อ.โสภณ มหาเจริญ
รายวิชา
งานไฟฟ้าเบื้องต้นสาหรับครูอุตสาหกรรมศิลป์ บทที่ 5 เรื่อง อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในงานไฟฟ้า
วัตถุประสงค์ 5.1 เพื่อให้ผู้เรียนรู้จักเครื่องมือช่างไฟฟ้า 5.2 เพื่อให้ผู้เรียนเกิดความเข้าใจ และสามารถใช้ เครื่องมือช่างไฟฟ้าได้อย่างถูกต้อง วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม 1. ใช้เครื่องมือช่างไฟฟ้าได้ 2. ใช้ อุปกรณ์และวัสดุได้
อุปกรณ์และเครื่องมือ
การติดตั้งไฟฟ้าโดยทั่วไปจาเป็นจะต้องใช้เครื่องมือ อุปกรณ์และวัสดุหลาย ชนิดร่วมกันจึงจะสามารถทางานสาเร็จได้อย่างรวดเร็ว ถ้าหากขาดเครื่องมือ หรืออุปกรณ์บางอย่าง อาจจะไม่สามารถทางานได้เลย ตัวอย่างเช่น ไม่มีฟิส เทป (fish tape) การร้อยสายเข้าในท่อจะทาได้ลาบากมาก ดังนั้น ในบทนี้จะกล่าวถึงเครื่องมืออุปกรณ์และวัสดุต่างๆ ที่ช่างไฟฟ้าจะต้องใช้งาน ในโอกาสต่อไป
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 3.1.1 เครื่องมือสาหรับงานเดินสายไฟฟ้าด้วยเข็มขัดรัดสาย 1. ไขควง ได้แก่ ไขควงเทสไฟและไขควงที่ใช้ขันกรูทั่วไป ดังรูป
ไขควงแบบถอดด้ามได้
ไขควงแบนและไขควงแฉก
เครื่องมือช่างไฟฟ้า คีม ได้แก่ คีมตัด คีมปากแหลม คีมรวม คีมปอกสาย คีมย้าหางปลา คีมล็อค ดังรูป
คีมย้าและคีมปอก
คีมตัด
คีมปอกสายไฟ
คีมล๊อค
คีมรวม
คีมปลายแหลม
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 3. มีดปอกสาย ลักษณะดังรูป แต่ราคาแพงที่นิยมใช้ ทั่วไปคือ คัทเตอร์ ชนิดเปลี่ยน ใบมีดได้
มีดปอกสายไฟ
มีดคัทเตอร์
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 4. ค้อนเดินสายไฟฟ้า ขนาดกระชับมือ บริเวณหัวค้อนจะ ออกแบบ ให้แหลมมน เพื่อใช้ตอกตะปูในบริเวณแคบ ๆ ดังรูป
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 5. บิดหล่า ใช้สาหรับเจาะแผงไม้ต่าง ๆ เช่นใช้ เจาะรูก่อนที่จะ ติดตั้งคัทเอ้าท์ ดังรูป
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 6. บักเต้า ใช้สาหรับตีเส้นให้ตรงหรือได้ระดับก่อนที่จะตอก ตะปูเดินสายไฟฟ้าวิธีใช้งาน
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 7. สว่าน ปัจจุบันนิยมใช้สว่านไฟฟ้า ประกอบด้วยสว่านเจาะไม้เหล็ก และ สว่านกระแทก ใช้เจาะปูน, คอนกรีต สาหรับงานเจาะคอนกรีตส่วนใหญ่จะ นิยมใช้สว่านโรตารี่ ขนาดของสว่านไฟฟ้า จะเรียกตาม ขนาดของหัวจับ เช่น ขนาด 3 หุน, 4 หุน เป็นต้น สว่านเจาะไม้/เหล็ก สว่านเจาะปูน
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 8. ตลับเมตร ระดับน้าและลูกดิ่ง ตลับเมตร ใช้วัดระยะ มีหน่วยเป็นเซนติเมตร (cm) และเป็นนิ้ว (inch)
ระดับน้า ลูกดิ่ง
ใช้ตรวจสอบความเที่ยงตรงในงานเดินสายไฟฟ้าและการดัดท่อ ใช้จับระดับในแนวตั้ง น้าหนักขนาด 400 กรัม
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 9. เหล็กนาศูนย์และเหล็กส่ง เหล็กนาศูนย์ : ผลิตจากเหล็กแข็งใช้สาหรับตอกนาบนอาคารฉาบ ด้วยปูนซีเมนต์เพื่อป้องกันตะปูงอ ซึ่งจะทาให้เสียเวลาในการปฏิบัติงาน ในทางปฏิบัติจะใช้ ตะปูคอนกรีตโดยการเจียรปลายให้แหลม เหล็กส่ง : ใช้สาหรับตอกตะปูในที่แคบ ไม่สามารถใช้ ค้อนตอกหัวตะปูได้โดยตรง
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 10. สิ่ว ใช้บากแป้นไม้รองสวิตช์ หรือแผงคัดเอ้าท์ เพื่อให้สามารถสอด สายเข้าไปได้ท่ใี ช้งานทั่วไปคือ สิ่วปากบางและสิ่วเดือย
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 11. เลื่อย ใช้ตัดไม้ขนาดต่างๆ
เลื่อยฉลุ
เลื่อยลันดา
เครื่องมือช่างไฟฟ้า 12. มัลติมิเตอร์ เป็นเครื่องมือวัดเอนกประสงค์ เพื่อตรวจสอบ สภาพสายไฟฟ้าอุปกรณ์ต่าง ๆ เพื่อให้เกิดความแน่ใจว่าอุปกรณ์และวัสดุทุกชิ้นที่จะนาไปติดตั้งอยู่ใน สภาพที่พร้อมจะใช้งานด้วยความปลอดภัย
เครื่องมือช่างไฟฟ้า เครื่องมือสาหรับงานเดินสายไฟฟ้าในท่อร้อยสาย เครื่องมือดัดท่อ (bender) • ปากกาจับที่ (pipe vise stands) • เครื่องมือต๊าปเกลียว (pipe threader) • เครื่องมือคว้านท่อ (reamer) ใช้สาหรับลบคมบริเวณปลายท่อ • ลวดดึงสายไฟ (fish tape) มีสองขนาดคือ ยาว 25 ฟุต และ 50 ฟุต • น็อคเอ้าท์พันซ์ (knock out punch) ใช้ขยายรูในตู้โหลดเซนเตอร์ หรือ กล่องต่อสาย ต่าง ๆ • เครื่องเจียร • ประแจ เช่น ประแจเลื่อน ประแจคอม้า เป็นต้น ลักษณะของเครื่องมือต่างๆ
อุปกรณ์และวัสดุ อุปกรณ์และวัสดุสาหรับงานเดินสายไฟฟ้าด้วยเข็มขัดรัดสาย
1. เข็มขัดรัดสาย หรือที่เรียกทั่วไปว่า คลิป (clip) หรือ กิ๊ป ผลิตจากอะลูมิเนียมขึ้นรูป เป็นแผงบางๆแต่มีความเหนียว มีหลายขนาด เช่น เบอร์ พ, 0, 1, 1 1/2, 2, 2 1/2, 3, 4, 5 และเบอร์ 6 ซึ่งมีขนาดใหญ่ที่สุด ตั่งแต่ เบอร์ 3 ถึง เบอร์ 6 จะมีขนาดสองรู ขนาดอื่นๆ จะมีรูเดียว 2. ตะปู ขนาด 3/8 นิ้ว, 5/16 นิ้ว ใช้ตอกบนอาคารฉาบปูน และขนาด 1/2 นิ้ว สาหรับตอกบนอาคารที่เป็นไม้
อุปกรณ์และวัสดุ อุปกรณ์และวัสดุสาหรับงานเดินสายไฟฟ้าด้วยเข็มขัดรัดสาย
3. พุก (fixer) ใช้งานคู่กับสกรูเพื่อให้การจับยึดอุปกรณ์เครื่องไฟฟ้าต่าง ๆ มีความแข็งแรง พุก ที่ใช้งานทั่ว มี 3 แบบ คือ 3.1 พุกพลาสติก ใช้กับงานติดตั้งขนาดเล็ก เช่น ติดตั้งแป้นไม้ แผงคัทเอ้าท์ จะใช้ พุกขนาด M7 (เอ็ม-เจ็ด) กล่าวคือ ต้องใช้อดอกสว่านขนาด 7 มิล และใช้สกรูขนาด 5-6 มม. นอกจากนี้ยังมีขนาดอื่นๆ เช่น M8 จะโตกว่า M7 3.2 พุกตะกั่ว ใช้กับงานขนาดกลาง เนื่องจากทนแรงกดและน้าหนักได้ดีกว่า เช่น การติดตั้งตู้โหลดเซนเตอร์ 3.3 พุกเหล็ก หรือที่เรียกว่า โบลว์ (bolt) ใ ช้กับงานที่ต้องการความแข็งแรงทุก ประเภทเนื่องจากรับน้าหนักได้ดี แต่มีราคาแพง
อุปกรณ์และวัสดุ อุปกรณ์และวัสดุสาหรับงานเดินสายไฟฟ้าด้วยเข็มขัดรัดสาย
4. สกรู เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ตะปูเกลียวปล่อย มีสองชนิดคือ ชนิดหัวแฉกและ ชนิดหัวแบน 5. แป้นไม้ ใช้สาหรับรองรับอุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ มีหลายขนาด อาทิ เช่น 4 × 6 นิ้ว 8 × 10 นิ้ว เป็นต้น ปัจจุบันมีการผลิตแป้นพลาสติกออกมาใช้งานควบคู่กับ แป้นไม้ึงได้รับความนิยมใกล้เคียงกัน 6. สวิตช์ ใช้สาหรับปิด-เปิด วงจรไฟฟ้าใด ๆ เช่น ใช้ปิด – เปิด วงจรหลอดฟลูออ เรสเซนต์ คูณลักษณะของสวิตช์ข้ึนอยู่กับพิกัดกระแส พิกัดแรงดันสวิตช์แบ่งได้เป็น สองชนิดตามลักษณะการทางานและการติดตั้ง
อุปกรณ์และวัสดุ อุปกรณ์และวัสดุสาหรับงานเดินสายไฟฟ้าด้วยเข็มขัดรัดสาย
สวิตช์หนึ่งขาสับทางเดียว (Single pole single throw switch) หรือ S.P.S.T. เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สวิตช์ทางเดียวใช้กับระบบไฟฟ้าเฟสเดียว (single phase)
สวิตช์สองขาสับขาเดียว (Double pole single throw switch) หรือ D.P.S.T. ใช้เป็นอุปกรณ์ตัดตอนในระบบเฟสเดียว ตัวอย่างเช่น คัทเอ้าท์ ที่ใช้ตามบ้านเรือนทั่วไป
อุปกรณ์และวัสดุ อุปกรณ์และวัสดุสาหรับงานเดินสายไฟฟ้าด้วยเข็มขัดรัดสาย
สวิตช์สองขาสับสองทาง (Double pole double throw switch) หรือ D.P.D.T.
สวิตช์สามขาสับทางเดียว (Triple pole single throw switch) หรือ T.P.S.T. ใช้เป็นอุปกรณ์ตัดตอนในระบบสามเฟส (Three phase) ตัวอย่างเช่น คัทเอ้าท์สามเฟส สวิตช์สามขาสับสองทาง (Triple pole Double throw switch) หรือ T.P.D.T. ใช้กับระบบสามเฟส
สรุป เครื่องมือช่างทางด้านไฟฟ้าประกอบด้วยเครื่องมือหลากหลาย ประเภททั้งเครื่องมือทั่วไปและเครื่องมือแบบเฉพาะเจาะจง เครื่องมือเฉพาะเจาะจงสามารถนามาใช้งานได้อย่างมี ประสิทธิภาพมากกว่าเครื่องมือทั่วไปเช่นการปอกสายไฟ หากเรา ใช้เพียงคัทเตอร์ในการปอกก็อาจจะทาให้สายทองแดงด้านในเกิค ความเสียหายขึ้นได้
แบบฝึกหัด ให้ผู้เรียนสาธิตการใช้งานเครื่องมือช่างโดยการทากิจกรรม ต่อไปนี้ 1. เดินสายไฟด้วยเข็มขัดรัดสายพร้อมต่อปลั๊กไฟและหลอดไฟ จานวน 1 ชุด 2. แสดงเทคนิคการพันเทปสายไฟที่ถูกต้อง 3. แสดงวิธีการใช้ไขควงแบบผิดวิธีมา 5 ตัวอย่าง