29 студзеня 2016 | № 4 (469) | «ЛІТАРАТУРНАЯ БЕЛАРУСЬ» | № 1 (113)
Змест
(1) 7
НАВІНЫ: літаратурна-грамадскае жыццё студзеня......................с. 2 ПАМЯЦЬ: згадкі Уладзіміра СІЎЧЫКАВА пра Кастуся ТАРАСАВА і Марыі БАРАВІК пра юбілей школы....................................................с. 3 ПАЭЗІЯ: вершы Таццяны ЗІНЕНКА........................................................с. 4 ПАЭЗІЯ: з новай кнігі Насты КУДАСАВАЙ «Маё невымаўля»....с. 5
Выпуск №1 (113) (студзень)
ПРОЗА: «Вышыванкі» Марыі ВАЙЦЯШОНАК...................................с. 6–7 ПРОЗА: «Нябесны ровар» Зміцера КОПАЦЯ...................................с. 7–8 ПАЭЗІЯ: паэма Васіля МАКАРЭВІЧА «Паляўнічы гон»..................с. 9 ДРУК: агляд чарговага нумара часопіса «Дзеяслоў»...................с. 10
КУЛЬТУРНА-АСВЕТНІЦКІ ПРАЕКТ Грамадскага аб’яднання «Саюз беларускіх пісьменнікаў» і «Новага Часу»
lit-bel.org novychas.by
КРЫТЫКА: Валер ГАПЕЕЎ пра кнігу прозы Зміцера ДЗЯДЗЕНКІ...................................................................................с. 11 КАЛЯДА: Зараслава КАМIНСКАЯ i Алесь ШЫЛОВIЧ.....................с. 12
меннікаў: выдавец, кнігарня, бібліятэка ці сам аўтар? — У гэтым пытанні ключавое слова не «хто», а «больш»: усе зацікаўленыя асобы і арганізацыі (аўтар, выдавец, кнігарня, бібліятэка, тэлебачанне, СМІ) павінны сумеснымі намаганнямі прапагандаваць беларускую кніжную культуру.
У сувязі з інфляцыяй усе кнігі, якія выдаюцца ў Беларусі для рознічнага гандлю, — стратныя
Генадзь Вінярскі: «Кожная кніга — стратная»
Беларуская класіка ў кнігарнях Сотні кніг лепшых нацыянальных аўтараў, аформленыя і падрыхтаваныя для чытачоў рознага густу, рознай ступені дасведчанасці і розных фінансавых магчымасцяў, — гэта мроя асобных беларускіх пакупнікоў і звыклая рэальнасць для жыхароў іншых краін. У мінскай кнігарні часта немагчыма знайсці нават творы пісьменніка, уключанага ў школьную праграму і ўзнагароджанага высокімі ацэнкамі літаратуразнаўцаў.
П
ра прычыны абмежаванай прадстаўленасці беларускай класікі на кніжным рынку краіны распавядаюць загадчык гандлёвага аддзелу ААТ «Белкніга» Святлана Гук і дырэктар выдавецтва «Беларускі кнігазбор» Генадзь Вінярскі.
Святлана Гук: «Прапагандаваць трэба больш!»
— Спадарыня Святлана, чым тлумачыцца адсутнасць на паліцах кніг вядомых бела рускамоўных пісьменнікаў? — У рэспубліцы існуюць дзве дзяржаўныя мовы. Большасць насельніцтва традыцыйна чытае кнігі на рускай мове. Улічваючы агульны спад цікавасці да чытання, запатрабаванасць беларускамоўных кніг таксама зніжаецца. Вядома, гэта не спрыяе актыўнай падрыхтоўцы новых выданняў. ААТ «Белкніга» — кнігагандлёвае прадпрыемства, асартымент якога цалкам залежыць ад выдавецкіх планаў. Мы прадаем тое, што зроблена выдавецтвамі. — Які працэнт складаюць беларускамоўныя выданні ад прададзеных кніг? Што можна сказаць пра попыт на белару скамоўную літаратуру? — Попыт стабільны, але абмежаваны. Гэта дзіцячая кніга, кнігі па школьнай праграме і пазакласным чытанні, літаратура культурна-гістарычнага напрамку. Беларускамоўныя выданні складаюць каля 3% ад прададзеных кніг.
Звернемся да канкрэтных дадзеных. Самыя паспяховыя мастацкія кнігі за 8 месяцаў 2015 года: «Вiнаваты зоркі» Д. Грын (прададзена 923 экз.), «50 адценняў шэрага» Э.Л. Джэймс (836 экз.). Выпрабаванне агнём» Д. Дэшнера (678 экз.). Што тычыцца серыі «Беларускі кнігазбор», то за чатыры месяцы прададзена 95 экземпляраў «Выбраных твораў» Н. Мацяш. На працягу года рэалізавана 59 кніг А. Кулакоўскага, на працягу двух гадоў — 119 кніг Міхася Лынькова. Супаставіць лічбы нескладана… — Ці ўплываюць запыты пакупнікоў на асартымент кніг у канкрэтных кнігарнях? Ці перадаецца інфармацыя пра цікаўнасць да пэўнага аўтара ў беларускія выдавецтвы? — Запыты і пажаданні пакупнікоў заўсёды ўлічваюцца пры фарміраванні асартымента кніг у гандлёвай кропцы, але хацелася б, каб непасрэднай сувязі было больш. Інфармацыя пра цікаўнасць да пэўнага беларускага аўтара перадаецца падчас штодзённых зносін з супрацоўнікамі выдавецтваў.
— А якія кнігі, што ад сутнічаюць на складах выда вецтваў, вы хацелі б прапана ваць пакупнікам? — Пералік гэты можа быць доўгім. Назавем паэму Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра», аповесць Максіма Гарэцкага «Дзве душы», байкі Кандрата Крапівы, аповесць Івана Шамякіна «Гандлярка і паэт». З літаратуры для малодшых школьнікаў — гэта кнігі «У краіне райскай птушкі» Янкі Маўра, «Прыгоды бульбобаў» Паўла Місько, «Зямля пад белымі крыламі» Уладзіміра Караткевіча, кнігі серыі «Сем цудаў Беларусі» Уладзіміра Ягоўдзіка і Анатоля Бутэвіча. — Ці можа стаць рэальна сцю мара пра шырокі асар тымент беларускіх кніг? — Гэта здзейсніцца, калі чытач-пакупнік будзе стабільна цікавіцца беларускай літаратурай. Толькі тады канкрэтныя кнігі будуць запатрабаваныя, а выдавецтвы пачнуць друкаваць разнастайную літаратуру на любы густ і розную ступень дасведчаннасці. — Хто, на вашу думку, паві нен больш займацца рэкла май сучасных беларускіх пісь
— Многія школьнікі і сту дэнты чытаюць класіку па выданнях «Беларускага кнігаз бора». Але знайсці ў продажы том Цёткі ці Змітрака Бядулі сёння ўжо немагчыма. Ці ёсць у выдавецтва практыка дадру коўкі, давыдання кніг, наклад якіх ужо разышоўся? — Такой практыкі няма, бо няма гарантый на хуткі продаж дадрукоўкі. У сувязі з інфляцыяй усе кнігі, якія выдаюцца ў Беларусі для рознічнага гандлю — стратныя. Па бухгалтэрыі выданне дае прыбытак, але насамрэч грошы, выручаныя з продажу, вяртаюцца ў выдавецтва як мінімум праз паўгады. На гэтыя сродкі такую ж кнігу ўжо не акупіш, бо і кошты на паперу ды іншыя паліграфічныя матэрыялы няўхільна растуць. — Было б выдатна пабачыць на паліцы кнігарні ўсе калісьці выдадзеныя ў «Кнігазборы» «выбраныя творы». Хіба ня здзейсная гэтая мроя белару скага філолага? — Каб захоўваць усе тамы з больш чым з 70-ці выдадзеных, трэба спецыяльна выводзіць з абароту вялізную суму грошай, якія пайшлі на выданне гэтай часткі накладу. Друкаваць вялікія наклады, каб кнігі прадаваліся гадамі — нерэальная раскоша, якую не можа дазволіць сабе, бадай, ніводнае выдавецтва. — Як размяркоўваюцца кнігі «Беларускага кнігазбору» між кнігарнямі і бібліятэкамі? — Некаторыя кнігі серыі «Беларускі кнігазбор» выдаюцца праз «Беларускую навуку» і атрымліваюць дзяржаўную датацыю. Дзве трэці накладу такіх кніг (сацыяльна-значнай літаратуры) бюджэт аплочвае для бібліятэк. Для кніг без дзярждатацыі на бібліятэкі ў лепшым выпадку прыпадае 200–300 асобнікаў. Астатнія трапляюць у продаж. — А якія наклады ў вашым выдавецтве? — На вялікі жаль, наклады беларускіх кніг пастаянна памяншаюцца. Калі не ўлічваць бібліятэкі, то праз кнігагандаль магчыма рэалізаваць да 500 асобнікаў кнігі прозы і да 300 асобнікаў паэзіі. Прычым калі аўтар раскручаны ці даўно не выдаваўся. Змяншаецца колькасць пакупнікоў беларускамоўнай кнігі, дый узровень жыцця не высокі... Алеся ЛАПІЦКАЯ