Norsk Tidend 1-2014

PRISA MØTEPLASS > 4 • Viser veg på nynorsk > 5 • Språkåret tel > 6 • grunnlov til å forstå > 10 fritt og strengt i syn og segn > 14 • Fotball og fridom > 21 • irsk normering > 24 • baskisk auke > 25

Nr. 1 – februar 2014

Medlemsblad for Noregs Mållag

NORSK TIDEND Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

I framkant X Avisa Hallingdølen

vågar å gå nye vegar, og det løner seg. Rett før jol vart dei kåra til den beste lokalavisa i Europa.

X Det er ein endringsvilje i heile huset, alle er opne for nye ting, seier redaktør Bjarne Tormodsgard.

> 16–19

Lleiarteigen Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Aftenposten sitt språklege hierarki LLDet er ikkje noko nytt at det finst eit språkleg hierarki. Denne kjensla av at eit språk berre kan nyttast til visse ting, eller at ein får litt ekstra om ein vel noko anna enn det språket som ligg nærast. Det blir litt meir schwung over ein kommunikasjonsplan om han er på engelsk. Det syner at avsendaren har ambisjonar og ikkje er framand for utanlandske kundar om dei skulle slumpe til å kome innom frisørsalongen. Private språkbrukarar har det på same måten. Ungdomar i randsonene vekslar gjerne mellom nynorsk, bokmål og dialekt, alt etter kva samanheng dei skriv i.

LLNokre stader har ein ikkje dette valet.

Det er ikkje lov for ein journalist i Aftenposten å skrive nynorsk. Valet blir forsvart med at redaktøren har all makt, at dette er det frie ord og at ein ikkje treng å sjå lenger enn til redaktørplakaten for å skjøne at dette er heilt greitt. Dei om det.

LLAftenposten har likevel ikkje totalforbod.

Det er sjølvsagt det siste eg ynskjer, for avisa har opna opp. Dei har slutta å omsetje lesarinnlegg. Det greitt med nynorske bokmeldingar og nekrologar. For eit par år sidan fekk også Are Kalvø ei fast spalte. Sjølv Harald Stanghelle kan no nytte nynorsk om han finn det høveleg i ein kommentar.

Dette er svært godt nytt.

LLSams for desse tekstane er at dei er personlege, dei er meiningar. Då er det greitt, seier redaktørane. Då er det ikkje så viktig om den elles nådelause språkpolitiske linja deira blir broten. Kva seier det om synet på lesarane? At me berre greier å lese nynorsk og bokmål om kvarandre om tekstane tilhøyrer ulike sjangrar? Eller seier dei at desse tekstane ikkje representerer avisa i like stor grad som det andre redaksjonelle innhaldet? Eller at det ikkje er så farleg om språket kjem i vegen for innhaldet i akkurat denne typen tekstar? Ein kommentar av politisk redaktør Harald Stanghelle?

LLAvisa seier at desse tekstane er unnatak. Vel, i så fall er dei unnatak frå ein regel som det blir vanskelegare og vanskelegare å forstå.

Kjartan Helleve

Utgjeven av Noregs Mållag

Norsk Tidend 1–2014

Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten

2

Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO Redaktør: Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32, faks 23 00 29 31 I redaksjonen: Hege Lothe, Tuva Østvedt Heimeside: www.nm.no Abonnement: 250 kroner per år Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no

Er språkval alltid ein Ingen ting er betre enn når dei aller fremste av våre forfattarar er ute og rasar over nynorsken sin posisjon. Fyrst var det Den Nationale Scene i Bergen som fekk kjenna piskeslaget til Jon Fosse. Dagen etter hadde Aftenposten omsett eit intervju med forfattaren til bokmål. Det er kjekt for oss målfolk å sjå ein storleik som Fosse ruva i dagspressa dag etter dag og få avisredaktørar og teatersjefar til å krypa.

Men er det ein menneskerett å få skriva nynorsk? Mållaget har lenge ynskt seg meir nynorsk i rikspressa. I dag held dei tre største avisene på papir og nett seg med eit redaksjonelt forbod mot nynorsk. Problemet med eit slikt forbod er at det styrkjer bokmålet sin dominans i ålmenta. Det er denne ålmenta som gjer at ungar i nynorskområde meistrar bokmål før dei tek til å læra det på skulen, medan ungar i bokmålsområde nesten ikkje har sett nynorsk på prent før dei skal taka til med nynorsk som sidemål. Meir nynorsk i avisene ville gjeve både nynorskelevar og vaksne nynorskbrukarar meir støtte for eige språk, fordi dei ville få lesa det oftare. Samstundes ville det gjort at dei som ikkje veks opp i sterke nynorskområde, ville sett meir nynorsk i ålmenta. Slik ville dei lettare læra og nytta nynorsk. Som me veit, er det ikkje nynorsken i seg sjølv som gjer han vanskeleg å læra, men fråværet av han rundt oss. Meir nynorsk ville gjera det lettare både å læra og å ta i bruk nynorsk, for alle.

marit aakre tennø Leiar i Noregs Mållag

«Slepp nynorsken til!» var slagordet på Noregs Mållag sin kampanje i 2005. Det var lett å samla støtte den gongen, og det ser det ut til å vera no òg. Men den gongen, som no, bør grunngjevinga for kampanjen vera det språklege ansvaret for eit mindre brukt språk. Målet bør vera meir nynorsk. Me ser gong på gong at nynorskbrukarar byter til fleirtalsspråket i det dei hamnar i solide bokmålsfleirtal. Norske språkbrukarar sitt skifte frå nynorsk til bokmål skjer proporsjonalt med bokmålsbruken på den staden som språkbrukarane er. Difor finst der mange journalistar i rikspressa som permanent har bytt til bokmål.

NRK er den største medieverksemda i Noreg, og her rår den språklege fridomen, i alle fall på papiret. NRK har ein medviten politikk for nynorskbruk i etermedia og på nett: Det skal vera minst 25 prosent nynorsk. Men trass i full språkleg fridom, finn eg per 27. januar klokka 10.46 berre éi sak på nynorsk på nrk.no. Ho er publisert av NRK Hordaland og skriven av ein

Lsagt

- Seksualiteten er viktig for de fleste mennesker. Jeg er ikke i tvil om at ungdommer vil ha større utbytte av en times seksualundervisning i uka, enn en time med nynorsk - eller historie.

Psykolog Atle Austad til Trønderavisa

– Det er ganske visst mange som meiner at den obligatoriske sidemålsstilen er ein uting som burde avskaffast, og sidemål er i denne samanhengen sjølvsagt eit anna ord for nynorsk. Derimot er det i beste fall politisk ukorrekt å vere mot litteratur på nynorsk.

Arne Torp med innlegg i Tvedestrandposten

– Vi som skriver riksmål og moderat bokmål vil ikke at vårt språk skal stå i skammekroken ved et grunnlovsjubileum. Det aksepterer vi ikke.

Pokker heller!

Trond Vernegg, formann i Riksmålsforbundet i eit lesarinnlegg i Sogn Avis

n menneskerett? av praktikantane frå Nynorsk mediesenter. Dette er eit typisk døme på korleis det språklege mangfaldet ovrar seg. Storparten av nynorsktekstane på NRK si sentrale nettside er produsert ute i dei nynorsknyttande distriktskontora, der journalistane i større grad er omgjevne av nynorsk. Likevel dominerer bokmålet, på kostnad av nynorsk. Slik kan nrk.no fungera som eit frampeik på mengda nynorsktekst som vil koma på trykk i dei store riksavisene om ein opphevar det språklege forbodet.

Om journalistane fritt skal få velja kva språk dei vil skriva i norske aviser, nynorsk eller bokmål, vil det også bli vanskelegare for nynorske medieinstitusjonar å hegna om nynorsken. Nynorsk i netteller papiraviser er staden der flest les nynorsk. Difor er desse avisene og nettstadene veldig viktige for å halda oppe nynorsken. Det sterkaste fundamentet for nynorsk finst der avisene vert redigerte på nynorsk. Bokmålsjournalistar får i dag stort sett skriva på bokmål fordi dei har ei rad aviser å velja imellom.

I ei verd der fleirtalet skriv eit anna språk enn oss, vil kravet om full språkleg fridom også koma frå journalistar som skriv bokmål, ikkje berre frå dei som skriv nynorsk. Då er det rein matematikk som skal til for å sjå at det endelege resultatet vert meir bokmål. Krav om nynorsk i riksavisene kan og bør ikkje prinsipielt fylgjast av krav om meir bokmål i til dømes NRK Hordaland, NRK Sogn og Fjordane, Firda, Dag og Tid og Syn og Segn. Poenget må vera å sikra levedyktigheita til nynorsken, ikkje til bokmålsjournalistane.

“

Det er kjekt for oss målfolk å sjå ein storleik som Fosse ruva i dagspressa dag etter dag og få avisredaktørar og teatersjefar til å krypa

Sterk språkassimilering i majoritetsspråksområda og 500.000 nynorskbrukarar som fyrst og fremst bur grisgrendt til på Vestlandet og tilsluttande dalføre har lite å stilla opp med i møte med 5 millionar bokmålsbrukarar og store aviseredaksjonar plasserte i Oslo. Utan ein medviten nynorskpolitikk med meir nynorsk som mål er det vanskeleg å vega opp for fleirtalspresset i dei store redaksjonane. Skal nynorsken veksa seg sterkare, må han hegnast om.

Det skjer ved at han slepp til i rikspressa, men ikkje ved meir bokmål i nynorskmedia og i nynorskområda.

– En av de mest ugjennomtrengelige paragrafene for de fleste av oss, er nummer 104; «Jord og Boslod kan i intet Tilfælde forbrydes». Finn-Erik Vinje har fjernet store bokstaver, lagt inn doble konsonanter og erstattet –d’en med en -t, og anbefaler dermed formuleringen «Jord og boslodd kan ikke forbrytes». Men blir vi klokere, og føler vi oss verdigere?

Agnes Moxnes, kulturkommentator i NRK på NRK Ytring

– Her må det hestehandles.

Leiarartikkel i Aust Agder Blad

– I vårt yrke er språket vårt viktigaste instrument, men det vart forsømt i redaksjonane. Redaktørane er ikkje flinke nok til å drive språkrøkt blant journalistane. Resultatet vart at vi alle snakkar som politikarane, som stortingsdokument.

Pensjonert TV2-profil Odd Reidar Solem til Bergens Tidende

Norsk Tidend 1–2014

illustrasjon: Kjartan Helleve

– En hardhendt omskrivning med sterk tilnærming til alminnelig moderne dagligspråk og bruksprosa ville fjerne slike minnelser og i verste fall gjøre stilen småsnakkende, pludrende - uverdig for en tekst av denne dignitet.

Finn-Erik Vinje i eit innlegg i Aftenposten

3

Lmålnytt

Bibliotekpris gjekk til Time Time bibliotek er kåra til Årets bibliotek 2013 av Norsk Bibliotekforening.

Time bibliotek held til midt i sentrum av Bryne saman med Garborgsenteret og kafeen Garborgstova. Det er nettopp dette sambuarskapet juryen peika på som ein del av grunngjevinga. Juryen seier det slik: «Hele samlokaliseringen mellom (…) Garborgsenteret , videregående skole, bibliotek og næringsliv viser vilje og evne til å tenke nytt og til å gjøre biblioteket til en del av noe større. Man har valgt å satse utradisjonelt for å styrke det tradisjonelle et bibliotek skal være».

– Dette er ufattelig stort for oss og veldig stas, seier Aud Søyland Kristensen, biblioteksjef ved Time bibliotek.

– Kvifor trur du Time bibliotek er blitt kåra til Årets bibliotek?

– Eg trur det er ein kombinasjon av fleire ting. Vi har eit veldig godt samarbeid med Garborgsenteret og kafeen Garborgstova. I dette samarbeidet har vi ein fast samarbeidsavtale, men vi samarbeider godt. Og vi finn gode praktiske løysingar.

Vi tek tak i idear, og deretter lagar vi planane, fortel Aud Søyland Kristensen.

– Dette byrja då bygget vart opna. Til dømes er det slik at kafeen opnar klokka sju om morgonen. Og då har vi det slik at frukostgjestene også har tilgang på biblioteket og ordnar seg sjølv, sjølv om våre tilsette ikkje kjem på arbeid før klokka ni.

Vi prøver rett og slett å få mest mogleg ut av ressursane våre.

Møteplass Time bibliotek har eit rikhaldig program. For våren er det laga eit program med fire tettskrivne sider med

LFakta: Time bibliotek ligg sentralt på Bryne, i Time kommune. Det er samlokalisert med Garborgsenteret, plassert mellom det nybygde høghuset til Forum Jæren og den nye vidaregåande skulen som skal stå ferdig i 2014.

Time bibliotek er også eit av dei norske bibliotekbygga som vert synt fram i NAPLE, ein database over dei beste bibliotekbygga i Europa. Årets bibliotek er den gjevaste prisen eit norsk bibliotek kan få. Prisen vert delt ut av Norsk Bibliotekforening. Det kom inn 17 framlegg, og 3 kandidatar vart nominerte til prisen; Time bibliotek , Nesodden bibliotek og bokbåten Epos . Årets bibliotek-jury har bestått av Sissel Merethe Berge (Norsk Bibliotekforening), Trine Skei Grande (Venstre), Bjørn Ingvaldsen (Norske Barne- og Ungdomsbokforfattere), Erik Rudeng (Fritt Ord) og Rita Mundal (Lom folkebibliotek, vinnar Årets bibliotek 2012).

tilskipingar. Det er store og små samlingar med ulike samarbeidspartnarar.

Kafeen stiller opp med servering, og dei tre institusjonane hjelper kvarandre til å bruke huset på nye og spennande måtar.

– Eg vil gjerne få seie at dei tilsette òg er med og gjer dugnadsarbeid. Om det har vore ei kveldstilskiping, så må gjerne dei tilsette vaske av borda og rydde slik at det ser fint ut neste morgon. Og det at dei tilsette har slik dugnadsand, er veldig viktig for oss, fortel Aud Søyland Kristensen.

Nynorsktiltak – Time bibliotek brukar nynorsk og det gjer kommunen også.

Har de nokon spesielle nynorsktiltak?

– I fjor fekk vi ei større gåve frå eit legat i kommunen på om lag 345 000 kroner. Denne summen vart øyremerkt innkjøp av nynorskbøker til born, fortel Aud Søyland Kristensen.

Dei gav 200 000 kroner til barnehagane i kommunen for innkjøp av nynorskbøker. Ein føresetnad for dette var at barnehagane vart med i eit leseprosjekt som heiter Lesefrø, og som Lesesenteret i Stavanger driv. Dette samarbeidet har også ført til at biblioteksjefen er invitert til å snakke for barnehagestyrarane i kommunen.

Ho fortel også at kommunen har laga retningslinjer for korleis ein skal skrive eit godt språk i til dømes sakshandsamlinga og på nettsidene, og at dette er ei god støtte for å få til eit godt språk i det daglege.

– Korleis skal de feire at de har blitt Årets bibliotek? Følgjer det med noko gods og gull, i tillegg til heider?

– Det er ein pris som gjev heider, og det er vi veldig glade for. Vi skal feire dette med å få nokre av dei folkevalde på besøk i biblioteket vårt. Den dagen vert det også utdeling av kake til alle som kjem innom, smiler Aud Søyland Kristensen.

– Vi er veldig glade for at dei folkevalde avgjorde at vi skulle få lov til å vere her saman med Garborgsenteret.

Hege Lothe hege.lohte@nm.no

Populært: Time bibliotek har blitt den møteplassen planleggjarane hadde håpa på.

Foto: Time bibliotek

Norsk Tidend 1–2014

Høgskolen i Bergen p

4

Skulemålsansvarleg Oddvar Skre, leiar Astrid Olsen, rektor Ole Gunnar Søgnen og direktør Audun Rivedal. Foto: Hordaland Mållag

Alle skilt på nynorsk: I det staselege nybygget til Høgskolen i Bergen vert alle skilt på nynorsk.

Det er verdt ein pris, meiner Hordaland Mållag.

Til våren skal 5000 studentar og tilsette ta i bruk det nye bygget til HiB på Kronstad i Bergen. All skilting og instruksjonstekst skal då vere på nynorsk.

I desember fekk rektor Ole Gunnar Søgnen og direktør Audun Rivedal overlevert målprisen til Hordaland Mållag frå leiar Astrid Olsen og skulemålsansvarleg Oddvar Skre. Prisen var ein plakett

med gode ord og målarstykket «Kjeåsen» av Fana-kunstnaren Liv Jorunn Skjold.

– Den nye bydelen som no tek form på Haukeland og Kronstad, vert ein nynorsk enklave i Bergen, sa Søgnen, og viste til at både den nye høgskolen og sjukehuset har markert seg med nynorsk skilting.

– No ventar me berre at den tredje store institusjonen i området skal fylgje opp, kvitterte Rivedal, og stadfesta at han tenkte på fotballaget Brann.

–Me må arbeide for at nynorsk-

Komplett Aasen-bibliografi Det er publisert nesten 1.200 tekstar av Ivar Aasen. Berre 234 av dei publiserte han sjølv. Det går fram av 2. utgåva av Bibliografi over Ivar Aasens publiserte skrifter, som no er lagt ut på nettstaden aasentunet.no.

– Å halde bibliografien ved like er eitt av mange tiltak som Nynorsk kultursentrum fører vidare etter Språkåret 2013, seier direktør Ottar Grepstad, som har laga bibliografien.

I si levetid fekk Ivar Aasen trykt nær 100 dikt og like mange artiklar og prosastykke, og han gav ut 39 bøker og småskrifter. Etter at han døydde i 1896, har det kome mykje meir. Til saman er no nær 300 dikt og viser publiserte, vel 300 artiklar og prosastykke, og 400 brev. Det ligg også føre 125 bøker og småskrifter med tekstar av Ivar Aasen.

Dikt og andre tekstar av Ivar Aasen kan lesast på åtte ulike språk.

Av 121 registrerte omsetjingar og gjendiktingar er så mange som 50 på engelsk, 32 på dansk og 30 på tysk.

tydelege, og dei vil ikkje erstatte salmebøker som er stempla.

– Det kan vi dessverre ikkje gjere, for bøkene er tekne i bruk.

Då er moglegheita å setje inn klisterlappar med den rette teksten, seier han.

Prosten i Nordfjord, Rolf Schanke Eikum, synest klisterlappar går an, men meiner at forlaget bør betale dei for å gjere arbeidet.

– Vi i Eid har kjøpt inn 450 bøker. Vi bør få ein kompensasjon for det arbeidet vi får med å lime inn rett tekst. Eg synest ikkje det går an å kassere bøker for 60.000 kroner. Det blir også miljømessig feil, seier han. (NPK)

Ros til Sogn og Fjordane

– Aasen arbeidde planmessig med utgivingane sine, og det var viktig for han å vere til nytte for språkbrukarane. I alders år angra han på at han ikkje hadde skrive fleire bøker for barn og unge, og for folk flest, seier Ottar Grepstad.

(NPK)

risa for skilting enklaven på Haukeland-Kronstad breier seg ut over heile Bergen, sa Olsen.

Astrid Olsen vedgjekk at det kunne sitje lenger inne, men både ho og Oddvar Skre frå Hordaland Mållag sa seg glade for at HiB går i spissen for betre språkleg jamstelling i statsforvaltninga. Det var den skeive språkbalansen i statlege institusjonar som i si tid fekk leiinga i HiB til å reise spørsmålet om nynorsk som gjennomført målform i skilting og instruksjonstekstar i det nye skulekomplekset på Kronstad. Både verksemds-

møtet og studentparlamentet støtta opp under leiinga sitt framlegg då saka var til handsaming i 2012, og resultatet vart eit einstemmig høgskolestyre.

Ein av premissane for det nynorske skiltvalet var at Høgskolen i Bergen er den største og mest sentrale høgskulen på Vestlandet, og ein viktig forvaltar av nynorsk kultur og språk.

Høgskuleanlegget skal koste 2,6 milliardar kroner. Innflyttinga tek til i mai, og den offisielle opninga vert i september 2014.

(Pressemelding)

Kyrkja i Gloppen i Nordfjord vil sende heilt nye salmebøker i retur. Årsaka er at nynorskversjonen av det fyrste verset i dåpssalmen «Å lat din ande med oss vera» manglar.

Over 60.000 nye salmebøker er trykte opp utan nynorsk versjon av fyrsteverset i den tradisjonelle dåpssalmen. Sokneprest Olaf Sigurd Gundersen meiner forlaget bør ta ansvar for trykkfeilen. Han synest det er merkeleg å syngje eitt salmevers på bokmål og resten på nynorsk.

– Når du har bestilt ei vare og ho inneheld ein feil, burde forlaget ta bøkene tilbake, seier han til NRK. I Gloppen rakk dei å stemple 10– 15 bøker før dei såg at salmeverset manglar på nynorsk.

Forlagssjefen i Eide forlag meiner slike trykkfeil er vanlege og ube-

Foto: Ilja C. Hendel

Ny salmebok manglar nynorskvers

Norsk Tidend 1–2014

(Illustrasjon: NDLA)

Fylkesordførar Åshild Kjelsnes har på vegner av Sogn og Fjordane fylkeskommune invitert kulturminister Thorhild Widvey (biletet) til Sogn og Fjordane for eit språkpolitisk møte.

Målsetnaden er at statsråden skal verte kjend med nynorskfylket og at vitjinga kan vere til inspirasjon i det vidare arbeidet med å styrkje, synleggjere og drøfte stoda for det nynorske skriftspråket og styrkje nynorsken sin posisjon.

– Noregs Mållag set stor pris på dette initiativet, seier leiar Marit Akre Tennø.

– Det er viktig at kulturministeren får høve til å sjå korleis nynorsken ser ut, sedd frå Sogn og Fjordane. Her er nynorsk majoritetsspråket og har styrkt seg dei siste tjue åra. Både mållov og obligatorisk sidemålsundervisning i heile landet har medverka til at stoda er som ho er i dag i fylket.

I dag er den jamne innbyggjaren i Sogn og Fjordane stolt av eige språk, og det er viktig at Sogn og Fjordane tek på seg leiartrøya i arbeidet for nynorsk, seier Tennø.

5

Lmålnytt LNK frå papir til nett – LNK har trappa opp informasjonsarbeidet, seier Vidar Høviskeland

God løysing: – Eg meiner vi har fått til ei klok og fornuftig løysing, seier Vidar Høviskeland. Foto:

Høviskeland er dagleg leiar i Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK). Før jul kom siste utgåve av LNK-avisa, og no vert denne erstatta av eit anna informasjonstilbod.

LNK har gjeve ut avisa LNK-nytt sidan 2002. Avisa har hatt om lag 6000 i opplag og har kome ut seks gonger i året. Dei siste åra har portoutgiftene auka kraftig, samstundes som lysingsinntektene har gått ned, og det var på tide å tenkje nytt.

– Vi vil trappe opp satsinga på LNK.no på nettet og gå over til å sende ut eit nyhendebrev ein gong i veka. Dette nyhendebrevet vil ha same type stoffområde som avisa.

Det vil sjølvsagt vere meir aktuelt, innehalde nyhendesaker som er relevante for medlemene våre, men lesarane vil også kjenne att fleire faste spalter frå papiravisa, seier Vidar Høviskeland.

– Vi vil sende brevet ut til medlemskommunane, folkevalde i medlemskommunane, skular, barnehagar, bibliotek, stortingsrepresentantane, departement og statlege etatar i kommunane som NAV og lensmannskontor og alle andre som ynskjer å ta i mot.

LNK

Nytt nyhendebrev I februar

kjem fyrste nyhendebrevet og Vidar Høviskeland vonar dette vert godt motteke.

– Vi har arbeidd mykje med dette, og eg meiner vi har fått til ei klok og fornuftig løysing, seier Vidar Høviskeland. Det er klar ei heilt ny organisering av arbeidet. Det er Svein Olav B. Langåker som vert redaktør for

nettsida LNK.no og nyhendebrevet.

Han vil samstundes halde fram som redaktør i framtida.no, magasinett. no og startsida.no. Alle desse nettsatsingane er delar av LNK sin nye informasjonsstrategi. Svein Olav B. Langåker og dei to andre journalistane i redaksjonen har kontorstad i Oslo saman med ABC Startsiden.

– Eg trur dette vil gje god synergieffekt for oss. Det er mange kommunar som brukar startsida.no som startside. Vi trur vi har fått på plass eit heilskapleg informasjonstilbod, seier Vidar Høviskeland.

Populære kurs LNK har i dag

124 medlemer. Det er nynorskkommunar, fylkeskommunar, kommunale og interkommunale selskap og regionråd som er medlemer. Ved årsskifte gjekk Stranda kommune ut av LNK, medan Vaksdal kommune og Regionrådet for Hallingdal vart medlemer. Eit viktig medlemstilbod til kommunane er at dei får gratis nynorskkurs for sine tilsette. Kursa er eit tilbod som me gjev i samarbeid med Fagforbundet og Høgskulen i Sogn og Fjordane. Tre kurshaldarar har delt medlemskommunane mellom seg, og nett no er kurset så populært at det er ei lita venteliste.

–Men alle medlemene som ynskjer det, skal få kurset seier Vidar Høviskeland.

Hege Lothe hege.lothe@nm.no

Lesarrekord for Framtida.no

Norsk Tidend 1–2014

Aldri før har så mange lese den nynorske nettavisa for unge som i 2013.

6

I løpet av året har over 300.000 unike brukarar vore innom nyhende- og debattavisa for unge.

Det er ein auke på over 50 prosent samanlikna med året før. Talet på daglege og vekentlege brukarar har også auka. På ei vanleg veke i haust har det vore 8-10.000 unike brukarar på Framtida.no.

I løpet av året har Framtida.no sett fleire nye dags- og vekerekordar. I oktober sette Framtida. no ein rekord som blir vanskeleg å slå. Då var nær 50.000 unike brukarar innom på ei veke.

Framtida.no la nyleg fram den redaksjonelle rapporten sin. Den viser at Framtida.no har blitt omtalt 78 gonger i løpet av året i papiraviser, seks fleire enn året før. I lø-

pet av dei tre åra og fire månadane nettavisa har vore i drift, har avisa publisert 6000 artiklar. I samarbeid med Startsida.no har Framtida. no mål om å vera eit lokomotiv for nynorsk på nett, og arbeider for å nå ut til endå fleire lesarar med nynorsk innhald. Framtida.no samarbeider totalt med 20 lokalaviser og ei rekkje andre nettstader.

– I 2014 vil me markera Grunnlovsjubileet med å skriva om demokratiet vårt, og sjå på korleis dette kan bli utvida ytterlegare. Me vil også halda fram med leselystprosjektet vårt, og skriva endå meir om nynorsk litteratur. Me vil i tillegg halda fram med å invitera til debatt, seier redaktør Svein Olav B. Langåker.

Framtida.no har også planar om å spreia nyhenda sine endå meir og gjera det lettare å lesa avisa på mobil og nye plattformer.

(Pressemelding)

Feira språket: Bergen offentlege markerte Språkåret m.a. med tilskipinga «Smaken Foto: Bergen Offentlige Bibliotek/Språkåret

Språkå Språkåret 2013 er avslutta. Gjennom året vart det skipa over 1000 store og små tilskipingar for å markere språkmangfaldet i Noreg og for å feire Ivar Aasen. Og endå er ikkje Språkåret 2013 heilt ferdig å telje i hop aktivitetane.

I november vart det laga ei undersøking av Ipsos MMI for Språkåret 2013, og denne undersøkinga er jamførd med ei undersøking frå desember 2012. Det syner seg at nesten alle dei spurde, 98 prosent, seier dei har høyrt om Ivar Aasen.

– Vi var overvelda i fjor over at så mange som 96 prosent hadde høyrt om Ivar Aasen, så at det var endå høgare no, er ganske utruleg, seier Inger Johanne Sæterbakk, prosjektleiar for Språkåret 2013.

Av undersøkinga går det fram at litt fleire har fått eit svært el-

ler ganske godt inntrykk av Ivar Aasen gjennom året. Det talet har auka frå 56 til 59 prosent. Berre 5 prosent har eit dårleg inntrykk av språkforskaren frå Hovdebygda.

Litt fleire hadde også høyrt om Ivar Aasen-tunet, 43 prosent i fjor og 49 prosent i år.

Fleire stør jamstellinga

Fleire ser òg ut til å ha gjort seg opp ei meining om jamstillinga av bokmål og nynorsk i Språkåret. 48 prosent svarte at dei var heilt eller delvis einige i jamstillinga av mål-

L MEDIA Marianne Granheim Trøyflat Dagleg leiar i Kringkastingsringen

Flau vind Regjeringa har varsla kutt i pressestønaden. Det er i første omgang nummer ein- og åleinemedia med opplag mellom 4000 og 6000 som skal under kniven. Ti reine nynorsk-aviser og fire aviser som brukar begge språka, vil bli råka.

Om lag ein tredel av avisene som får produksjonstilskot i dag, er på nynorsk. Pressestønaden er med andre ord eit viktig verktøy for å sikre nynorsk som mediespråk.

Også NRK er i faresona. For ikkje lenge sidan, fekk vi vite at kulturminister Torhild Widvey vurderer å gjera det heitt for yr.no – og nekte NRK drifta av nettstaden. Vi veit at Høgre og Framstegspartiet er skeptiske til mange sider ved rikskringkastinga. I regjeringsplattforma står det mellom anna at dei planlegg ei stortingsmelding om «NRK-lisens og alternative betalingsordninger», samstundes som dei vil «Begrense NRKs mulighet til å bruke sin robuste økonomi til å svekke frie institusjoners aktivitetsgrunnlag».

året i mål formene, mot 46 prosent i fjor. 45 prosent sa dei var heilt eller delvis ueinige. Prosentdelen som verken var einige eller ueinige, fall frå 9 til 5 prosent. Prosentdelen som liker dårleg at Noreg blir meir fleirspråkleg, har også falle gjennom språkåret, frå 37 prosent i fjor til 32 prosent i år. 34 prosent svarte at dei liker svært eller ganske godt at Noreg blir meir fleirspråkleg, mot 31 prosent i desember i fjor.

Godt med tilskipingar

Framleis er ikkje Språkåret 2013 oppsummert i si fulle breidde.

– Vi er verkeleg glade for alt som har skjedd gjennom året. Og mykje har skjedd utan at vi har organisert det, fortel Inger Johanne Sæterbakk. Det ser ho på som ein styrke for året.

– Eg trur også at Nynorskstafetten, som Noregs Mållag og Norsk Målungdom har stått for har vore viktig for å få i gang dei lokale laga. Nynorskstafetten har blitt

ein stolpe i Språkåret, seier Inger Johanne Sæterbakk.

– Kva var det de hadde vona å få til, men som de ikkje fekk til?

– Det var nokre gode idear som glapp på tid og noko på grunn av pengar. Det fyrste budsjettet var på 16 millionar kroner, mens den endelege løyvinga var på 6 millionar, og det er klart at vi har ikkje arbeidd så mykje inn mot næringslivet som vi hadde håpa på, eller fått laga nokon større kampanje, seier Inger Johanne Sæterbakk.

– Men det har også skjedd mange ting som ikkje var planlagde, og det har vore brei deltaking gjennom året.

Mindre kjent i Oslo Dob-

belt så mange hadde høyrt om Språkåret 2013 ved utgangen av feiringa som før det byrja. Medan 22 prosent i desember 2012 visste at det skulle vere språkår, hadde 39 prosent fått med seg feiringa i slutten av november i 2013.

Stolpe: – Nynorskstafetten vart ein stolpe i Språkåret, seier Inger Johanne Sæterbakk.

Foto: Språkåret

– Men om mange ikkje har registrert at det har vore språkår, så er språkåret meir kjent rundt om i landet enn i hovudstaden, fortel Sæterbakk.

– Tala viser at det er fleire utanfor Oslo enn i Oslo som har høyrt om Språkåret, og det speglar det store lokale engasjementet vi har sett rundt omkring i landet, seier Inger Johanne Sæterbakk. Dei godt over 1.000 språkårsarrangementa vitnar òg om det.

Hege Lothe hege.lothe@nm.no

Skal nynorsken overleva i media, er det naudsynt å ta særskilt omsyn til han. Slik er det med alle minoritetsspråk. I TV2 har journalistane stor fridom til å nytte dialekten sin, og om nokon skulle ønskje å nytte nynorsk, skal visstnok heller ikkje det vera forbode. Det er bra. Men det spesielle med NRK, er oppdraget med å sørgje for ei viss mengd nynorsk, uansett. Kanskje nettopp derfor, kom yr.no først ut på nynorsk. Og sanneleg viste det seg å bli suksess. Ikkje rart Widvey vil oppkomlingen til livs.

Norsk Tidend 1–2014

av språk» der publikum kunne få smake og høyre om ulike språk, her ved den samisktalande representanten.

At det skulle vera NRK som trugar dei frie mediehusa, blir ein smule komisk i denne samanhengen. Samstundes er det alvorleg at vi for tida har politikarar som er mest opptekne av kva NRK ikkje skal vera – heller enn å ha framtidsvisjonar for den statlege kanalpakka.

Når mindre nynorske aviser blir enda mindre, blir allmennkringkastaren si rolle enda viktigare. Og det NRK vi kjenner i dag, er alt anna enn freda. Som allmennkringkastar er NRK instruert av Stortinget til å ha minst 25 prosent nynorsk. For Kringkastingsringen sin del er dette positivt, sidan vi er ein interesseorganisasjon for nynorskbrukarar.

Samstundes vil vi gjerne påpeike at dei aller største suksessane NRK har, kjem på grunn av språkmangfald og geografiske avstandar – ikkje trass i. «Dialektriket», «Der ingen skulle tru at nokon kunne bu» og «Norge rundt» er kanskje dei beste døma.

Og hadde eigentleg «Derrick» vore det same utan nynorsk teksting?

7

Lmediespråk

. januar mandag 20

6

|

Kultur

|

Kultur

ps ørt noe? Ti Sett noe? H

2014

aftenpost oss! kultur@

ama. Fra å skrive dr har sluttet g da I Jon Fosse a. os pr t lyrikk og . ke-trilogien nå av blir de va nd A i n ste boke kommer si

Vil ikke lenger skrive teater

Den Nationale Scene i Bergen har for få oppsetjingar på nynorsk, meiner dramatikar og forfattar Jon Fosse. Foto: Henrik Laurvik/NPK

Etterlyser nynorsk på Den Nationale Scene Dramatikaren og forfattaren Jon Fosse går kraftig ut mot Den Nationale Scene (DNS) for ikkje å setje opp fleire stykke på nynorsk.

– Den Nationale Scene har av ein eller annan forunderleg grunn fått status som nasjonalteater, men dei klarer ikkje ein gong å ta på seg å vera eit teater for Vestlandet.

At dei skal ha nasjonalstatus er aldeles feil, og eg håper regjeringa har såpass vit at dei tar statusen frå dei, seier Jon Fosse til Bergens Tidende.

Norsk Tidend 1–2014

STEREOTYPIAR Fosse meiner

8

teatret er for bergenspatriotisk og peikar på at mange av dei som bur i Bergen, er nynorskfolk frå områda rundt byen.

– Ofte verkar det som om DNS ser seg nøgd med å vera eit teater berre for innfødde bergensarar, og som så ofte det er mogleg byggjer opp under mytologien om den danna bergensaren og den dumme strilen. Det held i alle fall ikkje. For å gjera noko med slike erkebergenske stereotypiar, bør både folkekomediar og klassikarar spelast på nynorsk, for eksempel

Tsjekhov og Shakespeare. Om lag 20 prosent på nynorsk hadde ikkje vore å krevja for mykje av eit teater som skal vera eit nasjonalteater, og ikkje berre eit bergensteater, seier Fosse som meiner DNS neglisjerer og fornærmar halve Vestlandet.

Ifølgje Bergens Tidende viser tal frå teateret at dei har sett opp berre bokmålsstykke i tre av dei siste ni åra. I fire av desse åra har dei sett opp eitt stykke på nynorsk, medan dei eitt år sette opp to. Toppåret var 2008, då tre nynorskstykke blei viste på DNS. Totaltilbodet av eigenproduksjonar varierer mellom 9 og 16 framsyningar per år i denne perioden.

Tre på nynorsk i år Teatersjef Agne Haaland ved DNS avviser kritikken frå Fosse og viser til at i år er tre av 11 eigenproduksjonar på nynorsk. Grunnen til at det ikkje har vore meir nynorsk tidlegare år, er ønsket om å finna det rette stoffet og at ein ikkje har prioritert å laga nye omsetjingar av klassiske stykke, ifølgje Håland.

Når det gjeld skuldingane om bergenspatriotisme, meiner Håland at DNS skal vera djupt forankra i Bergen og verda. Men ho er samd i at DNS også har eit ansvar for nynorsken.

– Me har to målformer i Noreg, og det er ansvaret vårt å forvalta begge, seier Haaland til BT. (NPK)

opp med og ble fulgt vake i 2007 i 2012. Bøkene handumar dra vs Ola paret Asle N unge, ugifte Ny roma ler om det en gang i førmoderog Alida som med bygdesamfunnd la øk i sir ne tid bryter r inn til Bjørgvin. and­ dre d store for net og van ygravid men ingen Kaffi­ Det er skjed Fosses liv de Alida er hø går ofte på Grot­ husly. De n Jon Fosse t til vil gi paret ringer i Jo Han har sluttet han flytte i Bjørgvin mye går imot dem, . ne stova. Før ernattet han alltid åre t te ter sis rk at r konver fattige og 2011, ov ste i ha er fikk så og ten er Jeg e – n r . ghete å drikk eimen han ha på Bondeh hotellet hvert år, men kjærli underordnet. Når smen. Og r til katolisi ambisjoner om å julegave av k eget hus i Oslo, alt annet bli i veien for paret blir r fik jeg r ve. ikke lenge teaterstykker. da stå sga og gefolk som re n at uhyg en avskjed skrive fle ga de meg ønner lesere edd. a borte, skj r skj skrive dram - lige handlinger ha vs draumar, å t de er er to, Ola – For meg har jeg pro dje Bok numm st. I tillegg Asle. I den tre svært inten mye. Med smått og ler mest om får leseren vite du sitte i rt r jeg hand fatter kan vd, dusert svæ ten årene ha vil boken, Kveldsvæ med Alida.

– Ja. Som for ttet av hverdagsfem te sis nstk de gt stort e å være ku og ro, besky vende kunstner an det gik ill. Selvsa dd ve d ha ord ga esp fre e, hv en sku ak t utø – Er de ev Andv skrevet 40 p, men det er et slit et. Men som som spellemen– Da jeg skr oppfølger. ner? op og leg- liv nen, kt på noen jeg bli satt g urpremièrer. Å gi se kontant, alene på sce badurene fremdejeg ikke ten års tid begynte jeg rli – Ja, svarer Fos il: Men som det tru og styr, sæ dig fredelig for seg n etter fem k med nene var og der sterkt press. Det et sm Me gik d vel t n r de me n gå me ha til k an lt, r r un ge ord , sie ut bo nge mange er ka les er, er du å lure på hv ne, så jeg begynte å en premiere at svært ma t r i bibelen, i forhold til ende. uten grunn De vedpersone hvor fortellingen stå utvalgt.

Tid oholisert. e- er ikke tt man- ho få er å vite til Bergens blir spell er blitt alk re Fosse har ha skrive uten skriver, lytter jeg til . av dem rnelis Vreeswijk og fle i Andvake n ne Me jeb – sk Forfatter Jon rk på blokken, ns tlandet k. Når jeg n siste ner ha ve gjelder Co de ev Ves gik gs s de n på llin e en Bå ha rer all sti nn r er. ge be gjort ferdig . dre trubadu eviken, Medaa som komm kom før det er ma mister seg selv nå n t an de ha r ha pp Han men nå å skrive den som nnethen, Kle n har lovet selv har boken og ttet å skrive spiller.

I sin tid Ke , og Jakob Sande. stykkene ha er at jeg slu hardt yrke. sen gjøre det jeg ger lyst skrevet ett – Ja, det er et ne alene på sce– Nå vil jeg har ikke len n skal drama. enne g em jeg så ell og sp dre op til, an sto på plesin lyst helse e. I musikken Aldri edru ma. Holder rdt kket for my j n og spilte fattigslig. å skrive dra t og langsom prosa. rlivet er ha se har selv dru e spel- ne n før – Kunstne far er begg res på som smal og e en del av seg Fos ju med Syn og Seg far jeg skrive dik og far erv – Asles ? int le må ofr tsetter i de As seg for Så te n en – løf ne l ori ist tsh sikken ska lemenn. Søn r spellemann han kjærlighe selv for at mu ene har bli Avslutter teaterstykk fotspor og ke-trilogiInnimellom evet Andva også.

Jon Fosse skr t med romanen Andrte en, som sta

Omsette Fo Eit intervju med Jon Fosse i Bergens Tidende vart omsett til bokmål av Aftenposten.

– Umusikalsk språkpolitikk, meiner journalisten.

Jon Fosse har kome med ei ny bok, Kveldsvævd. Fosse møter sjeldan media, men stilte opp til eit lanseringsintervju med Siri Økland i Bergens Tidende. 20. januar trykte avisa intervjuet, til liks med Aftenposten, Adresseavisen og Stavanger Aftenblad.

Det kunne dei på grunn av ein stoffutvekslingsavtale som avisene har seg i mellom.

Ein hake ved denne avtala er at det ikkje står noko om språk der.

Difor kunne Aftenposten fritt omsetja intervjuet med Fosse til bokmål.

Fosse, som av Olav Kobbeltveit blir kalla «nynorskingen per excellence», som er mellom dei mest spelte dramatikarane i verda og som vakar rundt både nobelprisar og all mogleg annan heider. Avgjerda skapte reaksjonar, også mellom Aftenposten sine lesarar. Avisa hadde ikkje noko anna forsvar enn eit standardsvar.

– Aftenpostens språk er moderat bokmål, sa Aftenpostens ansvarlege redaktør Espen Egil Hansen til Klassekampen då dei konfronterte han med avgjerda.

– Men av og til slepp vi til eit og anna innlegg på nynorsk. Sist gong var no på tysdag, då vår politiske redaktør Harald Stanghelle skreiv ein kommentar om brannen i Lærdal, som ein subtil hyllest frå ein vestlending til ei hardt prøva vestlandsbygd, sa Hansen.

ORSAKA nynorskbruk Sta-

vanger Aftenblad trykte til liks med Adresseavisa intervjuet på nynorsk.

Men heilt sist hadde det snike seg inn ei setning: «Vi har valgt å trykke

Bergens

ten.no

Kultur og deb

NY ROMAN e J skriva dram on Fosse har slutta å a, frå no av blir det lyri og prosa. I kk da Andvake-tr g gir han ut siste bok i ilogien, «Kve ldsvævd».

attredaktør:

HILDE SANDV

IK tlf. 997 35 575

Nyhetleder:

GURO ISTAD

Tidende ma

tlf. 55 21 45 22

ndag 20.

e-post: kultur@

januar 201

bt.no/debatt

4

@bt.no

Ferdig med å skriva skodespel

– Me har ikkje ei avis å miste

VIL KUTTE: Regjeringa har sendt eit framlegg om endringar i pressestøtta ut på høyring. Framlegget går mellom anna ut på å kutte stønaden til aviser med eit opplag på mellom 4000 Siri Øklan og 6000. Mellom dei avisd siri.okland@bt.n foto kriStine o lindebØ fakta ene som vil bli råka av eit Store endri ngar har skj slikt kutt, finn ein ti reine Jon Fosse (f. edd Fosses kan 19 t dei siste åra på Jon 59 ) . Han har slutta å dri kka og ha nynorskaviser. Regjeringa n har konvertert til katolisisme Forfattar og n. Og han har ikkje len ger ambisjon Strandebarm dramatikar frå skriv sjølv i høyringsbreskriva fleire ar om å . teaterstykk Bur i statens e.

– For meg for kunstnara æresbustad er det å vet at nokre av avisene drama svæ skr r, Gro iva tten i rt intenst Oslo.

– det er ein veldig ko nsentrasjon Debuterte i 198 vil få det tøft om tilskotet i stykka mine. I till 3 med egg har eg rom anen «Raud produsert svært mykje . Med smått Det første teat, svart». dei siste fem og stort vert fjerna. Noregs Mållag ten åra, ha «Og aldri ska terstykket, r eg skrive førti skode l spel. Sjølvs blei sett opp vi skiljast», agt vil eg bli oppført, i 1994. er uroa for kva konsemen det er Har til saman no eit slit og styr. Sæ rleg urprem 40 drama, som skrive rundt ierer. Det å gi ut ei bo kvensane kan bli og har k går veldig over heile ver er spelte for seg i for fredeleg da. hold til ein Har elles git premiere.

Fosse har no sendt høyringssvar til hatt mang noveller, bar t ut romanar, lingsverk e bestilnebøker, dik på blokka t og essay, i tillegg si, men no har han gjo rt ferdig all Kulturdepartementet. og laga nye til å omsetja han har lov e stykka ver d å skriva. eldre teatersty sjonar av – No vil eg kke. følgja lysta – Desse avisene er Er omsett til eg har ikkje mi ove , og r 40 lenger lyst språk. til å skriva drama. Om helsa held, Har fått meir åleine i sitt område, og skriva dik ska l eg t og me for tekstane enn 35 prisar ir langsa prosa. sin m Blir rekna some. forsvinn éi av dei, vil det ein kan didat til å få No Avsluttar bels litterakjærleiks turpris. historia ha store demokratiske Innimellom teaterstykk Er akt uell me a ha Fosse skrive på «Andvak r Jon «Kveldsvævd» d romanen gien», som konsekvensar i området e-trilostarta med «Andvake-tril , som avsluttar romanen «Andvake» ogien». i 2007 og ble i følgt opp med «Olav avisa dekkjer, seier Marit s draumar» i 2012. Bøkene hand lar om det unge, ugifte paret Asle Aakre Tennø, leiar i Noregs og Alida, som i førmode ein gong rne bygda og van tid bryt opp frå Mållag. drar inn til Bjørgvin.

Alida skal føda kva da g som helst men ingen HEIMEN TIL , å – For nynorskavisene ltrgv NYNORSKIN Bjø tteti he in vil gi de slu n hu GA ha sly NE at .

De n : Jon Fosse er i i er . tige og ha ppfat fortalte ha ma tidgjengd på enesa sto r ikkje tid ppng Kaffistova. Før torge er det ei dobbel uro fordi ar r. begynte eg påErsi side drikke da kromene opfak len p han flytta inn i livet, de å lura på ikk kjærleikenv? i Grotten i 20 korleis t gjekk me – Du leserså g sel dei to imellom e de d desse to.

11, overnatta – Ja, svarer yttrk skste er meg at alt bli bede Eg sette han Fosse konta avismangfaldet i Noreg til å skriva det for å beå skadet en måteråun allt ror leg id dn på nt, g til a uta Bo pa er de og me g nd n seg ei fra t kva som å vita sjølv d eit eheimen når dagslivet dit dri – For me fol ttet åmt idk-saman. skulle skje. han var i hov t. Men som står i Skrifta smil: Men som det jeg slu som Når lytta påk. Da Å skriva er står it.vegen udstaden. – utøvande kunstnar, : Mange er for meg. Eg skytte megopph er med på å halde språket å få er utv slik aleine på sce Eg fekk julegåv kalla, men før jul fortal for parets d alt me lyttar til de ald alde. jeg sdr t p ne de spe ift kje tte e n op av – e ha lem bli m. slu t som som hot n les r ke Dei to oppfø ennene var at han slu borte, skjøn ellet kvart år, lig å heilt å drikk les – Men i «A are ns tta nke lgj ar skrivn og trubadu t va og då eg fek at grove a då kropp rane fra ndvak – Var deskj e etter at eg arbøkene er mann brotsverk k megspråkbrukarar en sa beint oppe.

Alle t eige hus i Os ede? ens evner kal e» blir spele- eit vel mleis er – opplever - stopp. d. Bok nu tekst ha slutta å skr drikk lo, fekk eg avs la ein vanlag en er toi hand r dramatikk. dig press. du iva Han e uten å me t oppmm – Du har val Det er ikkje st om ri lesAs kjedsgåve frå mister seg nad. gru lar r ald ng. le. ga sjø t nn e I å uta – Jeg ha lv de sei dei. est at når n n a en svæ tre ne han t: eksponerin treng å sjå språket sitt for dje i til slik «K rt mange av e en speler. en – Ja, det er vel boka, Hard ikkæv d,dsv tan g, pa d», tils de k og da t eit å ru i får fik liv ha ve les ha et i hard alk r lenger ra kunstn rdt yrke. I ikkje opp a- ed tid stod spe detnt d at jeg me vit a korleis me gje ? e ar oh Er si kk oli de me gy før gje lem sm t – n ein d Ali Asle er spe ld Vreeswijk e. Det seg ennene ale ole måte å bes da Det be – ungdom ssk . sce lem ine å halde på det, seier Marit kyt og på ne an Då ? n de ta på n på og t som far sin gjeld mang st eg skr tok seg av lig. ein trubadu og faren før ferde eiv nikkang , ken de den musik «Andvake» r på Vestlan t var for hadde der igjen.

– For meg er . De i andre tro ngeg - nethen, ingen tan Sonen tek jeg det. Kenopp arven ytlesi det dét. Då ng.

Bokmål og nynorsk: en høop Klepp kette om nokon å drikka, slu og da må eg slutta og blir spe – Han må pfø Aakre Tennø. fatt lgj for ar.er tta eg med Og Jakob San eviken, Medaasen. jeg Men e. er han også. gi av seg sjø alt slikt. ein fem års Å vera kunst lemann, musikken I et Så ble de. lv for at – Var det van opp oftett e les ska og na r ei r, er det l løfta seg? gåve? skeleg å les Same intervju. Same utan å drikk jul stå de a – Ja. Som op p – Mange stader er Al dri edru på a? forfattar får op sitja i fred ple – du Eg sing no Fosse gjorde det og ro, besky har sjølv dru bilete. Same dag. aldri. Eg tta av kvarikkje lese har kke for my op lokalavisene heilt avI eit interv p ed kje ru . gong. ein einast ju med Sy Ikkje éin e n og Segn gong. Histo To språk. Faksimile begynte me ria d at eg fek gjerande for at folk skal k panikkav Aftenposten og kunne sjå nynorsk i Bergens Tidende 20. skrift, så lenge dei store januar. riksavisene ikkje opnar for nynorsk i spaltene sine.

Forsvinn ei nynorskavis, er dei fleste stadene det næraste alternativet ei regionavis på bokmål. Både demokratiet og språkmangfaldet er avhengig av stort avismangfald. Kvar dette intervjuet på nynorsk, fordi – Var det du sjølv som sette om Både setninga og heile saka er likeeinaste lokalavis er viktig i Jon Fosse selv bruker nynorsk i sitt teksten til bokmål? vel illustrerande for kva haldningar Noreg. Det vil vere uklokt kunstneriske uttrykk.» Dette stod – Nei. Dette er Aftenposten sitt val, som finst til nynorsk i avis-Noreg. å kutte i stønaden i ei tid rett før signaturen til journalist Siri og dei bruker sine folk til slikt. der aviskvardagen er van– Eit tap for lesarane JourØkland, ein kunne tru det var ho – Fekk du lesa i gjennom han skeleg nok som han er. Nynalist Økland som skreiv intervjuet, som hadde skrive det, og alt same etterpå? norsken treng ein rik flora har eit avslappa forhold til å setja dagen fekk ho spørsmål om kvifor – Nei. Eg veit ikkje kva som er med aviser. Me har ikkje ei boksmålstekstar på trykk, men meiho bad om orsaking for nynorskbruverst eller best. Hadde eg blitt spurd avis å miste. Noregs Mållag ner at lesarane går glipp av noko når ken sin. om å lesa gjennom og sagt ja, hadde er difor mot å fjerne proFosse blir sitert på bokmål.

– Det er rett og slett ein feil, seier eg vore delaktig i ein umusikalsk duksjonstilskotet til aviser – Isolert sett er det greitt nok for kulturredaktør Solveig G. Sandelson språkpolitikk eg ikkje synest om. med eit opplag på mellom meg å ha ein artikkel på trykk på i Stavanger Aftenblad.

På den andre sida, hadde eg lese 4000 og 6000, seier Aakre. bokmål, seier Økland.

– Setninga skulle aldri vore med, gjennom denne bokmålsversjonen Hege Lothe – Eg skriv sjølv på bokmål når det den har ikkje noko med Aftenbladet på førehand, ville eg ha luka bort passar best, for eksempel i intervju sin språkpolitikk å gjera. I Afteneit knippe feilaktige omsetjingar og med Lars Saabye Christensen eller bladet skriv alle journalistar på den dårlege språkval som no kan framMerethe Lindstrøm. At Aftenposten målforma dei sjølve meiner passar stå som mine, seier Økland. valde å omsetja Fosse-intervjuet til best. Det er i grunnen ikkje eit tema Ei dryg veke etter møtte Sarah bokmål, er meir eit tap for lesarane hos oss, og vi har ingen planar om Sørheim, påtroppande kulturredakenn for meg. Aftenposten sine lesarar å gjera det til eitt heller, seier Santør i Aftenposten, opp til ordskifte i – som eg vil tru er ei mangslungen, delson.

Dagsnytt 18-studioet. Valgjerd Svarmen lesekunnig gruppe – mister derAftenbladet er ikkje framand for stad Haugland hadde vore i avisa med sjansen til å lesa Fosse slik han nynorsk, og Sandelson fekk sjølv og sagt at journalistane burde får sjølv uttrykkjer seg, både skriftleg og målblome frå Stavanger Mållag i skriva nynorsk. Sørheim gjekk langt munnleg. Altså i ei målform som ikkje fjor. Så anten ligg skulda hjå ein fråi å seia at intervjuet med Fosse nok er mindre forståeleg enn at Jon Fosse verande medarbeidar i avisa henaldri burde ha blitt omsett.

Marit Aakre Tennø, leiar i blir nemnd som landets einaste kannar, eller så ligg feilen ein eller anNoregs Mållag.

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no didat til å få Nobelprisen i litteratur. nan stad i stoffutvekslingssystemet. n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

Norsk Tidend 1–2014

Fosse-intervju

9

Lgrunnlovsjubileet

Nynorsk Grunnlov?

1 1906 fall eit framlegg om ei nynorsk utgåve av Grunnlova.

I år er det omkamp.

– Grunnlova er den høgaste rettskjelda i Noreg. At ho kjem i nynorsk utgåve ved sida av bokmålsversjonen, er den mest symboltunge markeringa av at me har to jamstilte målformer, som me kan ha, seier Gunnar O. Hæreid i Juristmållaget.

– Det vil vera ein sterk inspirasjon for alle juristar og jusstudentar som skriv nynorsk, og sjølvsagt også for alle andre som er glade i nynorsken, seier Hæreid, som til dagleg arbeider som assisterande fylkesmann i Sogn og Fjordane.

Norsk Tidend 1–2014

Vinje og Hagen Ei nynorsk

10

Grunnlov har ein hatt lenge. I 1906 vart eit konkret framlegg frå Nikolaus Gjelsvik røysta ned i Stortinget, men lova levde vidare. Det kom oppdaterte versjonar i 1915 og i 1933. Fram til 1985 vart det jamleg publisert oppdaterte nynorskversjonar i handboka «Grunnloven vår». Utan eit vedtak i Stortinget, har denne lova ikkje hatt nokon offisiell status i rettsvesenet.

Det kan endra seg no, takka vera ein iherdig innsats frå tidlegare leiar i Frp, Carl I. Hagen, og professor emeritus Finn-Erik Vinje. I 2002 skreiv sistnemnde Frihetens palladium – i språklig belysning : om språket i Grunnloven.

Carl I. Hagen plukka opp hansken, og saman laga dei eit framlegg til ny Grunnlov som dei så la fram for stortinget i 2008. Parlamentarisme er ingen leik, slike framlegg må liggja over eit val. Så fyrst i 2012 skulle kontrollog konstitusjonskomiteen handsama saka. Det vart skipa til ei open høyring der Vinje la fram saka og der mellom anna sivilombodsmann Arne Fliflet og direktør i Språkrådet, Arnfinn Muruvik Vinen snakka.

Den seinare handsaminga gjekk ikkje heilt som Vinje ynskte. Venstre sine representantar ville også sjå på sjølve innhaldet i lova, og KrF var skeptisk til å endra språket av di det kunne endra innhaldet.

– Sjølv mindre språklege endringar kan endra meininga og innhaldet i ein paragraf, og dermed også tolkinga av han, sa Geir Jørgen Bekkevold (KrF).

ville ha to versjonar Fleir-

talet enda likevel på at dei ville ha ei språkeleg fornying, men ikkje Vinje

sitt arbeid. Dessutan skulle det også lagast ei nynorsk utgåve. Presidentskapet sette ned eit utval som skulle gjera dette arbeidet, med Hans Petter Graver, dekan ved juridisk fakultet ved UiO, som leiar. I fjor haust kom framlegga frå utvalet, og dermed vakna ordskiftet på ny.

I vinter har argumenta gått fram og attende, og både Vinje og sivilombodsmannen har vore aktive.

Ordskiftet har dreidd seg om to ting: på den eine sida er nokre redde for at språket Graver-utvalet har lagt seg på, ikkje er høgverdig nok, og på andre sida har ein teke til orde for ei endring også i sjølve innhaldet i lova. Når saka etter planen skal opp i Stortinget i løpet av våren, vil det originale framlegget frå Vinje og Hagen vera eit alternativ. Saka ligg no til handsaming hjå kontroll- og konstitusjonskomiteen.

– Positiv påverknad Gunnar O. Hæreid i Juristmållaget meiner at det har tent arbeidet at det har kome to utgåver.

– I begge dei to utkasta er det lagt ned mykje større flid enn vanleg for å få eit godt og presist språk, slik det bør vera med Grunnlova. Eg vil tru at arbeidet med nynorskversjonen har påverka arbeidet med den moderne bokmålsversjonen, og omvendt, slik at utkasta på den måten har vorte endå meir gjennomarbeidde og presise enn det ei modernisering av den gjeldande Grunnlova til bokmål, ville vera.

– Vil ikkje to utgåver kunna skapa usemje?

– Det vil alltid oppstå tolkingstvil når lover skal tolkast. Til dømes vil nok mange av føresegnene i Grunnlova måtta tolkast på bakgrunn av den europeiske menneskerettskonvensjonen, som har offisielle utgåver på engelsk og fransk, og der det også finst ei «halvoffisiell» norsk omsetjing i menneskerettslova. Vanlege lover vert mellom anna tolka på grunnlag av førearbeid til lovene, rundskriv, rettspraksis og forvaltnings- og forretningspraksis. Eg har vanskar med å skjøna at det kan skapa så mykje forvirring å ha to versjonar. Tvert imot vil versjonane på bokmål og nynorsk ha ulikt presisjonsnivå der dei to målformene har nyanseskilnader, og det kan difor bli lettare å tolka dei enn der det er menneskerettskonvensjonen som fyller ut rettskjeldebiletet.

– Kritikarane meiner at lova mister det høgtidlege preget ved å gjera språ-

Framlegg: Utvalet som utarbeidde nye tekstversjonar leverte frå seg arbeidet 17. september 2012.

Her gjev leiaren av utvalet Hans Petter Graver frå seg rapporten til Marit Nybakk som representerte presidentskapet. Foto: Stortinget ket forståeleg. Er det slik ein skal få respekt for Grunnlova, at ho er skriven på eit høgverdig språk?

forståeleg språk VIKTIG

– Juristmållaget har i lengre tid arbeidd for å fremja godt og klart språk, både på bokmål og på nynorsk. Me er på ville vegar dersom antikvariske ordformer med aner tilbake til då Noreg ikkje var sjølvstendig, skal brukast for å visa høgtid. I markeringa av grunnlovsjubileet vert det lagt stor vekt på kva Grunnlova har å seia for demokrati og folkestyre.

Ein konsekvens av dette bør vera at Grunnlova har ei språkdrakt som er eigna til å fremja folkestyret. Dersom me har ei Grunnlov som berre folk med fem års utdanning i rettsvitskap eller statsvitskap evnar å forstå, så vil folkestyret li.

– Blir det rett å seia at nynorsken lever godt i jussen?

– Det er rett at nynorsken i eit historisk perspektiv lever godt i jussen. Det har aldri vore så lett å vera jurist og skriva nynorsk som i dag,

og det er fleire juristar som skriv nynorsk enn nokosinne. Likevel er ikkje alt rosenraudt. Me høyrer om jusstudentar som okkar seg fælt og hetsar nynorskformer. Og me høyrer, rett nok sjeldan, om private og offentlege arbeidsgjevarar som forbyr tilsette å skriva nynorsk, til og med i intern kommunikasjon.

Til dømes har Oslo kommune, som kallar seg byen med det store hjartet, i bystyret vedteke at all intern kommunikasjon skal gå føre seg på bokmål, trass i at kommunen har definert seg som ein språknøytral kommune. Og eg har inntrykk av det har vorte vedteke færre lover på nynorsk siste tida. Ofte er lovene som kjem på nynorsk, ganske korte lover med tilknyting til landbruk og fast eigedom, medan dei lovene som er oppfatta som viktigaste, framleis kjem på bokmål. Så det er langt fram til jamstelling. Ut frå dette er det særskilt viktig at Grunnlova også kjem på nynorsk, seier Hæreid.

Kjartan helleve Kjartan.helleve@nm.no

Lkulturnytt Originalen: Den 17. mai 1814 sette grunnlovsfedrane segla sine under Grunnlova.

Brageprisen 2013 til Tjønn og Lillegraven

Foto: Samlaget

Foto: Stortingsarkivet

Foto: Samlaget

Ruth Lillegraven

Brynjulf Jung Tjønn

Munch av Steffen Kverneland

For første gong sidan 2003 vann ein poet Brageprisen for skjønnlitteratur. Ruth Lillegraven vann med boka Urd. – Urd er eit tradisjonsbevisst diktverk med linjer blant anna tilbake til sekstitalets nyskapande punktverk Anne av Paal-Helge Haugen. (…) Lillegraven har med stor teknisk dugleik lukkast i å inkorporera sitt lyriske eg i ein vev av skjønn litteratur og levde liv i ein gripande heilskap, heitte det frå juryen.

Prisen for årets barne- og ungdomsbok går til Brynjulf Jung Tjønn for boka Så vakker du er.

– Brynjulf Jung Tjønn skriv lett om noko tungt, og vakkert om noko vondt i denne romanen.

Tjønns prosa er rytmisk, biletsterk og poetisk.

Han skriv innsiktsfullt om tap, og òg dei tabubelagte og kanskje urettferdige kjenslene som oppstår når dei næraste er sjuke – som sjalusi og sinne, skreiv juryen.

Steffen Kverneland er den første nokon gong som vinn sakprosaprisen for ei teikneseriebok med Munch. Fire bøker var nominerte i open klasse. Yann de Caprona vann klassa for faktabøker for vaksne med Norsk etymologisk ordbok. Heidersprisen gjekk til folkebiblioteka.

– Årets vinnar er ein av våre beste og mest aktive litteraturformidlarar, sa kulturminister Thorhild Widvey då ho delte ut prisen. Rita Mundal, bibliotekleiar på Lom folkebibliotek, tok i mot prisen på vegner av alle vinnarane.

Over 200.000 besøkte teatret

– Det er underleg at jubileet på sine eigne nettsider vel å framstille Noreg som nærast eittspråkleg Det seier Marit Aakre Tennø, leiar i Noregs Mållag.

Stortinget har laga ein eigen nettstad om grunnlovjubileet, www. grunnloven200.no. Sidene inneheld smått og stort om Grunnlova, har aktuelle saker og ein kalender over tilskipingar. Målet er at nettstaden skal vera med på å «skapa ei engasjerande grunnlovsfeiring som gjev auka forståing for utviklinga av folkestyret gjennom 200 år».

– Sida er dominert av bokmål, fortel Marit Aakre Tennø, leiar i Noregs Mållag.

– Øvst kan ein velja å sjå sida på anten norsk eller engelsk. Det er fleire spennande artiklar på engelsk, men ikkje ein einaste på korkje samisk eller kvensk ... og svært lite på nynorsk. Det er underleg at ju-

bileet på sine eigne nettsider vel å framstilla seg som nærast eittspråkleg. Dei har ikkje ein gong teke seg bryet med å registrera nettstaden www.grunnlova200.no, seier Tennø.

Eit rask søk stadfestar påstanden hennar. Ordet «Norge» dukkar opp 134 stader på nettstaden. Ordet «Noreg» er det berre 6 av. Aakre meiner at dette ikkje held, og at det heile er underleg når Stortinget samstundes handsamar eit framlegg om få ei Grunnlov på nynorsk.

– Vedtaket om å jamstilla bokmål og nynorsk vart gjort i 1885 og er eit vedtak som framleis står. Historia har gjeve oss både nynorsk og bokmål, i tillegg til samisk og kvensk. Det er difor både underleg og synd at grunnlovsjubileet ikkje gjer det språklege mangfaldet vi har i dag, meir synleg i dette viktige jubileumsåret, seier Aakre.

Ho seier at Mållaget har sendt brev til jubileumskomiteen og bede han ta omsyn til at Noreg er ein fleirspråkleg stat og syta for at det syner att i hjartet av jubileet, på nettsida og i anna profileringsmateriell.

Kjartan helleve kjartan.helleve@nm.no

Foto: Erik Aavatsmark/Det Norske Teatret

Men eittspråkleg jubileum?

Framsyninga Tonje Glilmmerdal har vore ein av suksessane på Det Norske Teatret i jubileumsåret.

Samlaget satsar vidare på barnebøker Samlaget styrkjer og utvidar satsinga på skjønnlitteratur for barn og unge. Dei skal difor tilsetje ein ny redaktør for skjønnlitteratur for barn i eit engasjement på tre år. Redaktøren skal ha ansvar for Leseland, ei storsatsing på nynorske lettlesbøker. Samstundes styrkjer dei satsinga mot høgare utdanning ved å tilsetje ein redaktør som skal særleg ansvar for studielitteratur for lærarutdanninga.

Norsk Tidend 1–2014

Det Norske Teatret kan sjå tilbake på eit jubileumsår med 206.637 besøkjande. I tillegg tok rundt 5.000 besøkjande del i aktivitetane utanfor scenerommet på 100-årsdagen 6. oktober i fjor.

Det er tiande gong i historia til nynorskteatret at publikumstalet kjem over 200.000. På hovudscena er Bibelen, Shockheaded Peter og Tonje Glimmerdal blant framsyningane som trekte mykje folk i 2013.

På Scene 2 var særleg gjensynet med Bikubesong populært.

Nesten 7.000 såg framsyninga før ho vart flytta til hovudscena, der ho vart sett av ytterlegare 6.000 publikummarar. Stort og stygt av Olaug Nilssen toppar publikumslista blant nye produksjonar med nesten 4.000 besøkjande på Scene 2.

På Scene 3 er det sett publikumsrekord. Særleg Haugtussa, Det normale livet og Fuck my life har trekt mykje folk.

Teatersjef Erik Ulfsby er spesielt fornøgd med breidda i repertoaret til teatret.

– Det har med full tyngd vist at Det Norske Teatret er med å utvikle og flytte norsk scenekunst framover, seier Ulfsby. (NPK)

11

Llagsarbeid L LAGSNYTT Oppdrag alfabet! Dette er eit heilt nytt program for 5- og 6-åringar i barnehagen. Framsyninga byr på mykje dialog mellom skodespelar Karoline Isaksen, handdokka Lurivar og barnehagebarna.

Framsyningane går føre seg i Barnas Vel barnehage, og det er Ørsta kommune, Ørsta Mållag og Nynorsk kultursentrum som har gitt framsyninga i gåve til alle 5og 6-åringane i kommunen i høve at Ørsta vart Årets nynorskkommune. Seinare skal framsyninga på turné.

Seminar i Sandnes Rogaland Mållag skipar til seminar i Sandnes 8. og 9. mars. Dei planlegg årsmøte den helga og samtidig ynskjer dei å få til eit seminar for målfolk frå heile Rogaland. Seminaret skal ta opp aktuelle målsaker og gjev grunnleggjande skulering til tillitsvalde i lokallaga.

Nynorskbar i Bergen Bergen Mållag skipar til nynorskbar den fyrste tysdagen i kvar månad. I februar var «På leit etter slekta» tittelen på føredraget som Yngve Nedrebø heldt i Nynorskbaren på Logen Bar i Bergen.

Studentsamling Studentmållaget i Bergen er vertskap for årets studentsamling. Den blir i Bergen frå fredag 21. februar til sundag 23. februar. På Facebook lovar dei at det skal bli kjekt.

Landsmøte i Norsk Målungdom Norsk Målungdom held landsmøte i Stavanger frå fredag 21. mars til sundag 23. mars 2014.

Garborg-dagane i Time Laurdag 25. januar var det 163 år sidan Arne Garborg vart fødd. Dette feira dei med Garborgdagar på Bryne. Time Mållag deltok med ei tilskiping med Jærske tonar med Vind i gardhol, skriv Stavanger Aftenblad.

Skrivekonkurranse Det er på ny klart for skrivekonkurransen til Valdres Mållag. Det er tre emne i år, og elevar i både barne- og ungdomsskulen kan delta. Vinnarane vert utropte på årsmøtefesten til Valdres Mållag i Etnedal laurdag 2. mars. Svarfristen var 1. februar, skriv avisa Valdres.

Norsk Tidend 1–2014

Stadnamn I starten av mars kjem Terje Larsen, leiar i Drammen og Eiker Mållag, til Øvre Eiker bibliotek. Då vil han halde føredrag om «Stadnamn på Eiker», melder Eikernytt.

12

Godt program i Skien Mållaget Dag har eit godt og interessant program også denne våren. Den 11. mars kjem Alfred Fidjestøl for å snakke om boka Trass alt om Det Norske Teatret. Før det kjem vår eigen Sigbjørn Hjelmbrekke, nestleiar i Noregs Mållag, for å snakke om det komande arbeidsprogrammet til Noregs Mållag på årsmøtet til Mållaget Dag den 18. februar, skriv Varden.

Silkevippa i Bø I Bø i Telemark har Anne Tveito Skjævesland og Kari Nordstoga ein særprega butikk med både klede og andre nyttige bruks- og pynteting. Dei held til i Åmot i Vinje og har denne filialen i Bø. Dei har fått Målblomen av Bø Mållag for god språkbruk, melder Telemarksavisa.

Reklamerte: Kristiansand Mållag presenterer nynorsk litteratur for elevar og tilsette på Skarpeland skole i Vennesla.

Norsk Barnebla kampanje med Denne hausten har Norsk Barneblad fått 600 nye lesarar.

– Denne kampanjen byrja i haust. Då vart vi igjen kontakta av Bø Mållag, som i mange år har betalt Norsk Barneblad-abonnement til born i Bø. Eg spurde Dag Hallvard Østtveit om han kunne tenkje seg å skrive ei tilråding til andre lokallag for å gjere eit slikt arbeid. Det gjorde han gjerne, fortel Nana RiseLynum, redaktør i Norsk Barneblad.

– Vi laga til eit brev som vart sendt til alle lokallaga i Noregs Mållag. Eg hadde kanskje venta ein respons frå eit par lag. Men til no har godt over 10 lokallag svara og sagt at dette vil dei vere med på.

“

– Det er godt for alle å lese nynorsk, og det er kjempeviktig å lese nynorsk andre stader enn i bøkene.

Nana Rise-Lynum

– Til no har vi har fått over 600 fleire born som les Norsk Barneblad, fortel Nana Rise-Lynum. Det fungerer slik at lokallaget tek kontakt med aktuelle skular og spør om dei kan tenkje seg å ta imot Norsk Barneblad éin gong i månaden, og bruke bladet på skulen. Det er gjerne 5. klasse som er aktuelt for dette tilbodet. Så er det lokallaget som betaler rekninga, medan elevane og lærarane brukar bladet.

God tilbodspris I dag er det høge portokostnader når ein sender ut barnebladet. Ved å sende ut klassesett til ei adresse vert desse kostnadene sterkt reduserte. Det gjer at Norsk Barneblad kan tilby ein låg pris til dei lokale mållaga som ynskjer å betale Norsk Barneblad på denne måten.

– Vi veit at barnebladet vert brukt i klasseromma, og vi får svært gode tilbakemeldingar frå lærarane.

I barnebladet kan dei lese alle typar forteljingar, det er artiklar der som kan nyttast i fleire fag, og det vert sjølvsagt brukt som lystlesing, seier Nana RiseLynum. Denne kampanjen når både bokmålsskular og nynorskskular.

– Det er godt for alle å lese nynorsk, og det er kjempeviktig å lese nynorsk andre stader enn i bøkene.

I dag har Norsk Barneblad om lag 3000 vanlege abonnentar, og desse 600 nye kjem i tillegg. Nana Rise-Lynum fortel også at dei merkar at når skuleabonnementet går ut, er det fleire av borna som

NYNORSKELEVAR I OSLO: Blant over 60.000 grunnskuleelevar i Oslo er (f.v.) Ayaan Hersi (13) og Medna Israilova (16) dei einaste som har nynorsk som hovudmål. Foto: Tora Hope

– Fordel å skrive nynorsk

adsuksess tydelegvis får overtalt foreldra til å halde fram å abonnere på bladet.

Godt motteke

Gjennom fleire år har Mållaget i Kristiansand hatt eit samarbeid med nokre skular i Kristiansand. Mållaget har kome kvart år for å presentere nynorskbøker.

No har dei kome med Nana Rise-Lynum. eit nytt tilbod.

– Vi tok kontakt med dei skulane der vi visste vi hadde positive lærarar eller bibliotekarar. Vi spurte om dei kunne tenkje seg å ta imot Norsk Barneblad til 5. klasse, fortel Solveig Lima, leiar i Mållaget i Kristiansand.

– Desse skulane har bibliotekarar og lærarar som er svært positive til nynorsk, så det er moro å kunne tilby dei dette. Til saman er det om lag 110 elevar som får Norsk Barneblad på skulen, seier Solveig Lima. Dei tre skulane er Lovisenlund skole ved Tove Kruse Birketvedt, Karuss skole ved Birgit N. Svalastog og Hånes skole ved Jan Robert Bjorvand og Arild Røyseland.

HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no

– Alle vil skrive om at Medna skriv nynorsk, lo Sjovda Akhvarbekovna Viskhanova, då vi møtte dottera hennar og einaste nynorskbrukaren i Oslo, Medna Israilova (16) i 2012. No har Medna fått selskap av Ayaan Hersi (13).

Frå Stryn til Oslo Likeins som Medna,

flytta Ayaan frå Stryn til Mortensrud saman med familien sin. Då ho byrja i Oslo-skulen, valde ho å halde på nynorsken.

– Eg trudde det var fleire enn oss to som hadde nynorsk, seier Ayaan, som går i åttande klasse.

– Same her. Det er veldig rart at vi er dei einaste, men litt kult at vi går på same skule, seier tiandeklassingen Medna.

Dei har tenkt å halde fram med nynorsk, også på vidaregåande, sjølv om dei meiner nynorsk er meir komplisert enn bokmål.

– Det er ein fordel å skrive nynorsk. Mange av dei som har bokmål som hovudmål, slit med nynorsk, men vi kan jo bokmål òg. Det er lettare for oss, seier Medna.

– Når vi har prøve i nynorsk synest dei andre at eg er heldig. I tillegg er det litt spesielt å ha nynorsk som hovudmål, for det er så få som har. Nynorsk er litt finare, tykkjer Ayaan.

– Snakkar du svensk? Ifølgje Utdanningsdirektoratet går kring 60.000 elevar i grunnskulen i Oslo. At Medna og Ayaan er dei einaste av desse som har nynorsk som hovudmål, tykkjer dei begge er rart.

–Somme trudde at eg snakka svensk i byrjinga og av og til måtte eg forklare på bokmål.

Det er litt trist at det er så få som skriv nynorsk her, seier Ayaan, som flytta til Oslo frå Stryn for snart to år sidan, då ho skulle byrje i sjuande klasse.

– Eg skjønar ikkje heilt kvifor det er så få.

Eg har lagt merke til at andre som har flytta

til Oslo skiftar til bokmål. Det kunne eg aldri ha gjort, då hadde eg følt meg som ein annan.

Dessutan er det er betre å halde på nynorsken, for bokmål lærer ein jo uansett. Nynorsk bruker ein kanskje lenger tid på å lære, og då burde ein halde på den, meiner Medna.

Ho trur mange tykkjer det er vanskeleg å halde på språket når ein flyttar til ein ny plass.

– Då eg flytta hit og skulle byrje på ungdomsskulen, kjente eg ingen. Det kan vere litt skummelt, og mange tykkjer kanskje det er litt vanskeleg til dømes å halde på språket sitt. Eg angrar ikkje på at eg gjorde det, ein må vere som ein sjølv vil, og ikkje prøve å vere som nokon andre. Måten ein snakkar og skriv på er ein stor del av det, meiner Medna.

Dei meiner det er ganske annleis å bu i Oslo enn i Stryn.

– Folk er annleis her, både i språk og i oppførsel. I Oslo er mange frå forskjellige land og ein kan lære av kvarandre på ein måte. I Stryn var det flest norske, men uansett om ein kjem frå ein annan kultur kan ein kjenne seg heime. Ingen bryr seg om ein har ein annan hudfarge eller kjem frå eit heilt anna land, seier Ayaan.

– Her er folk frå veldig mange forskjellige kulturar, og du blir akseptert for kven du er og kvar du kjem frå. Kanskje tør ein å ytre seg litt meir når ein ikkje er den einaste som er annleis, seier Medna.

Kan mange språk Medna sin familie

flytta til Stryn frå Tsjetsjenia i 2006, då Medna var åtte år. Ho snakkar tsjetsjensk, norsk, russisk og engelsk. Ayaan sine foreldre er frå Somalia, og forutan nynorsk og bokmål, kan ho somalisk, arabisk, engelsk og litt fransk.

– Eg trur det er ein fordel å kunne mange språk når ein skal søke jobb. Samstundes forstår eg dei som tykkjer det er vanskeleg og tidkrevjande å lære nynorsk, seier Ayaan.

Medna meiner det er betre å kunne nynorsk.

– Veldig mange klagar på at dei må lære nynorsk, men det skadar dei ikkje. Det er ikkje sikkert dei får bruk for det, men det er likevel betre å kunne nynorsk enn berre å kunne bokmål, meiner ho.

Tora Hope Framtida.no

Norsk Tidend 1–2014

Foto: Solveig Lima

Einaste nynorskelevane i Oslo: Lofsrud skole husar dei to einaste grunnskuleelevane med nynorsk som hovudmål i Oslo.

13

Lintervjuet

Synleg og sentralt – Me skal skrive om det som er synleg og lett, men også leite fram det underkommuniserte og vanskelege, seier Knut Aastad Bråten.

I 2009 slo Landslaget for spelemenn seg i hop med Norsk Folkemusikk- og Danselag. Saman vart dei FolkOrg – Organisasjon for folkemusikk og folkedans. Organet til den nye organisasjonen vart bladet Folkemusikk, og det tradisjonsrike Spelemannsbladet forsvann. Med på overgangen var Knut Aastad Bråten, som hadde arbeidd i Spelemannsbladet sidan 2007. Han nytta overgangen til å leggje om bladet.

Det fekk ny form, det fekk nytt innhald og avisa Valdres kalla det «både lekkert og sexy».

– Eg hadde det veldig morosamt som redaktør i Folkemusikk, seier Aastad Bråten. Eg hadde full fridom til å gjere det eg ville, noko som passa meg utmerkt.

– Då eg byrja, heitte det Spelemannsbladet. Me bytte namn, definisjonen av folkemusikk vart breiare, og eg trur me lukkast i å gjere bladet viktigare.

Etter å ha styrt bladet i bortimot sju år under to ulike namn, bytte han likevel beite i haust. I februar kjem det fyrste nummeret av Syn og Segn som han har hatt ansvar for.

Norsk Tidend 1–2014

Ingen revolusjon – Eg kjende

14

at det var på tide å lee på seg. Som bladstyrar definerte eg sjangeren folkemusikk veldig vidt, men det var likevel variantar av same emna heile tida. Det gjekk i folkemusikk og folkedans, og det var det. Difor ser eg no fram mot å få tenkje litt breiare.

– Vil du ta tak i Syn og Segn på same måten som du tok tak i Spelemannsbladet?

– Ja, og det har eg alt gjort, utan at det blir ein revolusjon. Det skal framleis vere eit allmennkulturelt tidsskrift innanfor kultur, politikk og samfunn. Det skal framleis vere på nynorsk. Eg har likevel arbeidd mykje med å finne ei form, ein rigg

LKnut Aastad Bråten (37) Ny redaktør i Syn og Segn Kjem frå same stilling i bladet Folkemusikk Bur og arbeider på Fagernes

heldt mål, sidan ho sjeldan skriv på nynorsk. Eg sa at det var det minste problemet, og at me lett skulle fikse teksten i språkvasken. Men då teksten kom, synte det seg at ho skreiv knakande godt! Denne uroa har eg sjølv kjent på, eg bytte til nynorsk då eg var 18–19 år gamal. Dette korrekturspøkelset som skal kome å ta deg.

Det trur eg har skremt mange vekk i frå nynorsken. Men om Siv Jensen skriv ein tekst på nynorsk, så er det fyrst og fremst innhaldet som er det sentrale, ikkje nødvendigvis om ho har eit godt språk.

Fritt og strengt– Er det ikkje

for korleis tidsskriftet skal sjå ut innanfor dei råmene eg har til disposisjon.

– Korleis ser det ut?

– Eg er oppteken av variasjon.

Eg ynskjer å utfordre tidsskriftsjangeren endå meir. Det skal framleis vere råd å finne lange essay, men det er også viktig at andre sjangrar som t.d. intervju skal finne ein naturleg stad i bladet. I tillegg må me utvide det omlandet der tekstane skal kome i frå, og ikkje vere redde for å tenkje utanfor det tradisjonelle nynorsklandet, om det så er Siv Jensen som har noko på hjarta.

Det er emnet som må vere det interessante.

Korrekturspøkelset– Det vil seie ein del omsetjing?

– Nja, noko blir det vel. På den andre sida er det mange som er flinke til å skrive nynorsk, utan at dei er heilt klår over det sjølve. Det finst ei redsle for å kaste seg ut i det, ei frykt for at ein skal skrive mykje feil og ha dårleg språk. Ei som har skrive i det nye nummeret, var overtydd om at teksten ikkje

vanskeleg å kome frå eit blad som har eit så strengt definert emne, til eit som knapt har nokon avgrensingar i det heile?

– Det ser eg ikkje på som noko problem i det heile. Men nettopp difor er eg oppteken av å meisle ut ei fast form og ei grind å henge tekstane på. I kvart nummer kjem det til dømes ein fast temaserie, ein lengre samtale, ein tekst med eit internasjonalt blikk utanfrå, ei tilråding.

Råmene skal vere strenge, medan emna skal vere frie.

– Ein meldar skreiv nyleg om eit tidsskrift og meinte at alt var vel og bra, men at det var lite som stod i bladet som han ikkje var samd i.

– Det er rett sett. Det må vere artiklar som ein kan bryne seg på, og som kan utfordre oss. Det er mykje konsensus og semje i tidsskrifta.

Dette prøvde eg også å gjere noko med då eg var redaktør i Folkemusikk: Me skulle skrive om det som var synleg og hyggeleg, men også leite fram det som var vanskeleg.

Dette meiner eg også skal vere leidestjerna i arbeidet med Syn og Segn. Ikkje alle tekstane skal vere oppbyggjande, eller fungere som lim for oss i nynorskland. Me er ikkje så skjøre vesen. Målet må vere F

“

Om Siv Jensen skriv ein tekst på nynorsk, så er det fyrst og fremst innhaldet som er det sentrale.

Foto: Laila Meyrick

Knut Aastad Bråten

F at tekstane er viktige og relevante, ikkje om ein er samd eller ikkje. avisene sviktar litt her, at det blir for mykje lim og for lite lupe.

– Ja, det er i grunnen eit godt døme. Lokalavisene er flinke til å vitje lokale verksemder når det går godt og det skal utvidast, men ikkje fullt så flinke til å høyre om korleis det går i nedgangstider. Det er ein tendens til ikkje å ta dei viktige ordskifta, av di me konkluderer med at det blir vanskeleg. Det trur eg er feil, og feigt. Det er viktig å snakke om det ubehagelege, eller stille spørsmål ved etablerte sanningar. Det er mangt som blir teke for gjeve i tette og småe subkulturar. Dette gjeld ikkje berre lokalaviser og bygdesamfunn. Det er det same i folkemusikkmiljøet og i nynorskland.

– Kor lett er det å få til med eit tidsskrift som kjem ut fire gonger i året?

– Dette er noko alle tidskrift spør seg om heile tida. Aviser endrar seg, dei får stadig nye bilag, og Schibsted-konsernet kjem med nye aktualitetsblad rett som det er. Kva plass tidskrifta skal ha oppi alt dette, finst det ikkje noko fasitsvar på. Men eg trur det er viktig å vere realistisk og ikkje tru at ein skal doble opplaget fyrste året. Me er eit lite blad med avgrensa ressursar. Dei ressursane må me gjere det beste ut av, og håpet er at me greier å lage eit tidsskrift som folk ynskjer å lese og som dei finn interessant. Samstundes må me gjere oss synlege. Eg som redaktør skal ikkje vere redd for å invitere meg sjølv inn i offentlege ordskifte, gjennom å skrive og meine. Redaktørstolen gjev meg ei stemme, og det gjeld om å ta den i bruk.

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no

Norsk Tidend 1–2014

Realistisk– Du har sagt at lokal-

15

Lhallingdølen

Det renn inn med prisar til avisa Hallingdølen. Seinast i haust vart dei kåra til den beste lokalavisa i Europa.

– Gjer det enkelt: gjer det sjølv, seier redaktør Bjarne Tormodsgard.

Norsk Tidend 1–2014

Endring 16

Ute er det ein kald og sur januardag, inne er det seminar om kor vidt det finst «ei framtid for betalt digitalt innhald». Me er i kjellaren på VG-bygget i Oslo, og auditoriet er fylt til randa av mediefolk som vil lære. Tittelen på seminaret er litt misvisande, då det er liten tvil om at dei aller fleste i salen er samde om at ja, det finst ei framtid for å ta betalt for å leggje ut journalistisk arbeid på nettet. Spørsmålet er meir kva form det skal ha. Det er snakk om «betalingshekkar», ekstramateriale og levande bilete. Mellom innleiarane er det folk frå VG, Aftenposten og Amedia, i tillegg til ei dame frå amerikanske Financial Times. Om ein skal døme ut i frå innleiarane og responsen hjå dei i salen, så kan ein trygt seie at norsk media er på hogget. Kjem det eit interessant lysark opp, sprett iPhonar og iPadar i vêret.

Heilt bak i salen sit Bjarne Tormodsgard, redaktør i avisa Hallingdølen. Han noterer på ei blokk han stal med seg frå hotellet i dag tidleg. Eit Thon-hotell.

Fyrst ute med betaling – Lærde du noko? spør Jan-Egil Dyvik frå avisa Hordaland. Me har

LHallingdølen Grunnlagd i 1936 Kjem ut i Ål, med eit opplag på om lag 9500 Bjarne Tormodsgard er redaktør Alt redaksjonelt stoff i avisa er på nynorsk Har motteke ei rad prisar, mellom anna beste lokalavis i Noreg i 2005, 2008 og 2012, og beste lokalavis i Europa i 2013. Tormodsgard fekk Nynorsk redaktørpris i 2012.

snike oss ut før seminaret er heilt ferdig, ruslar nedover Akersgata og er på veg til jernbanestasjonen. Dyvik skal heim til Voss, Tormodsgard skal heim til Ål.

Spørsmålet frå Dyvik er reelt. Hallingdølen var den fyrste norske avisa som lukka nettsidene sine. Frå 2011 måtte dei som ville lese Hal-

lingdølen på nett, vere tingarar av papiravisa.

Avisa såg at moglege tingarar lét vere å tinge avisa, av di dei fekk lese nyhendesakene gratis på nettet. Det kunne ikkje halde fram. No må ein tinge papiravisa for å kome inn på nettsidene, men tingarar får i tillegg all tilgang på alle moglege digitale plattformer.

Valet avisa gjorde, var stikk i strid med den rådande haldninga i avis-Noreg. Lesarane vil forsvinne, sa kritikarane. Ingen er villige til å betale for journalistikk på nettet, sa andre. Trøysta for den vesle oskeladden i Hallingdal var at dei ikkje var den einaste avisa som hadde landa på denne konklusjonen. Hausten 2011 gjorde New York Times det same.

Kritikarane tok feil. Difor handlar ikkje eit seminar om digital journalistikk i 2014 om kor vidt ein skal ta seg betalt for det ein legg ut på nett.

Spørsmålet er meir kva som er den smartaste måten å gjere det på.

– Me kunne ikkje halde fram med å gje frå oss ting gratis, seier Bjarne Tormodsgard då me har benka oss inne på toget.

Skrytevegg: Det fyrste som møter deg i lokala, er diplom og heider. Det held fram over to etasjar, trappa inkludert.

På kurs i Oslo: Bakerst, med penn og notatblokk frå hotellet. Thon, sjølvsagt.

– Det er det ingen som gjer. Det er ikkje slik at ein bilforhandlar gjev frå seg den dårlegaste modellen, i håp om at du seinare eller samstundes kan finne nytte i ein betre modell. Du vil truleg greie deg med dårlege bilen. Difor må aviser på eit tidspunkt slutte å gjere det same. Du kan argumentere for at dei bør kjøpe papiravisa for å få meir stoff eller lengre utgåver av artiklane, men for mange er ei nettutgåve godt nok. Så i praksis lagar du ei gratisavis. Det går ikkje i lengda.

Papiraviser klårt best

– Sjølv ikkje med reklame på nettsidene?

– Det gjev langt i frå nok inntekter. For dei fleste norske aviser utgjer digitale annonseinntekter berre 10-15 prosent. Det er papiravisa som gjev inntekter. Den er folk framleis villige til å betale for, og den er annonsørane villige til å betale for. Det verste med satsinga på nettavisene, var at papiravisene vart gløymde. Ressursane vart sette inn på ei digital satsing som ikkje kasta av seg økonomisk, og utviklinga av papiravisa gjekk i stå.

Papiravisa er som organ framleis overlegen. Lesa-

ren får betre oversyn, det er lettare å sortere vekk det ein ikkje er så interessert i, og ho kan lesast overalt, seier Tormodsgard.

Han fortel om ein skuleklasse som vitja avisa.

Administrerande direktør Kjell Vidar Bergo spurde klassa om kor mange av dei som las avisa.

Nesten heile klassa rakk opp handa. Då Bergo spurde om kor mange det var av dei som las papirutgåva, var det nesten alle.

– Sjølv dei yngste, dei som ein rekna med skulle slutte å lese papiraviser, vel papir framføre nett. Og berre halvparten av våre tingarar har logga seg på for å lese Hallingdølen på nett. Det er ikkje av di halvparten av våre lesarar er over 60 år. Det er av di svært mange har nok med papirutgåva. Slik trur eg det er for alle aviser, og som redaktør er det difor viktig å utvikle papirutgåva.

Ho har ei ideell form for å formidle nyhende, tekst og bilete, seier han.

Før me gjekk inn på toget i Oslo, var Tormodsgard innom Narvesen og kjøpte den siste utgåva av avisa si. Den har han nytta til å syne fram både det eine og det andre. No freistar han å kople seg

til det trådlause nettet som NSB byr på. Han vil syne oss det han kallar «videonotisar». Avisa har i fleire år satsa på levande bilete, og små reportasjar. Men redigering tek stundom litt for lang tid, så då har dei byrja med små snuttar, som krev minimal redigering, men som likevel kan gje eit heilt anna inntrykk av t.d. stemninga på ein konsert.

Men nettet på toget fungerer ikkje, han greier ikkje heilt å kople seg til.

– Og ikkje minst er papiravisa raskare, seier Tormodsgard lakonisk.

– Levande bilete er likevel noko meir, noko ein aldri kan få til i ei papiravis; ein tilleggsdimensjon. Om lag tjue prosent av trafikken på nettstaden vår er levande bilete. Difor har me satsa på det. Nøkkelen er at teknologien har blitt enkel og rimeleg, det som før var dyrt og tungvint. Dessutan treng ein ikkje vere tingar for å sjå desse videoane.

– Er det gratis?

– Ja, det er nesten med skam å melde, men slik er det. Men i den augneblinken det blir for populært, må me lukka dei også. Og det var kjekt F

Norsk Tidend 1–2014

gsvilje 17

“

Djupast ligg spørsmålet om kva som er samfunnsoppdraget vårt. Det er i alle fall ikkje å skaffe utbyte til private eigarar. Dette er kulturpolitikk, ikkje finanspolitikk.

Norsk Tidend 1–2014

E å høyre på seminaret i dag at Financial Times også heldt videoane sine opne for alle. Me må finne ut korleis me skal tene pengar på det, om det er med reklameplakatar eller små reklamesnuttar før videoane. Enn så lenge er det gratis.

Me treng tid på å oppdra folk til å sjå videoar.

18

Kjempar for Hallingdalen Han peikar og fortel, og Dyvik frå avisa Hordaland er ikkje ein unaturleg samtalepartnar. Hallingdølen, Hordaland og Sunnhordland har utveksla idear i mange år. Dei har felles seminar, det har vore snakk om teknisk samarbeid, til og med stoffutveksling har blitt lufta. Problemstillingane er mykje dei same. Berre dagar tidlegare har den nye redaktøren i Syn og Segn, Knut Aastad Bråten, skrive eit innlegg om at lokalavisene ikkje gjer jobben sin.

– Eg er usamd i utgangspunktet, seier Tormodsgard.

– Spør heller om kor vidt alle norske aviser gjer jobben sin. Det er blitt ein slags myte at lokalavisene ikkje gjer jobben, og kritikken bør i tillegg ramme både region- og riksaviser. Det er veldig mange lokalaviser, og det er mogleg at somme ikkje er så flinke på dette. Andre er litt flinke og nokre er veldig flinke. Det er meir interessant å sjå på heile avisbransjen. I mine auge er det eit større problem at riksavisene har blitt så like. Har nokon skrive at Navarsete er ei geit, så skriv alle det. Det har blitt uråd å skilje leiarartiklane frå

kvarandre. Riksavisene og dei store regionavisene har blitt ein saueflokk som ikkje kjempar for noko særskilt.

– Kva kjempar du for?

– Hallingdal. Me slåst for Hallingdal sine interesser andsynes storsamfunnet. Alt som hender nedanfor Krøderen og vest for Finse er heilt uinteressant for avisa vår. Med mindre ein halling har vore involvert, sjølvsagt.

Tormodsgard meiner at problemet med uniformeringa og einsrettinga i media skuldast dei nye eigarane. Hallingdølen er, til liks med fleire mellomstore lokalaviser sjølvstyrte. Dei er ikkje ein del av eit større konsern som t.d. Amedia. Han misunner ikkje dei som må arbeide innanfor ein konsernstruktur.

– Det har kome inn ei industritenking i AvisNoreg, der ein har like stort krav til utbyte som om det var sko eller gravemaskiner me laga. Det er det altså ikkje. Kva som kom fyrst veit eg ikkje, men det har skjedd ei avpolitisering i pressa. Tidlegare skulle Aftenposten formidle verdikonservative verdiar. På andre sida stod Arbeiderbladet som kjempa for sosialdemokratiet. Den gongen visste ein kva avisene stod for, og det var tydeleg kva dei arbeidde for. Når avisene no er eigde og drivne av konsern, så har den økonomiske avkastninga blitt drivkrafta, seier Tormodsgard.

Han er komen i gang no.

– Og kva er dette med å kutte ut pressestøtta til aviser med opplag mellom 4000 og 6000?

Det er heilt vanvittig. For å spare 13 millionar kroner set dei ei lang rekkje viktige lokalaviser i ein svært vanskeleg situasjon. Om desse avisene går over ende, så kjem det ikkje nye. Det verste er at dette er symbolpolitikk, med ei grunngjeving om at aviser skal over på digitale plattformer. Kva veit politikarane om det? Dei må slutte å høyre på trendanalytikarar og heller snakke med oss i bransjen. Derimot er eg samd i at ein bør sjå nærare på innretninga i pressestøtta, som Hallingdølen elles aldri har fått, men det er då ikkje her problemet ligg.

– Kvar ligg det?

– Djupast ligg spørsmålet om kva som er samfunnsoppdraget vårt. Det er i alle fall ikkje å skaffe utbyte til private eigarar. Dette er kulturpolitikk, ikkje finanspolitikk. No ser dei i fullt alvor på om dei skal innføre moms på aviser, under påskot om at dette er noko ESA og EØS-avtala krev.

Det er heilt feil. Det einaste ESA seier, er at det skal vere lik moms mellom aviser og nettaviser.

Det betyr at momsen bør vekk på nettavisene, ikkje at det skal innførast moms på meiningar og ytringar. Det skulle teke seg ut i eit jubileumsår for Grunnlova.

Han må gje seg. Toget rullar inn på Ål stasjon, og minus femten grader slår i mot oss. Det ligg ein lapp, ikkje ei bot, under vindaugsviskaren på bilen hans. Det blir peika på at han har parkert på ein plass reservert for Jernbaneverket.

– Hm. Det var ikkje med vilje.

På tur: Dei andre i avisa har sagt at det greitt at Tormodsgard reiser så mykje. Det kastar av seg.

Prisane gjev merksemd Dagen etter tek

han i mot meg på kontoret sitt. Det ligg i andre høgda i eit forretningsbygg midt i Ål sentrum. Det har ein eim av 80-talet over seg, men kantina er dekorert med bilete og sitat av Tor Jonsson. Nokre journalistar er på veg for å intervjue eit av dei lokale OL-håpa, sjølv om det ser meir ut som eit fjernsynsteam.

– Men er ikkje han på hemmeleg adresse?, spør Tormodsgard.

– Jo, men me kjem frå Hallingdølen, svarar journalisten.

Trappeoppgangen er dekorert med fleire titals utmerkingar, diplom og prisar. Berre i fjor fekk dei pris for å vere Noregs beste lokalavis, dei var mestvinnande avis i Society for News Design Scandinavia, dei hadde sportsportrett som vart kåra til beste programserie for web-tv under Mediedagane i Bergen og avisa fekk videopris under «Gull og Gråstein»-konferansen. Tormodsgard seier at det ikkje berre er for å få ei stadfesting av seg sjølv at dei melder seg på alle desse tevlingane.

– På den eine sida er det godt i seg sjølv, me er ikkje meir kompliserte enn som så. Det gjev også merksemd som me kan tene på. Står valet for ein annonsør mellom nokre kanalar, så er det fort å lande på den avisa som ein har lese om i ein eller annan samanheng. Likevel - me er eit hår i suppa i medie-Noreg. Me tek betaling på nett. Me tilset våre eigne grafikarar, og snittalderen mellom dei

er tretti år. Endrar me utsjånaden på avisa, gjer me det sjølve. Me var tidleg ut med video. Me gjer ting andre seier ikkje er lurt. Når me så kjem ut på andre sida i live og i tillegg får prisar for arbeidet me gjer, er det klårt at det inspirerer og vekkjer oppsikt. Eigarane blir stolte, dei tilsette blir stolte og lesarane blir stolte.

Prisar og utradisjonelle val har gjort at avisa blir invitert til mykje. Men mesteparten av den omfattande reisinga til både Tormodsgard og direktør Bergo kjem på eige initiativ for å finne inspirasjon til vidare utvikling. I løpet av nokre få veker i haust var Tormodsgard i Brussel, Berlin, København og USA. Han innrømmer at reisinga tek på, og det er ikkje tvil om at det går ut over det redaksjonelle arbeidet.

Har endra redaktørrolla – Redaktørjobben har endra seg for min del. Før kunne eg konsentrere meg om journalistikk og presentasjon. No tek den teknologiske biten meir tid. Ein ting er å henge med på kva som finst av produksjonsutstyr, publiseringsverktøy og dupedittar som lesarane våre skaffar seg. Noko anna er den tida me bruker på reising , konferansar og kurs, seier Tormodsgard.

På eit tidspunkt måtte han høyre med redaksjonen om det var greitt at han reiste så mykje.

Svaret var eit klårt ja. For kursa kastar av seg. På eit seminar kom utsendingane frå Hallingdølen heilt tilfeldig i kontakt med ein eldre mann som trong

ein telefonladar. Mannen synte seg å vere Mario Garcia, ein av verdas mest brukte og kjende formgjevarar av aviser, med m.a. The Wall Street Journal på cv-en. Han vart heilt over seg at ei så lita av avis som Hallingdølen hadde teke turen, og kontakten med Garcia vart halden varm. Då avisa skulle leggje om formgjevinga i fjor haust, vart det difor han som fungerte som ekstern konsulent.

– Det er to ting som gjer at dette fungerer i huset, seier Tormodsgard.

– For det fyrste er det ein endringsvilje i heile huset, alle er opne for nye ting. Journalistane er med på det, grafikarane, redaktøren og eigarane.

For det andre er det me i leiinga som er pådrivarane. Det er ein veldig kort veg frå idé til realisering, som sjølvsagt heng saman med at me styrer oss sjølve og ikkje er ein del av eit aviskonsern.

Og dette er viktig: me gjer alle endringane sjølve, dei kjem frå oss. Ideen om «Eit abonnement – fire plattformer» kom frå Arne Sigurd Haugen som arbeidde her eit år. Me kunne i verste fall ha enda opp med tjuetre ulike abonnement, men saman med Arne Sigurd såg me løysinga. Gjer det enkelt, gjer det sjølv.

Dagen før. Tuslande nedover Akersgata i Oslo.

– Lærde du noko?, spør Jan-Egil Dyvik.

– Om eg lærde noko?, seier Tormodgard. – Nja. Det var i alle fall godt å få stadfest at me ikkje har gjort alt feil.

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no

Norsk Tidend 1–2014

Samarbeid: På vegen heim frå seminaret i Oslo diskuterer Tormodsgard nye moglege løysingar med Jan-Egil Dyvik frå Avisa Hordaland. Alle foto: Kjartan Helleve

19

Norsk Tidend 1–2014

inspirert av naturen

20

I strandkanten ved Nordfjorden, i rolege og vakre omgjevnader, finn du Innvik - ein liten tettstad og eit sokn i Stryn kommune.

Her har Skogstad skapt funksjonelle sportsklede for folk flest i meir enn 70 år.

Skogstad Sport AS – 6793 Innvik – Tlf: 57 87 67 70 – Fax: 57 87 67 71 – firmapost@skogstadsport.no – www.skogstadsport.no

LSPRÅK I EUROPA Frankrike

Madrid

Barcelona

Portugal

CATALONIA

Språk, fotball og fridomsstrev i Catalonia 11. september har sidan 1714 vore ein spesiell dato for katalanarane i det nordaustre hjørnet av Spania. Den dagen fall Barcelona i hendene på Bourbon-dynastiet, som like før kunne feira sigeren i den spanske arvefølgjekrigen (1701-1713). I 1716 avskaffa så det franskætta kongehuset dei særeigne rettane og institusjonane som Catalonia-regionen hadde hatt i fleire hundre år.

I same slengen blei det katalanske språket avskaffa og erstatta med kastiljansk (spansk) i det offentlege rommet. Tilbakegangen for katalansk gjaldt likevel ikkje for den private sfæren, noko som skulle få mykje å seia for den kulturelle bløminga som tok til i Catalonia frå 1830-talet av. Den katalanske Renaixença (Gjenføding) i tida 1833-1892 skriv seg inn i den europeiske romantikken, med sin preferanse for kjenslene, fantasien, naturen og heimstaden i vid tyding.

Frå bondekultur til bykultur Sidan

dei styrande gruppene i heile Spania rundt 1800 uttrykte seg på kastiljansk – som eit teikn på si

eiga leiarrolle – blei katalansk i denne tida rekna for å vera bøndene sitt språk. Men den før omtala Renaixença gjorde sitt til at den urbane middel- og overklassen adopterte språket, som fekk fornya prestisje og utbreiing. På 1800-talet utvikla det seg, det konfliktfylte motsetnadstilhøvet mellom det politiske senteret, Madrid, og eit Barcelona som har vore mykje meir dynamisk enn den spanske hovudstaden ut frå ein sosial og økonomisk ståstad. Barcelona fekk sin modernitetsidentitet lenge før Madrid, som lenge stritta imot den politiske utviklinga etter den franske revolusjonen og ei økonomisk utvikling basert på nye produksjonsmetodar og industri.

Den katalanske moderniteten avgrensa seg ikkje berre til politikken og økonomien. Katalansk modernisme var kjenneteikna av vilje til å endra det katalanske samfunnet gjennom ei politiskkulturell rørsle, noko som la grunnlaget for eit tett samarbeid mellom kunstnarar og næringsliv.

Modernistane hadde ein ambisjon om å fullføra det kreative arbeidet som la Reanaixença

hadde starta til beste for Catalonia. Den katalanske modernismen, som varer frå om lag 1885 til om lag 1920, skulle skrivast inn i nasjonale katalanske rammer, og i dag er det liten tvil om at modernistane, spesielt arkitektane, har sett sitt klare preg på det moderne Catalonia.

Den katalanske modernismen er, slik mange katalanarar ser det, symptomatisk for måten det katalanske folket løyser utfordringar og problem: med originalitet, evne til fornying og med eit ope sinn utover. Denne skaparevna finn ein att, ifølgje denne teorien, ikkje berre i kunst og kultur, men like mykje i næringsliv og politikk, for ikkje å snakka om i FC Barcelona, denne fotballklubben som i dag er eit fotballens ikon i Catalonia.

KatalONIA sin Ivar Aasen Heilt sidan dei første åra av la Renaixença på 1830-talet kom det katalanske språket til å stå sentralt i katalanarane sin kamp mot Madrid-sentralismen. Språket blei sett på som sjølve vitnemålet på den katalanske identiteten opp gjennom historia. Hovudpersonen

Norsk Tidend 1–2014

«Leve FC Barcelona, leve Catalonia!» kan ein i dag høyra når heile Catalonia sitt fotballag spelar på heimebane. Og i heimekampane bryt tilskodarane ut i taktfaste rop ‒ «In-Inde-Independència» rundt det 17. minuttet og 14. sekundet i kvar omgang.

21

Lspråk i europa 11. september 2012: Nær to millionar demonstrerer i Barcelona under hovudparola «Catalonia, ein ny stat i Europa».

Foto: Beli Artigas

Sette standarden: Den katalanske Ivar Aasen, Pompeu Fabra.

i utviklinga av moderne katalansk blei Pompeu Fabra (1868-1948), som for katalansk språk blei det same som Ivar Aasen for nynorsken.

Fabra vigde i hovudsak livet sitt til å studera, analysera og setja opp normer for moderne katalansk språk, innan ortografi, grammatikk og ordtilfang. Framleis ber den autoritative ordboka for katalansk Fabra sitt namn, og folk refererer til henne som el Fabra. I normeringsarbeidet fann Pompeu Fabra to viktige inspirasjonskjelder: etymologien med referanse til skriven katalansk frå seinmellomalderen, og talemålet i Fabra si eiga samtid.

Norsk Tidend 1–2014

“

22

Den spanske utdannings- og kulturministeren kasta meir eld på det katalanske bålet då han tok til orde for å «spanjolisera» dei katalanske ungane

Pompeu Fabra hadde som uttalt mål å skapa eit standardisert katalansk skriftspråk for heile det katalanske folket, eit syn han vann omfattande tilslutnad for i desse første tiåra i det 20. hundreåret, då manifestasjonar av katalansk nasjonalkjensle var vanlege i Catalonia. Den sjølvlærde katalanske filologen ville for alt i verda unngå at morsmålet hans blei redusert til lågstatusspråk.

I 1932 gav den 2. republikken (1931–1936) sjølvstyrestatuttar til Catalonia. For den katalanske regionen førte dette med seg eiga regionalregjering, eige regionalparlament, eigne domstolar, eigen regionaladministrasjon, eige budsjett, eige undervisningssystem og eigne kulturinstitusjonar.

Katalansk blei jamstelt med kastiljansk innanfor regionen Catalonia.

Det nasjonale spørsmålet Den franske

historikaren Pierre Vilar (1906–2003) har datert den store epoken for europeisk nasjonalisme til

dei tiåra som går frå 1870 og fram til utbrotet av den første verdskrigen i 1914. Vilar skriv at ein alt før den franske revolusjonen starta i 1789, tok til å nytta termen «nasjon» i tydinga ‘alle undersåttane i motsetnad til kongedømmet eller små privilegerte grupper’.

Mange katalanarar set si nasjonalkjensle inn i ei ramme som avgrensar dei frå sentralismen i Madrid. Då Manresa-basane i 1892 førte den katalanske rørsla frå intellektuell regionalisme og over til krav om regionalt politisk sjølvstyre, som ein reaksjon mot eit gjennom korrupt og udugeleg styre i Madrid, var dette ein reaksjon som vann tilslutnad langt utanfor katalansktalande område.

Visca el Barça, visca Catalunya! «Leve

FC Barcelona, leve Catalonia!» kan ein i dag høyra når heile Catalonia sitt fotballag spelar på heimebane. Og i heimekampane bryt tilskodarane ut i taktfaste rop ‒ «In-Inde-Independència»

“

For det kollektive katalanske medvitet er det langt på veg sentralregjeringa i Madrid som er skuld i den økonomiske misera

rundt det 17. minuttet og 14. sekundet i kvar omgang ‒ for å markera politiske krav om sjølvstende. 17:14 markerer året 1714, då Catalonia, som alt omtala, fall i hendene på Bourbondynastiet.

Med slagordet «el Barça – més que un club» («FC Barcelona – meir enn ein klubb») frå 1968 blei bandet mellom denne klubben og den katalanske identiteten sjølve varemerket for den katalanske identiteten, saman med det katalanske språket. Ved å få FC Barcelona med på laget klarte dei politisk leiande sektorane i Catalonia å få med seg også dei store folkelege gruppene i arbeidar- og underklassen.

Med ein fotballfilosofi basert på estetikk, kreativitet, originalitet og fornying fører dagens Barça vidare tradisjonen frå modernismen i arkitekturen, men heile tida kontrollert av det folkekulturen i Catalonia kallar for seny og som katalanarane oppfattar som typisk for folka i regionen: den mentale likevekta og ei

realistisk oppfatning av kva ein faktisk kan gjera i ein konkret situasjon.

Kimen til den kulturelle bløminga og den språklege revitaliseringa i Catalonia blei lagd under Franco-regimet med ihuga språkleg og kulturell kamp på grunnplanet. Det var likevel først i åra etter at diktatoren Francisco Franco døydde i 1975, at katalansk, saman med andre regionalspråk, kom til å bli nytta i stor skala.

Den demokratiske grunnlova av 1978 opna for nokså omfattande regionalt sjølvstyre, og Spania gjekk på få år frå å vera eit rigid sentraldirigert samfunn til å bli eit desentralisert land. Dei 17 autonome regionane som landet blei delt inn i, fekk i åra 1979-1983 sine autonome statuttar, Catalonia alt i 1979.

Dei første åra med politisk overgang frå diktatur til demokrati blei det i Catalonia verkeleg fart i arbeidet med å normera og standardisera katalansken, som på nytt blei jamstelt med kastiljansk innanfor den katalanske regionen.

Situasjonen i dag Tilhengjarar av meir suverenitet til Catalonia assosierer nasjonen og nasjonalkjensla med demokratiet og folket sin vilje, noko som kjem klart til uttrykk når dagens katalanske regionalpresident Artur Mas seier at «Catalonia si framtid blir avgjord av folket og ikkje i statsråd i Madrid eller av ein grunnlovsdomstol», som svar på forsøka frå dømmande og utøvande sentralmakt på å gjera kutt i det katalanske sjølvstyret.

Den seinaste tida har kampen for full suverenitet hardna til. Tilmed den høgre-sentrumorienterte koalisjonen CiU (Convergència i Unió), som sit med makta i den katalanske regionalregjeringa, går no inn for folkerøysting om lausriving av regionen frå Spania, noko dei ikkje har gjort tidlegare. 10. juli 2010 blei eit vendepunkt i katalansk politikk generelt. Den dagen tok ein million til gatene i Barcelona, for å demonstrera mot at den spanske grunnlovsdomstolen ville kutta ned på det katalanske sjølvstyret.

For det kollektive katalanske medvitet er det langt på veg sentralregjeringa i Madrid som er skuld i den økonomiske misera. Når den konservative regjeringa til PP (Partido Popular) viser null interesse for å diskutera økonomiske overføringar og ei «skattepakt» med den katalanske regionalregjeringa, då er det ikkje til å undrast over at den økonomiske situasjonen får dramatiske politiske konsekvensar. Demonstrasjonen 11. september 2012 var eit handfast prov på det, med opp mot to millionar deltakarar ifølgje arrangørane. «Catalonia, ein ny stat i Europa» var hovudslagordet i denne massemobiliseringa for uavhengigheit.

Den spanske utdannings- og kulturministeren José Ignacio Wert kasta meir eld på det katalanske bålet då han tok til orde for å «spanjolisera» dei katalanske ungane. Nok eit prov, i alle fall for katalanarane, på at den konservative regjeringa til Mariano Rajoy orienterer seg i retning ideologien til Francoregimet (1939-1975).

Den katalanske regjeringa tok i dei første månadane i 2013 initiativ til å skipa eit rådgivande organ for ein nasjonal overgang. Så stor er optimismen at ein alt er i gang med å førebu ei folkerøysting om overgangen til eit eige nasjonalt statsapparat. PP har annonsert at partiet og den spanske regjeringa vil nytta alle midlar for å slåst mot desse måla. Terningen er kasta, kampen om Catalonia si framtid er alt i gang.

Johannes Nymark johannes.nymark@nhh.no

Norsk Tidend 1–2014

Samstundes tok ein til med arbeidet for å normalisera katalansk, det vil seia å ta det i full bruk på dei mest ulike områda i det katalanske samfunnet. Aviser kom ut på katalansk, språket blei nytta i radio og fjernsyn, og namn på gater, institusjonar og bedrifter blei skifta ut frå kastiljansk til katalansk. I 1998 blei språkpolitikken i Catalonia nedfelt i ei eiga lov, der det heilt i starten står at katalansk er «Catalonias eige språk» og at det «karakteriserer regionen som folk».

23

Lspråk i europa

Topptung normering – Det er litt spesielt når det var den irske statsministeren personleg som skulle ha siste ordet i normeringsspørsmål, seier Bjørg Nesje Nybø.

Norsk Tidend 1–2014

IRSKTALANDE OMRÅDE

24

Bjørg Nesje Nybø har teke doktorgraden på ei samanlikning av framveksten av irsk og nynorsk skriftkultur.

Då nynorsken rulla utover landet, var det skulekrinsane som fekk valet. Eit tilsvarande val fekk aldri skulekrinsane i Irland. Då landet vart sjølvstendig i 1922, vart det vedteke at alle skular skulle undervisa i irsk. Dette trass i at det knappast fanst ei rettskriving å halda seg til, det var knapt med lærebøker, og langt frå nok lærarar hadde nok kunnskap til å kunna undervisa. Slik fekk revitaliseringa av irsk i den nye staten ein tung start.

– Ivar Aasen gav nynorsken eit utgangspunkt, seier Nybø, som rett før jol tok doktorgraden på oppgåva Skriftkulturen i ei språkleg revitalisering.

Ei samanlikning av framveksten av irsk og nynorsk skriftkultur. Arbeidet vart gjort ved Universitetet i Oslo, og var ei vidareføring av mastergraden i nynorsk skriftkultur som ho tok i Volda.

– Det var sjølvsagt ulike vegar å gå etter det, men nynorsk var heilt frå starten eit demokratisk prosjekt, der det handla om å gje nordmenn sitt eige språk som dei kjende seg heime i og som kom nedanfrå. Det irske språket var ein del av eit mykje større nasjonaliseringsprosjekt leia av intellektuelle i Dublin, seier Nybø.

Ny stat, mykje å tenkja på Straks etter

at Irland vart ein eigen stat i 1922, braut det ut borgarkrig. Det nye språket skulle veksa fram i ein delt stat. Og dei språklege motsetjingane vart blanda i hop med politiske motsetjingar.

– Dei som hadde arbeidd for det irske språket frå slutten av 1800-talet, vart ein del av dei sentrale styresmaktene i Dublin. Dei hadde ein klår

På kurs i irsk: Deltakarar på eit kurs i regi av Oideas Gael i ein tepause utanfor organisasjonen sitt senter i Gleann Nasjonsbygging: – Det irske språket var ein del av eit mykje større nasjonaliseringsprosjekt, seier Bjørg Nesje Nybø.

Foto: Kjartan Helleve

idé om korleis det irske språket skulle skrivast.

Dette trass i at det var område i Irland der irsk var høgst levande. Desse områda var i liten grad tekne med på råd. Difor fekk dei aldri den samlande norma som Aasen laga for nynorsk, seier Nybø.

Resultatet var at det voks fram to normer.

Den eine tok utgangspunkt i ein eldre, blømande skriftkultur og den tilhøyrande skriftstandarden frå hundreåra fram mot 1600-talet, medan den andre hadde det irske samtidige talemålet, folkemålet, som rettesnor. Dei irske styresmaktene greidde ikkje heilt å einast om kva veg som var den beste. Resultatet var at skulen underviste i den tradisjonelle varianten, medan omsetjarkorpset ved parlamentet, og dermed mesteparten av den statlege forvaltninga i Dublin, nytta den

moderne. Det gav utfordingar for dei som kom ut av skulesystemet og skulle ta til i arbeidslivet.

– Det var heilt grunnleggjande skilnader, det gjekk på stavemåtar og skrifttypar, latinske eller irske. Dette skiljet heldt seg levande heilt til ein fekk ei samlande norm i 1958.

– Det tok si tid?

– Det kan du seia, men Irland var ein ny stat, og det var mykje anna som det truleg var viktigare å få på plass. Det er litt spesielt når det var den irske statsministeren personleg som var med og fekk siste ordet i normeringsspørsmål. Det er nærliggjande å tenkja at han hadde andre og viktigare oppgåver. Men Éamon de Valera møtte opp på normeringsmøta, rett nok saman med ein språkprofessor, for å seia i frå om kva han meinte var rett. Det syner kor mykje normeringsarbeidet var knytt saman med politikk.

Hungersnauda råka hardt – Kvifor fanst det ikkje ein meir levande skriftkultur som ein kunne ta utgangspunkt i?

– Engelsk hadde tidleg teke over for irsk i dei øvre samfunnslaga. Irsk var i stor grad eit folkespråk. I 1840-åra råka hungersnaud svært hardt, og opp mot ein million irar, dei fattigaste, strauk med. Om lag like mange utvandra, dei aller fleste irske språkbrukarar. Den irske målreisinga tok til

g i Irland

Frankrike

Spania Portugal

BASKARLAND

Framgang for baskisk På tjuge år har talet på baskisktalande auka med 175.000 personar. Ein stor styrke for baskisk språk, seier Pello Salaburu ved Euskal Herriko Unibertsitateko/Universitetet i Baskarland i Bilbao.

på slutten av 1800-talet med skipinga av mellom anna organisasjonen Conradh na Gaeilge (den gæliske ligaen) i 1893. Då stod det irske språket relativt svakt, og var knytt til bønder og fattigdom. Denne merkelappen har nok gjort den irske målreisinga/revitaliseringa tyngre.

Nybø avslutta den faglege samanlikninga si rundt 1970, då den irske målreisinga igjen byrja å røra på seg. Draumen om ein irskspråkleg stat var då forvitra, og målet vart meir å gjera så mange som råd tospråklege. Irsk er no førstespråket til mellom 40 000 og 80 000 menneske i Republikken Irland og andrespråket til mellom ein halv og éin million. Det fekk offisiell status som arbeidsspråk i EU i 2008.

– Irsk er eit levande språk, sjølv om det ikkje er meir enn tre prosent som nyttar det. Ei lærarinne eg kjenner kunne fortelja noko spanande.

Det har byrja å koma unge lærarar som har hatt irsk på skulen, og som har ein annan språkleg sjølvtillit enn tidlegare. Dei snakkar også irsk på lærarrommet, med andre irsktalande lærarar, også eldre lærarar som ikkje har nytta irsken sin i desse omgjevnadene før. Dette er ikkje meint ekskluderande, dei finn det berre naturleg. Det er eit interessant fenomen, seier Nybø.

Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no

Lærer borna baskisk: – Det som truleg er aller mest positivt, er at jamt fleire foreldre tek til å læra borna sine baskisk, seier Pello Salaburu.

Foto: Tuve Østvedt

å utdanna nok lærarar som kan undervisa i språket i skulen. Den store auken i talet på baskisktalande siste to tiåra har ført til stor mangel på lærarkrefter. Dette er ei stor og viktig sak som me arbeider mykje med. Når det gjeld bruk av baskisk på høgare utdanning, har det vore ei god utvikling: I dei fleste fag kan studentane velja kva språk dei ynskjer å studera faga på. Og det viser seg at dei baskiske «parallellklassane» er mykje større enn dei spanske.

– Det er viktig å peika på at stoda ikkje berre er god. I til dømes provinsen Navarra der dei fleste berre snakkar spansk, har dei baskisktalande ingen språklege rettar. I Frankrike er det retteleg ille; den velmeinte, men bakstreverske språkpolitikken til republikken har vore til meins for så vel baskisk som andre nasjonale mål i Frankrike. Like eins står det sjølvsagt mykje att når det gjeld media og næringsliv. Men det kjenner de kanskje til frå Noreg også, spør Salaburu.

Ingar Arnøy ingar.arnoy@nm.no

Norsk Tidend 1–2014

Cholm Cille, Donegal. Foto: Oideas Gael

Noregs Mållag var i Bilbao før jol 2013 og vitja mellom anna Universitetet i Bilbao. Der møtte me Pello Salaburu som la fram ei forvitneleg forteljing om vokster for baskisk mål. Etter at fascisten Franco døydde i 1975, blømde baskisk mål og kultur, til liks med andre nasjonale mål i heilstaten.

– Kvart fjerde år har me målingar om kva språk baskarane brukar, fortel Salaburu.

Desse tala gjev oss eit tolleg godt oversyn over stoda og utviklingsdrag. Tala fortel oss mellom anna at medan 590 000 brukte baskisk i 1991, har talet auka til 714 000 i 2013. Dette er svært bra og gjev oss tru på framtida for baskisk språk.

– I mange land med minoritetsspråk, er det jamt dei eldre som held best på morsmålet. Korleis er stoda i her?

– Her synest det som om utviklinga er motsett. Dei som einast snakkar spansk og ikkje kan baskisk, er fyrst og fremst eldre folk.

Dei yngre er i stor grad tospråklege, men det gjeld også her for det meste vest i Baskarland.

Det som truleg er aller mest positivt, er at jamt fleire foreldre tek til å læra borna sine baskisk.

Det siste målinga viser at 85 prosent av dei baskisktalande foreldra lærer borna sine baskisk, medan 7 prosent av desse foreldra lærer borna både baskisk og spansk. Ei svært bra utvikling, seier Salaburu.

– Korleis er vilkåra for å læra baskisk i skulen, og å bruka målet i høgare utdanning?

– Både og. Den største utfordringa har vore

25

Lmålgåver

Gåver til Noregs Mållag Mellom 31. oktober 2013 og 22. januar 2014 fekk Noregs Mållag kr 238 736 i gåver. Under er lista over dei som gav.

Desse pengane gjev oss ekstra musklar til framleis målreising, og me er veldig takksame for det.

Norsk Tidend 1–2014

AUST-AGDER MÅLLAG Birgit Attestog Torfinn Brokke Telleif Engenes Kjersti Fone Kristine Foss Rolf Fredriksen Paul Magnus Gamlemshaug Per Yngvar Hardeberg Johannes Havstad Gunnar Heldal Knut K. Homme Torbjørg Katerås Jon Kolbjørn Lindset Rune Nylund Sigrid Bjørg Ramse Olav Repstad Kåre Rike Sigrid Rike Rysstad Øystein Rød Kåre Seland Randi Steinsholt Vidar Toreid Johannes G. Torstveit Lasse Trædal Helge Ove Tveiten Jens Vellene Olav Torj Åkre

26

AUSTMANNALAGET Magnus Amdal Ole Bjerke Eldrid Brandvol Jon Steinar Bredeveien Jostein Brenden Inger Johanne Dæhlen Gunnar Eide Ingvild Marie Eknes Magda Inger Ekre Thor Ola Engen Frode Erstad Mathias Finsveen Kjell Gulbrandsen Olav Haraldseid Magnhild Harsheim Bjarte Hole Aslaug Kittilsen Håvard Kleiven Ola Klepp Inger Margrethe Kyllingstad Grete Langodden Asgeir Lilleås Mildrid J. Lunder Arnhild Møilien Jogrim Nordsletten Olaf Nøkleby Ellen Preststulen Liv Eva Preststulen Tor Rogne Brede Rognstad Oddvar Romundset Randi Rosenborg Frøydis Schjølberg Jakup Skjedsvoll Arne Skuterud Petter Embret Sletten Rasmus Stauri Kirstine Prestmoen Tallerås Gudmund Teigen Olav Teppen Magne Teppen Reidun Tordhol Ola Tronsmoen Knut Tvete Magne Velure

Bjørn Liavaag Visø Åse Grønlien Østmoe Svein Øye Johannes Øyen Bjarne Øygarden BUSKERUD MÅLLAG Oline Arnegård Oliv Bakkeplass Niri Baklid Herbjørn Brennhovd Lars Erik Jacobsen Gunn-Torill H. Mathisen Osvald Medhus Ingunn Asperheim Nestegard Odd Oleivsgard Halle Perstølen Tordis Perstølen Knut V. Seim Dagny Irene Skare Rolf Harald Sæther Einride Tinjar Sigurd Tveito Margit Halbjørhus Wøllo Dagfinn Ystad Åshild Reinton Åmellem DIREKTEMEDLEM Bjørgulv Johan Eik Randi Einrem Marit Einrem Kristian Halse Knut Johannes Helvik Olrun Hild Hillestad Knut Langesæter Erling Nordheim Villy Nordmo Agnar Omvik Audun Sydnes Lars Børge Sæberg Leif Helge Særsten Borgny Særsten Magnus Utgard FYLKESMÅLLAGET VIKVÆRINGEN Olil Amble Ruth Amdahl Lillian Austnes Ola Bergsaker Leidulv K. Bergwitz Anfinn Bernaas Gerd Bjørke Erlend Bleie Lajla Elin Blom Reidar Borgstrøm Herfinn Brekke Magnhild Brekke Svein Erik Brodal Karen Bø Tormod Bønes Alv Reidar Dale Pauley Douglas Tove Karina Eidhammer Kirsten Osmo Eriksen Turid Farbregd Ingrid Fiskaa Gunnar Eilev Fitje Mass Flatråker Torfinn Fuhr Kim S. Fureli Otto Gjerpe Kåre Glette Oddrun Grønvik Christian Ihle Hadland

Mildrid Helland Botolv Helleland Arne Hellstrøm Sigrun Heskestad Audun Heskestad Anne Grethe Hoff Halldor Hoftun Valborg Holten Joar T. Hovda Karl-Anders Hovden Marit Hovdenak Tormod Hallstein Høgåsen Kolbjørn Høgåsen Olav Bakken Jensen Laurits Killingbergtrø Turid Louise Quamme Kittilsen Kåre Knutsen Harald Sverdrup Koht Bård Kolltveit Gülay Kutal Inger Kvilstad Signe Løberg Jon Låte Norvald Mo Arnold Mundal Ingrid Muri Johanna Myklebust Finn Måge Øystein Njål Nordang Børge Nordbø Sigurd Nordlie Ole Bernt Olsen Svein Johann Ose Kari Rysst Paulsen Geir Pollen Magnhild Reisæter Magnus Robberstad Kjell Rygg Olav Røvang Erik Simensen Olav R. Skage Arne O. Skjelvåg Harald Frode Skram Arve Skutlaberg Nils Standal Mona Grete Storli Rolf Sunde Terje Svardal Ellen Marie Svea Sissel L Sæbø Ingeborg Sætre Jostein Sønnesyn Tordis Thorsen Svein Olav Throndsen Jostein Tjore Asbjørn Tolsrød Øystein Tormodsgard Stein Tveite Erik Ulfsby Guri Vesaas Kjetil Vistad Dag Wergeland Arne Wåge Håkon Ørjasæter Herlov Øverland Kristen Øyen Bergfinn Aabø Solveig Fiskvik Aamodt Kristina Aarekol Kåre Årsvoll Berit Ås Ivar Aasen HORDALAND MÅLLAG Livar Aksnes Solveig Almås Arne Alsaker Torgeir Alvsåker Svein Schrøder Amundsen Arne Andersen Ingvard Andreassen Aud Angeltveit Arnfinn Jørgen Ansok Madli Arnestad Anders Askeland Edel Augestad Erlend Bakke

Gerhard Berge Oddbjørn Berge Daniel Berge Eli Bergsvik Dagrun Berntsen Siri Solvik Bertelsen Ansgar Bjelland Hjalmar Bjerkeng Bjørn Bjørlykke Solveig Bjørsvik Målfrid Bjånesøy Jarle Bondevik Arne Brattabø Gunvor Sigrun Bringeland Annbjørg Bru Endre Otto Brunstad Jostein Buene Bjarne Buene Rannveig Bårtvedt Reidar Dale Knut O. Dale Olav Digernes Kristian Djuvsland Nils J. Drage Gunnar Eide Nils M. Engelsen Øystein Erstad Hermund Fenne Jarl Fimland Sverre Fjell Kjell Fjose Harald Frønsdal Paul Kåre Gjuvsland Solveig Grønlien Jakob Gullberg Inge Håvard Habbestad Dag Oddvar Hallaråker Alvhild Halleraker Magna Hatlebakk Agnes Hauge Kolbjørn Heggstad Sigbjørn Heie Aslak E. Helleve Aslak L. Helleve Aslak T. Helleve Jan Kåre Henriksbø Kåre Herdlevær Kjartan Hernes Norvald Hestholm Trine Hjertholm Karl Hope Brit Yndestad Hovland Bjørn Husefest Håvard Ims Gerd Jensen Sniolvur Joanesarson Ole-Jørgen Johannessen Egil Jøsendal Jan Jøssang Torgils Jåstad Gunvor Jåstad Randi Jåstad Hans Kr. Kahrs Folke Kjelleberg Olav Klubben Vigdis Marie Knudsen Leif Knutsen Ståle Kolbeinson Knut Kristiansen Åsta Kårevik Haldor K. Lid Lars Gunnar Lie Leif Lindvik Torgrim Ljones Anstein Lohndal Gunnvor Bodil Lothe Kjellaug Lundestad Kåre Lutro Ruth Henny Løland Torstein Løning Kristi Yttredal Moe Marie Morken Jostein Mykletun Einar Myster Karl R. Mæland Arnljot Møster Odlaug Måge

Marit Nedreli Eli Karin Nerhus Nils N. Nesheim Lorense Nesse Arne Nilsen Arne Olav Nilsen Arve J. Nilsen Øyvind Nitter Randi Nordjord Helge Martin Nygård Nils Nytveit Åse Opheim Anfinn Otterå Sigrun Rajendram Inga Rasdal Jan Reidar Rasmussen Gunnar J. Blaalid Rasmussen Astrid Reigstad Sjur Reinsnos Jens Reisæter Lars Riise Sverre Audun Rikstad Inger-Johanne Rossebø Kaare Rundhovde Arne A. Rykke Sigmund Røstum Lars K. Sandven Torstein Sausjord Gunnar Andreas Schei Heidi Seilfaldet Bjarne Skarestad Gunvald Skeiseid Gunnar Skirbekk Jørgen Skjerve Bjarne Skjold Per Skjæveland Harald Skorpen Oddvar Skre Hermund Slaattelid Solbjørg Slettebakken Kari Smith Jostein Småbrekke John Stavland Magnhild Steine Nelly Storebø Gerhard Inge Storebø Alf Magnar Strand Rolf Sigmund Sunde Anne Sæland Kjell Gudmund Søholt Janne Sørgulen Anders Søvik Erling Thu Erling Toft Kjell Torp Torgeir Torvik Siv Trædal Odd Tøndel Tora Tønder Kristen Underdal Helga T. Utne Bjarne Johannes Utne Brynhild Utne Rigmor Nesheim Vaular Randi Vengen Øyvind Vevle Inger B. Vikøren Liv Bente Vinje Sidsel Vinsand Ingebjørg Viste Nils Ivar Østerbø Ivar Bård Aadland Olav Ånneland KARMSUND MÅLLAG Asbjørn Djuv Elise Dørheim Lars Eikehaugen Paul Espeland Etne Mållag Gjert Fjeldheim Synneva Flesland Signy Fludal Astrid S. Førsund Ingeborg Heitmann Torill Borge Horneland Øystein Kalstveit

NAUMDØLA MÅLLAG Håvard Avelsgaard Odd Eidshaug Toralf Engesnes Kjell Nyland NORDLAND MÅLLAG Tore Moen Lodve A. Svare Signe Petrine Åbergsjord NORDMØRE MÅLLAG Jon Kristian Aune Olav Bergheim Inga Bergheim Ola Bræin Styrkår Brørs Arild Drøivoldsmo Marie Flemsæter Ruth Fluge Rakel Flå Lars Gåsvatn Tora Kjelleberg Asbjørn Klaksvik Jorunn M. Kvendbø Tor Mogstad Finn Gunnar Oldervik Henry Opland Knut Reinset Eirik S. Todal Karin Vike Kolbjørn Ås ROGALAND MÅLLAG Leiv Alvsaker Ingegerd Austbø Lars Bakka Johannes Bakka Torvald R. Bore Trygve Brandal Aslaug Kvilekval Breivik Alf Jan Bysheim Jan Dalene Knut Falk Alma Figved Oddvar Flatabø Kåre Flokenes Rune Folkvord Hjalti Heimir Gislason Ingrid Gjesdal Rune Gramstad Oskar Gusevik Kari Ingfrid Hatteland Per Nesheim Hauge Astrid Heigre Rasmus Hetland Rasmus Hidle Magne O. Hope Terje Håland Jorunn Håvarstein Svend Håvik Ole Johannessen Odd Jørstad Sigrid Kjetilstad Nils Ingvar Korsvoll Herborg Kverneland Jon Laland Annbjørg Gravdal Larson Kari Oftedal Lima Georg Løvbrekke Anne Mo Reidar Nesheim Lise Lunde Nilsen Ingvar Olimstad Oddbjørg Oma Siv Omdal Åshild Osaland Marit Osland

Svein Ramsland Svein Risa Torleiv Robberstad Ole Bjørn Rongen Audun Rosland Magne A. Roth Atle Røe Thorhild L. Rørheim Rolf Salte Steinar Sandvik Egil Selvik Jostein Selvåg Bergljot Selvåg Ingeborg Skjerpe Tobias Skretting Tom Soma Hans Spilde Jon Stangeland Marit Rommetveit Staveland Odd Sigmund Sunnanå Einar Sæland Svein Kåreson Søyland Oddrun Tjeltveit Kurt Tunheim Bjarte Tveit Hilda Ullestad Jone Vadla Ottar Vandvik Arve Vedvik Reidar Vik Askill Voll Astrid Heien Whaley

Anna Njøs Stein Bugge Næss Per Scott Olsen Jon A. Ramstad Oddbjørn Ramstad Ole Christian Rynning Signe Marie Rønnekleiv Bjørn Rørtveit Steinar Røyrvik Karoline Råd Marta Kari Schawlann Bjarte Sindre Synneva Kolle Solheim Unni Stedje Kirsti Solheim Stegane Harald Steiro Ola Magne Strand Karsten F. Sunde Sigrid Svartefoss Målfrid Sværen Gunnhild Systad Siri Garborg Talle Jakob Thingnes Tore Thingvold Oddrun Thorsnes Reidar Tveit Jens Vestrheim Arne Vevle Jarl Yndestad Liv Østrem Ivar Åkre Vemund Aartun

ROMSDAL MÅLLAG Henning Austigard Dagrun Gjelsvik Austigard Annlaug Berge Marit Bergheim Anne Grete og Gunnar Bø Kristine Eidhamar Torhild Hanem Einar Helde Per Hestad Tor Kvadsheim Asbjørn Lillevik Gunnhild Austlid Oppigard Per Arne Skomsø Oddmund Svarteberg Kristoffer Venås Ingar Aas

SUNNMØRE MÅLLAG Lisa Mari Breivik Anderson Åsmund Arne Synnøve Ruste Bjørdal Ole Arild Bø Jostein Drabløs Karen Randi Festøy Jostein Fet Einar Flem Ruth Grøndal Per Halse Asbjørn Hatlehol Jorunn H. Henriksen Petter Magne Hjørungdal Ingrid Runde Huus Jakob O. Kjersem Liv Kari Krøvel Marit Kvammen Idar Mjånes Roger Nedreklepp Kåre Sigmund Opsahl John Osnes Britt Oterholm Petra Pilskog Oddbjørg Remøy Torleiv Rogne Gunder Runde Olga Støylen Runde Magnar Rønstad Asbjørg Rørstad Kjell Roger Straume Gudrid Tandstad Ellen Hellebostad Toft Rolv Ukkelberg Randi Flem Ulvestad Eldrid Vik Svein Vinje Sveinung Walseth Knut Ytterdal Kjell Arne Årseth

SOGN OG FJORDANE MÅLLAG Ragnhild Anderson Georg Arnestad Olaug Marie Bjelde Jan Asle Bolset Arne Eikenes Annbjørg Eikenes Gjertrud Eikevik Arnfinn Jørgen Eldegard Eldbjørg Stegane Engebø Dag-Erik Eriksmoen Astrid Ervik Ståle Fitje Johannes Flaten Jan Martin Frislid Ottar Færøyvik Leif Grinde Borghild Guddal Oddstein Haugen Jon Heggheim Jørgen Helgheim Oddleiv Hjellum Johan Torgeir Holvik Magnus Hope Bjørg G. Hovland Astrid Berg Hundeide Odd Kinden Rannveig Tveit Kirkebø Oddvin Klakegg Liv Janne Kvåle Johan Kyrkjebø Magny Kårstad Jorunn Loftesnes Jon Ove Lomheim Rune Lotsberg Lars Lotsberg Aud Jensine Lunde Luster Sparebank Steinar Dahl Lægreid Marie Løland Terje Moe Johan Moldestad Henny Myklemyr Knut Ole Myren Julie Kristine Ness

TELEMARK MÅLLAG Eiliv Astad Hege Bakken Sven Barvik Eva Bergø Lars Bjaadal Halgeir Brekke Halvor Dahle Olav Rune Djuve Per Engene Olav Felland Asbjørn Gardsjord Hans Magne Gautefall Bjarne Grimsrud Lavrans Grimstveit Torgeir Grimstveit Anne Gøytil Knut T. Haugen Svanhild Haugen Jarle Helle Ragnhild Hovda Tone Sem Hovda

Hallgrim Høydal Jon Ingebretsen Halvard Jansen Josef Kili Håvard Kleiv Kjetil Langåsdalen Jørund Lie Sigrun Garvik Moen Olav Mosdøl Ellen Bojer Nordstoga Jakob Olimstad Tone Jøran Oredalen Halvor Sisjord Per Skaugset Olav Stranna Alv Halvor Straumstøyl Sondre Svalastog Signe Sølyst Olav Teigen Olav Tho Torkjell Tjønn Kari Tveit Borghild Tveit Alf Torbjørn Tveit Borgny Slettemoen Tøfte Johan Vaa Ingebjørg Helkås Vaa Einar Versto Halvor Øygarden Aslak Aanund Aabø Lars Johan Aasland TROMS OG FINNMARK MÅLLAG Per K. Bjørklund Terje B. Dahl Vidkunn Eidnes Sveinung Eikeland Karl Ragnar Engstad Torgeir Engstad Eldbjørg Gjelsvik Aud Hauan Magne Heide Sigrun Lunde May Johanne Molund Atle Måseide Ole Edgar Nilssen Arne Rognmo Ingrid Russøy Rønnaug Ryssdal Guri Skeie Sunniva Skålnes Anne Marta Steinnes Gunn Utkvitne Birger Vang Bjørnar Østgård Odd Østgård TRØNDERLAGET Egil Ingvar Aune Kjell Bardal Arne Bjørdalsbakke Karl Ove Bjørnstad Lars Daling Astrid Dalslåen Olaug Denstadli Ola Stuggu Fagerhaug Helge Fiskaa Vibeke Flå Anders Gjelsvik Gunhild Grue Lars Eirik Havdal Harald Hernes Oddvin Herstad Øyvind Hoel Astrid Hoem Jon B. Jystad Svein Jørum Kirsti Årøen Lein Jens Loddgard Borghild Kristin Lomundal Lars Kolbjørn Moa Magne Måge Lars Nygård Jenny Nyvik Solveig Otlo Jostein Rekstad Kristian Risan Narve Rognebakke Helge Rypdal Ottar Rønningsgrind Anders Sakrisvoll Eva Salvesen Anne Kristine Bolme Selnes Bjørn Skagen Alv Helge Skeie

Ole Øiene Smedegård Ingebjørg Sogge Arvid Henry Staupe Eiliv Størdal Nils Søvik Oddbjørn Tallerås Arnkjell Tingstad Aud Mikkelsen Tretvik Inge Torfinn Vada Aa. Bjørgum Øwre VALDRES MÅLLAG Gunnar Belsheim Olav Gullik Bø Inger Solveig Bøe Jan Espeliødegård Ingunn Hommedal Bjørg Lerhol Svein Erik Lunde Anne Berit Strømmen Strand Anders Sæteren Per Gunnar Veltun Magnor Wigdel Berit Matre Ødegaard Magnar Øyen VEST-AGDER MÅLLAG Ragnar Alrek Leiv Hartly Andreassen Magne Attestog Anne Austad Gunvald Bauge Valdemar Birkeland Trygve Bjerland Roger Dyrøy Joar Egeland Åse-Berit Fidjeland Aslak T. Fjermedal Gunnhild Fjermedal Randi Lohndal Frestad Vigleik Frigstad Halvdan Furholt Øyvind Grov Torgeir Hagestad Asborg Handeland Magne Heie Olav Hoftuft Theodor Hovda Karin Vere Jacobsen Mari Katerås Alf Georg Kjetså Solveig Stallemo Lima Oddvar Moen Magnhild Synnøve Skjeggedal Asbjørn Stallemo Leiv G. Storesletten Åsmund Unhjem Torbjørn Vigmostad Gunnar Vollen ØSTFOLD MÅLLAG Bodil Cappelen Eiliv Herikstad Arnstein Hjelde Arne Kvernhusvik Arild Løvestad Inge Monefeldt Gunnar Ottne Jan T. Pharo YRKESMÅLLAG Kjellfrid Bøthun Bjarne Dåe Lars Inge Fenne Kristian Hagestad Sissel Hole Kari Huus Rønnaug Kattem Anne Lognvik Kjell Harald Lunde Arne Exner Nakling Olav Norheim Borge Otterlei Linda Plahte Claus Ola Solberg Lars Helge Sørheim Bent J. Tandstad Harald Thune Turid J. Thune Karen Time Sigrid Tyssen Torgeir Urdahl Birger Valen Olav Vesaas Vidar Ystad

Norsk Tidend 1–2014

Arne Langåker Marit Løvvig Paul Mølstre Ingebret Paulsen Borghild Sævereide Prestegård Askild Rullestad Magne Skjervheim Svein A. Strømme Ernst Arne Sælevik Lars Sævereide Jon Olav Tesdal Marie Tjelmeland Hans Olav Tungesvik Arne Vevatne Ola Øverland Einride Aakra Steinar Aalvik

27

Lkryssord ved Laurits Killingbergtrø

Kryss NT nr 1-2014 RUSSISK ELV

VERE PÅ SCENA

FAR

PLANTE

HAVØRN DRIFTIG

PELSEN

UTESTAD

REKKJE

ODDE

FESTE

I HUS

INNSKRENKA

ASIATAR

SNODIG

FINSK SJØ

I ORDEN LAND

NYE FOLK TIL LANDET

TVSTOFF

LIGG PÅ EGGA EDLE BLOKKAR

BAKEUTSTYR FYRSTE

342 HER

LENGD

HUSDYR

VERKE

KLØDDE

BORGE

LØNTE

LEI VANE

VOGNER

MYLDRAR ÅTE SÆRMERKT

FERD PÅ VATNET

SPORTSFOLK

BJELKE

VAR GODT FESTA

STÅR OPEN

OVERFLATA

FORTELJING

KALD

TAL

ÅREFESTE GLATT PÅ KINNET

PALASS

FRIGJORD

ABONNERE

HARSELAS

MIDDAG

RUNDT TAL

PÅ MOTEN

EIG

VÅR USOLIDARISK PERSON

FEST

DIKTAR

TÆRER

HUGIN OG MUNIN

VEKST UNDERHALDNING

KREATIV

VERE SINT

FEITTET

KOME NEDBØR

SPENT

SOPP

GRUNNAR NAUST

SPELE DANSK BY

SKIP

TETEN

EIN MED PARAPLY

RYKE

MÅNEFASE PREST I BIBELEN

URO

ØY I NAMDALEN

STØTT PILKAST

GJERE OM

ELDSTAD

MERKSEMD

STROFE ADVERB LAUVTRE

TILBAKESENDING

SVENSK BYRÅ

FOTSOLE

STORESYSTER

STEINANE

SYSAK

IGJEN

RØYND

ATTSKAPE

BERETREET

KONTROLLERT

NR. 1 2014

SEKKER

Kryssordvinnarar i nr. 5 – 2013 Karin Berg, Jorunn Veseth

Norsk Tidend 1–2014

Erna Tomasgard Langøy

28

Send løysinga til: Noregs Mållag Lilletorget 1 0184 Oslo Frist: 12. mars 2014 Merk konvolutten «Kryssord».

Rett løysing kjem i neste utgåve.

Tre vinnarar vert trekte ut og får fin premie.

Namn: Adresse:

LLøysing

Kryss NT nr. 5-2013 AP

I FESTKLEDD FØLGJE INKLUSIVE

M SPOTTEN TANKE

I HEIME IGJEN TERGE

E SPENSTIG KAR

H SKISSE LAND

S OPPLEGG FOR FRITIDA

F SKALA BJELKE

Å S PORTUG. POLITIKAR

Postnummer/-stad:

HISSIG

HODYR

A R B E I D A R P A R T I E T

VENDE

BAKST

NØYAKTIG

SKILJETEIKN

FRÅ S ASIA O N I R U R A D HOVUDSTAD R O N S E T T K T E VEKS G R BAKKEN L L I I S S A T AVGASS E K SPRÅK R I E O N E VAKKER M BEIN P O A R E S N A R T I K SKILLING BREND LEIRE

PLASSERE KVISTER

FØRER I SEG

MÅLVAKT

MJØLKEPRODUKT

FØLGJE AV VONDE VETTE

L KURS ØYBUAR U LURER FYLKE S E R I N G LØGLEG E F E R D PRESSE M M S T E R D A I E N A R N K I V R I G O M N E V E L E G G J E O R L E VEKT T N G D A N S A S A U S S E T S E S S S O S N I A N R P L A N STRAUM R E K K J E SKRÅ E N P Å FOSTRE S L A N S FROSEN VÆSKE Y S I N T BARTRE L E O S K O R E I VANE

EIN HEIL DEL

SP-DAME

UTAN SAMBAND

IHUGA

KRAFTLAUS

SKIFTE PARTILEIAR

SPELE

GÅR SMÅTT

SKJØNE VITSEN SIDAN

TJUKK VÆSKE

STUTTE

SLUTTE Å MJØLKE

KAFFI

PLASSERE TING

NESTEN BLINKAR PARTI

MEDIESELSKAP SPJÅK

OVER

JAMRING

GEOGRAFI PAR

ROMMET

RASK

PÅT STEINAR S VÆSKE S BYRJING R U T I N E O R O S A M DEKKE M TAL V E R N S T A D PLAGG I RISP U D U N K S L I N G L E I K E BOKSAR O N N DUEGOG M E TIL A N S R TRIM MUSIKK D M Å E RENNER E K E SNAKK T A L E LEVER R A R KALD E R HAR K MÅLING E I G GRØFT VANE E L UJAMN S E D A R A FANGSTREISKAP R D K U N N E RUSR K SISK D O N ELV NR. 5 A FARGE L E T 2013 FJØR

LAUVVEKST

PAPEGØYE TREKKJE

L nmu Vebjørn Sture Leiar i Norsk Målungdom

Eit nytt NMU

Kva tyder ordi?

Eg har nemnt det før, språket vårt bør vera så presist som råd. Unødig slurv og giddeløysa gjer det berre til eit dårleg verkty. Jamfør kommentarfelti på nettavisene. Skjønar du alltid kva dei som «debatterer» der meiner? Eller kokar det bort i skrivefeil og dårleg utforma setningar? No er det ikkje alltid godt å seia om det hadde vore stort lettare å forstå tankane deira med godt språk heilt fritt for skrivefeil heller, men det vert i alle fall ikkje lettare!

Men har du tenkt over korleis og kvifor me ser føre seg ting når me høyrer eit ord? Nokre seier til dømes «ein fotball» og alle ser for seg eksakt det same.

Alle har lært kva ein fotball er.

Det same med «skei», «gaffel» eller «bilbatteri». Eitt ord, ein ting. Tydeleg og presist.

Men ein skal ikkje langt før to personar kan tenkja på ulike ting om ein seier eit ord. Me har nemnt batteriet, men kva med «bil»? Ser du for deg den blå Forden du har eller gjerne den gule VW-bobla far din hadde?

Eller gjerne ein knallraud Ferrari? Alle ser for seg ein bil, men det kan likevel vera stor ulikskap mellom det ein tenkjer på. Farge, form og storleik kan variera.

EnDÅ tydelegare vert dette når ein tenkjer på litt meir abstrakte ting. Husvask vil for kvinna gjerne vera eit krafttak før jul der mann og kona saman gjer ein innsats for å få huset fint før høgtidi, slik at ein kan pynta med julegardiner, adventskrybba og vakre pyntegjenstandar ein har arva frå bestemor si. For mannen vil ordet husvask tyda ei tid for å finna på viktige ærend som held ein langt unna hus og heim til det atter er trygt.

Og skulle ordet vera nemning for menneskje i ei av sine

L TYLEPRAT KNUT P. BØYUM storeknut@online.no

tallause former, vert det me ser for oss ofte heilt motsette ting.

Seier eg Vålerenga-tilhengjar ser nokre for seg ein ekte fotballinteressert person, medan me som har noko meir greie på det viktigaste ballspelet her på planeten, ser kva for uboteleg skade eit hardt slag mot hovudet i ung alder kan føra til. Det same med Manchester Unitedtilhengjarar sjølvsagt. Men då har det vel gjerne vore meir enn eitt hardt slag mot hovudet. Det er trass alt grenser for kor mykje skade so kan oppnåast med eitt slag!

Eller kva med Oslo-folk. Tru det eller ei, men det er dei som trur at det er ei nøytral nemning for folk som bur i Oslo.

Underleg er det også å sjå korleis ei nemning kan lura fleirtalet i eit samfunn til å sjå ting slik ein ynskjer. Oftast som noko positivt. Naturvernar.

Ikkje noko gale i det slik i utgangspunktet. For nokre er dei jo idealistar og krigarar for det gode. Men i røyndi er det jo stort sett akademisk søkklasta folk frå desse miljømessige katastrofeområdi ein kallar by, som tek turen ut mellom oss utkantbuarar eit par gonger i året for å fortelja oss for ei lukka det er å vita at det kan vera ulv ein stad i nærleiken - om ein aldri ser han og sjølv om han drep både sau og jaktbikkjer. Dei får ilingar

i heile kroppen av å vita at elvi som dei ikkje ser, og knapt nok høyrer, ikkje er rørd av kraftutbygging. Ve og ve dei som vil nytta naturen for å skapa seg eit levebrød og produsera straumen me sender til byen. Så set dei seg i el-bilen og dreg heim, medan me står like fattige att.

Eller økologisk mat. Alle utan innsikt i landbruk trur at det er synonymt med kvalitet og at det er miljø- og helsemessig topp. At forskarane ikkje finn helsemessige føremoner, at det er større utslepp av klimagassar pr produsert eining og at det ikkje finst meieriprodukt som er mindre kortreiste enn dei økologiske, tel ikkje for folk flest. Økologane har gjort ein så strålande jobb i å selja ordet inn som noko udelt positivt, at det er nærast vorte ei sanning. For det er jo så naturleg.

Som jo er eit anna ord som lyg. Naturleg er flott det, men ikkje berre av det gode. E-coli og salmonella er jo også naturleg.

Og sukker, du finn ikkje noko meir naturleg enn sukker, men vil folk ha det? Spør alle dei som lepjar i seg lettprodukt med dei underlegaste kunstige søtingsmiddel.

Og så har du jo dei ordi som endrar tyding med åri. Eg er så gamal at eg tenkjer på ein kar eller ei kvinne som jagar kyrne ut på beite etter mjølking, og som har namn på kyrne, når eg høyrer ordet bonde. Ein som slår rundt veitakantane etter at siloslåtten er over og som har nokre sauer for å nytta ressursane på garden. Ein som held landskapet i hevd ved å produsera mat i ulike former. For barneborni mine er det gjerne ei nemning på dei i Europa eller USA som har laga maten dei kjøper i butikken.

Eg kunne ha ramsa opp mange døme. På det reint organisatoriske har me mellom anna korta ned på møtetida, til fordel for meir delegering av arbeid og ansvar. Me har avskaffa praksisen med sentralstyrekontrollerte valnemnder, og debattkulturen utviklar me ved å vera gode føredøme for kvarandre, i staden for å vifta fingrar på formanande formøte. Til dømes.

Og veit du kva? Det fungerer. Me gjer vel så mykje som før, men på mindre utmattande måtar. Sentralstyret kan stella med arbeidet sitt, i staden for å innstilla på sine eigne verv. Og debattane våre er minst like saklege som dei var på den tida då det var reine NMU-sporten å skulda andre for å bruka hersketeknikkar.

Det politiske skiftet har vore endå større. Me har gått frå å bruka kreftene på alt me var mot, til å sjå meir på kva me er for. Dikotomisk frykt for internett, globalisering og angloamerikansk kulturimperialistisk kjøpekultur er erstatta av vilje til å sjå moglegheiter og finna nye språkpolitiske beitemarker. Og der me før nytta eit noko hissig prinsipprogram til å legitimera at me var mot alt frå EU og Nato til WTO og Coca-Cola, held me oss no fyrst og fremst til språkpolitikk.

Mest illustrerande av alt: Medan nokre sporadiske senterungdomar tidlegare utgjorde «høgrefløya» vår, har me dei siste åra hatt tillitsvalde med bakgrunn frå alle ungdomspartia.

Sosialistar, liberalistar og alt i mellom – hand i hand, for målsaka.

Somme vil kanskje sukka over avideologisering og manglande kopling mellom målsak og andre samfunnsspørsmål. Det kan eg på sett og vis forstå. Stundom har også eg vore skeptisk. Men det heile kokar ned til at kvar NMU-generasjon må få byggja ein organisasjon som er i takt med seg sjølv. Omsmeltinga vår har difor vore både rett og naudsynt – og er heldigvis ikkje den siste.

Norsk Tidend 1–2014

Illustrasjon. Frå utstillinga «Nynorsk i Valdres» i Valdres Folkemuseum. Foto: Endresen Foto AS

Ungdomsorganisasjonen dykkar er ikkje kva han var. Heldigvis. Eg er takksam for alle som har stått på for Norsk Målungdom opp gjennom åra. Eg veit godt at me står på akslene deira. Dei gav oss ein arv til å gøyma, som har gjort arbeidet vårt mogleg.

Det lyt likevel seiast at denne arven har hatt nokre nissar med på lasset. Difor har me dei siste åra vore gjennom ei nokså stor omsmelting, både politisk og organisatorisk. Det har kort sagt pressa seg fram, fordi organisasjonen ikkje kjende seg att i arvegodset.

29

Krambua

Nynorsk var eit funn, ingen konstruksjon Lytring

Sjå innom heimesida for andre tilbod. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar.

Det er såleis ikkje sikkert at du får alt du tingar.

Ja takk, eg tingar: ❏ Fleecejakke

❏ Matboks

For damer: Fargar:

❏ grå ❏ kornblå ❏ bringebær Storleikar: ❏ s ❏ m

❏ l ❏ xl

❏ Notatbok blå ❏ Notatbok svart

For menn: Fargar:

❏ Notatbok natur

med logoen til Noregs Mållag på brystet.

❏ ❏ Storleikar: ❏ s ❏ m

l ❏ ❏ xl grå

Linjert notatbok med slagordet «Gjennom ord blir verda stor!» Hardt omslag med stofftrekk.

Kr 125,–

azurblå

❏ xxl

Kr 220,– Hugs å krysse av for farge og storleik!

❏ Mobildeksel iPhone 4 ❏ Mobildeksel iPhone 5 Mjukt mobildeksel til iPhone 4 og iPhone 5 med trykket «Å snakka: akkedera, garta, kvitra, masa, munnrøda, pjegga, preika, røda, svalla, tjantra» Kr 50,–

❏

❏

1 eller 20 jakkemerke «Gjennom ord blir verda stor» Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏

❏

Norsk Tidend 1–2014

1 eller 20 jakkemerke «Takk, Ivar Aasen!»

Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

30

Kryss av, klipp ut eller kopier og send tinginga til: Noregs Mållag, Lilletorget 1, 0184 Oslo Namn: Adresse; Postnr.

Poststad:

I plast, 16 x 11 cm.

Kr 50,–

Ulinjert notatbok med Ivar Aasen på framsida, og «Noregs Mållag» på baksida. Hardt omslag med strie.

Kr 75,–

❏ Krus

Med trykket: Det endaa koma kann den Dag, daa Retten fram kann sleppa.

Ivar Aasen, 1875 Kr 100,–

❏ Krus

Med trykket: Skogen stend, men han skifter sine tre.

Olav H. Hauge, 1965 Kr 100,–

❏ Krus

Med trykket: Det går mangt eit menneske og ser seg fritt ikring for Ivar Aasens skuld.

Tarjei Vesaas, 1950 Kr 100,–

Eller: send e-post til nm@nm.no, ring til 23 00 29 30, faks til 23 00 29 31 eller å gå inn på www.nm.no Porto kjem i tillegg.

Då Norsk Tidend intervjua meg om «Historia om Ivar Aasen» i nr. 4 2013, sa eg det same som står i boka: Ivar Aasen fann eit språk – han laga det ikkje, han konstruerte det ikkje, han fann ikkje opp det nynorske skriftspråket. Korleis i all verda kan eg meine det, spør Vidar Sætre i nr. 5. Han meiner det er å hevde at ei nynorsk rettskriving er rettare enn alle andre.

Der kortsluttar Sætre resonnementet sitt. Ingen stad i boka eller i intervjuet seier eg om den skriftnormalen Ivar Aasen forma, var den rette eller den beste eller den taktisk luraste. Eg ville halde alt som gjaldt rettskriving utanfor. Kva former Aasen valde til slutt, seier knapt nokon ting om livet hans eller dimensjonane i arbeidet hans.

Denne enkle analysen har berre ein brodd i seg, og den vender mot alle dei som i hundre år og vel så det har føysa nynorsk til sides som eit konstruert språk. Dette har vore ein av fleire strategiar som alle har hatt den same konsekvensen: Dei har tent til å gjere nynorsk til ein raritet, eit unaturleg fenomen som ikkje har livets rett, eit særnorsk påfunn frå éin person, utan den sosiale og kulturelle tyngda som ligg i dei såkalla kulturspråka. Desse argumenta har vore uløyseleg knytte til myten om naturleg språkutvikling. I boka «Språksansen» har eg gitt 366 forteljingar om korleis språk er skapte og forma av menneske, kollektiv, system, institusjonar, vedtak, lover, reglar, kongar og krigar, makt og mynde. Å konstruere eller finne opp er å forme noko som ikkje finst frå før eller som ingen har laga før.

Dei einaste konstruerte språka er dei fiktive språka forfattarar som J.R.R. Tolkien dikta opp, og dei mange hundre planspråka som er blitt laga. I dag er vel esperanto det einaste av desse som har ein viss posisjon. Ingen av desse fanst som talespråk på førehand. Difor er dei konstruerte, altså bygde opp frå grunnen av.

For språk i bruk er talen det primære og skrifta sekundær. Om lag 7100 språk er dokumenterte i bruk i verda i dag. Truleg er minst 2000 av desse enno ikkje skriftfesta, men dei finst altså som talespråk. Måten talt språk blir skriftfesta, varierer mykje. I «Historia om Ivar Aasen» nemner eg fleire personar i samtida hans som skriftfesta språk – serbisk, kroatisk, bulgarsk, slovakisk.

Då eg først hadde funne fram til den setninga om at Aasen fann eit språk, var det heile veldig sjølvsagt for meg. Sjølvsagt var det det han gjorde! Talespråket var der, men var ikkje blitt forma i skrift enno. Aasen dokumenterte likskapar og skilnader mellom dei mange dialektane som utgjorde dette talespråket, la stor vekt på at alle former han tok med, faktisk skulle finnast i bruk, og så gjorde han mange val då han skulle forme eit største sams mål for dette språket i skrift.

Først då Aasen reiste landet rundt, høyrde han det ingen før hadde merka seg eller skrive ned. Han høyrde kor like dialektane var, ikkje berre at dei var ulike. Det var dette han fann. Han forstod tidleg at eit skriftspråk som skulle vere ein samnemnar for talespråka i Noreg, både kunne og måtte byggje på mange dialektar, ikkje på éin dialekt, slik til dømes dansk gjer.

Historia om Ivar Aasen er så enkel som dette: Han fann eit språk og skreiv det ned, og så har millionar av menneske kunna skrive også det språket. Eller som det heiter i eit av ordtaka vi har etter han; Ein finn ikkje noko før ein kjem der det er.

Ottar Grepstad

Landsmøte

Det er no kalla inn til det 98. landsmøtet i Noregs Mållag. I år blir det landsmøte på Quality Airport Hotel Gardermoen fredag 4. til sundag 6. april 2014. Landsmøtet skal vedta arbeidsprogram for dei neste fire åra og elles handsame vanlege årsmøtesaker. Frist for å sende inn hotelltingingsskjema og fullmaktsskjema og for å betale av landsmøteavgift/reiseutjamning er 28. februar.

kr 9,00,–/mm kr 0,50,–/mm 45 mm kr 3 000,– kr 5 000,– kr 9 000,– kr 1,00 pr. stk.

Alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire nummer kan vi diskutere særskilde avtalar.

Stoffrist nr. 2 – 2014: 12. mars 2014

Årsmeldingsskjema

Årsmeldingsskjema for 2013 har blitt sendt til laga. Det kan lastast ned frå nettsidene våre på www.nm.no. Hugs at de må levere årsmeldingsskjema for å ha rett på refusjon av medlemspengar i 2014 dersom laget har vedteke ein eigen lokallagssats.

Den du skal verve kan sende ordet NYNORSK i tekstmelding til 2490 for å melde seg inn i Mållaget. Dei som melder seg inn på SMS, betaler kr 200 over mobilrekninga, og vi får automatisk medlemspengane i det dei melder seg inn.

Støtte til prosjekt i lokallaga og fylkeslaga

Nyhendebrevet Nytt om nynorsk

Det er over 3000 som abonnerer på Nytt om nynorsk. Kjenner du nokon som kunne vere interesserte, så send dei eit tips om at dei kan melde seg på til medlem@nm.no. Kan hende du heller ikkje får nyhendebrevet?

Har laget ditt ein idé som de treng hjelp til finansieringa med? Noregs Mållag har kvart år ein sum i budsjettet som etter søknad blir løyvd til lag som søkjer om støtte. Prosjekta som får støtte skal vera organisasjonsbyggjande gjennom t.d. auka aktivitet, meir skulerte aktivistar og/eller fleire medlemer. Ta kontakt med skrivarstova om du ynskjer meir informasjon.

Medlemspengar og medlemsopplysningar

Medlemspengekravet for 2014 blir sendt ut til alle medlemene i februar. Om det står registrert noko om deg på giroen som ikkje stemmer (feil telefonnummer eller anna), så set vi pris på at du melder frå om rett informasjon anten til medlem@nm.no eller på telefon 23 00 29 30.

Følg Noregs Mållag på Facebook

Noregs Mållag har over 4000 følgjarar på Facebook. Her får du med deg smått og stort av meir eller mindre nytt om målsaka.

Tilsette: Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tlf. 23 00 29 37, 957 85 560, gro.morken@nm.no

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Annonsar: Annonseprisar: Tillegg for tekstside: Spaltebreidd: Kvartside: Halvside: Heilside: Ilegg til avisa:

Vi har laga eit skriv med praktiske tips og råd til deg som skal skipe til årsmøte. Ta kontakt med Hege Lothe om du har fleire spørsmål. E-post: hege.lothe@nm.no eller telefon 57 86 53 60.

Verv medlemer på SMS

NORSK TIDEND Prent: Nr1Trykk as Opplag: 13 000 Abonnement: kr. 250,– per år

Tips til deg som skal skipe til årsmøte

NOREGS MÅLLAG www.nm.no

Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO Telefon: 23 00 29 30 Telefaks: 23 00 29 31 E-post: nm@nm.no Kontoradresse: Lilletorget 1, 0184 OSLO

Tuva Østvedt, organisasjonskonsulent, tlf. 23 00 29 34, tuva.ostvedt@nm.no Berit Krogh, økonomikonsulent, tlf. 23 00 29 35, berit.krogh@nm.no Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, tlf. 23 00 29 36, 975 29 700, ingar.arnoy@nm.no

NORSK MÅLUNGDOM www.nynorsk.no/nmu

Tilskrift: Postboks 285 Sentrum, 0103 Oslo Telefon: 23 00 29 40 Telefaks: 23 00 29 31 E-post: nmu@nynorsk.no Bankgiro: 3450.65.48707

Bankgiro: 3450.19.80058

Hege Lothe, informasjonskonsulent, tlf. 57 86 53 60, 926 48 348, hege.lothe@nm.no

Leiar: Vebjørn Sture, Telefon: 924 16 527, 23 00 29 40, E-post: vebjorn@nynorsk.no

Leiar: Marit Aakre Tennø Mobil: 454 71 716 E-post: marit.tenno@nm.no

Kjartan Helleve, redaktør Norsk Tidend, tlf. 23 00 29 32, 943 97 998, kjartan.helleve@nm.no

Skrivar: Eskil Syltøy Løland, Telefon: 994 26 366, E-post: eskil@nynorsk.no

Norsk Tidend 1–2014

Mållaget informerer

Lnoregs mållag

31

Lilletorget 1 • 0184 OSLO

nr. 1 • februar 2014

– Dei alle fleste intervju i Noreg med meg har vore på bokmål. Dette er eit problem som høyrer heime på eit høgare nivå enn det personlege.

Jon Fosse

LPå tampen

Kvar er trykket?

Det står i pensumlitteratur og grammatikkbøker her og der, og sjølvsagt også i kursmateriell for framandspråklege som skal lære seg norsk: I norsk landar trykket på den fyrste stavinga i ordet, slik som i hane. Og så finst det nokre andre slags ord, særleg lånord, der trykket kan lande andre stader. Døme på dette kan vere universitet, banan og katakombe, medan sofa og konto fylgjer det norske mønsteret. (Her ser eg bort frå dialektar med bannan-uttale, og eg skal halde meg til usamansette og ubøygde ord.)

Men saka er at dei fleste ord i norsk kan skildrast slik (dette er ei kort og noko forenklande oppsummering av dei meir nyanserte arbeida til Gjert Kristofferen og Curt Rice): Trykket landar til vanleg på den siste eller nest siste stavinga, avhengig av om den siste stavinga sluttar på konsonant eller vokal.

Unntak finst sjølvsagt, men tendensen er likevel så sterk at sjølv om Helsinki vert uttalt med trykk på den fyrste stavinga i finsk, så er det vanleg å leggje trykket på den nest siste stavinga når ordet vert uttalt på norsk (dømet er lånt frå Gjert Kristoffersen). Det same fenomenet finn vi i det russiske lånordet babusjka (bestemor). Sjølv voks eg opp og trudde at H.C. Andersen var frå Odense med trykk på den, og eg var ikkje den einaste. Og kvifor diskuterer folk korleis dei skal uttale oregano (trykk på re eller på ga) om det ikkje fanst ein konflikt mellom långjevande språk og det norske systemet? Den tida eg var student i Volda, var det forresten mang ein medstudent med bokmålsbakgrunn som ikkje tenkte momentant på at «langope» på skiltet utanfor butikken var eit samansett ord, men trudde det var namnet på ei merkeleg matvare. Giss éin gong kvar dei la trykket.

Det er sjølvsagt ikkje feil at hane har trykket på den fyrste stavinga og universitet på den femte stavinga. Men det vert litt som å seie at bilen ligg éin meter frå venstre vegkant på smale vegar og fire meter frå venstre vegkant på breie vegar, i staden for å seie at vi har høgrekøyring.

Tilnærminga med «trykk på fyrste staving, men lånord er annleis» heng saman med ein eldre analysetradisjon. Dagens meir einskaplege generaliseringar såg dagens lys så seint som rundt år 2000.

Framstellinga her i denne bloggposten er sjølvsagt noko forenkla.

Jardar Eggesbø Abrahamsen

Teksten er henta frå bloggen Mellom turrfisken og veden

Foto: Jon Arne Husebø

Viktig å rose LLHeider og ære til den som fortener det.

Stundom blir det lagt inn ein ekstra vri rundt desse målprisane . Det er ikkje mange år sidan Strand Mållag delte heideren mellom Håbakk Vinimport AS og Jørpeland Avhaldslag. No har Radøy mållag gjeve Målrosa til Blomsterverkstaden AS på Radøy.

Rosa som følgde med diplomet var kjøpt i same butikk.

LL”Radøy mållag har lagt merke til at Blomsterverkstaden har merkt seg ut ved bruk av nynorsk i annonsering og plakatbruk. Dette set me i Radøy mållag pris på.

De er gode nynorskbrukarar som fortener ei målrose!”

LL– Drivkrafta bak Blomsterverkstaden har lenge vore på radaren som kandidat

til prisen, og etter rapportar om nynorsk på kassalappen, vart valet lett for styret i mållaget, sa Geir Olav Repål til avisa Strilen.

LL– Det er jo utruleg kjekt at det blir lagt merke til. Eg brukar nynorsk heilt konsekvent, sa Ingvill Michelsen Svenheim, drivkrafta bak Blomsterverkstaden. Ho har eiga side for butikken på Facebook og Instagram, og bloggen hennar blir skriven på nynorsk.

LLButikken ligg på Manger og er ”ein liten oase til inspirasjon”. Dei bind blomar, sel rosar og anna ein kan pynte heimen med, og har eit lite hagesenter om ein også har lyst til å pynte ute.

KH