្រមន ិ សេយើភាគគាប
បានជាសៅលត្ង់ក្ប្នវង វះមាន
ក្រផធុយ
ះភាោបារាាំងនង ិ ភាោប្ យរសយង ើ មានត្ថ្មវ លាំ បាក្វះន ិ ង ឹ រក្
ក្រោក្់ឱ្រលត្ូវចាំគាបផង
សែើយ ួ វន ុ សញាំ ោត្ក្៏ បានសរៀនេូ លត្ភាោបារាាំងស
ះត្ច ិ ត្ួចសពក្
មន ិ េមនង ឹ ហា៊នស្ឝកា ើ រ្ាំយា៉ងសនះ ប៉ុប្នឋសោយសេចក្ឋលី បាថាបចង់ ឱ្រពួក្ពុទនោេនក្ ិ ជនលជាបសរឿងសនះណ្ដេ់
ពាយាមរែូត្ដល់សក្ត្ ើ ជាសេៀវសៅសនះសៃង ើ បារាាំងចាប់សដម ើ ស
បានជា ុ ញាំ ាំ
ប្ត្ក្បុងសេៀវសៅ
ះ មានសរឿងរា៉ វឯសទៀត្ៗ ចលមុះជាសលចន ើ ប្ដល
ញាំ ន ិ បានប្លបោក្់មក្ ុម
ប៉ុសណ្ដ ត ះ។
ក្បុងសេៀវសៅសនះ
ុ ញប្ាំ លបដក្យក្ចាំស
ះប្ត្សរឿងោសោក្មួយ
ប្ចក្ជាពរី ចាំប្ណ្ក្
ខ្ងសដម ើ សៅថា
(បក្ណ្ ិ ត ក្នទ្វ ិ ន) គន ឺ ទ្វ ិ នសរាយរាយប្ដលជាប់ទ្វក្់ទងដល់សរឿង លពះបាទោសោក្ស
ះប្ដរ
ប៉ុប្នឋមន ិ មានសេចក្ឋែ ី ូរប្ែសោយ
េពឝលគប់ លគាន់ប្ត្ដក្យក្សរឿងប្ដល ុេគាបមក្ជាសលគឿងេមាាល់ 11
សែយ ័ សេចក្ឋសី ិ ច ើ វន ិ ឆយ
ះៗ វះ, ខ្ងចុងសៅថាៈ ‹‹សរឿងលពះបាទ
ោសោក្›› គជា ឺ ថ្ផធសរឿងថ្នសេឋចោងាស
ះ មានតាាំងោាំពកា ី រក្ោង
ដាំបូងសៃង ើ រែូត្ដល់បានជាសេឋចចុលវចលក្ សែយ ើ នង ិ សេឋចជា ដាំណ្ខ្ងសលកាយលពះបាទោសោក្ស
ះមក្ វះ
ួ រួមទ្វាំងពរី ុ រញាំ ប
ចាំប្ណ្ក្ឱ្រស្យះសេៀវសៅសនះថាៈ ‹‹សរឿងលពះបាទោសោក្›› សៅ តាមចាប់សដម ើ ដប្ដល ប៉ុប្នឋសៅមន ិ ទ្វន់ទុក្ចត្ ិ ឋ ប្លក្ងមន ិ លត្ម ឹ លត្ូវ
ញាំ នយក្សេៀវសៅសនះសៅលបសគនលពះមហា ទ. ែួត្ លក្ុមជាំនុាំ ុ បា
ប្លបលពះថ្លត្បដ ត ល័យ ិ ក្ក្បុងពុទនោេនបណ្ឍិត្រ សៅលពះរាជបណ្ដ េូ មឱ្រសោក្ជួយពន ិ ត្ ិ រេលមួល
ក្រប្ យរ ជាមួយនង ឹ ួ វន ុ ប្ញាំ ងម
សទៀត្ សដើមផជ ើ ។ ី លមះមនធល ិ គសឺ េចក្ឋីសឃវៀងឃ្លវត្ោាំពច ី ាប់សដម
សោក្-ោបក្អានសមល ើ ‹‹សរឿងលពះបាទោសោក្›› សនះ គង់នង ឹ
បានលបទះសេចក្ឋី វះ ប្ដល ុេគត្រិ បេ់លពះពុទនោេ
ដូច
សរឿងយក្សចូលបួេជាសដម ើ ប្ដល ុ រញាំ ក្ាទុក្តាមចាប់សដម ើ ប្ត្សបើ តាមសរឿងសនះគួរនង ឹ េនបិោឌនថា
ជាំពូក្មួយ ប្ដលមានស្យះយា៉ងស 12
យក្សមន ិ ប្មនជាោឝី ះ ឬជា
គឺមនុេស
មេលមាប់សៅោបក្
ប្ដលគួរសគសគារព សល
ះ
ក្រថា យក្ា ឬយក្ស សនះ មក្ពរី ប ូ ធ្លត្ុ
ថាៈ (យជ) ប្លបថាៈ ‹‹បូជា›› សែត្ុសនះបានជាសៅបាន រែូត្ ដល់ពួក្មនុេស សទវតា, ោបក្តាជាសដើម ។
មា៉ងសទៀត្ ជា្មយតារបេ់ោបក្ប្ត្ងសេៀវសៅប្ដលជាប់ទ្វក្់
ទងដល់វជា ិ ជ ការ ឬលបវត្ឋលិ ពះពុទនោេ ប្ដល ួ វនប្ត្ងបូជាដល់បុពឝការបុ ី គាល
ប្ត្ងប្ត្ឧទធិេសេៀវសៅ
ឬជូនដល់ញាត្ម ិ លិ ត្ប្ដល
វ រាប់អានជាទប សៅ ឬេូ មផ ី ិ ី ាំផុត្ ប្ដលមានជវី ត្រេ់ ួ នលេឡាញ់
ស្ឝម ើ រណ្កាលក្នវងែួេសៅសែយ ើ ក្៏បាន សេៀវសៅសនះជាេកាករបូជាចាំស
សទប ើ ុ ញលាំ បសគន
ះលពះសត្ជលពះគុណ្លពះឧត្ឋមមុនី
(ោ៊៊ុំ-ុ េ៊ូរ) ប្ដលសោក្មានឧបការៈដល់ ុ ជា ញាំ ោសនក្លបការ េមគួរ ប្ដល ុ ញន ាំ ង ឹ សលើក្បូជាដល់សោក្មុនបុគាលដថ្ទៗ ។
អាចាររ គិម-អាន
13
រ ឿងព្រះបាទអរោក បក្ណ្ ិ ត ក្នទ្វ ិ ន
(រកុងបាដលិបុរត្ និង លោរ ិយវងស) លពះរាជវងស ស
ះ មាន
ប្ដលលពះបាទចស្រនធគុបឋបានតាាំងសៃើងជាដាំបង ូ
មថាៈ សមារយវងស បានលគប់លគងលក្ុងបាដលិបុលត្ក្បុង ិ
ប្ដនមគ្ៈបានចាំនួន ៨៥ ឆ្ប ាំ គតា ាំ ពព ឺ ង ី ុទនេក្រាជ ១២៨ ដល់ ពុទនេក្រាជ ២១២ ។ សេឋចទី ២ លទង់លពះ ប្ដលជាឱ្រេរបេ់លពះបាទចស្រនធគុបឋ
មលពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈ
លពះោងាបានសោយរាជរ
ក្បុងប្ដនមគ្ៈបាន ១៩ ឆ្ប ាំ គតា ាំ ពព ឺ ង ី ុទនេក្រាជ ២៥២ ដល់ ពុទនេក្រាជ
២៧០
លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈោងាសនះ
បានវាយយក្
ប្ លត្ប្ដនត្ូចៗ ជាសលចើន រែូត្ដល់ប្ដនមលទ្វេ (Madras) ឱ្រ តាាំងសៅសលកាមោាំណ្ដចលពះោងា ក្បុងលគាស
ះ ឥណ្ដ ឍ នង ិ លក្ក្ ិ បាន
ជាប់ទ្វក្់ទងរក្គាបសៅវញសៅមក្កាន់ ប្ត្ចាំសរនមាាំ មន ួ សៃើង រែូត្ ិ ើ ដល់មក្សេឋចសោយរាជរជាន់សលកាយៗ
ក្៏លទង់សៅប្ត្បញ្ជូ នទូត្មក្លក្ុងបាដលិបុលត្ ។ 14
ក្បុងលក្ុងមា៉សេោឝន
លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈមានរាជឱ្រេសលចន ើ លពះោងា ប្ត្លទង់សឃញ ើ
ថាោសោក្
មានសេចក្ឋោ ី ង់អាចតាាំងប្ត្ពសី ៅជាក្ុមាររែូត្មក្
សទប ើ លពះបតា ិ តាាំងត្ាំប្ណ្ងងារជាឧបរាជ លគងលក្ុងត្ក្កលិោ
ប្ត្ខ្ងសលកាយមក្
ដាំបង ូ លទង់ឱ្រសៅលគប់លទង់ឱ្រសៅលគប់លគង់
លក្ុងមាលវៈ ។ លគាកាលលពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈោេ់លពះជនយ ោសោក្ រាជឱ្រេក្៏បានជាសេឋចសោយរាជរេបងលពះោងាសៃង ើ
ក្បុងពុទន-
េក្រាជ ២៧៤ គប ួ ឆ្បខ្ ាំ ងសលកាយលពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈោេ់លពះ ឺ ន ជនយ បានជាយត្ ឺ យូរដូសចបះ ន័យ វះថាសល
ះសក្ត្ ើ ចមាាំងដសណ្ឋើម
រាជេមផត្ឋន ិ ង ឹ លពះោនុជា ឬលពះសជោឌ តាមគមភរី មហាវងសេាំ ប្ដង
ាំ ះ លទង់ស្ឝគ ថា លពះបាទោសោក្បានជ័យជន ើ ុត្លពះសជោឌនង ិ លពះ ោនុជាោេ់ ឱ្រទុក្ប្ត្លពះោនុ ជលពះ លពះមាតាជាមួយ សឃញ ើ ស
មត្េ ិ សមួយោងា ប្ដលរួម
ប្ត្តាមលបវត្ឋោ ិ ស្រេឋេម័យសនះ
ប្ដលរាវរក្
ះ លត្ៃប់ជាលបាដក្ថា លពះបាទោសោក្បានទាំនុក្បាំរង ុ
លពះសជោឌនិងលពះោនុជាយា៉ងលអបផ ាំ ុត្
មន ិ បានលបទូេឋរា៉យគាប
សៃយ ។ លពះបាទោសោក្មានលក្ាណ្ៈដ៏រងបុ ុឹ ង ើ ឹ ពូប្ក្ លបកាន់ 15
ការងារតាបចាប់ជាោចខ្ត្ ប្ត្មន ៍ ចអាលក្ក្់ ិ ប្មនជាក្សលត្យ ិ អា លបក្សោយសមាែចរត្ ិ ស
ះសទ
។
ដូចយា៉ងធ្លវប់ចូលចត្ ើ ិ ឋមក្ក្បុងជាន់សដម
សេចក្ឋព ី ត្ ិ ថា
លពះបាទោសោក្បានស្ឝេ ើ ស្រងាាម
ជាសលចន ើ ដង តាម្មយតារបេ់ក្សលត្យ ិ ល៍ គប់លពះោងា ប្ដលលត្ូវប្ត្ ផាយោាំណ្ដចសត្ជានុភាពរបេ់ លពះោងាសចញសៅ
លពះោងាជា
សេឋចមានបុណ្រ្ាំបាំផុត្ថ្លក្ប្លងជាសេឋចឯសទៀត្
ប្ដលមានក្បុង
លបវត្ឋកា ិ រណ្៍របេ់សោក្ ោសោក្ស
ះ
។
រាជអាណ្ដចលក្របេ់លពះបាទ
ផាយសចញសៅលគប់លបសទេក្បុងឥណ្ដ ឍ ទ្វាំងមូល
មន ុសណ្ដ ត ះសទ លពះោងាយក្បានចុះមក្ ិ ប្ត្ប្ដនរបេ់ពួក្ោរយក្ៈប៉ ិ ខ្ងសលកាម រែូត្ដល់ទល់នង ឹ ទសនវសគាធ្លវរ ី សទៀត្ផង ។ លពះបាទោសោក្
របេ់លពះោងា
លទង់បសងកត្ ើ ចាប់េលមាប់អាណ្ដចលក្
ជាអាជាញោច់ខ្ត្
ប្ត្ជាន់ដាំបូងលទង់សលចើនប្ត្
េសលមចក្ច ិ ចពឃ្ល ិ ត្ផ្ទធល់នង ឹ លពះែេឋលពះោងា សលកាយមក្
លុ ះលគាខ្ង
សទប ើ លទង់ោនុញ្ញដត្ឱ្រស្ឝើគុក្េលមាប់ផ្ទចញ់ ផ្ទចលពួក្
16
មនុេសទុចចរត្ ិ សែយ ើ លទង់ចាត្់សពជឈឃ្លត្មាបក្់ស្យះគរិ ក្ៈ ិ ឱ្រជា ោបក្ទទួលភារៈស
ះ។
កាលប្ដលោបក្លបាជញចន ិ ស្យះ
ហាឝ-សែៀន
ចូលមក្ក្បុង
ឥណ្ដ ឍ ពព ិ ព.េ.៩៥៦, ដល់ ី .េ.៩៤២, លត្ៃប់សៅលេុក្ចន ិ វញ
មក្ខ្ងសលកាយ មានចន ាំ ពរី ិ មាបក្់ស្យះ ែ៊ួន-ត្សង់ ោបក្លបាជញទ្វង ក្់សនះ ជាោបក្ប្េឝងរក្ការពត្ ិ របេ់លពះពុទនោេ
សឃញ ើ លក្ុងបាត្លិបុលត្ សពលស
ះថា
ោសោក្››
ប្ដលជាលក្ុងបាក្់ប្បក្លគាាំលគាសៅសែយ ើ
មានោបក្លេុក្បងាាញ
គជា ឺ គុក្ប្ដលសេឋចោងាស
បានរាជេមផត្ឋិ
បានសៅ
តាមសរឿងរា៉ វសនះថាៈ
ះ
‹‹នរក្របេ់លពះបាទ
ស្ឝក្ ើ ុ បងលគាខ្ងសលកាយ
គុក្ស
ះសគស្ឝេ ើ លមាប់
ផ្ទចញ់ ផ្ទចលពួក្មនុេសប្ដលលបលពត្ ឹ ឋោសាំ ពទ ើ ុចចរត្ ិ ។ តាមដាំណ្ដល របេ់ ហាឝ-សែៀន និយាយថាៈ សេឋចោសោក្បានយាងសៅដល់ ទប ឋ ប់ចលក្វាៃ ី ាំផុត្ថ្នក្ណ្ដ យមរាជ
លទង់បានទេស
ការោទនលពះ
សែយ ើ មានលពះរាជែឫទ័យលបាថាបនឹងោងោទននរក្
សៅទជ ី ិត្លក្ុងរបេ់លពះោងា ឱ្របានដូចជានរក្របេ់លពះយមរាជ 17
ស
ះ
។
ក្បុងោសោកាវទ្វនថាៈ
គុក្ស
ះោងសៃង ើ សោយ
សពជឈឃ្លត្របេ់លពះបាទោសោក្ស្យះគរិ ក្ៈ ទូលេូ មឱ្រោង ិ េលមាប់ពឃ្ល ិ ត្មនុេស,
ខ្ងសលកាយមក្
ចូលសៅោឋប់ភក្ ា ពុងោឝ្ាយ ិ ុ ក្ាំ
សពជឈឃ្លត្ស
ះបាន
លបណ្ឍិត្េូ លត្ ប្ដលេាំ ប្ដង
ោាំពោ ី ទ ននរក្ក្បុងវត្ឋក្ុក្ុ កោរាម សទប ើ ទូ លេូ មោនុញ្ញដត្ឱ្រស្ឝើនរក្ ស
ះមាាំមន ួ សៃង ើ សទៀត្ ។
ាំ ក្បុងសរឿងរា៉ វលពះបាទោសោក្មានដណ្ដ លថាៈ
លទង់ោនុញ្ញដត្ឱ្រគរិ ក្ៈស្ឝ ិ ើស
នរក្ប្ដល
ះ មានក្ាំប្ពងប្ត្មួយជាន់ ឥត្មាន
ជញ្ញជាំង ណ្ឍ ោក្់ពួក្មនុេសសទ្វេជាសលចន ើ សៅលចបូក្លចបល់គាប ក្បុងទសី
ះ។
ក្បុងសទវទូត្េូ លត្មជឈម ិ នកា ិ យ
‹‹នរក្ (របេ់លពះយមរាជ) ស
ះ ប្ចក្ជាសលចើនពួក្សលចើនជាន់ សៅ
លត្ង់ក្ណ្ដ ឋ លសៅថាមហានគរ, ប្ចក្ជាទ្វឝរលគប់លជុងទ្វាំងបួន មហានគរស
មានសេចក្ឋប្ី បវក្គាបថាៈ
មហានគរស
ះបួនលជុង
ប្បង
មានក្ាំប្ពងប្ដក្ព័ទនជុាំវញប្ផនដ ិ ី
ះ េុ ទនេឹងប្ត្ប្ដក្ មានសភវង ើ សឆះសដឋភវលឺ ចាលសអអ 18
ជានច ិ ច ផសពឝផាយក្ាំសៅសៅចាំនួនមួយសយាជន៍ ។ ទ្វឝរទ្វាំងបួន របេ់មហានគរស
ះ
លត្ង់សៅចាំនរក្ទ្វាំង
៤
ជាប ធ ប់គាបគៈឺ
គូងនរក្, ក្ក្កុៃនរក្, េិមភលិវន នង ិ ោេិបត្ឋវន មានទសនវស្យះ ខ្សរាទកាជាលពាំលបទល់ ។
លបណ្ឍិត្េូ លត្េាំ ស្រេឋឹត្ថាៈ មាន
េត្ឝសៅសក្ើត្ក្បុងនរក្ ពួក្និរយបាលចាប់បានសែើយ សផឋក្េត្ឝ ស
ះេននង ឹ សលើប្ផនដប្ី ដក្ ប្ដលសភវង ើ ក្ាំពុងសឆះេស ន េសៅនមាន
េុ ទនប្ត្ោណ្ដ ឋ ត្សភវង ើ សលទ្វលសៃង ើ ប្ត្មា៉ង,..››។
ោសោកាវទ្វនថាៈ ‹‹ក្បុងនរក្មានប្ត្សេចក្ឋទ ី ុក្ានង ិ ការឈឺ
ចាប់សោយសភវង ើ សឆះឆួលឆ្ប ួ វន;
ពពួក្េត្ឝត្រិ ចាឆនេឹងប្ត្មាន
សេចក្ឋេ ី ញបប្់ េញងខ្វចការលបទុេឋដល់គាបនង ឹ គាប លគប់ដសងាម ើ សចញចូល; សេចក្ឋីសលេក្ឃ្លវន;
សៅវញសៅមក្ ិ
ពួក្សលបត្េឹងប្ត្សដឋលក្ហាយ
សោយ
ពពួក្មនុេសេឹងប្ត្មានសេចក្ឋីលពួយងប់
ក្បុងការចញ្ ពពួក្សទវតាេឹងប្ត្មានសេចក្ឋភ ័ ខ្វចនង ិ ិ ច ឹ មជវី ត្; ី យ ឹ ការចរុត្ធ្ល ិ វ ក្់ចុះមក្សែើយនិងការោេ់បុណ្រ
19
សែត្ុជាវបាក្ក្មយ ិ
ទ្វាំងលបាាំលបការនុះ៎ ឯងសែយ ើ ភពទ្វាំងបី›› ។
េងកិចចជាត្ក្ថាៈ
ប្ដលជាសលគឿងទ្វក្់ចងេត្ឝក្ុ បង
‹‹នរក្មានលបាាំបរី សៅ ឋ គៈឺ
េញ្ជ ី វ,
កាៃេុ ត្ឋ, េងាត្, សរារុវៈ មានពរី រសៅ ឋ , មហាវច ី ិ, តាបន, បតាបន,
។
តាបននរក្
ជារសៅ ឋ មួយប្ដលសភវង ើ សឆះជានច ិ ច;
បតាបននរក្ ជារសៅ ឋ ប្ដលសភវង ើ សឆះថ្លក្ប្លង›› ។
លពះបាទោសោក្ មន ិ លគាន់ប្ត្ផាយអាណ្ដចលក្លត្ួត្សៅសលើ
អាណ្ដប្ លត្ប្ដលជាក្ត្ ត ះសទ លពមទ្វាំង ិ ឋយ ិ េរបេ់លពះោងាបុស៉ ណ្ដ បានផាយលពះពុទនោេ
សោយសេចក្ឋីលជះថាវ ប្ដលជាក្ត្ ិ -ឋិ
គុណ្ដល់ទប ឝី អាេុី ទ្វង ាំ មូលប្ងមសទៀត្ផង បារាាំងប្ដលប្លបមក្ពេ ី ាំ ស្រេឋឹត្ថាៈ ក្បុងលពះពុទនោេ
។
ក្បុងសេៀវសៅ
លពះបាទោសោក្បានលជះថាវ
សោយឫទនិរបេ់េមុលទភក្ ិ ុា
ប្ត្ក្បុងមហាវងស
ថាៈ លពះបាទោសោក្ កាលប្ដលលពះោងាបានរាជាភសិ េក្ ជា សេឋចលគងលក្ុងបាត្លិបុលត្សែើយ សៅសលើមយ ួ សយាជន៍
លពះោងាមានឫទ្វននុភាពផាយ
សៅសលកាមមួយសយាជន៍ 20
មានពួក្សទវតា,
គ, យក្ស, មនុេស, បក្ស,ី េត្ឝចត្ុបាទ នង ិ េត្ឝសទឝបាទ
ចូលគាល់បាំសរលពះោងា ជានច ើ ិ ច ចលក្ពត្ឋិ
លទង់បានសោយរាជរ
េមផូណ្៌សោយសេចក្ឋេ ី ុ
ជាសេឋច
សោយរាជបរេ័ ិ ទរ
1 ះ ទាំនុក្បលមុងមន ិ ឱ្រឆាងលពះរាជែឫទ័យ ( ) ។
ទ្វាំងោេ់ស
ថ្ងៃមយ ួ លពះបាទោសោក្លបថាប់សៅសទៀបេីែបញ្ជ រ លទង់
ទេស
ការនសិ លគា្ោមសណ្រជាលពះោរែនឋ
សយាគាវចរេលងួមឥស្រនធយ ិ ដ៏លេគត្់លេគាំ
ប្ដលជាលពះ
នម ិ នឋរមរទមសៅក្បុង
លពះោន មានអាការក្រិ យាគួ រឱ្រលជះថាវពន់សពក្ ក្៏លពះោងាមាន ិ ទក្ ឹ លពះែឫទ័យរក្រាយ ី ោមសណ្រស
ះ
។
នសិ លគា្ោមសណ្រស ថ្នលពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈ ោសោក្ស
ះ
សោយេមា្គ ិ ុណ្របេ់នសិ លគា្-
មានសេចក្ឋដ ី ាំណ្ដលក្បុងគមភរី ស
ះ ជាឱ្រេរបេ់េុមនរាជក្ុមារ ជាបុលត្ សោក្ោងាស
ះលត្ូវជាក្យួយរបេ់
។ លុ ះលពះោងាទយសឃញ ើ ដូសចាបះសែយ ើ
សេចក្ឋីលជះថាវពន់សពក្ -លមើលលែេកដីពិសាដរកនុងមហាវងស ។
ះថាៈ
លពះបាទ ក្៏មាន
សោយក្ុេលប្ដលបានស្ឝើមក្ោាំពី
1
21
ោត្ត្ ី ជាត្ជ ិ ួយោេ់សត្ឿនលពះរាជែឫទ័យ មុនក្សលត្យ ៍ ង ាំ បលី ពះោងា ិ ទ្វ
សល
ះកាលបុពឝជាត្ិ
គលឺ ពះបាទោសោក្
១,
លពះបាទ
សទវានមផយ ិ ត្េ ិ ស ១, នសិ លគា្ោមសណ្រ ១, ទ្វាំងបសី នះ លត្ូវជា បងបអូននង ឹ គាប ជា
ណ្ិជទក្ ឹ ឃយុាំសៅក្បុងលក្ុង
រាណ្េី លគាស
ះ
មានលពះបសចចក្ពុទន ១ ោងាគង់សលើភគ បាំ ននមាទន៍សក្ើត្វណ្តសរាគ (សរាគ េាមសលឿង) លពះបសចចក្ពុទនឯសទៀត្លតាច់ប្េឝងរក្ទក្ ឹ ឃយុាំ សៅដល់ លក្ុង
រាណ្េី ក្៏បានជួបនង ឹ ក្ុមមទ្វេីមាបក្់សែយ ើ េួ រថាៈ ‹‹ប្ន
ង, លេុក្សនះោបក្ណ្ដមានទក្ ឹ ឃយុាំ››
ចងអុលបងាាញផធះ បសចចក្ពុទនោងានុះ៎
ណ្ិជស
ះ
ងក្ុមមទ្វេីបានសលើក្ថ្ដ
សែយ ើ ោងាុយគត្ ិ ថាៈ
បានទក្ ាំ ព ាំ េ ឹ ឃយុោ ី ាំ ណ្ដក្់ម្ុ
អាតាយោញសនះក្៏ជួយសលត្ក្ោរនង ឹ ក្ុេលរបេ់សគស
‹‹សបលើ ពះ
ណ្ិជសែយ ើ
ះណ្ដេ់ ប្ត្
សបសើ ោក្មន ិ បានសទ អាតាយោញនឹងយក្លក្មាបង់ក្មួយសនះ សៅ ចាំណ្ដយយក្លបាក្់
មក្ទញ ិ ទក្ ឹ ឃយុាំថាឝយលពះបសចចក្ពុទនោងាស
ទ្វល់ប្ត្បាន›› ។ ឯលពះបសចចក្ពុទនសៅរក្ទឹមឃយុាំ សពលស
ះ
ណ្ិជជាបអូនសៅផធះប្ត្មាបក្់ឯង 22
ះ
ណ្ិជ ទទួល
លុ ះសឃញ ើ ដូសចាបះ
ក្៏មានសេចក្ឋលី ជះថាវ េធុះសៅយក្ទក្ ឹ ឃយុាំមក្លបសគនលពះបសចចក្ពុទន
សពញែូរសែៀរែួេក្ណ្ដ ឋ ប់មាត្់បាលត្ សែយ ើ តាាំងសេចក្ឋីលបាថាប ថាៈ ‹‹សោយោាំណ្ដចក្ុេល ថ្នបុពឝមុញ្ជនបរាបរសចត្
របេ់ ុ ញាំ
ដ៏បរេុ ាំ នជាសេឋចឯក្រាជរ ជា ិ ទនោអត្ក្បុងវត្ទុទ្វនសនះ េូ មឱ្រ ុ ញបា ្ាំសលើេក្លជមភូទឝីប េូ មឱ្ររាជអាណ្ដចលក្របេ់ ុ ញផ ាំ ាយសៅសលើ ប្ផនដម ួ សយាជន៍ សៅសលកាមប្ផនដី ១ សយាជន៍ ក្ុាំឱ្រោបក្ណ្ដ ី យ មួយ
មានេមផត្ឋេ ិ មផូណ្៌
សេយើនង ឹ េមផត្ឋរិ បេ់ ុ ញលាំ ពះោងា
សៃយ ើ ›› ។ លពះបសចចក្ពុទនបានស្ឝោ ើ នុមាទ មក្ជួបនង ឹ
ងក្ុមមទ្វេីវញ ិ
សែយ ើ នម ិ នឋលត្ៃប់
ងេួ រថាៈ ‹‹បពលិ ត្លពះោងាដច ៏ ាំសរន ើ
លពះក្រុណ្ដបានទក្ ឹ ឃយុាំ េសលមចដូចសេចក្ឋលី បាថាបសែយ ើ ឬ?›› ។ លពះបសចចក្ពុទនលតាេ់ត្បថាៈ ‹‹មាបល សែើយ››,
ថាឝយទក្ ឹ ឃយុាំស
ង ទក្ ឹ ឃយុាំស
ងក្ុមមទ្វេីទូលេួ រសទៀត្ថាៈ ‹‹កាល ះ
សគលបាថាបសៅោ
យ
ណ្ិជ
គត្ដូចសមឋច វះលពះោងា?››
លពះបសចចក្ពុទនសរៀបរាប់លបាប់សេចក្ឋីលបាថាបេពឝលគប់
ដូសចាបះ សទប ាំ ិ ន ឯ ូ ន វ ើ នម ិ នឋឱ្រលពះបសចចក្ពុទនរង់ចាេ 23
ះអាតាយបាន
ងបានដឹង
ងលត្ៃប់
មបមា ាំ ី ួ វនសៅោង ី ប សៅផធះយក្លក្មាចាេ់មក្ផ្ទវេ់ យក្លក្មាងយីោព ទក្ ឹ ឱ្រោអត្លអសែយ ើ
យក្មក្ថាឝយដល់លពះបសចចក្ពុទនោងាស
ះ
សទប ញាំ ច េ់ ើ តាាំងលបណ្ិធ្លនថាៈ ‹‹សោយោាំណ្ដចក្ុេល ប្ដល ុ មា បានថាឝយេាំ ពត្់ោដក្សនះ យ
ោាំសណ្ើះសៅោ
គត្
កាលសបើ
ណ្ិជទក្ ឹ ឃយុាំបានជាសេឋចចុលវចលក្ពលតា្ិរាជជា្ាំ
េក្លជមភូទឝប ី សពលណ្ដ សេឋចោងាស
េូ មឱ្រ ុ ញមា ាំ ច េ់បានជាោគាមសែេីថ្ន
ះក្បុងសពលស
ះ,
គួរសគពត្ ិ ពត្ ិ រមល ិ សមល ើ េិរេួ ី េី ឋ
េូ មឱ្រ ុ ញមា ាំ ច េ់មានរូបសឆ្មដ៏លអ
សែយ ឋិ ើ មានយេេក្ឋន ិ ង ិ េមផត្ជា
ជាទសី ពញចត្ ិ ឋថ្នជនទ្វាំងពួងក្បុងសោក្››
បសចចក្ពុទនបានស្ឝោ ើ នុទ
រែូត្ដល់ភគ បាំ ននមាទន៍ស
ក្បុង
។
លពះ
រួចសែយ សោក្សហាះសៅកាន់អាកាេ ើ
ះ ។ ចាំប្ណ្ក្ខ្ងបងទ្វាំងពរី
ក្់របេ់
ណ្ិជលត្ៃប់មក្ផធះវញ ក្៏បានសលត្ក្ោរនឹងក្ុេល ប្ដលបអូន ិ
បានស្ឝសើ ែយ ើ ស លុ ះ
ះឯង ។
ណ្ិជទ្វាំង ៣
ក្់ ស្ឝើកាលក្ិរយាសៅ បានសោយ ិ
េមផត្ឋម ៌ សលចន ិ នុេសនង ិ េមផត្ឋេ ិ ួ គជា ើ ជាត្ិ ដល់មក្ក្បុងោេ 24
ថ្នលពះពុទនជាមាចេ់ថ្នសយង ើ សនះ ២០០ ឆ្បសាំ េេ ក្៏
ខ្ងសលកាយបរន ិ ិ ឝ នលបមាណ្
ណ្ិជបអូនប្ដលបានថាឝយទក្ ឹ ឃយុាំផ្ទធល់នង ឹ
ថ្ដ ួ វន បានជាសេឋចោសោក្
ងក្ុមមទ្វេីប្ដលចងអុលផវូវបងាាញ
រានលក្់ទក្ ាំ ង ឹ ឃយុន ិ បានថាឝយេាំ ពត្់ោដក្ស មសែេី
លពះ
ម
នសិ លគា្ោមសណ្រ
ងោេននម ិ តា ិ ឋ
ះ
បានជាោគា-
ណ្ិជជាបងចផងបានជា
ណ្ិជជាក្ណ្ដ ឋ លបានជាលពះបាទ
សទវានមផយ ិ ត្េ ិ ស។
កាលលពះបាទោសោក្
បានទេស
ោមសណ្រក្ាំពុងនម ិ នឋបណ្ ិ ឍ បាត្ដូសចាបះ
ការសឃើញនិសលគា្-
សទប ើ ចាត្់រាជអាមាត្រឱ្រ
សៅនម ិ នឋោមសណ្រស
ះមក្
សេឋចយាងចូលជត្ ិ ោមសណ្រ
រាជឱ្ងាករលតាេ់ថាៈ
‹‹សោក្មាចេ់ចូរគង់សលើអាេនៈដ៏េមគួរ
ប្ដលមានឥស្រនធិយនិងឥរយាបងដ៏ េៃបស់ េៃៀមដូសចាបះ ិ ចុះ›› ។ សពលស
ក្៏មានលពះ
ះ នសិ លគា្ោមសណ្រងាក្សមល ើ ក្បុងទេ ិ សផសងៗ
មន ិ សឃញ ើ មានភក្ ិ ុ ាដ៏ថ្ទសៅក្បុងទសី
ះ
សោក្ក្៏ចូលសៅជិត្
បលវ័ងរា ក ជរ លពះបាទោសោក្លជាបដូសចាបះ សទប ើ លទង់លពះត្លមះិ ថាៈ 25
‹‹ោមសណ្រសនះ
ាំ នង ក្់របេ់អាតាយ ឹ ជាមាចេ់ថ្នលពះរាជដណ្ដ
ក្បុងថ្ងៃសនះ›› ។ ោមសណ្របានែុចបាលត្ដល់ លពះែេឋលពះបាទ
ោសោក្សែយ សទប ើ ើ សៃើងគង់សលើបលវ័ងករាជរសៅសលកាមសេឝត្ចឆល័ ត្ លពះរាជាលទង់ទត្សឃញ ើ ងដូសចាបះ
ក្៏មានលពះរាជែឫទ័យលជះថាវ
លទង់េរសេើរនូវការេលងួមឥស្រនធយ ិ ជាសដើម សែើយសទើបលពះរាជទ្វន សភាជ
ហារដ៏លត្កាល ប្ដលសគតាក្់ប្ត្ងសដម ើ ផលី ពះោងា លបសគន
ដល់នសិ លគា្ោមសណ្រ នម ួ សលេចសែយ សទប ិ នឋឱ្រស្ឝភ ើ ត្ឋក្ច ិ ចរច ើ ើ លតាេ់េួរនូវពុទនវចនៈនង ឹ នសិ លគា្ោមសណ្រៗ ្ម៌សទេ
បានេាំ ប្ដង
ក្បុង្មយបទោបផមាទវគាថាឝយលពះរាជា ថាៈ
ោបផមាសទ្វ ោមត្ាំ
ោបផមតាឋ ន មយ ិ រនឋិ
បទាំ បមាសទ្វ មចចុស
បទាំ
សយ បមតាឋ យថា មតាត្ិ ។
សេចក្ឋីមន ិ លបប្ែេជាផវូវមន ិ ោវប់
សេចក្ឋីលបប្ែេជាផវូវ
ោវប់ ពួក្ោបក្មន ិ លបប្ែេស្យះថាមន ិ ោវប់ ពួក្ោបក្លបប្ែេ ទុក្ដូចជាោវប់ ។
26
លពះបាទោសោក្ បានលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់នូវគាថាមួយលបក្ប សោយបាទ ោេ
៤ សនះ
លពះោងាក្ស៏ ក្ត្ ើ សេចក្ឋលី ជះថាវក្បុងលពះពុទន-
សទប ើ បរចា ិ ច គនច ិ ចភត្ឋដល់នសិ លគា្ោមសណ្រ៨េាំ រាប់ ។
ោមសណ្រថាឝយលពះពរថាៈ
‹‹អាតាយភាពបានទទួលលពះរាជទ្វន
សោយលត្ូវ្ម៌សែើយ អាតាយភាពនឹងបូជាវត្ទុសនះដល់លពះឧបជាយ៍ ប្ដលសោក្លបសៅអាតាយភាពឱ្រដង ឹ គុណ្សទ្វេ ុេលត្ូវ›› ។ លពះ
បាទោសោក្បានលបសគន ៨ េលមាប់សទៀត្ និសលគា្ោមសណ្រ ថាឝយលពះពរថាៈ
‹‹អាតាយភាពនង ឹ បូជាដល់
អាចាររប្ដលសោក្
សលើក្យក្នូវ្ម៌ ជាលបសយាជន៍មក្លបសៅអាតាយភាព›› ។ លពះរាជា លបសគន
៨
េលមាប់សទៀត្
ោមសណ្រក្៏យក្សៅបូជាដល់លពះ
េងឃោេ់សៅ លពះមហាក្សលត្យ ិ ល៍ បសគន ៨ េលមាប់សទៀត្ ក្បុងលគា ជាគលមប់ ៤ សនះ ោមសណ្រជាបណ្ឍិត្មានលបាជាញមន ិ បានស្ឝើ េទ្វនទ្វយក្ឱ្រធ្លវក្់ចុះ សទប ើ សោក្ទទួលយក្សោយ ួ វនឯង ។ ដល់ថ្ងៃទី ២ លពក្ ឹ សៃើងនិសលគា្ោមសណ្របាន រូប
ចូលសៅកាន់រាជោទន
ភ ាំ ក្ ិ ុ ាេងឃ ៣២
លពះបាទោសោក្បានលបសគនចងាាន់ 27
ផ្ទធល់សោយលពះែេឋលពះោងា សែយ ើ នម ិ នឋលពះេងឃឱ្រស្ឝភ ើ ត្ឋក្ិចច ក្បុងរាជដាំណ្ដក្់ស
ះ
សេ
រាជបរេ៍ ិ ទរទ្វាំងពួង
ដល់សពលខ្ងសលកាយភត្ឋក្ច ិ ច
ោមសណ្របានេប្មឋង្ម៌សទេ បត្ី
នង ិ
ញា ិ ល៍ ពមទ្វាំង ុ ាំងមហាក្សត្យ
ឱ្រតាាំងសៅក្បុងលពះថ្លត្
េរណ្គមន៍និងេីល ៥ េីល ៨ ក្បុងលពះពុទនោេ តាាំងប្ត្ោាំពថ្ី ងៃស
លាំ ោប់ត្ពសី
ះមក្ ។ ះមក្
នសិ លគា្-
ចាប់សដម ើ
លពះបាទោសោក្បានលតាេ់េួរលពះ
េងឃថាៈ ‹‹លពះបរយត្ឋ ្ ិ ិ ម៌ ប្ដលលពះបរមលគូលទង់លតាេ់សទេ ស
ះមានប៉ុ យ ន?›› លពះសមាគាលីបុត្ឋត្េ ិ សសត្ទរថាឝយលពះពរថាៈ‹‹សបើ
រាប់សោយោងាមាន ៩ សបរា ើ ប់សោយ្មយក្ាននមាន ៨៤.០០០›› ។ លុ ះលពះរាជាលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ ថា
ក្រស
ះសែយ ើ
នឹងបូជាលពះ្មយក្ាននសោយវហារឱ្រលគប់ ិ
លពះោងាក្ណ្ត្់
៨៤.០០០
លទង់
លតាេ់បងាាប់ឱ្របរចា ិ ច គលពះរាជលទពរ ៩៦ សកាដិ លតាេ់បញ្ដ ត្ឋសៅ សលើក្សលត្យ ៍ ង ាំ ិ ទ្វ
៨៤.០០០,
ោសោការាមសៃើងក្បុងសពលស
ឯលពះោងា
ក្៏លទង់លបារពនោង
ះ រែូត្ដល់ ៣ ឆ្ប ាំ សទប ើ េសលមច 28
នូវនវក្មយស
ះ
សែយ ើ លពះោសងាចញលពះរាជលបកាេលបាប់ដល់
សេឋចលគប់លបសទេឱ្រឆវងវហារទ្វាំ ង ៨៤.០០០ ស ិ មួយលពមគាប
ះ ក្បុងថ្ងៃប្ត្
លបកាេឱ្រោបក្នគរទ្វាំងោេ់េមាទ្វននូវោដឌងា-
ឧសបាេងេីលក្បុងសពលស
ះលគបៗ គាប ។
លពះបាទោសោក្មានវត្ទុ ២ លបការ ប្ដលមានឫទ្វននុភាព
យា៉ងវសេេ គលឺ ពះខ្ន់ប្ក្វ ១ ស្យះបរនឋបៈ អាចសៅកាត្់ ិ ក្ាល់េលត្ូវបានចមាៃយមួយរយសយាជន៍ លពះបាំណ្ង
មក្ថាឝយលពះោងាដូច
មានលចវាក្់មាេមួយប្ សអាចសៅចាប់ចងសលក្ៀក្
មនុេស ឬវត្ទុទ្វាំងឡាយ
យ ាំ ក្មក្បានដូចលពះរាជលបាថាប ។
ថ្ងៃមយ ួ លពះបាទោសោក្លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ថាៈ កាៃ
គ-
រាជមានអាយុមយ ួ ក្លផ ជាោបក្បានទ្វន់សឃញ ាំ ើ លពះពុទនទ្វង
៤
លពះោងា ប្ដលលទង់ចូលកាន់លពះនិ ឝ នសៅសែើយ សទើបសេឋចសលបើ លចវាក្់មាេឱ្រសៅ ោសញ្ជ ើ ញកាៃ
យ ាំ ក្កាៃ
គរាជស
ះមក្
គរាជឱ្រសៃើងសលើរត្នបលវ័ងក
េុ គននជាត្ន ិ ង ិ ផ្ទក
លពះោងាបាន
បូជាសោយសលគឿង
សែយ ើ សេឋច លតាេ់បងាាប់ឱ្រកាៃ 29
គរាជ
នម ិ យត្ ិ ួ វនស្ឝជា ើ រូបលពះពុទនមាចេ់
សេឋច
គក្៏បានស្ឝតា ើ មលពះរាជ
បាំណ្ង បាននម យិ ួ វនស្ឝជា ិ ត្ ើ លពះពុទនសៃង ើ មានរូបភាពដូចជាលពះ ពុទនេុទនោ្
ជាទី
ម ាំ ក្នូវសេចក្ឋលី ជះថាវពន់សពក្
ោសោក្បានទត្សមល ើ លពះពុទននម ិ យត្ ិ ស ផសពឝផាយេពឝេ ៌ ងាកាយ
ះ
លពះបាទ
សោយបត្ ី រិ ក្រាយ ី
ឱ្រសក្ើត្មានសេចក្ឋលី ជះថាវរងរ ឹ ត្ប្ត្ ឹ
ចសលមន ាំ សៃង លពះោងាទត្េាំ ៃង ើ ខ្វង ើ ឹ សឆ្ាះសៅលពះពុទនស ប៉លបច ិ សនលតា
ហាក្់ដូចជានង ឹ រដក្លពះសនលតាពលី ពះោងាសៅជាប់
នង ឹ លពះពុទននម ិ យត្ ិ ស ៧ ថ្ងៃ ក្ច ិ ចស
ះ មន ិ
ះ សោយលទង់ោត្់លពះលក្យាសោៃយរែូត្ដល់
ះស្យះថា ោក្ាប ិ ូជា (បូជាប្ភបក្) ។
លពះបាទោសោក្បានបាំបេ ួ លពះមែន ិ ធរាជឱ្រេជាភក្ ិ ុ ា នង ិ
ងេងឃមតា ា ី ក្បុងលពះពុទនោេ ិ ឋ រាជ្តា ី ជាភក្ ិ ុន ស
។
លបវត្ឋោ វ ច ិ លិ ត្វាទកាថាៈ ប្ដនមគ្ៈ ិ ស្រេឋោក្លរបេ់ែួ ងវ
ះជាទប្ី ដលលពះពុទនោេ
ាំ ូង បានលបត្ោ ិ ឌ នជាដប
សែយ ើ
ែយណ្៍ក្៏មានោាំណ្ដច
រុងសរឿង
គា ាំ ប កាន់កាប់ត្ៗ សរៀងមក្ ប្ត្កាលចស្រនធគុបឋចូលមក្លគប់លគង ប្ផនដីស
ះសែយ ើ
ោេ
ល 30
សៃង ើ ក្បុងអាណ្ដចលក្មគ្ៈ សល មានអាចាររជាល
ែយណ្៍
ជាសេឋចប្ផនដីបាន អាចាររទ្វាំងស
ះ។
ះសែត្ុប្ត្មួយយា៉ង គច ឺ ស្រនធគុបឋ
សែយ វ ើ ការប្ដលចស្រនធគុបឋអាចតាាំង ួ ន
ក្៏សោយវ្ ិ ីសលបៀនលបសៅរបេ់ល
ែយណ្៍ជា
មួយយា៉ងសទៀត្ ក្បុងពុទនកាលក្ឋី ខ្ងសលកាយពុទនកាលយូរ
មក្ក្ឋី
ក្៏ពួក្ល
រាជការប្ផនដី) ចាំពូក្មួយ
ែយណ្៍ប្ត្ងមាន
ទជា ី បុសរាែត្ ិ
សែយ ើ សគប្ត្ងលបកាន់ថា
ល
ែយណ្៍ជាបុគាល
ប្ដលជាោបក្សចះដង ឹ ក្បុងរដឌោស្រេឋ
(រដឌលបោេន៍
ឬនង ិ ជ លគប់លគង ឬវជា ិ ជ ការ ឹ សៅឱ្រងាយៗ ថាវជា បាទវនធ ិ ុ ោរៈជាលពះបតា ិ របេ់លពះបាទោសោក្ ោេ
ល
(ជាទលី បក្ ឹ ា
រនគរ) ។ លពះ ក្៏គង់លជះថាវក្បុង
ែយណ្៍ប្ដរ សោយការធ្លវប់បានោសញ្ជ ើ ញពួក្ល
មក្សលៀងអាហារក្យុងមួយសលើក្ៗ មួយមុន ួ ឺ លបាាំមយ
ន់
ែយណ្៍
ក្់ ។
ឯលពះបាទោសោក្ កាលលពះោងាជាក្ុមារសៅសៃយ ក្៏លទង់បាន ើ ទទួលការេិក្ាក្បុងោបថ្ដរបេ់ពក្ ួ ល
ែយណ្៍ប្ដរ
ប្ត្ដល់ពុទន-
េក្រាជ ២៧៩ សទប ើ បានលទង់លបកាេលពះោងាថាជាពុទនមាមក្ៈ 31
សោយសេចក្ឋប្ី ណ្
ថ្ាំ នមស្រនថរី បេ់លពះោងាមាបក្់ ស្យះឧបគុបឋៈ ។
លពះមហាក្សលត្យ ិ ល៍ ទង់កាន់លពះពុទនោេ
ស
ះ សល
ះលទង់លជាប
ថា លពះោងាបានស្ឝេ ៏ លក្ក្់ សលចន ើ ស្រងាាមជាក្មយដអា ើ សលើេលុ បសពក្ នង ិ លទង់លជាបចាេ់ថា បានប្ដនក្លិងាៈ
សលចន ើ ជាោសនក្ ។
លគាកាលប្ដលលពះោងាវាយដសណ្ឋើមយក្
លទង់បានស្ឝើសោយោាំណ្ដចបាំផ្ទវញជីវត្មនុ េស ិ
កាលពុទនេក្រាជ
២៩៤
សេឋចបានសៅនមេសការនូវ
ទលី បេូ ត្របេ់លពះពុទនជាមាចេ់ លុ ះដល់ពុទនេក្រាជ ៣០៣ បាន លទង់ឧបេមផទ្វជាភក្ ិ ុ ា ក្បុងលពះពុទនោេ
។
ការេស្រងាាម ប្ដលលពះបាទោសោក្ស្ឝក្ ប ត្ឋក្លិងាៈស ើ ុ ងស
ជាេស្រងាាម្ាំបាំផុត្
ប្ដលជាសែត្ុ
ះ
ឱ្ ាំ រផ្ទវេ់លពះរាជែឫទ័យ
របេ់លពះោងា ចាក្ភាពជាោបក្ស្ឝើចមាាំង មក្ជាោបក្លបពត្ ិ ឹ ឋ្ម៌វញ េិោចារក្ ឹ ប្ដលបញ្ចុ ះ
ក្រលបកាេរបេ់លពះបាទោសោក្ស
ះ
ឯង េាំ ប្ដងឱ្រសឃើញថា លពះោងាលទង់េុ វត្លពះរាជែឫទ័យយា៉ង ណ្ដៗ មានសេចក្ឋប្ី លបដូចត្សៅសនះ ៖ 32
បានជ័យជាំនះ
‹‹លពះក្រុណ្ដជាមាចេ់ជីវត្ជាោប ក្េក្ឋេ ិ ិ ិ ទនិ
ដល់ស ត្ឋក្លិងាៈ កាលលទង់បានរាជេមផត្ឋសិ ែយ ើ ៨ ឆ្ប ាំ ។ លទង់ បានមនុេសមក្ជាសឈវយ ុឺ នង ើ មួយប្េនលបាាំមន ិ បានេមាវប់ោេ់ មួយប្េន›› ។
‹‹កាលប្ដលបានរួមស
ក្រុណ្ដជាមាចេ់ជវី ត្ ិ
ត្ឋក្លិងាៈចូលមក្សែើយ
ជាោបក្េក្ឋេ ិ ិ ទនិ
សទើបលពះ
បានតាាំង ួ វនជាោបក្លគប់
លគងរក្ាលពះ្ម៌ លទង់លេឡាញ់ ក្ុ បងលពះ្ម៌ នង ិ លទង់លេឡាញ់ ការសលបៀនលបសៅលពះ្ម៌ ក្រុណ្ដជាមាចេ់ជវី ត្ ិ
សែយ ើ សរឿងសនះឯងប្ដលស្ឝឱ្ ើ រលពះ
ជាោបក្េក្ឋេ ិ ិ ទនិ
លទង់ត្ូចលពះទ័យក្បុងការ
ប្ដលនង ឹ សៅវាយដសណ្ឋើមយក្លក្ុងក្លិងាៈ ស
ះ
លត្ូវប្ត្លបទូេឋរា៉យពឃ្ល ិ ត្មនុេស
ជាសរឿងប្ដលលពះក្រុណ្ដជាមាចេ់ជវី ត្ ិ
សល
ះការវាយលក្ុង
ឬចាប់យក្ជាសឈវយ ើ លទង់មានលពះទ័យ
សទ្វមនេសជាយា៉ងថ្លក្ប្លង›› ។
តាាំងោាំពបា ី នលទង់លបកាេលពះោងាជាពុទនមាមក្ៈសែយ ើ
ក្៏
សោក្ទ្វាំងមូលបានដង ឹ ចាេ់ថាៈលពះោងាជាពុទនោេនូបត្ទមមក្ៈ 33
ពត្ ុឺ បួន ិ លបាក្ដ លទង់បានោងលពះេឋូបលបាាំបីមន ក្បុងលក្ុងរាជលគះឹ សែយ ើ តាាំងោាំពសី ថាៈ ‹‹វហារ›› សោយទសី ិ
ន់(2) សៃង ើ
ះមក្លក្ុងរាជលគះឹ ក្៏ផ្ទវេ់
ម
ះជាទតា ាំ សៅថ្នលពះេឋូប ដល់មក្ ី ង
េម័យសនះ សៅថាៈ ‹‹ប៊ហា ី រ›› ។
ក្បុងរជជេម័យរបេ់លពះបាទោសោក្សនះ ពួក្ល
រេយីចុះសៅ
ពួក្ល
ែយណ្៍ប្ដលធ្លវប់បានទទួលលបាក្់ទន ាំ ុងបាំរង ុ
របេ់រដឌបាលពម ុ មក្ស ី ន ស
ែយណ្៍អាប់
ះ ក្៏លត្ូវកាត្់សចញោេ់ ផ្ទវេ់យក្លបាក្់
ះសៅទាំនុងបលមុងលពះេងឃវញ ិ ។
ប្ត្ទុក្ជាលពះបាទោសោក្ យក្លពះរាជែឫទ័យទុក្ោក្់ក្ុ ង ប
ការលបកាេ
ពុទនោេ
ដូសចបះសែយ ើ ក្៏សោយ
អាណ្ដចលក្របេ់លពះោងាក្គ ៏ ង់សៅមានោេ សលចើន
។
2
ដថ្ទៗ សទៀត្ ជា
លពះបាទោសោក្លទង់ទន ាំ ុក្បាំរង ុ លពះពុទនោេ
ប្ត្លទង់មន ិ លបទុេឋរា៉យោេ ល
ក្បុងលពះរាជ
ែយណ្៍ ប្ដលធ្លវប់ជាោេ
ដថ្ទសទ
េូ មផលី ទង់ដក្ោេ
េលមាប់អាណ្ដចលក្សចញសែើយ
ោនលែៀវលៅបារាំងរបាប់េាំនួនមុែៗគ្ននលរេើន មលោះថារបាាំបីមុឺន មលោះថារបាាំមួយមុឺនបួនពាន់ មលោះរបាាំបីពាន់បួនរយ ការប្ដលពិត្ល
លបើនឹកដល់ អាណាេរកនិងលែេកដីររោះថាលចាែ់កាលក្រកប្លងរបែ់បាទអលសាកល ជារបែ់ប្ដលគួរលរឿ មិនជាការលលើែវ ិែ័យប្ដលរទង់កសាងបាន ។
34
ើយ ការកសាងរពោះែដូបរបាាំបីមុឺនបួនពាន់អងគល
ោះ ោះ
ក្៏គង់សៅសលបលើ ក្៏សល ល
ែយណ្៍ស្ឝព ើ ្ ិ សី ផសងៗសៅសៃយ ើ
សរឿងទ្វាំងសនះ
ះថាជាក្ច ិ ចខ្នសោះមន ិ បាន សោយពួក្ប្ដលសជឿោេ
ែយណ្៍ក្បុងសវោស
ះ មន ិ ប្មនត្ច ិ ជាងពួក្ពុទនោេនក្ ិ ជនសទ
មា៉ងសទៀត្ តាាំងពប ី ុរាណ្កាលយូរមក្សែយ ើ ក្ឋី ក្បុងេម័យសនះក្ឋី ចិត្ឋរបេ់ជនជាត្ឥ ឍ សៅជាប់ប្ត្នឹងោេ ិ ណ្ដ ោសោក្បដសិ េ្សចាលោេ
ល
សបើលពះបាទ
ែយណ្៍សចញសែយ ក្៏លបាក្ដ ើ
ជានង ៉ ង្ាំ សបទ ឹ ឹ សក្ត្ ើ ការក្ផត្់កាប់េមាវប់គាបវក្វរយា ើ ុក្ជាលទង់លះ បង់សចាលសោះមន ិ បានដូសចបះ ល
ែយណ្៍ជាការ្ាំដុាំបុ៉ យ នសៃយ ើ ។ មន ិ ប្មនប្ត្ោេ
ល
ក្៏គង់លទង់មន ិ ទាំនុងបលមុង
ែយណ្៍ប៉ុសណ្ដ ត ះសទ
េូ មផោ ី េ
ដថ្ទៗ ប្ដលមានគណ្ដចាររតាាំងការសលបៀនលបសៅសៅសៃយ លពះ ើ បាទោសោក្ក្៏មន ិ បានលុ បោងសចាលប្ដរ លគាន់ប្ត្លទង់េាំប្ដង លពះរាជលបាថាបឱ្រមាចេ់ថ្នោេ
នុះ៎ ៗ ជួយទាំនុក្បាំរង ុ េីល្ម៌
របេ់លបជាជនប៉ុសណ្ដ ត ះ សេចក្ឋីលបាថាបលទង់បានចារក្សៅសល ឹ ើ ប្ផន េិោ សែយ ើ
សាំ ៅលបត្ោ ិ ទ នទុក្ក្បុងទសី ផសងៗ េិោចារក្ស ឹ 35
ះ
ាំ ប្ដលេាំ ប្ដង តាាំងសៅរែូត្ដល់េម័យសនះ មានប្ផនងយមយ ួ ផ្ទធង ឱ្រសឃញ ដល ៏ អរបេ់លពះបាទោសោក្ ើ ចរយាវត្ឋ ិ
ដូចសេចក្ឋប្ី លបត្
សៅ សនះ ៖
‹‹លបជារាស្រេឋលគប់គាបេុ ទនប្ត្ជាបុលត្របេ់ ុ ញាំ
ក្បុងលទូងរបេ់ ុ ញាំ ស
មានសេចក្ឋេ ី ុ េួ េី ឋក្ុ បងសោក្សនះយា៉ងណ្ដ
ញាំ មា ៏ នលបាថាបឱ្រពួក្លបជាជន ុ ក្ ះ ។
ុ លញាំ ត្ូវការឱ្របុលត្
មានសេចក្ឋីេុ េួ េី ឋយា៉ង
ញាំ រោាំសដម ់ ល់ ើ ថ្លជសៅលបបខ្ងផវូវសដរើ សដម ើ ផឱ្ ី រជាមវបដ ុ ឱ្
មនុេសនង ិ េត្ឝ ។
ញាំ នឱ្រោាំេួនោឝយ ជក្ ី លេះ នង ិ ោង ុ បា
ោោ ឱ្រជាទេ ី ាំ ណ្ដក្់អាលេ័ យថ្នមនុេសនង ិ េត្ឝ ។ តាាំងោបក្សមល ើ ការខ្ងផវូវ លបសភទ នង ិ លបត្ប ិ ត្ឋិ ទុក្ចាំស
ោេ
ទរី បេ់ោេ
េលមាប់ស្ឝកា ើ រក្ុេលលគប់ លគប់នកា ញាំ ក្ចត្ ិ យ ។ ុយ ិ ឋ
ះលពះេងឃរបេ់លពះពុទនោេ
ប្ដលជាោេ
របេ់ពួក្េូ មទ្វន
ញាំ យ ៏ ក្ចិត្ឋទុក្ោក្់ផង›› ។ ុ ក្
36
ញាំ ន ុ បា
េូ មផព ី ួក្ល
ែយណ្៍
សែយ ើ នង ិ មាចេ់លទនដ ិ ថ្ទៗ
កាលក្បុងពុទនេក្រាជ ៣០១ លពះបាទោសោក្បានចាត្់ឱ្រ
មានេងាាយ
(3) ជាលគាទី ៣ ក្បុងលក្ុងបាត្លិបុលត្ប្ដលជាលក្ុង
របេ់លពះោងាគង់សៅ ។ ក្បុងកាលេងាាយ ជាន់ស ះ មានភក្ ិ ុា ាំ យ មក្លបជុម ួ ន់ោងា សែយ ើ ក្បុងលគាសនះឯងប្ដលបានបញ្ជូ នពួក្ លពះសងរៈ ជាោបក្ោង់អាចសៅលបកាេលពះពុទនោេ ទេ ិ មួយរូបលគប់ផូ វវ
គលឺ ពះមហារក្ាត្ ិ សត្ទរ
លក្ក្ ិ ខ្ងប្ លត្បាក្់លទយា ី ៉ន
(Bactriane)
ក្បុងមួយ
សៅលបកាេដល់ពក្ ួ
លពះមទនយ ិ នឋក្ ិ ៈ (្មរនឋក្ ិ ?)
សៅលបកាេខ្ងក្េយីរៈ នង ិ ប្ដនគ ន រៈ, លពះមហាជិមយៈ(?) នង ិ េែសទវៈ
ែមា ិ ល័យ,
សៅលបកាេក្បុងអាណ្ដចលក្ត្ូចៗ លពះមហា្មយៈ
សផសងៗ
ខ្ងភបាំ
សៅលបកាេខ្ងប្ លត្មហារាស្រេឋ,
លពះមហាសទវៈ សៅលបកាេខ្ងថ្ម៉េរ, លពះសោណ្ៈនង ិ ឧត្ឋរៈ សៅលបកាេខ្ងលបសទេភូមា-មន; លពះបាទោសោក្ បានទទួល
3
លពះឱ្រេនិងលពះ្ីតារបេ់
ទសី ៅលបកាេខ្ងសកាះលងាក ។
លមើលែេកដីែលងេប ប្ត្ងាយយល់កុងលែៀវលៅ ន Les Religions “du monde” par G. Clement
37
ក្បុងប្ លត្ប្ដលបាទោសោក្បញ្ជូ នលពះសងរ សៅលបកាេលពះ
ពុទនោេ
សនះ មានទី វះជាប្ដនប្ដលមន ិ បានសៅក្បុងោាំណ្ដច
របេ់លពះោងា
ប្ត្អាលេ័យសែត្ុប្ដលលពះោងាមានោាំណ្ដចជា្ាំ
ថ្លក្ប្លងសៅក្បុងឥណ្ដ ឍ សៃើយ
សែើយកាលស
ះ
សទប ាំ ើ មន ិ មានោបក្ណ្ដហា៊នឃ្លត្់ខ្ង លពះពុទនោេ
ជាោេ
ប្ដល
សោះទុក្ារបេ់មនុេសបានពត្ ិ ៗ ដូសចបះ ោបក្លបសទេទ្វាំងឡាយក្៏ លជះថាវជាសលចន មា៉ងសទៀត្ បណ្ដ ឋ សោក្ោបក្ប្ដលលបកាេពុទនើ ោេ
សនះ,
ក្៏បានស្ឝលើ បសយាជន៍ដេ ៏ ាំ ខ្ន់ឱ្រដល់លបសទេ
ទូសៅ ដូចក្បុងប្ដនដកា ិ ក ន់ (Dek-Kan) ប្ដលសវោស
ះសៅជា
មនុេសថ្លពសៅសៃយ ក្៏បានទទួលសេចក្ឋច ើ ី ាំសរនរុ ើ ងសរឿង សោយ ពុទ្វននុភាព ប្ត្ប្ដលេាំ ខ្ន់បផ ាំ ុត្ ក្៏គសឺ កាះលងាកនង ិ ខ្ងក្េយីរៈ ។ លពះមែិនធសត្ទរ និងលពះ
ងេងឃមតា ិ ឋ សងរ ី ជាឱ្រេនង ិ ្តា ី
ក្បុងលងាកទឝីប ប្ដលលទង់លពះ
មថាៈ លពះបាទសទវានមផយ ិ ត្េ ិ ស
របេ់លពះបាទោសោក្ បានមក្ដល់សកាះលងាក សែយ ើ ស្ឝឱ្ ើ រសេឋច លជះថាវក្បុងលពះពុសទ្វនវាទ សែយ ើ ោេ 38
របេ់លពះេមាយេមភុទនជា
មាចេ់
ក្៏បានលបត្ោ ិ ឌ នក្បុងលងាកទឝប ី
កាលប្ដលលពះមែន ិ ធសត្ទរ លងាកទឝប ី ស
ះ
លទង់បាន
លពះេមាយេមភុទនលតាេ់ស ស
ះ
នង ិ លពះ
ក្បុងពុទនេក្រាជ
យ ាំ ក្ប្មក្ស
ងេងឃមតា ិ ឋ សងរសេឋ ី ចសៅ ្ិ៍ោព ាំ សី
សៅោាំក្ុ បងលងាក
ះចាំសរន្ាំ ើ សៃើងសៅដល់េពឝថ្ងៃសនះ
៣១៣
្លិ ពក្ ឹ សប្ដល
សែយ ើ ស ើ សដម
្ិ៍
ជាសឈប្ើ ដលរេ់សៅបាន
យូរបាំផុត្ក្បុងសោក្ មានអាយុជាង ២៥.០០០ ឆ្ប ាំ មក្សែយ ើ ។ កាលលពះពុទនោេ
លបត្ោ ិ ឌ នមាាំក្ុ បងសកាះលងាក ពួក្ជនោបក្
លងាកក្៏ ឝល់ខ្ឝយលបង ឹ ប្លបងក្បុងការប្ត្ងគមភរី នង ិ លបកាេលពះពុទនោេ
សៅកាន់លបសទេភូមា-ជាឝ
សែត្ ឋ ល ើ មក្ក្បុងេម័យក្ណ្ដ
នង ិ ឥណ្ូ ឍ េុី នទ្វាំងោេ់ទួសៅ
កាលលពះពុទនោេ
បានខ្ចត្់
ធ្លវក្់សចញចាក្ឥណ្ដ ឍ សោយការសបៀត្សបៀនរបេ់ោេ
ែណ្ ិ ូឍ
និងមហាមា៉ត្់ (ោុោ ិ វ ម) សែើយសកាះលងាក ក្៏លត្ៃប់ប្លបជាលបធ្លន របេ់លពះពុទនោេ
។
ចាំប្ណ្ក្ប្ប៉ក្ខ្ងសជើង គឺខ្ងក្េយីរៈ និងគ ន រៈស
ោវក្ជាោបក្លបកាេលពះោេ
ះ លពះ
បានស្ឝលើ បសយាជន៍ជាសលចន ើ
39
ជាងប្ប៉ក្ខ្ងឯសទៀត្ ោេ
សល
ះថាលពះមទនយ ិ នឋក្ ិ ៈ
សៅលបកាេក្បុងប្ដនស
ះ
មួយផង សែយ ើ ពួក្សោក្ទ្វាំងោេ់ស
បាន
ោបក្
ភ ាំ ក្ ិ ុ ាលបាាំរយរូបសៅជា
ះ បានស្ឝសើ េចក្ឋច ី សលមន ើ
មន ង ត ះសទ ិ ប្ត្ផវូវចរយាន ិ ិ េីល្ម៌របេ់លបជាជនប៉ុសណ្ដ បានទ្វាំងប្ណ្
លាំ ពះពុទន-
សោក្ក្៏
ជ ាំ ួយក្បុងការោងទីលក្ុង, ស្ឝើផូ វវទក្ ុ ឹ , ទាំនុងបាំរង
ក្បុងការោាំដាំណ្ដ,ាំ ឱ្របានសេចក្ឋច ិ ី ាំសរនក្ប ើ ុ ងផវូវរក្ចញ្ ិ ច ឹ មជវី ត្របេ់ មនុេសសទៀត្ផង ក្បុងបទប្ដលស
លត្សៅនង ឹ សឃញ ើ បានថា ខ្ង
ក្េយីរៈនង ិ គ ន រៈសនះឯង ប្ដលជាោបក្លបកាេោេ
សចញសៅ
កាន់លបសទេចន ើ ជានកា ិ ប្ដលបសងកត្ ិ យមហាយានសៃង ើ ។ េូ មផលី ពះបាទោសោក្
បានទាំនុងបាំរង ុ លពះពុទនោេ
រុងសរឿងសពញបនធុក្យា៉ងសនះសែយ ើ
ឱ្រ
ក្៏គង់មន ិ ទ្វន់សពញលពះរាជ-
ែឫទ័យលពះោងាសៅសៃើយ បានជាលពះោងាពាយាម ស្ឝើឱ្រលពះ ពុទនោេ
ផាយសចញសៅដល់លបសទេលក្ក្ ិ តាាំងោាំពរី ជជេម័យ
លពះបាទអាសៃក្សស្រនធមហារាជ និងផាយសៅដល់ោរឺ ប ុ ៉ និងោស្រែឝិក្ ប្ងមសទៀត្
។
មានេិោចារក្ចុ ឹ ះលពះ 40
មសេឋចក្បុងលបសទេ
សផសងៗ
ប្ដលជាោបក្ជួយក្បុងការលបកាេោេ
របេ់សេឋចទ្វាំងោេ់ស
ះ
ប្ត្លពះ
ម
លពះបាទោសោក្យក្មក្េរសេរជា
ភាោបាលីទ្វង ាំ ោេ់ដូចោនឋយ ិ ក្ៈ (លពះបាទប្ោនឋឱ្ ិ សគាលទី២ ជា សេឋចលក្ុងេីរ ី (Syrie) ត្ុរមា ុ យៈ (លពះបាទប៉សតាសលសម ជាសេឋច
ប្ដនដីសោែសុប ី ឋិ៍ (Egypte) ោនឋិសក្នៈ (លពះបាទោនឋិសកាន ជាសេឋច ប្ដនដមា ី ៉ សេោឝន
(Macedoine)
ោេិក្េននសរា
(លពះបាទ
អាសៃក្សស្រនធ ជាសេឋចលក្ុងសោបុរិ (Epire) មក្ៈ (លពះបាទមាគ័េ សេឋចលគងនគរត្ូចៗ
មួយក្ប្នវងជាខ្ងសក្ត្ ើ លបសទេសោែសុប ី ឋ)ិ៍
សោយសែត្ុសនះ សទប ើ លត្ូវរាប់ថា លពះបាទោសោក្បានលបកាេ លពះពុទនោេ
សេយើនង ឹ លពះោងាស
មន ិ មានពុទនោេនក្ ិ ជនឯណ្ដ ឱ្របានលត្ម ឹ
ះសៃយ ើ
សែយ ើ ក្បុងលគាសនះ
បានថា សែត្ុោសឝី គាលេាំ ខ្ន់ក្ុ បងលគិេឋោេ គាបនង ឹ លពះពុទនោេ
ដ៏សលចន ើ សមវះ៉
សយង ើ ក្៏ចូលចត្ ិ ឋ
សទើបលបប្ែល
លបេិនសបលើ ពះបាទោសោក្
មន ិ ោេ់លពះជនយសោយរែ័េ ឬថាកាលោេ់លពះជនយសែើយ មាន ោបក្លបលពត្ ឹ ឋតាមលពះរាជលាំ អានត្មក្ 41
សោយសេចក្ឋលី ជះថាវដ៏
ែយត្ច ់ ត្់ មានោាំណ្ដចរាជេក្ឋយា ិ ៉ ងលពះបាទោសោក្ផង សែយ ើ ក្៏ មន ិ បាច់េងស័យសៃយ ើ
ោរឺ ប ុ ៉ ទ្វាំងទឝប ី ក្៏នង ឹ កាន់លពះពុទនោេ
មន ុ ៉ ទ្វាំងទឝប ិ ខ្ន កាលសបោ ើ រឺ ប ី កាន់លពះពុទនោេ ពុទនោេ ទួសៅ
ក្៏នង ឹ លត្ៃប់ជាទី
សែយ លពះ ើ
រាប់អានរបេ់សោក្ទ្វាំងោេ់
លទង់លទ្វយរបេ់សោក្សែើយនឹងប្បបប្ផនការងារលបលពត្ ឹ ឋ
សៅថ្នប្ លត្ប្ដនក្៏នង ឹ ុេប្បវក្
ចាក្សែត្ុសភទក្បុងសវោសនះជា
សលចន ើ ។
េិោចារក្របេ់ លពះបាទោសោក្ ឹ
ប្ដលលបត្ោ ិ ឌ នសៅ
ទលី បេូ ត្របេ់លពះពុទនជាមាចេ់ ដូចបានប្លបមក្ជាោក្សរប្ យរ នង ិ ភាោប្ យរដូចត្សៅសនះ ៖
១-សទវាន បសិ យន បយ វិ ោភេ ិ វេត្ ី ិ ទេិន ោជន ិ ិ សត្ន ២-ោត្ន អាគាច មែយ ី សិ ត្ ែទ ិ ពុស្ ជាសត្ េក្រមុនត្ ី ិ ៣-េិោវគឌភ ចា ិ ី កាោបត្ ិ លិោងសាំ ភច ឧេបាបសិ ត្ ៤-ែទ ិ ភគវ ាំ ជាសត្ត្ិ លុាំ មន ិ គា ិ សម ឧពលិសត្ ក្សដ ៥-ោងភាគទ ិ យច
42
១-លពះរាជាបយ ិ ទេីជាទលី េឡាញ់ របេ់សទវតា រាជាភសិ េក្
4 សែយ ើ បាន ២០ ឆ្ប ាំ ( ) ។
២-សេឋចមក្បូជាសោយលពះោងាឯង លទង់លជាបចាេ់ថា លពះ
េក្រមុនព ី ុទនលទង់លបេូ ត្សែយ ើ ក្បុងទសី នះ ។
5 ៣-សទើបសលបាេឱ្រចារក្េ ឹ ិ ោទុក្? ( ) នង ិ សលបាេឱ្រតាាំង
េេរងយ ។
៤-េាំ ប្ដងលបាប់ថា
លពះដ៏មានលពះភាគលទង់លបេូ ត្សែយ ើ
ក្បុងទសី នះ នង យិ ី ។ ិ សលបាេឱ្របនទយេួ យែវួង ក្បុងត្ាំបន់លេុក្លុ មន ៥-ចុះលបាាំបភា ី គ (?) ។
4
រពោះ
5
ប្ដលោនលរគឿងែោគល់ដូលេនោះឱ្យដឹងថាាៈ អនកប្របមិនែូវេាែ់ ។
មលពញរបែ់រពោះបាទអលសាកថាាៈ ‹‹អលសាកបិយទែី›› ។
43
អសន្ធម ិ ត្ដ ិ ា អគ្គមរេសី គមភរី មហាវងស
លពះបាទោសោក្មហារាជរ លពះ
លទង់មានោគាមសែេីមយ ួ ោងា
6 ង ោេននម ិ តា ិ ឋ ( ) (មានោវយវៈឥត្មានដាំណ្) លពះ
ម
មានរូបសឆ្មដ៏លអជាសឆបម ើ ក្បុងសោក្ សោយសេចក្ឋសី ពញចត្ ិ ឋ លពះ ពុទនោេ
ង
គួរោបក្ផងលក្សៃក្សមល ើ
ងមានបោទេទ្វនលជះថាវក្បុងលពះ
ប្ត្ងនម ា ងលបាាំមយ ួ មុន ិ នឋលពះភក្ ិ ុ េងឃទ្វាំ ឺ ោងា
មក្
លបសគនចងាាន់ជាមួយនង ឹ លពះបាទោសោក្ជាលពះរាជោឝមី ។ ថ្ងៃមយ ួ លពះ
សោយោាំសៅ សពលស
ងលបថាប់សៅសលើ (សដោមា ី េោាំត្ផូង) ក្ាំពុង
ប្ដលពួក្សទ ឋ
យ ាំ ក្ពែ ី ិមវនឋលបសទេមក្ថាឝយ
ះ លពះបាទោសោក្សេឋចយាងចូលសៅក្បុងទសី
ទត្សឃញ ើ លពះ
ងោេននម ិ តា ិ ឋ ក្ាំពុងសោយោាំសៅ
ងលក្ោលលពះរាជែឫទ័យថាៈ
6
តាមលែៀវលៅពុទធសាែ
រពោះ
របែ់លោកលវី-
ងអែនធិមិតាដោនបុរត្មួយរពោះអងគរពោះ
ីណ្ វ ូ ត្៍ ប្ដលលោករុាំ-ល ម កុ
‹‹ថ្ែ
44
សទប ើ ចាំោន់លពះ
ងមានរូបសឆ្មនង ិ
៉ៅប្របជាប្មែរថា
ែ ប្ត្កនុងគមពីរមហាវងសមិនល
ះ លទង់
ើញោននិយាយ ។
ភស្រក្ឋដល ៏ អលេេ់លបម ិ លបយ ិ
ងបរសភាគនូ វទក្ ិ ឹ ោាំសៅដ៏ប្ផអមលត្ជាក្់
ដូចជារេថ្នទក្ ត្ ឹ ឃយុាំសនះ េបាយរក្រាយច ី ិ ឋណ្ដេ់សៅឬ?›› ។ លពះរាជសទវ ី
បានោឋប់លពះឱ្ងាករលតាេ់េេរសេើរចាំោក្
ដូសចាបះ ក្៏ត្ូចលពះែឫទ័យ លកាបទូលថាៈ ‹‹បពលិ ត្លពះេមយត្សិ ទព ដ៏លបសេើរ
ោាំសៅសនះសក្ើត្ក្បុងែម ិ វនឋលបសទេ
ថាឝយសនះ សល
សទ ឋ
យ ាំ ក្មក្
ះប្ត្បុញ្ញដនុភាពថ្ន ុ ញមា ាំ ច េ់ មន ិ ប្មនសល
ះបុណ្រ
េមាមរថ្នលពះោងាសទ›› ។
លពះមហាក្សលត្យ ិ ល៍ តាេ់ត្បថាៈ
ឥេសរយេមផត្ ឋិ ិ
‹‹ប្ន
ងមានភស្រក្ឋដច ៏ ាំសរន ើ
ក្បុងេក្លជមភូទឝប ី សនះជារបេ់សយង ើ
េមផត្ឋទ្វ ាំ ពួងសក្ត្ ិ ង ើ សល
ះបុណ្ររបេ់
ងសៅវញ ិ
ងថា
ងឯងវាយ
ឫក្សេយើ សលើក្ដាំសក្ង ើ ួ វនឱ្រ ភេ់ដល់ភពមហាលពែយ បស ទ ក្បុណ្រ របេ់សយើងទាំោក្់ឱ្រទ្វបដល់ោវច ី ិមហានរក្សៅឬ? េមផត្ឋសិ ក្ត្ ើ សល
ះបុណ្រ ួ វន
ងឯងៗ
ងឯងថា
មានបុណ្រពត្ ិ ណ្ដេ់
សែើយ សបើដូសចាបះ លពក្ ួ មុន ឹ សនះសយើងនង ឹ សលៀងលពះេងឃលបាាំមយ ឺ ោងា
ចូរ
ងឯងរក្េាំ ពត្់ឱ្របានលបាាំមយ ួ មុន ឺ ផ្ទប់ 45
នង ឹ លបសគន
ដល់លពះភក្ ិ ុ ាេងឃក្បុងថ្ងៃលពក្ ឹ សនះ សពលស្ឝទ្វ ើ នសនះ
សបើ
ងឯងរក្បានទ្វន់ក្ុ ង ប
សទប ើ សឃញ ើ ជាក្់ចាេ់ថា
ងមានបុណ្រ
លបាក្ដប្មន ប្ត្សបរើ ក្មន ិ បានសទ សយង ើ នង ឹ លត្ូវស្ឝតា ើ មរាជអាជាញ ដល់
ងឯង ក្បុងថ្ងៃលពក្ ឹ សនះ›› ។
កាលលពះ ដល់
ងសទវ ី
បានោឋប់លពះរាជឱ្ងាករោក្់រាជអាជាញ
ងក្៏ភត្ ិ ភ័យ មានលពះភស្រក្ឋេឹ វត្ោវាំងសោយរ ាំពង ឹ ថាៈ ‹‹លពះ
មហាក្សលត្យ ិ ៍ លទង់លពះសលកា្ដល់អាតាយ›› សែយ ើ លពះ ាំ េ សោក្ហាក្់ដូចជាលត្ូវថាបព ិ ពុលសដឋក្ឋួល ែឫទ័យ
ភ័យជានច ើ សចញចូល ិ ចលគប់ដសងាម
ងសោយ
ជាប់សៅនង ឹ ដួង
លពះ
ងរ ាំពង ឹ ថាៈ
‹‹អាតាយោញសនះនង ឹ សៅរក្េាំ ពត្់ក្ុ បងទីឯណ្ដ ឱ្របានដល់សៅលបាាំ មួយមុន ឺ ផ្ទប់ដូសចបះែ៎ប!›› លពះ ទួញបលមះនសនៀលសៅមក្ៗ ោេ់មយ ួ រាលត្ី
ងចូលសៅក្បុងលក្ឡាលពះបនធាំ យាំ
សលើេិរសេយាម ន ី ិ បាននិលទ្វលក្់
សោយងប់បរមមថា
សែត្ុប្ត្សត្ជះក្ុេលប្ដល
មុ ជានង ឹ លត្ូវោវប់លពក្ ឹ សនះ
ងបានោងមក្ោាំពោ ី ត្ីត្ជាត្ិ ក្៏សដឋ
46
ដល់ចត្ុសោក្បាលទ្វាំង មហារាជបានលជាបថា
៤ លពះ
(7)
លគាស
ះសេឋចសវេសវណ្-
ងោេននម ិ តា ិ ឋ ោគាមសែេីមានទុក្ា
លពួយដូសចាបះ ក្៏សេឋចចូលសៅកាន់េាំណ្ដក្់លពះ ថាៈ (បពលិ ត្លពះរាជសទវ ី លពះ េាំ ពត្់ោដក្របេ់ លពះ ជាត្ម ិ ុនស
របេ់លពះ
ះ ចូរលពះ ងស
ងក្ុាំសោយសោក្ងប់បារមមសៃយ ើ
ង កាលថាឝយដល់លពះបសចចក្ពុទន ោាំពី
ងពចា ិ រណ្ដរ ាំពង ឹ ដល់ផលេាំ ពត្់ោដក្
ះចុះ នង ឹ ឱ្រផលលបាក្ដដល់លពះ
លុ ះលទង់ោេ់សត្ឿនលពះោយរត្ី នម ិ យត្ ិ សោយឫទនិ
ងសែយ ើ លតាេ់
មក្លបាដក្ខ្ងសលដ
ង លគាសនះ››
លពះោគាមសែេីដូសចបះសែើយ
ក្៏
យ ាំ ក្លបោប់មយ ួ មានជាយេាំ ពត្់ោដក្សចញ លបគល់ឱ្រលពះោេននម ិ តា ិ ឋ រាជសទវ ី
លតាេ់បងាាប់ថាៈ ‹‹បពលិ ត្លពះរាជសទវ ី សបលើ ពះ
សែយ ើ
ងលបាថាបនង ឹ ចង់
យក្េាំ ពត្់ោដក្ប៉ុ យ នៗក្ឋី ចូរចាប់ទ្វញជាយេាំ ពត្់ប្ដលសចញ មក្លបាដក្ខ្ងសលដសនះចុះ
នង ឹ សក្ត្ ើ េាំ ពត្់ោដក្យា៉ងលអ
វសេេដូ ចចត្ ិ ិ ឋ មានត្ថ្មវនង ឹ កាត្់ថ្ងវមន ិ បានលបមាណ្មន ិ សក្ត្ ើ ››។ 7
-េត្ុលោកបាល លទវតារកាលោកោន ៤ អងគគឺាៈ កុលវរាៈ (ឬលវែសវណ្ក៏លៅ) ធត្រដឋ វ ិរូបកេ និងវ ិរុឡ្ក ហ ។ លទវតាទាំង ៤
អងគលនោះជាអនកដឹងថាាៈ ែត្វលធវើលលអ ធវើអារកក់រគប់យា៉ៅង ។
47
លុ ះលពះបាទសវេសវណ្មហារាជលតាេ់បងាាប់ សែយ ក្៏សេឋចសចញចាក្ទសី ើ សៃង ើ
សភាជ
លពះបាទោសោក្
លពះ
ងេពឝលគប់
ះសៅ លុ ះដល់លពក្ ឹ លពលឹមលោង
សេឋចោងាាេលពះភក្ ិ ុ ាេងឃសោយ
ហារដ៏ឧត្ឋម បូជាសោយេុ គននបុបាពសលេចសែយ ក្៏សឆយៀង ើ
លពះសនលតាទត្សមល ើ លពះោគាមសែេីលតាេ់ ថាៈ
‹‹ចូរ
ងយក្
េាំ ពត្់លបាាំមយ ួ មុន ាំ បុណ្ររបេ់ ួ វនមក្ នង ឺ ផ្ទប់ តាមសោយក្មាវង ឹ លបសគនដល់លពះេងឃលបាាំមយ ួ មុន ឺ រូបសនះ››
។
លពះរាជសទវក្៏ ី
យក្លបោប់ទព ិ ឝមក្ ទ្វញែូត្យក្េាំ ពត្់មឋងមួយគូៗ ជាេាំ ពត្់ កាត្់ថ្ងវមន ិ បាន ក្លផលពក្ ឹ ស ផ្ទប់ៗស
ថាឝយដល់លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
ប្ដលសក្ត្ ើ ើ ក្បុងសដម
សែយ ួ ើ ក្បុងេាំ ពត្់មយ
ះ លយបានចវី រមួយថ្លត្ៗ លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លទង់លបទ្វន
ដល់លពះេងឃសងរ លបាាំមយ ួ មុន ឺ រូប ោនុសមាទ
ហាក្់ដូចជាេាំ ពត្់ទព ិ ឝ
សែើយ
កាន់អាវាេ ។
សែើយសទើបថាឝយទួសៅលគប់លពះេងឃទ្វាំង
ប្ដលគង់សៅក្បុងទសី
ះ
លពះេងឃទ្វាំងោេ់
ថាឝយលពះពរោលពះមហាក្សលត្យ ិ ស៍ ចញសៅ
48
ាំ
ឯលពះបាទោសោក្
លទង់េពឝលពះរាជែឫទ័យេបាយ
រក្រាយសេៃ ី ើ ចនង ឹ បុណ្រក្ុលេថ្នលពះ លោយសោយសេចក្ឋសី ោមនេស ណ្ដ ឋ លលបជុាំពួក្លេីេាំ បដរ៏ ង ុ សរឿង
ងសទវ ី
លតាេ់លេេ់
សទប ើ សេឋចលទង់ឈរក្បុងក្
ដូចជាលពះឥស្រនធសៅក្បុងក្ណ្ដ ឋ ល
ពួក្លេីសទពោបសរក្បុងោទនេួ គ៌ សែើយលតាេ់ថាៈ ‹‹ប្ន បងសនះ មានសេចក្ឋលី ជះថាវក្បុងក្ុលេរបេ់ ដង ឹ ចាេ់សែយ ើ ថា
ក្ុេល
សៃយ ើ
សដម ើ ផន ី ង ឹ លផងក្ុេលរបេ់
ចូរោត្់សទ្វេចុះ
លបគល់ឱ្រដល់ មួយមុន ួ ឺ លបាាំមយ
ស្ឝអា ើ ការក្រិ យាដល់ ិ ងសមល ើ
ង
ងក្ុាំត្ូចចត្ ិ ឋ
សយង ើ
ងជា្ាំចមផងជាងពួងលេីេាំ បទ្វង ាំ
ន់សនះ ចាប់សដម ើ តាាំងប្ត្ពថ្ី ងៃសនះសៅ›› ។
កាលលពះបាទោសោក្
លពះ
ងពន់សពក្ សយង ើ
ឥេសរយេមផត្ ឋទ្វ ាំ ពួងសនះ ិ ិ ង
ងសែយ ចូរ ើ
វ ួន
ងបានស្ឝទ ើ ុក្មក្ោាំពជា ី ត្ម ិ ុនពត្ ិ
សទប ើ បានមក្ជួបលបេពឝនង ឹ សយង ើ ៗ ទ្វាំងសនះ
ង!
សលបាេលបទ្វនឥេសរយយេដល់ ិ
ងោេននិមតា ាំ ឡាយ ប្ដល ិ ឋ ោគាមសែេីដូសចបះ ក្៏លេីេាំ បទ្វង
គាល់បាំសរេប ើ ិ ទនសេបហានង ឹ លពះបាទោសោក្ 49
មានសេចក្ឋឫ ី េា
ស
ល
ក្រនិ ធ ដល់សេឋច
ស
ះ សទប ើ លតាេ់បងាាប់ឱ្រពួក្ោបក្ពសិ េេ ស្ឝន ើ ាំឱ្របានមួយមុន ឺ
លបាាំមយ ួ
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លទង់លជាបសែត្ុ
ន់ សែយ ួ ស ើ ក្បុងនាំមយ
ត្ថ្មវកាត្់ថ្ងវមន ិ បានមួយវង់
ះ លទង់បងកបល់ ពះទលមង់ដមា ៏ ន
សទប ាំ ស ើ លតាេ់ឱ្រសៅពួក្លេីទ្វង
ះ
យក្នាំមយ ួ មាបក្់ៗ សដម ាំ ស ើ ផន ី ង ឹ ផសងសមល ើ បុណ្រពួក្លេីេាំ បទ្វង
ះ
ឱ្រចូលមក្គាល់លពមគាប ប្ត្ឱ្រ
លពះោងាលតាេ់ឱ្រលេីេាំ បទ្វង ាំ ឡាយកាន់
ងោេននម ិ តា ិ ឋ យក្សលកាយសគបាំផុត្
ក្៏បានលត្ូវជួបសៅសលើនប្ដលមានលពះទលមង់ស
សែត្ុប្ត្បុណ្រ
ង
ះ សទប ើ លពះមហា-
ក្សលត្យ ាំ ស ិ ៍ លតាេ់ឱ្រលេីទ្វង
ះមក្យក្នាំឱ្រលពមគាបក្បុងទច ី ាំស
ះ
សឃញ ើ មានវត្ទុោឝក្ ី ុ បងនាំស
ងោេននម ិ តា ិ ឋ បក្នាំសៅ សឃញ ើ លពះ
លពះភស្រក្ឋលពះោងា ក្៏ពួក្លេីឯសទៀត្បក្សមល ើ នាំរបេ់ ួ វនៗ សៅ មន ិ ះ ឯ
ទលមង់មយ ួ វង់កាត្់ថ្ងវមន ិ បាន លបាក្ដចាេ់ដល់ពួក្ ១ មុន ួ ឺ លបាាំមយ
ន់ស
ឱ្ងាករលតាេ់ថាៈ
‹‹មាបល
យក្នាំមុន
ងេបាំទ្វង ាំ
ះ ។ សទប ៍ នលពះរាជើ លពះបរមក្សលត្យ ិ មា ងទ្វាំងឡាយ
ងរាល់គាបបានសរេ ើ
ងោេននម ិ តា ិ ឋ ៗ យក្សលកាយ សែត្ុដូចសមឋច ក្៏បាន 50
លពះទលមង់សៅ និ ធ ដល់
កាលមុនស
ងោេននម ិ តា ិ ឋ ? សល
ះដូសចាបះ ពួក្
ងមន ិ គួរនង ឹ
ងោេននម ិ តា ិ ឋ ជាោបក្មានបុញ្ដន្ ិ សិ ្ឝទ ើ ុក្មក្សែយ ើ ក្បុង ះសទ ប្ដលជាលេីអាចនង ឹ ទទួលលគប់លគងឥេសរយិ
េមផត្ឋបា ិ ន››
។
ចាប់សដម ើ តាាំងប្ត្ពលី ត្ម ឹ ស
ទ្វាំងឡាយក្៏ គា ាំ ប សេៃៀមោៃត្់វាចា ោេននម ិ តា ិ ឋ សទៀត្សៃយ ើ
ក្ុេលោាំពម ី ុនឱ្រលបាដក្ស
កាលលពះ ះ លពះ
ះមក្
លេីេាំ ប
មន ិ ហា៊នឫេាលពះ
ង
ងោេននម ិ តា ិ ឋ នង ឹ េាំ ប្ដង
ងកាន់លបោប់ទព ិ ឝសោយលពះ
ែេឋខ្ងសឆឝង ចាប់យក្េាំ ពត្់ទព ិ ឝ សោយលពះែេឋខ្ងោឋាំ ែូត្ យក្បានចាំនួនមួយ លពះ
ន់ផ្ទប់ ថាឝយដល់លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ សែយ ើ
ងបរចា ិ ច គេាំ ពត្់លបាាំរយៗ
ដល់លពះរាជវងានុវងស
ពួក្លេីេាំ ប ដល់ពួក្សេវកាមាត្រ លពមទ្វាំងចត្ុរងាសេ
ដល់
ទួសៅទ្វាំង
នគរ លពះបាទោសោក្រាជបពលិ ត្ បានលជាបសែត្ុោោចររចប្មវក្ ដូសចាបះ សទប ើ លពះោងាលតាេ់េួរលពះ
បានលបោប់ទព ិ ឝសនះមក្ោាំពទ ី ឯ ី ណ្ដ
ងថាៈ ‹‹ឱ្! ោេននម ិ តា ិ ឋ ក្៏ោោចររចប្មវក្សមវះ៉
យក្េាំ ពត្់ទ្វង ាំ ប្េនក្៏មន ិ សចះោេ់សោះ? ›› ។ 51
ង
ទ្វញ
លពះ
ាំ ូលត្បថាៈ ‹‹បពលិ ត្មហារាជ ងោេននម ិ តា ិ ឋ លកាបបងាទ
ក្ុេលប្ដល ុ មា ញាំ ច េ់ បានេនសាំទុក្សែយ ើ ោាំពោ ី ត្ត្ ី ជាត្ិ សទប ើ ដល់ មក្ជាត្ជា ិ បចចុបផនបសនះបានជាក្ុសវរមហារាជ សោក្លទង់លជាបថា
ប្ដលជាោបក្រក្ា
ញាំ ច េ់ក្ាំពុងមានទុក្ាលពួយ ុ មា
លគាកាលលពះ
មហាបពលិ ត្ ោក្់លពះរាជអាជាញឱ្ររក្េាំ ពត្់លបាាំមយ ួ មុន ឺ មក្លបសគន ដល់លពះេងឃស
ះ ក្៏ក្ុសវរមហារាជ បានលបាប់ ុ មា ញាំ ច េ់ឱ្ររលឹក្
ដល់ក្ុេលប្ដលបាន ថាឝយេាំ ពត្់ោដក្ដល់ លពះបសចចក្ពុទនោព ាំ ី បុពឝជាត្សិ
ះ
សែយ ាំ ច េ់ ើ លបទ្វនលបោប់ទព ិ ឝសនះដល់ ុ ញមា
ជាលបោប់ឱ្រនូវសេចក្ឋីលបាថាបដល់ ុ ញមា ាំ ច េ់បានលគប់យា៉ង ទ្វនេាំ ពត្់ោដក្មួយដល់លពះបសចចក្ពុទនស យា៉ងសនះឯង›› ។
52
ប្ដល
ការឱ្រ
ះ បានផលមក្វញ ិ
ររឿងឱ្យទានដី
ញាំ ូ មទព ី ង ឹ នង ឹ លពះភគវត្័ លពះោងាជាោសេក្ាបុគាលលទង់គង់ ុេ
លបថាប់សៅថ្នថ្លពឫេសក្ ី លនធក្ៈ សទៀបលក្ុងរាជលគះឹ ។
័ េម័យមួយ ជាសពលគួរលពះភគវត្លទង់ ឃុ វាំចវី រ សែយ ើ កាន់
បាលត្មានពួក្ភក្ ិ ុ ាខ្ងមុ ខ្ងសលកាយ យាងចូលេាំ សៅសៅលក្ុងរាជលគះឹ ក្បុងលក្ុងស ញ័ រ
ះ។
សចាមសរាមជុវាំ ញ ិ
សេឋច
លតាច់បណ្ ិ ឍ បាត្តាមលចក្លាក្
ាំ មានសេចក្ឋដ លថាៈ ‹‹លពះោងាជាបុគាលមន ី ណ្ដ ិ ក្ាំសរក្ញាប់ ើ ហាក្់ដូចជាភបមា ាំ េមួយ
ការយាងយាេរបេ់លពះោងាគួរ
ឱ្រលជះថាវ ហាក្់ដូចជាការយាងយាេថ្នរាជក្ុញ្ជរ លទង់មានលពះ ភស្រក្ឋមូលលក្ៃង់ ហាក្់ដូចដួងលពះចសស្រនធដស៏ ពញវង់(8) លទង់មាន ភក្ ិ ុ ាសចាមសរាមជាពួក្ៗ
លទង់យាងចូលសៅក្បុងលពះមហានគរ
រាជលគះឹ ឥរយាបងលពះោងា ក្េ ៏ មរមរជាទីបផ ាំ ុត្›› ។ ិ
8
តាមអដឋកថាប្ប៉ៅកខាងបាលី ប្ដលអធិបាយពីមហាបរុែលកេណ្ាៈថា រពោះពុទធោនរពោះភក្រកតដូេវង់រពោះេក្រនទកុងក្ងង ន ១២ លកើត្
(គឺមិនលពញជាមូលែុទធល
ោះលទ) ។
53
សល សែយ ើ
ះដូសចាបះ
លពះោងាលទង់ពុទនដាំសណ្ើរសៅដល់ទលី ក្ុងស
លគាន់ប្ត្ជាន់លពះបាទសៅលត្ង់មាត្់ទ្វឝរនគរ
លបងពី ៦ ដង ក្បុងសពលស
ះ។
ាំ មានសេចក្ឋដ លថាៈ ី ណ្ដ
សៅលត្ង់មាត្់ទ្វឝរ
ះ
ក្៏ក្សលក្ក្ ើ
កាលលពះមហាមុនជា ី ន់លពះបាទ
ក្៏លបងពប្ី ដលលបោប់សៅសោយមហាេមុលទ
លពមទ្វាំងភបន ាំ ង ាំ ោេ់ ក្៏សបា៉ង ភេ់សៃង ិ ទលី ក្ុងេពឝោសនវទ្វ ើ ង ើ សែយ ើ
សលទ្វមចុះសៅវញ ិ ួ វនឯង ។ កាលប្ដលលពះោងាយាងចូល សៅក្បុង លក្ុងសោយទាំនងយា៉ងស
ះ ពួក្ជនលបុេលេីសទប ើ សក្ត្ ើ មានសេចក្ឋី
លជះថាវដ៏បរេុ ើ លជួលេូ រគក្ ិ ទនរាល់ៗ គាបក្បុងលក្ុងទ្វាំងមូល ក្៏សផអល ឹ ក្ងរ ាំពងលទែង ឹ ោង ឺ អាប់
ហាក្់ដូចជារលក្ថ្នមហាេមុលទ
លគាកាលប្ដល រល់បក្់ផធបម ់ ក្ ជនទ្វាំងស ដ៏ពសី រាះរងាំមុ គួរឱ្រលេសណ្ដះ
ះ
គា ាំ ប បនវេ ឺ ាំ សៃង
ហាក្់ដូចជាមន ិ មានោឝក្ ី ុ បងសោក្
ឱ្រសលើេលប់ជាងសៅសទៀត្សៃយ ។ សពលប្ដលលពះពុទនជាមាចេ់ ើ ក្ាំពុងយាងចូលសៅក្បុងលក្ុងស
ះ ទីទួលនិងទីភត្ បាំ ូចៗ ទ្វាំងឡាយ
ក្៏រាបសេយើសៅឯង មន ិ រដុបសោះ ិ ឱ្រមាន ាច់ នង ិ ដុាំលគួេដ៏រដប 54
សៃយ ប វ នង ើ ិ គាំនរេលមាមទ្វាំងឡាយ ក្៏បាត្់បង់ ោេ់រលីង ស្ងពសី លើថ្ផធថ្នលបងពី
ពួក្មនុេសខ្ឝក្់ក្បា ៏ នសមល ើ សឃញ ើ សៃង ើ
ពួក្ងវង់ ក្៏បានោឋប់ឮសៃង ើ ពួក្គក្៏បាននយា ិ យសក្ត្ ើ សៃង ើ ពួក្ ចក្គមក្៏បានសដរើ លត្ង់ ួ វនសៃង ើ ពួក្ឆកួត្ក្៏លត្ៃប់បានោយរត្សី ៃង ើ
ពួក្ោបក្ សត្់ទុគត្ ៌ ក្៏មានេមផត្ឋលិ ទពរបរបូ ិ ណ្៌សៃើង ពួក្ោបក្ឈក្ ឺ ៏ ជាេះសេផយ ើ បាត្់សរាគសៅ េ័ពធោ៊នលទែង ឹ ោង ឺ ក្ង
សភវងត្ូររត្ស្រនឋទ្វ ាំ ោេ់ក្ស៏ រាទិ៍ឮេូ រ ី ង
សោយឥត្សគវាយសលគឿងលបោប់ដមា ៏ ន
ត្ថ្មវ ក្៏រណ្ឋាំគាបឮេូ រេ័ពធោ៊នលគប់ប្បបយា៉ង លពះរេយីប្ដលសចញ ពលី ពះេមាយេមភុទន
ភវផ ឺ ាយសៅលគបសលើសោក្េនបវា ិ េទ្វាំងមូល
ដ៏លបសេើរសលើេថ្លក្ប្លងជាងលពះអាទត្ ិ រទ្វាំងមួយប្េន រេយីស
ះ
បាំភលវឺ គប់វត្ទុទ្វាំងខ្ងក្បុងទ្វាំងខ្ងសលដ
ឱ្រមានពនវហា ឺ ក្់ដូចជា
លគបសៅសលើពនវឺលពះអាទត្ ិ រនង ិ លពះចស្រនធ
សែយ វឺ ង ាំ បាណ្ើ បាំភចា
ពណ្៌ថ្នមាេវេ័ ិ យ លពះរេយីប្ដលផាយសចញពលី ពះេមាយេមភុទន
េត្ឝទ្វង ាំ ឡាយឱ្រមានេមពេសដ៏លត្ជាក្់ ស្ឝឱ្ ាំ ើ របាណ្េត្ឝទ្វង ឡាយស
ះ
មានបត្ ី សិ ោមនេសេបាយរក្រាយ ី 55
ជាទប ាំ ុត្ ី ផ
លគប់ៗគាប ហាក្់ដូចសគោបលេឡាបសោយលាំ ោត្ ិ ចួងចនធនល៍ ក្ោ ឹ ប ដល់ោបក្មានជមៃលឺ គុនឱ្របាត្់សដឋលក្ែល់លក្ហាយសៅបាន ។
័ ះឯង លពះភគវត្មានលពះអាននធ ជាបចាចេមណ្ៈ លពះ
លគាស
ោងាយាងតាមផវូវ បានជួបនង ឹ ក្ុមារ ២
ក្់ មាបក្់ស្យះជ័យ (9)
10 ជាក្ូនថ្នមហាលត្ក្ូល មាបក្់សទៀត្ស្យះវជ័ ិ យ ( ) ជាក្ូនថ្ន
លត្ក្ូលេុ ភាពរាបោ
។
ក្ុមារទ្វាំងពរី
ក្់ស
ះ
ក្ាំពុងប្ត្
លចបាច់ដសី លងជាមួយគាប វាេូ នរដសី ្ឝជា ើ ទលី ក្ុងមួយ ក្បុងលក្ុងស ស្ឝឱ្ ើ រមានសដរោេសៅសោយទសី គែោទន ឡាយ ទ្វាំងស
វាេូ នរដីស
ះ។
នង ិ សកាោឌគារទ្វាំង-
ះស្ឝជា ើ លគាប់លេូវោក្់សពញៗ
លុ ះក្ុមារទ្វាំងពរី
ក្់ស
ះ
ងល
យ
សកាោឌគារ
បានសឃញ ើ លពះេមាយ-
េមភុទនលបោប់សោយទឝត្េ ឋឹ មហាបុរេលក្ា ណ្ៈ ិ មាេផាយសចញសល
ះ
មានរេយីពណ្៌
ភវព ឺ ណ្តរាយសឆឝៀលឆ្ឝត្់សៅទ្វាំង
ក្បុងលក្ុងទ្វាំងសលដលក្ុង ចាាំងមក្លត្ូវវត្ទុទ្វាំងឡាយ ក្៏កាវយសៅជា
ពណ្៌សលឿងដូចជាមាេទ្វាំងោេ់ មន ិ មានពណ្៌ោឝឱ្ ី រភវល ឺ ុ បោង 9
-រ័យកុោរ ប្ដលបានមកជាលែដេអលសាកេរកពត្ដិ ។
10
-វ ិរ័យកុោរប្ដលបានមកជាលែ
បត្ីឯកល្ែោះ ររគុបដាៈ ។
56
បាន
លុ ះសឃញ ើ ដូសចាបះសែយ ើ
សទប ័ ក្ុមារ ើ មានចត្ ិ ឋលជះថាវក្៏ជយ
ចាប់យក្ដប្ី ដល ួ វនេនយត្ថា លគាប់លេូវសៅក្បុងសកាោឌគារស ះ ័ មួយកាឋប់ ថាឝយសៅលពះភគវត្សោយសេចក្ឋ សី គារព ។ វជ័ ិ យក្ុមារ ជាេាំ ឡាញ់ បានសលើក្ថ្ដសៃង ើ លបណ្មរ សេចក្ឋីសពញចិត្ឋ ។ ក្បុងលាំ ោប់ស េរសេើរលពះោងាថាៈ ‹‹សោក្-ោបក្
ជួយោនុសមាទ
សោយ
ះ ជ័យក្ុមារបានេូ លត្គាថា
ប្ដលសពញសៅសោយសមតាឋចត្ ឹ ួ វន ិ ឋលតាេ់ដង
ឯង សោយឥត្ោោឋណ្ដលបសៅ មានលពះរេយីមូលភវច ឺ ប្ិ ញ្ច ងជា ពណ្៌មាេសឆឝៀលឆ្ឝត្់ផសពឝផាយ
ភស្រក្ឋដល៏ បក្បសោយ នឋន ី ង ិ សោរចច
លពះេររៈលពះោងា មានទក្ ី ឹ លពះ
សេចក្ឋីលជះថាវ សគារពចាំស
គួរដល់សេចក្ឋសី គារពនង ិ
ញាំ ូ មថាឝយដដ ញាំ ូ មឱ្នេិរោ ី ល់លពះត្ថាគត្ ុ េ ុេ ះលពះភស្រក្ឋថ្នលពះភគវត្័ ចាំស ះលពះភស្រក្ឋសោក្ោបក្
ប្ដលមានវដឋេងារក្ាំចាត្់បង់សែយ ើ ›› ។ លគាជ័យក្ុមារថាឝយលពះទ្វនដីស
ថាៈ ‹‹ោាំសណ្ើះត្សៅោ
គត្
ះ បានតាាំងសេចក្ឋីលបាថាប
ញាំ ូ មឱ្រសោក្េនបវា ិ េទ្វាំងមូល ុេ
57
តាាំងសៅសលកាមសេឝត្ឋចឆលត្រាជររបេ់ ុ ញ(ាំ 11)
លុ ះេូ លត្នូវគាថាសនះ
ះសៅ មានសេចក្ឋដ ី ាំណ្ដលថាៈ
សែយ ើ សទប ើ ថាឝយនូវសលគឿងបូជាស
លពះេមាយេមភុទនលទង់លជាបថាៈ
ក្ុមារស
ះបានតាាំងត្មកល់
ពសី ល
ះបានស្ឝទ្វ ើ នមក្
សេចក្ឋលី បាថាបលត្ម ឹ លត្ូវក្បុងចត្ ិ ឋលអសែយ ើ
សលើបុញ្ដសក្ាត្ឋដឧ ៏ ត្ឋម នឹងមន ិ ខ្ន បានទទួលផលដ៏លបសេើរស
ះ
សទ ។
លពះភគវត្័ លពះោងាសពញសៅសោយសមតាឋចត្ ិ ឋ លុ ះលទង់បាន
ទទួលដីមយ ួ កាឋប់ស
ះសែយ ើ
បណ្ដ ឋ លឱ្រក្ុមារស
ះបានជាសេឋច ។
លទង់បានស្ឝោ ើ នុសមាទ សពលស
មុនសពលប្ដលនង ិ ឹ លត្ៃប់មក្វញ
ដល់ក្ុមារសនះឯង
ជាសដម ើ សែត្ុ
ប្ដល
័ ះ លពះភគវត្លពះោងា លទង់ញញឹម ។ លពះអាននធលុត្
ជងាងស់ លើក្ក្ាំបង់ោញ្ជ លីលបណ្មរលកាបទូលថាេួ រថាៈ
‹‹បពលិ ត្
លពះភគវត្័ មន ិ ប្មនជាឥត្សែត្ុឥត្ផលសទ ប្ដលលពះេមាយេមភុទន
11
-ឯកេឆរតា បឬងវ ី ដាក់ប្ផនដីលៅលរកាមលែវត្េ ដ ឆរត្ររយប្ត្១ ។
58
ទ្វាំងឡាយលទង់ញញឹម
មានសែត្ុការោឝបា ី នជាលពះោងាេាំប្ដង
សេចក្ឋញ ី ញឹមឱ្រលបាក្ដសៃង ើ ?›› ។ លគាស
ះ លពះអាននធេូលត្នូវគាថាសនះថាៈ
‹‹សោក្-ោបក្ ប្ដលលះផុត្លេៃះចាក្សេចក្ឋសី ោក្ោឋយ
នង ិ សេចក្ឋីរននត្ស់ ោយសោក្្ម៌
សែើយជាឯក្ោគាបុគាលក្បុង
សោក្ មន ិ ប្មនឥត្សែត្ុសទ ប្ដលលទង់នង ឹ បសញ្ច ញលពះទនឋ មាន
ពណ្៌ដ៏ដូចជាេ័ងានង ិ ដូចជាលក្អាវឈូ ក្ ។ បពលិ ត្លពះោងា! លទង់ មានលពះេូ រសេៀងហាក្់ដូចជាផារក្ាំពុងោន់ឮសចញមក្ចាក្ពោ ែក្ លពះោងាមានលពះសនលត្ហាក្់ដូចជាប្ភបក្សគាឧេភរាជ
ុ លញាំ ពះ
ាំ ូលេួ រផលបុណ្រថ្នទ្វនដម ោងាេូមបងាទ ួ កាឋប់សនះ សែយ ី យ ើ នង ិ ការប្ដលលទង់ស្ឝសើ េចក្ឋញ ី ញឹមឱ្រលបាដសនះ›› ។
លពះេមាយេមភុទន លទង់មានលពះបនធូលនឹងលពះអាននធថាៈ ‹‹ឱ្
អាននធយា៉ងែបង ឹ សែយ ើ ! យា៉ងែបង ឹ សែយ ើ ! មន ិ ប្មនឥត្សែត្ុឥត្ ផលសទ
ការប្ដលលពះពុទនទ្វង ាំ ឡាយលទង់ញញឹមសនះ
សឃញ ើ ក្ុមារពរី
ក្់ោមាញ់ មញ ិ សនះឬសទ?›› ។ 59
ោបក្បាន
័ លពះអាននធទូលត្បថាៈ បពលិ ត្លពះភគវត្!
ើ ។ ុ លញាំ ពះោងាសឃញ
លពះេមាយេមភុទនលទង់លតាេ់ថាៈ មួយរយ(12) ឆ្ប ាំ ោាំពត្ ី ថាគត្
បរន ិ ិ ឝ នសៅ ក្ុមារនង ឹ បានជាសេឋច មានបុញ្ញដនុភាពអាចញា ុ ាំង ចលក្ឱ្រលបលពត្ ឹ ឋសៅ (សេឋចចលក្ពត្ឋ)ិ ជាមាចេ់សលើទឝប ី មួយ ក្បុងទឝប ី ទ្វាំង ៤ (13) ជាសេឋចលទង់េចច្ម៌ លពះ
មលពះោងាថា ោសោក្
ក្បុងលក្ុងក្ុេុមបុរៈ (បាត្លិបុលត្) សេឋចោងាស
ះ នង ឹ បានប្បង
វត្ទុមានត្ថ្មវ
ចសលមន ើ ដល់េត្ឝ
ប្ចក្លពះោររី ក្ធ្លត្ុ បានោងលពះេឋូប ៨៤.០០០ េុ ទននង ិ ឹ ប្ត្ សោក្›› ។
សពលស
សដើមផជា ី លបសយាជន៍នង ិ សេចក្ឋី
័ ះ លពះភគវត្លទង់ លតាេ់គាថាសនះថាៈ
‹‹ក្បុងកាលជាខ្ងសលកាយថ្ននិ ឝ នត្ថាគត្សៅ
សេឋចោសោក្សៃើង ទឆ្ ី ៃយ
សេឋចស
សក្រស្ ឋិ៍ យ ះសេឋចស
ះនង ឹ លផឮ ី ទួទរ័ សៅក្បុង
ះនង ិ ត្ុរបេ់ត្ថាគត្ ឹ បានសរៀបតាក្់ប្ត្ងោដឌធ្ល
សែើយបានប្ចក្ចាយសពញទួសៅទ្វាំងជមភូទឝីប 12
-លែៀវលៅពុទធសាែ
13
-ទីវាវទន, េត្ុកាត្៌េរកវរន ិដ ។
នង ឹ សក្ត្ ើ
របែ់លោក លវី-
មានពួក្មនុេស
ីណ្ វ ូ ត្៍ថា លែដេអលសាកបានលសាយររយខាងលរកាយរពោះពុទប ធ រ ិនិពាវន ២៦៦ ឆ្នាំ ។
60
លពមទ្វាំងសទពតាកាន់យញសលគឿងេកាករៈមក្បូជាោររី ក្ធ្លត្ុ ិ ស
ះ
។
ការឱ្រដប ី នឋច ិ
សនះ
នង ឧត្ឋមយា៉ងសនះ›› ។ ិ ឹ បានផលមក្វញដ៏
លពះេមាយេមភុទនលទង់លតាេ់គាថាសនះសែយ លពះោងាលបទ្វន ើ
ដីមយ ួ កាឋប់ស
ះសៅលពះអាននធ
សដើមផន ី ង ឹ បានបាចល
ទប្ី ដលលពះត្ថាគត្សេឋចយាងសៅ (14) លគាស
ចសៅលត្ង់
ះ លពះោងាលទង់
15 លតាេ់លពះពុទនដកា ី សនះថាៈ ‹‹ឱ្ អាននធ ( ) ... ។
ក្បុងោត្ត្ ី កាល លពះបាទពម ិ ភោ ិ របានសោយរាជេមផត្ឋក្ ិ ុ បង ាំ លពះវងស លក្ុងរាជលគះឹ លពះោងាមានលពះរាជឱ្រេប្ដលជាប់ជាដណ្ មក្លទង់លពះ
មោជាត្េលត្ូវ ។
លពះបាទោជាត្េលត្ូវ មានរាជឱ្រេលទង់លពះ
14 15
មឧទ្វនភលក្ ។
លពះបាទឧទ្វនភលក្ //
//
មុណ្ឍ។
លពះបាទមុណ្ឍ
//
//
លពះបាទកាក្ក្រ ី ណ
//
//
កាក្ក្រ ី ណ
-ក្បុងអាយុ-វង-ក្ឹង អាននធោយអាចម៍សគានឹងដី ាច់មយ ួ កាឋប់ប្ដលជ័យក្ុមារឱ្រស
េផល
។ ។
ះ សែយ វ ងថ្នលពះេមាយេមភុទន ។ ើ សបាះសៅលត្ង់ផូ វឆវ
-មានសេចក្ឋព ី ោ ិ ឋ រសៅសទៀត្ ប្ត្សេៀវសៅចាប់សដើមមន ិ បាននយា ិ យ លគាន់ប្ត្ចុចសលចន ើ ជាសលគឿងេាំ គាល់ថាសៅមានត្សៅសទៀត្ ។
61
លពះបាទេផល
//
//
លពះបាទត្ុលក្ុចី
//
//
លពះបាទេែមណ្ឍល
//
//
លពះបាទលបសេនជត្ ិ
//
//
//
//
លពះបាទននធ
ត្ុលក្ុចី ។
េែមណ្ឍល។ លបសេនជិត្។ ននធ (16) ។ វនធ ិ ុ ោរៈ ។
លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈលគងលក្ុងបាត្លិបលុ ត្
រាជឱ្រេលពះ លគាស ១
លពះោងាមានលពះ
ម េុ េីមៈ(17) លត្ូវជា ១២ ដាំណ្ ។
ះ ក្បុងលក្ុងចមាល មានល
ែយណ្៍មាបក្់មានក្ូនលេី
ប្ដលបរបណ្ ៌ សោយរូបេមផត្ឋដ ៏ អ េម ិ ិ ល
សហារាចាររបានទ្វយដួងជតារបេ់ សក្ត្ ើ មក្ថាៈ ‹‹
ង
ងជាលេីប្ក្វ
កាលពថ្ី ងៃប្ដល
ង
ងក្ុមារកាសនះ នង ិ ឹ បានជាោគាមសែេីថ្នសេឋច
ោងាមយ ួ ជាលបាក្ដ នង ឹ បានជាទេ ី ពឝលពះរាជែឫទ័យថ្នលពះរាជា ោងាស
16
ះសែយ នង ឋិ៍ យ ះពរី លពះោងាមយ ួ ើ ឹ មានឱ្រេប្ដលលផសី ក្រស្
-អាយុ វង.ក្ឹង សេឋចប្ដលតាាំងលក្ុងបាត្លិបុលត្ជាដាំបូងលទង់លពះ
មលពះបាទចស្រនធគុបឋៈ លពះោងាមានឱ្រេលពះ
មវនធ ិ ុ ោរៈ លពះ
ចស្រនធគុបឋៈសនះ មន ិ មានក្បុងក្បុងទវិ ាវទ្វននិងអាយុវង.ចួនសទ ប៉ុប្នឋពួក្ោបក្លបាជញក្ុ បងទឝីបោឺរុប៉ សលចើនដឹងថា ចស្រនធគុបឋៈតាមអាយុ .វង.ក្ឹង ។ 17
-រាជេមផត្ឋម ិ ន ិ បានេុ េីមៈសនះសទ គបា ឺ នសៅោសោក្ជារាជឱ្រេប្ដរ ប្ត្មហាវងសសៅថា េុ មនរាជក្ុមារ ។
62
មថា
លពះោងានង ឹ បានជាសេឋចចលក្ពត្ឋិ
លគប់លគងលបងពម ី ណ្ឍលជា
មាចេ់សលើទឝប ី មួយក្បុងទឝប ី ទ្វាំង ៤, មួយលពះោងាសទៀត្ កាលសបើ សចញបួេក្បុងលពះពុទនោេ ោរែត្ឋផល›› ។ ចាំប្ណ្ក្ល
ែយណ្៍
សែយ ើ
នង ឹ បានេសលមចលពះ
កាលសបើបានោឋប់
ក្រទាំ
ក្៏មានចត្ ិ ឋសពញសៅសោយសេចក្ឋសី លត្ក្ោរថ្លក្សពក្ សចញពសី គែោទនសៅកាន់លក្ុងបាត្លិបុលត្ ស
ះសែយ ើ
សទប ើ គាត្់ប្ត្ងេអិត្ោអង្តា ី ស
លបោប់ដល ៏ អប្បវក្ៗ
សែយ ើ
ះ
សទប ើ
្ ាំ តា ី
លុ ះដល់លពះនគរ
ះ
សោយសលគឿង
សាំ ៅថាឝយដល់លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈ
សដើមផជា លថាៈ ី បាទបរចារ ិ កាលកាបទូ ិ លពះោងាលទង់ទត្លពះសនលត្ចាំស
យដូសចាបះ
‹‹េូ មលពះរាជសត្ជៈ េូ ម
ងដ៏លអលពម››
។
លពះបាទ
វនធ ិ ុ ោរៈ ក្៏លទង់ទទួល េបាំគាំ វា
ងទុក្ជារាជបរ ិ រខ្ងក្បុង ប្ត្ពួក្ ង ាំ ល់ក្ុ ងលពះបរមរាជវា ប ង ជាលេីលបក្បសោយសេចក្ឋឫ ី េា
គា ាំ ប លត្ះិ រះថាៈ ‹‹ ិ
ងសនះមានរូបលអចាំណ្ដប់ កាលបីលក្សៃក្
សមល ើ សៅមុ គួរជាទសី េបហាលគប់ៗគាប 63
ងជាមហាេិររបេ់ នគរ ី
សបលើ ពះមហាក្សលត្យ េមលពះោងា ិ ល៍ ទង់ទទួលទុក្ជាលពះេបាំសែយ ើ នង ឹ េពឝលពះរាជែឫទ័យចាំស
ះប្ត្
ងជាលបាក្ដ
នង ឹ មន ិ លទង់
សលបាេលបាណ្ដល់ពួក្សយង ើ សៃយ ើ ជាោច់ខ្ត្ សបដ ើ ូសចបះ សយង ើ លត្ូវបសលងៀនវជា ិ ជ ដ៏សថាក្ទ្វបដល់
ង
សដម ាំ រសេឋចេពឝលពះ ើ ផក្ ី ុឱ្
រាជែឫទ័យ›› សទើបសគបសលងៀនវជា ិ ជ ខ្យន់លពះសក្េដល់ សទប ើ មាន
ោាំពសី ដម ើ មក្ ស
ង
ទជា ី ោបក្ប្ត្ងលពះសក្ោនង ឹ លពះមេសុថ្នលពះរាជា តាាំង រែូត្ដល់មានសេចក្ឋោ ី ធ ត្់ជាំ
ញក្បុងេិលផៈ
ះ ។ ថ្ងៃមយ ួ សពលប្ដលលពះរាជាក្ាំពុងផធាំ សគសលបើ
សៅសការលពះមេសុថាឝយលពះោងា លទង់មានលពះបនធូលថាៈ
លកាបបងាាំថាៈ ‹‹ពរមាចេ់ ស
ង
ងឱ្រចូល
លុ ះសេឋចសត្ន ើ សៃង ើ ចាក្លពះបនធាំ
‹‹ចូរ
ងសការលពះមេសុឱ្រោញ››
ង
ញាំ ច េ់សការរួចសលេចសែយ ើ ›› ។ សពល ុ មា
ះ លពះរាជលទង់ទត្សៅឯក្ញ្ច ក្់សឃើញប្មនដូសចាបះ សទើបលទង់លពះ
លបណ្ី
ង បានលតាេ់េួរថាៈ ‹‹
64
ងលត្ូវការចង់បានោឝី វះ?›› ។
ងទូលេបងវញថាៈ ‹‹េូ មសត្ជៈ! លពះក្រុណ្ដជាមាចេ់ជីវត្ ិ ិ
សលើត្ផូង េូ មលទង់សលបាេសមតាឋតាាំង ុ ញមា ាំ ច េ់ក្ុ បងទជា ី មសែេី ថ្ន លពះោងា›› ។
លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈលទង់លបប្ក្ក្ថាៈ
មុទ្វនភសិ េក្សែើយ តាាំង
ងឯងជាលេីជាត្សិ ថាក្ទ្វប
ងជាមសែេីដូចសមឋចបាន?›› ។ ងក្ុមារកាទូ លេបងថាៈ ិ
្តា ី មានជាត្ដ ិ ស៏ ថាក្ទ្វបស ស
‹‹សយង ៍ ន ើ ជាក្សលត្យ ិ បា
ះបាន
ពួក្លេីជាគាំ
‹‹ពរមាចេ់
ះសទ
ញាំ ច េ់មន ិ ប្មនជា ុ មា
ញាំ ច េ់ជា្តា ី ថ្នល ុ មា
ែយណ្៍ៗ
ាំ ុ មា ញាំ ច េ់មក្ថាឝយលពះោងា សដម ើ ផជា ី លពះមសែេី ។ ប្ត្ ល់មានសេចក្ឋលី បចណ្ឍឫេា
សថាក្ទ្វបសនះដល់ ុ ញមា ាំ ច េ់ សនះរបេ់លពះោងា›› ។
បានបងាាត្់វជា ិ ជ ដ៏
បានជា ុ ញមា ាំ ច េ់តាង ាំ សៅក្បុងដាំប្ណ្ង
លពះរាជាលទង់មានលពះបនធូលថាៈ
ថ្ងៃសនះសៅ
នឹងឱ្រសយើង
‹‹ចាប់សដម ើ តាាំងប្ត្ពលី ត្ម ឹ
ងក្ុាំស្ឝើក្ិចចសនះសទៀត្សៃើយ›› ។
65
កាលលគាស មសែេីឯក្ ចាំស
ះ
លពះមហាក្សលត្យ ិ ល៍ ទង់ដាំក្ល់
ះ
លទង់មានលពះរាជែឫទ័យសេបហាសលបាេលបាណ្
ង
ត្មក្លពះ
ងក្៏លទង់គភ៌
ក្៏លបេូ ត្លពះឱ្រេមួយោងា ថាឝយលពះ
ងទុក្ជា
កាលលគប់ក្ាំណ្ត្់សែយ ើ
លពះរាជាបានស្ឝព ើ ្ ិ េ ី សមាមទរនង ឹ
មលពះរាជឱ្រេសោយមែក្មយដ្ ៏ ាំ សពលស
លតាេ់េួរលពះ សមឋច?›› លពះ
ងថាៈ
‹‹
ងថាឝយលពះ
ម
លពះរាជឱ្រេដូច
ងលកាបទូលថាៈ ‹‹កាលប្ដលលបេូ ត្ស
មន ិ បានឈចា ឺ ប់សោះ សល
ះ លទង់
ះ
ះសែត្ុសនះ េូ មថាឝយលពះ
ម លពះ
ឱ្រេថា ោសោក្ (ឥត្សោក្)›› ។ លគាខ្ងសលកាយត្ពសី លពះ
ងបានលបេូ ត្លពះឱ្រេទី ២ សទៀត្ សល
លាំ បាក្ោឝក្ ី ុ បងការលបេូ ត្សោះ សទប ើ ថាឝយលពះ (លបាេចាក្សេចក្ឋីសោក្(18))›› ។
លពះេររាវយវៈរបេ់ ោសោក្រាជក្ុមារ ី
សលគាត្លគាត្ សល
18
ះលពះ
ញាំ ច េ់ ុ មា
ះមក្
ងមន ិ បាន
មថាៈ ‹‹វត្សោក្ ី
មានេមពេសរង ឹ
ះដូសចាបះ សទប ើ មន ិ បានជាទីសលបាេលបាណ្របេ់
-មហាវងសថាាៈ រពោះោតាអលសាកររឱ្រែរពោះ
ម
ង ែិរ ីធោែៗ ោនររបុរត្ពីររពោះអងគគឺាៈ អលសាក១ ត្ិែស ១ ។
66
លពះបតា ិ ុ ោរៈ មានលពះោគាមសែេី នង ិ សៃយ ើ ។ លពះបាទវនធ ិ លពះ ឱ្រេឯសទៀត្ជាសលចន ើ ោងា ភបក្ចង់លជាបទាំ
ថ្ងៃមយ ួ លទង់មានលពះរាជែឫទ័យនក្ ឹ
យដួងជាតាលពះរាជក្ុមារទ្វាំងោេ់ោងា
សទប ើ
លតាេ់ឱ្រសៅរាជបុសរាែត្ ិ ស្យះបល ិ ិ ងាវត្ស៍មក្ សែយ ើ លតាេ់ថាៈ ‹‹ចូរោបក្ពចា ិ រណ្ដសមល ើ ដួងជាតាក្ាំសណ្ើត្រាជឱ្រេរបេ់ ុ ញាំ
ទ្វាំង
ោេ់សនះ សត្ឱ្ ើ រេណ្ដនង ឹ បានជាសេឋច?›› ។ រាជបុសរាែត្ ិ លកាប បងាាំទូលថាៈ
‹‹បពលិ ត្លពះេមយត្សិ ទព!
េូ មលពះោងា
ក្ុមារទ្វាំងោេ់សៅកាន់រាជេុ វណ្តឧទានឯសណ្ដះ ពចា ិ រណ្ដសមល ើ នូវលពះរាជក្ុមារទ្វាំងោេ់ស លពះមហាក្សលត្យ ិ ល៍ ទង់លពះ កាន់េួនស
ះសែយ ើ
ោសោក្ក្ុមារថាៈ ទាំ
យ
ឧទាន
ះ
រាជានុញ្ញដត្ឱ្រ
ណ្ៈស
ះ
‹‹មាបលក្ូន
លាំ ពះរាជ-
ុ លញាំ ពះោងានឹង
ក្បុងទសី
ះ››
។
លាំ ពះរាជក្ុមារសៅ
លពះរាជជននបា ី នលតាេ់នង ឹ
លពះរាជាក្ាំពុងលទង់ពន ិ ត្ ិ រសមល ើ
លពះរាជឱ្រេទ្វាំងឡាយរបេ់លពះោងាសៅក្បុងេុ វណ្ត-
លពះោងាសេឋចយាងសៅមុនសែយ ើ
ចូរបាឯងសៅនង ឹ សគ
សៅក្ូន›› ។ ោសោក្រាជក្ុមារត្បថាៈ ‹‹សេឋចមន ិ លទង់សលបាេ 67
លបាណ្ ុ ញសាំ ទ ស
លពះោងានង ឹ មន ិ ទត្មក្លត្ង់ ុ ញសាំ ៃយ ើ
នង ឹ សៅក្បុងទី
ះ សត្មា ើ នលបសយាជន៍ោឝ? ី ›› ។ ោសោក្រាជក្ុមារទូលថាៈ ‹‹សបើ
ដូសចាបះ ុ ញសាំ ៅសែយ ញាំ ង›› ។ ើ លពះមាតាឱ្រសគយក្អាហារសៅឱ្រ ុ ផ លគាស
ះ ោសោក្រាជក្ុមារបានោលពះមាតាសែយ សេឋច ើ
សចញចាក្លពះនគរបាត្លិបុលត្ ទត្សឃើញរាជគុបឋក្ុមារ ជាបុលត្ថ្ន សេ
បត្ទ ឋ លផវូវ រាជគុបឋក្ុមារទូលេួ រថាៈ ‹‹លពះ ី ី១ សៅក្ណ្ដ
ោងាមាចេ់សេឋចយាងសៅណ្ដែបង ឹ ?››
ោសោក្រាជក្ុមារត្បថាៈ
‹‹លពះរាជបតា ិ លទង់លបជុាំលពះឱ្រេទ្វាំងឡាយ សៅទេ ី ុ វណ្តឧទាន ឥៃូវសនះ
ញាំ ស៏ ៅក្បុងទសី ុ ក្
ះប្ដរ›› ។ កាលស
ះរាជគុបឋក្ុមារជះិ
សលើក្ុញ្ជរចាេ់ជរាមួយ ក្៏លកាបទូលោសោក្រាជក្ុមារថាៈ ‹‹សពល សនះ
ុ លញាំ ពះោងាក្ស៏ ៅក្បុងទសី
ះប្ដរ េូ មលពះោងាមាចេ់លទង់គង់សលើ
ក្ុញ្ជរសនះជាមួយនឹង ុ សញាំ ៅ›› សល ះដូសចាបះ ោសោក្រាជក្ុមារ លទង់ សៃង យនង ើ គង់សលើដរាំ ជាមួ ី ឹ រាជគុបឋក្ុមារ សេឋចយាងសៅកាន់លពះ រាជឧទានស លពះបាទ្វ
ះ លុ ះដល់សែើយក្៏ចុះចាក្ក្ុញ្ជរ យាលតាសៅសោយ ចូលសៅលបថាប់សលើប្ផនពេុ ធ្ល 68
ទជ ី ិត្រាជក្ុមារ
ទ្វាំងឡាយ ។
ក្៏ពួក្រាជក្ុមារទ្វាំងស
ះ
គា ាំ ប សោយអាហារ
ដ៏ឧត្ឋមលបសេើរប្បវក្ៗ លគប់យា៉ង ឯោសោក្ក្ុមារស
ះ សោយ
បាយបាយាេោយសោយទក្ ឹ សោះសគាោក្់ក្ុ បងភាជនៈដី សែយ ើ នង ឹ ទក្ ឹ េុ ទនជា្មយតា ។ លគាស
ះ លពះរាជាមានលពះបនធូលនឹងបុសរាែិត្ថាៈ ‹‹សោក្
អាចាររ ុ េ ញាំ ូ មឱ្រសោក្ពចា ័ លពះរាជក្ុមារ ិ រណ្ដសមល ើ ពន ិ ត្ ិ រពច ិ យ ឱ្រជាក្់ចាេ់ថា
ោបក្ណ្ដអាចនង ឹ បានជាសេឋច
លគប់លគងរាជា
អាណ្ដចលក្ ក្បុងកាលជាោាំសណ្ើះឥត្ោាំពី ុ ញសាំ ៅ? ›› ។ រាជបុសរាែត្ ិ
សទប ើ ពចា ិ រណ្ដសមល ើ លក្ាណ្ៈលពះរាជក្ុមារ
ទ្វាំងឡាយ រ ាំពង ឹ ប្ត្ក្បុងចត្ ិ ឋថាៈ ‹‹លបាក្ដជាោសោក្ក្ុមារសនះឯង នង ឹ បានជាលពះរាជា លបេិនសបោ ើ ញលកាបទូលថាៈ ោសោក្ក្ុមារ នឹងបានសេឋច លពះោងាមន ិ េពឝលពះរាជែឫទ័យ ចាំស សោះសៃយ ើ
ះ
ក្៏នង អាតាយោញមន ិ ឹ ោនឋរាយដល់ជវី ត្របេ់ ិ ខ្ន››
លុ ះរះគ ិ ិត្ដូសចាបះសែើយ ‹‹េូ មសត្ជៈ
ះក្ុមារស
បុសរាែិត្សទើបលកាបទូលលពះរាជាថាៈ
ឹ ទ្វយសោយមន ិ ចាំស ុ លញាំ ពះោងានង 69
ះលពះ
ម
លពះក្ុមារោងាណ្ដមួយសៃយ ើ ›› ដួងជាតាក្ុមារឯណ្ដ សគបាំផុត្ រាជក្ុមារស
ញាំ យសៅតាមឫក្ ុ ទ្វ
ថាៈ ‹‹សជាគ
ប្ដលសលបលើ បាេ់វត្ទុដ៏ឧត្ឋមលបសេើរជាង
ះនង ឹ បានជាសេឋច›› ។
លពះរាជក្ុមារលគប់លពះោងា មួយោងាគិត្ថាៈ ោញមាន
គត្ ិ ោយនប្ត្ក្បុងចិត្ឋរបេ់ ួ វនៗ
ែនៈលបសេើរ ោញនឹងបានជាសេឋច,
មួយោងាគត្ ិ ថាៈ ោញោងាុយសលើអាេនៈដ៏លបសេើរ ោញនង ឹ បានជា
សេឋច, មួយោងាគត្ ិ ថាៈ ោញបរសភាគអាហារលបសេ ិ ើ រ ោញនង ឹ បាន ជាសេឋច, មួយោងាគថា ិ ៈ ោញសលបលើ បាេ់ភាជនៈដ៏លបសេើរ ោញ
នង ឹ ទក្ ឹ បានសេឋច, មួយោងាសទៀត្គត្ ិ ថាៈ ោញផក្ ឹ ដ៏លបសេើរ ោញ នង ឹ បានជាសេឋច ។ ឯោសោក្ក្ុមារលត្ះិ រះក្ប ិ ុ ងចត្ ិ ឋថាៈ ‹‹ោញនង ឹ លត្ូវបានជាសេឋច សល
ះក្ុញ្ជរជា
ជាអាេនៈដ៏លបសេើរបាំផុត្
ភាជនៈដជា ី វត្ទុដ៏លបសេើរបាំផុត្
ែនៈដ៏លបសេើរបាំផុត្ ពេុ ធ្ល
បាយាេជាអាហារដ៏លបសេើរបាំផុត្
ទក្ ឹ សោះសគាជាលពះសោៃយដ៏
លបសេើរបាំផុត្ ទក្ ឹ េុ ទនជាបានៈដ៏លបសេើរបាំផុត្ នង ឹ បានជាសេឋច សល
វ ឹងឯង ួ នោញែប
ះលត្ូវេមលគប់វត្ទុទ្វាំងោេ់សនះ›› ។ 70
ាំ ូលទាំ រាជបុសរាែត្ ិ លកាបបងាទ
ជាក្៏បញ្ជូ ន
លពះរា
លពះរាជក្ុមារទ្វាំងោេ់ោងាឱ្រសេឋចលត្ៃប់មក្លពះ
នគរវញ ិ ។
រាជបុសរាែត្ ិ
រាជក្ុមារ
យសនះសលេចសែយ ើ
បានចូលសៅគាល់លពះមាតារបេ់ោសោក្-
សែយ ើ ទូលលពះ
នង ឹ បានជាសេឋច››
។
ងថាៈ
លពះមាតា
‹‹លបាក្ដជាោសោក្ក្ុមារ ោសោក្រាជក្ុមារលតាេ់ ថាៈ
‹‹ចូរោបក្បទ ិ ក្ុាំនយា ិ សរឿងឱ្រជត្ ិ យលបាប់ោបក្ណ្ដមួយសោះ សៃយ ើ សបើមន ិ ថ្ងៃណ្ដ
គង់ថ្ងៃណ្ដមួយ
លពះក្រុណ្ដជាមាចេ់ជីវត្ ិ
នឹង
លតាេ់សៅោបក្សៅេួ រដាំណ្ឹងសនះសទៀត្មន ិ ខ្ន សែយ ើ ោបក្នង ឹ លត្ូវ ោនឋរធ្លនដល់ជវី ត្ ិ មណ្ឍលសនះ
របេ់លពះោងា
សល
ះដូសចាបះ
សៅោក្់ ួ វនពួនអាតាយសៅឱ្រឆ្ៃយផុត្អាណ្ដស ត្ឋ ាំ ឹ ងថា សដម ោបក្ សបបា ើ ផន ិ ី ង ឹ រក្ាជវី ត្របេ់ ើ នឮដណ្
ោសោក្រាជក្ុមារបានរាជេមផត្ឋសិ ែយ ើ ក្បុងសពលស
លត្ូវោបក្សចញចាក្រដឌេីមា
ះចុះ ។
71
េូ មោបក្លត្ៃប់មក្វញ ិ
លគាខ្ងសលកាយមក្ នគរត្ក្កេិោ សក្ត្ ើ បះសបារក្ផត្់កាប់
េមាវប់គាបជាចោចលវក្វរ ឹ
លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈសទប ើ លទង់ចាត្់ឱ្រ
ោសោក្រាជក្ុមារសៅបស្រងាកបសរៀបចាំទសី ក្ូន
ះ លទង់លតាេ់ថាៈ ‹‹មាបល
ឯងចូរសៅសរៀបចាំនគរត្ក្កេិោ››
រាជទ្វនចាំស
ប្ត្លពះរាជា
ះប្ត្ក្ងទ័ពលពមសោយចត្ុរងាិនីសេ
រាជទ្វន សលគឿងេស្រោឋវុ្ នង ិ រងេស្រងាាមសៃយ ើ ។ ណ្ៈប្ដលោសោក្រាជក្ុមារ
សែយ ើ
លទង់លពះ
មន ិ បានលពះ
បានទទួលលពះរាជឱ្ងាករ
សលើក្សរែ៍ពលសចញចាក្នគរបាត្លិបុលត្
លគាស
ះ
ពួក្ពលប្ដលជាប់តាមលពះោងាសៅ បានទូលោងឝរឃ្លត្់ថាៈ ‹‹ពួក្ សយង ើ មន ិ មានេស្រោថវុ្សទ ខ្យង ាំ ដូចសមឋចបាន?›› ។
សយង ើ នង ឹ ស្ឝច ើ មាាំងត្យុទននង ឹ ពួក្
ោសោក្រាជឱ្រេមានលពះបនធូលថាៈ
‹‹លបេិនសបប ើ ុញ្ញដ-
នុភាពប្ដលបណ្ដ ឋ លឱ្រសយង ាំ នរាជេមផត្ឋប្ិ មន ើ ុ ញបា សលគឿងេស្រោឋវុ្ប្ដលសយង ើ លត្ូវការស ក្បុងកាលឥៃូវសនះ››
។
ះ
សក្ត្ ើ មានសៃង ើ ឯងៗ
លតាេ់មន ិ ទ្វន់ផុត្ពលី ពះឱ្េឌ 72
ញាំ ូ មឱ្រ ុេ ក្៏ពួក្
ភូមសិ ទវតាប្លជក្
មហាលបងពេ ី ុ ធះោធសចញមក្
យ ាំ ក្សលគឿង
េស្រោឋវុ្រាល់ថ្ដមក្ថាឝយ ។ លគាស
ះ
លពះរាជឱ្រេលពះសោយចត្ុរងាិនសី េ
សេឋច
យាលតាចូលកាន់ លក្ុងត្ក្កេិោជាឧឡារក្គួ ិ រប្េៃង ពួក្ោបក្នគរ ស
ក្៏
ះ
កាលបានឮដាំណ្ឹងថា
គា ាំ ប រមាៃប់ោ្ក្ ិ រណ្៍ស
ះសៅឯង លត្ៃប់ជា
ប្ត្ងក្ាំប្ពងបូរេអ ី ិ ត្ោអងងបល់ ដ៏ោអត្លអ
សែយ ើ
ោសោក្រាជក្ុមារយាងមក្ដល់
ាំ គាបសរៀបចាំតាក្់
លបោប់សៅសោយគូនង ិ ោបមសភាវះ
គា ាំ ប យក្ភាជនៈ
ដ៏សពញសៅសោយសលគឿង
បណ្ដ ត ការនង ើ ផេ ិ ភួងផ្ទក សចញមក្ទទួលលពះរាជក្ុមារ សដម ី ាំ ប្ដង សេចក្ឋច ី ុះចូលនង ឹ លពះោងា ចាំនួនចមាៃយក្នវះសយាជន៍ ពសី រាះលកាបទូលថាៈ
ត្តាាំងនង ឹ សេឋចក្៏សទ រាជឱ្រេក្៏សទប្ដរ
កាលសៅដល់ក្ុ ងទ ប ច ី ាំស
ក្៏
ះលពះភស្រក្ឋ
គា ាំ ប ប្លេក្បនវេ ឺ ាំ សៃងដ៏លេទន់
‹‹ពួក្ ុ ញលាំ ពះោងានឹងបានគត្ ាំ ិ ជាេលត្ូវខ្យង
ពួក្ ុ ញលាំ ពះោងានង ាំ នង ឹ គិត្ត្តាាំងជាខ្យង ឹ លពះ ប្ត្ពួក្ ុ ញលាំ ពះោងាបះសបារត្ទល់នឹងោមាត្រ
ក្ាំណ្ដចឯសណ្ដះ›› ថាសែយ ាំ ប ប្ែែមសចាមសរាមោសោក្ើ ក្៏ គា 73
រាជក្ុមារ ថាឝយសលគឿងបណ្ដ ត ការសោយសេចក្ឋសី គារព សែយ ើ សេឋច យាងចូលសៅកាន់លក្ុងត្ក្កេិោជាេុ េួ េី ឋ យេដ៏្ាំោោចររ ។ ោបក្នគរទ្វាំងស
សោយលពះក្ត្ ិ ឋិ
ះ លុ ះចុះចូលជារសបៀបសរៀប
រយោនឋលតាណ្លេួលបួលសែយ ើ
លទង់ក្ល៏ ត្ៃប់សៅក្បុងនគរ
លពះោងាវញ ិ ។
លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈ បានបញ្ជូ នោសោក្រាជក្ុមារឱ្រសៅបស្រងាកប
នគរ ុេៈមឋងសទៀត្ សចោឋ
ពួក្ោបក្នគរស
ះ
ក្៏បាក្់បប វបខ្វចលពះ
ចុះចូលសោយអាការៈដូចគាបនឹងសរឿងមុន
សែើយលទង់
លត្ៃប់សៅក្បុងនគរលពះោងាវញ ាំ ពូប្ក្ពរី ិ ។ មានោបក្ចាំបាប់ខ្វង
ក្់
ចូលមក្ េូ មសៅអាលេ័យបាំសរោសោក្រាជក្ុ មារ លទង់លបទ្វនមុ ើ
ការឱ្រលត្ួត្លតារក្ាោណ្ដចស ត្ឋរបេ់លពះោងាោច់សោយប្ៃក្ ។ សពលស
ះឯង សទវតានង ិ ភូមសិ ទវតាទ្វាំងឡាយ ប្ដលជាោបក្
លគប់លគង់លពះរាជធ្លនីស ដូសចបះថាៈ
ះ
បានលបកាេសេចក្ឋឱ្ ី រឮលបាក្េ
‹‹ចូរោបក្រាល់គាបក្ុប ាំ ះសបារសៃយ ើ
សល
ះោសោក្រាជ-
ក្ុមារនង ឹ បានជាសេឋចចលក្ពត្ឋិ ជាមាចេ់ថ្នទឝប ី មួយ ក្បុងទឝប ី ទ្វាំង4 74
មន ិ មានមនុេសណ្ដអាចហា៊នត្តាាំងនង ឹ លពះសចោឋបាន លពះោងា នង ី អាណ្ដស ត្ឋឱ្រដល់ទប ឹ ពលងក្ ី ាំផុត្ថ្នថ្ផធលបងពី
សៅទល់នង ឹ
លចាាំងមហាេមុលទទ្វាំងបួន ឱ្រតាាំងសៅសលកាមោាំណ្ដចលពះោងា›› ។ ថ្ងៃមយ ួ
លពះសរៀមថ្នោសោក្រាជក្ុមារ
សេឋចលត្ៃប់មក្
(ោាំពកា ី រលប
ត្ឧទាន)
បាត្លិបុលត្ ។ មានោគាមហាសេ ក្ាំពុងសដរើ សចញសៅោាំពលី ក្ុង
លពះ
មេុ េិមៈ
ចូលសៅកាន់លក្ុង
19 បត្មា ី ប ក្់ស្យះ ោវត្ក្ៈ( )
សៅជួបនង ឹ េុ េិមរាជក្ុមារ
សៅ
លទង់តាង ាំ លពះរាជែឫទ័យនង ឹ សេើចក្ាំោនឋសលងេបាយ
ក្៏ទះ
ក្ណ្ដ ឋ ក្ផវូវ េុ េិមរាជក្ុមារសឃញ ើ ក្ាលទាំប្ពក្រលីងយា៉ងដូសចាបះ ក្ាលោគាមហាសេនបត្សី
សឃញ ើ ដូសចាបះសែយ ើ គត្ ិ ថាៈ ‹‹ថ្ងៃសនះ
ះនង ឹ លពះែេឋ
សេ
បត្សី
ះ
លពះោងាមាចេ់មន ិ ទ្វន់បានរាជាភសិ េក្សៅសៃើយ
ហា៊នទះក្ាលសយង ក្៏កាលសបបា ើ សៅសែយ ើ ើ នរាជាភសិ េក្សែយ ើ
េមជាសេឋចនឹងកាត្់ក្ាលសយើងសោយលពះ ន ័ មន ិ ខ្ន›› ។ ចាប់ 19
-មោលត្កាៈ ោនកាលទាំប្ពករលីង ។
75
សដើមតាាំងប្ត្ពលី ត្ម ឹ ស
ះមក្ ក្៏ោគាមហាសេ
ក្ាំែុេអាលក្ក្់របេ់េុេិមរាជក្ុមារ ពួក្សេ
បត្ទ្វ ាំ ៥០០ ី ង
ជាសេឋចសោយរាជរសទ
បត្សី
ះ
សាំ រឿង
មក្នយា ិ យបរហារលបាប់ ិ
ក្់ថាៈ ‹‹េុ េិមរាជក្ុមារមន ិ េមគួរ
សហារាចាររបានទ្វយថា
ក្ុមារនង ឹ បានជាសេឋចចលក្ពត្ឋិ
ជា្មយក្ ិ រាជ
ោសោក្រាជ-
លពះោងាលគប់លគង
សលើទឝប ី មួយ ក្បុងទឝប ី ទ្វាំងបួន ពួក្សយង ើ ទ្វាំងោេ់គាបលត្ូវសលើក្លពះ ោងាស
ះ ឱ្របានរាជបលវ័ងក›› ។
ណ្ៈស
ះ
បះសបារសៃង ើ សទៀត្ អាលក្ក្់
ពួក្ោបក្លេុក្ក្បុងនគរត្ក្កេិោ
សោយតាាំងសៅសលកាមបងាាប់សេ
ក្៏លពះរាជាចាត្់បញ្ជូ នេុ េិមរាជក្ុមារ
េលត្ូវសទៀត្ក្បុងនគរស
សក្ើត្ក្ផត្់ បត្កា ី ច
ឱ្រសៅបស្រងាកប
ះ ប្ត្មន ិ អាចនង ឹ រមាៃប់ឱ្រសរៀបរយបាន ។
លពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈលទង់លជាបដូសចាបះ
ក្៏លពួយលពះរាជែឫទ័យខ្វង ាំ
សៅជាលបឈួ ន លទង់លតាេ់បងាាប់ដល់ពួក្សេ
បត្ី ឱ្រលបគល់
រាជេមផត្ឋរិ បេ់លពះោងា សៅេុ េិមរាជឱ្រេ សែយ ើ ឱ្រោសោក្រាជក្ុមារសៅរមាៃប់ពួក្ខ្យង ាំ សៅនគរត្ក្កេិោស 76
ះសទៀត្
ប្ត្ពួក្
សេ
បត្ទ្វ ាំ ស ី ង
ះ
មានសេចក្ឋសី ពញចត្ ិ ឋនង ឹ ោសោក្រាជក្ុមារ
ក្៏សលបក្ ើ លឧបាយ
យក្ល័ សលឿងមក្ោបលេឡាបដង ួ ន វ
ោសោក្រាជក្ុមារ
សែយ ប ើ ោយល័ សលឿងទុាំោក្់ក្ុ ងភាជនៈ
សដម ើ ផេ ី ាំ ប្ដងឱ្រសឃញ ើ លបាក្ដលគប់គាប លពះរាជាថាៈ
‹‹ោសោក្រាជឱ្រេលបឈួ នជាទមៃនណ្ដ ់ េ់
្មសចញមក្ពលី ពះឱ្េឌលេេ់ៗ ទទួលការស
សទប ើ សៅលកាបទូ លបាំភាន់
ះសទ›› ។
សពលស
ះ
ក្អួត្
មន ិ េមនង ឹ លទង់ចាត្់ឱ្រសៅ
លពះបាទវនធ សរនខ្ ាំ ិ ុ ោរៈលបឈួ នរងរ ឹ ត្ប្ត្ចាំ ឹ ើ វង
សៃង លពះោងាយល់ចាេ់ ើ មានលពះកាយពលងយណ្ដេ់សែយ ើ ថា
មន ិ លទង់គង់លពះជនយសៅបានត្សៅសទៀត្សទ
សឃញ ើ ដូសចាបះ
គា ាំ ប តាក្់ប្ត្ងោសោក្រាជក្ុមារ
រាជឥេសរយយេលគប់ លបការ ិ លកាបទូលថាៈ
សែើយ
ក្៏ពួក្សេ
បត្ី
សោយសលគឿង
សាំ េឋចសៅគាល់លពះរាជា
‹‹សយើង ុ េ ញាំ ូ មឱ្រលពះោងាតាង ាំ ោសោក្រាជក្ុមារ ឱ្រលទង់លគង
រាជបលវ័ងកបសណ្ដ ឋ ះអាេនបមុនេិន 77
កាលបេ ី ុ េិមរាជក្ុមារនង ឹ
លត្ៃប់មក្ោាំពលី ក្ុងត្ក្កេិោសែយ ើ េមផត្ឋថា ិ ឝ យជាសលកាយ›› ។
ោសោក្រាជឱ្រេសទប ើ ផសងថាៈ
របេ់ ុ ញសាំ ោយពត្ ិ ប្មនសែយ ើ
សយង ាំ ង ើ ុ ញន ឹ លបគល់រាជ‹‹សបរា ើ ជបលវ័ងកនង ឹ បានជា
េូ មឱ្រសទវតាបាំ
សលើក្ាល ុ ច ញាំ ុះ›› ។ ពួក្សទពតាបានឮ លពះោងាវញ ិ ណ្ៈស
ដូសចាបះ
ក្រស
សែយ ើ សទប ើ យក្មក្ុដរាជរបាំ
ក្់មក្ុដរាជរ
ះ ក្៏សឆវយ ើ ត្បមក្
ក្់លពះេិរថាឝយក្បុង
ះ។ កាលសឃញ ើ សេចក្ឋោ ី ោចរររបេ់ោសោក្រាជក្ុមារ
លពះរាជាក្៏លទង់លពះសលកា្ពសិ រា្ខ្វង ាំ
សោែត្ ិ លេេ់ៗ
ពុះស
បណ្ដ ឋ លឱ្រលពះ
រែូរសចញមក្ចាក្លពះឱ្េឌលពះោងា
សែយ ើ សេឋចលទង់សោយទវី ងាត្ក្បុងសពលស
ះសៅ (20) ។
លុ ះលពះបាទោសោក្បានរាជេមផត្ឋសិ ែយ ើ
រា្គុបឋៈ ឱ្រស្ឝជា ើ ោគាមហាសេ
20
-សេៀវសៅពុទនោេ
បានតាាំង
21 បត្ទ ី ី ១ របេ់លពះោងា ( ) ។
របេ់សោក្ លឝី-ែឝីណ្ូត្៍ ប្ដលសោក្ស ៉ ប្លបជាប្ យរថាៈ កាលក្បុងរាជរលពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈជាបតា ិ ស
ះ ោសោក្សៅជា
ាំ ឧបរាជ សៅលេុក្ោវនឋី តាាំងលពះរាជដណ្ដ ក្់សៅឧជជយិនី ោសោក្បានយក្្តា ី សៅលេុក្វទ ិ ោ ី សេដឌ១ ិ , េពឝថ្ងៃសនះសៅភេ ិ ស
ម ជាលពះជាយា
សែើយបានលពះរាជបុលត្១ស្យះមសែស្រនធនិងលពះ្តា ី ១ស្យះេងឃមលិ តាប្ដលសៅមុ សៅនឹងបានជាោោឋចាររសៅក្បុងលេុក្េីៃង់(សកាះលងាក) ។ 21
-មហាវងសបានតាាំងលពះត្េ ិ សរាជក្ុមារ ប្ដលរួមឧទរជាមួយនង ឹ លពះោងាឱ្រជាឧបរាជ ។
78
ពួក្យក្ស
បាន
សាំ លគឿងពលិការរាជាភសិ េក្លបកាេសៃង ើ
សៅសលើលបងពបា ី នមួយសយាជន៍
ចាំប្ណ្ក្
ខ្ងសលកាមលបងពបា ី នមួយសយាជន៍ដូចគាប
គដ៏លបកាេចុះសៅ
សែត្ុការណ្៍ទ្វាំងសនះ
បណ្ដ ឋ លឱ្រឮលគប់ត្ប ាំ ន់ថាៈ‹‹ថ្ងៃសនះរាជរថ្នលពះបាទវនធ ិ ុ ោរៈោេ់ សែើយ លពះបាទោសោក្សៃើងលបថាប់សលើបលវ័ងករាជរសែើយ›› ។
លពះេុ េិមរាជឱ្រេកាលលទង់េណ្ដ ឋ ប់ថាៈ លពះបតា ិ ទវី ងាត្
សែយ ើ ោសោក្រាជក្ុមារបានមុទ្វនភសិ េក្សែយ ើ ដូសចាបះ ខ្វង ាំ
ក្៏ពសិ រា្
សេឋចលត្ៃប់ចូលសៅកាន់នគរបាត្លិបុលត្សោយលបញាប់
លបញាល់ ។ លពះបាទោសោក្លជាបថាេុ េិមៈលត្ៃប់មក្ ក្៏ចាត្់ ឱ្រោបក្រក្ាលពះោងាោក្់ោបក្ចាំបាប់មាបក្់ឱ្រឈរចាាំសៅទ្វឝរទី ១ មាបក្់ សទៀត្ឱ្រឈរចាាំសៅទ្វឝរទី ២ មាបក្់សទៀត្ឱ្រឈរចាាំសៅទ្វឝរទី ៣ ជាមួយនង ឹ រា្គុបឋៈសេ សេឋចគង់ចាសាំ ៅទសី
ះ
បត្,ី ចាំប្ណ្ក្ទ្វឝរខ្ងសក្ត្ ើ លពះោងាឯង សៅលត្ង់ទម ី ុ ទ្វឝរទេ ិ ខ្ងសក្ត្ ើ ស
សេឋចបានឱ្រស្ឝើរប ូ ដាំរេោាំ ពយ ួ ី ី នឋមយ ោសោក្ជិះសលើ បងស
ាំរសី ះ ទជ ិ ី ុាំវញដ 79
ះ
ឱ្រស្ឝើរប ូ ចមាវក្់សេឋច
ះបានឱ្រជីក្គូ្ាំៗ ក្បុងទេ ិ
ទ្វាំងបួន
ខ្ងក្បុងោក្់សពញសៅសោយរសងើក្សភវង ើ
សលដលគបបទ ិ ដត្ ិ លអ ិ បាាំងសោយសមយនង ិ េលមាមជត្ ប្ត្ប្ភបក្មនុេស្មយតាសមល ើ មន ិ យល់ ។ សេ
េុ េិមរាជឱ្រេយាងេាំ សៅសៅទ្វឝរទី
៣
សែយ ើ ពខ្ ី ង រែូត្ទ្វល់
ក្៏រា្គុបឋៈ
បត្លី កាបទូលថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ លពះបាទោសោក្ក្ាំពុងលទង់
គង់សៅទេ ិ ខ្ងសក្ត្ ើ េូ មលពះោងាយាងសៅតាមទ្វឝរទេ ិ ស លបេិនសបលើ ពះោងាយាងសៅបានដូចសេចក្ឋលី បាថាប លជក្សលកាមមវបល់ ពះបារមផ ី ង
ះចុះ
ុ លញាំ ពះោងាេូម
លបេិនសបលើ ពះោងាមន ិ អាចនង ឹ
បស្រងាកបលពះបាទោសោក្បានសទ
លពះោងានង ឹ មន ិ អាចយាងចូល
តាមទ្វឝរសនះបានសទ? ។
លុ ះលពះេុ េិមរាជក្ុមារលទង់លជាបដូសចាបះ ក្៏សេឋចយាងសៅ
កាន់ទ្វឝរទិេខ្ងសក្ើត្ ទត្សឃើញដីរន ី ិងរូបចមាវក្់ស លបង ឹ រុក្រានទស្រ ធ នចូលសៅ
រូបចមាវក្់លពះបាទោសោក្ស
សដម ើ ផន ី ង ឹ សៃង ើ សលើដរាំ ី
ះសែើយ ក្៏ ាំ
សែយ ើ ចាប់
ះ ក្៏ធ្លវក្់ចុះក្បុងរសៅ ឋ គូប្ដលសពញ
សៅសោយរសងើក្សភវង ៏ េ់លពះជនយក្ុ បងទសី ើ លទង់ក្ោ 80
ះសៅ ។
កាលសបេ ើ ុ េិមក្ុមារោេ់លពះជនយសែយ ើ
របេ់លពះោងាស្យះភលទ្វយុ្
យក្សជាបរវារ ិ
លពមសោយពួក្ពលជាសលចន ើ
ន់
ខ្ងសលកាយោាំពលី ពះបាទោសោក្សេឋចលទង់រាជរ ពួក្សេ
-
បានចូលបួេក្បុងលពះពុទនោេ
សែយ ើ
លពះោរែត្ឋលគប់ៗលពះោងាសៅ ។
បត្ក្ ី ស៏ ក្ត្ ើ សេចក្ឋសី មល ើ ងាយដល់លពះោងា ឧបាយក្លសោយការោៃត្់ ទ្វាំងស
ះ ។ សពលស
បានេសលមចមគាផល
សទប ើ លទង់រះរក្សែត្ុ ិ
សដម ើ ផន ី ង ឹ ផ្ទចញ់ ផ្ទចលោេ់ពួក្ោបក្
ះ លទង់លតាេ់បងាាប់ឱ្រពួក្សេ
បត្ី កាប់
សដើមផសី ឈមា ័ ន ើ នប្ផវនង ិ សឈមា ើ នផ្ទកទ្វាំងឡាយ យក្មក្លោេ់ពទ ស្ឝជា ើ របងថ្នសឈមា ើ នប វ ជាការផធុយគាបយា៉ងសនះ ។ ពួក្សេ
បត្ី ទូលទង ឹ ទ្វេ់លពះឱ្ងាករថាៈ ‹‹តាាំងប្ត្ពសី ដើម
រែូត្មក្ដល់សពលសនះសែយ ើ
សយង ័ ន ើ ប្ដលឮប្ត្សគថាលោេ់ពទ
េួ នសឈមា ើ នប្ផវផ្ទកសោយសឈមា ើ នប វ
មន ិ ប្ដលឮថា ោបក្ណ្ដ
លោេ់ពទ ័ នសឈមា ើ នប វ សោយសឈមា ើ នប្ផវផ្ទកស
81
ះសោះ›› ។
ពួក្សេ
បត្ី ទទង ឹ ទ្វេ់មន ិ សគារពតាមលពះរាជឱ្ងាករ រែូត្
ដល់ ៣ សលើក្ ។ លគាស
ះឯង លពះបាទោសោក្ លទង់លពះពសិ រា្ដ៏សលើេលុ ប
ក្៏ចាប់លពះ ន ័ សៃង ើ ស
ះសៅ ។
លបហារជវី ត្ពួ ិ ក្សេ
បត្ទ្វ ាំ លបាាំរយ ី ង
ក្់
លាំ ោប់ត្មក្ ក្បុងរដូវផ្ទកសឈើ ដល់សវោលពក្ ឹ ាជាត្ប ិ សញ្ច ញ
ផ្ទករក្េា ើ ី ុ ះោាយលគប់សដម សចាមសរាមជាបរវារ ិ ឧទាន
ក្៏លពះបាទោសោក្មាន
ងលពះេបាំ
សេឋចយាងយាលតាសៅលក្ោលក្បុងរាជ-
សៅក្បុងឧទានស
ះ
មានសដើមសឈម ួ សដើមស្យះ ើ យ
ោសោក្ ក្ាំពុងប្ត្ផ្ទកមានក្វន ិ សក្េរលក្ោូបឈៃុយឈៃប់ សទប ើ លពះ បាទោសោក្លទង់េពឝលពះរាជែឫទ័យនង ឹ សដើមសឈសើ សឈសើ
ះមានស្យះលត្ូវនង ឹ
មលពះោងា
។
ះ
បានស
សល
ះ
លមក្
សែយ លពះបាទោសោក្ មានេមពេសរង ើ ថា លពះេររាវយវៈរបេ់ ី ឹ សលគាត្លគាត្
សែត្ុស
ះបានជា
មន ិ សពញចត្ ិ ឋថ្នពួក្លេីលពះេបាំ
ប្ដលជាោបក្លត្ូវការសោយេមពេស លុ ះលពះរាជាក្ាំពុងផធាំលក្់ សៅ 82
ទលី ពះព វ ក្បុងឧទានស ក្បុង
ក្៏ពួក្លេីលពះេបាំប្ដលគាល់សៅខ្ង
គា ាំ ប លតាច់សដសើ លងេបាយតាមោាំសពច ើ ិត្ឋ
បានសឃញ ើ សដើមោសោក្ស ស
ះ
ះផង
ះក្៏សបះសបាចផ្ទក
សៅក្បុងឧទាន
កាប់ទ្វង ាំ ប្មក្សឈើ
កាលលពះរាជាលទង់សត្ន ើ សៃង ើ ចាក្លពះបនធាំ
ទត្សឃញ ើ
ដូសចាបះ សទើបលទង់លតាេ់េួរថាៈ ‹‹ោបក្ណ្ដស្ឝើបាំផ្ទវញសដើមសឈន ើ ុះ៎ ោេ់?››
រាជបរ ិ រលកាបទូលថាៈ
‹‹េូ មលទង់លពះសមតាឋសលបាេ
ពួក្លេីលពះេបាំ›› ។ កាលលពះរាជាលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ដូសចបះ សែយ ើ សទប ាំ ើ លទង់លពះពសិ រា្ខ្វង
លតាេ់ឱ្រចាប់ពួក្លេីលពះេបាំរបេ់លពះ
ោងាទ្វង ាំ លបាាំរយ យក្សៅដសលមៀបជុាំវញសដ ម ិ ើ សឈសើ
ះ សែយ ើ ដុត្
សភវង ាំ ោេ់គាបសៅ ។ ពួក្ោបក្នគរទ្វាំងោេ់ បាន ើ ទ្វាំងរេ់ោវប់ទ្វង សឃញ ាំ ើ លពះោងាមានលពះែឫទ័យខ្វង
ដូសចាបះសទប ើ
គា ាំ ប សៅលពះ
ោងាថាៈ ‹‹ចណ្ដ ឍ សោក្ (ោសោក្កាច)›› ។ ណ្ៈស
ះ រា្គុបឋៈជាសេ
បត្ទ ី ី១ សទប ើ ទូលសត្ឿនលពះ
រាជាថាៈ ‹‹េូ មលពះរាជសត្ជៈ មន ិ ជាការេមគួរដល់លពះោងា ជា សេឋចប្ដលស្ឝក្ ើ មយដូសចាបះ
សោយផ្ទធល់នង ឹ លពះែេឋលពះោងាសទ 83
លពះោងាគួរតាាំងបុរេឱ្រមាន
ទជា ី ោបក្ពឃ្ល ិ ត្មនុេស ប្ដលលពះ
ោងាបានោក្់លពះរាជអាជាញ
សែយ ើ លត្ូវសពជាត្ស
ពភា ិ ក្ារបេ់លពះោងា›› ។
លពះបាទោសោក្ក្៏យល់លពមតាម
ក្រេូ មស
លពះឱ្ងាករចាត្់ឱ្របុរេមាបក្់មានចត្ ិ ឋកាវហាន
ះស្ឝតា ើ មការ
ះ សទប ើ មាន
ប្ដលលយមតាាំងឱ្រ
ស្ឝជា ើ សពជឈឃ្លត្បាន ។ លគាស
ះ មានជាងដមាញមាបក្់ តាាំងផធះសៅក្បុងបចចនឋលគាម
ជិត្សជើងភបាំ ជាងដមាញស
មនុេសសនះកាចជាទប ាំ ុត្ ី ផ
22 ះ មានក្ូ នលបុេមួយស្យះគរិ ក្ៈ( ) ិ
វាប្ត្ងស្ឝទ ើ ុក្ាបុក្សមបញសជរ
លមាឋយ
ាំ ុលសៅ ឳពុក្វាជានច ិ ច វាកាន់លប់សៅថ្ដ វាសោត្ជង់ វាោបថាបព សលើសមយនង ាំ ឡាយ ពួក្េត្ឝសដរើ សៅប៉ះ ិ េវឹក្សឈទ្វ ើ ង
ល់ថាបសាំ
ះ
ពុលោវប់វ ិ េជាមសនក្ ។ ពួក្ោបក្លេុងទ្វាំងោេ់សគលបកាេ លបាប់គាបថា បុរេស ប្ត្ងសៅគិរក្ៈស ិ
ះកាចណ្ដេ់ សែយ ើ ក្បុងលេុក្ទ្វាំងមូលសគ
ះថា ‹‹ចណ្ដ ឍ លគិរក្ៈ (23)) ›› ។ ិ (គិរក្កាច ិ
22
-គិរ ិកាៈ ជាល្ែោះរបែ់មនុែសអនកលៅភនាំ ។
23
-មហាវងសាៈ មិនោននិ យាយដល់លរឿងរ៉ៅ វ គិរ ិកាៈ លនោះលទ ។
84
រាជបុរេបានសៅជួបនង សែយ ឹ គរិ ក្ៈ ិ ើ នយា ិ យថា ‹‹ោបក្ឯង
ហា៊នស្ឝជា យ ើ សពជឈឃ្លត្របេ់សេឋចោសោក្ឬសទ?›› គរិ ក្ៈសឆវ ិ ើ ត្ប
ថាៈ ‹‹លបេិនសបឱ្ ើ រ ុ ញសាំ ្ឝសើ ទ្វេផ្ទចញ់ ផ្ទចល មនុេស ូចកាចក្បុងទឝប ី មួយទ្វាំងមូលក្៏ ុ សញាំ ្ឝបា ើ នប្ដរ សពជឈឃ្លត្
មន ឝី ង ិ ជាការេាំ ខ្ន់ោន ឹ ស្ឝជា ើ
ទទួលការេលមាប់សេឋចោសោក្មួយប៉ុសណ្ដ ត ះ››
រាជបុរេបានោឋប់
ក្រស
ះសែយ ើ
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លពះោងាលទង់ឱ្រសៅ
។
សទប ើ លត្ៃប់សៅលកាបទូល គ ាំ ិរក្ៈស ិ
ះមក្ ។ រាជ-
បុរេលត្ៃប់សៅដល់គិរក្ៈវ ិ នយា ិ ញ ិ យលបាប់ថាៈ ‹‹មក្គិរក្ៈ ិ លពះ រាជាលតាេ់ឱ្រសៅោបក្សៅ›› ។
ចណ្ឍគរិ ក្ៈដ ង ឹ ដូសចាបះសែយ ិ ើ
មាតាបតា ិ
ក្៏មបមា ី ប សៅេូ មោនុញ្ញដត្ោាំពី
ប្ត្មាតាបតា ិ មន ិ លពមសបក្ ើ ឱ្រ
លបាមឃ្លត្់មន ិ ឱ្រស្ឝក្ ើ ុ បងដាំប្ណ្ងសនះ មាតាបតា ិ ទ្វាំងពរី ស រាជបុរេេួ រថាៈ
ចណ្ឍគិរក្ៈត្បថាៈ ិ
បានពាយានហាម
ក្៏ចណ្ឍគរិ ក្ៈ ិ
ះសៅ សទប ើ េធុះចុះពសី លើផធះមក្ ‹‹សែត្ុដូចសមឋច
េមាវប់ ណ្ៈស
ះ
បានជាយត្ ឺ យូរសមវះ៉ ?››
‹‹ប្ម៉ឳ ុ ញគា ាំ ត្់មន ញាំ ក្សោះ ិ លពះោនុញ្ញដត្ឱ្រ ុ ម 85
ប្ត្ ុ ញេ ាំ មាវប់គាត្់ទ្វង ាំ ពរី យត្ ឺ យូរបនឋច ិ ›› ។
ក្់ស
ះសៅសែយ ើ
សែត្ុសនះបានជា ុ ញាំ
ចណ្ឍគរិ ក្ៈ នយា សទប ិ ិ យសរឿងរា៉ វលគប់លបការឱ្រោឋប់សែយ ើ ើ
ាំ ូលថាៈ ‹‹េូ មលពះ ចូលសៅគាល់សេឋច លុ ះដល់សែយ ើ លកាបបងាទ ោងាោងគុក្មួយទុក្ជាមនធីរយុត្្ ឋិ ម៌
ចាត្់ជារសបៀបលអយា៉ង
ោបក្ផងទ្វាំងពួង កាលសបោ ើ ងមនធរី ស
ះរួចសែយ េូ មឱ្រស្យះ ើ
េាំ ខ្ន់ ឱ្រមានរូបរាងខ្ងសលដគួរជាទេ ត្ ី បាយ រក្រាយថ្នច ី ិ ឋ 24 ថាៈ ‹‹គុក្ជាទេ ី ុ េលមានឋ( )›› ។
លគាស
ះ ចណ្ឍគរិ ក្ៈទូ លេូ មពរលពះរាជាថាៈ ‹‹េូ មសត្ជៈ ិ
លពះោងា ចូរលពះរាជទ្វនពរមួយដល់ ុ លញាំ ពះោងា គសឺ បើោបក្ណ្ដមួយក្៏ សោយ ប្ត្ចូលមក្ក្បុងមនធរី សនះ េូ មលទង់ោនុញ្ញដត្ឱ្រ ុ លញាំ ពះោងាថា មន ិ លត្ូវឱ្រោបក្ស
ះសចញសៅវញជាោច់ ខ្ត្›› ិ
។
ក្៏លទង់សលបាេលបទ្វនពរឱ្រតាមសេចក្ឋេ ី ូ មដូសចាបះ ។
24
-Prison-Agreable
86
លពះោសោក្
ខ្ងសលកាយពសី
វត្ឋក្ុក្ុ កោរាម
ះមក្
ក្បុងវត្ឋស
ះ
ចណ្ឍគរិ ក្ៈ ិ
បានចូលសៅក្បុង
មានភក្ ិ ុ ាមួយរូបក្ាំពុងោឝ្ាយ
លបណ្ឍិត្េូ លត្ថាៈ
‹‹ពួក្េត្ឝប្ដលចូលចត្ ិ ឋនង ឹ ទក្ ឹ ពុះសៅក្បុង ធះ
ស
ះក្ាំសទចសោយោប្លង
។
លត្ូវសគបុក្វា
ពួក្េត្ឝប្ដលចូលចិត្ឋសគបុក្ក្បុង
ត្ាល់ លត្ូវសគចាំោន ិ វាក្បុង ធះ ។ ពួក្េត្ឝប្ដលសៅក្បុងនរក្ សលបដុាំ ប្ដក្្ាំមូល មាត្់(25)
។
សែយ ើ
យនរិ យបាលបងអក្ទក្ ឹ ទង់ប្ដងសដឋសៅក្បុង
កាលសបើបានឮសេចក្ឋី
ថ្នលពះេូ លត្ស
ះសែយ ើ
ចណ្ឍគរិ ក្ៈសទ ប ក្ោញលត្ូវឱ្រមានវ្ ិ ប្ី បបសនះចុះ›› ។ ិ ើ លត្ះិ រះថាៈ‹‹គុ ិ លគាស
មានត្ថ្មវ
ះ មានគបត្មា សៅប្េឝងរក្វត្ទុដ៏ ី ប ក្់លពមទ្វាំងភរយា ិ
សដម េ ើ ផច ិ ី ញ្ ិ ច ឹ មជវី ត្សៅទ ី មុលទ
ក្៏ភរិ យាមានគភ៌ ិ ស 25
សែើយបានលបេូ ត្ក្ូនលបុេមួយសៅទីេមុលទ
ះ សទប ើ ឱ្រស្យះបុលត្ស
-
ណ្ៈក្ាំពុងលតាច់សៅ
ះថាៈ ‹‹េមុលទក្ុមារ›› ។ លគាកាល
លបណ្ឍិត្េូ លត្េាំ ស្រេកឹត្ សេចក្ឋលី បប្ែលគាបនង ឹ សទវទូត្េូ លត្បាលី ក្បុងគមភរី មជឈម ិ នកា ិ យ ។ សទវទូត្េូ លត្បាលីថា... ពួក្នរិ យបាលេួ រ ថាៈ
‹‹ឯងលបាថាបោឝី›› េត្ឝនរក្ត្បថាៈ ‹‹លពះគុណ្សោយ ាំ វ នណ្ដេ់›› ។ ពួក្និរយបាលយក្ប្ដក្លេួចដ៏សដឋក្ាំពុងសឆះលចាលសអអភវរឺ ធ លមក្ទល់ ើ ុ ញឃ្ល ាំ ង់ប្ដងប្ដលសភវង មាត្់េត្ឝនរក្ស ះ សែយ ើ ញាត្់ដុទ ើ ក្ាំពុងសឆះេស ន េសៅនសៅក្បុងមាត្់... ។ ពួក្និរយបាលេួ សរៀត្ េត្ឝនរក្ត្បថាៈ ‹‹លពះគុណ្ សោើយ សលេក្ណ្ដេ់›› ។ ពួក្និរយបាលប្ដក្លេួចដ៏សដឋក្ាំពុងសឆះលចាលសអអភវរឺ ធ លមក្ទល់មាត្់េត្ឝនរក្ស ក្ាំពុងសឆះេស ន េសៅនសៅក្បុងមាត្់ ។
87
ះ សែយ ើ បងអក្ទឹក្ទង់ប្ដង ប្ដលសភវង ើ
ក្នវងមក្ ១២ ឆ្ប ាំ គែបត្សី
ះ ក្៏
ភ ាំ រិ យាសចញពេ ី មុលទ
លត្ៃប់មក្លេុក្ក្ាំសណ្ើត្វញ ប្ត្លត្ូវពួក្សចារេមុលទទ្វាំង ៥០០ ិ បវនដ ់ សណ្ឋើមយក្លទពរេមផត្ឋិ សែយ ើ វាេមាវប់គែបត្សី លគាស
ះ
េមុលទក្ុមារសៅក្ាំល
សៅបួេក្បុងលពះពុទនោេ
ប្ត្មាបក្់ឯងោ
។
ថា
ះសៅ ។
សទប ើ ចូល
សោក្លតាច់ប្េឝងរក្អាហារ
បណ្ ិ ឍ បាត្ លគប់លេុក្ត្ូចលេុក្្ាំនគ ិ មនជនបទសរៀងៗសៅ រែូត្
ដល់មក្លក្ុងបាត្លិបុលត្ លុ ះឃវុាំចវាំ រជាបរមណ្ ឍ លតាមេមណ្ិ សភទសែើយ ក្៏ចូលសៅក្បុងលក្ុងសដម ើ ផប ី ិណ្ឍបាត្ សោក្និមនឋសរៀងៗ សៅ លោប់ប្ត្ចូលសៅក្បុងគុក្ជាទេ ី ុ េលមានឋស ដង ឹ ួ វនថាជាមនធីរោឝី
លុ ះសឃញ ើ ដូសចាបះសែយ ើ
ះ សោយមន ិ
សទប ើ ស
ល
ក្រ
សនះថាៈ ‹‹ឱ្ែប៎! មនធរី សនះ ពខ្ ី ងសលដមុ គួរជាទសី ពញចត្ ិ ឋសពក្
ប្ត្ខ្ងក្បុងហាក្់ដូច ជាោទននរក្េុ ទនោ្សោះ›› ។ លុ ះភក្ ិ ុា នង ិ ឹ លត្ៃប់មក្វញ លបាប់ភក្ ិ ុ ាស
យចណ្ឍគរិ ក្ៈឃ្លត្់ មន ិ ិ ឱ្រសចញ
សែយ ើ
សោក្មន ិ លត្ូវសគចសចញសៅណ្ដសទ››
ក្រ
ះថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ សោក្លត្ូវសៅក្បុងទសី នះ គលឺ ត្ូវ
ពឃ្ល ិ ិ ត្ជីវត្បង់
88
ស
លប្ត្ប៉ុសណ្តះ
បរសវទ ិ ‹‹សល
ក្៏ភក្ ិ ុ ាស
ការឥត្លោក្
ះប្លេក្លទសហាយាំ
សោយសោក្
ចណ្ឍគរិ ក្ៈសឃ ិ ើញដូសចាបះ
សទប ើ េួ រថាៈ
ះត្បថាៈ ‹‹អាតាយមន ិ ប្មនយាំសោក្សល
ះខ្វចសេចក្ឋី
ះសែត្ុោបា ឝី នជាសោក្ប្លេក្យាំប្បបដូចជាទ្វរក្ដូសចបះ›› ។
ភក្ ិ ុ ាស
ោវប់ដូសចបះសទ
គឺយាំសោយោឋយសោយការវ ិ េបង់នូវ
េមណ្្ម៌ប្ដលអាតាយលត្ូវបាន
សល
ះថាអាតាយសទប ើ នង ឹ បួេ
សែយ មន ី ើ ងយៗ ិ ទ្វន់បានេសលមចមគាផលោឝសី
ះសៃយ ើ សោះ ។
ការបានោត្ឋភាពមក្ជាមនុេស ជាការបានសោយក្លម ្ម៌របេ់ លពះពុទនជាេភាពលក្បានជួបលបេពឝ ស
សល
ះអាតាយនឹក្ដល់សរឿង
ះសែយ បានជាអាតាយយាំោឋយ›› ។ ចណ្ឍគរិ ក្ៈលបាប់ ថាៈ ើ ិ
‹‹តាាំងពយ ី ូរមក្សែយ ើ
លពះរាជាជាមាចេ់ជវី ត្បានលពះរាជទ្វនពរ ិ
ឱ្រ ុ ញថា ាំ សបើមានមនុេសចូលមក្ មន លត្ូវឱ្រ ិ ិ លត្ូវឱ្រសចញទីវញសទ លបហារជវី ត្ក្ប ិ ុ ងក្ាំប្ពងសនះឯង›› ។ ភក្ ិ ុ ាស
ះនិយាយោងឝរថាៈ
‹‹អាតាយភាពេូ មឱ្រោបក្អាណ្ិត្
ទុក្ជីវត្អាតា យ បាន ៧ ថ្ងៃេិន ខ្ងសលកាយពី ៧ ថ្ងៃស ិ 89
ះសៅ សបើ
ោបក្ចង់េមាវប់អាតាយភាពក្៏េមាវប់ចុះ›› ។ ចណ្ឍគរិ ក្ៈ ក្៏លពម ិ ោនុញ្ញដត្ឱ្រតាមសេចក្ឋោ ី ងឝរ ។ លគាស
ះ លពះបាទោសោក្បានទត្សឃញ ើ
សោយកាមរាគ
ជាមួយនង ឹ លពះោងាមាចេ់ក្ាំសឡាះមួយលពះោងា
ប្ដលជាោហាយ លុ ះលទង់ទេស ពសិ រា្ សទប ើ លតាេ់បងាាប់ឱ្រ
ការដូសចាបះសែយ ក្៏លទង់លពះ ើ
ទ្វ ាំ ង ាំ ពរី
ជាទីេុ េលមានឋ ប្ត្មួយរ ាំសពចស គូ
ាំ ទ្វាំង ២ នវាង
ងេបាំក្ព ាំ ុងចរចា
ក្់ស
ះ ចូលសៅក្បុងគុក្
ះ ក្៏ចណ្ឍគរិ ក្ៈបុ ក្លចាំក្ាំសទច ិ
ះ េាំ ពងក្ាលនង ឹ ោប្លងប្ដក្ សលៀន
ប្ភបក្លក្សឡាត្លក្លួ ងសចញមក្ខ្ងសលដ ក្មយគួរប្េៃងយា៉ងសនះ ភក្ ិ ុ ាស
ក្់ស
។
សោយការសឃញ ើ
ះសទប ើ ប្ងវងឧទ្វនថាៈ ‹‹អា! លពះវាចា
របេ់លពះបរមលគូជាមាចេ់ លពះោងាសពញសៅសោយសេចក្ឋក្ ី រុណ្ដ លទង់លតាេ់សោយបញ្ញដពចា ិ រណ្ដសឃើញពត្ ិ ថាៈ
រូបរាងមន ិ ប្មន
ជារបេ់រងបុ ួ សទ មានេភាពដូចជាពពុះទក្ ឹ ង ឹ មាាំមន ឹ ›› ។ រូបរាង សនះប្បក្ធ្លវយសៅសោយឆ្ប់រែ័េ សៃយ ឥៃូវសនះរូបសឆ្មដ៏លអស ើ 90
ឥត្មានបននូរបនទយសោះ
ះសៅណ្ដសៅសែើយ? ទក្ ឹ មុ
លេេ់លបម ី ត ទ្វាំងោេ់ស ិ លបយ ិ នង ិ ឆវវណ្
ះក្៏វ ិ េ េូ នរសៅោេ់
សែយ ។ ‹‹ឱ្ោនចា ប្ដលជាទី ើ ិ ច ! ក្បុងរូបនម ិ ត្ ិ ឋសនះឯងសែយ ើ សពញចត្ ់ ប ័ ផឥត្លបាជាញ ិ ឋថ្នពួក្ជនលៃងោ
ឃ្លឝង ុេគាបនង ឹ ្ម៌បរេ់លពះេមាយេមភុទន ចាេ់ប្មន ថ្ន
ពត្ ិ តាម្ម៌របេ់ លពះោងាស
យសពជឈឃ្លត្សនះ
ប្ដលមានគាំនត្ ិ យល់
អាតាយោញបានសឃញ ើ
ះសែើយ
សៅក្បុងផធះ
អាតាយោញនង ឹ មន ិ លិចលង់ចុះសៅក្បុង
ឱ្ឃៈ គកា ឺ មគុណ្សទៀត្សៃយ ើ ›› ។ ក្បុងមួយរាលត្ទ្វ ាំ មូលស ី ង
ះ
តាមបរមពុសទ្វនវាទដូចខ្ងសលើសនះ
ភក្ ិ ុ ាស
ះពចា ិ រណ្ដសឃើញលត្ង់
សោក្បានទាំោយបង់នូវ
ចាំណ្ង (េាំ សយាជនៈ) ទ្វាំងោេ់សែយ បានេសលមចសោតាើ បត្ឋផ ិ ល
សែត្ុដូសចាបះ
សោក្ ព ាំ ាយាមជាលាំ ោប់ថ្នមគាត្សៅ
សទប ើ បានេសលមចោរែត្ឋផល ។
លុ ះោរុណ្រះសៃង ដល់សពលលគប់ ៧ ថ្ងៃក្នវងសៅសែយ ើ ើ
ចណ្ឍគរិ ក្ៈសទ ប ិ ើ នយា ិ យលបាប់ភក្ ិ ុ ាស
91
ះថាៈ ‹‹ក្នវង ៧ រាលត្សី ៅ
សែយ ើ
ថ្ងៃសនះជាថ្ងៃទី
សែយ ើ ›› ។ ភក្ ិ ុ ាស
៨
សោក្នង ឹ លត្ូវទទួលក្មយសវរាស
ះ
ះត្បថាៈ ‹‹រាលត្រី បេ់អាតាយក្នវងផុត្សៅសែយ ដួង ើ
លពះអាទត្ ិ ររបេ់អាតាយរះសៃង ើ សែយ ើ
សពលជាមងាលមក្ដល់
សែើយ ោបក្នឹងេមាវប់អាតាយក្៏ស្ឝើតាមលបាថាបចុះ›› ។
ចណ្ឍគរិ ក្ៈ សឃញ ិ ើ សែត្ុប្បវក្ោាំពថ្ី ងៃមុនដូសចាបះ សទប ើ េួ រថាៈ
‹‹េាំ ដសី ោក្នយា ដួង ិ យថា រាលត្រី បេ់អាតាយក្នវងផុត្សៅសែយ ើ លពះអាទត្ ិ ររបេ់អាតាយរះសៃង ើ សែយ ើ សែយ ើ
ចូរសោក្ោ្ប ិ ាយ
សមល ើ ›› ។
ភក្ ិ ុ ាស
សពលជាមងាលមក្ដល់
ក្រទ្វាំងោេ់សនះ
ឱ្រេពឝលគប់មក្
ះត្បថាៈ ‹‹អាតាយភាពេទិត្សៅក្បុងរាលត្ី គវឺ ជា ិ ជ ប្ដល
រុ ាំបិទជិត្មន ិ ឱ្រសមល ើ ពនវឺោសឝី ឃើញសោះ ោក្ុេលទ្វាំងឡាយ ឱ្រលកាញរួញរា
ច ាំ ិត្ឋ
ប្ដលជាចាំណ្ងដ៏មា ាំ គឺេាំសយាជនក្សិ លេសនះ
ក្៏អាតាយភាពបានទាំោយបង់លជះលេៃះសែើយ
មន ិ បានលត្ៃប់
មក្រក្អាតាយវញសទ ទ្វាំងោេ់នុះ៎ បានសេចក្ឋថា ិ ី ៈ រាលត្រី បេ់អាតាយ 92
ក្នវងផុត្សៅសែយ ើ
ចត្ ិ ឋរបេ់អាតាយផូរផង់សែយ ើ សោយលបាជាញ
បានសមល ើ សឃញ ើ ចាេ់នូវសោក្ទ្វាំងបី ទ្វាំងោេ់នុះ៎ បានសេចក្ឋី
ថាៈ ដួងលពះអាទត្ ។ ក្ច ិ ររបេ់អាតាយរះសៃង ើ សែយ ើ ិ ចប្ដលលពះ េមាយេមភុទនស្ឝើសែយ ើ
ជាក្ច ិ ចប្ដលអាតាយបានបាំសពញេពឝលគប់
សែើយប្ដរ ទ្វាំងោេ់នុះ៎ បានសេចក្ឋីថាៈ សពលជាមងាលមក្ដល់ សែយ ើ
រាងកាយសនះក្៏រេ់សៅមក្យូរោប្ងឝងណ្ដេ់ប្ដរសែយ ើ
សបោ ើ បក្ចង់េមាវប់អាតាយក្៏តាមប្ត្ចត្ ិ ឋោបក្ចុះ›› ។
ចណ្ឍគរិ ក្ៈ ិ ជាោបក្លបាេចាក្សេចក្ឋក្ ី រុណ្ដ មានចត្ ិ ឋរងរូ ឹ េ
ដូចងយេិោ
បណ្ដ ឋ លសទ្វេៈក្បុងអាតាយរងរ វង ាំ សៃង ឹ ត្ប្ត្ខ្ ឹ ើ
មានសកាត្ប្លក្ងផលក្មយសៅោ សជង ក្បុង ធះ្ាំស ើ លកានសភវង ើ ខ្វញ់ សោែិត្,
ក្៏សលើក្ ធះ្ាំោក្់សលើ
ះមានទក្ ឹ ដ៏សពញោយ សៅសោយ
ួរក្បុងឆអឹង ោមក្ (អាចម៍) ទក្ ឹ មូលត្ និងក្ាំសទច
ក្ាំញមទ្វាំងឡាយ ក្៏ចាប់ភក្ ិ ុ ាស ស
គត្
ឥត្
ះឥត្មានសមតាឋ សបាះសៅក្បុង ធះ្ាំ
ះ ប្លេក្លបាប់មនុេសោបក្ដុត្សភវង ើ ឱ្រលបឹង យឃ្ល ី យ ត្យា៉ងេសមផម ើ
ពខ្ ី ងសលកាមស្ឝយា ើ ៉ ងស
ះសែយ ើ
93
ឧេនង ិ េលមាមក្៏សឆះេស ន -
េសៅនសៃង ើ
ប្ត្មន ិ មានចាំហាយសដឋដល់ភក្ ិ ុ ាស
ប្ត្បនឋិចបនឋួចក្៏គាយនផង
ះសោះ
េូ មផ ី
យសពជឈឃ្លត្សឃើញដូសចាបះក្៏ ង ឹ
សឃ្លរសៅនង ឹ ោបក្ដុត្សភវង ើ េធុះសៅវាយមួយដាំបង សែយ ើ ដុត្សភវង ើ
សោយថ្ដ ួ វនឯង សភវង ើ ក្៏សឆះេស ន សៃង ើ ថ្លក្ប្លងជាងមុន ប្ត្មន ិ មានក្ាំសៅសោះ ទពឝេមាមរមនធីរស
ះ
យសពជឈឃ្លត្រត្ប្ត្ ង ាំ ក្៏សបាចសរាចសលគឿង ឹ ឹ ខ្វង
យក្មក្ដុត្ោយនង ឹ េាំ ពត្់ជាសលចន ើ ផបត្់
សភវង ើ ក្៏សឆះសលើេលុ ប ធះ្ាំស ដូចមុន ក្៏
ះ
ប៉ុប្នឋទក្ ឹ សៅប្ត្លត្ជាក្់ដប្ដល
យសពជឈឃ្លត្នក្ ឹ សេៃើចនង ឹ សែត្ុោោចររចាំប្ៃក្ស
លក្សៃក្សមល ើ សៅក្បុង ធះសឃញ ើ ភក្ ិ ុ ាស ឈូ ក្្ាំ
មានលត្បក្មួយ
ចណ្ឍគរិ ក្ៈ ិ
ះ
ន់លេទ្វប់
ោងាុយេមា្សិ លើផ្ទក ណ្ៈស
មានសេចក្ឋេ ី ៃបប្់ េៃញចត្ ិ ឋពន់សពក្
ះ
សេឋចយាងមក្សោយបរ ិ រជាសលចន ើ
ទាំោយក្ាំប្ពងគុក្ជាទីេុ េលមានឋស ទ្វាំងោេ់រាប់សោយសកាដិ
ះ
ះផង ។ ន់
លទង់
សដម ើ ផព ី ួក្ោបក្នគរ
គា ាំ ប ចូលសៅសមល ើ ភក្ ិ ុ ាស 94
យ
ក្៏រត្់សៅលកាប
ទូលដល់លពះរាជាឱ្រលទង់យាងមក្ទត្សែត្ុោោចចាររស លពះរាជា
ះ
ះបានសោយ
ងាយ ។ សពលស
ះ ភក្ ិ ុ ាស
ះបានលជាបថាៈ ឥៃូវសនះ ដល់ សពល
ប្ដលសោក្គួរនង ឹ ទូ យ នលពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លពះពុទនោេ
ឱ្រលទង់លជះថាវក្បុង
សែយ សទប ិ ររសផសងៗ ើ ើ សោក្េាំ ប្ដងឥទនបា ិ ដហា
សលចន ើ ប្បបយា៉ង មានចវី រដ៏បរេុ ិ ទនោអត្ សចញចាក្ ធះប្ដលសពញ សៅសោយអាសបាធ្លត្ុ លគប់ៗគាប
សោក្សហាះសៅកាន់អាកាេសវហាេ៍
បាដហា ិ ររលគប់យា៉ង
របេ់សោក្ខ្ងសលើ ចាំប្ណ្ក្
ក្ណ្ដ ឋ លលបជុាំជនដ៏សលចើន ឱ្របានសឃើញ ស្ឝឱ្ ើ រមានចាំប្ណ្ក្
សែយ ើ េាំ ប្ដង
ក្់ក្ណ្ដ ឋ លដង ួ វន
បសងកើត្សៃង ើ ជាទក្ ឹ ែូរសចញមក្ឥត្លោក្
ក្់ក្ណ្ដ ឋ លដង ួ វនរបេ់សោក្ខ្ងសលកាម បសងកើត្សៃង ើ
ជាសភវង ាំ យ ួ ដ៏្ាំ មាន ើ សឆះភវលឺ ចាលរ ធ លពណ្តរាយ ហាក្់ដូចជាភបម រេយីភសវឺ ឆឝៀលឆ្ឝត្់រុងសរឿងសៅ
កាលលទង់ទត្សឃញ ើ ភក្ ិ ុ ាស
ក្ណ្ដ ឋ លអាកាេស
ះ សហាះសៅក្បុងសវហាេលបសទេ
ជាសែត្ុចាំប្ៃក្ោោចររគួរេៃបប្់ េៃងដូសចាបះ សឆ្ភះសៅខ្ងសលើ
ះ។
លពះរាជាក្៏លទង់ទត្
សលើក្លពះែេឋសៃើងលបណ្មរសោយលក្ពុថ្ាំ ន
ោញ្ជ លីជាទសី គារព សែយ ើ លទង់មានលពះបនធូលថាៈ 95
‹‹ភក្ ិ ុ ាសនះ ដូចគាបនង ឹ សយង ើ េពឝលគប់ោសនវើ មានរូបរាងកាយជា
មនុេសោមញ្ដ
ប្ត្ឫទ្វននុភាពនង ិ សេចក្ឋប ី រេុ ិ ទនរិ បេ់សោក្
ចាំប្ៃក្ោោចររសលើេលុ បជាងមនុេស្មយតា សលើអាកាេសវហាេ៍
សោក្សហាះសៃង ើ
សែយ ើ េាំ ប្ដងឱ្រសឃញ ើ ឫទនេ ិ ដ៏េសមផម ើ
ោោចររ ែួេវេ័ ិ យថ្នេត្ឝសោក្ ។ ឥៃូវសនះ
ញាំ ន ិ ទ្វន់ោាល់ ុម
សោក្មាចេ់សទ ប៉ុប្នឋ ុ ញេ ាំ ូ មលជក្សកានសៅក្បុងឱ្វាទដ៏វសេេរបេ់ ិ
សោក្ ស្ឝដ ឹ ្ម៌ប្ដលសោក្មាចេ់ េាំប្ដង ើ ូចសមឋចែប៎? នង ឹ បានដង ដល់ ុ ញសាំ
ះ
សបបា ឹ សែយ ើ នដង ើ
26 ក្មាវង ាំ នង ឹ លបាជាញរបេ់ ុ ញាំ ( ) ›› ។
ណ្ៈស
ះ
មហាទ្វនបត្១ ី
ភក្ ិ ុ ាបានដឹងចាេ់ថាៈ
សល
ដល់លពះបាទោសោក្ថាៈ
26
លពះបាទោសោក្ជា
ប្ដលនង ឹ អាចបានប្ចក្ចាយលពះោររី ក្ធ្លត្ុ ិ
របេ់លពះេមាយេមភុទន មនុេសទ្វាំងឡាយ
ញាំ ង ឹ បានលបលពត្ ឹ ឋតាមសោយ ុន
ជាសដើមផជា ី លបសយាជន៍ដល់សទពតានិង
ះដូសចាបះ
ភក្ ិ ុ ាស
ះសទប ិ ើ ថាឝយវេជជ
‹‹លពះេមាយេមភុទនលពះោងាបានលតាេ់
-មហាវងសាៈ រពោះបាទអលសាក រទង់ររោះថាលជាដាំបូង នឹងនិលរគ្នធសាមលណ្រ ។
96
ថាៈ
ត្ថាគត្មានក្រុណ្ដដ៏្ាំ
ជាោបក្កាត្់បង់នូវចាំណ្ង
គេ ៏ មគួរ ដល់្ម៌ ឺ ាំ សយាជនៈបាន ។ ោបក្ប្ដលលបលពត្ ឹ ឋតាម្ម៌ដេ ស្យះថា ជាឱ្រេថ្នលពះពុទនថ្លត្ភព ោបក្ស ោមត្មហានិ ឝ ន
។
លពះេមាយេមភុទនស
ះនង ឹ បានេសលមចនូវ ះ
លពះោងាឈះប
សោយ ួ វនឯង សែើយញា ុ ាំងោបក្ដថ្ទឱ្រឈបះផង លពះោងាបានដល់
ទសី ក្សមសែយ ាំ ោបក្ដថ្ទឱ្រដល់ទសី ក្សមផង លពះបានដល់នូវទី ើ ញា ុ ង រ ាំលត្់ទុក្ាសែយ ើ
ញា ុ ាំងោបក្ដថ្ទឱ្របានដល់ទរី ាំលត្់ទុក្ាផង
។
បពលិ ត្មហារាជ េូ មលទង់លជាបថាៈ លពះេមាយេមភុទនបានពាក្រ ទុក្សែយ ើ សោយចាេ់ោេ់សៅក្បុងោ បរន ិ ិ ឝ នរបេ់ត្ថាគត្សៅមួយរយឆ្ប ាំ ក្បុងលក្ុងបាត្លិបលុ ត្ មានលពះ
គត្ថា ខ្ងសលកាយោាំពី
លទង់នង ឹ បានសោយរាជរ
មថា ោសោក្ លទង់នង ឹ ជាសេឋច
ចលក្ពត្ឋិ ជា្មយក្ ិ រាជ លគប់លគងទឝប ី មួយ ក្បុងទឝប ី ទ្វាំង ៤ និងជា
សេឋចលបក្បសោយេចច្ម៌ បានប្ចក្ចាយលពះោររី ក្ធ្លត្ុ លពម ិ
ទ្វាំងបានោងលពះេឋូប ៨៤.០០០ េុ ទនេឹងដ៏មានត្ថ្មវ ឱ្មហា បពលិ ត្ ឥៃូវសនះ លត្ៃប់ជាមានផលផធុយគាបសៅវញ ិ លពះោងាបាន 97
ោងគុក្្ាំសនះ
ប្ដលដូចជាោទននរក្េុ ទនោ្
បាំផ្ទវញជវី ត្រាប់ ចន ាំ ួនសោយ ិ សនះ
លទង់បាន
ន់មនុេស ។ បពលិ ត្មហារាជ ឥៃូវ
េូ មលទង់លពះរាជទ្វនោភ័យឱ្រដល់សោក្ទ្វាំងោេ់
េូ ម
លទង់លបលពត្ ឹ ឋបាំសពញសេចក្ឋលី បាថាប របេ់លពះេមាយេមភុទន េូ មលទង់ លពះរាជទ្វនោភ័យដល់មនុេសនង ិ សទពតាទ្វាំងឡាយ ោងាស្ឝើសមតាឋក្រុណ្ដចត្ ិ ឋឱ្រសក្ើត្សៃង ើ ោររី ក្ធ្លត្ុ ិ
សែយ ើ េូ មប្ចក្ចាយលពះ
នង ិ ជួយផាយ្ម៌ពត្ ិ ្ម៌ប្មន
ទូោយសៃង ើ ›› ។
លពះរាជាលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
េូ មលពះ
ឱ្រចាំសរនរុ ើ ងសរឿង្ាំ
ះសែយ ើ
មានលពះរាជ-
ែឫទ័យយាងចុះ កាន់្ម៌របេ់លពះេមាយេមភុទន លពះោងាលបក្ប សោយលបោទេទ្វនលជះថាវ ចាំស
លទង់លបណ្មរោញ្ជ លីសៃង ើ សគារព
ះលពះឱ្រេរបេ់ លពះទេពល សទប ើ លទង់មានលពះបនធូលថាៈ
‹‹ោាំសពរើ បេ់ ុ ញព ាំ ម ៏ លក្ក្់បផ ាំ ុត្ េូ មសោក្មាចេ់ ី ុនមក្ ជាក្មយដអា ទទួលោត្់សទ្វេថ្នបាបក្មយរបេ់ ុ សញាំ លពះពុទនជាទីពង ឹ ទីរលឹក្
ះសពលសនះ
ញាំ ូ មដល់នូវ ុេ
ញាំ ល់នូវលពះ្ម៌ជាជយមងាល ប្ដលលពះ ុដ 98
ត្ថាគត្លតាេ់េាំប្ដងសែយ ជាទព (27) ចាប់ ើ ី ង ឹ ទរី លឹក្សែយ ើ សដម ើ តាាំងប្ត្ពលី ត្ម ឹ ថ្ងៃសនះសៅ
ញាំ ង ើ បាំសពញប្ត្ការក្ុេល ឹ សផឋម ុន
ុ ញាំ
នង ឹ ោងលពះេឋូបឱ្របានសដរោេសៅសលើថ្ផធថ្នលបងពសី នះ សដើមផ ី ជាបូជនយ ី ោឌន ជាទរី លឹក្ដល់លពះោងា›› ។ លគាស
ះ
បរបូ ិ ណ្៌សែយ ើ
ភក្ ិ ុ ាស
ះបានសឃើញលពះរាជាសេឋចមានេទ្វន
ក្៏សចញចាក្មនធរី ថ្ន
យសពជឈឃ្លត្សៅតាមផវូវ
អាកាេ លពះមហាក្សលត្យ ៍ ស៏ េឋចសចញមក្លពមផង ប្ត្ចណ្ឍិ ក្ គិរក្ៈ ិ
ទូលឃ្លត្់លពះោងាថាៈ
‹‹កាលពម ី ុន
លពះោងាបានលពះ
រាជទ្វនពរដល់ ុ ញលាំ ពះោងាថា សបោ ើ បក្ណ្ដមួយចូលមក្ក្បុងគុក្ជាទី េុ េលមានឋសនះសែយ បា ាំ នជាោច់ខ្ត្›› ។ ិ ើ នង ឹ សចញសៅវញពុ លពះរាជាលតាេ់ត្បថាៈ
‹‹ឯងលបាថាបនង ឹ េមាវប់សយង ើ
ផងឬ?››។
យសពជឈឃ្លត្ទូលត្បថាៈ ‹‹លពះក្រុណ្ដវសេេ ទូលលពះ ិ
បងាាំជា ុ ញលាំ បាថាបនង ឹ េមាវប់លពះោងាផង›› ។ 27
-បាត្់ែងឃែណ្រមួយ មិនល
ើញកនុងេាប់លដើម ។
99
លពះមហាក្សលត្យ ិ ល៍ តាេ់េួរថាៈ ‹‹សយង ើ ទ្វាំងពរី
ណ្ដចូលមក្ក្បុងទសី នះមុនសគ›› ។
យសពជឈឃ្លត្លកាបទូលថាៈ
ជាោបក្ចូលមក្មុនសគ››។ លពះរាជាលតាេ់ថាៈ េមាវប់ឯងមុន›› ។ ណ្ៈស មក្ លត្ូវ
ក្់សនះ ោបក្
‹‹គឺ ុ ញលាំ ពះោងាែបង ឹ ឯងប្ដល
‹‹សោើសបើឯងចូលមក្មុន
លត្ូវប្ត្ោញ
ះ លពះមហាក្សលត្យ ិ ស៍ ទប ើ លតាេ់ឱ្រសៅរាជបរ ិ រ
ឱ្រចាប់ចណ្ឍគរិ ក្ៈ ិ
យ ាំ ក្ទកា ី ន់ទព ី ឃ្ល ិ ត្
ចណ្ឍគរិ ក្ៈ ិ
យសពជឈឃ្លត្ឯសទៀត្ វាយផ្ទចញ់ ផ្ទចលជាដាំណ្ាំ សែយ ើ សទប ើ
គរឧេបងាកត្់សភវង ងរេ់ ើ ដុត្ចណ្ឍគរិ ក្ៈទ្វាំ ិ
ឱ្រសឆះជា្ូលីក្ុ ង ប
េលមានឋស
ះមក្ លទង់លបទ្វន
ទសី
ះសៅ
។
លពះរាជាលទង់លតាេ់ឱ្រទាំោយគុក្ជាទេ ី ុ
ះ សែយ ើ ចាប់សដើមតាាំងប្ត្ពលី ត្ម ឹ ស
ោភ័យដល់េត្ឝសោក្ទ្វាំងោេ់ ។ លគាស
ះ លពះបាទោសោក្ លពមសោយចត្ុរងាិនីសេ
សេឋច
យាងចូលសៅក្បុងលក្ុងរាជលគះឹ លពះោងាចាត្់ឱ្រសបក្ ើ លពះេឋូបប្ដល 100
លពះបាទោជាត្េត្ឋុរាជបានោងទុក្ស យក្លពះោររី ក្ធ្លត្ុ ទ្វង ាំ ោេ់ស ិ ផាយសៅសផសងៗ ត្ពសី លត្ង់ក្ប្នវងដប្ដលស
ះ
ះ
លទង់ឱ្រគាេ់ក្កាយ
សែយ ើ លពះោងាឱ្រប្ចក្ចាយ
ះមក្លទង់ឱ្រោងលពះេឋូបមួយ្ាំ សៅ
ះ ។ ចាំប្ណ្ក្ទឯ ី សទៀត្ ប្ដលមានបញ្ចុ ះ
លពះោររី ក្ធ្លត្ុ លទង់ក្ឱ្ ៏ រគាេ់ក្កាយជាលាំ ោប់មក្ សៅក្ប្នវង ិ ទី ២ ទី ៣ ។ល។ ទី ៧ លពះោងាយក្លពះោររី ក្ធ្លត្ុ ពទ ិ ី សី ទ្វាំងោេ់ដូចគាប
ត្មក្
សេឋចយាងចូលសៅក្បុងលេុក្រាមលគាម
ប្ដលជាទេ ី ាំ ណ្ដក្់អាលេ័យថ្នសេឋច
គស្យះោគរៈ
មានលពះបាំណ្ងនង ក្ុ បងទសី ឹ យក្លពះោររី ក្ធ្លត្ុ ិ លគាស
ះ សេឋច
រាជសត្ជៈ
ះសទៀត្ ។
ឱ្រសេឋចយាងចូលសៅ
គ សែត្ុដូសចាបះ លពះរាជាសេឋចយាងចុះកាន់លពះទី
វា សែយ ច ើ ចូលសៅក្បុងបូរថ្នសេឋ ី សេឋច
សោយ
គបានេាំ ប្ដងកាយឱ្រសឃញ ើ លបាក្ដសៃង ើ
សែយ ើ ទូលោសញ្ជ ើ ញលពះមហាក្សលតា្រា ិ ជ ក្បុងពភ ិ ព
ះៗ
ង ាំ
គ។
គបានលកាបទូលលពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ិ ថា
‹‹េូ មលពះ
សនះ ឹ រក្ាទុក្នូវលពះោររី ក្ធ្លត្ុ ិ ុ លញាំ ពះោងាមានលបាថាបនង 101
េូ មលទង់លពះសមតាឋសលបាេលពះរាជទ្វនទុក្ឱ្រ ុ ញលាំ ពះោងា
នង ឹ បាន
ស្ឝេ សនះផង េូ មលពះោងាសេឋចោនុសលគាះ ើ កាករបូជាលពះោររី ក្ធ្លត្ុ ិ ក្ុាំបយ ី ក្របេ់ ុ លញាំ ពះោងាសៅ›› ។
លពះរាជា លទង់ទត្សឃញ ើ សេឋច
បូជាសោយសលគឿងបូជា
ចាំស
គស្ឝេ ើ កាករៈសគារពរាប់អាន
ះលពះោររី ក្ធ្លត្ុ ពរី ដងមួយថ្ងៃ ិ
សឃញ ថាវជាងពួក្មនុេសសៅសទៀត្ ិ ើ ថាជាការវសេេថ្ងវ ឱ្រទុក្លពះោររី ក្ធ្លត្ុ ក្ុ បងលពះេឋូបស ិ
ះមន ិ បានយក្ សែយ ើ សេឋច
យាងលត្ៃប់មក្លពះនគរលពះោងាវញ ិ ។
ាំ សែយ លុ ះដល់មក្លពះបរមរាជវាង ើ
លបោប់ដល៏ បសេើរ
៨៤.០០០
ប្ក្វពទ ួ ៗស ិ ូររក្បុងលបោប់មយ
សទប ើ លទង់
លទង់បានឱ្រជាងោង
លបោប់សោយមាេលបាក្់
នង ិ
ះ លទង់ឱ្របញ្ចុ ះលពះបរមោររី ក្ធ្លត្ុ ិ
មួយលគាប់ៗ មន ត ះសោត្ លទង់ឱ្រោងក្អម ៨៤.០០០ ិ ប្ត្ប៉ុសណ្ដ
នង ិ លគប ៨៤.០០០ ប្ដលជារបេ់មានត្ថ្មវ សែយ ើ នង ិ េាំ ពត្់ ក្មភល ៨៤.០០០ េឹងដ៏មានពណ្៌ប្បវក្សផសងៗ ពគា ី ប សដើមផន ី ឹង រុ ាំវត្ទុដ៏មានត្ថ្មវទ្វង ាំ ស
ះ។
102
លពះោងាលទង់លពះរាជទ្វនលពះោររី ក្ធ្លត្ុ ិ
ឱ្រដល់ពួក្យក្ស
ក្បុងមាបក្់ៗ មួយលគាប់ លទង់លតាេ់បងាាប់ឱ្រសដរើ សៅេពឝមណ្ឍល ថ្នជមភូទឝីប
ឱ្រយក្សៅោងលពះេឋូបសៅក្ប្នវងលគប់ៗ លបសទេ
ប្ដលមានមនុេសចាំនួនមួយសកាដិ សនះ
កាលចាត្់ប្ចងដូចេាំ ប្ដងមក្
យក្សនង ិ សទពតាទ្វាំងឡាយ
ោររី ក្ធ្លត្ុ ទ្វង ាំ ោេ់ស ិ ោងលពះេឋូបទ្វាំងស លគាស
ក្៏បាន
យ ាំ ក្លពះបរម-
ះ ដប្ងាសៅក្បុងទេ ើ ផន ិ ទ្វាំង ៤ សដម ី ង ឹ
ះ។
ះ មានយក្សមាបក្់ បានទទួលលពះោររី ក្ធ្លត្ុ មយ ួ ិ
លគាប់ សែយ ើ
មួយសៅទីលក្ុងស
សាំ ៅកាន់នគរត្ក្កេិោ បាំណ្ងនង ឹ ោងលពះេឋូប ះ
ប្ត្ពួក្ោបក្លបសទេស
ះបាននយា ិ យថាៈ
‹‹មនុេសសៅក្បុងលបសទេសយង ើ មានចាំនួន ៣៦ សកាដិ សបដ ើ ូសចាបះ លត្ូវោបក្ឱ្រលបោប់ ៣៦ មក្សយង ើ ›› ។ លគាស
ស
ះ
ះ យក្សនង ិ សទពតា ក្៏លត្ៃប់មក្លកាបទូលសេចក្ឋី
ដល់លពះមហាក្សលត្យ ិ ិ វ៍ ញ
លពះោងាមានលពះត្លមះិ ថាៈ
‹‹មនុេសទ្វាំងឡាយមានចាំនួនសលចន ើ ណ្ដេ់ លបេិនសបើស្ឝើប្ត្យា៉ង 103
សនះ
លពះបរមោររី ក្ធ្លត្ុ នង ិ ឹ មន ិ បានផាយទួសៅេពឝជមភូទឝប ី
ទ្វាំងមូលសទ សបដ ើ ូសចបះ លត្ូវរក្ឧបាយនង ិ បញ្ឈប់ការប្ចក្ចាយលត្ម ឹ សនះ›› ។
ណ្ៈស
ះ លពះរាជាលទង់លតាេ់ឱ្រយក្សលត្ៃប់សៅ
លបាប់ដល់មនុេសទ្វាំងស
ះថាៈ
‹‹ក្បុងលបសទេសនះ
លត្ូវបនទយ
មនុេស ៣៥ សកាដិសចញ ឱ្រសៅលត្ម ឹ មួយសកាដិ ប្ដលនឹងលត្ូវបាន លពះបរមោររី ក្ធ្លត្ុ មយ ួ លគាប់បុស៉ ណ្ដ ត ះ›› ។ ិ ពួក្ោបក្លេុក្សៅក្បុងលបសទេស
ះ ភត្ ិ ភ័យត្ក្កមា
ោងឝរថាៈ ‹‹ពួក្សយង ើ ចង់បានលបោប់ ៣៦ ស
ះណ្ដេ់សៅសែយ ើ
ប្ត្សបើដូសចាបះនង ឹ ឱ្រលបោប់ប្ត្មួយមក្សយង ើ ក្៏បាន េមាវប់ពួក្សយង ើ ›› ។ លគាស
ន ាំ យា ិ យ
េូ មក្ុាំឱ្រប្ត្
ះ ពួក្យក្សក្៏លពមតាមសេចក្ឋោ ី ងឝរ
សែយ ស ើ លបគល់លបោប់ប្ដលោក្់លពះោររី ក្ធ្លត្ុ ិ មានសែត្ុដូចខ្ងសលើសនះ
ះឱ្រមួយសៅ ។
លពះរាជាសទើបលទង់លតាេ់ថាៈ
‹‹ក្បុងលបសទេប្ដលមាន មនុេសសលចន ើ ជាងពរី មួយសកាដសិ ៅ ោបក្ ចូរក្ុាំឱ្រលពះបរមោររី ក្ធ្លត្ុ ិ ស
ឱ្រសលើេសៅតាមចាំនួនពួក្មនុេស
ះ ក្បុងលបសទេប្ដលមានមនុេសត្ច ួ សកាដិសៅ ោបក្ ិ ជាងពម ី យ 104
ចូរក្ុាំឱ្រលពះបរមោររី ក្ធ្លត្ុ សៅលបសទេស ិ
ះសៃយ ើ ›› ។ លទង់មាន
លពះបនធូលដូសចបះសែយ ើ សទប ើ សេឋចយាងចូលសៅវត្ឋក្ុក្ុ កោរាម លុ ះ ដល់សែយ លទង់យាងសៅជួបនង ើ ឹ លពះសងរៈលពះ
ម យេ (28)
លទង់លបណ្មរោញ្ជ លីនមេសការសែយ ើ លតាេ់ថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ មានលបាថាបនង ឹ ោងលពះេឋូប
៨៤.០០០
ត្មកល់ទុក្ក្បុងជមភូទឝប ី ›› ។
ុ ញាំ
សោយវត្ទុដ៏មានត្ថ្មវ
លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ ‹‹លបថ្ពសែយ ើ ! លបថ្ពសែយ ើ !
មហារាជ
សបលើ ទង់លបាថាបនង ឹ ោងលពះេឋូបទ្វាំងោេ់ស
េសលមចប្ត្មឋងក្បុងសពលមួយជាមួយគាប មហាបពលិ ត្ក្ាំពុងក្ោងលពះេឋូបស
ះ
ះ
ឱ្រ
លុ ះដល់សពលប្ដល
អាតាយភាពនង ឹ
ដ ាំ ួងលពះ
អាទត្ ិ រថាឝយសោយបាត្ថ្ដ
េូ មសចញលពះរាជានុញ្ញដត្សៅក្បុង
ដួងលពះអាទត្ ិ រសោយបាត្ថ្ដ
លត្ូវោបក្ទ្វាំងោេ់ គាបោងលពះេឋូប
លបសទេទ្វាំងោេ់ឱ្របានដង ឹ ថា ឱ្រសែើយសលេចសេយើគាប›› ។ 28
ក្បុងសពលប្ដលអាតាយភាពបាាំង
-មហាវងស លពះយេសត្ទរសនះ សោក្ជាោ្ិបត្ក្ ី ុ បងកាលស្ឝើទុត្យ ិ េងាាយ
ជាោ្ប ិ ។ ិ ត្វី ញ
105
ឯក្បុងលគាលពះបាទោសោក្សនះ គឺលពះសមាគាលី វបុត្ឋត្េ ិ សសត្ទរ
លាំ ោប់ត្ពសី
ះមក្ លពះសងរៈបានបាាំងដួងលពះអាទត្ ិ រសោយ
បាត្ថ្ដ ក្៏នោបក្នគរទ្វាំងឡាយបានោងលពះេឋូបទ្វាំងោេ់ស
ះ
ក្បុងសពលមួយជាមួយគាប លគប់លបសទេក្បុងជមភូទឝប ី កាលោងរួច សលេចោេ់សែយ ើ
ពួក្ោបក្នគរទ្វាំងោេ់ បានថាឝយលពះ
មដល់
សេឋចថាៈ ‹‹ោសោក្្មយក្ ិ រាជ›› លទង់បានពាយាមផាយសេចក្ឋី សក្សមក្ានឋជាេុ េួ េី ឋ ភូមលិ បសទេ
ទួសៅេពឝេត្ឝទ្វង ាំ ោេ់សៅសលើថ្ផធថ្ន
លទង់ចារក្លពះេឋ ងឡាយ ិ ឹ ិ លពះវហារទ្វាំ ូ បនង
សេចក្ឋល សរន្ាំ ី អរបេ់លពះោងារងរ ឹ ត្ប្ត្ចាំ ឹ ើ ទូោយសៃង ើ
លពះ
ក្៏
ម
លពះោងាថាៈ ‹‹ចណ្ដ ឍ សោក្›› ក្៏វ ិ េបាត្់សៅ សែយ ើ ក្បុងសោក្ ទ្វាំងមូលសគ
គា ាំ ប សៅលពះោងាថាៈ ‹‹្មាយសោក្›› សៅវញ ិ ។
កាលសបលើ ពះបាទោសោក្
លទង់មានលពះរាជែឫទ័យ
ោងលពះេឋូបរួចសលេចសែយ ើ
សោយបីត្េ សពក្ ិ បាយរក្រាយពន់ ី
លពះោងាមានពួក្សេវកាមាត្រជាសលចន ើ
ន់សចាមសរាម
ជាបរ ិ រ
សេឋចយាលតាសៅកាន់វត្ឋក្ុក្ុ កោរាម លទង់សៅថាឝយបងាាំលពះមហាសងរ
106
សែើយលតាេ់េួរថាៈ
‹‹ក្បុងជមភូទឝប ី សនះ
ប្លក្ងមានោបក្ណ្ដមួយបានពុទនទាំ លគាស
ះ
មានមាហាជនជាសលចន ើ
យជាមួយនង ឹ ុ ញប្ាំ ដរឬសទ?››។
លពះយេសត្ទរថាឝយលពះពរលពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ិ ថា
‹‹មនុេសឯសទៀត្ក្៏បាន ពុទនពាក្រជាមួយនង ឹ មហាបពលិ ត្ប្ដរ›› ។ ក្បុងោត្ត្ ី កាល
រាជធ្លនឧ ី ទធយា ិ នស
សពលប្ដលលពះេមាយេមភុទនលទង់លបថាប់សៅក្បុង ះ លពះោងាបានផ្ទចញ់ នូវសេឋច
គឱ្រចុះចាញ់
លពះោងា ។ លគាកាលប្ដលលទង់លបថាប់សៅក្បុងរាជធ្លនក្ ី េយីរៈស លពះោងាបានញា ុ ាំងល
ះ
ែយណ្៍មហាោលឱ្រចុះចូលលពះោងា ។ លគា
កាលប្ដលលទង់លបថាប់សៅក្បុងរាជធ្លនគ ី ន រៈស
ះ
លពះោងាបាន
ញា ឍ លឱ្រចុះចូលលពះោងា ។ លគាកាលប្ដលលទង់ ុ ាំងមនុេសចណ្ដ លបថាប់សៅក្បុងរាជធ្លនគ ី ន រៈដប្ដលស សគាឧេភរាជ
និង
លពះោងាបានផ្ទចញ់
គរាជឱ្រចុះចាញ់ លពះោងា
េសលមចក្ច ិ ចដូចេាំ ប្ដងមក្សែយ ើ ស រាជធ្លនីមងុរាសទៀត្
ះ
ះ
លុ ះលពះបានស្ឝើ
សទប ើ លទង់យាងសៅកាន់
លទង់មានលពះពុទនដីកានឹងលពះអាននធថាៈ
‹‹ក្បុងមួយរយឆ្បសាំ ទៀត្ រាជធ្លនម ី ងុរានង ឹ មានគែបត្មា ី ប ក្់ស្យះ 107
គុបឋៈ មានក្ូនលបុេមួយស្យះឧបគុបឋៈៗ សនះ សបទ ើ ុក្ជាមន ិ មាន ទឝត្េ ឋឹ មហាបុរេលក្ា ណ្ៈសទ ក្៏គង់អាចស្ឝឱ្ ិ ើ រមនុេសទ្វាំងឡាយ លជះថាវ ចុះចូលដូចជាលពះពុទនមយ ួ លពះោងាប្ដរ ។ ឧបគុបឋៈស មន ិ បាច់ចូល្នេមាបត្ឋិ
ក្៏គង់អាចក្ាំណ្ត្់ដង ឹ ចត្ ិ ឋគាំនត្ ិ ថ្ន
េត្ឝសោក្បានចាំនួនមួយសយាជន៍ សោក្ស ថ្នោបក្លទលទង់្មយវន័ ិ យទ្វាំងោេ់ លត្ូវចាំសរនៈលអ សៃើងលគបយា៉ង ើ ប្ដលជា
ះ
ះនឹងបានជាលបធ្លន
សោយការសរៀបចាំឱ្របានលត្ម ឹ
វ ួ នសោក្ស
ទថ្ី នលពះពុទនជាមាចេ់បាន›› ។
ះ នង ឹ លត្ូវទទួលក្ច ិ ច
លពះេមាយេមភុទនលតាេ់នង ឹ លពះអាននធប្ងមសទៀត្ថាៈ ‹‹ឥៃូវ
សនះ ោបក្សឃញ ចី សទ? ›› ើ ថ្លពសនះ ក្ាំពុងប្ត្មានពណ្៌ស ៀវលេេ់ ឬ លពះអាននធលកាបទូលត្បថាៈ ‹‹ ុ ញលាំ ពះោងាសឃញ ើ សែយ ើ ›› ។ លពះពុទនភគវនឋ័ លទង់មានលពះបនធូលផធួនសទៀត្ថាៈ ‹‹មានភបម ាំ យ ួ ស្យះឧរមណ្ឍ
នiងមានទអា ី លេមជាោទនតាាំងសៅក្បុងអារណ្រ
លបសទេស្យះ នដភដកា បរបូ ិ ិ ណ្៌សោយផធះនង ិ មនធរី ្ាំៗ ប្ដល ជាលបធ្លនថ្នទីក្ប្នវងឯសទៀទទ្វាំងោេ់ 108
ជាលេុក្ប្ដលសគអាចស្ឝើ
្នេមាបត្ឋឱ្ ិ រសក្ត្ ើ បាន››
។
ទាំ
យស
ះ
នង ិ ទាំ
យ
មហារាជទ្វាំងពរី សនះសែយ ើ ប្ដលលពះពុទនលទង់បានទ្វយមក្ ។ លពះរាជាលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់សងរវាចាសនះសែយ ើ
នង ឹ លពះសងរៈថាៈ លពះមហាសងរដ៏បរេុ ិ ទនោងាស ក្បុងសោក្សែើយឬ? លពះយេសត្ទរ
ថាឝយលពះពរត្បថាៈ
សោក្បានទ្វាំងបាំបាត្់បង់នូវក្ងត្ណ្ដ ា
សទប ើ លតាេ់
ះ បានឧបផត្ឋសិ ៃង ើ
‹‹សោក្ឧបផត្ឋសិ ែយ ើ
ជាសលគឿងចងក្បុងភព
ទ្វាំងឡាយសែយ បានេសលមចលពះោរែត្ឋ សែយ ើ ើ មានពួក្លពះ
ោរែនឋ ១៨.០០០ សចាមសរាមជាបរវារ សៅសលើភឧ បាំ រុមណ្ឍ ក្បុង ិ អារណ្រលបសទេស្យះ នដភដិកា (ស បានេសលមចលពះោរែត្ឋផល បរេុ ិ ទនផុត្សលគឿងសមែយង
ះ) ។ លពះសងរៈោងាស
ះ
លពមទ្វាំងបដេ ិ មមទ្វ ិ ញាណ្ដ៏
សោក្ជាទីសពញចិត្ឋថ្នពួក្បណ្ឍិត្,
ពួក្ោរែនឋនង ិ េត្ឝសោក្ទ្វាំងោេ់ សោក្បានសបក្ ើ ទ្វឝរថ្នលពះ្ម៌ សោយការសទេ
រេប់សោក្ ។ ពួក្សទពតា, (
គ), យក្ស,
មនុេស (នង ិ ពួក្េត្ឝត្រិ ចាឆន) ទ្វាំងោេ់ េឹងប្ត្បានចូលសៅក្បុង 109
បុរប្ក្វ ី
គោ ឺ មត្មហានិ ឝ នសោយោរប្ត្គុណ្
សោក្›› ។
លពះរាជាលទង់លតាេ់សៅនង ឹ ពួក្សេ
បត្ថា ី ៈ ‹‹ចូរោបក្ទ្វាំង-
ឡាយលបុងសលបៀបឱ្រលបញាប់សលត្ៀមទុក្នូវពលរង ពលសងយរើ សជង ើ
នង ិ ពលសេះ
ពលដាំរផង ី
សៃង បាំ រុមណ្ឍឥៃូវសនះ ើ សៅសលើភឧ ទ្វាំងឡាយជាសលចន ើ
ន់
គឱ្ ឺ វាទរបេ់
លពមសោយ
សយង ើ មានលបាថាបនង ឹ
សដើមផន ី ង ឹ បានសឃញ ើ លពះសងរៈ
ប្ដលសោក្បានេសលមចលពះោមត្-
មហានិ ឝ នសែយ លពមទ្វាំងបានសឃញ ើ ើ លពះសងរៈឧបគុបឋៈ ប្ដល សោក្បានផ្ទឋច់បង់នូវក្សិ លេវដឋោេ់សែយ ើ ស ពួក្សេ
មហារាជ
ះផង›› ។
បត្លី កាបទូលត្បលពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ិ ថា
នគរស
ះចសងអៀត្សពក្
‹‹បពលិ ត្
ចាំប្ណ្ក្ពួក្ពលសយើងសលចើន
ណ្ដេ់ណ្ដន់តាន់តាប់ គួរប្ត្លពះោងាបញ្ជូ នរាជទូត្មាបក្់ ឱ្រសៅ នម ិ នឋលពះឧបគុបឋៈស
ះមក្
សោក្ក្៏គង់ប្ត្នង ឹ នម ិ នឋមក្មន ិ
ខ្ន›› ។
110
លពះរាជាលតាេ់ថាៈ ‹‹លត្ូវសយង ើ សៅជួបនង ឹ សោក្ សល
ោឝ? ី សល
ះសែត្ុ
29 ះថា សយង ើ មន ិ ទ្វន់បានញាណ្ប្ដលដូចជាសពលជ ( )
(វជិរៈ) សៅសៃយ សយង ើ ើ មន ិ គួរបស ទ ក្មនុេសប្ដលមានភាពដូច ជាលពះពុទនស
ះសទ›› ។ លគាស
ទូលលពះសងរៈឧបគុបឋៈថាៈ
ះ លពះោងាលទង់បញ្ជូ នរាជទូត្សៅ
‹‹បពលិ ត្លពះសងរៈ
លបាថាបចង់សៅជួបនង ឹ សោក្មាចេ់ មាចេ់ផង›› ។
សពលសនះ ុ ញមា ាំ ន
ចង់ោក្េួ រលបោបនង ឹ សោក្
លុ ះរាជទូត្លកាបទូលលពះសងរៈដូសចាបះសែយ ើ
លត្ះិ រះថាៈ ិ
ក្បុងនគរសនះ
ក្៏លពះសងរៈ
‹‹សបលើ បេិនជាអាតាយោញបសណ្ដ ឋ យឱ្រសេឋចយាងមក្ ទដ ៏ សងអៀត្សពក្ ី ីក្ច
សែយ ើ ពួក្មហាជនក្៏លក្លី ក្
លាំ បាក្ណ្ដេ់ផង គួរប្ត្អាតាយោញចូលសៅឯលពះរាជដាំណ្ដក្់វញ ិ សទើបលេួល›› ។ លពះសងរៈចាត្់ការលបមូលទូក្ចងគាបជាក្ផូនដ៏្ាំ ទូោយចាំនួន ១២ សយាជន៍ សោក្សៃង ើ ជះិ សលើទូក្ឃ្លបបស លពមទ្វាំងលពះោរែនឋ
29
១៨.០០០
ក្៏នម ិ នឋចូលសៅកាន់លក្ុង
-កនុងអាយុ-វង-កឹងាៈ របាជាារពោះឧបគុបដាៈមុត្ដូេជាលពររ ។ កនុងទិវាវទនាៈ មលួនរពោះឧបគុបាៈដ ជាវ ិការាៈក្នលពររ ។
111
ះ
បាត្លិបុលត្ សោយលពះក្ត្ ឋិ េដ៏រង ុ សរឿង លគាស ិ យ
ះ មានរាជ-
បុរេមាបក្់ចូលសៅលកាបទូលលពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ិ ថា
‹‹លពះសងរៈឧបគុបឋៈនម ើ ផសី េចក្ឋច ិ នឋមក្ដល់សែយ ើ សដម ី សលមន ើ
និងជាលបសយាជន៍ដល់លពះរាជា ជាសលចន ើ ួ វនសោក្ជាចងកូត្ថ្ន
សោក្មាចេ់ោងាស
វាដ៏្ាំរបេ់ សោនស
កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ដាំណ្ឹងស
ះមានបរ ិ រ ះ (30) ›› ។
ះសែើយ លពះបាទោសោក្
មានលពះរាជែឫទ័យសោមនេសរក្រាយ លទង់សោះលពះេងាឝរោាំពី ី
ាំ ង លពះេូ រង ប្ដលជារបេ់មានត្ថ្មវមយ ួ ប្េនដៃ ឹ មាេ លពះរាជទ្វនជាថ្ងវរងាឝន់ដល់ោបក្ថាឝយដាំណ្ឹងស
ះ។
ាំណ្ឹង សេឋចលទង់លតាេ់បងាាប់ ឱ្ររាជបុរេទូងសភរលបកាេដ ី
ថាៈ ‹‹ោបក្ណ្ដប្ដលមានលបាថាបចង់បានេមផត្ឋដ ៏ ក្ ាំ ុ បងសោក្សនះ ិ ្
ប្ដលបានសៅសក្ត្ ើ ជាសទវតា និង ោបក្ប្ដលលបាថាបនូវោមត្មហានិ ឝ ន លពមោបក្ចង់សឃើញលពះត្ថាគត្ ោបក្ទ្វាំងឡាយស
-កនុងទិវាវទនាៈ រពោះលងរាៈល ោះលោកជាេងកូត្ក្នសាែ លដាយធម៌ជាកុែល នឹងល ើយប្ដលលគអាេឆ្លងបាននូវឱ្ 30
។ កនុងអាយុ-វង-កឹងាៈ ‹‹ធម៌របែ់ពុទធដូេជា ាៈ គឺភពទាំងបីល
112
វា ។ ឱ្រពោះរជា!
ើយដល់នូវលរត្ើយ គឺរពោះនិពាវន›› ។
ះចូល
មក្ជាមួយគាប
សដើមផន ី ង ឹ សៅស្ឝេ ើ កាករបូជាដល់លពះឧបគុបឋៈ››
សែយ ើ លទង់េូលត្នូវគាថាត្សៅសនះថាៈ
‹‹ពួក្េត្ឝសោក្ប្ដលលបាថាបចង់សឃញ ើ លពះសងរៈ
ក្ាំពូលថ្នេត្ឝសទឝបាទ ទូោយ
សោក្ជា
សោក្លបក្បសោយសេចក្ឋក្ ី រុណ្ដដ៏្ាំ
សោក្ជាោបក្ោង់អាច
សោក្ជាោបក្លតាេ់ ដឹង ួ វនឯង
សោយឥត្លគូ ឱ្វាទរបេ់សោក្ក្៏ជាលបទប ី ពនវក្ ឺ ុ បងថ្លត្ភព ដូចជា លពះេមាយេមភុទនប្ដរ ទ្វាំងោេ់ក្ុ បងទសី នះ ទ្វាំងោេ់គាប›› ។
ក្៏ពួក្េត្ឝទ្វង ាំ ស
ះ
ចូរមក្ជួបជុាំរប ួ រួមគាប
សែយ ើ សយង ើ សៅជួបនង ឹ លពះសងរៈោងាស
ះ
កាលលពះបាទោសោក្ បានេូ លត្គាថាលបកាេដូសចបះសែយ ើ
លទង់ចាត្់ការឱ្រសរៀបចាំតាក្់ប្ត្ងទលី ក្ុង នង ិ ឱ្រោងេាំ អាត្លគប់ផូ វវ ទ្វាំងោេ់សែើយ
លពះោងាមានពួក្សេវកាមាត្រ
តាមប្ែែមសចាមសរាមសេឋចសៅ
និងពួក្ោបក្នគរ
លពមសោយសភវងត្ូររត្ស្រនឋី
នង ិ
សលគឿងលក្ោូប មានគននពសិ ោរឈៃុយឈៃបល់ គប់យា៉ង សេឋចយាង សចញចាក្លក្ុងបាត្លិបុលត្
សៅតាមលាំ ោប់មាគា៌ 113
សៅដល់ទី
ចាំនួនក្នវះសយាជន៍ ។ លពះោងាទត្សឃញ ើ លពះសងរៈមានលពះោរែនឋ ១៨.០០០
ោងាសចាមសរាមប្ែែមជាជួរទ្វាំងខ្ងោឋាំទ្វង ាំ ខ្ង
សឆឝង ហាក្់ដូចជាដួងោឌណចស្រនធ (លពះចស្រនធមយ ួ ចាំសែៀង) ។ សពល ស
ះ លពះរាជាចុះចាក្លពះទី
សៅកាន់លចាាំងទសនវ
ង ាំ ដរី ី សេឋចយាងសោយលពះបាទ
លពះោងាលទង់្នលពះបាទមាាងសៅសលើ
វា
លពះបាទមាាងេទិត្សៅសលើប្ផនដី លទង់ទទួលលពះមហាសងរថាបក្់ងបម សោយលពះែេឋ
សាំ ៃង ើ មក្សលើសគាក្
សែយ ើ លកាបថាឝយបងាាំ
សោយសគារព លបក្បសោយោងា ៥ មានលពះកាយផ្ទធល់នង ឹ ប្ផនដី លពះោងាជប់លពះបាទលពះសងរៈ(31) សគារព
ចាំស
សែយ ើ ទត្េាំ ៃង ឹ សមល ើ សោយ
ះលពះភស្រក្ថថ្នលពះមហាសងរ
លបណ្មរលតាេ់ថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ
សលើក្លពះែេឋសៃង ើ
ញាំ នបស្រងាកបេឹក្េលត្ូវោេ់សែើយ ុ បា
ុ ញាំបានស្ឝើ
ជមភូទឝប ី ប្ដលលបោប់សោយទលី ក្ុង ភប,ាំ មហាេមុលទ សភាគេមផ័ទ និងមនុេសទួសៅក្បុងសោក្ទ្វាំងមូល 31
-កនុងទិវាវទន និងអាយុ វង កឹងាៈ លិទធនូវរពោះបាទទាំងគូលដាយរពោះរីវាហ ។
114
ឱ្រសៅសលកាមោាំណ្ដច ុ ញាំ
សែយ ើ
។
ឱ្មហាសងរ!
មន ិ មានសពលឯណ្ដប្ដលេបាយ
រក្រាយក្នវ ងែួេសៅសែយ ី ើ ទ្វាំងប៉ុ យ ន រក្រាយច ត្ ី ិ ឋ
ឱ្រមានេទ្វនកាវហាន
ដូចជាសឃញ ើ សោក្មាចេ់ចាេ់នង ឹ ចក្ាុ
ឥៃូវសនះសៃយ សល ើ
ះសែត្ុោឝ!ី បពលិ ត្មហាសងរ សល
ក្បុងកាល
ះថាសឃញ ើ
សោក្មាចេ់ក្ុ បងសពលសនះ ដូចសឃញ ើ លពះេមាយេមភុទនប្ដរ›› ។ ចាំស
សោយលពះេទ្វនរងរ កាវសៃង ឹ ត្ប្ត្ចាេ់ ឹ ើ សែយ ើ សេចក្ឋសី គារព
ះលពះរត្នលត្័យក្៏កាន់ប្ត្ចសលមន ើ សៃង ើ លពះោងាសទប ើ លទង់បនវឺ
នូវគាថាត្សៅសនះថាៈ
‹‹ឱ្លពះសងរៈ! ទុក្ជាលពះពុទនលពះោងាស សៅសែយ ើ
ះចូលបរន ិ ិ ឝ នែួេ
ាំ ួេ គង់បានសោក្មាចេ់ប្ដលមានលពះជនយសៅជាជន
េបងលពះោងា ។ ឱ្លពះសងរៈ! លពះពុទនជាអាទត្ ិ រវងសលទង់ោេឋងាត្ សៅ
សោក្មាចេ់បានទទួលរេយីស
សៃង ើ ឥៃូវសនះ
លបលពត្ ឹ ឋតាមឱ្វាទស
ះ
ស្ឝើឱ្រភវព ឺ ណ្តរាយរុងសរឿង
ញាំ ូ មឱ្រសោក្មាចេ់ឱ្រទ្វនឱ្វាទដល់ ុ ៗ ញាំ នង ឹ ុេ ះ›› ។
115
លគាស
ះ លពះសងរៈោធបោប្ងអលលពះេិរលពះមហាក្សលតា្រា ិ ជ
សោយលពះែេឋខ្ងោឋាំ
សែយ ើ ថាឝយលពះពរត្បសោយគាថាសនះ
ថាៈ េូ មលពះោងាក្ុាំលបមាទ
េូ មលទង់តាង ាំ លពះរាជែឫទ័យភ័យ
ខ្វច (សេចក្ឋីទុក្ាក្ុ បងវដឋេងារ) េូ មលទង់លបយ័ត្បក្ុាំបននូរបនទយ! ភាពជាសេឋចលពមទ្វាំងលពះរាជលទពរ
ជារបេ់មន ិ ងាយនង ឹ លគប់
លគងសទ លគប់ៗគាប លត្ូវប្ត្ទព ី ង ឹ លពះនិ ឝ ន ។ សោក្សនះ មន ិ ប្មន តាាំងសៅសទៀងទ្វត្់សទ លពះរត្នលត្័យក្៏ជាវត្ទុមន ិ ងាយនង ឹ បានជួប លបេពឝសទ
សបបា ើ នជួបលបេពឝសែយ ើ
ជានច ិ ចក្ុាំខ្ន ។
‹‹បពលិ ត្មហារាជ
េូ មលទង់សគារពលបត្ប ិ ត្ឋិ
េសមឋចលពះេមាយេមភុទនលទង់លបទ្វន
ឱ្រលពះោងារក្ាលពះ្មយវន័ ិ យជាមួយនឹងអាតាយភាព
ទី
សយើងគួរស្ឝើ
សេចក្ឋព ់ ត្់ ើ ផប្ី ងរក្ាលគប់លគងទុក្ឱ្រែយត្ច ី ាយាមជាមួយគាប សដម នូវលទពរជាមត្៌ក្ប្ដលលពះោងាលបទ្វនឱ្រ›› ។
លពះរាជាបានលតាេ់នូវគាថាសនះសទៀទថាៈ 116
‹‹ការប្ដលលពះពុទនោក្់ភារៈឱ្រ ុ ញសាំ
សលេចសែយ ើ
ញាំ នលបត្ប ិ ត្ឋតា ិ ម ុ បា
ញាំ នលបោប់តាក្់ប្ត្ងលបងពម ី ណ្ឍលសោយលពះ ុ បា
េឋូបនង វច ិ ិ លិ ត្ ិ លពះវហារដ៏ សោយភបទ្វ ាំ ង ាំ ឡាយ េឋូបទ្វាំងស
ះ
ដូចជាអារណ្រលបសទេដ៏សដរោេសៅ
ិ ឋ បានតាក្់ប្ត្ងលពះ ុ លញាំ បក្បសោយេទ្វនចត្
ះសោយទង់ជាយ, ទង់លជុងនិងសេឝត្ចឆល័ ត្ដ៏មានត្ថ្មវ
សែយ ាំ នរ ាំសលចក្ាច់ ើ ុ ញបា
វច ិ លិ ត្សោយរត្នវត្ទុដ៏សលចន ើ លបការ
សដម ុ សរឿងថ្ងវថាវបាំផុត្ ើ ផន ី ង ឹ ស្ឝលើ បោប់ឱ្របរេុ ិ ទនលអរង ទ្វាំងប្ផនលបងពី សលចន ើ ។
។
រែូត្សពញ
ញាំ នបញ្ចុ ះលពះោររី ក្ធ្លត្ុ ក្ុ បងជមភូទឝប ិ ី ជាចាំនួន ុ បា
វ ុ ញ,ាំ ភរយា, បុលត្នង សកាោឌការ (ឃ្លវង ាំ ) លពះ ិ ិ ្តា ី ួន ាំ នង រាជវាង ិ លពះរាជដាំណ្ដក្់, លបជាជនជាចាំណ្ុះ ុ ញាំ លពមទ្វាំងថ្ផធថ្ន ប្ផនដទ្វ ាំ មូល ុ េ ញាំ ូ មសវរលបសគននូវវត្ទុទ្វាំងោេ់ស ី ង ចាំស
ះសោយសគារព
ះសៅលពះពុទនលពះ្ម៌និងភក្ ិ ាេងឃ›› ។ លពះសងរៈថាឝយលពះពរ
េរសេើរថាៈ លបថ្ពសែយ ើ ! លបថ្ពសែយ ើ ! មហារាជ! លទង់ស្ឝដ ើ ូសចាបះ
គួរសែើយ ។ សបន ឹ គាប សោយរាងកាយ សោយជីវត្ ិ ើ ឹងសលបៀបផធម
117
ឬសោយលទពរេមផត្ឋសិ បាំផុត្
ះ(32) លពះ្ម៌ថ្ងវជាេភាពរងបុ ួ ឹ ង ឹ មាាំមន
សែត្ុសនះបានជាសគលះបង់ឥត្ោឋយ
(របេ់ទ្វង ាំ ស
ះ)
សែយ ើ សគបានសៅសក្ត្ ើ ក្បុងសទវសោក្ ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរយា៉ងសនះសែយ ក្៏លពះរាជាលទង់នម ើ ិ នឋ
ាំ លទង់ចាត្់ឱ្រសរៀបចាំវ (ប្លគ លពះសងរៈឱ្រចូលសៅក្បុងលពះបរមរាជវាង ប្េបង) សែយ ាំ លពះ ើ សលើក្លពះសងរៈសោយក្មាវង ឱ្រគង់សលើវស េាំ ៃី
ះ
ហារបេ់លពះោងា
កាយលពះសងរៈមានេមពេសដ៏ទន់លត្ជាក្់ដូចជា
លពះរាជាលបណ្មរោញ្ជ លី
‹‹កាយរបេ់លពះសងរៈទន់ដូចជាេាំ ៃី
សែយ ើ លតាេ់នង ឹ លពះសងរៈថា
ឯ ុ ញប្ាំ ដលមានក្ុេលត្ច ិ
ត្ួចេឋួចសេឋើង កាយរបេ់ ុ ញគ ាំ លគាត្គសលគម ើ មានេមពេសរង›› ឹ ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹កាលពោ ី ត្ត្ ី អាតាយភាពបានស្ឝើ
សលគឿងេកាករបូជាប្ត្វត្ទុ
ប្ដលបរេុ ិ ទនោអត្រក្ោឝសី លបៀបមន ិ បាន
វ ប្ដលប្របមកពី អាយុ-វង-កឹង បុគល គ ប្ដលទូ ែ នរងកាយរបែ់មួនកន ល ុងលែេកដីេលរមើនដ៏លអ និងលរបើ វត្ថុជា លរគឿងទាំនុកបាំរង ុ ដល់ការេិញ្ចឹមរីវ ិត្ដ៏ែមគួរ បុគគលល ោះនឹងមិនលសាយលសាកកនុងលពលជាទីសាលប់លដាយគត្ិដ៏អារកក់ 32
ល
-តាមលែៀវលៅលោក បួកនូ
ើយនិងលៅកាន់ លទវលោកប្ដលជាទីរបាថាន (របែ់មួន) ល ។
118
ជានច ិ ច
អាតាយភាពមន ិ បានចាត្់ប្ចងដុាំដី
បូជាសៃយ ើ ›› ។
លពះមហាក្សលត្យ ិ ល៍ តាេ់ត្បថាៈ
សដើមផសី ្ឝើសលគឿងេកាករ-
‹‹កាលពោ ី ត្ត្ ី
វ ុ ញជា ាំ ួន ទ្វរក្ ជាមនុេសេវូត្លត្ង់ប្ត្លៃងស់ លវ ុ បា ញាំ នជួបនង ឹ លពះពុទនភគវត្័
ាំ ី ប្ដលជាបុញ្ដសក្ាត្ឥ ឋ ត្ស ត្ឋដថ្ទឱ្រលត្ម ឹ សេយើ សែយ ើ ុ ញាំបានថាឝយដុដ ដល់លពះោងា សល សនះឯង›› ។ លពះសងរៈ
ះវបាក្ថ្នក្មយ របេ់ ុ ញសាំ ិ
ះ សទប ើ បានមក្ជាយា៉ង
លបាថាបនឹងបាំបាត្់វបផដ លពះរាជា ិ ិោររបេ់ ី
សទើប
េាំ ប្ដងទក្ ឹ លពះភស្រក្ឋរាក្់ទ្វក្់លេេ់លោយ សែយ ើ ថាឝយលពះពរថាៈ
‹‹សោក្ប្ដលជាបុញ្ដសក្ាត្ឋឥត្ស ត្ឋដថ្ទឱ្រលត្ម ឹ សេយើ េូ មផថា ី ឝ យប្ត្ ដុាំដី ក្៏អាចស្ឝផ ើ លឱ្រេសលមចបានសងកើងរុងសរឿងថ្ងវថាវយា៉ងសនះ›› ។ លពះរាជា កាលបានលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់នូវសងរវាចាស
លពះោងាមានលពះរាជែឫទ័យេបាយរក្រាយ ី បានជួបលបទះ សេ
បត្ថា ី ៈ
ក្រសនះសៃយ ើ
ះសែយ ើ
សោយមន ិ ធ្លវប់
សទប ើ លទង់ោនុញ្ញដត្ឱ្រដល់ពួក្
119
‹‹សល ចលក្ពត្ឋិ
ះប្ត្ ូ វន ុ ញាំបានស្ឝទ្វ ើ នសោយដុាំដី សបដ ើ ូសចាបះ
លត្ូវប្ត្សយើង
េកាករបូជាដល់លពះរត្នលត្័យ›› ។
សទប ញាំ នជាសេឋច ើ ុ បា
គា ាំ ប មានចត្ ិ ឋពាយាម
ស្ឝើ
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លតាេ់នង ឹ លពះសងរៈថាៈ ‹‹ក្បុងក្ប្នវងប្ដល
ជាទីសគាចរថ្នលពះពុទន ទីោទនប្ដលលពះោងាបានយាងសៅ សែើយ នង ិ លទង់អាលេ័យសៅទ្វាំងប៉ុ យ ន លត្ង់ទោ ី ទ នស
ុ លញាំ បាថាបចង់ោងលពះេឋូបបូជា
ះៗ ឱ្របានេពឝោសនវើ សល
ះសែត្ុោឝី? សល
ះថា
េលមាប់ពួក្េត្ឝោបក្មានេទ្វនលជះថាវសគារពនមេសការត្សៅ ក្បុង ោ
គត្›› ។
លពះសងរៈ
ថាឝយលពះពរេរសេើរក្ុេលស
ះថាៈ
‹‹លបថ្ព
សែយ ើ ! លបថ្ពសែយ ើ ! មហារាជ! លត្ូវអាតាយភាពសៅបងាាញទោ ី ទន ទ្វាំងស
ះថាឝយលពះោងា›› ។
លពះបាទោសោក្បានលទង់
សាំ លគឿងេកាករបូជាគេ ុ ព, ឺ ុ គននបបា
ភួងមាោ សលគឿងលក្ោូប និងសលគឿងោបជាសលចើនយា៉ង លបសគន ដល់លពះឧបគុបឋសងរ
លទង់លបជុាំចត្ុរងាិនសី េ 120
េពឝលគប់សែយ ើ
សេឋចយាងប្ែែមលពះឧបគុបឋសងរ ចូលកាន់េួនលុ មភន ិ ី លពះសងរៈ បានសលើក្លពះែេឋចងអុលបងាាញលពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ិ ថា ‹‹លត្ង់ទសី នះសែយ ើ លពះោងា
ជាោទនប្ដលលពះពុទនលបេូ ត្
ចាក្លពះឧទរលពះមាតា›› ។ លពះេឋូបសនះ សគបានោងមុនដាំបង ូ
បាំផុត្ គឺលត្ង់ទីសនះសែើយ ប្ដលលពះពុទនជាឯក្ោគាបគ ុ ាលបានលទង់ លពះដាំសណ្ើរ ៧ ជាំហាន ក្បុងថ្ងៃប្ដលលបេូ ត្ស ទេស
ះ លពះោងាលទង់
ការលគប់ចាំប្ណ្ក្ថ្នទេ ិ ទ្វាំង ៤ សែយ ើ លពះែេឋសៃង ើ បនវឺ
ឧទ្វនវាចាថាៈ ‹‹សនះភពខ្ងសលកាយបាំផុត្របេ់សយង ើ សែយ ើ ›› ។ លុ ះលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
ះសែយ ើ
លពះមហាក្សលតា-
្ិរាជ សេឋចស្ឝើលក្ពុថ្ាំ នោញ្ជ លីលបណ្មរសៃើង លបក្បសោយបញ្ច ងាលបត្ោ ិ ឌ លកាបផ្ទធល់ចុះសលើប្ផនដីសោយសេចក្ឋីសគារព សលើក្លពះ
ែេឋសៃង ើ លបណ្មរ សេឋចលទង់លពះពោ ិ បសែយ ើ លតាេ់លពះគាថា សនះ ថាៈ
‹‹បុគាលឯណ្ដោបក្បានសឃញ ើ លពះេក្រមុនភ ី គវត្័
ឬពុសាំ
ះ
សោត្ ោបក្បានសឃញ ើ លពះពុទន កាលប្ដលលពះោងាសេឋចមក្កាន់ 121
សោក្សនះ នង ិ ោបក្ប្ដលបានោឋប់លពះេូ រសេៀង ដ៏ពសី រាះរបេ់ លពះោងា ពួក្បុគាលស
ះ រប្មងបានបុណ្រដ៏ឧត្ឋម សែយ ើ បានផល
លបសយាជន៍ ជាទសី ក្សមក្ានឋចត្ ិ ឋ ។
ញាំ ន ិ បានសឃញ ើ លពះភគវត្័ ុម
ដ៏ ភង់ ភេ់
លពះោងាលបេូ ត្ លពះោងា›› ។ ‹‹លគាស
ញាំ ន ិ បានសឃញ ើ លគាកាល ុម
ទ្វាំងមន ិ បានោឋប់លពះេូ រសេៀងដ៏ពសី រាះរបេ់
ះ លពះឧបគុបឋសងរ ចងអុលបងាាញលពះបរមក្សលត្យ ិ ៍
លត្ង់ោទនទី ប្ដលលពះ លបេូ ត្លពះស
វ ុ ជា ញាំ មនុេសឥត្វាេ ួន
្េ ិ ត្ឝ
បួងេួ ងរុក្សសទ ឋ
ងមាយាសទវស្ងចាម់ ប្មក្សឈើ សែយ ី ើ
លពះសងរៈសលើក្លពះែេឋសៃង ើ
លបកាេ
សោក្ោបក្ប្ដលបានសឃញ ើ លពះពុទន ឥៃូវសនះ
លត្ូវោបក្េាំ ប្ដងកាយរបេ់ោបក្ ឱ្រលបាក្ដសៃង ើ បងាាញលពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
សដម ើ ផឱ្ ី រសេឋចបានសឃញ ើ ួ វនោបក្
លពះរាជេទ្វនចាេ់កាវថ្លក្ប្លងសៃង ើ ›› ។
122
ឱ្រលពះោងាលទង់មាន
លគាស
ះ រុក្សសទ ឋ េាំ ប្ដងកាយសចញមក្ លពះសងរៈឧបគុបឋៈ
ថាឝយលពះពរសេឋចថាៈ
‹‹រុក្សសទ ឋ សនះ
បានសឃញ ើ លពះពុទន
លគាកាលលពះោងាលបេូ ត្ចាក្លពះឧទរលពះមាតា›› ។ លគាស
ះ លពះរាជាលទង់លបណ្មរលពះែេឋ យាងលបទក្សណ្ ិ
រុក្សសទ ឋ សែើយលតាេ់គាថាសនះថាៈ
‹‹ោបក្បានសឃឿញលពះោគាបុរេ លបក្បសោយេុ ភលក្ាណ្៍ដ៏
លេេ់បញ្ច ង់ ក្បុងសពលប្ដលលទង់លបេូ ត្ចាក្លពះឧទរ លពះោងា មានលពះកាយលបក្បសោយមាការៈ សឃញ ើ លពះសនលត្ដ៏ប្វងទូោយ
នង ិ ោនុពរញ្ជ នៈ
ដូចជាលត្បក្ថ្នផ្ទកឧត្ផលប្ដរឬ?
ោបក្បានឮលពះវាចាដ៏ទន់ពសី រាះរបេ់វរបុ ី រេ សគាឧេភរាជស លគាស ស
ោបក្បាន
ដូចជាេាំ សៃងថ្ន
ះប្ដរឬ›› ។
ះ រុក្សសទ ឋ
លនូវគាថាសនះថាៈ
កាលប្ដលនង បាន ិ ឹ ទូលត្បមក្វញ
‹‹ ុ ញបា ាំ នសឃើញលពះោគាបុរេ លពះោងាមានេមផុរភវលឺ េេ់ដូច
ជាពណ្៌ថ្នមាេឆអន លពះោងាលបសេើរបាំផុត្ជាងេត្ឝសទឝបាទទ្វាំងិ 123
ឡាយ លទង់បានសលើក្លពះបាទ្នសៅ ៧ ជាំហាន ោឋប់លពះេូ រសេៀងរបេ់លពះភគវត្័ (ស
ញាំ នទ្វាំង ុ បា
ះផង) ›› ។
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លតាេ់េួរត្សៅសទៀត្ថាៈ ‹‹កាលប្ដល
លពះោគាបុរេលទង់លបេូ ត្
លពះោងាលបក្បសោយេុ ភលក្ាណ្៍ដូច
សមឋច វះ?›› ។ រុក្សសទ ឋ ត្បថាៈ
‹‹លពះោងាមានលពះេូ រសេៀងមន ិ អាចនង ឹ
ោ្ប ិ ាយលបាប់ឱ្រចាេ់ ោេ់សក្ត្ ើ សៃយ ើ
ក្រសពចន៍ទ្វង ាំ ស
មន ិ អាចនង ឹ េាំ ប្ដងពនរល់គាបបានសទ ប្ត្ឥៃូវសនះ ទូលសោយសេចក្ឋប ី ាំលពួញ›› ។ លគាស
ះ
ឹ ុ លញាំ ពះោងានង
ះ រុក្សសទ ឋ ស
លគាថា
សនះថាៈ
‹‹លពះកាយរបេ់លពះោងា
ភវលឺ េេ់បញ្ច ង់រង ុ សរឿងពណ្តរាយ
សោយរេយីថ្នពណ្៌មាេ មុ គួរោោចររ ពួក្មនុេសនិងសទវតាបាន
សោយបត្ សោយបានសឃញ ី េ ិ បាយរក្រាយ ី ើ ចាេ់នង ឹ ប្ភបក្ ឯ ថ្ផធថ្នលបងពី លពមទ្វាំងបព៌ត្ទ្វាំងឡាយ ក្៏ក្សលក្ើក្រ ាំសភប ើ ញាប់ញ័រ
124
‹‹រែូត្ចុះមក្ដល់សឆបរថ្នមហាេមុលទ ហាក្់ដូចជា
វា លត្ូវរលក្
សបាក្មក្លគាាំសលគងសៅក្ណ្ដ ឋ លេមុលទ›› ។
លពះរាជា បានបូជាលទពរមួយប្េនដាំៃង ឹ មាេ លទង់ចាត្់ឱ្រ
ោងលពះេឋូបមួយសៅលត្ង់ក្ប្នវងស
ះ
សចញសៅសទៀត្ ។
លពះសងរៈបាន ក្បុងទសី នះ ថាៈ ស
សាំ េឋចត្ោាំពទ ី សី
សែយ ើ សទប ើ សេឋចយាង
ះ សៅកាន់លក្ុងក្បល ិ ពេឋុ
សោក្បានសលើក្លពះែេឋខ្ងោឋាំសៃង ើ ថាឝយលពះពរ
‹‹លត្ង់ោទនទសី នះសែយ ើ លពះោងា
្េ ិ ត្ឝដល់លពះបាទេុ សទ្វនទនៈ››
ប្ដលសគថាឝយលពះបរម-
សែយ ើ
សាំ ៅបងាាញមនធរី
ប្ដលសគេលមាប់ស្ឝេ ើ កាករបូជាដល់សទវតាជារបេ់ថ្នោក្រ លត្ង់ លគាសគ
លាំ ពះបរមស
ប្ត្សទវរូបទ្វាំងស ក្ាំរលចុ ះមក្ ិ ចាំស
ះ
្េ ិ ត្ឝចូលសៅ
សដើមផដ ី ល់សទវរូបទ្វាំងស
ប្ដលសគស្ឝោ ាំ សី ឈន ី ដឌ ើ ព ើ ង ិ ដឥ
ក្៏លត្ៃប់ជា
ស្ឝសើ គារពនមេសកាលុ ត្ជងាងល់ បណ្មរចុះ
ះលពះភស្រក្ថលពះស
ះ
ក្បុងទី
្ិេត្ឝវញ ។ លពះបាទេុ សទ្វនទនៈ លជាប ិ
125
សែត្ុដូសចាបះ
សទប ើ ថាឝយលពះ
សទវតា(33)››។ ពួក្ល
ត្ពសី
មថាៈ
‹‹សទវតាក្បុងពួក្ថ្ន
ះមក្ លពះសងរៈបានបងាាញោទនទី ប្ដលសគបានលបជុាំ
ែយណ្៍មហាោល សដម ើ ផន ី ង ឹ ទ្វយលក្ាណ្ៈលពះស
្េ ិ ត្ឝ
34 សែើយបានបងាាញោទនទីប្ដលោភេ ិ ិ ត្តាបេ ( ) ពចា ិ រណ្ដ
សមល ើ លក្ាណ្ៈលពះស
្េ ិ ត្ឝ
សែយ ើ សឃញ ើ ថានង ឹ បានលតាេ់ជា
លពះពុទនមយ ួ លពះោងាជាលបាក្ដ ។ លាំ ោប់ពសី បានបងាាញលពះរាជា រក្ាលពះស
លត្ង់ោទនទប្ី ដលលពះ
ោទនទីប្ដលលពះស ស
្េ ិ ត្ឝបាន
្ិេត្ឝហាត្់សៃង ើ គង់យានដាំរ;ី
្េ ិ ត្ឝហាត្់សៃង ើ គង់យានសេះ;
្ិេត្ឝហាត្់សៃើងគង់លពះរាជរង;
្េ ិ ត្ឝហាត្់បាញ់ ្ូ ប;
អាលេ័យ;
ងបជាបត្ច ិ ញ្ ិ ច ឹម
្េ ិ ត្ឝ សែយ ើ បងាាញ់ ោទនទប្ី ដលលពះស
េរសេរោក្សរ; ក្បុងទប្ី ដលលពះស ប្ដលលពះស
ះមក្ លពះសងរៈ
ោទនទប្ី ដលលពះស
ោទនទីប្ដលលពះស
ោទនទី
ោទនទីប្ដលលពះ
្េ ិ ត្ឝេាំណ្ដក្់
្េ ិ ត្ឝលទង់លបថាប់
ជាទីលេេ់
33
-ទិវាវទនាៈ លទវាទិលទវាៈ អាយុ-វង-កឹងាៈ លទវតាក្រកប្លងជាងលទវតាទាំងឡាយ ។
34
-បឋមែលោពធិ , កាលលទវ ិលតាបែ ។ អែិត្ាៈ ប្របថាមិនែ; កាឡ្ាៈ ប្របថាលមែ ជាល្ែោះលែមរាំនួែគ្ននបាន ។
126
លោយជាមួយនង ាំ ៦មុន ឹ ពួក្លេីទ្វង ឺ , ោទនទប្ី ដលលពះស លទង់រ ាំពង ឹ
(ដល់សោក្)
្េ ិ ត្ឝ
សោយលទង់បានសឃញ ើ មនុេសចាេ់,
មនុេសឈ,ឺ មនុេសោវប់ នង ិ ជាត្ក្ ិ ាំសណ្ើត្សែយ ើ លទង់យាង (ជា មួយនង ឹ លពះបតា ិ ) សៅកាន់អារណ្រលបសទេ ។ ត្ពសី
ះមក្
លពះសងរៈបាន
សាំ េឋចសៅកាន់សដម ើ ជមភូលពក្ ឹ ស
សែយ ើ សលើក្លពះែេឋសៃង ើ ចងអុលបងាាញ់ ថាៈ សែយ ើ មហារាជ
ប្ដលលពះស
គលឺ ត្ង់ោទនទសី នះ
្េ ិ ត្ឝលទង់លបថាប់សៅសលកាមមវប់
សឈ,ើ សោយវ្ ិ រី ាំពង ឹ គត្ ិ ពចា ិ រណ្ដលពះោងា សដើមផរី ាំសលៀក្ ួ វនសចញ ចាក្កាមត្ណ្ដ ា , ចាក្ពុត្ក្ាំណ្ដច នង ៏ មក្ លពះោងាបាន ិ ោាំសពដ ើ ោ យល់ជាក្់ប្េឋង (អា
(ថាជាសទ្វេ)
សទប ាំ សៅក្បុងេមា្ិ ើ លទង់តាង
បាណ្េសត្ក្ ិ មយោឌន) ហាក្់ដូចជាមន ិ ប្មនក្ុមារត្ូច សេឋច
ចូលកាន់បឋមជាន លទង់សោយនូវវមុ ឋិ ុ ិ ត្េ ្នស
ះ ។
ណ្ៈស
ះ មវបថ្់ នសឈឯ ិ ើ សទៀត្ ក្៏វលសៅតាម
មណ្ឍលលពះអាទត្ ់ មភូលពក្ ិ រ ប្ត្មវបជ ឹ សស លពះស
ជាទីេបាយក្បុង
្េ ។ លគាស ិ ត្ឝសៅសៃយ ើ 127
ះ មន ិ បានលះបង់សចាល
ះ លពះបាទេុ សទ្វនទនៈបាន
ទត្សឃញ ើ ដូសចាបះសែយ ើ
សោយបញ្ច ងាលបត្ោ ិ ឌ នចាំស លាំ ោប់ពសី
ះសៅ
សទើបលកាបថាឝយបងាាំផ្ទធល់នង ឹ ប្ផនដី
ះលពះស
្េ ិ ត្ឝ ។
លពះសងរៈបានបងាាញទ្វឝរលក្ុង
ថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹គឺតាមោទនទីសនះសែើយលពះោងា ប្ដលលពះស
សទវតាទ្វាំងមួយប្េនជាបរវារ ិ ពេឋុ››
សេះក្ណ្ឌក្ៈនង ិ សលគឿងរាជាភរណ្ដល់
លពះស
្ិេត្ឝលបទ្វន
យឆនបក្ៈ (ឆនបោមាត្រ)
សែើយលទង់លតាេ់ឱ្រវលកាន់ បុរវី ញ ិ ិ ។ ត្ពសី មួយលពះោងា ។ ត្ពសី
្ិេត្ឝមាន
សេឋចយាលតាសចញលក្ុងក្បល ិ -
លពះសងរៈបានបងាាញោទនទប្ី ដលលពះស
បងាាញោទនទប្ី ដលលពះស
សែយ ើ
ះមក្ លពះសងរៈបាន
្េ ិ ត្ឝ សេឋចយាងចូលសៅក្បុងថ្លពប្ត្
ះមក្ លពះសងរៈបានបងាាញោទនទីប្ដល
្េ ិ ត្ឝលទង់កាត្់លពះសក្ោលពះោងាសោយកាាំបត្ ិ ប្ដលធ្លវក្់
35 មក្ោាំពអា ី កាេ សែយ ើ នង ិ ក្ប្នវងប្ដលេលក្សទសវស្រនធ ( ) បាន
ទទួលលពះសក្ោសោយសេចក្ឋសី គារព ។ ត្ពសី 35
-ែរកលទលវក្រនទ ជាល្ែោះរបែ់រពោះឥក្រនទ ។
128
ះមក្ លពះសងរៈ
បានបងាាញោទនទប្ី ដលលពះស
្េ ិ ត្ឝ
សងរៈបានបងាាញោទនទី
ប្ដលលពះបាទពម ភិ រៈបានទូល ិ ោ
ត្ថ្មវ នង ិ េាំ ពត្់កាោយៈោាំពលី ោសញ្ជ ើ ញស ស
លទង់បូ ឋរលពះភូោដ៏មាន
នមាបក្់ (36) ។ ត្ពសី
្េ ិ ត្ឝ សោយលទង់ថាឝយនគរ
ក្់ក្ណ្ដ ឋ ល ។ ត្ពី
ះមក្ លពះសងរៈបានបងាាញោទនទីប្ដលលពះស
យាងសៅជួបនង ឹ អារាឌកាោម
្ិេត្ឝ សេឋច
(អាឡារតាបេកាោមសគាលត្)
នង ិ ឧលទក្រាម (ឧទក្តាបេរាមបុលត្) ត្ពសី បងាាញោទនទប្ី ដលលពះស
ះមក្ លពះ
្េ ិ ត្ឝ
ះមក្ លពះសងរៈបាន
លទង់បាំសពញទុក្ករក្រិ យាយា ៉ង ិ
ត្ង ឹ ថ្លក្ប្លងោេ់កាល ៦ ឆ្ប ាំ សែយ ើ សទប ើ លពះសងរៈស
លលពះ
គាថា សនះថាៈ
‹‹ក្បុងសវោ ៦ ឆ្ប ាំ លពះស ្េ ិ ត្ឝលទង់បាំសពញទុក្ករក្រិ យា ិ យា៉ងត្ង ឹ ថ្លក្ប្លង សេឋចផធាំប្ត្សលើសផះនង ិ សលើប វ សទើបលទង់លជាប
ចាេ់ក្ុ បងលពះចិ ឋ ថាៈ សេចក្ឋលី បលពត្ ៏ ង ឹ ឋដត្ ឹ សនះមន ិ េមគួរ មន ិ ប្មនជាផវូវដ៏លត្ូវពត្ ិ សទ 36
-សេៀវសៅលពះពុទនោេ
េមណ្មក្ថាឝយ ។
សែើយលទង់លះបង់សចាលោាំសពើស
ះសៅ
របេ់សោក្លឝី-ែឝណ្ ី ូ ត្៍ ប្ដលសោក្ជុ-ាំ ស ៉ ប្លបជាប្ យរ ឃដិការមហាលពែយបានយក្ចវី រនង ិ សលគឿងបរកា ិ ា រេលមាប់
129
សទប ៏ ត្ ើ លបលពត្ ឹ ឋនូវ្ម៌ដព ិ សៃង ើ ››
។
លពះសងរៈបានបងាាញត្សៅ
សទៀត្ថាៈ ‹‹ោទនទសី នះសែយ ើ មហារាជ ប្ដលលពះស
្េ ិ ត្ឝលទង់
37 ទទួលបាយាេោយសោយទក្ ឹ សោះសគា ( ) មានឱ្ជារេមួយ
រយយា៉ង ោាំពី
ងននធពណ្៌នង ិ
ងន ធ (38) ›› ។ ត្ពសី
លពះសងរៈបានបងាាញោទនទីប្ដលលពះស សៅកាន់ស
្លិ ពក្ ឹ ស។
ះមក្
្ិេត្ឝ សេឋចយាងសឆ្ភះ
លពះរាជា លទង់សលបាេឱ្រោងលពះេឋូបមួយៗ ក្បុងោទនទី
ប្ដលលពះសងរៈបងាាញ សែយ ើ ទ្វាំងោេ់ស
ះ។
មា៉ងសទៀត្ លពះសងរៈ បានបងាាញោទនទី ប្ដលកាល
រាជ(39)
បានស
ល
ក្រេរសេើរលពះស
្េ ិ ត្ឝ
គ-
លុ ះលទង់លពះ
េណ្ដ ឋ ប់ដូសចាបះ សទប ើ លពះបរមក្សលតា្រា ិ ជថាឝយបងាាំ លពះបាទលពះ
សងរៈ សែយ ើ សលើក្លពះែេឋលបណ្មរសៃង ើ លតាេ់ថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ ញាំ នលបាថាបចង់េួរកាល ុ មា
37
គរាជស
39
ប្ដលជាោបក្បានលពះ
-ទិវាវទ្វនៈ ថាឝយទក្ ាំ ិងទក្ ន ឹ ឃយុន ឹ សោះសគា ប្ដលបានចាំសរនសក្ ើ ើ សៃើងឯងជាដងាឝយ ១០ ភាគ ។ អាយុ-វង-ក្ឹងៈ បានទទួលបាយាេោយ
សោយទឹក្សោះសគាប្ដលចលមាញ់ ១៦ ដង ។ 38
ះ
-បឋមេសមាភ្ៈិ
ងេុ ជាតា នង ិ
-ទវិ ាវទ្វនៈ កាលិកា
ងប៉ុណ្ដ ត ។
គរាជ ។
130
េមាយេមភុទន សត្សើ ឃញ ើ លពះោងាសេឋច លទង់ពុទនដាំសណ្ើរសៅក្បុងមាគា៌ ណ្ដ វះ?›› ។ លគាស
ះ
លពះសងរៈសៅកាល
គរាជថាៈ
‹‹ចូរោបក្មក្ឱ្រ
ឆ្ប់! ចូរោបក្មក្ឱ្រឆ្ប់! លពះរាជាចង់េួរោបក្ោាំពកា ី លប្ដលោបក្ បានសឃើញលពះេមាយេមភុទន ក្បុងមាគា៌ណ្ដ វះ (40) ›› ។ ក្បុង ណ្ៈស
ះ កាល
សត្សើ ឃើញលពះសេឋចលទង់ពុទនដាំសណ្ើរ
គរាជ ក្៏លបាក្ដសៃង ិ ើ ចូលមក្ជត្
លពះសងរៈសលើក្ថ្ដលបណ្មរទូលថាៈ
‹‹ឱ្លពះសងរៈមាចេ់ !
ក្រុណ្ដមានលត្ូវការោឝ? ី ›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរលពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ិ ថា
សែយ ើ ជាកាល េមាយេមភុទនស លគាស
សនះ ថាៈ
40
គរាជ
លពះ
‹‹ោបក្សនះឯង
ប្ដលបានេូ លត្គាថាេរសេើរលពះ
ះ›› ។
ះ លពះរាជាលបណ្មរលពះែេឋសៃង ើ លតាេ់នូវគាថា
-មហាវងសាៈ លែដេលរបើរេវាក់ោែលដាយឫទធិ ឱ្យលៅេង
ាំកាល
គររមកថាវយរពោះអងគ ។
131
‹‹ោបក្បានសឃញ ើ លពះភគវត្័ លពះោងាឥត្បុគាលសលបៀបសេយើ លពះ
ោងាមានឆវវណ្ ី ត ភវសឺ ផវក្លត្ចះ ហាក្់ដូចជាពណ្៌ថ្នមាេឆអន ិ លពះ មានវងឝងល់ ពះភស្រក្ឋដូចជាដួងលពះចស្រនធដស៏ ពញវង់ លបាប់ ុ ញោ ាំ ព ាំ គ ី ុណ្េមផត្ឋរិ បេ់លពះោងា សឆ្ភះសៅកាន់ស
្ិមណ្ឍលស
េរសេើរឱ្រលត្ម ឹ សេយើបានសទ សែយ ើ
គរាជស
លគាកាលប្ដលលទង់យាង
ះ›› ។
គរាជទូលត្បថាៈ
រុងសរឿងរបេ់លពះមហាមុនីស
ចូរោបក្េាំ ប្ដង
ះ
សដម ើ ផន ី ង ឹ នយា ិ យាេរសេើរសេចក្ឋី មន ិ មាន
ឥៃូវសនះ
នូវគាថាសនះថាៈ
ក្រប្ដលនង ឹ ស
ល
ញាំ ង ឹ ប្ងវងសោយេសងាប ុន
‹‹កាលប្ដលលពះពុទនោក្់លពះបាទផធបន ់ ង បាំ ង ឹ ប្ផនលបងពី ក្៏ភន ិ
ទសនវទ្វង ាំ ឡាយ ប្ដលតាាំងសៅសលើប្ផនដទ្វ ាំ មូលសបា៉ង ភេ់សៃង ី ង ើ
សែើយមហាលបងពក្ ៏ ប់ញ័រ ៦ ដង លពះរេយីផាយោាំពលី ពះកាយ ី ញា លពះត្ថាគត្
លគបសៅសលើពនវលឺ ពះចស្រនធនង ិ លពះអាទត្ ិ រ
សែយ ើ ភវឺ
រុងសរឿងសឆឝៀលឆ្ឝត្់ចាង ាំ សៅក្បុងទេ ើ ផជា ិ ទ្វាំង ១០ សដម ី លបសយាជន៍ ដល់េត្ឝសោក្ទ្វាំងមូល›› ។
132
ខ្ងសលកាយការេនធ
ស
ះ
លពះមហាក្សលតា្រា ិ ជ
សលបាេឱ្រោងលពះេឋូបមួយសៃង ើ ក្បុងោទនទសី
ះ
សែយ ើ សេឋច
ះ លពះសងរៈនម ិ នឋសឆ្ភះសៅកាន់ស
្លិ ពក្ ឹ ស លុ ះ
យាងែួេសៅសទៀត្ ។ ក្បុងលាំ ោប់ស
បាន
ដល់សែើយ សលើក្លពះែេឋចងអុលបងាាញលពះរាជាថាៈ ‹‹គឺលត្ង់ ោទនទសី នះឯងសែយ ើ
ប្ដលលពះស
្េ ិ ត្ឝលទង់មានលពះមហា-
ក្រុណ្ដដ៏្ាំដល់សោក្ លទង់បានឈបះនូវមារនង ិ ពលថ្នមារ សែយ ើ
បានោនុត្ឋរេសមាភ្ិញ្ញដណ្ លពះរាជាលទង់សលបាេឱ្រោងលពះេឋូប មួយសៅលត្ង់ោទនទសី
ះ សែយ ើ លទង់លពះរាជទ្វនលទពរមួយប្េន
ដាំៃង ឹ មាេ ។ លពះសងរៈបានបងាាញថាៈ ‹‹គលឺ ត្ង់ោទនទសី នះ សែយ ប្ដលចាត្ុមយហារាជបានថាឝយបាលត្ ៤ ដល់លពះពុទន លពះ ើ ត្ថាគត្ទទួលបាលត្ស
ះសែយ លទង់ទះរួបបាលត្ទ្វាំងស ើ
ះសោយ
លពះែេឋ (41) សែយ ើ ោ្ោ ិ ឌ នស្ឝជា ើ បាលត្មួយ›› ។
41
-លែៀវលៅរពោះពុទធសាែ
របែ់លោក លវី-
ីណ្ វ ូ ត្៍ ប្ដលលោករុាំ-ល
លធវើជាបរត្១ លដាយឫទធនុភាពរបែ់រពោះអងគ ។
133
៉ៅ ប្របជាប្មែរថា រពោះែោែែមពុទធត្រមួត្បារត្ទាំង ៤
ត្ពសី
ះមក្
លពះសងរៈបានបងាាញោទនទប្ី ដ
លបាាំរយ (42) បានថាឝយសភាជ ោទនទប្ី ដលលពះស
្េ ិ ត្ឝ
ស្រេឋីសៅសបណ្ដប្រេ ៉ ( ត្ពសី
មាបក្់ស េឋូប
ះមក្
ណ្ិជទ្វាំង
ហារ (ដល់លពះពុទន) សែយ ើ បងាាញ
(43)
សេឋចចូលសៅកាន់េាំណ្ដក្់
រាណ្េី) ។
លពះសងរៈបានបងាាញោទនទីប្ដលល
ែយណ្៍
លេរសេើរលពះពុទន ។ លពះរាជាបានសលបាេឱ្រោងលពះ សៅលគប់ក្ប្នវងប្ដលលពះសងរៈបាន
លាំ ពះរាជាសៅក្បុងថ្លព
ឫេីបត្នៈ សែយ ចងអុលបងាាញ ើ សលើក្លពះែេឋខ្ងោឋាំសៃង ើ លពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ិ ថា
‹‹លត្ង់សនះសែយ ើ មហារាជ
ប្ដលលពះ
ត្ថាគត្ លពះោងាបានញា ឹ ឋសៅ›› ។ ុ ាំង្មយចលក្ដ៏បវរឱ្រលបលពត្ លពះរាជា
បានសលបាេឱ្រោងលពះេឋូបមយ សែយ ើ លពះ រាជទ្វនលទពរមួយប្េនដាំៃង ឹ មាេ ។ លពះសងរៈបានបងាាញ ត្សៅសទៀត្ នូវោទនទប្ី ដលលពះត្ថាគត្ លពះោងាញា ិ ទ្វាំង ុ ាំងជដល មួយ
ន់ឱ្រកាន់យក្សភទជាភក្ ិ ុ ា សែើយបានបងាាញោទនទីប្ដល
42
-លែៀវលៅរពោះពុទធសាែ
43
-គួរថារពោះពុទធ ប្ត្េាប់លដើមជារពោះលពាធិែត្វដូលេនោះ ។
របែ់លោក លវី-
ីណ្ វ ូ ត្៍ថា ពាណ្ិរពីរ
134
ក់បានយកនាំលធវើពីអងករ១ពីទឹក
ែ លៅថាវយរពោះអងគ ។ ុាំ១
លពះបាទពម ឋ ប់នូវលពះ្ម៌សទេ ិ ភោ ិ រៈលទង់លពះេណ្ដ
សែយ ើ
លទង់បានសឃញ ើ ចាេ់នូវេចច្ម៌ ោទនទីប្ដលសេឋចថ្នសទ ឋ ទ្វាំង ៤៨.០០០ បានញា ុ ាំងក្សិ លេ គសឺ េចក្ឋសី មែយងឱ្រឃ្លវត្ សចញ ពី ននេ ឋ នបានបរេុ ិ ទនលអ ោទនទីប្ដលពួក្ល
លពមទ្វាំងបាន្មយចក្ាុលគប់ៗគាប
ែយណ្៍និងពួក្គែបត្ជា ី សលចើន
េសលមចនូវសលោតាបត្ឋផ ិ ល។ លពះសងរៈ
បានបងាាញត្មក្សទៀត្
ន់
បាន
នូវោទនទប្ី ដល
េលក្សទសវស្រនធ (លពះឥស្រនធ) មានសេចក្ឋលី ជះថាវ ោទនទប្ី ដលលពះ
ត្ថាគត្លទង់េាំប្ដងយមក្បាដហា ិ ររជាោោចររ សែយ ើ នង ិ ោទន ទប្ី ដលលពះត្ថាគត្ សេឋចយាងចុះមក្ោាំពខ្ ី ងសលកាយប្ដលសេឋច សៅចាាំវេាសៅក្បុងោទនតាវត្ឋង ើ ផន ិ ស សដម ី ង ឹ េាំ ប្ដង្ម៌សលបាេលពះ ពុទនមាតា ។
លពះរាជា បានលទង់សលបាេឱ្រោងលពះេឋូបដ៏មានត្ថ្មវ ក្បុង
ោទនទីប្ដលលពះសងរៈ បានបងាាញសែើយស
135
ះៗ ។
ត្ពសី
ះមក្
ក្ុេិនគរ (ក្ុេិ
លពះសងរៈបាន
លាំ ពះបរមក្សលត្យ ិ ៍
សៅលក្ុង
រា) សែយ សលើក្លពះែេឋសៃង ើ ើ ចងអុលបងាាញ
ថាៈ ‹‹គលឺ ត្ង់ោទនទសី នះសែយ ប្ដលលពះត្ថាគត្សេឋចចូលកាន់ ើ និ ឝ នក្បុងកាលជាខ្ងសលកាយ ប្ដលលទង់បាំសពញពុទនក្ច ិ ចបរបូ ិ ណ្៌ សែើយ›› ។
លពះរាជា លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ចុះសៅសលើប្ផនដី េូ នរេញ្ដ ី ភាព
ក្រស
សេឋចលទង់លពះពោ ិ ប
ះសែយ លពះោងាសលទ្វប ើ រែូត្ដល់បាត្់ោយរត្ី
ពួក្បរ ិ របានយក្ទក្ ឹ មក្សលបាះលពាំលេប់លពះ
ភស្រក្ឋសែយ សទប ើ ើ សេឋចលត្ៃប់បានលពះោយរត្សី ត្ន ើ សៃើង បានលទង់ ាំ ង លពះរាជទ្វនលទពរមួយប្េនដៃ ឹ មាេ េឋូបមួយសៅលត្ង់ោទនទសី លាំ ោប់ស
ះ
ះ។
នង ិ លបាក្់ឱ្រោងលពះ
លពះរាជាលបណ្មរលពះែេឋថាឝយបងាសាំ ោយ
សគារពចាំស
ះលពះបាទសងរៈ សែយ ើ លតាេ់សទៀត្ថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ ុ ញាំ ័ មានលបាថាបនង លពះ ិ មនេសការលពះេឋូប ថ្នពួក្មហាោវក្របេ់ ពុទនជាមាចេ់ (សទៀត្) ›› ។
136
រាជា!
លពះសងរៈថាឝយលពះពរេរសេើរថាៈ ‹‹ោ្ុ! ោ្ុ! ឱ្លពះ លពះោងាមានលពះរាជែឫទ័យលបក្បសោយលបោទេទ្វន
ដ៏កាវ នង ។ ិ ិ សេចក្ឋសី គារពដ៏វសេេ›› ណ្ៈស
សជត្វន័
មហារាជ
ះ
លពះសងរៈបាន
លាំ ពះមហាក្សលត្យ ិ ស៍ ៅក្បុងេួ ន
សែើយសលើក្លពះែេឋសៃើងថាឝយលពះពរថាៈ សនះសែើយលពះេឋូបរបេ់លពះោរបុ ី លត្
‹‹បពលិ ត្
េូ មលពះោងា
លទង់លពះរាជទ្វនសលគឿងេកាករបូជា›› ។ ស សេ
លពះរាជា លតាេ់េួរថាៈ ‹‹គុណ្វសេេរបេ់ សោក្មាចេ់ោងា ិ
ះ ដូចសមឋចសៅ?››
័ ី ១ ជា្មយលពះសងរៈថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹សោក្ជាោវក្ទ បត្រី បេ់លពះភគវត្័ សោក្ជាោបក្ោធត្់ជាំ
្មយចលក្ដ៏បវរឱ្រលបលពត្ ឹ ឋសៅ›› ។
ញក្បុងការញា ុ ាំង
‹‹លពះត្ថាគត្ លទង់សលើក្ដសមកង ើ សោក្ជាចាំបង សលើេជាង
័ ក្មានលបាជាញ ។ លបាជាញថ្នេត្ឝទ្វង ពួក្ោវក្ោប ាំ ោេ់ សវៀរប្លងប្ត្ លបាជាញលពះត្ថាគត្មួយសចញ
ក្៏មន ិ មានលបាជាញោបក្ណ្ដមួយ 137
សេយើនង ឹ លបាជាញរបេ់លពះោរបុ ី លត្លត្ម ឹ ប្ត្មួយចាំណ្ិត្ ប្ដលប្បងជា
១៦ ដងសែយ ើ ។ សគអាចនយា ិ យបានប្ត្សោយេសងាបយា៉ងសនះ ោបក្ណ្ដសៃយ ើ
េពឝលគប់បាន›› ។
នង ាំ លបាជាញរបេ់សោក្ឱ្រ ឹ អាចេាំ ប្ដងោាំពឃ្ល ី វង
កាលប្ដលលពះសងរៈថាឝយលពះពរដូសចាបះសែើយ លពះរាជាមាន
សេចក្ឋលី ជះថាវពន់សពក្ មាេ ដល់លពះេឋូបស
លទង់លពះរាជទ្វនលទពរមួយប្េនដាំៃង ឹ
ះ ។ កាលលពះោងាថាឝយបងាាំលពះោរបុ ី ត្ឋ
លទង់លតាេ់នូវគាថាសនះថាៈ
‹‹សោក្ជាោបក្បានក្ាំចាត្់បង់នូវចាំណ្ងថ្នភព សក្រស្ ឋិ៍ យ ះរបេ់សោក្
ោយេពឝទួសៅទ្វាំងសោក្
ប្ដលមានលបាជាញទ្វាំងឡាយ ទ្វាំងោេ់›› ។ ត្ពសី
ះមក្
ស ៉ ទាលាយនៈ
លផល ី ាញ បណ្ដ ឋ ោបក្
មានប្ត្សោក្ជាចមផងសលើេជាសគ
លពះសងរៈបានបងាាញលពះេឋូប
(សមាគាោវន)
ដល់លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
លពះពរឱ្រសេឋចលពះរាជទ្វនសលគឿងេកាករបូជា ។ 138
ថ្នលពះ ថាឝយ
ស
លពះរាជា លតាេ់េួរសទៀត្ថាៈ ‹‹គុណ្វសេេរបេ់ សោក្ោងា ិ
ះដូចសមឋចសៅ?›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរថាៈ
‹‹សោក្ជាចមផងសលើេពួក្ោបក្
ប្ដលមានឫទនិបាទ (ឥទនបា ើ ខ្ងោឋាំ ិ ទ) សោក្អាច្នប្ត្សជង របេ់សោក្សៅដល់បូរ ី ថ្នេលក្សទសវស្រនធ (លពះឥស្រនធ) បាន›› ។ មា៉ងសទៀត្
សោក្អាចផ្ទចញ់
គរាជស្យះននធនង ិ ឧបននធឱ្រ
ចុះចាញ់ បាន ។ អាតាយភាពេាំ ប្ដងគុណ្វសេេរបេ់ សោក្ បាន ិ ប្ត្សោយេសងាបថា េងារោគរបាន ស
សគឆវងដល់ សលត្យ ើ ខ្ង
យថ្នមហាេមុលទ
សោយោរវាចាជាគុណ្្ម៌របេ់ សោក្ោងា
ះ›› ។
លពះរាជា បានលពះរាជទ្វនលទពរមួយប្េនដាំៃង ឹ មាេ ដល់
លពះេឋូបស
ះ លពះរាជទ្វនសែើយ សទើបលបណ្មរលពះែេឋសៃើង
លតាេ់គាថាសនះលគាស
ះថាៈ
‹‹ ុ ញេ ាំ ូ មនមេសការលពះស ៉ ទាលាយនៈ ប្ដលមានសក្រស្ ឋិ៍ យះ
លផល ី ាញ សោក្ជាចមផង សលើេជាពួក្ោបក្ប្ដលបានឫទនបា ិ ទ 139
ទ្វាំងឡាយ សោក្បានក្ាំចាត្់បង់នូវជាត្,ិ ជរា, សេចក្ឋសី ោក្ នង ិ សេចក្ឋទ ី ុក្ាលពួយ›› ។ លាំ ោប់ស
ះមក្
ដល់លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
លពះសងរៈបានបងាាញលពះេឋូបលពះក្េសប សលើក្លពះែេឋសៃង ើ ថាឝយលពះពរថាៈ
‹‹ោទនទីសនះសែើយជាលពះេឋូបថ្នលពះមហាក្េសប េូ មលទង់លពះ រាជទ្វនសលគឿងេកាករបូជេលត្ង់ោទនទសី នះផង›› ។
លពះរាជា លតាេ់េួរថាៈ ‹‹គុណ្វសេេរបេ់ សោក្ោងាស ិ
ះ
ដូចសមឋចសៅ?›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹សោក្ជាោបក្លបាថាបត្ច ិ ចូលចត្ ិ ឋ
ប្ត្របេ់ត្ច ិ
សោក្ជាចមផង
សលើេជាពួក្ោបក្ប្ដលលបលពត្ ឹ ឋ
្ុត្ងាវត្ឋ ។ លពះត្ថាគត្បានលបទ្វនទសី េ
េនៈេលមាប់លពះ
ោងាឱ្រសោក្គង់ ។ លពះពុទនជាមាចេ់ លទង់សោះចីវររបេ់លពះោងា លបទ្វនដល់លពះមហាក្េសប ។ លពះសងរៈោងាស
ះ ប្ត្ងមានលពះ
ែឫទ័យសមតាឋដល់ោបក្ សត្់ទុគត្ ៌ និងោបក្មានទុក្ាលពួយ សោក្ជា ោបក្លគប់លគងរក្ានូវ្ម៌វន័ ិ យ
របេ់លពះពុទនជាមាចេ់
140
ប្ដល
អាតាយភាពេាំ ប្ដងឥៃូវសនះ
គន ឺ យា ិ យសោយេសងាប
ោបក្ណ្ដ
សៃយ ថ្នការលបលពត្ ិ ើ នង ឹ អាចេាំ ប្ដងោាំពគ ី ុណ្វសេេ ឹ ឋរបេ់សោក្ ឱ្រេពឝលគប់បាន?›› ។ លពះរាជា មាេ
លទង់សលបាេលពះរាជទ្វនលទពរមួយប្េនដាំៃង ឹ
ដល់លពះេឋូបថ្នលពះមហាក្េសបស
ះ
លកាបបូជាសែយ ើ
ក្៏លបណ្មរលពះែេឋសៃង ើ លតាេ់គាថាសនះថាៈ ‹‹សោក្ជាោបក្គង់ សៅក្បុងគុហាថ្នភបាំ
ជាោបក្បានបនាត្់បង់នូវការវវាទ ិ
លបលពត្ ឹ ឋសៅតាមោាំណ្ដចថ្នសទ្វេៈទ្វាំងពួង
មន ិ បាន
សោក្បានចសលមន ើ
្ាន (្ន) នង ិ េមាបត្ឋជា ិ លបលក្ត្ី សោក្ជាោបក្លបាថាបត្ច ិ ចូលចត្ ិ ឋប្ត្របេ់ត្ច ិ សលបៀបផធម ឹ ស
ឥៃូវសនះ
គុណ្វសេេរបេ់ សោក្មានឥត្គូនង ិ ឹ ញាំ ូ មនមេសការចាំស ុេ
ះ សោយការបនធនល់ ពះេិរ
ោងាស
ះ សោយោេ់ោព ាំ ច ី ត្ ិ ឋ ›› ។
ះសោក្មាចេ់ ោងា
ាំ ូ មថាឝយបងាាំចាំស ុ ញេ
141
ះសោក្មាចេ់
ត្ពសី
ះមក្ លពះសងរៈបានបងាាញលពះេឋូប លពះវក្កុលសត្ទរ-
ក្ុល ដល់លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ ថាឝយលពះពរឱ្រសេឋចលពះរាជទ្វន
សលគឿងេកាករបូជា ។ ស
លពះរាជាលតាេ់េួរថាៈ ‹‹គុណ្វសេេរបេ់ សោក្មាចេ់ោងា ិ
ះដូចសមឋចសៅ ?›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹លពះត្ថាគត្ បានសលើក្សោក្ជា
ចមផងសលើេជាពួក្ោបក្ ប្ដលមានសេចក្ឋោ ី ត្់លទ្វាំនង ិ សរាគ សែយ ើ និងពួក្ោបក្ប្ដលលបាថាបត្ច ិ
សោក្មន ិ ប្ដលេាំ ប្ដងគាថា
១
លបក្បសោយបាទ ៤ ដល់មនុេសណ្ដមួយសោះសៃយ ើ ›› ។ លគាស
ះ លពះរាជាលទង់សលបាេលពះរាជទ្វនមាេមួយថ្ពោក្់
សៅសលើលពះេឋូបថ្នលពះសងរៈោងាស
ះ
ពួក្ោមាត្រលកាបទូលេួ រ
ថាៈ ‹‹លពះេឋូបលពះោរែត្ឋជាទសី គារពសេយើៗគាប សល
ះសែត្ុោឝបា ី ន
ជាលទង់លពះរាជទ្វនសលគឿងបូជាប្ត្លត្ម ត ះ?›› ។ ឹ មាេមួយថ្ពប៉ុសណ្ដ លពះរាជា លតាេ់ថាៈ ‹‹សល
សោក្មាបក្់ឯង
ះសោក្រួច (ចាក្ទុក្ា) បានប្ត្ ួ ន វ
មន ិ បានស្ឝើមនុេសឯសទៀត្ឱ្ររួចចាក្ទុក្ាផង 142
សល
ះសែត្ុស
ះ
បានជាសយង ើ បូជា
ប៉ុសណ្ដ ត ះ›› ។
រុក្ាសទវតាប្ដលរក្ាលពះេឋូប
ថាឝយមក្លពះរាជាវញ ិ
ប្ត្លត្ម ឹ មាេមួយថ្ព
បានបប្ងឝរមាេមួយថ្ពស
ះ
សទប ើ ពួក្ោមាត្រលកាបទូលសទៀត្ថាៈ
‹‹សោក្ជាោបក្មានសេចក្ឋីលបាថាបត្ច ិ សោយពត្ ិ បានជាសោក្មន ិ ទទួលយក្មាេមួយថ្ពស លគាស
ះសៃយ ើ ?››
ះ លពះសងរៈបានបងាាញលពះេឋូបលពះអាននធសត្ទរ ដល់
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
ថាឝយលពះពរឱ្រសេឋចលពះរាជទ្វនសលគឿង
េកាករបូជា ។ លពះរាជាលតាេ់េួរថាៈ ‹‹គុណ្វសេេរបេ់ សោក្ ិ មាចេ់ោងាស
ះ ដូចសមឋចសៅ?›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរថាៈ អាននធស
‹‹លពះត្ថាគត្
បានសលើក្លពះ
ះជាចមផង សលើេជាងពួក្ោបក្ប្ដលជាពែុេសូត្ សោក្
បានចាាំជាក្់ចាេ់នូវ្ម៌របេ់លពះពុទនជាមាចេ់
។ ក្មាវង ាំ គាំនត្ ិ
លបាជាញនិងការ្វេវាងថ្វរបេ់សោក្ដ៏្ទ ាំ ូោយ សលបៀបដូចជា មហាេមុលទ
វាចារបេ់សោក្ប្ផអមប្លអមពសី រាះសក្ាះក្ាយ 143
មនុេសនង ិ សទវតាទ្វាំងឡាយប្ត្ងស្ឝសើ េចក្ឋី ោងាស
ះ
សោក្អាចក្ាំណ្ត្់ដង ឹ នូវពុទនោ្ាលេ័យបាន
បរបូ ិ ណ្៌សោយសេចក្ឋល ី អ យា៉ង
សគារពចាំស
ះសោក្ សោក្
នង ិ សពញសៅសោយគុណ្េមផត្ឋលិ គប់
សោក្ជាឃ្លវង ាំ មួយប្ដលសពញប្ណ្នចសងអៀត្សៅសោយ
លពះ្ម៌›› ។ លពះរាជា កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រសនះសែយ មានលពះ ើ
រាជែឫទ័យសពញសៅសោយបត្ ី ន ិ ង ិ លបាសមាទរ ាំ ង លទពរមួយសកាដិដៃ ឹ មាេដល់លពះេឋូបស ពួក្ោមាត្រលកាបទូលេួ រថាៈ ‹‹សល
លពះរាជទ្វនសលគឿងបូជា ទ្វាំងពួង?›› ។
លទង់លពះរាជទ្វន
ះ។
ះសែត្ុោឝី បានជាលទង់
លត្ង់ោទនទសី នះសលចន ើ សលើេជាោទនទី
លពះរាជាលតាេ់ត្បថាៈ ‹‹សល
ះលពះសងរៈោងាសនះ សោក្ជា
ពែូេូលត្ក្បុង្ម៌វន័ ិ យ សោក្បានផាយលពះ្ម៌ឱ្រជាលបទប ី ដ៏ភវឺ រុងសរឿងរែូត្ដល់មក្ថ្ងៃសនះ ឥត្មានបាត្់បង់យា៉ងសនះឯង ោបម សជើងសគាមន ិ អាចនង ឹ ទទួលយក្ទក្ ឹ មហាេមុលទបានសទ 144
ស
ះក្៏
ពត្ ិ ប្មនសែយ ើ
ប្ត្េមុលទ
អាននធអាចទទួលបាន សល
គលឺ បាជាញរបេ់លពះពុទនជាមាចេ់លពះ
ះដូសចាបះ សទប ើ សយង ើ បូជាោទនទសី នះ
សលចន ាំ ពួង›› ។ ើ សេើលជាោទនទទ្វ ី ង កាលប្ដលលពះរាជា
រួចសែើយ
បានបូជាលពះេឋូបថ្នពួក្មហាោវក្័
លទង់េបាយរក្រាយក្ប ី ុ ងលពះរាជែឫទ័យពន់សពក្
សេឋចលកាបថាឝយបងាាំសទៀបលពះបាទលពះសងរៈ សែយ ើ សលើក្លពះែេឋ លបណ្មរសៃង ើ សោយសគារពលតាេ់គាថាសនះថាៈ
‹‹ ុ ញបា ាំ នេសលមចោត្ឋភាពជាមនុេស បានបរចា ិ ច គនូវទ្វនទ្វាំង
ប្េនៗ ឥៃូវសនះ
ាំ នស្ឝក្ ើ ច ិ ចរបេ់ ុ សញាំ ុ ញបា
ះរួចសលេចសែយ មន ើ ិ
ប្មនជាការឥត្ោាំសពសើ ទ ប្ដល ុ បា ញាំ នទទួលោត្ឋភាពសនះ ។ ជួបនង ឹ បុញ្ដសក្ាត្ឋដល៏ បសេើរ
ញាំ ន ុ បា
ញាំ នស្ឝឱ្ ើ រជាក្់ចាេ់ដល់ផលេាំ រាប់ ុ បា
ោត្ឋភាពជាមនុេស ។ សោយោរលទពរេមផត្ឋិ ប្ដលជារបេ់
លបក្បសោយសទ្វេ សែយ ញាំ នបាំសពញ ើ ពុក្រលួ យសៅៗ ងាយៗ ុ បា ក្ុេលឱ្របានេសលមចផលដ៏មាម ាំ ន ួ ដល់លពះ្ម៌ជាមាចេ់ ។ លពះ េឋូបទ្វាំងឡាយ
ប្ដល ុ ញបា ាំ នក្ោងទុក្ជាសលគឿងលាំ ោថ្នជមភូទឝប ី 145
ដ៏សដរោេដូចជាពពក្មាេពណ្៍េ អាកាេសវហាេ៍ ។
ប្ដលជាសលគឿងលាំ ោថ្ន
ញាំ នជួបលបេពឝនង ឹ លពះ្ម៌របេ់លពះពុទន ុ បា
ប្ដលជាេភាវៈដ៏បរេុ ិ ទនផុត្សលគឿងសមែយង›› ។
កាលលទង់លតាេ់នូវគាថាសនះចប់សែយ លពះរាជាលទង់ថាឝយ ើ
បងាាំោងយសចញចាក្ទីស
ះសៅ ។ ទុក្ជាលពះបាទោសោក្ បាន
លពះរាជទ្វនលទពរ ១ ប្េនដាំៃង ឹ មាេដល់លពះេឋូនមួយៗ លគប់ ក្ប្នវង (ក្បុងលពះេឋូបទ្វាំង ៤) គលឺ ពះេឋូបសៅទលី បេូ ត្លពះពុទនជា មាចេ់ លពះេឋូបសៅទសី ដើមស
្លិ ពក្ ឹ ស លពះេឋូបសៅទញា ី ុ ាំង្មយចលក្
ដ៏បវរឱ្រលបលពត្ ឹ ឋសៅ នង ិ លពះេឋូបសៅទន ី ិ ឝ ន ក្៏លពះោងាគង់មាន លពះរាជេទ្វនដ៏វសេេបាំ ផុត្ ិ
ចាំស
លពក្ ឹ សស
ះថា ទសី
ះ សល
ះសែត្ុោឝី? សល
លទង់លតាេ់េមាយេសមាភ្ញ្ញ ិ ដ ណ្
ះប្ត្លត្ង់លពះេឋូបសៅស
្ិ
ះលពះេមាយេមភុទន បាន
បានជាលពះរាជាលទង់លពះរាជ
ទ្វនសលគឿងលបោប់រត្នវត្ទុដ៏មានត្ថ្មវជាសលចន ើ លបការ ដល់លពះេឋូប សៅស
្លិ ពក្ ឹ សស
ះ។
146
លពះ
លពះោគាមសែេីទី ១ របេ់លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លទង់លពះមាន 44 ងត្េ ិ សរក្សតា ិ ( ) កាលសឃញ ើ លពះរាជេទ្វនរបេ់លពះបាទ
ោសោក្ដូសចាបះ ត្ថ្មវ ស
សទប ើ លពះ
ងលត្ះិ រះដូ ិ សចបះថាៈ
ប្ដលលពះោងាមានទ្វាំងប៉ុ យ ន
្ិលពក្ ឹ សទ្វាំងោេ់សែើយ››
ណ្ៈស
‹‹រត្នវត្ទុដ៏មាន
លទង់លពះរាជទ្វនដល់
ះ
េវនយ ឍ លស្យះមាត្ងាៈ ី ស៍ ៅមនុេសចណ្ដ
លពះ
ងមានលពះ
មក្គាល់សែយ ើ
លតាេ់ថាៈ ‹‹ោបក្អាចនង ើ ស ឹ ទាំោយសដម
្លិ ពក្ ឹ ស សោយសវទមនឋ
មាត្ងាបុរេត្បថាៈ លបេិនសបលើ ពះ
ងលបទ្វនរងាឝន់ជាមាេ
បានឬសទ? ។
ដល់ ុ ញាំ ួ ន វ ុ សញាំ លគាស
ះនង ឹ អាចបាំផ្ទវញបាន ។
ះ លពះ
មនុេសចណ្ដ ឍ លស
ងេនយត្ថា នង ឹ លបទ្វនរងាឝន់ជាមាេដល់
ះ ក្៏មាត្ងាបុរេោក្់អាង៌ក្ាំបាង ាំ ស
សោយសោភចត្ ិ ឋថ្ន ួ វន
វាបានសដរើ េាំ សៅសៅសដើមស
សែើយវាយក្ប្ សចងព័ទនេីមាជុាំវញសដ ិ ើមស 44
-មហាវងសាៈ
ប្ត្
ងអែនធិមិតាដររមល
្ិលពក្ ឹ សស
ែីទិវងគត្លៅបាន ៤ ឆ្នាំ លទើបរពោះបាទអលសាកតាាំង
ង លនោះមិនោនែទធររោះថាលកនុងរពោះពុទសា ធ ែ
។
147
ះ ទុក្ ្លិ ពក្ ឹ ស
ះ វាបាំណ្ង
ងត្ិែសររលទវ ីជាអគគមល
ែីឯកលឡ្ើង
នង ឹ េមាវប់សោយសវទមនឋរបេ់វា ក្៏េិ ឝត្លេស
ក្បុងមួយរ ាំសពចស
នរញមចុះេនសម ឹ ៗ សៅ ។
ពួក្រាជបុរេោបក្រក្ានូវសដម ើ សឈសើ
ះសដើមសឈើ
ះ សឃញ ើ ដូសចាបះ ក្៏មក្
លកាបទូលដល់លពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ‹‹ឥៃូវសនះ សដម ើ ស ិ ថា ក្ាំពុងប្ត្េឝិត្លេស ស
នសៅឯងៗ›› ។
ណ្ៈស
្លិ ពក្ ឹ ស
ះ ពួក្រាជបុរេ
លនូវគាថាសនះថាៈ ‹‹សៅលត្ង់ោទនទី
ប្ដលលពះត្ថាគត្បានលតាេ់ដង ឹ នូវវជា ិ ជ
ក្បុងសោក្ លទង់លបលពត្ ឹ ឋសៅតាមផវូវថ្នស ឈសី លេស
្ញ្ញ ើ ិ ដ ណ្ ឥៃូវសនះ សដម
ះឯងកាន់ប្ត្ងយក្មាវង ាំ ណ្ដេ់សៅសែយ ើ
នចុះេនសម ឹ ៗ សៅសែយ ើ ។
លពះរាជា កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
កាន់ប្ត្េឝិត្
ះសែយ លទង់ក្៏ ើ
ោេ់លពះោយរត្ី ដួលចុះសៅសលើថ្ផធថ្នលបងពី លុ ះលទង់បានទទួល ទក្ ឹ លបេ់លពាំលេប់លពះភស្រក្ថយូរបនឋច ិ មក្ ោយរត្សី ៃើង ស
សទប ើ លត្ៃប់បានលពះ
សែើយលទង់ពោ ិ បសរៀបរាប់ថាៈ
‹‹កាល ុ ញសាំ ឃើញ
្លិ ពក្ ឹ ស ក្៏ហាក្់ដូចជាបានសឃញ ើ លពះេមាយេមភុទនជាមាចេ់ប្ដរ 148
លបេិនសបសើ ដម ើ ស
្ិលពក្ ឹ សស
ះ េឝិត្លេស
ោវប់សៅជាមួយផងជាលបាក្ដ›› ។ លពះ ទុក្ជាសដម ើ ស
នសៅសែយ វ ុ ញន ាំ ង ើ ឹ ួន
ងត្េ ិ សរក្សតា ិ លកាបទូលលួ ងសោមលពះរាជាថាៈ ‹‹សបើ
មហារាជ
្លិ ពក្ ិ ឹ សក្ស័យជវី ត្សៅ
ញាំ ច េ់ឯងនង ឹ អាចបសលមើ ុ មា
ឱ្រលពះោងាលទង់លពះេលមានឋលពះរាជែឫទ័យត្សរៀង
សៅ›› ។ លពះរាជា លតាេ់ថាៈ ‹‹មានប្ត្សដម ើ ស
្លិ ពក្ ឹ សស
ះ អាចស្ឝើ
សេចក្ឋេ ី ុ ដល់ ួ វនោញ ឯជាត្ស្រិ េឋីភាពណ្ដនង ឹ ស្ឝបា ើ ន! គលឺ ត្ង់ ទសី
ះឯងសែយ ឹ ើ ប្ដលលពះេមភុទនជាមាចេ់ លពះោងាបានលតាេ់ដង
នូវេមាយេសមាភ្ញ្ញ ិ ដ ណ្›› ។ លពះរាជា
លគាន់ប្ត្មានលពះឱ្ងាករប្ត្ប៉ុសណ្ដ ត ះ
ត្េ ិ សរក្សតា ិ រ ាំជួលក្ឋួលសដឋក្បុងចិត្ឋ
ក្៏លពះ
សក្ើត្វបផដ ិ ិោរសៃ ី ើង
ង សទើប
នយា ើ ិ យនង ឹ បុរេស្យះមាត្ងាៈថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ ោបក្អាចស្ឝសើ ដម ស
្ិលពក្ ។ ិ ឹ សឱ្ររេ់សៃើងវញបានឬសទ?››
149
មាត្ងាបុរេ ស
លកាបទូលត្បលពះ
ះមន ិ ទ្វន់េួ ៃត្សលក្ៀមសៅសៃយ ើ
ងថាៈ
‹‹លបេិនសបសើ ឈើ
សែយ មផប្ី ត្ ិ ើ សៅមានជវី ត្េូ
បនឋច ញាំ ង ។ ើ សៃង ិ ិ បនឋួច ក្៏ ុ ន ឹ អាចស្ឝឱ្ ើ របានដូចសដម ើ វញ›› ណ្ៈស
ះ
មាត្ងាបុរេលោយប្ សោសមាះប្ដលចងព័ទន
េីមាបសណ្ឋើរ េូ លត្រាយមនឋសោះបសណ្ឋើរ សោយសេចក្ឋីពាយាម សពញបនធុក្
សាំ លោចស
ន់ក្អម ត្ពសី
្លិ ពក្ ឹ សស
ះ
សោយទក្ ឹ សោះសគាមួយ
ះមក្មួយលេបក្់ សដម ើ សឈសើ
ជាលបលក្ត្ដ ើ ។ ី ូចសដម
ពួក្រាជបុរេោបក្រក្ា បានសឃញ ើ សឈសើ
េនវក្ ិ ឹ សៃង ើ វញ មហារាជ ស មុនស
ះក្៏រេ់សៃង ិ ើ វញ
ះលូ ត្ោេ់លេេ់
ក្៏មក្លកាបទូលដល់លពះរាជាថាៈ
‹‹បពលិ ត្
្លិ ពក្ យ មន ិ ឹ សរេ់សៃង ើ វញសែ ើ ិ បានប្បវក្ោាំពកា ី ល
ះសទ›› ។
លុ ះលពះរាជា លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់នូវ លពះបីត្សិ ោមនេស សេឋចយាងសៅសដើមស លត្ង់សៅសដើមសឈសើ
ក្រប្ត្ប៉ុសណ្ដ ត ះ ក្៏មាន ្ិលពក្ ឹ ស លពះោងាទត្
ះ លទង់លតាេ់ថាៈ ‹‹រាជក្ច ិ ចឯណ្ដ ប្ដល 150
សេឋចពម ិ ភោ ិ រ នង ិ ពួក្សេឋចឯសទៀត្មន ិ ទ្វន់បានស្ឝឱ្ ើ រេសលមចសៅ សៃយ ើ រាជក្ច ិ ចសនះ
ញាំ ង ឹ ស្ឝឥ ើ ៃូវសនះ ឱ្របានចាំប្ណ្ក្ពរី យា៉ង ។ ុន
ចាំប្ណ្ក្២ យា៉ងគោ ឺ ឝី វះ? គច ឺ ាំប្ណ្ក្១ េសមាមទរឆវង
លពមទ្វាំងឱ្រស្ឝក្ ួ ើ អមយ
ោក្់សពញសៅសោយេុ គននជាត្ិ ចាំប្ណ្ក្ ១ សទៀត្
េលមាប់សលោចសដើមស
្ិលពក្ ឹ ស
។
ះ លពះរាជាលតាេ់ឱ្រស្ឝក្ ើ អមក្ដ៏លបសេើរចាំនួនមួយ
ជាវការវាន់ មាេ, ិ េុ គននវារ ី
សោយវត្ទុដ៏មានត្ថ្មវ
ញាំ ង ន ឹ សលៀងលពះោរយេងឃជាសលច ិ ើ ឱ្រោេ់ ុន
កាលថ្នរដូវសភវៀង (45) ៥ ប្ លគាស
ន់
ាំ ង ឹ ស្ឝឱ្ ើ រមានមែក្មយ ុ ញន
លបាក្់
នង ិ ប្ក្វថ្ពទូររ
សែយ ើ ឱ្រសលោចសដើស
លបោប់េិ អត្ោអងសដម ើ សឈសើ
្លិ ពក្ ឹ សស
ន់
លទង់ឱ្របាំពញសោយ ះ
ះសោយក្លមងផ្ទក
លពះោងាឱ្រស្ឝើ សោយលាំ ោត្ ិ
េុ គននជាត្ិ និងសលគឿងោបលនទ្វាំងឡាយដ៏សលចើន ។ លពះរាជា លេង់លពះវារសែ ី យ ើ
លទង់លពះភស្រេឋងយដ ៏ រេុ ី ប ិ ទនោអត្លអ
េមាទ្វននូវោដឌងាឧសបាេង សេឋចសៃើងសៅសលើស ឿនស
លពះោងា
្ិលពក្ ឹ ស
-កនុងអាយុ-វង-កឹង បញ្ចវែ៌ ប្របថាាៈ ‹‹របរុាំែងឃជាលរេើនមកលធវើកុែលអែ់ ៥ ឆ្នាំ›› ប្ត្លបើពិនិត្យលមើលតាមកាំលណ្ើត្លដើមរបែ់ពាកយ បញ្ចវែ៌ គួរនឹងប្របថាាៈ ‹‹អែ់កាលក្នរដូវលភលៀង ៥ ប្ម›› លៅថា លធវើបញ្ចវែ៌ ។ 45
151
ស
ះ ពចា ួ េួ ងថាៈ ិ រណ្ដសមល ើ លគប់ទេ ិ ទ្វាំង ៤ សែយ ើ លតាេ់បង
‹‹ឱ្លពះោរយេងឃទ្វាំ ងឡាយដ៏សលចន ិ ើ េមាយេមភុទនមាចេ់
័ សោក្ជាោវក្ថ្នលពះ
សោក្លបត្ប ិ ត្ឋសិ ដើមផច ី ាំសរននូ ើ វការ
សោក្ជាោបក្ផ្ទឋច់បង់នូវចាំណ្ងថ្នត្ណ្ដ ា
យល់លត្ូវ
បានសោយឫេថ្ន
ក្ុេលរបេ់សោក្ ប្ដលសក្ើត្លពមសោយេមា្ិ សោក្ជាោបក្ មានគុណ្្ម៌ គួរពួក្មនុេស ពួក្សទវតា នង ិ ពួក្ោេុ រសគារព េូ មឱ្រពួក្សោក្ទ្វាំងោេ់ស
ះ នម ិ នឋមក្ជួបនង ឹ ុ ញាំ សោយសមតាឋ
ចត្ ិ ឋរបេ់ដល់ ុ ញាំ េូ មឱ្រលពះក្រុណ្ដទ្វាំងោេ់ស នម ិ នឋរបេ់ ុ ញ›ាំ ›
ពួក្សោក្ទ្វាំងោេ់
ុ ញាំ
ះ លពមទទួលនូវ
ប្ដលជាោបក្សោយនូវបត្ ី ក្ ិ ុ បង្ាន
(្ន) នង ជា ិ េមាបត្ឋិ មានលបាជាញចក្ាុសក្ត្ ើ សៃង ើ លពមសែយ ើ
ោងាថ្នលពះោរយេងឃ ប្ដលបានេសលមចនូវលពះោមត្មហានិ ឝ ន ិ សោក្ជាក្ុលបុលត្ដ៏ពត្ ឹ ិ ឥត្បុគាលណ្ដសលបៀបផធម
ជាោបក្បាន
ទទួលរក្ាទុក្នូវលពះ្ម៌ ជាមត្៌ក្របេ់លពះេុ គត្ េូ មឱ្រលពះ
152
ក្រុណ្ដទ្វាំងោេ់ោងាស សមតាឋចត្ ិ ឋ ›› ។
ះ លពមទទួលនូវការនម ិ នឋរបេ់ ុ ញាំ សោយ
‹‹ពួក្សោក្ប្ដលគង់ក្ុ ងប្ដនក្េយ ប ី រៈ ជាោបក្រួចផុត្ចាក្ភ័យ
ោនឋរាយទ្វាំងយប់ទ្វង ាំ ថ្ងៃ
លពមទ្វាំងសោក្ជាោបក្លបលពត្ ឹ ឋសៅក្បុង
័ ិងថ្លពសរវត្ៈ េូ មនិមនឋមក្ផង សោយសមតាឋចិត្ឋរបេ់ ថ្លពមហាវនន សោក្ េូ មឱ្រលពះក្រុណ្ដទ្វាំងោេ់ស របេ់ ុ ញ›ាំ ›
ះ លពមទទួលនូវការនម ិ នឋ
‹‹ពួក្សោក្ប្ដលគង់សៅោទនទម ី ន ិ រាបសេយើ សទៀបមាត្់លេះ
ដ៏្ាំស្យះោនវត្បឋ
សលជាះលជលងភបាំ នង ិ ប្ដលគង់សៅ
នង ិ ពួក្សោក្ប្ដលគង់សៅ
មាត្់ទសនវ
គុហាស្យះសេរេក្ៈ លពមទ្វាំងពួក្សោក្ ី
ភបគ ាំ ននមាទនៈ េូ មនម ិ នឋមក្សោយសមតាឋចត្ ិ ឋរបេ់
សោក្ េូ មឱ្រលពះក្រុណ្ដទ្វាំងោេ់ស របេ់ ុ ញ›ាំ › ។
ះ លពមទទួលនូវការនិមនឋ
កាលលពះរាជាបានោ្ិោឌនយា៉ងសនះសែើយ
ពួក្លពះសងរៈ
ទ្វាំងសនះ ក្៏នម ិ នឋមក្ោាំពទ ី េ ិ ទ្វាំង ៤ ចាំនួនបប្ី េនោងា ។ មួយ 153
ប្េនោងាជាលពះោរែនឋ
ពរី ប្េនោងាជាលពះសលោតាបនប
េក្ឫទ្វគាមន ិ (េក្ទ្វគាម)ី នង ិ លពះោ ទ្វាំងពួក្មនុេសជាោមញ្ដ បុងុជជន
គាមន ិ (ោ
លពះ
គាម)ី មាន
នង ិ ពួក្ជនោបក្មានចត្ ិ ឋដ៏
បរេុ ិ ទន ក្៏មក្ោងាុយលបជុាំគាប សៅេល់ប្ត្ក្ប្នវងមួយេលមាប់លពះ មហាសងរ
ជាក្ប្នវងទាំសនរ
ោងាុយសៃយ ើ ។
មន ិ មានោបក្ណ្ដមួយហា៊នចូលសៅ
លពះរាជា លតាេ់េួរលពះយេសត្ទរថាៈ ‹‹សល
ទុក្ទសី េ
េនៈសនះឱ្រសៅទាំសនរ? ››
លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ
ោងាសទៀត្ លត្ូវសោក្ោងាស
ះសែត្ុោបា ឝី នជា
‹‹នង ឹ មានលពះមហាសងរមួយ
ះគង់សៅលត្ង់ទសី េ
េនៈសនះ›› ។
លពះរាជាលតាេ់េួរសទៀត្ថាៈ ‹‹លពះមហាសងរមួយោងាស
ះ ្ាំ
ជាងសោក្មាចេ់ឬ?›› លពះរាជាថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹ក្បុងកាលមុន លពះពុទនជាមាចេ់លទង់លបកាេថាៈ ពយក្ោបក្ប្ដលបនវឺេីែ លពះសងរោងាស
ទ (ស
‹‹ភក្ ិ ុ ាប្ដលចមផងសលើេជាង
ះ) ស្យះបិសណ្ដ ឍ លភារទ្វឝជៈ
ះ សោក្ចាេ់ជាងអាតាយភាព›› ។ 154
កាលលពះរាជា លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រសនះសែយ ក្៏លពសឺ រាម ើ
លពប្ឺ េផក្ខ្ញក្សៃង ដូចជាសឈក្ ើ ើ ទមភៈ (ក្ធមភ) ប្ដលក្ាំពុងមាន
ផ្ទករក្េា ី ុ ះោាយ លទង់លពះបនធូលសទៀត្ថាៈ ‹‹សោក្ប្ដលបានទ្វន់ បានសឃញ ើ លពះត្ថាគត្មានសលចន ើ ោងាឬ?›› ។ លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ
បសិ ណ្ដ ឍ លភារទ្វឝជៈមួយលពះោងាស
‹‹មានប្ត្លពះោរែនឋលពះ
ះ ប្ដលបានទ្វន់ បានសឃញ ើ
លពះពុទនកាលលពះោងាប្ដលលទង់លពះជនយសៅ ក្បុងសោក្សនះ›› ។ លពះរាជា
លតាេ់េួរថាៈ
ផងបានឬសទ?›› លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ សោក្ោងាស សនះ›› ។
ះ
ម
‹‹ ុ ញន ាំ ង ឹ សឃញ ើ លពះោរែនឋស
ះ
‹‹លពះោងាគង់នង ឹ បានសឃញ ើ
នង ឹ នម ិ នឋមក្ជួបនង ឹ មហារាជ
ក្បុងកាលឥៃូវ
លពះរាជាលតាេ់សោយលពះរាជែឫទ័យថាៈ ‹‹ ួ ន វ ុ ញន ាំ ង ឹ បាន
េសលមចលបសយាជន៍ដ្ ៏ ាំទូោសែើយ
លបេិនសបើ ុ បា ញាំ នសឃើញលពះ
សងរៈបិសណ្ដ ឍ លជាបឋមក្បុងកាលឥៃូវសនះ 155
សល
ះសែត្ុប្ត្សមតាឋ
ចត្ ាំ ង›› ។ ិ ឋរបេ់សោក្ដល់ ុ ញផ
ណ្ៈស
ះ លពះរាជាលបណ្មរលពះ
ែេឋរង់ចាាំ លបង ឹ ទត្េមវង ឹ សឆ្ភះសៅឯអាកាេសវហាេ៍ លុ ះលពះ ទេស
ការលពះសងរៈបសិ ណ្ដ ឍ ល ប្ដលគួរ
ដូចជាោងាថ្នោឌណចស្រនធ
សែយ ើ លបប្ែលគាបនង ឹ រាជែងស មានលពះោរែនឋជាសលចន ើ សចាមសរាមជាបរវារ ិ សោក្និមនឋចុះមក្ក្បុងទីស សេ
េនៈជាខ្ងមុ លពះយេសត្ទរ
ន់ោងា
ះ ចូលសៅគង់សលើ
ក្៏ពួក្លពះសងរៈទ្វាំងបប្ី េន
ប្ដលគង់សៅសលត្ៀបលតា សលកាក្សៃង ើ លពមគាបទ្វាំងោេ់ ស្ឝសើ េចក្ឋី សគារពចាំស ទេស េសល
ះលពះមហាសងរោងាស
ះ ។ លពះមហាក្សលត្យ ៍ នលទង់ ិ បា
ការលពះបសិ ណ្ដ ឍ លសត្ទរោងាស
ង
មានចសិ ញ្ច ើ មដ៍លកាេ់
េុ ភលក្ាណ្ៈ
ះ
សោក្លពះសក្េដ៏
មានលពះកាយដ៏លបោប់សោយ
នង ិ ោនុពរញ្ជ នៈទ្វាំងឡាយ
ជារបេ់ថ្នលពះ
លបសត្រពុទន (បសចចក្ពុទន) ក្៏លពះរាជាលុ ត្លពះជានុចុះផ្ទធល់នង ឹ ប្ផន
ដី សលើក្ក្ាំបង់ោញ្ជ លីថាឝយបងាាំលបក្បសោយោងាលបាាំ លទង់ឱ្នជប់ លពះបាទលពះសងរសែ ់ ើយសងើបសៃើង លពះោងាបញ្ឈរលពះជានុ សែើយ លតាេ់នូវគាថាសនះថាៈ
156
‹‹ឱ្លពះសងរៈ! ទុក្ជាលពះត្ថាគត្លពះោងាស ែួេសៅសែយ ើ
ះចូលលពះនិ ឝ ន
គង់បានេសោក្មាចេ់ប្ដលមានលពះជនយសៅជា
ជាំនួេេបងលពះោងា ។ សោយសេចក្ឋសី មតាឋរបេ់សោក្មាចេ់ដល់
ាំ ង ើ ផ ី ុ ញន ឹ បានោេ់សត្ឿន ុ ញាំ េូ មសោក្មាចេ់ឱ្រទ្វននូវឱ្វាទ សដម
គាំនិត្មារយាទ ុ សញាំ ៅតាមឱ្វាទស
ះ(46) ›› ។
កាលលទង់េូលត្គាថាសនះចប់សែយ ើ
លពះរាជាសេឋចេួ រលពះ
សងរៈថាៈ‹‹សោក្មាចេ់បានទ្វន់បានសឃញ ើ លពះត្ថាគត្ប្មនឬ?›។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ ‹‹បពលិ ត្មហារាជ អាតាយភាព
បានសឃញ ើ លពះត្ថាគត្លពះោងាស ដូចជាដុាំថ្នមាេឆអិន
ះ មានលពះឆវវណ្ ី ត ដ៏ពណ្តរាយ
លពះភស្រក្ឋលពះោងាដូជាលពះចស្រនធដស៏ ពញវង់
លពះកាយលពះោងាលបោប់សោយលក្ាណ្ៈទ្វាំង ៣២ លពះេូ រសេៀង លពះោងា ្ៃនស់ លៅមុត្សែើយពសី រាះោោចររ (ហាក្់ដូចជាេាំ សៃង) ថ្នលពែយ លពះមហាក្រុណ្ដលពះោងាមានគុហាជាទសី េ
46
-កាលរពោះបាទអលសាករួបនឹងរពោះលងរាៈឧបគុបដល
ោះ ក៏ែូរត្គ្នថាលនោះប្ដរ ។
157
េនៈ›› ។
លពះរាជា លតាេ់េួរសទៀត្ថាៈ ‹‹សោក្មាចេ់បានសឃញ ើ លពះ
មហាមុនី សៅលត្ង់ណ្ដ វះ? ›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ
‹‹កាលប្ដលលពះេមភុទនជា
មាចេ់ លពះោងាអាលេ័យសៅជាមួយនង ាំ លបាាំរយោងា ឹ ពួក្ោរែនឋទ្វង ក្បុងទេ ី លមាប់សៅេាំ ចត្ក្បុងគម ិ ារដូវ អាតាយភាពក្៏សៅទសី
ះប្ដរ
ជិត្លក្ុងរាជលគឹះស
ះ
អាតាយភាពបានទ្វាំងចញ្ ិ ិ ច ឹ មជវី ត្សោយ
ោភៈ នង ិ េកាករៈថ្នបុញ្ដសក្ាត្ឋស
ះផង›› ។
‹‹កាលលពះោងាគង់សៅក្បុងនគរោវត្ទី
យមក្បាដហា ិ ររដ៏្ាំេសមផម ើ ោោចររ
លពះោងាបានេាំ ប្ដង
សដម ើ ផផ្ទ ី ច ញ់ ផ្ទចលពួក្ត្រិ ទយ
លទង់នម ាំ ឡាយ ដ៏សងកើងរុងសរឿង មុ គួរោោចររសពក្ ិ យត្ ិ ជាលពះពុទនទ្វង សែយ ើ លពះោងាប្បវងសោយឫទនិ
ឱ្របានសឃញ ើ ជាក្់ចាេ់នង ឹ ប្ភបក្
លគប់ៗ គាប លពះរេយីភសវឺ ផវក្សឆឝៀលឆ្ឝត្់សៃើងសៅអាកាេ ចាាំងរែូត្ ដល់សៅោទនលពែយស្យះោក្នដ ិ ឌ សពលសនះ អាតាយភាពក្៏សៅក្បុង ទីស
ះប្ដរ›› ។
158
‹‹ក្បុងកាខ្ងសលកាយ
សៅោទនតាវត្ឋង ិ ស
ថ្នកាេប្មឋង្ម៌សលបាេលពះពុទនមាតា
លពះពុទនសេឋចយាងចុះមក្
ប្ែែមោមលពះោងា អាតាយភាពក្៏សៅក្បុងទសី ‹‹កាលលពះោងា
ះប្ដរ›› ។
ងភក្ ត ិ ុ ានសី ្យះឧបផលវណ្ដ
នម ិ យត្ ិ ស្ឝជា ើ សេឋចចលក្ពត្ឋិ ថាឝយបងាាំសទៀបលពះពុទនស ‹‹កាលប្ដល លពះេមាយេមភុទនសៅ ះ
ះ អាតាយភាពក្៏សៅក្បុងទសី
ងេុ មាគធ្លក្បុងលក្ុងបូណ្៌វចនៈ
-ធមែបទអដឋកថាាៈ ‹‹
ងេូឡ្ែុភទទជាធីតាក្នអ
មក្
ះប្ដរ›› ។ បាននម ិ នឋ បាន
រែូត្សៅដល់លក្ុងបូណ្៌ចវនៈ
វ យ ភាពឯង ួ នអាតា
បានទ្វាំងេាំ ប្ដងឫទនិបាដិហាររ
ភបរាំ ត្នបព៌ត្
ចូលសៅក្បុងលក្ុងបូណ្៌វចនៈស ល
ន់គត្់
ក្៏ពួក្លពះោរែនឋទ្វង ាំ លបាាំរយោងា
ោងាុយសៅក្បុងរត្នគុហា
47
េាំ ប្ដងបាដហា ិ ររ
មានលពះរាជបុលតាមួយ
េាំ ប្ដងឫទនបា ិ ររលគប់ៗោងា ិ ដហា សពលស
ះប្ដរ›› ។
សេឋចយាងដល់មាត្់ទ្វឝរនគរេងកេស
អាតាយភាពក្៏សៅក្បុងទីស ‹‹កាល
មានពួក្សទវតា
សែយ ើ អាតាយភាពក្៏បាន
ះ (47) ប្ដរ›› ។
ងបិណ្ិឌ កលែដឋី ប្ដលបានសាវមីលៅលៅឧគគនគរ បានរ ាំលឹកពុទគ ធ ុណ្
ើយចាប់ផ្កកមលិោះ ៨ កាដប់ អធិដាឋនឱ្យលៅនិមនដរពោះែោែែមពុទធមកទទួលភត្ដ រពោះអងគបានរជាប
159
កាលប្ដលលពះពុទនចូលសៅក្បុងលក្ុងរាជលគះឹ
សេឋចយាងសៅបណ្ ិ ឍ បាត្ ដល់លពះោងាស សពលស
ះ
លគាស
ះ
លពះោងាក្ាំពុង
ាំ ី មហារាជបានថាឝយដុដ
ះ រា្គុបឋៈបានលបណ្មរថ្ដមួយ ោនុសមាទ
លពះពុទនបានពាក្រឱ្រមហារាជ
ផង
អាតាយភាពក្៏បាន
សឃើញប្ដរ››។
លពះមហាក្សលតា្រា ិ ជ លតាេ់េួរមឋងសទៀត្ថាៈ ‹‹ឱ្លពះសងរៈ!
សោក្មាចេ់គង់សៅឯណ្ដ ោមាញ់ មញ ិ សនះ? ›› ។ លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ
‹‹ថាឝយលពះពរមហារាជ!
អាតាយភាពសៅសលើភគ បាំ ននមាទនបព៌ត្›› ។
លពះរាជាលតាេ់េួរថាៈ ‹‹មានភក្ ច េ់បុ៉ យ ន ិ ុ ាជាបរវារសោក្មា ិ
ោងា? ›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះពរត្បថាៈ ‹‹ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងោេ់៦មុន ឺ មហារាជ!
សពលលយសែយ ើ ! សមវះ៉ ?
សល
ះសែត្ុោឝី
បានជាលទង់េួរអាតាយភាពសលចន ើ
លយមសពលប្ដលនឹងលពះរាជទ្វនភត្ឋ
ក៏និមនដមកជាមួយនឹងរពោះអរ បានចាត្់ប្េងលធវើទនរ
ដល់លពះភក្ ិ ុ ាេងឃ
នដទាំងរបាាំរយ លដាយឥទធិបាដិហារយ ជាែិរ ីដ៏របលែើរអសាចរយ ពួកអនកនគរល
ូត្អែ់ ៧ ក្ងង ។
160
ោះោនលែេកដីររោះថាល
សែយ ើ
លុ ះកាលជាខ្ងសលកាយថ្នភត្ឋ
សរឿងរា៉ វ អាតាយភាពថាឝយលពះោងាសទៀត្›› ។ លពះរាជាលតាេ់ថាៈ ‹‹ឱ្លពះសងរៈ!
អាតាយភាពនង ឹ ដាំណ្ដល ឹ លបលពត្ ឹ ឋតាម ុ លញាំ បាថាបនង
ដាំបូ យ នសោក្មាចេ់សែយ ប៉ុប្នឋគន ាំ ត្ ើ ើ ិ របេ់ ុ ញាំ ប្ដលបានផឋួចសផឋម ាំ ូង ចាំស ះលត្ង់សៅលពះពុទនជាមាចេ់ សៃើងកាលជាន់ដប ញាំ ូ ម ុេ សលោចស
្លិ ពក្ ឹ សេិន
សែយ ើ ត្សៅ
ញាំ ង ឹ លបសគនភត្ឋដល់លពះ ុន ភក្ ិ ុ ាេងឃ ។ លពះបរមក្សលត្យ ិ ល៍ ទង់លតាេ់សៅេវម៌ លិ ត្ ជាោបក្ចាត្់ ប្ចងក្បុងការបរចា ញាំ ូជាលទពរ ិ ច គទ្វន សែយ ើ មានលពះរាជឱ្ងាករថាៈ ុ ប ាំ ង មួយប្េនដៃ ាំ ង ើ ស ្លិ ពក្ ឹ មាេដល់លពះេងឃ ុ ញន ឹ សលោចសដម ឹ ស សោយទក្ ាំ មួយ ឹ េុ គននជាត្ិ នង ិ ក្អមដ៏មានត្ថ្មវទ្វង
ន់ ។ ោបក្
ទ្វាំងឡាយចូរវាយរគាាំងលបកាេលបាប់ស្យះ ុ ញថា ាំ ជាទ្វនបត្ី ប្ដលជាោបក្ស្ឝើទ្វនដល់លបជុាំេងឃដ៏សលចើន ោេ់កាលថ្នរដូវសភវៀង ៥ ប្ (48) ។
48
-លមើលទាំព័រ៧១ លលមលយាង៤៥ ។
161
លគាស ោឋាំ
ះ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ សលកាក្ឈរសៃង ើ សៅទខ្ ី ង
លពះមហាក្សលត្យ ិ ស៍ ៅសេៃៀមពុលាំ េដី
លគាន់ប្ត្សលើក្លមាម
លពះែេឋពរី សៃង ញាំ ង ើ ប្ដលេាំ គាល់ថាៈ ‹‹ ុ ន ឹ បូជាសទឝគុណ្›› សែត្ុ ស
ះ ពួក្ជនទ្វាំងោេ់
លទង់លពះេលមួលប្ដរ
គា ាំ ប សេើចគក្ ទ្វាំងលពះរាជាក្៏ ឹ ក្ងសៃង ើ
សែើយលពះោងាលតាេ់េួររា្គុបឋសេ
ថា ‹‹ោបក្ណ្ដហា៊នស្ឝោ ឝី ូសចាបះ?››។ ើ ដ រា្គុបឋសេ
សលបាេ
បត្ី
លកាបទូលថាៈ
ក្បុងពួក្មនុេសជាសលចន ើ
ន់សនះ
បត្ី
‹‹េូ មលទង់លពះសមតាឋ មានមនុេសជាចាំនួន
សលចន ើ ប្ដលជាោបក្ចង់បានស្ឝប ើ ុណ្រក្ុលេសោយថ្លក្ប្លង›› ។
លពះរាជា លតាេ់បប្នទមសទៀត្ថាៈ ‹‹ោញនង ឹ បូជាលទពរបប្ី េន
ដាំៃង ើ ស ឹ មាេដល់លពះេងឃ ោញនង ឹ សលោចសដម ទឹក្េុ គននជាត្ិ នង ិ ក្អមទ្វាំងបី ណ្ៈស
ះ លពះក្ុ
សៃើងមឋងសទៀត្ ។
្លិ ពក្ ឹ ស សោយ
ន់េុទនេឹងមានត្ថ្មវ›› ។
លរាជឱ្រេ សលើក្លមាមលពះែេឋ ៤
162
លពះរាជាលតាេ់េួររា្គុបឋសេ វាចង់ត្តាាំងនង ឹ ោញ?›› ។ រា្គុបឋសេ
បត្ល ់ ុះ ី ុ ត្ជងាងច
បត្ថា ី ៈ ‹‹ោបក្ណ្ដែបង ឹ ែប៎! សែយ ើ លកាបបងាាំទូលថាៈ
‹‹េូ មសត្ជៈ! នរណ្ដសៃយ ហា៊នត្តាាំងនង ើ ឹ លពះនរស្រនធ ិ សនះ! មាន លពះក្ុ
លៈជារាជឱ្រេ សែើយជាក្ុមារត្ូច ប្ដលប្ត្ងលក្ោល
សលងជាមួយនង ឹ លពះរាជបតា ិ ›› ។
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ ទត្េមវង ឹ សឆ្ភះសៅខ្ងោឋាំ លពះោងាបាន
ទេស
លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ សែយ ើ សទប ើ លតាេ់នង ឹ លពះមហាសងរ
ថាៈ ‹‹ ុ េ ញាំ ូ មឧទធេ ាំ រត្នវត្ទុ (49) របេ់ ុ ញ,ាំ បាទបរចារ ង ិ ឃ្លវង ិ កាទ្វាំ ិ ោេ់របេ់ ុ ញ,ាំ ពួក្មុ មស្រនឋរី បេ់ ុ ញាំ លពមទ្វាំង ួ វន ុ ញាំ ក្ូន ុ សញាំ ្យះ ក្ុ
លៈ នង ិ មនុេសដថ្ទសទៀត្ បូជាវត្ទុទ្វាំងោេ់សនះសៅលពះភក្ ិ ុា
េងឃ
។
ុ លញាំ បាថាបចង់ឱ្រសគលបកាេ មរបេ់ ុ ញាំ ឱ្របានជាក្់ ាំ ងឃដ៏សលចន ចាេ់ថាជាោបក្បរចា ោេ់កាលថ្ន ិ ច គទ្វនដល់លបជុេ ើ រដូវសភវៀង ៥ ប្ ›› ។
49
-កនុងទិវាវទននិងអាយុ-វង-កឹង លែដេរកាឃ្លង ាំ រនត្វត្ថុទុក ។
163
កាលលទង់បរចា ិ ច គទ្វនរួចសលេចសែយ ើ
ក្៏ពួក្ភក្ ិ ុ ាេងឃ
ោនុសមាទ
ថាឝយលពះពរ
ោនុសមាទ
ពរសនះ សេឋចសលបាេឱ្រក្ោងក្ាំប្ពងក្បុងទេ ិ ទ្វាំង៤
ថ្នស
្លិ ពក្ ឹ ស
សែយ ើ សេឋចយាងសៅសលើស ឿនស
លទង់យក្ក្អមទ្វាំង ៤ ោងាសលោចសដម ើ ស
លុ ះលពះោងាទទួលសលត្ក្ោរនង ិ ្លិ ពក្ ឹ សស
ះ
ន់ដមា ៏ នត្ថ្មវ សពញសោយេុ គននវារ ី លពះ
្លិ ពក្ ឹ សស
លបសគនភត្ឋដល់ភក្ ិ ុ ាេងឃ ។
ះ លុ ះលទង់សលោចរួចសែយ សទប ើ ើ
លពះយេសត្ទរថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹ឱ្លពះរាជា! លពះោងាបានជួប
នង ួ ដ៏ឧត្ឋមបាំផុត្ េូ មលទង់ក្ុាំលពួយលពះរាជែឫទ័យ ឹ បុញ្ដសក្ាត្ឋមយ ថានឹងបានទទួលលពះក្ត្ ឋិ េដថ្ទសផសងសៅសទៀត្សៃយ ិ យ ើ ›› ។ លពះរាជា សេឋចោងាាេសភាជ
រែូត្ដល់ពួក្ោមសណ្រត្ូចៗ ។
ហារសោយផ្ទធល់ ួ វនលពះោងា
លគាមួយ មានោមសណ្រពរី រូប ជាមលិ ត្េាំ ឡាញធ្លវប់សគារព
ដល់គាបនង ិ គាប ោមសណ្រមួយរូបចាប់លទ្វបលបសគនសៅោមសណ្រ មួយ
សែយ ើ ោមសណ្រស
ះ
164
លបសគនលទ្វបលត្ៃប់មក្វញ ិ
ដប្ដល ។ ោមសណ្រមួយរូប លបសគននាំភង ឹ សៅោមសណ្រមួយ សែយ ើ ោមសណ្រមួយស ោមសណ្រមួយរូប ោមសណ្រស
ះ
ះ
លបសគននាំភង ិ ឹ មក្វញដប្ដល
ាំ លបសគនដណ្ដ ប់សៅោមសណ្រមួយ
ាំ ក្៏លបសគនដណ្ដ ប់មក្ឱ្រវញដប្ដល ិ
។
សែយ ើ
ឱ្រគាបសៅ
វញសៅមក្យា ៉ ងសនះ លពះមហាក្សលតា្ិរាជទត្សឃើញ សទើបសេឋច ិ
លទង់លពះេលមួលសោយលពះត្លមះិ ថាៈ ‹‹ោមសណ្រទ្វាំងនុះ៎ សលង សៅវញសៅមក្ដូ ចជាទ្វរក្›› ិ
។
លុ ះលទង់ោងាាេសភាជ
ហារ
រែូត្សៅដល់មុ លពះសងរៈៗ ក្៏បានថាឝយលពះពរេួ រថាៈ ‹‹ឱ្លពះ រាជា! កាលសបលើ ពះោងាទត្សឃញ ិ យ លទង់ ើ វត្ទុណ្ដមួយផុត្ចក្ាុវេ័ នង ឹ មន ិ បាននក្ ឹ និ ធ ក្បុងលពះរាជែឫទ័យសទឬ?›› ។ លពះរាជាលតាេ់ត្បថាៈ
‹‹សទ
សោក្មាចេ់
ប្ត្សពលសនះ
ឹ ប្ភបក្ជា ោមសណ្រពរី រូបនុះ៎ ក្ាំពុងសលងដូចជា ុ សញាំ ឃើញចាេ់នង
ទ្វរក្ត្ូចៗ›› ។
165
លពះសងរៈថាឝយលពះពរថាៈ សៃយ ើ
‹‹បពលិ ត្មហារាជ!
ោមសណ្រទ្វាំងពរី រូបនុះ៎
នូវទក្ ឹ ោលមត្ ឹ មហានិ ឝ នសែយ ើ ›› ។ លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
ក្ុាំសេឋចនិ ធ
ជាលពះោរែនឋបានសលក្បផក្ ឹ
លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់សងរវាចាស
ះសែយ ើ
លពះរាជែឫទ័យសពញសៅ សោយសេចក្ឋីរក្រាយ សទើបលទង់លពះ ី ដលមះិ ថាៈ
‹‹អាតាយោញនង ៉ ឌដល់លពះ ឹ លបសគនេាំ ពត្់មានោច់មដ
េងឃឱ្របានលគប់រប ូ ទ្វាំងោេ់ ›› ។ ណ្ៈស
ះ
ោមសណ្រទ្វាំងពរី រូបដឹងលពះរាជត្លមះិ ដូសចាបះ
សទប ើ លបក្ ឹ ាគាបថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ សយង ើ គួរនង ឹ ស្ឝឱ្ ើ រលពះរាជាលទង់មាន លពះរាជេទ្វន លពមទ្វាំងសេចក្ឋសី គារពសទឝគុណ្សៃង ើ សទៀត្›› ។ លគាស
ះ ោមសណ្រទ្វាំងពរី រូបស
ះ ោមសណ្រមួយរូប លបុង
សលបៀបេបូក្េលមាប់លជលក្់ មួយរូបសទៀត្ មក្ក្បុងទសី
ះ។
166
យ ាំ ក្នូវសលគឿងលជលក្់
លពះរាជាលទង់ទត្សឃញ ើ ដូសចាបះ
ោមសណ្រទ្វាំងពរី រូបថាៈ ‹‹សោក្មាចេ់ សមវះ៉ ? ›› ។
ោមសណ្រថាឝយលពះពរថាៈ ‹‹សល សនះ
សទប ើ មានលពះបនធូលនង ឹ គា ាំ ប ស្ឝោ ឝី បង ើ ែ ឹ ញាប់ថ្ដ
ះប្ត្អាតាយភាពទ្វាំងពរី រូប
សទប ើ លពះោងាមានលពះរាជបាំណ្ងនឹងលពះរាជទ្វនេាំ ពត្់មាន
ោច់មដ ៉ ឌ ដល់លពះភក្ ិ ុ ាេងឃទួសៅ លគាស
ះ អាតាយភាពទ្វាំងពរី រូប
លបុងសលបៀបសលគឿងលជលក្់សលត្ៀមទុក្ឱ្រសែយ ើ េាំ ពត្់ទ្វង ាំ ស
ះ›› ។
លគាលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
ះសែយ ើ
សដម ើ ផន ី ង ឹ លជលក្់
លពះរាជាសេឋចលទង់
លពះចិ ឋ ថាៈ ‹‹ោមសណ្រទ្វាំងពរី រូបសនះ ដង ឹ នូវគាំនត្ ិ របេ់ោញ›› សែយ វង ាំ សៃង ើ សេឋចលទង់សោមនេសរងរ ឹ ត្ប្ត្ខ្ ឹ ើ សទៀត្ សទប ើ លពះោងា ថាឝយបងាាំផ្ទធល់នង ឹ ប្ផនដី សោយបញ្ច ងាលបត្ោ ិ ឌ ន សគារពចាំស
ះ
លពះបាទោមសណ្រទ្វាំងពរី រូបស
ះ សេឋចសងប ើ សៃង ើ លបណ្មរលពះ
សេចក្ឋច ្ាំទូោយ ី ាំសរនផលដ៏ ើ
សោយបានជួបនង ឹ បុញ្ដសក្ាត្ឋយា៉ង
ែេឋលតាេ់ថាៈ ‹‹ពួក្ញាត្ម ិ លិ ត្នឹងពួក្ពលជាបរវាររបេ ិ ុ ញាំ បាន
167
លបសេើរបាំផុត្សនះ, ឥៃូវសនះ បានទ្វាំងោេ់ស ទ្វាំងពរី រូបស
ញាំ ង ញាំ ចនង ឹ បរចា ិ ច គវត្ទុប្ដល ុ អា ឹ បូជា ុន
ះ›› ។ លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ លតាេ់នង ឹ ោមសណ្រ
ះថាៈ
‹‹សល
ះសោយោរគុណ្ដនុភាពសោក្មាចេ់
សទប ាំ នបូជាថ្លត្ចវី រ ដល់ភក្ ូ ទួសៅ›› ។ ើ ុ ញបា ិ ុ ាលពះេងឃលគប់រប ត្ពសី
ះមក្ លពះបាទោសោក្ បានស្ឝើនូវបញ្ច វេ៌បសងាយ ើ
លពះោងាបានលពះរាជទ្វនលទពរមួយប្េនដាំៃង ឹ មាេ, ធ្លនរី បេ់លពះោងា, ពួក្បាទបរចារ ពួក្សេ ិ កា, ិ លពះោងា
លពះរាជឱ្រេលពះ
ដល់លពះេងឃ វញ ិ ។
មក្ុ
លៈ
បត្ី
លពះរាជវ ួ នរបេ់
និងវត្ទុឯសទៀត្ជាសលចើន
សែយ ើ សេឋចយាងលត្ៃប់សៅរាជនសិ វេន៍លពះោងា
ខ្ងសលកាយមក្ ប្ដលលពះបាទោសោក្ទលទង់មានលពះរាជា
េទ្វនលជះថាវនង ឹ ស្ឝើសេចក្ឋសី គារព ស ស
(ចាំស
ះលពះ្ម៌របេ់លពះពុទន
ះមក្) លទង់បានោងលពះេឋូប ៨៤.០០០ នង ិ ស្ឝក្ ើ ច ិ ចបញ្ច វេ៌
ះ ក្៏ពួក្ោបក្លេុក្នង ិ ោបក្នគរសពញទ្វាំងេលក្ជមភូទឝប ី
មានលបោទេទ្វនលជះថាវ ក្បុងលពះពុទនលពះ្ម៌សៃើង ។ 168
គា ាំ ប
អវទានននព្ពះអនុជរបស់ព្ពះបាទអរោក លពះោនុជរបេ់លពះបាទោសោក្ លពះ ោបក្មានេទ្វនសជឿក្បុង្ម៌វន័ ិ យរបេ់ពួក្ត្រិ យ ិទ ពួក្ត្រិ យស ិទ
ះ ប្ត្ងប្ត្ត្យះត្ះិ សដៀលលពះ្ម៌ ជា
របេ់លពះពុទន ោក្របុត្យ ឋិ ៍
លពះោនុជចូលចិត្ឋសជឿថាៈ
ះ
លពះបាទោសោក្
‹‹ដូចសមឋចបានជាោបក្ដង ឹ បាន យា៉ងស លពះោនុជលកាបទូលថាៈ ‹‹សល
ទ្វាំងស
សគារពរាបអានប្ត្ ក្រសលបៀនលបសៅ ‹‹ពួក្េមណ្ៈជា
ប្ដលសចញបួេសែយ ើ បានោមត្មហានិ ឝ នស
េូ មផប្ី ត្មាបក្់ក្គា ៏ យ នផង›› ។ លគាស
50 មវត្សោក្( ) ជា ី
ះ
លតាេ់នង ី ឹ វត្សោក្ថាៈ
ះ?›› ។
ះពួក្េមណ្ៈជាោក្របុលត្
ះ សោក្សវៀរចាក្សេចក្ឋលី បត្ប ៏ ាំ បាក្ សែយ ិ ត្ឋដ ិ ល ើ ប្េឝងរក្
ប្ត្សេចក្ឋីេុ េលមានឋ›› ។
-េាប់លដើមដាក់តាមពាកយេិនថាាៈ ែគលតា អនកប្របថា ែុមទគគ? លបើតាមប្បបលនោះរករបាកដមិនបាន ប្ត្ប្ដលមាាំុដាក់ថា លែេកដីវ ីត្លសាកល ោះ លដាយអាងខាងលដើមថាាៈ រពោះោតារបែ់លោក ោនរពោះររបុរត្មួយលទៀត្ល្ែោះវ ីត្លសាក ។ កនុងេាប់អាយុ50
វង-កឹង និងទីវាវទនក៏ថា វ ីត្លោកប្ដរ ល
ត្ុល
ោះ វ ីត្លោកលទើបរត្ូវជាង, លបើែាំឡ្ឹងយកលែេកដីជារបោណ្ ល
លរពាោះែុមទគគ ប្របថាឱ្យែុម ឯ វ ីត្លសាល (គឺថាបានែុមដូេគ្នន) ។
169
ើញជាមិនប្បលកគ្ននលទ
លពះមហាក្សលត្យ ជថាៈ ‹‹ចូរ ី ិ ៍ លតាេ់នង ឹ វត្សោក្ជាលពះោនុ
ោបក្បទ ិ ក្ុាំសជឿវត្ទុប្ដលសគមន ិ ទុក្ឱ្រជត្ ិ គួរសជឿដូសចាបះសៃយ ើ សែយ ើ ក្ុាំត្យះត្ះិ សដៀលដល់ោបក្មានេទ្វនលអឱ្រសោះ លត្ូវប្ត្ោបក្មានេទ្វន
ដ៏សលៅទូោយ សជឿក្បុងលពះពុទនក្ុ បងលពះ្ម៌នង ិ លពះេងឃសៃង ើ ›› ។ ក្បុង ណ្ៈដថ្ទសទៀត្ លពះបាទោសោក្ សេឋចក្ាំពុងយាងលប (បរបាញ់ ) ជាមួយនង ជ លទង់ទេស ី ឹ លពះវត្សោក្ជាលពះោនុ ល
ែយណ្៍មាបក្់
ការ
ក្ាំពុងប្ត្ក្ាំសៅ ួ វនសោយគាំនរសភវង ើ ទ្វាំងលបាាំភបក្់
វត្សោក្ជាលពះោនុ ជ ី
មានចត្ ិ ឋសពញសៅសោយេទ្វននិងសេចក្ឋី
សគារព សទប ិ លទង់ថាឝយលពះបងាាំសជង ើ ល ើ ចូលសៅជត្ លតាេ់េួរថាៈ
ត្
ែយណ្៍ សែយ ើ
‹‹សោក្លបលពត្ លាំបាក្សនះ ឹ ឋទុក្ករក្រិ យាដ៏ ិ
ប៉ុ យ ន
ឆ្បម ាំ ក្សែយ ើ ›› ។ ល
ែយណ្៍ត្បថាៈ ‹‹ដប់ពរី ឆ្បសាំ ែើយ›› ។
‹‹សោក្ទមាវប់បរសភាគោឝ ជា ិ ី ោហារ?››
‹‹បរសភាគប្ត្ប្ផវ សឈន ិ ើ ិងសមម ើ សឈើ
170
ល
ែយណ្៍ត្បថាៈ
សោក្បិទរាងកាយសោយ
េាំ សលៀក្បាំ បាំ
ក្់ោឝី
ក្់សមយ›› ។
អាតាយបទ ិ បាាំងកាយ
ប្ត្សោយេាំ សលៀក្
‹‹សោក្យក្ោឝសី ្ឝជា ើ ទសី ដក្?›› ។ ល
ែយណ្៍ត្បថាៈ ‹‹ក្លមាលសមយជាប្លគសដក្របេ់អាតាយ›› ។
(វត្សោក្) េួ រថាៈ ‹‹ក្ិចចប្ដលសោក្ស្ឝើទ្វង ាំ ស ី
ប្ដលលាំ បាក្ថ្លក្ប្លងជាងសៅសទៀត្?›› ។ ល
ះ មានវត្ទុោឝី
ែយណ្៍ថាៈ ‹‹កាលសបអា ើ តាយសឃញ ើ េត្ឝលមគ ឹ ក្បុងរដូវ ប្ដល
វាកាវញីស្យលវា ក្៏សភវង ើ រាគរត្រួ ឹ ត្ ួ វនអាតាយ ស្ឝឱ្ ើ ររោប់រេល់ េពឝេ ៌ ងា នុះ៎ ឯងជាក្ច ិ ចប្ដលលាំ បាក្បាំផុត្របេ់អាតាយ›› ។
វត្សោក្ សទប ី ើ លតាេ់ថាៈ ‹‹ឱ្ែប៎! សោក្ោបក្បទ ិ បាាំងកាយប្ត្
សោយេសមវៀក្បាំ
ក្់ដស៏ មែយង
បរសភាគប្ត្អាហារដ៏ សមែយង ិ
សែើយសោក្សៅប្ត្មានរាគត្ណ្ដ ា សៅសៃើយសទៀត្ ចាំណ្ង់សបើពួក្ េមណ្ៈជាោក្របុលត្ បាំ
ប្ដលបទ ិ បាាំងកាយប្ត្សោយេាំ សលៀក្
ក្់ដល៏ បសេើរ បរសភាគប្ត្អាហារមានរេឆ្ ៃ ញ់ ដូចសមឋចសៃើយ ិ
នង ា បាន ឹ រមាៃប់រាគត្ណ្ដ
ក្៏សេឋចោសោក្ជាលពះសជោឌោញ 171
មន ិ
ប្ដលដឹងសរឿងលបលពត្ បានជាសេឋចចាញ់ ឹ ឋត្ប្ម៌សនះសោះសៃយ ើ សបាក្ពួក្េមណ្ៈជាេក្របុលត្យ ៍ ល់សមាវ៉ ះ›› ។ ិ ដ លពះបាទោសោក្
សទប ើ លទង់លតាេ់នង ឹ ពួក្
លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
សេ
ឧបាយក្លយា៉ងវសេេមួ យ ិ
ក្រលពះោនុជសែយ ើ
បត្លី ពះោងាថាៈ
‹‹សយង ើ លត្ូវសលបើ
សដើមផន ី ី ង ឹ ឱ្រវត្សោក្
មាន
លបោទេទ្វនលជះថាវ ក្បុងលពះ្ម៌របេ់លពះេក្រមុនី សែយ ើ នង ិ លពះោមត្មហានិ ឝ ន››។ ពួក្សេ
បត្ី
លកាបទូលថាៈ
សយង ើ នង ឹ តាមលពះរាជឱ្ងាករលពះោងា›› ។ លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
‹‹បពលិ ត្មហារាជ
លទង់សោះសលគឿងលបោប់លពះេិរនង ិ មក្ុ
ដប្ដលជាសលគឿងេមាាល់ ថ្នលពះរាជា
សែយ ើ សទប ើ លទង់លពះពស្រេថ
េលមាប់លេង់ សេឋចយាងចូលសៅលេង់ទឹក្ក្បុងបនធប់ សវោស ពួក្សេ
បត្លី កាបទូលលពះោងាមាចេ់វត្សោក្ថាៈ ‹‹កាលសបលើ ពះ ី
បាទោសោក្ទិវងាត្សៅ សពលសនះ
ះ
លពះោងានឹងជាក្សលត្យ ៍ ណ្ដ ាំ ងសៃើង ិ ត្
េូ មលពះលទង់សលគឿងលបោប់លពះេិរនង ិ មក្ុដសនះ 172
លសមល ៍ ៉ង ើ នង ឹ បានសឃញ ើ ថាៈ ‹‹លពះោងាលអេមរមរជាក្សលត្យ ិ យា ណ្ដ ប្ដរឬសទ?›› ។
លពះវត្សោក្ ក្៏សជឿតាម ី
ញ្រពួក្សេ
លពះកាយសោយ ត្ឋយា ិ ភរណ្ៈដូសចាបះសែយ ើ
បត្ី បានលបោប់
សេឋចសៃង ើ លបោប់
សលើបលវ័ងករាជរ លោបប្ត្លពះរាជាសេឋចសចញចាក្បនធបទ ់ ក្ ឹ លទង់ ទត្សឃញ ជ លបថាប់សលើបលវ័ងករាជរ ក្៏លពះោងា ី ើ វត្សោក្ជាលពះោនុ លតាេ់គលមាមថាៈ
‹‹ោញមន ិ ទ្វន់ោវប់សៅសៃយ ើ
សោយរាជសៅសែយ ើ ?››
ណ្ៈស
ះ
ឯងហា៊ន
លពះរាជាលទង់លតាេ់លពះ
េូ រសេៀងដ៏ខ្វង ាំ ៗថាៈ ‹‹យោ លគាស ឺ ឺ បក្ណ្ដែបង ឹ វយ!››
ះ ពួក្
ចណ្ដ ឍ ល (សពជឈឃ្លត្) ថ្ដមាាងកាន់ោវ ថ្ដមាាងកាន់រគាាំង សលច សៃង ើ លេមក្
គា ាំ ប ចូលសៅលកាបទូលលពះរាជាថាៈ ‹‹េូ មលទង់លពះ
សមតាឋសលបាេ លពះោងាមានលពះរាជលបាថាបឱ្រចាត្់ការយា៉ងណ្ដ? ។ លពះបរមក្សលត្យ ិ ៍ លតាេ់ត្បថាៈ ‹‹លគាសនះ លត្ូវសយង ើ លះបង់
សៅវត្សោក្សចាល ី
ផ្ទចញ់ ផ្ទចលវាឱ្រសយង ើ ›› ។
សយើងោនុញ្ញដត្ឱ្រោបក្រាល់គាបវាយលបសៅ
173
ពួក្សេ
បត្ី លកាបទូលេូ មសទ្វេថាៈ ‹‹លពះវត្សោក្ ជា ី
លពះោនុជលពះោងាដព ៏ ត្ ិ លបាក្ដណ្ដេ់ េូ មលទង់លពះសមតាឋសលបាេ លទង់លពះរាជទ្វនសទ្វេ ក្ុាំផឋ ធ ក្ុាំផ្ទចញ់ ផ្ទចល់ សៃយ ើ ›› ។ លពះរាជា
លតាេ់ថាៈ
‹‹សយង ើ ោនុក្ូលតាម
ក្រោបក្
ទ្វាំងឡាយ សយើងលពមឱ្រវាសោយរាជរបានលត្ម ឹ ៧ ថ្ងៃេិនចុះ ប្ត្ ត្សៅនង ›› ។ ិ ឹ លត្ូវពឃ្ល ិ ត្ជវី ត្បង់ ពួក្ល
ក្បុងសពល ៧ ថ្ងៃស
ះ សគសលងត្ូររត្ស្រនឋរា ី ប់សោយប្េនសភវង ក្៏មក្លបជុាំគាបចាំស
ែយណ្៍ទ្វាំងមួយប្េន
លបណ្មរថ្ដស
ះលពះភស្រក្ឋ
លេរសេើរគុណ្លពះសៅវត្សោក្ ពួក្លេីគាំ ី
ល់
ទ្វាំងមួយប្េនសចាមសរាមគាល់បាំសរសលត្ៀបលតា ើ
ឯពួក្ចណ្ដ ឍ ល
ស្ឝើអាការហាក្់ដូចជាចង់ពឃ្ល ិ ត្ោបក្ណ្ដមួយ
ប្លេក្េូ រេ័ពធ
(សពជឈឃ្លត្) ទ្វាំងបួន មានថ្ដលបឡាក្់សោយ្មសៅលេេ់ៗ លទែង ួ បានក្នវងផុត្ ឹ ោង ឺ ក្ងសៅមាត្់ទ្វឝរទ្វាំង ៤ ថាៈ ‹‹រាលត្ម ី យ សៅសែើយ សៅប្ត្ ៦ រាលត្សី ទៀត្សទ សយើងនឹងទាំោយកាយោបក្ឯង សយង ើ នង ឹ ផ្ទឋច់បង់ោវយវៈោបក្ឯង
174
សយង ិ ក្ឯង ើ នង ឹ ពឃ្ល ិ ត្ជីវត្ោប
សេចក្ឋីោវប់របេ់ោបក្ឯសងជិត្សែយ ើ ›› ពួក្វាស្ឝអា ើ ការក្បុងថ្ងៃទ១ ី
ដូសចាបះសែយ វាស្ឝសើ រៀងៗមក្ រែូត្មក្ដល់ថ្ងៃទី ៧ វាប្លេក្ប្ត្ ើ េូ រេាំ សៃងប្បប ១ ។
លុ ះថ្ងៃទី ៧ ក្នវងផុត្សៅ សគ
លាំ ពះសៅវត្សោក្សៅគាល់ ី
លពះរាជា សេឋចលទង់លតាេ់េួរលពះោនុជថាៈ ‹‹ក្បុងសពល ៧ ថ្ងៃសនះ ឯងេបាយចត្ ិ ឋណ្ដេ់សៅឬ? ›› ។
លពះវត្សោក្ត្បថាៈ ក្បុងសពល ៧ ថ្ងៃសនះ ចក្ាុ ុ ម ញាំ ន ី ិ បាន
សឃញ ឋ ត្ ុ ញាំមន ើ រូបារមយណ្៍ោឝសី ទ, ោណ្ដ ិ បានលិទនភវក្រ់ ោរមយណ្៍ោឝសី ទ សល
ះោឝ? ី
សល
ះថា
ញាំ នសឃញ ឍ ល ើ ពួក្ចណ្ដ ុ បា
(សពជឈឃ្លត្)
វាប្លេសកាង សលើក្ោវងាសៃង ើ ផង តាាំងប្ត្ពថ្ី ងៃទី ១ ក្នវងសែយ ើ វាថាៈ ‹‹ឯងសោយរាជរបាន ១ ថ្ងៃសែយ ើ ឯងសៅប្ត្លត្ម ឹ ៦ ថ្ងៃ សទៀត្សទ›› ប្ត្ប្បបសនះរាល់ថ្ងៃ រែូត្មក្ដល់ថ្ងៃទី៧ ទុក្ាលពួយ
សលេៀវោច់នង ឹ មរណ្ភ័យមក្យាយី
គិត្ងប់បារមមប្េញងខ្វច ក្បុងសពលរាលត្ទ្វ ាំ ោេ់ស ី ង
175
ុ លញាំ ពះោងាជា
ឹ ុ ញលាំ ពះោងារ ាំពង
ះ
ុ លញាំ ពះោងា
មន ិ អាចនង ឹ ផធាំបានសទ សបដ ើ ូសចបះ សត្សើ េចក្ឋេ ី ុ េលមានឋនង ឹ មាន ដល់ ួ វន ុ លញាំ ពះោងាដូចសមឋច? ›› ។ លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
មរណ្ភ័យ
លតាេ់ត្បថាៈ
‹‹លគាន់ប្ត្ជាទុក្ានង ិ
ប្ដលនង ត ះ ិ យប៉ុសណ្ដ ឹ បាំផ្ទវញជវី ត្មួ
រេថ្នសេចក្ឋីេុ
ឯងថាមន ឹ ិ ដង
ក្បុងភាពជារាជា្ិបត្សី ៅសែើយ ចាំណ្ង់សបើពួក្
េមណ្ៈជាេក្រេបុលត្ សោក្ប្ត្ងនក្ ឹ េញ្ជ ឹ ងជាទុក្ាលពួយ ដល់ សេចក្ឋីលាំបាក្
ប្ដលស្ឝឱ្ ើ រសក្ត្ ើ ទុក្ា គៈឺ ជាត្,ិ ជរា, ពា្ិ
នង ប ិ មរណ្ៈ សេចក្ឋល ី ាំ បាក្ថ្នពួក្ោបក្ប្ដលធ្លវក្់សៅសោយទុក្ាក្ុ ង
នរក្ មានសភវង ើ សឆះផាសខ្វចសផសងៗលគប់យា៉ង សេចក្ឋីលាំបាក្ថ្ន ពួក្េត្ឝត្រិ ចាឆន ប្ដលមានសេចក្ឋត្ ី ក្់េុ វត្ជាទមៃន់ នង ិ ការលត្ូវ ពួក្េត្ឝឯសទៀត្ េុី ជាអាហារ សេចក្ឋល ី ាំ បាក្ថ្នពួក្សលបត្ ប្ដល
លក្ែល់លក្ហាយសោយសេចក្ឋីសលេក្ឃ្លវន ។ ក្បុងពួក្មនុេសសនះ ោបក្ណ្ដប្ដលជាោបក្មានសេចក្ឋេ ី ុ លាំ បាក្ជាប់តាមមក្
គង់ប្ត្មានសេចក្ឋទ ី ុក្ា
ចាាំបាច់នយា ិ យសៅងឝី
មន ិ មានសេចក្ឋេ ី ុ ផងក្៏សោយ
176
ដល់ពួក្េត្ឝប្ដល
ក្៏គង់ប្ត្មានទុក្ាលពួយនឹងការ
ចរុត្សៅក្បុងោ
គត្ប្ដរ ។ ក្បុងក្រិ យាបូ ក្រួមថ្នភពទ្វាំង ៣ េត្ឝ ិ
ប្ដលមានជវី ត្ទ្វាំ ងឡាយលគប់ចាំពូក្ ិ សែយ ើ សេចក្ឋល ី ាំ បាក្ទ្វាំងោេ់ស ោវប់
ះ
នង ុ សមបញពួក្េត្ឝ ឹ ស្ឝទ ើ ុក្ាបក្
លក្ហាយ ។
រប្មងឈកា ឺ យឈច ឺ ត្ ិ ឋ
ាំ លមុញសៅរក្សេចក្ឋី បងាជ ឱ្របានសេចក្ឋលី ក្ែល់
ននទ្វង ាំ ឡាយ ៥ ដូចជាពួក្ចណ្ដ ឍ ល (សពជឈឃ្លត្)
ប្ដលកាន់ោវងាសៃង ិ ។ អាយត្នៈទ្វាំងឡាយ ៦ ើ នង ឹ លបហារជវី ត្ 51 ដូចជាភូមប្ិ ដលសគបាំផ្ទវញសែយ ើ ។ អារមយណ្៍ទ្វាំងឡាយ ( ) ៥
ដូចជាសចារបវនប្់ ដលជាខ្យង ាំ េលត្ូវ ។ ពួក្េត្ឝទ្វង ាំ ោេ់ក្ុ បងភព ទ្វាំង ៣ េុ ទនប្ត្លត្ូវសភវង ើ គោ ឺ នច ិ ចតា្ម៌ សឆះបាំផ្ទវញសៅជានច ិ ច ។ វត្ទុទ្វាំងោេ់មន ិ សទៀងាំ, ជាទុក្ា, េូ នរសៅទសទ, មន ិ មានជារបេ់ វ សល ួន
ះសែត្ុដូសចាបះ បានជាសគថាៈ ពួក្េមណ្ៈជាេក្របុលត្
មន លាំបាក្ ិ បាច់លបលពត្ ឹ ឋស្ឝើក្ិរយាដ៏ ិ
សែើយសោក្បានដល់ នូវ
ោមត្មហានិ ឝ ន មន ិ ប្មនឬសទ? ចត្ ិ ឋរបេ់ពួក្េមណ្ៈ មន ិ ប្មន សមែយងសោយកាមរាគសទ កាមរាគស
51
-រូប, ែាំលឡ្ង, កលិន, រែ និង ែមផែស ។
177
ះ ដូចជាទក្ ឹ ប្ដលមន ិ េទិត្
ជាប់សៅសលើលត្បក្ថ្នផ្ទកឈូ ក្សៃយ ើ ពួក្េមណ្ៈទ្វាំងស ចត្ ិ ឋសនឿយណ្ដយនង ឹ វដឋេងារ
ះ មាន
សែយ ើ សទប ើ សោក្សភវច ួ វនសចញ
ចាក្ភពសៅបាន ចុះសបសើ ោក្លបលពត្ ដូច ឹ ឋស្ឝយា ើ ៉ ងដូសចាបះសែយ ើ សមឋចបានជាមន ិ បានេសលមចផល
គោ ឺ មត្មហានិ ឝ នសៅ
សៃើយ?›› ។
លពះបាទោសោក្ លទង់ទូ យ នលពះវត្សោក្ ជាលពូោនុជលគប់ ី
ប្បបយា៉ងដូសចបះសែយ ើ
ណ្ៈស
ះ វត្សោក្លបណ្មរលពះែេឋ ី
សែយ ើ ទូលលពះសរៀមថាៈ ‹‹បពលិ ត្មហារាជ! សពលសនះ នូវលពះរត្នលត្័យជាទព ី ក្ ឹ ទរី លឹក្›› ។ លគាស
លតាេ់ថាៈ
ញាំ ូ មដល់ ុេ
ះ លពះបាទោសោក្សក្ៀក្លពះេូ រងលពះោនុជ សែយ ើ ‹‹សយើងមានលបាថាបចង់ស្ឝឯ ើ ង
ឱ្រមានលបោទេទ្វន
លជះថាវក្បុងលពះ្ម៌របេ់លពះពុទន សែើយឱ្រឯងគិត្ នឹក្រលឹក្លពះ ្ម៌ស
ះសៃង ើ
សោយពត្ ិ ស
សល
ះដូសចាបះ
បានជាសយង ើ ស្ឝឧ ើ បាយក្លសនះ
ះ សយើងមន ិ េមាវប់ឯងសទ›› ។
178
លគាស
ះ លពះវត្សោក្បានថា ឝ យសលគឿងេគននជាត្ិ នង ី ិ ផ្ទក
ក្លមងដល់លពះេឋូបទ្វាំងឡាយរបេ់លពះពុទនសែយ ើ ោឋប់្ម៌សទេ
បានសៅ
លទង់បានស្ឝេ ើ កាករបូជាដល់ពួក្ភក្ ិ ុ ាេងឃ
សែយ ើ សេឋចយាងត្លមង់ចូលសៅកាន់វត្ឋក្ុក្ុ កោរាម លុ ះសេឋចយាង សៅដល់ថាឝយបងាលាំ ពះយេសត្ទរសែើយ ទច ី ាំស
ះលពះភស្រក្ថលពះសងរៈ ោឋប់្ម៌សទេ
សងរៈពចា ិ រណ្ដសមល ើ ឧបនេ ិ ស័យ
សទើបលបថាប់សៅក្បុង
។ លាំ ោប់ស
ះ លពះ
ក្បុងភពមុនរបេ់លពះវត្សោក្ ី
ក្៏លជាបភាវម រែូត្ដល់ក្ុេលមូលជាបារមរី បេ់លពះោងា ប្ដល
បានោងមក្ទុាំសែយ ជាត្សិ នះបចឆម ើ ិ ជាត្ិ លត្ូវលពះោងាសេឋចចូល កាន់លពះនិ ឝ ន ក្បុងោត្ឋភាពជាបចចុបផនបសនះឯង សល លពះសងរៈសទប ើ េាំ ប្ដងេរសេើរការបាំសពញលពែយចាររ ឱ្រសេឋចលទង់បពឝជាជ ។
លពះវត្សោក្ លុ ះបានោឋប់លពះសងរៈស ី
ផសពឝផាយសៃើង
ះសែត្ុស
ះ
សដម ើ ផដ ឹ ី ក្
ះសែយ ក្៏សក្ត្ ើ ើ បត្ ី ិ
លពះោងាមានសេចក្ឋីចាំណ្ង់នង ឹ េូ មផបួេក្បុង
្ម៌វន័ ិ យរបេ់លពះពុទន
សទប ើ សេឋចសងើបសៃង ើ លបណ្មរោញ្ជ លី 179
ាំ
សែយ ើ លតាេ់នង ឹ លពះសងរៈថាៈ ‹‹ឥៃូវសនះ
ុ លញាំ បាថាបចង់េូមបពឝជាជ
ក្បុង្ម៌វន័ ិ យរបេ់លពះពុទន នឹងបានេិក្ាក្បុងផវូវដ៏លបសេើរសនះ›› ។
លពះសងរៈត្បថាៈ ‹‹ក្ូនសោយ លពះោងាចូរទូលសេចក្ឋលី បាថាប ើ
ឱ្រលពះរាជាលទង់លជាបជាមុនេិន›› ។ លគាស
ះ
‹‹បពលិ ត្មហារាជ!
លពះវត្សោក្ ី
ក្៏សេឋចសៅទូលលពះសរៀមថាៈ
េូ មលពះោងាលពះរាជទ្វនលពះរាជានុញ្ញដត្
បពឝជាជដល់ ុ លញាំ ពះោងា កាលពម ី ុនសនះ សឃ្លរសៅ
ឱ្លពះរាជា!
ុ លញាំ ពះោងាជាមនុេស
ដូចជាក្ុញ្ជរចុះសលបងសែយ ើ ឥត្ក្សងឝរ លពះោងាបានត្លមង់ ុ ញសាំ ោយក្សងឝរ
ែឝក្ ាំ របានេុ ភាពរាបោសៃង ឹ ែឝន ឺ ុ ញឱ្ ើ ទគ ិ ុណ្ ោេ ោងា›› ។
ល
(នង ឹ លបសៅ); លពះោងាបាន
េូ មលពះមហាក្រុណ្ដ-
លទង់លពះរាជទ្វនលពះរាជានុញ្ញដត្បពឝជាជក្បុងលពះពុទនក្បុងទីប្ដលជាលបទប ី ពនវភ ឺ សវឺ ល
លពះបរមក្សលត្ លុ ះលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ងល
ក្រស
យឱ្រដល់ ុ ញលាំ ពះ
ះសែយ ើ សេឋច
សក្ៀក្លពះេូ រងលពះោនុជ មានោេសុជលដ៏សពញសនលតា សេឋចលទង់ 180
លពះក្ប្នសង សក្ ឹ សួលសរៀបរាប់ថាៈ
សចាលសេចក្ឋលី បាថាបសនះសចញ! សល
‹‹ឱ្ោនុជសោយ ើ !
ះសែត្ុោឝ? ី សល
ចូរឯងលះ ះថា បពឝជត្ ិ
ប្ត្ងលបលពត្ ិ ជាមួយនង ឹ ឋចញ្ ិ ច ឹ មជីវត្ ឹ នរជាត្ដ ិ ស៏ ថាក្ទ្វបេក្ឋិ ប្ត្ង សលបលើ បាេ់េាំពត្់បងសុក្ូល
ប្ដលសរេមក្ចាក្គាំ នរេលមាម ើ
ជា
របេ់ប្ដលទ្វេៈសគសបាះបង់សចាល ចាំប្ណ្ក្អាហារសោត្ ក្៏េូម បានប្ត្េាំ ណ្ល់អាហារោាំពសី គមក្បរសភាគ ិ
សពលយប់សៅប្ត្
សលកាមលពក្ ឹ ា មានសមយនង ិ េវឹក្សឈជា ើ ក្លមាល ក្បុងសពលអា
្
ពាបាលជមៃប្ឺ ត្សោយឱ្េងោេ់ជសលមេ ើ ពសី គ ។ តាាំងប្ត្ពក្ ី ុមារ
មក្ ឯងជាេុ ុមាលជាត្ិ គួរជាទព ី ត្ ិ ពល ិ រមល ិ សមល ើ ឯងនង ឹ មន ិ អាចោត្់្ន់សេចក្ឋសី លេក្ឃ្លវន,
ក្ាំសៅថ្ងៃនង ិ រល់ដល៏ ត្ជាក្់រងា
បានសៃយ ើ ចូរទប់ចត្ ិ ឋក្ុ បងសេចក្ឋលី បាថាបសនះសចញហាបោនុជ! ›› ។ សនះ សល សទ
លពះវត្សោក្ លកាបទូលេបងថាៈ ‹‹ ុ លញាំ បាថាបចង់បេ ួ ឥៃូវ ី មន ិ ប្មនសល
ះ ុ ញសាំ នឿយណ្ដយនង ឹ រាជេមផត្ឋសិ ទ
ះ ុ ញសាំ មល ើ ងាយសេចក្ឋីេុ មន ិ ប្មនសល
មន ិ ប្មន
ប្ដលសគសោយក្បុងោទនសទវតា
ះសគស្ឝទ ុ សមបញឱ្រលាំ បាក្ចត្ ើ ុក្ាបក្ ិ ឋ 181
រែូត្ដល់
្ុញលទ្វន់នង ាំ សទ មន ឹ លពះរាជលទពរ សែយ ើ នង ិ លពះឃ្លវង ិ ប្មនសល ញាំ វ ចរ ាំជួលចត្ ើ ិ ឋសងវម ុ ខ្
សទ
ោបក្ប្ដលជាបចាចមលិ ត្លត្ូវបាំផ្ទវញសយង ើ ស
គឺ ុ ញលាំ ពះោងាភយ ័ ខ្វចសេចក្ឋល ី ាំ បាក្ក្បុងជាត្,ិ
នង ិ មរណ្ៈ
បានជា ុ ញលាំ ពះោងាលបាថាបចង់បេ ួ
េសលមចនូវលពះនិ ឝ ន ជាោទនទីរ ាំលត្់ទុក្ាទ្វង ាំ ស លពះរាជា
កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
លទង់លពះពោ ិ ប
ក្រស
ជរា,
ះ ះ
ពា្ិ
សដម ើ ផន ី ង ឹ បាន
ះ›› ។
ះសែយ ើ
ប្លេក្លទសហាយាំរងរ វង ាំ សៃង ឹ ត្ប្ត្ខ្ ឹ ើ
វត្សោក្មានលបាជា ញ នង ី ឹ លួ មសោមលពះរាជែឫទ័យ
សេឋច ប្ត្លពះ
សទប ើ លតាេ់
ថាៈ ‹‹ឱ្លពះរាជា! លពះោងាមន ិ គួរនង ឹ សោយសោក្សទ េងារចលក្ វលសៅឥត្លោក្សទ ិ
ោបក្ប្ដលសៅរួមជាមួយគាប
លត្ូវប្ត្ល
ត្់
លបាេ់នរា ិ េចាក្គាបសៅជា្មយតា លពះោងាសោយសោក្ សល
ះ
សែត្ុសនះ សត្មា ើ នលបសយាជន៍ោឝ? ី ›› ។ លពះរាជា
លតាេ់ត្បថាៈ
បិណ្ឍបាត្ចារក្វត្ឋ ិ សែយ ើ ក្បុងរាលត្ី
‹‹ឥៃូវសនះ
លត្ូវប្ត្ឯងលបលពត្ ឹ ឋ
ចូរឯងោងាុយប្ត្សលកាមលពឹក្ាទ្វាំងឡាយ
ចូរឯងលបលពត្ ឹ ឋសៅប្ត្សលើក្លមាលសមយលសមល ើ 182
េិន››
។
សរឿងរា៉ វដូចេាំ ប្ដងមក្សែយ ើ សនះ
សទប ើ លពះរាជា
លពះរាជទ្វនបាលត្នង ិ ិ លចត្់េលមាប់បពឝជត្
សែយ ើ លតាេ់បងាាប់
បានោក្់បាលត្សោយអាហារយា៉ងឧត្ឋម
លពះរាជាលទង់លជាប
ដូសចាបះ សទើបលតាេ់បស ធ េពួក្លេីទ្វង ាំ ស
ះថាៈ ‹‹សែត្ុោបា ឝី នជា
ាំ ជាសវនត្ៗគាប ក្៏ពួក្លេីក្ុ បងវាង ាំ ឱ្រលតាច់បណ្ ិ ឍ បាត្លគប់លេីក្ុ បងវាង
ងឱ្រអាហារដ៏ឧត្ឋមស
ទមាវប់ ួ វននង ឹ អាហារស តាមលពះរាជឱ្ងាករ
ះសៅវត្សោក្? ី
សដម ើ ផឱ្ ី ី រវត្សោក្
ះ ពួក្បាទបរចារ ងស ិ កាទ្វាំ ិ
បានថាឝយអាហារសលគាត្លគាត្នង ិ សមែយង
ដល់លពះវត្សោក្ លទង់បានទទួលបណ្ ី ិ ឍ បាត្ស ឥត្មានផ្ទវេ់បូ ឋរសៃយ ើ
ះ លបត្ប ិ ត្ឋិ
ះសែយ សោយ ើ
លពះបាទោសោក្បានទត្
សឃញ ើ លពះ
ោនុជដូសចាបះសែយ សទប ើ ើ លទង់លតាេ់ថាៈ ‹‹សយង ើ ោនុញ្ញដត្ឱ្រឯង បួេសែើយ ក្ុាំខ្ន›› ។
កាលសបើឯងបួេរួចសែើយ
លត្ូវប្ត្មក្េួ រសយើងផង
លពះវត្សោក្ កាលបានលពះរាជានុញ្ញដត្សែើយ សេឋចយាង ី
សៅក្ុក្ុ កោរាម
សែយ ើ លទង់លពះត្លមះិ យា៉ងសនះថាៈ 183
‹‹លបេិនសបើ
ោញបួេសៅទសី នះ
ក្៏មន ិ ផុត្ោាំពកា ី រទ្វក្់ទ្វមសោយសេចក្ឋី
ក្ងឝល់នង ឹ េូ រេពធដស៏ លចន ើ ›› ។ ក្បុងទឯ ី សទៀត្
ណ្ៈស
ះ សេឋចយាងចូលសៅ
សៅសៅក្បុងនគរដ៏ឆ្ៃយ
សែើយសទប ើ បួេជាភក្ ិ ុា
េិក្ាផវូវលបត្ប ិ យ ិ ត្ឋតា ិ ម្ម៌វន័ ពាយាមដ៏ែយត្ច ់ ត្់
រែូត្ដល់បានេសលមចលពះោរែត្ឋផល
សែយ ើ លទង់រ ាំពង ឹ ដូសចបះថាៈ ក្រសបឋជាញសនះនង ឹ អាតាយ
េួ រសយង ើ ផង
បចចូេេម័យ››
ឥៃូវសនះ ។
សោក្បានលបលពត្ ឹ ឋស្ឝសើ េចក្ឋី
‹‹កាលពម ី ុន
សេឋចោសោក្បានស្ឝើ
កាលសបឯ ើ ងបួេរួចសែយ ើ
លត្ូវប្ត្មក្
អាតាយោញសៅេួ រសេឋចក្បុងសពលមុន
លពះសងរៈសត្ន ើ សៃង ើ ពលី ពលឹមកាន់យក្បាលត្
សែយ ើ យាងចាំស
ះសៅលក្ុងបាត្លិបុលត្
លពះបនធូលនង ឹ
យទ្វឝរបាលថាៈ
សោក្នម ិ នឋឈប់
ាំ សទប បណ្ ិ ឍ បាត្ជាលាំ ោប់មក្ រែូត្ដល់ទ្វឝរលពះរាជវាង ើ លទង់មាន ជួបនង ឹ សេឋច›› ។
184
‹‹ភក្ ប ចង់ ី ិ ុ ាវត្សោក្មានលបាថា
លគាស
ះ
យទ្វឝរបាល
ក្៏មបមា ី ប សៅទូលលពះរាជាថាៈ
‹‹ឥៃូវសនះ លពះសងរវត្សោក្ មានលបាថាបចង់ចូលមក្គាល់លពះ ី រាជា›› ។
លពះរាជាលតាេ់ត្បថាៈ ឆ្ប់ៗ›› ។ លពះសងរវត្សោក្ ី
‹‹ចូរឯងសៅនម ិ នឋសោក្ឱ្រចូលមក្ សេឋចយាងមក្ដល់មាត្់ទ្វឝរលពះរាជ
ដាំណ្ដក្់លពះបាទោសោក្ លទង់ទេស
ការលពះោនុជសែយ ើ សេឋច
យាងចុះចាក្រាជបលវ័ងក លកាបថាឝយបងាាំលបក្បសោយោងា ៥ ផ្ទធល់ ចុះសលើប្ផនដី
ក្បុងទច ី ាំស
ះលពះភស្រក្ឋលពះសងរៈ
សែយ ើ លពះោងា
លបណ្មរោញ្ជ លី ទត្េមវង លពះលទង់លពះ ី ឹ សមល ើ លពះសងរវត្សោក្ ក្ប្នសងលតាេ់នូវគាថាសនះថាៈ ‹‹បាណ្ៈលគប់ចាំពូក្ ប្ត្ងបានសៅ រួបរួមគាប ប្ត្ងប្ត្េបាយរក្រាយ ឥៃូវសនះ ី សមល ើ លពះសនលត្សោក្
ុ សញាំ ្ៃក្េាំ ៃឹង
មន វេ ិ ិ សឃញ ើ មានេាំ ប្ដងអាការវបោ
សោយការសពញចិត្ឋនឹងមូលលត្ក្ូលសនះសោះ
185
ញាំ យ នសោយឥត្ ុោ
េងស័យថាៈ ‹‹សោក្មាចេ់ចាេ់ជាបានេសលមចមគាផលសែយ ើ ! ទក្ ឹ ោលមត្ ឹ ប្ឆអត្សពញក្បុងែឫទ័យសោក្មាចេ់សែយ ើ ! ›› ។ រា្គុបឋៈជាសេ
បត្ទ ី ី១ របេ់លពះបាទោសោក្ បានសឃញ ើ
លពះសងរវត្សោក្ឃវ ី ុ ាំ សោយចីវរបងសុក្ូលកាន់បាលត្ដី កាលក្ាំពុង លតាច់សដើរបិណ្ឍបាត្ សោក្បានទទួលអាហារលគប់យា៉ង គឺអាហារ ដ៏ឧត្ឋម វះ សលគាត្លគាត្ វះ ក្៏រា្គុបឋសេ លពះរាជា សែយ ើ ប្ងវងនូវគាថាសនះថាៈ
បត្សី
‹‹េូ មលពះោងាទត្សមល ះ ី ើ ភក្ ិ ុ ាវត្សោក្ចុ
ជនលគប់ៗគាប
ប្ត្ងសលត្ក្លត្អាលក្បុងការបាំសពញទ្វននង ឹ សោក្ ជាោបក្មានលបាថាបត្ច ិ
ះ រត្់សៅទូល
ប្ត្ ួ វនសោក្
សែយ ើ សចះសពញចត្ ិ ឋនង ឹ របេ់ត្ច ិ
បានេសលមចក្ច ិ ចប្ដលសោក្លត្ូវស្ឝសើ ជាសោក្មានចិត្សឋ ក្សមក្ានឋ
។
ះសែយ ើ សល
សគ
សោក្
ះដូសចាបះ បាន
សោក្បានកាត្់ចិត្ឋសចាល
រាជេមផត្ឋិ ប្ដលមរត្ក្លត្ូវបានទលី ក្ុងបាត្លិបុលត្ លពះរាជលទពរ និងលពះឃ្លវង ាំ ទ្វាំងឡាយ លពមទ្វាំងេក្ឋិយេនង ិ សេចក្ឋីេុ សោក្កាត្់សចាលោេ់ឥត្ោឋយ
186
។
ក្៏
សោក្បានញក្់ញីជាត្ដ ិ ៏
ឧត្ឋមរបេ់សោក្សោយលពះបាទ
ដូចជាសគបងាូរទក្ ឹ ប្ភបក្ឬខ្ក្
ក្ាំហាក្សចាល ។ សោក្លះវត្ទុទ្វាំងោេ់ស សោក្លះលពះរាជវងស ដ៏ ភង់ ភេ់ស
ះផង›› ។
ះសរៀងសៅ រែូត្ដល់
ប្ដលស្ឝឱ្ ើ រសោក្បានចសលមន ើ េក្ឋយ ិ េ
កាលពលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់វាចាសនះសែើយ លពះោសោក្ បាន
នម លបថាប់សលើរាជបលវ័ងក ី ិ នឋឱ្រលពះសងរវត្សោក្គង់ លទង់ចាត្់ប្ចងសភាជ
សែយ ើ សេឋច
ហារដ៏សថាយងវសេេវ ោលបាំ ផុត្ ិ ិ
លបសគន
សោយលពះោងា ។ លុ ះលគាខ្ងសលកាយភត្ឋក្ច ិ ច លទង់បានលបសគន ទក្ ឹ ដ៏បរេុ ិ ទនសលេចសែយ ើ
ដ៏ត្ូច លទង់លបថាប់សៅក្បុងទីចាំស សងរៈេាំ ប្ដងលពះ្ម៌សទេ លគាស
ះ
សទប ើ លទង់កាន់យក្នូវទសី េ
។
េនៈ
ះលពះភស្រក្ថសងរៈ សទើបនម ិ នឋឱ្រលពះ
លពះសងរវត្សោក្ ី
លតាេ់េាំប្ដងលពះគាថាថាឝយ
លពះរាជាត្សៅសនះថាៈ
‹‹រាជេមផត្ឋិ ជា្មយជាត្គ ិ ួរសគសគារព សែើយថ្ងៃថាវសងកើងថាកន
ណ្ដេ់
ចូរលទង់ក្ុាំលបមាទ
(ក្បុងរាជក្ច ិ ចរបេ់លពះោងា)
187
លពះ
រត្នលត្័យ
ជា្មយជាត្លិ ក្នង ឹ បានជួបសពក្
េូ មលពះោងាចូរ
ទាំនុក្បាំរង ុ សលគឿងេកាករបូជាដល់ប្ក្វទ្វាំង ៣ លបការស កាលលពះសងរៈេាំ ប្ដងនូវគាថាសនះចប់សែយ ើ
ះ›› ។ សទប ើ សេឋច
សលកាក្ចាក្រាជបលវ័ងក, លពះរាជាលពមទ្វាំងសេវកាមាត្រទ្វាំងលបាាំរយ និងពួក្មហាជនដ៏សលចើន សគារព
បានតាមជូនលពះសងរៈ
រែូត្ដល់សៅទ្វឝរខ្ងសលដ
របេ់េមណ្ៈ
សោយសេចក្ឋី
សនះជាអានេ ុ សរឿង ិ ងសដ៏រង
ប្ដលឱ្រសឃញ ើ ជាក្់ចាេ់
បានជាលពះសងរ
វត្សោក្លត្ ះិ រះថាៈ ‹‹ក្បុងកាលមុនលពះសជោឌ អាតាយោញបានស្ឝើ ី ិ ឧបាយក្លជាសលចន ើ យា៉ងដល់អាតាយោញ
លទង់ស្ឝឱ្ ើ រអាតាយោញ
បានបួេក្បុង្ម៌វន័ ិ យរបេ់េមភុទន ។ ឥៃូវសនះ គួរអាតាយោញ ស្ឝសើ េឋចឱ្រមានសេចក្ឋសី គារព រងរ វង ាំ សៃើងសៅសទៀត្›› ឹ ត្ប្ត្ខ្ ឹ
។
នង ិ មានលបោទេទ្វនលជះថាវ ណ្ៈស
ះ
លពះសងរៈមាចេ់
សេឋចសហាះសៃង ិ ររ ើ សៅក្បុងអាកាេសវហាេ៍ សែយ ើ េាំ ប្ដងបាដហា ឱ្រលបាក្ដសៃើង
ក្បុងក្ណ្ដ ឋ លលបជុាំជន
188
សទប ើ លពះបាទោសោក្
មានពួក្សេវកាមាត្រសចាមសរាមលពះោងាជុាំវញ
សេឋចលទង់សលើក្
លពះែេឋសៃង ើ លបណ្មរ សែយ ើ លតាេ់នូវគាថាសនះថាៈ ‹‹ឃ្លវត្ផុត្ចាក្ោច់ោសោែត្ ិ
លេឡាញ់ សពញចត្ ិ ឋ
ប្ដលថាបក្់ងបមជាទី
សទប ើ សោក្សហាះោប្ណ្ឋត្លត្ប្េត្សៅក្បុង
អាកាេសវហាេ៍ ដូចជាេក្ុណ្ជាត្បា វ ុ ញជា ាំ ប់សៅ ិ ន ។ ឯ ួន
ក្បុងចាំណ្ងរួត្រត្សោយរាជេមផត្ឋ វ ឹ ិ ុ ញលាំ ត្ោង ួ នសៅក្ប ុ ងសោក្សនះ សោយការទាំនុក្បលមុង នង ិ ជាប់សោយការមូលលត្ក្ូលរបេ់ ុ ញាំ ។ កាលមន ិ មានក្ច ិ ចក្ងឝល់សោយ ួ វនរបេ់សោក្
កាល លាំ បង ឹ
ពាយាមសោយក្មាវង ាំ របេ់សោក្ សែយ ឹ នូវ ើ សោក្អាចសលក្បផក្ រេដ៏លបសេើរសនះ សល
ថ្ន្ននង ិ េមាបត្ឋិ
ះប្ត្សោក្ែឝឹក្ែឝន ឺ ចត្ ិ ឋសោក្បាន ។ ផល ពួក្មនុេសោ័បផឥត្លបាជាញ
ងងឹត្ប្ភបក្សមល ើ មន ិ យល់សទ ោប្ណ្ឋត្សៃង ើ សៅសនះ
។
ក្ាំបាង ាំ គាំនត្ ិ
បាដិហារររបេ់ សោក្
ប្ដល
ស្យះថាសោក្បានបាំបាត្់បង់នូវមានៈ
របេ់ ុ ញាំ ទុក្ជាក្មាវង ាំ លបាជាញរបេ់ ុ សញាំ ៅ សត្់ស ាយ សោក្ក្៏បាន ស្ឝើ ុ ញមា ាំ នចត្ ិ ឋេុភាពសរៀបរយសៅបាន››។ 189
លុ ះសេឋចលតាេ់គាថាសនះចប់សែយ ើ
សហាះរែូត្ដល់សៅទប ាំ ុត្ថ្នប្ដន ី ផ
លពះសងរវត្សោក្ ី
ក្៏
សោក្សចញសៅសៅខ្ងសលដ
រាជអាណ្ដចលក្ ត្មក្ខ្ងសលកាយ សោក្លទង់លបឈួ នជាទមៃន់ ណ្ដេ់ រែូត្ដល់លជុះលពះសក្ោសចញោេ់រលីង ។ លពះរាជាលទង់ លជាបថា លពះសងរៈលបឈួ ន សេឋចបានបញ្ជូ នសពទរយក្ឱ្េងសៅ ពាបាលលពះសងរៈសៅទសី
ះ កាលសបបា លពះសក្ោ ើ នជាសែយ ើ
ក្៏លត្ៃប់ដុះដូចសដើមវញ សោក្ក្៏បញ្ជូ នសពទរឱ្រលត្ៃប់សៅលេុក្ ិ វញ បានសោយលពះលក្យាសោៃយ ប្ដលសគ ិ ។ លពះសងរៈវត្សោក្ ី ផសាំសោយទក្ ឹ សោះសគា
សោក្ក្៏មានក្មាវង ាំ ក្ាំប្ែងរងបុ ួ ឹ ង ឹ មាាំមន
សៃង ើ សោក្នម ើ ដូចសដម ិ នឋសៅមក្បានសោយលេួល សែយ ើ សទប ើ នម ិ នឋសៅក្បុងថ្លពញាត្េាត្ សៅលបថាប់ប្ក្ផរទេ ី ាំ ណ្ដក្់អាលេ័យ ថ្នពួក្គងាឝលពប្ព ។
េម័យមួយ ក្បុងលបសទេបុណ្ឍវ្៌នៈ មានពួក្េិេសគណ្
និលគនទបានសឃើញលពះពុទនរប ូ សែើយប្ក្វងគូរគូេរ ាំលុ បស្ឝើជារូបភាព
190
ថ្ននលិ គនទ ប្ដលជាទសី គារពរបេ់ ួ វន (52) ។ លគាស ឧបាេក្ប្ដលជាពុទនោេនក្ ិ ជន
ះ ពួក្
សទប ើ លកាបទូលសរឿងស
ះ
ដល់លពះបាទោសោក្ថាៈ ពួក្េិេសគណ្នលិ គនទ បានសឃញ ើ លពះ ពុទនរប ូ
សែយ ើ ប្ក្វងគូេគូររ ាំលុ បរ ាំោងស្ឝជា ើ រូបភាព
ប្ដលជាទីសគារពរបេ់ ួ វនវញ›› ។ ិ
លពះរាជា លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ដាំណ្ឹងស
ថ្ននលិ គនទ
ះសែយ សេឋចលទង់ ើ
លពះពសិ រា្ខ្វង ាំ លតាេ់សោយរួេរាន់ចាត្់ឱ្រពួក្យក្ា (សទវតា) ចាាំ ោកត្់លគប់លចក្ក្មភេ់ចន ាំ ួន ៤០ លី (មួយសយាជន៍) សៅក្បុង អាកាេ សែយ ើ ពួក្
គលបុងលបយ័ត្បចុះសៅចាំនួនជសល
សៅក្បុងប្ផនដី ចាប់េមាវប់ប្ត្ក្បុងមួយថ្ងៃស ចាំនួន ១៨.០០០
៤០ លី
ះ ោេ់ពួក្នលិ គនទបុលត្
ក្់ សៅក្បុងលក្ុងបាត្លិបុលត្ (53) ។
ក្បុងលក្ុងបាត្លិបលុ ត្ក្៏មានពួក្និលគនទដថ្ទសទៀត្ បានសឃើញ
លពះពុទនរប ូ សែយ ើ ប្ក្វងគូររ ាំលុ បរ ាំោងស្ឝជា ើ រូបភាពថ្ននលិ គនទ ប្ដល 52
-ទិវាវទន និងអាយ-វង-កឹង ប្ដលលោកបួនូ
បា វ នប្របថាាៈ ‹‹មនុែសោនក់ប្ដលររោះថាលកនុងលទធិរពា
បានរ ាំលលើងរពោះពុទធរប ូ ឱ្យរលាំលៅ លទៀបនឹងលរើងក្នរពា
ណ្ ែ ៍ ោនក់ ល
ើយទាំោយលចាលរពោះពុទធរប ូ ល
ណ្ ែ ៍
ោះលៅ›› ។
-តាមេាប់លនោះមុែលទ ប្ដលរត្ូវល ោះគឺ រត្ង់ពាកយថាាៈ ‹‹កនុងរកុងបាត្លិបុរត្›› ឱ្យថាាៈ ‹‹នគរបុណ្ឌវធ៌នាៈ›› វ ិញ ។ តាមេាប់ទិវាវទន និង អាយុ-វង-កឹងថាាៈ ‹‹លគែោលប់ពួកនិរគនថបុរត្ ១៨.០០០ កនុងនគរបុណ្ឌវធ៌នាៈ ។ 53
191
ជាទសី គារពរបេ់ពួក្ ួ វនដូចគាបប្ដរ ។
ណ្ៈស
ដល់លពះរាជា សេឋចលទង់លជាបសេចក្ឋសី
ះសែយ ើ លពះោងាលទង់លពះ
ប្ដលជាពុទនោេនក្ ិ ជន ពសិ រា្សលក្វសលកា្ខ្វង ាំ
ពូជពងសវងសលត្ក្ូ លផង ោវប់វ ិ េោេ់ ថាៈ
ះ ពួក្ឧបាេក្
ាំ ូលដាំសណ្ើរសរឿងស សៅលកាបបងាទ
លទង់ឱ្រចាប់ពួក្នលិ គនទបុលត្
ះ
លពមទ្វាំង
យក្មក្គរដុត្ទ្វាំងោេ់ក្ុ បងគាំនរសភវង ើ
សែយ ញ្ញដត្ ើ លទង់ឱ្រទូងសភរលបកាេលពះរាជានុ ី
‹‹ោបក្ណ្ដមួយនង ឹ អាចកាត្់យក្ក្ាលនលិ គនទបុលត្បានមួយ
ឱ្រសយង ើ ោបក្ស
ក្បុងសវោស
ះនង ឹ លត្ូវបានដុាំមាេសឆ្ឋរជារងាឝន់›› ។ ះ
លពះសងរៈវត្សោក្ ី
បានសៅេូ មេាំ ណ្ដក្់
អាលេ័យក្បុងផធះនលិ គនទបុលត្មាបក្់ លពះោងាបានលបឈួ នសៃង ើ សទៀត្ ក្បុងទសី
ះ ថ្លត្ចវី រក្៏ោច់ោចរយក្ ី រយាក្ លពះសក្ោក្៏ប្វងែួេ
ោមញ្ដ ជន មានឫក្ មានោបក្សលងមាបក្់
សមល ើ សៅលបប្ែលនឹងនិលគនទបុលត្ (ថ្ងៃ ១)
កាន់ោវងាសដរើ មក្ឈរចាំស
ះលពះភស្រក្ឋលពះ
សងរៈ សទើបលពះសងរៈវត្សោក្លទង់ នឹក្រ ាំពង ី ឹ ថាៈ ‹‹សល ោាំសពទ ើ ុចចរត្ ិ
ះអាលេ័យ
ក្បុងកាលពជា ី ត្ម ិ ុនរបេ់អាតាយោញជាប់ដិត្តាមមក្ 192
បានជាអាតាយោញលត្ូវទទួលក្មយចាេ់របេ់ ួ វន›› ។
ណ្ៈស
ះ
ោបក្សលងនង ឹ ោយនថាជានលិ គនទបុលត្ ក្៏កាត្់លពះេិរលពះលពះោងាក្ុ បង មួយរ ាំសពចស
ះសៅ (54) លុ ះកាត្់បានសែយ ើ
យ ាំ ក្លពះេិរស
ះ
មក្ថាឝយដល់លពះរាជា េូ មឱ្រសេឋចលទង់លពះរាជទ្វនដុាំមាេសឆ្ឋរ លពះរាជាលទង់ទេស លពះោនុជវត្សោក្ ី មាបក្់ ក្បុងពួក្សេ ជាេក្របុលត្
ការលពះេិរស
ះ
ោាល់ជាក្់ជាលពះេិរ
សែយ ើ លទង់លជាបត្សៅសទៀត្
ោាំពសី េ
បត្ី
បត្រី បេ់លពះោងាលកាបទូលថាៈ ‹‹ពួក្េមណ្ៈ
សគោយនថាជាពួក្នលិ គនទបុលត្
ភាន់លចៃាំជាសលចន ើ រូបណ្ដេ់
សល
ចាំនួនត្ច ិ ណ្ដេ់សែយ ើ ›› ។
កាលបានលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
សគេមាវប់សោយ
ះសពលសនះ
ក្រស
ពួក្នលិ គនទមាន
ះសែយ លពះរាជា្រា ើ ិ ជ
សេឋចលទង់លពួយលពះរាជាែឫទ័យពន់សពក្ណ្ដេ់ សេចក្ឋសី ោក្ោឋយ
សទប ើ ដួលចុះសៅសលើប្ផនដី
លទង់មាន
រាជបរ ិ រ
ទ្វាំងឡាយ បានយក្ទក្ ឹ មក្លបេ់លពាំលេប់លពះភស្រកាឋយូរបនឋិចសៅ -កនុងទិវាវទន និងអយុ-វង-កឹង រពោះអនុររបែ់រពោះបាទអលសាកមិនប្មនទិវងគត្លដាយអនកលលងែោលប់លទ ប្ត្រទង់ទិវងគត្លដាយអនកគងាវល ពប្ពោនក់ ប្ដលបានថាវយទីែាំណាក់អាស្ែ័យដល់រពោះអងគជាអនកែោលប់ ។ 54
193
សទប ិ ។ ពួក្សេ ើ លពះោងាបានលពះោយរត្សី ៃង ើ វញ បងាាំទូលលពះរាជាថាៈ
បត្ី បានលកាប
‹‹សពលសនះសគេមាវប់ពួក្េមណ្ៈជា
េក្របុត្ឋយ ិ ៍ សោយភាន់លចៃាំជាសលចន ើ ណ្ដេ់ ។ ឱ្លពះរាជា! េូ ម លពះោងាលទង់លពះសមតាឋសលបាេ
ោនុញ្ញដត្ឱ្រពួក្េមណ្ៈ
េក្របុលត្បានសក្សមក្ានឋផុត្រួចចាក្ទុក្ាភយ ័ ››
។
ណ្ៈស
ជា ះ
លពះរាជាបានប្ត្ងលពះរាជឱ្ងាករហាមលបាមថាៈ ‹‹ចាប់សដម ើ តាាំងប្ត្ 55 ពលី ត្ម ឹ ថ្ងៃសនះសៅ មន ិ លត្ូវោបក្ណ្ដមួយេមាវប់េមណ្ៈសទ( )››។
លគាស
ះ ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយមានសេចក្ឋេ ី ងស័យ សទប ើ ចូលសៅ
លកាបទូលលពះមហាសងរឧបគុបឋៈថាៈ ‹‹សល សងរវត្សោក្ោងា ស ី
ះសែត្ុោឝី បានជាលពះ
ះ លត្ូវោបក្សលងពឃ្ល ដូសចាបះ›› ។ ិ ិ ត្ជីវត្បង់
លពះសងរៈត្បថាៈ
‹‹លបេិនសបោ ឹ សរឿង ើ បក្ទ្វាំងឡាយចង់ដង
សោក្ក្បុងជាត្ម ុ ចូរលបុងោឋប់ចុះ! ក្បុងកាលដ៏ក្នវងសៅសែើយ ិ ន លគាមួយ មានល
នលមគ ឹ មាបក្់ បានសៅរាយបនឋង ឹ សៅប្ក្ផរមាត្់ទក្ ឹ
មានលពះបសចចក្ពុទនមយ ួ លពះោងា 55
-ពុទធលឃ្ែាៈែាំប្ដងដាំណាលលរឿងរ៉ៅ វរបប្
បានសេឋចប្េឝងរក្អាហារ
លគ្នន អាំពីការប្ដលឱ្យរបរុាំនិងលធវើែងាគយ
ប្ដលលៅលរកាមការបងាគប់ក្នរពោះលងរាៈលោគគលីប ល ុត្ត-ត្ិែស ។ កនុងលែេកដីលនោះថា រពោះអនុររបែ់រពោះបាទអលសាកប្ដលលគែោលប់លដាយភាន់រេឡ្ាំល
ោះ រពោះ
194
មត្ិែស ។
បណ្ ួ សដើម ជិត្បនឋង ិ ឍ បាត្ សែយ ើ សៅគង់សៅសលកាមសដើមសឈម ើ យ ឹ ទ្វាំងស ស
ះ កាលល
នមក្ដល់មន មានលមគ ប ង ិ សឃញ ើ ឹ ជាប់ក្ុ ងបនឋ ឹ
ះសោះ សទប ើ រ ាំពង ឹ គត្ ិ ថាៈ ‹‹សល
ះសែត្ុោឝី ឥៃូវសនះ លមគ ឹ មាន
សលចន ើ ណ្ដេ់ ដូចសមឋចបានជាវាមន ិ មក្ជិត្បនឋង ឹ ោញសោះ›› ។ លគាស
ះ ល
ន េ ាំ សងកត្សមល ោសនវើសៅ បាន ិ ខ្ងជុាំវញេពឝ ិ ើ ទីជត្
សឃញ ើ លពះបសចចក្ពុទន សទប ើ គត្ ិ ថា
សល
ោេ់គាយនេល់›› បសចចក្ពុទនោងាស ‹‹ល
គង់សៅសលកាមសដម ើ សឈជ ិ បនឋង ើ ត្ ឹ ទ្វាំងស
ះប្ត្គាត្់សនះឯងបានជាសផអល ើ លមគ ឹ ោញរត្់បាត្់ សែយ ើ ែូត្ោវពឃ្ល ិ ត្ផឋិលផ្ទឋច់លពះេិរលពះ
ះសៅ ។
នលមគ ឹ ក្បុងកាលស
កាលឥៃូវសនះ
សល
ះ គលឺ ពះសងរលពះ
មវត្សោក្ ក្បុង ី
ះប្ត្ពជា ី ត្ម ិ ុនបានពឃ្ល ិ ត្លពះបសចចក្ពុទន
បានធ្លវក្់សៅទទួលសោក្ទុក្ាក្ុ បងនរក្ ក្លផ
ះ
បានោស ធ លជាត្ោ ិ វ ប់សក្ត្ ើ ៗ
ជាសវោសលចើនសកាដិថ្ន សោយទុក្ាសវទ
ជា
មហាវបាក្ នង ិ ិ សគេមាវប់សោយោវលគប់ៗជាត្ិ ក្បុងទប ី ាំផុត្សនះ
195
ទុក្ជាបានលុ ះលពះោរែត្ឋផលសែយ ក្៏គង់លត្ូវោបក្សលងពឃ្ល ើ ិ ត្ ជវី ត្សោយោវសទៀត្›› ។ ិ
ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយទូលថាៈ ‹‹សល
ះលពះោងាបានក្ោងោឝី សទប ើ
សោក្សក្ត្ ើ ក្បុងលត្ក្ូល ភេ់ សែយ ើ បានលុ ះលពះោរែត្ឋផល?›› ។ លពះមហាសងរត្បថាៈ
ណ្ដេ់សែយ ើ
‹‹ក្បុងកាលដ៏ក្នវងសៅយូរោប្ងឝង
ក្បុងោេនកាលថ្នលពះពុទនលទង់លពះ
សោក្ជាទ្វយក្មានចត្ ិ ឋលជះថាវ
មក្េសប
បរចា ិ ច គបណ្ ិ ឍ បាត្ទ្វនដល់លពះ
ភក្ ិ ុ ាេងឃ ចាត្់ប្ចងស្ឝទ ើ ក្ ឹ បានៈសោយប្ផវសឈសើ ផសងៗ សល
ះវបាក្ ិ
ថ្នបុញ្ដក្មយសនះ សោក្សទប ើ បានសក្ត្ ើ ក្បុងលត្ក្ូល ភេ់ មា៉ងសទៀត្ ក្បុងលគាពុទនកាលលទង់លពះ
មក្េសបស
ះ
សោក្មានេទ្វន
លជះថាវណ្ដេ់ រែូត្ដល់បានបួេជាភក្ ិ ុ ា ោេ់សវោមួយប្េនឆ្ប ាំ បានតាាំងលបណ្ិធ្លនលបលពត្ ដែ ៏ យត្ច ់ ត្់ សល ឹ ឋលពែយចរយ្ម៌ ិ ចផលថ្នបុញ្ដក្មយស ក្បុងជាត្សិ នះ›› ។
ះ
ះោាំណ្ដ
សោក្សទប ើ បានេសលមចលពះោរែត្ឋផល
196
លពះ
ងបទ្វយវត្(ី 56) ជាោគាមសែេីថ្នលពះបាទោសោក្ លពះ
ងសនះ មានលពះរាជបុលត្មួយលពះោងា លទង់លពះ
ម្ម៌វវ្៌ ិ នៈ
(ចាំសរនសៃ ង ) ។ មានសេ ិ ើ ើ ដ៏វសេេសោយ្ម៌
បត្មា ី ប ក្់ ចូលសៅ
ក្ានឋក្ុ បងលពះរាជែឫទ័យ សល
ះថា លពះរាជបុលត្
ាំ ូលលពះរាជាថាៈ លកាបបងាទ
‹‹ឱ្លពះរាជា!
េូ មលពះោងាលទង់លពះ
ះសែត្ុោឝ? ី សល
លពះោងាលបេូ ត្សែយ លពះរាជក្ុមារស ើ ដ៏េមរមរលអវសេេោោ ច ររ ិ
ះ មានលក្ាណ្ៈលពះភស្រក្ឋ
មានលពះសនលតាដ៏លអឥត្គួរនង ឹ
សលបៀបឱ្រសេយើបាន›› ។
លពះរាជា លទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ែឫទ័យសលត្ក្ោរោទរណ្ដេ់
ក្រស
ះសែយ មានលពះរាជើ
សេឋចលតាេ់ថាៈ
របេ់សយង ើ បានសងកើងរុងសរឿងដល់ជាន់ ភេ់បាំផុត្
‹‹រាជលត្ក្ូល សល
ះប្ត្សយើង
លគប់លគងរាជេមផត្ឋសិ ោយ្ម៌ដល៏ បសេើរ សទប ើ បានឱ្រេ េូ មឱ្រវា ស
ះបានទាំនុងបាំរង ុ លពះម្៌ឱ្រចសលមន ើ ថ្លក្ប្លងត្សៅសទៀត្ សល
សែត្ុស 56
ះ សទប ើ សគសៅលពះរាជក្ុមារស
-លែៀវលៅពុទធសាែ
បានឱ្រែមួយ អងគរពោះ
របែ់លោកលវីម កុ
ីណ្ វ ូ ត្៍ ប្ដលលោករុាំ-ល
ះថា ្ម៌វវ្៌ ិ នៈ ប្ដល
៉ៅ ប្របជាប្មែរ និងគមពីរមហាវងសាៈ អែនធិមិរតាជាអគគមល
លាៈ ។
197
ះ
ែី
ប្លបថាៈ ‹‹ចសលមន ›› ។ ពសី លៀងបាន ិ ើ សៃង ើ ដ៏វសេេសោយ្ម៌ លពះរាជឱ្រេមក្គាល់លពះរាជា លុ ះលទង់ទេស
ការសែយ លពះ ើ
រាជាសេឋចសពញសៅសោយសេចក្ឋសី េបហា លទង់បនវន ឺ ូវឧទ្វនគាថា សនះថាៈ
‹‹ចក្ាុរបេ់ទ្វរក្សនះ
លអសលើេលុ បឥត្ោឝសី លបៀប
ក្ូនសនះ
សពញជាមហាក្ុេលដ៏្ាំ វាហាក្់ដូចជាផ្ទកឧត្ផល ប្ដលសទប ើ នង ឹ រលលេេ់ ងយៗ ី មុ វាមូលលេេ់លអលបម ី ិ លបយ ិ លបប្ែលនង ឹ ដួងលពះ ចស្រនធដស៏ ពញវង់ ោបក្ណ្ដបានសឃញ ើ នូវលពះឱ្រេសនះ ោបក្ស បានសេចក្ឋេ លចត្ ី បាយរក្រាយលេួ ី ិ ឋលគប់គាប›› ។ លុ ះលទង់លតាេ់លពះគាថាសនះចប់សែយ ើ
មានលពះរាជឱ្ងាករនង ឹ សេ
បត្ថា ី ៈ
លពះបរមក្សលត្យ ិ ៍
‹‹មានសគធ្លវប់បានសឃញ ើ
ប្ភបក្មនុេស ប្បបដូចជាចក្ាុរបេ់ទ្វរក្សនះប្ដរឬ?›› ។ សេ
បត្លី កាបទូលថាៈ
ះនង ឹ
‹‹បណ្ដ ឋ មនុេសទ្វាំងោេ់
ញាំ ន ិ ុម
ប្ដលសឃើញមានមាបក្់សោះ ទ្វាំងមន ិ ប្ដលឮសគនយា ិ សយាងផងថា ោបក្ណ្ដមួយមានចក្ាុយា៉ងសនះសទ
198
ប្ត្ ុ ញលាំ ពះោងាបានឮដាំណ្ឹងថា
ាំ
ក្បុងែម ាំ ង ាំ ឡាយ មាេត្ឝបក្ា១ ិ វនឋបព៌ត្ ប្ដលជាក្ាំពូលថ្នភបទ្វ ស្យះ ភបសាំ
លៈ ប្ដលមានប្ភបក្លអជាបាំផុត្ វាប្ត្ងសៅអាលេ័យសលើ
ះ›› ។
លគាស
ះ លពះរាជា លទង់លបទ្វនលពះអាជាញឱ្រដល់ពក្ ួ
យក្សថាៈ ‹‹ចូរោបក្ទ្វាំងឡាយសៅឱ្រឆ្ប់ ចាប់យក្េត្ឝក្ុ ោាំពែ ី ម ិ វនឋបព៌ត្មក្ ឥៃូវសនះ សពលស
ះ
ក្បុងកាល
ះ មានយក្សមាបក្់ បានស្ឝតា ើ មលពះរាជអាជាញ
េធុះសៅប្ត្មួយរ ាំសពចស
មក្ថាឝយដល់លពះរាជា េត្ឝស
សយង ើ លបាថាបចង់សមល ើ េត្ឝស
លៈ១
ះ ក្៏ចាប់បានេត្ឝស
ះមួយមក្ សែត្ ើ
កាលលទង់លពះពចា ិ រណ្ដសមល ើ ប្ភបក្របេ់
ះ សែយ ើ លតាេ់ថាៈ ‹‹ប្ភបក្របេ់េត្ឝសនះលអពន់សពក្ មន ិ
ប្បវក្គាបោាំពសី នលតាថ្នក្ុមារត្ូចសនះសោះ សល លបទ្វនលពះ
មក្ុមារស
ះថាៈ ‹‹ក្ុ
ះដូសចាបះ សទប ើ លទង់
លៈ›› ។ លពះ
មស
ះ ក្៏
ផាយសៅដង ឹ ោយេពឝលគប់មនុេសទ្វាំងោេ់ លុ ះលពះរាជក្ុមារ លពះ
មក្ុ
័ លៈ មានវយវឌណ
ការចសលមន ើ សែើយ សគបានថាឝយ
199
ាំ
ងត្រុណ្ីមាបក្់ ស្យះកាញ្ច នមាោ (ភួងផ្ទកមាេ) សដើមផឱ្ ី រជា
លពះជាយា ។
ថ្ងៃមយ ួ លពះរាជានង ិ លពះរាជឱ្រេ សេឋចយាងសចញសៅកាន់
វត្ឋក្ុក្ុ កោរាម ។
ណ្ៈស
ះ លពះយេសត្ទរជាលបមុ ថ្នេងឃ បាន
ពចា ិ រណ្ដសមល ើ រូបលពះក្ុ បនឋច ិ សៅខ្ងមុ
លរាជឱ្រេ បានលជាបថាៈ ក្បុងសពល
លពះោងា ូចលពះសនលត្ជាលបាក្ដ សទប ើ ថាឝយលពះ
ពរលពះរាជាថាៈ ‹‹បពលិ ត្មហារាជ សល ោនុញ្ញដត្ឱ្រលពះោងាមាចេ់ក្ុ មានប្បបបទសៃង ើ ?›› ។ លគាស
ះ លពះក្ុ
ថ្នលមាមទ្វាំង
១០
លៈ
ះសែត្ុោឝី បានជាលទង់មន ិ
ជារាជឱ្រេោឋប់លពះ្ម៌ឱ្រ
លរាជឱ្រេលបណ្មរោញ្ជ លី សដើយលក្ពុាំ សែយ ិ លពះសងរៈថាៈ ើ ចូលសៅទូលេួ រដត្
‹‹សោក្មាចេ់ោនុញ្ញដត្ឱ្រ ុ ញសាំ ្ឝើដូចសមឋចៗ ឱ្វាទស
ះទ្វាំងោេ់ ›› ។
លពះសងរៈថាឝយលពះឱ្វាទសនះ ស
ះៗ
ដល់លពះរាជឱ្រេថាៈ
មន ិ ប្មនជារបេ់ ួ វនសៃយ ើ 200
ក្៏ ុ ញទ ាំ ទួលរា៉ ប់រងតាម ‹‹ចក្ាុ
េូ មលទង់តាង ាំ លបណ្ិធ្លន
ពាយាមចាំសរននូ ិ ើ វេមងនង ិ វបេស
ក្មយោឌន
ឱ្រសក្ត្ ើ សៃង ើ ក្បុង
លពះោងាជាដរាបសៅ›› ។
លុ ះលទង់បានោឋប់ឱ្វាទសនះសែយ ើ
លពះក្ុ
លរាជឱ្រេក្៏
ទទួលេិក្ាតាម សែយ ួ សៅក្បុង ើ យាងចូលសៅក្បុងទោ ី ៃ ត្់មយ ាំ លពះបរមរាជវាង តាាំងសផឋើមស្ឝេ ើ មា្ិស ះសៃើង សេឋចនឹក្រ ាំពង ឹ
ពចា ិ រណ្ដថាៈ ‹‹ចក្ាុជាសែត្ុថ្នសេចក្ឋទ ី ុក្ា, ជារបេ់ទសទ, ជា របេ់មន ិ សទៀង នង ិ មន ិ លបាក្ដថាជារបេ់ ួ វនសៃយ ើ ›› ។ ថ្ងៃមយ ួ លពះ
បាទោសោក្
លពះ
ងត្េ ជាោគាមសែេីឯក្របេ់លពះ ិ សរក្សតា ិ ងចូលសៅកាន់េាំណ្ដក្់ថ្នលពះក្ុ
ឱ្រេ សឃញ ើ សេឋចគង់សៅប្ត្មួយលពះោងា សល
ះប្ត្លពះ
លរាជងជាប់
សោយសេចក្ឋលី េឡាញ់ លពះសនលត្សពក្ ោត្់លទ្វាំមន ិ បាន ក្៏ចាប់ឱ្ប រត្លពះក្ុ ឹ
លរាជឱ្រេសោយថ្ដទ្វាំងពរី សែើយនិយាយលបសោម
ថាៈ ‹‹សភវង ឋ ត្ ើ ប្ដលក្ាំពុងសឆះឆួលឆ្ប់ថ្លពេាត្ថ្នភបាំ មានោណ្ដ សលទ្វលសៃើងេស ន េសៅនលចាលសអអភវសឺ ល
ងល
ត្ ជា្មយជាត្សិ ដឋ
សរាលរាលយា៉ងមញ ក្៏រាគត្ណ្ដ ា ប្ដលក្ាំពុងសឆះពុះក្បុង ួ វន ុ ញាំ ក្៏ ិ 201
មានឧបសមយរដូសចាបះប្ដរ សល
ះដូសចបះ សពលសនះ សយង ើ លត្ូវរួម
េងាឝេជាមួយគាបសោយកាមរាគក្បុងទសី នះ›› ។ លពះក្ុ
សែយ ើ
លរាជឱ្រេ
កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រសនះ
សេឋចយក្លពះែេឋបទ ិ លពះកាណ្៌ទ្វាំងេងរបេ់លពះោងា
សែើយលតាេ់គាថាសនះថាៈ
‹‹ ុ ញច ាំ ុក្លត្សចៀក្ ុ ញាំ សល
ះមន ី ាំសលើេ ិ ចង់ឱ្រឮវាចា ជាេាំ ដ្
ែួេវេ័ ិ យ សែយ ើ ោពមងាលសនះ លពះោងាគួរជាមាតាមួយរបេ់ ុ ញាំ ដូចសមឋចបានជាលក្សៃក្សមល ើ មក្ឱ្រេរបេ់លពះោងា
សោយចត្ ិ ឋ
លបក្បសោយរាគត្ណ្ដ ា សៅវញ? ត្ណ្ដ ា ជាឧលក្ដ ិ ិ ឌសទ្វេ ប្ដលមន ិ លត្ូវតាមគនវង្ម៌ដូសចបះ នង ឹ លពះ
ងត្េ ិ សរក្សតា ិ
លាំ ពះោងាសៅកាន់ទុគាត្ន ិ រក្›› ។
សឃញ ើ មន ិ េមតាមលបាថាប
សែយ ើ
លតាេ់ទ្វង ាំ ខ្ញល់ថាៈ ‹‹សបើឯងមន ិ ទទួលភារៈសនះសទ ឱ្រចាាំទុក្ចុះ មន ។ ិ ិ យូរប៉ុ យ នលបាក្ដជាោញនង ឹ បាំផ្ទវញជវី ត្ឯងឱ្របាន›› លពះក្ុ
លរាជបុលត្ត្បសោយេូ លត្គាថាសនះថាៈ
202
សៅ
‹‹ ុ ញសាំ ពញចត្ ិ ិ ឋលះបង់ជីវត្
សដើមផេ ជាជាងការរេ់ ី ុ ចរត្្ម៌ ិ
ប្ដលសពប ើ ពះសៅសលើសេចក្ឋអា ី ប់យេ
សោយត្សលមក្ក្បុង
កាមត្ណ្ដ ា , ោបក្ប្ដលាំ ផ្ទវញគត្ម ិ នុេស នង ិ សទវតា ប្ត្ងប្ត្បាន ទទួល
ក្រត្ះិ សដៀលោាំពោ ាំ ឡាយ›› ។ ី បក្លបាជញទ្វង
ចាប់សដើមោាំពសី
ះមក្ លពះ
ដថ្ទ សដម ើ ផន ី ង ឹ ចាប់សទ្វេលពះក្ុ
ងត្េ ិ សរក្សតា ិ
ប្ាំ េឝងរក្សែត្ុ
លរាជបុលត្ ។
ជួនជាសពលមួយ មានប្ដនមួយស្យះគ ន រៈ តាាំងសៅក្បុង
ភូមភា ើ ក្បុងប្ដនស ិ គខ្ងសជង ពួក្ោបក្នគរក្បុងលក្ុងស
ាំ ឹ ងស រាជាលទង់លជាបដណ្
ះ
ះ មានលក្ុងមួយស្យះត្ក្សេិោ
សក្ត្ ើ បះសបារជាចោចល
ះសែយ ើ
សេឋចនង ឹ យាងសៅបស្រងាកបលក្ុងស សេ
សទប ើ តាាំងលពះរាជែឫទ័យថា
ះសោយលពះោងាឯង
ប្ត្ពួក្
បត្ទ ី ូលទ្វេ់ដូសចបះថាៈ ‹‹បពលិ ត្មហារាជ! លពះោងាមន ិ េម
គួរនង ឹ យាងសៅក្បុងក្ច ិ ចស ោងា
កាលលពះ
ះសទ លគាន់ប្ត្បញ្ជូ នលពះរាជឱ្រេមួយ
ក្បុងពួក្លពះរាជបុលត្របេ់លពះក្រុណ្ដ
បស្រងាកបលក្ុងស
ឱ្រសេឋចយាងសៅ
ះ ឱ្រសៅសលកាមលពះបារមក្ ៏ នសែយ ី បា ើ ›› ។ 203
ណ្ៈស
ះ សេឋចលតាេ់េួរសៅលពះក្ុ
លៈជាលពះរាជបុលត្
ថាៈ ‹‹ក្ូនឯងអាចសៅបស្រងាកបលក្ុងត្ក្សេិោស លពះក្ុ
លរាជឱ្រេទូលត្បថាៈ
ះបានឬសទ?›› ។
‹‹េូ មលទង់លពះសមតាឋ
សលបាេ ុ លញាំ ពះោងានង ឹ សៅបស្រងាកបថាឝយបាន›› ។ កាលលពះមហាក្សលត្
សែយ ើ
លជាបសេចក្ឋីលបាថាបថ្នលពះរាជឱ្រេ
លពះោងាមានលពះែឫទ័យសលត្ក្ោរោទរ
សែយ ើ លទង់
សលបាេឱ្រចាត្់ប្ចងលបុងសលបៀបមាគា៌ក្បុងរាជធ្លនី ឱ្របានេសលមច ឱ្រឆ្ប់
សេឋចចាត្់លពះរាជអាជាញបងាាប់ឱ្រពួក្មនុេសចាេ់ជរា,
មនុេសឈ,ឺ ោក្េព, មនុេសទុពឝលភាព នង ិ ពួក្េយូមទ្វាំងោេ់
ប្ដលសៅក្បុងទសី ះៗ ឱ្រសចញសៅឆ្ៃយផុត្ោាំពមា ី ត្់មាគា៌ថ្នលពះ រាជដសាំ ណ្ើរ សទប ើ លពះបាទោសោក្ លពមទ្វាំងលពះរាជបុលត្សេឋច
សៃើងគង់សលើលពះរាជរងមួយ មានវជន ិ ីោវបេត្ឝ ប្ែែមោមលពះ ោងា សេឋចសចញចាក្លក្ុងបាត្លិបុលត្ សៅសោយេួ េី ឋ កាលមុន
សេឋចនឹងឃ្លវត្ចាក្លពះឱ្រេ លត្ៃប់ចូលកាន់លពះនគរវញ លពះ ិ រាជា លទង់សក្ៀក្លពះេូ រងលពះរាជបុលត្ សែយ ើ លទង់ពចា ិ រណ្ដថាៈ 204
‹‹ោបក្ណ្ដេាំ ៃង ឹ សមល ើ លពះសនលតាក្ូនឯងសនះ ោបក្ស
ះរប្មងបាន
េុ ណ្ដេ់ែ៎ប!›› ។ ប្ត្សពលសនះ
មានល
ែយណ្៍មាបក្់ជាសហារាចាររ
បានពត្ ិ រ
សមល ើ សហារាោស្រេឋសែយ ើ ទ្វយថាៈ ‹‹លពះមហាក្សលត្ សពញលពះ
រាជែឫទ័យនឹងលពះសនលត្លពះរាជបុលត្លពះោងាសនះណ្ដេ់ ប្ត្លពះ សនលត្លពះរាជបុលត្ស
ះ
មន ិ យូរប៉ុ យ នសទ
នង ឹ ោនឋរធ្លនសៅជា
ះសៃយ ើ ប៉ុប្នឋ ត្សៅោ
គត្កាល ប្ដលលពះ
លបាក្ដ ក្បុងបចចុបផនបសនះ, មន ិ មានោបក្ណ្ដមួយ មន ិ ចង់សឃញ ើ លពះ សនលត្ថ្នលពះក្ុមារស សនលត្ស
ះោនឋរធ្លនសៅសែយ ើ
នង ឹ បានទទួលសេចក្ឋទ ី ុក្ាទួសៅ
លគប់មនុេសទ្វាំងោេ់ ›› ។ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ សេឋចយាងជាលាំ ោប់ៗ សៅតាមលពះ
ព វ រែូត្ដល់ទីលក្ុងត្ក្សេិោ ក្៏ោបក្នគរទ្វាំងឡាយក្បុងទីលក្ុង ស
ះ បានដង សទប ឹ ថា លពះរាជឱ្រេសេឋចមក្សែយ ើ ើ
គា ាំ ប តាក្់
ប្ត្ងេអិត្ោអងផវូវឱ្រមានរសបៀបសរៀបចាំលអ សែើយកាន់ក្អមសពញសៅ
សោយេុ គននវារ ី ជាសលគឿងេមាាល់ថ្នការចុះចូលលបមូលគាប សៅរង់ 205
ចាាំថាឝយសលគឿងេកាករបូជាក្បុងទក្ ី នវះសយាជន៍ លពះក្ុ
កាលបានសឃញ ើ
លៈសេឋចយាងមក្សែយ ើ ក្៏លបណ្មរោញ្ជ លីសៃង ើ សែយ ើ
នយា ាំ ុ ទនប្ត្ជាោបក្នគរ មន ិ យថាៈ ‹‹ពួក្សយង ើ ុ ញេ ិ ប្មនជាោបក្ក្ផត្់ នង ឹ សេឋចសទ
ពួក្សយង ើ មន ិ ប្មនជាោបក្ក្ផត្់នង ឹ លពះឱ្រេថ្នសេឋច
សទ, ពួក្សយើងបះសបារក្ផត្់ចាំស
ះប្ត្សេ
បត្ទ ី ុចចរត្ ិ ប្ដលជាោបក្
តាាំងសៅជត្ ិ ផ្ទធល់នង ឹ សេឋច›› លុ ះលកាបទូលនូវ
ក្រសនះសែយ ក្៏ ើ
លពះក្ុ
ច ាំ ូលសឆ្ភះសៅក្បុង
គា ាំ ប ថាឝយសលគឿងេកាករៈ គេ ឺ ួ យោរអាក្រ សទប ើ លៈសោយសេចក្ឋសី គារពយា៉ង ភេ់
លពះនរគរ ។ សវោស
គា ាំ ប ប្ែែម
ះ លពះបាទោសោក្ លទង់លបឈួ នខ្វង ាំ ណ្ដេ់ ោនធះ
ោប្នធងធ្លវក្់ឧចាចរៈមក្តាមលពះឱ្េឌ
សែយ ើ សចញ្មេអុយសឆអះ
ឆ្អបលគប់រននលពះសោម លពះោងាសេឋចលទង់លជាបថាៈ មន ិ អាចនង ឹ បានជាសៃង សទប ិ ើ វញ ើ លទង់មានលពះឱ្ងាករសៅនង ឹ ពួក្សេ ‹‹ចូរសៅោសញ្ជ ើ ញលពះក្ុ
បត្ថា ី
លៈមក្ោភសិ េក្ឱ្រសោយរាជរសៅ មន ិ
206
យូរប៉ុ យ ន
ញាំ ង មានលបសយាជន៍ោន ឝី ង ិ ឹ ទវិ ងាត្សែយ ើ ឹ ជីវត្អាលក្ក្់ ុន
ោមក្សនះ›› ។
លពះោគាមសែេីឯងរបេ់លពះរាជា លពះ
លពះេណ្ដ ឋ ប់ ក្ុ
ក្រស
ះសែយ លពះ ើ
លរាជឱ្រេបានជាសេឋចសៃង ើ
មានសៃយ ើ ››
សល
ះដូសចាបះ
មត្េ ិ សរក្សតា ិ លុ ះ
ងនង ឹ ជញ្ជ ឹ ងថាៈ ‹‹សបលើ ពះ
េមជីវត្របេ់ ោញនឹងមន ិ ិ
សទប ើ លពះ
ងសលបឧ ើ បាយក្េលកាប
ទូលលពះរាជាថាៈ ‹‹ឱ្លពះរាជា! េូ មលទង់ហាមពួក្សពទរ ក្ុាំឱ្រចូល ាំ មក្ក្បុងលពះរាជដណ្ដ ក្់
ញាំ ច េ់នង ឹ ទទួលការរក្ាលពះោងា ុ មា
ឱ្រ
បានក្ានឋលពះែឫទ័យសៃង ។ ិ ើ វញ›› ណ្ៈស
សៅសលដ ាំ ។ វាង
លពះ
ះ លពះបាទោសោក្ លទង់បញ្ជូ នពួក្សពទរឱ្រសចញ
សែយ ើ បញ្ដ ត្ឋហាមផ្ទឋច់មន ិ ឱ្រចូលមក្ក្បុងលពះបរមរាជងត្េ ិ សរក្សតា ិ បានសចញលបកាេលបាប់ោបក្នគរលគប់ទី
ត្ាំបន់ថាៈ ‹‹សបើោបក្ណ្ដមួយ សទ្វះលបុេក្ឋី លេីក្ឋី ចាប់ឈដ ឺ ូចយា៉ង អា
្លពះរាជា ចូររក្ាទុក្ក្ុាំពាបាលជមៃសឺ 207
ះ
ញាំ នុញ្ញដត្ឱ្រ ុោ
ាំ
ោបក្ជមៃសឺ
ះមក្ឱ្រ ុ ញបា ាំ នលគប់សពល›› ។
មាបក្់ចាប់ឈប្ឺ បបយា៉ងស
ណ្ៈស
ះ មានមនុេស
ះ ភរយាក្៏ ភយ ័ ត្ក្់េុ វត្ណ្ដេ់ រត្់សៅ ិ
ជាំរាបលគូសពទរមាបក្់ថាៈ ‹‹ោឝមី ុ ញមា ាំ នជមៃប្ឺ បបយា៉ងស លគូសពទរបងាាប់ថាៈ ‹‹ចូរ
នឹងពាបាល›› ។
ងក្៏មបមា ី ប សៅ
សពទរ ឯលគូសពទរក្៏
យ ាំ ក្ោឝមី
យ ាំ ក្ជមៃសឺ
រក្សតា ិ ៗ េមាវប់សែយ ើ វះស សៅក្បុងស
ះស
យ ាំ ក្ជមៃសឺ
ះ ឱ្រលបញាប់មក្ ុ ញាំ
ប្ដលមានជមៃសឺ
ះ សៅថាឝយដល់លពះ
ងត្េ ិ ស-
ះពន ិ ត្ ិ រសមល ើ សឃញ ើ មានដងកូវមួយ្ាំ
ះសៅ
កាលេធុះសៅចុះសៅសលកាម
លេុត្ចុះសៅខ្ងសលកាម(57) សពលស ពសី លើដងកូវ ប្ត្ដងកូវស
ះ លពះ
ះមន ិ ោវប់ លពះ
ឧចាចរៈក្៏
ងសរាយក្ាំសទចសលមច
ងស្ឝើវ្ ិ ីេមាវប់ដងកូវលគប់
ប្បបយា៉ង លផងសមល ើ រេលឝីងចត្់ខ្រ ក្៏ដងកូវស
57
ះមក្ផធះលគូ
ះ កាលដងកូវេធុះសៃង ើ សៅខ្ងសលើ ឧចាចរៈក្៏លចាល
សៃង ើ តាម ួ វនវាស
រែូត្ដល់លពះ
ះ›› ។
ះសៅប្ត្មន ិ ោវប់
ងោក្់ ធម ឹ សៅ ដងកូវក្៏ោវប់ សែើយធ្លវក្់សចញសៅ
-អាយុ-វង-កឹង បប្នថមថាាៈ ‹‹កាលដងកូវែទុោះលៅខាងសាដឬ ាំ ខាងលឆ្វងក៏ទឹកែាំអុយលេញតាមរគប់រនធលរមក្នប្ែបក ។
208
តាមទ្វឝរខ្ងសលកាមមួយរ ាំសពចស
ះ សល
ះដូសចាបះ លពះោគាមសែេី
ាំ ូលលពះរាជាឱ្រលទង់សោយ ធម សៅលកាបបងាទ ឹ ។
លពះបរមក្សលត្យ ិ ៍ លតាេ់ថាៈ ‹‹សយង ើ ជាក្សលត្យ ិ ៍ សយង ើ នង ឹ
សោយ ធម ឹ ដូចសមឋចបាន!›› ។ លពះ
ដងថាៈ
ងត្េ ិ សរក្សតា ិ
លកាបទូលលពះបរមក្សលត្ជាគលមប់ពរី
‹‹លត្ូវប្ត្លទង់សោយ ធម ឹ ស
ះសៅ
របេ់លពះោងា›› ។
លុ ះលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ ធម ឹ ស
ះសៅ ដងកូវស
ក្រស
ះសែយ ើ
ះក្៏ោវប់ក្ុ ងលគាស ប
សៅតាមទ្វឝរខ្ងសលកាម ក្បុងមួយរ ាំសពចស រាជាក្៏ជាចាក្សរាគា
្ស
សេឋចលទង់សោយ
ះសៅ សែយ ើ ធ្លវក្់សចញ ះ មន ិ យូរប៉ុ យ ន លពះ
ះ លពះោងាលទង់មានលពះែឫទ័យសលត្ក្
ោរលេេ់លោយ សែើយលតាេ់េួរលពះ
ងត្េ ិ សរក្សតា ិ ថាៈ ‹‹
លបាថាបចង់បានោឝី សយង ើ នង ឹ លបទ្វនពរដល់លពះ លពះ
សដម ើ ផឱ្ ី រជាលពះសរាគ
ង?›› ។
ងទូលត្បថាៈ‹‹ ុ ញមា ាំ ច េ់លបាថាបចង់សោយរាជេមផត្ឋិ
បាន ៧ ថ្ងៃ›› ។
209
ង
លគាស ឱ្រលពះ
ះ លពះបាទោសោក្ លទង់សលបាេលបទ្វនរាជេមផត្ឋិ
ងោេ់សវោ៧ថ្ងៃ លពះ
ពរ គរា ឺ ជេមផត្ឋសិ
ងត្េ លុ ះបានទទួល ិ សរក្សតា ិ
ះសែយ សទប ើ ើ លទង់លពះចិ ឋ ថាៈ ‹‹សវោសនះ
ជាសពលគួរស្ឝក្ ើ ច ិ ចេងេឹក្នង ឹ ក្ុ ណ្ៈស
វ ួ នឯង
ះ
លពះ
លរាជឱ្រេសែយ ើ ›› ។
ងសទប ើ ប្ក្វងេរសេរលពះរាជឱ្ងាករសោយ
បងាាប់សៅោបក្នគរត្ក្សេិោថាៈ
សឆកៀលប្ភបក្សៅក្ុ
លៈទ្វាំងពរី សចញ សល
‹‹ចូរោបក្ទ្វាំងឡាយ
ះសែត្ុោឝី? សល
ះវាមាន
សទ្វេ ុេជាទមៃន់ ចូរោបក្ទ្វាំងឡាយសឆកៀលប្ភបក្ទ្វាំងពរី សចញឱ្រ ឆ្ប់
លពះបាទោសោក្លទង់មានលពះែឫទ័យសទៀងទ្វត្់ណ្ដេ់
ចូរោបក្រាល់គាបក្ុប ាំ ងអងទ ់ ុក្ សេឋច›› ។
វាស
ះជាមនុេសទទង ឹ ទ្វេ់នង ឹ អាជាញ
ក្បុងកាលឯណ្ដៗក្ឋី កាលលពះបាទោសោក្ មានលពះរាជ-
ឱ្ងាករលតាេ់បងាាប់សៅសលើោម ឝី យ ួ ប្ត្ងប្ត្លបថាប់លពះរាជោរ(58) នឹងលពះរាជវរលញ្ឆ ក្រសោយផឋិត្លពះទនឋរបេ់លពះោងា សទប ើ យក្ជា 58
-រពោះររសារ ែាំបុរត្លែដេ ។
210
ការបាន សល
ះដូសចាបះ លពះ
ងត្េ សទប ិ សរក្សតា ិ ើ រង់ចាលាំ ពះរាជា
លទង់លពះបនធាំលក្់េ៊ប់ នង ិ លពះរាជឱ្ងាករស ឹ បានផឋត្
ះ លោប់ប្ត្
លពះរាជាសេឋចេធុះសត្ន ើ ដូចជាសគក្ស្រ ឋ ក្់សៃង ើ ភាវម ភ័យញ័ រចាំលបប់ េពឝេ ឝ ៌ ងា ។ លពះ
ងត្េ លកាបបងាាំទូលេួ រលពះរាជាថាៈ ‹‹ោឝសី ្ឝើ ិ សរក្សតា ិ
ឱ្រលទង់រ ាំខ្នលពះរាជែឫទ័យ េធុះសត្ន ើ សៃង ើ លក្ញាងចាក្លពះបនធាំ ក្បុងសពលសនះលពះោងា?›› ។ លពះមហាក្សលត្
ណ្ដេ់ សយង ើ ›› ។
លតាេ់ត្បថាៈ
សឃញ ើ ថាមានតាយត្ពរី
លុ ះលទង់លតាេ់លពះរាជឱ្ងាករស
‹‹សយង ើ មានេុ បន ិ អាលក្ក្់
វាចង់ចក្ ឹ ប្ក្វប្ភបក្ក្ុ ះសែយ ើ
លៈក្ូន
សេឋចលទង់ផធាំត្សៅ
សទៀត្ ក្បុងលគាទី ២ លពះរាជា សេឋចេធុះសត្ន ើ សៃើងដូចជាសគក្ស្រ ថ ក្់ សទៀត្ សែយ ើ លតាេ់នង ឹ លពះោគាមសែេីថាៈ ‹‹សយង ើ យល់េុបន ិ អាលក្ក្់សទៀត្សែើយ›› ។
211
លពះរាជិនី (59) លកាបទូលេួ រថាៈ ‹‹លពះោងាលទង់យល់លពះ
េុ បន ិ ដូចសមឋច?›› ។
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍ ត្បថាៈ ‹‹សយង ើ សឃញ ើ ថា ក្ុ
លៈមាន
េក្់ប្វងណ្ដេ់ សែយ ើ ោងាុយផ្ទធល់សលើប្ផនដី›› ។
លពះរាជិនី លកាបទូលថាៈ ‹‹េូ មលទង់លពះបនធឱ្ ាំ រេ៊បល់ េួល
លពះោងាសៅ ោបក្ណ្ដសៃយ នង ើ ឹ ហា៊នលបលពត្ ឹ ឋទុចចរត្ន ិ ង ឹ លពះោងា មាចេ់ស
ះបានែប៎›› ។
លពះរាជា សេឋចលទង់ផល ធាំ ក្់េកបេ ់ កល់ត្សៅសទៀត្ លពះរាជិនី
សទប ើ លបលបថាប់លពះរាជោរ នង ឹ លពះរាជវរលញ្ជ ក្រសោយលពះទនឋ លពះរាជា បានសលេចសែយ លពះ ើ យ ាំ ក្លពះរាជឱ្ងាករស
ះ
ឱ្រសឆកៀលលពះសនលតាលពះក្ុ ក្បុង ណ្ៈស
ះ
ងបញ្ជូ នលពះរាជបសលមមា ើ ប ក្់ឱ្រ
សៅឱ្រមនុេសសៅក្បុងលក្ុងត្ក្សេិោ
លរាជឱ្រេ ។
លពះមហាក្សលត្
លទង់េុបន ិ សទៀត្ថាៈ
‹‹សឃើញលពះទនឋរបេ់លពះោងាបាក្់ធ្លវក្់លជុះចាក្លពះឱ្េឌ លទង់សត្ន ើ 59
-រពោះររិនី លែដេស្ែី ។
212
សៃង ើ ពលី ពលឹម
សែយ ើ លតាេ់ សៅសហារាចាររមក្
ពចា ិ រណ្ដកាត្់េុបន ិ ស
ះ›› ។
សហារាពចា ិ រណ្ដនូវទាំ
យស
លុ ះលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
ះសែយ ើ ទ្វយថាៈ
ប្បបសនះ លបាក្ដជាលពះរាជបុលត្នង ឹ វ ិ េចក្ាុ›› ។ ះសែើយ
សដើមផន ី ង ឹ ‹‹េុ បន ិ
សេឋចលបណ្មរ
ោញ្ជ លីសោយលក្ពុថ្ាំ នលពះោងាុលីទ្វង ាំ ១០ លកាបនមេសការលគប់ ទេ ិ ទ្វាំង៤ សោយលពះវាចាជាេចចក្ថាសនះថាៈ ‹‹ឱ្ោេ់សទ
រក្ស ័
ទ្វាំងឡាយ សោក្ោបក្ប្ដលមានបោទេទ្វនលជះថាវ ក្បុងលពះ្ម៌ នង ិ លពះេងឃ
ញាំ ូ មោងឝរឱ្រសោក្លគប់លគងរក្ាបុលត្ពនវក្ ុ ញាំ ុេ
ផង(60)›› ។ លុ ះលពះរាជោរសៅដល់លក្ុងត្ក្សេិោសែយ ពួក្ ើ ោបក្នគរក្បុងលក្ុងស ្ម៌នង ិ លពះេងឃ អាេូ រ នឹង 60
ះ េុ ទនប្ត្ជាោបក្លេឡាញ់ សគារពរាប់អានលពះ ក្៏មនុេសទ្វាំងស
នង ាំ ៉ ងស ិ មានេទ្វនដ៏មាយា
លាំ ពះរាជោរស
ះ ះ
ះ សៅថាឝយលពះក្ុ
ជាោបក្មានចិត្ឋអាណ្ិត្
បានជាគាយនោបក្ណ្ដមួយ លៈសៃើយ ។ ពួក្ោបក្
-កនុងទិវាវទននិងអាយុ-វង-កឹង លែេកដីបួងែួងរបែ់រពោះរជាលនោះរលឹកដល់ឫែីលទៀត្ថាាៈ ‹‹ែូមឫែីប្ដលជារបធានកនុងលោក››។
213
នគរស
ះ ពសិ លគាះគាបក្បុងសរឿងស
ះថាៈ ‹‹សបលើ ពះរាជាមន ិ លទង់ទត្
សមល ើ លពះរាជបុលត្របេ់លពះោងាសោយសលបាេលបណ្ីសែយ ើ សមឋច
ដូច
លទង់នង ឹ េពឝលពះរាជែឫទ័យសលបាេលបាណ្ដល់ពួក្សយង ើ
ប្ដលជាបាំបទ ិ បាំបាលាំ ពះរាជអាជាញលពះោងាស
ះ?
លពះក្ុ
លរាជ-
ឱ្រេ លពះោងាមាននិេស័យលបក្បសោយសមតាឋឥត្លោក្ ចាំស ពួក្េត្ឝលគប់ជាំពូក្ លទង់មានលបាថាបនង ឹ ជួយការ ោេ់ស
ះបានទទួលសេចក្ឋេ ី ុ
រ ឱ្រេត្ឝទ្វង ាំ
លទងៈមានលពះទ័យេស ឋ េនង ឹ
្ៃន្ ់ ៃរ លទង់មន ិ មានលពះែឫទ័យមានះលបកាន់ឫក្ សលកា្ឥត្បទសៃយ ើ
សបមា ើ នបុលត្ប្បបសនះសែយ ើ
លបាថាបនង ឹ ស្ឝសើ េចក្ឋវី ិ េដល់បុលត្ស
ះសៅសែយ ើ
ពួក្សយង ឹ ជាលពះោងានង ើ មន ិ ដង ឹ ស្ឝដ ើ ូចសមឋចសៅសទៀទ›› លុ ះោក្់លពះរាជោរស
នង ិ សលក្វ
គង់លពះរាជា
ោមាលសបើ
ះោៃត្់សេៃៀមយូរបនឋច ិ សៅ
េុ មន ាំ ប យក្សៅថាឝយលពះក្ុ ិ ោប់ ក្៏ គា បានទទួលលពះរាជោរស
ះ
ះសែើយ
មន ិ
លរាជឱ្រេ លពះោងា
លទង់បប្នទមេទ្វនប្ដលលទង់
មានសែយ ឱ្ររងរ សរនសៃ ើ ឹ ត្ប្ត្ចាំ ឹ ើ ើង សទប ើ លតាេ់ថាៈ ‹‹ចូរស្ឝតា ើ ម 214
លបាថាបរបេ់ោបក្ទ្វាំងឡាយចុះ
ចូរោបក្ទ្វាំងឡាយសឆកៀលប្ភបក្ទ្វាំង
ពរី របេ់ ុ ច ញាំ ុះ›› ។ ប៉ុប្នឋ សពលស សឆកៀលលពះសនលត្លពះោងា ចណ្ដ ឍ លមក្បងាាប់ ចណ្ដ ឍ លស
សែយ ើ លទង់លតាេ់សៅពួក្មនុេស
ឱ្រសឆកៀលលពះសនលត្លពះោងា
ះទូលលបប្ក្ក្ថាៈ
សយង ើ ុ ញលាំ បសេើរជាង វញ?›› ។ ិ
ះ មន ិ មានោបក្ណ្ដមួយហា៊ន
‹‹ពួក្សយើង ុ ញាំ
ពួក្មនុេស
បាំផ្ទវញប្ភបក្របេ់
ដូចសមឋចក្៏សៅបាំផ្ទវញប្ភបក្មនុេសប្បបសនះ
កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
ះសែយ ើ
លពះោងាទ្វញ
លបោប់ (61) ដ៏មានត្ថ្មវមាេមួយប្េនដាំៃង ឹ លបទ្វនសៅពួល មនុេសចណ្ដ ឍ ល ជារងាឝន់ប្ដលសឆកៀលលពះសនលត្លពះោងា ប្ត្ពួក្ ចណ្ដ ឍ លលបប្ក្ក្សទៀត្ដូចមុន ។ លគាស រ ាំសពចស
ះ ក្មយពម ី ត្ត្ ី ជាត្ិ ក្៏ជួនជាលត្ូវឱ្រផលេសលមចមួយ
ះ ក្៏លោប់ប្ត្មានមនុេសមាបក្់ មានេណ្ដ ឌ នមុ លបក្ប
សោយវក្លវ ការ ១៨ ោសនវើ ចូលមក្េូ មសឆកៀលលពះសនលត្លពះសៅ ិ ិ 61
-ទិវាវទន និងអាយុ-វង-កឹង រពោះលៅកុ
លាៈ បានរបទនលរគឿងរបដាប់រពោះែិររបែ់រពោះអងគដល់មនុែសេណា ឌ ល។
215
ក្ុ
លៈ ណ្ៈស
លុ ះលពះក្ុ
លរាជឱ្រេបានទេស
ះ សេឋចលទង់រ ាំលឹក្ដល់
ការសែយ ើ
ក្បុង
ក្រលពះយេសត្ទរ ប្ដលថាប្ភបក្
ជា្មយជាត្ម ិ ន ិ សទៀង សែយ ើ លពះត្លមះិ សនះថាៈ ‹‹សោក្បានសឃញ ើ ចាេ់ថា
ោញនង ឹ លត្ូវោនឋរាយប្ភបក្
របេ់ោញ សល
ះដូសចាបះ សោក្សទប ើ បានេាំ ប្ដង
ជាក្លាណ្មលិ ត្នង ឹ ោញពត្ ិ លបាក្ដ សមតាឋចាំស
ប្ដលជារងាឝន់ថ្នផលក្មយ
ះមក្ ួ វនោញ
។
សល
ក្រស
ះ សោក្
ះគុណ្គសឺ េចក្ឋី
សទប ើ សោក្បានសលបាេលបទ្វនឱ្វាទ
របេ់សោក្ដល់ោញ សោក្លបាថាបនង ឹ ឱ្រោញដឹង ួ វន ក្បុងសពល ប្ដលោញបានទទួលរងាឝន់ថ្នផលក្មយរបេ់ោញសនះ ចត្ ិ ឋោញមន ិ បានរ ាំសភប ើ ញាប់ញ័រសទ ។ មា៉ងសទៀត្ ក្បុងកាលមុនស
ះ លពះសងរៈ
បានបសលងៀនវជា ាំ ៣ ពួក្ (62) ក្៏មន ិ ជ សនះដល់ោញថា ពួក្េត្ឝទ្វង ិ
សទៀងទ្វត្់សទ មន ិ ប្មនជារបេ់រងបុ ឹ ឹងសទ ប្ត្ងប្ត្ប្លបលបួលសៅជា ្មយតា លគាន់ប្ត្លេសមលើ េថ្មបសញ្ញឆត្ចត្ ិ ឋឥត្ោាំសពើ តាាំងប្ត្ពយ ី ូរ យារណ្ដេ់មក្សែើយ 62
ោញបានសឃើញ ួ វនឯងជាក្់ចាេ់ សែើយ
-ពួកែត្វទាំង ៣ ពួកាៈ កាមភព, រូបភព, អរូបភព ។
216
ថាៈ ‹‹នង វ លាំ បង ឹ លត្ូវ ូចខ្ត្ចក្ាុលបោទជាលក្ាណ្ៈ ចូរ ួ នឯង ឹ េលមង ឹ ួ វនសៅក្បុងលពះ្ម៌ថ្ងវ›› ។ លគាស
ស
ះ លពះក្ុ
ះថាៈ ‹‹ចូរឯងសឆកៀលប្ភបក្ោញមាាង ោក្់មក្ក្បុងបាត្ថ្ដោញ
េិន›› ។
ណ្ៈស
ក្ុ
លរាជឱ្រេ លតាេ់នង ឍ ល ឹ មនុេសចណ្ដ
ះ មនុេសរូបវក្លស ិ
លរាជឱ្រេ
ះ េធុះោធចូលសៅជត្ ិ លពះ
សោយសេចក្ឋប ៉ ប៉ងនង ី ុន ឹ សឆកៀលលពះសនលត្លពះ
ោងា សែយ ើ សឆកៀលលពះសនលត្មាាង ោក្់មក្ក្បុងលពះែេឋលពះោងា ក្៏ ពួក្ោបក្ឈរសមល ើ ទ្វាំងោេ់ប្លេក្គក្ ឹ ក្ងលទែង ឹ ោង ឺ អាប់
សោយ
េញបប្់ េញងលគប្ញង ួ វនថាៈ ‹‹ឱ្ចាំប្ៃក្ោោចររណ្ដេៈែប៎!›› ។ ‹‹ឱ្ក្មយោក្ុេល!
ធ្លវក្់លេួេចុះមក្ សៅសែយ ើ
សោប្ត្លពះចនធដប ៏ រុេុទនមានរេយីភលវឺ ត្ចះ
សែើយផ្ទកឈូ ក្ដ៏រក្លេេ់ លអលត្កាលសរាយរុះ ី
ក្៏ពួក្មនុេសទ្វាំងប្េនសកាដិ
មន ិ អាចនង ឹ ទប់ទល់
សេចក្ឋីសោក្ោឋយបាន ប្លេក្យាំោង ឺ ក្ងលគប់ៗគាប›› ។
217
លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ
បានពចា ិ រណ្ដសមល ើ វង់ចក្ាុប្ដលសៅ
ក្បុងលពះែេឋ សោយលពះត្លមះិ សនះថាៈ ‹‹ឈះិ ! ប្ភបក្សនះប្ន! សែត្ុ
ោឝបា ី នជាឥៃូវសនះ ឯងសមល ើ រូបភាពមន ិ សឃញ ើ សោះ ពសី ដើមសគថា
ឯងសនះលអណ្ដេ់ ឥៃូវសនះឯងលគាន់ប្ត្ជាដុាំោច់សថាក្ទ្វប ឥត្
សគរាប់សោះសទសត្ើ ឯងែបង ឹ ិត្ឋ ពួក្មនុេសលៃង់ ឹ សែើយស្ឝើឱ្រវរវក្ច សលវសគថាសល
ះប្ត្ឯងែបង ឹ
សទប ឋ លចត្ ើ បណ្ដ ិ ឋោញឱ្រមានសេចក្ឋី
េវុងចត្ ាំ ិ ឋ សោយសែត្ុទ្វង
ន់ទ្វង ាំ មុន ឺ នយា ិ យសោយពត្ ិ សៅថា
សេបហាឈវក្ស់ ៅ ុេប្បបបទ
ឯ ួ វនឯងៗ
លគាន់ប្ត្ស្ឝប ើ ញ្ជ រឱ្រ
មន ិ មានប្ភបក្ក្៏មន ិ ជាោឝប្ី ដរ ប្ភបក្ឯងដូចពពុះប្ដលោប្ណ្ឋត្សៅសលើ
បងទក្ ឹ ោបក្ប្ដលពចា ិ រណ្ដសឃញ ើ ថា ឯងែបង ឹ ជារបេ់រងបុ ឹ ង ឹ ពត្ ិ
លបាក្ដឥត្បននូរបនទយ ោបក្ស នឹងសេចក្ឋីោវប់›› ។
ះស្យះថាជាទ្វេថ្នជវី ត្ ិ សែយ ើ
សពលប្ដលលពះោងាពចា ិ រណ្ដដូសចាបះ
លទង់ក្បា ៏ នេសលមច
សលោតាបត្ឋផ សោយជាក្់ ិ ល សែើយលទង់បានសឃើញនូវោរយេចច ិ ចាេ់ក្ុ បងសពលស
ះ។
218
លគាលពះោងាបានសឃញ សែយ ើ ោរយេចច ិ ើ
មនុេសរូបវក្លវ ការស ិ ិ មនុេសស
ស
ះថាៈ ‹‹ចូរឯងសឆកៀលប្ភបក្មាងសទៀត្›› ។
ះសគារពតាម
ក្របងាាប់
ះ សែយ ើ ោក្់សៅក្បុងលពះែេឋ ។ លពះក្ុ
សទប ើ លតាេ់នង ឹ
លៈបានពចា ិ រណ្ដសមល ើ ប្ភបក្ស
េសលមចេក្ទ្វគាមី សល
បានសឆកៀលលពះសនលត្ ះសែើយ លទង់បាន
ះប្ត្លពះោងាវ ិ េេមចក្ាុសែយ លទង់ ើ
លត្ៃប់បានបញ្ញដចក្ាុដ៏បរេុ សទប ិ ិ ទនសៃង ើ វញ ើ លទង់លតាេ់លពះវាចា សនះថាៈ
‹‹មាំេចក្ាុទ្វាំងឡាយរបេ់ោញ
សគសឆកៀលសចញោេ់
សែយ ប្ត្ោញបានសែយ ើ ើ នូវចក្ាុគលឺ បាជាញ សបលើ ពះបតា ិ ោញ សបាះ បង់សចាលបុលត្ក្បុងេងារវដឋសែយ ើ
ោញគបផជា ី ឱ្រេរបេ់លពះ
ពុទនជាលពះ្មយរាជាវញ ិ សបទ ើ ុក្ជាោញវ ិ េសែយ ើ ចាក្រាជេមផត្ឋិ ោញក្៏បាន្មយេមផត្ឋក្ ិ ុ បងលគាសនះប្ដរ
ោញបានរួចផុត្សចញ
លេៃះសែយ ើ ចាក្សេចក្ឋសី ទ្វមនេស នង ិ សេចក្ឋទ ី ុក្ាលពួយ›› ។ លាំ ោប់ត្មក្ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេលទង់លជាបថាៈ លពះរាជ-
ោរចុត្ហាយយប្ក្វងមក្ោាំពលី ពះ
ងត្េ ិ សរក្សតា ិ 219
មន ិ ប្មនជាការ
េសលមចមក្ោាំពរា ី ជបផញ្ដ ត្ឋសទ ។
ណ្ៈស
ះ លពះោងាតាង ាំ សេចក្ឋី
លបាថាបថាៈ ‹‹េូ មឱ្រលពះរាជន លទង់េលមានឋលពះជនយ ិ ត្ ី េ ិ សរក្សតា ិ សៅជាេុ ឱ្របានយូរលង់សៅ សៃយ ។ សល ើ
ះសែត្ុោឝ? ី សល
ជាសែត្ុស្ឝើឱ្រវ ិ េដល់ ុ ញាំ ជាផល›› ។ លគាស
ះ
លជាបដាំណ្ឹងថាៈ
សែយ ិ ោផសុក្ក្បុងលពះោងា ើ ក្ះវត្ក្ក ះថា លពះ
សែើយស្ឝើឱ្រ ុ ញបា ាំ នេសលមចគុណ្្ម៌
ងកាញ្ច នមាោ ជាលពះជាយាលពះក្ុ
លៈបាន
លពះោឝមលី ត្ូវសគសឆកៀលលពះសនលត្ទ្វាំងពរី សែយ ើ
ងក្៏េុ ះមប ធ មា ិ លពះោឝមី ី ប សៅជត្
លុ ះបានសឃញ ើ លពះោឝមមា ី ន
លពះកាយលបឡាក្់សោយលពះសោែិត្ សនលត្មក្
ងជាសលគឿងលបោប់
ប្ដលែូរសលោចោាំពលី ពះ
ងប្លេក្យាំភយ ័ រននត្ត្ ់ ក្កមាសពញសោយសេចក្ឋី
េសងឝគត្ក្់េុ វត្ចត្ ់ ន់ោយរត្សី ៅសលើប្ផន ិ ឋ សែើយដួលសដក្េនវបបា ដី ោបក្សៅជត្ ិ ខ្ងបានយក្ទក្ ឹ លបេ់លពាំលេប់លពះភស្រកាឋ ដឹងអាតាយសងប ើ សៃង ើ ទ្វាំងទុក្ា
ងបាន
សក្ ឹ សួលទួញថាៈ ‹‹ឱ្! លពះសនលតាដ៏
220
បរេុ ិ ទន សែយ ើ ដ៏លអបាំផុត្ក្បុងថ្លត្ភពស
ះ ជារបេ់វ ិ េសៅ ជា
របេ់ផុត្វេ័ យ ិ យនង ិ ឹ ប្ក្សៃង ើ វញបានសែ ើ ›› ។ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ មានលបាថាបនង ឹ លួ ងសោម
លតាេ់នូវគាថាសនះថាៈ ‹‹
ោាំសពទ ើ ុចចរត្ប្ដលបងស្ឝ ិ ើសែើយ
ោាំពោ ី សាំ ពទ ើ ុចចរត្ស ិ
ង សទប ើ
ឥៃូវសនះបងលត្ូវទទួលផឋ ធ
ះវញ ៏ ប ាំ ាំផុត្ របេ់េពឝេត្ឝទ្វង ាំ ិ សេចក្ឋទ ី ុក្ាដ្
ឡាយក្បុងសោក្ គកា ឺ រល
ត្់លបាេមលិ ត្េបិទនសេបហាជា្មយតា ចូរ
បអូនឯងបស ធ បង់សេចក្ឋទ វ ី ុក្ាសោក្ ឱ្រផុត្ឆ្ៃយពី ួ នសៅណ្ដ លបសយាជន៍ោន ឝី ង ឹ ការយាំសោក្សនះ›› ។ ក្ុ
ពួក្ោបក្នគរបានសឃញ សទប ើ ដូសចាបះសែយ ើ ើ
ង
គា ាំ ប បាំបរបង់លពះ
លៈលពមទ្វាំងលពះជាយា បងាាំឱ្រសេឋចសចញចាក្ប្ដនសៅ ។
ចាប់សដើមតាាំងោាំពក្ ប ទ្វាំងពរី លពះោឝមន ី ាំសណ្ើត្មក្ ក្៏ោក្ ី ិង
លពះជាយា
ធ្លវប់បានលទង់លពះជនយសៅ
សោយការសោយេុ
េលមានឋជាេុ ុមាលជាត្ិ សេឋចមន ិ ប្ដលលបក្បការងារឱ្រសនឿយ
ែត្់ដល់លពះកាយពលសទ មន ិ ប្ដលប្េងលីភារៈដ៏្ៃនស់ ទ េូ មផ ី 221
ការងារោឝត្ ី ច ិ ត្ួចក្៏មន ិ ប្ដលស្ឝផ ើ ង លទង់ក្ល៏ ត្ៃប់សៅជាសថាក្ទ្វប
សេឋចយាងេូ មទ្វនសគសោយលពះបាទ ។ លទង់សដញពណ្ ិ សែយ ើ ប្លេក្សលចៀងប្ក្ឋងៗតាមត្ាំបន់សផសងៗ
េូ មទ្វនអាហារសដើមផ ី
ចញ្ លពមទ្វាំងលពះជាយាផង ។ ិ ិ ច ឹ មជវី ត្លពះោងា ដឹក្លពះែេឋលពះោឝមី
ងកាញ្ច នមាោ
សេឋចលទង់លពះដាំសណ្ើរលត្ៃប់មក្
តាម
មាគា៌ប្ដលចូលសៅកាន់លក្ុងបាត្លិបុលត្ កាលដល់ទ្វឝរលពះបរមាំ សែយ រាជវាង ើ លពះបតា ប្ត្ ិ ស
ះ
លពះក្ុ
ាំ ស រាជវាង ពណ្ ិ
លទង់លបាថាបចង់ចូលសៅខ្ងក្បុងលពះរាជដាំណ្ដក្់
យទ្វឝរបាលឃ្លត្់មន ិ ឱ្រសេឋចចូលសៅ ។ សវោ លរាជឱ្រេលទង់ផធាំសៅក្បុងសរាងដាំរ ី សទៀបទ្វឝរលពះ
ះ ោេ់មយ ួ រាលត្ី លុ ះលពលឹមលោងសៃង ើ លទង់សដញ
សែយ ើ សលចៀងសរៀបរាប់សៅតាមេាំ សៃងពណ្ ិ ោាំពលី គាជា្ាំ
សែើយនិងលគាោភ័ពឝរបេ់លពះោងា ប្ដលបានេសលមចមគាផល
សល
លពមទ្វាំងបរយាយោាំ ពសី ែត្ុ ិ
ះសគសឆកៀលលពះសនលតារបេ់លពះ
ោងា ។ ពួក្ោបក្ប្ដលេទិត្សៅជិត្ទ្វឝរ បានោឋប់ទន ាំ ុងសលចៀងស
ះ
សែយ ក្៏បានពចា ូ ភាពប្ដលលបមូល ើ ិ រណ្ដសោយ ួ វនឯង ោាំពរី ប 222
រួមចូលសៅក្បុង ននទ្វង ាំ ឡាយ ោបក្ទ្វាំងោេ់ស
ះ ក្៏បានរួចចាក្
ជាត្ទ ិ ុក្ា ប្ដលលបលពត្ ឹ ឋសៅក្បុងវដឋេងារបានលគប់គាប ។
លពះបាទោសោក្ កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់េាំសៃងសលចៀងនង ិ
េាំ សៃងពណ្ ិ ស
ះ
លពះោងានក្ ឹ ភបក្ដល់លពះក្ុ
សែើយលទង់លតាេ់ថាៈ េូ រេាំ សៃងពណ្ ិ ស របេ់ក្ុ
លៈក្ូនោញ
អាលក្ក្់នង ិ លអស
លរាជឱ្រេ
ះ ដូចជាេូ រេាំ សៃង
ទាំនុងសលចៀងសរៀបរាប់ោព ាំ េ ី ាំ ណ្ដងវាេ
ះ ជាទាំនុក្សលចៀងោបក្ណ្ដមួយ ក្បុងលគាប្ដលវា
បានស្ឝជា ន លុ ះ ើ ្ាំ ។ លពះោងាសទប ើ ចាត្់រាជបាំសរឱ្រសៅព ើ ិ ត្ ិ រសមល ើ រាជបសលមើ
បានសៅសឃញ ើ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេលបាេចាក្លពះ
សនលត្ទ្វាំងេងខ្ង មានលពះកាយេាមក្ាំលពង ឹ សែយ ើ សក្ត្ ើ ប្ចងថ្ងៃ រទុះ សល
ះសែត្ុស
ះ សទប ើ ចាំណ្ដលាំ ពះោងាមន ិ បាន ក្៏លត្ៃប់សៅ
លកាបទូលលពះរាជាថាៈ ‹‹គឺោបក្េយូមមាបក្់ ខ្ឝក្់ប្ភបក្ពសពម ប ើ មាន ួ ន
េាមក្ាំលពង ិ សៅផ្ទធប់ខ្ង ួ វនវា ឹ សែយ ើ សក្ត្ ើ ប្ចងថ្ងៃរទុះ លបពននវាឋត្ ស
ះ›› ។
223
លពះរាជា កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
ះសែយ ើ លទង់មាន
លពះត្លមះិ ថាៈ ‹‹កាលពម ី ុន ោញយល់េុបន ិ សឃញ ើ ថា ក្ុ ក្ូនោញបានោនឋុរធ្លនប្ភបក្ទ្វាំងពរី
សៅប្លក្ងវាែបង ឹ សែយ ើ ដឹង?
ោញរលឹក្ដល់ក្ូនោញគាយនលោក្ចត្ ួ លេបក្់សោះ ិ ឋមយ ោមាត្រឆ្បសៃើង! ឱ្រសគសៅសៅវាមក្ ។ លតាេ់សលបឱ្ ើ ររាជបសលមសើ ៅសៅមនុេសខ្ឝក្់ស ដល់សែយ ើ សគេួ រមនុេសខ្ឝក្់ស
លៈ
ណ្ៈស
ប្ន
ះ សេឋច
ះពសី រាងដាំរ ី
លុ ះ
ះថាៈ ‹‹ោបក្ជាោឝ? ី ោបក្ជាក្ូនសៅ
នរណ្ដ?›› ។
មនុេសខ្ឝក្់ត្បថាៈ ‹‹បតា ាំ សេឋចស្យះោសោក្ លពះោងា ិ ុ ញជា
ជាមាចេ់ថ្នជមភូទឝប ី លទង់ជាឥេសរសលើមនុេសទ្វាំងោេ់ របេ់លពះោងាស
ះ
ុ សញាំ ្យះក្ុ
លៈ
ញាំ ឱ្រេ ុ ជា
ប្ត្ ុ ញមា ាំ នបតា ិ មួយសផសង
សទៀត្ លពះោងាជា្មយក្ ិ មហារាជ ប្ដលសគធ្លវប់សៅថា លពះពុទន ស
ះ›› ។
ណ្ៈស
ះ ពួក្រាជបាំសរបាន ើ
សៅគាលលពះមហាក្សលត្យ ិ ៍។
224
ម ាំ នុេសខ្ឝក្់ លពមទ្វាំងភរយា ិ
កាលលពះមហាក្សលត្ ទត្សឃញ ើ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ លបាេ
ចាក្លពះសនលត្ មានលពះកាយេាមក្ាំលពង ឹ សលចប្ចងថ្ងៃរទុះ មាន េាំ សលៀក្បាំ ស
ក្់ដល៏ គាាំលគាចាេ់រយក្ ី រយាក្្វុះរែុយ សល
ះសែត្ុ
ះ សទប ាំ លាំ ពះឱ្រេពុាំបាន លុ ះលទង់បានសឃញ ើ លទង់ចណ្ដ ើ មនុេស
ក្ាំេត្់ទុគត្ ៌ មានទាំនងអាការរេ់សៅសោយលាំ បាក្ដូសចាបះ សទើប លតាេ់េួរថាៈ ‹‹ឯងជាសៅក្ុ
លៈប្មនឬសទ?›› ។
លពះឱ្រេ ទូលត្បថាៈ ‹‹ទូលលពះបងាាំែង បឹ សែយ ើ លពះោងា›› ។ លពះរាជា
កាលលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ ក្រស
ះ
លពះវាសយាក្៏
ក្ាំសរក្ខ្ ាំ េសលងងេថ្លងលេយុត្លពះែឫទ័យ សោយសេចក្ឋទ ើ វង ី ុក្ា លពួយ សេឋចដួលសៅសលើប្ផនដី ពួក្រាជបរ ិ របានយក្ទក្ ឹ លបេ់ លពាំលេប់លពះភស្រកាឋ
សលើក្លត្ក្ងបីលពះក្ុ
លពះោងាបានដង ឹ លពះោយរត្សី ត្ន ើ សៃង ើ លៈោក្់សលើលពះឱ្រូ
លទង់
លទង់សក្ផត្លពះសនលតា
នង ឹ លពះែេឋ សែយ ើ លទង់លពះក្ប្នសងថាៈ ‹‹លគាពម ី ុន សនលតាឯង ដូចជាប្ភបក្បក្សក្ ី ុ សោយ
លៈ
សល
ះដូសចាបះ
បានជាសគសៅក្ូនឯង
មសនះ ឥៃូវសនះ ក្ូនឯងវ ិ េោបេូ នរចាក្សនលតា 225
ស
ះសៅសែយ ើ
សត្ន ិ ើ ង ឹ សៅក្ូនឯងដូចសមឋចសៅវញ?
ឱ្មាេ
ឳពុក្, លបាប់ែួ ងចូ វ វចុះ ោបក្ណ្ដបានសឆកៀលប្ភបក្ក្ូនឯង ស្ឝឱ្ ើ រដូច ជាថ្ផធសមឃលបាេចាក្ដួងលពះចស្រនធនង ិ តារាដូសចាបះ? ចត្ ិ ឋឥត្សមតាឋលតាលបណ្ី
មនុេសមាន
វាបានស្ឝឱ្ ើ រោបេូ នរប្ភបក្ក្ូនឯងស
ះ
សត្ម ើ នុេសដូចសមឋច? ោបក្ណ្ដបានស្ឝើប្ភបក្ក្ូនឯង ឱ្រជាលបុធ្លនថ្ន ការឈចា ឺ ប់
សៅជាប់រែូត្មក្ដល់ថ្ងៃសនះ?
ក្ុ
លៈក្ូនឳពុក្
សោយ ការប្បបសនះ?›› ។ ិ ិ ើ ! ោបក្ណ្ដលបាថាបស្ឝប្ើ ភបក្ក្ូនឯងឱ្រវក្លវ
ចូរលបាប់ឳពុក្ឱ្រឆ្ប់មក្ចុះ? ឳពុក្សឃញ ើ ក្ូនឯងសពលសនះ
ឳពុក្ទន់ោេ់ទ្វង ាំ កាយ ឈចា សភវង ឺ ប់ជាពនវក្ ឹ ើ គសឺ េចក្ឋសី ោក្ ោឋយសឆះោយេពឝ ួ វន រែូត្ដល់ដួងែឫទ័យបតា ស្ឝើ ិ សែយ ើ ឱ្រឳពុក្បានសេចក្ឋវី ិ េោបេូ នរ ដូចជាសគលត្ូវកាាំោេនី ។ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ
ឱ្នចុះសទៀបលពះបាទលពះរាជបតា ិ
សែយ ើ លកាបទូលថាៈ ‹‹លពះក្ុាំសោយសោក្ជាទុក្ាជាោុក្ោឝី ក្ុាំសលក្វ
សលកា្ដល់សែត្ុការណ្៍ប្ដលលបលពត្ ឹ ឋែួេសៅសែើយ ។ ឱ្លពះវរ-
បតា ាំ ឡាយ ក្៏គង់ ិ លពះោងាមន ិ លទង់លជាបសទឬ? េូ មផលី ពះពុទនទ្វង 226
លពះោងាលត្ូវទទួលរងាឝន់ជាមត្៌ក្ថ្នផលក្មយរបេ់លពះោងាប្ដរ
។
(លពះបសចចក្ពុទន) លពះោវក្ពុទន លពមទ្វាំងោមញ្ដ ជនទ្វាំងោេ់ ក្៏លត្ូវទទួលរងាឝន់
ជាមត្៌ក្ថ្នផលក្មយរបេ់ ួ វនៗ
មន ិ មានោបក្
ឯណ្ដមួយ សគចឱ្រផុត្ោាំពវី បាក្ក្មយ របេ់ ួ វនស ិ
ះសៃយ ។ ក្មយ ើ
ដូសចាបះ មន ប ដថ្ទ សល ិ គួរនង ឹ ផ្ទចញ់ ផ្ទចលដល់ោក្
ះប្ត្ោាំសពក្ ើ មយប្ដល
ទ្វាំងឡាយ ជាក្ុេលឬោក្ុេល មន ិ ប្ដលបាត្់សៅសទ សល េលមាប់កាប់ចាក្់
មន ិ ប្មនរនធះ
ាំ ុល មន ិ ប្មនជាថាបព
មន ិ ប្មន
ោេិរពេ ាំ ោេ់ស ិ សទ សេចក្ឋទ ី ុក្ាលាំបាក្ សក្ត្ ើ មក្ោាំពសី ែត្ុទ្វង មក្យាយី ួ វន ុ លញាំ ពះោងាក្ស៏ ទ
ះ
ះ
គជា របេ់ ុ ញព ាំ ម ិ ឺ វបាក្ថ្នក្មយ ី ុនមក្
ប្ដល ុ ញលាំ ពះោងាបានទទួលផលក្បុងលគាសនះ ការស្ឝសើ ទ្វេោបក្ដថ្ទ ក្បុងសែត្ុសនះ នង ឋិ ម៌សមសៃយ ាំ ោេ់ ិ មន ិ មានយុត្្ ើ , េពឝេត្ឝទ្វង
ប្ដលមានោត្ឋភាពរេ់សៅ ដូចជាវង់មូលមួយ ប្ដលសគបាញ់ លត្ូវ ជាប់លពួញទ្វាំង
ន់ លចូងលចាងយា៉ងណ្ដមញ វ ុ លញាំ ពះោងាសនះ ិ ក្៏ ួ ន
លត្ូវទទួលវបាក្ថ្នក្មយ ដអា ៏ លក្ក្់ទ្វង ាំ ិ សពលសនះ ដូសចាបះប្ដរ ។
227
ន់
ប្ដលលត្ូវជួបលបទះក្បុង
លពះបាទោសោក្ ឱ្រេស
ះ
សបទ ឋ ប់ ើ ុក្ជាបានលទង់លពះេណ្ដ
ក្រ
ក្៏លពះោងាសៅប្ត្មានលពះែឫទ័យសដឋសឆះឆួលរងាំ
សោយសភវង គសឺ េចក្ឋសី ោក្ោឋយ លទង់លតាេ់នង ើ ឹ លពះរាជឱ្រេ សទៀត្ថាៈ
‹‹ចុះោបក្ណ្ដវាឥត្សមលត្ោ ី សឝី មវះ៉
បានបាំផ្ទវញប្ភបក្ក្ូន
លបុេោញទ្វាំងសនះសោះ?›› ។ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេត្បថាៈ ‹‹បពលិ ត្លពះវរបតា គលឺ ពះោងា ិ
ឯងបានប្ត្ងលពះរាជឱ្ងាករសៅឱ្រសគសឆកៀលប្ភបក្ទូលលពះបងាាំជា ុ ញាំ បានជាសគហា៊នសឆកៀលប្បបសនះលពះោងា›› ។
លពះមហាក្សលត្លតាេ់ថាៈ ‹‹សបជា ើ ោញបានបងាាប់ឱ្រោបក្ណ្ដ
មួយសៅសឆកៀលប្ភបក្ក្ូនឯងប្មន
ោញនង ឋ ត្់ោញសចញ ឹ កាត្់ោណ្ដ
សោយ ួ វនឯង›› ។ លពះក្ុ
លរាជឱ្រេ ទូលត្បថាៈ ‹‹បពលិ ត្លពះវរបិតា លពះ
រាជោរមានទ្វាំងលបថាប់លពះវរលញ្ឆ ក្រ សោយលពះទនឋលពះោងាផង សែត្ុដូចសមឋចបានជាលទង់មន ិ លជាប?›› ។
228
លពះរាជា លតាេ់ថាៈ ‹‹សបោ ើ ញបានលបថាប់លតា លពះរាជោរ
សោយស្យញោញប្មន
ោញនង ឹ គាេ់រ ាំសលើងស្យញោញសោយ ួ វន
ឯង›› ។ លគាស
ះ លពះរាជន បានលតាេ់សៅលពះ ិ ី ត្េ ិ សរក្សតា ិ
បទ្វយវត្ី មក្និយាយថាៈ (63) ‹‹ចូរ
ង
ងឯងសឆកៀលប្ភបក្ ុ ញឥ ាំ ៃូវសនះ
ចុះ ុ ញលាំ ពមទ្វាំងក្ូនលបុេនង ិ ិ សដរើ សៅេូ មទ្វនសគមក្ចញ្ ិ ច ឹ មជវី ត្››។ ាំ ឹ ងស ះ ជាសែត្ុបណ្ដ ដណ្ ឋ លសៅឱ្រលជាបដល់លពះសលោត្ សេឋច
សទប ើ លទង់លពះត្លមះិ ថាៈ
‹‹លបាក្ដជាត្េ ិ សរក្សតា ិ សែយ ើ
សឆកៀលប្ភបក្ក្ូនលបុេេាំ ឡាញ់ របេ់ោញ›› ក្បុងមួយរ ាំសពចស
ះ លពះ
ោងាមានលពះឱ្ងាករឱ្រសៅលពះរាជិនត្ ី េ ិ សរក្សតា ិ មក្ សែយ ើ លតាេ់ លចះសឆអះថាៈ ‹‹សមលេីកាចចថ្លង សល លទលទង់ែងឯងទុក្
ះសែត្ុោឝី បានជាលពះ្រណ្ី
មន ិ លេូប ួ វនែងឯងពនវិចឱ្រសែើយប្ត្មឋង
សៅ? ែងឯង ជាស្រេឋីបាំផ្ទវញអាររ្ម៌ សពលសនះ ពត្ ិ ជាោញេអប់ ស ភម ើ ែងឯងណ្ដេ់ ែងឯង េាំ ប្ដង ួ វនសោយក្លមាយា ស្ឝើជា 63
-លែៀវលៅពុទធសាែ
រទង់តាាំងរពោះ
របែ់លោកលវី-
ីណ្ វ ូ ត្៍ ប្ដលលោកល
ងត្ិែសរកសិតាលឡ្ើងជាអគគមល
៉ៅប្របជាប្មែរ រពោះោតាក្នកុ
ែី ។
229
លឱ្រែអែ់រពោះរនែលៅ លទើបលរពោះរជា
ញាត្ោ ិ សោែិត្ ោមក្បាំផុត្!›› ។
ប្ដលលេឡាញ់ ោញេបិទន
ប្ត្គាំនត្ ិ ែងឯង
លពះមហាក្សលត្ លទង់សលក្វសលកា្សឆះសរាលរាលសោយសៅវង គឺ
សទ្វេៈនង ាំ កាវ ិ ពាបាទដ៏ខ្វង
លទង់េាំៃង ឹ សឆ្ភះលពះ
រក្សតា ិ មន ិ ោក្់លពះសនលតា សែើយលតាេ់ថាៈ ‹‹ែងឯងទមាវយប្ភបក្ក្ូនោញ,
ងត្េ ិ ស-
ោញនង ឹ ប្ែក្ែួរ ួ វនែង
ឯងសោយលក្ចក្ឥៃូវសនះ, ោញនង ឹ ចាក្់ែងឯងទ្វាំងរេ់ សោយ
សឈោ ឋ ត្ សែយ ើ សណ្ដ ើ សលើក្េធួយសៃង ើ ោក្់សៅសលើចុងសឈដ ើ ៏ ភេ់, ោញនង ឹ សលចៀក្ ួ វនែងឯង ជាចសលមៀក្ៗសោយរណ្ដរ, ោញនង ឹ កាត្់ោណ្ដ ឋ ត្ែង សោយកាាំបត្ ិ , ោញនង ឹ លក្ប្បលឆអង ឹ ែង សោយ ពូសៅ្ាំ មានមុ ទ្វគលមល វ ឹ , ោញនង ឹ សបាះសចាល ួ នែងសៅក្ប ុង ាំ េ គុក្សភវង ើ ; ោញនង ឹ បងអក្មាត្់ែង សោយថាបព ិ ពុលដ៏កាវសលចន ើ មុ ›› លពះោងាបុន ៉ ប៉ងនង ឹ ស្ឝអា ើ ឃ្លត្ពាបាទសលចន ើ ប្បបដូសចបះ ។ លពះក្ុ
ក្ឱ្រេ
លជាបសែត្ុស
ែឫទ័យសពញសៅសោយសមតាឋក្រុណ្ដ 230
ះសែើយ
លទង់មានលពះ
លពះោងាលកាបទូលលពះវរ-
បតា ិ ថាៈ សល
‹‹លពះ
ះសែត្ុស
ងត្េ ិ សរក្សតា ិ
ះ បានជា
ងស្ឝឫ ើ ក្
បានលបលពត្ សែយ ឹ ឋទុចចរត្្ម៌ ិ ើ
ដូសចបះ, ឱ្លពះរាជា! សពល
សនះ េូ មលពះោងាលទង់ោនុញ្ញដត្លពះរាជអាជាញសោយ្ម៌ លពះោងា មន ិ េមគួរនង ឹ ពឃ្ល ិ ត្លពះ
ងសនះសទ
េូ មលទង់ក្ុមា ាំ នលពះ
ែឫទ័យសលកា្ នឹងការេាំ ៃង ឹ សឆ្ភះមក្ពួក្ក្ូននង ិ ពួក្េត្ឝប្ដល សថាក្ទ្វបោ័បផឥត្លបាជាញ(64) ›› ។ ប្ត្សេឋចមន ិ លទង់ោឋប់
ក្រលពះរាជបុលត្
ក្ប្នវងេលមាប់ពឃ្ល ិ ត្ សែយ ើ ឱ្រ លពមទ្វាំងោបក្នគរត្ក្សេិោ បទសលយើេដ៏ឧលក្ដ ិ ឌស សៅ ។
លគាស
ះ
ះ
លទង់ឱ្រចាត្់ប្ចង
លាំ ពះរាជិនសី ៅដុត្សភវង ើ ទ្វាំងរេ់
ប្ដលជាោបក្ចូលថ្ដក្បុងការលបលពត្ ឹ ឋ
ក្៏ោវប់វ ិ េជាមួយគាប
ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយ
ដូសចាបះក្៏សក្ត្ ើ សេចក្ឋីេងស័យសៃង ើ
ក្បុងលគាស
ះ
បានសឃើញសែត្ុោោចររចប្មវក្ សទប ើ
គា ាំ ប េួ រសែត្ុសនះ
-ទិវាវទនាៈ រពោះកុ លររឱ្រែបានរកាបទូលពាកយែ័ត្យលនោះដល់រពោះរជាថាាៈ ‹‹ែូមលត្រោះ មាាំុរពោះអងគមិនបានដឹងថាោនលែេកដី ឈឺចាប់លទ ែូមបីការទទួលទុកេលាំបាកអត្់ធន់លដាយលភលើង គឺលទែាៈ ក៏មិនោនកនុងមលួនមាាំុរពោះអងគប្ដរ, កនុងេិត្ដរបែ់មាំុរា ពោះអងគមិនោនអវី 64
លរៅអាំពីកត្ញ្ញូេាំលពាោះរពោះោតា ប្ដលលោកបានជាលធវើឱ្យខាវក់ប្ភនករបែ់មាំុរា ពោះអងគ លដើមបីជាប ទ ល់សាកសីឱ្យល
ើញជាក់េាែ់នូវពាកយ
ែត្យលនោះ ែូមឱ្យប្ភនករបែ់មុាំរា ពោះអងគ េូររត្ឡ្ប់បានជាែុមែបាយដូេលដើមវ ិញ ។ រគ្នន់ប្ត្រតាែ់មិនទន់ផុត្ពីរពោះឱ្ែឋ រពោះលនរតា ក៏លកើត្របាកដលឡ្ើងវ ិញ រពមលដាយលាំអទាំងអែ់ដូេពីមុម ។
231
ចាំស
ះនង ឹ លពះសងរៈឧបគុបឋៈថាៈ
សនលត្លពះក្ុ
‹‹សល
ះសែត្ុោឝី
ក្៏សឆកៀលលពះ
លរាជឱ្រេ ក្បុងបចចុបផនបសនះ? ›› ។
លពះសងរៈ ត្បថាៈ ‹‹ោបក្ទ្វាំងឡាយ ចូរតាាំងសោត្លបោទ លបុងោឋប់ ុ ៗ ញាំ នង ឹ េប្មឋងលបាប់ដល់ពួក្ោបក្ ក្បុងោត្ត្ ី កាល មាន ល
នថ្លពមាបក្់ សៅក្បុងលក្ុង
រាណ្េី ល
នស
ះ សៅជាមួយនង ឹ
ពួក្មនុេសក្បុងគម ិ ារដូវ លុ ះដល់សែមនឋរដូវ ប្ត្ងប្ត្សៅបរបាញ់
េត្ឝក្ុ បងថ្លពភបាំ សដើររុក្រានទស្រ ធ នេពឝលចក្លាក្ដងថ្លព រែូត្ដល់ ែម ិ វនឋបព៌ត្ ។ សពលស លពល ិ េោៃច ៥០០
ះ ជួនជាមានសភវៀងរ ាំោ្ាំោោចររ ធ្លវក្់
សដរោេ
េសពញប្ផនដី
ក្៏ពួក្េត្ឝលមគ ឹ ទ្វាំង
រត្់ចូលតាមគាបលត្េុ ក្សៅក្បុងរអាងងយ្ម ាំ យ ួ
ល
នថ្លព
សឃញ ក្៏គត្ ើ ដូសចាបះសែយ ើ ិ ថាៈ ‹‹សបោ ើ ញេមាវប់លមគ ឹ ទ្វាំងោេ់ប្ត្
មឋងសៅ ោច់វានង ឹ េអុយ ូច សបដ ើ ូសចបះ ោញនង ឹ សឆកៀលប្ភបក្វាសចញ សែយ ើ ោញនង ឹ េុី លមគ ឹ ទ្វាំងស
ះមឋងមួយៗ រាល់ថ្ងៃសៅ›› ។
លុ ះគិត្ដូសចាបះ ក្៏ចាប់សឆកៀលប្ភបក្លមគ ឹ ទ្វាំង ៥០០ ឱ្រខ្ឝក្់
ទ្វាំងោេ់គាយនេល់ ។ ដល់មក្ឥៃូវសនះ សល 232
ះប្ត្ោាំសពសើ
ះឯង
បានជាលត្ូវសគសឆកៀលប្ភបក្ ក្ុ
។
ល
នថ្លពក្បុងកាលស
លរាជឱ្រេសនះ តាាំងប្ត្ពកា ី លស
លពះក្ុ
គលឺ ពះ
ះមក្ រែូត្ដល់ថ្ងៃសនះ
លៈែបង ឹ ឯង មានសទ្វលត្ូវសគសឆកៀលប្ភបក្ោេ់ ៥០០ ជាត្ិ
មក្សែយ ើ ។
ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយ ទូលេួ រសទៀត្ថាៈ ‹‹សល
លពះក្ុ
ះ
ះសែត្ុដូចសមឋច ក្៏
លរាជឱ្រេ បានសក្ត្ ើ ក្បុង ត្ឋយ ិ លត្ក្ូល មានរូបសឆ្មដ៏
លអ សែយ នង ឹ នូវោរយេចច ើ បានលតាេ់ដង ិ ិ មគាផល ?›› ។ លពះសងរឧបគុបឋៈ ត្បថាៈ ‹‹ក្បុងោត្ត្ ី កាល លគាស
មនុេសមានអាយុប្វងដល់មយ ួ មុន ឺ ឆ្ប ាំ ឧបផត្ឋសិ ៃង ើ លពះ
ះ ពួក្
មានលពះពុទនមយ ួ លពះោងា
មលពះក្ក្កុេនន កាលលពះោងាលទង់បាំសពញពុទន-
ក្ច ិ ចសលេចសែយ ើ សេឋចចូលកាន់បរន ិ ិ ឝ នជាោនុបាទសិ េេនិ ឝ ន ក្បុងលគាស
ះឯង
សោក្ៈ(65)
មានលពះរាជាមួយលពះោងា
លទង់សគារពចាំស
ះលពះពុទនោងាស
លទង់លពះ
ះ
ម
បានសលបាេឱ្រ
ោងេឋូបមួយ លបោប់សៅសោយប្ក្វដ៏លបសេើរទ្វាំង ៧ លបការ -កនុងទីវាវទន រទង់រពោះ លរពង យលៅលទៀត្ ។ 65
មអលសាក ប្ត្មិនប្មនរពោះបាទអលសាកជារពោះបិតារបែ់រពោះកុ
233
លររឱ្រែលទ គឺលែដេអលសាក កាលពី
េុ ទនេឹងសត្មានត្ថ្មវ មានោទនថ្ផធសលកាមបួនលជុង ក្បុងមួយលជុង ទាំែាំ ៤០ លី (មួយសយាជន៍) ។ ប្ត្កាលជាខ្ងសលកាយ ោាំពលី ពះ បាទសោក្ៈស
ះទវិ ងាត្សៅ មានសេឋចមួយលពះោងាសទៀត្ លទង់លពះ
មោេនន ោបក្មន ិ សជឿោេ
សេឋចោងាស
ះ បានគាេ់ក្កាយ
យក្ប្ក្វដ៏លបសេើរ េុ ទនេឹងប្ត្មានដាំថ្ៃ ោាំពលី ពះេឋូបស
ះោេ់
រលីងស្ង ទុក្ឱ្រសៅប្ត្ដីនង ត ះ ។ ោបក្នគរទ្វាំងឡាយ ិ សឈប ើ សុ៉ ណ្ដ បានសឃញ ិ លពះេឋូប ើ ដូសចាបះ លក្៏ជុាំគាបជាពួក្ជាក្ងសៅទជ ី ត្ យាំសោក្ោឋយប្ឆអត្ចត្ ិ ឋ
នក្ ឹ ង ឹ ប្ត្េពឝ ួ វន
កាលស
ះ
គា ាំ ប
មាន
ក្ុលបុលត្មាបក្់ សឃញ ើ សែត្ុដូសចាបះ សទប ើ េួ រថាៈ ‹‹ដូចសមឋចបានជា ោបក្រាល់គាបយាំ?›› ោបក្នគរទ្វាំងឡាយ ត្បថាៈ ‹‹លពះេឋូបថ្នលពះពុទនជាមាចេ់
ប្ដលសគោងសោយប្ក្វដ៏
លបសេើរទ្វាំង ៧ លបការ េុ ទនេឹងប្ត្មានត្ថ្មវដរ៏ ង ុ សរឿង, សនះប្នោបក្ សមល ើ ចុះ លត្ូវសគទាំោយបង់ គាេ់ក្កាយយក្ប្ក្វដ៏លបសេើរទ្វាំង
៧ លបការ េុ ទនេឹងប្ត្មានត្ថ្មវោេ់រលីងស្ង ទុក្ឱ្រសៅប្ត្ដីនិង សឈប ត ះ; សល ើ ុស៉ ណ្ដ
ះដូសចាបះ បានជាសយង ើ យាំ›› ។ សវោស 234
ះ
ក្ុលបុលត្ស
ះ ក្៏បានក្ោងជួេជុលលពះេឋូបស
ះ សោយប្ក្វដ៏
លបសេើរទ្វាំង ៧ លបការ េុ ទនេឹងប្ត្មានត្ថ្មវ សែយ ើ េអិត្ោអងដូច សដើមសៃង ិ លពមទ្វាំងបានោងលពះពុទនបដិមា មានលពះរូបភាព ើ វញ ដូចេុ ទនោ្សៅនង ឹ លពះេមាយេមភូទនជាមាចេ់ ោងាស
ះ
សែើយបានតាាំងសេចក្ឋីលបាថាបក្បុងសពលស
‹‹េូ មោាំណ្ដចក្ុេលសនះ ត្សៅោ ដូចជាលពះពុទនជាមាចេ់ោងាសនះ បរេុ ិ ិ ទនវសេេ ក្ុ
លពះ
លរាជឱ្រេ
ះដូសចបះថាៈ
គត្ ចូរបណ្ដ ឋ លឱ្រ ុ ញបា ាំ ន
ញ មឱ្របានលតាេ់ដង ឹ នូវ្ម៌ដ៏ ុ មេូ
គោ ឺ មត្មហានិ ឝ ន››
កាលសណ្ដះ សទប ើ
មក្ក្កុេនន
។
ក្៏ក្ុលេប្ដលលពះ
បានក្ោងលពះេឋូបសោយប្ក្វដ៏លបសេើរក្បុង
ឱ្ ាំ របានសក្ត្ ើ ក្បុងលត្ក្ូលដ៏ ភង់ ភេ់ សែយ ើ មាន
ឫទនោ ាំ ចក្បុងកាលបចចុបផនបសនះ សល ិ ណ្ដ
ះកាលពោ ី ត្ត្ ី បានក្ោង
លពះពុទនបដិមា សទើបមានលពះរូបសឆ្មលអក្ុ ងបចច ប ុ បផនបសនះ សេចក្ឋី លបាថាបប្ដលលពះក្ុ ោត្ីត្
លរាជឱ្រេបានត្មកល់ទុក្សែយ ើ
កាលពី
សទើបបណ្ដ ឋ លឱ្របានលតាេ់ដឹងនូវផវូវោរយេចច ក្ុ ងកាល ប ិ
ឥៃូវសនះ ។
235
អវទានននផ្ផែកនដតនព្ពមួ យចំរ ួ
ៀង
កាលលពះបាទោសោក្ មានលបោទេទ្វនលជះថាវ ក្បុងលពះ
ពុទនោេ សែត្ុស
សែយ ើ
ះថាៈ
សេឋចលទង់លតាេ់េួរលពះសងរឧបគុបឋៈ
‹‹ក្បុងជាន់ពុទនកាល
មានោបក្ណ្ដជាពុទនមាមក្ៈ
បានបរចា ិ ច គទ្វនសលចន ើ ជាងសគបាំផុត្?›› ។ លពះសងរឧបគុបឋៈថាឝយលពះពរថាៈ
ក្បុង
‹‹បពលិ ត្មហារាជ
មាន
66 គែបត្មា ី ប ក្់ ស្យះេុ ទត្ឋ ( ) បានបរចា ិ ច គទ្វនសលចន ើ ជាងសគ
បាំផុត្›› ។
លពះបាទោសោក្ លតាេ់េួរថាៈ ‹‹ទ្វនប្ដលសគបរចា ិ ច គស
ះ
ជាចាំនួនប៉ុ យ ន?›› ។
-កនុងអាយុ-វង់ -កឹងាៈ គ បត្ីល្ែោះអ ងបិណ្ិឌ ក ។ លគដឹងថាែុទត្ដកីដ អ ងបិណ្ិឌ កកដី ទាំងពីរលនោះល្ែោះលនោះជា មមនុែសោនក់ ។ កនុងភាសាបាលីក៏របាប់ថា ‹‹ែុទត្ដ›› ជាល្ែោះលដើម ប្ត្តាាំងពីដួេររោះថាលកនុងរពោះពុទធសាែ ល ើយ បានបរ ិចាចគទនលលើែលុប 66
ណាែ់ លទើបបានគុណ្លនមិត្ក ដ
មជាងែីថាាៈ ‹‹អ
ថា ‹‹ជាអនកឱ្យលអ ឬឱ្យលដាយងាយ›› ល
ងបិណ្ិឌ ក›› ប្របថាជាអនកឱ្យដុាំបាយដល់មនុែសអ
ថា ឯពាកយថាាៈ ‹‹ែុទត្ដាៈ›› ប្រប
ើញបានលែេកដីថា េិត្ទ ដ ូោយដូេគ្ននប្ដរ លែមជាល្ែោះលៅរាំនួែគ្ននបាន ។
236
លពះសងរឧបគុបឋៈ
ថាឝយលពះពរថាៈ
‹‹ចាំនួនមាេមួយរយ
សកាដិ›› ។
លពះបាទោសោក្ លទង់លពះត្លមះិ ថាៈ ‹‹លគាន់ប្ត្គែបត្ី សគ
អាចស្ឝទ្វ ើ នោេ់លទពរសលចន ើ សមាវ៉ះសៅសែយ ើ
ចាំណ្ង់សបើ ួ វនោញ
ឥៃូវបានសោយរាជរជាឥេសរសលើជមភូទឝប ី ទ្វាំងមូល,
សមឋចក្៏
បរចា ិ ច គទ្វនមន ិ បានដល់នង ឹ សគ›› ។ លទង់លពះរ ាំពង ឹ ដូសចបះសែយ ើ
ោងា ចូលលពមទ្វាំងលពះក្ុ
លពះោងាបានបរចា ិ ច គទ្វន ួ វនលពះ
លរាជឱ្រេ ពួក្សេ
បត្រី បេ់លពះ
ោងា នង លទង់បានឱ្រោង ិ លពះរាជធ្លនផ ី ង ដល់លពះោរយេងឃ ិ លពះេឋូប ៨៤.០០០ េុ ទនេឹងប្ត្វត្ទុដ៏មានត្ថ្មវ លពមទ្វាំងលពះេឋូប ទ្វាំងឡាយ េលមាប់ពួក្លពះោរែនឋជាោវក្ លទង់បានឱ្រសលោច សដើមស
្ិលពក្ ឹ ស បូក្រួមចាំនួនលពះរាជលទពរ ប្ដលលពះោងាបានលពះ
រាជទ្វនទ្វាំងោេ់ លត្ូវជាមាេ ៩៦ សកាដដ ិ ាំៃង ឹ លគាស
ះ លពះ
បាទោសោក្លទង់លបឈួ នជាទមៃន់ លពះោងាបានលជាបថាៈ នឹងលទង់ ទវិ ងាត្សោយលពះសរាគស
ះ សេឋចជាទុក្ាលពួយលពះរាជែឫទ័យជា 237
ខ្វង ាំ សទប ើ លទង់លពះក្ប្នសងសោយសោក្ ប្លក្ងមន ិ បានេសលមច ដូចលពះចិ ឋ ។
ោាំពោ ី ត្ត្ ី កាល
សោយដម ួ កាឋប់ស ី យ បានជួយោនុសមាទ ជាសេ មហាសេ
លគាប្ដលលពះបាទោសោក្
បានស្ឝើទ្វន
ះ រា្គុបឋៈប្ដលជាេាំ ឡាញ់ ឋត្ ិ សៅជត្ ិ ខ្ង
ផង លុ ះដល់មក្ជាត្ប ិ ចចុបផនបសនះ បានមក្
បត្ទ ួ របេ់លពះបាទោសោក្វញ ក្៏រា្គុបឋៈឯក្ោគាិ ី ម ី យ
ែឫទ័យដូសចាបះ
បានសឃញ ើ លពះរាជា
លទង់ជាទុក្ាលពួយលពះរាជ-
សទប ាំ ញ្ជ លី ើ លបណ្មរលក្ពុោ
សែយ ើ ទូលថាៈ
‹‹បពលិ ត្មហារាជ ឫទ្វននុភាពនង ិ ោាំណ្ដចរបេ់លពះោងា លគបសៅ សលើប្ផនដី សលបៀបដូចជារេយីថ្នលពះអាទត្ ិ រ ពួក្មនុេសទ្វាំងោេ់ ឥត្មានោបក្ណ្ដមួយ សៃើយ›› ។
ហា៊នលក្សៃក្សមល ើ ចាំលពះភស្រក្ឋលពះោងា
ឱ្លពះរាជា! មានប្ត្ពួក្ស្រេឋីទ្វង ាំ ៨៤.០០០ ប៉ុសណ្ដ ត ះ សទប ើ
ហា៊នសមល ើ ចាំលពះភស្រក្ឋលពះោងា ការប្ដលលទង់លបឈួ នសនះ ក្៏ហាក្់ ដូចជាលពះអាទត្ ិ រសទៀបនង ឹ ោេឋងាត្សៅដូសចាបះ 238
សោក្ទ្វាំង
៣
ប្ត្ងប្ត្លបលពត្ ឹ ឋប្លបលបួលសៅជានច ិ ច ពួក្េត្ឝសោក្លត្ូវប្ត្ឈចា ឺ ប់
នង ិ ោវប់ជា្មយតា េូ មលទង់ពចា ិ រណ្ដនូវោនច ិ ចតា្ម៌ លបសយាជន៍ ោឝន ី ង ឹ លទង់ជាទុក្ាលពួយលពះរាជែឫទ័យស សល
លពះមហាក្សលត្ លតាេ់ថាៈ ‹‹ ុ យ ញាំ ាំសោក្សពលសនះ មន ិ ប្មន
ះខ្វចវបត្ឋ ិ ថ្ិ នឥេសរយយេសទ, ិ
មន ិ ប្មនសល ស
ះ! ។
ះប្ត្លត្ូវលះបង់ជវី ត្ស ិ
ះ មន ិ ប្មនសល
ះសទ
ះ
ឹ សួលរ ាំជួលចត្ ិ ឋ ុ ញាំ សក្
ះខ្វចឃ្លវត្ចាកាមាត្ុលគាម នង ាំ លពះរាជិ ឃ្លវង
លទពររបេ់ ុ សញាំ ទ សោយសេចក្ឋព ី ត្ ិ ស សនះ សល
ញាំ ោបក្មានទុក្ាលពួយស ុ ជា
ះ
ញាំ នសេចក្ឋទ ី ុក្ាលពួយ ុ មា
ះនង ងឡាយ ប្ដល ុ ញាំ ឹ លត្ូវឃ្លវត្ចាក្លពះោរយេងឃទ្វាំ ិ
លបាថាបនង ឹ បរចា ិ ច គទ្វនឱ្រលគប់ចាំនួនមាេមួយរយសកាដិ
ញាំ នឱ្រ ុ បា
ទ្វនសៅសែយ ើ ប្ត្លត្ម ឹ ៩៦ សកាដិ សៅ ឝះ ៤ សកាដសិ ទៀត្ សល
ះ
ដូសចាបះ បានជា ុ សញាំ ក្ើត្ទុក្ាតានត្ង ឹ ក្បុងចិត្ឋ›› ។ រា្គុបឋៈឯក្ោគាមហាសេ
បត្ី លកាបទូក្ថាៈ ‹‹ឃ្លវង ាំ លពះ
រាជលទពរទ្វាំងឡាយរបេ់លពះោងាសៅមានសលចើន
239
គួរប្ត្លពះោងា
បាំសពញទ្វនស ោងា›› ។ លគាស
ះ ឱ្រលគប់ចន ាំ ួនសៅ តាមសេចក្ឋលី បាថាបរបេ់លពះ
ះ សេឋចលទង់លពះរាជទ្វនមាេ, លបាក្់ នង ិ របេ់មាន
ត្ថ្មវឯសទៀត្ ជាសលចន ើ បញ្ជូ នសៅដល់វត្ឋក្ុក្ុ កោរាម ។ កាលស
ជារជជទ្វយាទ សេ
ះ លពះេមផទី ជាឱ្រេថ្នលពះក្ុ
លរាជបុលត្ បាន
(ោបក្ទទួលលគងមត្៌ក្ុ បងរាជេមផត្ឋ)ិ
មានពួក្
បត្ច ី ត្ ិ ឋអាលក្ក្់ ជាមចា ិ ឆ ទដ ិ ឌិ បានចូលសៅលកាបទូលលពះោងា
មាចេ់េមផទថា ី ៈ ‹‹លពះបាទោសោក្ ជិត្ោេ់លពះជនយសែយ ើ េូ ម
លទង់ទត្សមក្ ាំ ក្ាំពុងប្ត្ឱ្រ ិ លពះឃ្លវង ើ ចុះ នុះ៎ ែប៎! លពះរាជាលទង់បងាន សគសក្ប ើ ជះខ្ជយ វ ិ េនលពះរាជលទពរោេ់សែើយ កាលសបលើ ពះ
ោងានង ឹ បានជាសេឋច សកាោឌគារទ្វាំងឡាយ លពមទ្វាំងលពះរាជលទពរ ដ៏មានត្ថ្មវស
ះឯង
នឹងបានសលើក្ត្មកល់ត្សមកង ើ លពះោងាឱ្រជា
សេឋចសងកង ើ រុងសរឿង លពះដូសចាបះ គួរប្ត្លទង់បញ្ដ ត្ឋក្ុាំឱ្រសគបងាន ិ លពះ រាជលទពរស
ះទ្វាំងោេ់ ›› ។
240
លពះោងាមាចេ់េមផទី លុ ះលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ដូសចាបះសែយ ក្៏ ើ
លទង់យល់លពមតាមសេចក្ឋព ី នរល់របេ់ពួក្ោមាត្រ ែូត្យក្លពះរាជលទពរទ្វាំងោេ់របេ់លពះរាជា ប្ត្លបឈួ ន
ក្៏លទង់ដក្
ប្ដលសេឋចក្ាំពុង
សែយ ើ មានលពះរាជែឫទ័យក្ាំពុងលជះថាវយា៉ងស
ះ
ទុក្ឱ្រសៅេល់ប្ត្ភាជន៍មាេមួយ និងភាជន៍លបាក្់មយ ួ ប៉ុសណ្ដ ត ះ
ប្ដលវត្ទុេលមាប់ោក្់លពះលក្យាោៃយ លពះរាជា កាលលទង់ទទួល ភាជន៍សោយសលេចសែយ ើ
ក្៏លទង់បញ្ជូ នភាជន៍ទ្វង ាំ ស
រាជទ្វនសៅវត្ឋក្ុក្ុ កោរាមសទៀត្
ណ្ៈស
ះ
ះ
លពះ
សគោក្់លពះលក្យា
ោៃយក្បុងភាជន៍ដថា ី ឝ យឱ្រលទង់សោយ ។ ក្បុងមចឆម ិ វារៈ សគបាន ថាឝយប្ផវក្នធួត្ថ្លពមួយចាំសែៀងដល់លពះរាជា ទទួលប្ផវសឈសើ
លពះោងាកាលបាន
ះសែយ សេឋចឱ្រលបជុាំពួក្ោមាត្រ សែយ ើ ើ លតាេ់
នូវលពះវាចាមុ គួរឱ្រេវុត្ចិត្ឋថាៈ សនះ? ។
ោបក្ណ្ដជាមាចេ់ថ្នជមភូទឝប ី
ពួក្ោមាត្រ ទូលថាៈ ‹‹ឱ្លពះរាជា! លពះោងាប្ត្មួយ លទង់ជា មាចេ់ថ្នជមភូទឝប ី សនះ›› ។ 241
លពះរាជា
លជាបដូសចាបះសែយ ើ
លទង់លតាេ់នង ឹ ពួក្ោមាត្រ
សោយលពះសនលត្សពញសៅសោយោេសុជលថាៈ ភាន់លចៃាំសទ ប្ដលថា ុ ជា ញាំ មាចេ់ស សល
ះសែត្ុោឝ? ី សល
ថ្លពមួយចាំសែៀងស
ះថា
ះឯង
ះ
‹‹ោបក្ទ្វាំងឡាយ
វ ុ ញម ាំ ន ិ ប្មនជាមាចេ់សទ ួន
ញាំ រាជា្ប ិ ត្ី បានប្ត្លត្ម ឹ សលើប្ផវក្នធួត្ ុ ជា
(67)
។ ឱ្ោនិចាចសោយ ើ ! លទពរេមផត្ឋិ
ទ្វាំងឡាយ ជារបេ់សថាក្ទ្វប ឥត្លបសយាជន៍គាយនសគរាប់ េូ មផ ី ប្ត្ ួ វនឯងជាឥេសរៈសលើមនុេសទ្វាំងឡាយ សពលសនះ
ុ សញាំ ៅមាន
លត្ម ឹ ប្ត្ប្ផវក្នធួត្ថ្លពមួយចាំសែៀងសនះ សលបៀបដូចជាទសនវប្ដលមាន ប្ សទក្ ាំ កាវ ក្ាំពុងប្ត្ែូរធ្លវក្់លជុលចុះមក្គគុក្គគាក្់ សែយ ឹ ដ៏ខ្វង ើ
លត្ៃប់សៅជាឈប់សៅនង ់ ធ ះនង ាំ ឹ ងកល់ ក្បុងកាលប្ដលផធបេ ឹ ភបណ្ដ មួយដូសចាបះ›› ។
ណ្ៈស
ះ លទង់លតាេ់នូវលពះគាថាទ្វាំងឡាយ
ត្សៅសនះថាៈ ‹‹លពះវាចាទ្វាំងឡាយ
របេ់លពះេមាយេមភុទនជាមាចេ់
ជា
ក្រលត្ូវពិត្លបាក្ដណ្ដេ់ ក្បុងលពះវាចាទ្វាំងឡាយរបេ់លពះោងា 67
-វ ិែុទិម ធ គគាៈ រពោះបាទអលសាកល
ោះ រទង់លសាយឥែសរភាពលលើប្ផនដីទាំងមូល បានបរ ិចាចគទនទាំងរយលកាដិ រពោះអងគធាលប់បាន
ទទួលលែេកដីែុម លុោះដល់រិត្ទិវងគត្រទង់ជាធាំបានប្ត្រត្ឹមផ្កលាំកនទួត្ក្រពមួយេាំល រត្ឡ្ប់ជាលៅជាលសាយលសាក លរពាោះប្ត្េាំណ្ងរួត្រ ឹត្រងកាយ គឺ ររែមបត្ិដល
242
ៀងប៉ៅុលណាណោះ កាលលបើរពោះអងគអែ់បុណ្យល ោះឯង ។
ើយ ក៏
ស
ះ មន ិ មាន
ក្រលត្ង់ណ្ដមួយមន ិ ពត្ ិ សទ›› លពះោងាបានលតាេ់
លពះពុទនដកា ី សែយ ើ ថាៈ សែត្ុ
‹‹ពួក្ោបក្ប្ដលលេឡាញ់ ទុក្ចត្ ិ ឋគាប
ជា
ម ាំ ក្នូវសេចក្ឋទ ប ប ជាទប ី ុក្ាក្ុ ងលគាប្បក្គា ី ាំផុត្›› ។
កាលពសី ដម ប្ត្កាលណ្ដ ុ សញាំ ចញលបកាេបញ្ដ ត្ឋសៅសលើក្ច ើ ិ ច
ោឝន ួ សែើយ ឥត្មានោបក្ណ្ដមួយទទឹងទ្វេ់អាជាញសទ ឥៃូវ ី ីមយ សនះ
វ ុដ ញាំ ូចជាប្ សទក្ ាំ វ ឹ ដ៏ខ្វកា ួន
ក្ាំពុងប្ត្ែូរធ្លវក្់លជុលចុះមក្
គគុក្គគាក្់ លោប់ប្ត្សៅផធបេ ់ ធ ះនង ាំ មួយ សែយ ឹ ភបណ្ដ ើ តាាំងសៅ នង ឹ កល់យា៉ងណ្ដ ក្៏
ក្រេាំ ដីរបេ់ ុ ញទ្វ ាំ ង ាំ ប៉ុ យ ន ឥៃូវសនះ តាាំង
សៅនង ឝី ូសចាបះប្ដរ ។ កាលពម ឹ ងកល់ មន ិ េសលមចលបសយាជន៍ោដ ី ុន
សៅសលើលបងពម វ ុ ញជា ាំ ទព ី ណ្ឍលសនះ ួ ន ី ង ឹ នង ិ ជាមាចេ់របេ់មនុេស ទ្វាំងោេ់ ពួក្សេឋចណ្ដជាេលត្ូវ មានចត្ ិ ឋលពសែន ើ សកាងកាចរបង ឹ រងរូ ឹ េ
ញាំ ចបស្រងាកបពួក្សេឋចទ្វាំងោេ់ស ុ អា
ះ
ឱ្រសៅសលកាម
ោាំណ្ដចបាន ពួក្មនុេសណ្ដជាោបក្ សត្់ទុគត្ ៌ នង ិ ជាោបក្ទុពឝលភាព ុ ញអា ាំ ចជួយទាំនុក្បលមុងពួក្មនុេសទ្វាំងោេ់ស កាលមុន
ះបាន ។ ក្បុង
វ ុ ជា ញាំ ទព ី ង ឹ ថ្នពួក្មនុេសឯសទៀត្ជាសលចន ើ ឥៃូវសនះ ួន 243
ោាំណ្ដចរបេ់ ុ ញាំ សគផ្ទត្់ទ្វត្់សចាលោេ់សែយ ើ រសទះមួយ ពុសាំ
ប្ដលសគរុះសរសចញោេ់ ើ
វ ុ ញាំសលបៀបដូចជា ួន
ទុក្ឱ្រសៅេល់ប្ត្លទពង
ះសោត្ ដូចជាោសោក្លពក្ ឹ ា កាលសបឫ ើ េទ្វាំងឡាយរបេ់
វាត្េៃួត្សែើយ ប្មក្ទ្វាំងឡាយក្៏កាប់ោេ់សចញសែយ ើ ឯផ្ទក, ប្ផវ, ប្មក្ លេស
និងេវឹក្ទ្វាំងោេ់ស
ះ
សគចសៅណ្ដរួច
នែួត្ប្ែងសៅមន ិ ខ្ន ។
ជាបប្ងអក្េលមាប់ពង ឹ ប្ផអក្ោេ់សែយ ើ
មុ ជានឹងេឝិត្
វ ុ ខ្ ញាំ ត្ចាក្បសងាាល ប្ដល ួន លពះរាជោររបេ់ ុ ញទ្វ ាំ ង ាំ
ប៉ុ យ ន ក្៏េុទនប្ត្ជាេាំ បុលត្ោវប់ឥត្លបសយាជន៍ទ្វង ាំ ោេ់ ›› ។
លុ ះលទង់លតាេ់គាថាសនះចប់សែយ លពះោងាលតាេ់សៅរាជើ
បុរេោបក្គាល់ក្ុ ងទ ប ជ ី ិត្លពះោងាមក្
លទង់លបទ្វនក្នធួត្ថ្លពមួយ
ចាំសែៀង សែយ ើ ប្ងវងលពះឱ្ងាករថាៈ ‹‹ចូរឯងយក្ប្ផវសឈសើ នះសៅ កាន់វត្ឋក្ុក្ុ កោរាម ឯងលបសគនដល់លពះេងឃក្បុងវត្ឋស ឯងទូលលពះសងរៈថាៈ របេ់សេឋចោសោក្
សទយរវត្ទុសនះ
សពលសនះ
ះ សែើយ
ជាទ្វនខ្ងសលកាយបាំផុត្
លពះោងាសៅមានប្ត្ប្ផវក្នធួត្ថ្លព
មួយចាំសែៀងប៉ុសណ្ដ ត ះ លទង់វ ិ េចាក្លពះរាជលទពរ ប្ដលមាន 244
ទ្វាំងប៉ុ យ នស ចត្ ិ ឋ ចាំស
ះោេ់សែយ េូ មលពះេងឃទទួលយក្សោយសមតាឋ ើ
ះបចឆម ៌ សនះ ប្ដលជាោបក្ ាំ ិ ទ្វនរបេ់សេឋចក្ាំេត្់ទុគត្
សឆវៀត្ក្ោងក្ុេលយក្ផលោាំពទ្វ ត ះ›› ។ ី នសនះប្ត្ប៉ុសណ្ដ លុ ះរាជបុរេយក្សៅលបសគនដល់លពះេងឃ
លពមទ្វាំងប្ងវង
លពះឱ្ងាករសោយេពឝលគប់ ក្៏លពះយេសត្ទរបានលបកាេលបាប់ដល់
ជាំនុាំេងឃថាៈ ‹‹ោបក្ទ្វាំងឡាយ បានសឃញ បានោាល់ លពះបាទ ើ ោសោក្ចាេ់ោេ់សែយ លទង់ជួបលបេពឝប្ត្សេចក្ឋេ ើ ី ុ សេចក្ឋសី ោមនេសប្ត្មា៉ង
នង ិ
លទង់ផាយឥេសរភាពរបេ់លពះោងា
សៅសលើលបងពម ី ណ្ឍល មានេមុលទជាលពាំលបទល់ ឥៃូវសនះ លត្ូវ រាជបរ ិ ររបេ់លពះោងា របជាន់ យក្ឫទនោ ាំ ច ស្ឝឱ្ ឹ ិ ណ្ដ ើ រោបេូ នរ ពលី ពះោងាោេ់សៅ
ដក្ែូត្យក្លពះរាជលទពររបេ់លពះោងាោេ់
គាយនេល់ ស្ឝឱ្ ើ រលពះោងាមានប្ត្ ួ វនទសទ សៅមានលត្ម ឹ ប្ត្ប្ផវក្នធួត្
ថ្លពមួយចាំសែៀងសនះ ប្ដលលទង់បានលពះរាជទ្វនមក្សោយេយ័លគ លពះរាជែឫទ័យចាំស សពលសនះ
ះដល់េងឃ លពះរាជទ្វនដល់ភក្ ិ ុ ាេងឃក្បុង
សោយលទង់មានលពះរាជែឫទ័យ្ៃនស់ លៅ 245
សដើមផន ី ង ឹ
បញ្ឈច ឺ ត្ ិ ឋដល់ពួក្រាជបរ ិ ររបេ់លពះោងា ។ សទប ើ លពះសងរៈចាត្់ឱ្រ ទ្វយក្មាបក្់ បុក្ក្ាំសទចប្ផវសឈសើ សៅក្បុងបបរ
ះឱ្រលអិត្ជាងផង់ ោក្់ោយ
សដើមផឱ្ ី រភក្ ិ ុ ាទ្វាំងោេ់បានចាំប្ណ្ក្ទ្វនស
ះលគប់គាប
សែយ ើ លពះសងរៈបានលបាប់ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយថាៈ ‹‹ោបក្ទ្វាំងឡាយគួរ ដឹង ួ វនថាៈ សែត្ុសនះជាក្ិចចរបេ់វដឋេងារ ប្ដលជា្មយជាត្គ ិ ួរ សនឿយណ្ដយ ស ម ភើ រសោម ើ ឱ្រណ្ដេ់ លទពរេមផត្ឋន ិ ង ិ កាមគុណ្ ទ្វាំងឡាយ រប្មងោនឋរធ្លនបាត្់សៅភាវមៗ ឈះិ ! េងារវដឋសពញ ជាគួរឱ្រសនឿយណ្ដយចត្ ិ ឋសពក្ណ្ដេ់ សែយ ើ ជា្មយជាត្ិ
ម ាំ ក្នូវ
សេចក្ឋទ ាំ ុត្›› ។ ី ុក្ាលពួយជាទប ី ផ
លបថ្ពណ្ីសនះ ស្ឝសើ យង ឋ សេឋចទ្វាំងឡាយ ឹ បានថាៈ ‹‹បណ្ដ ើ ដង
ប្ដលជាត្ាំណ្ត្លពះវងសនក្
ពួក្សេឋចប្ដលមានឫទ្វននុភាព
បរបូ ាំ ោេ់ស ិ ណ្៌សោយរាជេមផត្ឋទ្វ ិ ង
ះ
ក្៏មន ិ សេយើនឹងលពះបាទ
ោសោក្សនះសៃយ លាឹក្ណ្ដ ពួក្រាជោមាត្ររបេ់លពះោងាជួយ ើ ការ
រយា៉ងណ្ដ ក្៏គង់ប្ត្វ ិ េសៅឯង កាលសបើសយើងសៅមាន
ក្មាវង ាំ ក្ាំប្ែង មន ិ ទ្វន់ធ្លវក្់សៅក្បុងសេចក្ឋទ ី ុក្ាសៅសៃយ ើ សទ សយង ើ 246
គួរប្ត្ លាំ បង ឹ ពាយាមឱ្រសពញបនធុក្ សដើមផឱ្ ី របានេសលមចក្ុេល ជាេុ ត្សៅ›› ។
កាលប្ដលលទង់ស ាយងយលពះកាយពល សែយ ើ
លពះបាទោសោក្
សទៀបរលត្់ នន
បានលតាេ់នង ឹ រា្គុបឋសេ
បត្ថា ី ៈ
‹‹ឥៃូវសនះ ោបក្ណ្ដជាមាចេ់្ាំជាងសគបណ្ដ ឋ ច់ ក្បុងជមភូទឝប ី សនះ››។ រា្គុបឋសេ
បត្ី លកាបចុះសទៀបលពះបាទ្វ សែយ ើ សទប ើ ទូល
ត្បលពះមហាក្សលត្យ ៍ ៈ ‹‹បពលិ ត្លពះមហាក្រុណ្ដជាមាចេ់ជវី ត្ ិ ិ ថា សលើត្ផូង លពះោងាលទង់ជាមាចេ់្ាំជាងសគបណ្ដ ឋ ច់›› ។ លុ ះលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់
ក្រស
ះសែយ សេឋចសត្ន ើ ើ សៃង ើ ចាក្
លក្ឡាលពះបនធាំ លបណ្មរោញ្ជ លី លទង់ទត្សមល ើ លគប់ទេ ិ ទ្វាំង ៤ សែយ ាំ ុ ញសាំ ចញ ើ ប្ងវងលពះឱ្ងាករសនះថាៈ ‹‹សវៀរប្លងប្ត្ឃ្លវង
ញាំ ូ ម ុេ
ថាឝយលបងពម ី ណ្ឍលទ្វាំងមូល ប្ដលមានមហាេមុលទទ្វាំង ៤ ជា លពាំលបទល់ ដល់លពះពុទនជាមាចេ់ នង ។ សោយ ិ លពះោរយេងឃ ិ
ោាំណ្ដចបុញ្ដរាេី ជារងាឝន់ប្ដល ុ ញបា ាំ នបាំសពញសែើយសនះ ត្សៅ ោ
គត្
ញាំ ន ិ លបាថាបចង់បានជាសេឋចចលក្ពត្ឋសិ ទ ុម 247
ញាំ ន ិ លបាថាបជា ុម
លពះឥនធ ជាលពះលពែយ ជាសោកា្ប ញាំ ូ មតាាំង ិ ត្ី ឬជាសទ ឋ សទ ប្ត្ ុ េ ាំ ល់សេចក្ឋលី បាថាបថា ត្សៅោ គត្ ក្បុងសពលប្ដល ុ ន ដក្ ញាំ ង ឹ បាន សៅសក្ត្ ៗ ើ ក្បុងជាត្ណ្ដ ិ
ញាំ ូ មឱ្របានលគប់លគង ួ ន វ ុេ
សោយ
ោាំណ្ដច ួ វនឯង សែយ ញាំ ូ មឱ្របានេសលមចលពះោរែត្ឋផល ឱ្រ ើ ុេ បានឆ្ប់រែ័េ›› ។
ណ្ៈប្ដលលទង់សលបាេលពះទ្វនបណ្ដ ឋ សាំ នះ
លពះោងាឱ្រលបថាប់លពះរាជឱ្ងាករស
ះ សោយលពះវរលញ្ឆ ក្រនង ឹ លពះ
ទនឋរបេ់លពះោងា លទង់លបគល់ឱ្រសៅរា្គុបឋសេ ោងាបរចា ិ ច គទ្វសនះដល់លពះេងឃរួចសែយ ើ
បត្ី កាលលពះ
ក្៏លពះវាសយារបេ់លពះ
ោងា លេុត្ងយចុះសៅជាដរាប សែយ ើ លទង់សោយលពះទវិ ងាត្ ក្បុង សពលស
ះសៅ ។
ពួក្សេ
បត្ី
សេឋចចលក្ពលតា្រា ិ ជ
គា ាំ ប សរៀបចាំលពះបរមេព
សៅតាមរសបៀប
បានចាត្់ឱ្រតាក្់ប្ត្ងសលគឿងេាំ អាងលគប់
លបោប់សៅតាមលក្េួ ង សដម ើ ផជា ី ទសី គារពដល់លពះបរមេព សែយ ើ រុ ាំេាំ ពត្់េបប ទាំសនៀម ។
ោក្់ដាំក្ល់ក្ុ បលពះមឈូ េ
248
បូជាលពះបរមេពតាម
លគាស
ះ ពួក្សេ
បត្ី បានោភសិ េក្លពះោងាមាចេ់េមផទី
ឱ្រសៃង ើ លគងសោយរាជរ ជាត្ាំណ្ដងលពះោងាមក្ ។ រា្គុបឋសេ
បត្ី បានលបាប់ដាំណ្ឹងស
ះដល់ពួក្ោមាត្រថាៈ
‹‹លពះបាទោសោក្ បានលពះរាជទ្វនលបងពម ី ណ្ឍលទ្វាំងមូល ដល់ លពះេងឃសែើយ សល
ះោឝ? ី សល
ះថា លពះោងាលបាថាបនឹងបាំសពញការ
បរចា ិ ច គទ្វនឱ្រលគប់ចាំនួនមួយរយសកាដិ
ឱ្របានដូចជាគែបត្ី
ស្យះេុ ទត្ឋ ប្ត្លពះោងាបានបរចា កាលប្ដលលទង់លពះ ិ ច គសែយ ើ
ជនយសៅសៃយ ើ បានលត្ម ឹ ប្ត្ ៩៦ សកាដិ សយង ើ លត្ូវសោះជមភូទឝប ី សនះ មក្វញ ិ
សោយត្ថ្មវបន ួ សកាដិ
លបាថាបរបេ់លពះបរមេពស ពួក្ោមាត្រទ្វាំងោេ់
ះ›› ។
សដម ើ ផន ី ង ឹ ស្ឝឱ្ ើ រេសលមចសេចក្ឋី
ជាំនុាំលពមសលពៀងគាបសែយ ើ
សទប ើ បាន
សោះជមភូទឝប ី សោយត្ថ្មវមាេ ៤ សកាដិ សែើយថាឝយសៅលពះបាទ
េមផទី ជារជជទ្វយាទ ។ លពះរាជឱ្រេរបេ់លពះបាទេមផទី ប្ដលបានសោយរាជរជាត្ាំណ្លពះវងសត្មក្
លទង់លពះ
ម
គឫែបត្ី (គែបត្)ី លពះរាជឱ្រេរបេ់លពះបាទគឫែបត្ី ។ល។ 249
លទង់លពះ
មបុេរវរនយ័ ។ លពះរាជឱ្រេរបេ់លពះបាទបុេរវរនយ័
។ល។
លទង់លពះបុេសមលិ ត្(68)
បានលបក្ ឹ ាជា មួយនង ឹ ពួក្សេ ប្ដលអាចលផ ី
។
បត្ថា ី ៈ ‹‹សយង ើ លត្ូវស្ឝដ ើ ូចសមឋច
ឱ្របានទួទរ័ សៅក្បុងសោក្សនះបាន? ។ លគាស
ះមានសេ
មានសេឋចសោយរាជរ
លពះបាទបុេសមលិ ត្
សក្រស្ ឋិ៍ យ ះរបេ់សយង ើ
បត្មា ី ប ក្់ លកាបទូលថាៈ ‹‹ក្បុងកាលមុន ប្ដលជាលពះវងសរបេ់លពះោងាប្ដរ
លទង់
ោងលពះេឋូប ៨៤.០០០ សែយ ើ បានបរចា ិ ច គទ្វនជាមាេមួយ រយសកាដិ
លពះោងាបានលបលពត្ ឹ ឋតាមលពះ្ម៌របេ់លពះពុទន
មានសៅក្បុងសោក្សនះជាយូរោប្ងឝងឆ្ប ាំ លពះ
ប្ដល
មរបេ់លពះោងាស
ះ
តាាំងសៅឋត្ ិ សងររែូត្មក្ដល់េពឝថ្ងៃសនះ›› ។
68
-អាយុ-វង-កឹងាៈ ររឱ្រែរបែ់រពោះបាទែមបទី រទង់រពោះ
ម វ ឫ ែបត្ិ រពោះររឱ្រែរបែ់រពោះបាទវ ឫ ែបត្ិដ រទង់រពោះ
វែលែន ឫ ។ រពោះររឱ្រែរបែ់រពោះបាទវ ឫ ែលែន រទង់រពោះ
ម
ម បុែសវរន ័ ែ ។ រពោះររឱ្រែរបែ់រពោះបាទបុែសវរន ័ ែ រទង់រពោះ
រពោះ
ម
មបុែសមិ រត្ ។ កនុងទិវាវទនាៈ លែដេប្ដលលសាយររយជាដាំណ្ពីរពោះបាទអលសាកមកដូេគ្នន និងអាយុ-វង-កឹង ប្បលកប្ត្រត្ង់ថា ិញ ។ ឯរពោះ មរពោះបាទវែលែន រពោះបាទបុែយវរន ័ ែ លៅជារពោះបាទបុែសវរនលៅវ ័ែ ឫ មិនោនកនុងអាយុ-វង-េួនលទ ។
250
សបលើ ពោងាបានក្ោងលពះេឋូបចាំនួន ៨៤.០០០ ដូចយា៉ង
លពះបាទោសោក្ោងាស
ះ លពះ
មរបេ់លពះោងា ក្៏គង់នង ឹ តាាំង
សៅក្បុងសោក្សនះ ោេ់កាលយូរោប្ងឝងដូសចាបះប្ដរ ។
លពះបាទបុេសមលិ ត្ លតាេ់ត្បថាៈ ‹‹ក្បុងកាលមុន សេឋច
សោយរាជរ
ប្ដលជាលពះរបេ់ ុ ញសាំ
គួរនង ឹ ស្ឝវើ ត្ទុទ្វាំងស
លពះោងាមានឫទ្វននុភាព
ះឱ្រេសលមចបាន;
ការងារ្ាំដល់សមាវ៉ ះឱ្រេសលមចបាន ណ្ដមួយដថ្ទសទៀត្ ប្ដរឬ?›› ។ សពលស
ះ
ឯ ួ វន ុ ដ ញាំ ូចសមឋចនង ឹ ស្ឝើ
ប្លក្ងោបក្មានឧបាយក្ល
ប្ដលសេយើគាបនង ឹ លពះបាទោសោក្
ះ មានសេ
មាន
បត្ី មានសេចក្ឋយ ី ល់ឃ្លឝងផធុយគាប
នង ឹ សេចក្ឋច ី សលមន ើ លកាបទូលថាៈ ‹‹ការប្ដលស្ឝល ើ អឬអាលក្ក្់ ក្បុង ោាំសពទ្វ ាំ ពីរសនះ ក្៏បានលផទ ឋិ៍ យ ះសេយើភាគគាប សល ើ ង ី ួទរ័ សក្រស្
ះលពះ
រាជាជាន់មុន លទង់បានោងលពះេឋូប ៨៤.០០០ សែយ ឋិ េ ើ ក្ត្ ិ យ
របេ់សេឋច ឋត្ ិ សៅោេ់កាលយូរោប្ងឝង លបេិនសបលើ ពះោងាទមាវយ បង់លពះេឋូបទ្វាំងោេ់ស
ះវញ ិ
ក្៏គង់លពះ
251
មរបេ់មហាបពលិ ត្
នង ឹ តាាំងសៅជាប់ជាដាំណ្លបថ្ពណ្ីសៅក្បុងោ
គត្ជាយូរោប្ងឝង
ដូចគាបប្ដរ›› ។
លពះបាទបុេសមលិ ត្
លទង់យល់លពមតាមគាំនត្ ិ ស
លតាេ់ឱ្រលបជុាំពលចត្ុរងាសេ ក្ុក្ុ កោរាម ប្ត្សពលស
សទប ើ
សែយ ើ សេឋចយាងសៅកាន់វត្ឋ
សោយលពះបាំណ្ងនឹងបុក្ទាំោយបាំប្បក្ទ្វឝរវត្ឋស
ះ លោប់ប្ត្ឮេូ រេីែ
សៅលត្ង់ទ្វឝរស
ះ
ះ
ទ (េប្លមក្េិងា) េ ន ប់ ធរ
ះ លពះរាជា លទង់រននត្េ ់ ញបប្់ េញងលពះរាជែឫទ័យ
មន ិ អាចហា៊នយាងចូលសៅក្បុងវត្ឋស
ះ
លទង់សលើក្សរែ៍ពល
លត្ៃប់មក្វញ ិ ។ លពះោងាទទូចយាងសៅដល់បសី លើក្ ប្ត្មន ិ អាច
នង ឹ ចូលសៅបានដូសចាបះ ដល់លគាសលកាយបាំផុត្ លពះោងាបានចាត្់ ឱ្រនម ិ នឋភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយមក្
ទមាវយបាំបាត្់លពះពុទនោេ
សែយ ើ លតាេ់ថាៈ
‹‹ ុ ញប ាំ ាំណ្ងនង ឹ
សចញ, ឱ្ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយ ពួក្សោក្
គាប់ចត្ ិ ឋឱ្រទុក្លពះេឋូបឬឱ្រទុក្ោេន់របេ់េងឃ?›› ។ ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងឡាយ
ថាឝយលពះពរត្បថាៈ
‹‹បពលិ ត្មហារាជ
អាតាយភាពទ្វាំងោេ់គាប គាប់ចត្ ិ ឋរក្ាទុក្លពះេឋូប›› ។ 252
លុ ះលទង់លពះេណ្ដ ឋ ប់ដូសចាបះ លពះបាទបុេសមលិ ត្ ក្៏ពឃ្ល ិ ត្
ពួក្ភក្ ិ ុ ាទ្វាំងោេ់ស របេ់េងឃទ្វាំងស
ះសៅ
លទង់ឱ្រទាំោយបង់នូវទីសេ
េនៈ
ះ សែយ ាំ វ ញស ើ លពះោងាពាយាមក្បុងក្ច ិ ចបផ្ទ
ះ
កាន់ប្ត្ចសលមន ើ ្ាំសៃង ើ រែូត្ដល់សៅប្ដនោគលៈ លទង់បានប្ងវង
លពះឱ្ងាករជាលពះរាជោរសៅថាៈ ‹‹សបើោបក្ណ្ដមួយ យក្ក្ាល េមណ្ៈបានមួយមក្ឱ្រសយង ើ
ោបក្ស
មាេមួយដុាំ›› ។ េម័យស
ះ ក្បុងលបសទេស
ះ
នង ឹ លត្ូវបានរងាឝន់ជា
ះ មានលពះេឋូបមួយ្ាំ ជាទសី ៅ
អាលេ័យថ្នលពះោរែនឋមយ ួ ោងា () លពះសងរៈោងាស ក្ាលេមណ្ៈជាសលចន ើ
ះ នម ិ យត្ ិ ស្ឝជា ើ
ន់ សែយ ើ លបាប់ឱ្រោបក្លេុក្
ថាឝយលពះរាជា កាលសេឋចលទង់លជាបសែត្ុស លទង់លបាថាបចង់េមាវប់លពះោរែនឋស
253
ះសែយ លពះរាជា ើ
ះសទៀត្ ប្ត្លពះសងរៈ សោក្
ចូលកាន់អាកាេក្េិណ្នម ួ បាត្់សៅ ិ នឋែេ ពឃ្ល ិ ត្សោក្បាន ។
យ ាំ ក្សៅ
លពះរាជាមន ិ អាច
លគាស ឯសទៀត្
ះ
លពះមហាក្សលត្យ ិ ៍
សេឋចយាងសៅកាន់រាជធ្លនី
សោយសេចក្ឋប ី ាំណ្ងនង ឹ ស្ឝលើ ពះពុទនោេ
សៅក្បុងរាជធ្លនសី ពទនោេ
ះ
យក្សស
មានយក្សមាបក្់ ះគត្ ិ ថាៈ
ឱ្រវ ិ េ
ជាោបក្លគប់លគងរក្ាលពះ
‹‹ោញទទួលេីលលពះេមាយ-
េមភុទនជាមាចេ់ មន ិ គួរនង ឹ ស្ឝើបាបដល់ោបក្ណ្ដសៃើយ ប៉ុប្នឋោញស្ឝើ ដូចសមឋច
នង ឹ លគប់លគងលពះពុទនោេ
បានែប៎?
ក្បុងកាលមុន
មានយក្សស្យះក្ឫមេ ិ ៈ បានមក្េូ ម្តា ី ោញ ប្ត្ោញមន ិ លពម ឱ្រ សល ស
ះវាលបលពត្ ឹ ឋទុចចរត្ ិ ប្ត្ឥៃូវសនះ គួរោញឱ្រ្តា ី ោញសៅវា
ះចុះ សដម ើ ផបា ី នជួយរក្ាលពះពុទនោេ
សនះក្បុងលបសទេស
ះ
រក្ាលពះពុទនោេ បង់ ។
ណ្ៈស
ះឧបាយ
សទប ើ ពួក្យក្សសៅមានោាំណ្ដចលគប់លគង
សោយលពះបាទបុេសមលិ ត្មន ិ ហា៊នទមាវយ
ះ ពួក្យក្សនិងសទ ឋ ប្ដលរក្ាសដម ើ ស
គា ាំ ប លផងលួ ងសោមពួក្រាជបុរេ ួ
ផង
ផង›› សល
្ិលពក្ ឹ ស
ប ាំ សណ្ឋើរលពមទ្វាំងលពះរាជា
យក្សៅរែូត្ដល់មហាេមុលទខ្ងត្ផូង
លុ ះដល់ទីស
ះ
ាំ យោមួយដុ្ ាំ ាំ មុ គួរសេផម សែើយ ក្៎យក្សស្យះក្ឫមេ ិ ៈ សលើក្ដុង ើ 254
ោោចររ គប់បាំប្បក្លពះេិរលពះរាជាោងាស នង ិ ពួក្ពលទ្វាំងោេ់ ក្បុងទសី
ះ ោវប់លពមជាមួយគាប
ះ។
លពះរាជវងសរបាក្សលត្យ ៍ ុ បងប្ដនមគ្ៈ ិ ក្
ក្៏ផុត្ោេ់លត្ម ឹ
សណ្ដះសៅ(69) ។
ចប់សរឿងលពះបាទោសោក្មហារាជសត្ប៉សុ ណ្តះ ។ វត្ឋរត្នរងស ី រសវៀរ ី 75 Thornton Street Revere, MA 02151 Tel: (781) 286-1942 វាយជាោក្សរក្ុាំពរូទ័រោជាងយីសោយភក្ ា ដ បទីសបា បា៉ត្ េុ ផល ិ ុ បញ្ញ ថ្ងៃចនធ ៦ សរាច ប្ ពិោ ឆ្បសាំ ថាះ លត្េ ី ័ក្ ព.េ.២៥៥៥ លត្ូវនង ឹ ថ្ងៃទី ២៣ ប្ ឧេភា គ.េ.២០១១ May 23, 2011
-កនុងអាយុ-វង-កឹងាៈ ត្ពីល ោះមក (រពោះរជា) លែដេយាងេូលលៅទីឯលទៀត្ ដល់មកលកាដាឋគ្នរនគរល ោះ ោនយកសោនក់ ជាអនករគប់ រគងរការពោះេងកូមប្កវក្នរពោះពុទធ យកសល ោះគិត្ថាាៈ ‹‹រពោះពុទធសាែ នឹងអនដរធានលៅ លរពាោះអញជាអនកទទួលភារាៈខាងការពារ មិន 69
ហា៊ានែោលប់ែត្វោនរីវ ិត្ ប្ត្អញោនធីតាប្ដលយកសគិលិែបានែូមដណ្ឹដ ងមដងពីកាលមុន អញមិនរពមឱ្យ លរពាោះវាមិនឈប់ របរពឹ ត្អ ដ ាំ លពើទុេចរ ិត្ ប្ត្ឥឡ្ូវលនោះ គួរអញឱ្យធីតាអញលៅវាល
ោះេុោះ លដើមបីឱ្យវារួយរការពោះពុទសា ធ ែ
េិត្ដកាេរទនង់ ជាអនករកានូវរពោះបាទុែសមិរត្ជានិេច លរពាោះប្ត្លដាយកោលាំងឫទធនុភាពរបែ់យកសល ហា៊ានរបទុែន ដ ឹងលែដេល រ
ូត្ដល់មហាែមុរទខាងត្បូង កនុងលវោល
ទាំងេត្ុរងគលែ ល
ោះលសាោះ ។ លទពាដជាអនករការពោះេងកូមប្កវរបែ់រពោះពុទធ លទើ បលបួង
ោះមក ។
សាលប់លៅជាមួយគ្ននកនុងទីល
ផង ។ ោនយកសោនក់លទៀត្ ោះ លទើ បមិនោនអនកណាមួយ
ាំយកសប្ដលជាអនករគបរគងរកាលែដេលៅ
ោះ យកសល្ែោះគិ លិែបានលលើកភនាំមួយយា៉ៅ ងធាំ គប់បាំប្បករពោះបាទបុ ែសមិរត្ កាំលទេរពម ោះ ។ រពោះបាទបុ ែសមិរត្បានបាំផ្កលញបង់នូវរររត្កូលប្ដលជាល
255
រ៉ៅ យវងសអែ់ពីរត្ឹ ម