Norsk Tidend 2-2013

Språkgleda er prisa > 4 • Med godt grep om stafettpinnen > 6-7 • målpolitisk katastrofe > 8-9 • kvar er jens? > 10 • SKJEMATISK HØYRING > 11-13 • Sådde nynorsk > 20–22 • Fredrikstad i mål > 27

Nr. 2 – april 2013

Medlemsblad for Noregs Mållag

NORSK TIDEND Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Det enkle liv

– Alt ein treng å gjere, er å be nokon smørje nokre rundstykke, skru på varmen og låne oss nøkkelen, og så er ein klar. Ingebjørg Bratland og Odd Nordstoga har valt å leggje turneen «Heimafrå» til ungdomshus. > 14–17

God plass – Det er ikkje nødvendig å velje. Når det gjeld språk,er det «ja takk, begge delar». Hjernen har enorm kapasitet for språk, seier Jan Terje Faarlund. > 18–19

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Skam LLDå Nynorskstafetten endå berre var i startgropa, vitja eg AUF for å lære.

Dei har ein tradisjon for å sende ut ein turnébuss føre vala, og opplegget vårt er tett på ein blåkopi av deira. Eg fekk med meg gode råd, men også ein forsterka angst. Heilt sidan planane vart lagde, hadde eg sete med ei kjensle av at me hadde gapa over for mykje.

AUF, som har fleire medlemer enn oss, har til vanleg om lag femti stopp på turneane sine. Me skulle altså ha hundre og førti. Og då, etter at dei hadde fortalt om kva me måtte gjere, var eg heilt sikkert på at dette kom til å bli ein skandale.

LLKor feil kan ein ta. Så langt har det vore ein fest. Og sjølv om me sentralt har drive mykje på med dette, er det lokallaga som skal ha det aller meste av skrytet. Kven som helst kan lage materiell, dekorere ein bil og sende han ut på vegen. Men det er ikkje veldig mange organisasjonar som i så stor grad kan lene seg på dei lokale kreftene.

LLDet som gler meg mest, er at merksemda held seg lokalt. Dette er ikkje ein metode for å løfte ei nasjonal problemstilling, noko me sentralt kan bragle med i eitt eller anna møte her i Oslo. Dette er noko som har sete i det lokale, det høyrer heime der. Samstundes blir dette sjølvsagt ei manifestering av at folk bryr seg om språk, og av at me er ein levande og handlekraftig organisasjon. Me dreg lasset saman.

LLDet er enno for tidleg å konkludere heilt, men eg var altså i tvil. Eg bit i meg skamma.

KJARTAN HELLEVE

Utgjeven av Noregs Mållag

Norsk Tidend 2–2013

Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten

2

Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO Redaktør: Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32, faks 23 00 29 31 I redaksjonen: Hege Lothe, Tuva Østvedt Heimeside: www.nm.no Abonnement: 250 kroner per år Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no

På vegen vidare Ein oransje bil køyrer rundt i Noreg i år. Noregs Mållag feirar Språkåret 2013 med ein eigen Nynorskstafett. 12 000 kilometer, 140 stogg og 19 fylke med ein kampanjebil som lyser opp der han køyrer, frå stad til stad, frå mållag til mållag.

Det er dei lokale mållaga som er fundamentet for Nynorskstafetten. Dei vekene eg har vore på vegen med Nynorskstafetten, er eg blitt kjend med mange nye mållagsfolk, og eg har treft att mange kjenningar. Felles for alle er at dei verdset språkglede og språkmangfald, medvit om lokal kultur og historie, og dei har vilje til å gjere ein handfast innsats for det felles føremålet til mållaga i Noregs Mållag: Noregs Mållag arbeider for at alle fritt skal kunne nytte dialekten sin, og for at folk i bygd og by skal velje og ta i bruk det nynorske skriftmålet. Noregs Mållag arbeider for å fremje nynorsk på alle område i det norske samfunnet.

Sidan eg vart vald som leiar for fire år sidan, har eg hatt seks punkt til hjelp i arbeidet. Eg har nemnt dei så ofte eg har hatt høve når eg har vitja lokale mållag. Eg har hatt dei i bak-

Håvard B. øvregård Leiar i Noregs Mållag

hovudet i kvar radiodebatt, i kvart intervju, i kvart foredrag. Her kjem dei.

Meir positiv enn negativ For at vi skal nå fram med arbeidet, må vi vere positive. Vi må legge vekt på det vi er for, ikkje det vi er imot.

Vi skal skryte meir enn vi kritiserer. Vi skal fremje språkglede. Vi skal vere hyggelege også mot dei som er usamde med oss. Vi skal løfte fram dei gode døma.

Meir opptekne av løysing enn av problem Det er lett å peike på problem, det er vanskelegare å kome med gode løysingar. Men det er løysingane som gjer stoda betre. Det er gode framlegg som gjev andre lyst til å arbeide saman med oss, og som gjer andre i stand til å fremje nynorsk saman med oss. I arbeidet opp mot

Lleiarteigen

Gjere det lettare å bruke nynorsk Nynorsk er eit mindretalsspråk i Noreg. Det er diverre oftast lettare å bruke eit fleirtalsspråk enn eit mindretalsspråk. Vi må gjere det lettare å bruke nynorsk. Tilgjengeleg ordliste på Internett, tilgjengelege skjema på nynorsk, skulebøker til same tid og til same pris som på bokmål, skrivedugleik i nynorsk for dei som har hatt bokmål som hovudmål i skulen, alt dette er tiltak som gjer det lettare for den einskilde nynorskbrukaren å halde på språket sitt.

Både for folket og for eliten Vi treng – og vi har – nynorskbrukande fyrtårn som er mellom dei fremste og beste på sitt område.

Det er nynorsk som vert skrive i statens æresbustad Grotten. Når bøker vert nominerte til Brageprisen, er nynorskbøker overrepresenterte. Men vi treng nynorsk også i kiosklitteratur, i popmusikk, på mjølkekartongar, i avisreklame og i vekeblad. Vi skal fremje nynorsk på alle område i det norske samfunnet.

Fleirkultur, ikkje trongkultur Verda vert mindre, og Noreg vert større. Bygd og by vert meir mangfaldige. Vi som er opptekne av språk og kultur, har det beste utgangspunktet for å møte andre språk og kulturar. Som eit språkleg mindretal har vi betre evne til å sjå utfordringane som andre språklege mindretal har, både i Noreg og i andre land. Vi skal inkludere, ikkje ekskludere.

Nynorsk spesielt – Språk generelt Vi er i ei særstilling som nasjonal språkorganisasjon.

Vi har eit særleg ansvar for å stø andre språkbrukarar i arbeidet deira for sitt eige språk.

Noreg treng ein organisasjon som syner verdien av å kunne fleire språk, som verdset språkkunnskapen til innvandrarar og minoritetar, som er med på å auke den språklege sjølvtilliten hjå alle språkbrukarane i landet. Språk er ikkje eit «anten–eller», men eit «både–og».

Mållaget var viktig i går, er viktig i dag og kjem til å vere like viktig i morgon. Noreg treng ein sterk språkorganisasjon. Det er no fire år sidan eg tok over stafettpinnen som leiar i Noregs Mållag. Eg seier takk for alt eg har lært, for alle eg har møtt, for alle dei gode sakene eg har fått arbeidd med, og eg sender stafettpinnen vidare.

“

Men vi treng nynorsk også i kiosklitteratur, i popmusikk, på mjølkekartongar, i avisreklame og i vekeblad. Vi skal fremje nynorsk på alle område i det norske samfunnet.

Norsk Tidend 2–2013

politikarar og byråkratar får vi gjennomslag ved å kome med gode framlegg i staden for berre å peike på vanskelege problem.

3

Lmålnytt

Nærum fekk første språkgledepris Knut Nærum vart den aller første her i landet som fekk Språkgledeprisen.

Takketalen var ei liste over kva slags språk han blir glad av. Og kva ord han saknar.

– Nokre ord kan ein jo ikkje bruke lenger. Dei har nærast fått motsett tyding, for eksempel forfordelt, skamrost og bjørneteneste. Eg brukte jo dei orda nesten heile tida, men det måtte eg slutte med, seier Nærum.

Spretne ord – Prisvinnaren

har spreidd språkglede blant folk flest gjennom fleire år, i fleire medium og innanfor fleire sjangrar, skryt juryen hjå Språkrådet, som står bak prisen. Nærum har sidan ungdomsåra omsett skodespel, skrive barnebøker, krimbøker, re-

LFem fakta – har lese heile Moby Dick på engelsk, inkludert dei kjedelege kapitla - har undervist i standupkomikk i Namibia, utan å ha vore standupkomikar sjølv – er i ferd med å skrive Donald Duck juleheftemanus for fjerde år på rad – truleg einaste forfattaren som har skrive eit teaterstykke på bokmål, for så å omsette det til nynorsk – kjem med ei diktsamling våren 2013

vytekstar, nye tolkingar av Ibsenklassikarar, og ikkje minst eit utal tekstar som legg grunnlaget for

«Nytt på nytt», det lengstlevande programmet i gullrekkja til NRK. Knut Nærum blir også glad av godt språk. Sjølv funderer han ofte ein augneblink før velformulerte setningar kjem ut av munnen hans. Han likar å leike.

– Eg likar allitterasjon «lidderlig» godt. Eg likar spretne ord, ord som ein blir rar i ansiktet av å uttale. Ord som bogne, kakao, sybaritt og pappenheimar.

Nærum likar dessutan det overraskande og drepande sluttpoenget, det som parkerer ein debatt. Han blir glad av forfattarar som får sagt mykje med få ord, for eksempel Kjell Aukrust, som skreiv «Noen satt og tenkte.

Andre bare satt».

– Eg likar faste uttrykk, og det liturgiske ved for eksempel ein James Bond-film, der ein berre ventar på at han skal seie «Bond, James Bond». Då blir eg glad over å få høyre akkurat det. (NPK)

Startar senter for nynorskjournalistar I august startar Nynorsk avissenter opp i Førde.

Der vil Firda Media AS utdanne nynorskjournalistar til heile landet.

– Nynorskavisene er ein berebjelke for det nynorske skriftspråket. Å styrkje rekruttering og kompetanse i desse avisene blir viktig for livskrafta i åra framover. Der vil vi, som den største nynorskavisa i landet, gjerne gjere ein jobb, seier redaktør Yngve Årdal i Firda i ei pressemelding om det nye avissenteret.

Avisa har fått pengar både frå det statlege Vinjefondet, Sparebankstiftinga Sogn og Fjordane og Amedia til å starte opp senteret som skal liggje i Førde.

NTB scanpix

Bilet: KLAR FOR NYTT AVISSENTER: Arve Sandal er tilsett som prosjektleiar for Nynorsk avissenter. FOTO: Idar Stadheim / Firda

Norsk Tidend 2–2013

Prosjektleiar på plass

4

Arve Sandal er allereie tilsett som prosjektleiar for senteret og får dermed ansvar for oppbygginga. Han har tidlegare arbeidd både i Sunnmørsposten og NRK Sogn og Fjordane, og var med i prosjektgruppa som etablerte NRK Nynorsk mediesenter for ti år sidan.

– Vi har sett at NRK har lukkast særs godt med det nynorske opplæringssenteret i Førde.

Magni Øvrebotten og lærarane på senteret har snart ala opp 100

Knut Nærum har spreidd språkglede gjennom fleire år, i fleire medium og innanfor fleire sjangrar, meiner juryen. Foto: Fredrik Varfjell /

nynorskbrukande journalistar som har blitt framifrå ambassadørar for nynorsken. I det nasjonale språkåret, 200 år etter at Ivar Aasen vart fødd, set vi i gang ein liknande innsats i avisbransjen, seier Arve Sandal.

Klart for praktikantar

Målet til Nynorsk avissenter er å ale opp nynorskbrukande journalistar gjennom ei praktikantordning i redaksjonen i avisa Firda. Allereie i august kjem dei

første praktikantane. Senteret vil også opne opp for at dei kan ha praksis i andre aviser enn Firda.

Prosjektleiar Arve Sandal fortel at avissenteret kjem til å samarbeide med NRK Nynorsk mediesenter, som også ligg i Førde.

– Vi er særs glade for at NRK vil samarbeide med det nye tiltaket i Firda. Samarbeid om opptak, lærekrefter og språkseminar vil styrkje oss begge og gjere Førde til ei drivkraft for nynorsk i media, seier Sandal. (NPK)

Omkamp: På landsmøtet til Høgre i 2012 forsvarte Arne Hjeltnes obligatorisk sidemål. No tek han igjen opp nynorskkampen. Foto: Tomas Moss, icu.no

– Det finst nynorske læremiddel til alle norskkursa som vi er lovpålagde å ha, seier inspektør Mali Åm ved Ulstein kompetansesenter. Foto: Privat

Nynorskmisnøye i Høgre Inga vinnarsak: Forslaget frå

programkomiteen om å gje skuleelevar og byråkratar moglegheit til å velje bort nynorsk, skaper misnøye blant sentrale Høgremedlemmer på Vestlandet.

I utkastet til Høgre-program for neste stortingsperiode går komiteen inn for at det skal vere valfritt skriftleg sidemål både på ungdomsskulen og på vidaregåande.

I tillegg vil partiet gje byråkratar som i dag må svare på brev med same målform som avsendaren nyttar, moglegheit til sjølv å velje målform.

TV-kjendis og vossing Arne Hjeltnes, som sit i sentralstyret til Høgre, meiner nynorsksaka langt frå er ei vinnarsak for partiet.

– Det er tåpeleg at folk står så hardt på dette. Det er utruleg mange viktigare saker Høgre bør jobbe for. Når alt det andre er ordna, kan vi heller diskutere denne saka, seier Hjeltnes til Aftenposten.

Leiar av Hordaland Høgre Liv

Kari Eskeland deler oppfatninga til Hjeltnes.

– Vi vil tape noko av kulturen vår om vi svekkjer det nynorske målet, seier Eskeland, som også er ordførar på Stord.

Programkomitéleiar og nestleiar Bent Høie meiner ein tek best vare på begge målformer gjennom valfridom.

– Vi meiner at det blir best teke vare på ved at ein får hovudvekta av undervisninga på den målforma som ein sjølv har valt. Ein skal jobbe med tekstar på sidemålet, men ikkje ta eksamen, seier Høie.

Fylkestingsmedlem for Høgre i Hordaland, Peder Sjo Slettebø, hevdar at nynorskforslaget kan oppfattast som eit angrep på den vestlandske identitetskjensla.

– Det vil vere vanskeleg for fleire lokalpolitikarar på Vestlandet å forsvare denne politikken om forslaget blir vedteke.

Liv Kari Eskeland seier at ho vil ta opp saka på landsmøtet i mai.

(NPK)

– At det ikkje finst nok læremiddel på nynorsk for innvandrarar, er berre ein seigliva myte, seier Mali Åm ved Ulstein kompetansesenter.

Det har skjedd mykje innanfor nynorskopplæringa sidan opplæringsprogrammet NynorskPluss vart lansert for ti år sidan, fortel inspektør Mali Åm ved Ulstein kompetansesenter til Nynorsk pressekontor.

Ho reagerer derfor på at fleire nynorskkommunar i Sogn og Fjordane underviser innvandrarane sine i bokmål med grunngjeving i at det ikkje finst læreverk på nynorsk. Mange av desse kommunane hevdar også at innvandrarane er best tente med å lære bokmål fordi dei seinare flyttar til ein bokmålskommune.

– Vi har gode erfaringar med nynorskundervisning blant innvandrarar i kommunane på Søre Sunnmøre, og det finst nynorske læremiddel til alle norskkursa som vi er lovpålagde å ha.

– Vi har asylmottak i Ulstein, og dei fleste som får opphald, blir busette i regionen rundt. Det er altså store sjansar for at dei hamnar i ein nynorskkommune, seier Åm.

På Sunnmøre kan ikkje innvandrarane velje om dei vil lære bokmål eller nynorsk. Det er nynorsk som gjeld. Enkelte av innvandrarane er skeptiske til å lære nynorsk fordi dei er redde for at det kan føre til problem og diskriminering seinare, men det har vist seg at dette ikkje er tilfelle.

– Vi vil at dei utanlandske elevane våre skal bli best mogleg integrerte i lokalsamfunnet og lære å snakke og lese det språket vi brukar her. Det blir rart viss elevane møter ein kunstig bokmålsdialekt i undervisninga, og så ein heilt annan på butikken, seier Åm.

Den same oppfatninga har dei ved Førde norsksenter i Sogn og Fjordane. Der får innvandrarane også undervisning på nynorsk.

– Vi har fått tilbakemeldingar frå elevar som har flytta austover, som fortel at det ikkje var noko problem.

Det er naturleg at innvandrarar lærer den målforma som dei har rundt seg i lokalsamfunnet, uttalte dagleg leiar Ole Magnar Stein til NRK nyleg. Han synest også læreverka på nynorsk er gode.

Likevel er det sju av 26 kommunar i Sogn og Fjordane som berre har bokmål i undervisninga av innvandrarar, fortel NRK. (NPK)

Norsk Tidend 2–2013

Gode erfaringar med nynorsk blant innvandrarar

5

LNynorskstafetten

–Ein suksess – Vi opplever at vi LNYNORSKSTAFETTEN: vert svært godt tekne Kva er Nynorskstafetten? imot av lokallaga, I 2013 er det 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd. Dette vert og at lokallaga legg feira med eit nasjonalt språkår.

Noregs Mållag ynskjer at mykje arbeid i å få til Språkåret skal bli ei politisk markering for nynorsken, og vi gode, opne og positrur at Språkåret vil vere med på å gje eit godt inntrykk av kor tive nynorskopplegg, viktig språket vårt er for folk. seier Gro Morken Vårt bidrag er ein nynorskstafett gjennom heile Noreg. Vi har Endresen, dagleg leigd ein bil og køyrer i fotspora til Ivar Aasen. Måndag 28. jaleiar i Noregs Mållag. nuar opna vi Nynorskstafetten – På førehand var det ingen av oss som eigentleg kunne seie sikkert korleis dette skulle bli. Vi satsa på eit godt samarbeid med lokallaga om Nynorskstafetten, og vi har heldigvis lukkast med det. Dette er den største samanhengande aksjonen vi har stelt i stand i mi tid i Mållaget, og det var naturleg nok ikkje heilt utan fallhøgd, seier Gro Morken Endresen. Etter kvart har også fleire lag meldt si interesse, så det totale talet på stoggestadar vil auke.

Norsk Tidend 2–2013

Møter mykje folk – Dei fyrste

6

tre vekene har vi snakka for om lag 4700 tilhøyrarar. I tillegg kjem folk vi har snakka med på standar. Vi er meir enn nøgde med oppslutninga til no. Og ut frå at styret har hatt målsetnad om at vi skal nå lenger ut enn til våre eigne medlemer, har vi levert med god margin, påpeikar Gro Morken Endresen.

Markeringane har vore alt frå skulebesøk, barnehagebesøk, ordførar- eller rådmannsmøte, kultur- og festkveldar, årsmøte og standar.

Opninga i Ørsta og Volda var særleg mangfaldig. Dei hadde mellom anna allsong i kommunehuset om morgonen, nynorskkafé, kviss for ungdomsskuleelevar og opningshøgtid i Aasentunet inkludert eit fakkeltog med over hundre skuleelevar.

Opninga vart dekt av NRK Møre og Romsdal både på radio og TV. Det vart også sendt på Dagsrevyen.

Seinare har NRK Sogn og Fjordane hatt fleire radioinnslag, i tillegg til Vestlandsrevyen og Dagsrevyen.

Jamt over har vi fått mange og gode medieoppslag i regional- og lokalaviser. Etter at vi har køyrt over fjellet til Gudbrandsdalen og Hedmark, ser vi også at det er god medieinteresse for Nynorskstafetten på Austlandet.

– Veldig kjekt Dei lokale kreftene er så langt godt nøgde med opplegget.

– Eg tykte det var veldig kjekt at vi fekk besøk, seier Sturla Bell Fossen, leiar i Kyrkjebø Mållag i Høyanger kommune.

i Ivar Aasen-tunet i Ørsta, og stafetten skal rulle heilt fram til 19. oktober i Bygland på Agder.

Då har bilen hatt minst 140 stogg og vitja svært mange lokallag. Gjennom turen vil vi invitere til ordskifte om kva slags språkpolitikk nynorsken og resten av språkmangfaldet i Noreg treng.

Vi ynskjer å framheve nynorsken og målsaka på ein positiv og kraftfull måte. Målet er òg å gjere folk medvitne om soga til nynorsken og kvifor det er viktig å skrive nynorsk. Dette er eit flott høve for alle som møtest, til å diskutere kvifor folk heller bør skrive nynorsk enn bokmål.

I tillegg vil vi argumentere for at elevane i Noreg bør lære både nynorsk og bokmål.

– For Kyrkjebø Mållag er nynorsk i kvardagen viktig, og då blir det som skjer i skulane, svært viktig.

Vi fekk møte fleire klassar både i barneskulen, ungdomsskulen og på vidaregåande skule, møte som vi har fått veldig gode tilbakemeldingar på. Det var også kjekt for oss, for vi fekk veldig gode tilbakemeldingar på kulturkvelden. Det var ei god samkome, gode aktørar og godt oppmøte, seier Bell Fossen.

Spark bak For Kyrkjebø Mållag var det ein vekkjar at laget vart sett inn på reiseruta til Nynorskstafetten.

– Vi fekk eit spark bak, kan du seie, konstaterer leiaren.

– Det gjorde at vi kom oss i gang med planlegginga av Språkåret. Vi fekk også eit godt samarbeid med kommunen, og både dei og skulane var veldig positive. No skal vi ha eit nytt møte i den kommunale gruppa for vidare ar-

rangement. Så vi fekk drøfta nynorsk med kommunen på ein god måte, og det hadde vel ikkje blitt gjort på same måten utan Nynorskstafetten, fortel Sturla Bell Fossen.

Han trur det også kan ha noko å seie for kommunen sitt engasjement for nynorsk frametter. Tilskipingane fekk god lokal medieomtale, og det var også ein del av fylkesjubileet for Sogn og Fjordane 250 år.

– Eg meiner at det fungerte godt, og det var interessant å besøke skulane, både dei vidaregåande skulane, ungdomsskulane og barneskulane.

Eg håpar konsekvensen er at borna og ungdomane får eit nytt bilete av nynorsksoga og kan kjenne meir på at nynorsk er deira språk, og noko dei kan vere stolte av, seier Helga Hjetland, aktiv i Kyrkjebø Mållag og styremedlem i Noregs Mållag.

Hege Lothe Hege.lothe@nm.no

Mai 02.05. Inderøy 03.05. Stjørdal 04.05. Steinkjer 06.05. Namsos 07.05. Rørvik 08.05. Mosjøen 13.05. Bodø 14.05. Sortland 15.05. Bø i Vesterålen 16.05. Harstad 21.05. Målselv 22.05. Balsfjord 24.05. Tromsø 25.05. Tromsø 27.05. Kautokeino 28.05. Alta 29.05. Karasjok 30.05. Vadsø 31.05. Kirkenes Juni 05.06. Sveio 06.06. Haugesund 07.06. Vindafjord 08.06. Skånevik 10.06. Sand i Suldal 11.06. Forsand 12.06. Sandnes 13.06. Klepp 14.06. Bryne 15.06. Stavanger 17.06. Gjesdal 18.06. Sola 19.06. Strand 20.06. Hjelmeland 27.06. Ørsta/Volda 28.06. Ørsta/Volda 29.06. Ørsta/Volda www.nynorskstafetten.no E-post: stafetten@nm.no

Norsk Tidend 2–2013

Bileta er henta frå bloggen som fylgjer Nynorskstafetten dag for dag.

Reiserute april–juni

Oppstarten: – Den aller fyrste dagen av Nynorskstafetten gjekk ein frå høgdepunkt til høgdepunkt. Eitt av dei var tale og blomenedlegging ved Ivar Aasen-statuen i Ørsta sentrum. Foto: Kjartan Helleve

April 02.04. Drangedal 03.04. Nissedal 04.04. Notodden 05.04. Bø / Gvarv 06.04. Skien 08.04. Seljord / Kviteseid 09.04. Rjukan 10.04. Hjartdal 11.04. Vinje 12.04. Tokke 13.04. Museum, Tokke 15.04. Lindesnes og Grindheim 16.04. Gjerstad 17.04. Vegårshei 19.04. Landsmøte Noregs Mållag, Ørsta 22.04. Folldal 23.04. Tynset 24.04. Orkanger 25.04. Trondheim 26.04. Trondheim 29.04. Melhus/Skaun 30.04. Levanger

7

Llokallagsnytt

Målpris til Jon Tvinnereim Jon Tvinnereim (f. 1936) frå Randabygda i Nordfjord får Målprisen 2012 frå Sunnmøre Mållag.

Tvinnereim har mellom anna vore førsteamanuensis i historie ved Høgskulen i Volda og forskingsleiar ved Møreforsking. Han har skrive mange bøker og er også ein ettertrakta talar i Nordfjord og på Sunnmøre.

Han vart tidleg aktiv i målrørsla.

Som formann i Volda Mållag i 1970åra var han med og gjorde lokallaget til det største mållaget i verda (over 600 medlemer i 1975). I 1992 var han leiar for dei første nynorske festspela, som den gongen bar namnet Nynorsk Festspelveke.

Jon Tvinnereim er ein konsekvent nynorskbrukar, med særleg styrke i ordlegginga, meiner prisutdelarane.

Han har ei eiga evne til å finne den rette formuleringa og dei rette orda, og han uttrykkjer seg folkeleg.

Målprisen er eit bilete av kunstnaren Inger Giskeødegård – «Havland» – og eit diplom. (NPK)

Norsk Tidend 2–2013

Nynorskpris til Gunnar Skirbekk

8

Styret i Nynorsk kultursentrum har kåra filosofen og samfunnsdebattanten Gunnar Skirbekk (75) til Årets nynorskbrukar 2013.

– Å gi han prisen er ein språkpolitisk kritikk av den nye læreplanen i norsk, seier direktør Ottar Grepstad i Nynorsk kultursentrum i ei pressemelding. Han viser til at Skirbekk har stilt dei gode spørsmåla og argumentert tungt for kva slags skule Noreg treng, og kva slags norskfag skulen treng.

I grunngjevinga heiter det at Skirbekk får prisen for arbeidet med å fornye tenkinga om ein gyldig og framtidsretta opplæringspolitikk for nynorsk, og for slitesterk evne til å halde oppe nynorsk som eit smidig språk for tenking.

Skirbekk har vore tilsett ved Universitetet i Bergen og har skrive ei rad bøker, mellom anna ei lærebok i filosofihistorie saman med Nils Gilje som no er utgitt på 16 språk.

Prisen som Årets nynorskbrukar er på 100 000 kroner og blir delt ut på Dei nynorske festspela i juni. (NPK)

- H+Frp er ein katastrofe for nynorsk Leiar i Noregs Mållag, Håvard B. Øvregård, tråkka til i språkdebatten i Bø.

(Avisa Varden) – Ei ny regjering med Høgre og Frp vil vere ein språkpolitisk katastrofe for nynorsken, sa høgremannen Øvregård.

Det er spørsmålet om valfritt sidemål som får Øvregård til å skjelve i buksene, men mållagstoppen vedgjekk at han kjempar for saka i eige parti. Øvregård var gjest på språkmøtet som Telemark Mållag skipa til på høgskulen i Bø. Øvregård viste til at opplæringa i begge målformene må starte tidlegare, gjerne med leiken i barnehagane. Han slo i bordet med ei fersk undersøking frå NTNU som syner at opplæring i fleire språk er gunstig.

Opplæringa i skulen blei eit tema, og fleire meiner at ho er for

dårleg. Deriblant Kari Rustberggård frå Vinje.

– Me må fornye pedagogikken. Han er håplaust gammaldags mange stader, med undervisning som i 1950-åra, sa ho.

Pål Berby frå partiet Raudt stilte spørsmål ved opplegget på lærarhøgskulen sidan nynorsk blir kalla «grautmål og spynorsk» av elevar på grunntrinnet.

Jamstellingsvedtaket frå 1885 var utgangspunktet for språkdebatten i Bø. Telemark Mållag ønskjer eit nytt ordskifte i Stortinget.

Alle partirepresentantane lova å jobbe for språk, men Kristian Norheim (Frp) hadde inga tru på påbod.

Tidleg inn Kristian Hanto, tidle-

gare leiar i Noregs Mållag, viste til at talet på nynorskbrukarar er det doble av folketalet på Island. Han likte ikkje språklege forbod om nynorsk for journalistar i riksavisene – som til dømes VG.

– Barn med nynorsk har ein fordel. Det går lettare å lære eit nytt språk til fleire ein kan frå før, sa han.

Lærar Øyfrid Garborg Sande Aufles frå Seljord følgde opp med resultata av ei lokal undersøking for 3. og 4. klasse i norsk.

– Heime i Seljord meistra elevane nynorsk og bokmål nesten like bra. Ville det same skjedd i Skien? spurde ho.

Opplæringa for dårleg

– Folk kjem inn på lærarskulen med 2 i norsk. Politikarene har skulda, sa lektor gjennom nesten 40 år, Ingvar Skobba frå Bø.

– Eit skjebneval for nynorsken.

Det må vere obligatorisk karakter i både ungdomsskulen og vidaregåande skule. Eg respekterer ikkje argumenta om at nynorsk er så vanskeleg. Dialekten i Sandefjord ligg nærmare nynorsk enn dansk. Me er på rett veg med den kulturelle skulesekken, sa fylkesleiar i Telemark Sp, Anne-Nora Oma Dahle.

–Dialog gjev resultat på Nordmøre «Fritt språkval – ein illusjon?»

Under denne overskrifta inviterte Ålvundfjord og Ålvundeid Mållag og kulturtenesta i Sunndal kommune til språkseminar på Sunndalsøra torsdag 28. februar.

Seminaret var prega av ei rekkje engasjerande innleiarar og god oppslutning frå språkinteresserte i området.

– Eg er svært nøgd med dagen. I kampen for å styrke nynorsken si stilling er dialog eit nøkkelord for meg. Eg tykkjer vi fekk til ein god samtale. Seminaret ga inspirasjon til å stå på vidare, seier initiativtakar Nils Ulvund.

Ulvund er leiar i arrangørlaget og har i mange år arbeidd for å gje nynorsk ein breiare plass

innanfor m.a. media og offentleg administrasjon på Nordmøre.

– I kontakten med redaktørar, rådmenn og andre instansar har eg møtt mykje velvilje og forståing. Seminaret vart på mange måtar ei forlenging av denne gode kontakten, seier Ulvund, som fekk ros frå fleire av innleiarane for måten han arbeider på.

Sunndal på gli Eit konkret

resultat av seminaret ser ut til å bli at administrasjonen i Sunndal aukar bruken av nynorsk. Sunndal er språknøytral, men står i realiteten fram som ein bokmålskommune. Rådmann Per Ove Dahl, som deltok på seminaret, lova å rette opp i dette. Dahl vil oppmode medarbeidarane sine til å skrive meir nynorsk, og språkbruk skal heretter bli eit fast tema i leiargruppa i kommunen.

Språk er for øvrig eit område som får lite merksemd i dei fleste kommunar.

Astrid M. Grov, rådgjevar i Språkrådet med målloven som spesialfelt, opplyste på seminaret at språkpolitikk manglar som ein del av planverket i 81 prosent av kommunane her i landet.

Nynorsk og Vårsøg Frå Surnadal, Hans Hyldbakk sitt Vårsøgland, kom Bergsvein Brøske. Brøske er i dag senterleiar ved Amfi Sunndal, men har ei fortid som ordførar og hotelldirektør i heimkommunen.

Surnadal har nynorsk som administrasjonsspråk. Brøske meinte at dette er ein føremon for kommunen, og karakteriserte nynorsk som eit viktig element i kommunen si merkevarebygging.

Temperatur: Debattleiar Styrk Fjærtoft Trondsen fekk liv i ordskiftet med pågåande spørsmål og friske replikkar. Håvard B. Øvregård, leiar i Noreg Mållag, ville gjerne vere med. Foto: Halvor Ulvenes

Nei til påbod – Det er ikkje i

interessa til nynorsk med ei lov-

Da Brøske gjekk av som ordførar i 2007, tok han over som direktør ved tradisjonsrike Surnadal Hotell.

Hotellet var inne i ein vanskeleg periode, og Brøske starta på eit atterreisingsarbeid saman med investorar som var viljuge til å satse.

Han fortalde om ein prosess der nynorsk og lokal identitet skulle bli ein av berebjelkane. Hotellet skifta også namn til Vårsøg Hotell.

– Vi tok heile Vårsøguttrykket inn i marknadsføringa, og vi bruka nynorsk. Eg er ikkje i tvil om at det vart ein suksessfaktor for oss, sa Brøske.

Romma på det nyrenoverte hotellet er pryda med flotte foto frå nærområdet, og Hans Hyldbakk sine dikt er tilgjengelege over alt.

Ingen minoritet Ottar Grep-

stad, direktør ved nynorsk kultursenter, bruka mykje av innlegget sitt til å avlive ein del mytar som har

regulering. Me vil ha valfritt sidemål, slik at elevane får konsentrere seg om hovudmålet. Partiet vårt trur sjeldan på reguleringar.

Andelen med nynorskelevar i Telemark har kome ned i 11 prosent – eit fall på 15 prosent i løpet av fire år, opplyste Norheim, som naturleg nok var ueinig med Øvregård i uttalen om ei ny regjering.

Både Torgeir Fossli frå Venstre og Dag Sele i KrF blei utfordra på om dei vil leggje ned veto mot valfritt sidemål i ei regjering med Høgre og Frp.

oppstått rundt nynorsken. Ein av desse er at nynorsk er eit lite språk.

– Mellom ti og femten store språk i verda blir tala av veldig mange. Elles er det typiske at dei fleste språk blir nytta av få menneske. Med sine fem millionar innbyggjarar er Noreg slett ikkje noko lite språksamfunn, sa Grepstad.

Og det same gjeld nynorsk isolert. 5000 av verdas 6900 språk har færre enn 100 000 brukarar. Til samanlikning brukar rundt ein halv million menneske nynorsk dagleg.

Grepstad understreka også at nynorsk er eit moderne språk, som er naudsynt for at vi skal forstå det norske samfunnet og den tida vi lever i.

Programmet femna elles innleiarar frå Noregs Mållag, bank, media, politikk og offentleg administrasjon.

Lars Steinar Ansnes

– Me kan ikkje reservere oss mot alt mogleg. Veljarane må fyrst få seie sitt, sa Torgeir Fossli.

Dag Sele ville heller ikkje leggje ned veto, men lova å kjempe for sidemålet med ei ny regjering.

– Folk kan ikkje ta sjansen på å stemme på slike parti, repliserte Apkandidat Sven Tore Løkslid med eit smil.

Avisene Kristian Norheim karakteriserte det som tåpeleg at VG og Dagbladet ikkje vil ha reportasjar på nynorsk, men meinte at frie aviser

måtte bestemme dette sjølve. Dag Sele viste til at mange aviser får pressestøtte. Han håpar derfor at KrF kan ta opp att framlegget om mogleg tiltak.

– Burde me ikkje heller heie på dei journalistane som brukar nynorsk her i fylket, framfor å sutre over situasjonen i riksavisene, spurde debattleiar Styrk Fjærtoft Trondsen.

Han skapte temperatur med pågåande spørsmål og friske replikkar gjennom to samfulle timar.

Halvor Ulvenes/Avisa Varden halvor.ulvenes@varden.no

Frå venstre Nils Ulvund og Nils Bjørvik frå Ålvundfjord og Ålvundeid Mållag, vidare Astrid M. Grov frå Språkrådet og direktør ved Nynorsk kultursentrum, Ottar Grepstad. Foto: Lars Steinar Ansnes

Norsk Tidend 2–2013

Høgres Tina Wilcox sa at lærarane ikkje tok nynorsk på alvor, og at elevane hadde piggane ute i 8. og 9. klasse. Ho ser på nynorsk som viktig.

Sigrid Aksnes Stykket frå høgskulen viste til gode røynsler med å dele undervisninga i norsk likt mellom dei to målformene. Erfaringane her var i eit internettstudium for lærarar, med god representasjon frå Oslo.

– Mange av studentane sakna nynorsken da dei kom over på bokmål, sa ho.

9

LNorskfaget Vil reinske opp: – Me ønskjer å reinsa opp i litt grums, seier Janne Nygård og Vebjørn Sture.

Foto: Kjartan Helleve

Vil ha språkdebatt med Jens

Norsk Tidend 2–2013

Målungdommens «bad cop» og «good cop» har skrive om kvifor Noreg treng sidemål. Dei ønskjer å heva nivået på debatten.

10

I vinter kom pamfletten Kva skal vi med sidemål? Noverande og førre leiar i Norsk Målungdom, Vebjørn Sture (25) og Janne Nygård (23), står bak.

– Eg trur ikkje eg veit om så mange politiske saksfelt der det er så mange som meiner så mykje, med så lite sakskunnskap. Me ønskjer å kle av desse ein gong for alle, seier Vebjørn Sture.

Første del av boka byrjar med påstandar om sidemål frå både elevar, lærarar og ungdomspolitikarar. For eksempel at bokmålselevane blir meir positive til sidemål om det blir frivillig, at sidemålsundervising tek tid frå hovudmålet, og kva poenget eigentleg er.

– Me tek innvendingane seriøst, og svarar ordentleg. Mange av påstandane tek folk for god fisk, dei verkar plausible, seier Vebjørn Sture.

Reinsar opp i grums Både han

og Janne Nygård har fleire gonger

forsvart sidemålet sin plass i aviser og radio.

– I ein treminuttars debatt på radio er det vanskeleg å grunngje kvifor påstandar ikkje er sanne, seier Vebjørn.

– Me ønskjer å reinsa opp i litt grums, seier Janne Nygård.

– Det har ikkje vore ei slik bok før. Norsk Målungdom har hatt argumentasjon fleire stader, og me har hjelpt mange ungdomsparti med gode argument, men no er dei samla, seier Janne Nygård.

– Det er ikkje så mange som har fått grunngjeve kvifor dei treng sidemål. Viss ikkje elevane får forklart det, så er det ikkje sikkert dei ser nytten, seier Vebjørn Sture.

Forskjellige Sjølv er Sture tidlegare bokmålselev ved tømrarlinja ved Godalen vidaregåande i Stavanger. Janne Nygård er tidlegare nynorskelev ved Firda vidaregåande.

Dei er samde om at dei har kvar sine tilnærmingsmåtar i kampen for nynorsken og sidemålet, den eine med kvassare kantar enn den andre.

– Eg er «bad cop», mens Janne er «good cop», ler Vebjørn.

– Me er dei mest forskjellige personane du kan tenkja deg. Eg bruker leppestift, og likar å reisa til Syden, smiler Janne.

– Og eg har ikkje barbert meg på fleire dagar, og likar meg best på fjellet, legg Vebjørn til.

Ønskjer språkdebatt Når det dukkar opp forslag om til dømes å gjera sidemål valfritt, er det svært ofte at journalistar og debattleiarar ringjer til Janne Nygård eller Vebjørn Sture som forsvarar for nynorsken og sidemålet sin plass.

– Det som er viktig å vita, er at me har veldig mange politikarar og parti i ryggen, seier Janne Nygård.

Ho ønskjer seg fleire toppolitikarar i debattar om sidemål og nynorsken.

– Kvifor blir ikkje Jens Stoltenberg kalla ut i ein debatt om sidemål? spør ho, og etterlyser samstundes fleire språkpolitikarar her i landet.

– Det er veldig få som har språksaker som si hjartesak. Pamfletten vår er eit tilskot som kanskje kan gje fleire aktørar som kan uttala seg, seier ho.

Draumedebatten deira er ikkje om sidemål er valfritt eller ikkje.

Draumedebatten er korleis sidemålsundervisinga kan bli betre.

– Det er ikkje berre skulepolitikk.

Det er òg kultur- og språkpolitikk.

Det handlar om kva samfunn me vil ha, seier Janne Nygård.

Argument for høgresida

I andre del av boka kjem forfattarane med sine argument for kvifor alle bør ha sidemål i skulen. Ingen av forfattarane har illusjonar om at

Unge Høgre og Framstegspartiet vil endra synspunkta sine på valfritt sidemål etter pamfletten.

– No har me spela ballen over til dei. No får dei koma med sine motargument, seier Vebjørn Sture.

Han legg til at dei i boka har fleire argument for sidemål som bør finna klangbotn på høgresida.

– At ein får smarte ungar av sidemål er eit sånt argument. Ein lærer meir om ein lærer fleire språk.

At alle lærer begge målformene, gjev også valfridom i praksis. For viss enkeltmennesket skal kunne samarbeida om å produsera tekstar saman med andre, er ein nøydd til å kunna begge målformene, påpeikar han.

Paradigmeskifte Begge har

merka ei stor haldningsendring til språk blant folk den siste tida. Det òg dryp på nynorsken.

– Det er nesten eit paradigmeskifte, seier Janne Nygård.

Ho håpar boka kan inspirera andre til å skriva meir om sidemål og språk.

– Kven bør lesa boka?

– Kven bør ikkje lesa boka? spør Vebjørn Sture.

– Veljarar, lærarar, elevar og alle som meiner ein ikkje bør ha sidemål i skulen, seier Janne Nygård.

Svein Olav B. Langåker/ Framtida.no svein.langaker@startsiden.no

Ny læreplan i Norsk:

Kritikk mot høyringa Fristen for å kome med innspel på framlegget til ny læreplan i norsk er no ute. Utdanningsdirektoratet vil gå gjennom innspela og levere eit endeleg framlegg til Kunnskapsdepartementet i midten av april. Departementet har sagt at dei vil kome med eit endeleg framlegg før sommaren.

Men no er det sådd tvil om kvaliteten på dette arbeidet. Høyringa var nemleg utforma som eit elektronisk fleirvalsskjema der ein kunne krysse av ulike alternativ frå «Helt enig» til «Helt uenig». I tillegg kunne ein fylle ut kommentarboksar med «eventuelle språkpolitiske konsekvenser». Allereie då høyringa vart send ut, kom det kritikk mot sjølve forma. Det verka som om dette skjemaet var den einaste måten ein kunne sende inn høyringssvar, og kommentarfelta hadde berre plass til tre hundre teikn.

Udir måtte presisere Etter at Utdanningsdirektoratet fekk kritikk for dette, melde dei 14. desember at kommentarfelta var endra til å kunne ta imot som mange teikn som helst, og understreka samstundes at dei også ville ta imot tradisjonelle høyringssvar, t.d. brev og e-postar.

Når fristen no er ute, er det råd å sjå korleis dette fleirvalsskjemaet

har fungert i praksis. Ein vidaregåande skule har meldt inn at dei er a) «delvis uenig» om at ein skal ha dagens ordning med tre standpunktkarakterar, b) «helt uenig» i at det skal vere to standpunktkarakterar og c) «delvis uenig» i at det skal vere éin standpunktkarakter. Og utan skriftlege kommentarar er det vanskeleg å forstå kva denne skulen ser føre seg.

Kirsten Sivesind, fyrsteamanuensis ved Institutt for lærarutdanning og skoleforsking ved Universitetet i Oslo. Foto: UiO

Frå eit fagleg og pedagogiskprofesjonelt synspunkt er denne prosedyren svært avgrensa.

Kirsten Sivesind

– Avgrensande Fleire fagpersonar som Norsk Tidend har vore i kontakt med, seier at dei ikkje kjenner til at høyringar har blitt gjennomførte på dette viset. Kirsten Sivesind, fyrsteamanuensis ved Institutt for lærarutdanning og skoleforsking ved Universitetet i Oslo, meiner at ei slik høyringsform har både fordelar og bakdelar.

– Frå ein administrativ ståstad er denne måten å gjennomføre høyringar på praktisk og effektiviserande. Meiningsmålinga gjev mange høve til å vise sin eventuelle støtte til endringsframlegga og i tillegg kome med kortfatta kommentarar til bestemte sider ved høyringsutkasta, seier Sivesind.

– Frå eit fagleg og pedagogiskprofesjonelt synspunkt er likevel denne prosedyren svært avgrensa.

Vår historiske tradisjon med faglege høyringar attende til slutten av 1700-talet tilseier opne høyringsprosessar der alle typar faglege perspektiv og argument skal kunne telje med. Difor er det godt å høyre at Utdanningsdirektoratet endra prosedyren undervegs.

Ho er likevel ikkje heilt sikker på medvitet om kva ei høyring eigentleg er, står sterkt nok.

– Det verkar som om det felles minnet me har om slike prosessar, er i ferd med å bli viska ut, og då tykkjest det å vere vanskeleg å utvikle noko nytt utan å tråkke feil, som i tilfellet med denne elektroniske undersøkinga, seier Sivesind.

Noregs Mållag har sendt inn eit lengre høyringssvar (sjå eiga sak), og understrekar at ei svekking av sidemålet i praksis er ei svekking av nynorsk.

– Eit revidert norskfag må halde på eigen karakter i sidemål. Fleirtalet i norsk skule har nynorsk som sidemål, og ei svekking av sidemålet er i praksis ei svekking av nynorsk.

Me er glade for at fleire norskfaglege miljø no stør Noregs Mållag sitt syn på norskfaget, seier Håvard B. Øvregård, leiar i Noregs Mållag.

Kjartan Helleve Kjartan.helleve@nm.no

Norsk Tidend 2–2013

F

Forskar samanliknar høyringa om framlegget til ny læreplan i norsk med ei meiningsmåling.

11

Lnorskfaget: Høyringssvara

Mållaget: – Sidemålsopplæringa treng ei djupare grunngjeving

Svekkjer undervisninga: – Slik dei nye vurderingsordningane for norskfaget er føreslegne i høyringsbrevet frå Utdanningsdirektoratet, svekkjer dei sidemålsundervisninga sin plass i skulen. Ingen av dei nye vurderingsordningane som Utdanningsdirektoratet har sendt ut på høyring, har eigen karakter i sidemål i ungdomsskulen, og alle ordningane har bytt ut standpunktkarakteren til fordel for ein eksamenskarakter.

– For Noregs Mållag er det å oppretthalde statusen og undervisninga i sidemål viktig. Undersøkingar syner at alle reduksjonar i krav eller fjerning av vurdering i sidemål fører til lægre sidemålskompetanse. Difor er Noregs Mållag skeptisk til ei ordning utan vurdering og karakter i sidemål; det vil vere ei klår svekking av sidemålsopplæringa.

– Likeins er Mållaget skeptisk til ordningar som fjernar standpunktkarakterar til fordel for eksamenskarakter. Dei positive konsekvensane av standpunktkarakter er ei breiare prøving av kompetansemåla i læreplanen enn ein eksamenskarakter gjev. Standpunkt og eksamen har heilt ulike funksjonar, og å fjerne den eine til fordel for den andre vil svekkje prøvinga og dermed òg statusen og plassen til sidemålsundervisninga i norskfaget.

– Noregs Mållag er glad for at ein no har lukkast med å stramme opp norskfaget, som hadde vorte for omfangsrikt. Likevel meiner me revisjonen ikkje i like stor grad har lukkast med å gje elevane ei betre grunngjeving for sidemålsundervisninga slik kunnskapsminister Kristin Halvorsen har etterlyst.

– Noregs Mållag er svært oppteke av at sidemålsopplæringa også får ei djupare grunngjeving som tek utgangspunkt i den fellesskapen den norske tospråkstoda gjev, og dei pliktene det fører med seg å vere eit fleirspråkleg samfunn. Opplæring i både nynorsk og bokmål er heilt avgjerande for nynorskbrukarane sine språklege rettar. Utan god opplæring i begge språka vil ikkje nynorskbrukarane fritt kunne nytte språket sitt overalt i den norske ålmenta.

(Heile høyringsbrevet frå Noregs Mållaget er å finne på nettstaden nm.no)

Fleirval: Høyringa var stila som eit elektronisk fleirvalsskjema der ein kunne krysse av gjevne val og eventuelt skrive utfyllande kommentarar. Faksimile

Norsk Tidend 2–2013

Språkrådet: – Bryt med norsk språkpolitikk

12

BRYT PRINSIPP: Utkastet til ny læreplan frå Utdanningsdirektoratet bryt med prinsippet om likestilte målformer, meiner Språkrådet. Forslaget kan innebere at bokmålselevar får svakare opplæring i nynorsk.

Språkrådet skriv i ei høyringsfråsegn at dei er uroa for at læreplanforslaga frå Utdanningsdirektoratet svekkjer stillinga til nynorsk i grunnskulen og den vidaregåande skulen.

– Viss bokmålselevane går ut av skulen med lågare nynorskkompetanse enn i dag, blir det tyngre å vere nynorskbrukar i samfunnet.

All ny opplæringspolitikk må sørgje for at både bokmålselevar og nynorskelevar blir betre i nynorsk enn dei er i dag. Viss ikkje kjem nynorskbrukarane til å møte eit stadig

sterkare press om å bruke bokmål i store delar av samfunnslivet, seier direktør Arnfinn Muruvik Vonen i Språkrådet i ei pressemelding.

Styrkjer hovudmålet Forslaga til justerte læreplanar for norsk, engelsk, matematikk, naturfag og samfunnsfag i grunnskulen og i den vidaregåande opplæringa hadde høyringsfrist tysdag 5. mars. I forslaget til læreplanen i norsk står det at opplæringa i norsk hovudmål skal styrkjast, samtidig som ein ikkje skal vente like god meistring i sidemålet. I tillegg foreslår Utdanningsdirektoratet å redusere talet på karakterar i sidemålsfaget frå tre til to eller til berre éin karakter, noko Norsk Målungdom og Noregs

Mållag har stilt seg kritiske til.

– Eit revidert norskfag må halde på ein eigen karakter i sidemål.

Fleirtalet i den norske skulen har nynorsk som sidemål, og ei svekking av sidemålet er i praksis ei svekking av nynorsk, seier leiar Håvard B. Øvregård i Noregs Mållag til NTB.

– Hev kompetansen Språkrådet meiner læreplanforslaget bryt med det prinsippet Stortinget slutta seg til med språkmeldinga «Mål og meining», som gjekk inn for å styrkje nynorsken.

– Språkrådet kan ikkje gå god for ein læreplan i norsk som verkar motsett av dei språkpolitiske prinsippa vi er sette til å ha tilsyn med, seier Vonen.

Språkrådet meiner opplæringa i nynorsk må bli betre og starte tidlegare, og at lærarane må få meir kompetanse. I høyringsfråsegnene poengterer dei at opplæringa i skriftleg norsk er kjernen i norskfaget.

– Skal vi avgrense faget, må det gjerast på eit anna vis enn ved å skjere ned på skrivekunnskapen.

Meistringa i begge målformene må dokumenterast på vitnemålet, seier Vonen. Språkrådet understrekar også at på grunn av sidestillinga mellom målformene burde omgrepa bokmål og nynorsk brukast i læreplanen, ikkje dei gamle omgrepa hovudmål og sidemål.

Monica Hägglund Langen NPK/NTB

Utdrag frå sentrale høyringsfråsegner: LNK – Svært usamd i at ein skal bruke ulike kompetansemål i hovudmål og sidemål. Medlemmene i LNK må kunne gå ut frå at personar som blir tilsette og har høgskule og/eller universitetsutdanning, kan skrive bokmål og nynorsk tilnærma like godt.

NTNU Språkseksjonen ved Inst. for nordistikk og litteraturvitskap - Vi veit òg at fleire lærarar slit med å halde trykket oppe gjennom dei tre vidaregåande åra utan eksamen før etter det avsluttande året. Derfor er vi positive til ein eksamen i sidemål etter Vg2, som skissert i alternativ 3. Men det er ikkje haldbart om dette er første og einaste gongen ein blir prøvd i sidemålet.

Universitetet i Bergen Institutt for lingvistiske, litterære og estetiske studium – Det viktigaste prinsippet slik LLE ser det, er at det eksisterer eit vurderingsregime som synleggjer kompetanse i både nynorsk og bokmål, og at krava til sidemål ikkje vert svekt. Det må med andre ord kunne dokumenterast kompetanse i både nynorsk/bokmål, hovudmål/sidemål.

Høgskulen Stord og Haugesund Eli-Karin Flagtvedt, avdelingsdirektør ved Avdeling for læreplan i Utdanningsdirektoratet. Foto: Jannecke Sanne

– Me vil sterkt åtvara mot å gå inn for ordningar som svekkjer posisjonen til særleg nynorsk som offisielt språk, slik me meiner alternativ to og tre vil gjera.

Høgskulen i Sogn og Fjordane

– Gjennom skjemaa blir alle høyrde.

Eli-Karin Flagtvedt, avdelingsdirektør ved Avdeling for læreplan i Utdanningsdirektoratet seier at å få inn høyringssvar som eit utfylt skjema gjer oppsummeringsarbeidet enklare og sikrar at alle som ynskjer å bli høyrde, faktisk blir det.

– Kvifor valde Udir å lage høyringa som eit fleirvalsskjema?

– Det viktige omsynet for oss då me laga høyringsskjemaa, var å få fram på ein tydeleg måte kva endringsframlegga går ut på, og at det skulle vere enkelt og tilgjengeleg for alle instansar å svare på høyringa. Vi har nytta eit tilsvarande skjema også ved andre høve, når vi har mange spørsmål og tema som skal klargjerast. Bruk av skjema gjer det enklare å oppsummere og sikre at alle svar kjem fram sortert på ein rask og god måte.

– Bør ikkje lista liggje høgare for å kome med innspel på noko så sentralt som ein læreplan?

– Vi er litt usikre på kva du meiner med at lista bør liggje høgare. I ein høyringsprosess er det viktig at alle som ønskjer å bli høyrde, faktisk blir det, og at

dei får skrive så utfyllande som dei ønskjer. Samstundes er det ein føresetnad for å svare på høyringsspørsmåla at ein har lese høyringsbrev og framlegg til reviderte læreplanar før ein fyller ut svar på skjemaa. Vi kan ikkje sjå at kravet til å setje seg inn i saka er høgare eller lågare ved bruk av skjema.

I dei mange opne kommentarfelta kan høyringsinstansane svare meir uførleg på det enkelte spørsmålet, og her kan alle instansar skrive så mykje dei ønskjer – i prinsippet om kva det måtte vere som ligg dei på hjartet når det gjeld dei ulike delane av læreplanane. Vi vil også leggje til at alle høyringsinstansar kan sende eigne høyringsfråsegner til oss utanom skjema, og fleire instansar har gjort dette.

– I kor stor grad vil Udir leggje vekt på svara frå desse skjemaa kontra dei meir utfyllande innspela som kjem?

– Vi går svært grundig gjennom alle svar som kjem inn i våre høyringsprosessar. Mange av svara i skjemaa er vel så utfyllande som innspel utanom skjemaa, og vi handsamar alle svar grundig og seriøst, seier Flagtvedt.

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no

– HiSF meiner at alternativ 1 er det einaste av dei tre alternativa til sluttvurdering som sikrar ei akseptabel jamstilling mellom bokmål og nynorsk ut frå dei overordna språkpolitiske føringane som ligg til grunn for opplæringa og norskfaget.

Nynorsk kultursentrum – Alle bør lære å lese og skrive nynorsk og bokmål. Det bør stillast ulike krav til hovudmål og sidemål hos elevane, men ulike krav er ikkje synonymt med strengare eller svakare krav.

Litteraturselskapet Det Norske Samlaget - Den nye læreplanen i norsk må konkludere med alternativ 1: v idareføring av dei gjeldande sluttvurderingsordningane.

Norsk Lektorlag – Det er ingen grunn som tilsier at kombinasjonen av én standpunktkarakter i skriftlig og to eksamenskarakterer i både hovudmål og sidemål, ikke vil kunne bli en god ordning.

– Det vil være lettere å motivere for å lære sidemål når man kan konsentrere seg om en nært forestående eksamen. Vi ønsker full språklig kompetanse og ser problemer med å definere hva lavere formelle språkkrav innebærer i praksis. Vi ønsker heller enklere eksamensoppgave i sidemål.

Ivar Aasen-instituttet – Er ikkje samd i forslaget om å operere med to ulike føremål for opplæringa i høvesvis skriftleg hovudmål og skriftleg sidemål.

– Alternativ 1 er det einaste av dei tre alternativa til sluttvurdering som sikrar mest mogeleg reell jamstelling mellom bokmål og nynorsk.

Norsk Tidend 2–2013

Udir: – Vil handsame alle svar grundig og seriøst

– HiSF meiner det er eit overordna problem at høyringsframlegget ynskjer ulike kompetansemål for sidemål og hovudmål.

13

Ingebjørg Bratland og Odd Nordstoga blæs liv i gamle ungdomslagshus.

us treng fol

LungdomshusET Norsk Tidend 2–2013

14

Høgtid: Odd Nordstoga og Ingebjørg Bratland fanga alle med musikken sin. Også dei i kiosken.

D

et er kaldt i Skogly, huset til Gransherad Ungdomslag. Det har vore mykje renn inn og ut dørene, og på grunn av straumkablar er det ikkje råd å lukke alle dørene. Men dagen er komen. I kveld skal Ingebjørg Bratland og Odd Nordstoga endeleg kome.

Stolane er framme, kaffien er klar og kakene ligg framme på fata.

Det er endå ei stund til den fyrste av to konsertar, men huseigarane er ferdige med sitt. No er det berre ljos og lyd som skal stillast inn. Sjølv om målsetnaden for turneen var å ha med så lite utstyr som råd, gjere det enkelt, så må ein jo ha litt ljos.

Lydmann Vegard Finnekåsa spring opp og ned ei gardintrapp for å stille inn, før han set seg bak miksepulten og gjev både Bratland, Nordstoga og bassist Gjermund Silset meir klang i monitorane. Det var Finnekåsa, som sjølv kjem frå Gransherad, som tok kontakt med ungdomslaget og lurte på om dei kunne vere interesserte i ein konsert. Sidan det ikkje medførte nokon risiko for ungdomslaget, anna

LIngebjørg Bratland og Odd Nordstoga Aktuelle med plata Heimanfrå og påfylgjande turné.

enn at dei måtte stille med folk og setje huset i stand, så var dei ikkje seine om å seie ja. Sidan har det vore dugnad, og huset har fått eit målingsstrøk både her og der. Galleriet har ikkje vore i bruk på førti år, men har no fått nytt golv. Eit gamalt kjøkken er gjort om til artistgarderobe. Otto Pedersen frå Ungdomslaget veit ikkje heilt kvar han skal gjere av seg.

– Det er heilt fantastisk, er svaret då eg spør han om han har ei god kjensle.

Halde det enkelt Endeleg er alle nøgde. Det nærmar seg konsert, og bandet set seg inn i den nyoppussa garderoben. I eit nytt kjøle-

skåp finn dei seg både eggerøre og laks, og ei skål med smågodt står framme på salongbordet.

– Det var to ting som fall saman, seier Odd Nordstoga då han forklarer kvifor dei har lagt konsertane til ungdomshus og andre mindre lokale.

– Når eg tidlegare har vore ute på turne, så har eg jo passert alle desse ungdomshusa, slike stader som ein spelte på før i tida. Så tenkte eg at det burde ha vore råd å spele i desse relativt små husa, om ein berre tok høgd for at det ikkje var naudsynt med 300 publikummarar på kvar konsert. Det hadde vore utruleg artig å ha fått til.

Så kom jo denne plata vår, med denne musikken som jo høver godt til desse husa. Kanskje det kunne gå, tenkte eg. Det er jo berre Ingebjørg, Gjermund og eg. Og det synte seg jo å vere mykje enklare enn me trudde.

Det er jo som lydmann Finnekåsa seier: Alt ein treng å gjere, er å be nokon smørje nokre rundstykke, skru på varmen og låne oss nøkkelen, og så er ein klar.

Backstage (øvst): Trongt, men koseleg i det nyoppussa bakrommet.

Tilhengjar: Lite utstyr krev berre liten tilhengjar.

nr. 2: Kvelden gav to konsertar.

Unummererte: Unummerererte billettar gav trengsel i gangen.

Heilt så enkelt er det likevel ikkje. I tillegg til lydmannen har dei også fått med seg ein kar som i hovudsak skal selje og ta imot billettar.

– Ja, bestefar reagerte på det, seier Ingebjørg Bratland, som har overnatta heime hjå besteforeldra sine.

– «Kva? Har de med eigen billett-

mann?», sa han. Han tykte nok det var i grenseland.

– Det handlar om å gjere det enkelt, seier Nordstoga.

– I utgangspunktet så er slike hus som dette, som det jo finst mange av rundt om i landet, og som høver perfekt til konsertar, under radaren for dei som lagar turnear. Så for at

det ikkje skal gå heilt i ball, så må det vere orden på billettar, reise og lyd. Noko anna ville ha vore tungvint, seier Nordstoga.

Må ikkje vere kulturhus

– Det er ikkje mange artistar som har gjort noko som dette?

– Eg skal ikkje melde meg på eit

Det er synd om slike små stader tenkjer at dei må ha eit kulturhus om det skal blir eit kulturliv.

Odd Nordstoga

Norsk Tidend 2–2013

“

15

“

Det er mykje nærare, og ein kjem i kontakt med folk på ein heilt annan måte. I går var det endå mindre, og me stod heilt opp i publikum.

Ingebjørg Bratland

Norsk Tidend 2–2013

Signering: Mellom konsertane var det tid til å setje namnetrekka på nyinnkjøpte cd- plater.

16

ordskifte om kulturhus, seier Nordstoga.

– Men eg trur det er synd om slike små stader tenkjer at dei må ha eit kulturhus om det skal blir eit kulturliv. At dei ikkje kan få artistar til å kome av di dei ikkje har lysrigg og lasterampe og alt som fylgjer med. Men det handlar om at me som kjem, også må tilpasse oss. No kunne me kanskje ha spelt i større lokale enn dette, men dette er noko anna. Me er eit slags musikken sitt svar på Bygdekinoen.

– Og det blir noko anna på denne måten, seier Bratland.

– Det er mykje nærare, og ein kjem i kontakt med folk på ein heilt annan måte. I går var det endå mindre, og me stod heilt opp i publikum.

Det blir ei heilt anna form for kommunikasjon. Dessutan er det moro å spele to konsertar, slik me gjer her i dag. Etter ein konsert er du full av adrenalin og vil berre spele meir.

Etter to konsertar tenkjer ein at det held.

– Men det blir ikkje for tett?

– Nei, ikkje i det heile. Folk er så engasjerte, og dei har lagt ned så mykje arbeid med å setje huset i stand. Og då må konserten bli bra.

Dei har gledd seg så lenge. Då må me levere, seier Bratland.

– Det har vore kjempebra, seier Nordstoga.

– I går var det ei dame som kom bort til meg å sa at «den songen song også tanta mi», og slikt er stas.

Me har teke den musikken som ligg

framføre, ja, alle i Noreg. Men me har teke tak i den musikken som ligg framføre beina våre. Og at me kan gjere det som kommersielle artistar, er flott.

Leverer Ute er salen i ferd med å

fyllast opp med publikum. Ved inngangen står billettmann Lasse Kinden Endresen og registrerer strekkodar. Publikum er godt vaksne, og dei har kledd godt på seg.

– Nei, her har eg ikkje vore på lenge, seier ein kar på veg inn døra.

Snart er det fullt nede, og ein del må visast opp på galleriet. Det nyoppussa galleriet. Tilbodet om kaffi og så mykje kaker du vil for 50 kroner får bein å gå på.

Så er konserten i gang. 180 personar sit tett på blå plaststolar frå 1986 og får det dei er komne for å høyre, og vel så det. Nordstoga pratar og småvitsar mellom songane.

– Etter konserten vil det vere råd å kjøpe cd-ar, og alle som gjer det, vil få ein klem av Ingebjørg. Dei som ikkje kjøper, skal få ein klem av meg og Gjermund.

– Det skulle du aldri ha sagt. No vil me ikkje få selt nokon cd-ar, parerer Bratland.

Etter ein dryg time går det mot slutten. Etter siste song stig Otto Pedersen opp på scena. Han skulle hatt med blomar, men reknar med at dei berre kom til å bli sette igjen på hotellromma. Difor har han heller med seg ei bok. Som sonen har laga. Han takkar alle for oppmøte, takkar dei

Sitjande: Det er mange år sidan det har vore så fullt på stolane i Skogly. som var med på å setje huset i stand, og takkar artistane for at dei kom.

– Og ein ting til slutt, seier Pedersen.

– Den parkeringa utanfor. Den er heilt fantastisk. Men sidan de står så tett, så må dei som kom sist, diverre også gå fyrst. Vel heim!

Ingen eigedomsrett Musika-

rane kvitterer med to ekstra songar, og så er den fyrste konserten ferdig.

Billettmannen stiller seg opp ved scena, riggar til eit bord, og dermed er platesalet i gang. I overkant av tretti cd-ar blir kjøpte og skal sjølvsagt signerast av Bratland og Nordstoga. Det er tett rundt bordet, og minst halvparten av dei i køen har anten gått på skulen med éin av dei, eller er direkte i slekt.

– Så langt har me jo berre spela i

heimetraktene våre, seier Bratland når det har roa seg.

– Det blir ikkje for mykje heim, med songar, ungdomshus og slekt på alle kantar?

–Dette er ikkje songar som me eller heimtraktene våre har eigedomsrett på. Mange av dei har jo også kome hit på eit tidspunkt, og dette er dei variantane me kjenner, seier Nordstoga.

– Eigentleg trur eg ikkje at det blir noko problem andre stader i landet, seier Bratland.

– Det finst jo variantar av desse songane rundt om i landet, og det kan jo vekkje tankar om kva songar dei sjølve hugsar eller kunne ha lyft fram. Dessutan er det ikkje nokon veldig motstand mot å vere heimkjær. Tvert imot. Og det er ikkje slik at me reiser heim til Vinje og tek

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no

Godguten: Mange lurte seg til ein klem frå Telemark sin store son.

Alle foto: Kjartan Helleve

Norsk Tidend 2–2013

bilete til plateomslaget med meg i stakk framføre stabburet til far …

– Vel, det var på nippet, seier Odd. – Det var ikkje min idé, for å seie det slik. I staden er det no oss to på ein veg i Maridalen utanfor Oslo, med meg i ein kjole frå Indiska til 199 kroner, seier Bratland. Og syner fram eit par finsko som mora gjerne ville ho skulle ha på seg. Mora hadde nemleg kjøpt dei i 1979 og berre brukt dei éin gong. Og det var her i Skogly.

17

LINTERVJUET

Språk er meir enn kommunikasjon

Norsk Tidend 2–2013

– Det finst framleis ei oppfatning om at ein må velje. Det er tull. Ein må då kunne bruke engelsk utan at ein skal bli dårlegare i norsk av den grunn. Det er alltid plass til begge delar, seier Jan Terje Faarlund. No har han hatt fått ei høgthengjande akademisk utmerking i Sverige.

18

Du veit du er på universitetet når du passerer nokre folk og den eine seier: «Skal det være noe poeng i et paradigme, så må det være altomfattende». Det seier også noko om at eg er i filosofisk lende. Eg er på veg for å treffe Jan Terje Faarlund, professor i nordisk språkvitskap ved Universitetet i Oslo. Snart skal han til Stockholm og få Gad Rausing-prisen av sjølvaste svenskekongen. Gad Rausing-prisen, spør du. Faarlund må sjølv innrømme at han ikkje hadde høyrt om prisen før han ein dag opna brevet der det stod at han hadde vunne éin million svenske kroner for framifrå forskingsinnsats innanfor humaniora. Grunnen kan nok vere at det er ein rimeleg ung pris, han har berre blitt delt ut sidan 2003.

Brevet var kort. Det var ikkje noka grunngjeving, ei heller noko om korleis dei hadde funne fram til Faarlund. Sjølv tippar han at det var medlemene i Kungliga Vitterhetsakademien, som deler ut prisen, som hadde nominert og til slutt hamna på han som ein verdig vinnar. Ei større utfording var eit medfylgjande informasjonsskriv med instruksar om å møte opp i «högtidsdräkt». Sjølv ein lang akademisk karriere ved nordisk institutt var ikkje til hjelp. Faarlund måtte ringje og fann til slutt ut at det var ein «frakk», eller det me ville ha kalla ein snippkjole.

– Kvifor sit du her mellom filosofane?

– Då må eg nesten fortelje deg om utviklinga og mi fartstid innan faget. Det byrja med studium av klassiske språk og etter kvart europeiske språk og dialektar. Ein lærte seg språk. Slik var det då eg byrja på universitetet i 60-åra. Ein kunne lære seg tysk, fransk eller nordisk grammatikk. I tillegg var det eit lite fag som heitte ålmenn språkvitskap, men det var det få som tok, sidan ein ikkje fekk noko arbeid med den utdanninga. Men så vaks det fram ei større interesse for det ålmenne og det teoretiske, også innan dei språkspesifikke institutta, og ikkje

LJan Terje Faarlund Professor i Nordisk språk og litteratur ved Universitetet i Oslo.

Aktuell: Er tildelt Gad Rausingprisen av Kungl. Vitterhetsakademien

minst på nordisk. På nordisk trong ein ikkje å lære seg eit nytt språk fyrst, det kunne ein jo frå før. Eg byrja på romansk språkvitskap, men bytte til nordisk nett på grunn av dette. Der var det eit miljø for det teoretiske, og dette fall saman med ei tilsvarande utvikling i utlandet.

Ein gjekk frå å studere det enkelte språket til å studere det ålmenne ved språka. Den forskinga eg held på med no, kunne ha vore gjord på kva språk som helst. Difor kan eg no sitje mellom filosofane. Og rett her borte er biologisk institutt. Der har eg samarbeidd med folk om språk, biologi og evolusjon. Språkleg evolusjon, om språka sine opphav og utvikling. Dermed har eg kome endå lenger vekk frå det språkspesifikke og dermed nordistikken. Slik har det gått med mykje innanfor dette faget.

Det er ikkje berre meg, det er heile faget.

Språkleg evolusjonsteori

– Kva kan biologane lære deg?

–Ein lærer om opphavet vårt som art, og dermed om opphavet til menneskespråket. Språket spreidde seg på jorda saman med mennesket.

Dermed har ein to reiskapar for å vite noko om menneska si utbreiing på jorda. Me veit at menneska stammar frå Afrika. Me trur at desse fyrste menneska hadde eit språk av same slag som det me nyttar i dag.

Dei var altså ferdig utvikla menneske og hadde då den same medfødde evna til å lære språk som me har i dag. Det er ei gåte og eit mirakel at ungar lærer språk så tidleg og

så raskt. Dei kan lage innfløkte relativsetningar før dei greier å knyte skolissa. Det kan umogleg vere tilfeldig. Dette har med biologi å gjere. Forklaringa må vere at me er fødde med ei evne til å lære nettopp språklege strukturar. Denne evna og dei felles strukturane blir gjerne kalla «universalgrammatikk».

– Om ein fyrst er innanfor biologien, så må ein kan hende også inkludere den ikkje-språklege kommunikasjonen?

– Nja, det er folk her som forskar på korleis me nyttar språk. Men eg er meir oppteken av kva språk er, korleis det endrar seg og korleis me lærer språk. Språk kan nyttast til så mykje, men når ein fyrst har det, så kan ein like godt nytte det til å kommunisere med også.

– Eg trudde det var poenget?

– Men du nyttar det også til å tenkje med, og til å prate med deg sjølv.

Eg pratar mykje med meg sjølv, og det trur eg alle gjer. Det kan nyttast til å planleggje, fantasere, til å ordne inntrykk og observasjonar osv.

– Er me då inne på om fargen grøn er den same for meg som for deg?

– Ja, slikt er veldig interessant.

Kva tyder eit ord for deg, og kva tyder det «eigentleg»? Det er eit filosofisk spørsmål som det ikkje finst opplagte svar på.

Politisk språkforsking

– No var me innom naturfaga, men faget høyrer vel også heime i samfunnsfaga?

– Ja, absolutt, og på mange ulike måtar. Satsinga på norsk språkforsking og nordisk språkvitskap var jo ein del av nasjonsbygginga. Det var eit stort og prioritert fagområde frå midten av 1800-talet og godt ut på 1900-talet. Det kan også forklare den minkande interessa for faget no, mange reknar nok med at nasjonsbygginga no er ferdig. Sjølv sit eg i det såkalla «landmålsprofessoratet», ei stilling som vart oppretta av Stortinget i 1899. Eg er den femte og siste i den stillinga. Eg har ikkje ein gong høyrt ymting om at ho skal

Det er ei gåte og eit mirakel at ungar lærer språk så tidleg og så raskt. Dei kan lage innfløkte relativsetningar før dei greier å knyte skolissa.

Det kan umogleg vere tilfeldig.

Jan Terje Faarlund

lysast ut på nytt når eg går av. Faget har blitt meir teoretisk og internasjonalt, så den politiske rolla har nok vorte mindre viktig. Men det gjeld også for andre nasjonale fag, som t.d. litteratur, historie og etnologi.

– Men kan språkvitskapen framleis vere politisk?

– Ja, men på ein litt annan måte.

Det å studere dialektar og sosiolektar har sjølvsagt framleis politisk og samfunnsmessig relevans. Me har eit prosjekt her som heiter UPUS (UPUS – Utviklingsprosessar i urbane språkmiljø). Det er eit nasjonalt prosjekt som undersøkjer korleis talespråket i nokre norske byar har utvikla seg. Oslo-delen av UPUS fokuserer på talespråk blant ungdomar i multietniske miljø i Oslo-området. Funna frå desse undersøkingane kan nyttast slik dei gamle talemålundersøkingane vart nytta. Ein kan vise at dette er språk med eit eige system, sin eigen grammatikk og eigen verdi, og ikkje berre avartar og feil.

– Samstundes må det vel vere greitt at ein innanfor eit samfunn har ei nokolunde sams evne til å kommunisere med kvarandre?

– Sjølvsagt. Innvandrarar som vil busetje seg i Noreg, må lære seg norsk. Det meiner eg er eit rimeleg krav, og dei må få høve til å lære seg det. På den andre sida er det viktig at dei får halde på sitt eige språk, og å lære det skikkeleg. Dette handlar om fleirspråkkompetanse på individnivå, noko som er veldig vanleg rundt om i verda, og det er ein stor fordel.

Det gjeld både for den enkelte og for samfunnet. Forsking syner at det å kunne fleire språk, gjev ein fordel når ein skal lære seg andre ting. Men her i landet er det framleis ei oppfatning om at ein må velje, som når t.d. politikarar seier at innvandrarane må lære seg norsk, men ikkje sitt eige språk. Og det er det same i ordskiftet om hovudmål og sidemål. Trua på at ein blir betre i hovudmålet ved å kutte ut sidemålet, har ikkje vitskapleg grunnlag. Og når samiske foreldre lèt vere å lære ungane sine samisk av di dei skal ha ein fordel i

storsamfunnet, er også det basert på ei vanleg og utbreidd misoppfatning.

Det same ser ein i redsla for engelsk påverknad. Ein må då kunne bruke engelsk, utan at ein skal bli dårlegare i norsk av den grunn. Det er alltid plass til begge delar. Det er ikkje nødvendig å velje eitt av to. Når det gjeld språk, er det «ja takk, begge delar».

Menneskehjernen har ein enorm lagringskapasitet for språk!

Samnorsken har vunne

– Kva så med norsk?

– Norsk språk endrar seg heile tida, og akkurat no skjer det store endringar i talemålet her til lands.

Skriftspråket er i større grad styrt av styresmaktene og av tradisjon. Talemålet endrar seg på grunn av stor kontakt med andre språk. Men dette er ikkje noko nytt, det går i fasar. Av det me kan lese ut av runeinnskrifter, kan det sjå ut som om folk som levde på 700-talet, ville hatt store problem med å skjøne folk som levde på 500-talet, like etter folkevandringstida. Det same skjedde på 1500-talet med reformasjonen. Og no igjen ved tusenårsskiftet så skjer det store endringar, og folk er redde for at skjino skal ta over for kino.

– Denne redsla for at språk endrar seg, får vel nesten fagretninga di ta noko av ansvaret for, ved å definere og å skrive ned språk.

– Det kan det vel vere noko i. All beskriving er jo på ein måte ei normering og ei konservering. Folk er redde for språkendringar som skjer no, men veldig for dei endringane som skjedde tidlegare. Det er heilt naturleg. Språk er vane, og det er vanskeleg å endre språkbruk. Samstundes er det fantastisk å sjå korleis språket har endra seg dei siste hundre åra. Det var ein veldig motstand mot samnorsken i 50-åra, men det er den som har vunne. Det språket som Aftenposten nyttar no, ville ha blitt kalla samnorsk i 50-åra. Og det same med toleransen for nynorsk, som har blitt mykje større. Så vi skal ikkje vere redde for endringar.

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no

Norsk Tidend 2–2013

Foto: Kjartan Helleve

“

19

Foto: Sogn og Fjordane Fylkesarkiv

Sigurd Eldegard brøyta veg for nynorsken både på Nationaltheatret og på Det Norske Teatret.

Sigurd Eldegard kring hundreåresskiftet.

Lteater

Årdølen som sådde nynorsken på teatergrunn

Norsk Tidend 2–2013

M

20

annen sette sitt språklege preg som såmann for målføra og det nynorske talemålet, på begge dei nasjonale scenene, gjennom språket sitt og forfattarskapen sin. Det Norske Teatret set no opp Fossegrimen av Sigurd Eldegard i jubileumsåret , og provar venteleg at mannen som vaks opp ved Eldegardsfossen i Årdal har noko å gje oss i dag også.

Fossegrimen er eit musikalsk og visuelt folkeeventyr. Fossegrimen er namnet på trollet som heldt til i elvar og fossar, og grimen er kjend for å vera ein framifrå spelemann.

I skodespelet, eller Trollspel i fire vendingar, møter me Myllarguten, hovudpersonen Torgeir. Gjennom han vert einskildmennesket sine kjensler sett i fokus, og me får skildringar av norsk natur. Fossegrimen byggjer på myten om Myllarguten. Det heitte seg at Myllarguten skal ha lært å spela av Fossegrimen. Han var ifølgje folketrua dei underjordiske sin musikalske leiar. Den som lærte å spela av Fossegrimen sette sjeli si i pant for læra.

Eldegard spann vidare på denne myten og fletta inn Myllarguten sitt møte med Ole Bull, i boka omtalt som Meisterspelemannen.

Stykket hadde premiere på Nationaltheatret i 1905, og er teke opp att fleire gonger. Det vart framført på Det Norske

LSigurd Eldegard Skodespelar, instruktør, forfattar og felespelar.

Stykket hans Fossegrimen, Trollspel i fire vendingar hadde urpremiere i 1905.

Knytt til Nationaltheateret frå 1901 til 1931, med unnatak av åra 1918-1920, då han var sjef ved Det Norske Teatret.

Kjelde: snl.no Teatret i 1926 og 1931. Det var skodespelar og forfattar han var, han Sigurd, men han vart lærar for skodespelarar som Ella Hval og Lars Tvinde også.

Tvinde fekk eit puff og dermed sitt teatergjennombrot som Torgeir i stykket Fossegrimen som redda økonomien i si tid, på begge teatra.

Fjell, elv og foss Eldegarden

er ein fjellgard inst i Sognefjorden, midt mellom Årdalstangen og Øvre Årdal. Stien ligg der i dag som i hans oppvekst. Fødd 10. juli 1866, i ein familie som har fostra både gode spelemenn og kvinner som trakterte fela meisterleg og var fremst i landet. Frå gardstunet gjev landskapet utsyn over eit blågrønt Årdalsvatn. Eldegardselvi

som renn litt bortanfor husa, stuper seg ut over fjellsida, og fossen lagar gov inn på riksveg 53 når elva fløymer på sitt største.

Sjur Ingebrigtsen Eldegard (1834–1920) gifte seg i 1856 med Johanna Jørgensdotter Vetti. Sigurd var den femte i rekkja i ein barneflokk som talde sju gutar og fem jenter, og gifte seg med Mathilde. Dei fekk tre born, Egil, Aud og Åslaug. Sjur var ein framifrå felespelar. Eldegardsfolki har vore kjende som gode felespelarar.

Bestefar til Sigurd var Sjur Åretun. Han var kjend som ein god spelemann, og det skal vera gjennom han at kunstnargivnaden er komen inn i eldegardsslekti.

Men musikalske folk hadde det no vore i Eldegarden før også. Jahas (Johannes) i Eldegarden var ein framifrå munnharpespelar.

Jakt, styr og stell Om det var

samarbeid mellom forfattaren og komponisten Johan Halvorsen som sette musikken til Fossegrimen, er vanskeleg å prova, men at Årdalsspelet er inne her, kan ein lett høyra i «Kjøkmeisterens vise». Det er kvint og sekstsprang nedover som minner om dei same spranga i melodien over ordet «kjerringi» i «Tak no fela ifrå meg kjerring». Er du interessert i temaet, kan konserten i Eldegarden 3. august i år vera eit godt inntak til vidare studiar. Den

som lærte å spela av Fossegrimen, sette sjela si i pant for å læra. Far hans, Sjur, hadde treft Myllarguten og spela saman med han på Lærdalsmarknaden, så det kan godt henda at Sigurd kjende til dette heilt frå barnsbein av.

No skulle ein tru at eldegardsfolki inst inne i den lengste fjorden i landet «Sognefjorden», bortgøymd mellom dei høge fjella i Årdal, var ein isolert gard i høve til omverda. Men då trur du feil. eldegardsfolki var gode jegerar som jakta rein i Årdalsfjella, og dei var gode jaktkameratar og vegvisarar for engelske lordar som kom til Årdal for å jakta rein. Dei

“

Det tok få år frå det berre var danske skodespelar på teatra og norske forfattarar fekk innpass, til nordmenn med norskdomsbakgrunn stod i front.

Illustrasjon henta frå tittelbladet til Fossegrimen.

var òg engasjerte i styr og stell i kommunen.

Skulegang vart det òg, for Eldegarden var eigen skulekrins frå 1876 til 1893. Mellom lærarane skal det ha vore ein som var svært opplyst og dugande. Han var noko av ein poet sjølv, vart det sagt. Kanskje var det denne læraren som la grunnlaget for at Sigurd etter gymnasium og militær utdanning tok vegen over i kunsten, i staden for å bli prest, som han hadde emna på.

Med bakgrunn i ungdomsrørsla, målrørsla og utdanningssamfunnet og inn i kunsten.

Det var samfunnsmedvitne menneske i Eldegarden. Då Årdal

vart eigen kommune i 1860, var eldegardsbonden med i formannskapet. Den nye nasjonen var under bygging, og ungdomslag og mållag var med i reisinga. Språk og språkreising var ein viktig del av den nasjonale reisinga, og eldegardskarane låg frampå.

Det var ikkje vanleg, sjølv ikkje mellom vestlandske storbønder, at borna tok utdanning på denne tida. Sigurd prøvde seg som lensmannsbetjent, dampekspeditør og handelsbetjent før han i 1889 tok eksamen artium ved Hambos skole i Bergen. Året etter vart det krigsskule. Men så tok kunsten han.

Med bakgrunn i amatørteaterarbeid i ungdomslagsrørsla debuterte han i 1891 på Christiania Teater som Thoralf i Ibsens Hærmendene paa Helgeland. I seks år var han ved dette teatret. Han var midt i krinsen av skodespelarar og forfattarar som arbeidde for norsk språk og norsk kunst i det som av mange er blitt skildra som nasjonalismens store tiår.

Frå 1897–99 var han på Fahlstrøm Centralteater, deretter Dore Laviks Secondteater der han fekk stor merksemd for framstillinga av Rosiflengius i stykket Det lykkelige skipsbrudd. Frå 1901 vart han knytt til Nationaltheatret, som

På nynorsk i 1905 29. januar 1905 vart ein merkedag i norsk målsoge. Nationaltheatret synte for fyrste gong eit skodespel på nynorsk, Fossegrimen. Det gjekk i alt 140 gonger i åra 1905–1909 og vart òg sett opp seinare. Musikken var ved Johan Halvorsen. Stykket om Myllarguten var laga til med hendig teaterkunst, det vart sett opp med fagre bilete, og det fekk fylgje i god norsk musikk, hardingfela førde heile spelemannslaget. For fyrste gong vart hardingfela brukt saman med teaterorkesteret med komponisten, kapellmeisteren sjølv som solist. «Her stod eit slag for norsk spelkunst, og det vart stor siger», skreiv Halvdan Koht.

Før fyrste spelvinter var ute, hadde Fossegrimen gått 43 gonger, og i november 1906 nådde dei 79 gonger. «Dei har hatt det til festspel når noko stod på» vart det sagt. Samla tal framsyningar denne bolken vart 130. Og det

Norsk Tidend 2–2013

han forlét i 1918–20, då var han teatersjef på Det Norske Teatret.

Eigentleg tok det få år frå det berre var danske skodespelarar på teatra og norske forfattarar fekk innpass, til nordmenn med norskdomsbakgrunn stod i front.

På stemne og møte med målfolk og frilynd ungdom var Eldegard aktivt med, og han var lærar i teaterinstruksjon på det fyrste kurset Noregs Ungdomslag sette i gang.

21

LBøker og FILMAR Han skreiv desse bøkene: Ravn frå Island Kulissestøv Fossegrimen, 1903 Kong Saul, 1904 Ei heimkome, 1906 Gamlelandet, 1914 Hemngir, 1914 Knivarne, 1918 Sladrepollen, 1918 Når det kjem so kjem det , 1923 Lisle vedunder, 1924 Bård Alsvik, 1925 Byfantane, 1926 Kong Trasteskjegg, 1928 Ungdom, 1940 Hvem er jeg, 1942 Kunstnere, 1943 Omsetjingar:

Paul Ottar Haga som Fossegrimen frå nyoppsetjinga på Det Norske Teateret våren 2013. Foto: Erik Aavatsmark

hadde stått noko på for Nationaltheatret. Etter fleire år med Bjørnson som teatersjef var kassa botnskrapa og framtidsutsiktene alt anna enn lyse. Så kom Fossegrimen, og teatret reiste seg.

På same viset gjekk det i Bergen, der dei spela det 33 gonger på fire månader. Eit spellag fór ikring med det til Stavanger og Trondheim og andre norske byar. «Djupaste grunnen var nett den, at det var på norsk mål; difor fekk dei tak i alt norsk folk», sa Halvdan Koht.

Sigurd Eldegard heldt fram med forfattarskapen sin, og Det Norske Teatret hadde stykket hans «Gamle-landet» med på repertoaret sitt. Fleire nynorskstykke frå hans hand vart det ikkje på Nationaltheatret. Dei ville setja opp «Ei heimkome» i 1906, men skodespelarane nekta på grunn av at stykket var på landsmål. Fossegrimen kom opp att i 1909. Dei hadde nok bruk for inntektene.

Teatersjef Som kunstnarleg

Norsk Tidend 2–2013

styrar i åra 1918–20 gjekk han til det vande arbeidet med rik røynsle. I 1918 vart stykket hans ̧«Hemngir» sett opp, eit spanande og hendingsrikt stykke om polske

22

revolusjonære i ei lita fjordbygd.

Stykket var eit nytt prov på at teatret kunne gå ut over ramma av bondeskildringar, og synte eit anna miljø med meir særmerkte teaterverkemiddel.

At Eldegard gjekk frå Nationaltheateret til Bøndernes Hus vart sett på som ei trygging for teatret og ein sensasjon for byen. Tenk at ein skodespelar ville gå frå Nationaltheatret til teatret i Bøndernes Hus. Sigurd Eldegard omsette det svenske stykket Brøderne Østermans huskors som vart ein stor publikumssuksess med 157 framsyningar fyrste bolken det vart spela.

Med 716 framsyningar i alt gav dette så mykje pengar i kassa som aldri før noko stykke hadde gjort.

Elles skaffa Eldegard teatret ein stor kassasuksess med å leggja til rettes Ljugar-Lars. Utanom dei kunstnarlege resultata han kunne peika på, hadde han greidd å syta for at teatret kom på rett kjøl økonomisk, sjølv om det nok likevel stod vanskeleg til då han gjekk attende til Nationaltheatret.

I 1926 sette Nationaltheatret opp Fossegrimen på nytt med Alfred Maurstad i hovudrolla, og det trekte så mykje folk at det gjekk ut

over besøket på Det Norske Teatret.

Også i 1931 vart Fossegrimen sett opp på nytt med forfattaren sjølv som kaksen.

Saman med komponisten fekk forfattaren stormande hylling på premieren, og Stilloff gav uttrykk for å sjå Eldegard i ei så stor rolle med orda «Man henfaller uvilkårlig til refleksjonen over den urett som er begått mot denne skuespiller, som i hele sin firtiårige teatertid ikke fikk prøve krefter på en eneste stor rolle». Truleg gjorde dette han bitter og var årsaka til at han tok på seg verv på Det Norske Teatret under krigen.

Alderdommeleg nasjonalromantikar var karakteristikken han fekk frå Bjarte Birkeland for dette.

Han var ein av 16 forfattarar som vart ekskluderte frå forfattarforeininga etter krigen.

Steinar Lægreid Kjelder: Sogebøkene frå Det Norske Teatret si historie Aftenposten.no Nationaltheatret si historie Store Norske Leksikon Norsk Allkunnebok Bygda gav diktarsyn Filmweb.no

Wennersten: Brødrene Østermanns huskors og brudlaupet på Soløy Lindholm: Ljugar-Lars Lagerløf: Stormyrgjenta Røssner: Karl III og Anna av Austerrike Naderer: Den sundrivne Venus Dei fleste er skodespel, men ikkje alle er førte opp på scena.

Han skreiv også fleire barnekomediar.

Eldegard sin dramatikk spelte over eit spekter frå bibelske tema til norske eventyr og segner. Hemngir handla om vald i det gode si teneste, og Olav Dalgard meinte at dette måtte reknast som det fyrste moderne nynorske stykket.

Han hadde tillitsverv i skodespelarforbundet, der han var styremedlem, var med i Norsk Bokmannslag og i skodespelarane sin stipendkomité.

Eldegard på film: Sigurd Eldegard skreiv 19 bøker, artiklar i magasin og aviser, var lærar for fleire skodespelarar og filmskodespelar. Vi veit minst om han som filmskodespelar, men han var med i desse filmane: Kaksen på Øverland 1920 Viddenes folk 1928 Kristine Valdresdatter 1930 Liv 1934 ogGullfjellet i 1941.

Per Tang frå Hafslo på premieren Per Tang frå Hafslo var på urpremieren. Han gjekk på krigsskulen på Fredriksvern i 1905, og han skreiv dagbok. Det står: «Søndag 29. jan. Premiere paa Eldegards skuespil ‘Fossegrimen’. Første gang et skuespil paa Landsmaal opføres paa Nationalteatret. Huset udsolgt til sidste plads. Øredøvende bifald fra tag til gulv. Nydelige deko-

rationer. National musikk. Skuespillerne greier landsmaalet godt – naar undtages Garmann da!

I alt 15 fremkaldelser. Efter sidste akt vilde bifaldet ikke ophøre. Begyndte igjen gang på gang. Efterpaa havdes en enklere sammenkomst paa ‘kaffistova’. Ca 100 af bondeungdomslagets medlemmer tilstede.

Eldegard med frue deltog.

Mandag 30. jan. (...) Overstrømmende rosende kritik af Eldegards skuespil i aviserne.»

«Til lukka ..!» Fossegrimen vart

ein braksuksess. Det gjekk 140 gonger i åra 1905–1909.

Mållaget i Vik sende helsingstelegram og takka. «Det gjev store voner for vaar norske sak, at me vann fram

[i hovudstaden] paa ein so vyrdeleg og hugtakande maate», skreiv mållaget til Sogns Tidende.

Ein «venekrins i Sogn» sende også helsingstelegram. Det stod: «Hr. skodespelar Eldegard.

Til lukka med sigeren! Hald fram som du stemner! Høgvyrd helsing.»

(Frå digitalt fortalt Fylkesarkivet i Sogn. og Fjordane.)

Alt endrar seg

Lordskifte

(berre ikkje toskeskap)

Ingen hadde klaga på Knut Borge som programleiar, ikkje ynskte han å slutta og ikkje var lydartali dårlege. Med andre ord, han måtte bort! Inn kom Trond Viggo

L TYLEPRAT KNUT P. BØYUM storeknut@online.no

Torgersen. Han er både morosam og har ein eigen stil. Men han var ikkje, og er ikkje, 20 Spørsmål-programleiar. Han er ikkje den som gjer det til noko eige i stimen av tulleprogram. Så takk for meg.

Same gauken hadde tydelegvis også noko han skulle ha sagt om sendeflata på heile P1. No skulle det verta store flater med lett underhaldning og musikk frå den torturmenyen dei kallar A-lista. Musikk nøye utplukka av Gamle-Eirik sjølv for best mogleg å plaga folk. No var det lette tema, handsama av tøysete programleiarar med lettbeinte gjestar dei ikkje hadde førebudd seg til å intervjua, avbrote av musikken sitt svar på glidemiddel kvart tredje minutt. Nitimen, Lunsj, Norgesglasset, Kveldsåpent, sama lettgløymde maset. Einaste måten å skilja det på er dialekten til programleiaren!

I denne moderne radioen høvde naturlegvis ikkje Her og Nå inn.

Korleis skulle ein kunna vera ein dårleg kopi av P4 om ein hadde intelligente program midt inne i denne suppa av vas? På den andre sida, dei hadde jo nokre lydarar som ikkje var mentalt i småskulen, kva med dei?

Her er det at einkvan tenkjer at kompromiss er det som gjer alle glade. Dei kunne halda fram med Her og Nå, men avbryta programmet med så mykje musikk at det nesten ikkje var råd å skilja frå dei andre programmi. Når så programmet vart flytt til klokka 17.00 og vart ein halvtime lenger grunna all denne musikalske fanteskapen kolliderte det til alt overmål med eit av dei beste programmi på P2, Dagsnytt 18.

Dermed var det slutt mellom meg og Her og Nå også.

Kva er eigentleg problemet?

Dei fleste ynskjer seg sikkert ei lisensfinansiert utgåve av P4. Lett og ledig, ingen motstand. Musikk berre særlingar mislikar. Tema ingen får høgare blodtrykk av. Og ein slepp i det minste reklamepausar som kan få ein til å undrast på om er tilfelle at det eksisterer liv utan hjerne.

Men når ein kan få det same i alle kanalane, kvifor skal ein då ha alle desse kanalane? Og vil folk verkeleg ikkje sakna program som baud dei noko anna? Eg gjer det i alle fall. Så mykje at sjølv ein forstokka fyr som meg har lagt all skam på hylla og har teke til å lasta ned og kosa meg med podkastar.

Nokre frå dei NRK-kanalane eg elles ikkje får høyra, det skal eg vedgå. Men det meste frå det overflødigheitshornet av gode, sære, spanande, provoserande, informerande og underhaldande program ein finn der ute, særleg frå Storbritannia. Så no kan NRK-folk rasera kanalane sine så mykje dei vil, eg har sett ljoset. Og det skin ikkje berre over Marienlyst.

Ivar Aasen i Språkåret – kva meinte han?

At dette året er gjort til «Språkåret», kjem sjølvsagt av at det er 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd. I norsk historie er han er den viktigaste språkmannen, og han kom på fleire måtar til å prega den kulturelle utviklinga i landet. Ivar Aasen vert då hovudperson under feiringa, og målfolket vil hylla han i talane sine.

Alle vil gjerne taka Ivar Aasen til inntekt for «sin nynorsk». Men eg vil eg rå til at dei set seg inn i kva han meinte og stod for, elles kan det verta pinlege opplevingar for både talarane og tilhøyrarane.

Grunnen til at eg kjem med ei åtvaring nett no, er det som stod i ein artikkel om forlaget Pondus i Norsk Tidend nummer 4/2012. Der vart det fortalt at Forlaget hadde lagt om språket i teikneseriane sine – til ulike dialektar. Og dette, meiner dei, «har fått Ivar Aasen til å spinne i grava av glede».

Fakta om Ivar Aasen tyder på det motsette – at han no heller

Lytring ’spinn i grava’ av harme og sorg.

For ifylgje det professor Kjell Venås skreiv i eit hefte til Aasenåret 1996, var det dette Ivar Aasen meinte: «Ivar Aasen var lite glad for det avvikarane stod for. Han var alltid fulltrygg på at norma han hadde sett opp, var den beste. Ho ville også stå sterkt og ha von om å slå igjennom om berre alle fylgde henne. Men når målfolket delte opp både seg sjølve og målet i fraksjonar, gav dei motstandarane av heile tiltaket gode våpen i hende. I 1871 kom revisjonistane med det nye bladet «Andvake». Aasen tinga det, men fekk snart slik mothug til målforma der at han skreiv oppseiingsbrev med ord som var uvanleg sterke til han å vera. Han tykte det var eit «ulæseligt Herkemaal» dei skreiv.

Ut frå arbeidet med språkhistorie i åttiåra tenkte Aasen på å skriva ei eiga avhandling om korleis dei ikkje skulle fara med det norske målet i framtida . Målet åt somme av dei som skreiv landsmål, kalla han «Fuskemaal» og skrivarane sjølve for «Fuskere».[…]

Når det fanst så lite av klassiske mønsterskrifter på landsmål, ottast han at dei berre kom til å hanga fast i «den gamle Røre av forskjellige bygdemaal». For Aasen var det eit normalmål bygt på målføra som var vegen til ei ny språkstode i landet.»

Dette er klår tale frå han som skal feirast og ærast, og det reiser spørsmålet om kor nøgd Ivar Aasen måtte vera med korleis arven etter han er vorten stelt med. Tok til dømes Riise-nemnda, som i 2012 gav nynorsken ein ny normal, omsyn til kva Ivar Aasen stod for? – Roterer han no av glede i grava si?

Hallvard Hegna

Sjølv om LNK har jobba i 20 år med å skape positive haldningar til språk og kultur, så er det framleis bruk for oss, seier styreleiar Astrid Myran Årvik.

Foto: Lene Kristin Mo / LNK

LNK jubilerer Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK) fyller 20 år i år, og føyer seg dermed inn i rekkja av jubilantar i språkåret.

Feiringa skjer under landstinget på Voss 23.–25. april.

Programmet er rikhaldig, med nynorsk som temaord. Det blir mellom anna foredrag og innlegg om nynorsk som språk i framtida, på Internett, i musikken, på teaterscena, i næringslivet, i litteraturen og i norskfaget i skulen. Det blir også delt ut pris for offentleg målbruk.

– At jubileet vårt fell saman med språkåret, passar oss veldig fint, då får vi ekstra merksemd kring språkspørsmåla, seier styreleiar Astrid Myran Årvik.

LNK vart stifta sommaren 1993 på Bryne etter initiativ frå dåverande kultursjef i Bergen, Sigve Gramstad. Organisasjonen skulle bli eit nettverk og eit talerør for nynorskkommunane. LNK tel i dag 123 medlemer, og medlemene er kommunar, fylkeskommunar og interkommunale selskap og samanslutningar. (NPK)

Vegvesenet fekk Klarspråkprisen Statens vegvesen blei torsdag heidra med Klarspråkprisen. Gjennom klart språk har etaten oppnådd økonomiske resultat, dei sparer tid og har meir nøgde brukarar.

Det er fjerde gongen Klarspråkprisen blir delt ut som eit tiltak for å fremja språkarbeidet i staten. Juryen viser til at Statens vegvesen ved å endra skrivestil har spart både tid og pengar.

– Brukarane får betre svar på spørsmåla sine. Dermed får dei også i større grad gjort det dei skal. Altså sparer også brukarane tid, og dei blir meir nøgde, heiter det i grunngjevinga til juryen.

Prisen blei delt ut av statsråd Rigmor Aasrud (Ap).

Nettstaden til Statens vegvesen får ros for å ha tydelege faner og innhald som er systematisert etter behovet til brukarane. Nettstaden har 13,5 millionar besøk i året. (NPK)

Norsk Tidend 2–2013

Kva skal ein gjera når ein har eit vinnarlag? Ifylgje engelskmenn skal ein aldri endra på det. Ifylgje nordmenn med mykje skulegang skal ein så snøgt som råd snu opp ned på alt. Etter mitt hovud er begge delar like toskute. T-Forden ville nok ikkje vera nokon storseljar i dag, medan NRK sine endringar av program, programleiing og sendeskjema har fått meg sur og grinete.

20 Spørsmål var storveges underhaldning. I utgangspunktet eit program med tanketom moro, men med meir enn eit hint av formuleringskunst og underfundig humor frå ein alltid strålande opplagd Knut Borge. Det var Borge sine ordkunstar som gjorde at eg lytta på, meir enn spaningi om det vart premie på innsendaren.

I den andre enden av skalaen var Her og Nå, eit program som tok seg tid til å sjå på nyhenda og lata meiningsdannarar og anna folk få koma til orde for å informera og klargjera i ei stendig meir forvirra verd. Leia av programleiarar som vanlegvis var godt inne i sakene og i stand til å stilla relevante spørsmål, fekk ein utvida sitt vesle vit.

Brått var det einkvan i NRK som hadde vore på ein konferanse og no innsåg det opplagte, sendeflata måtte byggjast om, og ein måtte røska opp i etablerte program. Det skulle verta dynamisk, nyskapande og andre fyndord som tyder lite anna enn at dei ikkje anar kva dei driv på med!

23

LMålgåver

Gåver til Noregs Mållag Dette er namnelista over dei som har gjeve gåver til Noregs Mållag frå 2. november 2012 til 11. mars 2013. Samla gåvesum vart 497 640 kroner. Det er heilt utruleg, og me er svært takksame for desse gåvene.

Ved ein feil mangla alle namna frå Sunnmøre Mållag og halvparten av namna frå Sogn og Fjordane på gåvelista i Norsk Tidend nr. 5 2012. Desse namna er med på lista no. Vi ber om orsaking for feilen.

Norsk Tidend 2–2013

AUST-AGDER MÅLLAG Birgit Attestog Grunde Austad Jackob Bakken Torfinn Brokke Telleif Engenes Halvor Flottorp Kristine Foss Rolf Fredriksen Paul Magnus Gamlemshaug Kåre Hagane Gunnar Hagelia Johannes Havstad Gunnar Heldal Johnny Hermansen Knut K. Homme Bernt Olav Jensen Ragnar Kaasa Torbjørg Katerås Ingrid Kostveit Gunnar E. Lande Gunvor Lande Jorunn Lande Hans-Olav Lauvstad Torleiv K. Løyland Målfrid Mejlænder-Larsen Kåre Mogstad Pål Nomeland Rune Nylund Sigrid Bjørg Ramse Olav Repstad Olav Riisland Sigrid Rike Rysstad Ånund O. Rysstad Torkjel Segberg Kåre Seland Johannes G. Torstveit Helge Ove Tveiten Olav Vehus Jens Vellene Scott Aanby

24

AUSTMANNALAGET Magnus Amdal Steinar Bakken Knut N. Bekkelien Ole Bjerke Oddbjørg Blakar Liv Jorun Braastad Eldrid Brandvol Jon Steinar Bredeveien Per Brumillom Jostein Budal Bjørn Dalen Inger Johanne Dæhlen Elisabeth Ebbing Gunnar Eide Tor Johannes Einbu Ingvild Marie Eknes Thor Ola Engen Frode Erstad Inger Lise Fiskvik Kari Ruud Flem Harald Ove Foss Anders G. Fretheim Kjell Gulbrandsen Paul Henrik Hage Erik Hanssveen Olav Haraldseid Magnhild Harsheim Bjarte Hole Ola Holen Per Hvamstad Ola Jonsmoen Egil Karsrud Gunvor Kjendlie Turid Kleiva Håvard Kleiven Sondre Kleiven Terje Kleiven Ola Klepp Nils Kristian Lie

Asgeir Lilleås Mildrid J. Lunder Asbjørn Myrvang Trygve Nesset Øyvind Nordli Jogrim Nordsletten Arne Nustad Anders Nyhuus Olaf Nøkleby Ellen Preststulen Tor Rogne Brede Rognstad Oddvar Romundset Tone Rui Magne Rydland Frøydis Schjølberg Jakup Skjedsvoll Ola Skrinde Egil Skullerud Erling Skurdal Arne Skuterud Arne I. Skåle Nils Steinar Slapgård Anton Slettemark Petter Embret Sletten Ragnhild Utgård Smette Tor Stallvik Ivar Sund Magny Sæbø Gunnar Sørbotten Sverre Sørbø Gudmund Teigen Magne Teppen Olav Teppen Olaf Thesen Ola Tronsmoen Knut Tvete Lars Ullgren Magne Velure Bjørn Liavaag Visø Åse Grønlien Østmoe Svein Øye Rolv Kristen Øygard Rune Øygard Bjarne Øygarden Brynjulv Aartun BUSKERUD MÅLLAG Oline Arnegård Oliv Bakkeplass Niri Baklid Maria Høgetveit Berg Tor O. Bergum Egil Borlaug Einar Sverre Breie Herbjørn Brennhovd Idar Flaten Lars Erik Jacobsen Oddbjørn Jorde Thomas Lauvrud Paul Oddvar Liseth Kari Magnetun Ingunn Asperheim Nestegard Odd Oleivsgard Halle Perstølen Ingebjørg Rivedal Knut V. Seim Dagny Irene Skare Torill Thorson Skrede Kjell Snerte Grethe Sollien Rolf Harald Sæther Einride Tinjar Anne Grete Lühr Tonna Nils Torsrud Sigrun Torsteinsrud Sigurd Tveito Gerda Ulsaker Margit Halbjørhus Wøllo

FYLKESMÅLLAGET VIKVÆRINGEN Laila Akslen Olil Amble Ruth Amdahl Gurid Aga Askeland Norunn Askeland Anne Krøgli Auen Olav Befring Anne-Marie Berge Ola Bergsaker Sigmund Birkeland Gerd Bjørke Andreas Bjørkum Halvard Bjørkvik Harald Brandal Berit Brandseth Herfinn Brekke Magnhild Brekke Svein Erik Brodal Hæge Marie Roholdt Brunvatne Karen Bø Kjell Bø Tormod Bønes Erlend Lunde Colleuille Alv Reidar Dale Signe Marie de la Nuez Hans Olav Eggestad Tove Karina Eidhammer Trygve Espetvedt Turid Farbregd Ingrid Fiskaa Mass Flatråker Egil Alf Foss Oddvar Frøholm Kim S. Fureli Otto Gjerpe Arvid Gjæringen Kåre Glette Margareth Gravdal Asbjørn Haug Eva Birgit Heide Botolv Helleland Roald Hem Astrid Hernes Audun Heskestad Anne Grethe Hoff Halldor Hoftun Valborg Holten Gro Hornes Joar T. Hovda Karl-Anders Hovden Marit Hovdenak Marit Husevaag Olav Høgetveit Kolbjørn Høgåsen Tormod Hallstein Høgåsen Halvor Høibø Olav Bakken Jensen Laurits Killingbergtrø Turid Louise Quamme Kittilsen Bård Kolltveit Ingunn Krokann Johannes Kvammen Tove Harriet Eeg Larsen Edvard Lauen John Petter Lindeland Aaslaug Lode Trond Øivindsson Lunde Martinus Løvik Jon Låte Lars Meling Harald Martin Mjømen Norvald Mo Arnold Mundal Ingrid Muri Magne Myhren Johanna Myklebust Dag Namtvedt Mette Elisabeth Nergård Øystein Njål Nordang Sigurd Nordlie Helga Holte Olsen Ole Bernt Olsen Dag Omholt Kari Rysst Paulsen Geir Pollen Alain Egil Adrian Ramdal Hallstein Ranum Yngve Rekdal Tonje Reksten Hildegun Riise Asbjørn Roaldset Magnus Robberstad Kjell Rygg Asbjørg Engebø Rystad Olav Røvang

Åsbjørg Vågslid Råen Liv Sem Erik Simensen Toril Kristin Sjo Olav R. Skage Trond Sæbø Skarpeteig Gunnvor Fykse Skirbekk Sigurd Skirbekk Inger Skjelmerud Arne O. Skjelvåg Geir Skorpen Harald Frode Skram Arve Skutlaberg Nils Sletta Sølvi Slørdahl Nils Standal Mona Grete Storli Rolf Sunde Leif Sundheim Åsfrid Svensen Sissel L Sæbø Ingeborg Sætre Jostein Sønnesyn Jan Taubøll Tordis Thorsen Svein Olav Throndsen Olav Nils Thue Jostein Tjore Øystein Tormodsgard Stein Tveite Kjell Venås Guri Vesaas Kjetil Vistad Jørgen Vogt Torgils Vågslid Dag Wergeland Arne Wåge Håkon Ørjasæter Johannes Georg Østbø Herlov Øverland Olav Helge Øwre Kristen Øyen Bergfinn Aabø Solveig Fiskvik Aamodt Svein Ånestad Kåre Årsvoll Helge Årøen Berit Ås Ivar Aasen HORDALAND MÅLLAG Harald Aga Livar Aksnes Audhild Aldal Ann-Britt Almenningen Solveig Almås Arne Alsaker Liv Ingrid Alvheim Torgeir Alvsåker Arne Andersen Randi Andersen Ingvard Andreassen Arnfinn Jørgen Ansok Erik Arneson Madli Arnestad Anders Askeland Edel Augestad Anders Austefjord Erlend Bakke Daniel Berge Håkon M. Berge Marit Berge Oddbjørn Berge Olav Berge Eli Bergsvik Signe Bergvoll Dagrun Berntsen Siri Solvik Bertelsen Leif Olaf Birkeland Hjalmar Bjerkeng Mimi Bjerkestrand Narve Bjørgo Bjørn Bjørlykke Audun Bjørnberg Reidun Bjørnberg Dag Bjørnevoll Asbjørn Bjørnset Solveig Bjørsvik Gunvald Magne Blom Olaug Boge Brita Bolstad Jarle Bondevik Arne Brattabø Berge Brattabø Eli Brattabø Jostein Brattabø

Tor Brattebø Reidar Bremerthun Endre Otto Brunstad Bjarne Buene Jostein Buene Inger Berit Bøyum Siv Anne Bøyum Knut O. Dale Reidar Dale Kristian Djuvsland Inge Draugsvoll Randi Engelsen Eide Nils Eidhammer Tora D. Eikeland Jakob H. Eitrheim Reidun Emhjellen Brynhild Enerhaug Nils M. Engelsen Magne Engevik Øystein Erstad Gjertrud Espeland Olav Fagerbakke Gjertrud Fanebust Hermund Fenne Normann Fjeldstad Sverre Fjell Harald Forland Jon Fosse Harald Frønsdal Torill Føyen Harald Gammelsæter Berly Mjøs Giljarhus Asbjørn Gjerde Paul Kåre Gjuvsland Endre Grutle Solveig Grønlien Jakob Gullberg Eigel Gundersen Eldbjørg Gunnarson Gunnar Hageberg Dag Oddvar Hallaråker Olav L. Hannisdal Magna Hatlebakk Stanley Hauge Liv Else Haugland Anna Sylvia Haukås Anne Haustveit Arnfinn Hellevang Aslak L. Helleve Aslak T. Helleve Jan Kåre Henriksbø Kjell Henriksbø Kåre Herdlevær Kjartan Hernes Torolv Hesthamar Norvald Hestholm Marit Hesvik Eli Hillersøy L. O. Himle Asle Hindenes Marit Hjartåker Morten Holmefjord Erling Holmås Karl Johan Holmås Karl Hope Sverre Hope Arny-Sissel Myking Horsås Marit Hovden Ingvild Hovland Andi Hydle Geir Hydle Mildrid Bønes Høgås Greta Håheim Håvard Ims Else Jerdal Sniolvur Joanesarson Ole-Jørgen Johannessen Aslaug Garnes Johnsen Geirmund Johnsen Leif Johnsen Ingerid Margreta Jordal Ingvild Jøsendal Randi Jåstad Folke Kjelleberg John Kristian Kleppe Leif Knutsen Ståle Kolbeinson Kjetil Koldal Helga Kolstad Trygve Kråkevik Magne Kvæven Åsta Kårevik Rolv Landøy Torfinn Langelid Øystein Langåker Kristin Laupsa

Harry Tunestveit Kjell Thore Tungesvik Knut Tveitnes Odd Tøndel Olav Ulveset Oddbjørg Ulveseth Brynhild Utne Helga T. Utne Torvald E. Utne Anna K. Valle Eldbjørg Valle Gerhard Vangsnes Rigmor Nesheim Vaular Randi Vengen Gerd Vestrheim Leiv Vetås Audun Vevatne Øyvind Vevle Berit Vatne Vik Liv Vike Åslaug Vikør Inger B. Vikøren Liv Bente Vinje Sidsel Vinsand Ingebjørg Viste Marit Vågsnes Karl Helge Watnedal Nils Ivar Østerbø Ivar Bård Aadland Magnus Malvin Ådnanes Olav Ånneland Magne Århus Solveig Åsvang Haakon Aase

Kjell Åge Vannes

KARMSUND MÅLLAG Torunn Alnes Asbjørn Djuv Elise Dørheim Knut Erik Ebne Nils Erik Eide Anne-Ma Eidhammer Lars Eikehaugen Jonn Eikeland Jørund Flesland Lars Kjetil Flesland Synneva Flesland Signy Fludal Ivar Arvid Gismarkvik Aud Grimstveit Magne Haugsgjerd Grete J. Hjelmervik Sivert Ole Holten Torill Borge Horneland Lars Inge Jacobsen Odd Henning Johannessen Olav Torfinn Jondahl Øystein Kalstveit Svend Kjetland Anne Brit Klungland Arne Langåker Inger Karin Larssen Solveig Lunde Aud Magni Molnes Harald Orvedal Ingebret Paulsen Borghild Sævereide Prestegård Geir Ragnhildstveit Helga Reinertsen Askild Rullestad Gunvor Røgelstad Olav Magne Skigelstrand Magne Skjervheim Svein A. Strømme Ernst Arne Sælevik Lars Sævereide Jon Olav Tesdal Marie Tjelmeland Hans Olav Tungesvik Kjell Tveit Jon Olav Velde Arne Vevatne Ingolv Vevatne Sivert Ørevik Anny F. Øverland Ola Øverland Yngve Øvstedal Einride Aakra Steinar Aalvik

ROGALAND MÅLLAG Leiv Alvsaker Sigmund Andersen Ingegerd Austbø Johannes Bakka Lars Bakka Wenche Berg Bjarte Birkeland Torvald R. Bore Arne Braut Geir Sverre Braut Aslaug Kvilekval Breivik Konrad Bråtveit Alf Jan Bysheim Olaug Drarvik Olav Bernhard Ekerhovd Knut Olaf Eldhuset Svein Eldøy Ingrid Enoksen Anders B. Erga Kjell Steinar Ervik Else Fagerheim Eirik Daniel Fatnes Johannes Faugstad Alma Figved Jan Finjord Anne Marie Fisketjøn Solveig Moe Fisketjøn Erik Fjellheim Rune Folkvord Jon Fosså Ingrid Gjesdal Rune Gramstad Ranveig Gudmestad Oskar Gusevik Målfrid Skadsheim Hansen Kari Ingfrid Hatteland Inge Haugland Håkon Haus Marit Hegland Halvard Helseth Arna Herabakke Rasmus Hetland Tom Hetland Rasmus Hidle Magne O. Hope Terje Håland Jorunn Håvarstein Svend Håvik Magne Jakobsen Ole Johannessen Odd Jørstad Sigrid Kjetilstad Steinar Kjosavik Inge Kjøde Arne Kleppa Magnhild Meltveit Kleppa Nils Ingvar Korsvoll Herborg Kverneland Jon Laland Steinar Lima Georg Løvbrekke Eli Marvik Sofie Meling Mikal Mikkelson Ingeborg Mjør Lars Mo Gunnar Mork Sigrid Myhre Reidar Nesheim

NAUMDØLA MÅLLAG Håvard Avelsgaard Odd Eidshaug Toralf Engesnes Egil Andreas Helstad Kjell Nyland Pål Vannebo NORDLAND MÅLLAG Johan Åge Asphjell Jan Gaute Buvik Terje Juvodden Tore Moen John Myrland Inger Straume

NORDMØRE MÅLLAG Jon Kristian Aune Inga Bergheim Olav Bergheim Anne Grete Witzøe Botten Ola Bræin Styrkår Brørs Eva Susanne Bårdseth Arild Drøivoldsmo Brita Fladvad Wenke Greve Lars Gåsvatn Odin Hals Kristian Heggset Marit Hoel Kari Roset Holten Jon Ingvald Håbrekke Asbjørn Klaksvik Jorunn M. Kvendbø Nils Tore Leivdal Albert Lervik Øyvind Lyngås Ingrid Lysberg Finn Gunnar Oldervik Henry Opland Ottar Roaldset Ingrid Rød Steinar Solem Henning Sommerro Eirik S. Todal Kjellmod Vada Kirsti Orheim Ås

Ingjerd S. Nicolaysen Knut Georg Nilsen Nils Njå Kjellaug Sølvberg Oftedal Ingvar Olimstad Inger Skretting Opstad Åshild Osaland Marit Osland Svein Ramsnes Gunvor Risa Svein Risa Torleiv Robberstad Ole Bjørn Rongen Audun Rosland Magne A. Roth Atle Røe Thorhild L. Rørheim Halldis Rørvik Jørgen Sagevik Rolf Salte Magne Sande Gerd Sandsmark Laura Seltveit Bergljot Selvåg Jostein Selvåg Tone Astrid Skahjem Jon Magne Skjerpe Kåre Skår Målfrid Snørteland Eldrid Solheim Tom Soma Torgeir Spanne Trond Spanne Ivar Stangeland Jon Stangeland Marit Rommetveit Staveland Margoth Sundsbø Odd Sigmund Sunnanå Brit Harstad Sværen Einar Sæland Marta Sætrenes Svein Kåreson Søyland Tora Liv Eikeland Thorsen Ove Thu Ragnar Time Oddrun Tjeltveit Kristoffer Tjessem Kåre Torvanger Kåre Torvanger Gunnar Totland Kurt Tunheim Oddbjørn Tunheim Bjarne A. Undheim Jone Vadla Ottar Vandvik Reidar Vik Leiv Volden Askill Voll Audun Ytre-Arne Jørund Øygarden Kjell Aambakk Gunvor Aardal ROMSDAL MÅLLAG Dagrun Gjelsvik Austigard Henning Austigard Marit Bergheim Torbjørn Bruaset Anne Grete og Gunnar Bø Olav Peder Dahl Kristine Eidhamar John Ekroll Gunnar Ervik Einar Gridset Olav Hauge Einar Helde Jon Hovde Arnhild Digernes Krøvel Tor Kvadsheim Einar M Langset Asbjørn Lillevik Sølvi H. Lundin Torstein Mo Aud Åshild Moen Gunnhild Austlid Oppigard Inge Rypdal Lars Staurset Oddmund Svarteberg Susan Sylte Bjørn Sæbø Synnøve Valle Kåre Vold Øystein Øye Ingar Aas SOGN OG FJORDANE MÅLLAG Ragnhild Anderson Emma Bale Unni Kristin Berge Arne Berteig Olaug Marie Bjelde Reidulf Bjørlo Jan Asle Bolset Magnar Bolstad Eivind Brekke

Oddbjørn Bukve Bjarne Bø Audun Bøyum Jakob Devik Nils Distad Steinar Dvergsdal Annbjørg Eikenes Gjertrud Eikevik Arne Eldegard Arnfinn Jørgen Eldegard Eldbjørg Stegane Engebø Dag-Erik Eriksmoen Astrid Ervik Ståle Fitje Marta E. Fjærestad Johannes Flaten Sverre N. Folkestad Kjellrun Fossdal Ingemår Fosshagen Eldbjørg Hunshamar Fossøy Jan Martin Frislid Gjertrud Furset Ottar Færøyvik Einar Gautefall Asbjørn Geithus Oddvar Gjelsvik Arne Gjeraker Kari Gravdal Magnus Grimset Leif Grinde Hilde Yndestad Halland Audun Hammer Oddlaug Hammer Connie Hamre Margit Hovland Hamre Mona Hamre Sissel Norunn Hatløy Sigmund Haugstad Jon Heggheim Helga Hjetland Johan Torgeir Holvik Ragnar Hove Bjørg G. Hovland Asle Helge Hundeide Else Kristine Husabø Liv Husabø Nils Husabø Målfrid Husnes Marta Systad Iden Sverre Indrehus Bjarne Kaarstad Borghild Karstensen Oddvin Klakegg Torhild Solheim Klævold Ragnhild-Lise Furnes Korsvoll Per Albert Kristiansen Bjørg Utne Kvam Liv Janne Kvåle Johan Kyrkjebø Magny Kårstad Gunnhild Larsen Øystein Lavik Jon Ove Lomheim Henrik Arne Losnegaard Einar Losnegård Lars Lotsberg Rune Lotsberg Jens Lunde Sigrunn Lundestad Luster Sparebank Steinar Dahl Lægreid Kolbjørn Løken Reidar Mardal Terje Moe Knut Moen Ragnhild Skogen Molde Odd Mortensbakke Knut Ole Myren Olav Myrhol Merete Myromslien Sunneva Myrvoll Siri Merete Nedland Julie Kristine Ness Anna Njøs Kolbjørn Nord Harald Nornes Brynhild Kåra Lund Notøy Stein Næss Per Scott Olsen Sandra Opheim Kari Melheim Ottesen Jon A. Ramstad Oddbjørn Ramstad Kristen A. Ravnestad Henning Leiv Rivedal Asbjørn Rutledal Signe Marie Rønnekleiv Bjørn Rørtveit Steinar Røyrvik Karoline Råd Magnhild Sagosen Margot Sande Jorunn Sandvik Marta Kari Schawlann Bjarte Sindre

Norsk Tidend 2–2013

Signe Lian Haldor K. Lid Åsmund Lien Heidi Rosendahl Lindebotten Anstein Lohndal Jon Lund Tjerand Lunde Torolf Lunde Kjellaug Lundestad Kåre Lutro Berit Lygre Einar Lygre Bård Lyssand Ruth Henny Løland Torstein Løning Inger Markhus Arne Matthiessen Anne Marie Midtbø Asgeir Mjøs Kristi Yttredal Moe Torgunn Moltu Ola Mykkeltveit Jostein Mykletun Einar Myster Karl R. Mæland Arnljot Møster Odlaug Måge Olav Steinar Namtvedt Marit Nedreli Nils N. Nesheim Lorense Nesse Arne Nilsen Randi Nordjord Helge Martin Nygård Aslaug Nyhaug Gerd Dårflot Olsen Åse Opheim Aud Oppedal Oddlaug Oppedal Anfinn Otterå Inga Rasdal Astrid Reigstad Rannveig Reigstad Sjur Reinsnos Jens Reisæter Lars Riise Sissel Rong Inger-Johanne Rossebø Kaare Rundhovde Audhild Rypdal Elsbeth Rønhovde Annlaug Røstum Arvid Sakseide Inger Marie Saltnes Lars K. Sandven Solbjørg Åmdal Sandvik Torstein Sausjord Gunnar Andreas Schei Håvard Seim Torbjørn Seim Halldor J. Sekse Liv Asgjerd Sheer Torbjørg Sjøberg Johannes Skare Olav Johannes Skeie Gunvald Skeiseid Gunnar Skirbekk Jørgen Skjerve Bjarne Skjold Arnlaug Skjæveland Per Skjæveland Øystein Skjæveland Harald Skorpen Randi Skurtveit Hermund Slaattelid Kari Smith Jostein Småbrekke Asbjørn Solberg Harry Solberg Erling Solvang Hermann Starheimsæter Idar Stegane Magnhild Steine Kari Steinsbø Gerhard Inge Storebø Nelly Storebø Edith Stusdal Gunnar Reidar Stusdal Rolf Sigmund Sunde Anne Sæland Marit Sæle Kjell Gudmund Søholt Kjersti Søvik Leif Taule Erling Thu Dagfinn Tjore Erling Toft Erling Toft Arne Tokheim Johan Torekoven Kjell Torp Margit Torpe Torgeir Torvik Helga Trageton Haldor Trengereid

25

LMålgåver

Norsk Tidend 2–2013

Olav L. Sjøthun Anna Sofia Skaar Leif Alfred Skaar Inghild Reksten Solheim Marita Solheim Synneva Kolle Solheim Gunnar Sortland Randi Sortland Kirsti Solheim Stegane Harald Steiro Henrik Stokkenes Marta Stokkenes Irene Stokker Ola Magne Strand Liv Støverstein Karsten F. Sunde Sigrid Svartefoss Hans Mark Svedal Gunnhild Systad Harald Systad Leiv Sølvberg Bjørn Sørheim Ingrid Søyland Kristian Talle Siri Garborg Talle Bjørg Eikum Tang Jakob Thingnes Tore Thingvold Helge Thue Ingrid Thy Ivar Jostein Tjugum Gyri Tolaas Lars T. Torpe Kari Malmanger Torstad Torbjørn Tuften Kari og Helge Tveit Reidar Tveit Borgny Ulltang Magne Urheim Johan Varlid Einar Vereide Jens Vestrheim Arne Vevle Lars Øyvind Vikesland Øystein Vikesland Anne Slogvik Voll Jarl Yndestad Liv Østrem Kåre Øvregard Karstein Aaberge Ivar Åkre Tone Sognnæs Aamot Vemund Aartun

26

SUNNMØRE MÅLLAG Håkon Almestad Kristian Almås Åsmund Arne Oddfrid Nora Bell Erik Bergmann Liv Bersås Dagfinn Bjørkedal Ingval Bortne Oddhild Brandal Sigurd Olav Brautaset Bente Johanne Iversen Breivik Liv Brekke Karen Longva Buset Ole Arild Bø Marit Devold Jostein Drabløs Oddrun Eidem Liv Eikrem Ståle Eikrem Per Fauske Mård Torgeir Fauskevåg Jostein Fet Einar Flem Anders Jan Folkestad Lars Håkon Furset Tore Gjære Arne G. Grimstad Inge Grimstad Øystein Grønmyr Per Halse Aashild Haugland Haram Johs. G. Hareide Ottar Arne Hareide Asbjørn Hatlehol Severin Haugen Ingunn Haus Bodil Havåg Thor Sivert Heggedal Jorunn H. Henriksen Arja Hietanen Inger Hjorthaug Petter Magne Hjørungdal Sigrunn Heggheim Hovde Astri Hunnes Ingrid Runde Huus Alf Igesund Knut-Johann Jørgensen Jørund Kile Enok Kippersund Jakob O. Kjersem

Erlend Kjøde Gunnar Kjøde Terje Kjøde Berit Klepp Jakob Koppen Jostein Korsnes Gunvor Krogsæter Rolf Kroken Liv Kari Krøvel Jostein Kursetgjerde Margrete Kvalsvik Marit Kvammen Elias Kvangardsnes Solveig Reite Kvien Einar Landmark Anne-Lise Aure Lécot Svein Linge Jostein O. Mo Helge H. Moe Roger Nedreklepp Steinar Nordang Lars Omenås Kåre Sigmund Opsahl Eldrid Ose John Osnes Britt Oterholm Einar Pettersen Petra Pilskog Anders Rebbestad Oddbjørg Remøy Anne Inger Rendal Gudveig Rogne Torleiv Rogne Greg Rotevatn Gunder Runde Olga Støylen Runde Magnar Rønstad Asbjørg Rørstad Solfrid Røyneland Randi Sandnes May Britt Smådal Jarle Solheim Kjell Roger Straume Harald Sunde Linbjørg Bjørkavåg Sunde Hedvig Synnes Magne Ivar Sætre Gudrid Tandstad Per Svein Tandstad Åsbjørg Teigene Ellen Hellebostad Toft Cecilie Torbjørnsen Bern Torset Olaug Trovåg Anna Tunheim Rolv Ukkelberg Randi Flem Ulvestad Torbjørn Urke Steinar Linge Valdal Anne-Britt Vartdal Anne Elisabet Ose Velle Åse Irene Vestre Eldrid Vik Kjell Einar Vik Sveinung Walseth Fredmøy Solny Wollen Knut Ytterdal Trude Antonie Øvrebøe Bernt G. Øye Oddvar Øyehaug Ingrid Aamdal Inger Aarflot Kjell Arne Årseth Ottar Aashamar TELEMARK MÅLLAG Robert Anderson Eva Bergø Lars Bjaadal Kari Bjåen Åse Bratland Halgeir Brekke Sigrid Bø Aslaug Storåsen Djuve Tjøstov Gunne Djuve Per Engene Olav Felland Anne Karin Funner Jon Funner Asbjørn Gardsjord Hans Magne Gautefall Bjarne Grimsrud Lavrans Grimstveit Knut T. Haugen Svanhild Haugen Jarle Helle Johnny Hofsten Lars Holmås Ragnhild Hovda Hallgrim Høydal Jon Ingebretsen Halvard Jansen Olav K. Jørgedal Josef Kili Kjetil Langåsdalen

Jørund Lie Sigrun Garvik Moen Olav Mosdøl Jakob Olimstad Torleif Olav Omtveit Birger Risnes Sigmund Romtveit Torun Raftevold Rue Hege Tveit Rundkås Helge Rykkja Tore Skaug Per Skaugset Gunvor Solberg Margit Ryen Steen Olav Stranna Sondre Svalastog Signe Sølyst Olav Teigen Olav Tho Alf Torbjørn Tveit Kari Tveit Jon Tvitekkja Ingebjørg Helkås Vaa Johan Vaa Tor Valle Einar Versto Kjell Vistad Hans Ødegård Halvor Øygarden Sverre Åsen Olav Åsheim TROMS OG FINNMARK MÅLLAG Leif Jørgen Akse Jarle Bakke Per K. Bjørklund Terje Christoffersen Terje B. Dahl Vidkunn Eidnes Sveinung Eikeland Karl Ragnar Engstad Torgeir Engstad Knut Følstad Karl Øystein Gjelland Eldbjørg Gjelsvik Edgar Gjølstad Liv Grønvik Aud Hauan Lillian Bernes Hay Olaug Husabø Leonora Torkelsdottir Johansen Bjørg Berge Kristiansen Sigrun Lunde May Johanne Molund Ole Edgar Nilssen Herolv Olsen Guro Reisæter Arne Rognmo Ingrid Russøy Morten Ruud Rønnaug Ryssdal Sigrid Skarstein Guri Skeie Sigrid Skålnes Sunniva Skålnes Grete Lien Stenvold Magnhild Svenheim Inger Margrethe Tronstad Gunn Utkvitne Bjørnar Østgård TRØNDERLAGET Reidar Almås Egil Ingvar Aune Hallgerd Aune Kjell Bardal Einar H Bartnes Ivar Berg Oddrun Bjørgum Karl Ove Bjørnstad Grete Oddveig Holen Buhaug Astrid Dalslåen Olaug Denstadli Anne Eldevik Ola Stuggu Fagerhaug Tore Fagerhaug Aasta Fikse Helge Fiskaa Asbjørn Folkvord, Røstadlia Arne A. Frisvoll Størker Garberg Mikal Gorsetseter Gunhild Grue Jan Ragnar Hagland Oddvin Herstad Sivert Hestveit Øyvind Hoel Inger Sandvik Jarstein Åke Junge Jon B. Jystad Olav Kuvås Eirik Aksel Larsen Aline Magdalena Lee Kirsti Årøen Lein Håkon Lasse Leira

Jens Loddgard Geir Lorentzen Alf Helge Løhren Runhild Bakken Magnussen Jorunn Mehlum Lars Kolbjørn Moa Kristine Kaasa Moe Sverre Mikal Myklestad Magne Måge Helge Normann Nilsen Ragnar Nordvik Lars Nygård Jenny Nyvik Solveig Otlo Helge Raftevold Jostein Rekstad Anna Dorthea Remhaug Kristian Risan Narve Rognebakke Helge Rypdal Einar Rædergård Jørgen Røflo Helge Røyseng Eva Salvesen Ragnhild Saur Anne Kristine Bolme Selnes Bjørn Skagen Alv Helge Skeie Jarle Skjei Ingebjørg Sogge Jan Solberg Arnljot Solstad Arvid Henry Staupe Odd Sigmund Staverløkk Eiliv Størdal Eldrid Sundan Erling Syrstad Svein Bertil Sæther Ingebrigt L. Sødal Jan Sørås Arnkjell Tingstad Torbjørn Tranmæl Bodvar Tømmerås Inge Torfinn Vada Per Inge Venås Randi Vik Jarle Vingsand Tor Witsø Anne-Berit Østbø Aa. Bjørgum Øwre Svein Aarnes VALDRES MÅLLAG Toralf Baldersheim Eli Belsheim Gunnar Belsheim Aud Annie Bergene Kristian Berglund Gunnar Breivik Olav Gullik Bø Inger Solveig Bøe Randi Eltun Jan Espeliødegård Margit Fuglehaug Randi Før Ingunn Hommedal Sigfred Hovda Frank Tommy Jacobsen Asbjørn Kvitrud Nils H. Leine Bjørg Lerhol Kjellaug Volden Lie Per Lykkja Aase Lunde Robøle Ingrid Solveig Spjøtvoll Anders Sæteren Aud Søyland Per Gunnar Veltun Magnor Wigdel VEST-AGDER MÅLLAG Roald Andersen Leiv Hartly Andreassen Magne Attestog Anne Austad Valdemar Birkeland Helga Dåsvatn Joar Egeland Anne-Berit Erfjord Åse-Berit Fidjeland Gunnhild Fjermedal Randi Lohndal Frestad Vigleik Frigstad Halvdan Furholt Anna Gravelsæter Øyvind Grov Karin Haaland Torgeir Hagestad Siri Hangeland Berit Fiskaa Haugjord Magne Heie Eivind Helle Bjarne Herstøl Bjørg Åsta Hidle Olav Hoftuft

Knut Homme Theodor Hovda Olav Hårtveit Gudrun Haugen Håvorsen Oddvar Jakobsen Ragna Kallhovd Svein Kjørvik John Lauvdal Klara Lilletveit Solveig Stallemo Lima Målfrid Lindeland Tom Arnt Lindeland Birgit Lund Gudlaug Nedrelid Solveig Robstad Liv Kjørsvik Schei Kari Seland Bjørg Helene Slapgard Asbjørn Stallemo Nils Harald Stallemo Hilde Stave Kaspar Stordrange Per Sveinung Stordrange Eva Haugen Sørgaard Gunnar Vollen ØSTFOLD MÅLLAG Gunnar Anmarkrud Ole Johan Bjørnøy Per Sjøgreen Foss Eldbjørg Johanne Giske Aslaug Haugan Eiliv Herikstad Kjelrun Hersund Arnstein Hjelde Kåre Kjelkenes Arne Kvernhusvik Alfred Lie Arild Løvestad Inge Monefeldt Gunnar Ottne Kjeld Qvortrup Vegard Skoglund YRKESMÅLLAG Anne Bjørkvik Ingvild Bryn Kjellfrid Bøthun Olav Bøyum Bjørgulf Claussen Elin Dahlhaug Bjarne Dåe Anne-Marie Botnen Eggerud Linda Eide Arne Ekeberg Leiv Ellingsen Knut Gjelland Sissel Hole Eirik Holten Kari Huus Gunnar Jordal Rønnaug Kattem Hallgeir Langeland Egil Henrik Lehmann Kjell Harald Lunde Pål Morten Mellemstrand-Paulsen Viking Mestad Olav Norheim Borge Otterlei Linda Plahte Hugfrid Raaheim Frode Ringheim Bjørgulv Rygnestad Haldor Slettebø Magnar Slettebø Claus Ola Solberg Herbjørg Solberg Arve Sæbø Lars Helge Sørheim Turid J. Thune Sverre Tusvik Sigrid Tyssen Birger Valen Olav Vesaas Vidar Ystad DIREKTEMEDLEMER Anfinn Bondhus Bjørgulv Johan Eik Randi Einrem Kristian Halse Knut Johannes Helvik Johannes Hjønnevåg Elsbet Hundåla Knut Langesæter Jørgen Markhus Erling Nordheim Villy Nordmo Agnar Omvik Karl H. Stefansen Åse Floa Steinrud Audun Sydnes Lars Børge Sæberg Borgny Særsten Leif Helge Særsten

Godt oppmøte: Trass i surt marsvêr hadde to hundre personar møtt opp for syne fram sine favorittord. Foto: Magne Aasbrenn

Ldialekt

Østfolddialekten lever I mars skipa det nye litteraturhuset i Fredrikstad til «Dialektfesten Prekæs», og Fredrikstad Mållag og Østfold Mållag var djupt involverte.

Det var tilskipingar over heile byen, og dialektutgåva av Fredrikstad blad fekk stor merksemd. Magne Aasbrenn innrømmer at festivalen har teke på, og at tanken på å gjere det same neste år, er ganske fjern.

– Sjølv har eg full stilling i skoleverket, og ein kjem kanskje til eit punkt då ein ikkje vil utsette seg for slike 14-dagarsbolkar med hyperpress meir, seier Aasbrenn.

– Opp klokka 05.30 og i seng klokka 01.00 døgn etter døgn ... Hypermultitasking er moro ei stund, men slitsamt i vekevis. Dessutan er det noko med at no har vi fått ein skikkeleg suksess å kose oss med, så da skal vi ikkje straks begynne å strekke oss etter meir. Tida er inne for å vere ille fornøgd og kule’n!

Overnaturleg Han fortel at det var nesten overnaturlege grunnar til at det gjekk så bra. Litteraturhuset ville gjerne ha ein dialektfestival,

frå Østfold Mållag sat og omsette, så hadde vi eit par–tre TV-kanalar, radio og presse svermande rundt oss. Utruleg mållags-PR, tenkte vi, og manøvrerte oss igjennom spaltene, spesielt med bruk av Magne Rommetveits Med andre ord, fortel Aasbrenn.

Han var redd for at det skulle bli bråk då avisa kom ut. Men det vart berre positivt bråk. Heile ekstraopplaget på 1500 vart rive bort og no har Fredrikstad Blad laga ei luksusutgåve på glansa papir.

– Takk til redaktørane Erling Omvik og Rene Svendsen som hadde mot til å gjennomføre dette, seier Aasbrenn.

Burde betalt Vinje – Og jam-

Nøgd: –Vi har fått ein skikkeleg suksess å kose oss med, seier Magne Aasbrenn. Foto: Kjartan Helleve

og Fredrikstad Blad ville vere med på å lage ei utgåve av avisa utelukkande på dialekt. Om lag samstundes ringde NRK og ville gje festen stor merksemd i Dialektriket, ein serie om norske dialektar som skal sendast til hausten.

– Det førte til at mens Wenche Mortensen, Bjørn Ivar Hansen og eg

men greidde ikkje Finn-Erik Vinje å kome på bana med sin vanlege kritikk?

– Det er klart at den kritikken var såpass usakleg at både pressa og lokalbefolkninga var på vår side med ein gong. Vi har fleipa mykje med at vi eigentleg burde betalt han litt for å vere så negativ.

– Korleis gjekk det med tilskipingane på Litteraturhuset?

– Dei gjekk veldig bra. Folk kjøpte billettar til arrangementa for 100 000 kroner. Det var eleve små og store arrangement. Nokre

blei råka av sjukdom, men vi fekk sett inn vikar. Spennet var stort – frå presentasjon av «Essbærliv» frå bygdekvinnelaget i Eidsberg til dialekt-rap og teiknetime med Østfoldmålpris-vinnar Øistein Kristiansen. Mest folk var det på «Jugærkvelden» som gjekk etter Rorbua-modell. Der var det over 300 i salen. Mest spent var eg på seansen på Torget, der folk blei inviterte til å komme og skrive og vise fram favorittdialektordet sitt for NRK. Vi var avhengige av å få inn ei folkemengd på ein bælsur dag. Og så kom det 200!

Fint overskot – Og dykkar eiga

tilskiping?

– Bodil Cappelen og Knut Hamre hadde eit program av høg kvalitet for rundt 70 tilhøyrarar. Stefan Andreas Sture heldt ei god innleiing. Heile rekneskapen for festen er ikkje gjord opp ennå, men det kan godt hende at Østfold Mållag kjem ut av dette med eit fint økonomisk overskott. Kanskje å arrangere dialektfestar kan bli ein leveveg? Aller best er det at festen ser ut til å medverke til at vi får eit «Østfold dialekt- og målungdomslag» på føtene.

DET er verkeleg storveges!

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no

Norsk Tidend 2–2013

«Dialektfesten Prekæs» i Fredrikstad vart ein stor suksess.

27

L nmu Vebjørn Sture Leiar i Norsk Målungdom

Ka då ittepå?

Læreplanhøyringa er over, og snart vedtek Kristin Halvorsen korleis norskfaget skal vera. Medan me ventar på resultatet, kan det vera klokt å planleggja neste runde.

Tre ting tykkjest klåre. Det eine er at stortingsvalet til hausten går den vegen høna sparkar. Dei blågule leier på meiningsmålingane og verkar sikre på siger. Dei raudgrøne stolar igjen på Northug-taktikken – å spurta forbi mot slutten. Utfallet veit ingen. Me anar ikkje kven me har med å gjera til hausten.

Nær sagt kven som helst kan hamna bak spakane.

Det andre er at me bør ha lært at me ikkje kan stola på nokon.

Regjeringspartia, med SV i front, gjekk til val på å styrkja sidemålsopplæringa i 2009. Kanskje har det vore ei kvilepute.

Dragkampen for å hindra SV-minister Halvorsen i å gjera det stikk motsette av kva SV lova, tyder på at eit løfte ikkje er meir enn lettvint retorisk pynt. Sjølv ikkje for det ein gong så språkpolitisk pålitelege SV. Det tredje er at læreplanen ikkje varar evig. Kunnskapsløftet kom rundt eit tiår etter R94 og L97, som igjen avløyste mønsterplanen frå -87. Same kva som skjer i denne omgangen, vil ei ny omvelting vera på trappene om ikkje så frykteleg mange år.

Lat oss skru klokka litt tilbake: I forkant av 2008 var somme siddisar skeptiske til at Stavanger skulle vera «europeisk kulturhovudstad». Prosjektet verka pompøst og kortsiktig, og lokale kunstnarar svara med den veldøypte kampanjen «Ka då ittepå?». Kva skulle skje når festen var over?

Norsk Tidend 2–2013

Det same spørsmålet bør stillast om norskfagsrevisjonen. Lærarar som trur at éin karakter i norsk løyser alle problem, vil få ein real blåmåndag når elevane deira oppdagar at norskfaget berre vert ein tredjedel så viktig for karaktersnittet som før.

28

For vår eigen del, dersom me får gjennomslag denne gongen – kva gjer me i fall ein panserpragmatikar frå Ap eller ein valfridomsdemagog frå Høgre vert kunnskapsminister etter valet? Og kva gjer me på lengre sikt for å stå best rusta til neste norskfagsrevisjon? Kva gjer me ITTEPÅ?

Eg trur me må byggja alliansar, og byggja dei i fleire miljø enn me har gjort før. Med all respekt for SV, Sp, KrF og Venstre – me kan ikkje leggja alle egga i ei korg som balanserer på sperregrensa.

Det langsiktige målet må vera å få også dei store partia over på vår side. Då må både du og eg gjera eit langsiktig arbeid.

Krev nynorsk-løft Kunnskapsminister Kristin Halvorsen må gjere som ho lova i valkampen.

Det krev landsmøtet i Norsk Målungdom (NMU).

– I 2009 gjekk Kristin Halvorsen til val på å styrke nynorsken både som hovudmål og sidemål.

Så blei ho kunnskapsminister.

Men alle lovnadene om betre sidemålsundervisning har berre resultert i eit læreplanutkast som legg opp til ei brutal svekking av sidemålet, seier Vebjørn Sture, som blei attvalt til leiar av Norsk Målungdom under landsmøtet i Fredrikstad i helga.

Landsmøtet vedtok samrøystes ei fråsegn som rettar seg til kunnskapsminister Kristin Halvorsen, og ber ho innfri valløfta ho og SV gjekk til val på i 2009.

Målungdomen meiner at sidemålsundervisinga må begynne tidlegare om ein skal få til heva kompetanse og jamstilling mellom dei to norske skriftspråka.

Tidlegare sidemålsstart

– Det er særleg viktig at bokmålselevane får møte sidemålet sitt tidleg, seier Sture. – Då vil dei få eit mykje betre forhold til nynorsken enn det ein får når ein begynner så seint som i 9. klasse. For at elevane skal kunne båe språka godt, må dei også ha god undervisning.

Ein viktig del av dette er tidlegare sidemålsstart, legg han til.

Målungdomen leverte høyringssvar til læreplanen i februar, og er svært skeptiske til fleire av

Krev handling: – Norsk Målungdom forventar at Kristin Halvorsen justerer læreplanen i tråd med lovnadene ho gav i 2009,seier attvald leiar i Norsk Målungdom, Vebjørn Sture. Foto:Odin Omdal Hørthe / NMU

punkta Utdanningsdirektoratet har foreslått. – Det er oftast at nynorskbrukaren må bøye seg når ein til dømes samarbeider på ei oppgåve på universitetet, seier Sture. – Om ein vil at nynorskbrukarar skal kunne bruke språket sitt, kan ein ikkje senke

krava til bokmålsbrukarane. Det er heilt tydeleg at ordninga i dag ikkje fungerer skikkeleg. Halvorsen lova å gjere noko med det, og Norsk Målungdom forventar at ho justerer læreplanen i tråd med lovnadene ho gav i 2009, avsluttar Sture.

Heider til Narum Dialektpris: – Vinnaren av Dialektprisen i år har på ein framifrå måte synt at totendialekta er brukande i kunstnarisk samanheng, også for å nå fram til eit moderne publikum og kritikarar langt utanfor Totens grenser, heitte det i grunngjevinga då Austmannalaget delte ut Austmannalagets Dialektpris i språkåret 2013 til trioen Narum frå Eina – syskena Benedikte Narum (vokal og gitar), Jon Anders Narum (gitarar) og Lars Christian Narum (orgel og piano).

Austmannalagets Dialektpris er ei påskjøning til personar eller institusjonar som har gjort framifrå arbeid for dialektane. Tidlegare har heideren gått til skiløpar og NRK-kommentator Håkon Brusveen, forfattar og teiknar Kjell Aukrust, finansminister Sigbjørn Johnsen og Vazelina Bilopphøggers.

Heider: Austmannalagets Dialektpris i språkåret 2013 gjekk til gruppa Narum.

Foto: Austmannalaget

Målarbeid på Toten Prisen vart delt ut ein dialektkveld som Toten dialekt- og mållag skipa til i samband med at Nynorskstafetten køyrde innom. At Narum spelte og song på reinspikka dialekt, var eit populært innslag denne kvelden. Lektor Tore Lauvdal fortalde om totenmålet i historisk og nåtidig perspektiv,

mens pensjonert rektor Olaf Nøkleby tok føre seg Ivar Aasen sine reiser i Oppland, m.a. til Vardal og Toten. Skolemålsskrivaren i Noregs Mållag, Ingar Arnøy, snakka om Språkåret, etter at han tidlegare på dagen hadde møtt elevar og lærarar ved Skreia ungdomsskole.

Kjell Gulbrandsen

Lkryssord ved Laurits Killingbergtrø

Kryss NT nr 2-2013 STILLING

KOST

KRUM KROPPSDEL

PRYD

MAKE

MINERAL

SERVITØR

NORSK FORF.

FLITTIG SKAPNING

HOVUDSTAD

LITEN BIT

BYGGJE

GRAS

BYE

ROT BLAD

KONKURRENTAR

62,75 CM LAGERROM

KALKYLE

TRÅDRULL

IHUGE

DRIKK

FASE

KURER

JARNVEGSTRALLE

FRÅ EI ØY

ARBEID

ASIA

EDLE BLOKKAR

GODSET

FØRE

BYRGE

OPPMODING

ARVEANLEGG

AVRØYSTING

UTVEKSLING

SINNAROP KONKURRANSE

SPORT

SÅRMERKE

UNDERSKRIVNE

RØYKJAR BOKSTAVANE AVGJORT RØYK PÅ MOTEN

FERSK

FOLK I ASIA

GRANNELAND

IHUGA

VEKT

SJEF I FALL

FLYKUNSTSTYKKE

STATSRÅD HUNDRE KVADRATMETER

PARTI

PAR AMFIBIUM

KØYRDE

HAUG

HARSELAS

STORKEFUGL

BÆR

MJUKE

SVÆRT SNILL

SLAGPLASS 1177

I TELEMARK FISK KLOK FUGL

IDRETTS- VÅTVOREN ANLEGG LABB

MÅRDYR

TILFREDS

KVINNENAMN

JOBBA

HALVØY

BELEGG

TRIVE BLI

MOTVILJE

STRAUK

MINKANDE

MYNT

FISK

STOFF

ENTRÉ

VERKE

LÆKJAR HOS EGNER

STUND

1. Asbjørn Garsjømoen, Hurdal 2. Norunn Stendal Aksnes, Tjørvåg 3. Arne Vevle, Vik i Sogn

Send løysinga til: Noregs Mållag Lilletorget 1 0184 Oslo Frist: 27. mai 2013 Merk konvolutten «Kryssord». Rett løysing kjem i neste utgåve. Tre vinnarar vert trekte ut og får fin premie.

HEIDER UTDELT 2. MARS

S 2013 DYRA

M ROMVESEN KJERALD

O

TENARAR

GRASET HA FOR VANE

TIDSROM

ULIKSKAP

Adresse: Postnummer/-stad:

LOVANDE I ØSTERDALEN

R E N A

G Å V E R I K

KOSELEG UTFART ÅS

K A M PUSTA HØGT LÅNE

L A E P P I ENERGI R A G SLEPE B I T E L A Å L U S L K I L DRIKK NORSK S R VEKST TEIKNAR METALL A T R DOM- FØRESTELT R U KYRKJE LINGAR K A T E D PLUSS

TELE

Namn:

S P R Å K G L E D E P R I S E N

SANSAR

FOTKVELV VÅR

MOT MIDTEN VRANG

SKIPLE

KLEDESTOFF

UTKROPEN TYPE LÅTT

ROMMÅL PREP.

M Å N E S K I N S T U R DREIS BØYER KNE

N E I E R

KRØTER

RUSSISK ELV

TEVLING

VATN

F R E T E J N N E N O R K N A R SIKRE N E T E R M Y L A G I N G S N E A D MALM O R FELEU M STRENG GJENGS R G A L LEVER KATOLIKKAR

SOMME

KVIT FUGL TENKJE SEG

FØLGJE

VAKSEN ALDER

LUKTESTOFF

KV.-NAMN

GREIE

STEINANE

O B U E S S K K A O P R T E E I R R KAN E SLIT TJUE S RAD R T E R K E K V J E E R

SLITEN OG FALMA FØLGJE

FRYSE

GRØNT BELEGG

HUSDYR

GJERE VONDT

HAUG

FRISYRE

SNITTA

S S RUNDT 80 CM PYNTA T V A S K A U I T T A R KANAL E KORT T A R M OLDE O S TIDSL BY P S V A N E I S E I N PLASS PÅ R STIGEN R A N G I S T I D A V E V SNODIG G R E I E R N E I S ARMOD A FEITT I S T E R T S A L T DJUPFISK A U R E VASSFOTSOLE FISK TRAU I N T NEODYM N U L D A N D E SYMJEN D E R FUGLAR E GRESK GUDINNE

BRYGGJE

PÅ MOTEN

GUDSNEKTARAR

TIDL. PERIODE ÅTE

NETT

TRAFIKANTAR

DET HEILE MINUS

Norsk Tidend 2–2013

Kryssordvinnarar i nr. 1 – 2013

LLøysing

Kryss NT nr 1-2013

29

Krambua Ja takk, eg tingar: ❏ T -skjorte Nynorskstafetten, med logo i nakken.

For damer: Fargar: rosa, svart, raud og blå Storleikar: s, m, l og xl For menn: Fargar: svart, marine, raud og grå Storleikar: m, l og xl Kr 150,– Hugs å melde ifrå om farge og storleik!

❏ Notatbok

Linjert notatbok med slagordet «Gjennom ord blir verda stor!» Hardt omslag med stofftrekk.

Kr 125,–

❏ Jakkemerke «Slepp nynorsken til!»

Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ Jakkemerke «Takk, Ivar Aasen!»

Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ Matboks

I plast, 16 x 11 cm.

Kr 50,–

❏ Krus

Med trykket Det endaa koma kann den Dag, daa Retten fram kann sleppa.

Ivar Aasen, 1875 Kr 100,–

❏ Krus

Med trykket Skogen stend, men han skiftar sine tre Olav H. Hauge, 1965

Sjå innom heimesida for andre tilbod. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. Det er såleis ikkje sikkert at du får alt du tingar.

Kr 100,–

❏ Frukostasjett

Norsk Tidend 2–2013

Med trykket Nokon må elske ordet og reinske bort ugras der det gror.

Nokon må bruke ordet.

Berre ved bruk blir det vakkert.

Marie Takvam, 1987

30

Kr 100,–

Kryss av, klipp ut eller kopier og send tinginga til: Noregs Mållag, Lilletorget 1, 0184 Oslo

Eller send e-post til: nm@nm.no, ringje 23 00 29 30, fakse til 23 00 29 31 eller ved å gå inn på www.nm.no Porto kjem i tillegg.

Namn: Adresse; Postnr. og -stad: Storleik på t-skjorte:

Lnoregs mållag

Jubileumslandsmøte i Ørsta Noregs Mållag laNdsMøte 2013

ørsta 19. – 21. april

LLandsmøteT 2013 I Ørsta 19.–21. april Blir det 97. landsmøtet sidan 1906, og det tredje i Ørsta.

Til landsmøtet i fjor var det 137 utsendingar attåt styret.

Frå landsmøtet i Ørsta i 1985. Foto: Mållaget Arkiv

I den eine augneblinken er vi rundt i heile landet med stafetten, i den neste vender vi nasen heimover. I 2013 er det 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd, og kvar elles skulle vi ha landsmøte enn i heimkommunen hans?

– Vi gler oss skikkeleg til å ta mot landsmøteutsendingane på nynorsk grunn helga 19.–21. april, seier Tuva Østvedt. Ho legg til at det sjølvsagt er utfordrande reint praktisk å ha landsmøte på ein liten stad med lite overnattingskapasitet, men ho er positivt overraska over den gode responsen frå utsendingane til dømes når det gjeld å dela rom.

Solid program

Vigdis Finnbogadóttir er hovudtalar på landsmøtet, og emnet hennar er «Utfordringar for språkleg og kulturelt mangfald i verda». Finnbogadóttir er mest kjend som tidlegare president på Island.

Sidan 1998 har ho også vore Goodwill Ambas-

sador for Languages i Unesco, og ho er sterkt engasjert i språkmangfaldet og vilkåra for dei mindre språka.

Ottar Grepstad held det andre føredraget, og han vil sjå nærare på det han kallar den språkpolitiske vendinga. I det legg han at samtalen om språk og språkmangfald har endra seg mykje i Europa dei siste åra. Påverkar dette tenkinga om språk og språkpolitikk i Noreg, og i tilfelle korleis?

Dei populære seminara er attende

I år er parallelle seminar endeleg på plass på programmet att. Dei har av ulike grunnar vore borte frå landsmøta ei stund, og mange har etterlyst dei.

- No kan deltakarane få velja mellom fire ulike emne til meir fordjuping og «verkstad» både laurdag og sundag, og vi vonar vi har treft planken slik at alle finn noko som interesserer dei, seier Håvard B. Øvregård.

Vår eiga storstove

Ivar Aasen-tunet er eitt av dei flotte bygga arkitekt Sverre Fehn lét etter seg. For dei som ikkje har vore i tunet tidlegare, er dette huset med alt det inneheld, grunn god nok i seg sjølv til å ta turen til landsmøtet.

Foto: Vigdis FinnboFredagskvelden gadóttir kjem. Foto: Sjóðir opnar dei dørene for og styrkir Háskóla Íslands landsmøtelyden og byr på omvising, mat og god gamaldags kulturkveld med lokale krefter av beste slaget.

Gro Morken Endresen gro.morken@nm.no

Tilsette: Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tlf. 23 00 29 37, 957 85 560, gro.morken@nm.no

NORSK TIDEND

Tuva Østvedt, organisasjonskonsulent, tlf. 23 00 29 34, tuva.ostvedt@nm.no

Prent: Nr1Trykk as Opplag: 13 500 Abonnement: kr. 250,– per år Annonsar: Annonseprisar: Tillegg for tekstside: Spaltebreidd: Kvartside: Halvside: Heilside: Ilegg til avisa:

kr 9,00,–/mm kr 0,50,–/mm 45 mm kr 4 000,– kr 7 000,– kr 12 000,– kr 1,00 pr. stk.

Alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire nummer kan vi diskutere særskilde avtalar.

Stoffrist nr. 3 – 2013: 27. mai 2013

NOREGS MÅLLAG www.nm.no

Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO Telefon: 23 00 29 30 Telefaks: 23 00 29 31 E-post: nm@nm.no Kontoradresse: Lilletorget 1, 0184 OSLO

Berit Krogh, økonomikonsulent, tlf. 23 00 29 35, berit.krogh@nm.no Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, tlf. 23 00 29 36, 975 29 700, ingar.arnoy@nm.no Marit Aakre Tennø, norskfagskonsulent, tlf. 454 71 716 marit.tenno@nm.no

NORSK MÅLUNGDOM www.nynorsk.no/nmu

Tilskrift: Postboks 285 Sentrum, 0103 Oslo Telefon: 23 00 29 40 Telefaks: 23 00 29 31 E-post: nmu@nynorsk.no Bankgiro: 3450 65 48707

Bankgiro: 3450.19.80058

Hege Lothe, informasjonskonsulent, tlf. 57 86 53 60, 926 48 348, hege.lothe@nm.no

Leiar: Vebjørn Sture, Telefon: 924 16 527, 23 00 29 40, E-post: vebjorn@nynorsk.no

Leiar: Håvard B. Øvregård Mobil: 917 73 157 E-post: havard@nm.no

Kjartan Helleve, redaktør Norsk Tidend, tlf. 23 00 29 32, 943 97 998, kjartan.helleve@nm.no

Skrivar: Anne Svanaug Straume, Telefon: 23 00 29 40, E-post: skriv@nynorsk.no

Norsk Tidend 2–2013

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

31

Lilletorget 1 • 0184 OSLO

nr. 2 • april 2013

– Nynorsken held lengst igjen.

Hadde vi ikkje hatt nynorsk, hadde vi truleg mista heile kulturen vår.

Dag Solstad

LPå tampen Eg har i mange år sett fram til å bli betre kjent med setesdalsmålet, som eg heilt frå den gongen eg las Gamalt or Sætesdal som ung heime i Holt har hatt eit kjærleiksforhold til – dette målet som fanst i mitt eige heimfylke, og som på ein gong var heimsleg fordi eg alltid hadde visst om det og av og til møtt folk som snakka det, men som samtidig på svært mange måtar var veldig ulikt det målet eg hadde rundt meg til dagleg. I 1959 var eg på 4H-leir i Bygland, og etterpå var eg gjest hjå kjensfolk på Austad ei vekes tid, og då fekk eg den største dosa med setesdalsmål eg hadde fått til då, og etter den gongen har eg i alle år lengta etter å få meir av dette.

Og i haust – over eit halvt hundreår seinare – gjekk endeleg draumen min i oppfylling då eg vart beden om å kome og tale på tiårsmarkeringa for dei fyrste ti tusen orda som talemålsgruppa i Valle Mållag har samla inn. Sjeldan har eg vore meir viss på at eg ville ta mot ei innbyding, for eg venta at dette ville verte ei stor oppleving, og det vart det. Sjeldan har eg vorte teken så godt mot som i samband med denne tilstellinga, og aldri har eg fått høyre så mykje reinspikka setesdalsmål som på den stunda eg var i lag med desse folka. Mange meiner at det tradisjonelle målet i dalen står for fall i dag, og det kan vel vere at mangt tyder på det. Men eg fekk likevel prov for at det framleis finst folk som er ein god del yngre enn mine sytti år som talar meir tradisjonelt setesdalsk enn eg hadde drøymt om å få høyre før eg la ut på denne turen.

I samband med denne reisa måtte eg sjølvsagt gjere meg meir kjend med vallemålet, og der fann eg ei gullgruve på nettet, som eg rett nok visste om, men ikkje hadde studert så mykje før: www.vallemal.no.

Denne nettstaden er resultatet av eit dugnadsarbeid som vart påbegynt i 2002, og som har vore tilgjengeleg på nettet frå 2005. Med dette arbeidet har talemålsgruppa i Valle Mållag gjort det mogleg for alle interesserte å sjå og høyre korleis det tradisjonelle målet framleis lever hjå ein del menneske i Valle og Hylestad. Det er eit kulturelt og språkleg storverk som gruppa her har utført, og som dei framleis er i full gang med, og som er ein uvurderleg dokumentasjon av den norske dialekten som utan tvil har endra seg minst frå gamalnorsk. For folk som er interesserte i språkhistorie og gamal bygdekultur, trur eg knapt det finst maken til denne nettstaden i heile Norden – i alle fall kjenner ikkje eg til andre som har laga ein så god og pedagogisk presentasjon av ein særprega nordisk dialekt.

Eg vil derfor ynskje talemålsgruppa hjarteleg til lukke med dei fyrste ti tusen orda og vonar at dei vil halde fram med dette uvurderlege kulturarbeidet i åra som kjem. Dette er ei kjelde til kunnskap som både lek og lærd vil kunne ha nytte og glede av i all framtid.

Arne Torp

Foto: Erik Berglund / Aftenposten

Seig kamp LLAftenposten, 11. juni 1975: – Valfridom vil skape større goodwill for nynorsk, sa lektor Torkel Magnusdal då han saman med elevar frå Oddernes gymnas troppa opp hjå stortingspresident Guttorm Hansen (t. h.). Dei ville levere om lag 25 000 underskrifter frå gymnas- og ungdomsskuleelevar som oppmoda Stortinget om å ta sidemålsstilen opp til revisjon. Elevane ynskte nynorsk som munnleg eller valfritt fag. Elevane frå Oddernes kom inn til Oslo med morgontoget frå Kristiansand i eins ærend. Det er Harald Smith som gjev frå seg underskriftene. I midten står Anne-Karin Knausen, og til høgre står lektoren sjølv.

LLTrettiåtte år seinare går det største partiet i Noreg til val med om lag same kampsak. Rett nok med ein viss motstand heilt inn i programkomiteen, der mindretalet tok dissens på om Høgre skulle ar-

beide for valfritt sidemål. Saka har lenge vore drive av ungdomspartiet, men om ein vitjar heimesida deira, skal ein leite lenge for å finne argument for valfritt sidemål.

Og endå rarare er å vitje nettbutikken deira. Der er alt tilfanget merkt med anten bokmål eller nynorsk, til dømes «Startpakke (bokmål)». Kan hende dei faktisk har fått litt respekt for nynorskbrukarane?

Men nei. Vel du å berre søkje på nynorsktilfang, så finst det ikkje. «Produkter kommer nærmere valgkampen», er meldinga ein får opp. Jaja.

LLMe får ta til takke med moderpartiet.

Produktet denne veka er eit hefte som ynskjer nye medlemmer velkomne. Heftet inneheld tekstar både på nynorsk og på bokmål. Lat oss håpe at forfattarane fekk ei nokolunde god sidemålsopplæring.

KH