Impact Report 2023 // Adroddiad Effaith by northwalesriverstrust

2023

Adroddiad effaith Impact report 2022-2023

DŴR GWYLLT WWW.NORTHWALESRIVERSTRUST.ORG

EIN BLWYDDYN 2023 OUR YEAR 2023

DŴR GWYLLT

Navigating the Course to Revitalise River Ecosystems

Llywio'r Cwrs i Adfywio Ecosystemau Afonydd

Message from our Chief Executive Officer

Neges gan ein Prif Weithredwr

It has been a busy year on the rivers. As we delve into these pages, you will discover the remarkable efforts, achievements, and contributions that have shaped our ongoing mission to safeguard North Wales waterways and ecosystems.

Rwy'n falch i gyflwyno ein Hadroddiad Effaith, sy'n cyd-fynd ag amcanion Ymddiriedolaethau Afonydd eraill wrth i ni edrych ymlaen at 2030. Mae'r strategaeth hon wedi'i chynllunio i wella adferiad afonydd, cynefinoedd bywyd gwyllt dyfrol, galluogi unigolion i eirioli dros afonydd, a chyfrannu at fframwaith cymdeithasol sy'n cydnabod pwysigrwydd hanfodol bywyd gwyllt dyfrol ac ansawdd dŵr.

Over the past year our team has been tirelessly engaged in activities that span the spectrum of environmental stewardship. We have been on the front lines, actively participating in community events, fostering meaningful connections with our dedicated water guardians, meticulously conducting baseline surveys and chemical testing, and painstakingly compiling and mapping data to unravel the intricacies of our water systems. In the backdrop of these endeavors, we have been working diligently to restore rivers across North Wales for wildife and people. These interventions represent a crucial step towards ensuring the vitality and sustainability of our natural ecosystems for generations to come. I would like to take this opportunity to extend my heartfelt gratitude to our small yet exceptionally dedicated team. Their unwavering commitment, passion, and hard work have been the driving force behind our progress and achievements.

Er bod ein hafonydd yn cymryd rhan hanfodol i gefnogi pob math o fywyd, mae'n amlwg nad yw ansawdd dŵr presennol yn ddigonol i wynebu'r heriau ehangach. Er mwyn cyflawni effaith sylweddol wrth adfer afonydd, rydym yn cydnabod yr angen i ymestyn ein cyrhaeddiad i feysydd newydd a chydweithio gyda rhanddeiliaid amrywiol. Mae ein strategaeth yn wahoddiad agored ar gyfer ymgysylltu wrth amlinellu ein hymrwymiad i'r amcan hwn. Mae ein diolchgarwch yn cynnwys y rhai sy'n ein cefnogi'n gyson— trwy wirfoddoli, ariannu, partneriaethau a chymynnau— gan fod y cyfraniadau hyn yn ategu'r ymddiriedaeth a roddir yn ein cenhadaeth.

Together, we can continue to raise awareness, inspire change, and create a brighter future for our rivers and the life they sustain. Thank you for your unwavering support, to our countless volunteer who have made a real impact on our rivers and for joining us on this transformative journey.

Rydym yn credu'n gryf mewn effeithiolrwydd atebion sy'n seiliedig ar natur i fynd i'r afael â heriau lleol a byd-eang, ac mae ein llwyddiannau dros y flwyddyn ddiwethaf yn ategu'r ymrwymiad hwn. Wrth i ni symud ymlaen i 2024, cadwch olwg am ein hymdrechion parhaus. Mae cyflawni ein gweledigaeth ar gyfer afonydd ffyniannus a bywyd gwyllt yn galw am drylwyredd gwyddonol parhaus, cydweithio, meddwl yn greadigol a chysegriad parhaus.

Laura Owen Sanderson

Ein cynnydd yn 2023 hyd yn hyn 3000 o goed wedi'u plannu ochr yn ochr â'r glannau afonydd i reoleiddio tymheredd i bysgod. Ychwanegasom 100 tunnell o raean i greu mannau claddu wyau newydd. 100 clogfeini wedi cael ei ailosod yn afonydd er mwyn amrywio'r llif a darparu gorchudd rhag ysglyfaethu. Codi graean ar ddau ddalgylch i ddarparu cynefin silfeydd hyfyw cyn diwedd tymor yr afon. 3 dalgylch wedi cael gwrthglawdd banc helyg byw i sefydlogi banciau, lleihau gwaddod a darparu gorchudd ar gyfer pysgod ifanc. 4 hawddfraint pysgod ar rwystrau a wnaed o waith dyn i agor 3km o'r afon. 4 x rheoli rhywogaethau ymledol ar gyfer llysiau'r dial, Rhododendron a Jac y Neidiwr. 5 x crafiadau gwlypdir a byfferau gwlypdiroedd i hidlo llygredd tryledol a chreu cynefin i infertebratau. 10.4 km o sefydlogi banciau naturiol a ffensio i leihau potsio, ewtroffigedd a gwella ansawdd y dŵr. Gosod 5 system pwmp solar fel ffynonellau yfed amgen ac un pwmp disgyrchiant i gadw gwartheg o'r afon, yn ogystal â chafnau dŵr. 3 trap graean i ddarparu man claddu wyau hyfyw i bysgod. Dadansoddwyd 29 o ffermydd a oedd yn gallu lleihau amonia a ffosffad yn y Glwyd gan ddefnyddio Farmscoper. Cerdded dros 4 afon i asesu problemau ac dylunio ymyriadau posibl ar gyfer 2024. Dros 400 o aelodau o'r gymuned yn cymryd rhan yn ein gwaith. Cymerodd dros 140 o dinasyddion-wyddonwyr ran mewn profion dŵr.

Our 2023 progress to date 3000 trees planted alongside the river bank to regulate temperatures for fish. 100 tonnes of gravel introduced to create new spawning grounds. 100 boulders replaced in to rivers to vary flow and provide cover from predation. Gravel lifting on two reaches to provide viable spawning habitat before the end of river season. 3 reaches of live willow bank revetment to stabilise banks, reduce sediment and provide cover for juvenile fish. 4 x fish easements on man made barriers opening up 3km of the river. 4 x invasive species control for Japanese knotweed, Rhododendron and Himalayan Balsam. 5 x wetland scrapes and wetland buffer zones to filter diffuse pollution and create habitat for invertebrates. 10.4 km of natural bank stabilisation and fencing to reduce poaching, eutrophication and improve water quality. 5 solar pump systems installed as alternative drinking sources and one gravity pump to keep cattle from the river plus water troughs and hardstanding. 3 gravel traps to provide viable spawning habitat for fish. Analysed 29 farms potential ammonia and phosphate reduction on the Clwyd using Farmscoper. 3 river walkovers on 4 rivers to assess potential issues and design interventions for 2024. Over 400 community members engaged in our work. Over 140 citizen scientists engaged with water testing on the ground.

2023 18 Wildlife and Habitat Surveys 18 Arolygon Bywyd Gwyllt a Cynefinoedd 23 River Restoration Projects 23 Prosiectau Adfer Afonydd

417 school children 417 o blant ysgol

241 Volunteers 241 Volunteers

22 Training Sessions delivered Cyflwynwyd 22 o sesiynau hyfforddi

11 outreach events - To a total of 470 people 11 digwyddiad allgymorth - I gyfanswm o 470 o bobl

DŴR GWYLLT

Our vision is centered on restoring healthy river ecosystems, where thriving wildlife and natural habitats play a pivotal role in mitigating climate and ecological challenges. We aim to inspire and empower individuals to take decisive actions for the well-being of river ecosystems. Our overarching purpose is to restore rivers, foster a proactive community engaged in nature conservation, and cultivate a society where the vitality of river ecosystems holds paramount importance for all of society.

Mae ein gweledigaeth yn canolbwyntio ar adfer ecosystemau afonydd iach, lle mae bywyd gwyllt a chynefinoedd naturiol ffyniannus yn chwarae rhan ganolog wrth liniaru heriau ecolegol a hinsawdd. Ein nod yw ysbrydoli a grymuso unigolion i gymryd camau pendant ar gyfer lles ecosystemau afonydd.

Ein diben yw adfer afonydd, meithrin cymuned ragweithiol sy'n ymwneud â chadwraeth natur, a meithrin cymdeithas lle mae bywiogrwydd ecosystemau afonydd yn hollbwysig i bob cymdeithas.

HOW IT ALL BEGAN by Roger Thomas NWRT founding Trustee

What is now the North Wales Rivers Trust (NWRT) came into being in 2007. Anglers and conservationists from the Clwyd and Conwy catchments came together in a meeting in St Asaph and agreed to set up a Rivers Trust. Initially, it was named the Clwyd and Conwy Rivers Trust and gained membership of the Association of Welsh Rivers Trusts, Afonydd Cymru. Grants from the European Fisheries Fund (EFF) became available together with some project funding for what at the time was the Environment Agency Wales. This enabled the new Trust to start delivering benefits to North Wales Rivers. The recruitment of Richard White from the Wye and Usk Foundation enabled these early projects to be professionally managed to great effect. Charitable status was achieved in 2010 enabling a wider source of funding to become available. Training was provided to many anglers in invertebrate monitoring,river surveys and electrofishing. A project was also undertaken on the Mawddach catchment and a meeting was held with anglers from Gwynedd which enabled the Trust to gain a new focus on all the rivers in North Wales. When the EFF funding ran out, this coincided with the reorganisation of what had been Environment Agency Wales into Natural Resources Wales. This also affected funding with the reorganisation taking over two years and severely disrupting ongoing project work. Towards the end of the decade, and with the increasing understanding of the role and significance of Rivers Trusts, availability of funding improved. Today, the North Wales Rivers Trust is well funded and focussed on the improvement of rivers and waterways in the whole of North and North Mid Wales. It is of course an environmental charity and not an angling support charity. Ongoing structural improvement of our rivers and waterways obviously enhances angling but this is not the prime objective of the Trust. We do however seek to continue to have excellent relationships with the angling clubs of North Wales and wider community drawing upon significant voluntary support from such groups. With four full time staff covering project work and fundraising, the North Wales Rivers Trust is in an excellent position to continue the good work of enabling the recovery of the rivers of North and North Mid Wales, following years of neglect, farming issues and general poor environmental management.

SUT DECHREUODD POPETH gan Roger Thomas Ymddiriedolwr sefydlol NWRT

Daeth Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru (NWRT) i rym yn 2007. Daeth cadwraethwyr o ddalgylchoedd Clwyd a Chonwy ynghyd mewn cyfarfod yn Llanelwy a chytunodd i sefydlu Ymddiriedolaeth Afonydd. I ddechrau, cafodd ei henwi'n Ymddiriedolaeth Afonydd Clwyd a Chonwy a chafodd aelodaeth o Gymdeithas Ymddiriedolaethau Afonydd Cymru, Afonydd Cymru. Daeth grantiau o'r Gronfa Pysgodfeydd Ewropeaidd (CPE) ar gael ynghyd â rhywfaint o gyllid project gan (ar yr adeg) yr Asiantaeth yr Amgylchedd Cymru. Roedd hyn yn galluogi'r Ymddiriedolaeth newydd i ddechrau darparu buddion i Afonydd Gogledd Cymru. Galluogodd recriwtio Richard White o Sefydliad Gwy ac Wysg i'r prosiectau cynnar hyn gael eu rheoli'n broffesiynol yn effeithiol iawn. Cafwyd statws elusennol yn 2010 gan alluogi ffynhonnell ehangach o gyllid i ddod ar gael. Darparwyd hyfforddiant i lawer o bysgotwyr sy'n ei ddefnyddio i fonitro infertebratau, arolygon afonydd ac electrobysgota. Cynhaliwyd prosiect hefyd ar ddalgylch Mawddach a chynhaliwyd cyfarfoda ddaliwyd gyda'r pysgotwyr o Wynedd a alluogodd yr Ymddiriedolaeth i gael ffocws newydd ar yr holl afonydd yng Ngogledd Cymru. Pan ddaeth cyllid CPE i ben, roedd hyn yn cyd-fynd ag ad-drefnu'r Asiantaeth yr Amgylchedd Cymru i Gyfoeth Naturiol Cymru. Roedd hyn hefyd yn effeithio ar y cronfeydd gyda'r ad-drefnu'n cymryd dros ddwy flynedd ac yn rhwygo ar waith prosiect parhaus. Tua diwedd y degawd, a gyda'r ddealltwriaeth gynyddol o rôl ac arwyddocâd Ymddiriedolaethau Afonydd, mae'r cyllid sydd ar gael wedi gwella. Heddiw, mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru wedi'i chyllido'n dda ac mae'n canolbwyntio ar wella afonydd a dyfrffyrdd yng ngogledd a chanolbarth Cymru. Mae'n elusen amgylcheddol wrth gwrs ac nid yn elusen gymorth genweirio. Mae'n amlwg fod gwelliant strwythurol parhaus ein hafonydd a'n ddyfrffyrdd yn gwella'r genweirio ond nid dyma brif amcan yr Ymddiriedolaeth. Fodd bynnag, rydym yn ceisio parhau'r berthynas ardderchog â chlybiau pysgota Gogledd Cymru a'r gymuned ehangach, gan fanteisio ar gefnogaeth wirfoddol sylweddol gan grwpiau o'r fath. Gyda phedwar aelod staff llawn amser yn gweithio ar waith prosiect a chodi arian, mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru mewn sefyllfa ragorol i barhau â'r gwaith da o alluogi adfer afonydd gogledd a chanolbarth Cymru, yn dilyn blynyddoedd o esgeulustod, materion ffermio a gyffredinol, rheolaeth amgylcheddol wael.

Ein Nodau Strategol | Our Strategic Goals 1. Improve water quality across our river catchment. Without good water quality we have no biodiversity, species or life to conserve or protect. Therefore this aim is key and underpins all of our work. Our aim is to collect evidence about the nature, severity, and extent of the problem within our catchment and make improvements. People in North Wales are taking action for nature and the climate, resulting in better decision-making for the environment. Rivers in North Wales are in recovery, with improved water quality, less pollution and natural processes reinstated. 2. Improve the wildlife and biodiversity of our rivers. Restore all Welsh rivers to good ecological status. We will achieve this through continuing to identify and deliver improvements to Welsh rivers. We will also be proactive in raising the profile of endangered wildlife and biodiversity in our rivers. Conserving these areas to protect and conserve species under threat. 3. Build community engagement through education & awareness. People in North Wales are taking action for rivers and nature, resulting in better decision-making for the protection of rivers. 4. Greater public awareness of rivers and the work of the NWRT. We will communicate with the general public through greater use of media. We will continue to liaise with all those carrying out research into Wales’ rivers, their ecology and the factors that affect them.

Ein Nodau Strategol | Our Strategic Goals 1. Gwella ansawdd dŵr ar draws ein dalgylch afon. Heb ansawdd dŵr da, nid oes gennym unrhyw fioamrywiaeth, rhywogaethau na bywyd i'w warchod. Felly, mae'r nod hwn yn allweddol ac yn tanategu ein holl waith. Ein nod yw casglu tystiolaeth am natur, difrifoldeb, a maint y broblem yn ein dalgylch a gwneud gwelliannau. Mae pobl yng Ngogledd Cymru yn gweithredu ar gyfer natur a'r hinsawdd, gan arwain at benderfyniadau gwell ar gyfer yr amgylchedd. Mae afonydd yng Ngogledd Cymru'n yn adferiad, gyda gwelliant mewn ansawdd dwr, llai o lygredd a phrosesau naturiol yn cael ei ailsefydlu. 2. Gwella bywyd gwyllt a bioamrywiaeth ein hafonydd. Adfer pob afon yng Nghymru i fod â statws ecolegol da. Byddwn yn cyflawni hyn drwy barhau i adnabod a darparu gwelliannau i afonydd Cymru. Byddwn hefyd yn rhagweithiol i godi proffil bywyd gwyllt sydd mewn perygl a bioamrywiaeth yn ein hafonydd. Cynnal yr ardaloedd hyn er mwyn diogelu a gwarchod rhywogaethau o dan fygythiad. 3. Gwella ymgysylltiad a chefnogaeth gymunedol trwy addysg ac ymwybyddiaeth. Mae pobl yng Ngogledd Cymru yn cymryd gweithredoedd i afonydd a natur, gan arwain at benderfyniadau gwell ar gyfer diogelu afonydd. 4. Mwy o ymwybyddiaeth i'r cyhoedd o afonydd a gwaith NWRT. Byddwn yn cyfathrebu â'r cyhoedd trwy fwy o ddefnydd o'r cyfryngau. Byddwn yn parhau i gysylltu â'r rhai sy'n gwneud ymchwil i afonydd Cymru, eu hecoleg a'r ffactorau sy'n effeithio arnynt.

Goal One

Water quality is a critical aspect of environmental health, affecting aquatic ecosystems, biodiversity, and the overall well-being of communities relying on these water sources.

Improve water quality across our catchment

Rivers in North Wales face various pollution challenges that can have detrimental effects on water quality, aquatic ecosystems, and human health. Some of the primary pollution issues include:

In Wales, 56% of our rivers are in poor ecological status. Over 60% of Wales’ Special Areas of Conservation (SAC) rivers are failing against their phosphate target.

Agricultural Runoff: Runoff from agricultural areas can carry sediment, nutrients (such as nitrogen and phosphorus), pesticides, and herbicides into rivers. Impact: This runoff can lead to eutrophication, harmful algal blooms, and degradation of water quality. The increased nutrient levels can disrupt the balance of the aquatic ecosystem and harm aquatic life. Urban and Industrial Discharges: Discharges from urban areas and industrial facilities may introduce pollutants such as heavy metals, chemicals, and toxins into rivers. Impact: These pollutants can be harmful to aquatic life, affecting fish and invertebrates. Additionally, some industrial discharges may contain substances that pose risks to human health if they enter the drinking water supply. Sewage Contamination: Problem: Improperly treated or untreated sewage can introduce pathogens, nutrients, and chemicals into rivers. Impact: Pathogens in sewage can pose risks to human health, causing waterborne diseases. Nutrient enrichment from sewage can lead to algal blooms and oxygen depletion, further impacting aquatic ecosystems. Plastic Pollution: Problem: Rivers can become conduits for transporting plastic waste from urban and rural areas to the ocean. Impact: Plastic pollution harms aquatic life, affecting fish and other organisms. It can also degrade water quality as plastics break down into microplastics, which can persist in the environment for extended periods. Hydrological Modifications: Problem: Alterations to natural river flows, such as weir construction and channelisation. Impact: Changes in flow patterns can affect sediment transport, nutrient cycling, and habitat availability, influencing the health of river ecosystems. North Wales Rivers Trust focuses on monitoring, mitigating, and preventing these sources of pollution to ensure the health and sustainability of rivers in the region.

Nod Un

Mae ansawdd dŵr yn agwedd hanfodol ar iechyd yr amgylchedd, gan effeithio ar ecosystemau dyfrol, bioamrywiaeth, a lles cyffredinol cymunedau sy'n dibynnu ar y ffynonellau dŵr hyn.

Gwella ansawdd dŵr ar draws ein dalgylch

Mae afonydd yng Ngogledd Cymru yn wynebu gwahanol heriau llygredd a all gael effeithiau andwyol ar ansawdd dŵr, ecosystemau dyfrol, ac iechyd pobl. Mae rhai o'r prif broblemau llygredd yn cynnwys:

Yng Nghymru, mae 56% o'n hafonydd mewn cyflwr ecolegol gwael. Mae dros 60% o afonydd Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA) Cymru yn methu â'u targed ffosffad.

Dŵr ffo Amaethyddol. Gall dŵr ffo o ardaloedd amaethyddol cario gwaddod, maetholion (fel nitrogen a ffosffor), plaladdwyr, a chwynladdwyr i afonydd. Effaith: Gall y dŵr ffo hwn arwain at ewtroffig, blŵm algaidd niweidiol, a diraddio ansawdd y dŵr. Gall y lefelau maetholion uwch amharu ar gydbwysedd yr ecosystem ddyfrol a niweidio bywyd dyfrol. Rhyddhau Trefol a Diwydiannol: Gall rhyddhau o ardaloedd trefol a chyfleusterau diwydiannol ychwanegu llygryddion fel metelau trwm, cemegau, a thocsinau i'r afonydd. Effaith: Gall y llygryddion hyn fod yn niweidiol i fywyd dyfrol, gan effeithio ar bysgod ac infertebratau. Yn ogystal, gall rhai arllwysiadau diwydiannol gynnwys sylweddau sy'n peri risg i iechyd pobl os ydynt yn mynd i'r dŵr yfed. Halogiad charthion Problem: Gall carthion sydd ddim wedi'u trin yn amhriodol neu sydd heb eu trin ychwanegu pathogenau, maetholion a chemegau i mewn i afonydd. Effaith: Gall bathogenau mewn carthion achosi risg i iechyd pobl, trwy achosi clefydau. Gall cyfoethogi maetholion o garthion arwain at blwmiau algaidd a lleihau'r ocsigen yn yr afon, effeithio ymhellach ar ecosystemau dyfrol. Llygredd Plastig: Problem: Gall afonydd ddod yn gwndid i gario gwastraff plastig o ardaloedd trefol a gwledig i'r môr. Effaith: Mae llygredd plastig yn niweidio bywyd dyfrol, sy'n effeithio ar bysgod ac organebau eraill. Gall hefyd ddiraddio ansawdd dŵr wrth i blastig dorri i lawr i ficro plastigion, a all barhau yn yr amgylchedd am gyfnodau estynedig. Addasiadau Hydrolegol: Problem: Newidiadau i lifoedd afonydd naturiol, fel coredau a sianelu dŵr. Effaith: Gall newidiadau mewn patrymau llif effeithio ar symudiad y gwaddod, cylchu maetholion, ac argaeledd cynefinoedd, gan effeithio ar iechyd ecosystemau afonydd Mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru yn canolbwyntio ar fonitro, lliniaru ac atal y ffynonellau hyn o lygredd i sicrhau iechyd a chynaliadwyedd afonydd yn y rhanbarth.

Project Snapshots: Afon Bach, Clwyd Trosolwg o'r Project: Afon Bach, Clwyd In 2023, our primary area of focus has been the Afon Bach, a tributary of the Afon Clwyd, which is currently failing to meet the standards outlined in the Water Framework Directive, particularly in terms of water quality, fish health, and chemical contamination. The Afon Bach has become a central point of attention for our efforts. Thanks to NRW funding, at the beginning of the year, we initiated a comprehensive project to safeguard the riverbank, encompassing more than 3000 kilometers of fencing along the watercourse. Our objective was to prevent over 1500 livestock from accessing the river and contaminating it with fecal matter, as well as curbing instances of trampling in river. We also embarked on a tree planting initiative, which involved planting over 500 trees. This was aimed at stabilising the riverbanks and creating a more stable temperature environment to support fish populations and invertebrates. Addressing erosion was also a crucial aspect of our work, and we undertook the reprofiling of the riverbanks to facilitate their connection to the natural floodplain and live willow spiraling to support the banks and provide cover for juvenile fish. The close proximity of the A55 motorway to this tributary has prompted us to place a heightened focus on addressing chemical and salinity-related concerns affecting the watercourse. This will entail a comprehensive chemical study and analysis, accompanied by a series of Sustainable Urban Drainage Systems (SUDS) interventions and the implementation of polishing wetlands to enhance water quality in the Afon Bach. Yn 2023, ein prif faes ffocws oedd ar yr Afon Fach, llednant o'r Afon Clwyd, sy'n methu cyrraedd y safonau sydd wedi cael ei amlinellir yn y Gyfarwyddeb Fframwaith Dŵr ar hyn o bryd, yn enwedig o ran ansawdd dŵr, iechyd pysgod, a halogiad cemegol. Mae'r Afon Fach wedi dod yn ganolbwynt i'n hymdrechion. Diolch i gyllid gan Cyfoeth Naturiol Cymru, ar ddechrau'r flwyddyn, cychwynnon ni brosiect cynhwysfawr i ddiogelu glannau'r afon, gan gwmpasu mwy na 3000 medr o ffensio ar hyd y cwrs dŵr. Ein nod oedd atal dros 1500 o dda byw rhag mynd i'r afon a'i halogi â mater ymgarthol, yn ogystal â atal achosion o fathru yn yr afon. Rydym hefyd yn cychwyn ar fenter plannu coed, a oedd yn cynnwys plannu dros 500 o goed. Nod hyn oedd sefydlogi torlannau a chreu amgylchedd gyda thymheredd mwy sefydlog i gefnogi poblogaethau pysgod ac infertebratau. Roedd mynd i'r afael erydiad hefyd yn agwedd hanfodol ar ein gwaith, ac aethom ati i ailbroffilio torlannau i hwyluso eu cysylltiad â'r gorlifdir naturiol ac ychwanegasom droellau helyg byw, er mwyn cefnogi'r banciau a darparu cysgod ar gyfer pysgod ifanc. Mae'r agosrwydd traffordd yr A55 i'r llednant hon wedi ein hysgogi i roi mwy o bwyslais ar fynd i'r afael â phryderon cemegol sy'n gysylltiedig a phryderai halwynedd sy'n effeithio ar y cwrs dŵr. Bydd hyn yn golygu astudiaeth a dadansoddiad cemegol cynhwysfawr, ynghyd â chyfres o ymyriadau Systemau Draenio Trefol Cynaliadwy (SDTC) a gweithredu gwlypdiroedd i wella ansawdd dŵr yn yr Afon Fach.

Key facts about motorways and road runoff and their impacts on rivers and streams: Surface Contamination: Motorways and roads are often covered with a layer of contaminants like oil, grease, rubber particles, and heavy metals from vehicles. When it rains, these pollutants are washed off the road surface into stormwater drains, rivers and streams. Water Quality Degradation: The runoff from roads can lead to significant water quality degradation in rivers and streams. Pollutants such as oil and heavy metals can harm aquatic life and disrupt the ecosystem. Thermal Pollution: Roads, especially those with extensive asphalt and concrete surfaces, can contribute to thermal pollution in rivers and streams. Sun-exposed surfaces absorb and radiate heat, raising water temperatures, which can be harmful to aquatic organisms. Road Salt Use: Road salt is often used to de-ice roads in winter. The salt runoff can find its way into rivers and streams, harming aquatic life and altering the water's chemical composition.

Ffeithiau allweddol am draffyrdd a dŵr ffo a'u heffaith ar afonydd a nentydd: Halogiad Arwyneb: Yn aml mae'r draffordd yn cael eu gorchuddio gan halogydd fel olew, saim, gronynnau rwber, a metelau trwm o gerbydau. Pan mae'n bwrw glaw, mae'r llygryddion hyn yn cael eu golchi oddi ar wyneb y ffordd i ddraeniau storm, afonydd a nentydd. Diraddiad Ansawdd Dŵr: Gall y dŵr ffo o ffyrdd arwain at ddiraddiad ansawdd dŵr sylweddol mewn afonydd a nentydd. Gall llygryddion fel olew a metelau trwm niweidio bywyd dyfrol ac amharu ar yr ecosystem. Llygredd Thermol: Gall ffyrdd, yn enwedig y rhai asffalt ac arwynebau concrit helaeth, gyfrannu at lygredd thermol mewn afonydd a nentydd. Mae arwynebau sy'n agored i'r haul yn amsugno gwres rheiddiol, codi tymheredd y dŵr, a all fod yn niweidiol i organebau dyfrol. Halen ffordd: Defnyddir halen ffordd yn aml i ddadrewi ffyrdd yn y gaeaf. Gall y dŵr ffo halen teithio i afonydd a nentydd, gan niweidio bywyd dyfrol a newid cyfansoddiad cemegol y dŵr.

Astudiaeth Achos 1 : Gwyddoniaeth Dinasyddion: Ymgyrch ansawdd dŵr bocs melyn Gyda charthion yn llifo i mewn i afonydd Cymru am dros 602,987 o oriau yn 2022 mae'n hanfodol ein bod taclo materion ansawdd dŵr yn uniongyrchol. Mae'r Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru wedi parnteru gyda'r Ymddiriedolaeth Pysgota i ddarparu rhaglen brofi gemegol ar draws Gogledd a Chanolbarth Cymru. Rydym wedi lansio ymgyrch bocs melyn gan yr Ymddiriedolaethau Pysgota gyda chlybiau pysgota ar draws Gogledd a Chanolbarth Cymru. Mae canlyniadau yn cael ei chasglu gan dros 14 o glybiau pysgota a dros 140 o aelodau, sydd wedi bod yn weithredol mewn profion dŵr cemegol bob mis. Roedd canlyniadau'r profion ar ansawdd dŵr wedi'u mapio gan ddefnyddio GIS ac roedd hyn yn galluogi NWRT i dargedu ymdrechion i adfer afonydd ar gyfer 2024 ac ymchwilio i fannau pwysig eraill. Fe wnaeth yr Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru derbyn y wobr fawreddog Partner y Flwyddyn gan yr Ymddiriedolaeth Bysgota. Yn 2024 byddwn yn ychwanegu ar y cynnydd hwn drwy fonitro afonydd a llednentydd ymhellach drwy afonydd SMART, hyfforddiant gollyngfa a'n rhaglen newydd, Gwarcheidwad Dŵr.

Case Study 1 : Citizen Science: Yellow box water quality campaign With sewage pouring into Welsh rivers for over 602,987 hours in 2022 and farming practices in rural areas impacting river health it is imperative that we tackle water quality issues head on. The North Wales Rivers Trust partnered with the Angling Trust to deliver a chemical testing programme across North Wales. We rolled out the Angling Trusts Yellow box campaign with angling clubs across North and North Mid Wales. The result of the collective efforts of over 14 angling clubs and an impressive cohort of 140 members, who have been actively engaged in chemical water testing each month. The results of the water quality testing were mapped using GIS and this allowed NWRT to target both river restoration efforts for 2024 and investigate further key hot spots. The dedication of the citizen scientists culminated with North Wales Rivers Trust receiving the coveted Partner Of The Year award from the Angling Trust. In 2024 we will be building on this progress by further monitoring rivers and tributaries through SMART rivers, Outfall Safari training and our new Water Guardian programme.

HOW IS

CITIZEN

RESTORING

HEALTH WALES

Citizen science is a powerful tool that can help us to understand and protect our natural world. In North Wales, it has become an essential part of efforts to restore the health of our rivers. Despite the best efforts of government agencies and environmental organisations, there are still significant data gaps when it comes to understanding the health of our rivers. This is where citizen science comes in. By involving members of the local community in the collection of data, we can gather a much more comprehensive picture of what is happening in our rivers. Citizen science initiatives not only help to fill in these data gaps, but they also foster a sense of ownership and stewardship over our rivers. By involving local communities in the monitoring and protection of our waterways, we can empower people to take action to protect these vital ecosystems. This is particularly important in North Wales, where many freshwater ecosystems are at risk. The survival of many key species, such as salmon, is threatened by various humaninduced factors, including pollution and climate change. By engaging in citizen science, we can gather the data we address them. Ultimately, citizen science is important because it allows us to work together to protect our natural world. By working together, we can restore the health of North Wales rivers, and ensure that they continue to provide us with clean water, wildlife habitats, and places of beauty and inspiration for generations to come.

SUT

THE

DDINASYDDION

ADFER

AFONYDD

NORTH

RIVERS

need to understand these threats and take action to

SCIENCE

MAE

GWYDDONIAETH

IECHYD

GOGLEDD

CYMRU

Mae gwyddoniaeth dinasyddion yn arf pwerus sy'n gallu ein helpu i ddeall a diogelu ein byd naturiol. Yng Ngogledd Cymru, mae wedi dod yn rhan hanfodol o ymdrechion i adfer iechyd ein hafonydd. Er gwaethaf ymdrechion gorau asiantaethau llywodraethol a sefydliadau amgylcheddol, mae bylchau data sylweddol yn dal i fod ynglŷn â deall iechyd ein hafonydd. Dyma ble mae gwyddoniaeth dinasyddol yn dod i mewn. Drwy gynnwys aelodau o'r gymuned leol yn y casglu data, gallwn gasglu darlun llawer mwy cynhwysfawr o'r hyn sy'n digwydd yn ein hafonydd. Nid yn unig mae mentrau gwyddoniaeth dinasyddol yn helpu i lenwi'r bylchau data hyn, ond maent hefyd yn meithrin ymdeimlad o berchnogaeth a stiwardiaeth dros ein hafonydd. Drwy gynnwys cymunedau lleol yn y broses o fonitro a diogelu ein dyfroedd, gallwn roi grym i bobl i gymryd camau i ddiogelu'r ecosystemau hanfodol hyn. Mae hyn yn arbennig o bwysig yng Ngogledd Cymru, lle mae llawer o ecosystemau dŵr ffres mewn perygl. Mae goroesiad llawer o rywogaethau allweddol, fel yr Eog yn cael eu bygwth gan amrywiaeth o ffactorau dynol, gan gynnwys llygredd a newid yn yr hinsawdd. Drwy ymgysylltu mewn gwyddoniaeth dinasyddol, gallwn gasglu'r data sydd ei angen i ddeall y bygythiadau hyn a chymryd camau i fynd i'r afael â nhw. Yn y pen draw, mae gwyddoniaeth dinasyddol yn bwysig oherwydd ei fod yn caniatáu i ni weithio gyda'n gilydd i ddiogelu ein byd naturiol. Gan weithio gyda'n gilydd, gallwn adfer iechyd afonydd Gogledd Cymru, ac yn sicrhau eu bod yn parhau i ddarparu dŵr glân, cynefinoedd bywyd gwyllt a mannau o harddwch ac ysbrydoliaeth i genedlaethau'r dyfodol.

nod dau Gwella bywyd gwyllt a bioamrywiaeth ein hafonydd. Mae bywyd gwyllt byd-eang yn dirywio. Yng Nghymru, mae Eogiaid a Sewin ar fin diflannu mewn 91% o afonydd Cymru, mae poblogaethau rhywogaethau dŵr croyw bydeang wedi gweld dirywiad serth o 84%. Gyda 17% o rywogaethau yng Nghymru yn wynebu difodiant.

Mae bywyd gwyllt byd-eang yn dirywio. Yng Nghymru, mae Eogiaid a Sewin ar fin diflannu mewn 91% o afonydd Cymru, mae poblogaethau rhywogaethau dŵr croyw byd-eang wedi gweld dirywiad serth o 84%. Gyda 17% o rywogaethau yng Nghymru yn wynebu difodiant. Mae newid hinsawdd, colli cynefin, llygredd, colli tir ar gyfer amaethyddiaeth i gyd yn ffactorau sy'n cyfrannu. Mae angen i ni greu lleoedd newydd ar gyfer natur trwy gysylltu cynefinoedd, adfer tirweddau a monitro effaith mae mesurau adfer afonydd yn cael. Ein nod yw atal colli rhywogaethau allweddol fel Eog a Sewin yn afonydd Gogledd Cymru. Dros y flwyddyn ddiwethaf, parhaodd Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru i wneud y newidiadau i ddiogelu bywyd gwyllt: Gwnaethom gynyddu ein monitro gwyddonol yn 2023. Gwnaethom ddefnyddio dna amgylcheddol i asesu a chreu arolygon gwaelodlin o afonydd sydd angen eu hadfer. Rydym hefyd wedi cynyddu ein harolygon cynefin gan ddefnyddio technoleg drôn, arolygon torlannol, monitro infertebrat, arolygon snorcel ac asesiadau Morph. Rydym wedi sicrhau cyllid i ailosod y graean afon a'r clogfeini ymhellach ar gyfer pysgod. Rydym wedi cychwyn prosiect uchelgeisiol i blannu 100,000 o goed ar draws torlannau i greu cynefin cysylltiedig, cadw afonydd yn oer ac i ddarparu cynefin yn yr afon dros amser.

Goal TWO Improve the wildlife and biodiversity of our rivers.

Global wildlife is in freefall. In Wales, Salmon and Sewin are set to be extinct in 91% of welsh rivers, Globally freshwater species populations have seen a steep decline of 84%. With 17% of species in Wales facing extinction. Climate change, loss of habitat, pollution, loss of land for agriculture are all contributing factors. We need to create new spaces for nature by connecting habitats, restoring landscapes and monitoring the impact of river restoration measures. Our aim is to prevent the loss of key species such as Salmon and Sewin in North Wales rivers. In the past year, North Wales Rivers Trust continued to make the changes to protect wildlife: • We increased our scientific monitoring in 2023. We used Environmental dna to assess and create baseline surveys of rivers in need of restoration. We have also increased our habitat surveys using drone technology, riparian walkovers, inverterbrate monitoring, snorkel surveys and Morph assessments. • We have secured funding to further replace in river gravels and boulders for fish. We have begun an ambitious project to plant 100,000 riparian deciduous trees to create connected habitat, keep rivers cool and provide in river habitat over time.

Project Snapshots: Afon Eden: SAC features: Salmon, Floating water plantain, Otter and Freshwater Pearl Mussels ACA: Eog, llyriad dŵr arnofiol, morwyn a misglod perlog dŵr croyw. IIn 2023, with NRW's Mitigation Funding, we completed a comprehensive study and river restoration project on the Afon Eden in the Mawddach catchment. This area, spanning about 3 kilometers, is designated as a Special Site of Scientific Interest (SSSI) and Special Area of Conservation (SAC). To comply with permitting and licensing requirements, we executed the work in carefully planned sections. Our goal was to preserve the unique ecosystem, so we conducted thorough habitat surveys, including freshwater pearl mussel surveys, which rely on healthy juvenile salmonoid populations for their life cycle. This meticulous approach allowed us to enhance the river's spawning habitats without disturbing crucial areas. To address cattle-induced poaching, we installed solar-powered drinking sources and created durable hardstanding areas to minimize trampling of the river bank. To improve spawning habitat, we introduced 100 tons of river-washed gravel to a section previously dredged and cannlised river, making it suitable for fish spawning. We also reintroduced over 60 dredged boulders to enhance flow variation, scouring, and provide cover for juvenile fish. Additionally, we planted more than 1000 deciduous trees, which will help control aggressive in-river plant growth by maintaining cooler water temperatures and offering in-river habitat. We are now collaborating with Snowdonia National Park on a Freshwater Pearl Mussel project, aiming to expand our efforts. This includes implementing ditch-blocking measures in drainage ditches to reduce sediment smothering fish spawning grounds, further tree planting, creating wetland areas, and introducing river-rounded gravels and boulders in a second phase for fish. This exciting phase will involve local school children in creating a Freshwater Pearl Mussel storybook and providing community training on habitat surveys, dry stone wall construction, tree planting, and scientific survey work.

Yn 2023, gyda Chyllid Lliniaru CNC, gwnaethom gwblhau prosiect astudio ac adfer afonydd cynhwysfawr ar yr Afon Eden yn nalgylch y Mawddach. Mae'r ardal hon, sy'n cwmpasu 3 cilomedr, wedi'i dynodi'n Cyfarwyddyd i berchnogion a deiliaid Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) ac Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA). Ein nod oedd cadw'r ecosystem unigryw, felly gwnaethom gynnal arolygon trylwyr o gynefinoedd, gan gynnwys arolygon misglen berlog dŵr croyw, sy'n dibynnu ar boblogaethau eogiaid ifanc iach ar gyfer eu cylch bywyd. Galluogodd y dull manwl hwn ni i wella cynefinoedd silfeydd heb darfu ar ardaoloedd critigol. Er mwyn taclo herwhela gan wartheg, fe wnaethom osod ffynonellau yfed solar a chreu ardaloedd caled gwydn i leihau'r mathru ar glannau afon. Er mwyn gwella'r mannau claddu wyau, ychwanegasom 100 tunnell o raean oedd wedi'i olchi gan afonydd i ran o afon oedd wedi'i garthir ac wedi'i haddasu yn flaenorol, gan ei gwneud yn addas i fan claddu wyau. Rydym hefyd yn ailgyflwyno dros 60 o glogfeini wedi eu carthir i wella amrywiad llif, sgwriadau, ac yn darparu gorchudd ar gyfer pysgod ifanc. Yn ogystal, rydym wedi plannu mwy na 1000 o goed collddail, a fydd yn helpu i reoli tyfiant ymosodol o blanhigion mewn afon drwy gynnal tymheredd dŵr oerach ac yn cynnig cynefin yn yr afon. Rydym yn cydweithio gyda Pharc Cenedlaethol Eryri ar broject misglen berlog dŵr croyw, gyda'r nod o ehangu ein hymdrechion. Mae hyn yn cynnwys gweithredu mesurau blocio cwteri mewn ffosydd draenio i leihau'r gwaddodion yn mygu silfeydd, plannu coed ymhellach, creu ardaloedd gwlypdir, a ailchyflwyno clogfeini a graearn mewn ail gyfnod ar gyfer pysgod. Bydd y cyfnod cyffrous hwn yn cynnwys plant ysgol leol i greu llyfr stori amdan y fisglen berlog a darparu hyfforddiant cymunedol ar arolygon cynefinoedd, adeiladu waliau cerrig sych, plannu coed, a gwaith arolygu gwyddonol.

Ffeithiau am misglod Perlog dŵr croyw

Facts about Freshwater Pearl Mussels Conservation Status: Welsh freshwater pearl mussels are a critically endangered species in the UK due to factors such as habitat degradation, pollution, and illegal harvesting. Conservation efforts have been ongoing to protect and restore their populations. The presence of healthy populations of these mussels is considered a key indicator of the overall health of rivers and streams in Wales. Protecting their habitats and water quality is essential not only for their survival but also for maintaining the ecological balance of these freshwater environments. Longevity and Growth: Welsh freshwater pearl mussels are one of the longest-lived species in the animal kingdom. Some individuals can live for more than 100 years, with recorded lifespans of up to 150 years. They grow extremely slowly, with their shells expanding only about 1 mm per year. This slow growth and exceptional lifespan make them a vital indicator of the health of freshwater ecosystems and water quality over long periods. Freshwater pearl mussels rely on fish, like salmon and trout, for their reproduction. When these mussels release their larvae (glochidia), they need to attach to fish gills. This unique dependence on fish underscores the importance of maintaining both mussel and fish populations in healthy aquatic ecosystems.

Statws Cadwraeth: Mae misglen berlog dŵr croyw Cymru yn rhywogaeth sydd mewn perygl difrifol yn y TU oherwydd ffactorau fel diraddio cynefinoedd, llygredd a chynaeafu anghyfreithlon. Mae ymdrechion cadwraeth wedi bod yn parhau i ddiogelu ac adfer eu poblogaethau. Mae presenoldeb poblogaethau iach y fisglen berlog hyn yn cael ei ystyried yn arwydd allweddol o iechyd cyffredinol afonydd a nentydd yng Nghymru. Mae diogelu eu cynefinoedd ac ansawdd dŵr yn hanfodol nid yn unig ar gyfer eu goroesiad ond hefyd ar gyfer cynnal cydbwysedd ecolegol yr amgylcheddau dŵr croyw hyn. Hirhoedledd a Thwf: Mae misglen berlog dŵr croyw Cymru'n un o'r rhywogaethau hiraf sy'n byw yn y deyrnas anifeiliaid. Gall rhai unigolion fyw am fwy na 100 mlynedd, gyda'r hyd at 150 mlynedd wedi'u cofnodi. Maent yn tyfu'n araf deg, gyda'u cregyn yn tyfu tua 1 mm y flwyddyn yn unig. Mae'r tyfiant araf deg hwn yn eu gwneud yn arwydd hanfodol o iechyd ecosystemau ac ansawdd dŵr croyw dros gyfnodau hir. Mae misglen berlog dŵr croyw yn dibynnu ar bysgod, fel eog a brithyll, er mwyn eu hatgynhyrchu. Pan fydd y fisglen berlog dŵr croyw hon yn rhyddhau eu larfau (glochidia), mae angen iddynt gydio i giliau pysgod. Mae'r ddibyniaeth unigryw hon ar bysgod yn tanlinellu pwysigrwydd cynnal poblogaethau misglen berlog a physgod mewn ecosystemau dŵr iach.

Project Snapshots: Afon Wygyr In partnership with Ynys Mon council and local landowners we have been working on a project to enhance the riparian areas and tributaries of the Afon Wygyr for both people and wildlife as part of efforts to increase the Areas Of Outstanding Natural Beauty in Anglesey. At the beginning of the year, we initiated a comprehensive project to safeguard the riverbank, encompassing more than 850 meters of fencing along the watercourse. Our objective was to prevent hundreds of livestock from accessing the river and contaminating it with fecal matter, as well as curbing instances of trampling in river. We are currently embarked on a tree planting initiative to plant a small woodland area in 0.7 ha of deciduous trees. This will create vital habitat for wildlife and help restore barren and overgrazed areas. Further to this we are creating a footpath walk for the public. The footpath will allow people to connect to rivers and land as well as help carry out a series of scientific habitat surveys. This will help us to protect rivers for future generations and reaffirm the AONB status on Anglesey. There are plenty of opportunities for the public to get involved in our tree planting days and scientific surveys. Head to our website to sign up to our newsletter and be the first to find out about upcoming opportunities. Key facts about connecting people to rivers and nature: Biodiversity Conservation: Encouraging people to connect with rivers and nature can raise awareness about the importance of biodiversity conservation. Protecting natural habitats is vital for the survival of countless species. Long-Term Sustainability: Fostering a connection between people and rivers and nature is crucial for ensuring the long-term sustainability of ecosystems and the well-being of both the environment and human communities. Health and Wellbeing: Connecting with rivers and nature has been linked to numerous physical and mental health benefits. Spending time in natural environments can reduce stress, improve mood, and enhance overall well-being.

Mewn partneriaeth â chyngor Ynys Môn a thirfeddianwyr lleol rydym wedi bod yn gweithio ar broject i wella ardaloedd, llednentydd a thorlannau'r Afon Wygyr ar gyfer pobl a bywyd gwyllt fel rhan o'r ymdrechion i gynyddu'r Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol (AHNE) Ynys Môn. Ar ddechrau'r flwyddyn, fe wnaethom gychwyn prosiect cynhwysfawr i ddiogelu'r glannau afonydd, gan gwmpasu mwy na 850 medr o ffensio newydd ar hyd yr afon. Ein nod oedd atal cannoedd o dda byw rhag cael mynediad i'r afon a'i halogi gyda baw anifeiliaid, yn ogystal ag atal at achosion o fathru yn yr afon. Rydym ar hyn o bryd yn cychwyn ar fenter plannu coed i blannu coetir bach (0.7 ha) o goed collddail. Bydd hyn yn creu cynefin hanfodol ar gyfer bywyd gwyllt ac yn helpu i adfer tir diffrwyth ac ardaloedd sydd wedi cael ei gorbori. Ymhellach i hyn rydym yn creu llwybr troed i'r cyhoedd. Bydd y llwybr troed yn galluogi pobl i gysylltu ag afonydd a thir yn ogystal â helpu i gynnal cyfres o arolygon cynefinoedd gwyddonol. Bydd hyn yn ein helpu i ddiogelu afonydd ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol ac ail-gadarnhau statws yr AHNE ar Ynys Môn. Mae yna digon o gyfleoedd i'r cyhoedd gymryd rhan yn ein diwrnodau plannu coed ac arolygon gwyddonol. Ewch i'n gwefan i gofrestru ar gyfer ein cylchlythyr a bod y cyntaf i gael gwybodaeth am gyfleoedd i ddod. Ffeithiau allweddol am gysylltu pobl ag afonydd a natur: Cadwraeth Bioamrywiaeth: Annog pobl i gysylltu ag afonydd a natur a chodi ymwybyddiaeth am bwysigrwydd cadwraeth bioamrywiaeth. Mae gwarchod cynefinoedd naturiol yn hanfodol i oroesiad lawer o rywogaethau. Cynaliadwyedd Hirdymor: Mae creu cysylltiad rhwng pobl, afonydd a natur yn hanfodol er mwyn sicrhau cynaliadwyedd hirdymor ecosystemau a lles yr amgylchedd a chymunedau. Iechyd a Lles: Mae cysylltu ag afonydd a natur wedi'i gysylltu â nifer o fanteision corfforol ac iechyd meddwl. Gall treulio amser mewn amgylcheddau naturiol leihau straen, gwella hwyl, a gwella lles gyffredinol.

MONITORING BIODIVERSITY MONITRO BIOAMRYWIAETH The North Wales Rivers Trust has recently started using floating platforms on rivers to track river mammals, specifically otters and mink. The aim is to determine which species are present in the area and assess their populations. These floating platforms provide a stable and safe platform for the team to track and monitor the movements of these elusive creatures.

Yn diweddar,mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru wedi dechrau defnyddio llwyfannau sy'n nofio ar y dŵr i olrhain mamaliaid yr afon, yn benodol dyfrgwn a minc.Y nôd yw darganfod pa rywogaethau sydd yn bresennol yn yr ardal ac asesu eu poblogaeth. Mae'r llwyfannau arnofiol hyn yn darparu llwyfan sefydlog a diogel er mwyn i’r tîm ddilyn a monitro symudiadau'r creaduriaid swil hyn.

In addition to the floating platforms, wildlife cameras have also been set up in strategic locations along the riverbank to capture footage of these animals. The footage is then analyzed by experts to determine if the animal is a mink or an otter.

Yn ogystal â'r llwyfannau nofio, mae camerau bywyd gwyllt hefyd wedi cael eu gosod mewn lleoliadau strategol ar hyd lan yr afon i ddal delweddau o'r anifeiliaid hyn. Yna, mae'r delweddau'n cael eu dadansoddi gan arbenigwyr i benderfynu ai minc neu dyfrgi yw’r anifail.

Mink are an invasive species and a major threat to our native wildlife, including otters. By monitoring their populations, the North Wales Rivers Trust can take action to reduce their impact on the ecosystem and help protect the native species.

Mae mink yn rywogaeth estron ac yn fygythiad mawr i'n bywyd gwyllt brodorol, gan gynnwys dyfrgwn. Drwy fonitro eu poblogaethau, gall Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru gymeryd camau i leihau eu heffaith ar yr ecosystem ac helpu i ddiogelu'r rhywogaethau brodorol.

Overall, the use of floating platforms and wildlife cameras is an innovative approach that allows the North Wales Rivers Trust to gather important information on river mammals while minimizing disturbance to their habitats. This information can then be used to inform conservation efforts and ensure the long-term health and sustainability of our rivers and their wildlife.

Yn gyffredinol, mae defnyddio llwyfannau nofio a camerau bywyd gwyllt yn ddull arloesol sy'n caniatáu i Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru gasglu gwybodaeth bwysig am famaliaid yr afon tra’n amharu cyn lleied a sydd yn bosib ar eu cynefinoedd. Gall y wybodaeth yna gael ei ddefnyddio i gefnogi ymdrechion cadwraeth a sicrhau iechyd hirdymor a chynaliadwyedd ein hafonydd a'u bywyd gwyllt.

EDNA IN ACTION EDNA AR WAITH At the North Wales Rivers Trust, we have harnessed the power of eDNA to monitor three crucial aspects of our local ecosystems: Fish Species: With eDNA technology, we can identify the presence or absence of fish species in our rivers and streams.

Yn Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru, rydym wedi defnyddio grym eDNA i fonitro tri agwedd hanfodol ar ein hecosystemau lleol: Rhywogaethau Pysgod: Gyda thechnoleg eDNA, gallwn adnabod presenoldeb neu absenoldeb rhywogaethau pysgod yn ein afonydd a'n nentydd.

This allows us to assess the health of aquatic ecosystems, track the migration patterns of various fish species, and even identify rare or threatened species that may be in need of conservation efforts.

Mae hyn yn ein galluogi i asesu iechyd yr hecosystemau dwr, olrhain patrymau mudo amrywiol rhywogaethau pysgod, a hyd yn oed adnabod rhywogaethau prin neu dan fygythiad sydd efallai angen ymdrechion cadwraeth.

Vertebrates: In addition to fish, we are using eDNA to detect the presence of other vertebrates, such as amphibians and mammals, in and around water bodies. This enables us to better understand the interactions between these animals and their habitats, as well as monitor the potential impacts of human activities on wildlife populations. Bacteria: Bacteria play a critical role in aquatic ecosystems, influencing water quality and nutrient cycling. By analysing bacterial eDNA, we can gain insights into the microbial communities present in North Wales rivers and assess the overall health of these ecosystems. This information is invaluable for maintaining water quality and ecosystem balance.

Fertebraidd: Yn ogystal â physgod, rydym yn defnyddio eDNA i ganfod presenoldeb creaduriaid eraill sy'n berchen ar asgwrn cefn, megis amffibïaid a mamaliaid, mewn ac o amgylch cyrff dŵr. Mae hyn yn ein galluogi i ddeall yn well y rhyngweithiadau rhwng y creaduriaid hyn a'u cynefinoedd, yn ogystal â monitro effeithiau posibl gweithgareddau dynol ar boblogaethau bywyd gwyllt. Bacteria: Mae bacteria'n chwarae rhan hanfodol mewn hecosystemau dwr, yn dylanwadu ar ansawdd dŵr a chylchu maeth. Drwy ddadansoddi eDNA bacterïaidd, gallwn ennill cipolwg ar y cymunedau microbaidd sydd yn bresennol yn afonydd Gogledd Cymru a asesu iechyd cyffredinol yr hecosystemau hyn. Mae'r wybodaeth hon yn amhrisiadwy ar gyfer cynnal ansawdd dŵr a chydbwysedd hecosystemau.

SNORKEL surveys

North Wales Rivers Trust has recently started conducting snorkel surveys to identify fish numbers and habitat in the region's rivers. The surveys are being carried out by the trust's own staff, and have already yielded some fascinating results. The survey methods involve a team of two trained survey snorkelers swimming upstream for 1.5km, counting the number of fish they see and recording their findings on waterproof paper. The survey team also takes note of the river's characteristics, such as water depth, flow rate, and substrate type, which can all affect fish habitat.

Mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru wedi dechrau cynnal arolygon nofio/snorkel yn ddiweddar i astudio a niferoedd pysgod a chynefinoedd yn afonydd yr ardal. Mae'r arolygon yn cael eu cynnal gan staff yr ymddiriedolaeth eu hunain, ac maent eisoes wedi cynhyrchu rhai canfyddiadau difyr. Mae'r dull arolwg yn cynnwys dau nofiwr wedi eu hyfforddi yn nofio i fyny’r afon am 1.5km, gan gyfrif nifer y pysgod maent yn eu gweld a chofnodi eu canfyddiadau ar bapur arbennig. Mae'r tîm arolwg hefyd yn nodi nodweddion yr afon, fel dyfnder y dŵr, cyflymder y llif, a'r math o wely sydd i’r afon, ffactorau sydd i gyd yn effeithio ar gynefinoedd pysgod.

In addition to daytime surveys, the trust also conducts night surveys using specialist gear. These surveys use powerful torches and underwater cameras to capture footage of nocturnal fish species, allowing the team to gain a more complete picture of the river's ecosystem. These methods are less intrusive to wildlife and ensure a better understanding of the rivers.

Yn ogystal â'r arolygon dydd, mae'r ymddiriedolaeth hefyd yn cynnal arolygon nos gan ddefnyddio offer arbenigol. Defnyddir goleuadau pwerus a chamerâu tanddŵr i ffilmio'r rhywogaethau pysgod y nos, gan ganiatáu i'r tîm gael darlun cyflawnach o ecosystem yr afon. Mae'r dulliau hyn yn llai niweidiol i fywyd gwyllt ac yn sicrhau dealltwriaeth well o'r afonydd.

The data collected from these surveys is invaluable in identifying areas that require conservation action and improving overall river management. By understanding the species present and their habitat requirements, the trust can work towards improving conditions for fish and other aquatic wildlife in North Wales rivers.

Mae'r data a gasglir o'r arolygon hyn yn amhrisiadwy wrth nodi ardaloedd sydd angen gweithredu i gadw a rheoli afonydd yn fwy effeithiol. Drwy ddeall y rhywogaethau presennol a'u gofynion cynefinol, gall yr ymddiriedolaeth weithio tuag at wella'r amodau ar gyfer pysgod ac anifeiliaid dwr eraill yn afonydd Gogledd Cymru.

BREAKING DOWN BARRIERS Enhancing Salmon and Sewin Migration

Enhancing Salmon and Sewin Migration A North Wales Rivers Trust dedicated effort is underway to ensure that the native salmon and sewin (sea trout) populations continue to thrive. This mission involves the removal of man-made barriers to fish migration and the installation of innovative solutions like baffles in culverts and fish easements, all designed to facilitate access to vital spawning habitats. The Challenge of Man-Made Barriers Over the years, North Wales has seen the construction of various man-made barriers, including weirs, dams, and culverts, that inadvertently hinder the natural migration patterns of fish. These obstacles can disrupt the critical life cycle of salmon and sewin, as they are unable to access essential breeding and spawning grounds upstream. Removing Barriers for Migration To address this challenge, a concerted effort is underway to remove these barriers and open up the riverways. The removal of weirs helps to restore the natural flow of rivers, allowing fish to navigate with ease. Baffles in Culverts Culverts are common infrastructure in Wales for road crossings over small water bodies, but they often pose a significant challenge for migrating fish. To solve this issue, innovative solutions like baffles are being installed. Baffles are designed to create a series of resting pools, allowing fish to navigate the culvert without expending excessive energy. Below you can see a series of baffles we installed on the Clwyd river system in October. Raising the water level from 5cm to 26cm,.

TORI LAWR RHWYSTRAU Gwella mudiad i Eog a Sewin

Heriau Rhwystrau o waith dyn Mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru yn gwneud ymdrech sylweddol i sicrhau bod y poblogaethau eogiaid a sewiniaid brodorol yn parhau i ffynnu. Mae'r genhadaeth hon yn cynnwys cael gwared ar rwystrau gwaith dyn sy'n atal mudiad pysgod a gosod datrysiadau arloesol fel bafflau mewn cwlferi a hawddfreintiau pysgod, i gyd wedi'u cynllunio i hwyluso mynediad i fannau claddu wyau hanfodol. Heriau Rhwystrau o waith dyn Dros y blynyddoedd, mae Gogledd Cymru wedi gweld y broses o adeiladu gwahanol rwystrau gwaith dyn gan gynnwys coredau, argaeau, a chylfatiau, sy'n atal patrymau mudo naturiol pysgod yn anfwriadol. Gall y rhwystrau hyn amharu ar gylch bywyd critigol eog a sewin, gan eu bod yn methu â chael mynediad at fannau claddu wyau hanfodol i fyny'r afon. Dileu Rhwystrau i Ymfudo I ddatrys her hon, mae ymdrech ar y gweill i gael gwared â'r rhwystrau hyn ac agor yr afon. Mae cael gwared ar goredau yn helpu i adfer llif naturiol afonydd, gan ganiatáu i bysgod lywio'n rhwydd. Bafflau mewn Cwlferi Mae cwlferi yn seilwaith cyffredin yng Nghymru ar gyfer croesau ffyrdd dros gyrff dŵr bach, ond maent yn aml yn her sylweddol i bysgod sy'n mudo. I ddatrys y broblem hon, gosodir atebion arloesol fel bafflau. Mae bafflau wedi'u cynllunio i greu cyfres o byllau gorffwys, sy'n gadael pysgod lywio'r cwlfer heb ddefnyddio gormod o egni. Yma gallwn weld cyfres o fafflau a osodwyd ar system afon Clwyd ym mis Hydref. Codi lefel y dŵr o 5cm i 26cm.

COOL RIVERS AFONYDD OER

AN AMBITIOUS PLAN TO PLANT OVER 100,000 TREES ON RIVER BANKS TO SAVE WILD SALMON & SEWIN POPULATIONS FROM THE EFFECTS OF CLIMATE CHANGE. North Wales Rivers Trust is working in partnership with farmers and landowners on our largest riparian woodland reforestation project. In an ambitious 10 year plan we hope to plant over 100,000 deciduous native trees along our river banks. As global temperatures continue to rise due to climate change, the significance of these riparian zones in climate-proofing rivers against the adverse effects of warming, flooding and drought becomes increasingly clear. Salmon catches across North Wales have continued to decline with Natural Resource Wales scientists predicting Salmon and Sewin to be extinct in 91% of Welsh rivers by 2030. As the Atlantic salmon is a cold water species, it prefers temperatures above 10C but below 33C. As scientists found out, 23C already tends to induce stress and changes in behaviour in salmon populations. North Wales Rivers Trust Dr Liam Whitmore explains, ‘Streams are the nursery grounds for young fish. These young fish will be affected by summer temperatures with their feeding and growth rates affected. If we continue to see rising temperatures, we will see more fish dying and the probability of extinction will increase’. Riparian zones across North Wales and North Mid Wales are increasingly barren. Often grazed to the waters edge. The plan is to partner with landowners and the community to plant thousands of deciduous trees to protect wild salmon from the worst effects of climate change. Providing shade to lower water temperatures and provide bank stability. We have already started by planting 3000 trees this Autumn, with one hundred thousand trees planned by 2028.

Temperature Regulation Riparian trees play a pivotal role in maintaining stable water temperatures in rivers and streams. They offer shade, which reduces the amount of sunlight reaching the water's surface, preventing excessive warming and algal blooms. As the Earth's climate continues to warm, rivers are at risk of becoming too hot for many cold-water fish species like Salmon and Sewin. Protecting Salmon & Sewin habitat Salmon and sewin are migratory fish species that depend on healthy river ecosystems for their survival. The cool and well-oxygenated waters of riparian corridors are vital for spawning, rearing, and refuge. These trees provide a sanctuary for fish during their most vulnerable life stages, helping them escape the stress of rising water temperatures. Falling leaves, branches, and insects provide essential nutrients to the aquatic food web. These nutrients support the base of the food chain, benefiting the salmon and sewin and other species further up the hierarchy. Maintaining healthy riparian corridors ensures a sustainable supply of food for fish populations. Erosion Control In addition to temperature regulation and food supply, riparian trees play a vital role in preventing erosion along riverbanks. Their extensive root systems stabilise the soil and reduce the impact of flooding. Erosion can disrupt fish habitats, making it difficult for salmon and sewin to find suitable breeding areas and creating sedimentation issues in the water, which can be detrimental to fish health.

CYNLLUN UCHELGEISIOL I BLANNU DROS 100,000 O GOED AR LANNAU AFONYDD I ACHUB POBLOGAETHAU EOGIAID A SEWINIAID GWYLLT RHAG EFFEITHIAU NEWID HINSAWDD. Mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru yn gweithio mewn partneriaeth gyda ffermwyr a pherchenogion tir ar ein project mwyaf i ailfforestu coetir torlannol. Mewn cynllun 10 mlynedd uchelgeisiol rydym yn gobeithio plannu dros 100,000 o goed collddail brodorol ar hyd ein glannau hafonydd. Wrth i dymereddau byd-eang barhau i godi oherwydd y newid yn yr hinsawdd, mae arwyddocâd glannau afon mewn afonydd sy'n diogelu'r hinsawdd rhag effeithiau andwyol o gynhesu, llifogydd a sychder yn dod yn fwy clir. Mae daliadau eogiaid ar draws Gogledd Cymru wedi parhau i leihau, wrth i wyddonwyr CNC ragweld y byddai Eog a Sewin yn diflannu yn 91% o afonydd Cymru erbyn 2030. Gan fod eogiaid yr Iwerydd yn rhywogaeth dŵr oer, mae'n well ganddynt dymheredd uwch na 10C ond islaw 33C. Fel y darganfu'r gwyddonwyr, mae 23C eisoes yn tueddu i beri straen a newidiadau mewn ymddygiad mewn poblogaethau eog. Mae Dr Liam Whitmore o'r Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru yn egluro, 'Ffrydiau yw tir y feithrinfa ar gyfer pysgod ifanc. Bydd y pysgod ifanc hyn yn cael eu heffeithio gan dymheredd yr haf gyda'u cyfraddau bwydo a thyfiant yn cael eu heffeithio. Os byddwn yn parhau i weld tymheredd yn codi, byddwn yn gweld mwy o bysgod yn marw a bydd y tebygolrwydd o ddifodiant yn cynyddu’. Mae parthau torlannol ar draws Gogledd Cymru a Chanolbarth Cymru'n mynd yn fwy diffrwyth. Maent yn cael eu pori'n aml wrth ymyl yr afon. Y cynllun yw partneru â thirfeddianwyr a'r gymuned i blannu miloedd o goed collddail i amddiffyn eogiaid gwyllt rhag effeithiau gwaethaf newid hinsawdd. Darparu cysgod i dymereddau dŵr is a darparu sefydlogrwydd y banc. Rydym eisoes wedi dechrau drwy blannu 3000 o goed yr hydref hwn, gyda 100,000 o goed wedi ei phlannu erbyn 2028.

Rheoleiddio Tymheredd Mae gan goed torlannol rôl ganolog wrth gynnal tymheredd dŵr sefydlog mewn afonydd a nentydd. Maent yn cynnig cysgod, sy'n lleihau faint o olau haul sy'n cyrraedd wyneb y dŵr, gan atal cynhesu gormodol a blŵm algaidd. Wrth i hinsawdd y Ddaear barhau i gynhesu, mae afonydd mewn perygl o ddod yn rhy boeth i lawer o rywogaethau pysgod dŵr oer fel Eog a Sewin. Gwarchod cynefin Eog a Sewin Mae Eogiaid a sewin yn rhywogaethau pysgod mudol sy'n dibynnu ar ecosystemau afonydd iach ar gyfer eu goroesiad. Mae dyfroedd oer ac ocsigenedig coridorau'r torlannol yn hanfodol ar gyfer man claddu wyau a chysgodi. Mae'r coed hwn yn darparu noddfa ar gyfer pysgod yn ystod eu cyfnodau bywyd mwyaf archolladwy, gan eu helpu i osgoi rhag y straen o dymheredd dŵr yn codi. Mae dail disgynnol, canghennau a phryfed yn darparu maetholion hanfodol i fwyd rhywogaethau dyfrol. Mae'r maetholion hyn yn cynnal sylfaen y gadwyn fwyd, gan fod o fudd i'r eog a'r sewin a'r rhywogaethau eraill ymhellach i fyny'r hierarchaeth. Mae cynnal coridorau torlannau yn sicrhau cyflenwad cynaliadwy o fwyd i boblogaethau pysgod. Rheoli Erydu Yn ogystal â rheoleiddio tymheredd a chyflenwad bwyd, mae coed torlannol yn chwarae rhan hanfodol wrth atal erydu ar hyd glannau afonydd. Mae eu systemau gwraidd helaeth yn sefydlogi'r pridd ac yn lleihau effaith y llifogydd. Gall erydu darfu ar gynefinoedd pysgod, gan ei gwneud yn anodd i eog a sewin ddod o hyd i ardaloedd man claddu wyau addas a chreu problemau gwaddodi yn y dŵr, a all fod yn niweidiol i iechyd pysgod.

Conwy Dragons Rugby Club: Volunteer Tree planting day We worked with the community on our riparian tree planting campaign to cool rivers. The Conwy Dragons rugby team joined us on the Conwy catchment. We hope to work with a series of partners to continue this work. In 2024 we have plans in place for high quality heritage fish pass creation, childrens story books and snorkel surveys. To get involved head to our website. Buom yn gweithio gyda'r gymuned ar ein hymgyrch plannu coed torlannol i oeri afonydd. Ymunodd tîm rygbi Dreigiau Conwy â ni ar ddalgylch Conwy. Gobeithiwn weithio gyda chyfres o bartneriaid i barhau â'r gwaith hwn. Yn 2024 mae gennym gynlluniau ar waith ar gyfer creu llwybr pysgod treftadaeth o ansawdd uchel, llyfrau stori i blant ac arolygon snorcel. Er mwyn cymryd rhan ewch i'n gwefan.

Goal three The natural environment is vital for everyone's quality of life.

Build community awareness.

engagement

through

education

People in North Wales are taking action for rivers and nature, resulting in better decision-making for the protection of rivers.

The environmental sector is one of the least diverse sectors after farming. Without people power, and diverse creative thinking the fight to protect nature will become an impossible task. North Wales Rivers Trust have a clear remit to engage and empower people of all ages, backgrounds and abilities to grow the sector and those willing to engage with rivers and their protection. By increasing the number of people and the diversity and backgrounds of those who engage with our work means that we will reach far greater numbers and the message to protect rivers will reach further. Our work to date includes: Working with the Bangor University Inclusion team offering high quality training and opportunities for students from all backgrounds and walks of life to enable them to gain key experience in the environmental industry. We are also working across schools on a large education programme. This will inspire the next generation to be inspired to follow a career in the environmental sector.

Nod 3 Gwella ymgysylltiad cymunedol trwy addysg ac ymwybyddiaeth. Mae pobl yng Ngogledd Cymru yn gweithredu ar gyfer afonydd a natur, gan arwain at benderfyniadau gwell ar gyfer diogelu afonydd.

Mae'r amgylchedd naturiol yn hanfodol ar gyfer safon bywyd pawb. Mae'r sector amgylcheddol yn un o'r sectorau lleiaf amrywiol ar ôl ffermio. Heb bŵer pobl, a meddwl greadigol amrywiol, bydd y frwydr i ddiogelu natur yn dod yn dasg amhosibl. Mae gan Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru gylch gwaith clir i ymgysylltu â phobl o bob oed, cefndir a gallu i dyfu'r sector a'r rhai sy'n barod i ymgysylltu ag afonydd a'u hamddiffyn. Trwy gynyddu nifer y bobl ac amrywiaeth a chefndiroedd y rhai sy'n ymgysylltu â'n gwaith, byddwn yn cyrraedd niferoedd llawer mwy ac fe fydd y neges i warchod afonydd yn cyrraedd ymhellach. Mae ein gwaith hyd yn hyn yn cynnwys: Gweithio gyda thîm Cynnwys Prifysgol Bangor sy'n cynnig hyfforddiant a chyfleoedd o ansawdd uchel i fyfyrwyr o bob cefndir a llwybrau bywyd i'w galluogi i gael profiad allweddol yn y diwydiant amgylcheddol. Rydym hefyd yn gweithio ar draws ysgolion ar raglen addysg fawr. Bydd hyn yn ysbrydoli'r genhedlaeth nesaf i gael eu hysbrydoli i ddilyn gyrfa yn y sector amgylcheddol.

Case Study 1 // Astudiaeth Achos 1 The Prosiect Torgoch hatchery programme allowed young people to learn about the native Eryri Torgoch populations The project involves studying in real time the lifecyle of these iconic fish and how we can all better protect North Wales rivers. Pupils were able to hatch the eggs in the classroom and study them. At the end of the project pupils returned to Llyn Padarn to release the fish into the lake. Alongside this program pupils took part in an Art competition and learnt about the Torgoch through exciting lesson plans and our bilingual animation. Fe wnaeth ein rhaglen deorfa Prosiect Torgoch alluogi pobl ifanc i ddysgu am boblogaethau brodorol Torgoch Eryri. Mae'r prosiect yn cynnwys astudio mewn amser real y cylch bywyd y pysgod eiconig hyn a sut y gallwn ni i gyd amddiffyn afonydd gogledd Cymru yn well. Roedd disgyblion yn gallu deor yr wyau yn yr ystafell ddosbarth a'u hastudio. Ar ddiwedd y project dychwelodd y disgyblion i Lyn Padarn i ryddhau'r pysgod i'r llyn. Ochr yn ochr â'r rhaglen hon, cymerodd y disgyblion ran mewn cystadleuaeth gelf a dysgodd am y Torgoch trwy gynlluniau gwersi cyffrous a'n hanimeiddiad dwyieithog.

Goal Four Greater public awareness of rivers and the work of the NWRT. We will communicate with the general public through greater use of media. We will continue to liaise with all those carrying out research into Wales’ rivers, their ecology and the factors that affect them.

This year we have forged partnerships with academia and scientific research. We have created new digital platforms to communicate our work. These include animations, digital magazines and our digital newsletters. Our youtube channel has allowed us to make use of film to communicate our work and we will continue to build on this in 2024. We continue to look at new ways to both communicate the work of the North Wales Rivers Trust and lived experiences on the rivers. In 2024 we are working on a digital art piece to communicate with the public about the plight of Salmon and Sewin in Welsh rivers. In 2023 we appeared in both welsh media such as S4C and through the medium of English through BBC wales and ITV. We took part in several pan wales radio programmes, debates and interviews. We will continue to raise awareness of the plight of welsh rivers through creative use of media and communication channels. In 2024 we will be sharing our scientific research as several conferences nationally and taking part in regional discussions and research with scientists, academia and leading organisations.

nod pedwar Mwy o ymwybyddiaeth gyhoeddus o afonydd a gwaith y YAGC. Byddwn yn cyfathrebu â'r cyhoedd drwy fwy o ddefnydd o'r cyfryngau. Byddwn yn parhau i gysylltu â phawb sy'n gwneud ymchwil i afonydd Cymru, eu hecoleg a'r ffactorau sy'n effeithio arnynt.

Eleni rydym wedi sefydlu partneriaethau gyda'r byd academaidd ac ymchwil wyddonol. Rydym wedi creu platfformau digidol newydd i gyfleu ein gwaith. Mae'r rhain yn cynnwys animeiddiadau, cylchgronau digidol a'n cylchlythyrau digidol. Mae ein sianel youtube wedi ein galluogi i wneud defnydd o ffilm i gyfathrebu ein gwaith a byddwn yn parhau i ychwanegu at hyn yn 2024. Rydym yn parhau i edrych ar ddulliau newydd o gyfathrebu gwaith Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru a phrofiadau bywyd ar yr afonydd. Yn 2024 rydym yn gweithio ar ddarn celf ddigidol i gyfathrebu â'r cyhoedd am gyflwr Eog a Sewin mewn afonydd yng Nghymru. Yn 2023 ymddangoson ni ar sianelau cyfryngau Cymraeg fel S4C ac ar sianelau cyfryngau Saesneg fel BBC Cymru ac ITV. Fe wnaethom gymryd rhan mewn sawl rhaglen radio, dadlau a chyfweliadau trwy Gymru. Byddwn yn parhau i godi ymwybyddiaeth am gyflwr afonydd Cymru trwy ddefnyddio'r cyfryngau a sianeli cyfathrebu'n greadigol. Yn 2024 byddwn yn rhannu ein hymchwil wyddonol mewn sawl cynhadledd genedlaethol ac yn cymryd rhan mewn trafodaethau ac ymchwil rhanbarthol gyda gwyddonwyr, y byd academaidd a sefydliadau blaenllaw.

THE FORMATION OF

THE MENAI STRAIT PARTNERSHIP FORUM The Menai Strait Partnership Forum is a vital initiative established by the North Wales Rivers Trust and the Menai Strait Fisheries Order Management Association (MSFOMA) with funding from the Welsh Government Coastal Capacity Building Fund. The Forum's ultimate goal is to ensure that the Menai Strait region remains climateresilient for business, recreation, and the environment, not just for today but for future generations.

Mae Fforwm Partneriaeth y Fenai yn fenter hanfodol a sefydlwyd gan Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru a Chymdeithas Rheoli Gorchymyn Pysgodfa Fenai (MSFOMA) gyda chyllid gan Gronfa Adeiladu Capasiti Arfordirol Llywodraeth Cymru. Nod mwyaf y Fforwm yw sicrhau bod ardal y Fenai yn gwydn yn wyneb newidiadau hinsawdd ar gyfer busnes, hamdden ac amgylchedd, nid yn unig heddiw, ond ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol.

This Forum serves as a powerful platform that brings together stakeholders from various sectors to share information, collaborate and work towards sustainable management and conservation of the Menai Strait. By tackling the challenges posed by climate change and human activities, such as habitat degradation, pollution, recreation, and cultural heritage preservation, the Forum aims to promote sustainable practices, foster cooperation among stakeholders, and advocate for the well-being of the Menai Strait and its communities. Through the Forum's collaborative projects and initiatives, the Partners will work towards building a resilient Menai Strait that can withstand the impacts of changing environmental conditions and societal needs.

Mae'r Fforwm hwn yn gwasanaethu fel llwyfan pwerus sy'n dod â rhanddeiliaid o wahanol sectorau at ei gilydd i rannu gwybodaeth, cydweithio a gweithio tuag at reolaeth ac adferiad cynaliadwy y Fenai. Drwy fynd i'r afael â heriau a ddaw o newidiadau hinsawdd a gweithgareddau dynol, megis dirywiad cynefinoedd, llygredd, hamdden, a chadwraeth ddiwylliannol, nod y Fforwm yw hyrwyddo arferion cynaliadwy, hybu cydweithredu rhwng rhanddeiliaid, a dadlau dros les y Fenai a'i chymunedau.

North Wales Rivers Trust will be working on the 13 rivers entering the Menai Strait and interventions to improve the water quality.

Drwy brosiectau a mentrau cydweithredol y Fforwm, bydd y Partneriaid yn gweithio tuag at adeiladu Fenai gwydn sy'n gallu wynebu effeithiau newidiadau amgylcheddol ac anghenion cymdeithasol sy'n newid. Bydd Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru yn gweithio ar y 13 afon sy'n mynd i mewn i Fenai a'r ymyraethau i wella ansawdd dŵr.

Ein Partneriaid Rydym yn freintiedig o allu gweithio gyda phartneriaid allweddol ar draws Gogledd Cymru. Mae ein Partneriaid yn ein helpu i ddiogelu afonydd Gogledd Cymru – p'un ai trwy noddi ein projectau; creu cynefinoedd torlannau a chynefinoedd mewn afon werthfawr ar eu tir eu hunain; neu rannu arbenigedd. Gyda'n gilydd, rydym yn dangos bod afonydd yn bwysig i bawb yng Ngogledd Cymru. Ymunwch â ni fel un o Gyfeillion yr Ymddiriedolaeth afonydd: Cyfrannwch at un o'n hachosion yr northwalesriverstrust.org/donate. Gadewch etifeddiaeth: Helpwch i warchod afonydd lleol a mannau gwyllt ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol trwy adael rhodd yn eich ewyllys. Ar ôl i chi ddarparu ar gyfer eich anwyliaid, mae cofio Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru yn eich ewyllys yn helpu i gadw'ch atgofion fyw ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol. Mae pob rhodd ym mhob ewyllys, pa mor fawr neu fach, yn gwneud gwahaniaeth. Gweithredu dros afonydd.. Dod yn aelod Gwirfoddolwch eich amser Cefnogi ein hymgyrchoedd Cofiwch ni yn eich ewyllys

Our Partners We are privileged to be able to work with key partners across North Wales. Our Partners help us protect North Wales rivers – whether through sponsoring our projects; creating valuable riparian and in river habitats on their own land; or sharing expertise. Together, we’re demonstrating that rivers are important to everyone in North Wales. Become a friend of the rivers trust: Donate to one of our causes at northwalesriverstrust.org/donate. Leave a Legacy: Help protect local rivers and wild places for future generations by leaving a gift in your Will. Once you have provided for your loved ones, remembering North Wales Rivers Trust in your Will helps keep your memories alive for future generations. Every gift in every Will, however large or small, makes a difference

Act for rivers ... Become a Friend of the NWRT Volunteer your time Support our campaigns Remember us in your Will