PRAKTIJK
Door John van Lierop
Niveau brandveiligheid hoger door gebruik sprinklers Steeds meer opdrachtgevers zijn zich bewust van het feit dat er iets te kiezen valt op het gebied van brandveiligheid. Ze zien dat de eisen in het Bouwbesluit zich beperken tot vluchtveiligheid en bescherming van buurpercelen en begrijpen dat de keuze voor maatregelen om de schade te beperken, de bedrijfscontinuïteit te borgen en imagoschade te voorkomen, hun eigen verantwoordelijkheid is.
P
rojectontwikkelaars zouden een voorbeeldfunctie kunnen vervullen door de keuzemogelijkheden explicieter onder de aandacht te brengen. Bijvoorbeeld door de keuzemogelijkheden te koppelen aan brandscenario’s. De toekomstige gebouwgebruiker heeft recht om te weten welke gevolgen brand kan hebben.
BIO-mix
Iedere organisatie is anders en heeft te maken met eigen specifieke risico’s en bijbehorende impact. Deskundigen van brandweer, adviesbureaus en risk managers van verzekeraars kunnen helpen met het oplossen van het brandveiligheidsvraagstuk en het maken van bewuste keuzes. Gelukkig hebben steeds meer adviseurs en ingenieursbureaus ook kennis van actieve blussystemen. Zij kunnen welwillende opdracht-
Figuur 1: cascademodel.
16 Uitgave 04 september 2018
gevers daarmee nog beter adviseren en op weg helpen Een verstandige opdrachtgever kiest er bewust voor welke gevolgen van brand hij wel en niet acceptabel vindt. Deze keuze dient vervolgens vertaald te worden naar de BIOmix: een mix van bouwkundige, installatietechnische en organisatorische maatregelen, die passen bij het gebruik van het bouwwerk en de risico’s die bij het gebruik horen en die bij elkaar opgeteld integrale brandveiligheid opleveren. Hiervoor is kennis nodig van de mogelijkheden, de betrouwbaarheid en de kosten van maatregelen. Eerder dit jaar publiceerde het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) het Certificatieschema Uitgangspuntendocument (UPD) Brandbeveiliging, dat opdrachtgevers helpt om hun brandveiligheidsvisie te vertalen naar concrete
maatregelen. In het UPD wordt ook rekening gehouden met de afspraken over brandbeveiliging tussen de gebruiker en kaderstellende partijen, zoals bevoegd gezag en verzekeraar. Daarom is het een belangrijk document voor vergunningen en verzekeringscontracten. Een gecertificeerd uitgangspuntendocument voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen. Dit voorkomt extra kosten en oponthoud tijdens de bouw. Een certificatie-instelling controleert steekproefsgewijs de opgestelde UPD’s. In de praktijk zien we dat de kwaliteit van de programma’s van eisen of UPD’s nog sterk kunnen en moeten verbeteren. De keuzes blijken onvoldoende goed onderbouwd.
Niet afbranden
Steeds vaker wordt er gekozen voor het gebruik van sprinklers. Een duurzame keuze, omdat een gebouw voorzien van een sprinklerinstallatie, niet kan afbranden. Een sprinkler detecteert en bestrijdt een beginnende brand geheel automatisch, zonder tussenkomst van mensen. In de meeste gevallen is de brand al gedoofd wanneer de brandweer arriveert, waardoor de gevolgen van een brand zeer beperkt blijven. Daarmee wordt een brandveiligheidsniveau gecreëerd dat hoger is dan onze wet- en regelgever eist: in plaats van de brand te beperken tot het brandcompartiment waarin de brand ontstaat, beperkt de brand zich tot het object. Om dit principe en de keuze voor sprinklers te onderbouwen wordt steeds vaker het cascademodel (zie figuur 1) gehanteerd. Sprinklers geven brand geen kans.
PRAKTIJK
Meander Ziekenhuis Amersfoort: bewust kiezen voor brandveiligheid.
Timmerhuis Rotterdam: sprinklers en stalen constructie.
Uitgave 04 september 2018
17
PRAKTIJK
Schouwlaak Zutphen: voordelen voor bewoners.
Een sprinklerinstallatie biedt volgens artikel 1.3 van het Bouwbesluit 2012 een gelijkwaardige oplossing voor de prestatie-eisen uit het Bouwbesluit 2012. Gecertificeerde sprinklerinstallaties zijn in Nederland geaccepteerd als gelijkwaardige oplossing voor onder andere de vergroting van brandcompartimenten, de verlenging van vluchtwegen en een lichtere uitvoering van gebouwconstructie (richtlijn). Met voldoende
kennis over de werking en effectiviteit van een sprinklerinstallatie, is meer dan aannemelijk te maken dat voldaan wordt aan de eisen. Wanneer een sprinklerinstallatie wordt geĂŻnstalleerd als een oplossing los van bovenstaande voorbeelden, is er niet altijd consensus. De brandweer, die als adviseur van de gemeente de bouwaanvraag toetst, dient over voldoende kennis te beschikken om de oplossing te accepteren. De
KENNISONTWIKKELING Het loslaten van de regels in het Bouwbesluit en in plaats daarvan vanuit een risicogerichte benadering invulling geven aan de eisen, heeft de toekomst. Steeds meer studenten kiezen voor een International Master of Science in Fire Safety Engineering. Ook in Nederland zien we goede voorbeelden, zoals aan de TU Eindhoven waar studenten zich bij de faculteit bouwkunde in dit vakgebied kunnen verdiepen onder begeleiding van een Fellow FSE. Dit initiatief wordt mede mogelijk door ondersteuning van het bedrijfsleven (www.fellowfse.nl). De risicogerichte benadering laat ons op een andere manier naar brandveiligheid kijken. In de Nederlandse Fire Safety Engineering-opleidingen staan de doelen centraal en wordt vanuit de risicogedachte, kansen en effecten van brand geredeneerd. Denk aan de kans dat niet iedereen op tijd het pand kan verlaten of de kans dat een gebouw kan bezwijken ten gevolge van brand. Het oordelen of een oplossing voldoende veilig is, heeft alles te maken met wat we als acceptabel beschouwen.
18 Uitgave 04 september 2018
sectie Sprinklertechniek van VEBON-NOVB werkt aan de kennisontwikkeling. In Nederland blijkt bijvoorbeeld behoefte aan meer kennis over het gebruik van sprinklers voor persoonlijke veiligheid. De resultaten van dit project worden in 2018 beschikbaar gesteld.
Doelen
Het is mogelijk om onderscheid te maken tussen sprinklerinstallaties op basis van de doelen waarvoor ze worden geĂŻnstalleerd. De reguliere sprinklerinstallatie beschermt gebouwen, goederen en mensen bij een brand. Deze installaties worden gebruikt in de utiliteitsbouw, in de industrie en in bijvoorbeeld hotels en hoogbouw. Ze bieden een betrouwbare oplossing, op basis van bijna 150 jaar ervaring, onderzoek en brandtesten. Sommige opdrachtgevers kiezen echter voor sprinklerinstallaties die uitsluitend veilig vluchten mogelijk maken en sluiten daarmee aan bij de doelen van het Bouwbesluit. Deze installaties zijn meestal lichter uitgevoerd. Denk aan de mogelijkheid
PRAKTIJK
NORMEN Omdat de meeste slachtoffers van brand in de woonomgeving te betreuren zijn, ontstond in de jaren 70 in de Verenigde Staten het idee om eenvoudige sprinklerinstallaties te ontwikkelen. In 1975 verscheen de eerste sprinklernorm NFPA 13D voor het beschermen van zogenaamde ‘one- or two-family dwellings’, de normale woning. Het duurde nog tot 1988 voordat de sprinklernorm NFPA 13R verscheen als oplossing voor de bescherming van woongebouwen met een beperkte hoogte. In Nederland verscheen de NEN 2077 ‘Vaste brandblusinstallaties - Sprinklerinstallaties voor de woonomgeving - Ontwerp, installatie en onderhoud’ in 2014. Deze norm bevat feitelijk de ele-
van de activering van minder sprinklers tegelijkertijd, minder bluswater of een eenvoudigere watervoorziening. Om een advies te kunnen geven voor het
menten van de woonfunctie van de drie NFPA-normen NFPA 13, 13R en 13D. De NEN 2077 is een vertaling van de Scandinavische norm INSTA 900. In Scandinavië, waar sprinklers veel meer een standaardoplossing zijn, waren al eerder de specifieke eisen in één norm samengebracht. Dit jaar verschijnt naar verwachting de Europese norm EN 16925 ‘Fixed firefighting systems - Automatic residential sprinkler systems - Design, installation and maintenance’ die de Nederlandse NEN 2077 mogelijk gaat vervangen. Met name voor woongebouwen met beperkte hoogte zijn de eisen die aan de watervoorziening worden gesteld minder zwaar.
gebruik van de juiste sprinklerinstallatie, is kennis van de verschillende specifieke technieken, regels, voorschriften en risico’s essentieel.
CERTIFICERING Wanneer een opdrachtgever ervoor kiest om een pand te beveiligen tegen brand met een sprinklerinstallatie, krijgt hij te maken met installatie- en onderhoudscertificaten. Dit levert soms vragen op. Want wat is het nut en de noodzaak van deze certificaten en waarom zijn ál deze certificaten nodig? Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) ontwikkelde daarom in samenwerking met de VEBON-NOVB-sectie Sprinklertechniek (VSI) een nieuwe informatieve animatie over installatie- en onderhoudscertificaten. Deze film vindt u op www.sprinkler.nl.
Impact Grenfell
Op 14 juni 2017 kwamen in de Grenfell Tower in Londen 72 mensen om door de gevolgen van brand. De impact van deze brand op de internationale bewustwording van de risico’s van brandbare gevels is enorm. In het Verenigd Koninkrijk is hierdoor al besloten dat meer dan duizend woongebouwen van sprinklers moeten worden voorzien. In alle nieuwe rust- en verzorgingshuizen in Wales en Schotland en in alle nieuwbouwwoningen in Wales zijn sprinklers al langer verplicht en in Schotland komt er een wet die sprinklers in alle nieuwe sociale woningbouw verplicht.
Overlast Op een gecertificeerde sprinklerinstallatie kunt u vertrouwen, omdat deze is ontworpen, aangelegd en onderhouden volgens de juiste norm en door een gecertificeerde sprinklerinstallateur. Deze werkt onder onafhankelijk toezicht volgens CCV-certificatieschema’s. Alle VSI-leden zijn gecertificeerd. U vindt ze op www.sprinkler.nl.
Steeds vaker willen eigenaren van gebouwen een probleem met de bestaande brandveiligheidsvoorzieningen oplossen, zoals de brandwerendheid van borstweringen in galerijflats. Het vervangen hiervan levert veel overlast op voor de bewoners. Ook dat weegt mee bij woningcorporaties om bewust voor een sprinklerinstallatie te kiezen. Sprinklers leveren ook een hoger brandveiligheidsniveau op, waardoor de vaak oudere bewoners in de toekomst langer thuis kunnen blijven wonen. Bronbestrijding spreekt wooncorporaties enorm aan. NFPA werkt aan een update van de Life safety-code 101 en hanteert de term aging in place. John van Lierop werkt voor VEBON-NOVB en EFSN (European Fire Sprinkler Network). Hebt u naar aanleiding van dit artikel suggesties of vragen over sprinklers? Kijk op sprinkler.nl of neem contact op: john@eurosprinkler.org.
Uitgave 04 september 2018
19