Strategisch Plan 2013-2015

Strategisch Plan Noorderpoort 2013-2015

Februari 2013

Noorderpoort versterkt de regio

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

1. Bij dit Strategisch Plan Strategie wordt krachtiger als je die deelt. Noorderpoort heeft haar Strategisch Plan 2013 – 2015 daarom niet stand-alone opgesteld, maar is te rade gegaan bij een brede groep externe stakeholders. Daarnaast zijn onderdelen van het plan binnen de instelling grondig verkend met groepen docenten, studenten, managers en ondersteuners.

Strategie wordt krachtiger als die kernachtig geformuleerd wordt. Noorderpoort heeft haar Strategisch Plan 2013 – 2015 daarom op deze beknopte wijze opgeschreven, en ook nog samengevat in een opvallende presentatie die voor alle medewerkers en externe betrokkenen beschikbaar is. Er is veel achterliggend materiaal beschikbaar. Vanzelfsprekend in te zien door, of te bespreken met een ieder die dat wil.

Strategie wordt krachtiger naarmate de onderdelen ervan meer samenhangen. De strategische speerpunten in ons Strategisch Plan 2013 – 2015 hangen samen. Inzet op een bepaald doel vergt vaak acties op meerdere gebieden: onderwijskundig, financieel, op het gebied van professionalisering en in de samenwerking met partners. Die formuleren we soms apart, maar wel in samenhang. Daarnaast weten we dat sturen op verandering en verbetering pas effectief is als ook minder meetbare, maar cruciale aspecten als soft skills, vertrouwen en ruimte een plek krijgen. Ook die hebben dus hun plek in het Strategisch Plan 2013 – 2015 van Noorderpoort.

En natuurlijk wordt strategie pas echt krachtig als je die in actie vertaalt. Dat doen we in de drie Jaarbrieven (’13, ’14 en ’15) voor het management van Noorderpoort.

Onze strategische keuzes, tot slot, komen niet “zomaar” tot stand maar zijn gebaseerd op onze missie en visie, en de Noorderpoort waarden die we eerder formuleerden en die nog steeds onverkort van kracht zijn: Het Noorderpoort bereidt jongeren en volwassenen voor op hun rol in de samenleving en op het beroep van hun keuze, en wil hen blijven begeleiden tijdens hun loopbaan. Zodanig dat zij zich verder ontplooien en kunnen bijdragen aan een duurzame samenleving. Daarmee versterkt Noorderpoort de regio. Noorderpoort gaat duurzame verbindingen aan met leerlingen en studenten, medewerkers, en bedrijven en instellingen. Dat zijn onze “verbindingen die ertoe doen”.

In onze manier van werken laten we ons leiden door onze vijf waarden: we zijn resultaatgericht, we nemen onze verantwoordelijkheid, we zijn ondernemend, we werken met openheid en respect voor een ieder, en natuurlijk geldt afspraak is afspraak.

De manier waarop Noorderpoort haar rol in de regio oppakt, mag best opvallen. Wat ons betreft geldt daarvoor: Trots, Gronings, en met Elan.

2

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

2. De Omgeving De omgeving waarin Noorderpoort zich bevindt, is zonder overdrijven dynamischer dan ooit.

Daarmee komen er keuzevraagstukken met enige urgentie op onze agenda terecht. En er is overheidsbeleid, dat steeds scherper kaders biedt waarbinnen wij te opereren hebben. De drie belangrijkste: Focus op Vakmanschap De Minister van OCW formuleerde in 2011 beleid met als doel het middelbaar beroepsonderwijs kwalitatief te versterken, aantrekkelijker te maken voor jongeren en een prima alternatief te laten zijn voor de algemene HAVO-leerroute. Doelstellingen die goed passen in onze Noorderpoort strategie. Concrete doelen uit het Actieplan Focus op Vakmanschap hebben wij rechtstreeks opgenomen in ons Strategisch Plan (inkorting en intensivering van opleidingen bijvoorbeeld). Op andere onderwerpen is de lijn van het Actieplan bepalend voor onze eigen keuzes daarbinnen (professionalisering van docenten bijvoorbeeld).

Economie, financiële crisis In de loop van 2012 is duidelijk geworden dat de kredietcrisis en financiële crisis die in 2008 begonnen zijn, inmiddels wereldwijd tot een economische crisis hebben geleid. Het is niet in te schatten op welke termijn van herstel sprake zou kunnen zijn. Wel is duidelijk dat Noorderpoort de impact van de crisis ondervindt, op meerdere terreinen. Zo zullen onze primaire inkomsten afnemen omdat de Rijksoverheid fors moet bezuinigen. De arbeidsmarkt waarvoor wij opleiden staat deels onder grote druk (denk aan de bouw). De jeugdwerkloosheid stijgt hard, met alle gevolgen voor inschrijvingen bij de ROC’s. En tenslotte komt onze eigen financiële huishouding in een ander daglicht te staan: traditionele kredietverlening voor bijvoorbeeld nieuwbouwprojecten bestaat niet meer. Voor het Strategisch Plan 2013 – 2015 zijn deze omstandigheden niet alleen een bepalende randvoorwaarde, maar ook hier en daar een kans om doorbraken te bewerkstelligen.

Regionale speerpunten Noorderpoort Versterkt de Regio is onze pay-off. Aansluiten op wat er in de regio gebeurt is belangrijk voor ons. En soms daarin vooroplopen. Keuzes in ons Strategisch Plan 2013 - 2015 haken in op wat er gebeurt in het HBO (verbeteren van de doorstroom vanuit het MBO, en focus op Energie, Healthy Ageing en Ondernemerschap) en het VMBO (onderwijsverbetering in Stad en ommeland, daarnaast ook keuzes om krimp te beantwoorden in de regio).

Ondanks de economische én de demografische krimp, groeit de arbeidsmarkt in de sectoren Energie en Zorg, onder andere door een grote vervangingsvraag. Deels ontwikkelt die arbeidsmarkt zich internationaal. De Noorderpoort Strategie sluit daar op aan.

Maatschappelijke instellingen in de noordelijke regio bundelen de krachten om de gevolgen op te vangen van scherp rijksbeleid, de bezuinigingen en de economische krimp. Die gevolgen dreigen onevenredig terecht te komen bij enkele, toch al overbelaste doelgroepen in onze samenleving. Noorderpoort is één van de leidende partners die bouwen aan regionale coalities. Op de agenda staan bijvoorbeeld de Entree (niveau 1-) opleidingen, aansluiting op decentralisaties in de Zorg, en de jeugdwerkloosheidsbestrijding met leerwerk banen.

3

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

3. Verbinding met Strategisch Plan 2010 - 2012 Wat is bereikt?

Ons Strategisch Plan 2010 – 2012 kende een vijftal speerpunten. Hieronder staan ze nogmaals, en we presenteren een korte evaluatie erbij.

1. Knooppunt van leren, voor jongeren en volwassenen, voor een leven lang leren en georganiseerd in herkenbare scholen.

• Evaluatie: via introductie scholenmodel en verdere doorontwikkeling daarvan hebben we stappen gezet; contractonderwijs (Leven Lang Leren) nog niet toekomstvast; 2. Structurele en open dialoog over onze prestaties met alle stakeholders • Evaluatie: medezeggenschap via OR en Studentenraad goed ontwikkeld; structurele dialoog met externe stakeholders is goed gestart (m.n. gemeenten en bedrijven); adviesraden per school zijn nog niet allemaal ingeregeld; 3. Permanente aandacht voor het ontwikkelen van nieuwe onderwijstrajecten, samen met onze partners op de regionale arbeidsmarkt • Evaluatie: met name in de Techniek succesvol (voorbeeld (wind-)energie); pilot School voor Maatwerk inmiddels afgesloten; 4. Medewerkers die optimaal betrokken zijn bij de ontwikkeling en uitvoering van het onderwijs en doorlopend zijn gericht op de eigen ontwikkeling.

• Evaluatie: Noorderpoort Academie inmiddels twee jaar actief, doorgroei vooralsnog langzaam. Nieuwe projectdirecteur HRM aangesteld met expliciete missie om dit punt verder op te pakken en uit te werken; 5. Duurzaam: in onze blik op de wereld, in hoe wij omgaan met onze leerlingen, onze externe relaties en collega’s en onze eigen organisatie.

• Evaluatie: op bescheiden (stille) wijze hebben we relevante vorderingen gemaakt, zowel in het onderwijs zelf, als in onze bedrijfsvoering. Zo is het ons gelukt het Voortijdig Schoolverlaten (VSV) flink omlaag te brengen. Het moet nu explicieter en ook meer extern gericht; Waar gaan we mee door?

Geen van de vijf speerpunten uit het vorige Strategisch Plan is volledig afgerond, of achterhaald. Ook zijn er geen nieuwe inzichten of omstandigheden waardoor deze speerpunten hun waarde voor Noorderpoort verloren zouden hebben. We zien alle 5 de punten dus terug in de speerpunten voor de komende strategisch planperiode; sommige overigens herkenbaarder dan anderen.

4

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

4. Focus op drie speerpunten voor de komende jaren Noorderpoort richt zich op drie strategische speerpunten voor de komende jaren. Omdat we vinden dat we ons beter op een beperkt aantal speerpunten kunnen richten en daarmee de kans op slagen kunnen vergroten. Elk van deze drie speerpunten kent een aantal specifieke uitvoeringsvoorwaarden die van belang zijn. Daar gaan we kort op in. Tot slot gelden er twee algemenere voorwaarden, of kaders, die ook belangrijke keuzes van Noorderpoort bevatten.

Speerpunt 1:

het succes van leerlingen en studenten echt voorop

Speerpunt 2:

opleidingen waar behoefte aan is

Speerpunt 3:

vakmanschap van onze medewerkers

Voor alle duidelijkheid: Noorderpoort is véél meer dan deze speerpunten. In dit Strategisch Plan staan de strategische keuzes en accenten voor de komende jaren. We laten in dit plan ook veel onvermeld, wat niet wil zeggen dat het er niet toe doet….

Speerpunt 1 Het succes van leerlingen en studenten echt voorop Onderwijsinstellingen, ook Noorderpoort in het verleden, hanteren uiteenlopende doelstellingen om te definiëren wanneer ze het goed gedaan hebben. Noorderpoort kiest nu onomwonden voor het succes van haar leerlingen en studenten. Succes zien wij als het afronden van een beroepsopleiding en het toetreden tot de arbeidsmarkt, of het doorstromen naar een vervolgopleiding. Zo’n vervolgopleiding kan binnen Noorderpoort zijn, of richting HBO. Alle andere doelstellingen die wij nastreven (student tevredenheid >7, medewerkerstevredenheid >7, bedrijventevredenheid >7, oordeel onderwijsinspectie: geen zwakke opleidingen, geen negatieve oordelen over examens of nalevingsaspecten) zijn afgeleiden hiervan. Deze hoofddoelstelling klinkt simpeler dan zij is, en is niet zonder consequenties. Soms is het succes van studenten strijdig met een organisatiebelang (zoveel mogelijk instroom bijvoorbeeld). Wij hebben onze keuze gemaakt.

Om dit speerpunt te realiseren, hebben we een aantal achterliggende keuzes gemaakt (specifieke uitvoeringsvoorwaarden): 5

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

Voorwaarde 1a: intensivering, inkorting, verbreding: moderne onderwijsprogramma’s De maatregelen die de minister van OCW onder de noemer Focus op Vakmanschap heeft vastgelegd voert Noorderpoort op zo’n manier uit, die extra resultaten oplevert. Niet alleen de door de minister beoogde kwaliteitsverbetering van ons onderwijs realiseren wij aldus, maar ook verdere rationalisering van onze interne processen (efficiency) en externe processen (macrodoelmatigheid, bijvoorbeeld in het Energy College / Energy Academy verband).

Ook de doorstroomprogramma’s met het HBO gaan we versterken. Dat sluit aan op de prestatiecontracten die HBO-instellingen hebben afgesloten over het succes van hun studenten.

Voorwaarde 1b: onderwijs voor de webgeneratie, eenheid en diversiteit in de organisatie, goede begeleiding De komende jaren wil Noorderpoort haar onderwijs zodanig versterken dat het niet alleen aan de kwaliteitseisen voldoet (zie hierboven) maar ook toekomstvast is: robuust, klaar voor de leerlingen en studenten van de toekomst voor wie internet een vanzelfsprekendheid is en voor wie digitale technieken een vanzelfsprekendheid zijn. Om die reden werken wij toe naar blended learning (een weloverwogen mix tussen digitale en “klassieke” onderwijsmethoden) als basis voor ons onderwijs waarvoor het fundament al is gelegd in onze geactualiseerde visie Onderwijs als Begeleidingsmodel. Investeren in digitale didactiek en werkvormen doet Noorderpoort niet op eigen houtje, maar in een zo groot mogelijk samenwerkingsverband met andere instellingen en uitgevers e.d.

De begeleiding van onze leerlingen en studenten kan en moet beter, om hun kans op succes in hun opleiding te vergroten. Dat vergt om te beginnen een passende ontvangst vanaf het VMBO en vervolgens verdere uitrol en hechte implementatie van ons Leerling Begeleidings Systeem (LBS). Daarnaast pakken we een paar elementen uit ons onderwijs gezamenlijk op. De start en het einde van ieder onderwijstraject geven we bovenschools, instellingsbreed vorm.

Oftewel: intake en examinering zijn iets gezamenlijks. Keuzes daarin hebben namelijk altijd gevolgen voor anderen binnen de instelling. Het onderwijs daarentegen is van de teams, daarin zal diversiteit en (lokale) eigenheid zichtbaar blijven. De sturing op deze voorwaarden (deels bovenschoolse eenduidige werkwijzen, deels diversiteit tussen of wellicht zelfs binnen teams) vraagt tegelijk een vaste hand en veel vertrouwen.

Voorwaarde 1c: duidelijke maatschappelijke opdracht Noorderpoort kiest nadrukkelijk voor haar brede rol als ROC en niet voor een smalle rol als instelling voor beroepsonderwijs. Daarnaast stellen wij: de kerntaak van Noorderpoort is onderwijs, en tegelijkertijd realiseren we ons dat onze leerlingen en studenten nogal eens extra zorg en begeleiding nodig hebben. Deels is dat de taak van de van de zorginstellingen en andere professionals. Daarnaast bieden we zelf ook extra onderwijskundige ondersteuning en begeleiding aan. Om die extra inzet zoveel mogelijk te kunnen (blijven) aanbieden bundelt Noorderpoort haar dienstverlening op die terreinen in een Studenten Service Centre. Dat centrum moet enerzijds de kans op succes van leerlingen en studenten vergroten en anderzijds de kosten ervan minimaliseren. Ook de entree-opleiding die de komende jaren gerealiseerd moet gaan worden, past hier in.

6

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

Afgelopen tijd heeft Noorderpoort geïnvesteerd in een actief netwerk van maatschappelijke partners die vangnetten en toekomstscenario’s bouwen voor overbelaste jongeren (voorbeeld: Traject voor de Toekomst over de gewenste naadloze aansluiting van zorg, werk en onderwijs voor jongeren in Groningen), onder meer in onze rol als Contactschool VSV. Ook die rol blijven we houden, ook hier aangescherpt vanuit het streven naar effectiviteit en efficiency.

Speerpunt 2 Opleidingen waar behoefte aan is Omdat het succes van onze studenten voorop staat, moet ons opleidingenaanbod aansluiten op de arbeidsmarkt. Binnenkort gaan we daarvoor een werkmethode toepassen (bron SBB e.a.) die leidt tot actuele arbeidsmarktinformatie bij alle opleidingen, en periodieke evaluatie van ons opleidingenportfolio. Waar nodig passen wij een numerus fixus toe. Samen met de andere noordelijke MBO instellingen werken wij verder aan de macrodoelmatigheid van onze opleidingen.

Soms zit er spanning tussen wat onze leerlingen willen gaan studeren, en wat de arbeidsmarkt vraagt. Wij vinden dat wij een rol hebben in het verbinden van deze twee.

Wij gaan er van uit dat om- en bijscholing voor volwassenen (BBL-trajecten) in de nabije toekomst meer als arbeidsmarktinstrument gezien zal worden dan als publieke taak. Dat betekent dat we rekening houden met een verschuiving van BBL-trajecten naar functiegerichte trainingen en modulaire opleidingen in contractvorm. Daarmee geeft Noorderpoort vorm aan Leven Lang Leren. Ons organisatieonderdeel Noorderpoort Contract bouwen we daartoe verder uit. Met de opdracht om gezond rendement te halen. Vooralsnog zijn Techniek en Zorg daarbij de speerpunten. Hiermee verwachten we ook onze internationale positie te versterken.

7

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

Speerpunt 3 Vakmanschap van onze medewerkers Als onderwijsinstelling moet Noorderpoort natuurlijk ook zélf een lerende organisatie willen zijn. Leren hoe we het succes van onze leerlingen en studenten kunnen vergroten. Leren wat daartoe in de onderwijsteams anders of beter moet. En voor iedere docent en medewerker gaat het om (bij-) leren omdat de wereld niet stil staat en het onderwijs dus ook niet. We geven zelf het voorbeeld aan onze leerlingen en studenten. Wij zien ons eigen werk, of het nu lesgeven is of werk in de ondersteuning of het management, ook als Vakmanschap. En we streven naar versterking van dat vakmanschap via onze eigen professionalisering. Bij Noorderpoort gaat goed werkgeverschap samen met goed werknemerschap.

Voorwaarde 3a: de Professional aan zet Noorderpoort zet maximaal in op verdere professionalisering van haar medewerkers, met name de docenten. Het Professioneel Statuut, het landelijke competentieprofiel voor MBO docenten en de recent opgerichte beroepsvereniging voor MBO docenten, zijn daarbij allemaal van belang. Eén van de zwaartepunten ligt in het investeren in didactiek met bijbehorende vaardigheden in de snelle digitaliserende wereld. De Noorderpoort Academie, voor én door Noorderpoorters, gaan we hiertoe verder uitbouwen. De uitstroom van oudere docenten ten gevolge van de vergrijzing wordt vertraagd door de economische omstandigheden; reden te meer om te sturen op professionele ontwikkeling van alle medewerkers.

Voorwaarde 3b: het Team aan zet Komende periode ontwikkelen we een visie op “het Noorderpoort Team” als drager van onderwijskwaliteit en professionaliteit. We gaan de CBE scan waarmee teams hun eigen professionaliteit in kaart brengen, breed toepassen. Idealiter stuurt een volwassen professioneel team zijn eigen onderwijskwaliteit en bedrijfsvoering aan: komende tijd streven we ernaar één of meer teams in een eigen “regelarme ruimte” deze ambitie waar te laten maken.

8

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

Voorwaarde 3c: versterkt zelfbewust management en ondersteuning Het streefbeeld van Noorderpoort als volwassen, zelfbewuste instelling die vanzelfsprekend verantwoordelijkheid neemt voor haar prestaties en verbeterpunten, vertaalt zich naar volwassen scholen en volwassen teams die op eenzelfde manier verantwoordelijkheid nemen.

Dat vraagt specifieke leiderschaps- en managementkwaliteiten. We formuleren onze ambitie daarin. We gaan er op sturen, via coaching en begeleiding, ontwikkeling en mobiliteit. En dat brengt ons van de huidige manier van sturing (vooral procedureel, top-down, “Angelsaksisch”) naar een manier die primair werkt vanuit overtuigen, vertrouwen en eigenaarschap (“Rijnlands”). Want: volwassen professioneel.

We hebben een dubbele missie te vervullen bij onze ondersteunende diensten: we hebben er minder geld voor beschikbaar, en de kwaliteit van de ondersteuning moet verder omhoog.

Afgelopen jaren is de kwaliteit al (hier en daar flink) verbeterd, en die lijn zetten wij door. Dat is alleen mogelijk door standaardisering en automatisering. En door investeren, zoals gezegd, in verdergaande professionalisering van de ondersteunende diensten. Onderwijsteams zullen in hun ontwikkeling daarbij aansluiten, waarbij de verschillende rollen óók in relatie tot de ondersteuning explicieter zullen worden.

9

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

Onderliggende keuzes Onze drie speerpunten worden ondersteund door twee algemene onderliggende Noorderpoort keuzes: Keuze 1:

Scherp aan de wind, binnen financiële kaders

Keuze 2:

Noorderpoort duurzaam

Eerste keuze Scherp aan de wind, binnen de financiële kaders Via ons zelf ontwikkelde businessmodel rekenen wij toekomstscenario’s door voor iedere relevante (investerings-) beslissing. Wij zorgen ervoor dat onze financiële basis gezond is. Geen risicovolle investeringen in vastgoed of financieringsconstructies. Uitvoering van het strategisch huisvestingsplan alleen voor zover hier gezonde dekking voor gevonden is. Rationalisering van onze bedrijfsvoering, bijvoorbeeld waar het gaat om spreiding in uitvoeringslocaties. Transparante treasury. Maar ook: een positief exploitatieresultaat (0,5 - 1%), alleen contractonderwijs waarmee gezond rendement (3%) gehaald wordt. En tot slot een gezonde verhouding tussen kosten voor het primair proces enerzijds en die voor overhead en ondersteuning anderzijds (70% - 30% in 2015. Op dit moment is deze verhouding 68% - 32% volgens definities van de MBO benchmark). Om die laatste doelstelling te halen, is verdere stroomlijning van de ondersteuning nodig. Dat kan via standaardisering en digitalisering. En via vereenvoudiging van interne processen (keep it simple).

10

Strategisch Plan Noorderpoort 2013 - 2015 Verbinding, Vertrouwen en Vakmanschap

Tweede keuze Noorderpoort duurzaam, duurzaam onderwijs Noorderpoort Duurzaam niet alleen in de ecologische zin van het woord, waarover straks meer.

Maar ook en vooral in de zin van duurzame partnerships en consistent beleid. Pedagogisch – didactisch betekent duurzaamheid: verder gaan dan het aangeleerde kunstje of het behaalde papiertje. Het gaat om de ontwikkeling van zelfsturend vermogen, en leren om blijvend te leren. Zo kunnen mensen zich duurzaam handhaven in een zich steeds sneller ontwikkelende wereld. En dat geldt ook voor onszelf en de mate waarin wijzelf lerend vermogen hebben.

Hier zit een opdracht in voor de professionals: zowel de vormgeving van ons onderwijs als hun eigen ontwikkeling worden hierdoor gekleurd.

Daarnaast vinden wij dat duurzaamheid concreet op drie manieren zichtbaar moet zijn binnen Noorderpoort. Alle leerlingen en studenten moeten, bijvoorbeeld onder de noemer burgerschap, uitgedaagd worden om hun opvattingen over onze samenleving en onze omgang met de wereld (ecologie, economie) aan te scherpen. Daarnaast zetten wij spotlights op specifieke opleidingen waarin duurzaamheidsaspecten (zoals: fair trade, energie transitie, duurzaam bouwen, en biologisch voedsel) aan de orde komen. En in onze eigen bedrijfsvoering wil Noorderpoort investeren in duurzaamheid waar mogelijk: energiezuinige gebouwen, lage automobiliteit, gezond assortiment in de kantines, sport in ieder onderwijsprogramma, om enkele te benoemen. Resultaten die we op deze gebieden reeds boekten, gaan we verstevigen en expliciteren.

11

noorderpoort.nl Illustraties Meinte Strikwerda, docent Gaming / Multimedia Noorderpoort Vormgeving en productie Canon Business Services / Klaas de Vries, grafisch ontwerper BNO Š Noorderpoort 2013