19 жніўня 2016 | № 31 (496)
АЭС больш небяспечная, чым бомба
Стар. 11
3 1
5
НА ВЫБАРЫ — ДЗЕЛЯ БЕЛАРУШЧЫНЫ
Кіраўніцтва рэспубліканскага грамадскага аб’яднання «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны» ідзе на парламенцкія выбары
6
КРЫЗІС І НОВАЯ СПАЖЫВЕЦКАЯ МАДЭЛЬ
Зараз людзі вымушаныя больш сур’ёзна перакройваць сямейны бюджэт. У выніку ён робіцца ўсё больш падобны на бюджэт, які мы мелі ў 90-х гадах. Прычым, з характэрнымі для таго часу перакосамі
7–10 ЭКАНАМІЧНАЯ
14–15
ЖНІВЕНЬСКІ ПУТЧ І ДЗЕНЬ НЕЗАЛЕЖНАСЦІ
Першай рашуча выступіла супраць ДНКС парламенцкая апазіцыя БНФ. Яна адразу прыняла заяву з асуджэннем ДКНС, расцэньваючы дзеянні арганізатараў гэтага камітэта як спробу дзяржаўнага перавароту
БЕЛАРУСЬ
Маркеры крызісу «Варушыцца», «круціцца», «выкручвацца» — словы, якія сведчыць пра канец «беларускага эканамічнага цуда»
Сяргей ПУЛЬША
«Б
еларускі эканамічны цуд» — вельмі хутка гэтае словазлучэнне перайшло ў шэраг тых, якія ўзгадваюцца альбо з настальгіяй, альбо са здзекам. Можа быць, за гэтым прыйдзе і асэнсаванне неабходнасці рэформаў. Пра гэта ўяўна сведчыць змена лексікі на самым вышэйшым узроўні. «У Беларусі толькі лянівы можа не зарабіць. Мы што, ваюем, вайна ў нас ідзе ці яшчэ нешта? Трэба проста трохі варушыцца», — сказаў Лукашэнка жыхарам Маларыты падчас сваёй паездкі ў Брэсцкую вобласць. «Варушыцца», «круціцца», «выкручвацца» — гэта словы з лексікону «ліхіх 90-х». Тады ўсе «круціліся» і «варушыліся», каб неяк пракарміць сябе і свае сем’і. Гэта адназначныя маркеры эканамічнага крызісу. І тое, што іх выдае кіраўнік дзяржавы, выдатна сведчыць пра канец «беларускага эканамічнага цуда». Фактычна, яго словы азначаюць, што на адной працы грошай для нармальнага жыцця не заробіш. Прыйдзецца «паварушыцца» дадаткова. То бок, персанальна кіраўнік дзяржавы штурхае беларусаў на пошукі падпрацовак, другой працы і іншага. Сваімі словамі ён пераказвае нашумелы выступ міністра працы і сацыяльнай абароны Марыяны Шчоткінай, якая год таму заявіла, што трэба «круціцца». «Амаль 93% беларусаў працуюць толькі на адной працы, а гэта і мужчыны. Але калі мама займаецца дома дзецьмі, дык хай тата «пакруціцца», — казала тады Шчоткіна, што выклікала абурэнне ў грамадстве.
Што вынікае з лексікону высокіх чыноўнікаў? Найперш, у Маларыце кіраўнік дзяржавы дэ-факта прызнаў важнасць і ўнёсак «шэрага сектару» ў эканоміку краіны. Ускосна ён гэта пацвердзіў, калі патлумачыў, каго дзяржава будзе падтрымліваць. Гэта шмат дзетныя сем’і, бо «дэмаграфічная бяспека — пытанне нумар адзін», і вайскоўцы, бо яны не маюць права, «не могуць зарабіць дзесьці ўбаку». А што такое падпрацоўка («заробак убаку») у беларускіх умовах? Зазвычай, гэта той самы «шэры сектар». Калі на асноўнай працы ў чалавека ёсць, як кажуць зараз, «сацпакет», выплаты падаткаў, афіцыйнае афармленне на працу, то «падпрацоўка», як правіла, усяго гэтага пазбаўленая. Гэта і ёсць шэрая зона эканомікі. «Шэры сектар» сплачвае дзяржаве мінімальныя падаткі альбо не плаціць іх увогуле. Ён не дае працоўным сацыяльных гарантый. Але дае дзяржаве рост абарачальнасці, прырост ВУП, стварае працоўныя месцы і гэтак далей. Канешне, дзяржава ў нечым страчвае, але нешта і атрымлівае. Па мінімуме — хаця б памяншэнне ціску на рынак працы. У закліках кіраўніка дзяржавы «варушыцца» можна пачуць тэзу і пра працоўную мабільнасць. Згодна з ягоным заклікам, зараз кожны, хто працуе ў Расіі, выязджае туды на будоўлі ці сезонныя працы, можа сказаць: «варушуся». Праўда, што рабіць у плане «варушэння» з дэкрэтам пра лайдацтва, незразумела. Яны ж не лайдакі — проста «варушацца»! Яшчэ адзін заклік мабільнасці — гэта перанавучанне і павышэнне кваліфікацыі. Згодна са словамі кіраўніка дзяржавы, беларусы, можа быць, пачнуць шукаць новыя месцы працы і будуць перавучвацца, напрыклад, у тых жа IT-спецыялістаў, якія зарабляюць шмат.
Цікава, ці вернецца слова «дэфіцыт» у нашу лексіку? Балазе, працы ў гэтай сферы хапае, а перанасычанасці рынку IT-спецыялістамі, насуперак прагнозам, не ўзнікае, бо нашы праграмісты запатрабаваныя, найперш, па-за межамі краіны, на ўмовах кантрактаў з заходнімі і ўсходнімі фірмамі. Праўда, калі ўсе пачнуць «варушыцца» ў гэтым кірунку,
наша цалкам саўковая прамысловасць рызыкуе страціць пралетарыят. Няма каму будзе працаваць на «флагманах беларускай эканомікі» і «прамысловых гігантах». Знікне адзін з галоўных ідэалагічных складнікаў беларускай мадэлі развіцця. А Аляксандру Рыгоравічу давядзецца пачынаць усё ад першай кропкі: фразы 1994-га года «я запушчу заводы». Дарэчы, і падарунак, які атрымаў кіраўнік дзяржавы ад маларыцкага СУП «Савушкін», яскрава разглядаецца праз гэтую прызму крызісу. Як вядома, Лукашэнку падаравалі карову сусветнай высокапрадуктыўнай пароды «Галштынская». Гэта самая папулярная парода малочнай жывёлы ў свеце, і галоўнае, чым адрозніваецца яна ад іншых
рагуляў, — добры ўдой. У дзень карова дае каля 36 кг малака. Якая краіна — такія і падарункі. У тыя ж «ліхія 90-я» шмат людзей больш, чым працы, надавала ўвагі ўласным падсобным гаспадаркам, лецішчам ды вёскам: каб узімку быць з агуркамі, бульбай і гароднінай. А некаторыя тады ўпершыню заводзілі свіней, курэй і іншую худобу. Гэта было адным з натуральных спосабаў выжывання ў крызіс. Зараз такі падарунак можна ўспрыняць як намёк на пераход беларускай эканомікі да падсобнай і натуральнай гаспадаркі. Маўляў, у кіраўніка дзяржавы малако ніколі не скончыцца — нават калі яно знікне з крамаў, як часам ужо знікала. Цікава, ці вернецца яшчэ і слова «дэфіцыт» у нашу лексіку? Усё да таго коціцца.