In aanloop naar de verkiezingen brengt trainingsbureau Debatrix voor nrc.next de debatten rond de belangrijkste verkiezingsthema’s in kaart. Deze kaart werd gemaakt door debattrainer John Bijl en Debatrix-medewerker Hanneke Kouwenberg. Debatrix coacht professionals, politici en leidinggevenden bij het overtuigend brengen van hun kennis en ideeën.
HEEFT EUROPA DE TOEKOMST? JA
Van de hoge vlucht die Europa nam in de voorspoedige jaren ’90 is niet veel meer over. Een Europese Commissie die wetgeving vaststelt over anti-slipvloeren voor kappers, Afrikaanse vluchtelingen die via Lampedusa vrolijk de Schengen-zone binnenkomen, en dan ook nog Eurocommissaris Olli Rehn die Nederland
MOETEN WE, OM DE CRISIS TE BESTRIJDEN,
erop wijst dat er veel geld nodig is voor het redden van de euro, en tegelijkertijd eist dat we ons eigen huishoudboekje op orde brengen. Was de Europese Unie eigenlijk wel zo’n goed idee? Wij proberen orde te scheppen in deze chaos en zetten de argumenten op een rij.
NEE
BEVOEGDHEDEN OVERDRAGEN AAN EUROPA?
Europese begroting in procenten 1,4 Burgerschap & vrijheden, justitie & veiligheid 6,4 EU als mondiale partner
45,8 Stimulering economische
10,9 Plattelandsontwikkeling, milieu en visserijbeleid
groei en werkgelegenheid
5,6 Administratieve uitgaven
29,9 Landbouw (incl. inkomenssteun)
De voorstanders van het overdragen van bevoegdheden wijzen op de al bestaande verwevenheid van de verschillende landen. Die kun je niet straffeloos uiteenrafelen. Iedereen zal dan proberen zijn eigen hachje te redden. Nederland is verhoudingsgewijs klein, en zal dan het onderspit delven. Er is geen weg terug, dus kunnen we beter proberen in ieder geval een beetje invloed te houden. Deze redenering gaat voorbij aan het argument van de tegenstanders dat Europa geen stevige democratische legitimatie heeft. Voorstanders als Jolande Sap wijzen er daarom op dat er weliswaar nú gewerkt moet worden om de crisis aan te pakken, maar er vervolgens de plicht is Europa democratischer te maken, en wel vóórdat er een politieke unie zou kunnen komen.
De weg uit de crisis zal Europees zijn of hij zal niet zijn. Jolande Sap, lijsttrekker GroenLinks
Er moeten meer bevoegdheden naar Brussel, want in de samenwerking met andere lidstaten staat Nederland sterker dan wanneer het de problemen alleen wil oplossen. Gerard Schouw, Tweede Kamerlid D66 De EMU zou beter functioneren als de begrotingen van de individuele lidstaten een stuk kleiner zouden zijn en die van Europa een stuk groter. Coen Teulings, directeur CPB
Totaal 147,2 miljard euro
Nederland is een te klein land om een grote crisis als de economische crisis alleen het hoofd te bieden, dat moet in Europees verband gebeuren. De Europese financiën zijn sterk verweven, iets wat niet zomaar eventjes ongedaan gemaakt kan worden. Dat betekent dat er niets anders opzit dan gemeenschappelijk optrekken. Een centraal gezag betekent een duidelijk herkenbare baas, dat geeft rust op de financiële markten. Als iedere lidstaat in dezelfde mate bevoegdheden overdraagt, heeft Nederland daarmee dus óók invloed op het beleid van die andere landen.
Europa heeft geen democratisch mandaat maar is slechts via-via democratisch Wie er in het Europees Parlement zitten en gelegitimeerd. Bovendien staat Europa zo wat ze doen? De Europese burger heeft geen ver af van de burgers, dat Europa eerder idee! Peter van Ham, Instituut Clingendael bevreemdend werkt dan betrokkenheid genereert. Bevoegdheden overdragen komt dan neer op achteruitgang van de democratie. Wie kennis neemt van de institutionele Als wij bevoegdheden overdragen, betekent dat dus ook dat wij minder zeggenschap krijgen over hoe het geld besteed wordt. Omdat Nederland binnen Europa een relatief rijk land is, zullen we dus meer geld moeten gaan bijdragen en zien we daar minder voor terug, terwijl we er minder over te zeggen hebben. We raken, kortom, de zeggenschap over ons geld kwijt.
organisatie van de Europese Unie zou kunnen constateren dat het gaat om een zeer complexe en omvangrijke organisatie die weinig oog heeft voor de individuele burgers. Aryan van de Maat, bestuurskundige
Bijna 1 op de 3 eurolanden leven nu van ons geld. Geert Wilders, lijsttrekker PVV
De tegenstanders willen ook graag uit de crisis komen, maar vertrouwen meer op de sterke financiën van Nederland als natie. Het is hen dan ook een doorn in het oog dat andere Europese landen, die er minder sterk voorstaan, een beroep doen op de solidariteit. Iedereen moet op eigen benen kunnen staan. Daarbij gaan ze voorbij aan het argument van de voorstanders waarin gewezen wordt op de financiële verwevenheid van de economieën van de verschillende lidstaten. Alleen Geert Wilders wil aan die verwevenheid echt een einde maken door uit de EMU te stappen. Een ander bezwaar tegen het overdragen van bevoegdheden vormt de beperkte democratische legitimatie van Europa. Maar problematischer: de betrokkenheid van de burgers bij Europa is laag. Europa is een ver-van-hun- bed-show.
Europa is niet daadkrachtiger dan de verschillende lidstaten samen. Ieder land houdt ook binnen de Unie vooral zijn eigen belang voor ogen. Dat leidt nooit tot een snelle en daadkrachtige aanpak van de problemen.
“Europa is ondemocratisch” De Europese democratie is niet zoals we gewend zijn een directe democratie, maar een indirecte democratie. De meeste instituties kiezen we immers niet rechtstreeks. Een Nederlands voorbeeld van indirecte democratie is de wijze waarop de Eerste Kamer wordt samengesteld, namelijk door de direct democratisch gekozen leden van de Provinciale Staten. De inwoners van de lidstaten kiezen hun regeringen, die vervolgens bepalen wie er namens Nederland in bijvoorbeeld de Europese Commissie zitting neemt. De nationale regeringen houden zo een dikkere vinger in de pap als het gaat om besluiten in Europa, dan wanneer de instituties direct gekozen zouden worden.
“Europa is een bureaucratische bemoeial” Vaak wordt gerept over het ‘enorme aantal ambtenaren in Brussel’ die zich ‘alleen maar bezig houden met anderen op de vingers kijken’. Het ambtenarenapparaat van de EU omvat 50.000 mensen. Een groot getal, maar betrekkelijk als je de omvang van de EU in ogenschouw neemt; dan is het één ambtenaar op ruim 20.000 Europese burgers. Ter vergelijking: binnen Nederland is die verhouding één op 133. Die ambtenaren houden zich onder andere bezig met controle op bijvoorbeeld de besteding van Europees geld. Die controle is irritant als je je eigen huishoudboekje moet overleggen, maar biedt ook de mogelijkheid om na te gaan of bijvoorbeeld Griekenland de beloofde bezuinigingen inderdaad doorvoert.
Bron: Europese Commissie
Juist door zeggenschap over te dragen aan Brussel wint Nederland aan invloed. Adriaan Schout en Arnout Mijs, Clingendael Instituut
Twee mythes over Europa
Ik zie niet hoe een regering in Brussel problemen die in decennia zijn ontstaan in één keer kan oplossen. Klaas Dijkhoff, Tweede Kamerlid VVD
Hoeveel geven we uit aan Europa in vergelijking met andere posten? (in miljarden euro’s) Europa Koningshuis
MOET EUROPA OP TERMIJN Hoe komen Europese wetten tot stand? Recentelijk hekelde minister Kamp de antislipzolen die op Europees niveau tot wetgeving verheven zouden worden. Hoe komt zo’n wet er eigenlijk? In het geval van de anti-slipzolen komt het initiatief van een belanghebbende: de Europese beroepsvereniging van kappers. In een document waarin zij wijzen op de gezondheidsrisico’s voor kappers verzoeken zij de Europese Commissie om wetgeving op Europees niveau. De Europese Commissie bestaat uit 27 eurocommissarissen die voorgedragen zijn door de verschillende lidstaten. Het is het enige instituut binnen de Europese Unie dat de bevoegdheid heeft wetsvoorstellen te doen. De wetgeving die de Europese Commissie opstelt, wordt vervolgens voorgelegd aan de Raad van de Europese Unie, waarin de ministers van de verschillende lidstaten zitting hebben, en aan het Europees Parlement, het enige direct gekozen orgaan binnen de EU. Zowel de Raad van de Europese Unie als het Europees Parlement kunnen het wetsvoorstel goed- of afkeuren, en eventueel wijzigen. Pas als beide instituten het voorstel goedgekeurd hebben, is er sprake van wetgeving. Daarna is de Europese Commissie weer aan zet: zij controleert of de lidstaten zich ook aan de wetgeving houden. Naast belanghebbenden kunnen ook de Europese Raad, die bestaat uit de regeringsleiders van de verschillende lidstaten, en het Europees Parlement de Europese Commissie verzoeken om wetgeving.
M.m.v. van Reinier Kist vormgeving en illustraties: Léon Kranenburg
Voorstanders van een politieke unie voelen zich gesteund door het behaalde succes tot dusver - er is immers al bijna zeventig jaar vrede tussen de lidstaten. Op het wereldtoneel kunnen bovendien maar enkele Europese lidstaten tegenwicht bieden. Integratie leidt tot een helder europees financieel beleid, wat rust geeft op de markten. In een unie kan bovendien de democratie goed geregeld worden.
We moeten opboksen tegen machten als China, Brazilië, Rusland en Amerika. Het wordt de eeuw van de continenten. Alexander Pechtold, lijsttrekker D66
Wat eurosceptici ook mogen beweren, de Europese Unie staat borg voor welvaart, vrede en democratie in Europa. Wim van den Doel, historicus
In een politieke unie kunnen we tenminste ook de democratische Europese structuur verder uitbouwen. Montesquieu Instituut
Als je begonnen bent met een monetaire unie, dan zul je het verhaal moeten afmaken. Dat is meer politieke integratie. Nout Wellink, voormalig president Nederlandsche Bank
De wereld verandert in hoog tempo; er zijn verschillende economieën in opkomst, die groter zijn dan de verschillende Europese landen afzonderlijk. Alleen als we gezamenlijk optrekken kunnen we tegenspel bieden aan landen als India en China. Een politieke unie is dus nodig voor welvaart in Europa. Zolang we niet expliciet ‘ja’ zeggen tegen Europa, kunnen we ook geen plannen maken hoe we Europa vorm willen geven. Als we Europa democratischer willen maken, zal het Europees Parlement meer macht moeten krijgen, iets wat ten koste zal gaan van de nationale parlementen, maar ten gunste komt van het democratisch gehalte van Europa. Om als Europa te kunnen concurreren met andere economische machten, hebben we gekozen voor een financiëel systeem, de EMU. Om die monetaire eenheid stabiel te laten zijn, moet het financiële beleid van de verschillende lidstaten afgestemd zijn. Een politieke unie is daarom nodig om de euro te laten functioneren.
EEN POLITIEKE UNIE WORDEN? Europa is een bedilzuchtige bemoeial. Futiliteiten worden op Europees niveau geregeld, terwijl dat prima op nationaal of op lokaal niveau kan. De regelzucht van Europa veroorzaakt zo alleen maar spanningen tussen Europese landen. Europa als instituut is complex, de manier waarop regelgeving tot stand komt te ondoorzichtig en de betekenis voor het alledaagse leven onduidelijk. De betrokkenheid bij Europa wordt daarmee nooit voldoende om Europa als democratisch orgaan goed te laten functioneren. De machthebbers binnen Europa hebben geen reden om democratie te omarmen omdat dat ten koste zal gaan van hun eigen invloed. Er is dus geen reden aan te nemen dat een verdere integratie de democratie zal bestendigen. Europa is een onnodige bestuurslaag die geld herverdeelt binnen de unie, terwijl de bestuurslaag zelf ook veel geld kost. Dat geld kan Nederland beter aan binnenlandse aangelegenheden besteden.
Een kromme komkommer smaakt hetzelfde als een rechte komkommer. Toch regelde de Europese Unie jarenlang de kromming van bepaalde groenten en fruit. Toine Manders, Europarlementariër VVD Lidstaten worden gedegradeerd tot een soort provincie, waardoor de afstand tussen de burgers en hun bestuurders toeneemt. Website SP Het Europees project is gekaapt, door banken, door bedrijven, door mensen die meer marktwerking wilden invoeren, en minder aan de democratie wilden overlaten. Ronald van Raak, Tweede Kamerlid SP
Nederland was en is een van de grootste netto betalers aan de Europese Unie, met per hoofd van de bevolking de hoogste bijdrage. Errol Keyner, adjunct-directeur bij de Vereniging van Effectenbezitters
Veiligheid en Justitie Tegenstanders van een politieke unie stellen dat de samenwerking tussen landen prima is, maar er helemaal geen noodzaak is tot integratie. Integratie leidt alleen maar tot bemoeizucht van Europa, en de burger heeft niets meer te zeggen in eigen land. De groeiende kosten van Europa en het gegeven dat Nederland meer betaalt dan ontvangt, zet kwaad bloed. Bovendien is er wat de tegenstanders betreft geen reden aan te nemen dat de instituties met macht die macht uit handen zouden willen geven. En dat argument wordt door de voorstanders genegeerd, waardoor zij weliswaar idealistisch overkomen, maar ook behoorlijk naïef.
Defensie Buitenlandse Zaken Sociale Zaken en Werkgelegenheid Onderwijs en wetenschap
4,3 0,04 6,0 8,5 11,8 25,9 36,8
In 2011 ging 2,2 procent van de rijksbegroting naar Europa Europa 4,3 Totaal
190,5