อ.โสภณ มหาเจริญ
รายวิชา
งานไฟฟ้าเบื้องต้นสาหรับครูอุตสาหกรรมศิลป์ บทที่ 4 เรื่องชนิดและการใช้งานของสายไฟฟ้า
วัตถุประสงค์ 4.1 เพื่อให้ผ้เู รียนบอกชนิดของสายไฟฟ้าได้ 4.2 เพื่อให้ผู้เรียนทราบถึง ข้อกาหนดทั่วไปเกี่ยวกับสายไฟฟ้า 4.3 เพื่อให้ผ้เู รียนวิเคราะห์และเลือกใช้งานของสายไฟฟ้าอย่างถูกต้อง วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม 1. บอกถึง ชนิดของสายไฟฟ้า 2. บอก ข้อกาหนดทั่วไปเกี่ยวกับสายไฟฟ้า 3 . อธิบายการใช้งานของสายไฟฟ้า
2.1 ชนิดและการใช้งานของสายไฟฟ้า สายไฟฟ้าเป็นสื่อกลางในการนาเอากาลังไฟฟ้าจากแหล่งต้น กาลังไปยังสถานที่ต่างๆ ที่ต้องการใช้ไฟฟ้า ไปติดตั้ง ใช้งาน จะพิจารณาจากข้อมูลเบื้องต้น ดังนี้ 1. ความสามารถในการนากระแสไฟฟ้าได้สูงสุด โดยไม่ทาให้ฉนวนของ สาย (insulated) ได้รับความเสียหายซึ่งสามารถดูเปรียบเทียบได้จาก ตารางสาเร็จรูปโดยที่ข้อกาหนดการใช้งานของสายไฟฟ้า ขนาดต่างๆดังกล่าวเป็นไปตามมาตรฐานการติดตั้งไฟฟ้า
1. ความสามารถในการนากระแสไฟฟ้าได้สูงสุด โดยไม่ทา ให้ฉนวนของสาย (insulated) ได้รับความเสียหายซึ่งสามารถดู เปรียบเทียบได้จากตารางสาเร็จรูปโดยที่ข้อกาหนดการใช้งานของ สายไฟฟ้าขนาดต่างๆดังกล่าวเป็นไปตามมาตรฐานการติดตั้งไฟฟ้า
2. แรงดันไฟฟ้าที่สายไฟฟ้าทนได้ ส่วนใหญ่ผู้ผลิตจะ พิมพ์ติดไว้ท่ผี ิวฉนวนด้านนอกของสายไฟฟ้า เช่น 300V. หรือ 750V. เป็นต้น 3. อุณหภูมิแวดล้อมขณะใช้งาน เช่น 60 องศา เซลเซียส หรือ 70 องศาเซลเซียส เป็นต้น
4. ชนิดของฉนวน เช่น ฉนวนพีวีซี (PVC) หรือที่เรียกว่าโพลิไวนิล คลอไรด์ (Polyvinylchloride) เหมาะสาหรับการเดินสายไฟฟ้าในอาคารทั่วไป ทั้งนี้เนื่องจากพลาสติกพีวีซีมีความ อ่อนตัวสามารถดัดโค้งงอได้ทนต่อความร้อนเหนียวและไม่เปื่อยง่าย ฉนวนพลาสติก อีกชนิดหนึ่ง คือ ครอสลิ่งก์โพลีเอธทีลีน (cross linked Polyethylene : XLPE) ซึ่งเป็นสายอะลูมิเนียมหุ้มฉนวนหนาพิเศษ จึงสามารถรับแรงกระแทกได้ มากขึ้น
5. ลักษณะการนาไปใช้งาน โดยพิจารณาจากลักษณะการ ติดตั้ง สถานที่ใช้งานสภาพความแข็งแรงของสายไฟฟ้าทั้งนี้จะต้องพิจารณา ให้เหมาะสมกับสายไฟฟ้าแต่ละชนิดด้วย
ข้อกาหนดทั่วไปเกี่ยวกับสายไฟฟ้า ที่ควรทราบมีดังนี้ 2.2.1 สีของฉนวนหุ้มสายไฟฟ้า โค๊ดสีมาตรฐานมีดังนี้ สายหุ้มฉนวนแกนเดียว ใช้ได้ทุกสี สายหุ้มฉนวน 2 แกน ใช้สีเทาอ่อน ดา สายหุ้มฉนวน 3 แกน ใช้สีเทาอ่อน ดา แดง สายหุ้มฉนวน 4 แกน ใช้สีเทาอ่อน ดา แดง น้าเงิน สายหุ้มฉนวน 5 แกน ใช้สีเทาอ่อน ดา แดง น้าเงิน เหลือง สาหรับสายดิน (earth) ใช้สายสีเขียวหรือเขียวสลับเหลือง
ชนิดของสายหุ้มฉนวน สายที่นิยมใช้ในงานติดตั้งไฟฟ้าทั่วไป ที่ควรทราบได้แก่ สายVAF,VFF,VSF,THW,VCT และสาย NYY
ก. สาย VAF เนื่องจากมีรูปทรงแบนจึงเรียกว่า สายแบนแกนคู่
ภายใน ประกอบด้วยสายทองแดงจานวนสองเส้นหุ้ม ด้วยฉนวนพีวีซีสองชั้นหรือ (PVC/PVC) ดังรูป ด้านล่างนี้ เหมาะสาหรับงานเดิน สายไฟฟ้าด้วยเข็มขัดรัดสายเนื่องจากสามารถดัดโค้งงอได้ ดี พิกัดแรงดัน 300 โวลต์ อุณหภูมิใช้งานไม่เกิน 70 องศาเซลเซียส มีหลายขนาดเช่น 2 × 5 (มม)2 หมายถึง ภายในสาย VAF ประกอบด้วยสายจานวน2 เส้น แต่ละเส้นมี พื้นที่หน้าตัดเท่ากับ 1.5 ตารางมิลลิเมตร เป็นต้น
ข. สาย VFF ภายในประกอบด้วยสายทองแดงฝอยจานวน สองแกนหุ้มด้วยฉนวน พีวีซีชั้นเดียว (pvc insulated) ดังรูป เหมาะสาหรับงานที่ต้องเคลื่อนย้ายบ่อย ๆ พิกัดแรงดดันและอุณหภูมิ ใช้งานเหมือนกับสาย VAF
ค. สาย VSF ภายในประกอบด้วยสายทองแดง ฝอยหุ้มด้วยฉนวนพีวีซีชั้นเดียว จานวนงานเหมือนกับ สาย VAF
ง. สาย THW ภายในประกอบด้วยสายทองแดงตันเส้น เดียว หุ้มด้วยฉนวนพีวีซีชั้นเดียว ใช้สาหรับติดตั้งในท่อร้อยสาย พิกัดแรงดัน 750 โวลต์ อุณหภูมิใช้งาน ไม่เกิน 70 องศา เซลเซียส
ง. สาย THW ภายในประกอบด้วยสายทองแดงตันเส้น เดียว หุ้มด้วยฉนวนพีวีซีชั้นเดียว ใช้สาหรับติดตั้งในท่อร้อยสาย พิกัดแรงดัน 750 โวลต์ อุณหภูมิใช้งาน ไม่เกิน 70 องศา เซลเซียส
จ. สาย VCT ภายในประกอบด้วยสายทองแดงฝอยจานวน 2 แกนหรือมากกว่า หุ้มฉนวนสองชั้น ใช้ต่อเข้ากับปลั๊กตัวผู้ของอุปกรณ์ไฟฟ้า ต่าง ๆ และอื่น ๆ พิกัดแรง ดันและอุณหภูมิใช้งานเหมือนกับสาย THW
ฉ. สาย NYY ภายในประกอบด้วยสายทองแดงจานวนสอง แกนหรือมากกว่า หุ้มด้วยฉนวนสามชั้นเหมาะสาหรับการเดินสาย ใต้ดินโดยตรงหรือใช้งานทั่วไป บางชนิดจะมีแผ่นเหล็กเป็นเกราะ กาบัง พิกัดแรงดันและอุณภูมิใช้งานเหมือนกับสาย VCT
การใช้งานของสายไฟฟ้า สายไฟฟ้าที่ผลิตตามมาตรฐานของสานักงาน มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม มอก.11-2531 ได้ กาหนดชนิดของสายไฟฟ้าและลักษณะการติดตั้งไว้ดังตรา ราง ขนาดกระแสและรูปแบบการติดตั้ง
แรงดันใช้ สายไฟฟ้าตาม งาน มอก. 11-2531 (V) ตารางที่ 1
(IV)
300
สถานที่ใช้งาน
ใช้ในสถานที่แห้ง และสถานที่เปียก
ลักษณะการติดตั้ง
- เดินลอยต้องยึดด้วยวัสดุฉนวน - เดินในท่อหรือช่องเดินสายในสถานที่แห้ง - ห้ามร้อยท่อฝังดิน หรือฝังดินโดยตรง
สายไฟฟ้าตาม แรงดันใช้งาน สถานที่ใช้งาน มอก. 11-2531 (V)
ตารางที่ 2
(VAF)
300
ลักษณะการติดตั้ง
ใช้ในสถานที่แห้ง สายกลม - เดินลอย - เดินเกาะผนัง และสถานที่เปียก - เดินซ่อน(conceal)ในผนัง - เดินในท่อหรือช่องเดินสาย - เดินร้อยท่อ (conduit) ฝังดินได้แต่ต้องป้องกันไม่ให้น้าเข้า ภายในท่อและป้องกันไม่ให้สายมีโอกาสแช่น้า - ห้ามฝังดินโดยตรง สายแบน - เดินเกาะผนัง - เดินซ่อนในผนัง - ห้ามผังดินโดยตรง - เดินฝังในผนังปูนฉาบ
สายไฟฟ้าตาม แรงดันใช้งาน สถานที่ใช้งาน มอก. 11-2531 (V)
3 (VVR) 4 (THW)
ลักษณะการติดตั้ง
300 ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้งานได้ทั่วไป และสถานที่เปียก - ห้ามฝังดินโดยตรง 750 ใช้ในสถานที่แห้ง - เดินลอยต้องยึดด้วยวัสดุฉนวน และสถานที่เปียก - เดินในท่อหรือช่องเดินสายในสถานที่แห้ง - ห้ามฝังดินโดยตรง - ร้อยท่อฝังดินได้ แต่ต้องป้องกันไม่ให้น้าเข้าไปในท่อ และป้องกันไม่ให้สายมีโอกาสแช่น้า
สายไฟฟ้าตาม แรงดันใช้งาน สถานที่ใช้งาน มอก. 11-2531 (V)
5 (VVF)
ลักษณะการติดตั้ง
750 ใช้ในสถานที่แห้ง สายกลม - เดินลอย - เดินเกาะผนัง และสถานที่เปียก - เดินฝังในผนังปูนฉาบ - เดินซ่อนในผนัง - เดินในท่อหรือช่องเดินสาย - เดินร้อยท่อ ฝังดินได้ แต่ต้องป้องกันไม่ให้น้าเข้า ภายในท่อและป้องกันไม่ให้สายมีโอกาสแช่น้า สายแบน – เดินเกาะผนัง - เดินซ่อนในผนัง - ห้ามฝังดินโดยตรง - เดินฝันในผนังปูนฉาบ
สายไฟฟ้าตาม แรงดันใช้งาน มอก. 11-2531 (V)
สถานที่ใช้งาน
6
750
(NYY) 7
ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้งานได้ทั่วไป และสถานที่เปียก - ฝังดินโดยตรง
750
(NYY) 8
ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้งานได้ทั่วไป และสถานที่เปียก - ฝังดินโดยตรง
750
ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้งานได้ทั่วไป และสถานที่เปียก - ฝังดินโดยตรง
(NYY-N)
ลักษณะการติดตั้ง
สายไฟฟ้าตาม แรงดันใช้งาน สถานที่ใช้งาน มอก. 11-2531 (V)
9 (VAF-G) 10 (VFF) 11 (VAF-G)
ลักษณะการติดตั้ง
750 ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้ต่อเข้าเครื่องอุปกรณ์ไฟฟ้าและเครื่องใช้ไฟฟ้า และสถานที่เปียก 300 ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้ต่อเข้าเครื่องอุปกรณ์ไฟฟ้า และสถานที่เปียก ชนิดหยิบยกได้และใช้ต่อเข้าดวงโคม 300 ใช้ในสถานที่แห้ง - เดินเกาะผนัง - เดินซ่อนในผนัง และสถานที่เปียก - เดินฝังในผนังปูนฉาบ - ห้ามร้อยท่อฝังดินหรือฝังดินโดยตรง
สายไฟฟ้าตาม แรงดันใช้งาน สถานที่ใช้งาน มอก. 11-2531 (V)
12 (VVR-G) 13 (VVF-G)
ลักษณะการติดตั้ง
300 ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้งานได้ทั่วไป และสถานที่เปียก - ห้ามฝังดินโดยตรง 750 ใช้ในสถานที่แห้ง - เดินเกาะผนัง และสถานที่เปียก - เดินซ่อนในผนัง - เดินฝังในผนังปูนฉาบ - ห้ามฝังดินโดยตรง
สายไฟฟ้าตาม แรงดันใช้งาน สถานที่ใช้งาน มอก. 11-2531 (V)
14 (NYY-G) 15 (VCT-G) 16 (VFF-G)
ลักษณะการติดตั้ง
750 ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้งานได้ทั่วไป และสถานที่เปียก - ฝังดินโดยตรง 750 ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้ต่อเข้าเครื่องอุปกรณ์ไฟฟ้าและเครื่องใช้ไฟฟ้า และสถานที่เปียก 300 ใช้ในสถานที่แห้ง - ใช้ต่อเข้าเครื่องใช้ไฟฟ้าชนิดหยิบยกได้และต่อเข้า และสถานที่เปียก ดวงโคม
วิธีการเดินสายไฟ วิธีการ เดินสาย ก ข ค
ชนิดของตัวนาและรูปแบบการติดตั้ง
ง
จ
สายแกนเดียวหุ้มฉนวนเดินในอากาศ สายแบบหุ้มฉนวนมีเปลือกเดินเกาะผนัง สายแกนเดียวหุ้มฉนวนไม่เกิน 3 เส้น หรือสายหุ้มฉนวนมีเปลือกไม่กิน 3 แกน เดินในท่อในอากาศ ในท่อฝังในผนังปูนฉาบ หรือในท่อฝ้าเพดาน สายแกนเดียวหุ้มฉนวนไม่เกิน 3 เส้น หรือสายหุ้มฉนวนมีเปลือกไม่เกิน 3 แกน เดินในท่อฝังดิน สายแกนเดียวหุ้มฉนวนมีเปลือกไม่เกิน 3 เส้น หรือสายหุ้มฉนวนมีเปลือกไม่เกิน 3 แกน ฝังดินโดยตรง
ขนาดกระแสไฟฟ้า ขนาดกระแสไฟฟ้าทองแดงหุ้มฉนวน พีวีซี ตาม มอก. 11-2534 อุณหภูมิตัวนา 70 องศาเซลเซียส ขนาดแรงดัน 300 หรือ 750 โวลต์ อุณหภูมิโดยรอบ 40 องศาเซลเซียส (สาหรับวิธีการเดินสาย ก-ค) และ 30 องศาเซลเซียส (สาหรับวิธีการ เดินสาย ง และ จ)
ขนาดกระแสไฟฟ้า (ภายในอาคาร) ขนาดสาย (ตร.มม.) 0.5 1 1.5 2.5 4 6 10 16
ขนาดกระแส (แอมแปร์) วิธีการเดินสาย ก 9 14 17 23 31 42 60 81
ข 8 11 15 20 27 35 50 66
ค ท่อโลหะ 8 11 14 18 24 31 43 56
ง ท่ออโลหะ 7 10 13 17 23 30 42 54
ท่อโลหะ 10 15 18 24 32 42 58 77
จ ท่ออโลหะ 9 13 16 21 28 36 50 65
21 26 34 45 56 75 97
สรุป สายไฟฟ้าที่ใช้ในงานด้านไฟฟ้ามีหลายชนิดได้แก่ VFF AVF NYY ซึ่งแต่ละชนิดมีคุณสมบัติในการใช้งานที่เฉพาะเจอะจง จาเป็นต้องคานึงการใช้งานสายไฟให้เหมาะสมกับสถานที่และชนิดของ สายไฟฟ้าด้วย ในทานองเดียวกัน นอกจากชนิดและสภาพแวดล้อมที่ต้องคานึงถึงการ เลือกชนิดของสายไฟที่ใช้แล้ว ปริมาณของกระแสไฟฟ้า แรงดันไฟฟ้าที่ใช้ ก็ต้องเลือกขนาดของสายไฟฟ้าให้เหมาะสมกับงานอีกด้วย
แบบฝึกหัด ให้ผู้เรียน ทาชิ้นงาน แสดงคุณลักษณะเฉพาะของสายไฟฟ้าในแบบ ต่างๆ ตามที่เรียนมา
จัดเป็นกลุ่ม ๆ ละ 4 คน จัดทาบอร์ดแสดงชนิดของสายไฟ และคุณลักษณะเฉพาะ ของสายไฟ ชนิดต่างๆ ทุกรูปแบบ