Παραδοσιακές Μουσικές Γεύσεις

Πολιτιστικό Πρόγραμμα 1ου & 3ου Γυμνασίου Σπάρτης Πολιτιστικό Πρόγραμμα

Σχολ. Έτος 2014-2015 Σχολ. Έτος 2014-2015

1ου & 3ου Γυμνασίου Σπάρτης

Σεργιάνι στην Σεργιάνι στην Παραδοσιακή Παραδοσιακή Μουσική Μουσική Γεύση Γεύση Της χώρας μας… Της χώρας μας… Κύπρου… Κύπρου… Πόντου … Πόντου … Μεγάλης Ελλάδας. Μεγάλης Ελλάδας.

1

Πολιτιστικό Πρόγραμμα: «Παραδοσιακές Μουσικές “Γεύσεις”» Στα πλαίσια των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων 20014-15, της Δ.Δ.Ε ν. Λακωνίας , οι μαθητές του 1ο και 3ο Γυμνασίου υπό την καθοδήγηση των υπεύθυνων καθηγητριών , αναλάβαμε να πραγματοποιήσουμε το Πολιτιστικό Πρόγραμμα «Παραδοσιακές Μουσικές “Γεύσεις”» που αφορά στην Παράδοση του τόπου μας.

Έτσι άρχισαν όλα….

Ενημερώσαμε τους συμμετέχοντες μαθητές σχετικά με το Πρόγραμμά μας Βρισκόμαστε κάθε Σάββατο μεσημέρι (4-6)στο σχολείο μας Φέραμε όλη μας την καλή διάθεση και το πραγματικό μας ενδιαφέρον Γνωριστήκαμε και γίναμε μία Καλή «Παραδοσιακή Μουσική κ Γευστική» παρέα Παίξαμε τα βιωματικά μας παιγνίδια… για να γνωριστούμε καλύτερα….!!! Ανταλλάξαμε απόψεις μεταξύ μας

Και ήρθε η ώρα που….

Χωριστήκαμε σε ομάδες ….!!!!! Πληροφοριών, Εποπτείας ομάδων Επιμέλεια: Κα Τσερώνη, Κα Γρουσουζάκου Συγγραφής ειδικού λευκώματος, Τεχνικής επεξεργασίας υλικού Επιμέλεια: Κα Τσερώνη, Κα Βλαχουτσάκου Ηλεκτρονικού Παιγνιδιού γνώσεων Επιμέλεια: Κα Βλαχουτσάκου Τραγουδιών, Χορωδίας, Χορού, Θεάτρου, Συγγραφής θεατρικού έργου Επιμέλεια: Κα Παπασταθάκη Χρήσης οπτικοακουστικών μέσων Επιμέλεια: Κα Βλαχουτσάκου ,Κα Γρουσουζάκου, Τσερώνη

Κα

Παπασταθάκη,

Κα

Δημιουργία επεξεργασία βίντεο Επιμέλεια: Κα Βλαχουτσάκου, Χαραλαμπάκου Λίλιαν (μαθήτρια Β΄ Γυμνασίου) Οργάνωσης, Συντονισμού, Σκηνοθεσίας Επιμέλεια: Κα Παπασταθάκη Σκηνικά Επιμέλεια: Κα Μπολιεράκη

2

Και ξεκινήσαμε… συλλέξαμε κάθε είδους πληροφορία απ’ όλη την Ελλάδα και τον Ελληνισμό Χρησιμοποιήσαμε ως πηγές τα σχ. βιβλία, διαδίκτυο, λαογραφικά βιβλία ξεχωρίσαμε οτιδήποτε αφορά στην Παράδοση Μουσική κ΄ Γεύση επικεντρωθήκαμε στα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του κάθε τόπου αναλύσαμε το καθένα χωριστά παρακολουθήσαμε, διαβάσαμε και μάθαμε την Παράδοσή μας,τη Λαογραφία μας τραγουδήσαμε τα δημοτικά μας τραγούδια τα χορέψαμε γράψαμε το θεατρικό μας έργο «Παραδοσιακές Μουσικές Γεύσεις» παίξαμε ως ηθοποιοί… επί της σκηνής επεξεργαστήκαμε ψηφιακά όλα τα δρώμενα. δημιουργήσαμε το υλικό μας φτιάξαμε το ηλεκτρονικό μας «Παραδοσιακό Μουσικό Γευστικό» παιγνίδι γνώσεων απαθανατίσαμε με οπτικοακουστικά μέσα όλες τις στιγμές μας, τα δρώμενα κάθε μας συνάντησης μάθαμε γευστικότατες συνταγές της ελληνικής μας γης

Και………. Ταξιδέψαμε σ’ όλη την Ελλάδα κ΄ Ελληνισμό….. Απ’ τον Πόντο κ Μακεδονία… έως την Κύπρο και Κάτω Ιταλία….. ……… άνευ εισιτηρίου!!!!...με τα… Πιο γλυκά νανουρίσματα της μάνας και Τα μανιάτικα μοιρολόγια Τους θρύλους του παππού Τα κάλαντα και Τα χελιδονίσματα Τις μαντινάδες ,και Τον ξενιτεμό Τα έθιμα και Τα εδέσματα Τους σκοπούς της χαράς και Της λύπης Τις ενδυμασίες και Τα κεντήματα Τα παιγνίδια και Τα Πειράγματα Τους χορούς και Τους ρυθμούς Τις…. «Παραδοσιακές

Μουσικές “Γεύσεις”»

Εμείς οι μαθητές… Οφείλουμε να διατηρήσουμε μέσα στις καρδιές μας αλώβητο αυτό το θησαυρό και να τον παραδώσουμε στις επόμενες γενιές

3

Έτσι…. θα ακούμε ολοζώντανα τους παλμούς του τόπου μας και δεν θα σβήσει τίποτε στη χοάνη της παγκοσμιοποίησης!

Σας ευχαριστούμε!

Οι μαθητές του 1ου Γυμνασίου Σπάρτης Βελδέκη Μαρία Γαλάτα Γεωργία Γεωργανές Μάξιμος Ζάμπου Ευγενία Κανελλάκη Σταυρούλα Κανελλάκη Χρυσούλα Κοκκονού Δήμητρα Κολέτε Νίκη Κονδυλοπούλου Βίβιαν Κουλούρη Νίκη Κύρου Παναγιώτα Λεϊμονίτη Κωνσταντίνα Μανώλη Εβίνα Μπαλάν Μπιάνκα Πεϊμανίδη Σεμέλη Τζανετάκη Μαρία Τούμπλη Αλεξάνδρα Τσάκα Ειρήνη Τσακαλάκης Παναγιώτης

Οι μαθητές του 3ου Γυμνασίου Σπάρτης Αντωνάκου Μαρία Γεωργακοπούλου Ευαγγελία Δημητράκου Γεωργία Ζαραφωνίτη Μαρία Ηλιοπούλου Αδαμαντία Καββούρη Δέσποινα Καλούδη Ανεζίνα Κατούνα Βασιλική Μακρή Ιωάννα Μαρκάκου Ευαγγελία Μηνακάκης Παναγιώτης 4

Μπαλαλά Κωνσταντίνα Παπαζαφειροπούλου Ιωάννα Ταϊφάκου Αγάπη Τζόρβας Βαλάντης Χαραλαμπάκου Λίλιαν Συντονίστρια Καθηγήτρια: Παπασταθάκη Παναγιώτα Συμμετέχουσες Καθηγήτριες: Βλαχουτσάκου Θεοδούλη Γρουσουζάκου Κανέλλα Τσερώνη Καλλιρρόη

5

6

Η πολιτιστική μας "ομάδα" «Παραδοσιακές Μουσικές Γεύσεις»

7

Ήθη - Έθιμα – Παραδόσεις Αντιλήψεις, άγραφοι νόμοι «ήθη»

Επαναλαμβάνονται σταθερά από γενιά σε γενιά (παραδόσεις)

Γίνονται πράξεις (έθιμα)

Κύκλος ανθρώπινης ζωής

Κύκλος έτους (π.χ. επαγγέλματα,

(π.χ. γέννηση, γάμος,

γιορτές) στις τέσσερις εποχές

θάνατος)

του χρόνου

Έθιμα από την Πελοπόννησο Λεωνίδιο-Αρκαδία Η νύκτα της Αναστάσεως στο Λεωνίδιο είναι η νύκτα των αεροστάτων, μοναδικό και φαντασμαγορικό έθιμο. Με το Χριστός Ανέστη παίρνουν φωτιά οι «κολλημάρες» και τα αερόστατα ωθούνται προς τα πάνω. Ανεβαίνουν ψηλά και για 30-40 λεπτά κατακλύζουν τον ουρανό της ανοιξιάτικης αναστάσιμης νύκτας. Το θέαμα είναι μοναδικό όταν καίγεται κάποιο αερόστατο από υπερβολικά μεγάλη «κολλημάρα» ή από πολύ πετρέλαιο, η αγωνία κορυφώνεται διότι οι ανταγωνιστές των άλλων ενοριών κρατούν λογαριασμό αποτυχιών για να ακολουθήσουν τα πειράγματα το πρωί της Ανάστασης.

8

Μεσσηνία - Καλαμάτα Βγαλμένο από τη Μεσσηνιακή ιστορία και τους ηρωικούς αγώνες των κατοίκων της Καλαμάτας κατά των Τούρκων, είναι το διάσημο πλέον έθιμο του σαΐτοπόλεμου. Σύμφωνα με την παράδοση, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν τις σαΐτες για να αναχαιτίσουν το ιππικό των Τούρκων. Ο δυνατός θόρυβος και ο κρότος που προκάλεσαν τρόμαξαν τα άλογα τόσο πολύ που έριξαν κάτω τους αναβάτες τους και έφυγαν φοβισμένα. Οι σαΐτολόγοι προετοιμάζονται όλον τον χρόνο για εκείνη την ημέρα.

9

Το Γαΐτανάκι στην Καλαμάτα Κάθε χρόνο στην Κεντρική πλατεία της πόλης της Καλαμάτας, μετά την παρέλαση της Φιλαρμονικής αναβιώνει το «Γαϊτανάκι»! Πρόκειται για ένα χορευτικό δρώμενο και αποτελείται από έξι ζευγάρια χορευτών, γύρω από ένα μεγάλο στύλο που τον στηρίζει ένα μέλος της ομάδας. Στην κορυφή του στύλου είναι πιασμένες αρκετές πολύχρωμες μακριές κορδέλες (γαϊτάνι). Κάθε χορευτής κρατάει από μία και καθώς χορεύουν ο ένας χορευτής περνάει τη μια φορά μέσα και την άλλη από έξω από τον άλλον και έτσι οι κορδέλες πλέκονται πολύχρωμες πάνω στο κοντάρι δημιουργώντας διάφορα χρωματιστά σχέδια.

10

Παραδοσιακοί γάμοι στην Πελοπόννησο ΛΑΚΩΝΙΑ Ο γάμος στην Λακωνία ήταν πολύ σημαντικό γεγονός στα παλιά χρόνια, ιδίως για το ζευγάρι που μπορεί να μην είχε γνωριστεί ποτέ πριν. Το συνοικέσιο γινόταν από τις οικογένειες και αφού συμφωνούνταν η προίκα ξεκινούσαν τα «πιτίσματα», η επίσημη συμφωνία για τον γάμο αυτό. Στις συμφωνίες δεν συμμετείχαν καθόλου τα δύο παιδιά. Υπήρχε ωστόσο η περίοδος κατά τον αρραβώνα όπου οι δύο νέοι ωθούνταν να γνωριστούν μεταξύ τους καθώς και να γνωρίσουν τις μελλοντικές τους οικογένειες. Συνήθως ο αρραβώνας δεν είχε μεγάλη διάρκεια και αμέσως ξεκινούσαν οι προετοιμασίες του γάμου. Οι λακωνικοί παραδοσιακοί γάμοι έχουν πολύ τραγούδι, γι αυτό και πάντα τα όργανα δεν σταματούσαν καθόλου. Η νύφη συνήθως κρατούσε ένα μικρό αγοράκι στην αγκαλιά της ώστε κάποια στιγμή μετά να μπορέσει κι αυτή να κάνει αρσενικά παιδιά. Η ενδυμασία του γάμου, για την νύφη ήταν η νυφική φορεσιά της βασίλισσας Αμαλίας. Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε μέχρι και τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και διακρίνονταν για τον γαλάζιο μακρύ φόρεμα, ένα κόκκινο σκούφο με μικρή φούντα, καθώς και τα δετά παπούτσια. Από την άλλη ο γαμπρός φορούσε την παραδοσιακή φουστανέλα του με γιλέκο, κόκκινο σκουφί και αυτός, καθώς και δερμάτινο σελάχι στη μέση. Για παπούτσια φορούσε τσαρούχια. Όταν ο γαμπρός πήγαινε στο σπίτι της νύφης έμενε στην είσοδο και δεν την έβλεπε. Εκεί έπαιρνε την γαμπριάτικη κουλούρα την οποία κομμάτιαζε στα τέσσερα πάνω από το κεφάλι του και τα κομμάτια έπρεπε να τα πετάξει στις τέσσερις μεριές του ορίζοντα. Προς την εκκλησία, πρώτα οδηγούσαν την πομπή τα βιολιά και πίσω ο γαμπρός με τους συγγενείς του ενώ ακολουθούσε η νύφη με τους δικούς της. Μετά την τέλεση του γάμου όλοι πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού όπου οι συγγενείς της νύφης ζητούσαν από την πεθερά της να της τάξει χρυσαφικά και χωράφια. Το γαμήλιο γλέντι διαρκούσε επί τρείς μέρες.

11

Το μοιρολόι στη Μάνη Έμμετρα στιχουργήματα με θλιβερή υπόθεση. Τραγούδια θρηνητικά, που τα απαγγέλλουν οι άνθρωποι κατά το θάνατο αγαπημένων τους προσώπων. Τα μοιρολόγια και γενικά τα τραγούδια του Χάρου έχουν παλιά παράδοση και διασώζουν Ομηρικά έθιμα γύρω από το συγκλονιστικό γεγονός του θανάτου. Ο θάνατος για τους αρχαίους Έλληνες, όσο και αν η διδασκαλία τους δέχεται την αθανασία της ψυχής και το χωρισμό της από το σώμα, δεν έπαυε να είναι γεγονός που έφερνε θλίψη και πόνο στους ανθρώπους. Το μοιρολόι φτάνει στη μεγαλύτερη ακμή στην περιοχή της Μάνης, αλλά εκεί η εκφραστική του δύναμη μεταβάλλεται σε αφηγηματικό ποίημα-τραγούδι, σε εκτενή πολλές φορές ιστορία του νεκρού. Στη Μάνη, τα μοιρολόγια έχουν σχεδόν υποκαταστήσει τα άλλα τραγούδια, είναι η μόνη μορφή λαϊκής ποίησης και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, ενώ και σήμερα ακόμα αυτοσχεδιάζουν και δημιουργούν οι Μανιάτισσες. Στη Μάνη επικρατεί ολόκληρη εθιμοτυπία για τα μοιρολόγια. Όταν πεθάνει κάποιος οι γυναίκες του χωριού πηγαίνουν στο «κάθισμα», κάθονται γύρωγύρω από το νεκρό και αρχίζουν ένα διάλογο με μοιρολόγια.

12

ΤΡΙΦΥΛΙΑ Στην περιοχή της Τριφυλίας, όπως και στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, τα προξενιά αποτελούσαν τα προεόρτια του γάμου. Ο πατέρας του γαμπρού έβαζε τον καλύτερο προξενητή και επί πληρωμή του ζητούσε να μεσολαβήσει. Ο προξενητής μετέφερε τα μαντάτα στον πατέρα της νύφης και αν ήταν θετικός απέναντι στην πρόταση, μετά από δυο μέρες , έστελνε ένα παιδί και καλούσε τον μελλοντικό συμπέθερο, όπου και κανόνιζαν την προίκα. Έπειτα

γίνονταν

τα

«φανερώματα» και την επόμενη μέρα οι αρραβώνες. Τόσο στο σπίτι της νύφης όσο και στου γαμπρού γίνονταν ετοιμασίες. Την ημέρα των αρραβώνων ο γαμπρός έστελνε στη νύφη, ένα αρνί και τρία καλάθια στολισμένα με δώρα. Συγγενείς και φίλοι συγκεντρώνονται στο σπίτι της νύφης και ο ιερέας του χωριού τελεί τους αρραβώνες περνώντας τα δαχτυλίδια τους. Ο γάμος γίνεται Κυριακή και οι ετοιμασίες ξεκινούν από την προηγούμενη εβδομάδα. Την Δευτέρα, οι φίλες της νύφης πηγαίνουν στο σπίτι της και την βοηθούν να πλύνει τα προικιά της στη βρύση του χωριού. Η ετοιμασία της προίκας γινόταν έως την Τετάρτη όπου και ξεκινούσε το στήσιμό τους. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας στο σπίτι του γαμπρού πιάνουν προζύμι και την Πέμπτη ζυμώνουν τις παραδοσιακές κουλούρες, ενώ στο πατρικό της νύφης φτιάχνουν και προσφέρουν δίπλες. Το Σάββατο, ανύπαντρες κοπέλες στο σπίτι του γαμπρού στρώνουν το κρεβάτι, ο γαμπρός τους το ξεστρώνει και επαναλαμβάνουν μέχρι το στρώσιμο να αρέσει στους παρευρισκόμενους. Έπειτα, στο κρεβάτι ρίχνουν ένα αγοράκι για τεκνοποίηση γιού. Την Κυριακή το πρωί, οι φίλες της νύφης την στολίζουν και της τραγουδούν, ενώ οι φίλοι του γαμπρού τον βοηθούν να ετοιμαστεί και τον ξυρίζουν στην αυλή του σπιτιού του. Ο γάμος γίνεται μετά την λειτουργία και μετά το μυστήριο, οι νεόνυμφοι πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού, όπου η μητέρα του γαμπρού τους προσέφερε σταφύλι γλυκό του κουταλιού και γλυκό ποτό.

13

ΚΡΑΝΙΔΙ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ Ο γάμος ήταν συνήθως αποτέλεσμα συνοικεσίου κατά την διάρκεια του οποίου διαπιστώνονταν οι χάρες της νύφης και του γαμπρού. Αφού οι γονείς του ζευγαριού κανόνιζαν τα περί γάμου επέτρεπαν στα παιδιά τους να γνωριστούν πριν τον γάμο. Γινόταν ένας απλός αρραβώνας όπου οι γονείς του γαμπρού της έδιναν ένα δαχτυλίδι, ώστε να την «σημαδέψουν» ότι θα την κάνουν νύφη τους. Ακολουθούσε ένα μικρό γλέντι αρραβώνα και κανονίζονταν η ημέρα του γάμου. Ακόμα και ο αρραβώνας είχε τα έθιμα του. Την Κυριακή μετά τον αρραβώνα τα δύο σπίτια αντάλλαζαν γλυκά μέσω μικρών παιδιών που τα πήγαιναν από το ένα σπίτι στο άλλο. Το δεύτερο σημαντικό βήμα ήταν η προετοιμασία

των

προικιών.

Παλαιότερα τα προικιά της νύφης περιελάμβαναν όλα τα αναγκαία για ένα σπίτι. Πέρα από τα λευκά είδη και

τον

ρουχισμό

περιείχε

και

κουζινικά σκεύη καθώς και έπιπλα απλά και παπλώματα. Ανάλογα με την κατοικία του ζεύγους τα προικιά φορτώνονταν σε ένα κάρο και τα οδηγούσαν στο νέο τους σπίτι. Όπως σε κάθε περιοχή έτσι και στο Κρανίδι οι προσκλήσεις ήταν προφορικές και οι γονείς των παιδιών τιμούσαν τους συγγενείς τους με το να τους προσκαλούν οι ίδιοι. Παλαιότερα επίσης τα δώρα δεν ήταν αναγκαστικά για τους καλεσμένους. Όσοι έκαναν δώριζαν χρηστικά αντικείμενα για το σπίτι. Ο κουμπάρος φυσικά θα ήταν ένας από τους νονούς του ζευγαριού. Υπήρχαν και τα παρανυφάκια που ήταν τα μικρά παιδάκια, συγγενείς της νύφης και του γαμπρού. Στον γάμο προσφέρονταν ζυμωμένα ψωμιά τα οποία ζύμωνε η μητέρα της μελλόνυμφης μαζί με τις γειτόνισσες. Για να αποκτήσουν γερά αγόρια, κατά την διάρκεια του ζυμώματος έπαιρναν μικρά παιδάκια και έβαζαν το κεφάλι τους μέσα στη σκάφη με το αλεύρι. Από το γλέντι δεν θα μπορούσε να λείψει το κρέας από τα σφαχτά της οικογένειας. Ο γάμος συνηθίζονταν να γίνεται στο σπίτι της νύφης. Οι νύφες φορούσαν αντί για πέπλο, τις περισσότερες φορές ένα λευκό τσεμπέρι που είχε χρυσά κεντήματα. Μετά φορούσε τα παπούτσια της με την βοήθεια ενός παιδιού το οποίο είχε και τους δύο του γονείς. Ο γαμπρός από την άλλη φορούσε παραδοσιακή φορεσιά με το γιλέκο και το φέσι καθώς και 14

το ζωνάρι στη μέση του. Πριν την τέλεση του μυστηρίου η μητέρα της νύφης «γλύκαινε» το ζευγάρι με σπιτικό γλυκό. Μετά την τελετή η νύφη πήγαινε με τους συγγενείς του γαμπρού και μετά ακολουθούσαν οι συγγενείς της. Όταν έφταναν στο σπίτι τους η νύφη έσπαζε ένα ρόδι στην εξώπορτα με το δεξί της πόδι και η πεθερά της έπιανε το ζευγάρι με ένα άσπρο μαντήλι και τους οδηγούσε να κάτσουν στον καναπέ. Το γλέντι συνεχίζονταν χωρίς το ζευγάρι όμως, διότι εκείνοι «φύλαγαν το στεφάνι» μέσα στο σπίτι τους για τρείς μέρες.

ΠΟΡΟΣ* Τα έθιμα του γάμου που επικράτησαν στην περιοχή είναι τα μωραΐτικα. Πριν τον γάμο προηγούνταν αρραβώνας. Έως το 1920, οι κοπέλες παντρεύονταν αυτόν που ο πατέρας τους επέλεγε για γαμπρό του. Για τον αρραβώνα, ο γαμπρός πήγαινε με δώρα στο πατρικό της νύφης και από τότε έως την τέλεση του γάμου δεν την ξαναέβλεπε. Οι γάμοι γίνονταν συνήθως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και μόνο την ημέρα της Κυριακής, ενώ οι ετοιμασίες έδιναν και έπαιρναν ολόκληρη την εβδομάδα. Οι φίλες της νύφης την βοηθούσαν στο ράψιμο του νυφικού και συνεχώς τραγουδούσαν. Η προίκα της νύφης μεταφερόταν από τους «προικολόγους», συγγενείς της, στο σπίτι που θα έμεναν οι μελλόνυμφοι, τα άφηναν στην πόρτα και τα έραιναν με ρύζι. Το μυστήριο του γάμου πραγματοποιούνταν στο σπίτι της νύφης, όπου ο γαμπρός με συγγενείς και φίλους κατεύθυνε είτε με τα πόδια είτε με στολισμένα άλογα, ανάλογα με την απόσταση. Μετά τον γάμο, γινότανε γλέντι και το βράδυ ο γαμπρός με τη νύφη έφευγαν αλλά το γλέντι συνεχιζόταν για τρείς μέρες συνεχόμενα, μια στο πατρικό του γαμπρού και μια στης νύφης. Όταν, μετά το 1920 οι γάμοι τελούνταν στην εκκλησία, οι μελλόνυμφοι πήγαιναν ξεχωριστά στον ναό με γαμήλια πομπή και με τη συνοδεία οργάνων. Έθιμο για πολλά χρόνια στο νησί, παρέμενε η επίδειξη του ματωμένου σεντονιού που αποδείκνυε την αγνότητα της νύφης.

*Ο ΠΟΡΟΣ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΑΤΤΙΚΗΣ, OΜΩΣ ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΠΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΝ ΕΧΟΥΝ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΜΩΡΙΑ

15

Του Κουτρούλη ο Γάμος… Οι προσπάθειες του Ιωάννη, ήταν έντονες όλα αυτά τα χρόνια και διατηρούσαν το ενδιαφέρον των κατοίκων της περιοχής ζωντανό. Μετά από προσπάθειες του Πατριάρχη Αντωνίου Α’, που κατάφερε να μεταπείσει τον επίσκοπο και να αποσπάσει τη σύμφωνη γνώμη της συνόδου, ο γάμος τελικά τελέστηκε και συνοδεύτηκε από πολυήμερο γλέντι, αντάξιο των προσπαθειών και της θέλησης του Ιωάννη του Κουτρούλη. Έτσι, στην περιοχή έμεινε η φράση «έγινε του Κουτρούλη ο γάμος» που δήλωνε ιδιαίτερο ενθουσιασμό, αφού αποτελούσε σημαντικό γεγονός της περιοχής. Έτσι, κατά την περίοδο της αποκριάς, στην περιοχή της Μεθώνης, πραγματοποιείται «γάμος», όπου το ζευγάρι παρίσταναν δύο μασκαρεμένοι άντρες, οι οποίοι «παντρεύονται» στην πλατεία του χωριού. Έπειτα διαβάζεται το «προικοσύμφωνο» και πραγματοποιείται μεγάλο γλέντι. Κάτι αντίστοιχο, πραγματοποιείται κατά την έναρξη της περιόδου της αποκριάς στην περιοχή της Θράκης. Στις περιοχές αυτές, την καθαρά Δευτέρα γίνεται αναπαράσταση της γαμήλιας πομπής, αφού πρώτα ντύσουν και βάψουν κάποιο σαν γαμπρό.

16

ΣΕΡΝΙΚΟΒΟΤΑΝΟ Άλλο όνομα για το βότανο μανδραγόρας, (είδος ορχιδέας) το οποίο υποτίθεται ότι ευνοεί τη σύλληψη ή τη γέννηση αρσενικών παιδιών. Η διπλοκόνδυλη ρίζα του μοιάζει με τα γεννητικά όργανα του άνδρα (σε αυτό το γεγονός οφείλεται και η ονομασία ορχιδέα < όρχις). Σε μερικά χωριά έδιναν στην έγκυο να φάει σερνικοβότανο για να γεννήσει αγόρι. Άλλοι πάλι πίστευαν ότι ο πατέρας ήταν αυτός που έπρεπε να φάει μεγάλους και νεαρούς κονδύλους, ενώ αν η μητέρα έτρωγε μικρούς κονδύλους τότε το παιδί θα γεννιόταν θηλυκό.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ ΤΟ ΧΩΡΙΟ-Δημοτικό Τι να πρωτοθυμηθώ για σένα, όμορφο χωριό,(2)

Τα ωραία σου πλατάνια και το κρύο σου νερό(2)

(που σε προίκισε η φύση με νοικοκυριό.)(2)

(είναι ακόμα πιο ωραία και από τον παλιό καιρό.)(2)

Χωριό μου όμορφο με τις ραχούλες και τις

Χωριό μου…

ρεματιές, (που ‘χεις πεύκα και πλατάνια κι ευωδιάζουν οι

Κι ο βοσκός με τη φλογέρα, πού ’παιζε κάθε

πλαγιές.)(2)

βραδιά(2) (και τ’ αηδόνια τραγουδούσαν πάνω στα ψηλά κλαδιά.)(2) Χωριό μου...

Μανιάτικο μοιρολόι Μη σεύεις Γιώργη Μη σεύεις Γιώργη , βρε Γιώργη σήμερα (δις) Πηγαίνεις για τον Άδη (δις) Και θα΄βρεις φίλους, βρε Γιώργη κ΄αδελφούς (δις) Να περπατάς αντάμα…(εξάκις)

17

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΦΑΓΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

ΣΥΓΚΛΙΝΟ Το πιο «εμβληματικό» πιάτο της Μάνης είναι αναμφίβολα το σύγκλινο. Παστό χοιρινό δηλαδή, το οποίο αλατίζεται, στεγνώνει και καπνίζεται για πάρα πολλές ώρες με χλωρή φασκομηλιά, που στη Μάνη τη λένε σπάκα.

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Τα κομμάτια του χοιρινού που γίνονται σύγκλινο είναι η σπάλα, η σούμαινα και το μπούτι. Μετά το κάπνισμα, τα μεγάλα κομμάτια ψαχνού βράζονται σε λάδι και νερό μαζί με πορτοκάλια. Στη συνέχεια τα κομμάτια μπαίνουν σε δοχεία και καλύπτονται με γλίνα (χοιρινό λίπος δηλαδή) ή και ελαιόλαδο έτσι ώστε το σύγκλινο να διατηρηθεί για καιρό. Για να το φάνε οι ντόπιοι, συνήθως βράζουν την επιθυμητή ποσότητα στην κατσαρόλα με νερό και μισοκομμένα πορτοκάλια και μετά αφήνουν το κρέας να κρυώσει. Θα σας το σερβίρουν κρύο ξαφνιάζοντας ευχάριστα τον ουρανίσκο σας, ή ζεστό σε ομελέτες. Όλα αυτά θα τα μάθετε σε παραδοσιακό κρεοπωλείο στην Αρεόπολη, εκεί δηλαδή που φτιάχνεται η μεγαλύτερη ποσότητα σύγκλινου και λουκάνικου στη Μέσα Μάνη. Αν είστε μάλιστα τυχεροί και ο χασάπης μερακλής, θα δοκιμάσετε επιτόπου μαζί με ζυμωτό ψωμί το μυθικό αυτό έδεσμα της Μάνης, που με την πρώτη αλμυρή μπουκιά γεμίζει το στόμα με μια ευωδιά φασκομηλιάς.

18

ΛΑΛΑΓΓΙΔΕΣ Υλικά 

1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις



1 μαγιά φρέσκια των 25 γρ



110 ml χλιαρό νερό (1/2 ποτήρι νερού)



160 ml γάλα (3/4 ποτήρι νερού)



160ml sprite (3/4 ποτήρι νερού) παλαιότερα έβαζαν γκαζόζα



160 ml λάδι (3/4 ποτήρι νερού)



1 αυγό



1 κουταλιά σούπας κοφτή αλάτι

Εκτέλεση Ξεκινάμε να φτιάχνοντας πρώτα το προζύμι. Ζεσταίνουμε ελάχιστα το νερό και το ρίχνουμε πάνω στην μαγιά, διαλύουμε και ανακατεύουμε πολύ καλά με τα δάκτυλα μας. Προσθέτουμε μισό ποτήρι αλεύρι το οποίο παίρνουμε από αυτό που έχουμε για το ζύμωμα. Τυλίγουμε το μπωλ με μεμβράνη και τ’ αφήνουμε σ’ ένα ζεστό μέρος μέχρι να διπλασιαστεί και να κάνεις τρυπούλες στην επιφάνεια. Περίπου ένα τέταρτο με μισή ώρα. Παράλληλα ρίχνουμε το λάδι στο αλεύρι, το τρίβουμε και το αφήνουμε όση ώρα φουσκώνει το προζύμι να απορροφήσει το αλεύρι όλο το λάδι. Όταν το προζύμι είναι έτοιμο, το ρίχνουμε στην λεκάνη με το αλεύρι και προσθέτουμε το γάλα και το sprite. Χτυπάμε το αυγό με μια κουταλιά γάλα και το ρίχνουμε και αυτό στο μείγμα. Ζυμώνουμε πολύ καλά μέχρι να έχουμε μια ωραία ελαστική ζύμη. Σκεπάζουμε την ζύμη με ένα μάλλινο ύφασμα και το αφήνουμε σε ένα ζεστό μέρος μέχρι να φουσκώσει για περίπου μία έως μιάμιση ώρα. Όταν είναι έτοιμη η ζύμη κόβουμε μπαλίτσες από την ζύμη και πλάθουμε ψιλά κορδονάκια σε ότι μέγεθος θέλουμε.

19

Σε μια κατσαρόλα έχουμε βάλει μπόλικο λάδι (μισό ελαιόλαδο – μισό σπορέλαιο) και το αφήνουμε να κάψει καλά. Παίρνουμε ένα κορδόνι, το τυλίγουμε σε μια πηρούνα και το ρίχνουμε μέσα στην κατσαρόλα Τηγανίζουμε μέχρι να χρυσίσουν και από τις δύο πλευρές. Τα τοποθετούμε για λίγο σε πιατέλα που έχουμε στρώσει με χαρτί κουζίνας για να στραγγίσουν τα λάδια. Τα απολαμβάνουμε με φέτα, με κεφαλογραβιέρα, με κασέρι ή ακόμα και σκέτα!

20

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ Στην Ήπειρο υπάρχουν πολλά έθιμα. Πολλά από αυτά είναι:

Χριστούγεννα:

Τα καρύδια: Είναι ένα παραδοσιακό παιχνίδι που παίζεται από παιδιά. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες. Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σε αυτή ο κάθε παίχτης βάζει και από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά ο κάθε παίχτης από απόσταση 1-2 μέτρων προσπαθεί με το μεγαλύτερο καρύδι να σημαδεύσει ένα από τα καρύδια. Αν καταφέρει να πετύχει ένα καρύδι το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά. Αν αστοχήσει συνεχίζει ο επόμενος. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν όλα τα καρύδια.

Το αναμμένο πουρνάρι: Σύμφωνα με την παράδοση όταν γεννήθηκε ο Χριστός πήγαν οι βοσκοί οι οποίοι κρατούσαν στο χέρι τους ένα κλαρί με ένα αναμμένο πουρνάρι. Από τότε αυτή η συνήθεια άρχισε να γίνει στα χωριά της Άρτας όπου αυτός που πηγαίνει σε ένα σπίτι κάποιου άλλου κρατάει ένα κλαρί πουρνάρι .Το ίδιο κάνουν και τα νιόπαντρα παιδιά όταν πηγαίνουν στο πατρικό τους να φιλήσουν το χέρι του πατέρα και της μητέρας. Ακόμα και στα Γιάννενα γίνεται αυτό το έθιμο. Μόνο που εκεί δεν κρατάνε ολόκληρο το πουρνάρι αναμμένο. Αλλά κρατούσαν μια χούφτα με δαφνόφυλλα κα πουρναρόφυλλα που τα πετάνε στο τζάκι μόλις μπαίνουν στο σπίτι και καλησπερίσουν. Και μόλις τα ξερά φύλλα πιάσουν φωτιά και πετάνε σπίθες εύχονται ‘Αρνιά, κατσίκια, νύφες κα γαμπρούς’!

21

Θεοφάνια: Το πρωί της παραμονής οι γυναίκες έφτιαχναν κουλούρια και πίτες. Καθάριζαν το σπίτι, τις αυλές και τα σοκάκια, για να περάσει αργότερα ο παπάς. Ο παπάς κατά το έθιμο περνάει απ’ όλο το χωριό και αγιάζει τους κατοίκους, όλες τις εγκαταστάσεις του σπιτιού και τα ζώα. Απ’ όπου περνούσε παλαιότερα ο παπάς, όλοι έριχναν μέσα στο κατσαρολάκι,

ένα

νόμισμα (συνήθως δίδραχμο, τάλιρο, ή δεκάρικο). Την ημέρα της γιορτής των Θεοφανίων όλοι πήγαιναν στην εκκλησία και σε παγούρια, γκιούμια, μπουκάλια, τσουκάλια και κανάτια, έβαζαν καθαρό νερό για να αγιαστεί. Αυτό

είναι

ένα

έθιμο

που

διατηρείται

και

στις

μέρες

μας.

Όταν γύριζαν στα σπίτια, έπιναν όλα τα μέλη της οικογένειας από το νερό, ράντιζαν το σπίτι, τα ζώα, τα χωράφια και τους κήπους. Ό,τι περίσσευε το φύλαγαν για γιατρικό. Για την γιορτή του Αι Γιάννη που ακολουθεί αργότερα άναβαν τις Τζαμάλες για να φύγουν οι καλικάτζαροι και τα κακά δαιμόνια όσα δεν είχαν φύγει από την αγιαστούρα του παπά.

ΑΠΟΚΡΙΕΣ:

Στην Ήπειρο πάντα γιόρταζαν τις απόκριες με πολύ κέφι.

Ένα από τα έθιμα τους που ακολουθούσαν παλιότερα ήταν ο «Βαλμάς». Σε αυτό το έθιμο 10-15 άτομα έκανα έναν κύκλο γύρο από την φωτιά και προσπαθούσαν να ρίξουν έναν χορευτή μέσα. Αυτή η γιορτή γινόταν συνήθως από το Σάββατο της πρώτης αποκριάς μέχρι την καθαρά Δευτέρα. Το βράδυ της δεύτερης αποκριάς άναβαν μεγάλες φωτιές (τζαμάλες ) και αποκρεύανε συνήθως με κρεατόπιτες και τυρόπιτες. Το μεγάλο πανηγύρι βέβαια γινόταν την δεύτερη αποκριάς. Η γιορτή άρχιζε από το Σάββατο της πρώτης αποκριάς και τελείωνε την Καθαρά Δευτέρα. Το βράδυ της δεύτερης Αποκριάς άναβαν μεγάλες φωτιές (τζαμάλες) και αποκρεύανε συνήθως με κρεατόπιτες

και

τυρόπιτες.

Το ντύσιμο τους αποτελούνταν από μάσκες (προσωπίδες), ρούχα γερόντων, σιγκούνια, βράκες, ρόκες, κουδούνια, άμφια τουφέκια, τσαρούχια, προβιές, κέρατα, και τόσα άλλα που προξενούσαν το γέλιο. Οι νοικοκυραίοι τους έδιναν αυγά πρόσφεραν γλυκό και ποτό. Το απόγευμα οι γυναίκες του χωριού, οι πιο νέες κυρίως και τα κορίτσια, κουβαλούσαν από τους λόγγους ξύλα, χλωρά και στεγνά. Στα Κουρεντοχώρια οι νέοι γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και ζητούσαν ξύλα για τη μεγάλη βραδινή φωτιά. Οι νοικοκυραίοι τους έδιναν απλόχερα ξύλα. Αν κάποιος όμως, αρνιόταν να δώσει, τότε οι νέοι πήγαιναν αργά το βράδυ- κατά την διάρκεια του γλεντιού- και «έκλεβαν» τα ξύλα από τις θημωνιές.

Με

το

πρώτο

σκοτάδι

άντρες

και

γυναίκες

όπου

συγκεντρωνόντουσαν στην πλατεία του χωριού άναβαν μια μεγάλη φωτιά και 22

άρχιζαν να χορεύουν γύρο από αυτή. Μεταξύ των γυναικών παιζόταν το «χάψα» όπου μια γυναίκα έδενε ένα βρασμένο αυγό σε ένα σκοινί που τοκουνούσε στον αέρα και οι άλλες οι γυναίκες προσπαθούσαν με το στόμα να πιάσουν το αυγό. Αυτή που θα το έπιανε θα το έτρωγε. Αυτό το παιχνίδι παιζότανμεταξυ και των ανδρών.Το γλέντι διαρκούσε μέχρι το πρωί της Καθαράς Δευτέας η μέχρι και την Τρίτη. Την Καθαρά Δευτέρα δεν τρώγανε καθόλου αλλά μεροικοί πηγαίναν στο βουνό και τρώγανε το αυγό της πέρδικας. Το γλέντι έκλεινε με το χορό του τραγουδιούι «Πως στουμπίζουν το πιπέρι» και με το «στούπισμα του πιπεριού» διαλυόταν το γλέντι

ΤΟ ΜΑΡΤΙΤΣΙ:

Ένα άλλο έθιμο που υπήρχε γι’ αυτές τις ημέρες

(κάποιοι το τηρούν και σήμερα) ήταν το μαρτίτσι. Παλαιότερα μικροί και μεγάλοι το φορούσαν την παραμονή της 1ης Μαρτίου για να μην τους «πιάσει» ο Μάρτης και τους μαυρίσει! Το μαρτίτσι γίνεται με δύο ή τρία, συνήθως μάλλινα νήματα σαν πλεξούδα, χρώματος λευκού και κόκκινου. Το φορούν στον καρπό ενός χεριού (συνήθως του αριστερού) σαν κομποσκοίνι και το κρατούν μέχρι το Πάσχα. Κατά το έθιμο το μαρτίτσι το καίνε με τη λαμπάδα, τη νύχτα της Αναστάσεως στην εκκλησία.

ΠΑΣΧΑ:

Οι προετοιμασίες για το Πάσχα γινόταν πριν την Μ. Εβδομάδα

με τον καθαρισμό του σπιτιού και το ασβέστωμα της αυλής. Το Σάββατο του Λαζάρου οι κάτοικοι των χωριών της Ηπείρου πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα κάλαντα του Λαζάρου, κρατώντας ένα καλάθι (σπόρτα), που ήταν στολισμένο με λουλούδια και κουδούνια και ο σπιτονοικοκύρης τους φίλευε με αυγά. Την Μ .Πέμπτη οι νοικοκυρές έβαφαν τα αυγά και ζύμωναν το τσουρέκι. Το πρώτο βαμμένο αυγό το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι και το κρατούσαν εκεί μέχρι το επόμενο Πάσχα. Ήταν κάτι σαν φυλαχτό για το σπίτι, τα χωράφια, τα ζώα. Το αυγό της προηγούμενης χρονιάς το θάυανε στα χωράφια, πιστεύοντας ότι τα γεννήματα της φύσης θα είναι πολλά. Το βράδυ της Ανάστασης οι νοικοκυραίοι γυρνώντας από την εκκλησία, με το Άγιο Φώς σταυρώνανε την εξώπορτα και μετά άναβαν το καντήλι έτσι ώστε να φιλάξουν το Άγιο Φώς για την επόμενη χρονιά. Την Κυριακή του Πάσχα πατροπαράδοτο ήταν το σουβλισμένο αρνί, αλλά παραδοσιακά το κρέας το ψήναν στην γάστρα. Επίσης φτιάχνανε πολλών ειδών πίτες και αντι για μαγειρίτσα τρώγανε συκωταριά με σπανάκι στη γάστρα.

23

ΓΑΜΟΣ:

Ο γάμος είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Ηπειρώτες . Η

κατάλληλη ηλικία των γυναικών ήταν μετά τα 15 αφού έχουν φτιάξει και τα προικιά, ενώ των αντρών, αφού τελειώσουν την στρατιωτική τους θητεία. Τα πολλά πανηγύρια που γίνονταν εξυπηρετούσαν και τη σκοπιμότητα αυτή, δηλαδή να δουν και να σχεδιάσουν τα πιθανά προξενιά .Η επιδίωξη όλων ήταν οι μελλόνυμφοι να προέρχονται από το ίδιο χωριό. Κάποιος συγγενής της κοπέλας αναλάμβανε, εν αγνοία της, να μεταφέρει το μήνυμα σε κάποιον αντίστοιχο του γαμπρού. Αν απορρίπτονταν κρατιόνταν μυστικό για να μην εκτεθούν οι συγγενείς και η κοπέλα. Αν συμφωνούσαν το ανακοίνωναν στον άλλο υπεύθυνο του προξενιού και μετά το πληροφορούνταν οι μελλόνυμφοι και έπειτα το μάθαιναν και οι υπόλοιποι. Συνήθως καθ’ όλη την διάρκεια της εβδομάδας γινόταν οι προετοιμασίες του γάμου. Πιο συγκεκριμένα: ΠΕΜΠΤΗ: Εκείνη την ημέρα μαζεύονταν οι φίλες της νύφης στο σπίτι της και ετοιμάζανε τα προικιά. Με αυτά έφτιαχναν μια στοίβα, όπου κάτω -κάτω τα χοντρά και πάνω -πάνω τα λεπτά. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Εκείνη την ημέρα, έρχονταν οι συμπέθεροι (σόι του γαμπρού) για να πάρουν την προίκα. Αφού τα πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού, η μητέρα του έριχνε ρύζι και τα έκαναν πάλι στοίβα (γίκο). «Έστρωναν το κρεβάτι» και τακτοποιούσαν τα πράγματα στις θέσεις τους. Μόλις έστρωναν το κρεβάτι έριχναν πάνω ένα αγοράκι μικρό για να κάνει η νύφη αγόρι. Απαραίτητη όμως προϋπόθεση ήταν να πάρουν πρώτα το συμφωνηθέν χρηματικό ποσό. Αν αυτό δεν παραλαμβάνονταν, μπορεί να χαλούσε και ο γάμος. ΣΑΒΒΑΤΟ: Το βράδυ του Σαββάτου γίνονταν το γλέντι στην νύφη. Η οικογένεια του κάθε προσκεκλημένου έφερνε ένα «πόδι» κρέας πρόβειο (ένα τέταρτο του ζώου) και από ένα ταψί ψωμί. Μερικοί έφερναν και κρασί. Πριν έρθουν τα όργανα τραγουδούσαν οι άντρες και οι γυναίκες σε αντιφώνηση (μία φορά οι γυναίκες και μία οι άντρες).. Όταν έλεγαν χορευτικό τραγούδι, το χόρευαν. Μετά έρχονταν τα όργανα. Έμπαιναν στο χορό ανά παρέες, συνήθως ανά οικογένειες. Άντρες και γυναίκες μαζί. Ένας είχε την ευθύνη για να κρατά και να δίνει τη σειρά για το χορό. Άλλος ήταν υπεύθυνος για το φαγητό και λέγονταν κελαρτζής. Έκοβε το κρέας που έφερναν οι καλεσμένοι σε μερίδες και το τσιγάριζαν στο ταψί. Μετά έφτιαχναν το γνωστό γιαχνί. Πριν το φαγητό έρχονταν το συμπεθεριό (συγγενείς του γαμπρού) αποτελούμενο από 10-15 περίπου άτομα, έστρωναν το τραπέζι. Πρώτα 24

σερβίρονταν το ρύζι , Μόλις τελείωνε το πρώτο πιάτο, μάζευαν τα σκεύη και τα έπλεναν ώστε να χρησιμοποιηθούν στο δεύτερο πιάτο. Το ίδιο και στο τρίτο. Στο τέλος, στο τέταρτο, σερβίρονταν το κρέας. Έπιναν και κρασί ή ούζο. ΚΥΡΙΑΚΗ: Την ημέρα αυτή γινόταν ο γάμος. Συνήθως γινόταν μετά το μεσημέρι νωρίς το απόγευμα δηλαδή. Την Κυριακή, ο γάμος γινόταν συνήθως μετά το μεσημεριανό, νωρίς το απόγευμα. Ένας λόγος ήταν ότι μετά θα γίνονταν τραπέζι στους προσκεκλημένους. Υπήρχαν οι περιπτώσεις που γίνονταν στέφανα και στο σπίτι.. Το πρωί της Κυριακής ετοιμάζονταν φαγητά για το μεσημέρι. Συνήθως ετοίμαζαν το παραδοσιακό γιαχνί και κρέας με ρύζι. Μετά τα όργανα πήγαιναν στο γαμπρό. Όταν έφταναν τα όργανα στο καινούριο σπίτι (του γαμπρού) έβγαινε η πεθερά με ένα πιάτο που περιείχε ρύζι και κουφέτα, τα οποία έριχνε πάνω στα νιόγαμπρα. Η νύφη με το τακούνι έσπαγε το πιάτο και μετά έμπαινε μέσα. Μετά έβαζαν τη νύφη στο χορό, ο γαμπρός χόρευε και κρατούσε για χορό όλους του άντρες και ανάλογα η νύφη τις γυναίκες. Κατόπιν οι συγγενείς της νύφης έφευγαν, για να γυρίσουν το βράδυ να συμμετάσχουν στη «χαρά». Όποιος είχε την οικονομική άνεση κρατούσε τα όργανα και για το βράδυ. Όπως γίνονταν το γλέντι στη νύφη το Σάββατο το βράδυ τα ίδια γίνονταν και στο γαμπρό την Κυριακή το βράδυ.

ΒΑΠΤΙΣΗ:

Το παιδί βαπτιζόταν από 4-12 μηνών. Η βάπτιση γινόταν

στην εκκλησία ή στο σπίτι. Για το πρωτότοκο παιδί νονός ήταν πάντοτε ο κουμπάρος που στεφάνωσε το ανδρόγυνο. Η βάφτιση γινόταν όπως και σήμερα αλλά χωρίς την παρουσία των γονέων. Αυτοί περίμεναν στο σπίτι την χαρμόσυνη αναγγελία του ονόματος. Μόλις ο νονός ή η νονά έλεγε το όνομα του μωρού όλα τα παιδιά στους γονείς και τους έλεγαν το όνομα. Ο πρώτος που έφτανε στους γονείς έπαιρνε καλό φιλοδώρημα εκφρασμένο σε χρήμα της εποχής. Οι υπόλοιποι δέχονταν κεράσματα (καραμέλες ,καρύδια κάστανα, χαλβά, λουκούμια). Όσο τα παιδιά έτρεχαν, από την εκκλησία ξεκινούσε μια πομπή με τους υπόλοιπους καλεσμένους. Επικεφαλής ήταν ο ιερέας και ακολουθούσε ο νονός ή η νονά με το βαφτισμένο μωρό. Με την άφιξη της πομπής η μητέρα παραλάμβανε από τον νονό η την νονά το μωρό της αφού πρώτα φιλούσε το χέρι του ιερέα κι έκανε τρεις μετάνοιες μπροστά τους. Ακολουθούσαν κεράσματα της εποχής. Συνήθως αυτό ήταν «μπουρέκι» δηλαδή μπουγάτσα με τυρί. Ακολουθούσαν οι ευχές και η αποχώρηση των καλεσμένων.

ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ:

Η γέννηση των παιδιών στα

παλαιότερα χρόνια ήταν ένα γεγονός που επηρέαζε την οικογένεια σε 25

διαφορετικό βαθμό απ’ ότι σήμερα. Η γέννηση αγοριού, παιδί το έλεγαν, ή κοριτσιού καθόριζε την εξέλιξη και την εικόνα της. Η γέννηση αγοριών σήμαινε την ευρωστία της οικογένειας ενώ αντίθετα η γέννηση κοριτσιού σήμαινε οικονομική επιβάρυνση καθώς χρειάζονταν προίκα για να παντρευτεί.

Αντίθετα τα αγόρια θα βοηθούσαν την οικογένεια στις αγροτικές εργασίες αλλά και επαγγελματικά αναλάμβαναν ευθύνες από νωρίς, πριν την ενηλικίωσή τους. Ο πατέρας στην είδηση της γέννησης γιου από τη χαρά του κερνούσε στα καφενεία. Στην είδηση της γέννησης κοριτσιού ακολουθούσε η ευχή: «Δεν πειράζει. Γερό να είναι!». Ο κουμπάρος που θα βαφτίσει το αγόρι αποκτά ξεχωριστή αξία καθώς γίνεται πιο κοντινός συγγενής με τους γονείς του αναδεχτού και μπορεί αν θέλει να το παντρέψει όταν φτάσει η ώρα. Αν μια οικογένεια αποκτούσε συνέχεια κορίτσια, το τελευταίο το βάφτιζαν Αγόρω, Σταθούλα ή Σταματία για να σταματήσουν να γεννιούνται κορίτσια.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ: Τα τραγούδια έχουν αργό ρυθμό και βαρύ τόνο και βαριά μελωδία. Υπάρχουν τραγούδια της ξενιτιάς, παραδοσιακά κ.α. Μερικά από αυτά είναι:

 Βασιλικός θα γίνω.  Με έπιασε βροχή στο δρόμο.  Παίρνω το τουφεκάκι μου  ΚΛΑΡΙΝΑ 3-Ν.Δ.*  Γιάννη μου το μαντήλι σου  Αργυροκαστρίτικο * Υπάρχουν ηπειρώτικα τραγούδια σόλο με κλαρίνο. Στην Ήπειρο το κλαρίνο είναι το πιο βασικό όργανο. Η ιδιαιτερότητα του είναι ότι έχει τον πιο βαρύ ήχο από όλα τα είδη κλαρίνου. Τα τραγούδια και οι χοροί του έχουν βαρύ και αργό ρυθμό.

26

Γιάννη μου το μαντήλι σου Γιάννη μου το, Γιάννη μου το, άιντε, Γιάννη μου το μαντήλι σου, έλα. Τι το ‘χεις λερωμένο βρε Γιάννη, Γιαννάκη μου, τι το ‘χεις λερωμένο βρε παλικαράκι μου; Το λέρωσε, το λέρωσε, άιντε, το λέρωσε η ξενιτιά, έλα. Τα έρημα τα ξένα βρε Γιάννη, Γιαννάκη μου, τα έρημα τα ξένα βρε παλικαράκι μου. Πέντε ποτά πέντε ποτά , άιντε, πέντε ποτάμια το ‘πλυναν, έλα. Ωρε και βάψαν και τα πέντε βρε Γιάννη, Γιαννάκη μου, ωρε και βάψαν και τα πέντε βρε παλικαράκι μου.

Παραδοσιακό Φαγητό Πεπέκι Υλικά 200 γραμ. αλεύρι μαλακό 1 κουτ.γλυκού μπέικιν πάουντερ 2 αυγά 2 κεσεδάκια γιαούρτι πλήρες 1/4 του κεσέ του γιαουρτιού, ελαιόλαδο 1 κουτ. σούπας πάπρικα γλυκιά (αν θέλετε) 300 γρ. φέτα σε τρίμματα ή τριμμένη σε χοντρό τρίφτη Εκτέλεση Κοσκινίζουμε το αλεύρι με το μπέικιν πάουντερ. Σε ένα μπολ ρίχνουμε τα αυγά, το γιαούρτι, το ελαιόλαδο και την πάπρικα. Τα ανακατεύουμε με το σύρμα μέχρι να ενωθούν και προσθέτουμε τη φέτα. Ανακατεύουμε για λίγα λεπτά πολύ καλά. Ρίχνουμε λίγο λίγο το κοσκινισμένο αλεύρι με το μπέικιν και συνεχίζουμε να ανακατεύουμε με το χέρι ή με ένα κουτάλι.

27

Λαδώνουμε το ταψί (νούμερο 36) και πασπαλίζουμε με λάδι. Στρώνουμε το πεπέκι με ένα κουτάλι. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο (αντίσταση πάνω και κάτω) στους 180 βαθμούς, περίπου 45 λεπτά μέχρι να ροδίσει καλά.

Μπουρέκι με τυρί

Υλικά ζύμη 2 κούπες βούτυρο λιωμένο ζεστό 2 κεσεδάκια γιαούρτι σε θερμοκρασία δωματίου 4 αυγά σε θερμοκρασία δωματίου 1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις 2 φακελάκια μαγιά 2 φακελάκια μπέικιν 1 κουταλιά ζάχαρη ή μέλι κρόκο αυγού για την επάλειψη και

Εκτέλεση ανακατεύουμε σε λεκάνη τα υλικά της γέμισης. Βάζουμε στο μίξερ το βούτυρο λιωμένο ζεστό. Ρίχνουμε το γιαούρτι, τα αυγά ένα -ένα, τη ζάχαρη και τέλος το αλεύρι ανακατεμένο με το μπέικιν και τη μαγιά. Αφήνουμε σε ζεστό μέρος μισή ώρα να ξεκουραστεί. Πλάθουμε τα μπουρεκάκια κύκλους τα γεμίζουμε και τα τυλίγουμε μισοφέγγαρα. Τα αλείφουμε με αυγό και τα πασπαλίζουμε με σουσάμι. Ψήνουμε στους 180 για 20 λεπτά.

σουσάμι γέμιση τυριού 500 γρ τυρί φέτα 1/2 κεσεδάκι γιαούρτι 1 αυγό πιπέρι

28

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τα Ρουγκάτσια. Έθιμο του Δωδεκαημέρου στον κάμπο. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος αναβιώνει το έθιμο με τα Ρουγκατσάρια ή Ρουγκάτσια στον Δήμο Παλαμά και σε άλλα χωριά του Νομού. Έθιμο του Δωδεκαημέρου, το οποίο έχει τις ρίζες του στην Διονυσιακή λατρεία και τον παγανισμό, εμφανίζεται στην Τουρκοκρατία με διάφορες παραλλαγές σε όλη την Ελλάδα. Νεαρά άτομα, οι αράπηδες, ντυμένα με προβιές και ζωσμένα με μεγάλα κουδούνια για να διώξουν το κακό φέρουν βόλτα τις γειτονιές των πόλεων και των χωριών. Μαζί τους είναι η νύφη και ο γαμπρός ντυμένοι με παραδοσιακή καραγκούνικη φορεσιά. Χορεύουν στον δρόμο, με την νύφη να κρατάει ένα πορτοκάλι στο χέρι και με δικαίωμα να την αγγίζει μόνο ο γαμπρός. Την ομάδα ακολουθεί πάντα ο «γιατρός» με ένα μπουκάλι τσίπουρο ως φάρμακο όταν αρρωστήσει κάποιο από τους αράπηδες. Παλιά τους «ρουγκατσαρέους» συνόδευε ένα γαϊδουράκι για την μεταφορά των διαφόρων αγαθών όπως χοιρινό κρέας, λουκάνικα κ.λ.π. Οι δραστηριότητές τους τελειώνουν με το πέρασμα του παπά παραμονή των Φώτων και τον Αγιασμό των υδάτων.

29

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ Καραγκούνα Άιντε μωρή …γκού… …γκούνα Καραγκούνα άιντε δεν σου πρέ… σου πρέπουν τα σεγκούνια, αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα στο παραθύρι σ’ είδα αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα την προκοπή σου είδα.

-----Άιντε θα πουλή… πουλήσω και την στάνη άιντε να σου πά… σου πάρω ένα φουστάνι, αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα στο παραθύρι σ’ είδα αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα την προκοπή σου είδα.

-----Άιντε θα πουλή… πουλήσω την κατσίκα άιντε να σου πά… σου πάρω σκουλαρίκια, αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα στο παραθύρι σ’ είδα αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα την προκοπή σου είδα.

-----Άιντε θα πουλή… πουλήσω και τα γίδια άιντε να σου πά… σου πάρω και στολίδια, αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα στο παραθύρι σ’ είδα αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα την προκοπή σου είδα.

-----Άιντε πέρασε ένα καλοκαίρι άιντε και δε μου δε μου ‘στειλες χαμπέρι, αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα στο παραθύρι σ’ είδα αμ’ πως ‘δα αμ’ πις ‘δα την προκοπή σου είδα.

30

Παραδοσιακή Γεύση

Χαλβάς Φαρσάλων

ΥΛΙΚΑ 1 κιλό ζάχαρη 500 Γραμμάρια νισεστέ 1 βανίλια 1 φλυτζάνι αμύγδαλα ξεφλουδισμένα 2 φλυτζάνια βούτυρο καλό [γάλακτος] 6 φλυτζάνια νερό 1 κουταλάκι του γλυκού κανέλα ΕΚΤΕΛΕΣΗ Βάζουμε στην κατσαρόλα σε σιγανή φωτιά και υπομονετικά περιμένουμε να λιώσει η ζάχαρη και να γίνει σαν το μέλι, τότε είναι έτοιμη. Συγχρόνως βάζουμε σε ένα μπολ το νισεστέ, την βανίλια, την κανέλα, τα ανακατεύουμε καλά και ρίχνουμε μέσα το νερό ανακατεύοντας ξανά. Ρίχνουμε το μίγμα αυτό μέσα στην λιωμένη ζάχαρη, θα δείτε να γίνει σαν καραμέλα, μην τρομάξετε ότι χάλασε ,εσείς να το ανακατεύετε συνέχεια και πάντα σε σταθερά χαμηλή θερμοκρασία. μόλις γίνει ένα ομοιόμορφο μίγμα έχουμε καβουρντίσει τα αμύγδαλα με το βούτυρο να σκουρύνουν λίγο, ρίχνουμε τότε κι αυτό το υλικό μέσα στην κατσαρόλα, ανακατεύουμε μέχρι να ξεκολλάει από τα τοιχώματα της κατσαρόλας. Το στρώνουμε σε ένα ταψί πασπαλίζουμε όλη την επιφάνεια με ζάχαρη και ψήνουμε στο γκριλ μέχρι να το δείτε να σκουρύνει, περίπου 20 λεπτά σε προθερμασμένο φούρνο.

31

Μπατζίνα

Υλικά:         

1 κιλό κολοκύθι πράσινο (η γιαγιά μου έκοβε την κολοκύθα στη μέση και το "έξυνε" με το κουτάλι σαν σερπαντίνες - όχι στον τρίφτη) 500 γρ. τυρί φέτα 2 αυγά 1 φλυτζάνι γάλα εβαπορέ 3/4 ποτήρι νερού ελαιόλαδο 800 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις (περίπου) 1 κουταλιά της σούπας βούτυρο αλάτι πιπέρι

Εκτέλεση: Ξύνουμε το κολοκύθι, το βάζουμε σε τρυπητό, το αλατίζουμε και το αφήνουμε 1 ώρα. Κατόπιν το στύβουμε με το χέρι μας να βγάλει τα υγρά του. Τρίβουμε τη φέτα και τη βάζουμε σε ένα μπωλ. Κρατάμε στην άκρη μία χούφτα τυρί. Προσθέτουμε τα αυγά, το γάλα, το ελαιόλαδο, το κολοκύθι και ανακατεύουμε καλά. Προσθέτουμε το αλεύρι, τόσο όσο χρειάζεται για να γίνει ένας σφιχτός χυλός - περίπου χρειάζεται η ποσότητα που σας λέω αλλά παίζει ρόλο και το αλεύρι. Βουτυρώνουμε (όχι λάδι γιατί κολλάει η πίτα μας και δεν βγαίνει) ένα μεγάλο ταψί. Ρίχνουμε τον χυλό, η πίτα μας πρέπει να γίνει λεπτή! Προσθέτουμε από πάνω σε όλη την επιφάνεια, τη φέτα που κρατήσαμε και το βούτυρο σε κομματάκια. Τέλος ραντίζουμε με λίγο γάλα. Ψήνουμε σε προθερμασμένο στους 180 βαθμούς Κελσίου μέχρι να ροδίσει..

32

Μπουμπάρι

Υλικά συνταγής              

500 γραμμ. Φαρίνα Κόκκινη 250 γραμμ μαργαρίνη ή βούτυρο σε θερμοκρασία δωματίου 200 γραμμ γιαούρτι (1 κεσεδάκι) 1 πρέζα αλάτι 1 αυγό χτυπημένο 2 κ.σ. ζάχαρη Για τη γέμιση: 600γρ. φρέσκια ανάλατη μυζήθρα καλά στραγγισμένη 1/2 φλ. τσαγιού θυμαρίσιο μέλι 1 γεμάτη κ.σ. φρυγανιά 1/4 κ.γλ. μαστίχα κοπανισμένη 2 αυγά 1 αυγό χτυπημένο για επάλειψη λίγη κανέλα για το πασπάλισμα

Εκτέλεση Ενώνουμε όλα τα υλικά της γέμισης και τα ανακατεύουμε με κουτάλι ή στο μίξερ. Κοσκινίζουμε σε λεκάνη το αλεύρι με το αλάτι. Προσθέτουμε σε κομματάκια τη μαργαρίνη και ψιχουλιάζουμε με τα δάχτυλα (τρίβουμε το μείγμα, να γίνει σαν βρεγμένη άμμος). Κάνουμε λακκούβα, προσθέτουμε το γιαούρτι, το αυγό, τη ζάχαρη. Ζυμώνουμε καλά και τυλίγουμε τη ζύμη σε μεμβράνη. Την αφήνουμε για 45΄ στο ψυγείο να ξεκουραστεί. Χωρίζουμε τη ζύμη σε κομμάτια και πασπαλίζοντας αλεύρι όποτε είναι αναγκαίο, ανοίγουμε τα κομμάτια σε πολύ λεπτό φύλλο. Με κουπ πατ ή με ροδάκι κόβουμε δίσκους ζύμης 10 εκ. Σε κάθε φύλλο ακουμπάμε 1 κ.γλ. γέμιση. Ανασηκώνουμε τα πλαϊνά τσιμπώντας τα, φυλακίζοντας μέσα τη γέμιση. Εναλλακτικά γεμίζουμε το φύλλο με τη γέμιση και το στρίβουμε στο σχήμα του σαλίγκαρου. Τα αραδιάζουμε σε λαδωμένες λαμαρίνες. Τα αλείφουμε με χτυπημένο αυγό. Τα ψήνουμε στους 180οC για 25΄, να ροδίσουν. Πασπαλίζουμε με κανέλα.

33

Ήθη και έθιμα Μακεδονίας – Θράκης Γάμος:

Τη βδομάδα πριν τη γαμήλια τελετή, νύφη και γαμπρός

ορίζουν τα “μπρατίμια” τους (ή βλάμιδες όπως τους λένε στη Φθιώτιδα), δηλαδή τους “βοηθούς” τους. Η νύφη δίνει στις φίλες της τα προικιά της για να τα πλύνουν και να τα σιδερώσουν, ώστε στη συνέχεια να τα εκθέσουν και να τα παραδώσουν στο γαμπρό… έτσι για να ξέρει τι παίρνει..! Η προίκα αυτή αποτελείται από λευκά είδη συνήθως αλλά και κοσμήματα. Τα μπρατίμια της νύφης πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού για να κλέψουν μία κότα (αν υπάρχει κότα ή αν έχουν φροντίσει να υπάρχει για την έκβαση του εθίμου) και αντίστοιχα πράττουν και τα μπρατίμια του γαμπρού.

Tα νυφικά παπούτσια προσπαθεί να τα φορέσει ο κουμπάρος στα πόδια της βάζοντας συνεχώς μέσα χρήματα. Φεύγοντας από το σπίτι σπάει” στην πόρτα ένα ποτήρι κόκκινο κρασί, έτσι για καλοτυχία και γούρι.

Θάνατος τα διαβατήρια ταφικά έθιμα:

Μετά την εκπνοή του

νεκρού το κρασί, ως σημαινόμενη έννοια παίρνει τη μορφή του μύρου και χρησιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο όπως και κατά τη βάπτιση ο παππάς μυρώνει το παιδί. Επίσης, ο παπάς κάνει τρισάγιο και βουτάει σε ένα ποτήρι κρασί είναι παξιμάδι και το δίνει στους στενούς συγγενείς του πεθαμένου.

Μπάμπω:

Mια καθαρά γυναικεία γιορτή η γιορτή της Μπάμπως, η

ημέρα της μαμής, στις 8 Γενάρη, ανήμερα της αγίας Δόμνας, γιορτάζεται στη Θράκη, όπως άλλωστε και σ΄ όλη την περιοχή της Β. Ελλάδος, όπου εγκαταστάθηκαν

πρόσφυγες

από την Αν. Ρωμυλία και την Α. Θράκη και τη συναντάμε συχνά

και

«Γυναικοκρατία».

σαν Κατά

τη

διάρκεια όλης της ημέρας η γυναίκα συμπεριφέρεται ως απόλυτη δύναμη, ο άνδρας διακωμωδείται περιορίζεται

και σε

ρόλους 34

παραδοσιακά γυναικείους και γι’ αυτό επικεντρωμένους μέσα στο χώρο του σπιτιού. Οι γυναίκες στολίζουν τη Μπάμπω και της προσφέρουν ως δώρα το καλάθι με τα μαντήλια, τις κάλτσες, τις παντούφλες, αλλά κυρίως σαπούνι και πετσέτα. Το γιορτινά στολισμένο κάρο με την Μπάμπω και τη συνοδεία των γυναικών γυρνά όλο το χωριό χαιρετώντας και μοιράζοντας ευχές και καραμέλες ώστε η νέα χρονιά νάναι και καλή και γλυκιά.

Καλόγερος: Έθιμο

θρακιώτικης

καταγωγής

τελείται

τη

Δευτέρα ,μετά την Κυριακή της Απόκρεω στα χωριά της Μακεδονίας. Πρόκειται για

έναν

κεφάτο

θίασο

μεταμφιεσμένων τελεστών που δίνει το μήνυμα της καλοχρονιάς, της υγείας, της

καλής

σοδειάς,

της

γονιμότητας της φύσης. Το δρώμενο

περιλαμβάνει

εικονική σπορά και αροτρίωση, όπως εικονικό θάνατο και ανάσταση του καλόγερου.

Αράπηδες: Ευετηριακό έθιμο που τελείται

ανήμερα

των

Θεοφανείων ( 6 Γενάρη )στο Μοναστηράκι , και στη Νηκίσιανη Δράμας. Οι Αράπηδες με την υπόλοιπη

ομάδα

των

μεταμφιεσμένων ξεκινώντας

από

το

προαύλιο της εκκλησίας του χωριού και αφού περάσουν από τα σπίτια των χωριανών τους καταλήγουν στην πλατεία για την κορύφωση του εθίμου με την συμμετοχή των παρευρισκόμενων.

35

Αρκούδες: Το έθιμο τελείται στις 8 Γενάρη

στον

Βώλακα

Δράμας.

Οι

ομάδες

μεταμφιεσμένων,

Αρκούδες,

συμπληρώνουν τη σατυρική αναπαράσταση γάμου που γίνεται την ίδια μέρα μέσα σε ένα κλίμα σκωπτικό, σατυρικό και γιορτινό.

Kαμήλα: Το έθιμο τελείται στις 7 και 8 Γενάρη στην Πετρούσα Ν.

Δράμας

καμήλα

με

Η

εικονική

τη

συνοδεία

ομάδας τελεστών τελεί το ευετηριακό

δρώμενο

με

κορύφωση εικονική σπορά και

θερισμό

σατυρική

καθώς

και

αναπαράσταση

τοπικού γάμου. Η καμήλα εκεί είναι η πρωταγωνίατρια της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς .

Μπαμπούγερα: Μια

παρέα

ζωόμορφων

κουδουνοφόρων μεταμφιεσμένων

είναι

οι

πρωταγωνιστές του δρωμένου που τελείται στις 6 Γενάρη στην Καλή Βρύση Δράμας .Οι ομάδες των Μπαμπούγερων γυρίζουν στα δρομάκια του χωριού και πειράζουν κυνηγώντας τους περαστικούς και τους χωριανούς τους. Τα μπαμπούγερα στην κορύφωση του εθίμου όπου τελείται εικονικός σκωπτικός γάμος « κλέβουν » τη νύφη .

36

Μωμόγεροι ή Μωμογέρια: Λαϊκό

σατυρικό

ευετηριακό δρώμενο με

προθεατρική

μορφή. Τελείται από τους

Πόντιους

παραλλαγές

με

στους

νομούς

Δράμας

(Πλατανιά

και

Σιταγρούς) και στο Θρυλόριο

Ν.

Ροδόπης. Αναπαρίσταται στις αυλές των σπιτιών και στις πλατείες τις ημέρες του Δωδεκαημέρου ( μεταξύ 17 Δεκεμβρίου και 1ης Ιανουαρίου ) .Κύριο πρόσωπο ο Μωμόγερος η Κιτί Γοτσάς με θίασο συντελεστών όπως η νύφη και ο γαμπρός ,ο Αλής ( έφιππος ) , ο πατέρας ,ο γιατρός, Ο οργανοπαίχτης, ο κουμπάρος, ο χωροφύλακας, δυο μικροί διάβολοι , η έγκυος γυναίκα και η συνοδεία.

Αυγομαχίες:

Διαγωνισμός τσουγκρίσματος αυγών τις ημέρες του

Πάσχα από τον Πολιτιστικό Όμιλο Ποντίων του Θρυλορίου Ν. Ροδόπης.

Aναστενάρια: Tελούνται τιμήν

προς

των

αγίων

Κωνσταντίνου και Ελένης στις

21

Μαΐου,

στην

Μαυρολεύκη

Δράμας,

στον

Λαγκαδά

θεσσαλονίκης

στην

Μελίκη Ημαθίας και στην Αγία Ελένη Σερρών. Το πανηγύρι

ξεκινά

την

παραμονή και διαρκεί συνολικά τέσσερις ημέρες. Περιλαμβάνει τελετουργικό χορό στο κονάκι μπροστά στο στασίδι με τα εικονίσματα των αγίων με τη συνοδεία λύρας, γκάιντας και νταουλιού, πυροβασία και τελετουργικό γεύμα την τελευταία ημέρα του πανηγυριού.

37

Καρναβάλι:

Ο αποκριάτικος πανηγυρισμός κορυφώνεται στη

Χωριστή Ν. Δράμας με παραδοσιακές και σύγχρονες μεταμφιέσεις και ποικιλία παραστάσεων και αναπαραστάσεων.

38

Χελιδονίσματα: Ο

Μάρτης

είναι

ο

πρώτος

μήνας

της

Άνοιξης.

Οι μητέρες δένουν ακόμα και σήμερα στα χέρια των παιδιών τους ένα βραχιόλι από πολύχρωμες κλωστές, που το λένε «μάρτη», για να μην τα «μαυρίσει» ο ήλιος. Είναι ένα μαγικό προφύλαγμα για τη νέα εποχική περίοδο. Το περίδεμα αυτό το φορούσαν τα παιδιά ως τη Ανάσταση ή ώσπου να πρωτοδούν Το

μήνα

χελιδόνι. αυτό

τα

παιδιά

έφτιαχναν ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδόνας, το οποίο στόλιζαν με

ζουμπούλια.

Έπειτα

το

γύριζαν από σπίτι σε σπίτι σ' όλο το χωριό τραγουδώντας τραγούδια για τον ερχομό των χελιδονιών. Οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά λεφτά, λάδι, κρασί, αλεύρι, σιτάρι. Τα λεφτά καθώς και τα προϊόντα αυτά τα αφιέρωναν τα παιδιά στην εκκλησία. Είναι σημαντικό ότι το έθιμο αυτό επιβιώνει από τους αρχαίους Έλληνες και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας όπως στη Μακεδονία, Θράκη, Δωδεκάνησα. Πρόκειται για τα λεγόμενα «χελιδονίσματα» τα ανοιξιάτικα κάλαντα.

«Ήρθε ήρθε η χελιδόνα, ήρθε κι άλλη μεληδόνα Κάθισε και λάλησε και γλυκά κελάηδησε: Μάρτη, Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη τρομερέ κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις καλοκαίρι θα μυρίσεις. Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις, πάλιν άνοιξη θ' ανθίσεις. Θάλασσαν επέρασα, τη στεριά δε ξέχασα, κύματα κι αν έσχισα, έσπειρα, κονόμησα.»

39

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΡΓΑΝΑ: Η αχλαδόσχημη λύρα και το μεγάλο ντέφι (νταχαρές) στην Μακεδονία και τα τελευταία χρόνια η αχλαδόσχημη λύρα και το λαγούτο στην Κρήτη. Από τα λαϊκά αυτά συγκροτήματα, τα πιο γνωστά, πανελλήνια, είναι η νησιώτικη ζυγιά βιολί και λαγούτο ή τσαμπούνα και νταουλάκι, η ζυγιά ζουρνάς και νταούλι ή γκάιντα και νταουλάκι της ηπειρωτικής Ελλάδας και η κομπανία, που αποτελείται από κλαρίνο, βιολί, λαγούτο και σαντούρι ( ή ντέφι). Η ζυγιά ζουρνάς και νταούλι, με τον δυνατό και διαπεραστικό ήχο της, ήταν και εξακολουθεί να είναι - όσο υπάρχει ακόμα - το οργανικό συγκρότημα για τον ανοιχτό χώρο, για το πανηγύρι ή το γλέντι στην πλατεία του χωριού.

Ζουρνάς Γκάιντα

Μακεδονική λύρα

Μήλο μου κόκκινο Μήλο μου κόκκινο ρόιδο βαμμένο μήλο μου κόκκινο ρόιδο βαμμένο γιατί με μάρανες τον πικραμένο γιατί με μάρανες τον πικραμένο Παένω κι έρχομαι μα δε σε βρίσκω παένω κι έρχομαι μα δε σε βρίσκω βρίσκω την πόρτα σου μανταλωμένη βρίσκω την πόρτα σου μανταλωμένη

Νταϊρές ή Νταχαρές

Τα παραθυρούδια σου φεγγοβολούνε τα παραθυρούδια σου φεγγοβολούνε ρωτώ την πόρτα σου "πού πάει η κυρά σου;" ρωτώ την πόρτα σου "πού πάει η κυρά σου;" Κυρά μ’ δεν είνι δω πάεισι στη βρύση κυρά μ’ δεν είνι δω πάεισι στη βρύση πάεισι να πιει νερό και να γεμίσει πάεισι να πιει νερό και να γεμίσει

40

Παραδοσιακά φαγητά-συνταγές Τζιγεροσαρμάδες Υλικά: 1 συκωταριά αρνίσια ή κατσικίσια 2 μπόλιες (σκέπες) αρνίσιες ή γιαούρτι αγελάδος 3 κρεμμυδάκια φρέσκα ψιλοκομμένα 1 κρεμμύδι ξερό ψιλοκομμένο 1 ματσάκι άνηθο ψιλοκομμένο ½ ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο 1 φλιτζ. δυόσμο ψιλοκομμένο 4 κ.σ. ρύζι καρολίνα ή γλασσέ 1 φλιτζανάκι νερό 4 κ.σ. κουκουνάρι 1 αυγό για επάλειψη λίγο ελαιόλαδο για το σοτάρισμα λίγη ρίγανη αλάτι

Για τη σάλτσα:

2 κεσεδάκια γιαούρτι αγελάδος, αλάτι, πιπέρι και 4 αυγά

Εκτέλεση: Ζεματίζουμε τη συκωταριά και την ψιλοκόβουμε. Βάζουμε σε χλιαρό νερό τις σκέπες για να μαλακώσουν και να ανοίξουν. Σε τηγάνι σοτάρουμε σε λίγο ελαιόλαδο το φρέσκο και το ξερό κρεμμυδάκι και προσθέτουμε τη συκωταριά, τον άνηθο, τον μαϊντανό, τον δυόσμο, το κουκουνάρι, το ρύζι και τα μπαχαρικά. Στραγγίζουμε τις σκέπες και τις κόβουμε σε μαντηλάκια. Βάζουμε τη γέμιση σε σχήμα κεφτέ και τυλίγουμε όπως τα ντολμαδάκια. Αλείφουμε με ελάχιστο λαδάκι και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180°C . Ετοιμάζουμε τη σάλτσα: χτυπάμε τα αυγά και προσθέτουμε το γιαούρτι. Ανακατεύουμε μέχρι να ομογενοποιηθούν και όταν πάρουν λίγο χρώμα οι τζιγεροσαρμάδες στον φούρνο τους περιχύνουμε με τη σάλτσα και συνεχίζουμε το ψήσιμο για 20 λεπτά ακόμη.

41

Μπουράνι Υλικά: 1 κιλό άγρια χόρτα ανάμεικτα (βλίτα, σπανάκι, ζοχοί, ραδίκια) 1 φλιτζ. άνηθο ψιλοκομμένο 1 κρεμμύδι κομμένο σε κύβους ½ φλιτζ. ελαιόλαδο 1 φλιτζ. ρύζι γλασέ αλάτι πιπέρι

Εκτέλεση: 1.Καθαρίζουμε και πλένουμε πολύ καλά τα χόρτα.

2. Σοτάρουμε στο ελαιόλαδο το κρεμμύδι και τα χόρτα μέχρι να μαραθούν.

3. Προσθέτουμε τον άνηθο, αλάτι, πιπέρι και 1 ½ φλιτζ. νερό. Μόλις πάρει βράση το νερό προσθέτουμε το ρύζι και ανακατεύουμε καλά.

4. Αδειάζουμε το περιεχόμενο της κατσαρόλας σε ταψί και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο, στους 180 °C, μέχρι να απορροφήσει το ρύζι τα υγρά και να βράσει.

5. Σερβίρουμε ζεστό.

42

Παραδοσιακά γλυκά-συνταγές

Ακανές Υλικά: 1 ποτήρι νερού βούτυρο κατσικίσιο 1 ποτήρι νερού νισεστέ 2 ποτήρια νερού ζάχαρη 1 φλ. τσαγιού αμύγδαλα κοπανισμένα 2 1/2 ποτήρια νερού νερό 1 κ.σ. λεμόνι ζάχαρη άχνη

Εκτέλεση: 1.Αφού έχουμε ξεφλουδίσει τα αμύγδαλα, τα τρίβουμε στο multi ή τα χτυπάμε στο γουδί και μαζεύουμε ένα φλιτζάνι του τσαγιού.

2.Απο το βούτυρο παίρνουμε 3 κ. σούπας και καβουρδίζουμε τα κοπανισμένα αμύγδαλα.

3.Σε μια κατσαρόλα ρίχνουμε την ζάχαρη, το υπόλοιπο βούτυρο, 2 ποτήρια νερό και βράζουμε.

4.Σε 1/2 ποτήρι νερό διαλύουμε το νισεστέ.

5.Μόλις βράσει το μείγμα στην κατσαρόλα μας ρίχνουμε το νισεστέ διαλυμένο, τα αμύγδαλα και το λεμόνι. Ανακατεύουμε πάρα πολύ καλά μέχρι να πήξει.

6.Αφήνουμε να κρυώσει, τα πλάθουμε μπαλάκια και τα περνάμε από ζάχαρη άχνη σαν τα λουκούμια.

43

Γλυκιά μπομπότα με γλυκό κυδώνι

Υλικά: 4 φλιτζ. νερό 1 φλιτζ. καλαμποκάλευρο ½ φλιτζ. ζάχαρη 1 πορτοκάλι (ξύσμα) 110γρ. βούτυρο ανάλατο λιωμένο 1 πρέζα αλάτι 1½ φλιτζ. γλυκό κυδώνι

Εκτέλεση: 1.Σε κατσαρόλα βράζουμε το νερό με το αλάτι και μόλις αρχίσει να κοχλάζει προσθέτουμε σιγά-σιγά το καλαμποκάλευρο και ανακατεύουμε με σύρμα γρήγορα και συνέχεια.

2. Προσθέτουμε τη ζάχαρη, το ξύσμα και το βούτυρο και συνεχίζουμε το ανακάτεμα σε χαμηλή προς μέτρια θερμοκρασία. Ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει η ζάχαρη και να ξεκολλάει η μπομπότα από τα τοιχώματα της κατσαρόλας.

3. Παίρνουμε το κουτάλι του παγωτού και βγάζουμε με αυτό μπομπότα στο πιάτο δίνουμε στρόγγυλο σχήμα με δύο κουτάλια. Σερβίρουμε 2 μπάλες μπομπότα σε πιάτο και από πάνω περιχύνουμε με γλυκό κυδώνι και 1-2 κουταλιές από το σιρόπι του.

4. Σερβίρουμε αμέσως.

44

ΚΡΗΤΗ

ΗΘΗ-ΕΘΙΜΑ Η γέννηση Όταν μια γυναίκα ήταν έγκυος της πήγαιναν οι γειτόνισσες ένα πιάτο καλό φαί για το παιδί που βρισκόταν στην κοιλιά της. Η μαμή ήταν αυτοδίδαχτη κι έπιανε τα παιδιά όταν γεννιόνταν. Είχε μαζί της γλυκάνισο, απήγανο και χαμόμηλο. Για να βγάλει η γυναίκα που μόλις γέννησε πολύ γάλα, της έδιναν αλεύρι διαλυμένο σε πολύ νερό, που για να πίνεται έβαζαν μέσα ζάχαρη, κύμινο κ.λ.π. Τη γέννηση του αγοριού την υποδέχονταν πάντα με χαρμόσυνους πυροβολισμούς. Τις πρώτες μέρες της γέννησης ερχόταν στο σπίτι ο παπάς και ευχολογούσε και τη μάνα και το παιδί. Μετά από λίγες μέρες πήγαινε η μάνα το παιδί στην εκκλησία και το εκκλησίαζε με το όνομα που ήθελαν να του δώσουν . Μέχρι να περάσουν σαράντα μέρες από τη γέννα η μάνα δεν έπρεπε να περάσει κατώφλι ξένου σπιτιού. Τις πρώτες μέρες μετά τη γέννηση πήγαιναν οι δικοί να το δουν και να του βάλουν στη φασκιά δώρα, χρήματα. Το παιδί το τύλιγαν στο θώρακα με μια ταινία από διπλό πανί, το φασκιόνι. Μετά του έβαζαν διάφορα πανάκια μετά το τύλιγαν ολόκληρο εκτός από το κεφαλάκι με τη φασκιά για να γίνει ψηλό σαν το κυπαρίσσι. Όταν το παιδί το πήγαινε η μητέρα του για πρώτη φορά σε ένα σπίτι του έβαζαν λίγη ζάχαρη στο κεφάλι.

Η βάπτιση Η βάπτιση του παιδιού ήταν μεγάλη γιορτή για την οικογένεια. Η επιλογή του αναδόχου γινόταν με κάποια κριτήρια, στις περισσότερες περιπτώσεις ο ανάδοχος επιλεγόταν από το πατέρα του παιδιού για να επισφραγίσει μια φιλία ή εκτίμηση, άλλοτε η επιλογή του σύντεκνου γινόταν για να σβήσει μια βεντέτα ή ακόμα και για να γίνει φίλος της οικογένειας. Ο νονός επέλεγε μερικές δεκάδες αξιόλογα άτομα, ικανά στο χορό και το τραγούδι και πήγαιναν 45

στην εκκλησία για την τέλεση του μυστηρίου της βάπτισης του παιδιού. Τα παλαιά χρόνια δεν πήγαιναν οι γονείς στο ναό, αργότερα άλλαξε το έθιμο και δεν πήγαινε η μητέρα του παιδιού, σήμερα πάνε όλοι. Μετά το μυστήριο κρατώντας το παιδί πήγαιναν στο σπίτι του παιδιού όπου ακολουθούσε διασκέδαση με διάφορα ριζίτικα μα και μαντινάδες, χορό, άφθονο κρασί και γεύμα πλουσιοπάροχο. Το γλέντι συνεχιζόταν για περισσότερες της μιας ημέρας, με τους συγγενείς των γονέων να παίρνουν στα σπίτια τους σύντεκνους και να τους τραπεζώνουν. Στον αποχαιρετισμό έδιναν στον ανάδοχο μια υφαντή πετσέτα και ένα σακούλι γεμάτο με κρέας.

Ο γάμος Ο γάμος στα χωριά της Κρήτης είναι σήμερα μεγάλο γεγονός. Οι προετοιμασίες άρχιζαν μέρες πριν. Στο σπίτι της νύφης μαζεύονται οι κοπελιές την Παρασκευή και ετοιμάζουν τα προικιά της και λένε μαντινάδες για κάθε είδος χωριστά. Τα προικιά μεταφερόταν στο σπίτι του ανδρόγυνου, με συνοδεία της λύρας και του λαούτου. Όλοι μαζί φτάνουν στο σπίτι του γαμπρού και οι ανύπαντρες κοπέλες στρώνουν το νυφικό κρεβάτι. Βάζουν να ξαπλώσει πάνω ένα αγόρι για ν' αποκτήσει το ανδρόγυνο αγόρια. Το βράδυ μαζεύονται οι συγγενείς της νύφης για να την αποχαιρετήσουν. Το απόγευμα της Κυριακής οι νέοι στόλιζαν το γαμπρό και τα κορίτσια τη νύφη και όταν όλα ήταν έτοιμα, ξεκινούσαν για τη στεφάνωση. Πρώτος πηγαίνει ο γαμπρός που τον συνοδεύουν δυο νεαροί. Όταν φτάσουν στο σπίτι της νύφης μπαίνει ο γαμπρός μέσα στο σπίτι, χαιρετά και φιλά τους γονείς της, παίρνει την ευχή τους, προσφέρει λουλούδια και φιλάει τη νύφη. Ξεκινούν για την εκκλησία και πριν μπουν μέσα ο λυράρης τραγουδάει. Μετά την τελετή του γάμου χορεύουν έξω στον περίβολο της εκκλησίας. Στη συνέχεια

ξεκινούν

όλοι

για

το

σπίτι

του

γαμπρού.

Όταν φτάσουν στην πόρτα, η νύφη παίρνει μέλι από την πεθερά της και κάνει ένα σταυρό πάνω από την πόρτα, για να είναι η ζωή τους γλυκιά. Ύστερα πετά ένα ρόδι με δύναμη μέσα στο σπίτι, για να σκορπίσει όπως το ρόδι η ευτυχία στο σπίτι. Μετά απ' όλα αυτά ακολουθεί το γαμήλιο τραπέζι με το πιλάφι ή τα μακαρόνια με τον ανθότυρο και το βραστό και το γλέντι κρατεί μέχρι και μία εβδομάδα. Το δίσεκτο χρόνο και το Μάιο δεν κάνουν γάμους.

46

Την ίδια μέρα, στην ίδια εκκλησία δε πρέπει να γίνονται δύο γάμοι, όπως και στο ίδιο σπίτι δυο γάμοι τον ίδιο χρόνο. Έτσι πιστεύουν και το έχουν κακό παρατήρημα στην Κρήτη.

Ο θάνατος Ο Σφακιανός θεωρεί τον θάνατο φυσικό επακόλουθο της ζωής γι αυτό και δεν τον φοβάται πολλές φορές. Αντίθετα με τον εαυτό του θλίβεται ιδιαίτερα με το χαμό συγγενικού ή φιλικού προσώπου. Όταν πέθαινε κάποιος νέος στα Σφακιά οι άντρες που ήταν στενοί συγγενείς ή φίλοι του δεν έκοβαν τα μαλλιά τους και δεν ξυρίζονταν για μεγάλο χρονικό διάστημα και έβαζαν ολόμαυρα ρούχα .Ο πατέρας του νέου συνήθως άφηνε τα γένια για πάντα .Στο σπίτι του νεκρού όταν ο θανών ήταν νέος όλα βάφονταν μαύρα(πχ τραπεζομάντιλα, σεντόνια κ.τ.λ). Η μάνα ή γυναίκες από το στενό οικογενειακό περιβάλλον μοιρολογούνταν το νεκρό. Οι γυναίκες που χήρευαν νέες έβαφαν μαύρα ακόμα και τα εσώρουχά τους. Όταν ο νεκρός ήταν κάποιο σπουδαίο πρόσωπο ή ήταν νέος το πένθος ήταν τοπικό και για μεγάλο διάστημα, συνήθως για ένα χρόνο, δεν μπορούσε να γίνει στο χωριό ούτε γλέντι ούτε άλλη χαρμόσυνη εκδήλωση. Παλαιά δεν έφτιαχναν φέρετρα για τους νεκρούς. Η εκκλησία είχε ένα φορείο που το έλεγαν καδελέτο και με αυτό μετέφεραν τους νεκρούς στο μνήμα όπου τους έβαζαν τυλιγμένους με ένα σεντόνι. Αργότερα κάθε χωριό απέκτησε ένα φέρετρο για κοινή χρήση για όσους δεν είχαν χρήματα να αγοράσουν. Τα ρούχα του πεθαμένου τα έδιναν οι συγγενείς του σε φτωχά σπίτια, σε ξένα χωριά, για να μη τα βλέπουν και στενοχωριούνται.

Μουσικά Ακούσματα Πεντοζάλης Κρητικός Με του Μαγιού τις μυρωδιές τα κόκκινα κεράσια για `δέτε πως χορεύουνε της Κρήτης τα κοράσια

Κοίταξε και διαλάλησε σ’ όλους της γης τους τόπους τέτοιους χορούς να μάθουνε με τιμημένους τρόπους

Με περηφάνια αληθινή σεμνά και τιμημένα πως χόρευαν της Κρήτης μας τα τέκνα τ’ αντρειωμένα

Βλέπετε τούτο το χορό που πάει ζάλο ζάλο στην Πόλη θα χορέψουμε τον ίδιο δίχως άλλο

Κοίταξε Κρήτη το χορό που μάθαν τα παιδιά σου που ξέραν οι προγόνοι μας και χαίρεται η καρδιά σου

Οι εθνικοί μας οι χοροί έχουν τιμή και χάρη δίνουν ζωή και λεβεντιά στ’ όμορφο παλληκάρι

Κοίταξε χάρη κι ευμορφιά τιμή λεβεντοσύνη όπου `χει τούτος ο χορός και τι χαρά π’ αφήνει

Όπου υπάρχουν Έλληνες τα ξένα διώξετε τα και τα δικά μας έθιμα δέτε και μάθετε τα 47

ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ (παραδοσιακό Κρήτης) Πάρε το ύπνε το παιδί κι άμε το στα περβόλια, γέμισε τα στηθάκια του γαρίφαλα και ρόδα. Κοιμήσου εσύ μωράκι μου σε κούνια καρυδένια, σε ρουχαλάκια ακέντητα και μαργαριταρένια. Κοιμήσου με τη ζάχαρη κοιμήσου με το μέλι και νίψου με το ανθόνερο που νίβονται οι αγγέλοι.

Παραδοσιακά φαγητά Σουτζουκάκια με ελιές Υλικά: 1 κιλό κιµά χωρίς πολύ λίπος 1 ποτήρι του νερού κρασί 200 γρ. ψωµί ή φρυγανιές 1 κρεµµυδάκι 2 σκελίδες σκόρδο αλάτι, πιπέρι, λίγο κύµινο, λίγη κανέλα 2 αυγά 100 γρ. πράσινες ελιές

Εκτέλεση: Μουσκεύουμε το ψωµί ή τις φρυγανιές στο κρασί. Ψιλοκόβουμε το κρεµµυδάκι και το σκόρδο. Ανακατεύουμε µμέσα στον κιµά το βρεγμένο ψωµί, αφού πρώτα το στραγγίσουμε. Στη συνέχεια βάζουμε τα αυγά, το αλάτι, το πιπέρι, την κανέλα και το κύµινο κοπανισμένο. Πλάθουμε τα σουτζουκάκια, αφού ανακατέψουμε καλά τα υλικά, βρέχοντας τα χέρια µας µε κρασί. Τηγανίζουμε τα σουτζουκάκια. Ετοιμάζουμε µια κόκκινη σάλτσα µε ½ κιλό ντομάτες και 2 κουταλιές ελαιόλαδο. Προσθέτουμε τις ελιές στα σουτζουκάκια και αφήνουμε να σιγοψηθούν.

48

Ομαθιές Υλικά: Εντόσθια χοίρου (σπλήνα, συκώτι, καρδιά) αμύγδαλα σταφίδες χοντρό ή ρύζι αλάτι, πιπέρι, κύμινο

Εκτέλεση: Διαλέγουμε έντερα χοίρου, τα πλένουμε καλά. Τα ρίχνουμε σε νερό με λεμόνι και τα αφήνουμε 3 ημέρες, αλλάζοντας το νερό κατά διαστήματα. Βράζουμε τα εντόσθια και τα κόβουμε μικρά κομμάτια. Στο ίδιο νερό ψήνουμε το χοντρό ή το ρύζι. Ρίχνουμε και τα υπόλοιπα υλικά και τα βράζουμε λίγο ακόμα. Τα κατεβάζουμε από τη φωτιά και γεμίζουμε τα έντερα. Κάνουμε μερικές τρύπες στο έντερο μ’ ένα πιρούνι. Βράζουμε νερό στο οποίο έχουμε ρίξει λίγο αλάτι. Ρίχνουμε τις ομαθιές και ψήνουμε περίπου 1 ώρα.

Κρητικός ντάκος Υλικά: 2 παξιμάδια μεγάλα 1 μεγάλη τομάτα 100γρ. φέτα(σκληρή κ αλμυρή) Λίγο κρεμμύδι ψιλοκομμένο Κάπαρη Ρίγανη Λάδι

49

Παραδοσιακά γλυκά Ξεροτήγανα Υλικά: 1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις 1 αυγό 1 φλιτζανάκι καφέ γάλα σουσάμι (προαιρετικά) νερό 1/2 φλιτζανάκι τσικουδιά λάδι (για το τηγάνισμα), κανέλα 2 κουτ. σούπας μέλι 1 νεροπότηρο ζάχαρη 1 νεροπότηρο νερό Βάζουμε το αλεύρι σε μία λεκάνη με λίγο νερό, το αυγό, το γάλα και την τσικουδιά και ζυμώνουμε μέχρι να σφίξει η ζύμη και το αφήνουμε να φουσκώσει για 1-2 ώρες. Κατόπιν ανοίγουμε πάρα πολύ λεπτό φύλλο, το κόβουμε σε λουρίδες φάρδους 2-4 εκατοστών, το διπλώνουμε σε διάφορα σχέδια και το τηγανίζουμε σε πολύ καυτό λάδι*, προσέχοντας όμως να μην κοκκινίσει αλλά να διατηρήσει το ξανθό του χρώμα. Τα βγάζουμε και τα σουρώνουμε. Κατόπιν, φτιάχνουμε το σιρόπι (για 10-15 ξεροτήγανα) ως εξής: Σε μία κατσαρόλα ρίχνουμε το νερό και τη ζάχαρη, ανακατεύοντας συνεχώς, και τα αφήνουμε να βράσουν για 10-15 λεπτά έως ότου δέσει. Κατεβάζουμε από τη φωτιά, προσθέτουμε το μέλι και ανακατεύουμε διαρκώς για να μην κολλήσει. Μετά ρίχνουμε ένα-ένα τα ξεροτήγανα μέσα στο σιρόπι για 1-2 λεπτά, τα τραβάμε έξω, τα τοποθετούμε σε μία πιατέλα τα πασπαλίζουμε με αμύγδαλα ψιλοκομμένα, κανέλα και, αν θέλουμε, ρίχνουμε και λίγο σουσάμι καβουρντισμένο. Το λάδι πρέπει να είναι μπόλικο ώστε τα ξεροτήγανα να κολυμπάνε σ ’αυτό.

50

Λυχναράκια

Υλικά: ½ κιλό αλεύρι 1 φλιτζάνι γάλα 1 κουταλιά ελαιόλαδο Νερό όσο σηκώσει

Υλικά για τη γέμιση: ½ κιλό μυζήθρα ½ κιλό ανθότυρο 4 αβγά 1-2 φυλλαράκια δυόσμο Σουσάμι

Εκτέλεση: Ετοιμάζουμε το ζυμάρι αναμειγνύοντας τα υλικά και το αφήνουμε στην άκρη σκεπασμένο με πετσέτα. Σε ένα μπολ ανακατεύουμε καλά τη μυζήθρα και τον ανθότυρο τριμμένα, τα αβγά και το δυόσμο. Παίρνουμε το ζυμάρι και ανοίγουμε φύλλο. Πατώντας το φύλλο με 1 φλιτζάνι ή ένα ποτήρι, ανάλογα με το μέγεθος που θέλουμε τα λυχναράκια μας, κόβουμε στρογγυλά κομμάτια πάνω στα οποία με ένα κουταλάκι τοποθετούμε τη γέμιση. Τα κλείνουμε, “τσιμπώντας” περιμετρικά το ζυμάρι. Επίσης, μπορούμε να κόψουμε το φύλλο σε τετράγωνα κομμάτια, να τοποθετήσουμε τη γέμιση και να διπλώσουμε τις τέσσερις πλευρές πάνω της, αφήνοντας ένα τμήμα της γέμισης ορατό. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τοποθετούμε τα γλυκά σε λαδωμένο ταψί και τα αλείφουμε με αβγό. Αν θέλουμε μπορούμε να τα πασπαλίσουμε με λίγο σουσάμι. Τα ψήνουμε για μία ώρα περίπου σε μέτριο φούρνο.

51

ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΑ ΝΗΣΙΑ Αλόννησος

Γάμος Ο παραδοσιακός γάμος στην παλιά Αλόννησο περιλαμβάνει γλέντι και πολύ χορό. Η νύφη φεύγει από το σπίτι της με τη συνοδεία ορχήστρας και του γαμπρού. Μετά την τελετή ακολουθεί γλέντι που περιλαμβάνει το παραδοσιακό Αλοννησιώτικο φαγητό βραστή γίδα με μακαρόνια, κρασί, τσίπουρο και πολλά γλυκά.

52

Μυτιλήνη

Βάπτιση - Μαρτυρικά Στο νησί της Λέσβου τα βαφτίσια ήταν πάντα ένα χαρμόσυνο γεγονός για τους γονείς του παιδιού και τους συγγενείς και συνήθως γιορταζόταν με φαγοπότι και ολονύχτιο γλέντι. Όταν τελείωνε η τελετή της βάφτισης, ο νονός στην αυλή της εκκλησίας γέμιζε τις χούφτες του με νομίσματα και τα σκόρπιζε στον αέρα, για να τα πάρουν τα συγκεντρωμένα παιδιά. Αν το νεοφώτιστο είχε μεγαλύτερα αδέρφια, τους έδινε το δικό τους νόμισμα στο χέρι. Η κίνηση αυτή γινόταν για τη “μαρτυρία”. Σήμερα τη θέση των νομισμάτων έχουν πάρει τα σταυρουδάκια που δίνονται στον κόσμο, τα γνωστά “μαρτυρικά”. Στις μέρες μας, μετά το τέλος της βάφτισης, οι γονείς μοιράζουν στους καλεσμένους κάποιο γλυκό, συνήθως αμυγδαλωτά. Οι μπομπονιέρες έχουν προηγηθεί με το κάλεσμα.

53

Δωδεκάνησα

Στη Σίφνο, τη Ρόδο και την Κάσο το παστέλι είναι συνδεδεμένο με τα μυστήρια του γάμου και της βάπτισης. Ανήκει στην ειδική κατηγορία των "τραγανών παστελιών", δηλαδή στη σύστασή του υπερισχύει το σουσάμι (περίπου 60% σουσάμι και 40% μέλι). Στη Ρόδο, όπου ονομάζεται μελεκούνι, καρυκεύεται με κύμινο και κανέλλα. Στην Κάσο, προστίθενται μερικές φορές και καρύδια στο μείγμα. Στην Άνδρο, την Τήνο και τα Κουφονήσια σερβίρεται πάνω σε φύλλα λεμονιού. Στην Αμοργό προσθέτουν κύμινο.

54

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ Μες του Αιγαίου τα νησιά Μες στου Αιγαίου πρόβαλε να δεις Μες στου Αιγαίου, Αιγαίου τα νησιά Μες στου Αιγαίου τα νησιά άγγελοι φτερουγίζουν

Να `ρθούνε τα ξε πρόβαλε να δεις να `ρθούνε τα ξε τα ξενάκια σου Α, να ρθούνε τα ξενάκια σου στα ποθητά νησιά σου

Και μέσα στο φτε πρόβαλ’ άστρι μου και μέσα στο φτε στο φτερούγισμα Α και μέσα στο φτερούγισμα τριαντάφυλλα σκορπίζουν

Ροδόσταμο να βοήθα Παναγιά ροδόσταμο να γίνουνε Α ροδόσταμο να γίνουνε Αιγαίο τα νερά σου

Αιγαίο μου γα βοήθα Παναγιά Αιγαίο μου γαλήνεψε Ε ε αιγαίο μου γαλήνεψε τα γαλανά νερά σου

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ

ΜΕΛΕΚΟΥΝΙ       

ΥΛΙΚΑ 350γρ. Μέλι 600γρ. σουσάμι 100γρ. ζάχαρη ½ κ.γ. κανέλα ⅓ κ.γ. μοσχοκάρυδο σκόνη ½ πορτοκάλι (ξύσμα) 1 κ.σ. λεμόνι χυμό 20-30 αμύγδαλα ασπρισμένα γαρνιτούρα

σε σκόνη

για

ΕΚΤΕΛΕΣΗ  

 



Καβουρδίζουμε το σουσάμι και το χτυπάμε πολύ καλά σε γουδί. Σε κατσαρόλα ζεσταίνουμε το μέλι και το αφήνουμε να σιγοβράσει ανακατεύοντας μέχρι να χάσει λίγη από την υγρασία του. Προσθέτουμε το σουσάμι, το χυμό λεμονιού, το ξύσμα πορτοκαλιού και τα μπαχαρικά. Ανακατεύουμε και μόλις τα υλικά μας ομογενοποιηθούν τα απλώνουμε σε βρεγμένη μαρμάρινη επιφάνεια. Πιέζουμε τα αμύγδαλα μέσα στο μέλι όσο είναι ακόμη ζεστό. Τα βάζουμε σε απόσταση τέτοια όση θέλουμε να κόψουμε τα μελεκούνια και να έχει το καθένα ένα αμύγδαλο στο κέντρο. Όταν κρυώσει κόβουμε τα μελεκούνια σε ρόμβους και για να τα διατηρήσουμε τα τυλίγουμε σε διαφανή μεμβράνη. Είναι ένα υγιεινό και πεντανόστιμο γλυκάκι.

55

Ήθη - Έθιμα από τα Ιόνια Νησιά Έθιμο Γάμου-Ζάκυνθος Την Παρασκευή το συμπεθεριό του γαμπρού πήγαινε στο σπίτι της νύφης για να πάρει την προίκα της. Στόλιζαν ένα άλογο με κορδέλες, χάντρες και καμπανάκια στο λαιμό, φορούσαν τα καλά τους και ξεκινούσαν για τη νύφη. Μόλις έφταναν τους κερνούσαν, ύστερα χόρευαν και τέλος φόρτωναν την προίκα στο άλογο. Αρχικά τοποθετούσαν το στρώμα και το πάπλωμα ( που δεν έλειπαν ποτέ από τα προικιά). Μετά η νύφη έπρεπε να γυρίσει γύρω από το άλογο τρείς φορές δεξιά και τρείς αριστερά. Το έθιμο αυτό λεγόταν «στρούνισμα».

Χριστουγεννιάτικο Έθιμο- Αργοστόλι Μέσα σε μια εορταστική ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι μπάντες και οι χορωδίες μικροί και μεγάλοι αρχίζουν το «κατάβρεγμα». Ο καθένας έχει μικρά δοχεία «ψεκαστήρες» με αρωματισμένο νερό και προσπαθεί να βρέξει τον διπλανό του. Σύμφωνα με το έθιμο, όλοι όσοι βρίσκονται στο δρόμο πρέπει να γυρίσουν στο σπίτι βρεγμένοι, με αποτέλεσμα να μην γλιτώνει κανείς. Μάλιστα, στην πλατεία στήνεται και ένα

βαρέλι

με

αρωματισμένο

νερό

για

να

υπάρχει

επάρκεια.

Κατά τις δέκα το βράδυ, η γιορτή τελειώνει καθώς όλοι επιστρέφουν στα σπίτια τους για να υποδεχτούν το νέο έτος, σπάζοντας ένα ρόδι στην είσοδο και κάνοντας τόσες ευχές όσοι είναι και οι σπόροι που απελευθερώνονται.

Χριστουγεννιάτικο έθιμο -Ζάκυνθος Η ζακυνθινή κουλούρα είναι μοναδικό έθιμο στο νησί και αποτελεί μια πραγματική ιεροτελεστία για κάθε σπίτι. Συμβολίζει την ενότητα της οικογένειας και την πίστη στη γέννηση του θεανθρώπου. Την διαδικασία της κοπής την αναλαμβάνει το γηραιότερο μέλος της οικογένειας. Αυτό παίρνει της κουλούρα στα χέρια του, την κρατάει από την κάτω πλευρά της, την βάζει πάνω από το τζάκι ή σε μια γωνία του σπιτιού και με ένα ποτήρι κρασί αλλά και με λάδι, την βρέχει από πάνω σχηματίζοντας έναν σταυρό

56

Αποκριάτικος Γάμος Στα χωριά Μαραθιά, Κληματιά, Χλωμό, αλλά και σε πολλά άλλα την τελευταία Κυριακή της αποκριάς τελείται ο καρναβαλικός, Ιερός γάμος. Οι άντρες μαζεύονται και στολίζουν το γαμπρό και οι γυναίκες τη νύφη! Καθ’ όλη τη διάρκεια του γάμου υπάρχει και ο «σάτυρος» που προσπαθεί να χαλάσει το γάμο. Σε όλη τη διάρκεια του μυστηρίου ο χωριάτες πειράζοντας μεταξύ τους.

Αποκριάτικο Έθιμο-Χωριά Κέρκυρας Την τελευταία Κυριακή της αποκριάς στα χωριά Επίσκεψη, Κληματιά και Νύμφες της περιοχής Όρους της βόρειας Κέρκυρας συναντάτε το μοναδικό έθιμο του «χορού των παπάδων». Μετά το τέλος του εσπερινού ο παπάς βγαίνει στο προαυλίου χώρο της εκκλησίας και ξεκινά τον χορό που γίνεται χωρίς μουσική αλλά τραγουδώντας. Συμμετέχουν μόνο οι ιερείς και εν συνεχεία οι άντρες δημοτικού σύμβουλοι και οι υπόλοιποι γέροι του χωριού με σειρά ηλικίας. Όταν τελειώσει ο χορός εμφανίζονται οι γυναίκες που με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων χορεύουν τον Κερκυραϊκό χορό.

Πασχαλινό έθιμο στην Κέρκυρα Το σπάσιμο της στάμνας Συγκεκριμένα, το έθιμο «το σπάσιμο της στάμνας» πραγματοποιείται με την πρώτη Ανάσταση, που γίνεται να ξημερώνει Μεγάλο Σάββατο, τότε που ο ιερέας λέει το «Χριστός Ανέστη» και οι χριστιανοί σπάνε πήλινα αγγεία ή κάνουν με ότι μπορούν θόρυβο για να διώξουν το κακό του θανάτου.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ Πέρδικα (Ρούγα)

Εδώ σ’ αυτή την γειτονιά στην παρακάτω ρούγα τη φωλιά της έχτισε μια πέρδικα μικρούλα (πώς ήθελα πολύ να την παινέψω με λουλούδια του Μαϊού στεφάνια να της πλέξω) *2

Μα αυτή είναι παινεμένη και ξακουστή όπου πάει όπου γυρίσει και όπου σταθεί πέρδικα μικρή πέρδικά μου ζηλεμένη μέσα στο νησί είσαι η μόνη ξακουσμένη (έλα εδώ για να σου πω γλυκά πόσο εγώ σε αγαπώ τρελά) *2

57

Παραδοσιακά φαγητά των Ιόνιων Νησιών Σοφρίτο – Κέρκυρα Το σοφρίτο γίνεται με μοσχαρίσιο κρέας που τηγανίζεται αλευρωμένο σε λάδι και στη συνέχεια σιγομαγειρεύεται με τρία συστατικά που δημιουργούν ισορροπία εντάσεων μεταξύ τους, το ξύδι, το σκόρδο και τον μαϊντανό, ενώ συχνά χρησιμοποιείται και λευκό κρασί. Το αποτέλεσμα είναι ένα πολύ νόστιμο πιάτο, με πηχτή, λευκή, βελούδινη σάλτσα. Μαντολάτο- Ζάκυνθος Υλικά (για 700 γρ. περίπου):      

  

220 γρ. ζάχαρη 150 γρ. μέλι, κατά προτίμηση θυμαρίσιο 100 γρ. νερό 50 γρ. γλυκόζη το ασπράδι από 1 μεγάλο αυγό, κατά προτίμηση βιολογικό (40 γρ.)

300 γρ. αμύγδαλα αποφλοιωμένα, καβουρδισμένα σε μεγάλο αντικολλητικό τηγάνι χωρίς λιπαρή ουσία 125 γρ. φιστίκια Αιγίνης ανάλατα (ζυγισμένα καθαρισμένα) ζάχαρη άχνη ή φύλλο λευκό για μαντολάτο* 5 σταγόνες μαστιχέλαιο ή 1/4 κουτ. γλυκού μαστίχα, κοπανισμένη

Διαδικασία: Βάζουμε σε μια κατσαρόλα τη ζάχαρη, το νερό και τη γλυκόζη. Σε μία δεύτερη κατσαρόλα ρίχνουμε το μέλι. Βάζουμε τις κατσαρόλες στη φωτιά. Ρίχνουμε τα ασπράδια στον κάδο του μίξερ και τα «χτυπάμε» σε μαρέγκα. Όταν η θερμοκρασία του μελιού φτάσει στους 130° C (ελέγχουμε με θερμόμετρο ζαχαροπλαστικής), το προσθέτουμε σιγά σιγά με σταθερή ροή στη μαρέγκα. Συνεχίζουμε το «χτύπημα» και όταν η θερμοκρασία του μείγματος ζάχαρης-νερού-γλυκόζης φτάσει στους 145° C το προσθέτουμε κι αυτό με τον ίδιο τρόπο στη μαρέγκα. Συνεχίζουμε το «χτύπημα» για 15 λεπτά περίπου. Σταματάμε το χτύπημα και προσθέτουμε τα αμύγδαλα, τα φιστίκια Αιγίνης και το μαστιχέλαιο ή τη μαστίχα. Πασπαλίζουμε καλά τον πυθμένα από ένα τετράγωνο τσέρκι 16x16 εκ. και ύψους 4 - 5 εκ. με αρκετή ζάχαρη άχνη ή τον καλύπτουμε με 1 φύλλο μαντολάτου. Αδειάζουμε μέσα στο τσέρκι το μείγμα και το πιέζουμε με τα χέρια ώστε να απλωθεί ομοιόμορφα παντού. Σκεπάζουμε το μείγμα με ένα ακόμη φύλλο μαντολάτου ή με άχνη. Αφήνουμε το γλυκό να σταθεί για αρκετές ώρες και το κόβουμε σε μακρόστενα μπαστούνια. Τυλίγουμε κάθε κομμάτι μέσα σε διαφανή μεμβράνη.

58

Εναλλακτικά, τυλίγουμε το μαντολάτο σε σχήμα κορμού. Απλώνουμε το μείγμα που φτιάξαμε στη μέση κατά μήκος ενός φύλλου μαντολάτου και πολύ προσεχτικά φέρνουμε τις δύο άκρες του φύλλου προς το κέντρο πιέζοντας ώστε να σχηματιστεί ο κορμός.

59

ΚΥΠΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ-ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ  Το τραπέζι του Αϊ-Βασίλη: Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια στρώνει το τραπέζι που «θα φιλοξενήσει» τον Αϊ-Βασίλη. Πάνω στο τραπέζι οι νοικοκυρές τοποθετούν τη βασιλόπιτα, κόλλυβα, ένα αναμμένο κερί, ένα ποτήρι κρασί και το πορτοφόλι του πατέρα για να έρθει ο Άγιος να φάει, να πιει και να τα ευλογήσει.  Το έθιμο της ελιάς: Ένα άλλο έθιμο που σώζεται μέχρι τις μέρες μας και που σχετίζεται με την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς είναι το έθιμο της ελιάς. Όλη η οικογένεια μαζεύεται γύρω από το τζάκι και μικροί μεγάλοι ρίχνουν φύλλα χλωρής ελιάς στη φωτιά για να μαντέψουν αν κάποια πρόσωπα τους αγαπούν. Την ώρα που ρίχνουν την ελιά στα κάρβουνα λένε τα παρακάτω λόγια: « Αϊ-Βασίλη βασιλιά, δείξε τζιαι φανέρωσε αν μ’ αγαπά ο ................ » Αν το φύλλο της ελιάς πεταχτεί με κρότο, σημαίνει πως μας αγαπά το πρόσωπο που βάλαμε στο μυαλό μας κι έτσι όλοι χαιρόμαστε. Αν δεν ακουστεί κανένας κρότος και η ελιά καεί, τότε συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Το έθιμο της πουλουστρίνας: Τα Φώτα τα παιδάκια συνηθίζουν να πηγαίνουν στα σπίτια συγγενών και φίλων για να ζητήσουν την καθιερωμένη «πουλουστρίνα» , χρηματικό δώρο που δίνεται με την ευκαιρία των Φώτων. Τα παιδιά στα χωριά χτυπούν τις πόρτες των συγγενών και μόλις ανοίξει η πόρτα τραγουδούν: «Καλημέρα τζιαι τα Φώτα τζιαι την πουλουστρίνα πρώτα»  Τα «ξεροτήανα»: Οι παππούδες κι οι γιαγιάδες μας πίστευαν πως μετά τα Χριστούγεννα εμφανίζονταν στη γη οι καλικάτζαροι σκοπό να ενοχλούν και ν’ αναστατώνουν τον κόσμο μέχρι και τα Φώτα. Οι νοικοκυρές, για να γλιτώσουν από αυτούς, έφτιαχναν «ξεροτήανα», τους γνωστούς λουκουμάδες και τα πετούσαν στις στέγες μαζί με κομματάκια λουκάνικα για να τα φάνε οι καλικάτζαροι και να φύγουν. Την ίδια ώρα έλεγαν και το ακόλουθο τραγουδάκι: 60

«Τιτσίν τιτσίν λουκάνικο μασιαίρι μαυρομάνικο, κομμάτι ξεροτήανο να φάτε τζιαι να φύετε»

Κατακλυσμός Τον Ιούνιο, πενήντα μέρες μετά το Πάσχα, στην Κύπρο γιορτάζεται ο Κατακλυσμός. Λέγεται και Ημέρα του Αγίου Πνεύματος ή Πεντηκοστή, διότι μνημονεύει την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους πενήντα μέρες μετά την Ανάσταση του Χριστού. Στην Κύπρο η γιορτή του Κατακλυσμού συνδέεται και με τις αρχαίες τελετές προς τιμήν της Αφροδίτης και του ΄Αδωνη. Το νερό είναι το κύριο στοιχείο του Φεστιβάλ . ΄Ολες οι παραλιακές πόλεις , κι όχι μόνο, οργανώνουν συναυλίες, παιχνίδια και άλλες εκδηλώσεις κοντά στη θάλασσα κυρίως, αλλά και όπου υπάρχει νερό. Να είστε έτοιμοι να βραχείτε κατά τη διάρκεια του Κατακλυσμού! Οι εκδηλώσεις του Κατακλυσμού διαρκούν τρεις μέρες και περιλαμβάνουν υπαίθρια πανηγύρια , όπου πλήθος περιπτέρων πωλούν παιχνίδια και παραδοσιακά εδέσματα . Περιλαμβάνουν επίσης συναυλίες από γνωστούς καλλιτέχνες, παραδοσιακούς χορούς, διαγωνισμούς τσιατιστών , αθλητικές επιδείξεις, διαγωνισμούς και άλλα παιχνίδια. Τα παιδία κάθε γειτονίας μαζεύονται και παίζουν νεροπόλεμο μεταξύ τους.

61

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ

Τηλλυρκώτισσα Κυπριακό

Εσει έ βερεβε ναν ά βαραβα στρον τζι ε βερε ν μιτσίν μες τους βουρουβου ς εφτά βαραβα πλανή βιριβι τες

Επή βιριβι αν τζ ει βιριβι παν της βιριβι ς πελλής πως έ βερεβε ν να πά βαραβά ω πέ βερεβε ρα για βαρα λουρου βουρου δα μου.

για βαρα λουρου βουρου δα μου.

Τριαλάλα λα λα........

Τριαλάλα λα λα........

Τζι εμά βαραβα εψε βερεβε ν

Τζι επιά βαραβα σαν με βερεβε μες τη βιρβι ν καρκιάν τα λό βοροβο για που βουρουβου μου εί βιριβι πες μα βαρα βρομα βαρα τα μου. Τριαλάλα λα λα........

την θά βαραβα λασσαν τζε ασή βιριβι κωσέ βερεβε ν αγέ βερεβε ραν μα βαρα βρομα βαρα τα μου. Τριαλάλα λα λα........ Έσιει έναν άστρον τζι εν μιτσίν1 μες στους εφτά πλανήτες, τζι επκιάσαν με μες στην καρκιάν τα λόγια που μου είπες. Επήαν τζι είπαν της πελλής2 πως εν να πάω πέρα3 τζι εμάεψεν τη θάλασσαν τζι εσήκωσεν αέρα.

62

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ Κυπριακή σεφταλιά        

1/2 κιλο κιμά χοιρινό 1/2 δέσμη μαϊντανό ψιλοκομμένο 1 μεγάλο κρεμμύδι ψιλοκομμένο 2 φέτες μπαγιάτικο ψωμί τριμμένο αλάτι πιπέρι κανέλα (προεραιτικά) 1 πακέτο πάννα (μπολια) Πώς το κάνουμε:

1. Πλένουμε καλά την πάννα και την ανοίγουμε λίγη λίγη.

2. Ζυμώνετε καλά όλα τα υλικά μαζί.

3. Πλάθουμε μακρόστενα ρολάκια με τη ζύμη και τα τοποθετούμε ένα ένα στην πάννα (μπόλια).

4. Τα τυλίγουμε με τον ίδιο τρόπο που τυλίγουμε τα κουπέπια (ντολμαδάκια).

5. Ψήνονται πάντα στη σχάρα.

Χαλούμι Μάθετε πώς να φτιάχνετε στο σπίτι σας κυπριακό τυρί!   

2 λίτρα πλήρες γάλα κατσικίσιο, αγελαδινό ή πρόβειο.

1 κ.γ. αλάτι 2 λεμόνια

Υλικά   

γάλα - 2 λίτρα πλήρες κατσικίσιο, αγελαδινό ή πρόβειο αλάτι - 1 κ.γ. ελαιόλαδο

Εκτέλεση

Βράζουμε σε μέτρια θερμοκρασία το γάλα σε μία κατσαρόλα και το χτυπάμε με ένα αναδευτήρα (σύρμα) μέχρι να φουσκώσει. Μόλις φουσκώσει, κλείνουμε το μάτι της κουζίνας και ρίχνουμε το χυμό από τα 2 λεμόνια. Ανακατεύουμε και στη συνέχεια αφήνουμε το γάλα να πήξει για 15 λεπτά. Τοποθετούμε μία καθαρή πετσέτα πάνω από ένα μπολ και ρίχνουμε μέσα το πηχτό μίγμα

63

γάλακτος. Δένουμε σφιχτά τη πετσέτα και πιέζουμε ελαφρά για να φύγουν τα πολλά ζουμιά. Αφήνουμε τη πετσέτα μέσα στο μπολ για 1 ώρα. Γεμίζουμε μια μεγάλη κατσαρόλα με αρκετό νερό ώστε να καλύψουμε τη πετσέτα που περιέχει το τυρί. Ρίχνουμε μέσα στο νερό 2 κ.γ αλάτι. Βάζουμε μέσα τη πετσέτα και αφήνουμε το τυρί μέσα στο βραστό νερό για 1 ώρα περιστρέφοντας το ανά μισή ώρα. Όταν περάσει η 1 ώρα, βγάζουμε τη πετσέτα από τη κατσαρόλα και τη βάζουμε πάνω σ' ένα σουρωτήρι. Αφήνουμε το τυρί να κρυώσει. Στη συνέχεια, βγάζουμε το τυρί από τη πετσέτα και το τοποθετούμε μέσα σε ένα μπολ. Το αφήνουμε να κρυώσει σε θερμοκρασία δωματίου και μετά καλύπτουμε το μπολ με μία καθαρή πετσέτα και το βάζουμε στο ψυγείο για ένα βράδυ. Το πρωί το τυρί θα έχει σκληρύνει και θα είναι έτοιμο.

64

ΠΟΝΤΟΣ – ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Κουκουράς Τη μεγάλη Σαρακοστή, παίρνουν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, μπήγουν επάνω ακτινοειδώς 7 φτερά κότας, το δένουν από το ταβάνι και κρέμεται όλη τη Σαρακοστή. Μια μια βδομάδα που περνάει, βγάζουν από ένα φτερό. Λέγεται “κουκουράς” και είναι το φόβητρο των μικρών.” Το κακό μάτι

Ρωμαϊκό μωσαϊκό με παράσταση «κακού ματιού» στην Αντιόχεια της Συρίας

Οι Πόντιοι, πίστευαν πολύ στο μάτι. Μάτιαζαν οι ηλικιωμένοι με γαλανά μάτια και όσοι είχαν βυζάξει

65

για δεύτερη φορά, μετά το «αποκόλισμαν» (το απόκομμα από το βυζί της μάνας τους). Μάτιαζαν όμως και τα λόγια, «το στομολόγεμαν», που ήταν ο θαυμασμός εκφρασμένος με λόγια για τις αρετές και την ομορφιά. Αλίμονο στον ατυχή που έπεφτε σε άνθρωπο που τα είχε και τα δυο. Ματιάζονταν πολλοί και διάφοροι: παιδιά, λεχώνες, έφηβοι, όμορφα κορίτσια, αγελάδες, άλογα, κατσίκια, ακόμα και οι κότες της γιαγιάς μου.

Καππαδοκία: Δέντρο με ματόχαντρα

Τα μέτρα προστασίας για ανθρώπους και ζώα ήταν πολυποίκιλα: χαμαΐλε από τον Αγιοντάφο (φυλαχτά που είχαν σχήμα τριγωνικό και μέσα γραμμένα διάφορα ξόρκια)· ματοζίνιγα (ματόχαντρα) μπλε· σκόρδα με επτά κεφάλια· φλουρί μέσα σε τουλπάνι δεμένο στο κεφάλι, κ.ά. Στα ζώα πάλι κρεμούσαν χάντρες στις ουρές τους ή χαϊμαλιά στα κέρατα, και ειδικά τις αγελάδες τις άρμεγαν μακριά από τα βλέμματα και ποτέ δεν έλεγαν πόσο γάλα έδιναν.

Οι ξαφνικές αρρώστιες, όπως ξαφνικός υψηλός πυρετός, σπασμοί, κοκκίνισμα ματιών και γενικά τα «αποτσιγγώματα» και τα «αποχασμώματα» αποδίδονταν 66

σε μάτιασμα. Τα ματιασμένα ζώα γίνονταν δύστροπα, λιγόστευε κατά πολύ το γάλα τους ή πέθαιναν ξαφνικά.

Αλάτι για το ξεμάτιασμα

Ο ματιασμένος έπρεπε να ξεματιαστεί με διάφορους τρόπους: τον θύμιαζαν με καμένα σταυρολούλουδα και λιβάνι, διάβαζαν το πάτερ ημών, τροπάρια, ξόρκια, τον σταύρωναν με αλάτι διαβασμένο στην εκκλησία τη Μεγάλη Εβδομάδα. Με τον ίδιο τρόπο ξεμάτιαζαν και τα ζώα. Αν το μάτιασμα ήταν παλιό, ακολουθούσαν άλλη τακτική: μια γυναίκα ειδική διάβαζε τον ματιασμένο επτά φορές, και σε πολύ δύσκολες περιπτώσεις έπαιρναν από τον ύποπτο που προκάλεσε το μάτι ένα κομμάτι ύφασμα και χώμα από την πατημασιά του και με αυτά «αποκάπνιζαν» τον παθόντα.

ΠΑΡΧΑΡΙΑ Έτσι ονόμαζαν οι Έλληνες του Πόντου τα θερινά βοσκοτόπια που εκτείνονταν στα οροπέδια και τις πλαγιές των Ποντικών Άλπεων σε υψόμετρα από 1.500 μέχρι και 2.500 συνήθως. Σε ορισμένα παρχάρια, που ήταν πραγματικά παραθεριστικά κέντρα, υπήρχαν παρεκκλήσια που γιόρταζαν το καλοκαίρι. Σε αυτά γίνονταν μεγάλα πανηγύρια στα οποία έπαιρναν μέρος δεκάδες χωριά, από κοντινές και απομακρυσμένες περιοχές. Η επιστροφή από το παρχάρι έπαιρνε επίσης πανηγυρικό χαρακτήρα. Όλο το χωριό ήταν στο πόδι, για να υποδεχτεί τους παρχαρέτες.

Εσύ έλα α’ σο παρχάρ’, εγω α’ σην ξενητείαν, τ’ ομμάτια μ’ εσκοτείνεψαν α’ σην αροθυμίαν. Ο προσφυγικός και απόδημος ποντιακός Ελληνισμός πιστός πάντα στις παραδόσεις όπου και αν βρέθηκε δεν λησμόνησε ποτέ το ολοήμερο υπαίθριο πανηγύρι των Παρχαρίων του Πόντου.

67

ΤΑΦΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΠΟΝΤΟΥ

Σύμφωνα με τα έθιμα αυτά την Κυριακή του Θωμά συγγενείς και φίλοι των νεκρών πήγαιναν στα μνήματα να συναντήσουν τους εκλιπόντες. Η παράδοση μας ήθελε τις ψυχές να ανεβαίνουν από τον Άδη την ημέρα της Ανάστασης και να παραμένουν στη γη έως και την Πεντηκοστή. Τα μνήματα πλένονταν και φαγητά ετοιμάζονταν. τα κεράσματα έδιναν και έπαιρναν. Σε αυτούς που δεν μπορούσαν να παραβρεθούν στέλνονταν τα εδέσματα στο σπίτι. Την τελευταία ημέρα οι καθαροί στην ψυχή αποτολμούσαν να δουν και τα πρόσωπα των πεθαμένων. Συνήθως ήταν τα παιδιά που με έναν καθρέφτη μέσα στα πηγάδια προσπαθούσαν να συλλάβουν τις νεκρικές μορφές, λίγο πριν την επιστροφή τους στον Άδη. Τα ταφικά αυτά έθιμα ήταν πολύ διαδεδομένα στην ευρύτερη περιοχή της Τραπεζούντας όπου μεγάλη σημασία δίνονταν στην υστεροφημία του νεκρού. Πέρα από την τέλεση των ορθόδοξων μνημόσυνων και την περιποίηση των μνημάτων οι συγγενείς του νεκρού φρόντιζαν να τακτοποιούν και την όποια οικονομική η ηθική υποχρέωση είχε αφήσει μισοτελειωμένη.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ Μάνα μάνα καλομάνα

Πυρρίχιος

Μάνα μάνα πικρομάνα

Σήκω χτύπα την καμπάνα

Μάνα μάνα μαυρομάνα

Βάλε το νερό στη γράνα

Γιατί πάλι στη Βλαχέρνα

Στην Γραβιά στην Αλαμάνα

Για ν’ αρχίσει τον αγώνα

Στράγγιξε του κόσμου η στέρνα

Το τραγούδι μου το είπα

Με κοντάρι και σφεντόνα

Και δεν ήρθε ακόμα εκείνος

Χτύπα την καμπάνα χτύπα

Κι όταν ο καιρός γυρίσει

Της ελευθεριάς ο κρίνος

Ώσπου να `ρθει πάλι κάποιος

Κατά του Θεού την κρίση

Να τσακίσει με τη φτέρνα

Τώρα πού ν’ ο κόσμος σάπιος

Να σαρώσει απ’ τον αιώνα

Τα φτερά του δράκοντα

Για να λιώσει μες στην τρύπα

Την γενιά του δράκοντα

Την καρδιά του δράκοντα Τρέμουν Χαζάροι βρε

Τρέμουν Μπογιάροι βρε Κι Οθωμανοί

Τρέμουν Μαυάροι βρε

Κι Αγαρηνοί

Το παλληκάρι βρε

Κι Αλαμανοί

Το παλληκάρι βρε

Τον Διγενή

Το παλληκάρι βρε

Τον Διγενή

Τον Διγενή

68

Τζιβαέρι Αχ! Πανάθεμά σε ξενιτιά Τζιβαέρι μου Εσέ και το καλό σου σιγανά και ταπεινά

Αχ! Η ξενιτιά το χαίρεται Τζιβαέρι μου Το μοσχολούλουδο μου σιγανά και ταπεινά Αχ! Εγώ ήμουνα που το ‘στειλα Τζιβαέρι μου Με θέλημα δικό μου σιγανά πατώ στη γη

61

Αχ! Που πήρες το παιδάκι μου Τζιβαέρι μου και το ‘κανες δικό σου σιγανά πατώ στη γη

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ

Ωτία υλικά 5 αβγά  1 κούπα ζάχαρη  2 κεσεδάκια γιαούρτι αγελάδος  1 φακελάκι μπέικιν πάουντερ  2-3 κουταλιές ελαιόλαδο  αλεύρι όσο πάρει (κάτι λιγότερο από κιλό) Εκτέλεση: 



Χτυπάμε καλά τα αβγά με τη ζάχαρη και προσθέτουμε και το γιαούρτι. Συνεχίζουμε να ανακατεύουμε μέχρι να γίνει ένα ομοιογενές μείγμα.

69

Στη συνέχεια ρίχνουμε το μπέικιν και λίγο λίγο το αλεύρι ώσπου να γίνει μία μαλακή εύπλαστη ζύμη που να μην κολλάει στα χέρια. Στο ζύμωμα θα μας βοηθήσει το ελαιόλαδο με το οποίο θα ρίξουμε στα χέρια μας.  Στη συνέχεια, ανοίγουμε φύλλο πάχους περίπου ενός δακτύλου και κόβουμε μπακλαβαδωτά κομμάτια (σχήμα ρόμβου δηλαδή).  Με το μαχαίρι κάνουμε μία τρυπούλα στη μέση. Παίρνουμε την μία άκρη από το κομμάτι του ρόμβου (την πλαϊνή καλύτερα) την γυρνάμε από πάνω και την περνάμε μέσα από την τρυπούλα. Έτσι το σχήμα που θα βγει θα θυμίζει ωτί δηλαδή αυτάκι. Ρίχνουμε λίγα λίγα τα ωτία σε καυτό ελαιόλαδο, χαμηλώνουμε την φωτιά και ψήνουμε έως ότου Η ζύμη και για τα ποντιακά πιροσκί και για τα πισία είναι η ίδια. 

Πιροσκι-πισία Υλικά για την ζύμη (για 15 πιττάκια περίπου) 500 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις  1 φακελάκι ξηρή μαγιά  1 αβγό  1 κουτ. γλυκού αλάτι  νερό όσο πάρει  ελαιόλαδο (1 φλυτζ. του καφέ περίπου) Υλικά και εκτέλεση για την γέμιση ΤΥΡΙΟΥ:  250 γραμ. τυρί φέτα  1 αβγό  1 κουτ. σούπας ξηρό δυόσμο 

Εκτέλεση: Λιώνουμε πολύ καλά το τυρί με το πιρούνι και ανακατεύουμε όλα τα υλικά. αν χρειαστεί αραιώνουμε με λίγο γιαούρτι. Υλικά και εκτέλεση για την γέμιση ΠΑΤΑΤΑΣ: 4-5 μέτριες πατάτες, βρασμένες αλάτι πιπέρι ψιλοκομμένο άνιθο γάλα Λιώνουμε τις πατάτες με το πιρούνι, προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά και ανακατεύουμε καλά. Εκτέλεση για ΠΙΡΟΣΚΙ: Ζυμώνουμε μαζί όλα τα υλικά καλά μέχρι να γίνει μία ζύμη μαλακή χωρίς να κολλάει στα χέρια. Αν χρειαστεί, αραιώνουμε με λίγο νερό ή γάλα ή αντιθέτως προσθέτουμε αλεύρι αν η ζύμη γίνεται πολύ μαλακή.

70

Αφήνουμε την ζύμη σκεπασμένη με μία πετσέτα να φουσκώσει. Όταν είναι έτοιμη, παίρνουμε ένα ένα μπαλάκι (σαν μεγάλο καρύδι) και το ανοίγουμε σε λεπτό φύλλο στο μέγεθος ενός πιάτου του τσαγιού. Βάζουμε μια κουταλίτσα γέμιση και κλείνουμε σε μισοφέγγαρο. Τηγανίζουμε σε αντικολλητικό τηγάνι με λίγο ελαιόλαδο (να μην κολυμπούν) σε μέτρια φωτιά ώσπου να πάρουν ένα χρυσό χρώμα. Τα τοποθετούμε πάνω σε χαρτί κουζίνας για να απορροφηθούν τυχόν λάδια. Εκτέλεση για ΠΙΣΙΑ: Είναι ακριβώς ίδια με τα πιροσκί με την διαφορά ότι ανοίγουμε μεγαλύτερα φύλλα (στο μέγεθος του κανονικού πιάτου). Τηγανίζουμε όπως τα πιροσκί και κάθε ένα που βγάζουμε από το τηγάνι το πασπαλίζουμε με ζάχαρη (το μέλι δεν είναι το ιδανικό) και το βάζουμε πάνω στο άλλο. Γίνεται δηλαδή ένα πυργάκι.

Σουρβάς

Σε μια βαθιά κατσαρόλα βάζουμε το νερό με το δυόσμο και το αλάτι και όταν βράσει ρίχνουμε το κορκότο. Αφήνουμε να βράσει σε σιγανή φωτιά ώσπου να φουσκώσει το κορκότο. Σβήνουμε τη φωτιά και προσθέτουμε με μια κουτάλα από τη σούπα στο γιαούρτι ανακατεύοντας. Ρίχνουμε το γιαούρτι στη σούπα και ανακατεύουμε. Τέλος προσθέτουμε το ελαιόλαδο Υλικά 1 λίτρο νερό 2κ.σ. αλάτι 1κ.σ. ξερό δυόσμο 1 κούπα καρότο 1 κούπα γιαούρτι παραδοσιακό Ελαιόλαδο

71

ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑ Ή Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ

Η ιταλική εκδοχή του Λάπωνα Άη Βασίλη: Tην νύχτα της 6ης Ιανουαρίου μία καλή μάγισσα με σκισμένα παπούτσια, φέρνει δώρα και γλυκά στα μικρά παιδιά. Εάν το παιδάκι δεν έχει φερθεί καλά, κατά τη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς, παίρνει μονάχα στάχτη και κάρβουνα .Αυτή είναι η Μπεφάνα (αυτό είναι το όνομα της μάγισσας). Η Άνοιξη και ΟΙ Απόκριες: Το Φεβρουάριο ξεκινά συνήθως η νοτιοϊταλική άνοιξη. Το γεγονός αυτό γίνεται δεκτό στη Σικελία με εκδηλώσεις χαράς και ευτυχίας στη γιορτή της ανθισμένης αμυγδαλιάς. Το Φεβρουάριο, το Μάρτιο και τον Απρίλιο λαμβάνουν χαρά σε όλη την Ιταλία οι εορτασμοί για τις Απόκριες. Οι πιο γνωστές εκδηλώσεις γίνονται στο Βιαρέτζιο (Τσοκάνη), στη Βενετία, στο Πουτινιάνο (Απουλία), στο Οριστάνο (Σαρδινία) και στην πόλη Ιβρέα (Τορίνο). Πάσχα:Οι εκδηλώσεις της Μεγάλης εβδομάδας στην Κάτω Ιταλία αποτελούν το μεγαλύτερο ίσως κίνητρο για μία επίσκεψη στην περιοχή την περίοδο της Άνοιξης. Ιδιαίτερα εντυπωσιακές και βαθιά επηρεασμένες από την ισπανική καθολική παράδοση είναι οι τελετουργίες της Μεγάλης εβδομάδα. Στον Τάραντα, στο Κιέτι (Αμπρούντζο) και στη Σικελία. Στο χωριό Nocera Tirinese (Καλαβρία) παραμένει ζωντανή η μεσαιωνική παράδοση της αυτομαστίγωσης με τους Flagellanti, οι οποίοι θεωρούν ότι με αυτό τον τρόπο παίρνουν μια γεύση από το θείο μαρτύριο. Οι εορτασμοί γίνονται σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση στην πόλη Πιάνα ντέλι Αλμπανέζι (Σικελία). Στη Ρώμη πραγματοποιείται η αναπαράσταση της πορείας του Χριστού προς το Γολγοθά, ενώ στη Φλορεντία την Κυριακή του Πάσχα, πυροδοτούν μία άμαξα γεμάτη εκρηκτικά με έναν περίπλοκο μηχανισμό.

Χριστούγεννα: Το παραδοσιακό γεύμα της παραμονής των Χριστουγέννων σε όλη τη χώρα συμπεριλαμβάνει στο κύριο μενού ψάρια (κυρίως χέλια) και θαλασσινά. Οι περίφημες φάτνες που βρίσκονται σε κάθε σπίτι και εκκλησία στην Ιταλία και ιδιαίτερα στην Νάπολη αποτελούν εγχώρια παραγωγή. Η

72

κατασκευή της φάτνης, αν και σε πολλές περιπτώσεις έχει αντικατασταθεί από τη βορειοευρωπαϊκή παράδοση του στολισμένου δέντρου, είναι ένα είδος τέχνης που απασχολεί πλήθος ιταλών καλλιτεχνών κατά τη χριστουγεννιάτικη περίοδο. Σύμφωνα με την παράδοση, η 1η φάτνη κατασκευάστηκε στην περιοχή Ούμπρια από τον άγιο Φραγκίσκο. Συνδέονται όμως άμεσα με την παράδοση αυτή και οι νότιες περιοχές της Ιταλίας και ιδιαίτερα η Νάπολη. Διάφορα υλικά, σφυρήλατο σίδηρο, χαρτομάζα καθώς και πηλός χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία κομψοτεχνημάτων, αληθινών έργων τέχνης.

Ο Άγιος Της Κάτω Ιταλίας: Ιδιαίτερο θαυμασμό αξίζουν οι εορτασμοί προς τιμήν του προστάτη της Νάπολης( η γιορτή αυτή γίνετε 3 φορές το χρόνο την 1η Κυριακή του Μαΐου, την 19η Σεπτεμβρίου και 16η Δεκεμβρίου) , που λαμβάνουν συμμετοχή οι πιστοί που προσεύχονταν ώστε να επιτευχθεί η υγροποίηση του αίματος του αγίου. Εκτός από τις εκδηλώσεις που στηρίζονται σε θρησκευτικές γιορτές, σημαντική θέση στα πολιτιστικά δρώμενα έχουν και τα διάφορα φεστιβάλ. Στην πόλη Σπολέτο (Ούμπρια) πραγματοποιείται το περίφημο φεστιβάλ των 2 Κόσμων. Στο ελληνικό θέατρο της Ταορμίνα γίνονται θεατρικές κλασσικές παραστάσεις.

73

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ

Καληνύφτα Τι έν γκλυτσέα τούση νύφτα τι έν ώρια τα εβώ ε πλώνω πενσέοντα σε σένα τσ’ ετού μπει στη φενέστρα σου αγάπη μου της καρδίας μου σου `νοίφτω την πένα Λαριλό... Εβώ πάντα σ’ εσένα πενσέω γιατί σένα φσυχή μου `γαπώ τσαι που πάω που σύρνω που στέω στην καρδιά μου πάντα σένα βαστώ Λαριλό... Και σου μάι μ’ αγάπησε ώρια μου, ε σου πόνησε μάι άσσε μένα, είττα χείλη σου εν άνοιτσε μάι πει τα λόγια τσ’ αγάπης βλοημένα Λαριλό... Κ’ είττ ’ αμμάι σου, άτσε μάγο, γκλυτσέο, εν άνοιτσε μάι για μένα φτεχό, μα που πάω, που σύρνω, που στέω εις την καρδιά μου πάντα σένα βαστώ Λαριλό... Καληνύφτα σε ’φήνω και πάω πλάια σου `τι `βω πίρτα πρικό τσαι που πάω που σύρνω που στέω στην καρδιά μου πάντα σένα βαστώ Λαριλό...

74

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ Ορεκιέτε

   

ΥΛΙΚΑ 1 κιλό σκληρό αλεύρι 450 ml νερό σε θερμοκρασία δωματίου 1 κ.σ. αλάτι Ψιλό ή χοντρό σιμιγδάλι ΕΚΤΕΛΕΣΗ Βάζουμε σε μεγάλο μπολ το αλεύρι, ανοίγουμε στο κέντρο μια κοιλότητα και ρίχνουμε μέσα το αλάτι και λίγο από το νερό. Ανακατεύουμε σιγά σιγά με ένα πιρούνι κάνοντας κυκλικές κινήσεις στο εσωτερικό της κοιλότητας και προσθέτουμε λίγο λίγο όλο το νερό ανακατεύοντας. Αφού ρίξουμε όλο το νερό ζυμώνουμε με το χέρι μέχρι να σχηματιστεί το ζυμάρι και να ξεκολλάει από τα χέρια μας. Βλέπουμε αν χρειάζεται ελάχιστο νερό παραπάνω ή αν η ζύμη είναι πολύ υγρή προσθέτουμε λίγο αλεύρι. Βγάζουμε το ζυμάρι και το ζυμώνουμε πάνω σε αλευρωμένη επιφάνεια. Δουλεύουμε την ζύμη για τουλάχιστον δέκα λεπτά. Τυλίγουμε τη ζύμη με μεμβράνη, ή την βάζουμε στο μπολ και τη σκεπάζουμε καλά με πετσέτα και την αφήνουμε να «ξεκουραστεί» για μία ώρα περίπου. Δουλεύουμε τη ζύμη κομμάτι-κομμάτι οπότε καλό είναι να καλύψουμε την υπόλοιπη ζύμη με νωπή πετσέτα για να μην στεγνώσει. Πασπαλίζουμε στον πάγκο λίγο σιμιγδάλι. Παίρνουμε ένα κομμάτι ζύμης και το πλάθουμε σε κυλινδρικό σχήμα (με πάχος όσο περίπου ένα στυλό) και κόβουμε σε κομμάτια μήκους 1cm. Με τον αντίχειρά μας πιέζουμε στο κέντρο κάθε κομματιού για να σχηματιστεί μια λακουβίτσα και στη συνέχεια αναποδογυρίζουμε το προς τα πίσω για να σχηματίσουμε την orecchietta που μοιάζει με αυτάκι. Εναλλακτικά πατάμε με τον αντίχειρα κάθε κομματάκι ζύμης επάνω στην ξύλινη επιφάνεια εργασίας, και τα σέρνουμε πάνω στον πάγκο για να γίνουν στριφτά. Τοποθετούμε τις orecchiette επάνω στην ξύλινη επιφάνεια ή σε μία πετσέτα και τις αφήνουμε να στεγνώσουν για 4-5 ώρες πριν τις μαγειρέψουμε. Ιδανικά τις ετοιμάζουμε από το προηγούμενο βράδυ και να τις αφήσουμε να στεγνώσουν για μία νύχτα. Τις βράζουμε σε άφθονο αλατισμένο νερό για 12-15 λεπτά – θέλουν τον χρόνο τους γιατί είναι φτιαγμένα από σκληρό αλεύρι.

75

Μια απολαυστική Ιταλική γλυκιά τάρτα! Παστιέρα ναπολιτάνικη

Υλικά Για την γέμιση 500 γρ ανθότυρο 1 φλιτζάνι γάλα πλήρες 4 αβγά 5-6 κουταλιές της σούπας σταφίδες 4 κουταλιές της σούπας ζάχαρη 2 κουταλιές της σούπας ανθόνερο Το ξύσμα από δυο πορτοκάλια 2 βανίλιες σκόνη 2 κουταλιές της σούπας κορν φλάουρ Για την ζύμη 3 φλιτζάνια αλεύρι 1/2 φλιτζάνι ζάχαρη 200 γρ βούτυρο 3 κρόκοι αβγών Διαδικασία Ετοιμάζουμε την ζύμη, χτυπώντας στο μίξερ το βούτυρο με την ζάχαρη και προσθέτουμε σιγά σιγά το αλεύρι και του κρόκους. Σταματάμε το μίξερ και ζυμώνουμε με τα χέρια την

76

ζύμη έως ότου γίνει ελαστική και απαλή. Την τυλίγουμε με μεμβράνη και την αφήνουμε στην άκρη μέχρι να ετοιμάσουμε την γέμιση. Ξεκινάμε την γέμιση. Χωρίζουμε τους κρόκους από τα ασπράδια από τα τέσσερα αβγά. Χωρίζουμε την ζάχαρη σε δυο μέρη. Σε μια κατσαρόλα ζεσταίνουμε το γάλα και προσθέτουμε ανακατεύοντας τις βανίλιες και το ξύσμα των πορτοκαλιών. Σε ένα βαθύ πιάτο χτυπάμε την μισή ζάχαρη με τους 2 κρόκους και το κορν φλάουρ και στην συνέχεια ρίχνουμε το μίγμα ανακατεύοντας ζωηρά στο ζεστό γάλα. Προσθέτουμε και τους υπόλοιπου κρόκους και συνεχίζουμε το ανακάτεμα έως ότου η κρέμα μας αρχίζει να πήζει. Μόλις πήξει αφαιρούμε το σκεύος από την φωτιά. Ρίχνουμε στην κρέμα το τυρί, το ανθόνερο, την υπόλοιπη ζάχαρη, τις σταφίδες και ανακατεύουμε. Χτυπάμε τα ασπράδια στο μίξερ σε σφιχτή μαρέγκα και αναμιγνύουμε με την κρέμα ανακατεύοντας απαλά με κινήσεις από κάτω προς τα πάνω. Βουτυρώνουμε καλά και αλευρώνουμε μια ταρτιέρα. Ανοίγουμε την ζύμη με πλάστη σε φύλλο πάχους περίπου μισού εκατοστού και στρώνουμε στην ταρτιέρα. Κόβουμε την ζύμη που περισσεύει από τα τοιχώματα και την κόβουμε σε λωρίδες για να σκεπάσουμε μετά την τάρτα όπως κάνουμε στην πάστα φλώρα. Αδειάζουμε την γέμιση στην τάρτα και τοποθετούμε τις λωρίδες της ζύμης κάθετα και διαγώνια. Ψήνουμε στους 180 βαθμούς για 1 ώρα και σερβίρουμε το γλυκό πασπαλισμένο με άχνη ζάχαρη.

77

ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ 

http://www.ipirotikos.gr/Ethima.htm



http://www.ipiros.gr/portal2/index.php?option=com_content&view=article&id=3203:2 009-01-03-18-54-03&catid=32:--&Itemid=59



http://www.kerasovo.gr/ethima/140.html



http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE %BD%CE%AF%CE%B1_(%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%B9 %CF%83%CE%BC%CE%B1)#mediaviewer/File:Mount_Olympus_from_Litochoro.jpg



http://www.gamoi.gr/%CE%B3%CE%B1%CE%BC%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%B1-00116



http://www.arnos.gr/system/files/to_krasi_se_tafika_ethima_toy_paradosiakoy_poli tismoy_tis_makedonias_kai_tis_thrakis.pdf



http://youtu.be/CuBcomOQYXE Το Αλάτι Της Γης - Χρόνης Αηδονίδης (Θράκη)



http://vlahoi.net/foresies.html?start=6



http://youtu.be/y1Wfcb2yQuw Επιστροφή στο χωριό



http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/viewitems.php?topic_id=13&level=2&belon gs=9&area_id=5&lang=gr



http://www.cooklos.gr/syntages/glykia-mpompota-glyko-kydoni



http://www.e-sfakia.gr/%CE%AE%CE%B8%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%AD%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1/175

 

http://www.e-sfakia.gr/%CE%AE%CE%B8%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%AD%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1/172-2012-01-21-21-11-42 http://www.kritesegaleo.gr/kretikos-gamos

   

http://www.e-sfakia.gr/%CE%AE%CE%B8%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%AD%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1/173-2011-10-04-20-34-22 http://www.sintagoulis.gr/diafora-glyka/mantolato www.hellinon.net/CyprusAphrodite.htm http://www.toarkoudi.gr/xaloumi/ https://mavropouloskostas.wordpress.com/ποντιακά-ήθη-έθιμα-και-δεισιδ



Pontos-News.Gr

 

greekcook.gr/syntages/pisia_kai_piroski_pontiaka http://magnagrecia.wikispaces.com/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%



BF%CF%83%CE%B7,+%CE%AE%CE%B8%CE%B7+%CE%BA%CE%B1%CE%B9+%CE%AD %CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1 

http://eri-captaincook.blogspot.gr/2011/03/blog-post_19.html#sthash.s4CoCFlV.dpuf



http://www.youtube.com/watch?v=d86ZGs1onYQ

78

Για τη συγγραφή του παρόντος βιβλίου εργάστηκαν, υπό την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών :  Παπασταθάκη Παναγιώτα,  Τσερώνη Καλλιρρόη,  Βλαχουτσάκου Θεοδούλη και  Γρουσουζάκου Κανέλα οι παρακάτω μαθητές με αλφαβητική σειρά: 

Ζάμπου Ευγενία



Κολέτε Νίκη



Κονδυλοπούλου Βίβιαν



Κουλούρη Νίκη



Κύρου Παναγιώτα



Μανώλη Εβίνα



Ταϊφάκου Αγάπη



Τσακαλάκης Παναγιώτης



Τσεμπελή Ελένη

Επιμέλεια / Σύνθεση Εξώφυλλου: 

Βλαχουτσάκου Θεοδούλη



Τσερώνη Καλλιρρόη

79

80

Σκηνές από την παράσταση.

81