Nieuwsbrief december 2016
Overzicht van de voorbije activiteiten: Maandag 14 november 2016: film dagvlinders in BelgiÍ Emiel Boexkx en Willy Ronsmans brachten een bezoek aan Vlinderwerkgroep Atalanta in Ekeren. De film van Emiel viel erg in de smaak! De meesten waren erg onder de indruk van de mooie beelden. Elke keer als Emiel zijn film vertoont zijn er weer nieuwe beelden aan toegevoegd. Het geeft een uniek overzicht van de vlinders in ons land en het is een echt huzarenstukje om ze allemaal op beeld te kunnen vastleggen. Bedankt Emiel! Zaterdag 19 november 2016: Wintervlinderwandeling in Landschap de Liereman Wie dacht dat november een vlinderloze maand is heeft ongelijk! Hoewel onze dagvlinders verdwenen zijn, is er ’s avonds nog heel wat activiteit in het bos en op de heide. Het is dan de beurt aan de laatste soorten om aan hun nageslacht te denken! Wintervlinders zijn dan volop actief met het zoeken naar een partner. Ondanks het zeer zwakke najaar en het lage aantal nachtvlinders werden er toch nog 9 soorten waargenomen. Naast de kleine en de grote wintervlinders troffen we ook heel wat Herfstbremspanners aan op hun waardplanten. Opvallend was de paarhouding die we konden observeren. Het koppeltje keek elkaar recht in de ogen tijdens de paring (zie onderstaande foto). Meestal hangen nachtvlinders met hun achterlijf in elkaar gestrengeld maar zien ze elkaar niet. Andere soorten waren Kromzitter, Bosbesuil, Gepluimde spanner, Najaarsspanner, Zwarte herfstspinner en de Zwartvlekkaartmot.
Herfstbremspanner - Chesias legatella (Foto: Emiel Boeckx)
Aan het bezoekerscentrum werd ook een mannetje van de Zuidelijke boomsprinkhaan aangetroffen. Het diertje bezit geen vleugels en is de laatste jaren overal in Vlaanderen aan een opmars bezig. Hij is vanuit het zuiden meegereisd met allerlei transportmiddelen.
Zuidelijke Boomsprinkhaan - Meconema meridionale (Foto; Emiel Boeckx)
Tenslotte is ook de Bladpootrandwants niet meer weg te denken uit ons landschap. Overal waar naaldbomen staan duikt de soort op. Deze Amerikaan overwintert als volwassen insect en voedt zich met zaden van naaldbomen. Hij zoekt dan vaak gebouwen op om de winter door te komen.
Bladpootrandwants - Leptoglossus occidentalis (Foto: Emiel Boeckx)
Gepluimde spanner
Grote wintervlinder
Najaarsspanner
Zwarte herfstspinner
Zaterdag 26 november 2016: Vlinderstudiedag in Mechelen Met een vol busje trokken we naar Mechelen voor een hele dag boeiende lezingen en workshops rond vlinders. Nog nooit was de opkomst zo groot met méér dan 200 deelnemers. Iedereen was het erover eens dat deze editie zeker één van de beste was van de voorbije jaren. Opvallend was dat de workshop rond het (her)introduceren van dagvlinders (not done of noodzaak?) erg druk bezocht werd. Een onderwerp dat erg leeft maar nog altijd voor heel wat discussie zorgt. Natuurpunt werkt momenteel aan een duidelijke visie rond herintroductie van dagvlinders. Zodra we hier meer nieuws over hebben zullen we dit zeker opnieuw onder de aandacht brengen. Nogmaals bedankt aan de helpers tijdens deze studiedag!
Zwartvlekwinteruil - Conistra rubiginosa (imago) 2016-11-12 Oud-Turnhout © Guy Emsens
Op zachte winteravonden kan je deze uil tegenkomen. Ook op rottend fruit is hij dol! Maak eens een fruittafel voor de vlinders in je tuin…
Vlinder van de maand: Bruine eikenpage
Eitjes leveren schat aan informatie
Ilf Jacobs De rode pijlen zijn de plaatsen waar de eitjes worden afgezet van de Bruine eikenpage. De blauwe pijlen is de afzetplaats van de Eikenpage.
De Bruine eikenpage is een sterk achteruitgaande dagvlinder. Traditioneel wordt de soort in kaart gebracht door op zoek te gaan naar de volwassen vlinders. Die hebben echter een relatief kort vliegseizoen (juni-juli). Recent detailonderzoek wees uit dat het gericht op zoek gaan naar eitjes een bijzonder efficiënte manier is om het voorkomen van de soort vast te stellen en de verspreiding in kaart te brengen. De Bruine eikenpage (Satyrium ilicis) is in de nieuwe Vlaamse Rode Lijst opgenomen in de categorie ‘Ernstig Bedreigd’ o.a. omwille van een sterke inkrimping van zijn verspreiding. In kader van de opmaak van een Vlaams soortbeschermingsprogramma werd in het najaar van 2012 detailonderzoek uitgevoerd naar eitjes van de soort in een gekende populatie te Lille (Antwerpen). Gedurende acht dagen veldwerk werden in totaal 370 eitjes gevonden. De voortplanting van de soort werd hierbij al snel bevestigd op alle gekende vliegplaatsen. Steekproeven resulteerden in tal van bijkomende locaties, waaronder een aantal op meer dan 2,5km buiten het gekende verspreidingsgebied.
De Bruine eikenpage komt vaak samen voor met de Eikenpage (Favonius quercus). De eitjes van beide soorten verschillen zowel op vlak van afzetlocatie als uiterlijk. De Bruine eikenpage zet zijn eitjes voornamelijk af op lage eikjes én op beperkte hoogte. Eitjes zijn veelal zuidelijk georiënteerd en aanwezig op de schors van een zijtak, in mindere mate op de hoofdstam en slechts zelden in de omgeving van een knop. Opvallend was de vaststelling dat 3/4de van de eitjes gaatjes vertoonden waarbij vermoed wordt dat ze ten prooi vielen aan sluipwespen. De eitjes zijn half kogelvormig, beige tot olijfkleurig en hebben een eerder fijne ‘stekelstructuur’. De Eikenpage daarentegen zet zijn eitjes voornamelijk af op hoge, volwassen eiken. Meestal in de directe omgeving van eindknoppen. Ze zijn wat meer afgeplat, half kogelvormig, vaak iets lichter gekleurd (variatie van wit tot bruin) en hebben een groffere ‘stekelstructuur’. De meeste eitjes werden aangetroffen op eikjes in mooi ontwikkelde en zonbeschenen mantel-zoomvegetaties waar zowel kleine eikjes als nectarplanten (vnl. Spork en braam) aanwezig zijn. Er werden verrassend genoeg ook eitjes waargenomen (maar minder) langs gesloten en eerder beschaduwde exploitatiewegen, op kleine landschapselementen, in bosranden langs een snelweg, geïsoleerde open plekken, halfopen bossen, etc. Hieruit blijkt dat de soort alvast binnen de ‘bossfeer’ vrij mobiel is en lijkt rond te zwerven op zoek naar geschikte eiafzetlocaties. Sterk verstedelijkte of grootschalige open gebieden blijken echter grote barrières te vormen. Naar de eitjes kan gezocht worden van augustus tot maart en dit bij alle weersomstandigheden. Met deze methode kan de verspreiding van de vlinder dus gedurende een veel langere periode in kaart gebracht worden. Tegelijk worden ook de voortplantingsgebieden met zekerheid vastgesteld. Dit levert dus bijkomende en nieuwe informatie op die maximaal zal gebruikt worden in het lopende soortbeschermingsprogramma voor de Bruine eikenpage, en hopelijk kunnen bijdragen om de gestage achteruitgang van deze soort in Vlaanderen te keren. Ook vrijwilligers kunnen deze methode eenvoudig aanleren. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met de auteur. Tekst en foto’s : Ilf Jacobs, Natuurpunt Studie
Bruine eikenpage - Satyrium ilicis (ei) Foto : Pieter Vantieghem
Bruine eikenpage - Satyrium ilicis
Foto: Boeckx Emiel
Meer info : Eitjes zoeken van de Bruine eikenpage https://www.natuurpunt.be/sites/default/files/documents/publication/folder_op_zoek_na ar_de_bruine_eikenpa
Activiteiten december: Dinsdag 6 december 2016: Vergadering Vlinderwerkgroep: We maken de planning op voor de activiteiten in het voorjaar van 2017 en evalueren het voorbije jaar 2016. Start: 19.00 uur – 20.00 uur Locatie: NP-museum Turnhout Alle voorstellen zijn nog steeds welkom!
Meetnetten dagvlinders: Op dinsdag 6 december 2016 organiseren we een bijeenkomst rond de meetnetten van de dagvlinders die dit jaar van start zijn gegaan. Wim Veraghtert zal hierbij aanwezig zijn. We evalueren 2016 (Veldparelmoervlinder, Kommavlinder, Heivlinder en Gentiaanblauwtje) en kijken ook al vooruit naar 2017. Nieuwe meetnetten die in onze regio van start gaan zijn Oranje zandoogje en Bruine eikenpage. Wil je hier graag aan meewerken dan ben je welkom! Alle deelnemers krijgen nog een persoonlijke uitnodiging met extra info. Organisatie: Natuurpunt Vlinderwerkgroep Taxandria i.s.m. Natuurpunt Studie Locatie: Natuurpunt Museum , Graatakker 11, 2300 Turnhout Start: 20.00 uur Meer info rond het meetnet dagvlinders vind je op onderstaande link: https://www.natuurpunt.be/pagina/meetnet-dagvlinders Verantwoordelijke meetnet dagvlinders: wim.veraghtert@natuurpunt.be
Maandag 12 december 2016: presentatie dagactieve nachtvlinders We zijn opnieuw te gast bij onze vrienden van Vlinderwerkgroep Atalanta. We zullen hier een presentatie geven rond de dagactieve nachtvlinders in onze regio.
Zaterdag 17 december 2016: Eitjes zoeken van de Bruine eikenpage We gaan op zoek naar de eitjes van de Bruine eikenpage. Volgend jaar start het meetnet op rond deze zeldzame vlindersoort. We bezoeken verschillende locaties waar de vlinder nog voorkomt. Voorkennis is niet nodig. Meebrengen: waterdichte kledij (je moet op je knieën zitten om te zoeken!) en eventueel een loep/vergrootglas Samenkomst: Veedijk Turnhout t.h.v. de vroegere schietstand Uur: 9.00 uur – 12.00 uur Graag vooraf een seintje als je mee op stap wil gaan bij Willy Ronsmans willy_ronsmans@msn.com of 0495 16 96 70
Jaaroverzicht : dinsdag 24 januari 2017: Zoals elk jaar maken we een mooi overzicht van het voorbije werkingsjaar 2016 met vele foto’s van de verschillende activiteiten. Een aanrader voor iedereen! We bieden jullie uiteraard ook een hapje en een drankje aan. Het is de ideale manier om met onze vlinderwerkgroep kennis te komen maken. Ook nieuwe mensen zijn hierop welkom.