2017 10

Nieuwsbrief oktober 2017

Overzicht van de voorbije activteiten: Vrijdag 8 september 2017: Nachtvlinders Balderij Tielen Door het regenweer is deze activiteit niet kunnen doorgaan op de voorziene datum. We hebben nog wel op 23 september een nieuwe poging ondernomen maar toen werden amper 10 soorten gevangen omwille van de lage temperaturen. Ook op smeer waren maar enkele vlinders actief , waaronder deze Gepijlde micro-uil.

Gepijlde micro-uil - Schrankia costaestrigalis 2017-09-23 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Op licht:

Gewone gouduil - Xanthia icteritia 2017-09-23 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) © Vlinderwerkgroep Taxandria

Grijze herfstuil - Eugnorisma glareosa 2017-09-23 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) © Vlinderwerkgroep Taxandria

Steeds vaker wordt ook de Zuidelijke Boomsprinkhaan aangetroffen. Deze vleugelloze kleine sprinkhaan is duidelijk aan een opmars bezig. De Grote aardslak kan tot 20 cm lang worden en is goed herkenbaar aan het duidelijke vlekkenpatroon.

Zuidelijke Boomsprinkhaan - Meconema meridionale 2017-09-23 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) © Vlinderwerkgroep Taxandria

Grote aardslak - Limax maximus 2017-09-23 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) © Vlinderwerkgroep Taxandria

Zondag 17 september 2017: Inventarisatie Ronde Put in Postel In samenwerking met de vogelwerkgroep Taxandria brachten we een bezoek aan de Ronde put in Postel. Omdat de activiteit in de voormiddag plaatsvond werd er vooral met het klopscherm naar insecten en geleedpotigen gezocht. Terwijl de vogelaars Visarend spotten vonden wij heel wat leuke soorten en heel wat mooie rupsen zoals die van de Dennenpijlstaart. Het Bruin blauwtje was nieuw voor dit gebied.

Dennenpijlstaart - Sphinx pinastri (rups) 2017-09-17 Postel - Ronde Put Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Bruin blauwtje - Aricia agestis (imago) 2017-09-17 Postel - Ronde Put Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Rode Dennen-stamjager - Choerades gilvus (imago) 2017-09-17 Postel - Ronde Put Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Moerassprinkhaan - Stethophyma grossum (imago) 2017-09-17 Postel - Omgeving Ronde Put Š Vlinderwerkgroep Taxandria

Tegen de middag begonnen ook de dagvlinders actief te worden. Onze voorzitter, Emiel Boeckx, heeft al voor opvolging gezorgd. Zijn kleinzoon Wannes maakte enkele prachtige foto’s zoals deze Kleine vuurvlinder.

Kleine vuurvlinder - Lycaena phlaeas (imago) 2017-09-17 Postel - Omgeving Ronde Put Š wannes kemps

Wannes in actie!

Vlinder van de maand: Kadeni- stofuil (Caradrina kadenii) De laatste jaren is deze zuidelijke soort duidelijk aan een opmars bezig. Je kan hem ook nog in oktober tegenkomen. In 2012 verscheen er over deze vlinder al een nieuwsbericht.

De voorbije jaren worden enkele trekvlinders onder de nachtvlinders steeds vaker gemeld. De Kadeni-stofuil is daarvan zo’n voorbeeld. Sinds de eerste waarneming in 2006 werden al meer dan 200 exemplaren in ons land gemeld, vooral in het najaar. De voorbije maand juni was uitzonderlijk met driemaal zoveel waarnemingen als in een normale juni-maand.

Zuidelijke insecten die onder invloed van de klimaatverandering steeds noordelijker voorkomen: daarvan kennen we intussen tientallen voorbeelden.

Niet alleen bij de libellen en sprinkhanen, maar dus ook enkele (nacht)vlinders.

Wellicht kunnen we de Kadeni-stofuil (Caradrina kadenii) ook in deze categorie onderbrengen. De Kadeni-stofuil is een weinig opmerkelijke nachtvlinder. Hij wordt gekenmerkt door vrij egale, lichtgrijze voorvleugels, waarin de donkere niervlek sterk opvalt. Langs de voorrand heeft hij twee zwarte vlekjes. De Kadeni-stofuil kan nog het meest verward worden met de algemene Huisuil, die geelbruiner is, smallere vleugels heeft met ca. 4 vlekjes tegen de voorrand.

De eerste Belgische waarneming van deze stofuil gebeurde in 2006 te Moen (Kortrijk). In hetzelfde jaar werden ook de eerste Nederlandse exemplaren vastgesteld. Nadien namen de Belgische meldingen stilaan toe. Amper twee jaar later was de soort al in vrijwel alle Belgische provincies gezien. Wel blijft het bij eerder sporadische waarnemingen: meestal solitaire exemplaren, zelden 3 exemplaren op een avond op een locatie.

Waarschijnlijk komen jaarlijks Kadeni-stofuilen in wisselende aantallen in Vlaanderen aan. Dit jaar merken we dat voor de eerste maal in juni reeds behoorlijke aantallen worden vastgesteld: 21 exemplaren, terwijl dat in de voorgaande jaren varieerde van 2 tot 7 ex. in juni. Blijkbaar geraakt Kadeni niet verder dan de provincie Antwerpen, want uit Nederland liggen voor dit jaar slechts een handvol waarnemingen voor, nagenoeg alle uit Zuid-Limburg.

Zelden wordt op een avond meer dan een Kadenistofuil gevangen (foto: Joris Elst) Of we reeds van populaties kunnen spreken is, staat allerminst vast. Het feit dat het merendeel van de waarnemingen uit september-oktober komt, wijst eerder op migratie. De nieuwe toestroom doet de mogelijkheid op een permanente vestiging hier wel toenemen. Verschillende soorten hebben dat de Kadeni-stofuil al voorgedaan: Vuurlibel en Zuidelijk spitskopje om er twee te noemen. Het ziet ernaar uit dat de aanwezigheid van waardplanten geen obstakel zal zijn. De literatuur blijft vaag over de ecologie van deze soort en vermeldt dat ze ‘polyfaag op allerlei lage kruiden’ leeft.

Wel is de kans reëel dat zo’n soort aan de rand van zijn areaal eerst tijdelijke populaties zal opbouwen: bij de Schedeldrager, nog zo’n nachtvlinder die pas na 2000 Vlaanderen en Nederland koloniseerde, crashte de populatie na de voorbije strengere winters. Hetzelfde fenomeen stelde men vast bij de Graszanger.

De naam Kadeni-stofuil verwijst uiteraard naar de wetenschappelijke naam Caradrina kadenii. Eigenlijk had die soort Kaden’s stofuil moeten heten, want toen ze in 1836 beschreven werd, werd ze genoemd naar Carl Gotthelf Kaden (1786-1868), die in die periode een gekende vlinderverzamelaar uit Dresden was.

Tekst: Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie Foto's: Marc Herremans en Joris Elst In onderstaande grafiek kan je duidelijk de opmars zien van de Kandeni-stofuil met dit jaar uitzonderlijk veel waarnemingen:

Activiteiten oktober 2017: Oktober: Zaterdag 7 oktober 2017: Werkdag Zwart Water (Gentiaanblauwtje) In het najaar worden er enkele werkdagen georganiseerd door de afdeling Turnhoutse Kempen aan het Zwart Water. Het vlieggebied van het Gentiaanblauwtje moet vrijgemaakt worden van boomopslag. Als vlinderwerkgroep willen wij ook ons steentje (bijl of spade) bijdragen. Wie tijd heeft om mee te komen helpen is welkom van 9.30 uur tot 12.00 uur. Van 13.00 uur tot 16.00 uur is er nog een tweede shift voor wie er niet genoeg van krijgt‌ Samenkomst: uitkijkplatform Zwart Water om 9.30 uur Info: Win Bosmans (0499 36 29 81) Meebrengen: bijl of steekspade, laarzen en werkhandschoenen

Zondag 22 oktober 2017: Contactdag werkgroepen

Beste lid van de Vlinderwerkgroep,

Dankzij jouw inzet worden de soorten in ons land elke dag beter in kaart gebracht. De werkgroep waar je deel van uitmaakt, vormt een inspiratie voor iedereen die bezig is met natuurstudie.

Bedankt daarvoor!

Omdat we samenwerking belangrijk vinden, nodigen we jou en je collega's uit op zondag 22 oktober 2017 voor een contactmoment met alle werkgroepen die op Vlaams niveau actief zijn rond bepaalde soortgroep(en): dag- en nachtvlinders, wilde bijen, zoogdieren, ... Het doel van deze dag is een prikkelende gedachtenwisseling over thema’s die de werkgroepen raken. Zo willen we goede praktijkvoorbeelden aanhalen, peilen naar de wensen en vragen die bij jullie leven en het natuurstudienetwerk versterken. Dat doen we op een luchtige en interactieve manier. Ben je recent gestart als deelnemer bij de werkgroep of al jaren actief? Je bent van harte welkom. Een diverse achtergrond met verschillende ervaringen maakt het eens zo boeiend.

Een greep uit de thema's: - Kennismaking met de verschillende natuurstudiewerkgroepen - Hoe nieuwe vrijwilligers aantrekken? (Lotte Verplancke, NP Beweging) - Waarnemingen.be: brug naar natuurbeheer en soortbescherming - Hoe kennis van werkgroepen en beheer van natuurgebieden op elkaar afstemmen?

- Mogelijkheden voor ondersteuning vanuit Natuurpunt (Annelies Jacobs, NP Studie) - Wat kan de Raad van Bestuur betekenen voor jouw werkgroep? (Koen Van Keer, RvB) Praktisch: vanaf 9u30 ben je welkom in het prachtige nieuwe Bezoekerscentrum De Groene Vallei, Lelieboomgaardenstraat 60, 3071 Erps-Kwerps voor ontvangst met koffie en thee. We starten om 10u, het einde wordt voorzien rond 17u. Tijdens de middag voorzien we een lekkere broodjeslunch. We sluiten af met een buitenwandeling in het aangrenzende Silsombos, aangepast schoeisel en kledij zijn aangeraden. Onderaan vind je het inschrijvingsformulier. Je kan langs deze weg ook aangeven of je wenst te carpoolen of zelf een lift kan aanbieden.

We hopen van alle natuurstudiewerkgroepen een mooie vertegenwoordiging te mogen verwelkomen.

Graag tot dan!

Het team van Natuurpunt Studie

Er zijn al enkele leden van onze vlinderwerkgroep ingeschreven. Wil je er ook graag bij zijn dan kan je je nog inschrijven op onderstaande link. Er zijn nog enkele plaatsjes vrij in het busje voor wie wil meerijden.

Samenkomst: parking stadspark (naast fietspunt) om 8.30 uur Contact: willy_ronsmans@msn.com of 0495 16 96 70

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScE_G1r4bF1lQX6C1wDDjq7NFlDBX 3QLBg0qpNHDADg0RMhZA/viewform

Dinsdag 24 oktober 2017: Vergadering Vlinderwerkgroep Taxandria Uur: 20.00 u Locatie: NP – museum Graatakker Turnhout Hoewel het vlinderseizoen op zijn einde loopt, hebben wij in het najaar nog een aantal activiteiten op ons programma staan: -

Wintervlinderwandeling + presentatie wintervlinders Eitjes tellen van de Bruine eikenpage (meetnet) Workshop waterkevers Boomplanting in Mevr. Van de Veldereservaat Op zoek naar overwinterende vlinders

Meer informatie over bovenstaande activiteiten lees je in de volgende nieuwsbrief.

Snuitkeverschildwants - Arma custos (imago) : prooi = citroenlieveheersbeestje 2017-09-17 Tielen - Kamp (Niet vrij toegankelijk !) © D. Eysermans

Je mag ons altijd leuke foto’s bezorgen. We nemen ze graag op in onze nieuwsbrief !