2017 09

Nieuwsbrief september 2017

Overzicht van de voorbije activiteiten: Zondag 2 juli 2017: infostand + insectenwandeling aan de Klapekster: Tijdens de opening van de vernieuwde Klapekster werd aan onze Vlinderwerkgroep gevraagd om een insectenwandeling te organiseren. Hier zijn we uiteraard graag op ingegaan. Tijdens deze wandeling vonden we in de buurt van het bezoekerscentrum een Bruin blauwtje. Dit kleine vlindertje is in onze regio duidelijk aan een opmars bezig. Het was een nieuwe soort voor dit gebied.

Bruin blauwtje - Aricia agestis (imago) 2017-07-02 Wortel-Kolonie - Zone Noordoost - Bezoekerscentrum De Klapekster Š Vlinderwerkgroep Taxandria

In de buurt van het Bootjesven werd de Stippelsnuituil gevonden.

Stippelsnuituil - Macrochilo cribrumalis (imago) 2017-07-02 Wortel-Kolonie - Bootjesven Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Door gebruik te maken van het klopscherm werden heel wat kevers, sprinkhanen, wantsen, rupsen en spinnen gevonden die anders over het hoofd worden gezien.

Woensdag 5 juli 2017: Nachtvlinders Frans Segers Turnhout Tijdens de nachtvlinderinventarisatie in dit moerasrijke gebied werd er in de buurt van het ven gevangen. Dit leverde 75 soorten op maar echte topsoorten ontbraken. Wel enkele nieuwe soorten voor het gebied.

Egale rietboorder - Arenostola phragmitidis (imago) 2017-07-05 Turnhout - Frans Segersreservaat Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Vrijdag 7 juli 2017: Bruine eikenpage Tielen Heide Hoewel de Bruine eikenpage in de andere gebieden in onze regio het erg moeilijk heeft, doet hij het nog behoorlijk goed in het militair domein. Tijdens deze inventarisatie in het ANB-gedeelte werden 7 imago’s gezien. Ook erg veel eikenpages werden gespot op sporkehout.

Bruine eikenpage - Satyrium ilicis (imago) 2017-07-07 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) © Vlinderwerkgroep Taxandria

Boomblauwtje - Celastrina argiolus (imago) 2017-07-07 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) © Vlinderwerkgroep Taxandria

Vier op een rij: Luc Van Bunder, Willy Ronsmans, Ward Machielsen en Paul Prinsen (Foto: Emiel Boeckx) Nieuwe topsoort voor Tielen Kamp!

Gevlamde grasmot - Cynaeda dentalis (imago) 2017-07-07 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) Š François Bartholomeeusen

We vonden 2 exemplaren van deze prachtige grasmot. Volgens waarnemingen.be zijn er geen andere locaties in onze provincie gekend waar deze vlinder voorkomt. De waardplant is slangenkruid.

Zaterdag 8 juli 2017: Inventarisatie Olens Broek (Geelsprietdikkopje) Het Geelsprietdikkopje werd gevonden op de gekende locatie waar ook het Zwartsprietdikkopje vliegt. Er werden in totaal 20 soorten dagvlinders waargenomen. Het Koevinkje was nieuw voor het gebied. Er was eveneens een delegatie van Vlinderwerkgroep Atalanta aanwezig.

Koevinkje - Aphantopus hyperantus (imago) 2017-07-08 Olen - Olensbroek Centrum Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Bruine daguil - Euclidia glyphica (imago) 2017-07-08 Olen - Olens Broek Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Woensdag 12 juli 2017: Bruine eikenpage / Geelsprietdikkopje Vliegveld Weelde Door het regenweer is deze activiteit niet kunnen doorgaan. De dag daarop is er nog wel een bezoek gebracht aan het gebied en konden we vaststellen dat het Geelsprietdikkopje hier nog wel degelijk een populatie heeft.

Geelsprietdikkopje - Thymelicus sylvestris (imago) 2017-07-13 Weelde - NAVO-vliegveld (ontoegankelijk) Š Willy Ronsmans

Zaterdag 29 juli 2017: Nachtvlinders vangen Landschap de Liereman: Onder leiding van Jelle Ronsmans werden er nachtvlinders gevangen in Landschap de Liereman. Dit leverde 57 soorten op. Er werd voor het eerst een zeldzame Goudlichtmot gevangen.

Goudlichtmot - Selagia argyrella (imago) 2017-07-30 Landschap De Liereman - Liereman Š Juul De Witte

Zondag 30 juli 2017: Vlinderwandeling Landschap de Liereman Samen met Wouter Vanreusel hebben Emiel Boeckx en Jelle Ronsmans de deelnemers aan de jaarlijkse vlinderwandeling op hun tocht laten kennismaken met onze vlinderfauna.

Eikenpage - Favonius quercus (imago) 2017-07-30 Landschap De Liereman - Hoge Mierdse Heide Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Sikkelsprinkhaan - Phaneroptera falcata (onbekend) 2017-07-30 Landschap De Liereman - Hoge Mierdse Heide Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Donderdag 3 augustus 2017: Meetnet Gentiaanblauwtje Zwart water Zaterdag 5 augustus 2017: Eitjes tellen Gentiaanblauwtje Zwart water Beste vrienden van het Gentiaanblauwtje, Naar jaarlijkse gewoonte telden we vandaag 5 aug. de eitjes van het Gentiaanblauwtje op het Zwart Water in Turnhout. Zoals we reeds wisten van enkele bezoeken voorheen zou het geen topjaar worden. We telden in totaal voor de 7 secties 4748 eitjes (tegenover 12553 eitjes van het topjaar in 2016) Op 3 augustus telden we voor het meetnettenproject de eitjes in de 2 permanente kwadranten. Kwadrant 1 leverde 242 eitjes op en kwadrant 2: 213 eitjes. In totaal dus 455 eitjes.

Vermits we met 2 sterke ploegen het veld in trokken om de 7 secties op het zwart Water te tellen is onze opdracht volbracht.

Veel dank nog aan de vrijwilligers om mee te komen tellen!!!

Gilbert Loos

Foto: Emiel Boeckx

Gentiaanblauwtjes

Het plaatsen van de stokjes bij de Gentiaanklokjes

Er werden voor het eerst verschillende Gentiaanvedermotten aangetroffen tijdens het tellen. Dit vlindertje is al even zeldzaam als het Gentiaanblauwtje.

Woensdag 16 augustus 2017: Lieveheersbeestjes Zwart Water en Hoogmoerheide Tijdens deze boeiende inventarisatie werden maar liefst 16 soorten lieveheersbeestjes aangetroffen waaronder verschillende zeldzame soorten zoals HiĂŤroglyfenlieveheersbeestje, Gestreept lieveheersbeestje, Heidelieveheersbeestje, Achttienvleklieveheersbeestje en bosbesglanskapoentje

Daarnaast werd de Katoendaguil gevonden op de Hoogmoerheide en de bijenwolf en Gedeukte gouden tor aan het Zwart water.

Bijenwolf en rups van de Dennenpijlstaart

Gestreept lieveheersbeestje en rups van het Boomblauwtje

Vrijdag 18 augustus 2017: Nachtvlinders Ravels (Nacht van de Vleermuis) Er werd een lichtval opgesteld aan het bezoekerscentrum zodat de deelnemers aan de vleermuizenwandeling konden kennismaken met de verscheidenheid aan nachtvlinders. Er werden een 20-tal vlinders genoteerd.

Kroonvogeltje

Vrijdag 25 augustus 2017: Nachtvlinders Blak Beerse (Nacht van de Vleermuis) Er werd gevangen op laken en met lichtbak. Er werden 45 soorten gevonden waaronder Zwart weeskind en veel vlinders op smeer. Helaas is ook de buxusmot tot hier geraakt! Daarnaast werden er ook drie Gestreepte lieveheersbeestjes aangetroffen op licht.

Zwart weeskind - Mormo maura (imago) 2017-08-25 Beerse - Het Blak - Centrum Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Zaterdag 26 augustus 2017: Nachtvlinders LDL (Nacht van de Vleermuis) Er werd opnieuw gevangen met het laken en met de lichtbak. Ook het smeren levert nu heel wat leuke soorten op waaronder Zwart weeskind, Karmozijnrood weeskind (3), Witte l-uil en 35 piramidevlinders. Op 2,5 uur tijd werden 75 soorten gevonden. Ook hier voor het eerst 12 buxusmotten!

Bonte worteluil - Agrotis vestigialis (imago) 2017-08-26 Landschap De Liereman - Hoge Mierdse Heide Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Koolwitjes boven tijdens vlindertelweekend van Natuurpunt Leo Vaes 07 AUGUSTUS 2017

Het Klein koolwitje was dit weekend de meest gespotte vlindersoort tijdens het Grote Vlinderweekend van Natuurpunt. De Atalanta kwam op de tweede plaats, gevolgd door het Groot koolwitje. Afgelopen weekend vlogen er aanzienlijk minder vlinders dan normaal, maar in tuinen met veel variatie en natuurlijke elementen, werden toch tot 5 keer meer vlinders gespot dan in tuinen met enkel een kale gazon.

3 zandoogjes strijden om de vierde plaats. Op maandagochtend stond het Oranje zandoogje op 4, Bont zandoogje op 5 en Bruin zandoogje op 6. Daarna volgde de Gehakkelde aurelia. De Dagpauwoog stond slechts op de 8e plaats. Kleine vos en Citroenvlinder sluiten de top-10 af. Het is al van 2007 geleden dat het Klein koolwitje als winnaar van het telweekend uit de bus kwam.

De voorbije twee edities won de Atalanta. In totaal waren op maandagochtend 5158 tellingen verzameld waarbij 48.000 vlinders werden gespot.

Natuurpunt vroeg de deelnemers ook naar de kenmerken van hun tuin. Daaruit bleek dat in tuinen met veel variatie en natuurlijke elementen, tot 5 keer meer vlinders worden gezien dan in tuinen met enkel een kale gazon. Ook in kleine tuinen zorgt het nemen van vlindervriendelijke maatregelen (zoals het voorzien van veel variatie en bloemenaanbod en het laten staan van hoekjes met distels en brandnetels) tot meer vlinders en meer verschillende soorten.

De weersomstandigheden zaterdag waren niet zo goed, maar zondag was het grootste deel van de dag wel ideaal om vlinders te spotten. Toch lagen de aantallen aanzienlijk lager dan de

voorbije jaren. Gemiddeld werden per tuin slechts 6 exemplaren van 4 soorten gemeld. Het is daarmee het op 2 na zwakste resultaat in 11 jaar tijd.

Dat lijkt grotendeels te wijten aan de vroege vlinderpiek, veroorzaakt door het bijzonder warme voorjaar van 2017. Hierdoor vlogen de meeste soorten 2 tot 4 weken vroeger dan gemiddeld, waardoor hun vliegperiode bijna voorbij was. Van sommige soorten zoals de Dagpauwoog volgt nog een nieuwe generatie, maar die was op het moment van de vlindertelling nog niet actief.

Andere opvallende waarnemingen: de Kolibrievlinder werd dit jaar relatief vaak waargenomen en ook minder algemene soorten zoals de Glasvleugelpijlstaart, de Keizersmantel en het Kaasjeskruiddikkopje werden in respectievelijk 47, 14 en 13 tuinen waargenomen.

Het vlinderweekend blijft een momentopname. Om de vlinderpopulaties doorheen het hele jaar op te volgen hanteert Natuurpunt ook een systeem van regelmatige vlindertellingen. Wie dat wil kan al zijn waarnemingen van vlinders (en andere soorten) melden via www.waarnemingen.be Provinciale verschillen Uit de tellingen blijken ook duidelijke provinciale verschillen. Klein koolwitje en Atalanta bezetten overal de eerste plaatsen, maar in Antwerpen staat de Gehakkelde aurelia op 3 gevolgd door de Citroenvlinder. In Oost-Vlaanderen verdringt het Oranje zandoogje de Atalanta van de tweede plaats. In West-Vlaanderen staat het Oranje zandoogje op 3. Vlaams-Brabant en Limburg volgen de nationale top-3.

Tekst: Wouter Vanreusel, Natuurpunt Studie Foto: Leo Vaes

Meetnetten dagvlinders: Naast het meetnet van het Gentiaanblauwtje werd in onze regio ook nog Oranje zandoogje, Kommavlinder en Heivlinder geteld. De resultaten hiervan worden in de maand oktober besproken tijdens een bijeenkomst met alle deelnemers aan de meetnetten.

Kommavlinder - Hesperia comma (imago) 2017-08-14 Weelde - NAVO-vliegveld (ontoegankelijk) Š Eddy Devriese

Vlinder van de maand: Kleine vuurvlinder

Kleine vuurvlinder - Lycaena phlaeas (imago) 2017-08-30 Retie - Prinsenpark (Groendomein provincie Antwerpen - regio Kempen) © Boeckx Emiel

Eitje en rups van de Kleine vuurvlinder Kleine vuurvlinder (Lycaena phlaeas) De kleine vuurvlinder, een vrij kleine vlinder zoals de naam al aangeeft, vliegt hier in drie generaties. Vliegend is hij moeilijk te herkennen, maar van zodra hij gaat zitten, opent hij zijn vleugels en maakt de warme oranje kleur snel duidelijk om wie het hier gaat.

Hoe kan je de kleine vuurvlinder herkennen?

• • • •

De kleine vuurvlinder heeft een vleugelspanwijdte van 22 tot 27 mm.

De bovenkant van de vleugels is oranje, met onregelmatige zwarte vlekken. De onderkant is bruin, met kleine vlekjes en een oranje band.

De rups van de kleine vuurvlinder is groen, met een roze tot rode buitenrand en een rugstreep in het midden. Ze kan 15 tot 18 mm lang worden en is behaard.

De grote en de bruine vuurvlinder zijn gelijkende soorten. De onderkant van de achtervleugel van de grote vuurvlinder is echter lichtblauw, met een oranje band

en de bruine vuurvlinder heeft op de onderkant van zijn achtervleugels verschillende zwarte stippen.

Wat eet de kleine vuurvlinder?

De kleine vuurvlinder kan je terugvinden op een groot aantal kruiden, waaronder jacobskruiskruid en bezemkruiskruid.

Wat eet de rups van de kleine vuurvlinder?

De waardplant van de rups is schapenzuring, en in sommige gevallen ook wel veldzuring.

Waar leeft de kleine vuurvlinder?

•

•

De kleine vuurvlinder heeft een ruim verspreidingsgebied, dat zich uitstrekt van noordelijk Scandinavië tot Noord-Afrika en van Groot-Brittannië en Frankrijk tot Japan. Bij ons is het een algemene standvlinder, die over het hele land voorkomt.

Vertoeven doet deze vlinder het liefst in voedselarme gebieden, zoals schraal en droog grasland. In de buurt van heidevelden, duinen, braakliggende gronden en bermen komt hij ook voor. De kleine vuurvlinder overwintert als rups in de strooisellaag, nabij zijn waardplant.

Hoe plant de kleine vuurvlinder zich voort?

De kleine vuurvlinder vliegt van april tot oktober, dit in 2 of 3 generaties. Van april tot midden juni vliegt de eerste generatie, van begin juli tot begin oktober krijgen we de tweede generatie te zien. Wanneer het erg warm is, kan er ook nog een derde generatie vliegen vanaf eind augustus tot begin november.

Zoals andere vlinders, verdedigt het mannetje van de kleine vuurvlinder een territorium. De vrouwtjes zetten de eitjes af op de onderkant of bovenkant van een blad van de schapenzuring, of in sommige gevallen ook van de veldzuring.

De rups maakt een groef in de onderkant van een blad en voedt zich met het binnenste van het blad. De bovenkant van het blad blijft intact, enkel wat doorschijnende deeltjes op het blad verraden de aanwezigheid van de rups.

Verpoppen doet de rups in de strooisellaag, dichtbij de waardplant.

Weetjes over de kleine vuurvlinder

•

•

Het afzetten van de eitjes gebeurt enkel bij zonnig weer, wanneer er een wolk voor de zon schuift, stopt het vrouwtje met het leggen van eitjes en ze begint pas opnieuw wanneer de zon er weer is.

De mannetjes van de kleine vuurvlinder verdedigen hun territorium fanatiek. Ze plaatsen zich op een steen of bloem om een goed zicht te hebben. Wanneer een ander mannetje het territorium binnenvliegt, verjaagt het lokale mannetje de indringer door er snel omheen te vliegen.

Wat kan jij doen voor de kleine vuurvlinder?

Je kan de kleine vuurvlinder helpen door schapenzuring en veldzuring toe te laten in je tuin. Die komen meestal vanzelf als je gazon voedselarm genoeg is.

Het goed onderhouden van schraal grasland, de favoriete stek van de kleine vuurvlinder, is ook een belangrijke maatregel om de soort te helpen.

BRON : https://www.natuurpunt.be/pagina/kleine-vuurvlinder

Activiteiten september 2017: Vrijdag 8 september 2017: Nachtvlinders Baalderij Tielen Samenkomst: Balderij Tielen (bereikbaar via Zevendonkse steenweg: je rijdt de Balderij in tot op de eerste splitsing) Uur: 20.30 uur – 24.00 uur Er wordt gevangen met lichtvallen en op het laken. We smeren ook de bomen in de omgeving in.

Graag een seintje vooraf als je aanwezig zal zijn.

Info: willy_ronsmans@msn.com of 0495 16 96 70

Zondag 17 september 2017: Inventarisatie Ronde Put in Postel We brengen samen met de vogelwerkgroep Taxandria een bezoek aan dit prachtig gebied. Terwijl onze vogelvrienden speuren naar vogels, gaan wij op zoek naar insecten, vlinders en andere ongewervelden.

Samenkomst: 8.00 uur parking Snollaert (tegenover stadspark thv fietshuis) of aan het Hotel Ter Heyde in Postel om 8.30 uur Graag een seintje als je wil meerijden vanuit Turnhout Einde: 12.00 uur Info: willy_ronsmans@msn.com of 0495 16 96 70